J. M. HERVE in majore Seminario Briocensi professor MANUALE THEOLOGIÆ DOGMATICÆ Tome I — De Revelatione Christiana. — De Ecclesia Christi. — De Fontibus Revelationis ......................... Tome II 22.50 — De Deo Uno et Trino. — De Deo Creante et Elevante. — De Verbo Incarnato. — De B. Virgine, De Sanctis. 22.50 Tome III — De Gratia Christi. — De Virtutibus Theologicis. — De Sacramentis in genere, Baptismo et Confirmatione. Tome IV 22.50 — De SS. Eucharistia. — De Poenitentia et Indulgentiis. — De E. Unctione. — De Ordine. — De Matrimonio. — De Novissimis.............................................. 22.50 Canonicus J. M. HERVÉ, S. Th. Dr. * In majore Seminario Briocensi professor MANUALE THEOLOGIÆ DOGMATICÆ De Deo Doo et Trino - De Deo Creante et [levante De Verbo Incarnato - De Deata Vlrjine - De Sanctis % % EDITIO DUODECIMA ______________ PARISIIS APUD BERCHE ET PAGIS, EDITORES 69, via dicta de Rennes, 69 1935 (Omnia jura vindicabuntur) Nihil obstat. Brioci, die 25“ Octobris 1934. P. M. Compès, G. S. Sp., Doctor in Phil, et in S. Theol., Censor. Imprimatur. Brioci, die 25a Octobris 1934. j Franciscus Joannes-Maria Episc. Briocen. et Trecorcn. Copyright 1935 by Birche et Pagis, Paris. I ©cLition-eTYi duodecimam Iu hac nova editione, sedulo recognita, immutatum serva­ vimus ordinem quæstionum, theseon, et, si paucissimi exci­ piantur, numerorum marginalium. In ipsa tamen doctrinæ expositione, nonnullæ inductæ sunt mutationes, nonnullaque addita, tum ut veritas theologica clarius aptiusque proponeretur, tum ut ratio haberetur recentiorum disquisitionum scientificarum, ex quibus quæstiones non paucæ solutionem videntur accepisse firmiorem. Ut scientiæ est theologicæ, quæ ex fidei principiis argumen­ tatur, demonstrationem semper ex Ecclesiæ Magisterii docu­ mentis incipiendam esse arbitrati sumus. Argumentum autem ex Patribus desumptum studiose emen­ davimus atque perpolimus. Norunt quidem omnes valorem hujus argumenti non tam ex multis et innumeris oriri testimoniis, quam ex ipsa Patrum mentis indubia manifestatione : quapropter, paucis tantum illud declaravimus, in rebus in quibus evidens est Patres unanimiter consentire ; quodsi vero, in aliquo doctrinæ puncto, quidam ex illis a communi ceterorum sensu dissentiant, id indicare non omisimus ; denique in thesibus, quæ cujusque tractatus fundamentales jure habentur, loca Patrum singularum ætatum præcipua accurate selegimus, ut ex eorum consensu apertior et plenior eluceret doctrina catholica, necnon, si qui sit, progressus in ipsius dogmatis cognitione. Legantur v. g. theses de existentia Trinitatis, n. 156 sq., de peccato originali, n. 424 sq.. de unione hypostatica, n. 472, de satisfactione Christi, n. 586, PRÆFATIO - . VI Inter alia quæ speciatim recognovimus, rccensendæ sunt quæstiones de formatione mundi corporalis, η. 259 sq. ; de composito humano, n. 335 sq. ; de peccato, n. 403 sq. ; de for­ mula « vulneratus est in naturalibus », n. 447 sq. ; de libertate Christi, n. 546 sq. ; de coexistentia passionum in Christo cum visione beata, n. 560 ; de Crucis sacrificio, n. 601-602 ; de Resur­ rectione Christi ut ad integritatem redemptionis pertinente, n. 603 ; de Immaculata B. Mariæ Conceptione, n. 638 sq. Faxit porro Deus, intercedente Sanctissima Virgine Deipara, ut hoc qualecumquc opus nostrum iis prosit in quorum gratiam conscriptum est. Brioci, 16 Decembris 1931, in Dominica tertia Ad ventus. J.-M. Hervé. Lettre de Son Eminence le Cardinal BISLETI Préfet de la Sacrée Congrégation des Séminaires et des Universités. à M. le Chanoine Hervé. SACRA CONGREGAZIONE Dei Seminari e Delle Universita Rome, le 29 juin 192G. Num. Di Protoc. 297/26 Monsieur le Chanoine, Le bien de la société chrétienne exige que les prêtres soient formés non seulement à une fervente piété, mais encore à une connaissance exacte et approfondie des sciences sacrées. Il est donc de la plus haute importance que, pendant les années de leur éducation cléricale, les jeunes lévites aient entre les mains des ouvrages de théologie d'une orthodoxie éprouvée^ d'une science solide, et en meme temps, par leur brièveté. leu>méthode didactique et leur style clair, accessibles aux intelligences ordina• ires. C'est pourquoi je vous félicite d'avoir entrepris, après avoir suivi les leçons de maîtres éminents et acquis une longue expérience dans rensei­ gnement, la composition d'un MANUEL de THEOLOGIE DOGMATIQUE destiné aux grands séminaires. D'excellents juges vous ont loué pour la sûreté de votre doctrine, pour la clarté et la netteté de votre exposition, pour votre fidélité à suivre saint Thomas, qui est le guide parfait dans l'explication de la doctrine recelée. Il m'est agréable de constater que vous vous êtes attaché à la méthode scolastique. Tout en donnant aux arguments de tradition le déve­ loppement qui leur convient, vous avez su maintenir l'érudition dans de sages limites, vous appliquant, arec raison, à donner surtout aux élèves l'intelligence du dogme par l'analyse théologique faite au moyen des prin­ cipes de la métaphysique traditionnelle. Je forme le souhait que votre ouvrage se répande, pour le plus grand bien de la formation doctrinale des aspirants au sacerdoce. Veuillez agréer, Monsieur le Chanoine, mes félicitations et l'assurance de ma considération et de mon dévouement. Gaëtan, Cardinal BISLETI, Préfet. Lettre de Son Eminence le Cardinal BILLOT, S. J. Rome, le 20 novembre 1920. I Bien cher Monsieur le Chanoine, Je m’empresse de vous remercier du nouvel hommage que vous m'avez fait. Je tiens surtout à vous féliciter d'avoir mené à bon terme un travail aussi considérable, et qui se recommande aux amis des bonnes et solides études, tant par la sûreté et la pureté de la doctrine que par la clarté de l'exposition, la belle ordonnance des matières et tout ce que l'on peut désirer dans un manuel destiné à l’enseignement des Séminaires. J’y ai notamment relevé trois choses. D’abord une entière fidélité aux prescriptions si formelles et si impératives du Code : Philosophi® ratio­ nalis ac Theologiæ studia et alumnorum in his disciplinis institutionem professores omnino pertractent ad Angelici Doctoris rationem, doctrinam et principia, caque sancte teneant. En second lieu, une juste part faite à la réfutation des plus pernicieuses erreurs contemporaines dont il faut à tout prix préserver, comme de la peste, notre jeunesse cléricale. Enfin, un soin constant de tirer de la spéculation théologique quelque fruit de piété qui rappelle au futur prêtre que ses études doivent lui être un moyen d'avancer toujours dans la connaissance affective des choses divines, et l’aider à former en lui cet homo Dei dont parle saint Paul à Timothée, plus que jamais nécessaire au monde en perdition. Inutile d'ailleurs de vous dire combien j'ai été heureux de la belle lettre que vous a adressée Son Eminence le Cardinal Bisleti, Préfet de la Congrégation ,dcs études. Que pourrais-je ajouter à une telle recom­ mandation ; C’est donc dans l’espoir ou plutôt la ferme assurance d'un plein et prompt succès, ad majorem Dei gloriam, que je vous prie, bien cher ami, d’agréer l'expression des sentiments de sincère amitié de votre bien dévoué in Domino. L. Cardinal BILLOT, S. J. Appréciation du R. P. Marco M. Sales O. P. Maître des Sacrés Palais Apostoliques 21 mai 1929. · Ho letto attentamente i Quattro volumi di Teologia scritti con pro­ fonda competenza dal Can. Prof. Hervé, e sono licto di poter affermare che essi formano uno dei migliori Manuali di Teologia dogmatica, e sotto l’aspctto didattico costituiscono un vero modello ben difficilmcnte super­ abile. Li ritengo quindi adattissimi per servire come libro di testo nolle scuole dei Seminarii, dove il corse tcologico si svolge in ,un quadrienno, e dove, datta la ristrettezza del tempo, e piu che mai necessario che Id profonditac> la solidité della dottrina siano unite alia, brevita' e alia chiarezza· dell' csposizionc, come ha, saputo fare il Can. Hervé nei suoi volumi. Eedclc al methodo c agli insegnamenti tradizionali nelle scuole cattolice, l'auttorc usa la forma scolastica e attinge aile fonti pin sicure le sue conclusioni, e pur jacendo larga parte agli argomenti positivi tratti dalla Scrittura, dai Padri, dal Magistero della Chiesa ecc., non omette mai di fermarsi, quanto si conviene, sulVargomcnto propriamente tcologico, riportandolo, il piu délie volte, colle parole stessc del Comune Maestro S. Tommaso nolle duc Somme. Aggiungo ancora che Vau tore si mostra al corrcnte di tutti gli errori anche piu recenti e si fa un. dovcrc di fornire le armi necessarie per combatterli vittoriosamente c di indicare le fonti bibliografiche aile quali puo rieorrerc chiunquc desiderasse ampliare o approfondira maggiormente le suc cognizioni sullc diverse materie particolari. Non rimane che augurare una larga diffusione al Manuale di Teologia dogmatica del Can. Hervé, nclVintima persuasione che esso coopérera validamente alla formazione intellectuale c morale dei clero in conformité, al volcrc e ai desiderii delle Supreme Autorité Ecclesiastiche. P. MARCO M. SALES, Ο. P M. S. P. A. I I ’ fl j INDEX BIBLIOGRÀPHICUS Fontes citamus : 1) ex Denzinger-Bannwart-Umberg, Enchiridion symbolo­ rum, definitionum et declarationum de rebus fidei et morum, ed. 18-20, FriburgiBrisgoviæ, 1932 ; — 2) ex Rouet de Journel, Enchiridion Palristicum, ed. 6 et 7, Friburgi-Brisgoviæ, 1929; — 3) ex C. Kirch, Enchiridion fontium historiée ecdesiasticæ antiqua?, Friburgi-Br., ed. 4, 1923. Arendt G., De Protoevan gel i i habitudine ad Immac. Deipara: conceptionem. Romæ, 1904. Bachelet (Le), L'Immaculée Conception (Science et Religion), 2 vol., Paris, Bloud. Balnvel, Marie, Mère de grâce, Paris, Beauchesne, 1921. La dévotion au Sacré-Cœur de Jésus, éd. 4, Paris, 1917. Le Saint Cœur de Marie, éd. 3, Beauchesne, 1927. Nature et Surnaturel, éd, 4. Beauchesne, 1911. Bardy et Tricot, Le Christ. Encyclopédie populaire des connaissances christologiques, Paris, Bloud et Gay, 1932. Berazza, De Deo creante, Bilbao, 192'. De Deo devante, de peccato originali, de novissimis, Bilbao, 1929. Billot, De Deo uno et trino, cd. 4, Romæ, 1902. De Verbo Incarnato, ed. 5, Romæ, 1912. Billuart, Summa Summa? S. Thomæ, Parisiis, Lecoiïre, 1878. Bittremieux, De Mediatione universali B. M. Virginis quoad gratias, Brugis, 1926. Doctrina Mariana Leonis XIII, Brugis, 1928. Bord, La fcte et la messe de J.-C. Roi, Paris, Téqui, 1927. Bougaud (Mgr), Le Christianisme et les temps présents, 5 vol., Paris, 1885. Bourasse, Summa de laudibus B. M. F., 13 vol., Paris. 1866. Bover, De B. V. M., universali gratiarum mediatrice, Barcinonæ, 1921. De cultu S. Joseph amplificando, Barcinonæ, 1926. Boyer C., S. J., De Deo creante et devante, ed. 2, Grcgorianum, Romæ, 1933. Essais sur la doctrine de S. Augustin, Paris, Beauchesne, 1932. Breton V. M., O. F. M., La Trinité. Histoire, doctrine, piété, Paris, Bloud et Gay, 1931. Bucceroni, Comm. de B. V Maria, Matre Dei, LethieUeux, 1901. Buonpensiere, Commentaria in 1 p. S. Thomæ, q 28-43, Guipuzcao, 1930. Castelain, De cultu Eucharistici Cordis Jesu, Paris, Beauchesne, 1928. Castelein, Le rigorisme, le nombre des élus et la doctrine du salut, Bruxelles. 1899. Cayré, A. A., Précis de Patrologie cl d'histoire de la théol., 2 vol., Paris, Desclée, 1930, 1931. Cervetti, La Asuncion de la Sanctissima Virgen en cucrpo y aima a los cielos, Santiago de Chile, 1922. Chrysostome, Le motif de l'incarnation et les Thomistes contemporains, Tours, 1921. Colin H., De la matière à la vie, Paris, Beauchesne, 1926. Condren (De), L'idée du sacerdoce et du sacrifice de J.-C., Paris, Téqui, 1902. x INDEX BIBLIOGRAPIHCUS Connell O’, Our Lady Mediatrix of all graces, Baltimore, 1926. Couget H., La Sainte Trinité (Science et Religion), 2 vol.,.Paris, Blond. Cuénot, La genèse des espèces animales, Paris, Alcan, 1921. Cuénot, Dalbiez, etc., Le Transformisme, Paris, Vrin, 1927. 4 D’AIès Adh., Dictionnaire apologétique de la foi catholique, Paris, Beaucliesne. Le dogme de Nicée, Beauchesne, 1926. Providence cl Libre-arbitre, Beauchesne, 1926. I De Verbo Incarnato, Paris, Beauchesne, 1930. J Daumont, O. Les preuves, les principes et les limites de l'évolution, Paris, Gabalda 1910. Delatte, De Deo trino, Solesmis, 1897. 1 Delehaye H., Les origines du culte des martyrs, Bruxelles, 1912. Sanctus, essai sur le culte des saints dans Γantiquité, Bruxelles, 1927. -j Depéret, Les transformations du monde animal, Paris, Flammarion, 1910. Descops, S. J , Prxlectionestheologiæ naturalis, t I, De Dei cognosc’bilitate, Paris, Beauchesne, 1932 Diekamp-Hoffmann, O. P., De Deo uno et trino, Parisiis, Desclée, 1933. De Deo Creatore, De Redemptione per J.-C., ibid., 1 „33. 1 Dorlodot (De) H., Le Darwinisme au point de vue de l'orthodoxie catholique, Bruxelles, 1921. Durand A., L'Enfance de J.-C., Paris, Beauchesne, 1908. I Farago J., De demonstratione metaphysica exsistentix Dei, Budapest, 1927. Favier, L'Assomption corporelle de la Mère de Dieu, Paris, éd. Spes, 1926. Franzelin, De Deo uno secundum naturam, ed. 3, Romæ, 1893. 1 De Deo trino secundum personas, ed. 3, Romæ, 1893. G De Verbo Incarnato, ed. 5, Romæ, 1902. Galtier P., De Incarnatione ac Redemptione, Paris, Beauchesne, 1926. J Garriguet, Nos morts, séparation passagère, revoir éternel, éd, 6, Paris, Bloud et Gay, 1916. ' 1 Le Sacré-Cœur de Jésus, Paris, Téqui, 1920. 3 La Vierge Marie, éd. 6, Paris, Téqui, 1925. 1 Eucharistie et Sacré-Cœur, Téqui, 1925. 1 Garrigou-Lagrange, De Revelatione per Ecclesiam catholicam prosposita, 2 vol.. Paris, Gabalda, 1918. De Revelatione, ed. 3, 1 vol., Paris, Lethielleux, 1925. Dieu, son existence et sa nature, Paris, Beauchesne, 1915. . j 5. Thomas et le Néo-Molinisme, Rome, 1917. j Gauthey )Mgr), Le Sacré-Cœur de Jésus, Paris, Téqui, 1925. ! Georges E., <$’. Jean Eudes, Paris, Lethielleux, 1925. I Gerlaud, L’Intercession des Saints, Paris, Téqui, 1925. Ginoulhiac, Histoire du dogme catholique, 3 vol., éd. 2, Paris, 1866. ’ Godts, De paucitate salvandorum, Bruxelles, 1899. De definibilitate mediationis universalis Deiparx, Bruxelles, 1904. I La sainteté initiale de l'immaculée, Bruxelles, 1904. La Corédemptrice, Bruxelles, 1920. Définibilité dogmatique de Γ Assomption corporelle de la Très Sainte Vierge, Esschen, Belgique, 1924. Gonet, Clypeus theologix thomistiex, Parisiis, 1876. Gotti, Theologia scholastico-dogmatica, Veneliis, 1750. Goury, Origine et évolution de l'homme, Paris, Picard, 1927. Grandmalson )De), La nouvelle Théosophie, Paris (Coll. Studia Pacis). Grimai, Jésus-Christ étudié et médité, 2 vol., Paris, 1910. Grimai J., S.M., Le sacerdoce et le sacrifice de N.-S. J.-C., ed. 3, Paris, Beau­ chesne, 1923. INDEX BIBLIOGRAPHICUS XI Grlvet, La Messe de la terre et la Messe du ciel. Paris 1917. Guénon R., Le Théosophisme, Paris, 1921. V erreur spirite, Paris, 1923. Guibert, Les croyances religieuses et les sciences de la nature, Paris, 1908. Gulbert et Chinchole, Les Origines, 24e mille, Letouzey et Ané, 1923. Hamon A., Histoire de la dévotion au Sacré-Cœur, 3 vol., Paray-le-Monial. Hedde, Marie-Immaculée, rempart de la foi chrétienne, Paris, Gabalda, 1923. Héris, Le Mystère du Christ, Paris, Desclée, 1928. Le Verbe Incarné, 2 vol., Desclée, 1927. Hocedez E., S. J., Quxstio de unico esse in Christo a docloribus sxculi XIII disputata, Romæ, 1934. Hontheim Jos., Theodicea sive Theologia naturalis, Friburgi, Herder, 1927 Hubscher, O. S. B., De imagine Dei in homine viatore, sec. doctrinam S. Thomx Aq., Louvain, 1934. Hugon, Le mystère de la Très Sainte Trinité, Téqui, 1912. Le mystère de V Incarnation, Téqui, 1913. Le mystère de la Rédemption, Téqui, 1916. La Vierge-Prêtre, Téqui, 1912. Marie, pleine de grâce, éd. 5, Lethielleux, 1926. Tractatus dogmatici, ed. 12, vol. 1 et vol. 2, Paris, Lethielleux, 1933. Hurter, Compendium theologix dogmatiex, 3 vol., ed. 9, Œniponte, 1896. Janotta, Theotocologia catholica, ed. 2, Isola del Liri, 1925. Jansen, Baius et le Baianisme, essai théologique, Louvain, 1927. Janssens, De Deo uno, 2 vol., Friburgi-Br., Ilerder, 1894, 1900. De Deo trino, Friburgi-Br., 1900. De Deo creante et devante, Friburgi, 1905. De Deo-H omine, 2 vol., Friburgi, 1901-1902. Jugie, Theologia dogmatica Christianorum orientalium, t. I, Letouzey et Ané, 1926 ; t. Il, ibid., 1933. Jungmann, De Deo uno et trino, ed. 2, Ratisbonæ, 1874. De Deo creatore, ed, 4, Ratisbonæ, 1884. De Verbo Incarnato, Ratisbonæ, 1897. Kleutgen, De ipso Deo, Ratisbonæ, 1881. Kcrs, La justice primitive et le péché originel, Le Saulchoir, Kain, Belgique, 1922. Laborde, Dévotion à la Sainte Trinité, 2 vol., Paris, 1925. Lahitton, Theologix dogmatiex theses, t. I et II, Beauchesne, 1932. Lalieu (Mgr), Dieu existe, Paris, Desclée, 1929. Lamlnne, La Rédemption, étude dogmatique, Bruxelles, 1911. Landrleux (Mgr), Le divin Méconnu, Paris, Beauchesne, 1925. De la Trinité à VEucharistie, Paris, Lethielleux. Lebreton, Les origines du dogme de la Trinité, 2 vol., Beauchesne, 1910, 1928. Le Dieu vivant, éd. 2, Beauchesne, 1925. Lépicier (Card.), De Deo uno ,2 vol.. Lethielleux, 1901, 1908. De SS. Trinitate, Lethielleux, 1902. De Angelis, Lethielleux, 1906. De Incarnatione Verbi, Lethielleux, 1906. Tractatus de gubernatione rerum, Lethielleux, 1929. De Beatissima V. Maria, Matre Dei, ed. 3, Lethielleux, 1906. Tractatus de S. Joseph, Lethielleux, 1908. VImmacolata Madré di Dio, Corredentrice del genere urnano, Romæ, 1910. Lepldi, De cultu Cordis Jesu Eucharistici, Romæ, 1905. Lepln, Jésus, Messie et Fils de Dieu, ed. 2, Paris, Letouzey et Ané, 1905. U idée du Sacrifice de la messe, Paris, Beauchesne, 1926. XII INDEX BIBLIOGRAPHICUS Less Ius, Dc Incarnatione Verbi, Lovanis, 1645. De perfectionibus moribusque divinis, Parisiis, 1881. Liguori S., Le Glorie di Maria, '2 vol., Prato, 1857. Lugo (Oe),Disp. scholast. et mor. de mysterio Incarnationis, t. II et III, Parisiis, Vivès, 1898. Lohn L.j S. J., Doctrina Nestorii de mysterio Incarnationis, Leopoli, Bibi. Religijna, 1933. Lutz, La Maternité mystique de la Vierge Marie, Tours, 1923. Macaigne, La Création, Beauchesne, 1924. Mainage, Les principes de la Théosophie, Paris, 1922. La Religion spirite, Paris, Desclée, 1921. i Les Religions de la Préhistoire, Paris, Desclée, 1921. Malou, L'Immacudée Conception de la B. V. Marie, 2 vol., Bruxelles, 1857. Manzoni, Compendium theologiæ dogmalicæ, vol. 2 et 3, ed. 3, Aug. Taurinorum, 1921-1922. Maréchaux (Dom), Du nombre des élus, Paris, 1910. Saint-Joseph, Saint-Maximin, Var. Elévations sur saint Joseph, Paris, Beauchesne, Mattiussi, Utrum corporea Virginis Assumptio ad fidei catholicæ depositum spectet, Aquipendii, 1922. Mazzella C., De Deo creante et elevante, ed. 5, Prati, 1908. Mazzella H., Prælect. schol-dogm., vol. 2 et 3, ed. 5, Aug. Taurinorum, 1921. Merkelbach H., Mater divinæ gratiæ, Etude sur la Médiation de la Mère de Dieu, Liège, 1904. Messenger E. C., Evolution and Theology, The Problem of Man's Origin., Lon­ dres, 1931. Michel A., Le motif de l'incarnation, Bruxelles, 1924. Millot, Toute grâce par Marie, Paris, Téqui, 1922. Mingoja (De), De unione hypostatica, Catanæ, 1926. Monsabré, Exposition du dogme catholique, Carême, 1877-1881. Morgan (De) J., La Préhistoire orientale, Par's, Geuthner, 1925. Mueller F. S., S. J., Origo divino-apostolica doctrinæ evectionis B. Virginis ad gloriam coelestem quoad corpus, Innsbruck, Rauch, 1930. Muncunill I, S. J., Tractatus de Deo uno et trino, Barcinonæ. Tractatus de Deo creatore et de novissimis, Barcinonæ. Tractatus de Verbi Divini incarnatione, Barcinonæ. Naulaerts, De Maria Médiatrice, Lovanii, 1922. Neubert, Marie dans ΓEglise anténicéenne, Paris, Gabalda, 1908. Marie dans le dogme. Paris, éd. Spes, 1933. Oxenham, Le dogme de la Rédemption (trad. Bruneau), Paris, Bloud, 1909. Palmieri, Tract, de ordine supernaturali et de lapsu angelorum, ed. 2, Prati, 1910. De creatione et de praecipuis creaturis, ed. postuma, Prati, 1910. De peccato originali et de Immac. B. V. Deiparæ conceptu, ed. 2, Romæ, 1904. Pègues, Commentaire français littéral de la Somme théol. de S. Thomas d'Aquin, Toulouse, 1907 sq. Petavius, Theologica dogmata, Antverpiæ, 1700. Pesch Chr., Prælect. dogin. : De Deo uno..., De Deo trino, ed. 4, Friburgi-Br., 1914. De Deo creante et devante, ed. 4, Fr.-Br., 1914. De Verbo Incarnato, de B. F. Maria, de cultu sanctorum, ed 4 et 5, 1922. Die selige Junfgrau Maria, die Vcrmittlerin aller Gnaden, Friburgi, 1923. Pesquidoux (De), L'Immaculée Conception, Paris, 1898. Petlt-Bornand (Du), Sur la question du nombre des élus, Paris, 1909. INDEX BIBLIOGRAPHICUS r ΧΙΠ Philippe, Fipre la Trinité ou la théologie vécue, Esschen, 1 926. Philipps G., La raison d'etre du mal d'après S. Augustin, Paris, 1927. Pigriataro, De Deo creatore, Romæ, 1904. Prat, La Théologie de S. Paul, 2 vol, Beauchesne, éd. 15 et 13, 1927, 1929. Rabeau G., Dieu, son existence, sa providence, Paris, Bloud et Gay, 1934. Rawlinson J., Essays on the Trinity and the Incarnation, London, 1928. Régnon (De), Etudes de théologie positive sur la Trinité, 4 vol., Paris, 1892. Renaudin, La doctrine de T Assomption de la Sainte Vierge, sa définibilité, Paris 1913. La pensée de S. Thomas sur l'immaculée Conception, Avignon, 1926. Renard, Saint Joseph d'après les Livres saints, la Tradition,... Tours, 1920. Saint Joseph et l'enfance de Marie et de Jésus, Tours, 1927. Retterer, Eléments d'histologie, Paris, 1924. Rivière, Le dogme de la Rédemption, essai d'étude hist., Gabalda, 1908. Le dogme de la Rédemption, étude théol., éd. 3, Gabalda, 1930. Le dogme de la Rédemption chez S. Augustin, Gabalda, 1927. Le dogme de la Rédemption, études critiques et documents, Louvain, 1931. Rogeri, O. F. M., Quæstiones disputatæ de emanatione divina, de statu nature? lapsæ et de anima, Florentiæ, 1932. Rohellec (Le), Marie dispensatrice des grâces, Paris, Desclée, 1925. Roure L., Au pays de l'occultisme, Paris, Beauchesne, 1926. Le merveilleux spirite, éd. 5, Beauchesne, 1927. Le spiritisme d'aujourd'hui et d'hier, éd. 3, Beauchesne, 1927. La légende des grands initiés, Beauchesne, 1927. Roy (Le) Ed.. l'exigence idéaliste et le fait de l'évolution*. Paris, Boin, 1927. Les origines humaines et l'évolution de l'intelligence*, Paris, Boin, 1930. Le Problème de Dieu*, Paris, L’Artisan du Livre, 1929. Salmanticenses, Cursus theologicus, Parisiis, 1876. Sauvé Ch., Le culte de S Joseph, De Gigord, 1910. 5. Joseph intime, Paris, 1920. Schmaus IVL, Die psychologische Trinitatslehrc des hl. Augustinus, Munster, 1927. Schwalm, Le Christ d'après S. Thomas d'Aquin, Paris, Lethielleux. 1910. Senderens, Apologie scientifique de la foi chrétienne, De Gigord, 1921. Création et évolution, Paris, Bloud et Gay, 1928. Sertillanges, Traité de Dieu, 3 vol., Desclée, 1926. La création, Paris, Desclée, 1927. Dieu ou rien, Paris, Flammarion, 1933. Sinibaldi, Il regno del SS. Cuore di Gesu, Milano, 1924. Il Cuore della Madrc di Amore, Romæ, 1925. La Grandezza di S. Giuseppe, Romæ, 1927. Slipyj, De principio spirationis in SS. Trinitate, Leopoli, 1926. Slomkowski A., L'état primitif de l'homme dans la tradition de l'Eglise avant S. Augustin, Gabalda, 1928. Souben, Nouvelle théologie dogmatique, t. I-IV, Beauchesne, 1903 sq. StorfT, The Immaculate Conception, San Francisco, 1925. Suarez, Opera omnia, Parisiis, Vivès, 1876. Synave, Vie de Jésus, 4 vol., Paris, Desclée, 1927 sq. Tanquerey, Synopsis theol. dogm., t. Il, ed. 20, Desclée, 1926. Termier, A la gloire de la terre, Paris, 1926. La joie de connaître, Paris, 1926. Terrien, S. Thomæ Aq. doctrina sincera de unione hypostatica, Lethielleux, 1894. La Mère de Dieu et la Mère des hommes, 4 vol., Letheilleux, 1900. Thomas Aq. S., Summa theologica, 4 vol., ed. Migne, Parisiis, 1841. Sunni contra Gmtss ci n on n. h'irr ar iens is, Vitver piæ, 1612. XIV INDEX BIBLIOGRAPHICUS Thornton M. A., The Incarnate Lord..., London, 1928. Tlxeront L., Histoire des dogmes^ 3 vol., Gabalda, 1906-1912. Tonquédec (De), Introduction à rétude du merveilleux et du miracle, Beauchesne, 1916. Turmel*, Histoire des dogmes : I, Le péché originel, La Rédemption, Paris, Rieder, 1931. Histoire des dogmes : II, La Trinité, L'Incarnation, La Vierge Marie, Rieder, 1932. Vacant, Etudes théol. sur les constitutions du concile du Vatican, 2 vol., Paris, 1895. Vacant-Mangenot-Amann, Dictionnaire de théol. catholique, Paris, Letouzey et Ané. Van der Meersch, De Deo uno et trino, Brugis, 1917. Van Noort, De Deo uno et trino, éd, 3, Bussuin in Uollandia, 1920. De Deo Creatore, ed. 3, ibid., 1920. De Deo redemptore, ed. 3, Bussum, 1918. Vialleton, Morphologie générale. Membres et ceintures des vertébrés tétrapodes. Critique morphologique du transformisme, Paris, Doin, 1924. Villard, L'Incarnation d'après S. Thomas, Gabalda, 1908. Walz. J.-B. Die Furbitte der Hciligen. Eine dogmatische Studie, Friburgi-Br., 1927. Wirceburgenses, De Deo uno et trino, etc., Parisiis, 1852. De Verbo Incarnato, Parisiis, 1853. Zanchetta, La Regalità del Cristo, Milano, 1926. Zubizarreta, Theologia dogmatico-scholastica,xo]. H, De Deo : uno-trino-creatore, ed. 2, Bilbao, 1926. Vol. 111, De gratia Dei, De Virt. theol., De Verbo Incarnato, Bilbao, 1926. Multa alia opera invenies citata in decursu cujusque tractatus. TRACTATUS DE DEC UNO Ratio tractatus. 1. Statutis fontibus divinæ revelationis et agnito organo quo fidei doctrina incorrupta servatur et infallibiliter traditur, statim accedendum est ad proprium theologize objeclum, quod est ipse Deus, tum prout est in se, tum prout est principium et finis creaturarum. Imprimis autem agendum est de ipso Deo, sub cujus ratione omnia pertractantur quæ ad theologiam pertinent. Sed secun­ dum revelationem et fidem catholicam « unum Deum in Trini­ tate et Trinitatem in unitate » (1) veneramur. Hinc tota quæstio de Deo in se considerato dispescitur in duplicem tractatum : 1) De Deo uno secundum essentiam (2); 2) De Deo trino in per­ sonis. Jamvero pleraque eorum, quæ in priore tractatu exponenda suscipimus, fuse traduntur in Institutionibus philosophicis, nec vim rationis humanæ superant ; quocirca de his tantum dice­ mus, sive quatenus aut sola revelatione aut ea clarius et plenius nobis innotescunt, sive quatenus utilia sunt aut ad errores hodiernos confutandos aut ad sequentes theologiæ tractatus (1) Symb. Athanasianum, Denzlnger, n. 39. (2) Cf. in Ind. Bibliog.,tra.cX. de Deo uno: BUlot, Bllluart, Diekamp-Hoffmann. Franzelln, Hugon, Janssens, Jungmann, Kleutgen, Lépicier, Pesch, Suarez, Salmantlcenses, Van Noort, Van der Meersch. — S. Thom., Summ. theol., 1, q. 1-26 ; Cont. Gentes, 1. I ; Glnoulhiac, Histoire du dogme catholique, 2e éd.. Paris, 1866, vol. 1 ; Vacant, Etudes théologiques sur les constitutions du concile du Vatican, t. I, Delhomme et BJguet, Paris, 1895 ; Remer, Summa prod, philos, schol., vol. 2, Prati, 1895 ; Schaaf, Instit. theol. nat., Romæ, 1906 ; Garrigou-Lagrange, Theol. fund., De revelatione, vol. 1, Gabalda, 1918 ; Le sens commun, la philosophie de l'être et les formules dogmatiques, Paris, 1909 ; Dieu, son existence et sa nature, Paris, Beauchesne, 1915 ; Pègues, Comm. fr. litt. de la Somme théologique, Traité do Dieu, 2 vol., Toulouse, 1907 ; Sertlllanges, Traité de Dieu, 3 vol., Paris, Desclée, 1926 ; Jos. Honthelm, Theodicea sive Theologia naturalis, Friburgi-Brisg·, Herder, 192? ; Marxuach, S. J., Compendium theo logiœ naturalis sive Theodiceæ, Madrid, 1928 ; Mgr Lalleu, Dieu existe, Paris, Desclée, 1929 ; Descoqs, S. J., Præl. theol. naturalis, t. I. De Dei cognoscibilitate, Paris, Beauchesne, 1932. Theol. II 1 2 DEI EXISTENTIA illustrandos. Tres porro partes generatim distinguuntur in trac­ tatu de Deo uno : 1) de existcntia Dei et cognitione ; 2) de essentia Dei et attributis ; 3) de Dei operationibus. CAPUT I DE DEI EXISTENTIA ET COGNITIONE Dicemus : 1) de possibilitate et de necessitate (modo) demons­ trandi existentiam Dei ; 2) de argumentis quibus reapse demons­ tratur hæc Dei existentia. I. — De possibilitate demonstrationis Errores. 2. Existentiam Dei naturali rationis lumine demonstrari non posse contendunt : a) Empirislæ et Positiuislæ et Agnostici, qui asserunt ratio­ nem humanam phaenomenis concludi, nec ideo posse assurgere ad Deum causam ontologicam extra et supra phaenomena posi­ tam (1). b) Sensistæ et Kanlistæ, qui putant Dei existentiam minime demonstrari, sed necessario admitti quodam impetu naturae instinctive vel quadam fide caeca seu intellectuali sensatione (2). c) Immanenlislæ et Pragmalistæ, qui autumant Deum attingi tantum experientia quadam interna et sensu quodam religioso, ex spontanea indigentia divini exorto (3). d) Tradilionalisiæ, qui docent vel omnem cognitionem intel­ lectualem fundari immediate in ipsa revelatione divina (Fideistae seu Trad, rigidiores) (4), vel saltem revelationem divinam esse necessariam ad inveniendas et certo cognoscendas veritates (II Ila Hume, Stuart Mill, Spencer, A. Comte, Littré; cf. Vacant, op. cit. n. 93 sq. ; Garrigou-Lagrange, Dietz..., p. 83 sq. (2) Ita Held, Jacobi, Kant, etc. ; cf. Van der Meersch, n. 27 sq. (3) Ita Bergson, Le Roy, etc. ; cf. in Diet, apol., art. Agnosticisme ; Valensin, ibid., art. Immanence : De Tonquédec, L’immanence, Paris, Beauchesne, 1913 ; Garrigou-Lagrange, op. cit., p. 21 sq. ; Manuale, t. 1, n. 28-29. (4) Ita De Bonald, Lamennais, Bautain. DEI EXISTENTIA fundamentales religionis naturalis (Trad, mitiores) (1), vel denique institutionem magisterii socialis esse conditionem re­ quisitam ad cognitionem claram et certam exsistentiæ Dei primo accipiendam, quæ postea ratione demonstrari potest (adhuc mitiores) (2). Cf. t. 1, n. 75. Doctrina catholica. 3. 1° Gregorius XVI, 26 sept. 1835, damnat Hermesii opera, quæ sunt « a doctrinalicatholicæ Ecclesiæ aliena, præsertim... circa argumenta, queis exsistentia Dei adstrui confirmarique consuevit » (D. 1620). 2° Bautain, 8 sept. 1840,^subscribere debet huic proposi­ tioni : « Ratiocinatio potest cum certitudine probare existentiam Dei », eidemque doctrinæ adhærere jubetur Bonnelty, 11 junii, 1855. — Cong. Indicis et S. Officii damnandas censent (1864, 1866) prop. seq. : « Dei existentiam minime demonstrari posse », « Dei exsistentiam probari posse negamus », « probationes . existentiæ Dei reduci ad quamdam fidem (naturalem) aut fundari in hac fide, qua... naturaliter persuasum nobis est ideam hanc esse fidelem » (D. 1622, 1650, 1652). 3° Concilium Vaticanum s. 3, cp. 2, en. 1, D. 1785, 1806 : « Si quis dixerit Deum unum et verum, creatorem et Dominum nostrum, per ea quæ facta sunt, naturali rationis humanæ lumine certo cognosci non posse, a. s. ». Cone. Vat. in sua definitione adhibuit verbum « cognosci », non verbum?« demons­ trari », ne explicite damnarentur quidam doctores* catholici. Sed sensus substantialiter idem est ; nam certo cognosci per ea quæ facta sunt est certo cognosci tanquam causam per effectus, quod est proprie demonstrari. 4° Ceterum quod Concilium implicite affirmat, a Pio X explicite declaratur : in Juramento præscripto (1 sept. 1910) hæc enim leguntur : « Deum, rerum omnium principium et finem, naturali rationis lumine, per ea quæ facta sunt, hoc est per visi­ bilia creationis opera, tanquam causam per effectus, cerio co­ gnosci, adeoque demonstrari etiam posse profiteor (3). » (1) Bonnetty, Ventura. (2) Ubaghs, Laforêt; cf. Vacant, n. Ill sq. ; in Dici, théol., art. Bautain, Bonald, Bonnetty, Dieu. (3) Garrigou-Lagrange, Dieu, n. 4, p. 19-37, in Diet, apol., art. Dieu, col. 956 SG., Denzlnger, 2145. « 4 DEI EXISTENTIA In his tamen, ut patet, a) agitur non de fado : num omnes et singuli homines, ex consideratione creaturarum ad cognit ionem Dei perveniant aut potius eam accipiant via disciplinae et ex revelatione eis proposita ; sed de valore ipsius rationis humanæ, et quidem universim, ac proinde etiam in statu præsenti ; ideo b) clare definitur rationem humanam Deum cognoscere posse : 1) physice, scilicet per sc, ex virtute sua, absque auxilio revelationis aut alio quolibet auxilio supernatural] ; 2) certo, scilicet absque formidine de opposito ; 3) ca iis tiâlionem proprie dictum (1). 1 Assertio : Existentia Dei, naturali rationis lumine, per ea quæ facta sunt, certo cognosci adeoque demonstrari potest be. fide] (2). 4. A. Probatur ex doctrina Ecclesiæ. — Ex documentis modo allatis certo constat totam Lhcsiin esse de fide. B. Probatur ex Scriptura. — a) Ex operibus Dei seu ex ordine physico. — 1) Sap., xm, 1-9 : « Vani autem sunt omnes homines in quibus non subest scientia Dei ; et de his quæ videntur bona non potuerunt intclligere eum qui est (τον 0>τα) ; neque operibus attendentes agnoverunt quis esset artifex... A magnitudine enim speciei et creaturæ cognoscibiliter poterit crea­ tor horum videri... Nec his (astrorum adoratoribus) debet ignosci. Si enim tantum potuerunt scire ut possent æstimare sæculum, quomodo hujus Dominum non facilius invenerunt ? » 2) Rom., ], 18-21 : « Revelatur enim ira Dei de coelo super omnem impietatem et injustitiam hominum eorum, qui verita­ tem Dei in injustitia detinent. Quia quod notum est Dei (quod de Deo cognosci potest) manifestum est in illis. Deus enim illis (1) Quidam tamen volunt hoc ultimum esse non de fide catholica, sed aut fidei proximum aut dc fide divina, quia jormaliter contentum habetur in reve­ latione ; at putamus, post authenticam et explicitam declarationem definitionis vaticanæ in Juramento antimodernistico, hoc esse de fide catholica. Cf. GarrlgouLagrange, op. cit., p. 35 sq. ; Hugon,p 35 sq. ; Chossat,in Diet, thêol., art. Dieu, col. 824 sq. ; Adnotat. in primum schema Constitutionis de Doct. christiana, Coll. Lacensis, t. VII, p. 520, n. 6. (2) Ait enim Pius XI [Encyc. Studiorum Ducem, 29 jun. 1923, A. A. S., 1923, p. 317} : « Dogma in Concilio Vaticano, solemniter enuntiatum, quod Pius X preræclasic [verbis Juramenti citatis] interpretatur. » DEI EXISTENT! A manifestavit. Invisibilia enim ipsius, a creatura mundi (1) per ea quæ facta sunt, intellecta conspiciuntur, sempiterna quoque ejus virtus et divinitas, ita ut sint inexcusabiles, quia, cum cogno­ vissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt. » Hinc : Deus est cognoscibilis : 1) Certo quidem et facile, nam hæc cognitio est « manifesta » et dicitur scientia, et vani sunt et insipientes, imo inexcusabiles et iram Dei merentur omnes Ethnici, qui vel Deum ignorant vel, Deum cognoscen­ tes, Ipsum nolunt ul Deum colere. — 2) Cognitione naturali. non immediata tamen <4 intuitiva, sed mediata nempe ex his quæ videntur, ex operibus, per ea quæ facta sunt. — 3) Lumine rationis, nam « quod notum est Dei, manifestum est in illis », videlicet vi ipsius rationis humanæ seu ut (Hom. it, 14-15) dicitur: « naturaliter », « testimonium reddente illis conscientia ipsorum ». — 4) Ut Deus unicus, nam in singulari dicitur Deus, imo : Qui est, nomen proprium unici Dei (Exod., m, 14) ; ut Verus, quia ab idololatris ignoratur, ab idolis distinguitur, mundi nempe artifex, creator et Dominus (2). b) Ex ordine morali seu ex lege naturali. — Rom., n, 14-16 : « Cum enim gentes [gentes scilicet fidei gratiam non habentes, ut declaravit contre Baium Pius V, Denz. 1022] quæ legem (posi­ tivam scii, mosaicam) non habent, naturaliter [id est, duce lumine naturali rationis] ea quæ legis sunt (quæ lege mosaica præscribuntur), faciunt, ejusmodi legem non habentes, ipsi sibi sunt lex [seu iis inest lex], qui ostendunt opus legis scriptum in cor­ dibus suis, testimonium reddente illis conscientia ipsorum, et inter se invicem cogitationibus accusantibus, aut etiam defen­ dentibus, in die, cum judicabit Deus occulta hominum. » Unde : 1) Gentes quandoque adimplent præcepta legis mosaicæ ; atqui hanc legem nec habent nec cognoscunt ; ergo essentialia legis moralis aliunde cognoscunt, nimirum ea sunt illis nola naturaliter et inscripta in cordibus eorum. — 2) Hæc autem lex, in cordibus scripta, est vera lex, cujus obligationem norunt gentes, nam conscientia illorum præcepta legis iis impo(1) « Λ creatura mundi » : vel ex subjecto cognoscente : homine, vel ex medio cognitionis : rebus visibilibus, vel potius ex tempore : inde a creatione mundi. Cf. Lagrange, Epître aux Romains, ed. 3, Gabalda, 1922, p. 23. (2) Prat, La thcol. de S. Paul, t. I, ed. 15, p. 229 sq. ; Chossat.in Diet thêol , art. Dieu, col. 847 sq. DEI EXISTENTIA nil, et pro violatione vel observatione legis a conscientia accusanlur vel defendunlur, et quidem coram Deo ; atqui vis obligativa legis nonnisi a Deo provenire potest, « qui judicabit occulta hominum » ; ergo Deus auctor legis et vindex naluraliler co­ gnosci potest. 5. C. Probatur Traditione. — Patres, ait Card. Franzelin (p. 95) « repetunt et inculcant, quavis data opportunitate, inde ab apolo­ getis : Justino, Athenagora, Tatiano usque ad Gregorium M., Joannem Damascenum, Bernardum, Dei notitiam esse universalem apud omnes gentes, eo quod Dei opera, omnibus proposita, Deum in se invisibilem humanæ rationi demonstrant exsistentem atque ita operibus ipsis doctrina continetur ut institutio quædam de Deo, quam omnes homines intelligunt ». 1° Dicunt Deum ex aspectu universi ab homine cognosci posse, seu, ut aiunt, ex his quæ creavit », « ex operibus ejus », « ex rebus adspcctabilibus » « per visibilia », « per res oculis subjectas, ab iis rebus, quæ oculis cernuntur ». Sit tantum testimonium : 1) S. Irenæi : « Ipsa enim conditio [mundi] ostendit eum, qui condidit eam ; et ipsa factura suggerit eum, qui fecit ; et mundus manifestat eum qui se disponit. » — 2) S. J. Chrysostom! : « Unde [cognitio Dei] manifesta erat [Genti­ libus] ? Vocemne illis emisit ? Minime ; verum id effecit, quod magis illos quam vox quælibet attrahere potcrat : creatum orbem in medio posuit, ita ut sapiens, idiota, Scytha, barbarus ex solo visu visibilium pulchritudinem edoctus ad Deum conscendere posset (1). » 2° Dicunt Deum certo cognosci ex ordine mundi et gubernatione Providentiæ. Ita Aristides, 1. c. ; ita Minucius Felix : « In hac mundi domo, cum cælum terramque pcrspicias, providentiam, ordinem, legem, crede esse universitatis dominum parenlemque, ipsis sideribus et totius mundi partibus pulchriorem ». — Ita Clem. Alex.; ita S. Basilius, 1. c. ; S. Gregorius Nyss., S. Aug., De utilitate credendi, c. 16, n. 34 (2). (1) Tatlanus, Adv. Grxc. orat. 4 ; S. Theoph. Ant., Ad Autol., 1. I, n. 6 ; S. Iren., Adv. hær., 1. II, c. 9, n. 1 : Origen., Cont, Celsum, I. VII, c. 37, 46 ; S. Cypr., Quod idola dii non. sint, 9 ; Lact., Div. Inst.,\. VII, c. 9, n. 4 ; S. Athan., Orat. cont. geni., 34, 35 ; S. Basil., In Psalm. 32, n. 3 ; S. Greg. Naz., Orat. 28, n, 5, n. 16 ; S. J. Chrys., De diabolo tent., hom. 2, n. 3, De Anna serm. 1, n. 3 ; In ep. ad Rom., hom. 3, n. 2. Journel, 152,172,198, 534, 535, 549, 645, 746, 747, 959, 984, 987, 1117, 1146, 1182, etc. (2) Aristides, Apol., 1 ; Minucius Felix, Octavius, 18 ; Clem. Alex., Strom., 5,1,6, 1 ; S. Greg. Nys., oral. 12 ; Journel, 110, 269, 422,1032, 1557, Cf. S. Hier., Tract, in ps. 95 ; S. Aug., In Joan, evang. tract. 106, n. 4 ; S. Cyrlllus Alex., Coni. Jul,,3 ; S. J. Damascenus, De fide orthodoxa, 1. I, c. 1 ; Journel, 1392,1841, 2137, 2338. DEI EXISTENTIA 7 3° Dicunt Deum sponle et facile agnosci posse. — Ita Tertullia­ nus : « Nemo ignorat quod ultro nalura suggerit, Deum esse univer­ sitatis conditorem. » « Ilæc est summa delicti nolentium recognos­ cere, quem ignorare non possunt. » — Clemens Alex. : α Parentis igitur ac rerum omnium effectoris omnia ab omnibus, nativa quadam vi ac sine disciplinae argumento, percipiuntur. » — « Didymus Alex. : « Quod enim Deus exsistat, omnibus notum est (1). » Hæc tamen Dei cognitio, omnibus communis, primitiva intelligenda est et confusa, quæ quandoque a Patribus innata dicitur, quatenus « naturæ insito lumine velut sponle concipitur et obvia rerum mundanarum consideratione citra inquisitionem philoso­ phicam et citra institutionem positivæ revelationis » (2). 6. D. Probatur ratione. — Existentia Dei potest certo de­ monstrari a posteriori, scilicet ex creaturis. Etenim habetur vera demonstratio a posteriori, quando ex effectu magis noto quoad nos probatur existentia causæ propriæ, causæ nempe a qua necessario et immediate pendet. Atqui creaturæ sensibiles : 1) sunt magis nolæ quoad nos ; 2) clare nobis innotescunt ut effectus contingentes, qui necessario postulant Deum ut causam a qua immediate oriuntur et pendent, ut infra dicemus, singula exponendo argumenta quibus Dei existentia reapse demonstratur. Ergo (3). Scholion : Num possint esse athei ? 7. a) Experientia constat dari : 1) atheos practicos, homines sci­ licet, qui (Tit. 1, 16) : scientes esse Deum, ita vivant ac si Deus non exsisteret ; 2) atheos scepticos et criticos, qui exsistentiam Dei non negent, sed praejudiciis imbuti et sophismatibus obcæcati, de ea dubitent seu pratice judicent eam non certo demonstrari. b) Impossibile videtur dari atheos negativos, id est homines qui, perfecto usu rationis præditi, nullam de Deo notionem, ne primi­ tivam quidem et confusam, habeant, at ejus exsistentiam invinci­ biliter et inculpabiliter ignorent, nisi forte ad breve tempus. — 1) Secus enim Scriptura falso vocaret omnes atheos insipientes, vanos et inexcusabiles, veritatem Dei in injustitia detinentes. 2) Secus non dicerent Patres summam esse delicti hominum : « nolle agnoscere quem ignorare non possunt ». 3) Secus Alex. VIII, (1) Tert., De spectaculis, 2 ; Apol., 17 ; S. Cypr., Quod idola dii non sint, 9 ; Clem. Alex., Strom., 5, 14, 133, 7 ; Euseb Cæsar., Prxp. evang., 1. II, c. 6 ; Dldymus Alex., De Trin., 1. III, c. 16. Journel, 287, 275, 549, 425, 662, 1075. (2) Ita S. Justinus, Tertullianus, Clem. Alex., etc., quorum testimonia rite exposita invenies ap. Franzelin, th. 7, p. 105 sq. ; Pesch, n. 21-23. (3) Cf. Garrlgou-Lagrange, Dieu..., p. 70-76. 8 PEI EXISTENTÏA /J. 1290, immerito reprobavit possibilitatem peccati mere philo­ sophici, siquidem athei hujusmodi possent peccata pessima com­ mittere contra rectum judicium rationis, quin offenderent Deum ipsis inculpabiliter ignotum. 4) Secus Deus deficeret in necessariis, non praebendo homini media et auxilia quibus Illum cognoscere possit ; nil enim magis necessarium est homini quam hæc Dei cognitio ut ad finem suum perveniat. c) Licet aliqui homines, propter perversam voluntatem aut passiones, possint ad tempus judicare Deum non esse (Ps. 52, 1), impossibile videtur dari atheos positivos seu homines bonæ fidei qui, vere et absque ulla errandi formidine, sibi persuadeant Deum non exsistere et in hac persuasione diu permaneant. Cf. 1-2, q. 89, a. 6 (1). II. — De necessitate demonstrationis t Errores. 8. Exsistentiam Dei demonstratione non indigere contendunt nonnulli : 1) Vel quia hæc veritas est per se nola : ita S. Anselmus ; 2) Vel quia idea Dei est nobis innata : ita Carlesius ; 3) Vel quia, naturali cognitione, directe et immediate, ipsum Deum intuemur : ita Anomæi seu Eunomiani, qui, sæc. 4 et 5, docebant se ipsam divinam essentiam in hac vita immediate videre et comprehendere ; ita Onlologislæ (2), qui tenebant cognitionem Dei immediatam, licet obscuram, essentialem esse intellectui humano, adeo ut sine illa nihil cognoscere possit ; 4) Vel quia Deum ipsum attingimus ex quadam interna expe­ rientia seu ex divino instinctu : ita Immanentislæ et Modernislæ. Cf. Encyc. Pascendi, D. 2078 sq. Doctrina catholica. 9. a) Immediata Dei visio : 1) Non est homini naturalis : Clemens V enim (1311) damnavit hanc prop., D. 475 : « Quod quælibet intellectualis natura in se ipsa naturaliter est beata, quodque anima non indiget lumine gloriæ, ipsam elevante ad Deum videndum et eo beate fruendum. » — 2) Est insigne privilegium supernaturale Beatorum : Benedicius XII (1336) (1) Van der Meersch, n. 109 sq. ; Janssens, De Deo, t. 1, p. 99 sq. ; Hugon, De Deo uno et trino, p, 41 sq. ; Nouvelle Revue Théologique, avril 1921, p. 169 sq. ; Lagrange, op. cit., p. 24. (2) Cf. Vacant, op. cit., n. 108 sq. DE! EXISTENT! A 9 enim definivit (£). 530) quod animæ sanctorum in coelo « vide­ runt et vident divinam essentiam visione intuitiva et etiam faciali..., quodque sic videntes eadem divina essentia perfruuntur, necnon quod ex tali visione et fruitione eorum animae... sunt vere bcatæ et habent vitam et requiem aeternam ». — 3) Non est intellectui humano essentialis aut congenita : ut liquet ex damna­ tione Ontologistarum et Rosmini (1), quorum error radicem habet in hac falsa assertione, D. 16G0 : « Esse illud, quod in omnibus et sine quo nihil intelligitur, est esse divinum. » b) Deus ipse : 1) Nec immediate manifestatur in rebus i damnata est enim hæc prop. Rosmini, D. 1891 : « In ordine rerum creatarum immediate manifestatur humano intellectui aliquid divini in se ipso, hujusmodi nempe quod ad divinam naturam pertineat. » — 2) Nec immediate attingitur experientia : « In sensu religioso (dicunt Modernistæ) quemdam esse agnos­ cendum cordis intuitum, quo homo, ipsam sine medio Dei realitalem attingit, tantamque de exsistentia Dei haurit persua­ sionem deque Dei tum intra tum extra hominem actione, ut per­ suasionem omnem, quæ ex scientia peti possit, longe antecellat. » Ita Pius X, encyc. Pascendi, D. 2081-2082 Ostendemus : 1) existentiam Dei non esse veritatem per se notam, nec esse nobis innatam ; 2) Deum immediate et intuitive non videri, sedj3) cognosci tantum mediate ex creaturis. Assertio la : Existentia Dei non est veritas per se nota quoad nos, nec nobis innata, sed demonstratione indiget. [ Theol. certum]. Thesis dicitur theologice certa, quia documenta antea allata declarant Deum, ex rebus creatis, ratione humana certo co­ gnosci ac demonstrari posse. A. Probatur directe. 10. a) Ex documentis fidei. — De fide est Deum, ex rebus creatis, ratione humana certo cognosci posse et demonstrari. Atqui id, quod ex rebus creatis certo cognoscitur et demonstralur, non est veritas per se nota quoad nos. Ergo. b) Ex ratione. — Propositio aliqua dicitur : 1) per se nota (1) Denzlager, 1659, 1663, 1927. 10 DEI EXISTENTIA quoad se, si prædicatum est de ratione subjecti ; 2) per se nota quoad nos, si, statini ac intelliguntur termini, immediate appa­ ret connexio praedicati cum subjecto. Jamvero propositio « Deus exsistit » est per se nota quidem quoad se, nam, in Deo, existentia non solum pertinet ad rationem subjecti, sed est realiter ipsa Dei essentia, ut capite sequenti dicemus. — At non est per se nota quoad nos : apprehensis enim terminis hujus propositionis, non statim apparet connexio praedicati cum subjecto ; ratio est quia Deum non intuemur in sua essentia seu quidditative, ac proinde non immediate apprehendimus existentiam in ratione divinae essentiae contineri. Ceterum experientia constat multos, etiam post examen ma­ turum probationum, de Dei existentia errare aut dubitare, propter difficultates quarum solutionem non percipiunt. B. Probatur indirecte, confutando adversa argumenta. 11. a) Argumentum S. Anselmi. — Sic contrahitur : Deus est id quo majus cogitari nequit. Atqui id quo majus cogitari nequit, necessario existit, secus aliud ens eo majus concipi posset, scilicet idem ens readier existens. Ergo Deus existit, seu existentia Dei ex conceptu suo probatur nec alia indiget demonstratione. R. — Hæc ratiocinatio est sophistica, nam continet indebitum transitum ab ordine logico ad ordinem ontologicum. Hinc ad argu­ mentum : transeat major, licet non ab omnibus admittatur ; disl. min. : id quo majus cogitari nequit, necessario existit : in apprehen­ sione intellectus, seu ut cogitatum [conc.], in rerum natura [nego] : hoc enim est probandum. Ergo ex conceptu Dei probatur ejus existentia idealis (conc.), rcalis (nego). — Existentia scilicet est de conceptu essentiali Dei ; quare, si existit Deus, necessario et a se existit ; at non probatur Deum de facto existera [1, q. 2, a. 1, ad 2 ; C. Geni., 1. 1, c. 10, 11 ; De Ver., q. 10, a. 12]. b) Argumentum Carlesii. — Habemus in nobis ideam Entis Inftnili ; atqui hæc idea a nobis oriri nequit, siquidem nos tran­ scendit objecto suo ; ergo nobis est innata, seu in nobis producitur ab ipso Enle infindo, quod ideo existit. — Idem fere Leibnitz : Ens infinite perfectum necessario existit, si est possibile, nam existentia in ipso cum possibilitate identiiicatur ; atqui tale ens est possibile, cum in ejus conceptu nil invenitur contradictorium ; ergo realiler existit. R. — Ad Carlesium : 1) Habere ideas spirituales naturaliter innatas est proprium spiritibus puris ; ceterum suppone nos habere ideam Dei innatam, minime sciremus num huic ideæ aliquod reale corresponderei in natura rerum. — 2) Ex psychologie constat DEI EXISTENTIA 11 ideam Dei non nobis esse innatam, sed a nobis efformari ex rebus sensibilibus, per virtutem abstractivam intellectus agentis ; ex consideratione scilicet entis finiti ad notionem entis infiniti ascen­ dimus. Ad Leibnitz : Transeat maj. et ratio addita ; disl. min. : est possibile, possibilitate logica, scilicet mens humana concipit non repugnare quod Deus existât (conc.), possibilitate reali, subdtsl. : et hoc mens affirmare potest, consequenter ad cognitam existentiam entium contingentium seu perfectionum finitarum (conc.), antecedenter ad hanc cognitionem nego). Sane ut possemus affirmare hanc possibilitatem realem, necesse esset ut immediate essentiam Dei intuefemur ; atqui hanc essentiam non intuitive, sed abstrac­ tive tantum concipimus. Assertio 2a : In hac terra Deus a nemine intuitive videri potest, sed tantum mediate et analogice cognosci per viam causa­ li tatis, remotionis et eminentiæ (1). Ex declarationibus Clementis E et Benedicti XII jam omnino certum est Deum non posse in terris ^ideri nec immediate nec intuitive. 1° Probatur ex Scriptura. 12. A. In terris : 1) Abdemus Deum per medium creaturarum (Rom., i, 20) : « Invisibilia enim ipsius... per ea quæ facta sunt, intellecta conspiciuntur. » Ergo Deum cognoscimus mediate quidem, ut patet, et analogice, quia creaturæ non plene reprae­ sentant Deum ut in se est, sed imperfecte et secundum quam­ dam similitudinem seu proportionem. 2) Imo non videmus Deum nisi per medium creaturarum (I Cor., xiii, 12) : « Videmus nunc (in terris) per speculum (mediate), in ænigmale (analogice) ; tunc autem (in coelis) facie ad faciem. >> (1) Hæc thesis valet etiam de cognitione Dei supernatural! per fidem, nam ipsa doctrina revelata continetur conceptibus analogis, quos ex creaturis haurimus. Cf. A. Michel, in Diet, théol., art. Intuitive (Vision). Valet quoque de speciebus supernaturalibus intellectui humano quandoque infusis, ut traditur de Adamo et B. Virgine, ut ile»i potest in quibusdam casibus status mystici, siquidem hæ species finitœ non possunt repræsentare infinitam Dei essentiam ut in se est. At, si, per miraculum, intellectui humano, modo transeunte, communicaretur lumen gloriæ quo donantur Beati in cælo, posset utique miraculose Deus intui­ tive videri, etiam in terris Cf. De Novissimis, ubi de visione intuitiva, 1, q. 12, a. 11, ad 2. 12 DEI EXISTENTIA B. Quare visio Dei intuitiva seu immediata exhibetur in Scrip­ funs : a) Ut omnino transcendens et inaccessibilis (I Tim., i, 17) : « Regi... immortali, invisibili, soli Deo honor et gloria.»— (vi,16); « Solus (Deus) habet, immortalitatem et lucem inhabitat, inac­ cessibilem, quem nullus hominum vidit, sed nec videre potest (1). » — b) Soli Deo propria (Joan., i, 18) : « Deum nemo vidit unquam : unigenitus Filius, qui est in sinu Patris, ipse enar­ ravit. »— (Mt. xi, 27) : « Nemo novit Filium nisi Paler ; neque Patrrni quis novit, nisi Filius, et cui voluerit Filius revelare.·» — c) Supernaluraliter concedenda Bealis in coelo (I Jo. in, 2) : « Nunc filii Dei sumus, et nondum apparuit quid erimus. Scimus quoniam, cum apparuerit, similes ei erimus : quoniam videbimus eum siculi est. » — I Cor. xm, 12 : « Videmus... tunc autem facie ad faciem...tunc autem cognoscam sicut et cognitus sum. » — Apoc. XXII, 4 : « Et videbunt faciem ejus. » 2° Probatur ex Patribus. 13. a) Ne unus quidem Pater docet immediatam Dei visionem in hac vita, sed tantum, ut vidimus, cognitionem quæ ex mundo adspectabili deducitur. — b) Imo positive, contra Eunomianos, vindicant nostram doctrinam. Ita S. Athanasius, Orat. c. Gentes, 35, J. Ί4Ί : Deus « ejus naturæ est, quæ videri et comprehendi nequeat, omnemque creatam substantiam transcendat, atque idcirco futurum erat ut humanum genus illius cognitionem non asseque­ retur... (nisi) ex operibus cognosci posset ». — S. J. Chrysostomus, In Jo. hom. 15, n. 1, J. 1161 : « Id quod Deus est... solus Filius videt, itemque Spiritus Sanctus ; ...substantiam ejus quæ sit nemo novit, nisi is qui ex ipso natus est. — S. Greg. Naz., Or. 28, n. 12, J. 986 : « Quemadmodum nulla ratione fieri potest, ut quispiam, quemlibet gressum urgeat, umbram suam prætereat ;... ita etiam impossibile est iis, qui corporibus inclusi sunt sine corporearum rerum adminiculo rebus iis, quæ intelliguntur, omnino conjungi r (2). 3° Probatur ex ratione. 14. a) 1, q. 12 a. 4 : « Cognitio contingit secundum quod cognitum est in cognoscente. Cognitum autem est in cognoscente (1) Cf. I Cor. n, 9. (2) Cl. S. Basi!., ep. 234, n. 1 ; S. Greg. Nyss., Corn. Eunom., 12 ; S. Aug., De Gen. ad litt., 1. IV, c. 32, n. 49 ; S. Cyril., Alex. Thes. de sanci, et consubst. Trin , n. 31 ; S. J. Damasc., De fide orth., 1. 1, c. 4 ; Journal,' 923, 1047-1049, 1691, 2073. 2340 : Franzelin, De Deo uno. th 10. 13 DEI EX 1STENTIΛ 13 secundum modum cognoscentis. Unde cujuslibet cognoscentia co­ gnitio est secundum modum suæ naturæ. Si igitur modus essendi alicujus rei cognitæ excedat modum naturæ cognoscentis, opor­ tet quod cognitio illius rei sit supra naturam illius cognoscentis. Relinquitur ergo quod cognoscere ipsum esse subsistens (n. 24' sit connaturale soli intellectui divino, et quod sit supra facultatem naturalem cujuslibet intellectus creati, quia nulla creatura esi suum esse, sed habet esse participatum. » Adhuc [Diekamp, p. 124, 3] : « Ad rationem visionis Dei im­ médiat™ requiritur, quod Deus non videtur per speciem ab ipso alienam, sed per propriam essentiam, qua menti intuenti ut spe­ cies intelligibilis unitur. Visio igitur divinæ essentiae fit per formam propriam Dei ; et hoc nulli spiritui creato potest esse na­ turale. Ergo Deitas non potest fieri alicui creaturæ visibilis, nisi illud lumen, quod est ipsa Deitas, ut lux menti creatae immit­ tatur [C. Gent., 1. 3, cp. 52]. « Merito inde concluditur Deum ne secundum potentiam suam absolutam quidem creare posse spiritum, cui immediata Dei visio sit naturalis. » b) Onlologismus viam sternit : 1) Rationalisa™, nam si per naturalia Deum videmus ut in se est, jam nullum remanet mys­ terium et nil verum est, nisi quod ratio humana per seipsam intuetur. —2) Eclectismo ; etenim si Deum immediate videmus, « mens nostra erroris capax esse non potest, et diversae et op­ positae philosophorum opiniones sunt semper quædam partes ac veluti facies veritatis, quod aiunt eclectici » (1). — 3) Pantheismo, quia, si esse illud quod immediate cernimus, est ipsum esse divinum, etiam res mundanae, quas immediate percipimus, sunt ipse Deus. c) Immanenlismus : 1) Destruit ordinem supernaturalem, nam si Deus creatur ab ipsis animae exigentiis, ipse intra ordinem naturæ continetur ; 2) Sapit Pantheismum, D. 2108 : « omne enim conscicntiæ phenomenon (ex quo Deum attingimus) ab homine ut homo est, proficiscitur. Legitima ergo ratiocinatio inde infert unum idemque esse Deum cum homine : ex quo pantheismus » ; 3) Ducit ad Alheismum, unusquisque enim facit sibi Deum proprium, juxta suas animi inclinationes, quæ diversæ irno et oppositæ sunt inclinationibus aliorum hominum. (1) Postul, in Cone. Vat. coni. Ontolomistas. DEI EXISTENTIA d) Deuni in praesenti cognoscimus : 1) per viam causalitatis, quatenus ex creaturis ad Illum certissime assurgimus ut ad earum primam causam et de Illo affirmamus quidquid perfeclionis in creaturis invenitur; 2) per viam remotionis, quatenus a Deo removemus quaslibet imperfectiones aut limites, qui necessario creaturis insunt, at infinitae Dei perfectioni repugnant ; 3) per viam eminentiae, quatenus perfectiones illæ, quæ in creaturis secundum aliquam mensuram habentur, in Deo modo excellentiori continentur ; sic Deus non habet tantum sapientiam, sed ple­ nitudinem sapientiae, imo est sua sapientia (1). Igitur ex creaturis perducimur « ut cognoscamus de Deo an est ; et ut cognoscamus de ipso ea quæ necesse est ei convenire, secundum quod est prima omnium causa, excedens omnia sua causata » (1, q. 12, a. 12). Hinc nostra cognitio de Deo est non solum mediata, sed analogica, et quidem dupliciter : Ea enim quæ proprie dicimus de Deo ex creaturis, « possunt, esse analoga analogia attributionis simul et proporlionalilatis, sub alia et alia ratione. Sic ex. gr., ratio bonitatis est analoga analogia attribu­ tionis, si consideretur quod in solo Deo sit 'per essentiam, in reli­ quis vero omnibus per dependentiam et participationem a boni­ tate divina. Est autem analoga analogia proportionalitalis, si in omnibus et singulis consideretur intrinseca bonitatis ratio, quatenus videlicet, sicut se habet bonitas divina ad Deum, formaliter faciens eum perfectum eo modo qui competit Deo, ita se habet bonitas humana ad hominem, forma liter faciens eum perfectum eo modo qui competit homini » [Billot, th. 18). ' I ■ Idem dicendum : 1) de ratione entitatis, unitatis, veritatis, scilicet de transcendentalibus, quæ formaliter, sed modis diversis, inveniuntur in omnibus entium generibus ; 2) de ratione causæ efficientis et finalis, intellectus et voluntatis, quæ notiones, etsi non proprie transcendentales (non enim reperiuntur in omnibus generibus) definiuntur tamen per relationem immediatam cum uno e transcendentalibus, videlicet causæ respectu « esse », intellectus respectu « veri », voluntas respectu « boni », et sic, ratione sua formali, excedunt limites cujusvis generis, quasi essent transcendenlales ; 3) generatim de omnibus perfectionibus simpliciter simplicibus, quæ formaliter exsistere possunt secundum modos essen- I I (1) 1, q. 13, a. 3 et ad 1 ; De Pçt., q. 7, a. 5 ; De Ver., q. 2, a. 1, ad 9 ; Cont. Gent., 1. I, c. 30 in fine ; cf. Penido, Le rôle de l'analogie en théol. dogmatique, c. 1, p. 29 sq. ; c. 2, p. 117 sq., p. 131 sq. 1 1 ) I ■ DEI EXISTENTIA 15 tialiter diversos ac proinde prædicari possunt proprie, sed aliter et aliter, de creaturis et de Deo. Cf. infra, n. 32. Quare nostra cognitio de Deo .continetur mullis et in adae­ quatis conceptibus, qui non exhauriunt plenitudinem unius et simplicissimi Entis divini, nec attingunt proprium modum divinæ perfectionis, quem nonnisi negative et relative exprimunt (via remotionis et eminentiæ) ; nihilominus hæc cognitio, quantum­ vis imperfecta, nec falsa est, nec mere negativa, nam vere et posi­ tive (via causalitatis), exprimit aliquid quod revera est in Deo et ipsi vere competit, sicuti nostra judicia ei competere affir­ mant (1). III. — l>e demonstratione existentiæ Dei Status quæstionis. 15. Scimus Dei existentiain certo cognosci et demonstrari posse, naturali lumine rationis humanæ, per ea quæ facta sunt ; quomodo autem instituatur hæc demonstratio, nunc quæritur. Ita totum processum exponit S. Studiorum Congregatio, die 27 julii 1914, th. 22 : « Deum esse neque immediata intuitione percipimus, neque a priori demonstramus, sed utique a posteriori, hoc est, per ea quæ facta sunt, ducto argumento ab effectibus ad cau­ sam : videlicet : 1) a rebus quæ moventur et sui motus princi­ pium adæquatum esse non possunt, ad primum motorem im­ mobilem ; 2) a processu rerum mundanarum e causis inter se subordinalis ad primam causam incausatam ; 3) a corruptibili­ bus quæ æqualiter se habent ad esse et non esse, ad ens absolute necessarium ; 4) ab iis quæ secundum minoratas perfec­ tiones cssendi, vivendi, intelligendi, plus et minus sunt, vivunt, intelligunt, ad eum qui est maxime intelligens, maxime vivens, maxime ens ; 5) denique ab ordine universi ad intellectum sepa­ ratum qui res ordinavit, disposuit, et dirigit ad finem. » Hæc igitur quinque celeberrima argumenta ut valida appro­ bantur : hæcque ideo a nobis singillalim sunt exponenda (2\ (1) Garrigou-Lagrange, Dieu, n. 29-32, n. 56-57 et in Diet. Ap[S.J .Damasc., De fide orthod., 1. 1, c. 9, J. 2345]. Ita S. Hilarius, De Trim, 1. 1, n. 5 ; S. Aug., Conf. 1. 7, c. 11, 17, etc. C. Probatur ratione. — a) Ex prædictis m 16-21 constat Deum esse causam primam seu causam incausatam, ens absolute neces­ sarium, etc. Atqui si Deus non esset ipsum esse subsistens, nec esset ens incausalum, nec ens necessarium. Ergo Deus est ipsum suum esse seu est ipsum esse subsistens. Sane si esse Dei esset aliud realiter ab ejus essentia : 1) Esse vel dimanaret ab ipsa essentia, quod repugnat : nihil enim potest esse principium suæ exsistentiae, vel causaretur a principio exlrinseco, et jam Deus non esset ens incausatum (1, q. 3, a. 4). 2) Esse non esset de ratione esSenliæ divinæ, quæ tunc posset esse et non esse, et Deus amplius non esset ens necessarium. b) Sed si esse in Deo est ipsa Dei essentia, esse intelligitur in Deo quid positivum: 1) primo constituens naturam divinam; 2) primo distinguens Deum a quovis alio ente, nam in ceteris entibus esse realiter est aliud ab essent ia ; 3) continens omnem cum peccato illo pugnans, ut ipse lestatur , sequi- 30 II ’^ui.uiabolujjjreah DEI ATTRIBUTA ralionem perfectionis : est enim ullima actualitas omnium per­ fectionum, ac proinde, pro nostro modo concipiendi, radix om­ nium aliarum Dei perfectionum, quæ implicite in ipso esse con­ tinentur. Uno verbo, ut dicitur in Decreto S. Studiorum Cong., 2Ί jul. 1914 : « Divina essentia, per hoc quod exercitae actualitati ipsius esse identificatur, seu per hoc quod est ipsum Esse subsistens, in sua veluti melaphysica ratione bene nobis constituta proponitur et per hoc idem notionem nobis exhibet suæ infinitatis in perfectione. Ipsa igitur puritate sui esse, a finitis omnibus rebus secernitur Deus » (1). ART. II De Dei attributis 25. Quum nostra cognitio de Deo ex creaturis derivetur, inde est quod, quemadmodum in creaturis distinguimus, præter essentiam, alia multa quæ ex essentia constituta dimanant, eamque modificant ac perficiunt, ita in Deo quædam concipimus ut essentialia (hoc est ut ipsam Dei essentiam constituentia), alia vero ut ad hanc essentiam diversimode consequentia : hæc sunt attributa. — Porro attributa divina sunt : 1° Positiva et negativa : 1) Positiva, quibus .directe aliqua perfectio Deo adseribitur, v. g. veritas, bonitas, sapientia. 2) Negativa, quibus directe a Deo excluduntur imperfectiones creaturarum, ac ideo indirecte divinæ perfectiones ostenduntur v. g. infinitas, immutabilitas. 2° COMMUNICABILIA ET INCOMMUNICABILIA *. 1 ) Commiinicabilia, quæ inesse possunt, in aliquo gradu, in creaturis : veri­ tas, spiritualitas, pulchritudo ; 2) Incommunicabilia, quorum creaturæ participes fieri non possunt, v. g. infinitas, ascitas. 3° Absoluta et relativa : 1) Absoluta, quæ dicuntur de Deo qualis in seipso est, et ipsi conveniunt ab æterno, v. g. bonitas, infinitas ; 2) Relativa, quæ de Deo prædicantur cum respectu ad creaturos, et ipsi conveniunt ex tempore, v. g. miseri­ cordia, ubiquitas, creator, redemptor. — De solis attributis abso­ lutis agitur in præsenti. (1) Prop. 23, 24, Acta Apost. Sedis, vol. 6, p. 383 sq. ; 1, q. 4, a. 2 ; q. 13, a. 11 ·, 1-2, q. 2, a. 5, ad 2 ; C. Geni., 1. 2, c. 52. 11,113 pro(||lcl. Jrem subshh DEI ATTRIBUTA 31 4° Quiescentia et actuosa : 1) Quiescentia, seu attributa essendi, quæ exprimunt modum quo Deus m seipso exsistit, v. g. simplicitas, ætcrnitas ; 2) Actuosa seu attributa operationis, quæ significant aliquam Dei operationem, v. g. scientia. De his dicemus in tertio capite ; pro nunc agendum est de attributis quiescentibus, quæ sunt : simplicitas, perfectio et infinitas, immutabilitas, æternitas, immensitas, unitas, veritas, bonitas, pulchritudo. I. — De Dei simplicitate Status quæstionis. 26. A. Notio. — Simplex dicitur per oppositionem ad com­ positum. Compositio autem duplex distinguitur : 1) Reatis, quæ quadruplex est, videlicet compositio maieriæ et formae in essentiis rerum corporalium ; essentiae et esse, naturae et suppositi, substantiae et accidentis in omnibus rebus creatis, sive corporalibus sive spiritualibus. — 2) Logica, quæ duplex datur, generis et differentiae, naturae specificae et principiorum indiuidualium. B. Errores. — Errant : a) Antiqui philosophi, imo et quidam Monachi Ægypti (4 sæc.), Anlhropomorphilæ dicti, qui, aliquo saltem modo, corpus Deo adscribunt. — b) Pantheistæ. docentes Deum plus minusve identificari cum mundo, a quo, modaliter tantum aut nonnisi inadæquate, distinguitur : 1) res e divina substantia profluunt (emanalislæ) (1) ; 2) divina essentia fit om­ nia, aut sui manifestatione, aut sui evolutione (pantheismus reatis) (2) ; 3) Deus est ens universale, maxime indefinitum, quod sesc determinando, evolvitur in genera, species et individua totius universi (pantheismus logicus) (3). — c) Moderni Immanentistae qui Deum confundunt cum idea aut cum subjecto cogitante (4).— d) Theosophi, qui Deum personalem negant, imo arbitrantur omnia esse Deum, spiritum et materiam omnino idem esse (5). Brahmanl, Ægyptll. Persæ, Scotus Erlgena, Jordanus Bruno. Neoplatonic!, Spinoza, Schopenhauer, Hartmann. Schola Eleatica, Hegel.— (4) Cf. Encyc. Pascendi. Blavastky, La doctrine secrète; La clef de la thêosophie ; Annie Besant, La sagesse antique; cf. Malnage, Les principes de la thêosophie, Paris ; Guénon, Le thèosophisme ; Ch. Coubé, La thêosophie: De Grandmaison, La nouvelle (1) (2) (3) (5) thêosophie. 32 DEI ATTKIBUTA — e) Gilbertus Porrelanus (12 sæc.), qui realem distinctionem ponit inter essentiam divinam et attributa et personas. Abbas Joachim (fl202), qui vult tres essentias realiter distingui in Personis divinis ; Palamitæ, qui distinctionem realem ponunt inter essentiam Dei et ejus proprietates, et inter proprietates vel attributa ipsa, necnon inter essentiam et personas divinas, cf. Jugie, Theol. dogrn. christ, orient., t. 2, p. 47 sq., p. 81 sq., 83 sq., 225 sq. ; in Dici, théol., art. Palamas, col. 1750-1757. C. Doctrina catholica. —a) Conc. Remense V (contra Gilbertum) (1148) : « Credimus et confitemur simplicem naturam. divini­ tatis esse Deum, nec aliquo sensu catholico posse negari quin divinitas sit Deus et Deus divinitas... Cum de. tribus personis loquimur, Patre, Filio et Spiritu Sancto, ipsas unum Deum, unam divinam substantiam esse fatemur » (Denz. 389, 390). b) Conc. Lal. IV (1215) : « Firmiter credimus et simpliciter confitemur, quod unus solus est verus Deus... Pater, et Filius, et Spiritus Sanctus : tres quidem personæ, sed una essentia, substantia seu natura simplex omnino » ; contra Joachim definit : « quod una quædam summa res est... quæ veraciter est Pater, et Filius, et Spiritus Sanctus... quælibct trium Personarum est illa res, videlicet substantia, essentia seu natura divina... ; id quod est Pater, est Filius, et Spiritus Sanctus idem omnino, ut secundum orthodoxam et catholicam fidem consubstantiales esse credantur » [D. 428, 432]. c) Conc. Val. (1870) : Deus est : « una singularis, simplex omnino et incommutabilis substantia spiritualis, praedicandus est re et essentia a mundo distinctus. » — « Si quis dixerit unam earndemque esse Dei et rerum omnium substantiam vel essentiam, a. s. » « Si quis dixerit res finitas, tum corporeas tum spirituales aut saltem spirituales, e divina substantia emanasse, aut divinam essentiam sui manifestatione vel euolulione fieri omnia, aut deni­ que Deum esse ens universale seu indefinitum, quod sese determi­ nando constituat rerum universitatem in genera, species et individua distinctam, a. s. » (contra omnes species pantheismi) (D. 1782, 1803, 1804). d) Contra Immanentislas : « Legitima ratiocinatio inde (ex doctrina immanentiæ) infert unum idemque esse Deum cum homine : ex quo pantheismus r ( Renz. 21 OS). 33 DEI ATTRIBUTA Assertio : Deus est omnino simplex, ergo non datur nisi distinctio virtualis inter essentiam et attributa ; non potest cum aliis in compositionem venire, et rejiciendus est pantheismus. 1. — Deus est omnino incorporeus [De fide]. 27. Jam constat ex variis fidei documentis, n. 26. A. Probatur ex Scriptura. — Coipus est quid materiale visibile, corruptibile, mutationi obnoxium et loco circumscriptum Atqui Deus est : 1) Purus spiritus (Jo. iv, 24) : « Spiritus est Deus ». substantia scilicet omnino immaterialis (Lc. xxiv, 39) : « Spiritus carnem et ossa non habet ». — 2) Invisibilis (Rom. i, 20) : « invisibilia enim ipsius per ea quæ facta sunt, intellecta conspi­ ciuntur » ; I Tim. vi, 16 : « Quem nullus hominum vidit, sed nec videre potest ». — 3) Incorruptibilis [Rom. i, 23] : « Muta­ verunt gloriam incorruptibilis Dei in similitudinem imaginis corruptibilis hominis ». — 4) Immutabilis (Jac. i, 17) : « Apud quern non est transmutatio, nec vicissitudinis obumbratio ». — 5) Independens ab omni loci circumscriptione (Act. xvn, 24-28 : « Deus..., coeli et terræ cum sit Dominus, non in manufactis templis habitat, nec manibus humanis colitur indigens aliquo, cum ipse det omnibus vitam, et inspirationem, et omnia... In ipso enim vivimus, et movemur, et sumus » ; Heb. iv, 1-3 : «omnia autem nuda et aperta sunt oculis ejus ». Ergo Deus est substantia omnino incorporea, immunis scilicet ab omni compo­ sitione materiæ et formæ, nec quantitati subjicitur. B. Probatur ex Patribus. — a) Indirecle : Deus, aiunt, est incorruptibilis, immutabilis, invisibilis, non habel parles, non potest dividi, nullam suscipit dimensionem, non est in corpo­ reo loco, et sub sensum cadere non potest (1). — b) Directe : Tatianus : « Spirilus Deus » est. — Origenes : « Non ergo aut c or­ pus aliquod aul in corpore esse putandus est Deus, sed intel­ lectualis natura simplex, nihil omnino in se adjunctionis admit­ tens ». — S. Hilarius : « Primum intelligendum est Deum incor­ poralem esse, neque ex partibus quibusdam atque officiis mem­ brorum, ex quibus unum corpus efficitur, consistere ». — Didymus Alex. : « Deus [est.] simplex et incomposilæ spiritualisque (i) Aristides, ApoL, 4 : Athenag., Legat, pro Christianis, 10; Clem. Alex., Strom., 5, 12, 81, 6 ; Orlg., De principiis, 1. I, c. 1, n. 8 ; De orat., c. 23, n. 3 ; Dldym. Alex., De Trin., 1. III, c. 16 ; Journol, 111, 164, 424, 452, 472, 1075. The*l. 11 2 34 DEI ATTRIBUTA naturæ ». — S. J. Chrysostomus : « Deus simplex est, incompo­ situs et figuræ expers » (1), etc. C. Probatur ratione. — Deus est ipsum esse subsistens. Atqui esse est ultima perfectio omnis perfectionis. Ergo subsistens actus essendi est actus omnino purus. « Jamvero actus omnino purus nihil potent iale in se habere potest : proinde a) nec exten­ sionem se undum quam esset divisibile in partes quantitativas, b) nec m 12riarn el formam, secundum quas esset divisibile et corruptibile essentialiter ; ergo Deus est prorsus incorporeus » (1, q. 3, a. 1 et 2 ; C. Gent., 1. 1, c. 19). II. — Nulla datur in Deo vera compositio sive realis sive logica [Doctrina catholica]. 28. A.Nulla datur compositio in Deo : a) «Omne compositum est posterius suis componentibus, et dependens ex eis ; Deus autem est primum ens. » — b) « Omne compositum causam habet : quæ cnirn secundum se diversa sunt, non conveniunt in aliquod unum, nisi per aliquam causam adunantem ipsa ; Deus autem non habet causam, cum sit prima causa efficiens ». — c) « In omni composito oportet esse potentiam et actum; quod in Deo non est, quia vel una partium est actus respectu alterius, vel saltem omnes partes sunt in potentia respectu totius » [1, q. 3, a. 7 ; cf. C. Gentes, 1. 1, c. 18]. B. Non datur compositio realis : a) Ex essentia et esse, cum Deus sit ipsum esse subsistens; b) Ex natura et supposito: 1) Cone. Remense V et Lal. IV (n. 26, c) aperte declarant Deum et divinitatem, Personas divinas et divinitatem, etc., esse unum et idem ; 2) In tractatu de Trinitate (n. 193, 200, 201) demonstra­ tur hypostasis in Deo esse idem cum essentia ; c) Ex substantia et accidente, nam ad esse subsistens (ad actum purum) nil potest addijiiilque potest ab eo auferri aut separari. Jure itaque Scriptura dicit Deum esse non solum Eum « Qui est » sed ipsam vitam, sapientiam, veritatem, caritatem (2), etc., quia hæc non acce­ dunt ad ipsam essentiam divinam, sed sunt ipsa essentia. C. Non datur compositio logica, sive generis et differentiae (1) Tat., Adi>. Græc. orat. 4 ; Orig., De principiis, 1. I, c. 1, n. 6 ; S. Hilar., Tract. sup. Ps., ps. 129, n. 3 ; Didym. Alex., De Spiritu S., 35 ; S. J. Chrysost., De 1 ncotnprehcnsibih. horn. 4, n. 3 ; Journel, 152, 451, 894, 1066, 1128. (2) Jo. i, 4 ; xiv, 6 ; 1 Jo. i, 2. — Prov. i, 20. — Jo. xiv,6, I Jo. v, 6, I Jo. iv, 8. DEI ATTRIBUTA 35 specific®, sive speciei et differentiae individualis. Nam differentia specifica est necessario extra rationem generis, et differentia indi­ vidualis extra rationem speciei (ita rationalitas est extra ratio­ nem animalital is, et socrateitas extra rationem humanitatis) Atqui nulla differentia inveniri potest, quæ sit extra rationem ipsius esse, et illud contrahens. Deus ideo omnem speciem et omne genus omnino superat, nec vere definiri potest, cum omnis definitio sit ex genere proximo et differentia specifica. D. Patres hanc perfectam Dei simplicitatem plenissime agnos­ cunt. Ita S. Augustinus : « In illius naturæ simplicitate mirabili non est aliud sapere, aliud esse ; sed quod est sapere, hoc est esse » ; « Deus ideo simplex dicitur, quoniam quod habet, hoc est, excepto quod relative quæque persona ad alteram dicitur» (1). — S. Bernardus, De Considerat., 5, 6 : « Si bonum, si magnum, si beatum, si sapientem vel quidquid tale de Deo dixeris, in hoc verbo instauratur, quod est. est. Nempe hoc est ei esse, quod hæc omnia es e. Si et centum talia addas, non recessisti ab esse ; si ea dixeris, nihil addidisti ; si non dixeris, nihil minuisti ». III. — Adest distinctio tantum virtualis inter essentia H et attributa divina [Doctrina communis]. 29. Distinctio, alia est realis, quæ viget inter rem et rem, independenter a mentis consideratione — alia est rationis, quæ viget inter formalitates seu rationes intellectas et ab ipso intellectu efficitur. Hæc autem est : a) rationis mere raliocinantis, quando nullum habet fundamentum in re, sed tota pendet ab intellectu, ut est distinctio inter hominem et animal rationale : idem diverso modo exprimitur. — b) rationis raliocinatæ, seu virtualis, quando adest in reverum fundamentum ita distinguendi, quando nempe res, licet una et simplex, diversis conceplibus sub alia et alia ratione exhibe­ tur, aut virtute pluribus re distinctis æquivalet. llæc iterum duplex est : 1) Major, quæ viget inter formalitates, quarum una alteram non includit, ut in homine inter animalitatem et rationalitatem, inter animam vegetativam, sensitivam et intellectivam (conceptus adæquate differunt). 2) Minor, quæ datur inter duas formalitates quarum conceptus, licet diversi, sese implicite, mutuo et necessario (1) S. Aug., De Trin.,L 15, c. 13, n. 22 : De Civ. Dei, 1. 11, c. 10, n. 1, J. 1676, 1748. Cf. S. Iren., Adv. hœr., 1. 4, c. 11, n. 2 ; S. Basil., ep. 8, 2 ; S. J. Chrysost., De incomprehens., hom. 1, n. 5 ; S. Ambr., De fide ad Gratianum, 1. 1, c. 16, n. 106 ; S. Cyr. Alex., De s. et consubst. Trin., dial. 1 ; Journ., 229, 91 1, 1122, 1266, 2081. DEI ATTRIBUTA 36 involvunt, nec unquam separari possunt, ut inter essentiam et naturam, inter rationes transcendentales : unum, verum, bonum. Jamvero ex dictis constat divina attributa realiler distingui neque ab essentia, neque ab invicem, quia sunt essentiæ realiter identica. Qualis autem dislinclio ralionis vigeat inter hæc omnia, nunc quæritur : 1° Non dalur sola dislinclio ralionis raliocinanlis, ut voluerunt Eunomiani et postea Nominalistæ. ' Constat’: I) Ex Scriplura, in qua multæ enuntiantur de Deo perfectiones diverses, quæ diversis nominibus, minime synonymis, describuntur. Sic dicitur Deus sapiens, justus, misericors, æternus.— 2) Ex Patribus, qui jam eo utebantur argumento contra Eunomium (1). - 3) Ex damnatione prop. 23 Eckardi, D. 523 : « Nulla igitur distinctio in ipso Deo esse potest aut intelligi. »— 4) Ex ratione : « Nomina Deo attributa, licet significent unam, rem, tamen quia significant earn sub rationibus multis et diversis, non sunt synonyma » (1, q. 13, a. 4) (2). ! 2° Non dalur dislinclio formalis Scolislica (media inter distinc­ tionem rcalem et rationis), quæ scilicet « ante operationem intellec­ tus » et « ex natura rei » exsistit inter duas formalitates, v. g. in homine inter animalitatcm et rationabilitatem, in Deo inter sapien­ tiam et bonitatem, etc. Hæc enim distinctio difficilius concipitur et communiter rejicitur: Etenim : a) Omnis distinctio vel formaliter adest in ipsa re, independenter a mentis consideratione, et est realis ; vel non formaliter est in re ipsa, sed tantum in intellectu, de una et eadem re conci­ piente diversas formalitates, et est rationis tantum. — b) Insuper notio sapientiae alia est a notione bonitatis, ac proinde aliud cogi­ tamus quando sermo est de sapientia, aliud quando loquimur de bonitate ; at inde non sequitur sapientiam, bonitatem, etc., formaliter esse distinctas in Deo, ante operationem intellectus. — e) Quinirno si essent ita distinctæ, independenter a consideratione mentis, Deus jam non esset absolute simplex, sed compositus ex his diversis formalitatibus actu distinctis ! 3° Dalur dislinclio ralionis raliocinalæ minor (3). — 1) Dationis ratiocinatae, quia Deus « licet in se sit res simplicissima, æquipollet tamen vere multiplicibus perfectionibus, quæ distinctæ sunt realiler in creaturis ; et sic intellectui nostro, qui Deum ex creaturis cogno­ scit, fundamentum præbet distinguendi inter ejus essentiam et attributa, et attributa inter se » (4). 2) Minor, nam essentia divina, (1) (2) (3) (4) S. Greg. Nyss., Coni. Eunom., 1. XII ; S. Basil., Ado. Eunom., 1. I, n. 8. Penido, op. cit., p. 151 sq. β Adest distinctio rationis major inter essentiam et relationes, infra, n. 192. Reiner, Philosophia, t. II, p. 339. DEI ATTRIBUTA 37 quæ est ipsum esse per se subsistens, seu plenitudo -c. esse, includit necessario et implicite dicit omnem perfectionem attributorum et pariter, quodlibet attributum, quia realiter idenl ifieatur curn essentia, includit et implicite exprimit essentiam et alia attributa. In tantum igitur mente distinguimus in Deo essentiam et attributa, in quantum, propter summam Dei perfectionem et nostram intellec­ tus limitationem, efformamus diversos conceptus qui, sub alio et alio respectu explicita, exhibent id quod implicite continetur in plenitudine ~.zj esse (1). IV. — Deus non potest cum aliis in compositionem venire i De fide\ 30. Nihil potest venire in compositionem cum altero, in or­ dine ad constituendum tertium quid, nisi vel recipi possit in ali­ qua potentia, vel sil in potentia ad ulteriorem actum. Atqui Deus esi ipsum esse subsistens ; ergo nec recipi potest in aliqua poten­ tia, nec est in potentia ad ulteriorem perfectionem, cum esse sil ultima actual itas omnium perfectionum. Ergo. — Sequitur Deum esse omnino personalem, re et essentia a mundo distinctum, ut slatim dicetur, et explicite definitum est a Cone. Vaticano [n. 261 : Deus est: «una singularis... substantia spiritualis,... re et essen­ tia a inundo distinctus. » V. — Rejiciendus est pantheismus {De fide). 31. a) Probatur ex Concilio Vaticano. — Concilium enim [n. 26] damnat et in specie rejicit omnes pantheismi formas, de quibus c. b) Probatur ex Scriptura. — 1) Multis in locis Scripturarum proponitur Deus uti ipsum esse subsistens, uti mundi artifex, et res universas creans e nihilo (2). Atqui ipsum esse ab omne esse participato distinguitur ; arlifex a suo opere, creator a creatura. Ergo. — 2) Deo, qui est absolute unus, simplicissimus, immuta­ bilis, æternus, etc. (3), opponitur mundus, qui est multiplex, compositus, mutabilis, temporaneus ; atqui quæ opponuntur coni radistinguuntur. Ergo. c) Probatur ratione. — Rejiciendus est : 1) Emanalismus, quia (1) Garrlgou-Lagrange, Dieu, n. 56-57 ; 1 Sent., d. 2, q. 1. a. 3. (2) Exod. m, 14-16. — Sap. xm, 1-9 ; Rom. i, 18-20. — Gen. i, 1 sq. ; Act. XVII, 24 ; ix, 36 ; Col. i, 16. (5) III Reg. νπι, 27 ; Job, χτ, 8 sq. ; Is. XL, 10 sq. ; Heb. i. 10-12. Infra magis ostendetur. 38 DEI ATTRIBUTA repugnat ex Ente simplicissimo aliquid dimanare in alia. — 2) Monismus panlheisticus, nam repugnat unam esse essentiam Dei et rerum. — 3) Panlheisrnus realis, Deus enim nequit fici i omnia, neque per sui manifestationem, neque per sui evolu­ tionem. secus esset ipse pars universi et in potentia ad multi­ plices formas et perfectiones mundi. — 4) Panlheisrnus logicus, quia Deus non est ens in communi et indeterminatum quod, sese magis ac magis determinando, divideretur ingenera, species et in­ dividua, sed e contra ens maxime determinatum et proprium, ens nempe absolutum, omnino singulare et a quolibet alio ente pror­ sus distinctum, cui nil addi et a quo nil adimi potest (1). II. — De infinita Dei perfectione % Notio et divisio perfectionis. 32. A. Notio. — Ens perfectum, juxta etymon vocis, est ens plene factum, cujus scilicet potentia totaliter est ad actum re­ ducta, cui ideo nihil deest secundum modum suæ perfectionis (1, q. 4, a. 1). At « per quamdam nominis extensionem, perfec­ tum dicitur non solum quod ficndo pervenit ad actum comple­ tum, sed etiam id quod est in actu completo, absque omni fac­ tione. Et sic Deum perfectum esse dicimus » (C. Gentes, I. 1, c. 28). Infinitum, in ordine perfectionis, illud est quod limitibus caret, ac proinde positive perfectum est, vel absolute, seu in ratione entis et ideo in omni genere ; vel relative seu in aliquo tantum genere. Deus autem infinitus est absolute, videlicet omni perfec­ tione infinitus (3, q. 7, a. 1). B. Divisio.—a) Distinguuntur: 1) Perfectiones simplices seu simpliciter simplices, quæ, licet in creatis modo imperfecto habeantur, in sua ratione formali nil aliud dicunt quam perfec­ tionem et proinde nullam involvunt imperfectionem aut limitatio­ nem, ul vita, intellectio, sapientia. — 2) Perfectiones secundum quid simplices seu mixlæ, quæ, in sua ratione formali, aliquam includunt imperfectionem, ac propterea dicunt perfectionem im­ perfectione mixtam, ut moveri, sentire, ratiocinari. b) Perfectio continetur in aliquo subjecto : 1) Formaliler, si in eo est secundum suam propriam rationem, ul animalitas in (1) Coni. Gent , I. 1, c. 26 ; Janssens, Summ. theol., t. VI, p. 66 sq. ; Schalck, in Diet, théol., art. Panthéisme. DEI ATTRIBUTA 39 homine ; 2) Eminenter tantum, si in eo est non sub ratione pro­ pria et formali,sed sub ratione diversa et modo essentialiteraltiori et excellentiori, ut perfectio ratiocinandi in angelis; 3) Formaliler et eminenter, si in eo est proprie et forma liter, sed modo no­ biliori, ut scientia, quæ est in homine formaliter, est in angelis, sed analogice et modo superiori ; 4) Virtualiler, si in eo est virtus producendi illam perfectionem, ut planta in semine ; aut præstandi eosdem effect,us, quos præstat ens in quo formaliter adest illa perfectio, ut anima sensitiva in anima humana. At perfec­ tiones, quæ virtualiter dicuntur esse in aliquo subjecto, revera in eo sunt eminenter vel formaliter, prout causa est æquivoca vel univoca (1). Hæc habet Cone. Val., s. 3, cap. 1, D. 1782 : « Sancta catholica apostolica Romana Ecclesia credit et confitetur unum esse Deum verum et vivum... intellectu ac voluntate, omnique perfectione infinitum. » Assertio : Deus est in perfectione simpliciter infinitus, et in eo sunt formaliter et eminenter simplices creaturarum perfectiones, eminenter tantum perfectiones mixtae. I. — Deus est infinite perfectus (De fide). 33. Id aperte asseritur in textu concilii uaticani modo recitato. A. Prob. ex Scriptura. —a) Explicite Ps. 144,3 : « Magnus Dominus et laudabilis nimis et magnitudinis ejus non est finis (hebr. : magnitudo ejus inscrutabilis). » — Ps. 146, 5 : « Ma­ gnus Dominus noster, et magna virtus ejus, et sapientiæ ejus non est numerus. » — I Jo. 1,5 : « Deus lux est et tenebræ in eo non sunt ullæ. » Sed si magnitudo Dei, si sapientia, si lux ejus sunt absque ullo limite, Deus ipse est ipsa perfectio, in qua nulla est limitatio perfectionis (2). — b) Implicite : Scriptura 1) Deum dicit ita « magnum vehementer », ut a nulla creatura possit comprehendi (3), nec sufficienter laudari (Eccli. 43, 30 sq.) ; 2) Ei adseribit attributa omnino infinita, ut esse immensum, omni­ potentem, omniscium, etc., ut infra videbimus. Ergo. (1) 1, q. 4, a. 3 ; q. 65, a. 1 ; q. 104, a. 1 ; Cajetanus, in 1, q. 4, a. 3 ; q. 45, a. 5 ; Garrlgou-Lagrange, Dieu..., 16 pIu, c. 2, 9°. (2) Mangenot, in Diet, thicl., art. Dieu, col. 1022 sq. ; Prat, in Diet, de la Bible, art. Jéhovah, col. 1242 sq. (3) Jer. xxxii, 19 ; Rom. xi, 33 ; 1 Cor. n, 9-11 ; Eph. m, 8 ; I Tim. vi, 16. 40 DEI ATTRIBUTA B. Probati h ex Patribus. — Patres unanimiter docent Deum esso jonlem omnium bonorum, possidens, in se omnem perfectionem, omnibus modis perfectum. Ita S. Iren., Adv. hær., I. 4, c. 11, n. 2 ; S. Cyr. Hier., cat. 4, c. 4 ; S. Ambr., De fide, 1 1, c. 16, n. 106, de off. min., 1. 3, c. 11, n. 11 ; S. Cyr. Alex., De s. et cons. Trim, dial. 1 ; S. J. Damasc., De fide orthod., I. 1, <·. 5 ; J. 229, 815, 1266, 1320, 2081, 2341. Hinc profitentur,ut. Clem. AZeæ.,Strom., 5,11, 71,3,et S. Greg. Nyss., C. Eunom., 1. 3, J. 423, 1042 : « Deum non posse doceri, nee verbis exprimi ab hominibus, sed sola (sua) posse poteslatc co­ gnosci ». — « Infinitus est et incomprehensibilis, ait S. J. Da­ masc., I. c., 1. 4, <·. 13-14, atque hoc unum est, quod de eo percipi possit et comprehendi. » C. Pnom ratione. — Deus est ipsum esse subsistens scu absolu!a essendi perfectio, nullum scilicet habens limitem in linea essendi. Sed ens illimitatum in ratione essendi est in omni perfectione simpliciter infinitum. Ergo. Prob. min. : «. Esse est perfectio omnium perfectionum, id est aclualitas cujusvis perfectionis possibilis, cum nihil perfectio­ nis sil aul concipi possit, ad quod ratio essendi se non extendat; nihil quod extra ampliiudinem seu comprehensionem ipsius esse inveniatur. Si quid igitur sine limite est secundum ipsissimam essendi rationem, omnes perfectiones in summa eminentia comprehendat neeesse est » (1, q. 4, a. 2 ; cf. prop. 23 S. C DE VITA DEI 53 CAPUT III DE OPERATIONIBUS DIVINIS 47. Post considerationem eorum quæ ad divinam substantiam pertinent, restat dicendum de his quæ pertinent ad operatio­ nem. ipsius. Alia autem est operatio immanens, quæ manet in ipso operante ; alia operatio transiens, quæ procedit in exteriorem effectum. Primo agemus de operationibus mere immanentibus, videlicet : a) de cognitione Dei ; b) de volilione ; 0 de his quæ intellectum simul et voluntatem respiciunt, nempe : 1) de provi­ dentia Dei in genere ; 2) de providentia speciati quæ versatur circa æternam hominum salutem, scilicet de voluntate Dei salvifica universali necnon de eadem voluntate quoad electos et reprobos, seu de prædeslinatione et reprobatione. Deinde d) pauca dicemus de potentia Dei, quæ est principium operationis ad extra, et tandem, per modum coronidis, quædam de bealiludine Dei adjungemus. Cum autem omnis operatio immanens sit vitalis, quædam prænotanda sunt de vita Dei. Assertio : Deus est vere vivens, summe vivens, imo sua vita : est ipsa vita subsistens et ratio omnis vitae. De fide est Deum esse vere vivum ; cetera in thesi enuntiata sunt theologice certa. 48. « Illa proprie sunt viventia, quæ seipsa secundum ali­ quam speciem motus movent » (1, q. 18, a. 3). Hinc vita dicitur tum principium intrinsecum et substantiale quo entia se movent, tum ipsa operatio vitalis, ab intrinseco scilicet et immanens. Jamvero : 1° Deus est vivens : a) Constat ex fide (Xzat. s. 3, cap. 1, D. 1782) : « Ecclesia credit et confitetur unum esse Deum verum et vivum. » — Hinc Leo XIII, in encycl. Tametsi futura prospicientibus 1 nov. 1900 « Vitam esse solius Dei est ». b) Constat ex Scriptura : « Non solum opera Dei (creare, 54 DE VITA DEI futura annuntiare, mundum gubernare, etc.) demonstrant eum vivere (1), sed mullis in locis expresse dicitur « vivens», « vivens in aelernum » (2). Sic Jesus ipse ait : « Sicut misit me vivens Pater »; « Ego sum... vila » ; « Sicut enim Pater habet vitam in semetipso, sic et dedit Filio habere vitam in semetipso » (Jo. vi, 58 ; xiv, 6 ; v, 26). c) Constat Traditione : Ecclesia enim, jam ab initio, ubique et semper, proclamat viventem unum illum Deum, qui unicus est et tamen Pater et Filius et Spiritus Sanctus, in consortio ejusdem vitæ, ut in orationibus canitur : « Per Dominum nostrum Jesum Christum, qui tecum vivit et regnat in unitate Spiritus Sancti, Deus. » Et in S. Augustino omnes audimus Patres dicentes : «Tu, Domine, semper vivis, et nihil moritur in te ;... (tibi) esse et vi­ vere non aliud atque aliud est, quia summe esse atque summe vivere, idipsum es »; « Tu vila es animarum, vita vitarum, vivens leipsa, et non mutaris, vita animæ mcæ (2) ». d) Constat ratione : Vita enim est perfectio simplex; ergo Deus est forma liter vivens. , 2° Deus est summe vivens : Constat ex Vaticano : s. 3, cap. 1 D. 1782, dicit Deum esse « omni perfectione infinitum » ; atqui vita est vera perfectio simpliciter simplex; ergo vita Dei est infinite perfecta. In creatis, vita est imperfecta : a) quia nulla creata sunt totali­ ter principium suæ operationis vitalis : multa enim pendent plus minusve ab agentibus extraneis, et, quantumvis sint perfecta semper indigeni motione Dei ut sese moveant, nec sunt sibi finis ultimus ; b) quia eorum vita est transitus de potentia adactum et mutationem seu imperfectionem includit ; c) quia ipsa eorum viIalis operatio est accidens essentiæ superadditum. Deus autem est sumine vivens : 1) quia ipse est absolute independens : totale principium suæ vitæ simul et finis ultimus ; 2) quia est actus purus, absque ulla potential itate et mutatione ; 3) quia et prin­ cipium vitæ et ipsa operatio vitalis ab essentia ejus realiter non distinguuntur, sed sunt unum et idem cum suo esse (1, q. 18, a. 3). 3° Quare Deus est vere : a) sua vila, sicuti est suum esse ; (1) Infra, n. 242 sa., 268 sq. (2) I Reg. xvn, 26 ; Dan vi, 26 ; Num xiv, 28 ; Deut. xxxn, 40 ; Apoc. iv, 10 ; x, 6. — (2) Conf., I. I, c. 6, n. 2, 3 ; 1. 111, c. 6, n. 3. DE SCIENTIA DEI 55 bj ipsa Vila subsislens, cum sil ipsum esse subsistens ; c) ratio omnis vilæ, nam creatura vivens : 1) a Deo tenet ipsum vivere, quod est esse ; 2) a Deo movetur in ipsa operatione vitali et .3) ad Deum vitam, ut ad finem ultimum lendil (C. Genles, 1, 1, c. 98 et 99). Deus igitur est causa efficiens, exemplaris et finalis omnium viventium, non autem causa formalis, nam singula habent vitam propriam, ipsis intrinsecam. Vero tamen sensu Deu^ dici potest vita omnium, nam « omnia, quæ sunt a Deo facta, sunt in ipso ut intellecta ; sequitur quod omnia in ipso sunt ipsa vita divi­ na » (1, q. 18, a. 4). ART. I De Scientia Dei i Dicemus ; 1) de existentia et perfectione scientiæ in Deo ; 2) de objecto et divisione scientiæ divinæ ; 3) de medio ejus. § I. — De perfection e scientiæ divinæ Præter Malerialislas, qui omne ens spirituale rejiciunt, nemo ausus est impugnare Dei scientiam, cujus exsistentia est de fide (Vat., s. 3, cap. 1, D. 1782) : « Ecclesia confitetur unum esse Deum... intellectu, voluntate omnique perfectione infi­ nitum (1). » Assertio : Est in Deo scientia perfectissima, cum ejus essentia omnino idem, una et simplicissima, simultanea, immutabilis et æterna, intuitiva et comprehensiva, independens et infallibilis. I. — Est in Deo scientia perfectissima (De fide). 49. Id explicite a \zaticano definitum est. Prob.: 1° Ex Scriptuba. — Innumera sunt testimonia : Ps. cxxxv, 5 : « Fecit cœlos in intellectu. » — Ps. cxi.vi, 5 : Magnus . Dominus noster et magna virtus ( jus et sapientiæ ejus non est numerus » — Job xn, 13 :« Ipse habet consilium et inlelligeniiam. »—Eccli. i, 1 : « Omnis sapientia a Domino Deo est, et cum illo fuit semper et est ante ævum. » - Ps. cxxxvin, 6 : « Mirabilis 111 C.f. Kleuteen. n. 435 ; Janssens, I. II, p. 223 225. 56 DE SCIENTIA DEI facta est scienlia tua ex me, confortata est, et non potero ad eam. » — Eccli. xxm, 29 : « Domino Deo, antequam crearentur, omnia sunt agnita, sic et post perfectum respicit omnia » ; xlii, 20 : «Non præterit illum omnis cogitatus et non abscondit se ab illo ullus sermo. » — Heb. iv, 13 : « Non est ulla creatura invisibilis in conspectu ejus, omnia autem nuda et aperta sunt oculis ejus. » Ergo est scientia in Deo, quæ ad omnia se extendit, etiam maxime abscondita, quæ est omnino illimitata et inscrutabilis, ac proinde immensa et infinita. Quare Apostolus (Rom. xi, 33) : « 0 altitudo divitiarum sapientiæ et scientiæ Dei ; quam incom­ prehensibilia sunt judicia ejus et investigabiles viæ ejus ! » 2° Ex Patribus. — Ore unanimi proclamant Patres scientiam Dei absolute perfectam et infinilam. Ita Clem. Alex. : « Deus novit omnia, non solum ea quæ sunt, sed etiam quæ futura sunt, et ut erit unumquodque, et eos qui sunt singulares motus prævidens, intuetur omnia et omnia audit, et nudam animam aspiciens intrinsecus, uniuscujusque ex singularibus etiam habet æternam intel ligent ia m, et quod iit in theatris et in partibus rei uniuscujusque inspiciendo, circumspiciendo et simul aspiciendo, hoc evenit in Deo (1). » 3° Ratione. — a) Formaliter et infinite sunt in Deo omnes perfectiones simplices. Atqui cognitio intellectiva est perfectio simplex. Ergo Deus est infinite intelligens. b) Viget in mundo ordo mirabilis. Atqui talis ordo supponit causam intelligentem. Ergo Deus, seu causa prima et infinita, est intelligens et quidem infinite. c) Ens eo magis cognoscilivum est quo magis est immateriale. Atqui Deus, cum sit actus purus, est summe immaterialis. Ergo Deus est summe intelligens (1, q. 14, a. 1). Prob. maj. Cognoscentia a non cognoscentibus in eo distin­ guuntur quod non cognoscentia non habent nisi formam suam naturalem, dum cognoscentia nata sunt habere etiam formam aliarum rerum ; omnis enim cognitio fit in quantum cognitum est in cognoscente, non quidem secundum suum esse physicum, ut patet, sed secundum suum esse inlenlionale. Ergo cognos(1) Clem. Alex., Strom., 6, 17, 156, 5 ; cf. S Theoph. Ant. Ad Aut.,1. 2, n. 3 : S. Iren., Adv. hær., I. 2, c. 26, n. 3 ; Orlg., in Gen., t. 3, n. 6, etc. Journel, 429, 177, 202, 471. DE SCIENTIA DEI cens, retinendo formam propriam, cogniti quoque formam inten­ tio nali 1er recipit, et sic habet in se representative ipsam rem cognitam ct fit intentionaliter id quod cognoscit Ideo natura rei cognoscentis minus est coarclala et limitata quam natura rei non cognoscentis. Jamvero omnis coarctatio aut limitatio a materia (potentia) provenit. Ergo eatenus ens est cognoscitivum quatenus est immateriale, et quo magis est immateriale, eo magis est cognoscitivum. II. — Scientia Dei idem est cu \Theol. certum]. essentia divina, una, etc. 50. a) Idem cum essentia : Deus est infinite simplex ; ergo omnis ejus perfectio realiler idem est ac essentia. « Unde scientia non est qualitas in Deo vel habitus sed substantia et actus purus » (1, q. 14, a. 1, ad 1). — Hinc S. Aug., De Trin., 1. 15, c. 13, n. 22 : « Quæ scientia Dei est, ipsa et sapientia ; et quæ sapientia, ipsa essentia sive substantia, quia in illius naturæ simplicitate mirabili, non est aliud sapere, aliud esse ; sed quod est sapere, hoc est et esse. > b) Una et simplicissima : Scientia nempe una est et simplex quemadmodum unum et simplex est ipsum esse divinum. Hinc in Deo : 1) (1, q. 14, a. 4) : « Intellectus, intelligens, et id quod intelligitur, et species intelligibilis, et ipsum intelligere, sunt omnino unum et idem. » 2) Non differunt (sicut apud nos) intelligenlia (qua cognoscuntur principia), scienlia (conclusiones), sapientia (causa altissima), prudentia (agibilia). Sed simplex Dei cognitio his omnibus nominibus appellari potest, dummodo ab unoquoque eorum secludatur quidquid imperfectionis est (1, q. 14, a. 1. ad 2 . c) Simullanea, immutabilis, xlerna, intuiliva, comprehensiva : Homo quidem mediante ratiocinio, per actus successivos e noto ad ignotum procedit ; inde scientia ejus est successiva, mutabilis, tempori subjecta, discursiva et limitata. Deus autem omnia simul intuetur unico actu, immutabili et ælerno, qui est-ipsa ejus essentia, nam, essentiam suam intuendo, omnia alia plene cognoscit et comprehendit, ut melius infra patebit. — Consequenter non datur in Deo memoria intellectiva, proprie dicta ; munus enim memoriæ est retinere species intelligibiles, post actualem earum considera­ tionem. Atqui Deus neque intelligit per species intelligibiles, neque indiget revocare cogitationes antea habitas, cum omnia simul intuetur unico et aeterno actu immutabili (1, q. 14, a. 7 et 15 ; C. Gentes, 1. 1, c. 55-57). d) Independens : Cognitio humana a rebus externis ita pendet, ut nihil intelligere possimus, nullam nempe rerum ideam efformare. nisi antea, a specie e rebus impressa sensuum ope et phantasiæ), ad actu intelligendum determinetur noster intellectus. Deus autem, 58 DE SCIENTIA DEI cum sit actus purissimus et omnino immutabilis, a semetipso et ab ælerno, omnem suam habet cognitionem, antecedenter ad omnes res a se distinctas et indcpendenter omnino ab eis. Bes ideo creatæ sunt tantum terminus divinæ cognitionis, minime vero principium ejus ; secus enim Deus transiret de potentia ad actum, esset linitus, dependens et compositus. e) 1 n/allibilis : Non solum enim dubium et error Dei perfectioni repugnant, sed, uti vidimus, Deus est ipsum intelligere et ipsa veritas ; ergo est ratio, mensura et causa omnis alterius intellectus et omnis alterius veritatis. § II. — Objectum et divisio scientiæ divinæ I. — De objecto scientiæ Status quæstionis. 51. 1° Varia objecta. — A. Duplex distinguitur objectum scientiæ divinæ : 1) Ipse Deus, qui est objectum primarium seu id ad quod per prius principaliter terminatur cognitio divina; 2) Omnia cognoscibilia præter Deum, quæ sunt objectum secunda­ rium, quippe quæ non cognoscuntur nisi dependenter ab ob­ jecto primario et rationi' ipsius objecti primarii prius cogniti (n. 60 et 61). B. Cognoscibilia extranea sunt : 1) Omnia exsistentia, i. e. omnia quæ quandocumque exsistunt : praeterita nempe, prae­ sentia et futura. — 2) Omnia possibilia, ea scilicet quæ actu nec fuerunt, nec sunt, nec erunt, sed actu exsistere possent virtute creaturarum aut creatoris, quia in suo conceptu nullam contradictionem involvunt. — 3) Futura autem, alia sunt neces­ saria, quæ, vi causæ (ex causa) suæ immediatae petunt aliquando esse, nec sunt naturaliter impedibilia ; v. g. cras sol orietur ; alia sunt contingentia, quæ. vi causæ suæ immediatæ (ex causa) sunt indifferentia ad esse el non esse, inter quæ præcipue nume­ rantur actus liberi futuri. —4) Ipsa libera futura sunt : vel ab­ solute futura, quæ aliquando erunt, nec ab aliqua conditione pendent, nisi forte a conditione certo ponenda, v. g. Petrus con­ vertetur, si Christum respiciat; vel condilionale futura seu fuluribilia, quæ nunquam erunt, sed lieront si impleretur aliqua conditio, quæ de facto nunquam implebitur, v. g. Petrus Chris­ tum non negasset, si bene orasset. * Itaque « ad genuinam notionem futuribilis duo requiruntur : DE SCIENTIA DEI 59 α) ut inter conditionem et actum dd ur connexio vera quidem, sed non necessaria, secus enim actus non esset secundum se et directe liber ; b) ut reliqua omnia, a quibus aclus praeterea pendel, pro tempore conditionis purificandae cerlo adjutura sint ; secus enim verum non esset, quod actus poneretur, dummodo conditio impleretur. Et ita non haberetur futuribile sed mere possibile. Porro his suppositis, futuribilia, licet modo quodam generali sub possibilibus comprehendantur, jure secernuntur a mere possibilibus, quum in illis plus entis, proinde plus veritatis contineatur quam in his. Siquidem plus est scire : Petrus, si in extremis sacerdotem monitorem haberet (quem non habebit; converteretur (futuribile), quam scire : Petrus, si. ?tc., posset converti (mere possibile). Hoc de quovis homine pec atore pro­ nuntiare possum ; ut illud asserere queam, scire debeo nihil defuturum ex iis, quæ simul cum influxu monitoris, ad actum hujus conversionis in concreto efficaciter facient». Van ;Voorf,n.80. 2° Errores. — a) Multi philosophi ethnici, inter quos Cicero (De Divinat., 1. 2) ; quidam hæretici, ut Marcionilæ et Sociniani, plerique hodierni Ralionalislæ, scientiam futurorum Deo denegant ut salvent humanam libertatem. — b) Quidamdheologi, ut videtur, Deo concedunt conjecturalem tantum cognitionem futuribilium. Ita Curiet, Tiphanius et, juxta alios, aliis neganti­ bus, Zumel et Ledesma inter Thomistas. 3° Doctrina catholica. — a) De fide est (ex Vat., s. 3, cap. 1, D. 1784) Deum cognoscere omnia existent ia : « Universa, quæ condidit, 15eus providentia sua tuetur atque gubernat, attin­ gens a fine usque ad finem fortiter et disponens omnia suaviter, omnia enim nuda et aperta sunt oculis ejus, ea etiam quæ libera creaturarum actione futura sunt ». Cf. Decr. S. Off., 5 junii 1918, D. 2184. — b) Deum cognoscere omnia possibilia certis­ simum est, imo, ut videtur, id formaliter continetur in veri­ tate revelata, quæ Deo adseribit cognitionem infinite perfectam. — c) Certum est Deum certo et infallibiliter cognoscere omnia futuribilia. 60 DE SCIENTIA DEI Assertio : Deus seipsum perfectissime cognoscit seu compre­ hendit ; plene quoque cognoscit cetera omnia, exsistentia, possi­ bilia, futuribilia. Quare in mente divina sunt ideæ omnium rerum quæ, præter Deum, exsistunt aut exsistere possunt. •$ L — Deus seipsum comprehendit (De fide). 52. Prob. : 1° Ex Scriptura. — Deus, per Spiritum suum, cognitione ipsi soli propria, se intuitive videt, et omnia, etiam profunda Dei, intime novit (I Cor. n, 10-11) : « Spiritus enim omnia scrutatur, etiam profunda Dei:... quæ Dei sunt, nemo cognovit, nisi Spiritus Dei. » Cf. Mt. xi, 27, ubi affirmatur mutua et essentialis cognitio Patris et Filii : « Nemo novit Filium n. Paler, neque Patrem quis novit nisi Filius et cui voluerit Filius revelare. » 2° Ex Traditione. - Minucius Felix, Oclau., 18, J. 270 : « Deus... soli sibi lanius, quantus est, notus » est. — Idem S. Cyrillus Hier., Cat. 4, c. 2, J. 821. — S. Basilius, Adv. Eunom., 1. 1, n. 14. post citata loca Scripturarum, addit : « Constat ipsam essentiam (divinam) nulli nisi Unigenito et Spiritui Sancto cogitabilem esse ». — S. J. Qjhrysostomus, in Joan., hom. 15, n. 1, J. 1161 : « Substantiam (Dei) nemo novit», nam solus Deus de se habet « certam visionem et comprehen­ sionem ». Inde inferunt Patres Verbum esse æquale Patri, Filium et Spiritum S. esse Deum (1). J 3° Ratione : Aliquid dicitur comprehendi, quando lanium cognoscitur quantum cognoscibile est. Atqui Deus ita seipsum cognoscit ; nam, cum sit actus purus, est simul et semper actu infinite cognoscens et infinite cognoscibilis. Ergo Deus seipsum perfecte comprehendit (1, q. 14, a. 2 et 3 ; C. Gentes, 1. I, e. 47). II. — Deus omnia perfecte cognoscit [De fide]. 53. Legas denuo verba concilii Vaticani, n. 51, 3°. A. Prob. ex Scriptura. — Cognoscit : 1° Omnia in genere. — Ps. cxxxvm, 5 : « Ecce, Domine, tu cognovisti omnia, novissima et antiqua. » -- Eccli, xxxix, 24, xlii, 19 : « Non est quid­ quam absconditum ab oculis ejus. » « Cognovit omnem scien­ tiam. » — Sap. vin, 1 : « Attingit a fine usque ad finem fortiter, (1) S. Aug., De Trin., 1. 15, c. 14, n. 23 ; cf. S. Cyr. Alex., Thés. de s. et cons. Trin , assert. 32 ; S. Fulgent., ep. 14, c. 3, n. 31 ; JourneI, 1161, 1677, 2073, 2239. DE SCIENTIA DEI 61 et disponit tmnia suaviter. » Omnia novit, etiam singillatirn, quia omnia gubernat et omnia curat etiam minima : lilia agri, volucres coeli, capillos capitis nostri, etc. (Mt. vi, 26 sq., x, 29 sq.). 2° Omnia exsislenlia : a) Omnia (Mcb. iv, 13) : « Non est ulla creatura invisibilis in conspectu ejus ; omnia autem nuda et aperta sunt oculis ejus. » — b) Secrela cordium et arcanas hominum cogiialiones (1 Par. xxvm, 9) : « Omnia corda scruta­ tur Dominus et universas mentium cogitationes intelligit » ; — Ps. vu, 10 : « Scrutans corda et renes Deus » ; Jer. xvn, 10 : « Scrutans cor et probans renes » (1) ; — 3 Heg. vm, 39 : « Tu nosti cor omnium filiorum hominum » ; — Ps. 32, 15 : « Finxit sigillalim corda eorum, qui intelligit omnia opera eo­ rum »; — Ps. 68, 6 : « Delicta mea a te non sunt abscondita (6). t — c) Futura etiam libera (Ps. 138, 3-5) : « Intellexisti cogitationes meas de longe... omnes vias meas præuidisli... Cognovisti omnia novissima et antiqua. » — Is. 46, 10 : « Annuntians ab exor­ dio novissimum et ab initio, quæ necdum facta sunt. » — Dan. xm, 42 sq. : « Nosti omnia antequam fiant. » — Eccli. xxm, 29 : « Domino Deo, antequam crearentur, omnia sunt cognita. » — Sap. vm, 8 : « Signa et monstra scit antequam fiant, et even­ tus temporum et sæculorum. » Imo scientia futurorum datur ut proprium divinitatis signum [Is. 41, 23 ; 45, 11]. 3° Omnia possibilia (Rom. iv, 17) : « Vocat ea quæ non sunt, tanquam ea quæ sunt (ac si essent). » 4° Omnia futuribilia : a) Ingressus Ceilam David Deum consu­ lit (I Reg. xxm, 7 sq.) : « Si descendet Saul (in Ceilam) sicut audivit servus tuus... Et ait Dominus : descendet. Dixitque David : Si tradent me viri Ceilitæ... ? Et dixit Dominus : tradent. » — Tunc aufugit David de Ceila ; quare nec Saul des­ cendit, nec Ceilitæ tradiderunt David. b) Christus ita exprobrat civitatibus Corozain et Bethsaidæ (Mt. xi, 21-23) : « Væ tibi Corozain, væ tibi Bethsaida, quia si in Tyro et Sidone factæ essent virtutes, quæ factæ sunt in vobis, olim in cilicio et cinere poenitentiam egissent ». Cf. Jer., 38. 14-20 ; Lc. xvi, 31. Porro in his textibus : 1) agitur de eventibus fuluribilibus. (1) Cf. I Reg- xvi, 7 ; Apoc. n, 23. 62 DE SCIENTIA DEI nempe de eventibus liberis qui sub conditione futuri fuissent, sed qui non fuerunt, quia conditio verificata non est ; 2) adest connexio vera, sed non necessaria inter eventus (traditio David, conversio Tyriorum) et conditionem (David mansio, Christi prædicatio) ; 3) de his eventibus Deus habet scientiam omnino certam : Deus enim absolute respondet David, et Christus infallibiliter enuntiat conversionem Tyriorum. 54. B. Probatur ex Patribus. — Patres hanc doctrinam de perfecta et universali scientia Dei unanimiter tenent. Deus enim, aiunt etiam antiquiores : 1) Cognoscit omnia et singula exsistentia, sive praeterita, sive præsentia, sive futura, etiam libera. Cf. si vis, Journ., Ind. theol., n. 118, 120, 121. — 2) Cognoscit omnia possibilia, nam in Deo sunt ab aeterno, idcæ omnium rerum tum exsistentium, tum possibilium. Ita S. Augus­ tinus, De Civ. Dei, 1. 11, c. 10 : « In qua (sapientia divina) sunt immensi quidam et infiniti thesauri rerum intelligibilium, in quibus sunt omnes invisibiles atque incommutabiles raliones rerum, etiam visibilium et mutabilium, quæ per ipsam facta sunt.... Sciens fecit omnia, ea utique fecit quæ noverat.... Iste mundus nobis notus esse non posset, nisi esset ; Deo autem, nisi notus esset, esse non posset ». — Cognoscit etiam fuluribilia : Id saltem implicite docent Patres : 1) quando dicunt Deum « progressum infantis ad adultam ætatem prohibere, ne malum perficiatur..., ne ei (infanti) nequitiæ materia vita fiat » (1) ; 2) quando, contra Manichæos et Pelagianos, prædicant Deum et praescivisse peccatum angelorum et protoparentum, et tamen sanctum esse, quia hoc malum solummodo permisit et in bonum ordinavit » (2) ; 3) quando asserunt ex hac sola scientia futuribilium explicari posse doctrinam de prædestinatione et repro­ batione (3). 55. C. Probatur ratione. — 1° In genere : a) Deus scipsum perfecte intelligit. Atqui seipsum perfecte non cognoscit, nisi etiam cognoscat suam virtutem, ac proinde ea omnia ad quæ virtus sua se extendat. Virtus autem divina se extendit ad omnia entia tum existentia tum possibilia, non solum quoad rationem communem entis, sed quoad eorum esse specificum et singulare usque ad ultimas differentias : omnes enim res nec (1) S. Greg. Nyss., De infantibus qui proem, abripiuntur; Journel, 1059. (2) S. Aug., Dial. adv. Pela»., 1. 3, η. 6 ; De Gcn., ad lit., \. 11, c. 9, n. 12 ; De civ. Dei, 1. 5, c. 10, n. 2 ; Enchiridion, 104 ; Journel, 1405, 1707, 1742, 1928. (3) S. Aug., De præd. $anct.,c. 17, n. 34 , De don. persev., c. 9, n. 22; Journel, 1988, 1996 ; cf. S. Basil., De const, mon. c. 1, n. 7 ; c. 2 ; S. Greg. M.. Moral., I. 33, c. 19, n. 35. DE SCIENTIA DEI 63 sunt, nec esse possunt, nisi a Deo, qui solus est prima causa efficiens « totius esse », tum essentialis, tum accidentalis : tum singularis. Ergo Deus omnia entia plene novit. — Hoc eo evi­ dentius est quod ipsum esse causæ primæ sit ejus intelligere. Quai e quidquid procedit a Deo ut a causa prima, necessario præexsistit in ipso ejus intelligere et ideo ab eo intelligitur (1, q. 14, a. 5, 6 et 11). b) Nec difficultatem faciunt : 1) Secreta cordium, quia Deus ipsi animæ illabitur et est ei maxime præsens : 2) Futura etiam libera, quia (1, q. 14, a. 13): «Dei cognitio mensuratur æternitatc sicut suum esse. /Eternitas autem tota simul exsistens ambit totum tempus.... Unde omnia, quæ sunt in tempore, sunt ab æterno Deo præsentia, non solum ea ratione, quod habet ratio­ nes rerum apud se præsentes (h. e. intentional iter seu secundum esse cogniti)..., sed quia ejus intuitus fertur ab æterno supra omnia, prout sunt in sua præsentialitate (h. e. physice seu se­ cundum eorum esse reale). » — Quare, de omnibus contingen­ tibus, etiam liberis, quia ea ut præsentia cognoscit, Deus habet scientiam omnino certam et infallibilem. Cf. De Ver., q. 2, a. 12 ; C. Gentes, 1. 1. c. 67. 2° Fuluribilia : a) Id testatur : 1) Sensus fidelium, qui. ro­ gando Deum ea tantum bona temporalia, quæ ad salutem sciunt expedire, implicite profitentur Deum plane cognoscere futura conditionata. — 2) Calechismus Cone. Tridenlini,p. 4, c. 2, a. 4 ; c. 4, n. 5 : « Interdum fit, ut quæ petimus a Deo non impetremus. Ita est ; sed tum maxime prospicit utilitati nostræ Deus, vel quod alia nobis majora et ampliora bona impertitur, vel quod nec necessarium nobis est, nec utile, quod petimus ; imo vero fortasse supervacaneum id futurum sit, si dederit, atque pesti­ ferum. » — « Ea (bona naturalia) petere licet, sed ea tantum conditione, si nobis ad Dei gloriam et ad salutem profutura sunt ». b) Id exigit diuina providentia : Deus enim nequit eligere rectas rerum dispositiones et conditiones ad debitos fines, nisi videat et sciat, quid creatura actura sit in hac vel illa hypothesi sub his vel illis conditionibus. — Ceterum scientia divina non esset infinite per/ecla, si Deus conditionate futura ignoraret. 64 DE SCIENTIA DEI III. — In mente divina sunt ideæ omnium rerum etiam possi­ bilium [ Theol. cerium]. 56. Argumentum (1, q. 15, a. 2) - Deus, quia est agens per inlelleclum, debet habere in mente formam seu similitudinem omnium rerum creandarum imo et possibilium. Deus enim es­ sentiam suam perfecte cognoscit ; unde cognoscit eam secundum omnem modum quo cognoscibilis est, scilicet tum secundum quod in se est, tum secundum quod est parlicipabitis a creaturis. Jamvero unaquæque creatura habet propriam speciem et pro­ prias raliones individuates, quibus, modo proprio, divinæ essenliœ similitudinem participat. Ergo Deus, cognoscendo suam essen­ tiam ut imitabilem a singulis creaturis, eam cognoscit ut pro­ priam rationem et ideam uniuscujusque creaturæ. Ergo sunt in Deo rationes propriæ omnium creaturarum etiam possibilium. Dico : raliones propriæ seu ideæ. Idea enim, sensu proprio, est forma mente concepta seu exemplar, ad cujus imitationem artifex operatur. Hinc in Deo rationes rerum intellectæ « sunt ideæ et causæ exemplares in aclu primo respectu possibilium ; sunt autem ideæ et causæ exemplares in aclu secundo respectu exsistentium ». Van der Meersch, n. 394 ; 1, q. 15, a. 3. Ideæ autem divinæ, ut patet, sunt : 1) realiler‘ ipsa essentia divina, secus essent accidentia et compositionem ponerent in Deo; 2) non quidem absolute el nude spectata,sed 3) prout a Deo cognita ut modis innumeris imilabilis ad extra. Itaque in Deo non sunt realiter multæ ideæ, sed una tantum, quæ tamen mul­ tiplex dici potest quatenus importat innumeros gradus imitabilitatis, et sic æquivalet plurimis ideis in nobis [1, q. 15, a. 2, ad 1. De Pol., q. 1, a. 5, ad 11]. j| Scholion : Deus cognoscit mala, infinita, enuntiabilia. 57. a) Mala[l, q. 14, a. 10].-— Malum, sive physicum sive morale, est privatio boni ; ergo non per seipsum cognoscitur, sed per bonum in quo est. Ergo Deus cognoscit mala, cognoscendo creaturas, ut debita perfectione carentes. Cf. cone. Valent., can. 2, Denz. 321 ; C. Genies, 1. 1, c. 71 ; De Ver., q. 2, a. 15 ; q. 3, a. 4; Quodl. 11, a. 2. b) Infinita [1, q. 14, a. 12]. — Cum Deus sciat non solum ea quæ sunt actu, sed etiam ea quæ sunt in potentia vel sua vel creaturæ. hæc autem constet esse infinita, necesse est dicere quod Dpus sciat infinita >. Deus autem non cognoscit infinitum per modum infiniti, scilicet enumerando partem post partem : hoc est enim impossibile, quia sic infinita non possunt finiri ; quantacumque enim quantitas 65 DE SCIENTIA DEI partium accipiatur, semper remanet aliquid extra accipientem, sed cognoscit omnia simul, non successive (Ibid., ad 1). c) Enunliabilia [1, q. 14, a. 14], — Deus adæquate sciens quid­ quid est in potestate sua vel creaturæ, debet scire omnia enuntia­ bilia, quæcumque scilicet, de entibus dici possunt. Enuntiabilia autem non scit per modum enunliabilium, secus esset in ejus intel­ lectu compositio vel divisio enuntiabilium ; sed scit unumquodque per simplicem intelligentiam, intelligendo omne quod unumquod­ que est vel non est. II. — De divisione scientia» dixina» 58. Scientia divina est omnino una et simplicissima ex parle cognoscentis : nam Deus omnia cognoscit unico et simplicissimo actu ; diversa autem dicitur ratione diversorum objectorum qua* respicit. Sic distingui solet : 1° Scientia speculativa et praclica, prout versatur circa res vel ut mere cognoscendas vel ut operabiles. Haque de seipso Deus habet scientiam mere speculativam ; scientiam autem specula­ tivam simul et praclicam habet de ceteris omnibus, etiam de malis, in quantum ea vel permittit, vel impedit, vel ad bonum ordinat; habet scientiam simpliciter praclicam (ratione objecti et finis), de rebus quæ aliquando exsistunt ; secundum quid practicam (ratione objecti tantum) de possibilibus, quæ sunt e operabilia », sed non sunt (1, q. 14, a. 8 et 16 ; De Ver., q. 3, a. 3). 2° Scientia necessaria et libera, prout ejus objecta non pen­ dent vel pendent a libero decreto voluntatis divinæ. Igitur scien­ tia necessaria Deus cognoscit seipsum et cuncta possibilia ; scientia autem libera cognoscit omnia, sub aliqua differentia temporis, exsistentia : hæc enim non sunt nisi dependent er et consequenter ad liberum Dei decretum. 3° Scientia approbationis et improbationis, prout respicit ob­ jecta, quæ Deo placent aut illi displicent. « Scientia improba­ tionis est scientia malorum culpæ, quorum Deus non est auctor; scientia approbationis est scientia bonorum, quæ in quolibet genere, quolibetve ordine a Deo fluunt ut a prima causa. » Gard. Billot, p. 218. 4° Scientia simplicis intelligentiæ, visionis, media : 1) Scientia simplicis inlelligenliæ, ea est quæ terminatur ad possibilia, scilicet ad omnia quæ sunt in potentia Dei vel creaturæ, quæ tamen nec sunt, nec erunt, neque fuerunt. 2) Scientia visionis, quæ ita Thbol. u 3 66 DE SCIENTIA DEI vocatur, ad similitudinem visus corporalis, qui res extra se positas intuetur, terminatur ad omnia quæ sunt vel fuerunt vel erunt, ad omnia quandocumque existentia. Etenim, propter suam æternitatem, « præsens intuitus Dei fertur in totum tempus et in omnia quæ sunt in quocumque tempore, sicut in subjecta sibi præsentialiter » (1, q. 14, a. 9 ; De Ver., q. 2, a. 9, ad 2). 5° Scientia media. — Hæc divisio est sine dubio adæquala, nam omne ens est vel possibile vel existons. Attamen Molinislæ inter scientiam simplicis intelligent)’æ et scientiam visionis, ponunt scientiam mediam, quæ objectum habet medium inter existentia et possibilia, nempe futuribilia, quæ sunt neque exis­ tentia, neque mere possibilia. MI Conceptio talis scientiæ divinæ nobis in mentem incidit, quia, Deum non cognoscentes nisi per analogiam ad creaturas, Eum nobis repræsentamus, ad modum artificis humani, prius prænoscentem omnia possibilia seu creabilia et hypothetice eventura. quin quidquam de eis interim decernat : diceres internam con­ templationem omnium rerum, quæ eventuræ essent, in quo­ cumque ordine, si forte correspondentem ordinem crearet. Postea fingimus Deum, præhabita ista meditatione, decernen­ tem creationem quorumdam entium eorumque tantum, ita ut ipso facto quæ prius a Deo contemplabantur omnia indeterminate ut futuribilia, jam partim videantur tanquam vere futura, partim intelligantur tanquam nunquam futura. At a scientia divina removenda est omnis imperfectio : omnis nempe prioritas et posterioritas sive temporis sive naturæ, omnis mutabilitas et perfectibilit as ; Deus enim, absque ulla præmeditatione, ipso æterno creandi decreto, semel pro semper separavit realia a non-realibus, futura a non-futuris, objecta suæ visionis ab objectis suæ simplicis inlelligentiæ. Attamen légitima est hæc repræsentatio divinæ scientiæ [scien­ tia media], quamdiu adhibetur ut imperfectus modus, quo nobis aliquatenus explicare conamur perfectionem scientiæ Dei. Imo de hac scientia seu de tripartita divisione scientiæ divinæ : mere possibilium scilicet, exsistentium et futuribilium nulla esset dis­ putatio inter theologos (1), sed modum quo hanc scientiam expli­ cant Molinistæ, omnino rejiciunt Thomistæ,de quo infra,n. 63 sq. (1) Hugon, cd. 7, p. 186 ; Janssens, t. II, p. 52 sq., 64 sq. DE SCIENTIA DEI 67 59. Conclusio totius paragraphi : Scientia Dei est causa rerum, adjuncta voluntate [Theol. cerium]. a) Scriptura sat clare innuit intellecturn divinum sirnul cum voluntate concurrere ad rerum productionem (Sap. vu, 21) : « Omnium enim artifex docuit me sapientia. » — Prov. in, 19 : « Dominus sapientia fundavit terram stabilivit coelos prudentia. » — Jer. x, 12 : « Praeparat orbem in sapientia et prudentia sua extendit coelos. » — Eph. i, 11 : « Operatur omnia secundum consilium voluntatis suæ. » Cf. Ps. 103, 24. b) Ratio id ostendit : Scientia Dei se habet ad omnes res creatas sicut scientia artificis se habet ad artiiiciata. Scientia autem arti­ ficis est causa artiiiciatorum, eo quod artifex operatur per suum intellectum seu per ideam mente conceptam. Attamen scientia per se sola non est causa efficiens rerum, quia scientia per se non est operativa, sed potius contemplativa ; non est effectiva nisi adjuncta voluntate. Etenim ut res actu producantur, requiritur præter earum notionem in mente, inclinatio ad eas efficiendas, quæ incli­ natio est a voluntate. Ergo scientia Dei est causa rerum secundum quod habet adjunctam voluntatem (1). — Insuper si res produceret Deus eo ipso quod eas cognosceret, etiam possibilia exsisterent, et Deus esset causa etiam peccati. Consequenter hæc propositio : « res a Deo sciuntur quia futurae sunt », vera est in sensu illativo, nimirum quia aliqua sunt futura, sequitur quod Deus ea præsciverit ; non autem in sensu causativo, nam scientia divina nequit pendere a rebus externis /2). § Ill. — De Medio scientiæ divinæ 60. Triplex distinguitur medium cognitionis : 1) Medium sub quo, quod est lumen sub quo res videtur, v. g. lumen naturale (solis) pro sensu ; intellectus agens phantasmata illuminans, pro intellectu humano ; 2) Medium quo (non cognitum), seu species impressa, quæ se habet ut principium specificans et determinans facultatem ad objecti determinati cognitionem ; 3) Medium pro­ prie objectivum, seu medium in quo cognito aliud cognoscitur, sicut conclusio in principiis vel sicut res in speculo. 1° Jamvero ipsa divina essentia evidenter est tum lumen sub quo, tum species per quam Deus intelligit, Deus enim, cum sit omnino independens, actus purissimus, nec lumine extraneo, nec intellectu agente, sensu proprio, nec specie a rebus im­ pressa indiget, ut ad intelligendum determinetur, sed necessa(1) 1, q. 14, a. 8 ; De /er., q. 2, a. 14 ; Janssens, t Π, p. 36-38. (2) Kleutgen, n. 502 sq. ; Hugon, p. 188 sq. ; Janssens p. 38-39. 68 ,s· DE SCIENTIA DEI rio, ex seipso, et ab æterno esi essentialiter actu intelligens. Deinde terminus actionis inlelligendi apud Deurn non potest esse, ut patct, idea distincta ab Ipsius essentia. Igitur quæcumque intelligit Deus, per seipsum intelligit seu per essentiam suam in qua, cum « non sit determinata ad ali­ quam speciem vel genus entis, sed sit universale principium (et exemplar) totius entis (1) », « omnes species rerum comprehen­ duntur » (2). Hæc ideo essentia munere speciei intelligibilis fungi potest erga omnia cognoscibilia, et sic est vere medium quo Deus omnia cognoscit. — « Essentia divina, in cognitione divina, lenet locum utriusque (medii sub quo et quo) et ideo propriam cognitionem de singulis rebus facere potest (3) ». 2° Restat igitur tantum inquirendum num et quatenus ipsa essentia divina sit etiam medium in quo Deus omnia alia a se cognoscat sive exsistentia sive possibilia. Hodie quidem fere ab omnibus(4), etiam Molinistis, admittitur Deum cuncta cognoscere in essentia sua visa et intellecta, sed valde disputatur de modo quo divina essentia sit Deo medium objectivum cognoscendi alia, praesertim futura libera. I Assertio : Deus omnia alia a se cognoscit in seipso, scilicet in essentia sua ut in edio cognito {Sententia communis). 61. 1° Deus alia cognoscit in essentia sua. — Deus seipsum (ipsum esse subsistens) perfecte comprehendit. Atqui nil est aut esse potest extra Deum, nisi participando et imitando ipsum esse subsistens. Ergo Deus, in essentia sua, plene cognita, necessario perspicit omnia quæ quocumque modo sunt aut esse possunt. (1, q. 14, a. 5, ad 3 et a. 6). 2° Deus nonnisi in essentia sua cuncta alia cognoscit. — « Deus non intelligit per aliam speciem quam per essentiam suam. Sed essentia rei non ducit immediate et directe ad cognitionem alicujus, nisi ejus cujus est essentia. Ergo omne aliud non erit cognitum a Deo, nisi ex hoc quod in essentia visa (1) 1, q. 14, a. 5, ad 3. — (2) C. Gent., 1. II, c. 98. — (3) De Ver., q. 2, q. 5, ad 10. (4) Schaaf, n. 344 ; Pesch, n. 231 ; Hugon, p. 178, iv. — Aureolus, Blel, alii Noininalistæ volunt Deum cognoscere omnia immediate in seipsis ; — in essentia autem sua et immediate in seipsis : Arriaga, Viva, Wlrceburgenses (Molinistæ), Pontius et Hennc (Scotistæ) *, ci. Garrigou-Lagrange, Dieu, n. 49 ; D’Alès, Providence et libre arbitre, p. 17 sq. I>E SCIENTIA I>1.1 69 intelligibiliter continetur ; ergo nonnisi in ea ut in medio co­ gnito : quippe impossibile est aliquid cognosci ratione victualis suæ continentiæ in altero, nisi cognitio primario et principaliter terminetur ad continentem, mediante vero continente, ad id quod in eo continetur (1)..» Ergo Deus non cognoscit alia a se distincta nisi in essentia sua cognita. 3° Deus itaque cognoscit res creatas : 1) mediale, hoc sensu quod logice cognitio essentiæ divinæ præcedit aliorum cognitio­ nem ; 2) in seipsis, scilicet prouti sunt secundum seipsas, secun­ dum earum esse proprium, non autem ex ipsis, quasi ipsæ essent medium cognitionis ; 3) Ipse Deus est objectum prima­ rium divinæ cognitionis, ratione cujus omnia alia cognoscuntur ; alia vero objectum secundarium (2). 4° Deus cognoscit : 1) Mere possibilia, in sua essentia, prouti est innumeris modis imilabilis ad extra, seu prout est exemplar omnium possibilium ; 2) Cuncta quandocumque existentia, quæ a sola Dei operatione pendent vel ab operatione causarum secun­ darum necessariarum, in sua essentia, quatenus, per decretum divinæ voluntatis, determinata est ad eorum existentiam, eisque est actu causa essendi ; nil enim est in actu nisi actu Deus volue­ rit illud existere. 5° Remanet quæstio valde difficilis de modo quo in essentia divina cognosci possint a Deo omnia futura libera, sive abso­ luta sive conditionata, antecedenler ad liberam determinatio­ nem voluntatis creatæ. Hac de re multa prodiere systemata, quæ fere ad duo generaliora redeunt secundum quod docent hæc futura cognosci a Deo vel dependenler (Thomistæ) vel independenler (Molinistæ) a libero Dei decreto prædeterminanle. L. Janssens, t. II, p. 110-144, rejicit tum systema prædeterminationis physicæ thomistarum rigidiorum, tum systema scientiæ mediæ Molinistarum et contendit unicam formalem ratio­ nem, qua Deus omnia futura libera, in proprio esse intuetur, esse æternilalem seu præsenlialitatem indivisibilem æternitatis, in relatione tum ad causalem influxum a quo res sunt, tum ad ipsas res quæ sunt. — At non clare apparet qualis sit illa relalio æternitatis ad causalitalem divinam, et explicandum remanet quo(1) Card. Billot, th. 21, p. 185 ; Janssens, O. S. B., t. II, p. 16-17. (2) 1, q. 14, a. 5 ; Cont. Gent., 1. I, c. 49 ; Cornp. theol., c. 30 ; Janssens, ibid., p. 24 sq. 70 DE SCIENTIA DEI » modo æternitas divina possit esse vere medium in quo Deus cognoscit, absque scienlia media, omnia libera absolute et hypo­ thetice futura, quin necesse sit admittere in Deo decretum æternum absolutum et conditionatum. Res enim ut futuræ cognosci possunt in quantum certo sunt futuræ (absolute utique vel conditionate) ; atqui futuræ esse nequeunt nisi sub decreto divino, absoluto vel conditionato ; ergo nec cognosci possunt ut futuræ nisi in eodem decreto. I. — Syste II a Thomistarum. 62. Deus est causa prima totius esse, causa omnino independens et efficacissima, cujus ideo causalitatem nil fugere potest. Hinc ipsa voluntas creata nihil eligit aut eligere potest, nisi, ut aiunt, sub physica Dei motione, quæ, natura prior ipso actu electionis (prædeterminatio physica), physice movet voluntatem ad hoc præ alio eligendum. Hæc quidem prædeterminatio creaturæ in tempore applicatur, sed ab ælerno est decreta. I En argumentum : Quæcumque actio libera voluntatis creatæ, sive absolute sive conditionate futura, ab ælerno est futura; ! ergo ab ælerno debet habere causam suæ futuritionis. Atqui causa hujusmodi futuritionis non potest esse nisi Deus ipse movens ad actionem ipsam voluntatem liberam : secus enim entitas hujus actus electionis liberæ fugeret causalitatem divi­ nam. Sed Deus non operatur nisi per decretum voluntatis huic effectui accommodatum [n. 59]. Ergo Deus est causa futuritionis absolute futuris propriæ per decreta sua absoluta et causa futu­ ritionis conditionate futuris propriæ per decreta sua subjective absoluta et objective conditionata. Paucis : Quemadmodum libera absolute futura, quæ actu adhuc non sunt, sed jam actu sunt absolute fulura, exigunt causam actu exsistentem ac proinde decretum absolutum actu existens ; ita libera conditionate futura, quæ actu quidem non sunt, sed jam actu sunt conditionate futura, postulant et ipsa causam jam actu exsistentem ac ideo decretum conditionatum jam actu exsistens. Quare ab æterno Deus novit omnia futura libera in suis de­ cretis decernentibus prædeterminationem physicam voluntatum creatarum vel creabilium, seu in sua essentia prout determinate continet et repraesentat hæc decreta physice prædeierminandi DE SCIENTIA DEI 74 voluntates creatas vel creabiles ad illos actus : futura absoluta cognoscit in decretis absolutis, futura condilionala (futuribilia) in decretis subjective absolutis et objective condilionalis, v. g. si talis homo in his adjunctis poneretur (conditio quæ non verificabitur), ilium prædeterminarem (absolute) ad hunc actum eli­ gendum (1). Sic plene salvant Thomistæ universalem Dei causalitatem, ejusque supremum dominium inomnesactus creaturarum etiam libe­ ros, et facile explicant ejus certam et infallibilem cognitionem de futuris etiam conditionatis. Sed objicitur : a) Prædeterminatione physica videtur destrui libertas creala : si enim prædeterminatio est natura prior actu electionis, voluntas mere passive se habet in accipienda determina­ tione ad unum præ alio : est determinata, non vero determinans seipsam. Resp. Thomistæ : 1) Nescientes modum proprium actionis divinæ, quam analogice tantum novimus, positive non intelligimus quo­ modo causa prima efficaciter producit in nobis et nobiscum, illæsa nostra libertate, ipsum modum liberum actionum nostrarum, ita ut hi actus sint vere nostri et nobis imputabilcs. 2) Sed minime probatur electionem non manere liberam sub Dei præmotione ; quia causa prima, non ab exlrinseco, ut agentia creata, operatur in nobis, sed, eminenter continens nostram pro­ priam causalitatem, ipsi voluntati illabitur et, ipsi præsens intime, ei dat esse et operari, eam movens secundum propriam naturam. Motio divina itaque logice tantum seu potius natura, non tempore, præcedit voluntatem creatam, quæ ita, sub influxu divino et ejus virtute, movet seipsam ad electionem : non est enim de essentia liberi arbitrii ut agat independenter a causa prima (1, q. 83, a. 1, ad 3 ; De pot:, q. 3. a. 7, ad 13 ; De malo, q. 6, a. 1, ad 3). b) Si Deus peccatum cognoscit in decretis suis, est auctor peccati. Resp. Thomistæ : Distinguitur in peccato actus peccati seu enlitas physica (materiale peccati), quæ est ens et bonum, et defectus (formale peccati), qui est privatio rectitudinis moralis. Jamvero Deus est causa actus peccati, quia nil est actu nisi per ens quod est actus per essentiam ; nullo autem modo causât sed permittit tantum defectum peccati (ipsum peccatum), qui totus est a sola causa creata, in quantum deficit ab ordine primi agentis. Quinimo « Deus nunquam determinat ad materiale peccati, nisi creatura se prius quodam modo determinaverit ad formale ; quia Deus, ut provisor universalis, movet unumquemque secundum ejus exigentiam et dispositionem, consequenter non movet ad actionem malam nisi (1) Bllluart, de Deo, diss. 6, a. 4, § 2 ; diss. 6, a. 6, § 5, § 10 ; Hugon, p. 212. vin, 220, vin, Garrlgou-Lagrange, Dieu, n. 49, p. 406 sq. 72 DE SCIENTIA DEI voluntatem ex se male dispositam et sic moveri exigentem » I). Ergo Deus minime est auctor peccati, ac proinde illud non cognoscit in decreto positivo seu causativo ubi novit actum peccati, sed in decreto tantum permissiuo, in decreto nempe quo permittit defi­ cientiam voluntatis creatæ [1, q. 14, a. 9, ad 3 ; q. 49, a. 2, ad 2 ; De malo q. 3, a. 2] (2). II. — Systema Molinistarum. 63. Discrepant inter se Molinistæ circa modum explicandi scientiam mediam, sed omnes prædicant futuribilia a Deo co­ gnosci independenler ab actuali, libero decreto prædelerminante. Systemata hodierna ad hæc præcipua revocantur. 1° Deus cognoscit futuribilia in supercomprehensione volunta­ tis creatæ, seu in essentia sua, prout eminenter continet et Deo repraesentat voluntates creatas cum suis propensionibus et moli­ bus (3). Contemplando enim voluntates creatas in sua essentia, Deus singulas comprehendit modo eminentissime et sibi proprio; proinde in hac ipsa voluntatum comprehensione plene intuetur quid quælibet voluntas, sub quocumque ordine et sub quibusli­ bet adjunctis decerneret et ageret. R. — Voluntas creata est medium cognitum in quo Deus co­ gnoscit liberas determinationes hujus voluntatis in his adjunctis positæ. Unde sic : Eatenus res cognoscitur in causa sua, quatenus est in ea ; atqui actiones liberæ, ante ipsum actum electionis, non sunt in voluntate nisi contingenter, scilicet sunt in voluntate ut ex ea possint esse et non esse ; ergo quicumque intuetur volun­ tatem, etiam positam in actu primo ad electionem, nonnisi conjecturaliter seu cum quadam tantum morali certitudine elec­ tiones hujus voluntatis cognoscere potest. Hæc porro cognitio est cognitio incerta, quæ in Deo esse nequit. 2° Deus cognoscit futuribilia in eorum objectiva veritate, seu in essentia sua, prout repraesentat objeclivam hanc verilatem (4). Sic arguunt : Deus in essentia sua, quæ est ratio et fundamentum omnis entitatis et veritatis creatæ et creabilis, cognoscit quid­ quid est determinate verum. Atqui ab æterno libera conditionate (1) BHluart, diss. 8, a. 5, ad obj. 3. , ■ (2) Garrlgou-Lagrange, n 65, p. 697 sq ; Hugon, p. 213. (31 S. Bellarminus, Controv. de gratia et lib. arbil., 1. 4. c. 15 ; L. Bachelet, Auctarium Bellanninum, p. 107. (4) Pesch, n. 235 sq., 271 sq. ; Franzelin, th. 46, etc. DE SCIENTIA DEI 73 futura &unt determinate vera. Ergo ab æterno Deus in essentia sua cognoscit futura conditionata. Prob. min. : Ex duabus propositionibus contradictoriis : Petrus in istis circumstantiis peccaret, Petrus... non peccaret, una est objective vera, altera necessario /alsa, quia impossibile esi ut Petrus, in istis circumstantiis constitutus, actum com­ missionis peccati et actum omissionis simul componat. Sed propositio hodie vera, vera erat heri et vera ab æterno. Ergo ab æterno hanc objectivam veritatem rcpræsentat essentia divina et in ea Deus ab æterno cognoscit utrum Petrus peccaret an non peccaret. Objiciunt Thomislæ : Deus, cognoscens omne verum, cognoscit utique « peccatum » aut « non peccatum » Petri, sed utrumque ut mere possibile, nam neutrum est futuribile, nisi supponas vel jam factam electionem Petri, vel exsistens decretum prædeterminans, vel aliquid esse posse determinate verum independenter a Dei voluntate. Resp. Molinislæ, eligendo tertium membrum : Quod Petrus... determinate peccaret aut non peccaret, hoc non provenit ex decreto Dei, sed ante omne decretum Dei verum est, neque ullo decreto Dei mutari potest. Etenim si verum est Petrum in his adjunctis veriflcatis, libere reapse peccaturum, sine dubio ratione prius verum erat Petrum, si hæc adjuncta verificarentur, peccaturum. Ergo quemadmodum eo ipso quod, in his adjunctis constitutus, reapse peccat libere, jam ante existcntiam actualem peccati, ab æterno determinate vera erat hæc propositio absoluta : Petrus, in his adjunctis constitutus, peccabit ; ita antecedenter ad hypothesim actualis constitutionis in his adjunctis et reipsa futuri peccati, habebat veritatem objectivam propositio conditionata : Petrus, si in his adjunctis constitueretur, peccaret (1). Attamen : a) Etiam dato quod una e propositionibus contradi­ ctoriis de futuris contingentibus necessario sit, vi ipsius contra­ dictionis, determinate vera, hæc veritas objectiva est formaliter terminus divinæ cognitionis, nequit ergo esse principium de­ terminans illam cognitionem ; b) Difficile explicatur quomodo essentia divina sit vere « medium in quo » futura libera a Deo cognoscuntur, quomodo nempeadsitvera infallibilis connexio inter essentiam divinam et ipsa libera absolute vel conditionate fu­ tura (2). (1) Franzelln, th. 46, p. 491 ; Pesch, n. 276. '2) Van dor Meersch, n. 425 ; Hugon, p. 206, iv, p. 218. 74 DE SCIENTIA DEI Veritas propositionis est solum in intellectu actu cognoscente (1. q. 16, a. 1, 7, 8). Unde illa theoria supponit id ipsum quod est probandum et explicandum ; supponit nempe veritatem existere objective independenter ab intellectu. 64. 3° Deus cognoscit futuribilia in sua essentia prout est causa exemplaris omnis veritatis (1). — Deus, intuendo suam essentiam, in ea et trans illam intueri debet omnes possibiles terminos participationis ipsius. Atqui futuribile, seu electio illa qua hæc voluntas creata, in his adjunctis posita, se determinaret ad hoc præ alio, est aliqua specialis ratio entis participali, seu ali­ qua specialis imitatio divinæ essentiæ. Ergo Deus, intuendo suam essentiam, in ea ut in medio cognito, debet videre hanc singularem determinationem ad unum, quam eliceret hæc volun­ tas, si in his adjunctis constitueretur. Objiciunt Thomistæ : Hæc electio voluntatis creatæ, quam dicis futuribilem, non est nisi mere possibilis ante actuale Dei decretum ; ergo cognosci non potest nisi ut possibilis. Besp. Molinislæ : Hæc electio est vere futuribilis post decretum hypotheticum quod haberet Deus movendi voluntatem creatam et præstandi omnia quæ ex parte èua requiruntur. Atqui hoc decretum includitur in ipsa hypothesi adjunctorum et auxiliorum sub qua futuribilis illa determinatio est objectum divinæ præscientiæ. Hinc quemadmodum Deus videt res exsistentes ut sunt, ita videt futu­ ribilia ut essent sub conditione; essent autem sub conditione motio­ nis Dei. Ergo futuribilia videt Deus sub conditione hypotheticae motionis suæ, quæ tamen non est prædeterminans [Infra, n. 275]. Instant Thomistæ : Nisi ponas decretum actuale et prædelerminans, nulla adest connexio infallibilis inter essentiam divinam et ipsum futuribile qua tale : Connexio enim non est, nisi essentia divina actu vere repræsentet hanc singularem determinationem voluntatis ut vere futuram conditionate. Atqui essentia divina ex se indifferens est ad repræsentandam hanc determinationem potius quam ejus oppositam ut futuram, cum utraque possit esse futura. Ergo ut eam determinate repræsentet, debet et ipsa esse actu determinata, scilicet per decretum, non hypotheticum, sed actu exsistens. Besp. Molinislæ : Forte non possumus aliam concipere con­ ii) Ægidlus Rom., in 1 Seni., (list. 38 , Card. Peed, Senienza di San Tommaso circa l'influsso di Dio suite azioni dette creature ragionevoli el sulla scienza media ; Card. Satolli, De Deo, lect. 5 sq. ; Paquet, De Deo, in q. 145 S. Thom , 13 : Card. Billot, De Deo uno, th. 22 ; Mattlussi, in 1, q. 57, a. 3 ; Van der Meersch, n. 408 sq. ; ManzonI, n. 182 ; A. d’Alès, Providence et libre arbitre, p. IQ, 36, 53 sq., 158 sq. DE SCIENTIA DEI 75 nexionem præter earn quam affirmas, sed inde non sequitur aliam non exsistere, olliorem nempe quam possimus cogitare, « cum sermo sit de illa ineffabili et superexcedente causa, quæ eminenter præcontinet tam necessaria quam contingentia universa secundum proprios singulorum modos » (1). Hinc, etiamsi fateamur nos non posse posilive demonstrare quomodo Deus futuribilia cognoscat, cum certo constet ea Deo esse nota per et trans essentiam suam, hac tamen scientia divina postea jure utemur ad exponenda dogmata de prædestinatione, de gratia, etc. Cf. Billot, 1. c. ; Kleutgen, n. 552. 65. N. B. : De liberis absolute futuris. — Ita Billot, th. 22, §2: «Futurum absolutum nihil aliud est quam ipsum futuribile (ipsum hypolhelice futurum) in existentium ordinem translatum secundum eamdem rationem contingentia* et libertatis sub qua in statu futuribilitatis (in statu hypothetico} præsciebatur. Unde sequitur scientiam futuri absoluti esse ipsissimam scientiam futu­ ribilis, prout adjuncto decreto divino'circa exsistentiam ejus ; sic cognoscitur a Deo ut realiter habens esse pro aliqua differentia temporis, illud idem quod in signo priori cognoscebatur ut exsis­ tens possibiliter. » Hucusque de scientia futurorum et futuribilium. Duo sunt certissima : 1) Deus omnia novit in seipso ; 2) Deus ita operatur ut omnino integra servetur libertas creaturæ. Quomodo autem hæc simul concilientur ? Quodcumque systema eligas, difficulta­ tem invenis et mysterium, propter summam Dei eminentiam et imbecillitatem nostri intellectus, qui divina intime scrutari non valet. Restat ideo ut cum Psalmista et cum Apostolo scientiam Dei mirabilem dicamus et ollissimam (Ps. 138, 6) « Mirabilis facta est scientia tua ex me, confortata est, et non po­ tero ad eam » ; — Rom. xt, 33 : « 0 altitudo divitiarum sapientiæ et scientiæ Dei ! Quam incomprehensibilia sunt judicia ejus, et investigabiles viæ ejus. » (1) Billot, p. 210. / 76 DE VOLUNTATE DEJ ART. Il De Volitione Dei Dicemus : 1) de perfectione et objecto voluntatis divinæ ; 2) de ejus attributis moralibus ; 3) de ejus divisionibus. [ I. — Perfectio et objectum voluntatis Dei 1 I Status quæstionis. 66. a) Errores. — Pauci tantum hæretici, ut Ptolomæi (1), ' voluntatem absolute Deo denegant; peccant vero : alii excessu, ' facientes Deum auctorem etiam peccati (Novatores), alii defectu, subtrahentes materiam et mala a Deo bono (Dualistae). —Liber­ tatem Dei rejiciunt Fatalislæ et Panlheislæ, Abælardus, Wiclefus. Calvinus, Gunlheriani (2). s· b) Doclrina catholica. — De fide est : 1) Deo inesse volun­ tatem : « Ecclesia credit et confitetur Deum... volunlale omnique perfectione infinitum. » — 2) Deum non esse auctorem peccati : « Si quis dixerit... mala opera, ita ut bona, Deum operari, non permissive solum, sed etiam proprie et per se, adeo ut sit pro­ prium ejus opus non minus proditio Judæ quam vocatio Pauli, a. s. » — 3) Deum alia a se liberrime velle : « Si quis Deum dixerit non voluntate ab omni necessitate liberated tam necessario creasse, quam necessario amat se ipsum, a. s. (3). » Quare Conc. Conslanliense (1418) hanc damnavit Wiclefi prop. : « Omnia de necessitate absoluta eveniunt », et Pius IX contra Gunlher loquitur « de suprema Dei libertate a quavis necessitate soluta in rebus procreandis. » Denz. 607, 1655. 9 Assertio : Est in Deo infinite perfecta voluntas, cujus objectum primarium est ipsa sola Dei bonitas, objectum secundariu II cetera omnia. Deus seipsum necessario vult, alia omnino libere. I. — Est in Deo perfectissima voluntas [De fide]. -3 67.Thesis, quæ jam constat ex auctoritate Ecclesiae, sic probatur’. (1) Ado hscr., 1. I, c. 12. — (2) Brev. ad Arch. Colon , 15 jun. 1857 ; Denzlnger, 1655.— (3) Vat., s. 3, cap 1 ; Trid., s. 6, can. 6 ; Val., 1. c., can. 5 ; Denz., 1782. 816. 1805 : rf. h. 374. 704. 17R3. 1 1 77 DE VOLUNTATE DEI 1° Scriptura.— De voluntate Dei loquuntur multa Scriptura­ rum loca, quæ, brevitatis causa, omittimus. Illam expresse affirmat Psalmista (Ps. cxxxiv, 6) : « Omnia quæcumque voluit, Dominus fecit in coelo et in terra » ; Apostolus (Eph., I, 11) : « Operatur omnia secundum consilium voluntatis suæ » ; Euange­ lista (Lc. xxii, 42) : « Non mea voluntas, sed tua fiat », ubi simul attribuitur volitio Deo et Christo homini. 2° Ratione (1, q. 19, a. 1). — a) Voluntas sequitur intellectum. Atqui Deus est intelligens. Ergo est in eo voluntas. Constat major : Quodlibet ens intrinsece inclinatur, secundum formam qua est, in bonum sibi conveniens ; id patet experien­ tia : singulis enim rebus videmus inesse, secundum diversas formas, diversas inclinationes. Ergo in non-cognoscentibus. solam habentibus formam naturalem, qua ad unum esse naturale seu physicum determinantur, non est nisi inclinatio naturalis in bonum sibi conveniens propositum a natura (appetitus innatus) In cognoscentibus autem, quæ præter propriam formam natura­ lem, formas habent inlenlionales (sive sensibiles sive intelligibiles), quibus apprehendunt bonum sibi conveniens, debet adesse inclinatio nova consequens novam formam (sensibilem : appetitus sensitivus ; intelligibilem : appetitus intellectualis seu voluntas), ad bonum sensu aut intellectu propositum. b) Deus est prima causa. Atqui prima causa non potest agere propter finem ab alio intentum : secus esset causa secunda : sed debet agere propter finem a se intentum. Quod autem ila agit, vult finem ac proinde est præditum voluntate. Ergo. c) Esse volilivum est perfectio simplex; ergo (n. 34) adest formal iter in Deo. Quum autem Deus sit actus purus, voluntas non solum est necessario in actu, sed velle Dei est realiler idem ac ipsum esse divinum ; ergo unicum est, æternum et immutabile, infinite perfectum et independens. Hinc : 1° Dum nostra voluntas et appetit bonum quod non habet et amat bonum quod habet et in illo delectatur, Deus solummodo quiescit, amando suminum bonum quod est (1, q. 19, a. 1, ad 2).— 2° Dum in nostra voluntate sunt diversi actus specifice ab invicem distincti, videlicet amor, desiderium, gaudium, odium, fuga. tristitia, audacia, timor, spes, desperatio, ira ; in Dei voluntate non est nisi unus ac simplicissimus actus, quamvis in illo distingui possint rationes formales plurium actuum. Hæ vero ratione*. aliæ z z J 7 * 78 DE VOLUNTATE DEI ‘ sunt formaliter in Deo el de Deo proprie dici possunt, ut amor, qui respicit bonum sive habitum sive non habitum, nec ullam in suo conceptu involvit imperfectionem ; gaudium, quod est quies in bono possesso. Aliæ non formaliter sunt in Deo, quia vel sunt de bono absenti, vel de malo timendo aut præscnti ; de Deo tamen metaphorice dici possunt vel secundum similitudinem effectus, ita Deus dicitur iratus quando punit peccatorem, quia ex ira punire solent homines ; vel secundum similitudinem affectionis praece­ dentis : « Nam amor et gaudium... in Deo... principia sunt omnium affectionum... ; dicitur ergo Deus tristari, in quantum accidunt aliqua contraria his quæ ipse amat et approbat ». Coni. Gentes, 1. 1, c. 91. IB II. *— Objectum primarium et secundarium [Certum]. 68. A. Objectum primarium et formale voluntatis illud est quod... primo et per se, seu ralione sui intenditur ac perfecte explet inclinationem voluntatis ; quodque est ratio volendi alia. Atqui divina bonitas : 1) ralione sui necessario intenditur, cum sit bonum absolute perfectum et ul tale a Deo cognitum, et insuper summæ Dei independentiæ repugnat aliquid extrinsecum esse Deo principium volendi ; 2) adæquate proportionatur ipsi divinæ voluntati, cum sit bonum infinitum, in eodem gradu immaterialitatis et perfectionis se habens ac ipsa voluntas ; 3) est ratio volendi alia, cum nil sit amabile, nisi in? quantum imitatur et participat divinam bonitatem. B. Objectum secundarium et materiale : a) Deus vult alia a se. Ps. cxm, 11 : « Omnia quæcumque voluit, fecit » ; Sap. xi, 25 : « Diligis omnia quæ sunt, et nihil odisti eorum quæ fecisti»; Apoc. iv, 11 : « Tu creasti omnia, et propter voluntatem tuam erant et creata sunt » ; — etiam supernaluralia : « Hæc est vo­ luntas Dei, sanclificalio vestra. » (I Thess. iv, 3). H b) Ea vult propter semetipsum et ideo secundario : 1) Scriptura (Apoc. i, 8) : « Est enim finis omnium ; Is. 43, 7 : in gloriam suam creavit hominem ; Prov. xvi, 4 : « universa propter semelipsum operatus est.» —2) Ralio : Bonitas Dei est unica ralio volendi alia; ergo Deus alia non vult nisi secundario, nempe « volendo bonitatem suam », et propter illam non augendam, ut patet, «cum amor Dei sit causa bonitatis rerum > sed participan­ dam et manifestandam ( 1, q. 19, a. 2, ad 2 ; q. 20, a. 2 et 3 ; infra, n. 255 sq.). DE VOLUNTATE DEI 79 III. — Deus seipsum vult necessario, alia libere [De fide]. 69. 1° Seipsum necessario. — Deus, ait V alicanum, « neceesario amat se ipsum ». Nulla voluntas libertate indilTerentiæ pollet erga objectum suum adæquatum et plene proportionatum, saltem quoad specificationem : hoc enim objectum est ipsi ratio volendi alia ; ergo si esset indifferens circa illud, nil posset velle. Atqui divina bonitas est objectum adæquatum et perfecte proporlionalum divinæ voluntatis, cui rite proponitur ab intellectu divino. Ergo Deus suam bonitatem vult necessario quoad spe­ cificationem, imo quoad exercitium, quia divina volitio, cum sit idem cum essentia divina, est æterna et immutabilis, et ideo semper in actu volendi objectum primarium. 2° Alia libere. — a) Ex documentis fidei : Ait Vaticanum, s. 3, cap. 1, can. 5, D. 1783, 1805: « Deus bonitate sua... liber­ rimo consilio... utramque de nihilo condidit creaturam » ; quare anathematizat omnes qui contendunt « Deum non voluntate ab omni necessitate libera... creasse. » b) Scriptura (Ps. 134, 6) : « Quæcumque uoluil, fecit » ; Eph. i, 11 : « Operatur omnia secundum consilium voluntatis suæ » ; I Cor. xii, 11 : « Hæc autem omnia (dona supernaturalia) operatur unus atque idem Spiritus, dividens singulis, prout vult. » c) Halio (1, q. 19, a. 3) : « Alia a se Deus vult, in quantum ordinantur ad suam bonitatem ut in finem. Ea autem quæ sunt ad finem, non ex necessitate volumus, volentes finem, nisi sint talia sine quibus finis esse non potest... Unde, cum bonitas Dei sit perfecta, et esse possit sine aliis, cum nihil ei perfectionis ex aliis accrescat, sequitur quod alia a se eum velle non sit neces­ sarium ». Cf. C. Gentes, 1. 1, c. 81. Necessario tamen ex suppositione cetera vult Deus, quatenus si ea velit esse, ea « non potest non velle, quia non potest ejus voluntas mutari » (1, q. 19, a. 3). b Scholion 1UI" : In quonam consistat actus Dei liber ? 70. Libertas indiiïerentiæ, de qua agitur, est perfectio volun­ tatis habentis dominium suæ determinationis ad unum præ alio. A divina autem libertate removenda est omnis imperfectio quæ invenitur in nostra voluntate : in Deo enim libertas : 1) non est accidens, sed ipsa substantia divina ; 2) non transit 80 I)E VOLUNTATE DEI de potentia ad actum, sed est actus purus, immutabilis el in­ finite perfectus ; 3) non respicit ultimum, finem, neque bonum apparens. Sed si libertas divina est ipse actus purus, actus liber divi­ nus est etiam quid immutabile et necessarium, et tamen actus liber, ex natura, debet esse aliquo modo contingens, cum possit esse et non esse : en difficultas. Eam solvunt communiter theologi dicentes cum Tho mistis : actus liber in Deo est ipse actus necessarius et immutabilis, quo Deus vult seipsum, sed prout secundario contingenter terminatur ad creaturas. Sane : 1) Actus Dei liber est vitalis et immanens, ergo esi quid intrinsecum Deo ; 2) debet importare aliquid defeclibile secundum aliquam rationem, nam de natura actus liberi est quod possit aliquo sensu non esse. Atqui hujusmodi actus, prout a nobis definitur ; 1) est aliquid Deo intrinsecum, imo cum Deo identificatum ; 2) est aliquid aliqualiter defeclibile, non ratione entitatis, ut patet, sed ratione ierminalionis ad creaturas, siquidem istæ potuissent non esse, et, his deficienti­ bus, deficeret terminatio ad eas. Hæc porro terminatio non est defcctibilis intrinsece seu prout est Deo intrinseca, sed tantum­ modo exlrinsece, ratione volili defeclib ilis. Ita actus Dei est necessarius omnino ad intra, liber ad extra (C. Gentes, 1. 1, c. 83 ; Billuarl, d. 7, a. 4). Scholion 2“" : De volitione Dei circa II alum (1, q. 19, a. 9). 71. Malum est priualio boni seu^carentia boni alicujus in subjecto cui hoc bonum positive debetur (1, q. 48, a. 3). Malum est physicum vel morale. — Malum physicum est vel malum naturae, scu privatio boni creaturae alicui debiti, sive in esse sive in operari, ut cæcitas, claudicatio ; vel malum pœnæ, si infligitur in punitionem peccati. — Malum morale seu culpae, est privatio rectitudinis in actione libera, seu privatio or­ dinis ad finem ultimum. 1° Deus nullum malum per se intendit. — Sola ratio boni est per se appetibilis. Ergo voluntas appetere nequit malum, nisi, per errorem, malum ei appareat bonum. Sed nil mali Deo tanquam bonum apparere potest. Ergo. 2° Deus malum physicum per accidens intendere potest. — Illud per accidens appetitui·, quod quis vult non propter se, sed DE VOLUNTATE DEI' 81 propler aliud cui connectitur. Atqui rationabile est velle per accidens malum physicum, quotiescumque bonum, cui connecti­ tur et propter quod intenditur, majus est quam bonum ipsum cujus malum est privatio. Hinc, cum conservatio ordinis naturæ, tum moralis tum physici, majus sit bonum quam bonum alicujus entis particularis, Deus, ad hunc ordinem servandum, potest per accidens velle mala, sive naturæ sive pœnæ, entium parti­ cularium. — Unde Scriptura (Eccli. xi, 14) : « Bona et mala, vita et mors, paupertas et honestas a Deo sunt » ; xxxix, 35 : « Ignis, grando, fames et mors, omnia hæc ad vindictam creata sunt » (1). 3° Deus malum morale nullatenus intendit, sed^solum permit­ tit. — a) Nullatenus intendit : 1) De fide est ex Tridentino, s. 6, can. 6, supra, n. 66. — 2) Docetur in Scriptura (Ps. v, 5) : « Non Deus volens iniquitatem tu es ». — Jac. i, 13 : « Intentator malo­ rum est (Deus) ; ipse autem neminem tentai. » — Imo « odio sunt Deo impius et impietas ejus » ; quare « iniqui regnum Dei non possidebunt » (Sap. xiv, 9 ; I Cor. vi, 9). — Nec objicias loca Scripturarum ubi Deus dicitur homines excæcare, indurare, eorum malitiam causare, etc. (2). Nam, attento contextu, attento modo loquendi Orientalium, et inspectis locis parallelis, hi tex­ tus intelligi debent de sola permissione indurationis aut malitiæ in pcenam peccati aut in justam vindictam. — 3) Osten­ ditur ratione : Non potest per accidens intendi malum culpæ, nisi ei adjungatur majus bonum quam illud cujus est priva­ tio. Atqui non datur majus bonum quam ipsa Dei bonitas, cui peccatum anteponit bonitatem creaturæ, aut ordo creaturæ ad summum Bonum, quo privat peccatum. Ergo Deus non potest velle per accidens malum culpæ (1-2, q. 79, a. 1-4 ; C. Genl., 1. 3, c. 71). b) Solum permittit. — Permittere malum seu velle non im­ pedire illud, bonum est si adest ratio proportionate illud per­ mittendi et si peccatum ad bonum ordinari potest. Atqui utra­ que conditio in Deo verificatur, ut dicetur infra ubi de divina providentia. Ergo [Infra, n. 89]. (1) Cf. Am. in, 6 ; Sap. i, 13 sq. (2) Exod. vu, 3 *, vin, 15, 19, 32 ; ix, 12. — II Par. xvm, 18 sq. ; Is. vi, 10 ; Rom. i, 24. — II Reg. xu, 11 ; xvi, 22. 8Î DE VOLUNTATE DEI II. — De attributis II oralibus divinæ voluntati» Status quæstionis. 72. Sanctitas quæ est veluti complexus omnium virtutum (2-2. q. 81, a. 8, ad 1) generatim importat tum immunitatem ab omni peccato, tum rectitudinem operationis in ordine morali. Cum autem Deus ipse sit suprema lex et norma moralitatis (1-2, q. 93, a. 1), sequitur sanctitatem consistere in ordinatione per­ fectissima, constanti et efficaci totius vitæ ad Deum ut ad finem ultimum, ultimoque consummari in plenissima animi conjunctione cum Deo, qua fit ut voluntas Deum in omnibus et super omnia diligat. His positis, quæritur num Deus sit formaliler sanctus, et quænam virtutes formaliter in Deo existant, ut ad ejus sancti­ tatem pertinentes (1). 73. 1° De Sanctitate divina. — A. Ecclesia sanctitatem Dei proclamat : 1) indirecte, Eum dicendo « omni perfectione infini­ tum » (Val., s. 3, cap. 1, D. 1782) ; seipsam dicendo sanctam: « credo in unam, sanctam, catholicam Ecclesiam »; administrando sacramenta, quæ sanctitatem conferunt; doctrinam Dei sanctam prædicando et reprobando hæreses quæ Dei sanctitatem offen­ dunt, etc. ; 2) directe, in multis orationibus, in hymno angelico : « Tu solus Sanctus : », in fine præfationis : « Sanétus, Sanctus, Sanctus », in hymno Te Deum, etc. B. Scriptura Deum dicit : a) Immunem ab omni imperfectione morali (Deut., 32, 4) : « Deus fidelis, et absque ulla iniquitate justus et rectus », qui (Habac. i, 13) « respicere ad iniquitatem non potest » ; (Ps. 144, 17) : « justus Dominus in omnibus viis suis, et sanctus in omnibus operibus suis. » — b) Vere sanctum (I Reg. n, 2) : « Non est sanctus ut est Dominus ». — Is. vi, 3 : « Sanctus, Sanctus, Sanctus Dominus Deus exerci­ tuum ». — Apoc. jv, 8 : « Sanctus, Sanctus, Sanctus Dominus Deus omnipotens, qui erat, et qui est, et qui venturus est ». Hinc sanctitas divina est causa efficiens, exemplaris et finalis (1) Kleutgen, n. 587-612 ; Card. Billot, p. 252 sq. ; Pesch, n 312 sq. ; Jungmann, n. 259 sq. ; Van der Meersch, n 489 sq. ;VanNoort, n. 106sq. , Janssens, t. II, P· 319-369. 83 DE VOLUNTATE DEI omnis et totius sanctitatis creatæ, juxta illa Jo. χτπ, 11, 17 : « Pater sancte, serva eos... quos dedisti mihi », « sanctifica eos in veritate » ; — I Jo. m, 9 : « Omnis, qui natus est ex Deo, peccatum non facit, quoniam semen ipsius in eo manet, et non potest peccare, quoniam ex Deo natus est » ; — I Thess. iv, 3 : « Hæc est voluntas Dei, sanctificatio vestra » ; Lev. xix, 2 : « Sancti estote, quia ego sanctus sum, Dominus Deus vester » ; — Mt. v, 48 : « Estote ergo vos perfecti, sicut et Pater vester coelestis perfectus est » ; — Eph. v, 1 : « Estote ergo imitatores Dei ». Cf. I Pct. i, 15-16 ; n, 10, etc. C. Ex definitione mox data, constat Deum esse formaliter et summe sanctum, nam : a) Est absolute impeccabilis : divina enim voluntas omnino idem est ac ipsa suprema regula morum, a qua ideo deficere absolute non potest ; b) Est perfectissime ordinatus erga finem ultimum : ipse enim necessario quiescit in summo bono quod est, seipsum tanquam summum Bonum infi­ nite diligendo et nil amare potest nisi propter suam bonitatem communicandam. Ergo est essentialiter sanctus, imo ipsa Sancti­ tas subsistens, quæ infinita est intensive et extensive, nec augeri nec minui potest. Ideo sanctitas divina est : 1) fons et origo omnis cujusvis alius sanctitatis : nil enim sanctum, nisi quod procedat a sanc­ titate essentiali ; 2) exemplar, ad cujus imitationem sunt omnia sancta, quia creata esse sancta non possunt, nisi sint ad normam perfectionis Dei seu Sanctitatis substantialis et ad Deum ordi­ nata, juxta leges a Sanctitate, quæ Ipse est, derivatas ; 3) finis totius Sanctitatis, quæ a Deo veniens, ad Ipsum tendit ut ad Sanctitatem perfectissimam et omnis Sanctitatis’coronam et fastigium. • . f Qb ·· 74. 2° De virtutibus divinis. — Jam demonstravimus Deo convenire virtutes intellectuales [n. 46, 49 sq.] ; de theologicis, sola charitas convenit. Inter virtutes morales: a) aliæ in suo conceptu imperfectionem involvunt aut supponunt, et ideo non sunt formaliter in Deo, nec proprie de eo praedicantur ; sed : 1 ) quædam de Deo metaphorice dicuntur propter similitudinem effectus, v. g. longanimitas, pa­ tientia, mansuetudo, fortitudo, etc. ; 2) quædam ne metaphorice quidem Deo attribui possunt, quia deest hujusmodi similitudo 84 DE VOLUNTATE DEI I quoad effectum, ita temperantia, castitas, etc. (1). — b) Alia» in suo conceptu nullam involvunt imperfectionem, et Deo formaHier conveniunt, licet modo eminentiori, quia in Deo non sun! sicut in nobis habitus accidentales, essentiæ inhærentes, sed ipsa essentia ut recte operans in ordine morali. Inter quas numerari solent liberalitas, magnificentia, misericordia, justitia, fidelitas et prudentia. I A. Liberalitas (1, q. 21, a. 3 et 4). — Liberalitas maxime competit Deo, qui bona tum naturae, tum gratiae, abundanter largitur, solo amore ipsius beneficentiae. — Quod si bona dantur ad sublevandam aliorum miseriam, liberalitas dicitur misericordia', magnificentia vocatur, si magna et mirabilia operatur. Utraque formaliter inest Deo, misericordia tamen secundum effectum tantum, nam secundum compassionis affectum, importat tristi­ tiam de malo alterius, et sic nonnisi metaphorice Deo conve­ nit. Hæc omnia multum exaltat Scriptura : 1) Liberalilalem (Ps. 144, 15-16) : « Oculi omnium in te sperant, Domine, et tu das escam illorum in tempore opportuno ; aperis tu manum luam, et imples omne animal benedictione » ; 2) Misericordiam (Ps. 102, 8) : « Miserator et misericors Dominus, longanimis et multum misericors » ; Mt. xi, 28 : « Venite ad me omnes, qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos » ; 3) Magnificen­ tiam (Ps. 70, 21) : « Multiplicasti magnificentiam tuam ». Cf. Ps. 103, 28 ; Rom. vm, 32 ; Jac. iv, 5. B. Justitia (1, q. 21, a. 1, 2 et 4). — Justitia est virtus qua voluntas perpetuo inclinatur ad suum unicuique tribuendum. Justitia : commulaliva servat æqualitatem inter datum et acceptum, ita ut aliquis tantum det alteri quantum ab eo recepit ; — distribution servat æqualitatem* inter plures reci­ pientes, ita ut singuli a communitatis rectore accipiant auxilia, officia, onera, proportionaliter ad vires, conditionem et merita. Hæc justitia complectitur : remuneralivam et vindicalivarn, quibus præmia vel pœnæ retribuuntur secundum merita vel demerita. a) Justitia commulaliva Deo non convenit, nisi per quamdam similitudinem : Deus enim nequit esse debitor creaturæ quæ omnia ab eo recepit, juxta illud Rom. xi, 35 : « quis prior dedit illi et retribuetur ei ». (t) C. Ont . L T, c. 92 : 1. q. 21, a. 1, ad 1. '9 DE VOLUNTATE DEI 85 b) Justitia distributiva (1, q. 21, a. I, ad 3) proprie convenit Deo, qui, ut gubernator et dispensator omnium, propria dat unicuique, secundum rationem suæ naturæ et conditionis. Cum autem ipse solus creaturarum essentias constituerit et eas ad finem ordinaverit sive naturalem sive supernaturalem, Deus non creaturæ sed sibi debitor est, in quantum sibi debet implere quod voluntate sua sapienti et sancta praeordinavit — Hæc justi­ tia divina : 1) remuneralivam certo amplectitur, juxta illud II Tim. iv, 8 : « In reliquo reposita est mihi corona justitiæ, quam reddet mihi Dominus in illa die justus judex »; 2) vindicalioam quoque, juxta illud Rom. xn, 19 : « Mihi vindicia, ego retri­ buam, dicit Dominus. » Quinimo « in ea (justitia) administranda, etiam commulalivæ justitiæ ratio aliqua invenitur, tum quia Deus nec remuneratur infra meritum, nec punit ultra demeri­ tum, tum quia promissio et pactum quoddam intercedit » (2-2, q. 61, a. 4, ad 1 ; Kleulgen, n. 598). Justitia autem vindicativa : nec solum quærit emendationem peccatoris, ut dicit Hermes, aut timorem impiorum, sed etiam veram mali ultionem et ordinis justitiæ conservationem, juxta hæc S. Thomæ (1-2, q. 87 a. 3, ad 3) : « Deus non delectatur in poenis propter ipsas, sed delectatur in ordine justitiæ, qui hoc (scii, pœnæ inflictionem) requirit » ; — nec tamen ita stricta requiritur, ut Deus nequeat gratuito condonare peccata, ut docet S. Anselmus (1), nam Deus remittens offensam in se commissam absque satisfactione, nulli facit injuriam, sed misericorditer non injuste agit (1, q. 21, a. 3. ad 2 : 3, q. 46, a. 2. ad 3 ; Kleulgen, n. 600-612). ; ! I I I ! I ■ I ; I ' i i I I I I I I I Ad justitiam revocari possunt : veracitas et fidelitas, quæ formaliter sunt in Deo : Deus enim, summa veritas, et summa æquitas, « nec falli nec fallere potest » (Vat., s. 3, cap. 3. D. 1789), nec mentiri nec fidem frangere potest. Hinc Num. xxm, 19 : « Non est Deus quasi homo, ut mentiatur » : — Rom. m, 4 : « Est autem Deus verax ; — Heb. m, 18 : « Impossibile est mentiri Deum » ; — II Tim. n, 13 : « Ille (Deus) fidelispermanet, negare seipsum non potest » ; — Heb. x, 23 : « Teneamus spei nostræ confessionem indeclinabilem : fidelis enimest, qui repromisit. » Cf. Kleulgen, n. 669688. (1) Cur Deus homo. 1. I, c. 12, 13. 86 DE VOLUNTATE DEI III. — De divisionibus divina» voluiitatiw 75. Voluntas divina, etsi in se una et simplicissima, multipliciter dividi solet ex parte objectorum ad quæ diversimode terminatur. 1° Voluntas necessaria est vel libera, prout terminatur ad divi­ nam bonitatem vel ad bona creala [Supra, n. 69]. | 2° Voluntas absolula et condilionala : Absoluta est ea qua Deus decernit aliquid independentcr ab omni conditione, ut creationem mundi, vel consequenter ad conditionem jam velificatam, ut mortem Adæ post peccatum commissum. Condilionala est ea qua aliquid decernit sub conditione adhuc suspensa, v. g. gloriam hominis, si sancte decedat. K 3° Voluntas est adæquata vel inadæquata, prout vel imponit præceptum simul et illud sancit per præmium aut pœnam, vel imponit tantum. Hæc sæpe caret effectu et inefficax dicitur ; illa semper impletur : nam qui non faciunt voluntatem jubentis, sustinebunt pœnas sancientis. *{|| 4° Voluntas antecedens et consequens. — Hæc divisio aliter ab aliis theologis intelligitur. j a) Juxta alios (1), antecedens dicitur voluntas divina, quæ præcedit prævisionem consensus nostri ; consequens, quæ hanc ■ prævisionem sequitur. JH I b) Juxta alios (2), antecedens dicitur voluntas quæ fertur in objectum secundum se consideratum et præcisum a circumstan­ tiis ; consequens, quæ fertur in objectum vestitum omnibus suis circumstantiis. Aliquid enim potest esse in prima consideratione, in se et absolute, bonum, quod in subsequent! consideratione, nempe cum adjunctis, malum deprehenditur. Sic bonum est hominem vivere, malum autem hominem vivere in periculum multitudinis (homicidaml ; bonum est homines salvari, malum est homines in peccato mortali decedentes salvari. Quare Deus vult voluntate antecedenti salutem omnium hominum, voluntate autem consequenti vult quorumdam damnationem, secundum exigentiam suæ justitiæ. *3 Voluntas antecedens, est : 1) Voluntas secundum quid (1, q. 19, a. 6, ad 1), seu velleilas, quæ tamen non est mera affectio, absque ulla efficacia ; ad eam enim consequitur a Deo dari omnibus homi(1) Pesch, n. 321 et generatim Molinistœ. 3 (2) S. Thomas, 1, q. 19, a. 6, ad 1 ; in 1 Sent., dist. 46, q. 1, a. 1 ; dist. 47, a. 1-3 ; De Ver., q. 23, a. 2 ; q. 28, a. 3, ad 15 ; Bllluart, de Deo, diss. 7, a. 5 ; Kleutgen, n. 617 ; Card. Billot, th. 27 ; Van der Meersch, η 455 sq. ; Hugon, p. 248, etc. I DE VOLUNTATE DEI 87 nibus media sufficientia ad salutem ; 2) Voluntas condilionala, non ex parte Dei, sed ex parte objecti, quatenus Deus vult salutem omnium, nisi obstet bonum majus, v. g. manifestatio justitiæ aut alterius Dei perfectionis. — Voluntas autem consequens est absoluta, quia Deus, omnibus perpensis, vult simpliciter, consequenter ad statum peccati, in quo decessuri permittuntur et praesciuntur, quosdam a salute removere. 5° Voluntas beneplaciti et signi. — Voluntas beneplaciti est ipsa Dei voluntas, formaliler in eo exsistens (quidquid vult Deus in hoc sibi complacet, unde nomen : voluntas beneplaciti). Volun­ tas signi est illud externum, quod apud nos solet esse signum nostræ volitionis, et quod per metaphoram vocatur in Deo volun­ tas. Porro quinque hujusmodi signa vulgo numerantur : operatio, permissio, praeceptum, prohibitio, consilium [1, q. 19, a. 11, c et ad 2, a. 12 ; De Ver., q. 23, a. 3]. Hæc autem signa solent esse, sed non semper sunt signa veræ voluntatis, etiam apud nos, cum quandoque fieri reapse nolimus ea quæ permittimus aut jubemus. — Quoad Deum : 1) Semper absolute vult Deus ea quæ operatur; 2) nunquam vult ea quæ tantum permittit, sed vult solum non impedire ut fiant ; 3) Vo­ luntate quandoque efficaci, quandoque inefficaci, vult ea quæ præcipit, prohibet aut consulit : præcepta enim, prohibitio et consilium exhibent tantum voluntatem Dei inadæquatam. Imo aliquando non vult Deus ea quæ præcipit, ut in præcepto Abrahæ imposito de filio immolando. Ideo voluntas signi semper præsupponit voluntatem beneplaciti, quatenus semper aliquid vult Deus circa res præceptas, prohibitas, etc., sed in objecto non semper utraque convenit [De Ver., q. 23, a. 3, ad 6j. 76. Scholion : Voluntas Dei conditionata, antecedens et inadæ­ quata non semper impletur · voluntas autem absoluta, consequens et adæquata semper impletur, nec tamen omnibus volitis necessi­ tatem imponit, sed quibusdam tantum. Etenim « cum voluntas divina sit efficacissima, non solum sequitur quod fiant ea quæ Deus vult fieri, sed et quod eo modo fiant quo Deus ea fieri vult. Vult autem quædam Deus necessario, quædam contingenter, ut sit ordo in rebus ad complementum universi. Et ideo quibusdam effectibus aptavit causas necessarias, quæ deficere non possunt, ex quibus effectus de necessitate proveniunt ; quibusdam autem aptavit causas contingentes defectibiles, ex quibus effectus contingenter proveniunt. Non igitur proplerea effectus voliti a Deo eveniunt contingenter, quia causæ proximæ sunt contingentes ; sed propterea quia Deus voluit eos contingenter evenire, contingentes causas eis præparavit » (1, q. 19, a. 8). 88 DE PROVIDENTIA ’ART. Ill De divina Providentia Status quaestionis. 77. Expletis his quæ ad intellectum divinum et ad voluntatem pertinent, nunc dicendum venit de his quæ ad intellectum simu|> et ad voluntatem spectant. Hinc sermo erit : a) de Providentia divina, quæ respicit omnia a Deo dependentia ; b) de Providentia, in quantum versatur circa æternam hominum salutem, seu de voluntate Dei salvifica : 1) quoad omnes homines ; 2) speciatim quoad electos et reprobos. Notio Providentiae. 78. Juxta etymon vocis, providere idem est ac procul videre ea quæ sunt facienda ; ideo quoad rem, est mente ordinare hæc quæ facienda sunt. Equidem in omni re creata duo considerari possunt : ipsa res secundum se, et rei ordo ad finem. In mente autem divina, uti jam monuimus (n. 56), necessario et ab æterno adest forma omnium rerum faciendarum, ac proinde etiam forma ordinis earum in finem. Jamvero forma exemplaris rei secundum se, dicitu’· idea, forma vero exemplaris rei secundum quod est ordinata in finem, dicitur providentia (1, q. 22, a. 1 ; De ver., q. 5, a. 1, ad 1). Hinc providentia est formaliter actus intellectus, cujus est ordi­ nare, sed præsupponit actum voluntatis, nempe vol itionem finis : nullus enim praecipit de agendis propter finem, nisi velit finem. Sed « ad providentiæ curam duo pertinent : scilicet ratio ordinis, quæ dicitur providentia, et dispositio et exsecutio ordinis, quæ dicitur gubernatio ; quorum primum est æternum, secundum temporale » (1, q. 22, a. 1 ad 2, ad 3, a. 3). Providentia ideo, proprie dicta, definiri potest (1, q. 22, a. 1) : « ratio perductionis rerum, in finem, in mente divina, ab ælerno exislens. » Divisio Providentiæ. 79. Providentia dicitur naturalis vel supernaluralis, juxta diver­ sitatem finis, ad quem fit mediorum ordinatio. Utraque autem potest esse vel generalis, quæ finem intendit communem, vel specialis, quæ finem prosequitur singulis proprium. Sic providentia naturalis generalis ad omnes sper tat creaturas; specialis autem ad solas creaturas intellectuales, quæ solæ sunt singulæ capaces beatitudinis propriæ. Providentia supernaturalis I DE PROVIDENTIA 89 generalis, ea est qua Deus omnibus creaturis rationalibus media providet sufficientia ad salutem ; providentia specialis seu prædestinatio respicit solos electos, quos ita regit Deus ut eos a fine super­ natural) deficere non permittat. Errores. 80. Alii exisleniiam providentiæ simpliciter negant ; ita Epicurei, Materialislæ, tum veteres tum recent iores, qui contendunt omnia aut casu aut quodam cæco fato evenire ; ’Ia etiam Ralionahslæ, necnon Pessimistes, ut Schopenhauer, Hartmann, etc., qui dicunt mundum esse absolute malum. — Alii ejus universalitatem, impu­ gnant ; ita Stoici et multi Veteres, ut Cicero (De divinat., ii), qui providentiam coarctant ad entia nobiliora tantum ; ita etiam hodierni Deislæ vel Theislæ : utrique existentiam Dei admittunt, sed dum Theislæ ordinem tantum supernaturalem rejiciunt, Deislæ et ordinem supernaturalem respuunt et providentiam naturalem saltem specialem. — Alii denique ordinem providentiæ destruunt ; ita illi omnes qui putant Deum eadem omnino ratione providere bono et malo, libero et necessario, enti rationali et irra­ tionali. Doctrina catholica. 81. Hæc habet Cone. Val. s. 3, cap. 1, D. 1784 : « Universa vero, quæ condidit, Deus providentia sua tuetur atque gubernat, attingens a fine usque in finem fortiter et disponens omnia sua­ viter. Omnia enim nuda et aperta sunt oculis ejus, ea etiam quæ libera creaturarum actione futura sunt. » ^Assertio la : Datur in Deo providentia, quæ ad omnia se exten­ dit, specialiter vero respicit creaturas intellectuales, specialissimeque electos. Jam ex Vaticano certo constat et de fide est dari in Deo provi­ dentiam universalem ; theologice certum est dari providentiam specialem pro creaturis intellectualibus et «peciatim pro electis. I. — Datur Providentia (De fide). 82. A. Probatur ex Scriptura. — Sap*. vin, 1 : « Attingit (Dei Sapientia) a fine usque ad finem fortiter et disponit omnia suaviter. » — xi, 21 : « Omnia in mensura et numero et pondere disposuisti. » — xn, 13 : « Non est alius Deus quam tu, cui cura est de omnibus. » — xiv, 3 : « Tua autem, Pater, providentia gubernat » (Cf. Judith, ix ; I Pet. v). 90 DE PROVIDENTIA I B. Probatur ratione. — Omne bonum rerum a summo bono, Deo, causatur. Sed bonum exsistit in rebus, non tantum quoad substantiam, sed etiam quoad earum ordinem inter se et ad fines proprios. Ergo etiam bonum ordinis rerum a Deo causatur. Omne autem quod a Deo causatur, in mente divina præexsistit, cum Deus sit agens per intellectum. Ergo ab aeterno præexsistit in mente divina ratio ordinis rerum in finem (Coni. Gentes, 1. 3, c. 64, 94). . ■ Π. — Providentia Dei se extendit ad omnia [De fide]. 0 83. A. Prob. Scriptura. — 1) Scriptura testatur Deum curare etiam minima (Sap. vi, 8) : « Pusillum et magnum ipse fecit, et æqualiter cura est illi de omnibus. » — Mt. vi, 26 sq. : « Respicite volatilia cæli... Pater vester cælestis pascit illa... Considerate lilia agri... nec Salomon in omni gloria sua coopertus est sicut unum ex istis ». — Mt. x, 29-30 : « Nonne duo passeres asse veneunt ? et unus ex iliis non cadet super terram sine Patre vestro. Vestri autem capilli capitis omnes numerati sunt. » 2) Sub providentia cadunt etiam ea quæ fortuita nobis videntur (Prov. xvi, 33) : « Sortes mittuntur in sinum, sed^a Domino tem­ perantur. » — Etiam actus liberi (Prov. xvi, 9) : « Cor hominis disponit viam suam, sed Domini est dirigere^gressus ejus. » — xxi, 1, « Sicut divisiones aquarum, ita cor regis in manu Domini. > B. Probatur ratione. — Cum omne agens agat propter finem, in tantum se extendit Dei providentia in quantum se extendit ejus causalilas. Sed Deus omnia et singula creavit et ordinavit ad finem gloriæ suæ. Ergo ad omnia se extendit ejus providentia. — Insuper si Deus omnibus etiam minimis non provideret, id esset ex defectu vel scientiæ, vel polenliæ, vel voluntatis .Atqui nullum ex his dicf potest : non lum, quia Deus est omniscius ; non 2l,ni, quia est omnipotens ; non 3um, quia non potest non, velle bonum quod ipse causaxit in rebus, ad quod pertinet ipsa rerum ordinatio et in finem perductio. Ergo”nil est fortuitum aut casuale relate ad Providentiam. ΠΙ. — Providentia specialiter respicit creaturas intellectuales et specialissime electos (Theol. certum). I 84. A. Prob. Scriptura. — a) Ex libris historicis V. Testamenti aperte constat Deum habuisse specialem providentiam erga 91 DE PROVIDENTIA populum electum cl etiam erga quosdam homines justos ; in Novo autem T. clarius adhuc apparet quomodo Deus majorem curam gerat de hominibus quam de ceteris (Mt. vi, 26 sq.) : « Pascit illa (volatilia), nonne vos magis pluris estis illis ?... Si fœnum agri... sic vestit, quanto magis vos modicæ fidei ?... Quaerite ergo primum regnum Dei et hæc omnia adjicientur vobis. » — Mt. x, 31 : « Nolite timere, multis passeribus meliores estis vos. » — I Pel. v, 7 : « Omnem sollicitudinem vestram projicientes in eum, quoniam ipsi cura est de vobis. » b) Deus omnia ordinat in bonum hominis (II Cor. iv, 15) : « Omnia enim propter vos, ut gratia abundans per multos in gratiarum actione abundet in gloriam Dei. » — I Cor. m, 22-23 : « Omnia enim veslra sunt... vos autem Christi, Christus autem Dei. » — Hinc cura dc aliis fere nihil est, comparata curæ de hominibus (I Cor. ix, 9, 10) : « Numquid de bobus cura est Deo ? An propter nos utique hoc dicit ? Nam propter nos scripta sunt. » B. Probatur ratione. — Quanto aliquid propinquius est primo principio, tanto nobilius cadit sub ordine providentiae. Quare Deus providet propter se creaturis rationalibus, quæ finem suum agnoscere valent et amore prosequi, dum aliis entibus providet tantum propler homines. C. Providentia specialissime respicit electos. — Electo­ rum excellentiori modo Deus habet providentiam, in quantum non permittit contra eos evenire aliquid quod finaliter impediat eorum salutem, nam (Rom. vin, 28) : « diligentibus Deum omnia cooperantur in bonum », ita quidem ut in statu gratiæ decedant. r Assertio 2a : Providentia seu ratio ordinis est immediate a solo Deo ; exsecutio vero ordinis seu gubernatio est etiam a Deo, sed partim immediate et partim mediate [Theol. certum]. I. — Providentia est immediate a Deo. 85. a) Deus enim in suo intellectu — ergo immediate — habet rationem omnium etiam minimorum (n. 56). Quocirca : 1) Scrip­ tura divinæ Sapientiæ tribuit rerum dispositionem et ordinem ; 2) Ecclesia docet Deum, sua providentia, res tueri quæ condidit ; atqui eas immediate condidit ; ergo eas immediate tuetur. b) In præmeditando ordinem, tanto perfectior est providentia, quanto magis ad omnia et singula descendit ; si enim non omnia provideantur quoad singula el in singulis adjunctis, id arguit 92 DE PROVIDENTLY defectum cognitionis vel imperitiam in provisore (1. q. 22, a. 3, c et ad 1). Π. — Gubernatio est a Deo partim immediate, partim mediate. 86. Etenim, quoad ordinis exsecutionem, Deus quibusdam entibus providet mediantibus aliis : « inferiora nempe gubernat per superiora, non propter defectum suæ virtutis, sed propter abundantiam suæ bonitatis, ut dignitatem causalitatis etiam creaturis communicet ». Convenit enim ad munificentiam provi­ suris ul habeat ministros exsecutores suæ providentiæ (1, q. 22, a. 3). - Id quidem valet de ipsa directione in finem, nam Deus, ut causa universalis et prima, operatur immediate in omnibus (concursus). Ita angeli praesident creaturæ corporali, speciatimque homi­ nibus (1) ; ita homines habent dominium utile universæ terræ et omnium ejus bonorum (2) ; et alii, aliis ut principibus, subji­ ciuntur, quibus utitur Deus ad gubernandam humanam societa­ tem (3). Ita in ordine supernatural!, per alios homines, Deus aliorum salutem procurat : Adamo confertur gratia ad posteros transmittenda ; ad sanctificationem hominum in V. T. eliguntur patriarchæ et prophetæ (4), in N. autem T., instituitur perennis hierarchia Ecclesiæ [Eph. iv, 11-13 ; v, 26j. Asseri io 3a : Divina providentia non omnibus rebus prævisie necessitatem imponit [Theol. certum]. 87. Id asseritur contra fatalistas. Probatur. — Sane (1, q. 22, a. 4) : « post bonitatem divinam, quæ est finis a rebus separatus, principale bonum in ipsis rebus existens est perfectio universi, quæ quidem non esset, si non omnes gradus essendi invenirentur in rebus. Unde ad divinam providen­ tiam pertinet omnes gradus entium producere. Et ideo [ut sint in rebus omnes gradus bonitatis, Deus] quibusdam effectibus præparavit causas necessarias, ut necessario evenirent, quibusdam vero causas contingentes, ut evenirent contingenter, secundum conditionem proximarum causarum. » Ergo Deus ita providet (1) Gen. xix, 1 ; Tob. xn, 6 sq. ; Ileb. i, 14 ; Apoc. xiv, 18, xvi, 5. (2) Gen. i, 28-30 ; ix, 1-3. — (3) Rom. xni, 1-2 ; I Pet. n, 13-16. (4) Gen. xn, 3 ; Exod. m, etc. DE PROVIDENTIA 93 rebus ut causæ liberæ operentur libere, et causæ naturales neces­ sario agant. Conclusiones. 88. a) Doles Providentiae. — Providentia Dei est : 1) universalis et immediata ; 2) certa et infallibilis, siquidem cuncta eveniunt eo modo quo ipse [Deus] providet, sive necessario, sive contingenter ; 3) suavissima, nam singula providet et regit secundum propriam naturam (1, q. 22, a. 4, ad 2). b) Immutabilitas Providentiæ non excludit efficacitatem et utilita­ tem orationis impetraloriæ. - - 1) Efficacitatem : nam « ex divina providentia nun solum disponitur qui effectus lianl, sed etiam ex quibus causis el quo ordine proveniant ». (l)Purro inter has causas inveniuntur orationes iiumanæ ; ideo Deus disposuit se bona daturum esse propter orationes ab hominibus faciendas, quæ ita efficaciam, veram et propriam habent. 2) Utilitatem : etenim « Deus nobis multa præstat, ex sua liberalitate, etiam non petita ; sed... aliqua vult præstare nobis petentibus, hoc est propter nostram utilitatem, ut scilicet fiduciam quamdam accipiamus recurrendi ad Deum et ut recognoscamus eum esse bonorum nostrorum aucto­ rem » (2-2, q. 83, a. 2, ad 3). Objicitur : 89.1. — De Malo physico (2). — Provisor sapiens el prudens non debei permittere defectus in operibus suis. Atqui mulli sunt defectus in rebus, v. g. dolores, morbi, calamitates, etc... Ergo provi­ dentia Dei non est perfecta. a) Provisor particularis debet utique, quantum potest, exclu­ dere defectum ab eo, quod ejus curæ subditur ; sed provisor universalis debet e contra permittere defectus particulares, ne impediatur bonum totius. Si enim omnia mala impedirentur, multa bona deessent universo, quia mala illa, licet sint contra naturas particulares, multum faciunt ad pulchritudinem et ad bonum alterius vel etiam totius mundi : 1) non esset generatio unius si non esset corruptio alterius ; 2) non esset vita leonis, si non esset occisio animalium. (1) 2-2, q. 83, a. 2, 0; G. Mollard, in La vie spirituelle, déc. 1929, p. [122][143] ; Garrlgou-Lagrange, La Providence..., 3e p., c. 5. (2) A. d’Alès, in Diet. Apol., art. Providence, col. 435-441 ; G. Philipps, La raison d'etre du mal, d’après ô'. Augustin, 1927 ; E. Masson, in Did. théol., art. Mal ; Ch. Journet, in La Vie intellectuelle, nov. 1928, p. 196-211 ; GarrlgouLagrange, O. P., La Providence et la confiance en Dieu, Paris, Desclée, de Brou­ wer, 1932, p. 188 sq. ; A. Ryckmans, Le problème du mal, Bruxelles, 1934. DE PROVIDENTIA b) Mala physica : 1) omnes virtutes perficiunt, magis ac magh nos provocando ad spiritualia ; 2) occasionem praebent satisfac­ tionis et meriti, et sæpe dant locum actibus virtutis heroicis ; 3) maxime prosunt, nos monendo Deum esse solum omnino perfectum, nec in terris quaerendam esse veram beatitudinem ; 4) quæ hominem premunt, rationem habent pœnæ aut pcenalitatis, suntque vel sequela peccati originalis vel actualium pecca­ torum pœna juste irrogata. Ergo Deus potest hæc mala permittere aut potius per accidens intendere, quia vere ad finem ultimum ordinantur et non tam impugnant quam probant et commendant providentiam. Fatemur quidem vias Providentiæ sæpe nobis ignotas esse, juxta illud Rom. xi, 33 : « incomprehensibilia sunt judicia ejus fDei] et investigabiles viæ ejus ». Hinc, quia ignoramus qua de causa divina Providentia singula dispenset, multa nobis videntur inordinata, superflua, imo nociva ; sed ignorantia nostra non impedit quin in omnibus, quæ fiunt, sit reda ralio, secundum quam divina Providentia omnia sapienter ordinat (1). 90. II. — De Malo morali. — Deus nec per se*nec per accidens vult malum morale : id enim repugnat ejus sapientiæ et sanc­ titati’; sed illud permillil, seu non impedii quominus eveniat. Hæc autem permissio mali moralis repugnare videtur divinæ providentiæ. Permissio mali moralis non répugnai, si adest ralio illud per­ mittendi et si malum permissum in bonum ordinari potest. Atqui utraque conditio verificatur. Ergo. 1 A. Adesi ralio illud permittendi. — 1) Recordemur Deum nulla­ tenus esse auclorem peccali : malum enim morale provenit a sola voluntate creata, quæ et quatenus est causa determination suæ malæ electionis ; Deus ipse coooperatur ad actum peccati, sed quoad esse physicum, non quoad esse moris. 2) Quilibet autem homo est, ex natura sua, defeciibilis ; etenr H potestas eligendi malum, licet non sit de essentia libertatis, est tamen defectus connaluralis libertatis humanæ in conditionibus vitæ præsentis. Ergo, quamdiu anima manet corpori conjuncta, (1) S. Thomas, De Ver., q. 5, a. 5, ad G ; S. Aug., De Genes i contra Manich,, ]. 1, C. 16, n. 25. (2) Hugueny, Critique et Catholique, t. II, n. 102 ; Ami du Clergé, 1931, p. 69 sq, DE PROVIDENTIA 95 liberum arbitrium potest flecti de bono in malum et vice versa seu mutationi manet obnoxium. 3) Consequenter Deus non posset impedire peccatum seu pro­ hibere ne defectus connaturalis libertatis humanæ transiret in actum, nisi vel non producendo creaturas liberas, vel impediendo ortum hominum quos prævidit sua libertate abusuros, vel a libertate humana au/erendo hunc Suum defectum connaturalem aut omnem abusum libertatis per suam providentiam praeca­ vendo. Atqui ad nullum ex his tenetur Deus, quia hæc omnia sunt ad minus aliquid omnino gratuitum et extraordinarium. Ergo Deus potest permittere peccatum. Constat minor : Deus : Non tenetur ad primum, siquide H facere creaturas liberas est quid bonum et excellens, imo ita bonum, ut. demptis creaturis liberis, omne bonum morale excluderetur ; ceterum Deus est Dominus supremus et summe independens, ac proinde facere potest quidquid non repugnat ; — non tenetur ad secundum, secus enim a malitia creaturae finiretur ejus omni­ potentia simul ac destrueretur summa ejus independentia ; — non tenetur ad tertium, quia tunc deberet aut facere creaturam ex natura defectibilem et tamen impeccabilem (!) aut confirmare in gratia, jam a vitæ principio, omnes et singulos homines, qui tamen ex natura essent defectibiles et peccati capaces. Ergo permitti potest peccatum, quia ex eo magis resplendent tum Dei omnipotentia et independentia, tum, ut modo dicemus, ejus bonitas sub aspectu justitiæ et misericordiae, tum defectibilitas creaturae connaturalis, seu indoles ipsius libertatis humanæ, quae naturaliter flectitur in bonum et malum. B. Peccatum permissum ad bonumordinari potest.— Id jam liquet ex modo dictis sed ita explicari potest : Equidem Deus nequit velle ut peccatum fiat, sed, posito quod sit peccatum. Deus vult ut ordinetur ad bonum, non ordinatione quidem intrinseca, ut patet, quia peccatum essentialiter est A inordinatio, ac proinde non est susceptivum ordinationis intrinsecae ad bonum, sed ordina­ tionis extrinsecæ, quatenus, bona illa, quæ per accidens ex malo culpæ sequuntur, non sunt finis (præintentus), propter quem Deus permittit peccata tanquam medium ad ea bona, sed tan­ tummodo conditio sine qua non Deus non permitteret peccata. Deus scilicet non permitteret fieri peccata, nisi sciret talia bona ex illis esse secutura. 96 DE PROVIDENTIA Jamvero a) Absque peccalo originali, probabilius datus uon fuisset Redemptor ; atqui adeo magna est et pretiosa gratia Redemptoris, ut Ecclesia canere non dubitet : « o felix culpa, quæ talem ac tantum meruit habere Redemptorem ». b) Ex peccato permisso multa oriuntur bona : 1) locus datur exercitio multarum virtutum, v. g. pœnitentiæ, humilitatis, timoris, etc., imo martyrio, quod ex persecutione tyrannorum consequitur. 2) Ex omni peccato manifestantur quædam Dei attributa : longanimitas in tolerando peccatores, misericordia in parcendo pcenitentibus, justitia et sanctitas in puniendo obsti­ natos ; — magis relucent etiam merila sanctorum in bono perse­ verantium. Ergo peccata permitti possunt a Deo, quia, posito quod sint, vere ad finem ultimum ordinantur, quatenus per accidens ad universi pulchritudinem et^ad ipsam Dei gloriam concurrunt. III. — De inaequali bonorum distributione (1). — Bona naturalia, nedum æque distribuantur, juxta merita hominum, potius impiis dantur quam justis. Atqui id divinae providentiæ repugnat. 91. A. Praenotanda. — a) Imprimis falsum est hæc bona semper impiis obvenire, malaque semper justis, ut constat experientia et docet ipsa Scriptura (Eccli.xi, 10 sq.; Ps. 36, 25 sq.). Sed generatim bona et mala indiscriminatim bonis et malis hominibus contingunt, juxta illud : « Qui solem suum oriri facit superjbonos et malos et pluit super justos et injustos (Mt. v, 45). b) Finis seu felicitas hominis essentialiter consistit in visione Dei et possessione. Ergo beatitudo non est quærenda in bonis hujus vitæ, sed alterius et æternæ, nec ideo æstimanda est ex divitiis, honoribus, potestate, immunitate a malis physicis ; nam cum his omnibus magna coexistere potest infelicitas (inquietudo animi, tristitia, remorsus conscientiæ), et absque illis magna haberi lætitia (Mt. v, 3-9). — Hinc : 1) Bona et mala temporalia non sunt nisi imperfecte et per accidens præmium virtutis ; per se sunt tantum media ad finem attingendum, cum tempus vitæ mortalis sit tempus laboris et probationis, non remunerationis (II Tim. iv, 8). 2) Etiam in præsenti vita, simpliciter feliciores sunt dicendi justi, qui in ipsis rebus adversis, summum hujus vitæ bonum possident : animi scilicet pacem et tranquillitatem, dum impii, quamvis ditiores et honoratiores, etiam inter delicias, vera carent pace (2). 92. B. Responsio. — His positis, facile ostenditur hanc honorum inæqualitatem divinæ providentiæ non adversari : 1° Inæqualis bonorum distributio, ut plurimum, resultat (1) Van Noort, η. 70 sq. . Van der Meersch, η. 544 sq. (2) Ps. 36. 35-36 ; Ps. 72 ; Jer. vi, 14 ; 97 DE VOLUNTATE SALVIFICA causis naturalibus tum necessariis, turn liberis, v. g. : 1 ex condi­ tione parentum, qui sunt alii divites, alii pauperes ; 2) ex ingenio proprio atque indole : quidam nascuntur inepti Ad scientiam aut activitatem, imo amentes et hebetes ; quidam e contra ; 3) ex variis forlunæ aut status adjunctis, imo societatis et temporis, etc. zktqui istas causas naturales impedire aut mutare nequiret Deus, absque miraculis continuis. Ergo ad id non tenetur nec ideo tenetur inae­ qualitatem bonorum prohibere. 2° Hæc inæqualitas ordini morali plane convenit. — Si enim semper virtuti proportionaretur terrestris felicitas, facile « nonnisi propter talia præmia serviendum illi (Deo) esse arbitraremur, nec pios nos faceret talis servitus, sed potius cupidos et avaros » (1, ; facile etiam, gaudiis terrenis capti, putaremus hic nobis esse manen­ tem civitatem et veram patriam, nec jam amplius mentem erigere­ mus ad exspectandum « beatam spem et adventum gloriæ » (2). 3° Justorum adversitas et iniquorum prosperitas divinæ misericordiæ et jusliliæ convenit. — a) Misericordiæ quidem, nam justi, calamitatibus afflicti, vel peccata sua emendant et sic poenas purgatorii longe acerbiores effugiunt ; vel, miserias hujus vitæ plenius agnoscentes, beatitudinem cælestem ardentius et instantius inquirunt (3). — b) Jusliliæ, nam : 1) ipsi justi quandoque pecca­ runt, et Deus judex justus, ordinare potest temporalem afflictio­ nem in poenam pro peccatis commissis, quæ insuper fieri potest medium efficax progressus in sanctitate ; 2) impii, vel præmium temporale recipiunt in mercedem quorumdam operum moraliter bonorum, juxta illud Lc. xvi, 25 : « Et dixit illi (diviti qui sepultus erat in inferno) Abraham : Fili, recordare quia recepisti bona in vita tua, et Lazarus (pauper) similiter mala » ; vel, subtractis rebus adversis, quibus correpti forte resipiscerent, dimittuntur secundum desideria sua : Rom. i, 24 : « Propter quod tradidit illos (idololatras) in desideria cordis eorum », et Ps. 80, 13« ibunt in adinventionibus suis », et « velut irrationabilia pecora,... in corruptione sua peri­ bunt » (II Pet. ii, 12 sq.). ART. IV De voluntate Dei salvifica Status quaestionis. 93. Dei Providentia, licet ad omnia et singula entia se extendat. specialiler tamen circa homines exercetur ; imo, quia, in ordine præsenti, unicus finis ultimus assignatur hominibus : finis super(1) S. Aug., De cii>. Dei, 1. 1, c. 8. (2) Tit. n, 13 ; Heb. xm, 14. — (3) Rom. v, 3-5 ; 1 Cor. xv, 19. Theol. ii 4 98 DE VOLUNTATE SALVIFICA naturalis, omnia etiam naturalia ita disponuntur ut sint media ad aeternam hominum salutem. Hinc statim oritur quæstio : num et quatenus velit Deus omnes homines salvos fieri, num et quatenus providerit ut omnes possint salvi fieri. Hac autem quaestione soluta, all era exsurgit : num et quatenus, hac volun­ tate et providentia salvifica fiat, ut aliqui homines, electi nempe, non solum possint salvi fieri, sed salutem reapse consequantur, dum alii, reprobi scilicet, ab ultimo fine supernatural! deficere permittantur. Igitur dicemus : a) de voluntate salvifica universali; b) de voluntate salvifica speciali seu de praedestinatione et reproba­ tione. § I. — De voluntate salvifica universali Errores. 94. a) Semi-Pelagiani (1) docuerunt : 1) Deum habere volunta­ tem generalem et xqualem salvandi omnes homines, si velint, ita ut non magis vellet salutem prædestinatorum quam reproborum ; 2) salutem adultorum ab eorum libero arbitrio pendere, salutem vero infantium a prævisione usus liberi arbitrii. b) Prædestinatiani et nonnulli Calvinistæ contendebant Deum nolle omnes homines salvos fieri, sed solos praedestinatos seu electos, pro quibus solis Christus mortuus est. c) Jansenius agnovit in Deo voluntatem antecedentem salvandi, ante praevisum lapsum : omnes homines ; prxviso autem peccato originali : solos electos. d) Denique quidam theologi, cum Vasquezio, fatentur Deum velle, voluntate antecedente, salutem omnium adultorum, non autem infantium, qui ante Baptismum moriuntur. Doctrina catholica. 95. 1) De fide est voluntatem salvificam non restringi ad solos praedestinatos Nam propositio 5a Jansenii, D. 1096 : « Semipelagianuin est dicere Christum pro omnibus omnino hominibus mor­ tuum esse aut sanguinem fudisse », intellecta eo sensu ut Christus pro salute dunlaxal prædestinatorum mortuus sit, damnata est ut impia, blasphema... et haeretica. 2) De fide est etiam Deum sincere velle salutem omnium fide­ lium, qui omnes profitentur in Symbolo : « Qui [Jesus Christus] (1) Tixeront, Histoire des dogmes, I III, c. 8 ; Capéran, Le problème du salut des infidèles, c. 5, a. 1. § 1. j DE VOLUNTATE SALVIFICA 99 propter nos homines et propter nostram salutem descendit de coelis. » 3) Cerium esi, imo fidei proximum, Deum velle sincere salutem omnium adullorum, etiam infidelium, ut constat ex fontibus Scripturæ et Traditionis. 4) Denique communiter idem tenent catholici de parvulis ante Baptismum decedentibus. Assertio : Deus vult, voluntate antecedente vera et sincera, salutem omnium hominum, etiam infantium ante Baptismum orientium. II 96. Licet voluntate absoluta Deus velit omnes et solos electos salvos fieri, vult tamen salutem omnium hominum, voluntate vera quidem et sincera, voluntate scilicet, quæ non sit tantum sterilis velleilas, sed voluntate beneplaciti, propria et formali, quæ suppeditat media ad salutem sufficientia : bcatitudo enim viatoris, etiam lapsi, est quid bonum, nil ergo impedit quin vere et proprie terminet actum voluntatis divinæ, anlecedenler ad præ visionem circumstantiarum aut consensus nostri. * Probalur Ihesis : I. — Deus vult salutem omnium hominum. A. Probatur ex documentis fidei et ex Scriptura. 97. 1° Probalur ex documenlis fidei. — a) De fide est, ex prop. 5. Jansenii et ex Symbolo, voluntatem salvificam extendi non solum ad prædestinatos, sed ad omnes fideles. b) Hanc autem voluntatem extendi etiam ad omnes homines, ex variis conciliis eruitur : 1) Conc. Arausic. n, can. 25, D. 200 : « Aliquos vero ad malum divina potestate prædestinatos esse, non solum non credimus, sed etiam, si sunt, qui tantum malum credere velint, cum omni detestatione illis anathema dicimus. » — 2) Conc. Carisiacense i, cap. 3, D. 318, 319 : « Deus omnipotens omnes homines sine exceptione vult sah'os fieri, licet non omnes salventur. Quod autem quidam salventur, salvantis est donum; quod autem quidam pereunt, pereuntium est meritum... Nullus est, fuit vel erit homo, pro quo non passus fuerit » Christus. — 3) Conc. Trid., s. 6, cap. 3, D. 795 : « ille [Christus] pro omnibus mortuus est, non omnes tamen mortis ejus beneficium recipiunt. » I 100 DE VOLUNTATE SALVIFICA Cf. Cone. Valenlinum in, can. 2 et 3 ; 4 Jans., 12 et 30 Quesnel ; Denz. 321-322, 1294, 1362, 1380. I 2° Probalur ex variis Scripluræ leitibus.— 1) Deus dicitur omnes diligere, omniumque misereri [Sap. xi, 24-27] : « Misereris omnium,... diligis enim omnia quæ sunt, et nihil odisti eorum quæ fecisti... Parcis autem omnibus, quoniam tua sunt, Domine, qui amas animas. » Cf. Xii, 19. — 2) Deus dicitur nolle mortem impii : « Nolo mortem impii, sed ut converlalur impius a via sua et vivat » [Ez. xxxm, 11], imo nolle aliquos perire, sed velle omnes ad poenitentiam reverti [Il l’et. ni, 9J : « Patienter agit propter vos, nolens aliquos perire, sed omnes ad poenitentiam reverti. » — 3) Est Salvator omnium [I Tim. iv, 10] : « Speramus in Deum vivum, qui est Salvator omnium hominum, maxime fidelium. » —■ Atqui hæc omnia falsa sunt, nisi Deus habeat, eliam supposito Adæ peccalo, voluntatem generalem, sinceram et veram omnes homines salvandi. Ergo. 3° Probalur ex I Tim. π 1-6 : « Obsecro igitur primum omnium fieri obsecrationes, orationes, postulationes, gratiarum actiones pro omnibus hominibus ; pro regibus, et omnibus qui in subli­ mitate sunt, ut quietam et tranquillam vitam agamus in omni pietate et castitate. Hoc enim bonum est et acceptum coram Salvatore nostro Deo, qui omnes homines vult salvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire. Unus enim Deus, unus et mediator Dei et hominum ,homo Christus Jesus, qui dedit, redemptionem semetipsum pro omnibus. » ■ Inde sic contrahitur argumentum : orare oportet pro omnibus hominibus, quia omnium salutem vult Deus, qui est Deus omnium, et cujus Filius, homo Christus Jesus, pro omnibus mortuus est. a) Ex præceplo oralionis. — Tam late patere debet fidelium oratio, quam late patet voluntas Dei salvifica. Atqui ab oratio­ nibus fidelium nemo excipilur sive fidelis sive infidelis, cum præcipiat Apostolus orationes fieri etiam pro regibus et magistra­ tibus, qui tunc temporis nondum ad fidem vocati erant, et pro omnibus qui ad agnitionem veritatis venire indigent. b) Ex diserta asserlione. — Expresse dicitur : « Deus omnes homines vult salvos fieri », absque ulla exceptione, quæ e contra prorsus excluditur verbo « omnes » quater repetito. c) Ex ralione dala volunlalis salvificæ. — Deus vult salutem omnium hominum : 1) quia « unus est Deus ». Ergo voluntas hæc DE VOLUNTATE SALVIFICA 101 respicit eos omnes quorum Deus esi, omnes ergo, nullo excepto ; 2) quia « unus est mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus, qui dedit redemptionem scmetipsum pro omnibus. » Ergo rursus hæc voluntas respicit eos omnes, quorum Christus mediator est. omnes scilicet quorum naturam assumpsit (mediator enim est qua homo) ; omnes denique qui egent redemptione. Porro nullus est homo, cujus natura non fuerit a Christo assumpta, nullus etiam qui lapsus non fuerit in Adamo (Rom. v, 15), nullus ideo quem sanguine suo Christus non redemerit. (Cf. I Jo. n, 2; II Cor. v, 15, 18 ; Jo. ni, 16.) Ergo, etiam post lapsum prævisum, nam hac de hypothesi manifeste loquitur Apostolus, Deus vult, voluntate, sincera et vera, salutem omnium hominum, quibus itaque omnibus paratus est dare media ad salutem sufficientia. B. Probatur Traditione. 98. Fatentur ipsi adversarii omnes omnino Paires græcos, omnesque Latinos usque ad Augustini tempora, hanc thesim nostram asserere ; contendunt autem eam rejici a S. Augustino. Quædam ergo testimonia ex hujus Patris scriptis afferre juvabit : 1) De spir. el liti., c. 32, n. 58, J. 1735 : « Vult autem Deus omnes homines salvos fieri et in agnitionem veritatis venire, non sic tamen ut iis adimat liberum arbitrium, quo vel bene vel male utentes jus­ tissime judicentur. Quod cum lit, infideles quidem contra volun­ tatem Dei faciunt, cum ejus evangelio non credunt ; nec ideo tamen eam vincunt, verum seipsos fraudant magno et summo bono malisque pœnalibus implicant, experturi in suppliciis potes­ tates ejus, cujus in donis misericordiam contempserunt j. Cf. Ind. Lheol., n. 125, 126. 2) De calech. rudibus, c. 36, n. 52 : « A quo interitu, hoc est pœnis sempiternis, Deus misericors volens homines liberare, si sibi ipsi non sint inimici, et non resistant misericordiæ Creatoris sui, misit Unigenitum suum » (1). Π. — Deus vult salutem infantium ante Baptismum morien­ dum. 99. Demonstravimus enim Deum velle salvos fieri omnes quorum est Creator, omnes qui naturam habent humanam et in (1) De aliis locis S. Aug. quæ aliud docere videntur, cf. Franzelin, De Deouno, th. 51-52 ; Pesch. n. 346-347 ; Hurter, n. 102 ; Capéran, Le problème du salut des infidèles, essai historique, c. 4. a. 3. § 2 ; Tixeront, Histoire des dogmes, t. 11, c. 11, § G. 102 DE PRÆ DESTIN ATI ON E ET REPROBATIONE Adamo lapsi sunt. Atqui ipsi infantes Deum habent Creatorem, naturam possident humanam et in Adamo peccarunt. Ergo. Quomodo autem hæc voluntas salvifica exerceatur lum circa adultos tum circa in/anlcs, dicetur in tractatu de Gratia, ubi de actuali largitione gratiæ omnibus hominibus. Pro nunc sufficiat hæc duo notare : 1) Adultis omnibus, qui libere cooperari debent ad salutem consequendam, Deus concedit gratias actuales, quibus possint ad fidem pervenire ; 2) Deus vult salutem infantium in quantum vult serio eis conferri remedium salutis [Baptismum] ; cum autem Baptismi collatio a variis pendet causis, eatenus vul salutem infantium quatenus appli­ cationi Baptismi non obsistunt causæ secundæ sive physicæ dve liberæ. § II. — De voluntate salvifica quoad PRÆDEST1N ATOS ET REPROBOS Notio praedestinationis. 100* Juxta etymon vocis, prædestinare significat rem aliquam mente et consilio ordinare et Iransmillere in aliquem finem. Præ­ destinatio itaque quaedam est Dei providentia (n. 78). Res quidem omnes, etiam irrationales, providentiæ Dei subjacent, in quantum ordinantur et diriguntur in finem. Prædestinatio autem ea est pars providentiæ quæ respicit finem supernaluralem creaturæ rationalis, imo, sensu stricto, quæ respicit solani ordinationem simpliciter efficacem electorum in vitam æternam, et ita repro­ bationi opponitur. Quum autem beatitudo supernaturalis naturam propriam creaturæ rationalis excedit, ad hunc finem pervenire nequeunt electi nisi ab alio, a Deo scilicet, illuc transmittantur et perdu­ cantur. Recte igitur definiri potest prædestinatio in sensu stricto, cum S. Thoma (l,q. 23, a. 1, c) : ratio transmissionis crealurx rationalis in finem vitæ æternæ, in mente divina praeexsistens, vel cum S. Augustino, De bono persev, c. 14, n. 35, J. 2000 : praescientia et praeparatio beneficiorum Dei quibus certissime liberantur quicumque liberantur. "W Prædestinatio enim simul amplectitur præpa ratio nem et volitionem tum mediorum (beneficia Dei seu gratiæ auxilia) tum ipsius linis infallibiliter assequendi (certissima liberatio seu DE PRAEDESTINATIONE ET REPROBATIONE 103 gloriæ obtentio). Quare adhuc dicitur, cum S. Thoma (1, q. 23, a. 2, obj. 4) : « Præparalio graliæ in præsenli el gloriæ in futuro », aut cum Scolo (3 sent., d. 8, q. 3) : « Prædestinatio alicujus ad gloriam, et ad alia in ordine ad gloria If Divisio prædestinationis. 101. Rationi transmissionis hominum in finem supematuralem, quæ est in Deo proprie prædestinatio, respondet in mundo series e/fecluum supernaturalium, quæ a prima vocatione ad gratiam incipiunt et in ipsa gloriæ consecutione terminantur. Hinc multi, præsertim inter recentiores theologos, distinguunt : 1) prædestinationem adæquate sumptam scilicet tum ad gratiam tum ad gloriam simul spectatam, et 2) prædestinationem inadæquale sumptam, quatenus vel ad gratiam tantum, vel ad gloriam tantum, consideratur. Alii (1) tamen contendunt prædestinationem, in quantum formaliter et proprie est ratio transmissionis in finem æternum, consistere in indivisibili et amplecti simul vocationem ad gratiam, justificationem, finalem perseverantiam et gloriæ consecutionem, media scilicet omnia ad salutem perducentia simul atque ipsam salutem. Notio reprobationis. 102. Generatim reprobatio significat rei alicujus rejectionem. In præsenti autem designat rejectionem aliquorum hominum a gloria æierna. « Sicut prædestinatio, ait S. Thomas (1, q. 23, a. 3, c), est pars providentiæ respectu eorum qui divinitus ordi­ nantur in æternam salutem, ita reprobatio est pars providentiæ respectu illorum qui ab hoc fine decidunt. Sicut etiam prædesti­ natio includit voluntatem conferendi gratiam et gloriam (prae­ scientia et præparatio), ita reprobatio includit voluntatem permit­ tendi aliquem cadere in culpam el inferendi damnationis poenam pro culpa. Reprobatio itaque non secus ac prædestinatio duplicem habet terminum ; sed dum prædestinatio utrumque terminum (gratiam et gloriam) causât, reprobatio unum (culpam) permittit tantum (1) Billot, De Deo Uno, De prsed., § 2 in line ; Van der Meersch, De Deo Uno, n. 568 ; Lépicler, Inst it. theol. specui., t. I, p. 196, 7. Cf. S. Thomas, De Verit., q. 6, a. 1. 104 DE REPROBATIONE i l alterum (pœnam) causal propter prævisam culpam. « Prae­ destinatio est causa et ejus quod exspectatur in futura vita ■· praedestinatis, scilicet gloriæ, et ejus quod percipitur in præsenti, scilicet gratiæ. Reprobatio vero non est causa ejus quod est in præsenti, scilicet culpae, sed est causa derelictionis a Deo. Est tamen causa ejus quod redditur in futuro, scilicet pœnæ æternæ. Sed culpa provenit ex libero arbitrio ejus qui reprobatur et a gratia deseritur » [1, q. 23, a. 3, ad 2]. Divisio reprobationis. 103. Reprobatio licet una sit, dividi solet a multis in negativam et positivam. Utraque est antecedens vel consequens. 1) Reprobatio positiva, ea est qua Deus ordinat culpam ad pœnam ælernam. Hæcque antecedent dicitur vel consequens, secun­ dum quod Deus, ante vel post prævisa demerita, aliquos deputat ad gehennam. 2) Reprobatio negativa, ea est quæ respicit meram negationem gloriæ, quatenus est beneficium indebitum. Hæc porro non electio aliquorum ad gloriam antecedens est aut consequens, secundum quod fit in signo priori aut posteriori ad prævisionem peccatorum. Sil sequens ordo dicendorum : post affirmatam veram reproba­ tionem et rejectam reprobationem antecedentem positivam, post expositas varias sententias de reprobatione negativa antecedente, de prædesiinatione dicemus : 1) quæ certa sunt, 2) quæ controversa. I. — De Reprobatione Errores. 104. Erraverunt : 1° Per excessum. — a) Praedestinationi (1), quorum præcipui fuerunt : Lucidus (5° sæc.) et Goltescalcus (9° sæc.), docentes praedestinationem, tum ad vitam tum ad mortem, fieri ante omnem prævisionem meritorum et peccatorum. b) Calvinus (2), qui dixit homines creari alios ad vitam aeternam, alios vero ad damnationem, erroremque extendit etiam ad statum naturæ innocentis. Ejus vero asseclæ in duas sectas divisi sunt : 1) Antelapsarii seu Supralapsarii, qui contendebant, etiam ante prævisum primi hominis lapsum, alios ad ccelum, alios autem ad infernum absolute (1) Tixeront, Hist, des dogmes, t. 3, c. 8, § 3. (2) Instit., 1. 3, c. 21, n. 5 ; A. Baudrlllart, in Diet, thëol., ari. Calvin, Calvi­ nisme ; Franzelin, l. c., th. 54. DE REPROBATIONE 105 destinatos fuisse ; 2) Posllapsarii seu Jnjralapsarii, qui docebant Deum, nonnisi post prævisum peccatum originale, quo omnes homi­ nes pœnæ æternæ erant rei. aliquos gratuito elegisse ad vitam aeter­ nam, nullo respectu habito meritorum, alios vero, ex mera justa sua voluntate, reliquisse in statu damnationis et in communicatione gratiæ necessariae ad finem et conversionem præteriisse. c) Jansenistæ, qui prædicabant Deum, post prævisum lapsum, non velle nisi salutem electorum, quibus solis gratias concedit efficaces, alios vero ita positive velle damnare ut illis ne quidem gratias vere sufficientes conferat. 2° Per defectum. — Pelagiani et Semi-Pelagiani ( 1 ), qui omnem omnino reprobationem rejiciunt, eo quod homo ex se solus suam facit perditionem sicut suam salutem, absque ullo Dei interventu. Assertio la : Exsistit in Deo reprobatio [De fide\. Probatur : 105. 1° Ex magisterio Ecclesiæ. — a) Hadrianus I in ep. ad episc. Hisp., a. 785, Denz. 300 : Deus « malis non præparavit voluntates malas aut opera mala, sed praeparavit eis justa et ælerna supplicia ». —b) Cone. Carisiacense 1, cap. 1, D. 31G : D< us « peri­ turos præscivit, sed non ut perirent prædestinavit ; pœnam autem illis, quia justus est, prædestinavit ælernam ». — c) Com. Valent i num Ill, can. 2 et 3, D. 321, 322 : « Fideliter tenemus (Deum) malos præscisse per propriam malitiam malos futuros, et per suam justitiam æterna ultione damnandos » ; « Fidenter fatemur in damnatione periturorum meritum malum praecedere justum Dei judicium... Pœnam sane malum meritum eorum sequentem, uti Deum, qui omnia prospicit, præscivisse et prædestinasse, quia justus est, apud quem est.,... de omnibus omnino rebus tam fixa sententia quam certa præscientia. » 2° Ex Scriptura. — In ultimo judicio (Mt. xxv, 41), Christus « dicet et his qui a sinistris erunt : discedite a nie, maledicti, in ignem æternum, qui paraliis esi diabolo et angelis ejus. » Atqui ignis æterni præparatio est ælerna in Deo sicut æterna est in Eo cognitio et volitio. Ergo. Cf. Mt. xxm, 15, Jo. xvn, 12, Rom. ix, 22. 3° Ralione. — Omnia divina? providentia? subjacent el nil casu evenit. Atqui, de facto, nonnulli homines in peccata labuntur et in peccatis decedentes, propter peccata, in æternum damnan­ ti) Tlxeront, Histoire des dogmes, t. 2, c. 11 ; t. 3, c. 8. 106 DE REPROBATIONE tur. Ergo Deus permittit illos libere peccare, et consequenter ad peccata eos damnandos absolute vult. Sed quod in tempore facit, Deus id ab ælerno novit et statuit. Ergo ab æterno voluit permittere liberam aliquorum defectionem et, pro culpa libere commissa, eis inferre damnationis pœnam, et hoc dicitur repro­ bare. 1, q. 23, a. 3, 0. Assertio 2· : Omnino rejicienda est quævis reprobatio antece­ dens positiva [De fide]. Probatur thesis : 106. A. Ex Conciliis. — 1) Ex Cone. Arausic. II, can. 25, D. 200 : « Aliquos ad malum divina potestate praedestinatos esse, non solum non credimus, sed etiam, si sunt, qui tantum malum credere velint, cum omni detestatione illis anathema dicimus. » 2) Ex Cone. Carisiacensi et Valentino III quorum textus jam recitavimus, η.ΊΟδ. 3) Ex Cone. Trid., sess. 6, can. 17, D. 827 : « Si qu:s justifica­ tionis gratiam non nisi prædestinatis ad vitam contingere dixerit reliquos vero omnes qui vocantur, vocari quidem, sed gratiam non accipere, utpote divina potestate prædestinatos ad malum : a. s. ». B. Ex Scriptura : Ex voluntate salvifica universali. — Deus vult omnes homines salvos fieri. Atqui non vere et sincere vellet omnium salutem, si ex mero suæ voluntatis beneplacito, anlecedenler ad prævisionem peccati, aliquos vellet positive damnare. Ergo. C. Ex Patribus. — Juxta Patres enim, nemo a Deo damnari potest sine malis meritis, quia Deus justus est : — nemo a Deo relinquitur ut Deum relinquat, sed mali ipsi Deum relinquunt et ex bono in malum, propria voluntate, mutantur, et conse­ quenter, licet fuerint renati, licet fuerint justificati, a Deo, qui illos tales præscivit, non sunt praedestinati (1). « Quia præsciti sunt casuri, ait S. Prosper, Ad obj. 12 Vine. J. 2033, non sunt prædestinati. Essent autem prædestinati, si essent reversuri et in sanctitate ac veritate mansuri. Ac per hoc prædestinatio Dei multis est causa standi, nemini est causa labendi. » (1) S. Aug., Contra Jul.t 1. 3, c. 18, n. 35 ; S. Prosper Aq., Resp. ad obi, 3 Gallorum. Journel, 1901, 202b. DE REPROBATIONE 107 S. Fulgentius, Ad Monim., 1. 1, c. 22, 25, J. 2258 . « Quinimo nec justitia justa dicetur, si puniendum reum non invenisse, sed fecisse dicatur (Deus). Major vero erit injustitia, si lapso Deus retribuit poenam, quem stantem prædestinasse dic’tur ad ruinam. « — « Pravus nunquam aliquis fuit, nisi in quantum a Deo discessit. Nec discessurum Deus prædestinavit, quamvis discessurum cognitio divina praesciverit ». D. Ex ratione. — Reprobatio positiva antecedens repugnat : 1) Dei sanctilati : Qui enim positive vult finem, vult etiam media ad finem. Ergo Deus, volendo damnationem, ante prævisa deme­ rita, vellet necessario peccata tanquam media ad infernum perdu­ centia, et sic auctor peccati dicendus esset. — 2) Dei bonitati : Crudelis enim esset Deus, si, ante ullum peccatum prævisum, creaturas aliquas ad supplicia æterna positive destinaret. 107. Obj. I Pet. ii, 7-8 : < Non credentibus autem lapis, quem reprobaverunt aedificantes, hic factus est in caput anguli, et lapis offensionis, et petra scandali, his qui offendunt verbo, nec credunt, in quo (in quod) et positi sunt » ; scilicet ad quam incredulitatem divinitus destinati sunt. R. — Judaei nolentes credere, propter suam incredulitatem, positi sunt in hoc ordine quem sibi praeparaverunt, seu justo judicio ordinati sunt ad offendendum in petram, ut ab ea conte­ rantur. Opiniones theologorui ·· de reprobatione negativa. 108. Alii ponunt in Deo reprobationem ante, alii vero post prævisa demerita. 1° Ante prævisa demerita. — (a Alii contendunt Deum ante prævisa demerita, neminem quidem positive destinare ad pœnas æternas, sed tamen excludere a gloria æterna, tanquam a beneficio indebito, omnes qui finaliter pereunt. Hæc autem exclusio, aiunt, includit voluntatem permittendi eos deficere et voluntatem imponendi pœnam æternam propter demerita. Ita Aluarez, Salmanticenses, Joannes a S. Thoma, Eslius, Sylvius, Gonetus, Conlenson, etc. b) Alii, hanc sententiam ut nimis duram rejicientes, docent neminem, ante prævisa demerita, a Deo positive excludi a gloria, sed tantummodo reprobos non eligi a Deo ad vitam æternam. Hæc etiam non-electio, in se mere negativa, importat voluntatem 108 DE REPROBATIONE permittendi ut aliqui, sua culpa, deficiant, el propter peccata, a gloria excidant. Ita Capreolus, Cajelanus, Ferrariensis, Goudin, Billuart, Suarez et Augusliniani ; recentissime A. Janssens, Hugon, Pègues. 2° Post pr/evtsa demerita. — Molinistæ omnes, præter Suarezium et alios paucos, rejiciunt omnem reprobationem, etiam negativam, ante prævisa creaturæ demerita. 109. la Sententia. — Reprobatio negativa consistit in voluntate excludendi aliquos a gloria lanquam a beneficio indebito. Hæc sententia, stricle intellecta, omnino rejicienda videtur. Nam : a) Gloria non est homini elevato beneficium simpliciter indebitum. Licet enim absolute excedat omnes naturæ nostræ exigentias, gloria, supposita elevatione hominis ad ordinem supernaturalem, est finis necessarius et unicus ad quem homo tendere tenetur. Sed si ad illam tendere tenetur homo, gloria non est ipsi beneficium simpliciter indebitum : nam aliquid debetur ei qui tenetur. Ergo Deus habere nequit voluntatem excludendi aliquos a gloiia tanquam a beneficio indebito. —- b) Hæc exclusio positiva a gloria nullatenus conciliari posse videtur cum universali volun­ tate Dei salvifica. Dixi : slricle intellecta. Quidam enim illam opinionem benigne interpretantur, «indebitum » intelligendo non jam de gloria ipsa, sed de consecutione effectiva gloriæ. Quo in sensu fere coincidit hæc sententia cum hypothesi sequenti. N. B. Ad hanc sententiam proxime accedit theoria quorumdam Thomistarum, ut Gonel, Golli, Massoulié, qui « reprobationem negativam ea; peccato originali explicare conantur. Peccato origi­ nali genus humanum factum est massa damnata. Quod peccatum secundum istos est sufficiens ratio cur Deus, cum liberrimo consilio partem hominum ex massa damnata eligat et ad gloriam determinet, ceteros ad æternam beatitudinem non prædestinet. — Sed peccatum originale, cum per Baptismum totaliter deleatur, non potest esse ratio sufficiens reprobationis baptiza torum. » Diekamp-Hoffmann, p. 284. 110. 2a Sententia. — Reprobatio negativa antecwdens consistit in mera non-eleclione cum voluntate permittendi ut non-electi peccent et ideo etiam pœnam infligendi pro culpa. DE REPROBATIONE 109 Hac in opinione Deus neminem positive excludit a gloria, neminique vult poenam ante prævisa peccata, sed tantum, independenter a prævisione cujusvis peccati, vult permillere ut aliqui, propria culpa, a consecutione effectiva gloriæ excludantur. « Nec in hoc, ait Hugon, ed 7, p. 290, ulla deprehendi potesl injustitia. Nam provisor universalis non tenetur omnia defcctibilia in finem reapse conducere, secus omnia essent de facto indefectibilia. At. si non tenetur conducere efficaciter omnia in finem, potest permittere ut aliqui a fine deficiant. Si autem potest permittere juste, potest etiam habere voluntatem permittendi. Ergo voluntas permittendi ut aliqui deficiant a fine, seu repro­ batio negativa, est prorsus rationalis et fundata, nec ullam inducit injustitiam in Deo permittente et reprobante. Conciliatur itaque cum vera voluntate salvifica. Vera quippe est voluntas salvifica, licet antecedens, quæ nihil aufert de libertate hominis, sed auxilia vere sufficientia omnibus providet. Atqui reprobatio negativa, sensu explicato, nihil subtrahit homini de viribus liberi arbitrii, nec media ad salutem excludit : licet quippe Deus majora beneficia et auxilia efficacia subministret electis, omnibus tamen præparat beneficia vera et auxilia sufficientia, quibus tamen mali abutentur... (Nimirum) Deus vera voluntate intendit omnium salutem, tametsi velit permillere ut aliqui beneficiis abutantur, el in illo abusu perseverantes deficiant a fine et pœnas sibi promereantur æternas ». Cf. Diehamp-Hoffmann, p. 282 sq. 111. 3a Sententia. — Nulla datur reprobatio negativa ante­ cedens. Equidem sententia præcedens, qualem eam exponunt, doctrinæ catholicæ non contradicit : nemo enim damnatur nisi propter gravem suam culpam, siquidem, etiam sub decreto Dei permissivo, homo, aiunt, retinet veram potentiam antecedentem non peccandi si vellet ; sed de facto hæc potentia, posito decreto permittendi malum, nunquam reducetur in actum. Hugon, p. 213. At præcise quare hi et illi homines, quorum lapsum permittere decrevit. Deus, libere sed infallibiliter peccaturi sint, nisi quia eis deerit auxilium speciale cum quo persévérassent in bono et sine quo perseverare non valent, propter defect ibilitatem naturæ lapsæ (t. 3, n. 172 sq.). Igitur voluntas permittendi ut non-electi HO DE PRÆDEST1NATIONE sua culpa peccent, videtur materialiter idem esse ac voluntas denegandi non-eleclis aut gratias efficaces aut potius donum gra­ tuitum perseverantiae finalis... Sed si, antecedenler ad prævisionem cujuslibet peccati personalis, Deus decrevit quibusdam homi­ nibus denegare donum perseverantiæ, num adhuc vera et sincera dici possit ejus voluntas salvifica universalis ? En maxima difficultas ! Quam ut effugiant, multi theologi omnino tenent neminem a Deo ulla ratione reprobari nisi vel post prævisa peccata (1) vel saltem in eodem signo rationis in quo eorum praevidentur peccata (2). II. — De Praedestinatione Errores. 112. Erraverunt : 1) Manichaei, dicentes homines esse prædestinatos aut reprobos, secundum quod a natura sunt boni aut mali. 2) Origenes qui credebat animas, antequam unirentur corporibus, jam vitam duxisse, in qua sibi comparaverant merita vel demerita, propter quæ praedestinarentur vel reprobarentur. 3) Pelagiani, qui, ponentes liberum arbitrium sibi plane sufficere ad bene operandum, docebant merita viribus naturæ comparata, solam esse prædestinationis causam. 4) Semi-Pelagiani qui prædicabant : a) Deum decrevisse dare gratiam iis tantum quos praeviderat ad eam initiali fide sese praepa­ raturos, gloriamque iis quos præviderat in accepta gratia libere perseveraturos usque in finem ; b) parvulos vero prædestinari a Deo aut reprobari ex prævisione bonorum vel malorum operum quæ fecissent si vixissent. Doctrina catholica. 113.1° Exsistere veri nominis praedestinationem de fide est : 1) Ex concilio Cansiacensi, D. 31G : « Unam Dei praedestinationem tan­ tummodo dicimus, quæ aut ad donum pertinet gratiæ aut ad retri­ butionem justitiæ n. — 2) Ex concilio Valentino III, D. 322 : « Fidenter fatemur praedestinationem (3) electorum ad vitam, et prædestinationem impiorum ad mortem. » — 3) Ex Concilio Tridenlino quod prædestinationem non semel declarat dogma cer­ tissimum et mvsterium inscrutabile (S. 5, cap. 12, can. 15 et 16, D 805, 825, 826). ■ 2° Praedestinationem ad primam gratiam omnino gratuitam esse, de fide est etiam : Deus enim (Arausic. n, can. 25, D. 200) : « nobis (1, Vasquez, Franzelln, Card. Billot et generation Mollnlstæ. (2) Card. Satolll, Card. Pecci, Paquet, etc. Cf. Van Noort, n 116.. (3) Ibi praedestinatio sumitur sent>u lato. DE PRÆDESTINATIONE 111 nullis praecedentibus bonis meritis et fidem et amorem sui prius inspirat » et (Trid., s. 6, cap. 5, D. 797) « ipsius justificationis exordium in adultis a Dei per Christum Jesum praeveniente gratia sumendum est ». Ceterum id constat ex alibi dictis de gratuita te ipsius primæ gratiae. 3° Cum impossibile sit mereri primam gratiam, sequitur prædeslinationem, adæquale sumptam, esse quoque omnino gratuitum. Id absolute certum est et ab omnibus catholicis admittitur, imo de fide esse multis videtur. 4° De fide est adultorum prædestinationem ad gloriam, præcisive sumptam, in ordine execulionis, fieri propter merita, seu ipsam gloriam meritis conferri tanquam coronam, nam Tridenlinum definit hominem justificatum vere mereri gloriam æternarn (S. 6, can. 32, D. 842). 5° De fide est pariter neminem, seclusa speciali revelatione, certum esse, certitudine fidei, de sua prædestinatione : « Nemo quamdiu in hac mortalitate vivitur, de arcano divinæ prædestinationis mysterio usque adeo præsumere debet, ut certo statuat se omnino esse in numero prædestinatorum, quasi verum esset, quod justificatus aut amplius peccare non possit, aut. si peccaverit, certam sibi resipiscentiam promittere debeat. Nam, nisi ex speciali revelatione, sciri non potest quos Deus sibi elegerit. » Trid., s. G, cap. 12, can. 15 et 16. D. 805, 825, 826. Has veritates unanimi ore proclamant omnes theologi catholici. 6° Omnes etiam profitentur prædestinationem, ex parte Dei. esse omnino certam et infallibilem, cerlumque prædestinatorum numerum [Hæc tria, in quantum pertinent ad notionem catholicam prædestinationis, sunt de fide]. At diversæ sunt opiniones circa prædestinationem ad gloriam, prout est in intentione Dei ab æterno, et inter auctores disputatur num hæc prædestinatio fuerit ante vel post prævisa merita. Quamobrem : 1) dicemus quæ certa sunt ; 2) de re controversa breviter loquemur. 1° Doctrina certa inter catholicos Assertio la : Exsistit veri nominis prædestinatio quæ varios habet effectus. I. — Exsistit vera prædestinatio (De fide, η. 113.) Thesis, qute jam certo constat ex Magisterio Ecclesiæ, sic aliunde probatur : 114. A. Ex Scriptuba. — a) Mt. xx, 23 : « Seclere ad dexteram meam vel sinistram, non est meum dare vobis, sed quibus para­ tum est a Patre meo. » — xxv, 34 : « Venite, benedicti Patris mei, 112 I * I i DE PRÆDESTINAT1ÛNE possidete paratum vobis regnum a constitutione mundi, w Jo. χ, 28 : « Et ego vitam æternam do eis (ovibus meis) et non peribunt in æLernum, et non rapiet eas quisquam de manu mea. » b) Act. ΧΠΙ, 48 : « Crediderunt quotquot erant praeordinati ad vitam æternam. » c) Rom. vin. 28 sq. : « Scimus quoniam diligentibus Deum om­ nia cooperantur in bonum ,iis qui secundum prop d) Confirmatur ex testimoniis de electione vel praedestinatione ad fidem, ad gratiam et ad bona opera (Jo. vi, 44, 66) : « Nemu potest venire ad me, nisi Pater traxerit eum... nisi fuerit ei datum a Patre meo. » — Eph. i, 5 : « Qui praedestinavit nos in adoptionem filiorum per Jcsum Christum in ipsum, secundum propositum voluntatis suæ. » Cf. I Thess. i, 4 : II Thess. i, 11 ; I Pet. i, 1, etc. B. Ex Traditione. — S. Augustinus : « Hæc est praedestinatio sanctorum, nihil aliud : praescientia scilicet et præpa ratio bene­ ficiorum Dei, quibus certissime liberantur, quicumquc liberantur. » — « Hoc scio, neminem contra istam prædestinationem, quam secundum Scripturas sanctas defendimus, nisi errando dispu­ tare. » Nam « prædestinationis hujus fidem... nunquam Ecclesia Christi non habuit » (1). . S. Prosper, Resp. 1 ad obj. Gall. : « Prædestinationem Dei nullus catholicus christianus negat. » — S. Fulgentius : Deus « praedesti­ natione sua et donum illuminationis ad credendum et donum perseverantiae ad proficiendum atque permanendum et donum glorificationis ad regnandum, quibus dare voluit, præparavit. » — « Praedestinationis nomine... misericors et justa futuri operis divini sempiterna dispositio prædicatur (2). » C. Ex ratione (1, q. 23, a. 1). — Nulla creatura ad vitam æter­ nam, quæ vires naturæ absolute excedit, pervenire valet, nisi a Deo in hunc finem transmittatur. Atqui reapse sunt homines qui a Deo accipiunt gratias quibus ad gloriam perducuntur. Ergo est in Deo ab aeterno ratio hujus transmissionis in gloriam, quæ fit (1) De dono perseverantia:, c. 14, n. 35 (Journel, 2000) ; c. 19, n. 48 ; c. 23, n. 65. — (2) Ep. 17, epilog., 67 ; Ad Monimum, 1. I, c. 7 ; Journel, 2246, 2254 ; cf. De fide ad Petrum, c. 3, n. 31 (Journel, 2266) ; c. 35. ’ ■ * DE PRÆDESTINATIONE 113 in tempore. Hæc autem ratio nil aliud est quam ipsa prædedinalio. Exsistit ideo veri nominis prædestinatio. IL — Prædestinatio varios habet effectus. 115. Effectus prædestinalionis generatim intelliguntur omnia quæ in tempore facit Deus in ordine ad salutem efficaciter procurandam. Hinc distinguuntur : 1) Effectus proprii et immediati, scilicet dona supernaluralia, ut vocatio, justificatio et glorificatio, juxta il­ lud Rom. vhi, 29 : «Quos praedestinavit, hos et vocavit, et quos vocavit, hos et justificavit; quos autem justificavit, illos et glorificavit.» — 2) Effectus secundarii, dona nempe naturalia quæ, in quantum in finem supernaluralem a Deo ordinantur, aliqualiter sunt causæ salutis seu potius occasiones aut conditiones majoris meriti. Ita bona indoles, divitiae, calamitates, vitae adversitates, imo etiam permissio peccati, non absolute quidem, sed quatenus est occasio proficiens ad majorem electi humilitatem et gratitudinem : « Diligentibus Deum omnia cooperantur in bonum, iis qui secundum propositum vocati sunt sancti. » Rom. vm, 28 ; supra, n. 90. Assertio 2a : Prædestinatio certa est et infallibilis ; certus ideo numerus prædestinatorum, qui vero ipsi de sua prædestinatione nonnisi conjecturalem certitudinem habere possunt. Probatur per paries thesis, quæ jam disertissime constat vel ex documentis fidei vel ex prædicalione Ecclesiæ, η. 113. I. — Prædestinatio est certa et infallibilis [De fide]. 116. a) Constat ex Scriptura. —» Jo. χ, 27-29 : « Oves meæ... non peribunt in ælernum el non rapid eas quisquam de manu mea » — Mt. xxiv, 24 : « Ita ut in errorem inducantur (si fieri potest) etiam electi. » Cf. 22, 30-31. Si enim nec oves Christi perire possunt, nec in errorem induci electi, ergo nullatenus frustrari aut impediri potest prædestinatio. Hanc certitudinem ita declarat S. Augustinus, De Corr et Gral., c. 7, n. 14, J. 1948 : « Horum (prædestinatorum) si quis­ quam perit, fallitur Deus, sed nemo eorum perit, quia non fallitur Deus. » b) Constat ex ratione. — Prædestinatio ea est pars providentiæ qua Deus efficaciter præparat et absolute vult media quibus ad salutem infallibiliter perducantur electi. Atqui voluntas Dei absoluta et efficax frustrari nequit. Ergo. At licet « prædestinatio certissime et infallibiliter consequatur suum effectum, non tamen imponit necessitatem, ut scilicet effectus 114 DE PRÆDEST1NATI0NE ejus ex necessitate proveniat... Prædestinatio [enim] est pars pro­ videntiae. [Atqui] non omnia quæ providentiæ subduntur, neces­ saria sunt, sed quædam contingenter eveniunt secundum conditio­ nem causarum proximarum, quas ad tales effectus divina provi­ dentia ordinavit. Et tamen providentiæ ordo est infallibilis. Sic igitur et ordo prædestinationis est certus, et tamen liberlas arbitrii non tollitur, ex qua contingenter provenit prædestinationis efleclus> (1, q. 23, a. 6). Itaque ex prædestinatione nulla sequitur necessitas, nisi neces­ sitas, ut aiunt, consequential, ex suppositione nempe, seu in sensu composito prædestinationis (1, q. 23, a. 6, ad 2 et 3) (1). II. — Certus est numerus prædestinatorum {De fide aut saltem iheol. certum). 117.1° Certus. — Patet ex II Tim. n, 19 : « Firmum fundamen­ tum Dei stat, habens signaculum hoc : cognovit Dominus qui sunl ejus. » ' $3| Hinc : 1) Liturgia, in collecta pro vivis et defunctis : « Deus cui soli cognilus esi numerus electorum in superna felicitate locandus. » — 2) S. Augustinus, De Corr. et gral., c. 13, n. 39, J. 1959 : « Quorum (prædestinatorum) ita certus est numerus, ut nec addatur iis quisquam nec minuatur ex ii' ». Cf. Enchiridion, 29. 2° Quantus sit ? — A. In se spectatus : a) Ingentem esse constat ex Apoc. vn, 4-9 : « Et audivi numerum signatorum, centum quadraginta quatuor millia signati, ex omni tribu filio­ rum Israel... Post hæc vidi lurbam magnam, quam dinumerare nemo poterat, ex omnibus gentibus et tribubus, et populis, et linguis, stantes ante thronum, et in conspectu Agni. » b) Quisnam vero sit, certo definiri nequii « Dicunt quidam quod tot ex hominibus salvabuntur quot Angeli ceciderunt. Quidam vero, quod tot ex hominibus salvabuntur, quot Angeli remanse­ runt. Quidam vero, quod tot ex hominibus salvabuntur quot Angeli ceciderunt, et insuper tot quot fuerunt Angeli creati. Sed melius dicitur quod soli Deo est cognitus numerus electorum in superna felicitate locandus, ut habet collecta pro vivis et defunctis. » (1, q. 23, a. 7, 0.) B. Comparative cum beprobis.—Si agatur de solis catholicis, communiter docetur cum Suarezio, etiam inter adultos, majorem (1) Cf. alibi dicta, t. 3, n. 105-122, de conciliatione concursus divini et uratiæ efficacis cum libertate humana ; De Ver., q. 6, a. 3, a. 4, ad 8, a. 5 ad 3 · q. 23, a. 4, ad 1. ' » » DE PRÆDESTINATIONE 115 esse numerum electorum quam reproborum, quia, licet major pars catholicorum mortaliter peccent, in sacro tribunali sæpius resur­ gunt et in fine vitæ pauci sunt qui sacramenta recusent et pecca­ torum veniam non consequantur, saltem per attritionem cum sacramento. Si vero sermo sit de omnibus chrislianis, sive catholicis sive acatholicis, communiter tenetur, saltem si considerentur adulti simul cum infantibus qui ante usum ralionis decedunt, majorem etiam esse numerum electorum, eo magis quod plerique inter infantes, qui tertiam partem constituunt Christianorum, bapti­ zantur et salutem consequuntur. Si autem spectetur universum genus humanum, res acriter disputatur inter theologos, nec solvi potest, ut videtur, sive ex Scriptura sive ex Traditione. Melius est itaque, hac in quæstione, nostram ignorantiam proclamare et in praxi, aut ab ea abstinendum aut de ea caute loquendum, nc fideles vel desperatione afficiantur propter doc­ trinam nimis rigidam, vel media salutis omittant, cum periculo damnationis, propter doctrinam nimis facilem (1). III. — Nemo certus est de sua prædestinatione nisi conjectura­ liter [Senlenlia communis]. 118. 1° Absque speciali revelatione nemini dari potest absoluta certitudo de sua prædestinatione. — Ait enim Tridenlirium : « Si quis dixerit hominem renatum et justificatum teneri ex fide ad credendum se certo esse in numero prædestinatorum, a. s. » — « Si quis magnum illud usque in finem perseverantiæ donum se certo habiturum absoluta et infallibili certitudine dixerit, nisi hoc ex speciali revelatione didicerit, a. s. » — « Nam nisi ex speciali revelatione, sciri non potest quos Deus sibi elegerit. » (S. 6, can. 15 et 16, cap. 12, D. 825, 826, 805). Ratio est aperta : Prædestinatio a libera Dei voluntate pendet. Ergo nonnisi Deo revelante innotescere potest. (1) A. Michel, in Diet, theol., art. Elus. — Inter rigidiores legantur Godts, De paucitate salvandorum, Bruxelles, 1899 ; Doni B. Maréchaux, Du nombre des élus, Paris, 1910 ; — Opinioni minus rigidæ favent ; Suarez, De Angelis, 1. I, c. 2, n. 9 ; Gener, Theol dog , t. 1, p. 1, tr. 2, 1 ' III, c. 3, § 3 ; Mgr Bougaud, Le Christianisme et les temps présents, t. V ; Castelein, Le rigorisme, le nombre des élus et la doctrine du salut, Bruxelles, 1899 ; Garriguet, Nos morts, c. 3, Bloud et Gay ; — Varias opiniones^clare exponit P. Du Petlt-Bornand, Sur la question du nombre des élus, Paris, 1909 ; L. Janssens, O. S. B., De Deo uno, 11, p. 494-499- 116 I DE PR.EDESTINATIONE > ! 2° Nonnulla lamen adsunt signa, ex quibus conjecluralila I cognoscere possunt homines suam praedestinationem. Prædestinatio enim, quæ omnino certa est et immutabilis I ex parte Dei prædestinantis, practice cerliludinaliler non impletur ' nisi per bona hominis opera. « Ita prædestinatur a Deo salus alicujus, ut etiam sub ordine prædestinationis cadat quidquid hominem promovet ad salutem, vel orationes propriae, vel alio­ rum, vel quidquid hujusmodi, sine quibus aliquis salutem non ' consequitur. » (i, q. 23, a. 8). Unde, quamdiu gratiæ Dei totis viribus cooperari conamur vera portamus in nobis prædestinationis signa, quæ, nunquam certitudinem absolutam, sed spem tamen firmissimam nobi> procurare valent. 3° Distingui autem possunt signa communia, specialia et spe­ cialissima. a) Præcipuum autem commune signum est ipsa vocatio sive ad vitam christianam in Ecclesia catholica, sive a fortiori ad vitam perfectiorem in statu religioso aut sacerdotali (Mt. xix, 29). b) Alia vero signa specialia, quibus manifestatur vocationi divinæ animæ responsio, indicat ipse Dominus in ocio Evangelii beatiludinibus (Mt. v, 3 sq.), quæ sunt : humilitas, mansuetudo, intensus dolor de peccatis commissis, sitis et esuries justitiae, misericordia in proximum et inimicorum dilectio (Lc. vi, 27-38). munditia cordis, amor pacis ex bona conscientia ortus, patientia in adversis, et voluntatis mortificatio (Mt. xvi, 24 ; II Tim. m, 12). ■ Inter signa etiam valde pretiosa et solantia, ponenda est devotio singularis in Spiritum Sanctum, in vitam, passionem, Eucharis­ tiam. cor sanctissimum, et Ecclesiam Domini nostri Jesu Christi, necnon et in ipsam B. Virginem, cujus efficaciam præclaris encomiis celebrant SS. Patres et, Doctores, dicentes cum S. A. de Ligorio (1) : « servus Mariæ (sincerus utique et fidelis) nunquam peribit » ; et cum S. Bernardo (2) : « Ipsa tenente non corruis, ipsa protegente non metuis, ipsa duce non fatigaris, ipsa propitia pervenis. » g c) Denique alia sunt signa specialissima, ut nempe familiaritas magna cum Deo in oratione, perfecta passionum mortificatio, (1) Les gloires de Marie, t I, c 8 ' (2) Sermo 2 super « Missus est... », in Brevario, in festo SS. Nominis Mariæ. SYSTEMATA DE PRAEDESTINATIONE 117 desiderium ardens multa patiendi pro Christo, zelus invictus in animarum salutem (I), etc. 119. Nota. — 1υ Ex dictis facile solvitur objectio vulgaris : Vei sum prædeslinatus vel non sum prædestinatus. Si sum prædestinatus, quidquid egero, certissime salvabor ; sivero non sum prædes­ tinatus, quidquid egero, infallibiliter damnabor. Ergo inutile est saluti adlaborare et superflua sunt bona opera, orationes, exhorta­ tiones, etc., et libenter possum frui voluptatibus. Enimvero, quia nemo ad coelum perveniet, nisi qui linaliter in statu gratiæ morietur, nemo etiam ad infernum descendet, nisi qui linaliter, sua culpa, in peccato manens invenietur ; omnia apud nos eveniunt quasi nulla esset prædestinatio ex parte Dei, seu quasi homo ipse, suis operibus, suam prædestinat ionem faceret, et in hoc sensu approbandum est adagium : si non es prædeshnalus, fac ut praedestineris. Ergo illo dilemmate minime bonorum operum stu­ dium retardari debet sed e contra excitandum potius est et confir­ mandum, juxta illud II Petri, i, 10 : « Satagite ut per bona opera certam vestram vocationem et electionem faciatis. » Præterea retorqueri potest argumentum, uti legitur de sancto quodam anachoreta, qui, impugnatus a dæmone dicente : vel salvus eris, vel non eris ; si primum, superflua est tua poenitentia ; si alterum, est inutilis ; ergo relinque poenitentiam ; sic respondit : vel salvus ero, vel non ; si primum, inutilis est tua tentatio ; si alte­ rum. est superflua ; ergo mitte me tentare (2). 2° De libro vitæ. — Sicut apud homines : 1) in libro proprie conscribuntur omnes qui ad aliquid eliguntur, 2) metaphorice in intellectu conscripta dicuntur ea quæ firmiter in memoria reti­ nentur ; ita apud Deum : prædeslinali, quia eliguntur ad habendam vitam æternam, in libro vitæ conscripti dicuntur, et ipsa notitia, qua Deus retinet se aliquos prædestinasse ad gloriam, liber vitæ vocatur (1, q. 24). Prædeslinali quidem simpliciter sunt conscripti in libro vitæ. a quo deleri non possunt ; justificati autem, conscripti etiam dici possunt, sed secundum quid tantum, nam per gratiam ordinantur vere sed defectibililer ad gloriam : unde in quantum a gratia deficere possunt, de libio vitæ deleri possunt, et. recuperata gratia, rursus ei secundum quid inscribi possunt. 2° De re controversa inter catholicos 120. Omnes quidem theologi catholici profitentur gloriam de facio conferri propter merita, et in ordine exsecutionis, merita praecedere gloriam sicut media præcedunt finem. (1) Cf. Pègues, Commentaire... in i, q. 23, a. 8, p. 400 ; et ea qu® diximus, in tract, de Gratia, t. 3, n. 61 sq. (2) Schouppe, De gratia, n. 254. 118 SYSTEMATA DE PRÆDESTINATIONE At controvertitur utrum, etiam in ordine intentionis, Deus prius voluerit media (merita) deinde finem (gloriam), an e conlra prius finem deinde media. Aliis verbis : controvertitur utrum Deus ad gloriam, præcisive sumptam, aliquos prædestinaverit consequenter ad prævisionem meritorum, an e contra antecedenter ad meritorum prævisionem. — Hac de re tria praecipua prodiere systemata. I"m systema : Prædestinatio ad gloriam fit ante praevisa merita tam futura quam futuribilia. 121. Deus, ex omnibus quos voluntate antecedente vult salvos fieri, et quibus auxilia sufficientia præparat, quosdam ex pura misericordia specialius dilectos assumit seu eligit ad gloriam, et inde ipsis præparat auxilia per se (præmotio physica aut moralis) efficacia quibus illam assequantur. Ita Billuarl, De Deo, diss. 9, a.4, §1, et cum illo Thomislæ generatim et Augustiniani ; cf. Jans­ sens, Do Præd., art. 5, p. 457-476. Deus, in signo priori, vult talem gloriæ gradum seu tales homi­ nes salvare et ad gloriam eligere, quibus ideo, in signo posteriori, decernit conferre gratias congruas, quas, per scientiam mediam, novit, ab his hominibus in talibus circumstantiis positis, acci­ piendas esse et gloriam, quam vult, procuraturas. Ita Suarez, Bellarminus, Coninck, Antoine, Lugo, etc. Sic argumentantur. 122. 1° Epii, i, 3-6, 11 : « Benedictus Deus et Pater Domini nostri Jesu Christi, qui benedixit nos in omni benedictione spiri­ tuali, in coelestibus in Christo, sicut elegii nos in ipso ante mundi constitutionem, ut essemus sancti et immaculati in conspectu ejus in charitatc. Qui prædeslinavil nos in adoptionem filiorum per Jesum Christum in ipsum, secundum propositum voluntatis suæ, in laudem gloriæ gratiæ suæ... In quo etiam et nos sorte vocati sumus, praedestinati secundum propositum ejus, qui operatur nmnia secundum consilium voluntatis suæ, » 1) Hoc in textu agitur de electione ad gloriam, electione quidem absolula et efficaci, nam Apostolus volens explicare quomodo Deus nos benedixerit, nunc quidem in spe, postea vero in re, loquitur, in tempore praeterito, ad signandum certitudinis firmitatem «bene­ dixit nos ». λ SYSTEMATA DE PRÆDESTINATIONE 119 Al qui Deus nos benedixit (benedicet) « sicut nos elegit Sed prædestinati tantum et electi omni benedictione sunt benedicti. Ergo agitur de electione prædestinatorum qui benedicti sunt (erunt), quia ad hanc benedictionem electi sunt. 2) Hæc electio fit ante præuisa merita. — Nam elegit nos Deus, non quia sancti eramus aut sanctos fore nos prævidit, sed ut essemus sancti. 3) Est gratuita. — Fit enim secundum propositum voluntatis divinæ, ergo ex mero Dei beneplacito. 123. 2° Sed pr/e ceteris illustre est testimonium Apos­ toli ad Romanos, cap. 8, 9 et 11, ubi ex proposito agens de prædestinatione gratuita, eam explicat, probat et contra impu­ gnantes defendit (1). 1) Eam definit propositum Dei (vm, 28), propositum secundum electionem (ix, 11), secundum electionem gratiæ suæ (xi, 5), id est graluilam, ut immediate subjungit : « Si autem gratia, jam non ex operibus; alioquin gratia non est gratia. » 2) Varias ejus doles explicat, scilicet quod «omnia cooperantur in bonum iis qui secundum proposilum vocati sunt » et quod ex illo proposito profluit vocatio, justificatio et glorificatio : « Quos autem prædestinavit, hos et vocauil; et quos vocavit, hos et justificavit ; quos autem justificavit, illos et glorificabit. » (Rom. vm, 28-30.) 3) Quærens cur tam pauci ex Judæis in Christum crederent, respondet non omnes fuisse prædestinatos. sed aliquos tantum præ aliis gratis electos (ix, 6 sq.). Hanc autem graluilam prædestinationem multis probat : a) exemplo Jacob et Esau. quorum, non ex operibus sed gratia vocanlis, minor est electus, major vero derelictus (ix, 11-13) ; b) Dei testimonio aientis . « miserebor cujus misereor, et miseri­ cordiam præstabo cujus miserebor » (ix, 15). 4) Objecliones contra gratuitam prædestinationem solvit : a) responsione generali : « 0 homo, tu quis es qui respondeas Deo ? » (ix, 20) ; b) exemplo figuli, qui ex eadem massa facit aliud quidem vas in honorem, aliud vero in contumeliam (ix, 20 sq.). (1) Lagrange, S. Paul, Epitre aux Romains, Gabalda, 1922, h. 1., p. 213 sq., 244 sq. ; Bllluart, de Deo, diss. 9, a. 4, § 2 ; Comely, h. 1. (Rom. vm, 28 sq.), intelligit etiam de prædestinatione ad gloriam, sod post prævisa merita. 120 SYSTEMATA DE PRAEDESTINATIONE 3° Afferunt etiam in argumenta alia Scripturarum loca quæ explicata invenies apud Billuarl, De Deo, diss., 9, a. 4, § 2 et 3 (1). 124. 4° Probant exauctoritate S. Augustini etS. Tiiom e.— a) Juxta S. Aug. praedestinati « divinæ graliæ largitate discreti sunl et ex ea discretione omnia recipiunt beneficia supernaturalia : fidem, justificationem, perseverantiam : « Quicumque ab illa ori­ ginali damnatione ista divinæ gratiæ largitate discreti sunt, non est dubium quod et procuratur eis audiendum evangelium ; et cum audiunt, credunt ; et in fide quæ per dilectionem operatur, usque in finem perseverant, et si quando exorbitant, correpti emendantur. » « Ipsi sunt illi prædeslinali et secundum propositum vocati, quorum nullus perit. Ac per hoc nullus eorum ex bono in malum mutatus finit vitam, quoniam sic est ordinatus et ideo Christo datus ut non pereat, sed habeat vitam æternam » (2). « Electi sunt itaque ante mundi constitutionem ea praedestina­ tione, in qua Deus sua futura facta praescivit ; electi sunt... ea vocatione, qua Deus id quod praedestinavit, implevit. Quos enim praedestinavit, ipsos et vocavit, illa scilicet vocatione secundum propositum : non ergo alios, sed quos praedestinavit, ipsos et vocavit... et justificavit... et gloriftcavil... Recte quippe in iis hoc eligere dicitur, quod ut in iis faciat, eos eligit (3). » b) Ait S. Thomas (1, q. 23, a. 5, ad 3) : « Quare nos elegit in glo­ riam et alios reprobavit, non habet lationem nisi divinam volun­ tatem. » — De Ver., q. 6, a. 1 : Ad praedestinationem « praeexigitur electio per quam ille, qui in finem infallibiliter dirigitur, ab aliis separatur, qui non hoc modo in finem diriguntur. Hæc autem sepa­ ratio non est propter diversitatem aliquam inveniam in his quæ separantur, quæ posset ad amorem incitare, quia, antequam nati essent aut aliquid boni egissent aut rnali, dictum est : Jacob dilexi, Esau autem odio habui. » — De Ver., q. 6, a. 2 : « Causa praedesti­ nationis nil aliud est quam bonitas Dei. » — In Rom. ix, lect. 3 : « Non potest esse, quod merita consequentia gratiam sint ratio miserendi aut praedestinandi, sed sola Dei voluntas, secundum quam misericorditer aliquos liberat » (4). W (1) Hos tamen textus et alios quos invocant Thomistæ, facilius et melius intelligi de vocatione ad gratiam vel ad fidem, contendunt multi cum Prat, La Théologie de saint Paul,t. I,ed. 15, p. 284 sq., 300 so. ;t. II,ed. 13, p. 91 sq. ; A. d’Alès, in Diet. A pol., art. Prédestination, col. 197 sq. ; Fr. Maier, Israel in der Ilcilsguochichte nach Bom. ix-xi, Münster, 1929. Cf. etiam Lagrange, op. cit., p. 246-248. (2) De Corrttp. et Grat., c. 7, n. 13 ; Journel, 1947 ; c. 9, n. 21. (3) De prxdest. sand , c. 17, n. 34 ; Journel, 1988. Cf. Journel, Ind. lheol., 126 sq. ; Fr. S. Martin A. A., La pensée de S. Augustin sur la prédestination gratuite el infaillible des élus à la gloire, Paris, 1930 ; L. Janssens, De Deo uno, t. II, p. 510-52-1. Γ (4) Ceterum observa testimonia S. Augustini et S. Thornæ non esse omnia SYSTEMATA DE PRÆDESTINATIONE 121 5° Probant ex ratione. Quicumque prudenter et ordinale agit, prius intendit finem quam media. Atqui : 1) Deus prudenter et ordinate agit ; 2) merita sunt media et gloria psI finis. Ergo Deus prius intendit gloriam quam merita. ΙΓ"" systema : Prædestinatio ad gloriam fit post praevisa merita absolute futura. 125. Deus in signo priori, ope scientiæ mediæ, prævidit tales homines, gratiis cooperando, merita sibi comparaturos et usque ad finem perseveraturos ; in posteriori vero signo rationis, decrevit se gloriam his hominibus colluturum, quoscurn merito vitæ æternæ decessuros prænovit. Ita S. Franciscus Salesius, Lessius, Vasguez, Toletus, Petavius, Tournely, Hurler, Franzelin, Pesch et alii. Sic argumentantur : 126. 1° Ex Scriptura. — a) Mt. xxv, 34 sq. : « Venite, bene­ dicti Patris mei, possidele paratum vobis regnum a constitutione mundi. Esurivi enim et dedistis milii manducare ; sitivi et dedistis mihi bibere... » 1) Hac in sententia bona opera exhibentur non tantum ut ratio collationis regni coelestis sed etiam ut ratio et causa praepara­ tionis et destinationis ad illud in mente Dei ab æterno, siquidem particula « enim » tam ad verbum « possidele » quam ad partici­ pium « paratum » referri debet, secus ita legendus esset textu* : possidete, propter merila, regnum quod vobis paratum est unie merita, et absgue illis. 2) Nec juvat dicere hic agi tantum de ordine exsecutionis. Nam quoad reprobos, motivum damnationis, in exsecutione, refertur etiam ad pœnæ praeparationem, ut omnes fatentui catholici, juxta illud Mt. xxv, 41 : « Discedite a me, maledn ti, in ignem æternum qui paratus est diabolo et angelis ejus : esurivi enim et non dedistis mihi manducare, etc.. Ergo sicut poena in intentione non destina­ tur reprobis nisi post prævisa demerita ita præmium non desti­ natur justis nisi post prævisa merita. b) Vila ælerna promittitur et omnibus assequenda proponitur : adeo clara et certa ut horum Doctorum auctoritas non possit invocari a defen­ soribus sententiæ sequentis : ratio est quia, tunc tempeus, quaestio de praedes­ tinatione ad gloriam, seorsim sumptam, non agitabatur. Cf. A. d’Alès, ari cit., coi. 205-21 G, 227-230. 122 SYSTEMATA DE PRÆDESTINATIONE 0 ut merces, sed sub conditione quod laboraverint (Hom. n. 6): Deus « reddet unicuique secundum opera ejus » ; I Cor. ni, 8 : « Unusquisque autem propriam mercedem accipiet secundum suum laborem » ; — ut bravium, sub conditione quod cucurrerint usque ad metam (I Cor. ix, 24 sq.) : « Nescitis quod ii qui in stadio currunt, omnes quidem currunt, sed unus accipit bravium. Sic currile, ut comprehendatis » ; — ut corona, sed sub conditione quod legitime certaverint, quod vicerint (II Tim. iv, 7, 8) : «Bonum certamen certavi... in reliquo reposita est mihi corona justitiae, quam reddet mihi Dominus in illa die justus judex » ; Apoc. ii, 7 : « Qui vicerit, dabo edere de ligno vitæ, quod est in Paradiso Dei ' mei » ; cf. n, 26, m, 5 ; I Pet. v, 4 ; — ut hæredilas, sub conditione quod Christo compatiantur, ut et conglorificentur (Rom. vm, 171 : . « Si autem filii, et hæredes, hæredes quidem Dei, cohæredes autem Christi, si tamen compaliinur, ut et conglorificemur » ; cf. Mt. v, 12 ; II Tim. n, 11. — Et omnes invitantur ad laborandum, ad currendum, ad certandum, ad vincendum, ad compatiendum, ut > mercedem, bravium, coronam et hæreditatem accipiant æternam. Ergo Deus non vult hominibus conferre vitam æternam, nisi ipsi adimpleant conditionem positam : scilicet illos non destinat ad coelum nisi post prævisa eorum merita. c) Quinimo gloria ælerna exhibetur in Scripturis ita pendens a nobis, ut ab ea excidere possimus propter defectum coopera­ tionis. Est quasi suspensa et incerta, donec supponatur impleta conditio bonorum operum, sine qua non esset electio. I Ideo etiam monemur ut magna diligentia et sollicitudine uta­ mur, ne forte reprobi efficiamur (II Pct. i, 10 ; Apoc. m, 11 ; Philip, ii, 12 ; I Cor. x, 12 ; Rom. xi, 22). Ergo iterum non prædestinantur electi ad vitam æternam nisi consequenter ad prævisionem meritorum, quibus ceria fit corum electio. 127. 2° Ex Traditione. — Multi Patres hanc doctrinam tenere videntur. Sint inter alia, testimonia : 1) S. Ambrosii : « Non enim (Deus) ante prædestinavit quam præscirct, sed quorum merda praescivit, eorum præmia praedestinavit. » — 2) Theodoretl : « Quo­ rum propositum (hoc est bonam voluntatem praescivit, hos ab initio praedestinavit) (1). » Alia permulta legantur apud Franzelin, th. 59 (Cf. th. 61-63). “ 1 3° Ex ratione. — 1) Ex voluntate salviflea universali. — Voluntas salvandi omnes homines est illusoria, si eos qui salvantur, Deus, (I) Dc fide, ad Grat.,1. V, c. 6, n. 83.— In Rom. vm, 30. Journel, 1272, 2162, SYSTEMATA DE PRÆDESTLNAT10NE 123 antecedenter ad eorum merita prævisa, ad gloriam absolute prædestinat, alios enim omnes quos non eligit, ipso facto absolute excludit a gloria, anlecedenter ad eorum prævisa demerita. Ergo non vult sincere hos salvare. 2) « Qui ordinatissime vult finem alteri formaliter ul præmium pro liberis meritis, non vult ei hunc finem intentione absoluta nisi suppositis meritis. Sed Deus ordinatissime vult finem gloriæ æternæ adultis formaliler ut præmium pro liberis meritis supernaturalibus. Ergo Deus adultis finem gloriæ æternæ absoluta intentione non vult nisi suppositis (et proinde prævisis) meritis supernaturalibus. » Franzelin, th. 60. syslema : Prædestinatio seu potius electio ad gloriam fit post prævisa merita hypothetice futura, sed ante prævisa erita absolute futura. 128. Systemata, de quibus modo locuti sumus, fundantur in hoc communi principio : Si Deus antecedenter ad prævisa eorum merita, aliquos absolute prædestinat ad gloriam, necessario omnes alios, antecedenter ad eorum prævisa demerita, absolute excludit a gloria. Nonnulli (1) autem negant istud principium, quod juxta illos, « nititur in gratuita suppositione : quasi scilicet singuli homines solitarie caderent sub Dei providentia, id est, veluti præcisi et abstracti ab integro ordine rerum in quo inveniuntur. » Billot, 1. c. Remque aliter explicant, distinguendo in divina prædestinatione tria rationis signa. a) In primo signo, Deus per scientiam simplicis intelligentiæ, inclusa utique scientia media, nouii omnes et singulos acluabiles ordines providentiæ, cum auxiliis quæ omnibus et singulis suffi­ cientia præpararet, et respondentem exitum uniuscujusque ordinis. Scit nempe : hoc in futuribili ordine hos homines ad coelum perveniuros, illos vero, ex abusu suæ libertatis, finaliter defecturos ; in hoc autem alio futuribili ordine, hos alios salvandos, et illos alios, culpa propria, damnandos, et ita porro. b) In secundo signo, Deus, ex solo liberrimo suo beneplacito absolute vult gloriam relucentem in gloria et salute æterna horum (1) Molina, Concordia, q. 23, a. 1 et 2 ; a. 4 et 5, disp. 1, membr. 11 ; Card. Billot, De Deo Uno el Trino, th. 32, § 3 ; De Baets, De operationibus divinis, c. 5, § 5 ; Van der Meersch, De Deo Uno et Trino, n. 582 sq. ; Manzo ni, n. 247 sq. ; H. Mazzella, t. II, n. 297 sq. I 124 SYSTEMATA DE PRÆDESTINATIONE numero hominum qui, in hoc certo ordine, salvabuntur, dum sin­ guli in multis aliis hypothesibus ad perditionem devenissent. Et hoc est simul signum electionis finis (bonum salutis æternæ) et electionis salvandorum (quibus præ aliis hoc vult bonum Deus) (1). c) In tertio denique signo, decernit Deus mandare exsecu­ tioni hunc ipsum ordinem, cui respondet voliti finis eventus obtinendus, et hoc est signum prædestinationis et reprobationis : Deus nempe ad procurandum salutem horum hominum, præscitam defectionem aliorum permittit. Quoad electos itaque, adest in Deo prescientia et præpûratiu vocationis, justificationis, necnon et consequentis glorificationis (et hoc est prædestinatio) ; quoad alios vero, praescientia et permissio defectionis (et hoc est reprobatio). Sic argumentantur : 129. A. Argumentum desumunt pr/ecipuum ex natura electionis. — Eligi a Deo dicuntur ii soli qui in superna bealiludine sunt locandi (Mt. xxiv, 24, 31 ; Me. xm, 20-27). Jamvero electio, quæ est acceptio unius præ altero, quamdam importat discretionem. Ergo oportet ponere electionem in eo signo in quo in arbitrio eligentis est assumere alios præ aliis, scilicet antequam facta sit discretio. Atqui, in signo consequente prævisionem meritorum absolute futurorum, supponitur jam facta discretio et non amplius in arbi­ trio eligentis est velle his potius quam aliis bonum salutis æternæ, sed tam est aliquibus debita gloria quam aliis immobiliter statuta damnatio. Ergo nccesse est ut electio ad gloriam meritorum prævi­ sionem antecedat. B. Hoc systema conforme est principiis revelatis. — Duo enim sunt salvanda : 1) gratuitas electionis divinæ ; 2) exclusio omnis reprobationis antecedentis. Atqui hæc duo plene salvantur : 1""’ quidem, nam electio immediate consequitur scientiam futuribilium, in qua singuli prævidentur multis in hypothesibus casuri, in aliis vero ad coelum perventuri. Ergo discretio salvan­ dorum vere fit secundum Dei electionem et propositum (Rom. ix, 11). — 2J,n etiam, nam voluntas divina absolute fertur unice super bonum finis, salutis scilicet electorum, non autem super (1) Cf. S. Thomas, 1, q. 23, a. 4 ; in 1 Seni., dist. 41, a. 1 ; De Veru., q. 6, a. 1 ; Quodl. 11, a. 3. M SYSTEMATA DE PRÆDESTINATIONE ί 25 damnationem reproborum, quam solum permittit, ut obtineatur gloria aliorum. In reprobis enim gratia manet inefficax, non quia ut inefficax datur a Deo ex industria, sed propter solam, deficientiam, liberi arbitrii. Quocirca ipsi reprobi veram habent potestatem conse­ quendi salutem et Deus vera voluntate antecedente præstat omnia quæ ex sua parte requiruntur. C. Hoc SYSTEMA CONCORDAT CUM ŒCONOMIA PROVIDENTI. E « Non enim solitarie salvamur, quippe in negotio salutis depen­ demus a parentibus, a magistris, a sociis, a mutationibus politico, ab opera eorum qui ante annos mille et amplius, lidem in patria vel plantaverunt, vel restituerunt, vel conservaverunt, etc.. Si autem non solitarie salvamur, nec solitarie prædestinamur, sed voluntas prædestinantis fertur in globo et per modum unius, super totum ordinem connexorum agentium et causarum secun­ darum ; tametsi, uti per se satis patet, cum tanta perfectione feratur in unumquodque singillatim sumptum ac si solum ipsum respiceret ». Billot, 1. c. D. Denique hoc systema non parum commendatur cx eo quod : 1) plene salvat rationem prædestinationis, quæ non vide­ tur satis salvari in secundo systemate ; 2) excludit omnem repro­ bationem negativam antecedentem, quam ut consequentiam necessariam admittere debet primum systema. 130. Quodsi opponas : a) Gloria in tempore confertur propter merita. Ergo in prædestinatione præparalur danda propter merita. R. — Dist. antec. Et merita sunt causa proxima collationis gloriæ, causa nempe disponens, ita tamen ut ipsa cadant sub præ­ destinatione et electione et danda præparentur propter gloriam in ratione causæ finalis (conc.), aliter (nego). Ergo, in prædestinatione divina, gloria præparatur danda propter merita et simul merita præparantur danda propter gloriam, in alio atque in alio genere causæ (conc.). Ergo merita prævisa sunt ratio electionis et prædestinationis (nego). Restat omnino igitur gratis ad gloriam homines eligi. b) Quemadmodum gehenna præparatur propter culpas, ita gloria præparatur propter merita. Nego paritatem propter explicationem modo datam, nam merita ipsa sunt effectus prædestinationis et electionis, dum culpæ sunt causa unica damnationis et a Deo nullo modo procedunt. c) Quare Deus non elegerit ordinem in quo omnes homines salv i fuissent ? Nihil respondere possumus, sed tantum occultum Dei indicium 126 DE POTENTIA DEI proclamare et adorare : < 0 homo, tu quis es qui respondeas Deo (Rom. ix, 20). « Quis enim cognovit sensum Domini aut quis consiliarius ejus fuit ? » (Rom. xi, 34) (1). 131. Conclusio. — In quaque sententia maximas manert I difficultates libenter fatemur. Unde his S. Pauli verbis totam hanc controversiam de prædestinatione concludere possumus et dicere debemus cum S. Augustino : « Nemo venit nisi tractus. Quem trahat et quem non trahat, quare illum trahat et illum non ' trahat, noli velle judicare, si non vis errare. » et adhuc : « Iniis quos liberat (Deus), amplectamur misericordiam ; in iis autem quos non liberat, agnoscamus judicium occultum quidem, sed sine ufia dubitatione justissimum. » « Hæc est in illa quæstione definitio mea, ut occulta opera Dei habeant suum secretum, salva fide mea (2). » ART. V De Potentia Dei Status quæstionis. 132. Potentia in creaturis, alia est passiva seu principium patiendi aut recipiendi ab alio ; alia activa, seu principium agendi in aliud. Potentia autem passiva, cum connotât deficientiam et imperfectionem, nequit esse in Deo, qui est actus omnino purus (1, q. 25, a. 1, c et ad 1). — Agitur ideo de sola potentia acliua Dei omnipotentiam negant Hermesiani, qui materiam primam subtrahunt a divina potentia ; Manichæi, qui mala tribuunt principio malo ; Optimistæ (3), qui arbitrantur alium mundum possibilem non esse. — Hanc autem omnipotentiam expresse profitetur Ecclesia catholica. J (1) Occamus, Biel, Ysambertus, Catharinus et alii pauci docuerunt plerorqiu electos ad cœlum prædestinari post prævisa eorum merita ; aliquos vero singu­ lariter dilectos et ad praecellentem gloriam electos, v. g B. Virginem, S. J. Bap­ tistam, Apostolos, Prophetas, ante prævisa merita prædestinatos esse. Hæc autem sententia merito rejicitur : non enim nititur solido fundamento. Cf. tamen Janssens, De Deo uno, II, p. 436-437. (2) In Joan, evang., tr. 26, n. 2 ; Opus imp. cont. Jul., 1. I, c. 48 ; De animi et ejus origine, I. IV, c. 11, n. 16 ; Journel, 1821, 2007, 1 882. (3) Malebranche, Leibnitz, Wolf, etc. DE POTENTIA DEI 127 Assertio : Deus est omnipotens, seu est in Deo potentia activa infinita, quæ ad omnia intrinsece possibilia extenditur. (De fide.) 133. Probatur : 1° Ex auctoritate Ecclesiæ. — De fide est Deum esse omnipo­ tentem : a) Ex Lal. iv, cap. 1, D. 428 : « Firmiter credimus et simpliciter confitemur quod unus solus est verus Deus... omni­ potens. » — b) Ex Val., s. 3, cap. 1, D. 1782-1783 : « Ecclesia credit et confitetur unum esse Deum verum et vivum..., omnipo­ tentem; — Hic solus verus Deus bonitate sua et omnipotenti virtute... liberrimo consilio... utramque de nihilo condidit creatu­ ram ». Cf. symbola antiqua, D. 2. 9, 32, 210. 2° Ex Scriptura. — Scriptura aperte tribuit Deo : A. Poten­ tiam activam ad extra (Jo. i, 3) . « Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil quod factum est ». — Le. i, 49 : « Qui potens est » — I Tim. vi, 15 : « Solus potens ». B. Potentiam infinitam : a) Est « Dominus omnipotens » (1) ; b) Virtus ejus est omnino independens (Ps. 134, 6) : « Omnia quæcumque voluit, Dominus fecit ». — Ps. 32, 9 : « Ipse dixit et facta sunt ; ipse mandavit et creata sunt. » — Esther, xiii, 9, 12 : « Et non est qui possit tuæ resistere voluntati... Dominus omnium es, nec est qui resistat majestati tuæ ». — c) Omnia potest (Gen. xvm, 14) ; « Numquid Deo quidquam est difficile ? » — Job, 42, 2 : « Omnia potes ». — Mc. x, 27 : « Omnia possibilia sunt apud Deum » .— Lc. i, 37 : « Non erit impossibile apud Deum omne verbum ». — Quare : d) ejus virtus nec intelligi nex exprimi potest (Ps. 144, 3) : « Magnitudinis ejus non est finis ». — Eccl. xvm, 4, 5 : « Virtutem magnitudinis ejus quis enuntiabit ?... Non est minuere, neque adjicere, nec est invenire magnalia Dei. » 3° Ex Traditione. — Patres unanimi ore agnoscunt Dei omnipo­ tentiam ; imo dicunt hanc doctrinam ad regulam fidei pertinere. Ita v. g. S. Irenæus, Adv. hær., 1. 1, c. 10, n. 1. c. 22, n. 1, J. 191, 194; De Teri., De Virg. velandis, Kirch, 189. — Ex divina omni­ potentia inferunt Patres a Deo creata esse omnia. etiam ipsam materiam, et omnia ex nihilo creata esse. Ita Teri., Adv. Hermog., 8 ; Laclanlius, Div. Inst., 1. 2, c. 8 (9) n. 8 ; S. Aug., C. Fel., 1. 2, c. 18 ; De Civ. Dei, 1. 5, c. 10, n. 1 ; J. 323, 628, 1711, 1741. 4° Ex ratione (1, q. 25). — a) Potentia activa est perfectio (1) Gen. xvn, 1 ; II Cor. vi, 18 ; Apoc. i, 8 ; xix, 6. Ί58 DE POTENTIA DEI simplex, consequens ad esse uniuscujusque : unumquodque enim est principium activum et agit, in quantum est actu et perfectum. Atqui Deus est actus purus et infinite perfectus. Ergo Deo maxime convenit potentia activa. - b) In creaturis, potentia, quæ dis­ tinguitur ab essentia, ab intellectu et a voluntate, est principium actionis simul ac principium effectus ; in Deo autem potentia activa non distinguitur ab actu, seu non est principium actionis, quandoquidem actio Dei est ejus essentia, sed est ipsa essentia divina, prout consideratur ut principium effectus ad extra, secun­ dum imperium voluntatis et ordinem sapientiæ (1). Atqui essentia divina est absolute infinita. Ergo et potentia (1, q. 25, a. 2). — c) Deus dicitur omnipotens, non quia potest facere omnia quæ sunt sibi possibilia seu « quia potest omnia quæ potest ! », sed quia potest facere quidquid, non importat contradictionem. Divina enim potentia fundatur in esse divino, quod non est limitatum ad aliquod genus entis, sed præhabet in se totius esse perfectio­ nem. Ergo divina potentia habet pro objecto quidquid habere potest rationem entis, seu quidquid non est « non-ens », quidquid contradictionem non involvit. — Nec inde limitatur divina poten­ tia, nam contradictoria sunt neque factibilia neque possibilia ; quare « convenientius dicitur quod ea non possunt fleri, quam quod Deus ea non possit facere » (1, q. 25, a. 3). M 134·. Scholion : Divinæ potentiæ divisio. a) Explicatio communior et verior. — Potentia absoluta (soluta a decreto præsentis ordinis) est potestas exsequendi quidquid divina sapientia proponere et voluntas sancta decernere potest; potentia ordinata est potestas exsequendi ea quæ divina voluntas, dirigente sapientia, reapse decrevit. Hinc hæc limitatur ad rerum ordinem ab aeterno electum ; illa extenditur ad multa alia quæ decernere potuisset Deus. Sic absolute potuisset Deus non dare homini gratiam sanctificantem ; de potentia ordinata, debuit, consequenter ad decretum suum, illum elevare ad ordinem superna­ turalem. « b) Alia explicatio catholica. — Alii potentiæ ordinalæ tribuunt ea quæ fiunt secundum modum et legem communem tum naturæ tum gratiæ (ortus solis, justificatio per sacramenta) ; potentiæ absolulæ, quæ fiunt præler leges consuetas (miracula). Sed, ut patet, melius diceretur potentia ordinaria et extraordinaria. I c) Exphcalio hærelica. — Secundum Jansenistas,’ potentia absoluta est potentia Dei, abstractione facta a divina sapientia et (1) 1, q/25, a. 1, ad 3 ; a. 5, ad 1 ; De Pet., q. 1, a. 1, ad 8. 129 DE BEATITUDINE DEI sanctitate ; ordinatu est potentia Dei, sapientiæ et sanctitati conjuncta, et per eas quasi moderata. Hinc de potentia absoluta Deus posset justum in inferno punire. Hæc explicatio < st inepta et rejicienda. Etenim « in Deo est idem potentia et essentia, et voluntas, et intellectus, et sapientia, et justitia : unde nihil potest esse in potentia divina quod non possit esse in voluntate justa ipsius et in intellectu sapiente ejus » (1, q. 25, a 5, ad 1) CONCLUSIO TR YCTATUS Deus est Beatitudo sua et nostra 135.1°« Ecclesia credit et confitetur unum esse Deum verum -Ί vivum, intellectu ac voluntate, omnique perfectione infinitum qui prædicandus est... in se et ex se beatissimus, et super omnia quæ præter ipsum sunt et concipi possunt, ineffabiliter excelsus (Val., sess. 3, cap. 1, Denz. 1782). 2° In Scriptura : 1) Deus diserte beatus dicitur, I Tim. vi, 15 : « Beatus et solus potens, Rex regum et Dominus dominantium * ; — 2) Dicitur causa efficiens et finalis omnis creaturarum beatitudinis : Beati enim « intrant in gaudium Domini », « edunt et bibunt super (ejus) mensam in regno suo » (1). Merito igitur Ps. xxxv. 9-10 : « Inebriabuntur ab ubertate domus tuæ, et torrente volup­ tatis tuæ potabis eos, quoniam apud te est fons vitæ, et in lumine tuo videbimus lumen. » — 3) Est ex se solo ita beatus, ut suæ beatitudini nil addi possit (Ps. xv, 2) : « Deus meus es tu, quoniam bonorum meorum non eges. » — Act. xvir, 25 : « Nec... indigens aliquo, cum ipse det omnibus vitam et inspirationem et omnia. » 3° Ratio id ostendit (1, q. 26) : a) Beatitudo jure definitur : « Bonum perfectum intellectualis naluræ » : beatus ënim est ille cujus intellectus veritatem plene cognoscit, et cujus voluntas, cognito bono sibi convenienti, eo plenissime gaudet. Atqui Deus, scipso infinite perfecto, perfectissime cognito et amato, infinite fruitur. Ergo Deus est in se et ex se infinite beatus, seu est sua beatitudo. — b) Divina autem beatitudo, ut patet ((7. Gentes, 1. 1, c. 102), infinite excedit omnem creatam beatitudinem et eminentissime continet quidquid est, in quacumque beatitudine, (I) Mt. xxv, 23 ; Lc. xxu, 28-30. Theot,, ÏI 5 . *- · 130 DE BEAT1TUDINE DEI desiderabile et appetibile : « De conlemplaliva enim felicitate, ΐ habet continuam et certissimam contemplationem sui et omnium I aliorum; de acliua vero, gubernationem totius universi; de lerrena vero felicitate, quæ consistit in voluptate, divitiis, poteslate, dignitate, et fama, habet gaudium de se et de omnibus aliis, pro delectatione ; pro divitiis, habet omnimodam sufficien­ tiam quam divitiæ promittunt ; pro potestate, omnipotentiam; pro dignitate, omnium regimen ; pro fama vero, admirationem totius creaturæ » [1. q. 26, a. 4]. I Quodsi ideo ad hujus summæ beatitudinis participationem pervenire, eaque æternaliler perfrui in animo habeamus, nobis i quotidie magis curandum est omni studio ut illi Deo summe vero, summe bono, summe beato, summæque nostræ felicitati, semper ardissime confundi permaneamus, atque, spretis per omnia caducis et temporalibus, cum divino gratiæ auxilio, ad illum solum cognoscendum et amandum, omnes nostras cogitationes, omniaque nostra desideria et opera peramanter dirigamus, et in illo cognito et amato, quantum fieri potest, « quamdiu peregrinamur a Domino » (1) jam læti quiescamus. 11 (1) Cor. v, 6. TRACTATUS 1IE DEO TRINO 136. Consideratis his quæ ad divinæ essentiæ unitatem perti­ nent, statim, Deo auxiliante, duccque revelatione divina, acce­ dimus ad investiganda ipsa « profunda Dei » (I Cor. n, 10), quæ nullus hominum vidit aut agnoscere valet lumine naturali ; quæ, obscure adumbrata in Veteri Testamento, « Unigenitus Filius, qui est in sinu Patris, ipse enarravit » (J<». i, 18) ; accedimus nempe ad mysterium S. S. Trinitatis, quo unus Deus subsistit in Iribus Personis realiter ab invicem distinctis (1). Momentum tractatus. 137. Hocce momentum desumitur : a) Ex ipsius objecti digni­ tate. — Nil enim nobilius nobis cognoscendum proponi potest quam Deus ipse, in sua vita intima spectatus, Deus scilicet menti humanæ plane absconditus, lucem inhabitans inaccessibilem, sed nobis arcana sua et fecunditatem suam infinitam benevole mani­ festans. b) Ex Trinitatis mysterii ordine ad fidem. — Hoc mysterium est omnium primum et maximum : 1) primum, quia ab eo vcluti ex fonte proprio cetera profluunt mysteria ; 2) maximum, quia dogma est fundamentale, quo fideles christiani a Judæis et a paganis proprie secernuntur, et quod omnes profiteri tenentur, saltem ex necessitate præcepti. (1) Cf. in Ind. Bibliog. : tract, de Deo trino : Billot, Billuart, Buonpensiere’ Delatte, Dlekamp-Hoffmann, Franzelln, Hugon, Janssens, Jungmann, Lépicier, Pesch, Manzonl, Hor. Mazzella, Suarez, Salmantic. Tanquerey, Van Noort, Van der Meorsch, Zublzarreta. — S. Thom., Sumrn. thcol., 1. q. 27-43 ; Corn. Gentes, I. IV, c. 2-26 ; Glnoulhlac, Histoire du dogme catholique, ed, 2, t. Il et III, Paris, 1866 ; H. Couget, La Sainte Trinité, in coll. Science et Religion, Bloud, n. 320-321 ; Lebreton, Les origines du dogme de la Trinité, 2 vol., Paris, Beauchesne, 1910, 1928 ; Th. de Régnon, Eludes de théologie positive sur la Trinité, Paris, 1892 ; L. Legrand, La notion philosophique de la Trinité chez S. Augustin, Paris, 1931 ; Breton, O. F. M., La Trinité. Histoire, doctrine, piété, Paris, Bloud, 1931. 132 DE EXISTENTIA THIN ITATIS c) Ex dogmatis historia. — Jam ab initio Ecclesiæ, acerrime impugnatum, hoc mysterium hodie rejicitur aut pervertitur a Ralionalislis, Prolest ani i bas Liberalibus et Modernistis, qui eo ipso se illud habere ut propugnaculum totius fidei christianæ aperte ostendunt. Horum ideo et Veterum errores detegere et refellere quam maxime interest. Divisio tractatus. 138. Quia res, de qua agitur, mysterium est stride dictum : 1) exislentiam seu veritatem SS. Trinitatis <·\ fontibus revela­ tionis demonstrabimus ; 2) naturam hujus mysterii, pro posée nostro, investigare conabimur ; 3) denique de habitudine Trinitatis ad rationem humanam et de modo loquendi de Trinitate dicemus- CAPUT I DE EXISTENTIA TRINITATIS Antequam ipsum dogma exponatur, præmittere juvat com­ pendium tum errorum praecipuorum, tum ipsius doclrinæ calholicæ. Errores. 139. Omissis doctrinis Alhcislarum et Panlheislarum qui, Creato­ rem personalem respuentes, a fortiori Deum trinum in personis prorsus rejiciunt ; Bationalislarum qui, nil supra rationem agnos­ centes, aut Trinitatem negant aut ejus notionem omnino perver­ tunt, fere ad tria capita reducuntur omnes errores : a) alii quideni, ut facilius salvent unitatem naturæ divina), aut realem distinctionem personarum (Monarchiani, Modalistæ), aut earum consubstantia­ litatem ( Subordinalianislæ) negant; b) alii, ut melius salvent Trinitatem personarum, 1res proclamant naturas (Tritheitæ) (1). 140. A. Negant Trinitatem : 1° Sæculo 2° exeunte, Monarchiani qui, < monarchiam .» probitentes seu unicum principium divinum, (1) Tixeront, Histoire des dogmes, Paris, Lecoffre, t. 1, ed. 4, p. 4 27 sq., 179 sq., 313 sq., 406 sq., etc. ; t. 2, ed. 2, p. 22 sq., 50 sq., etc. ; t. 3, ed. 2, p. 107 sq. ; Palmieri, in Diet, théol., art. Esprit-Saint ; Richard, ibid., art. Fils de Dieu ; Le Bachelet, ibid., art. Arianisme ; F. Cayré, Précis de Patrologie, t. 2, table doctrinale, n. 42. V DE EXISTENTIA TRINITXTIS 133 Christum habent vel ut merum hominem, virtute tantum quadam divina instructum (Theodolus coriarius, Theodotus nummularius, Paulus Samosalenus), vel ut verum Deum, sed ipsum Patrem incarnai uni et passum (Palripassiant : Noetus, contra quem scripsit Hippolytus (1), Praxeas, quem refulavit Tertullianum (2). 2° Saeculo lerlio, Modalistæ seu Sabclliani qui, duce Sabellio, non personas distinctas, sed accidentales tantum modos in Deo admitte­ bant seu unam personam triplici modo ad extra sese manifestantem, ut Patrem nempe in creatione, ut Filium in incarnatione, ut Spiri­ tum Sanctum in sanctificatione. — Contra quos debellarunt, post Tertullianum, SS. Dionysius Alex., Zephyrinus et Callixtus (3). 141. B. Negant divinitatem personarum et consubstantialitatem : 1° Arius qui, vestigia sequens Ebionilarum ct Gnoslicorum (sæc. 2 et 3), divinitatem Filii negabat, dicens Eum esse crealuram a Patre ex nihilo jaciam in tempore, ac proinde natura Patri omnino dissimilem ( xvcp.otov), sed omnium creaturarum perfectissimam et Deum aliqualiter per quamdam participationem. Arianismo ab Ecclesia proscripto (conc. Nicæn., 325), haeretici errorem dissimulare et damnationem vitare conati sunt, docentes Filium esse, non quidem όμοούοιεν Patri seu ejusdem numero essentiæ cum Patre, sed όμοιούσιον, similem nempe in natura ( Semi-Ariani), vel όμοιον, similem quoad accidentia et formam ( Acaciani ). — Quorum doctrinam rejecerunt S. Alexander, ep. Alex., deinde S. Athanasius (4). 2° Macedonian! (a Macedonio, ep. Const., 360), qui, sæc. 4, Filii divinitatem modo negantes, modo admittentes, ipsum Sp. Sanc­ tum mere creaturam habebant, Angelis quidem similem et Dei ministrum. Quare nomen Pneumalomachorurn sortiti sunt. — Hanc hæresim impugnarunt SS. Athanasius, Basilius, Ambrosius (5), damnavitque S. Damasus, in synodo Rom. (a. 380) et in conc. Const. I (381). [Denz. 58 sq., 85-86]. 142. C. Negant unitatem essentiæ : Omnes Trithcilæ qui. quamvis profitentur divinitatem et consubstantialitatem trium personarum (1) C. hær. Noeti, Journel. 391 sq. — (2) Adv. Prox., Journel, 371 sq. ; Turmel*, Hist, des dogmes, I, p. 36 sq. (3) Qui error, a Waldensibus, medio ævo, renovatus, apud Socinianos et Unitarios postea viguit, et fere idem apparet in theologia Kantiana, ubi Deus vocatur Patei ut Legislator, Eilius ut Gubernator, Spiritus Sanctus ut Judex ; necnon in Theosophia moderna, secundum quam unum est Ens æternum, infinitum, incognoscibile, quod autem sese manifestando, fit triplex : primus Logos seu radix essendi ; secundus Logos seu primitiva duahtas ; tertius Lo­ gos seu intellectus universalis. Cf. Malnage, Les principes de la thèosophie, Paris, édition de la Revue des Jeunes. (4) Ep. ad Alex. Const., Adv. Arian, or., Journel, 675 sq., 753, 760 sq. (5) S. Athan., Ep. ad Scrap. ; S. Basil., De Spiritu Sancto; S. Ambr., De Spir. S. ; Journel, 777 sq., 943 sq. 1280 sq. 134 DE EXISTENTIA TRINITATIS in Deo, neque dogma ipsum neque notiones philosophicas de natura et persona plene intelligentes, tres naturas ponunt in divinis. 1° Medio sæc. VI, J. Philoponus, Alex, philosophus, personam identilicans cum natura, docuit tres esse naturas el tamen 1res personas esse unum Deum. 2° Sæc. XI, Iloscellinus, Nominalium Doctor celebris, prædicavit tres personas ab invicem distingui eo fere modo quo tres animæ et 1res angeli differunt, unum tamen efformare quatenus una voluntate et potentia piæditæ sunt. — Hanc theoriam impugnavit S. A nselmus (l) et damnavit synodus Suessomensis. 10u2. 3° Sæc. XJ I, Joachim, Abbas Florensis in Calabria (j* 1202), eumdem fere errorem propugnavit, profitons tres personas divinas esse unam essentiam et naturam, sed unitate tantum quasi collectiva et simihludinaria, quemadmodum multi homines dicuntur unus populus. — Trilheismus proscriptus in synod. Paris. (1147) et Phem. (1148), damnatus est in Cone. Lat. 1 V (1215) {Denz. 431 sq.). 4° Sæc. XIX, Ant. Gunther, personam definiens : « substantiam sui consciam », 1res posuit in Deo naturas sui conscias ; cujus opus a Pio IX reprobatum fuit a. 1857 {Denz. 1G55). Inter errores de Trinitate colligi debet quoque theoria Modernislarum qui dicunt dogma Trinitatis, sicut alia dogmata, inventum humanum, laborioso conatu comparatum, et continuæ evolutioni ac mutationi subjectum (Dccr. Lamentabili, prop. 22, 26, 54, D. 2022 sq.). Doctrina catholica. 143. Hæc doctrina, jam diserte expressa in variis symbolis (2) et definitionibus (3), sic a Cone. Lal. IV declaratur : « Firmiter credimus et simpliciter confitemur quod unus solus est verus Deus.... Pater, et Filius et Spiritus Sanctus : 1res quidem personæ, sed una essentia, substantia seu natura simplex omnino : Paler a nullo, Filius a Patre solo, ac Spiritus Sanctus pariter ab utroque... consubstantiales et coæquales et coomnipolenles et coælerni... Credimus et confitemur cum Pelro Lombardo, quod una quædam summa res est..., quæ veraciter est Pater, et Filius, et Spiritus Sanctus, tres simul personæ ac sigillatim quælibet earumdem : et ideo in Deo solummodo Trinitas est, non quaternitas ; quia quæ(1) In opere de Fide Trinitatis et Incarnatione. (2) Symb. Apost. — Athaa. — Cone. Nicæn. — Roman. — Nicæno-Const. — — Const II. — Bracar. — Lal. 1. — Tolet. XI, XV, XVI. — Scnonense. — Rhemense ; Denzinger, 6, 39, 54, 58. 83, 86, 213, 231, 254, 275, 294, 296, 368, 389, 420. Cf. Ludg. II, Flor. ; Denzinger. 460, 691, 703. (3) /. S. Dionysii, in ep. ad S. Dionys. Alex. — Joann. II. ad Sénat. Const. — Leon. IX.— Prof, fidei Waldens.— Denzinger, 48, 51,201,343. 420. Cf. Prof, fidei Pauli IV. — Tridentina. — Gregorii XIII. — Denzinger, 993, 994, 1084. DE EX1STENTIA TRINITATIS 135 libet trium personarum est illa res, videlicet substantia, essentia seu natura divina. » Hinc erui potest notio mysterii adæquata. Notio mysterii. 144. a) Quoad nomen. — Vox τριάς, Trinitas, quæ prima vice occurrit apud Theophilum Ant. et Tertullianum, etymologice significat : juxta quosdam, unilalem et Iriplicilalem seu trium unitatem; juxta alios, ternionem, iernilalem seu numerum perso­ narum divinarum. b) Quoad rem. — Definitur Trinitas : mysterium unius Dei in Iribus personis seu mysierium trium personarum, ab inuicem rtaliler distinctarum, in una cl eadem numerice nalura. 1) Mysierium. — Veritas scilicet quæ ita intellectum creatum excedit ut neque ejus exislenlia cognosci possit absque revela­ tione, neque ejus nalura, etiam post revelationem, intclligi queat. *2) Trium personarum. — Persona est distinctum subsistens in natura intellectuali (1). Ergo Prier et Filius et Spiritus Sanctus sunt 1res distincti subsistentes in divina natura : α alia est enim persona Patris, alia Filii, alia Spiritus Sancti » (Symb. Athan.) 3) In una el e. dem nalura. — Pater et Filius et Spiritus Sanctus non sunt aliud et aliud, sed una cademque deitas, unus idemque Deus. « Fides catholica hæc est, ut unum Deum in Trinitate, et Trinitatem in unitate veneremur » (symb. Athan.). Quare statim probanda est personarum distinctio simul atque earum consubslanlialilas. ART. I Declarationes Ecclesiæ 144a. Fides Ecclesiæ de Trinitate, jam a primis sæculis, in symbolis aperte consignata, clarius in dies et erplicilius decla­ ratur contra oppositos errores. De his cf. Gallier, n. 118-1G0. 1° S. Dionysius Papa, a. 259, expresse reprobat Nadal ismum et Subordinalianismum, dicens : « Necesse est enim divinum Verbum Deo universorum esse unitum, et Spiritum Sanctum (1) Cf. Tract, de Incarnatione, n. 463 sq. et infra, n. 197. 136 DE EXISTENTIA TRINITATIS in Deo manere et inhabitare : adeoque divinam Trinitatem in unurn, quasi in quemdam verticem, hoc est in Deum universorum omnipotentem reduci atque colligi... Neque igitur admirabilis et divina unitas in tres divinitates est separanda, neque factionis vocabulo dignitas ac summa magnitudo Domini est diminuenda ; sed credendum e* t in Deum Patrem omnipotentem et in Christum Jesum ejus Filium et in Spiritum Sanctum. Xzerbum autem Deo universorum esse unitum... Ita scilicet divina Trinitas et sancta monarchiae prædicatio servabitur » [Denz. 48, 51]. Hinc fides catholica hæc duo simul edocet et Trinitatem, et monarchiam ; non salvatur autem Trinitas, nisi sint 1res person® realiter distinctæ, nec salvatur monarchia, nisi hæ tres person® sint una et eadem substantia. 11 2° Concilium Nicænum, a. 325, definit consubstantialitatem Filii cum Patre : « Credo .. in unum Dominum nostrum Jesum Chris­ tum, Filium Dei, natum ex Patre unigenitum, hoc est de sub­ stantia Patris, Deum ex Deo, lumen ex lumine, Deum verum de Deo vero, natum, non factum unius substantiae cum Patre, quod græce dicunt homousion, p< r (piem omnia facta sunt » (Denz. 54). 3° Eamdem consubslanlial Halem Filii et Spiritus Sancti cum Patre, adversus Arianos postnicænos diserte deft adit et proclamat S. Athanasius : « Cum forma et divinitas Patris hoc ipsum sil quod est Filius, omnino sequitur ut Filius sit in Patre et Pater in Filio. Quocirca cum antea dixisset : Ego el Paler unum sumus, hic recte ait : Ego in Paire el Paler in me esi, ut scilicet eamdem amborum divinitatem unamque naturam esse doceret. » Filius « cum unum ipse et Pater sint... idcirco synodus... eum esse consubstantialem recte scripsit. » « Jure ac merito ex subslanlia Dei Filius dicendus est. » — « Nemo certe nisi insanus dixerit Spiritum non Dei, sed crcatæ esse naturæ... Quodsi deos efficit, dubium non est quin ejus nalura Dei sit. » « Itaque Trinitas sancta et perfecta est, quæ in Patre et Filio et Spirit u sancto agnoscitur... sibi similis et individua est nalura, unaque ejus est efficacia et actio... Indivisa namque est Trinitas et una ejus divinitas, et unus Deus super omnia, per omnia et in omnibus. Hæc est catholicæ Ecclcsiæ fides » (1). (1) Adv Arianos, or. 3, η. 3 ; Epist. de decr. nie. syn., 20, 30 ; Ado. Arian., or. 3, n. 6 ; Epist. ad Scrap., ep. 1, n. 20, n. 28, ep. 3, n. 6 ; Journel, 768, 756 758, 769 ; 780, 782, 784. ’ ’ DE EXISTENTIA TRINITATIS 137 4° Concilium Romanum IV, a. 380, a S. Damaso Papa confirma­ tum, contra Macedon ianos, divinitatem profitetur et consubstan­ tialitatem et æqualitatem Patris et Filii et Spiritus Sancti. Declarat enim : 1) « Spiritum Sanctum de Patre esse vere ac proprie, sicut Filius, de divina substantia et Deum verum » ; 2) « omnia posse Spiritum Sanctum, omnia nosse et ubique esse, sicut Filium et Patrem... Patris et Filii et Spiritus Sancti unam [esse] divinitatem, potestatem, majestatem, potentiam », etc. ; 3) « tres personas... veras Patris et Filii et Spiritus Sancti æquales [esse], semper viventes », etc. [Denz. 74, 75, 78, 79j. 5° Concilium Constantinop. I, a. 381, anathematizat « omnem hæresim, et specialiter Eunomianorum vel Anomianorum, et Arianorum vel Eudoxianorum, et Macedonianorum vel Spiritui Sancto resistentium, et Sabellianorum... » et, contra illos, renovat damnationem jam a concilio Nicæno latam, et denuo definit divinitatem Filii et Spiritus Sancti, credens « in Spiritum Sanc­ tum, Dominum et vivificantem, ex Patre procedentem, cum Patre et Filio adorandum et conglorificandum » [Denz. 85 86]. 6° Symbolum Athanasianum (sæculo v, Denz. 40), eamdem fidem manifeste prædicat : « Fides autem catholica hæc est. ut unum Deum in Trinitate, et Trinitatem in unitate veneremur, neque confundentes personas, neque substantiam separantes. » 7° Equidem significatio terminorum, praesertim in Ecclesia Orientali, sat diu est valde incerta. Sæpe enim voces ουσία et υπόστασις promiscue usurpantur ad designandam essentiam seu naturam, v. g. apud Origcnem, qui tamen asserit tres esse hypo­ stases in Deo (1) : « alius [ετερος] a Patre Filius est secundum substantiam [/ατ’ ούσια*/] » (2). Quare, etiam post concilium Nicaenum, Ariani, vocem ύπέστασίυ intelligentes ut substantiam, dicunt tres esse subslanlias in Deo ; eos damnant Orientales episcopi in concilio Alexandrino, a. 3G2, dicentes in Deo existere unam ούοίαν et tres ύπόστασε·.ς. At Occidentales, quibus υπόστασις supponit pro substantia, optant ut Græci non tres υπέστασεις ponant in Deo sed τρία πρόσωπα ; cum autem Sabelliani hanc ultimam vocem adhibent ad significandos tres aspectus iantum seu modos unius et ejusdem personæ, Græci eam admit­ tere nolunt. Post S. Athanasium autem, nomine ουσία denique designatur natura et nomine ύπόστασις significatur persona. (1) In Joan., I. 2, c. 10, n. 75. — (2) De orat., n. 15. 138 DE EXISTENTIA TRINITATIS Hicce sensus clarior evadit apud scholam Cæsaream, et ab omnibus Orientalibus catholicis admittitur post Leonlium. Byiantinum (f 543), dum Latini, jam a tempore Tertulliani, docent 1res esse personas in Deo et unam substantiam seu naturam, et Boethius [|525| definit personam : naLuræ rationalis individuam substantiam (1). Hinc Concilium Constantinop. II, a. 553, Denz. 213, ut haereti­ cum damnat J. Philiponum, qui, naturam et hypostasim confun­ dens, tres esse in Deo et naturas et personas docebat. 8° Tandem, occasione errorum Boscellini, Abbatis Joachim, Gunlheri et Modcrnislarum (n. 142), philosophica notio tum per­ son® tum naturæ in dies adhuc expolitur et ipsum dogma Trini­ tatis explicitius prædicatur et definitur per Ecclesiam. Hæc enim, duce Spiritu Sancto et lumine ejus perfusa, non solum errores varios profligat, sed, per multas et solemnes fidei professiones sive a Conciliis sive a S. Pontificibus impositas (2), doctrinam de Trinitate defendit et illustrat. Sit ut conclusio, Pii VI declararatio, in bulla A udor em fidei, contra Pistorienses, de « communi et probata in christianæ doctrinæ institutionibus formula, qua Deus unus quidem in Iribus personis distinctis dicitur, non in tribus personis distinctus ; cujus formulæ commutatione hoc, vi verborum, subrepit erroris peri­ culum, ut essentia divina distincta in personis putetur, quam fides catholica sic unam in personis distinctis confitetur, ut eam simul profiLeatur in se prorsus indistinctam ». Denz. 159G.) ART. II Existentia Trinitatis ex Scriptura 145. « Licet Scriptura nec vocem personæ de Deo usurpet, nec nomen Trinitatis adhibeat, nec a fortiori unquam ipsissimis verbis dicat esse unum Deum in tribus personis distinctis, ipsa doctrina catholica in N. T. certo et clare continetur, et in V. T. saltem aliquatenus innuitur. » [Van Noorl, n. 131.) Post pauca præmissa de doctrina V. T., testimonia profe­ remus A. T. (1) Lib. de persona et duabus naturis, P. L., lxiv, 373 sq. (2) Diversæ hæ formulæ indicantur, n. 143, in n. 2. DE EXISTENTIA TRINITATIS 139 § ί. — Doctrina V. T. 146. Alia quæslio est, num ex solo V. Testamento possit certo cognosci et demonstrari existentia SS. Trinitatis ; alia, num, supposita N. Testamenti revelatione, jam ostendi possit hoc mysterium fuisse aliquatenus adumbratum in V. T. Primæ quaestioni communiter (1) respondetur negative; ceteroquin conveniebat apertam revelationem hujus mysterii a longe et lente præparari. Ad secundam vero quæstioncm affirmative respondetur, quia S. S. Patres et theologi catholici constanter docuerunt in V. T. indicari quamdam distinctionem, ac pluralitatem personarum in Deo.— Ceterum revelatio V. T. umbra erat et præparalio verita­ tis in N.T. revelandæ, juxta illa Jo. i, 17: « Lex per Moysen data est, gratia et veritas per Jesum Christum facta est » ; — 1 Cor. x, 11 : « Hæc autem omnia in figura contingebant illis » ; — Heb. m, 1 : « Umbram enim habens lex futurorum bonorum, non ipsam imaginem rerum. » Atqui mysterium Trinitatis est veritas funda­ mentalis totius N. T. Ergo debet in V. T. aliquatenus saltem præparari et adumbrari. En przecipua argumenta : 1° Indicatur pluralitas personarum in Deo. 147. a) In divinis dialogis. — Gen. I, 26, 27 : « Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram. — Et creavit Deus homi­ nem ad imaginem suam. » Hypothesis pluralis majestalivi minus probabilis est, propter verbum sequens in singulari (creav il), sed Deus videtur hic signi­ ficare se osse plures inter se deliberantes, quorum una est communis ralio imaginis ; praeterea verba non referuntur ad angelos : homo enim non est creatus ad imaginem angelorum. Igitur merito Patres hunc locum habent ut insinuationem Trinitatis (2). — Ceterum usus hujus pluralis majestalivi apud Judæos solum invaluit sub dominatione Persarum. Cf. Dici, thiol., vi, coi. 2351 ; Esd. iv, IS ; I Mach. x, 19. (1) Dico : communiter, nam a generali ignorantia multi eximunt Patriarchas et Prophetas ; quia decebat eos, qui Christum figurabant et annuntiabant, quamdam saltem obscuram habuisse notitiam de Trinitate, ut innuere videntur Jo. \ m, 5Γ ; Le. x. 2't. Cf. S. Th., De ver it.. q 14, a. 11 ; 2-2 q. 2, a.?, etc. (2) S. Aug., Contra srrm. Arian., c. 16 ; D* civ. Dei, I. XVI c. 6, n 1 Cf. Lebroton, op. cit., note B, p. 441 sq. ; Lagrange, Revue biblique, 1896, p. 387 ; Bossuet, Elévations sur ies mystères, b* semaine, 5e et 6° élévations. i 140 DE EXISTENTIA TRINITATIS Fere idem dicendum de Gen. Ill, 22 : « Ecce Adam quasi unus ex nobis factus est « el XI, 7 : « Venite, descendamus et confundamus ibi linguam eorum. » Ad Trinitatem quoque referuntur : 1) trina invocatio Dei in formulis benedictionis (Num. VI, 24-26) ; 2) Trisagion Is. VI, 3. b) In Thcophaniis. — Theophaniæ (1) a mullis Patribus refe­ runtur ad personam Filii, quem tamen censent non immediate apparuisse, sub specie quam sibi efformasset, sed apparuisse et locutum esse, mediante angelo creato, personam Verbi gerente.— His in locis itaque exhibetur non quidem testimonium Scripturæ in Trinitatem, sed argumentum fidei Ecclesiæ primilivæ (2). c) In libro Sapientiae. — IX, 1-2, 17 : « Deus patrum meorum, et Domine misericordiæ, qui fecisti omnia Verbo luo, et Sapientia tua constituisti hominem..., sensum autem tuum quis sciet, nisi tu dederis sapientiam, et miseris Spiritum Sanctum tuum de Altissimis. » — Tres termini clare numerantur : Deus seu Paler, Verbum seu Sapientia, Spiritus Sanctus. Sintne vero tres personæ ? Non certo apparet, licet verba : « dare », « mittere », facilius et melius de persona dicantur quam de dono creato. 2° Indicatur distinctio personarum. 148. A. Secundam personam a Patre distinctam exhibent : a) Prophetiae messianicæ, quæ annuntiant Messiam venturum in mundum : 1) Esse verum Deum : Emmanuel (nobiscum Deum) — Deum fortem, patrem futuri sæculi — Deum : « Deus ipse veniet et salvabit vos »;« parate viam lahve,... ecce Adonai lahve in fortitu­ dine veniet » — « lahve justus noster » — « Et egressus ejus ab initio, a diebus æternitatis » (3). 2) Esse distinctum a Patre : nam genitus est a Patre, cujus eet Filius : « Dominus dixit ad me ; Filius meus es tu ; ego hodie genui te. » — « Ex utero ante luciferum genui te » (4) ; — uncius est a Patre et constitutus sacerdos in æternum secundum ordinem Mclchisedech (5). b) Libri Sapientiales. — Prov. vin, 22-31 : « Dominus possedit me in initio viarum suarum antequam quidquam faceret a prin­ cipio. Ab æterno ordinata (ordita) sum... Nondum erant abyssi, ct ego (Sapientia) jam concepta eram... ante colles ego parturiebar... cum eo (Deo) eram cuncta componens et delectabar (gaudio eam alliciebam) ludens coram eo omni tempore. »— Eccli. xxiv, 5 sq. : « Ego (Sapientia) ex ore Altissimi prodivi, primogenita ante omnem creaturam. Ego feci in cœlis, ut oriretur lumen indeficiens... Ego in (1) Gen. XVI. 7 sq. ; xvni, 1 sq. ; xix, 17 ; xxxi, 11 sq. ; Exod. m, 2 sq. (2) Cf. A. d’Alès, in Recherches de science religieuse, April. 1930, p. 150-160. (3) Is. vu, 14 ; ix, 6 ; xxxv, 4 ; xi, 3, 10. — Jer. xxxm, 16. — Mich. v, 2. Cf. Mt. i. 23 ; Mc. i. 3. « (4) Ps. π, 7 ; Hcb. i, 5. — Ps. 109, 3 ; Mt. xxu, 42-45. (5) Ps. 44, 7-8 ; Ps. 109. 4 ; Heb.. i. 8, 9: vu, 21. » DP: EXISTENTIA TRINITATIS 444 altissimis habitavi et thronus meus in columna nubis... in me gratia omnis viæ et veritatis. » Cf. Sap., vu, 25-27 : vin, 1 ; ix, 9 ; xvm, 15. Hæc Sapientia est Sapientia æterna (Verbum Dei internum : ex ore Dei prodiens), quæ, ante rerum creationem, jam concepta et genita, apud Deum erat, Dei gaudium, et cum Deo cuncta active et harmonice componens. Ergo est persona divina a Patre dis­ tincta (1). Nec objicias Eccli. xxiv, 14 : « Ab initio et ante sæcula creata sum. » Hic enim versus e contextu explicandus est ; atqui sapientia prodit ex ore Dei ante omnem creaturam. Ergo est omnino supra omnem creaturam, a qua aperte secernitur (2). B. Tertiam personam obscurius commemorant Scriptur e V. T. Multis in locis attributa et opera divina Spiritui Sancto adseribuntur : ornat ccelos — facit homines — replet orbem terra­ rum ; — datur, effunditur super Messiam servum lahve, imo super omnem populum fidelem (3). Distinctio autem personalis Spiritus Sancti nullibi clare manifestari videtur ac nonnisi difficillime demonstrari potest ex solo V. Testamento (4), et in hoc nil mirum, nam munus præcipuum V. T. erat præparare et annuntiare adven­ tum Messiæ, qui est Filius Dei. « §11. — Doctrina N. T. Inter textus allegandos, alii referuntur speciatim ad singulas personas, alii vero simul ad 1res personas. I. — Testimonia de singulis personis 1° De Deo Patre. 149. Sæpe in Scripturis Deus dicitur Pater sensu melaphorico, respectu creaturarum, tum propter beneficentiam naturalem, qua eas in esse creat, conservat et gubernat, — tum propter beneficentiam supernaturalem, qua, ipsis largiendo gratiam sanctificantem, eas in filios adoptat (5). Quandoque vocatur Pater sensu omnino proprio, respectu alius personæ quæ, natura et generatione vere est ejus Filius. Ita Rom. xv, 6 : « Honorificetis Deum et Patrem Domini nostri Jesu (1) Cf. Mt. in, 17, xvn, 5 ; Heb i, 3. — (2) Cf. Lebreton, op. cii.t p. 110 sq. (3) Job, 26, 13 ; 33, 4 ; Ps. 103, 30. — Is. xi, 1-2 ; 42, 1 sq. ; 61, I sq. — 32, 15 ; Ezech. xi, 19 : 36, 26 ; Joël, n, 28 ; Sap. i, 7 ; ix, 17. (4) Lebreton, «p. cit., p. 100 sq. (5) Mt. v, 16, 45 ; vt, 6-15, 26, etc. — Jo. i, 12 ; Rom. vni, 15 ; Gal. iv, 4 sq. ; I Jn. ni, 1-2. {42 DE EXISTENTIA TRINITATIS Christi. » — Apostoli audierunt Deum Palrcm de Christo dicen­ tem : « Hic est Filius meus dilectus » (1). De«divinitate autem Palris nemo unquam dubitavit qui verum Deum confitetur. De Patre enim, ut de persona contradistincta ab altera quæ respectu Ipsius sit vere « Filius » proprius ac natu­ ralis (ut modo demonstrabimus), Scripturae dicunt quod sil simpliciter Deus — Deus vivus — solus Deus verus — Omniscius * — Dominus cœli cl lerræ (2), etc. 2° De Deo Filio. 150. A. Filius est vera persona. — Patet : a) Ex vocibus quibus designatur, quæ sunt nomina personæ ; dicitur enim : « unige­ nitus a Patre », « unigenitus Filius ». « Filius primogenitus » (Jo. i,’ 14, 18 ; Heh. i, 6). ' b) Ex comparatione cum aliis personis. — Dicitur major Jona. Salomone, David, Abraham, Moyse, imo omnibus prophetis (3). c) Ex operalionibus el proprietatibus, personalibus. — Est prae­ dicator et fundator regni spiritualis,est Dominus templi et sabbati, est thaumaturgus extraordinarius, veniet in majestate sua homi­ nes judicaturus (4). B. Filius est persona distincta a Patre. — Nam : a) Genitus est a Patre (Jo. i, 14, 18). b) Est « apud Deum » (Patrem), juxta illud Jo. xvn, 5 : « Cla­ rifica me, tu, Pater, apud temetipsum, claritate quam habui, priusquam mundus esset, apud ten, cf. Jo. i, 1, χντ,28.—Jo. i, 18, 14 : « Est in sinu Palris », et dum Pater remanet apud semetipsum, « Verbum (Filiu«) caro factum est et habitavit in nobis ». Distinctio ideo inter Patrem et Filium est real is. Cf. Rom. i, 3. c) Pater et Filius sese mutuo cognoscunt, Mt. xi, 27 : « Nemo novit Filium nisi Pater, neque Patrem quis novit, nisi Filius. » — Filius rogat Patrem, a quo exivit, a quo missus est in mundum, ad faciendum ejus voluntatem, et ad quem rediturus est (5). (1 ) Cf. II Cor. 1.3; xi, 31 ; Eph. i, 3. Prat, La théologie de S. Paul, t. 2. ed. 5. p. 205 sq. (2) Jo. v, 18, vi, 46, vm, 54. — Mt xvi, 16. — Jo. xvn, 3-5. — Mt. xxiv, 36. — Mt. xi, 25, etc. ■ (3) Mt ΧΠ, 41 ; xxti, 43 ; Jo. vin. 52, 58 ; Mt. v ; Jo. v, 39 ; Heb i 4-7 (4) ’ Mt. v, 21-22, 22-29, 31-42, 43-44 . Lc. vi, 12-16 , Jo vh, 16 ; — Mt. xn, 5, 9 sq. ; — Lc. iv, 3 vm, 28-54 ; Mt. X, 8 ; Lc <. 1-6 ; — Mt. xxv' 31. — (5i Jo. xiv, 26, 28 ; Gal. iv, 4 ; Jo. vr, 38. | DE EXISTENTIA TRINITATIS 143 C. Filius est persona divina. — Constat : a) Ex nomine Dei : 1) Jo. i, 1 : a In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum et Deus erat Verbum » (θε$ς absque articulo) ήν ο / όγος). Ergo Verbum non minus est Deus quam ille apud quem erat in principio. — 2) Rom. ix, 5 : « Ex quibus est Christus secundum carnem, qui est super omnia Deus (1) benedictus in sæcula. » — 3) Heb. i, 8 : « Ad Filium (dixit Deus Pater) : Thronus tuus, Deus, in sæculum sæculi ». — 4) 1 Jo. v, 20 : « Hic (verus Filius Dei) est verus Deus, et vita aeterna. » b) Ex filiatione propria. — Est [Jo. i, 14, 18] : « Filius unigenitus a Patre » — Coi. i, 13 : « Filius dilectionis » — Eph. i, 7 : « Filius dilectus » — Rom. vm, 3 ; Gal. iv, 4 : « Filius » simpliciter. Ergo non filius adoptione sicut homines, neque sensu lato sicut angeli (Heb. i, 5 sq.) sed sensu omnino proprio et stricto (Rom. vm, 32) « Filius proprius », cujus filiatio vere essentialis, nonnisi a Patre revelari potuit (Mt. xvi, 17, xxvi , G3 sq.). Ergo est ejusdem essentiæ ac Pater seu Deus (2). c) Ex divinis proprielalibus. — 1) Est æqualis Palri : Habet eamdem naturam (Philip, n, 6) : « Qui cum in forma (conditione) Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se aequalem Deo. » — Imo est unum cum Patre, unitate utique naturae, nam est in Patre et Pater est in illo : id intelligunt Judæi qui, propter hoc, eum lapidare volunt (Jo. x, 27 sq.). — Habet (Jo. xvi, 15) « omnia quæcumque habet Pater » ; habet eamdem potentiam (Jo. v, 19) : « quæcumque ille (Pater) fecerit, hæc et Filius similiter facit ». Sed potentia eadem supponit naturam eamdem. Ergo rursus Filius est Deus non minus quam Pater. 2) Est ælernus, nam [Jo. i, 1] : « In principio erat » (3), est [Col. i, 15-17] : « primogenitus omnis creaturæ... (et) est ante omnia ». 3) Est immutabilis, quia est « in forma Dei », et « permanebit » (Philip, ii, 6 ; Heb. i, 11). 4) Est infinitus, « quia in ipso inhabitat omnis plenitudo divi­ nitatis » (Coi. n, 9). (1) Hæc est communis interpretatio Patrum et theologorum, cf. Prat, La théologie de S. Paul, t. 2, ed. 13. p 149 sq. ; Tit. n, 13-14, in, 4. (2) Cf. De Grandmalson, Jésus-Christ, ed. 12, t. 2, p. 40-45, 74-76 ; Lagrange, S Mare, ed. 4, p. 402, n. 62 ; S. Luc, p. 572 sq. (3) Etiamsi hæc verba intelliganiur de initio temporis, Verbum jam erat ; ergo erat ante creationem seu ab æterno. Cf. Jo. vm, 58. 144 DE EXISTENTIA TRINITATIS d) E divinis operaliunibus. — 1) Habet scientiam divinam : Deum videt et cognoscit, visione et cognitione perfecta, essentiali . nempe et divina (Jo. i, 18) : ea enim quæ ratio humana attingere nequit, quæ ignorant etiam sapientes et prudentes, secreta scilicet Dei, ipse enarravit ; — Gol. n, 3 : In ipso « sunt omnes thesauri sapientiæ et scientiæ absconditi » ; quare (Mt. xi, 25-27, Lc. x, 22) : « nemo novit Filium (τον υιόν) nisi Pater (ό πατήρ), neque Pa­ trem quis novit nisi Filius et cui voluerit Filius revelare ». Hinc inter Patrem et Filium adest, cognitio perfecta et mutua, creaturis omnino incommunicabilis, et hoc, quia Filius est Filius Dei Patris et quia Pater est hujus Filii Pater. Hæc itaque cognitio, æqualis in Patre et Filio, plane arguit in Filio naturam divinam. 2) Creavit et in esse omnia conservat (Jo. i, 3) : « Omnia per Ipsum lacta sunt, et sine Ipso factum est nihil quod factum est » — Coi. i, 1G-17 : « In ipso condita sunt universa in cœlis et in terra... omnia per ipsum et in ipso creata sunt... et omnia in ipso constant». — Heb. i, 3 : Est « portans omnia verbo virtutis suæ ». Sed res creare et conservare est solius Dei proprium (1). Ergo. 3) Est auctor vitæ supernaturatis : Per eum homines efficiuntur filii Dei adoptivi (Rom. vm, 14-17). — Ipsum sequentibus confert « gratiam » — « purgationem peccatorum », imo et « vitam æter­ nam » (Jo. i, 17 ; — Rom. xvi, 20 ; I Cor. xvi, 23, etc. Heb. i, 3.— Jo. x, 28). e) E divino cultu. — Idem cultus ipsi debetur qui Deo Patri exhibetur (Jo. v, 23) : « Ut omnes honorificent Filium, sicut honorificant Patrem ; qui non honorificat Filium, non honorificat Patrem, qui misit illum » — Philip, ii, 1 : « Ut in nomine Jesu omne genu flectatur coelestium, terrestrium et infernorum ». Cf. Heb. i, 6. ' 3° Do Deo Spiritu Sancto. 151. Etsi nomen « Spiritus » varias habet significationes in N. T., ‘mullis in locis certissime specialem designat personam divinam, a Paire et Filio distinctam. 9 En praecipui textus : 1) Jo. xiv, 16-17 : α Et ego rogabo Patrem, et alium Paraclitum dabit vobis..., Spiritum veritatis... et in vobis erit ». - 2) 1 bid., 26 : « Paraclitus autem Spiritus Sanctus, quem mittet Pater in nomine meo, ille vos docebit omnia. » — /1) Dp Deo creante, infra, n. 249. DE EXISTENTIA TRINITATIS 145 3) Jo. xv, 26-27 : « Cum autem venerit Paraclitus, quem ego mittam vobis a Patre, Spiritum veritatis, qui a Patre procedit, ille testimonium perhibebit de me. » — 4) Jo. xvi, 7, 8, 13, 14 : « Expedit vobis ut ego vadam : si enim non abiero, Paraclitus non veniet ad vos ; si autem abiero, mittam eum ad vos. Et cum venerit ille, arguet mundum de peccato... Cum autem venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem. Non enim loquetur a semetipso ; sed quæcumque audiet, loquetur..., ille me clarificabit, quia de meo accipiet et annuntiabit vobis. » A. Spiritus Sanctus est vere persona. — a) Ex nominibus Spiritus Sancti et Paraclili. — 1) Licet vocabulum (Spiritus) τό πνευμζ sit neutrum, Evangelista, non jam ad grammaticæ regulas intendens animum, sed ad « Illum » (Spiritum) tanquam ad « personam », adhibet pronomen masculinum έζεΐνος (ille). — 2) Vocabulum « Paraclitus », sive advocatum sive consolatorem significet, nonnisi personæ convenit (1). b) Ex comparatione cum Filio. — 1) Persona est eadem ratione ac Filius : « Ego (Filius) rogabo Patrem et alium Paraclitum dabit vobis. » (Jo. xiv, 16.) Ergo vel neganda est personalitas Filii, vel admittenda personalitas Spiritus Sancti. — 2) « Omnis qui dicit verbum in Filium hominis, remittetur ei ; ei autem qui in Spiritum S. blasphemaverit, non remittetur » [Lc. xn, 10]. c) Ex operationibus personalibus. — 1) Docebil Apostolos omnem veritatem, eis suggeret quæcumque dixerit Filius ; arguet mundum de peccato. — 2) Ministros constituit et sibi segregal (Aci. xx, 28) : « Attendite vobis et universo gregi, in quo vos Spiritus Sanctus posuit episcopos regere Ecclesiam Dei. » — Act. xiii, 2 : « Dixit illi Spiritus S. : segregate mihi Saulum et Barnabam in opus ad quod assumpsi eos. » — 3) Decreta facit per Apostolos : « Visum est Spiritui Sancto et nobis « [Act. xv, 28]. — 4) Inhabitat in cordibus justorum [Rom. vm, 9-11] : « Si tamen Spiritus Dei habitat in vobis... propter inhabitantem Spiritum ejus in vobis. CI. I Cor. m, 16, vi, 19. — 5) Potest contristari et lentari (Eph. iv, 30) : « Nolite contristare Spiritum Sanctum Dei, in quo signati estis » ; — Act. v, 3, 9 : « Quid utique convenit vobis tentare Spiritum Domini ? » — 6) Operalur dona superna(1) Cf. Lebreton, Lee origines du dogme de la Trinité, Beauchesne, ed. 1, p. 432 sq. ; Lamonnyer, in Revue des sciences phil. et théol., jul. 1927, p. 293 sq. I 146 DE EXISTENTJA TRINITATIS turalia [I Cor. xn, 11] : · Omnia (charismata)... dividens singulis proui vult. » Atqui hæc omnia sunt personæ intellectu et voluntate præditæ. Ergo. B. Spiritus S. est persona distincta a Patre et Filio. — a) Dislincla a Paire. — Ad orationem enim Filii mittitur a Patre, a quo procedit. b) Distincta a Filio. — Spiritus Sanctus est alius (Paraclitus) a Filio, mittitur a Patre in nomine Filii, ; imo mittetur ab ipso Filio, quando ipse abierit e mundo, et testimonium perhibebit de Filio, et clarificabit Filium, quia de Filio accipiet. . C. Spiritus Sanctus est persona divina. — a) Idenlificatur cum Deo. — 1) Mentiri Spiritui Sancio est mentiri Deo, et Spiritum Sanctum offendere est Deum ipsum offendere (Act. v, 3 ; Mt. xn, 32). — 2) Esse templum Spirilus Sancti idem est ac esse templum Dei : « Nescitis quia templum Dei estis et Spirilus Dei habitat in vobis ?» « An nescitis quoniam membra vestra templum sunt Spirilus Sancli... glorificate et portate Deum in corpore vestro ? » (I Cor. ni, 16 ; vi, 19, 20). ; b) Ex attributis el operationibus diuinis. — Ei tribuitur : ! 1) Scientia diuina : « Spiritus enim omnia scrutatur, etiam pro­ funda Dei..., quæ Dei sunt nemo cognovit nisi Spiritus Dei. » (I Cor. n, 10-12.) 2) Inspiratio prophetarum et futurorum prædiclio (II Pet. I, 21) : « Spiritu Sancto inspirati, locuti sunt sancti Dei homines. » — Act. xx, 23 : « Spiritus Sanctus mihi (Paulo) protestatur dicens, quoniam vincula et tribulationes Jerosolymis me manent. » — Act. i, 16 : ï Prædixit Spiritus Sanctus per os David. » ' 3) Largitio charismatum : « Divisiones gratiarum sunt, idem autem Spirilus... Et divisiones operationum sunt, idem vero Deus, qui operatur omnia in omnibus... Hæc... operatur unus atque idem Spiritus, dividens singulis prout vult. » (I Cor. xii, 4, 6, 11.) 4) Conceptio Verbi in utero Mariæ [Le. i, 35] : « Spirilus Sanctus superveniet in te..., quod nascetur ex te Sanctum, vocabitur Filius Dei. » — Mt. i, 20 : « Quod in ea (Maria) natum est, de Spiritu Sancio est. » 5) Hominum sanctificatio (Jo. m, 5) : « Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu Sancio, non potest introire in reenum Dei. » — DE EXISTENTIA TRINITATIS 147 Rom. v, 5 : « Caritas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spi­ ritum Sanctum, qui datus est nobis. » Cf. I Cor. vi. 11. 6) Resurrectio corporum : « Qui suscitavit J.-C. a mortuis vivificabit ct mortalia corpora, propter inhabitantem Spiritum ejus in vobis. » [Rom. vm, 9-11.] 7) Operatio miraculorum : e Si autem ego in Spiritu Dei ejicio daemones, igitur pervenit in vos regnum Dei. » [Mt. xn, 28.j 8J Cultus divinus [II Cor. xiti, 13] : « Gratia Domini J. C., et charitas Dei, et communicatio Sancti Spirilus sit cum omnibus vobis. » * II. — Testimonia de trihns personis simul 152. Singuli textus, quos afferemus, fortasse de se non essent argumenta apodictica existentiæ trium personarum in unico Deo ; quidam tamen id certo demonstrant, et alii sunt saltem confir­ matio doctrinæ minime spernenda. Trinitas manifestatur : A. In annuntiationis descriptione : « Et irgiessus angelus a eam dixit... : ecce concipies in uteio et paries filium... Hic eri magnus ct Filius Allissimi vocabitur... Spiritus Sanctus superd veniet in te, et Virtus Altissimi obumbrabit tibi. Ideoque et quod nascetur ex te Sanctum vocabitur Filius Dei. » Lc. i, 28-32). — Hic numerantur : Filius Dei, Spirilus Sanctus, et Allissimus seu Deus Paler, nam Jesus est Altissimi Filius. Altissimus ejusque Filius sunt certe duæ personæ ; at non ita evidenter apparet Spiritum Sanctum esse personam a Patre et Filio distinctam, nam termini æquivalcntes « Spiritus Sanctus » et « virtus Altissimi » possent designare solam essentiam Dei spiritualem et omnipo­ tentem. B. In Baptismo Christi : « Jesu baptizato et orante, apertum est coelum. Et descendit Spiritus Sanclus corporali specie sicut co­ lumba in ipsum ; et vox de coelo facta est : Tu es Filius meus ‘dilectus, in te complacui mihi. > (Lc. m, 21-22) : — Spirilus Sanclus aperte distinguitur a Jesu, qui a Paire dicitur : Filius meus dilectus. C. In solemni missione Apostolorum : « Euntes ergo docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus i 148 DE EXISTEXTIA T-KIXITATIS Sancti (ξι; τό όνομα τού πχτρος κα* τού υίοΰ καί τού άγιου πνεόμζ::; (ML XXVIII, 19). Hoc in textu sermo est : I a) De tribus personis. — Nomina enim Pater et Filius, sic ; absolute sumpta, sunt sine dubio nomina personalia. Ergo Spiri­ tus S., qui in eodem ordine st gradu ponitur, est ipse persona. — Insuper baptizare in nomine rei alicujus non subsistentis esset quid prorsus absonum. b) De personis distinctis. — Pater necessario est alius a Filio suo : ipsæ enim voces originem exprimunt unius ab altero. Ergo Spiritus S. est persona distincta a Patre et Filio, eo magis quod in græco, non solum conjunctio (και) sed articulus (τού) ante singula nomina repetitur. c) In nalura divina. — Baptizari est liberari a peccato, justifi­ cari (Tit. ni. 5-6), et Deo consecrari (Rom. vi, 3-13 ; I Cor. i. 12-15 ; Gal. m, 26-28). Ergo baptizari in nomine vel in nomen Patris et F. et Sp. S., est vel consecrari et devoveri Patri et Filio et Spiritui Sancto, vel regenerari et sanctificari auctoritate et virtute P. et F. et Sp. S. Sed soli Deo consecrari possumus, soliusque Dei virtute a peccato liberari. Ergo P. et F. et Sp. S. sunt Deus. ‘ d) In eadem numerica nalura divina. — Patet : 1) ex tota doc­ trina revelata de unitate Dei (n. 45) ; 2) ex ipso textu, ubi aucto­ ritas et majestas horum trium, quorum nomine Baptismus datur et quibus devovet, singulariter « in nomine » exprimuntur (1). — 3) « Confirmatur ex eo quod, in illa (formula), quocumque sensu intelligatur, « Pater » certe intelligitur Deus verus. Ergo, ratione connumerationis, et Filius et Spiritus S. » Galtier, n. 63. D. In i.ocis jam allatis : 1) de promissione Spiritus Sancti (Jo. xiv, xv, xvi) ; 2) de doxologia S. Pauli (II Cor. xm, 13), cui addi potest initium primæ Petri, i, 1,2:« Petrus... electis... secundum praescientiam Dei Patris, in sanctificationem Spirilus, in obcdientiam et aspersionem sanguinis Jesu Christi. » Cf. Eph. iv, 4-7 ; Gal. iv, 6 ; Heb. x, 29. 152a. Conclusio generalis : Tres personae, ab invicem distinctae; habent eamdem numero naturam divinam. Id constat : a) Ex doctrina expressa Ecclesiae, n. 143, 144a. — (1) Cf. Lebreton, Les origines du dogme de la Trinité, Jésus-Christ, t. 1, note x. p. 564-567. 7, p. 609 ; Prat, mBF"’ HI·: EXISTENTIA TRINITATIS 149 b) Ex mandato Christi Baptismum conferendi, uti modo demons­ travimus. — c) Ex demonstratione præcedenti. n. 149-152 : Etenim Pater, Filius et Spiritus S. eadem operantur opera vere divina v. g. creationis, animarum sanctificationis, inspirationis propher tarum, etc. ; ergo singuli habent naturam divinam. Hæc autem natura est eadem numero in tribus, ut patet : 1) ex doctrina fun­ damentali de unitate Dei : cum enim Deus sit unus, Pater, Filius et Spiritus S., qui Deus sunt, necessario sunt idem unus Deus ; 2) ex verbis explicitis, v. g. Jo. i, 18, x, 25 sq. ; Mt. xi, 25-27 ; Jo. xvi. 14-15 ; I Cor. n, 10-11, etc. 153. De commate Joannæo. — Ad quæstionem : « utrum tuto negari, aut saltem in dubium revocari possit esse au'henlicum textum S. Joannis in epistola la, V, 7 : « Tres sunt qui testimonium dant in coelo : Paler, Verbum et Spiritus Sanctus, et hi tres unum sunt... », cminentissimi Cardinales respondendum mandarunt negative 13 jam 1897. Sensum autem et valorem hujus decreti ita postea declaravit eadem S. Cong. S. Officii, 2 Jun. 1927, Enchir. Biblicum, p. 47. n. 121 : « Decretum hoc latum est ut coerceretur audacia privato­ rum doctorum jus sibi tribuentium aulhenliam commatis Johannæi aut penilus rejiciendi aut ultimo judicio saltem in dubium revo­ candi. Minime vero impedire voluit quominus scriplores catholici rem plenius investigarent atque, argumentis hinc inde accurate perpensis, cum ea quam rei gravitas requirit moderatione et tempe­ rantia, in sententiam qenuinilali contrariam inclinarent, modo profiterentur se paratos esse stare judicio Ecclesiae, cui a Jesu Christo munus demandatum est Sacras Litteras non solum interpretandi sed etiam fideliter custodiendi (1).' » Igitur, etiam post decretum, debita cum reverentia moveri potest inter catholicos quæstio de historica genuinilale commatis, at omnes ut firmum Traditionis testimonium illud retinere debent, nam ejus aulhenlia dogmatica a nemine negari aut in dubium vocari potest, cum jam a multis sæculis in Vulgatam receptum sit et in Liturgia adhibitum. ART. Ill Existentia Trinitatis ex Traditione 154. Divinitas Filii in Cone. Nicæno (32?)), et divinitas Spiritus S. in Cone. Consi. I (381) solemniler fuit definita. Igitur extra (1) Cf. Comely, Introd. in Scripturam S., m, n. ‘231 sq. ; Franzelln» De Deo Trino, th. 4 et 5 ; Pesch, η. 462 sq. ; Lobrelon, op. cit., note K, p. 524 sq. ; VanNoort, n. 145 sq. ; HopiL, Introd. spec, tn libros N. T , Rom» 1926, p. 410. 150 DE EXISTENTIA TRINITATIS controversiam est, inde ab eo tempore, fidem SS. Trinitatis fuisse universalem in Ecclesia. Quare satis erit breviter proponere testimonia anle-N icæna, desumpta tum ex praxi et cultu Ecclesia, tum ex operibus Patrum. Cf. Gallier, De SS. Trinitate in se et in nobis, n. 67-117. 1. — Praxis Ecclesiæ Praxis Ècclesiæ manifestatur : I 155. A. In modo baptizandi. — a) Ex Irina immersione aut 1 infusione in honorem trium personarum : 1) Legitur in Didache, vu, 1, J. 4 : « Baptizate in nomine P. et F. et Sp. Su. EITundein caput ter aquam in nomine P. et F. et Sp. Su. » — 2) Ait Tertul­ lianus, De Corona, 3, J. 3G7 : « Nec semel, sed ter, ad singula nomina in personas singulas tingimur^», « ter mergitamur ». Cf. Adv. Praxeam, c. 26. | b) Ex invocatione Trinitatis a ministro facta. — 1) Christiani, ait S. Justinus, I A pol., Gl, J. 126 : « in nomine Parentis univer­ sorum ac Domini Dei, ac Salvatoris nostri J.-C. et Spiritus Sancti, lavacrum in aqua tunc suscipiunt. » — 2) Firmi! ianus Cæsar., inter ep. Cypr. 75, n. 11, testatur hominem Baptismo justificari, α invocata Trinitate nominum P. et F. et Sp. Su ». c) Ex professione fidei in Trinitatem emittenda ab adultis ante Baptismum : Ter interrogatus : « Credis in Deum Patrem omnipo­ tentem ? — Credis in J.-C. Filium Dei ? — Credis in Spiritum Sanciam Paraclitum ? » baptizandus 1er respondebat : Credo. Id aperte constat ex variis « Ordinibus Baptismi » etiam anti­ quissimis, in quibus exponitur ritus servandus in Baptismo conferendo (1). B. In variis symbolis. — Omnia symbola, nullo except o, D. 2 sq., jam ab initio Ecclesiæ, fidem profitentur Trinitatis. Id explicite declarat S. Iræneus, Adv. hær., 1. 1, c. 10, π. 1, J. 191 : c. Eccle­ sia... ab Apostolis et a discipulis eorum accepit eam fidem, quæ est in unum Deum Patrem omnipotentem... et in unum J.-C. Filium Dei, incarnatum pro nostra salute, et in Sp. Sanciam, qui per prophetas prædicavit. » — Hancque professionem fidei egregie (1) De Puniet, in Did. (V Archéol., art. Baptême, f II col. 251 so. ; Duchesne Les origines du culte chrétien, c. 9, p. 312 sq. ; J. Lebreton, Histoire du dogme de la Trinité, t. II, p. 134 sq. ; Galtler, n. 69. DE EXISTENTIA TRINITATIS 151 explicat Gregorius Thaumalurgus (Expositio fidei, J. 611) contra Paulum Samosatcnum (1 . C. In doxologiis. — Inde a tempore Apostolorum exstant inter fideles doxologiæ, privalim aut publice frequentandae, quibus idem defertur honor Patri et Filio et Spiritui Sancto. a) S. Justinus. 1 Apol., 65, J. 128, testatur eum, qui fratribus præest, « laudem et gloriam universorum Parenti per nomen Filii et Spiritus Sancti » emittere. — b) Hymnus vespertinus Græcorum, J. 108 (2 vel 3 sæc.), sic habet : « Lumen cernentes vespertinum, laudamus PaLrem ct Filium et Sanctum Spiritum Dei. » — c) Formula α Gloria P. et F. et Sp. S10 » ab inilio præsscripta dicitur a S. Basilio ; « a presbyteris qui ante nos vixerunt, accepta » a S. Dionysio Alex, (t 264) : (Deo P. et F. cum S. Spi­ ritu) (Ap. S. Basil., De Spir. S., c. 29, n. 71, 72. Cf. Lebrelon, op. cit., t. 2, p. 189-247, 618-630). Ilis in formulis clare exhibetur distinctio et aequalitas persona­ rum, quibus eadem præstatur gloria. Forma autem (Gloria P. per F. in (cum) Sp. St0), ordinem exprimens personarum (non inæqualitatem), orthodoxa est, licet ab Ecclesia fuerit derelicta, quia ab Arianis in sensum pravum detorquebatur. D. In actibus Martyrum. — Martyres, corain judicibus, pro­ fessi sunt fidem Trinitatis : « Te (verax Deus)... glorifico per... J. C., dilectum Filium, per quem Libi cum ipso et Spiritu Sancto gloria. » — « Christum cum Patre et Sp. St0 Deum esse confiteor. » — « Dominum Christum confiteor, Filium Altissimi Patris... ip«um cum Patre et SpiriLu Sancto unum solum Deum esse profiteor (2). » § 11. — Testimonia Patrum Fidem ante-Nicænam de Trinitate clarissime testantur Patres postnicæni : 156. 1) Sic S. Athanasius, Ep. ad Scrap., ep. 1, n. 28, J. 782 : «Videamus similiter et praeterea hanc ab inilio traditionem doctri­ namque ac fidem calholicæ Ecclesiæ, quam scilicet Dominus tra­ didit, Apostoli prædicaverc et Patres servavere... Trinitas sancta et (1) Ci. Vacandard, in Diet. apol. de la foi catholique, art. Apôtres (symbole des), col. 272 sq. ; Batiffol et Vacant, in Did. thèol., art. Apôtres (symbole des), col. 1600 sq. ; Galtler, n. 70-71. (2) Martyr. S. Polycarpi, Journel, 80. — Epipodii, Vincentii, etc. Cf. Franzelin, th. 10, p. 157„sq. ; Pesch, n. 478. 152 DE EXISTENTIA TRINITATIS perfecta est, quæ in Paire et Filio et Spirilu Sancto agnoscitur, nihilque alienum vel extrinsecus admixtum habet..., sed tota creandi et efficiendi vi prædita est; sibi quoque similis et individua est natura, unaque ejus efficacia et actio... Trinitas non nomine tenus et sola verborum specie est Trinit as, sed vere, et reipsa exsistit Trinitas... Sed ut hanc esse fidem Ecclesiæ intelligant, eos discere operæ pretium est, quonam modo Dominus, mittens Apostolos, iisdem praeceperit ut istud fundamentum in Ecclesia jacerent : Euntes, inquit, docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine P. et F. et Sp. Sil « (1). $ 2) Sic S. Basilius, ep. 189, 2, anathematizat eos omnes'qui « tres deos » dicunt ; aitque ep. 236, 6, J. 926 : « Esseniiam unam in divinitate confitemur... Credo in Deum Patrem... Credo in Deum Filium... Credo et in divinum Spiritum S., adeo ut omnino... unitas servetur in unius deilalis confessione ». Cf. ep. 38, 4 ; 189, 7; De Spiritu S., c. 18, n. 37 ; J. 915, 920, 953. S. Gregorius Naz., or. 31, n. 9, J. 996 : « Alius Pater, alius Filius, alius Spiritus S. appellatur, atque ita inconfusa trium personarum distinctio in una diuimlali* nalura... conservatur » ; or, 33, n. 16, J. 999 : Fideles « Patrem et Filium et Spiritum S. adorant, deilalem unam. : Deum Patrem, Deum Filium, Deum... Spiritum S., unam naluram in tribus... perse subsistentibus, numero quidem distinctis, non autem distinctis divinitate». Cf. or. 39, n. 11 ; ep. 101 ; J. 1008, 1017. S. Gregorius Nyss., Coni. Eunom., 1. 1, n. 484 : « Unam naluram in diversis hypostasibus confitemur ». Cf. opusc. « Quod non sint tres dii > et « De communibus notionibus », J. 1037-1039. 3) Sic S. Phcebad. ep. Aginn. (f 392), Lib. coni. Arian., n. 22, J. 898 : « Hoc (Trinitatem) credimus, hoc tenemus, quia hoc acce­ pimus a prophetis, hoc nobis euangelia locuta sunt, hoc apostoli tradiderunt, hoc marhjrcs passione confessi sunt ; in hoc mentibus fidei etiam hæremus, contra quod etiamsi angelus de coelo annun­ tiaverit, anathema sit ». Cf. S. Epiphan., Adv. hær. pan., hær. 73, c. 32 ; J. 1107. 4) Sic S. Augustinus, De Trin., 1. 1, c. 4, n. 7, J. 1650 : « Omnes quos legere potui, qui ante me scripserunt de Trinitate, quæ Deus est, divinorum librorum veterum et novorum catholici tractatores, hoc intenderunt secundum Sripluras docere, quod Paler et Filius et Spiritus Sanctus unius ejusdemque substantiae inseparabili æqualilale divinam insinuent unitatem ; ideoque non sint tres dii sed unus Deus, quamvis Pater Filium genuerit, et ideo Filius non sit qui Pater est ; Filiusque a Patre sil genitus, et ideo Pater non sit qui Filius est ; Spirilusque Sanctus nec Pater sit nec Filius, sed tantum Patris et Filii Spiritus, Patri et Filio etiam coæqualis, et ad Trinitatis pertinens unitatem ». — Item ep. 120, 3, 17 : α Paler (1) Similia habet, ibid., ep. 3, n. 6, et ep. de deer. Niceen. syn., n. 27. — Journel, 784, 756. â DE EXISTENTIA TRINITATIS 153 et Filius et Spiritus S. inseparabiliter sunt unius ejusdemque substan­ ti® vel essentiæ... Restat itaque ut ita credamus unius esse substan­ tiae Trinitatem, ut ipsa essentia non aliud sit quam ipsa Trinitas». Sed audiamus ipsos Patres antenicænos : 157. Primo sæculo, Paires aposlolici (1), occasionaliter de Deo loquentes, unitatem simul et trinitatem personarum edocent : S. Clemens Rom., I ad Cor. 46, 6 ; 58, 2 ; J. 23, 28 : « Unum Deum habemus, et unum Christum, et unum Spirilum gratiæ super nos effusum. » — « Deus vivit et Dominus J. C. vivit, et Spirilus Sanclus, fides el spes electorum. » Tres itaque personæ sunt unum et idem objectum fidei et spei christianæ seu una et eadem divinitas. — Paulo supra divinitatem Spiritus Sancti aperte declarat, illi attribuendo inspirationem prophetarum et Scripturæ Sacræ (I Cor. 45, 2 ; J. 22). S. Ignatius M., Ad Magn., xm, 1-2 : « Studete confirmari in doctrinis Domini et Apostolorum..., in Filio et Patre et in Spi­ ritu... Subjecti estote episcopo ut Jesus Christus Patri secundum carnem, et Apostoli Christo et Patri et Spiritui. » Alibi ^Magn. vu, 2, vin, 2] vocat Filium « unum Jesum Christum, qui ab uno Patre prodiit » et in mullis locis 1res personas expresse enumerat, v. g. Magn. vin, 2 ; Eph. ix, 1, xvm, 2 ; Philad., inscr. — Chris tum sæpe vocat « Deum nostrum », v. g. Eph. inscr, vn, 2 ; xvm, 2 ; Rom. inscr., m, 3, vi, 3. Jam supra retulimus testimonia S. Polycarpi et Doctrinæ 12 Apostolorum. 158. Sæculo secundo, Patres apologetæ, contra paganos fidem Christianam vindicantes, clarius et fusius doctrinam de Trinitate declarant : $ Aristides, Apol. 15, J. 112 : « Hic (J. C.) Dei Altissimi Filius esse creditur, qui in Spiritu Sancio descendit ad salvandos homi­ nes... Deum rerum omnium conditorem atque architectum in Filio unigenito et Spirilu Sancio agnoscunt, nec præter eum ullum alium Deum venerarii ur. » S. Justinus, I Apol. 6, J. 113 : « Eum (Patrem) et Filium, qui (1) Lebreton, Hist, du dogme de la Trinité, t. 2, 1. 4, p. 277-281, 326-331 ; Choppln, La Trinité chez les Pères Apostoliques, Desclée, 1925 ; Cayré, op. cil., t. 2, table doctrinale, n. 54 sq. 154 DE EXISTENTIA TRINITATIS ab eo venit... et Spiritum propheticum colimus et adoramus » (1). Athenagoras, Leyat. pro Christianis, 10, 24, J. 164, 1G5 : I « Unum ingenitum et aeternum tenemus Deum... Agnoscimus et Dei Filium... Spiritum Sanctum, qui in prophetis operatur... Quis igitur non miretur, cum atheos vocari audiat eos, qui Deum Patrem et Filium et Spiritum Sanctum asserunt, ac eorum et in unione potentiam et in ordine distinctionem demonstrant ? » I Cf. Lebrelon, op. cit., p. 496 sq. S. Theoph. Antioch., Ad Aulol. 1. 2, n. 15, J. 180 : « Tres illi I dies, qui ante luminaria fuerunt, imago sunt Trinitatis, Dei, ejus Verbi, ejusque Sapientiae. » Cf. Lebreton, p. 510, 513. S. Irenæus, Ludg. ep., adversus Gnosticos, præsertim Valentinianos, pulcherrimum scripsit opus., in quo egregius est testis de fide Trinitatis : « Ecclesia... ab Apostolis et a discipulis eorum accepit eam fidem, quæ in unum Deum, Patrem omnipotentem..., et in unum J. C. Filium Dei..., et in Spiritum Sanctum, qui per I prophetas prædicavit dispositiones Dei. » — « Adest enim ei j (Deo) semper Verbum et Sapientia, Filius et Spiritus, per quos et in quibus omnia libere et sponte fecit (2). » Ciem. Alex. : α Unus quidem est universorum Paler, unum est etiam Verbum universorum, et Spiritus Sanctus unus. » — « Laudemus unum Patrem et Filium, Filium et Patrem..., una cum Spiritu Sancio » (3). 159. Sæculo secundo exeunte, Monarchianos impugnarunt S. Hippolytus et Tertullianus. Tertullianus unitatem substantiæ divinæ et trinitatem persona­ rum lucide exponit : « Unicum quidem Deum credimus... (nec tamen putamus) « ipsum eumdemque (esse) et Patrem et Filium et Spiritum... custodiatur (enim) œconomiæ sacramentum, quæ unitatem in Trinitatem disponit, 1res dirigens Patrem et Filium et Spiritum, tres autem non statu, sed gradu, nec substantia, sed forma, nec potestate, sed specie, unius autem substantiæ et unius status et unius potestatis, quia unus Deus ex quo et gradus (1) Cf. n. 13, 61, 65. Journel, 117, 12«, 128 ; Lebreton, op. cit., p. 469-480. (2) Adi>. hocr., ). 1, c. 10, η. 1 ; 1. 4, c. 20, n 1 ; 1. 5, c. 18, n. 2. Journel, 191, 235. 256 ; cf. Dcmonst. prodicat evang., 3, 6, 99 ; Lebreton, op. cit., p. 541-550. (3) Pxdag.,1. 1, c. 6, n. 41, 3 1. 3, c. 12, n. 101,2. Journel, 408, 414. Cf. Ttxeront, Hist, des dogmes, t. I, p. 265 sq. ; Do la Barre, in Diet, thiol., art. Clément d’Alex. DE EXISTENTIA TRINITATIS 155 isti et formæ et species in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti deputantur. » « Dico alium esse Patrem, et alium Filium et alium Spiritum — non tamen diversitate alium Filium a Patre, sed distributione, nec divisione alium sed distinctione. — Paracle­ tum, quomodo et nos a Patre alium Filium, ut tertium gradum ostenderet in ParacliLo, sicut nos secundum in Filio, propter œconomiæ observationem (1). » — Item Adu. Prax. 13, J. 377 : « Et Pater Deus, et Filius Deus, et Spiritus Deus, et Dominus unusquisque ». S. Hippolytus diserte docet trinitatem et divini tatem^personaruin : Confiteri debemus « Palrem Deum omnipotentem, et Christum Filium Dei, Deum factum hominem, et Spirilum Sanctum, et hos esse vere tres. » — « Verbum incarnatum cerni­ mus ; Palrem per eum intelligimus ; Filio credimus, Spiritum Sanctam adoramus » (2). 160. Idem dogma sat clare defendit Origenes, dicens per prædicationem apostolicam manifeste credi : « primo quod unus Deus est..., Paler Domini nostri J. C..., deinde quia J. C., ipse qui venit, ante omnem creaturam natus est ex Patre..., Deinde honore ac dignitate Patri et Filio sociatum tradiderunt Spirilum Sanc­ tum. » — « Nos autem..., tres personas (in Deoi existere credimus, Palrem et Filium et Spirilum Sanctum (3). » Idem : S. Cyprianus [De cathol. Ecc. unitate, 6] : « De Patre et Filio et Spiritu Sancto scriptum est : Et tres unum sunt. » Idem : Novatianus, in opere : De Trinitate ; — idem : Adaman­ tins seu Dialogus de recta in Deum fide ;—S. Cornelius I, Papa, in Epist. ad S. Cypr. ; — S. Gregorius Thaumaturgus in « Expo sitio fidei » (4) — S. Dionysius, Papa, in epist. contra Tritheistas et Sabellianos, D. 51 : « Neque igitur admirabilis et divina unitas in tres divinitates est separanda... sed credendum esi in Deum Patrem omnipotentem et in Christum Jesum ejus Filium et in Spiritum Sanctum. » 161. Conclusio. — « Hac testium virorum sanctissimorum eru(1) Ado. Prox., 1, 9, 25. Journel, 371, 376, 378. Cf. Adhèmar d’Alès, La théo­ logie de Terlullien, Beauchesne, p. 67 sq. (2) Cont. hxr. Noeli, 8, 10, 11, 13,14, 17,18. Cf. Adhémard d’Alès, La théologie de S. Hippolyte, Beauchesne, 1906, passim ; Tlxeront, loc. cit., cap. 9, p. 322 sq. (3) Di Principiis, 1. 1, præf., n. 4 ; in Joan, comm., t. 1, c. 10, n. 75 ; in Rom. coniin.,\. 7, n. 13. Journel, 445, 479, 502. (4) Journel, 557, 603 sq., 541, 546, 611. 156 111 IXISTEXTIA TRINITATIS ditissimorumque copia, fidem nostram liberasse, et id quod pro· positum erat cumulate nos prœsti tisse confidimus ; ut catholici de Trinitate dogmatis fidem omnes inlclligercnt, per traditionis seriem ac velut canalem a Christo et Apostolis ad Nicæna cucuirisse tempora, a quibus deinceps ad extrema usque mundi sæcuia, plenis velis et continuato cursu provehitur. » Ita Pelavius, Præf. in t. 2 theol. dog., c. 6. : ’ I ■ i 162. Nec opponas huic conclusioni quaedam antiquorum Patrum effata, quæ vel subordinatianismurn aut etiam Arianismum aliqua­ tenus sapiunt, vel minus recte dogma catholicum exponunt. a) Nil mirum, nondum firma significatione vocabulorum cùgîi et υπόστϊσι:, Patres adhibuisse, alios unum, alios alterum, ad idem exprimendum et ideo, notione dogmatis postea plane explorata, aliorum dicta sensum habere orthodoxum, aliorum vero verba sensum materialiter falsum. Itaque distinguendum est inter fidem Patrum, quæ universim (1) eadem est ac fides nostra, ut evidenter constat ex demonstratione mox facta et ex principio traditionis catholicæ (2), — et tentamina philosophica, quæ quandoque formulis erroneis aut minus aptis rem explicant theologicam. Cf. Lebrelon, op. cil., p. 514 sq. b) En præcipuæ difficultates : 1) Pater dicitur « Deus super omnia », ό θεός cum articulo, « tota substantia », etc. ; Filius autem vocatur θεός simpliciter, « Deus de Deo », « Dominus », « derivatio totius », « ministrans Patri in creatione » (3). Hæc porro verba significant non inferioritatem naturæ in Filio, sed tantum habitudinem Filii (principiali seu procedentis) ad Patrem, qui est sine ullo principio. — Verbum autem ministrat Patri in creatione, quatenus est idea æterna et causa exemplaris omnium rerum. Quare Patres distinguunt Verbum « insitum », ab æterno e Patre procedens (generatio interna), et Verbum « prolalilium » (generatio externa) seu idem realiler Verbum, in quantum, in tempore, creatione et incarnatione manifestatur, quæ quidem manifestatio improprie dicitur generatio (4). — Tertullianus, (1 ) Dico : universim, nam unus vel alter Patrum errare potuit in rebus non fundamentalibus. (2) Cf. tract, de fontibus revelationis : de consensu Patrum, n. 578 sq. (3) S. JuslInusJ Apol., 1. 13, n, 6 ; Dial, cum Tryph., n. 61, 128 ; Theoph. Antioch., Ad Autol. 1. 2, n. 22 ; Tertull., Adv. Praxeam, 9. Journel, 117, 130, 137, 145, 182, 376. (4) S. Theoph., Ad Autol., 1. 2, n. 10, n. 22 ; S. Iren., Adv. hær., 1. 2, c. 13, n. 8 ; Tertull., Apolog., 21 ; Adv. Prax., 7, 8 ; S. Hippolytus, P/ulosoph., 1. 10, c. 33 ; Lactantius, Div. Instit.,\. 4, c. 8, n. 1, etc. Journel, 179,182, 200, 277, 373, 375, 398, 632. Cf. Adhémar d’Alès, La théologie de Tertullien. p. 86 sq. ; Lebreton, op. cit., p. 448 sq., 510 sq. ; Galtier, n. 101-112 DE EXISTE.NTIA TRINITATIS 157 Adv. Prax., 2, 3, 4, J. 371 sq., ineptum verbum adhibet : « tota substantia », sed verum dogma agnoscit : « 1res personæ... una substantia ». 2) Pater voluntarie genuit Filium. Ergo Filius est creatura. — Genuit voluntarie, id est voluntate libera (nego), voluntate nalurali (conc.), scilicet non invitus nec cæca necessitate, sed volens nempe genuit, sicut volens est Deus [1, q. 41, a. 2], 3) Pater est prorsus invisibilis, Verbum autem visibiliter appa­ ruit. Ergo Filius non est immensus (1). — Nullibi Patres denegant Filio immensitatem, nec unquam eum dicunt visibilem secundum naturam^divinam. Ergo hæc intelligenda sunt de natura Filii humana, quam, juxta hos Patres, præligurabant theophaniæ, jam ipsi Incarnationi præludentes. Non sat autem distinguentes appa­ ritionem a missione, Patrem apparere non posse inferunt ex eo quod mitti nequit, quia neminem habet a quo mitti possit. Quæ si præ oculis habes, videnis Patres semper veritatem catho­ licam sincere professos esse, et loca eorum obscura, saltem pleraque, in sensu catholico facile explicabis. Quodsi vero fidem suam volentes etiam theoria philosophica confirmare, quandoque a plena veritate nonnihil defecerint, id imputabis non ipsorum menti, quæ semper recta permansit, sed scicntiæ philosophies et theologicæ adhuc incertæ ac indeterminatæ verborum significationi. (1) S. Iren., Adv. hœr., 1. 4, c. 20, n. 5 ; S. Theoph., Ad Autol., 1. 2, n. 22. Journel, 236, 182. 158 DE PROCESSIONIBUS DIVINIS CAPUT II DE INTRINSECA RATIONE SS. TRINITATIS — Φ 163. Novimus substantiam mysterii SS. Trinitatis : tres scilicet esse personas in unico Deo. Quomodo autem Pater, Filius et Spiritus Sanctus, sint ab invicem rcaliter distincti, quin sint tamen tres dii sed unus Deus, nunc accurate inquirendum est. Jamvero revelatio nos docet Filium a Patre procedere et Spiri­ tum Sanctum a Patre et Filio originem habere. Unde 1° dicemus de processionibus divinis ; 2° cum inter procedentem et illum a quo procedit necessario exsurgit relatio ; postea loquemur de relationibus divinis ; 3° quia tandem relationibus originis personæ distinguuntur et constituuntur, ultimo dicemus de personis divinis. ART. I De Processionibus Divinis Notio et divisio processionis. 164. A. Notio. — Processio, ut sic, nil est aliud quam origo unius ab alio. Sed origo unius ab alio non concipitur nisi secundum aliquam adionem, ratione cujus unum ab alio procedit (1, q. 27, a. 1 ; De Pol., q. 10, a. 1). Duplex autem distinguitur actio : 1) actio immanens, « quæ in ipso operante manet, et est ipsius operantis perfectio, ut sentire, intelligere, velle » ; actio transiens, « quæ in exteriorem rem transit, quæ est perfectio facti quod per ipsam constituitur, ut calefacere, secare, ædiiicare » (Cont. Gent., 1. 2, c. 1). B. Divisio. — a) Ergo duplex etiam processio : 1) processio secundum actionem immanentem, seu processio ad intra, de qua sola agitur in præsenti, quandoquidem Filius et Spiritus S. sunt ipsi vere Deus ; — 2) processio secundum actionem transeuntem, seu processio ad extra, quæ datur etiam in Deo. Étenim, licet in DE PROCESSIONIBUS DIVINIS 159 Deo omnis operatio sit formaliler immanens, est tamen quædam operatio Dei, quæ eminenter seu virtualile.r est transiens, ut crea­ tio, conservatio, etc., de quibus in tractatu de Deo creante. b) In creaturis, in quavis processione etiam immanente [De Ver., q. 4, a. 2, ad 7] : « dupliciter potest aliquid procedere ab altero : uno modo sicut actio ab agente, vel operatio ab operante ; alio modo sicut operatum (sensu passivo) ab operante ». — Sic ab intellectu humano procedit : 1) operatio intelligendi, quæ est actualitas virtutis intellectivæ, seu accidens aliquod, realiter distinctum et ab essentia intelligent is et a potentia intellectiva ; 2) terminus (operatum) intellectionis seu verbum (species ex­ pressa). In Deo autem nulla datur, secundum rem, processio opera­ tionis : hæc enim importat potent ialitatem et motum et composi­ tionem, quæ Deo repugnant ; sed neque datur proprie processio operati ad intra, quia operatum, proprie loquendo, est causatum, seu effectum, productum, supponens ideo in procedente depen­ dentiam et postcrioritatcm sive temporis sive saltem naturæ, quæ etiam repugnant divinæ simplicitati ac summæ Dei independentiæ. — Quapropter, ut præcaveatur error, per processiones divinas intelligimus processiones, quæ, quamvis non sint pro­ cessiones operationis, sunt tamen secundum operationem et ratione operationis, et quidem per modum operati. Re enim vera dum in creaturis, operatio est vera effectio, et terminus operationis vere aliquid productum; in Deo, operatio est tantum ratio exigiliva ccrtæ originis, et terminus operationis aliquid quod non est proprie operatum, sed recte tamen dicitur esse per modum operati, quia correspondet ei quod apud nos se habet ut opera­ tum. C. Definitio. — Quibus rite intellectis, processio divina jure vocatur : processio unius ab alio lanquam. a principio, et nihil aliud importat quam ordinem originis absque dependentia et inferioritate, sed cum real i distinctione personarum, seu « realem distinctionem personarum cum habitudine principii ad eum qui est a principio et vice versa, in eadem numero essentia » (1). — Hinc definiri potest : Origo unius personæ ab alia vel ab aliis, lanquam a puro principio, (seclusa omni imperfectione aut depen­ dentia), per ejusdem numero naturæ communicationem. (1) Van Noort, n. 169. 160 DE PROCESSIONIBUS DIVINIS Errores. 165. 1) Processiones divinas negant Sabelliani, Modalislæ el generating omnes qui vel realem distinctionem personarum non agnoscunt, vel Filium aut Spiritum Sanctum ut creaturam habent. — 2) Generationem Filii rejiciunt Ariani. — 3) Non intelligentes aliam processionem ac generationem, processionem Spiritus Sancti a Patre respuunt Eunomiani et Macedoniani. Aiunt enim : natura entis alicujus ad alterum communicari nequit nisi per genera­ tionem. Atqui Spiritus Sanctus nec est genitus a Patre nec Filius ejus est. Ergo neque consubstantialis est Patri, neque a Patre procedit. — 4) Spiritum S. a Filio procedere obiter negant Theodorelus (sæc. 5), Monolhelilæ (sæc. 7), Iconoclaslæ (sæc. 8). Quæstionem agitant quædam sijnodi Hispaniæ (sæc. 9), a quo tempore, duce Photio (9 s.) præserfimque Michaele Cerulario (sæc. XI), hanc processionem a Filio omnino rejiciunt plerique Græci Schisma­ tici (1). Doctrina catholica. / 166. Hæc doctrina exhibetur in variis symbolis. a) Symb. Athan., Denz. 397 : « Pater a nullo est factus, nec creatus, nec genitus ; Filius a Patre solo est, non factus, nec creatus, sed genitus ; Spiritus Sanctus a Patre et Filio, non factus, nec creatus, nec genitus, sed procedens. » b) Symbolum Nic.-Consi. (Denz. 36) :« Credimus... in Jesum Christum, Filium Dei unigenitum. Et ex Patre natum ante omnia sæcula, Deum de Deo, lumen dc lumine, Deum verum de Deo vero, Genilum, non factum... Et in Spirilum Sanctum..., ex Patre procedentem (qui ex Patre Filioque procedit). » c) Cone. Lal. IV (Denz. 428, 432) : « Pater a nullo, Filius a Patre solo, ac Spiritus Sanctus pariter ab utroque... Pater generans, Filius nascens, et Spiritus Sanctus procedens. » d) Cone. Flor. (Denz. 691) : « Definimus... quod Spirilus Sanctus ex Patre et Filio æternaliter est... et ex utroque æternaliter fanquam ab uno principio et unica spiratione procedit (2). » e) Pius VI, in Bulla Auctorem Fidei, contra Pistorienses (Denz. 1597), asserit propriam et exactam esse appellationem Filii, tot Scripturæ locis consecratam et retinendum esse declarat « quod, edoctus ab Augustino, angelicus præceptor rl, q. 34, a. 2, ad 3] vicissim ipse docuit, in nomine Verbi eamdem proprielalein impor(1) Juglo, Theol. dog. ch.or.,tA, p. I79sq. ;268sq. ; do opinione Scoti Eri· genæ. cf. Jugle, t. 1, p. 256 sq. · t. 2, De Trin., c. 3, p. 29<’ 535. '"«■ (2) Cf. Denz., Ind. syst,, \. d. DE PH0CESS10N1BUS DIVINIS 161 /απ', quæ in nomine 1 ilii, dicente nimirum Augustino De Tria·, 1. 7, c. 2) : eo dicilur Verbum, quo Filius ». De fide est ergo Patrem a nullo procedere, Filium a Paire procedere per generationem, et Spiritum Sanctum, a Paire el Filio, lanquam ab uno principio et unica spiratione, originem habere, non per generationem, sed per simplicem processionem. — Ex declaratione Pii VI, saltem theologice cerium est Filium procedere per generationem intellectualem. Assertio præuia : Dantur in Deo duæ et duæ tantum proces­ siones. Probatur thesis per partes : I. — Dantur in Deo duæ processiones [De fide catholica]. 167. a) Constat ex documentis fidei, modo recitatis n. 166 et mox citandis, n. 168, 172a. b) Constat ex Scripture. — Multis enim in locis Scriptura declarat (n. 150) Verbum esse a Patre genitum et esse sensu proprio ejus naturalem Filium ; item docet Spiritum Sanctum a Patre procedere et a Patre simul atque a Filio mitti el accipere (Jo. xv, 26-27 ; xvi, 12-16 ; n. 151, 173). II. — Dantur in Deo duæ tantum processiones. Pater enim non procedit, et in Deo nulla datur processio præter processiones Filii et Spiritus Sancti. 1° Pater non procedit, sed est principium sine principio De fide]. — a) Constat ex documentis fidei : 1) Symbolum Allianasianum. : « Pater a nullo est factus, nec creatus, nec genitus ». — 2) Cone. Toletanum XI : « Patrem quidem non genitum, non creatum, sed ingenitum profitemur ; ipse enim a nullo originem ducit ». — 3) Lal. IV : « Pater a nullo ». — 4) Decretum pro Jacobilis : « Pater quidquid est aut habet, non habet ab alio sed ex se, et est principium sine principio ». Denz. 39, 275, 428, 703. b) Constat ex Scriptura. — Scriptura implicite et æquivalenter docet Patrem non procedere : constanter enim dicit in Deo 1res tantum esse personas, quarum duæ, Filius nempe et Spiritus Sanctus a Patre procedunt. Ergo vel Pater non procedit, vel procedit a Filio et Spiritu Sancto, quod repugnat ; nam princi­ pium nequit procedere ab iis quorum est principium. Thkol. II 6 162 DE PROCESSIONIBUS DIVINIS c) Constat ex Traditione. — Tota Traditio diserte asserit solum Patrem esse αγέννητο», άνχρχον, ingenitum scilicet et innasci­ bilem : principium sine principio, nullam habens originem. Ha Origenes, In Joan, comm., t. 2, c. 10 (G), n. 75, J. 479 : « Nihil præter Patrem ingenitum esse pro ii Lemur ». Ita S. Alexander, ep. Alex., ad Alex. Consi., 12, J. G79 : « Ingenito Patri propriam dignitatem servemus, dicentes nullam illi esse causam essendi ; Filio autem... generationem ex Patre absque initio. » Ita S. Basi· lius, Adi). Eunom., 1. 2, n. 12, J. 934 : « Pater est ex infinito, nec unquam Pater esse coepit... coextcntam habet cum sua æternitate paternitatem... Patris igitur origonulla, origo vero Filii, Pater.» Ita S. Greg. Naz., Or. 25, n. 1G ; J. 983 : « Patris proprietas hæc est, quod ingenitus sit; Filii, quod geniius ; Spiritus Sancti, quod procedat » ; or. 39, n. 12 ; J. 10G9 : « Pater paLer est et sine principio : non enim ex aliquo ». Ita S. Greg. Nyss., Coni. Eunom., 1, J. 1010 : « Pater principii expers et ingenitus et semper Pater intelligitur. » Cf. Journel, Ind. theol., n. 151. d) Conslal ex ralione llieulogica. — Tres sunt tantum person® in Deo ; atqui Pater neque a secunda neque a tertia persona procedere potest, cum istæ ex ipso procedant. Ergo alia non datur ex qua procedere posset. — Id clarius apparebit ex mox dicendis. 2° In Deo duæ tantum habentur processiones [De fide]. — A. Conslal ex doclrina Ecclesiae : Fides enim catholica docet : 1) in Deo esse tres tantum personas, quarum duæ tantum sunt procedentes ; 2) et Deum tamen se nobis per revelationem mani­ festasse, qualis est in seipso et qualis in coelo intuendus est in gloria. Atqui si darentur in Deo aliæ processiones præter duas illas revelatione cognitas : 1) darentur aliæ personæ in Deo et 2) Deus nondum revelatus esset qualis est in seipso et alius in coelo esset intuendus quam nunc fide apprehenditur [Gallier, n. 219]. B. Conslal ex ralione. — Si enim essent aliæ processiones præter duas illas revelatas, vel specifice vel numerice tantum ab his duabus distinguerentur. Atqui in Deo dari nequeunt piares processiones sive specifice sive numerice. Ergo. Prob. min. : Dari non possunt processiones : a) Specifice piares, scilicet quæ sint secundum aliam operationem ac duæ operationes jam nolae. Etenim processiones in divinis accipi non possunt nisi secundum actiones immanentes. Atqui in Deo DE PROCESSIONIBUS DIVINIS 163 actiones illæ duæ lanium sunt : intclligere et velle ; « nam sentire, quod etiam videtur esse operatio in sentiente est extra naturam intellectualem... Relinquitur igitur quod nulla alia processio possit esse in Deo, nisi Verbi et Amoris » [1, q. 27, a. 5|. Nec dicas : Dari possunt etiam processiones secundum polenliarn et bonitatem. Nam potentia et bonitas, in quantum virtualiter distinguuntur ab intellectu et voluntate, sunt principium operationis non ad intra, sed ad extra [q. 27, a. 5, ad 1 et 2 ; Janssens, p. 74, 75]. b) Numerice plures : Etenim hoc dari non posset, nisi : 1) vel quia Pater plures generaret Filios et Pater et Filius plures spirarent Spiritus ; 2) vel quia Filius ipse generaret alterum Filium et Spiritus esset principium alterius Filii aut alterius Spiritus. Atqui hæc omnia repugnant. Ergo. Minor direcle probalur : 1) Filius (n. 171) generalur secundum quod Pater intclligit omnia, quæ necessario cognoscit sua unica inlelleclione, ita ut Vtrbum, sic conceptum et genitum, eorum omnium referat imaginem. Sed si ipsa intellectio nullatenus multiplicari potest, nec Verbum multiplicari potest. Ergo. — Idem dicendum de Spiritu Sancto. Hinc S. Thomas (1, q. 27, a. 5, ad 3) : « Deus uno simplici actu omnia intelligit, et similiter omnia vult. Unde in co non potest esse processio verbi ex verbo, neque amoris ex amore; sed est in eo solum unum Verbum per­ fectum, et unus Amor perfectus. » 2) Si darentur duæ processiones ejusdem rationis, jam non habereni unde ab invicem distinguerentur. Enimvcro « Pater est formaliter generans et Filius ab illo non distinguitur nisi quia et qua est generatus et non generans. Dato igitur Filium et ipsum generare, jam non essel unde distingueretur a Patre. Nec, re vera, esset ulla ratio distinguendi illius actum generandi ab actu generandi Patris. Distingueretur enim vel specifice vel numerice. Porro, si speci/ice, tunc Filius aliter ac origine distingueretur a Patre ; si numerice, tunc admitti deberent in Deo duo actus ejusdem rationis et virtutis » [Gallier, n. 223]. 164 DE PROCESSIONIBUS DIVINIS I. — De processione Filii Asserlio : Filius a Patre procedit : 1) per generationem ; 2) in­ tellectualem. Prior pars thesis est de fide, posterior est Iheologice cerla. I. — Probatur thesis ex auctoritate Ecclesiæ et ex Scriptura. 168. 1° Filius procedit per generationem. — a) Conslal ex documentis fidei : Symbolum Athanasianum, D. 39 : « Filius a Patre solo est... genitus. » — Conc. Nicænum I, D. 54 : « Credimus in unum D. N. J. C., Filium Dei, natum ex Patre unigenitum, hoc est de substantia Patris. » — Symbolum Nia.-Consl., D. 86 : « Credimus in... Filium Dei, natum ex Patre. » — Toletanum XI, D. 215, 27G · « Ex quo (Patre) et Filius nativitatem... accipit... Filium quoque de substantia Patris sine initio ante sæcula natum... fatemur. » Fere eadem verba leguntur in Symbolo fidei Leonis IX, a. 1053 ; in Lat. IV, cp. 2, a. 1215 ; in Professione fidei Midi. Palæologo oblata Gregorio X, a. 1274 ; in Decreto pro Jacobilis, a. 1441 ; in Professione fidei Tridenlina, a J5G4; Denz 344; 432 ; 462 ; 703, 7i8 ; 994. b) Constat ex Scriptura : Ea est processio per generationem, quæ ut terminum habet aliquem genitum filium. Atqui talis est processio Filii in divinis. Ergo. I Prob. min. : Demonstravimus (n. 150, 152) esse in Deo, distinc­ tum a Patre, Filium verum et propiium, habentem eamdem numero essentiam quam habet Pater, Unigenitum a Patre, vere a Paire ab ælerno genitum (a), etc. Ergo datur in Deo realis processio Filii per generationem. 2° Filius procedit secundum opcralionem intellectus. — a) Constat ex declaratione Pii VI, jam laudata, n. 166. b) Constat ex Scriptura : 1) Idem enim qui in Scriptura dicitur Filius et Unigenitus a Patre procedens, dicitur etiam Verbum — et quidem Verbum quod ab ælerno est apud Deum — et quod manet in sinu Patris (2). Ergo Verbum, de quo hic est sermo, non est verbum exterius prolatum, sed Verbum immanens, internum nempe Verbum mentis divinæ, Verbum ab intellectu Patris (1) I Jo. v, 20 ; Rom. vm, 32 ; Heb. i, 5, etc. Jo. i, 14, 18 ; ni, 16. (2) Jo 1,1,2,18. UE PROCESSIONIBUS DIVINIS 165 procedens ut a principio, seu Verbum interne genitum secundum operationem intellectus. 2) Filius dicitur hypostatice Sapienlia — Dei Sapienlia : «Prædicamus Christum... Dei Sapientiam » (1). Atqui omnes per­ son® divinæ sunt sapientes, imo ipsa Sapientia. Ergo ratio cur Filius specialiter dicitur Sapientia, non alia est quam ratio originis. Sed si Filius, propter modum suæ originis, vocatur Sapientia ; ergo procedit ab intellectu, nam principium sapient iæ est intellec­ tus. — Id exprimit Eccli., XXIV, 9 : « Ego (Sapientia) ex ore (intellectu) Altissimi prodivi » Cf. Heb. i. 2 ; Ps. 169 ; Heb. i, 5 ; Jo. v, 19. II. — Probatur Traditione. 169. Asserunt Patres Filium a Patre procedere : 1° Per generationem. — a) Nondum exorta hæresi ariana Patres id expresse et simpliciter affirmant. Ita Teri., Ado. Prax., Ί, J. 373 : « Filius est primogenitus, ut ante omnia genitus, et unigenitus, ut solus ex Deo genitus » ; Orig., Periarchon, 1. 1. c. 2, n. 8, etc. b) Exorto autem Arianismo, Patres hanc doctrinam ut reve­ latam defendunt, et contra haereticos ostendunt : 1) ejus ælernilalem; ita S. Alhan., Adv. Arian., or. I, η. 14, η. 29 ; S. Hilarius, De Trim, 1. 12, η. 25 ; S. Basil., Adv. Eunom.. 1. 2, n. 12. n. 14, n. 17 ; 8. Greg. Ayss., C. Eunom., 1. 1 ; J. 760, 761, 877, 934, 935, 936, 1040. — 2) ejus necessitatem : si enim Filius a Patre libera voluntate generatur, vere creatur ; ita S. Alhan., Adv. Arian., or. 3, η. 61 ; S. Basil., horn. 24, η. 4 ; 8. Hilar·., De synodis, 59, etc. ; J. 775, 971, 879 — 3) ejus perfectionem : in hac enim generatione, nec ulla diversitas substanti® habetur, nec ulla ex imperfectionibus quæ reperiuntur in generatione humana ; ita S. Alhan., Adv. Arian., or. 1, η. 21-28 ; epist. de decr. Nie. synodi, 2», 22, J. 755, 756 ; S. Basil., ep. 8, 7, or. 30, n. 20 ; J. 912. 994 ; S. Aug., De Trim, 1. 5, c. 4. 2° Per generationem intellectualem. — a) Id aperle dicunt, quando docent Deum « suum ipsius Verbum, in propriis visceri­ bus insitum, genu isse .cum sua sapientia seu cogitando aut Verbum (1) Prov. vm, 22-31 ; Eccli. xxiv, 5 sq. ; 1 Cor. i, 23-24. 166 DE PROCESSIONIBUS DIVINIS esse ex Deo prolatum et prolatione generatum, dictum cx uniUl·· substant iæ (1). b) Id œquiualenler dicunt : 1) Quando affirmant Verbum et I Filium ita esse unum et idem, ut Verbum sit nomen. Filii pro­ prium — et Filius sit in Patre, tanquam proprium ejus Verbum. Verbum subsistens et vivens... ex Patre sempiterne et incffabiliter et in substantia genitum (2). (2) Quando Filium vocant : Sapientiam — Sapientiam subsis­ tentem — Dei seu Patris Sapientiam — Sapientiam genitam, unigenitam (3), etc. 3) Quando dicunt Filium esse : Imaginem Patris ex eo natam — viventis Patris oil entem imaginem — Patris imaginem perfecte similem, exactissimam — quam in coelo Beati contemplabuntur (4). 4) Quando declarant Filium esse : ex Lumine Lumen genitum, ( simile in omnibus genitori, nec alterius naturæ, Ingenitæ Lucis ' splendorem — Patris et in Patre splendorem — « quia citra alterius congressum et passionem et tempus et fluxum ullum ac ! passionem cx Patre genitus est » (5). Î 5) Denique quando comparant processionem Verbi divini cum processione uerbi humani in mente nostra. « Verbum ait S. Basilius, imago est genitoris..., quemadmodum et verbum totius nostræ cogitationis refert imaginem. » — S. Fulgentius : « Sic est Verbum apud Deum, sicut est in mente verbum... Mens apud (1) S. Theoph., Ad Aulol., I. 2, c. 10. — S. Hipp., Philosophy 1. 10, C. 33.— Tert., Apol., 21.— S. Aug., De Trin.,i. 15, c. 14, n. 23.— Journel, 179 — 398 — 277 — 1677. (2) S. Ignat., Ad Magn., 8, 1 ; S. Iren., Adv. lurr., 1. 2, c. 20, n. 9 ; Tert., De Prescript., 13 ; Lact., Div. Inst., J 4, c. 8, n. 1 ; S. Athan., Adv. Arian., orat. 3. n. 24 ; S Cyr. Hier., Cat. 11, c. 10. — Journel, 45 , 2 0 5 , 2 9 0 , 6 3 2 , 7 7 0 , 825. z3) S. Just., Dial, cum Tryph., 61 ; Athenag., Leg. pro Christ., 24 ; S. Theoph., Ad Aut., 1. 2, c. 22 ; Orlg., Frag. ; S. Cypr., Quod idola dii non sint, 11 ; Euseb. Cæsar., De ecc. theol., 1. 2, c. 14 ; S. Athan., Epist. de decr. nic. syn., 30.— S. Greg. Thaumat., Expos, fidei ;— S. Athan., epist. de syn., 51 ; S. Cyr. Hier., Cat. 4, c. 7 ; S. Ambr , De fide, 1. 1, c. 2, n. 16. — S. Cyr. H’er., Cat. 11, c. 18. — Journel, 137, 165 182, 540, 550, 674, 758 — 61 1 — 787, 816, 1264 — 826. (4) Euseb. Cæsar., De ecc. theol., I. 2, c. 14 ; S. Athan., Epist. de decr. nicxn. syn., 30 ; epist. de syn., 51 ; — S. Hilarius, De Trin.,]. 7, n. 37. — S. Greg.Naz., orat. 38, n. 13 ; S. Cyr. Alex., Thes. de sanet, et consubst. Trin., assert. 33.— S. Athan., Orat. cont. gentes, 34. — Journel, 6 7 4 , 7 5 8 , 7 8 7 — 8 6 8 — 10 0 6 , 2078 — 746. (5) S. Cyr. Hier., Cat. 4, c. 7 ; Dldym. Alex., De Trin.,] 3, c. 2, n. 8 ; — Orlg., Frag. — S. Athan., Epist. de decr. nic. syn., 22 ; Adv Anan. orat. 3, n. 3, n. 24 ; S. Joan. Damasc., De fide orthod., 1. 1, c. 12. — id , 1 1, 8. — Journel, 816, 1072.- 539 — 756 — 768,770,2348 — 2343. DE PROCESSIONIBUS DIVINIS 167 se verbum... cogitando habet, quia nihil aliud est apud se dicere quam apud se cogilare... et cogitando verbum intra se generat, de sua substantia, sic... ut genitum habeat apud se... (et) quanta est mens, quæ generat verbum, tantum est etiam ipsum verbum. » Hinc S. Athanasius : « Deus suum Verbum gignit absque ulla divisione, nihilque omnino patiendo » ; et S. Cyrillus Alex. : « In Deo [est] proprium ejus Verbum, quod totam totaliter Patris imaginem habet, et in Patre9 cernitur ob essentiae identitatem » (1). III. — Ratione explicatur thesis. 170. Filius procedit a Patre per generationem secundum intel­ lectum : 1° Processio secundum intellectum (1, q. 27, a. 1). — Ex revelatione constat dari in Deo processionem secundum actio­ nem immanentem. Sed nulla in Deo actio immanens nisi intellec­ tus et voluntatis ; voluntas autem præsupponit intellectum. Quare, supposita semel processione ad intra in Deo, necessario sequitur dari processionem secundum operationem intellectus et per modum intelligibilis emanationis. 2° Generatio. — Generatio definitur : origo viventis a vivente, principio conjuncto, in similitudinem, naturæ. Atqui hæc definitio in processione Verbi verificatur. Ergo hæc processio est vere generatio. a) Explicatur major. — Tria requiruntur ad generationem : 1) Origo (sive sit effectio ut in creatis, sive non) viventis ab alio vivente; — Origo... a vivente principio conjunclo ; ens igitur genitum ita debet conjungi generanti in substantia, ut substantia geniti sit vel ipsa generantis substantia vel de generantis substan­ tia. Quare nec angeli nec animæ humanæ a Deo generantur, quia non procedunt de substantia divina : nec Adam a Deo genitus dici potest. — 3) Origo... in similitudinem naluræ : genitum nempe debet esse, vi ipsius originis, ejusdem naturæ (sive numericæ sive specificæ) cum generante a quo procedit. In hac ultima condi­ tione sita est differentia specifica generationis : hinc si ens aliquod oriatur simile in natura, sed non vi ipsius processionis, non est (1) S. Basii., Hom. 16, 3 ; S. Greg. Naz., orat. 30, n. 20 ; S. Aug., In Joan, eoang., tract. 14, n. 7. — S. Fulgentius, Ad Monimitrn, 1. 3, c. 7. — S. Ath., epist. de decr. nic syn., 11 ; S. Cyr. Alex., Thés, de Trin., assert. 4 ; De Trin. Dialog., 2 A. — Journel, 969, 994, 1816 — 225. — 754, 2065, 2083. 468 DE PBOCESSIONIDUS DIVINIS proprie genitum. Sic Eva, licet fuerit ex Adamo et de ejue sub­ stantia (similis in natura), non fuit tamen ex Adamo genita, nec filia ejus dicitur, quia non fuit ei similis vi suæ processionis ex Adamo : eductio enim e costa per se non tendebat ad hoc ut ab Adamo oriretur alius vivens ejusdem naturæ. b) Probatur minor. — Processio Verbi est . 1) Origo (absque ulla effectione et dependentia) viventis a virente; nam Verbum (verus Deus) procedit de Patre (vero Deo) per operationem intellectus, quæ est actus proprie vitalis, juxta illud Jo. v, 26 : « Sicut enim Pater habet vitam in semetipso, sic dedit et Filio habere vitam in semetipso ». —2) Est a vivente, principio conjuncto : siquidem procedit per actionem immanentem ct est ejusdem numerice essentiæ cum Patre, juxta illud Joan. X, 30 : « Ego ct Pater unum sumus. » — 3) Est in similitudinem naturæ : intellectio enim, ex natura sua, tendit ad exprimendam similitudinem rei intellect® in intelligente. Ergo Deus Pater, seipsum intelligendo, similitudinem perfectam sui ipsius exprimit, et ita dicit Verbum suum. Sed in Deo res intellecta est idem secundum essentiam cum ipso intelligente. Ergo, Verbum, /ormaliler vi processionis, pro­ cedit in similitudinem, imo in identitatem naturæ, et est substan­ tiolis et adæquala imago Patris, ab æterno habens a Patre totam simul et infinitam naturam divinam. Quocirca inter Patrem et Filium sola viget distinctio originis. Cf. Billot, th. 1 et 2 ; Penido, Le rôle de l’analogie..., p. 28U-311. 171. N. B. — Quodsi quæras quarumnam rerum cognitione Pater dicat Verbum suum, S. Thomas respondet : « Paler intelligendo se, et Filium et Spiritum Sanctum, et omnia alia, quæ ejus scientia continentur, concipit Verbum ut sic tota Trinitas Verbo dicatur, et etiam omnis creatura. » [1, q. 34, a. 1, ad 3 ; a. 3 ; De Ver., q. 4, a. 4.] Corollaria. 172. 1° De generatione diversa in creatis et in Deo. — 1) In creatis, generatio competit solis viventibus corporeis, nam in spiritualibus, terminus intellectionis est accidens ; in Deo autem generatio est spiritualis simul atque substantialis. — 2) In creatis, generatio importat productionem, rei ex nihilo sui ; in Deo, generatio dicit tantum originem unius ab altero, per communicationem ejusdem essentiæ. — 3) Genito communicatur substantia generantis, partialiter tantum in creatis, totaliter in Deo. — 4) Genitum a generante distinguitur : supposito et natura (numerice) in creatis, * DE PROCESSIONIBUS DIVINIS 169 supposito tantum in divinis. — 5) In creatis, generatio transit de potentia in actum, ad extra terminatur et renovari potest ; in divinis, generatio est actus purissimus, immanens, infinitus, ac proinde unicus. 2° De differentia inter verbum. humanum et Verbum divinum. — Verbum mentis nostræ : 1) Non est suppositum vivens, sed accidens et perfectio viventis ; Verbum Dei est persona alia a Patre. 2) Non est e principio conjuncto, e nostra substantia ; Verbum Dei est ejusdem naturæ cum Patre. — 3) Est prius in potentia (formabile), deinde in actu, imperfectum, mutabile, et multiplex ; Verbum Dei est semper in actu, infinite perfectum, immutabile et unicum. II. — De Processione Spiritus Sancti Spiritus Sanctus procedit a Patre ct Filio, secundum operatio­ nem voluntatis. Hæc autem processio, quæ non est generatio, est a Patre et Filio, tanquam ab uno principio. Hinc quadruplex thesis : Assertio la : Spiritus Sanctus a Patre et Filio procedit [De fide]. I. — Probatur ex doctrina Ecclesiae. 173. In symbolo Alhanosiano (sæc. 5) Spiritus S. dicitur « a Patre et Filio... procedens ». — In symbolo Nicæno-Conslanlinopolitano : « qui ex Patre Filioque procedit ». — In cone. Lut. IV : « Spiritus S. pariter ab utroque (Patre et Fdio) proce­ dens ». Dcnz. 39, 86, 428. Idem legitur in Tolel. XI, in symbolo fidei Leonis IX, in Cone. Lugd. II, in cone. Flor., etc., D. 277, 345, 460, 691, 7< 3, etc. II. — Probatur ex Scriptura. 173tt. 1°Ά Patre Procedit. — Spiritus S. : a) dicitur Spiritus Patris (Mt. x, 2o) : « Non enim vos estis, qui loquimini, sed Spiri­ tus Patris vestri, qui loquitur in vobis » ; l) dicitur : 1) a Patre dari et mitti (Jo. xiv, 16, 26) : « Et ego rogabo Patrem, et alium Paraclitum dabit vobis... Spiritum veritatis... Paraclitus autem, Spiritus S., quem mittet Paler in nomine meo » ; 2) a Patre procedere [Jo. xv, 26] : «Paraclitus, quem ego mittam vobis a Patre, Spiritum veritatis, qui a Patre procedit ». — Ceterum id admittitur ab omnibus etiam Græcis (1). (11 CI. Jugle, t. 1, p. 205 sq. ; t. 2, De Trin., c. 3, 9. ", 9 et 10. 170 DE PROCESSIONIBUS DIVINIS 2° A Filio procedit. — Id quoque testatur Scriptura, non jam semper explicite, sed æquivalcnter seu formaliter implicite : a) Accipit a Filio. — Jo. xvi, 13-15 : « Ille (Spiritus veritatis) docebit vos omnem veritatem..., quæcumque audiet, loquctur... Ille me clarificabit, quia de meo accipiet et annuntiabit vobis. Omnia quæcumque habet Pater, mea sunt, Propterea dixi : quia de meo accipiet et annuntiabit vobis. » In hoc ultimo versu, quia Christus dicit omnia quæcumque [πάντα δσα] in genere neutro, evidens est de meo, etiam in v. prae­ cedente, esse neutrum, « non masculinum, sicut Græci volunt subintelligentes « Patre ». Igitur Spiritus Sanctus ab ælerno accipit a Filio cognitionem seu scientiam divinam : in Deo enim nec præteritum nec futurum fingi potest. Attamen dicitur accipiet in futuro, quia in futuro annuntiabit. Sed in Deo scientia idem est ac natura. Ergo Spiritus Sanctus ab æterno habet a Filio naturam, seu a Filio procedit per communicationem ejusdem numero naturæ. — Ratio hujus pro­ cessionis clare explicatur a Christo : quæcumque Patris sunt, sunt et Filii, excepta utique paternitate, quæ est ratio distinctiva Patris. Ergo quemadmodum Spiritus S. originem habet a Patre, ita quoque originem-habet a Filio. b) Mittitur a Filio. — Jo. xvi, 7 : « Si abiero, ait Christus, millam eum (Spiritum) ad vos », « quem (Spiritum) ego millam vobis a Patre » {ibid., xv, 26). Cf. Lc. xxiv, 49 ; Jo. xx, 22. Spiritus S. itaque a Filio mittitur quemadmodum a Patre. Jamvero mitti (1) dicitur aliquis vel ratione imperii aut consilii a mittente accepti, vel ratione originis ab ipso. Atqui l1"" repu­ gnat æqualitati Spiritus cum Filio. Ergo verum est 2'"", scilicet Spiritus a Filio originem habet per communicationem ejusdem numero essentiæ. c) Esi Spiritus Filii (Christi, Jesu). — Gal. iv, 6 : « Misit Deus Spiritum Filii sui in corda nostra clamantem : Abba, Pater. » — Rom. vin, 9, 11 : « Si quis Spiritum Christi non habet, hic non est ejus. » — Act. xvi. 6-7 . « Vetati sunt a Spiritu Sancto loqui verbum in Asia... Tentabant ire in Bithyniam, et non permisit eos Spiritus Jesu. » Porro : 1) Spiritus Filii idem sonat ac Spiramen Filii, spiratus (1) Missus habitudinem dicit tum ad mittentem, tum ad terminum missio­ nis ; de hoc ultimo loquemur ubi de missionibus divinis. DE PROCESSIONIBUS DIVINIS 171 a Filio seu spiralione procedens a Filio. — 2) Fatentibus ipsis Graecis, Spiritus Patris non alia ratione dicitur Spiritus Sanctus, nisi quia spiratione a Patre procedit. Ergo a pari, Spiritus Filii vocatur quia a Filio procedit, eo magis quia nulla alia excogitari potest relatio in divinis quam relatio originis. Nec dicant Græc\ : Spiritus S. dicitur Spiritus Filii, quia Filius consubstantialis est Patri a quo Spiritus procedit ; nam, eadem ratione, Filius posset dici Filius Spiritus Sancti, quod est haereti­ cum (Cf. Franzelin, th. 32, n. 2 ; Gallier, th. 22). III. — Probatur Traditione. 174. 1° Traditio occidentalis. — De Latinorum fide circa processionem Sp. Su a Patre et Filio nulla difficultas, cum'de ea nunquam motum fuerit dubium. Sit ergo pro omnibus S. Aug. : α Omnes Patres quos legere potui... intenderunt secundum Scripturas docere quod... Spiri­ tus S. nec Pater sit nec Filius, sed tantum Patris et Filii Spiritus, Patri et Filio etiam ipse coaequalis, et ad Trinitatis pertinens unitatem. » — « Λ quo habet Filius ut sit Deus (est enim de Deo Deus), ab illo habet utique ut etiam de illo procedat Spiritus Sanctus ; ac per hoc Sp. Sllis, ut etiam de Filio procedat, sicut procedit de Patre, ab ipso habet Patre (1). » 2° Traditio orientalis. — Patres Graeci, modo æquiualenler, modo expresse, docent processionem Spiritus Sancti a Filio : A. Æquiualenler et implicite. — a) Filius dicitur « fons Spiritus Sancti », et Spiritus dicitur « necessaria quadam relalione referri ad Filium » ita ut ab eo habeat quidquid est. Dicunt etiam Spiri­ tum se habere ad Filium sicut Filius se habet ad Patrem nec a Filio sejungi posse, sicut nec Filius absque Patre intelligi potest (2) Ex his facile infertur Spiritum a Filio originem habere. — b) Spi­ ritus S. dicitur « Filii Spiritus », Christi Spiritus », « Spiritus Patris et Filii » (3). Ergo spiratione a Filio procedit. (1 ) De Trin.,). 1, c. 4, n. 7 ; 1.15, c. 27, n. 48 ; in Joan., tract. 99, η. 8. Journel, 1650, 1681 a, 1840. Cf. 1662, 167«, etc. (2) S. Athan., De Incarn., cont. Arian., n. 9 ; Orlg.. In Join., t. 2, c. 10 (6), n. 75 ; S. Basil., Adv. Eunorn , I. 3, η. 1 ; S Cyr Hier , Cat. 16, c. 24. — Journel, 479, 940, 834. — S. Basil , De Spirit. Sancto, C. 18, n. 45 ; S. Greg. Thaumac., Expos, fidei ; S. Basii., cp. 38, f. Journel, 951, 611, 915. 13) S. Athan., ep. 3 ad Scrap., n. 1 ; S. Bas., ep. 38, 4 ; S. Epiphan., Ancoratus, 8 ; Hœr., 62, 64 ; S. J. Damasc., De fide orthodoxa, 1. 1, c. 12. — Journel, 783, 915, 1082, 1099, 2348. 172 DE PROCESSIONIBUS DIVINIS B. Diserte et expresse. — a) Spiritus S dicitur esse « ex Paired Filio », « procedere a Patre ct Filio » Hinc Didymus Alex,, : « Neque alia substantia est Spiritus Sancti praeter id quod datur ei a Filio », nam, ait Filius : « Spiritus S... ex Patre et me est ; hoc enim ipsum quod subsistit et loquitur, a Patre et me illi est » (Γ;. — b) Spiritus procedit a Pater per Filium. — Ita S. Athanasius : « Quemadmodum Filius dicit : omnia quæcumque habet Pater, mea sunt, ita haec omnia per Filium in Spiritu esse deprehende­ mus ». — S. Basilius : « Nativa bonitas ct naturalis sanctimonia et regalis dignitas ex Patre per Unigenitum. ad Spiritum permanat». ■— Hinc, ait S. Gregorius Nyssenus, « per Ipsum (Filium) et cum Ipso... stalim Spiritus S. et conjunctim apprehenditur ». — S. Joannes Damascenus : « Spiritus S. non Patris Filius [dicitur], sed Spiritus Patris, ut qui ex Patre procedat..., quin Filii quoque Spiritus dicitur, non velut ex ipso [utique tanquam ex principio fontali], sed per ipsum ex Patre procedens (2). » Immerito hanc ultimam formulam : « Spiritus S. procedit a Patre per Filium » interpretantur Græci schismatici, quasi signifi­ caret Patrem, post et propter genitum Filium, solum spirare Spiritum Sanctum. Nam hanc formulam, quæ etiam apud Lati­ nos (3) occurrit, ea sola ratione elegerunt Patres Giæci ut demons­ trarent Filium habere a Patre ut sit principium Spiritus Sancti (4), et utrumque se habere per modum unius principii Spiritus Sancti, ac proinde hanc unicam actionem spirandi Spiritum S. esse in Patre tanquam in principio, tanquam in primo fonte ; in Filio autem tanquam ipsi communicatam a Patre (5). Cf. Cone. Flor.. Decr. pro Græcis, Denzinger, 691. (1) S. Eplphan., Hær. 62, c. 4 ; S. Cyr. Alex., Thes. de sanet, et cons. Triti., assert. 34 ·, S. Ephræm., Hymn, de def. et Trin., 11 ; S. Epiphan., Ancoratus, 75 ; Dtdym. Alex., De Spir. S.,31, 34. Journel, 1099, 2079, 714, 1086, 1067. Cf. Jugle, op. cit., p. 154 sq. ‘ (2) S. Athan., ep. 3 ad Scrap., n. 1 ; S. Basil., De Spir. S., c. 1 8, n. 47 ; S. Greg. Nyss., Cont. Eunom.,]. 1 ; S. J. Damasc., De fide orthodoxa, 1. 1, c. 12. — Journel, 783, 953, 1040, 2348. (3) Tert., Adv. Prax., 4. Journel, 37 2 ; S. Hilarius, De Trin., 12, 57 ; S. Aug., De Trin., 1. 15, C. 18. (4) S. Th., 1, q. 36, a. 3 ; Hugon, De Deo uno et Trino, p. 426 sq. (5) Cf. S. Basil., De Sp. S.,c. 8. n. 21. Journel, 943; Franzelln, th. 36. p. 536sq. Ipse Photius, a. 861, adhuc doctrinam rectam de processione Spiritus S. tenebat, Ut ostendit Jugle, op. cit., t. 1, p. 184 sq. ; cf. t. 2, De Trin., c. 3, a. 4, p. 393396 ; a. 7 et 10. DE PROCESSIONIBUS DIVINIS 173 IV. — Explicatur ratione. 175. a) Spiritus Sanctus non tantum a Pal re seri etiam a Filio realiter distinguitur, quemadmodum una persona ab alia. Atqui inter divinas personas nulla potest esse distinctio realis nisi per originem unius ab alia. Ergo Spiritus S. a Filio quoque procedit. Major patet ex dictis de existentia Trinitatis. —Minor : 1) ab omnibus admittitur et in Conciliis expresse t raditur : «Omnia sunt unum (in divinis ubi non obviat relationis oppositio (1). » — 2) ratione demonstratur : si enim perfectione absoluta inter se distinguerentur personae divinae, non essent tres omnes unus et idem Deus. b) Quando plura ab eodem uno procedunt, semper inter ea ordo aliquis invenitur, nisi sint materialiter tantum ab invicem distincta, ut v. g. cultelli mulli qui ab eodem fabre producuntur, quin ullum ordinem habeant ad invicem. Atqui Filius et Spiri­ tus S. a Patre procedunt, nec ab invicem materialiter differunt, ut patet. Ergo necessario aliquis viget ordo inter Filium et Spi­ ritum S. Nullus autem excogitari potest alius ordo in divinis, quam ordo processionis seu originis, quo nempe unus est ex alio, nam ordo per/eclionis repugnat in personis, quæ ejusdem omnino sunt essentiæ et perfectionis. Sed Filius, (pii procedit ut Verbum non procedit a Spiritu Sancto. Ergo necesse est ul ipse Spiritus a Filio procedat. [De Pol., q. 10, a. 5 ; C. Genies, 1. 4, c. 24 : Salmani., disp. 14, dub. 1, § 5, dub. 3, § 2]. Scholion. — De additione vocis « Filioque » in symbolo. 176. Concilium Const, i, cujus unicus scopus erat vindicare contra Pneumatomachos, qui Eum dicebant creaturam, consubstantia­ litatem Spiritus Sancti, decrevit : « Credo in Spiritum S... qui ex Patre procedit », nil dicens de ejus processione a Filio. Postea autem vox « Filioque » addita est symbolo Nic.-Const., primo in Hispania, ut constat ex variis conciliis hispanis (sæc. 5, 6, 7), et inde in Galliam et Germaniam transiit. Be ad Leonem III delata, S. Pontifex doctrinam approbavit de processione Spiritus a Filio, sed ipsam insertionem « Filioque » in symbolo, ipso incon­ sulto factam, improbavit. At usus ita magis ac magis invaluit ut, initio XI sæculi, ipsa Ecclesia Romana hoc additamentum rece­ perit, quod cctcroquin ipsi Græci cum Latinis admiserunt in cone. Lugd. II et Flor. (D. 4G0, G91 ) (2). (t) Deer, pro Jac., Tolet XI, Denzinger, 703, 280. Cv. J. SUpyj, JVum Spi­ ritus S. a Filio distingueretur, sz ab eo non procederet ? 1928. (2) Jugle, t. 1, p. 167 sq., 245 sq. ; t. 2, p. 343 sq., 393-403. \Ί\ DE PROCESSIONIBUS DIVINIS Photiani vero, a sæc. 9 usque ad hodiernam diem, hanc additio­ nem aci iter impugnarunt, ut falsam et contrariam decretis Cone. Ephes, et Chaleed., quæ statuerant « alleram /idem nemini licere proferre aut conscribere... præter definitam a SS. Patribus, qui in Nicæa cum S. Spiritu congregati fuerunt ». (Denz. 125). Sed falso omnino. Nam : a) Hæc additio, quæ, uti demonstravi­ mus ad veritalem pertinet revelatam, potuit, pro rei necessitate et opportunitate, legitime in fidei symbolo inseri, a Supremo et Infallibili Écclesiæ Magisterio, cujus est symbola explicare et, quæ sint explicite credenda, determinare. — b) Historice constat Cone. Nicæn., contra Arianos, addidisse symbolo Apostolorum vocem « consubstantialem », et Const. 1 (D. 8G) plura adjunxisse symbolo Nicaeno, contra Macedonianos, v. g. post verba : « Et in Sp. Slum », hæc : « Dominum et vivificantem... qui ex Patre pro­ cedit », etc. et sic deinceps alia concilia. — Ergo nullam aliam additionem prohibere voluerunt Patres Ephesini quam « alleram », scilicet heterodoxani vel præter aut contra magisterium authen­ ticum faciam (1). Hinc Benedicius XIV, in Pulla « Etsi pastoralis » : « Etsi (Graeci) teneantur credere eliam a Filio Spiritum S. procedere, non tamen tenentur in Symbolo pronuntiare. » Asserlio 2a : Spiritus Sanctus procedit secundum operationem voluntatis [Theol. cerium]. 1TL Id tenet sententia communis saltem et cerla quæ erui potest ex ipsis nominibus, quibus, in Scriptura et Tradilione, designari solet Spiritus S. [n. 234], sed ita etiam probari potest : Etenim sunt in Deo duæ processiones distinclæ, nam, teste Scriptura, Filius a Patre procedit per generationem, et Spiritus Sanctus, rcaliler distinctus a Filio, a Patre et Filio originem habet. Atqui : 1) in divinis processiones non dantur nisi secundum aeliones immanentes, quæ duæ sunt lanium, videlicet iiiLclligere et velle — 2) nec possunt esse duæ processiones ejusdem ralionis, cum non haberent unde ab invicem distinguerentur (n. 167). Ergo, præter processionem Verbi, quæ est secundum operationem intellectus, alia quæ datur processio, debet esse processio secun­ dum operationem voluntatis. Consequenter, quia sicut intclligere Dei est suum esse ita et ejus amare, Spiritus Sanctus procedit ut Deus amatus a Deo scipsum amante, et est unum per essentiam cum suo principio, sola remanente distinctione relationum [Comp. Iheol., c. 48, 1, q. 27, a. 3]. I (1) Franzelln, th. 41 ; Palmieri, art. cit. ; cf. Jugie, t. 1, p. 188-189. DE PROCESSIONIBUS DIVINIS 175 178. N. B. — Si quaeratur quarumnam rerum amore procedat Spiritus Sanctus, respondetur. Eum procedere secundum amorem omnium rerum quæ Deus amat : primario ex amore ipsius divini boni ; secundario ex amore boni creati, quatenus ipsa Dei bonitas est principium amandi omnem creaturam (1). Assertio 3a : Processio Spiritus Sancti non est generatio [ De fide]. 179. Post statutam doctrinam, facti explicationem dabimus. 1° Factum. — Hæc fides proponitur : a) In variis symbolis et conciliis supra citatis, D. 39, 428, 432 : « Spiritus Sanctus... nec genilus, sed procedens. » — « Paler generans, Filius nascens, Spiritus Sanctus procedens ». — b) In Scriptura : Nullibi enim Spiritus S. dicitur Filius aut genitus, imo altera generatio in divinis excluditur, cum Filius dicatur Unigenitus (Jo. i. 14, 18 : ni, 15). — c) In Traditione : S. Basilius : « Neque ingenitum: dicimus Spiritum Sanctum : unum enim novimus ingenitum... Patrem Domini nostri J. C. ; neque genitum : unum enim esse unigenitum in fidei traditione didicimus. » Eamdem omnino doctrinam tenent ceteri Patres eamque iisdem fere verbis expri­ munt (2). Spiritus enim Sanctus, aiunt, procedit, « non... filia­ tionis modo, neque per generationem, sed per processionem (3;. » Affirmant itaque Patres Spiritum Sanctum non g< nerari, sed procedere, licet nesciant rationem exponere cur hæc processio non sit generatio (4). 2° Explicatio facti. — Processio Spiritus Sancti est quidem origo virentis a vivente, principio conjuncto, quandoquidem Spi­ ritus S. est Deus verus de Deo vero, omnino Patri et Filio con­ substantialis. Sed illa processio non est in similitudinem nalurx : amor enim non est principio suo similis, vi ipsius processionis. Sane voluntas fit in actu, non per quamdam similitudinem rei amatæ, sed per quamdam inclinationem in rem amatam. Et ideo Spiritus S., qui procedit secundum operationem voluntatis, neque generatur, neque Filius est, quia quamvis sit principio suo (Patri et Filio) perfecte similis, similis non est ratione originis (1) 1, q. 37, a. 2, ad 3 ; Billuart, diss. 5. a. 8 ; Van der Meersch, n. 777 sq. (2) S. Athan., Ep. 1 ad Scrap., n. 16 ; S. Basii., ep. 125, c. 3 ; S Greg. Naz., or. 25, 16 ; or. 31.8 ; S. Eplph., Ancoranis, 7. — Journel, 778, 917, 983, 996, 1081. (3) S. Greg. Naz., ep. 39, 12 ; S. Aug., De Tnn., i. 15, c. 26, n. 47 ; S. J. Damasc., De fide orth., 1. 1, c. 8. — Journel, n. 1099, 1681, 2343. (4) Cf. S. Greg. Naz., De Spiritu S., 8 ; S. Aug., Cont. Maxim., 1. 2, c. 14, n. 1. 176 de processioni nus divinis formnliler, sed alia ratione, ex necessitate nempe natura’ divini*· in qua ml potest esse secundum essentiam diversum (I). I line intelligitur quomodo desit nomen quo /ormaHlcr designo lur processio Spiritus S . Vox enim « processio », est. nomen commune, non determinans modum ipsius Spiritus Sancti origi­ nis ; vox autem « spiratio », importans in corporalibus impulsum quemdam et motum, videlicet emissionem halitus ex intimo pedore, ad spiritualia translabi esi ut signilicarol semper actum rolnnlalis, cujus est movere et impulsum dari', et sic lacta est nomen « quasi proprium » processionis Spiritus Saucii. infin, n. 234. Assertio ln : Spiritus Sanctus procudit a Patro ot Filio (anqumn ab uno principio [Pc /ble\. 180. Hæc propositio ostenditur : i” Ex documeniis hac.i i.si i· a) Conc Idigd, ll (1274): «Spiritus S a*l crnalil <*r ex Patre d E dio, non I anquam ex duobus principiis, sed lanqiuim e.r uno principio, non duabus spiratio nibus, sed unica spiratione procedit » ; quare Concilium damnai d répudiai eos omnes qui illud negare praesumpserint b) Idem omnino delinil Florentinum (1139); idem proclamat professio (Idci Grinds imposita a Gregorio XIII (l.»73V Deni. 16(1, (»91,11)84. 2° Ex S< iiirii ha I) Jo. w, 26 : « Ouem (Spiritum) ctjo mittam vobis a Putre » Ergo Spiritus Sanctus da mittitur a Filio ni sua missio sil a Patre. Una ideo est missio Spirdus S, seu una processio, quæ est simul a Paire el Filio. S 2) Jo xvi, 15 « Omnia qumcuimpie babel Paler, mea RUiil, Proplrrea dixi qma de meo accipiet (Spiritus) d annunliabil vobis. » Ergo, excepta paternitate d filiatione, omnia coni munia sunl inter P.d rem et Filium : ergo illuti (spiratio activa) quo Spirit us ab utroque procedit, ut lique commune esi, scilicet Spiritus a Paired Filio procedit unica spiratione id lanquam ab uno principio, w 3° Ex ThaoitîONK Dicunt Patres : a) Spiritus Sanctus csl a Paire per Filium. \lqin pr.epoalio « per » nequi causam inter mediam neque can am instrument idem signillcal in priesenli : id enim repugnat aapialitali personarum divinarum, bed tantum (i) I, q. 27, a » , et Pônlilo, in llç^ut· Thomitlt, 1'130, p 508 527. DE I’lllM’.ESSIONIHIlS DIVINIS 177 indicnl l'ilium habere n Paire ut sit principium Spiritus Samii Sime quidquid habet Filius, illud hnl»e| a Paire communicatum proinde a Patre habet v u lulem spirativam et quod netu pircl Spirilum Saucium Ergo Spirilus Samius non solum a Patre spiratur, sed etiam a Filio, ex spiratione quam Filius a Patre habet. Cf, supra, n. 173, 174, 2° B, b. b) Omnia unum sunl in (lirinis ubi non ohvial relationis oppo sitio (I) \lqui Paler et Filius, pioul spiranl Spiritum Sanctum, nequaquam ad invicem relative opponuntur Ergo sunt unum principium Spirilus Sanci i Him S. Augustinus, De Γι ιη , I. b, e. I I, η I .>, ./ 16G2 ' « Si ergo el quod dalur, principium ha bel eum a quo dalur, quia non aliunde (”) accepit illud quod ab ipso procedit, fatendum est Patrem el Filium principium esse Spiritus Sancti, mm duo principia ; sed sicut Paler el Filius unu> Deus et ad creaturam relative unus creator el. unus Dominus, sic relativi* ad Spirilum Saucium unum principium , ad creaturam vero Patri cl Filius cl Spirilus Saucius unum principium, sicut unus cre.dm el unus I hmuims. » Cf. .7 184(1. 3° Ex Η.ΜΊοΝΕ. Omnia, excepta Paternitate ct Filiatione, roimmmia sunl uder Patrem el Edium : inter eos enim sola viget dislinclio originis Ergo ipsa rirlus s/ irandi> (pia Spirilus Sanci u al> utroque procedit., numericc eadem esi in Paire cl bilio Rursus, in quantum spirant Spirilum Saucium, Paler el Eiliu non opponuntur relative. Sed in divinis « omnia sunl unum ubi non obviat relationis oppositio ». Ergo ipsa spiratio aeiimi (actio spirandi) numericc eadem est in Paire et Edio |n I9Ù1 Proinde Spirilus Sancius unica spiratione procedit ab utroque lanquam ab uno principio. Quemadmodum Pater el Filius el Spiritus Sanctus sunt unus Deus el unus creator, quin Ium essentia Ium virtus creativa numericc eadem <‘sl in Iribus personis, ila Pater et Filius sunl Unum principium Spirilus Sancti (unus spirator), quia virtus spiraliva numericc eadem est in utroque. (t) ('.one. Volet. Λ / ; Flor , Doer, pro Jrtcob. ; Donrtngor, 280, 703 ; S. Greg. Nni., or, 31 (tlieol ft), n 9 ; S. Aug., />r Trin , I. 8, promm.. n. 1,1 15, c. 17. n, '.’'.I ; e 2,’, n, ole, Join nd, '.c.Hi, 16/0, 1078. 1681 ; d. SllpyJ, /><* /»nnei/n<» tpiralionia in ,S\S*. Trinitate, Loopoll, 19’26. (2) · I'nlei et I Ilius non aliunde and ex sun substantia dant tuleoque spirant Splrltuin Sanctum ; Mint ergo principium a q*o Spirilus procedit » Ila b'ranzo|ln, p. 000, ii. I ; vide totum thoitin 35. 178 DE PROCESSIONIBUS DIVINIS Hinc evidens est Spiritum Sanctum procedere a Patre et Filio : 1) aeque immediate, quamvis, in quantum est a Filio, qui esta Patre, dici possit procedere mediate a Patre (a Patre per Filium) ; 2) aequaliter, licet, ad designandum non inaequalitatem principii sed ordinem originis inter Patrem et Filium, aliquando dicatur principaliter vel proprie procedere a Patre, siquidem virtus spirativa est in Patre originaliter et primordialiter : illam a seipso habet, dum Filius eamdem virtutem habet non a seipso, sed a Patre per generationem acceptam, sicut eadem via habet omnia quæ habet (1). Scholion. 181. Objicitur : Inf elligere et velle in Deo re sunt unum et idem. Ergo processio secundum voluntatem non distinguitur realiter a processione secundum intellectum. Falso supponitur distinctionem, quæ viget inter intellectum et voluntatem, esse rationem formalem distinctionis processionum, nam in divinis sola relationum originis oppositio facit distinctio­ nem realem. Itaque processio a processione realiter non distin­ guitur nisi in quantum termini unius se habent ut principium alterius. Atqui præcise Pater et Filius (termini processionis secun­ dum intellectum) sunt principium Spiritus Sancti f processio secun­ dum voluntatem). Ergo hæc altera processio realiter distinguitur a Patre et Filio (a prima processione), quia ad utrumque realiter opponitur ut ad principium. 182. Principium quod et quo processionum. — Omnes concedunt « principium quod * processionum divinarum esse divinas perso­ nas: Patrem nempe generationis Filii, Patrem et Filium processionis Spiritus Sancti. Ratio est quia quælibet actio vel passio id habet pro subjecto, cui competit ratio suppositi : actiones sunt supposi­ torum ; atqui personæ non essentiæ competii ratio suppositi ; ergo. Omnes pariter conveniunt principium quo remolum esse naturam divinam ut habitam a Patre (pro la processione), ut habitam a Patre et Filio (pro secunda)..Ratio est quia persona generans aut spirans, essentia vel natura exercet actum generandi aut spirandi. — Contra Durandum, qui (sæc. 14) ipsam naturam divinam dicebat etiam principium quo proximum, sententia communis et certa tenet istud principium pro la processione : esse naturam Patris, formaliter ut est intclligens, seu inlelleclum Patris : intellectum divinum, prout est in Patre, prout idem est cum relatione Paternitatis; pro 2a, esse voluntatem Patris et Filii : voluntatem divinam, prout est in Patre et Filio : Id enuntiat Lal. IV, D. 439 : « Illa ros (essen(1) S. Greg. Nyss., Quod non sinf tres dii ; S. Aug., De Trin.,\ 15, c. 17, n. 29, c. 26, n. 47. Journel, n. 1038, 1678, 1681. Cf. 1, q. 36, a. 1, ad 1 ; Jugle, t. C p. 194-201 sq.; t. 2, p. 393-396. DE RELATIONIBUS DIVINIS 179 tia) non est generans, neque genita, nec procedens, sed est Patet qui generat et Filius qui gignitur et Spiritus Sanctus qui procedit. » Sic intelligitur cur processio secundum intellectum sit logice prior altera, cum intellectio sit logice volitione prior, — cur·etiam processio secundum intellectum, non autem altera, dicatur gene­ ratio : Verbum mente concipitur, — cur Filius procedat ab una tantum persona, et Spiritus a duabus, — cur Spiritus S. procedat a Filio et non Filius a Spiritu. Sic etiam intelligitur cur duæ sint tantum processiones in divinis, — cur denique tres intelligant et unum tantum sit Verbum, tres ament et tamen unus sit Spiritus (1). Etenim sicut essentia divina multiplicari nequit, quia est actus « totius esse » ; ita multiplicari nequit, nec intellect io divina (secundum quam est processio Verbi), quia est actus « totius intclligere », nec volitio divina (secundum quam esi processio Spiritus Sancti), quia est actus « totius velle ». Deus nempe uno simplici actu, omnia intelligit et omnia vult. Igitur in eo non potest esse, uti jam diximus, processio Verbi ex Verbo, neque amoiis ex amore, sed est in eo, solum unum Verbum perfectum et unus Amor perfectus. (De Pol., q. 9, a. 9). Aliis verbis : sicut una est et eadem numero essentia divina, quæ est Pater et Filius et Spiritus Sanctus ; ita una intellectio est (in Patre) dicens Verbum et (in Filio) Verbum dictum ; et una numero charitas est (in Patre et Filio) spirans amorem et (in Spiritu Sancto) amor spiratus. 183. Proprietates processionum. — Processiones divinæ atten­ duntur secundum actiones immanentes ac vitales intellectus et voluntatis. Sunt ideo ipsæ immanentes, sed sunt quoque necessariae et ælernœ. Necessariae. — Pertinent enim ad ipsam Dei perfectionem, quam Deus vult necessario, sicut se vult necessario. Nimirum Deus necessario seipsum intelligit et seipsum diligit. Seipsum autem intelligendo, Deus Pater generat Filium ; et se invicem amando, Pater et Filius spirant Spiritum S. Ergo Pater necessario generat Filium, etc. Ælernæ. — Deus est actus purissimus, in quo nulla potentialitas excogitari potest. Ergo non aliquando Filius et Spiritus S. a prin­ cipio suo processerunt, sed ab æterno et secundum immutabile nunc æternitatis procedunt. ART. II De Relationibus divinis Notio relationis. 184. Relatio est ordo unius ad aliud. Præter ea quæ rebus (1) Billuart, diss. 2, a. 2 ; Kleutgen, De ipso Deo, n. 971 ; Pesch, n. 521. 180 DE RELATIONIBUS DIVINIS absolute conveniunt. ut esse hominem, esse docl uni, etc., alia sunt quæ rebus non conveniunt nisi relative, scilicet secundum ordi­ nem unius rei ad aliam, ul esse dominum, esse servum [De Pol., q. 7, a. 1]. Atqui, horum relativorum proprium est ut non solum ad ali­ quid dicantur, sed ut ipsum esse eorum seu ratio formalis eorum, qua relativorum, sit ad aliud se habere seu sit ipsum respicere aliud. — Id autem quod refertur vocatur subjectum relationis; illud ad quod refertur subjectum dicitur terminus relationis ; denique id in quo proxime nititur habitudo subjecti ad terminum, vocatur fundamentum relationis. Relatio ideo ipsa est id quo formaliter unum ad aliud refertur seu ordo unius ad aliud. Divisio relationis. 185. Distinguitur præcipue relatio prædicamen talis et transcen­ dental is. 1) Transcendentalis. — Ea est quæ viget inter principia entis, puta materiam et formam, essentiam et esse, accidens et substan­ tiam et generatim inter potentiam et actum. Hæc porro relatio involvitur in ipsa essentia rerum, quæ de se ad invicem ordinantur, nec ideo importat modum essendi distinctum, qui subjecto super addatur ut accidens. Igitur merito dicitur transcendentalis, quia transcendit omnes categorias et per omnia vagatur prædicamenta. 2) Prædicamenlalis. — Ea est quæ subjecto cuidam contingen­ ter advenit ut accidens speciale, cujus tota ralio formalis est ad aliud se habere, et munus proprium et formale : subjectum ad aliud referre puro respectu. De hac sola relatione loquimur in præsenti, non quod sint in Deo relationes vere prædicamentales ; sed quia relationes originis concipiendæ sunt per analogiam ad relationem prædicamentalem. _ ._ t 9 Relatio potest esse realis vel rationis. H 186. Sane omnia prædicarnenta, præter relationem, ex propria • sui ratione, sunt aliquid et aliquid ponunt in re, sive subjectum ipsum (substantia), sive aliquid in subjecto (quantitas, quali­ tas, etc.). ' Retalio autem, ex sola ratione sui generis, non dicit modifica­ tionem subjecti, sed esse ad aliud. Hinc, ex propria sui ratiene, DE RELATIONIBUS DIVINIS 181 relatio : 1) nec habet quod ponat aliquid ; inveniuntur enim quae­ dam ad aliquid, quæ nihil sunt in rerum natura sed in ratione tantum ; 2) nec habet quod nil ponat, secus nulla relatio esset aliquid in rerum natura ; 3) sed abslrahil ab hoc quod aliquid ponat aut non ponat in re, scilicet ab hoc quod sit aliquid reale vel rationis, et habel lanium quod sit ad aliud. Re quidem vera, unumquodque in tantum dicit realitatem quamdam extra mentem in quantum dicit ens vel in se vel in alio. Atqui relatio, ex nota sui generis distinctive. dicit esse ad alterum et nondum includit esse in subjecto. Ideo quoties relatio est quædam realis ratio essendi, non ideo talis est quia dicit ad aliquid præcisive, sed quia dicit «ad aliquid » quod habet esse in subjecto cui attribuitur. Distinguitur ergo in relatione reali, nota relationis, in quantum relatio est (esse ad), a nota, quæ est titulus seu ratio realitatis ejus (esse in). Attamen « esse ad » et « esse in » non se habent tanquam duo componentia relationem realem, sed tantum ut duæ notæ, id est duo aspectus inadæquat i unius simplicis atque incompositæ essentiæ, quæ tota est ad et tota in, tametsi conceptus ad, in quantum talis, mm involvat conceptum in, qui solus est ratio realitatis in iis quæ dicuntur ad alterum, quandoquidem esse ad non dicit ens reale, nisi quia et in quantum est in substantia. Tria porro requiruntur ad relationem realem : 1) ut subjectum et terminus sint quid reale ; 2) ut subjectum et terminus realiler ab invicem distinguantur ; 3) ut fundamentum seu ratio propter quam subjectum ad terminum refertur exsistat independent er a consideratione mentis. — Relatio mulua dicitur, si ratio radi­ cans respectum sit realiter in utroque extremo, ut in patre et filio ; non mulua, si in uno duntaxat, sicut in cognitione, ubi realis est ex parte cognoscentis, rationis ex parte objecti. Relatio realis potest vel inhaerere substantiae vel esse re idem cum substantia. 187. Omnia accidentia, præter relationem, ordinem necessario dicunl inhærenliæ in subjecto, quod perficiunt, cum quo itaque realitcr idem esse nequeunt. Relatio autem, ex propria sui ratione, ordinem dicens non ad subjectum in quo est, sed ad aliquid exlra, abstrahit ab hoc quod inhæreal alicui subjecto aut non, ac proinde ipsi non repugnat ex 182 DE RELATIONIBUS DIVINIS se idem realiter esse cum substantia, cum, ex nota ad, non magis exigat inesse quam subsistere. Sola oppositio relativa non importat, per se, defectum in oppo­ sitis. 188. Omnis oppositio, si relativam excipias, habetur per affir­ mationem in uno extremo et negationem in altero, alicujus formalitatis absolutæ seu alicujus realitatis et perfectionis. Ergo, vi oppositionis, semper adest negatio alicujus quod nequit deesse in uno oppositorum, quin eo ipso relinquat eum imperfectum. Quia vero relatio ex se non ponit aliquid in re, sed ad aliquid tanlum dicit, sequitur relativa ut sic inter se non opponi secun­ dum quod unum habeat aliquid quod alterum non habet, sed secundum ad aliquid, quod quidem, si reale sit, reale non est ralione ipsius esse ad, sed ratione esse in. Jamvero formaliter loquendo de oppositione relativa, esse in non illud est quod in ipsa linea oppositionis invenitur (imo in Deo omnino idem est in utroque relatorum). Ergo relativa, qua talia, non eo opponuntur quo realia sunt et perfectionem dicunt, tametsi ea opponantur quæ realia sunt et perfecta (1). Status quaestionis. 189.1° Ariani et Eunomæi, asserentes omnia, quæ de Deo dicun­ tur, esse re et ralione idem, eamdem dicebant adesse distinctionem realcm inter essentiam et personas, quæ viget inter ipsas personas. — Gilberlus Porrelanus (*j* 1154) distinctionem realem ponebat inter relationes et essentiam ; Abbas Joachim, unitatem tantum societatis, aggregati admittens inter personas, docebat naturam rcaliler differre a relationibus et personis ; distinctionem modalem adslrucbat Durandus, Scolislæ vero distinctionem formalem actualem ex natura rei. 2° Ecclesia aulein prædicat : 1) esse in Deo relationes reales, 2) quæ realiter non distinguuntur ab essentia : 1) Reales : « In rela­ tione enim personarum numerus cernitur ; in divinitatis vero substantia, quid numeratum sit, non comprehenditur » ; α Omnia unum sunt ubi non obviat relalionis oppositio » (2). 2) Non realilcr dishnclx ab essentia : « Trium (personarum) est una substantia, una essenlia, una natura, una divinitas, una immensitas, una ælernitas » ; « ipsas (personas) unum Deum, unam divinam substan­ tiam esse fatemur... unam divinam substantiam esse 1res personas Ί) Ita fere ad verbum, Billot, p. 379 sq. ; Galtler, n. 267-271. (2) Cone. Tolet. XI ; Flor., Decr. pro Jac., Denzlnger, 280, 703. DE RELATIONI BUS DIVINIS 183 confitemur » ; « in Deo solummodo Trinitas est, non quaternitas, quia quaelibet trium personarum est illa res, videlicet substantia, essentia scu natura divina » (1). Assertio la : Sunt in Deo relationes reales quæ, ratione quidem a substantia distinguuntur, re autem cum ea identificantur ac ideo sunt subsistentes. I. — Sunt in Deo relationes reales [De fide]. 190. 1° Probatur ex magisterio Ecclesi/e. — Haec habet Decrelum pro Jacobiiis, D. 7u3 : « Omnia (in Deo) sunt unum, ubi non obviai relationis oppositio ». Quam doctrinam clare exhibet cone. Tolel. XI (D. 278-281) docens : 1) tres personas relative dici et relationem solam esse rationem cur tres numerentur ; 2) per­ sonas distingui, quia per relationem unicuique personæ manet sua proprietas, et tamen non separari, quia relatio personalis unius personæ necessario alteram insinuat : α nemo (enim) audire potest unumquodque ir torum nominum, in quo non intcliigcre cogalur et alterum ». 2° Probatur Traditione. — S. Gregorius Naz. : « Nec essen­ tiæ nomen ect Pater, o viri acutissimi, nec actionis ; sed relatio­ nem eam indicat, quam Pater erga Filium habet, vel Filius erga Patrem ». — S. Cyrillus Alex. : « Pater... relalivum nomen est, et similiter Filius... Qui Patrem negat, Filium negat, et qui negat Filium, nec Patrem habet... Filius enim est quia genitus... Pater est quia genuit ». — S. J. Damascenus : « Nomina (P. et F. et Sp. S.) mutuam inter sc personal um relui innem » denotant (2). Ita quoque S. Aug., Ep. 238, n. 14, J. 1459 : « His appellatio­ nibus (P. et F. et Sp. S.) hoc significatur quo ad se invicem refe­ runtur, non ipsa substantia, qua unum sunt. » — « Quamvis diversum sit Patrem esse et Filium esse, non est tamen diversa substantia, quia hoc non secundum substantiam dicuntur, sed secundum relativum, quod tamen relativum non est accidens, quia non est mutabile (3): » (1 ) Flor., ibid. ; Rhem., can. 2 ; l.at. IV ; Eenzinger, 703. 390. 432. (2) S. Greg. Naz., or. 29, n. 16, Jouinel, 990 ; ci. S. Basii., ep. 236, 6 ; adv. Eunom., I. 2, n. 28 ; S. Gieg. Naz., oral. 26. n. 16 ; 31, n. 8. Jouinel, 926. 939, 983, 996.— S. Cyril. Al.,Dr sanet, et contubst. Trin., dialog. 4. — S. J. Damasc., De fide orthod., I. 1, c. 10. Jouinel, 2085, 2346. (3) De Trin., 1. 5, c. 5, n. 6. Cf. ibid., 1. 9, C. 1, n. 1 ; De civ. Dei, 1. 11, c. 10, n. 1. Journel, 1660, 1672, 1748. 184 DK RELATIONIBUS DIVINIS 191. 3° Probatur ratione. — a) Ex nominibus. — Secundum Scripturas vere et, realiter exsistit in divinis Deus Pater et Deus Filius. Atqui Pater non dicitur nisi a paternitate, nec Filius nisi a filiatione. Ergo paternitas et filiatio sunt in Deo relationes reales. b) Ex doctrina de processionibus. — Inter procedentem et illum a quo naturaliter procedit, datur realis relatio mutua originis, principiati nempe ad suum principium el, vice versa, principii ad suum principialum, ut patet ex ipsa hominum generatione. Nam relatio realis est : 1) in procedente, qui, utpote terminus, realem dicit ordinem ad suum principium ; 2) in principio etiam, quod, naturaliter, ad terminum ordinatur, cum natura sit eadem in utroque. Atqui in divinis duplex datur processio naluralis : ex necessitate enim naturæ divinæ, Filius ita generatur a Patre, et Spiritus S. ita spiratur a Patre et Filio ut eadem numero natura sit in principio et termino utriusque processionnis. Ergo realis est relatio Patris ad Filium et Filii ad Patrem, realis quoque relatio Spiratoris (P. et Filii) ad Spiritum S., et Spiritus Sancti ad Spiratorem [1, q. 28, a. 1]. c) Ex numero Personarum. — Sunt in Deo très pcrsonæ ; atqui numerus consequitur aliquam distinctionem ; ergo dalur inter personas aliqua distinctio. Hæc autem distinctio : 1) nequit esse secundum aliquid absolutum, secus personae per essentiam dis­ tinguerentur, nam quidquid est absolutum in Deo, esi ipsa Dei essentia et esset hæresis Ariani ; 2) non potest esse rationis tan­ tum, secus personæ non distinguerentur nisi secundum nomina, et esset hæresis Sabellii. Ergo datur distinctio personarum secun­ dum relationes (1). II. — Relationes ratione distinguuntur a substantia [ Theol. certum]. 192. Substantia formaliter dicit esse in se, relatio autem, ex formali ratione sui generis, dicit esse ad aliquid. rXtqui ratio formalis « in se », ut patet, non idem sonat et dicit ac ratio for­ malis « ad aliud ». Ergo in divinis substantia et relationes, formali ratione, ab invicem distinguuntur. (2) Substantia autem divina a relationibus distinguitur distinctione (t) De Pot., q. 8, a. 2 ; Salmant., disp. 4, dub. 1, § 2. (1) S. Th., 1, Dist. 33, q. 1, a. 1 ; BLllot, th. 7, § 1 ; cf. supra, n. 29. . DE RELATIONIBUS DIVINIS 185 uirluali majore seu adæquala (η.29), quia conceptus divinæ easentiæ licet relationes non excludat, ab eis omnino praescindit nec impli­ cite quidem includit rationem τού esse ad, ita ut e conceptu divinæ substantiæ, quantumvis explicato, devenire non possem uad conceptum sou cognitionem relationum, sed a fide tantum edocemur in substantia divina relationes reales reapse inveniri. Relationes vero divinæ a substantia non distinguuntur nisi distinctione viduali minore seu inadæquala. Etenim relationes Deo intrancæ sunt relationes reales. Atqui reales non sunt nisi per « esse in » substantia, seu, ut mox dicemus, per suam idenlilaiem realern cum substantia divina. Ergo relationes a ratione substantiæ non perfode præscindunt, siquidem rede et plene concipi nequeunt, nisi concipiantur ut reales ; proinde conceptus relationis divinæ realis implicite continet conceptum substantiæ divinæ. III. — Relationes re omnino identificantur cum substantia et ideo sunt subsistentes [Theol. cerium]. 193. a) Concilium Demense, a. 1148, contra Gilbertum Porretanum, fatetur tres personas divinas esse unam divinam substan­ tiam, « nec aliquas omnino res, sive relaliones, sive proprietates, sive singularitates, vel unitates dicantur et hujusmodi alia adesse Deo,... quæ non sini Deus. » — Cone. Lal. IV, a. 1215, cap. 2, contra abbatem Joachim, idem fere definit, Denzinger 390, 391, 432. b) Ait Flor. : « Omnia (in divinis) unum sunt, ubi non obviat relationis oppositio » (Denz. 7t3). Atqui inter essentiam divinam et relationes Deo intraneas nulla intercedit originis oppositio, juxta illud Lal. IV : « Essentia... non est generans, neque genita, neque procedens » (Denz. 432). Ergo relationes divinæ sunt realiter unum et idem cum essentia divina. c) Ait Lai. IV, loc. cit. : « In Deo solummodo Trinilas est. non quaternitas ». Atqui si relationes divinæ ab essentia divina realiter distinguerentur, daretur in Deo saltem quolernilas. Ergo d) Probalur ex nalura relationis. — Quævis relatio realis est, quia et in quantum « esse ad » habet « esse in » subjecto. Atqui quidquid habet reale esse in Deo, ejus est essentia, cum in ipso nullum esse possit accidens. Ergo relationes divinæ sunt re unum el idem cum ipsa essentia. -·.■■'· ι 186 DE RELATIONIBUS DIVINIS e) Probalur ex Dei simplicitate. — Si relationes non identificarentur secundum rem cum essentia divina, essent ipsi inhaerentes, et sic daretur in Deo compositio realis, quod repugnat summæ Dei simplicitati. Si autem relationes in Deo sunt re idem cum essentia, sequitur: 1° Relationes esse subsistentes, nam ipsa essentia divina est ipsum esse subsistens. 2° Relationes esse ipsam essentiam divinam, sub conceptu relatiui, ac proinde adesse inter eas et essentiam, nec distinctio­ nem modalem (sensu Durandi) : non differunt enim ut res et modus habendi rem ; nec distinctionem formalem (sensu Scoti), quia ea quæ sunt re idem, non possunt disHngui independenter a mentis consideratione. 3° Essentiam divinam munus absoluti et munus relativi simul gerere ac ideo, sub hac duplici ratione, opposila prædicata in se suscipere, v. g. essentia, quæ veraciter est P.et F. et Sp. S., non est generans, neque genita, neque procedens, sed, in quantum est Pater, generat ; in quantum Fdius, gignitur ; et in quantum Spirit us S., procedit. 4° Relationibus divinis non competere existentias proprias et relativas, sed eas, propter ipsam sui identitatem cum esse divino, existere unica et. æterna existentia essentiæ Dei. Assertio : In Deo sunt quatuor tantum relationes reales, solæque ab invicem realiter distinguuntur quæ inter se oppo­ nuntur. 194.1. — Sunt quatuor tantum relationes reales [Theol. cerium]. Non sunt in Deo relationes reales præter relationes originis. Atqui, uti modo diximus, duæ sunt origines, quarum singulæ important duas relationes reales. Ergo quatuor sunt tantum in Deo relationes reales. — Sola major manet probanda vel explicanda : a) Probalur ex Dei simplicilale. — In Deo, qui ejt summe simplex, admitti potest neque ulla accidentalis compositio, neque ulla subslanliæ diversitas. Atqui ceteræ omnes relationes reales, præter relationes originis, puta identitatis (substantia), similitudinis (qualitas), æqualitatis (quantitas), etc., vel forent accidentales vel in natura diversitatem præsupponerent. Ergo nulla DE RELATIONIBUS DIVINIS 187 in Deo alia relatio realis, præter relationes originis, quæ quatuor sunt. Ergo. b) Probalur ex fundament relationum divinarum. — Omnis relatio realis mutua fundatur super quantitatem vel super actionem. Atqui repugnat in Deo quantitas, sive molis sive virtutis. Relin­ quitur ergo quod relatio realis in Deo fundetur tantum super actionem, non quidem transeuntem, sed immanentem. Sed in Deo duæ sunt tantum actiones immanentes, quarum quælibet duas reales fundat relationes. Ergo (1, q. 28, a. 4). 195. II. — Ab invicem realiter distinguuntur solæ relationes quæ inter se opponuntur [Doctrina catholica]. 1° Fides calholica sat clare asserit relationes oppositas ab invi­ cem realiter distingui, quando declarat : a) in conc. Tolel. XI, D. 279 : « In relatione enim personarum numerus cernitur ; in divinitatis vero substantia, quid numeratum sit, non comprehen­ ditur. Ergo in hoc solum numerum insinuant, quod ad invicem sunt ; et in hoc numero carent, quod ad se sunt » ; b) in conc. Lot. IV, D. 428 : « Hæc sancta Trinitas, secundum communem essentiam individua, et secundum personales proprietates discreta. » Quando autem, in conc. Florentino, D. 7u3, dicit in Deo omnia esse unum ubi non obuial relationis oppositio, formaliter implicite docet solas relationes oppositas realiter ab invicem distingui. 2° Solis relationibus oppositis constituuntur divinæ personæ, juxta illud Flor., D. 7u3, n. 2 : « Sola relatio, apud omnes tam Græcos quam Latinos Doctores, divina processione personas multiplicat. » Si autem ea quæ constituunt personas realiter ab invicem non distinguerentur, Trinitas non esset realis sed rationis, quod est hæresi? Sabeilii. Ergo. 3° Inter ea quæ relative opponuntur necessario viget distinctio, et quidem distinctio realis, si oppositio est realis, quia talis est distinctio qualis oppositio. Atqui relationes originis realiler ad invicem opponuntur : hæ enim relationes important respectus oppositos principii et principiali, qui manifesto non possunt secundum rem inter se identificari. Ergo relationes originis, sibi invicem opposifæ, realiter inter se differunt. Jamvero in Trinitate, mutuo sibi opponuntur ac proinde ab invicem realiter distinguuntur : 1) paternitas et filiatio ; 2) spiratio activa et spiratio passiva. Igitur paternitas realiter differt a 188 DE RELATIONIBUS DIVINIS filiatione, et spiratio activa realiter differt a spiratione passiva. E duabus autem ultimis relationibus, una tantum, videlicet spiralio passiva, realiter differt a paternitate et filiatione. Ergo 1res lanium relationes reales ab invicem realiler distinguuntur. Prob. antecedens : a) Spiralio activa non distinguitur realiter a paternitate et filiatione, si Pater et Filius, prout active spirant, ab invicem realiter non distinguuntur, sed unum principium sunt. Atqui Pater et Filius, prout active spirant, unum sunt princi­ pium (n. 180). Ergo spiratio activa a paternitate el filiatione realiler non distinguitur. - - Ceterum si spiratio activa realiter distingueretur a paternitate et filiatione, daretur in Deo non tantum trinitas realis, sed vel quihitas vel saltem quaternitas realis, quod non patitur fides catholica (Lat. IV, cap. 2, Dcnz. 431, 432). — Attamen quia spiratio activa est terminus a quo processionis voluntatis, virlualiler distinguitur a paternitate et filiatione quæ, ut laies, sunt termini processionis intellectus. b) Spiralio autem passiva realiter distinguitur a spiratione activa. Atqui spiratio activa communis est Patri et Filio, seu re idem est ac paternitas et filiatio. Ergo spiratio passiva realiter distinguitur a paternitate et filiatione. Objicitur. 196. 1° Quæ sunt eadem uni tertio sunt eadem inter se. Atqui relationes divinæ (paternitas, filiatio, spiratio passiva) realiter idem sunt cum essentia divina. Ergo et ab invicem re non distin­ guuntur. Principium identitatis comparatæ non valet nisi de iis quæ uni et eidem tertio sunt eadem, re simul et ralione seu conceptu for­ mali : ratio est quia comparatio iit in intellectu et per intellectum seu secundum conceptus formales. Atqui relationes divinæ sunt quidem, sub ratione absoluti (realilatis), re idem ac essentia, sed sub ratione relationis ut sic, non simpliciter identificantur essent iæ, sed ab ea differunt virlualiler seu secundum conceplum (n. 192). Ergo ex identitate relationum reali cum essentia non sequitur necessario earum identitas inter se. 2° Instat adversarius : Necesse est ut eodem modo res inter se distinguantur, quo ab eodem tertio distinguuntur ; atqui relationes divinæ virlualiler tantum ab essentia distinguuntur ; ergo etiam inter se ralione tantum distinguuntur. Resp. : Major non est vera semper et absolute, sed duntaxat in ea suppositione quod extrema secundum propriam rationem non magis inter se invicem opponunt ur ac cum tertio opponuntur. At præcise relationes divinæ habent ad invicem oppositionem, DE PERSONIS DIVINIS 189 quam non habent ad essentiam. Ergo ex eo quod relationes ratione tantum differunt ab essentia, inferre non licet eas ab invicem ratione tantum distingui. 3° Sod exsurgit nova et maxima difficultas ! Videtur enim repu­ gnare quad eadem res (essentia) possit esse re idem, cum relationibus ad invicem realiter oppositis. Esset utique evidens contradictio si extrema, quæ ad invicem opponuntur, forent absoluta : impossibile enim est duo absoluta re idem esse cum tertio absoluto et tamen realiter ad invicem opponi siquidem unumquodque extremorum per se ponit realitatcm, quæ necessario deest in opposito et vice versa. At non est evidens repugnantia si, ut in divinis, extrema quæ opponuntur sunt relativa (relationes originis), et illud tantum, cui realiter idem sunt, res est absoluta (essentia). Etenim relationes ad invicem opponuntur relative seu secundum mutuum ac reci­ procum esse ad. Atqui nota ad, ex se, nil dicit reale ; tota enim realitas esi ex nota in, quæ, in casu, idem est ac essentia. Ergo relationes divinæ non co reales sunt quo opponuntur et distin­ guuntur, sed eo potius in quo conveniunt. Ergo possunt realiter ab invicem distingui (ut relationes) et tamen re idem esse cum essentia (ut reales), quin sit evidens contradictio (1). ART. Ill % i)e Personis Divinis 1) Post generalia quædam de personis divinis, dicemus : 2) de iis in quibus conveniunt personæ ; 3) de iis in quibus differunt; 4) de missionibus divinis. De divinis PERSONIS IN COMMI NI Notio personæ. 197. Persona definitur : « rationalis naturæ individua substan­ tia » (2), vel « distinctum subsistens in natura intellectuali » (3' Cf. infra, n. 463. (1) Aristoteles, Phys., 1. 3, text. 21 ; S. Th., 1, α. 28, a. 3, ad 1 ; in I Sent., d. 26, q. 2, a. 2 ; Card. Billot, th. 8 ; Pègues, Comm. fr. Utt., h. 1., p.106 sq. ; Van Noort, n. 208 sq. ; Van der Meersch, n. 750. (2) Boetius, Lib. cont. Eutych. et Nest. de persona et duabus naturis, c 3. (3) S. Th , De Pot., q. 9, a. 4 ; Terrien, «S. Th. Doctnna Sincera de union hypostatica. I. 1, c. 7, p. 67 sq. ; Billot, p. 424 sq. et De Verbo Incarnato, ed. 3, p. 66 sq. ; cf. Bergeron, O. P., in Etudes d'histoire littéraire et doctrinale au XIII siècle, Paris, Vrin, 1932 ; Galtier, n. 296-327. 190 DE PERSONIS DIVINIS A. Persona est a) Substantia : ens cui competit esse in se : hinc a ralione persona? excluduntur accidentia. b) Individua : substant ia singularis, omnino indivisa in se et divisa a quolibet alio, seu prorsus incommunicabilis. Hinc rationi personæ repugnat communicabilitas : universalis ad inferiora, parlis ad totum, assumptionis ab alio supposito, numcricæ identitatis cum pluribus suppositis. Quare nec naturæ universales, nec partes sive intégrales sive essentiales, nec humanitas Christi, nec natura divina personæ dici possunt. c) Naturæ intellectualis. — Nomen personæ, prout est nomen dignitatis, specialiter designat supposita intellectualia, in quibus excellentius invenitur propria suppositi perfectio, nempe esse sui ipsius seu perfecta incommunicabilitas. B. Persona est : a) Subsistens : quo verbo excluditur commu­ nitas assumplibilis ; quamdiu enim aliquid in se subsistit, ab alio supposito assumi nequit. b) In nalura intellectuali : his verbis excluditur communitas parlis : subsistens enim in natura totam possidet naturam. c) Dislinclum : quo verbo evidenter excluditur omnis alia communitas, quæ sit contra rationem suppositi, puta commu­ nitas universalis ad inferiora aut numcricæ identitatis cum plu­ ribus suppositis. Asserlio : Nomen « personæ » Deo proprie convenit, et significat relationem incommunicabilem qua subsistentem. Quare personæ relationibus oppositis constituuntur et tres numerantur [De Pol., q. 10, a. 3]. I. — Nomen « personæ » convenit Deo [Doctrina catholica]. 198. a) Hoc vocabulum utique non tribuitur Deo in sacris Scripluris. At jam a tempore Terlulliani, qui declarat in Deo esse unam substantiam et 1res personas, universim ei attribuitur a Tradilione catholica. Expresse adhibetur : 1) a symbolo Alhanasiano ; « alia est enim persona Patris, alia Filii, alia Spiritus Sancti... 1res personæ coæternæ sibi sunt et coæquales » ; 2) a conciliis Tolet. XI, Flor., Lat. IV, Lugd. II, etc., uti jam vidimus ; 3) a Sacra Lilurgia : α Et in essentia unitas, et in personis proprietas, et in majestate adoretur æqualilas. » J b) Probatur ralione : Nomina, quæ perfectionem significant, DE PERSONIS DIVINIS 191 Deo conveniunt.. Atqui nomen personæ significat quod est perfec­ tissimum in natura, nempe subsistere (esse sui ipsius) in natura intellectuali. Id autem excellentius in Deo invenitur quam in creaturis, quandoquidem Deus est totus, substantia intellec­ tualis, omnino a se, primum principium ct ultimus omnium finis exsistens, etc. Ergo [1, q. 29, a. 3]. II. — Significat relationem incommunicabilem qua subsisten­ tem [Certum]. 199. Nomen personæ, sicut omnia nomina, quæ applicantur pluribus specie diversis, ut κ animal » quod dicitur de homine, de equo, de cane, etc., duplicem habet significationem, formalem scilicet et materialem. [De Pol., q. 9, a. 4]. Formaliler quidem persona significat id ipsum ad quod signifi­ candum nomen personæ imponitur, quod est ratio nominis; et ita tam apud Deum quam apud angelos vel homines, « persona » significat dislinclum subsislens in natura intellectuali. Materialiter autem « persona » significat illud in quo — secundum varias naturas intellectuales — ratio subsistentis distincti salvatur. Jamvero in Deo illud in quo verificatur hujusmodi ratio for­ malis est ipsa relatio incommunicabilis qua subsistens. Etenim persona divina est aliquid subsistens incommunicabile in natura divina. Atqui in Deo nil est subsistens simul et incom­ municabile præter relationes oppositas. Ergo persona divina est ipsa relatio divina prout subsistens est. Pr.ob. min. : In Deo quidquid est absolutum vere subsistens est utique, sed etiam commune, juxta illud : « omnia in divinis sunt unum ubi non obviat relationis oppositio » ; relationes autem oppositæ : 1) sunt realiter ab invicem distinctæ et ideo incommu­ nicabiles ; 2) sunt re idem cum substantia et ideo subsistunt in ipsa natura divina, imo sunt ipsa natura divina ac proinde sunt maxime subsistentes. Ergo persona divina significat rela­ tionem incommunicabilem qua subsistentem. Merito dicitur : qua subsistentem. Nam persona non significat relationem per modum relationis seu per modum formae ab invi­ cem distinguentis personas : sic enim relatio consideratur ut incommunicabilis, at non ut subsistens ; sed relationem, prout est distincte subsistens, subsistens nempe individuum, quod enuntia­ tur nomine Pater vel Filius, etc. [1, q. 29, a. 4]. 192 DE PEMSONIS DIVINIS III. — Porsonæ divinæ constituuntur non processionibus sed relationibus oppositis [Doctrina communis et certa]. 200. a) Relalionibus oppositis. — Id enim formaliter constituit personam, quod reddit substantiam intellectualem perfecte incommunicabilem. Atqui in divinis non affertur substanti® incommunicabililas nisi per relationes subsistentes oppositas. Ergo porsonæ divinæ relationibus oppositis constituuntur. Prob. min. : 1) Ex Florentino : In Deo enim « omnia sunt unum ubi non obviat relationis oppositio » ; ex Tolel. XI : « In hoc solo numerum insinuant quod ad invicem sunt » ; 2) ex ratione : solæ enim relationes oppositæ subsistentes, quia singulæ sunt singulis tantum personis propriæ, personas perfecte et realiter ab invicem distinguunt et constituunt in ratione personae, h.e. distincte subsistentis. b) Non processionibus. — Equidem processiones divinæ, quia nil aliud important quam habitudinem principii ad principiatum et principiati ad principium [n. 191, 194J, sunt re idem ac rela­ tiones, imo sunt ralione etiam simpliciter idem, quandoquidem ratio processionis divinæ jam implicite continetur in formali ratione relationis subsistentis ex hoc quod subsistens est, sicut ratio substantiæ continetur in ratione sapientiæ divinæ, ex hoc quod divina est. At processiones divinæ a relationibus distinguuntur secundum quid, non solum tanquam implicitum ab explicita, sed etiam secundum nostrum modum concipiendi : eas* enim concipimus per modum actionum quas consequuntur relationes, dum rela­ tiones ipsas concipimus ad modum /ormæ permanentis, quæ est et remanet in re. Unde argumentum : Quod distinguit et constituit personas, concipitur a nobis instar formæ completæ, permanentis et intrin­ secae, ipsius distincti subsistentis constitutivae. Atqui, non pro­ cessiones, sed solæ relationes oppositæ concipiunt ur a nobis ut quid personis divinis intrinsecum et. permanens, easque ab invi­ cem realiter distinguens, ac proinde in esse personæ constituens. Ergo dicendum est personas divinas, non processionibus, sed tantum relationibus oppositis vere constitui. Prob. min. : Processio seu origo, licet sit, per identitatem, quid intrinsecum personis : 1) non significatur ut forma completa et permanens, personis intrinseca, sed ut via (forma vialis) unius DE PERSONIS DIVINIS < 193 person® ad aliam ac ideo ut quid transiens et personis quasi extrinsecum. Ita generatio significatur ut via quædam ad rem genitam et ut progrediens a generante — 2) non significatur ut constitutiva personæ, nam : achve sumpta, significatur ut actio suppositi jam constituti (generare) ; passive vero accepta, ut medium ad suppositi procedentis constitutionem (gigni). Relatio e contra significatur : 1) ut quid personis (rebus relatisi intrinsecum, et permanens ; 2) ut quid dislinclivum personarum ab invicem : sola enim relatio secum affert et oppositionem el incommunicabilitatem. Ergo persona divina, sola relatione incommunicabili formaliter constituitur in ratione personæ seu distincte subsistentis. (1, q. 40, a. 2.) « Quodsi (tamen) etiam processiones diserte memorare velis, dicere poteris : personæ constituuntur relationibus per viam originis, vel simpliciter relalionibus originis. » Van Noort, n. 213 201. Objicitur. Paternitas, secundum modum intelligendi, præsupponil actum generandi, qui ipse præsupponit suppositum gene­ rans jam constitutum. Ergo Paternitas non est constitutiva per­ sonæ Patris et consequenter neque aliæ relationes sunt aliarum personarum constitutivae. Paternitas dupliciter considerari potest : 1) ut est re idem cum essentia et sic vere est realitas subsistens incommunicabilis et constituit in facto esse personam Patris ; 2) ut est relalio, ut realis respectus ad suum oppositum et sic facit in signo rationis conse­ quente generationem, Patrem actu distinctum a Filio. — Sub priori respectu Paternitas præintelhgilur generationi, et Pater dicitur generare, quia Pater est ; sub altero respectu. Paternitas concipitur consequenter ad generationem, et Pater dicitur esse Pater, quia generat. [De Pol., q. 10, a. 3.] 202. Nota. — Nomen « personæ », divinis applicatum, duplici titulo est analogum, 1) In creaturis, « subsistens » dicitur id quod habet esse in se ; in divinis, id quod est suum esse ; 2) Distinctum, in creaturis, dicitur quidquid proprio actu subsistendi gaudet ; in divinis, est relatio originis proutjincommunicabilis. IV. — Tres numerantur personæ (De fide). 203. Tot sunt in Deo personæ quot sunt in Ipso relationes incommunicabiles subsistentes. Atqui sunt in Deo tres tantum hujusmodi relationes, videlicet paternitas, filiatio et spiratio passiva ; spiratio enim activa est quidem vere subsistens, sed non incommunicabilis, siquidem re eadem est ac relationes Theol. II 7 194 DE PERSONIS DIVINIS paternitatis et filiationis, ac proinde proprietas communis Patris et Filii. Ergo tres tantum sunt in Deo personæ : Pater, Filius et Spiritus Sanctus. §11. — De IIS IN QUIBUS CONVENIUNT personæ Dicemus : 1) de æqualitate personarum ; 2) de earu II circu: II insessione ; 3) de earum unitate operationis ad extra. 1. — De Personarum æqualitate Assertio : Personæ divinæ sunt omnino sibi invicem coæquales et coæternæ, nec ulla inter illas ponenda est prioritas aut postorioritas (De fide). 204. Hæc est doctrina de fide (Symbol. Athan., D. 39) : « In hac Trinitate nihil prius aut posterius, nihil majus aut minus, sed totæ tres personæ coæternæ'sibi sunt et coæquales (1). » — Hæc doctrina diserte constat ex dictis de consubstantialitate persona­ rum divinarum, in primo capite tractatus. A. Coæquales. — Personæ divinæ sunt coæquales si eadem omnino pollent quant itate, non molis, ut patet, sed virtutis et perfectionis. Atqui tres habent unam et eamdem numero naturam divinam secundum totam suam perfectionem, quæ est infinita. Ergo sunt absolute æquales. — Nec ulla adest perfectio in una quæ non sit in alia. Omnia enim sunt communia personis, præter relationem qua distinguuntur. Sed relatio, ex propria et formali ratione, nil ponit reale, et totam suam realitatem habet ex iden­ titate sua cum essentia. Ergo, nonobstant^ relatione opposita, personæ divinæ eamdem omnino habent perfectionem infinitam, nec plus entis est et perfectionis in tota Trinitate quam in una persona tantum. B. Coæternæ. — Personæ divinæ, cum sint una et eadem divi­ nitas, ab æterno habent eamdem naturam divinam seu sunt coæternæ. Ergo non datur inter illas prioritas ducationis. Sed nec datur prioritas naturæ aut rationis. — a) Prioritas enim naluræ (causæ relate ad effectum), repugnat perfectæ consubstantialitati personarum, quarum nulla est causa alterius ; b) Prioritas ratio­ nis, seu secundum intellectum, qua una persona, cognita, ratio (1) Cf. cone. Flor., cap. Firmiter. Denzlnger, 703. DE PERSONIS DIVINIS 195 esset cognoscendi aliam. Nam personæ divinæ nil aliud sunl quam subsistentes relationes originis ad invicem oppositæ ; sunt ergo correlativæ. Sed relativa sunl simul non solum natura sed et intellectu. Remanet ergo tantum inter personas divinas ordo secundum originem absque prioritate (1). II. — 1><‘ CircuiiiinBeHHlone Perbonarum Asserlio : Singulæ personæ divinæ mutuo in invicem coexistent (De fide). 205. Circuminsessio est mutua divinarum personarum in se invicem immaneniia seu coexislenlia ; sensu Veterum, circumincessio significat motum et incessum unius personæ in aliam et circa aliam. a) Id esi de fide. — Ait Florentinum, Decr. pro Jacobitis, D. 7<>4 : « Propter hanc unitatem (naturæ) Pater est totus in Filio, totus in Spiritu S. ; Filius totus est in Patre ; totus in Spiritu S. ; Spiritus totus est in Patre, totus in Filio. » — Toletanum XI, D. 281 : α Ita nobis hoc dignata est ipsa Trinitas evidenter osten­ dere. ut etiam, in his nominibus, quibus voluit sigillatim personas agnosci, unam sine allera non permillal inlelligi : nec enim Pater absque Filio cognoscitur, nec sine Patre Filius. Relatio quippe ipsa vocabuli personalis personas separari vetat, quas etiam, dum non simul nominat, simul insinuat. > b) Probalur Scriptura. — Dicit Christus (Jo. xiv, 9, 10) : « Qui videt me, videt et Patrem... non creditis, quia ego in Patre et Pater in me est. » — x, 35 : « Ut cognoscatis et credatis quia Pater in me est et ego in Patre. » — S. Joannes (i, 2, 18) testatur Ver­ bum esse apud Palrem et Unigenitum Filiiro esse < in sinu Pa­ tris » (2). Hanc incxistenliam personarum sæp< et clare profd< ?'ur Paires (3). (1) 1, q. 42, a. 3 ; q. 33, a. 1, ad 3. S. Aug., De doct. christ., 1. 1, c. 5, n. 5 ; S. Fulg., De fide ad Petrum,a. 1, n. 4. Journel,n. 1582, 2261, cf. n. 779, 899, 903 ; Suarez, De Trin., 1. 3, c. 11, n. 15 ; Franzelln, th. 15. (2) Ci. I Cor. π, 11. (3) S. Athan., Adv. Anan., orat. 3. η. 3 ; S. Phœbad., 1. cont. Anan., η. 22 ; Mar. Vlctorlnus, Adv. Arium, 1. 4, c. 33 ; S. Fulg., De fide ad Petrum, c. 1, n 4 S. Cyr. Alox., De sanet, et consubst. Trin., dial. 7 ; S. J. Damasc., De fide orthod., 1 1, c. 8 ; Journel, 768, 898, 907, 2261, 2090, 2344. 196 DE PERSONIS DIVINIS c) Probatur ratione. — Hæc personarum circuminsessio consi­ derari potest : l) secundum essentiam ; 2) secundum relatio­ nem ; 3) secundum originem. 1) Secundum essentiam. — Eadem numero essentia, absque ulla divisione; est ipsa personarum divinarum essentia, cum qua singulæ personæ, etsi distinctæ, realiter idenlificanlur : communi­ catur a Patre in Filio, et a Patre et Filio in Spiritu Sancto. Ergo necessario personæ in se invicem existunt. 2) Secundum relationes. — In divinis relationes sunt idem cum essentia ; ergo personæ non solum simul cognoscuntur, quia in relative oppositis unum oppositorum intelligi nequit, quin cointelligatur correlativum, et vice versa ; sed simul sunt necessario et inseparabiliter. 3) Secundum origines. — Filius et Spiritus S. originantur secun­ dum operationes immanentes. Ergo necessario immanent prin­ cipio suo. [1, q. 32, a. 5.] Pater autem in Filio, Pater et Filius in Spiritu Sancto manent tanquam in termino et tanquam dantes eamdem, quam habent, divinam essentiam, existunt in accipiente. Non videtur admittenda opinio Suarezii (1) fundantis circuminsessionem super immensitatem divinam : quælibet persona est immensa, ergo necessario et intime præsens est in aliis et vice versa. — Immensitas enim explicat præsentialitatem Dei ad omnia loca possibilia, ad res nempe finitas et creabiles seu ad res extra Deum; minime vero explicat præsentiam divinarum personarum ad invicem, quæ constituuntur relationibus in essentia ipsa divina realibus. III. — De unitate operationis ad extra Per operationem ad extra intelligitur productio omnium rerum creatarum sive in ordine naturali sive in ordine supernatural!, ut creatio, conservatio, miracula, sanctificatio, etc. : In omnibus operibus Dei ad extra, operatio trium perse c.'am divinarum est re et numero eadem [De fide]. 206. a) Hæc propositio est de fide : « Pater et Filius et Spiri­ tus S. non (sunt) tria principia creaturæ, sed unum principium » — « unum universorum principium (2). » (1) De Trin., 1. 4, c. 16, n. 11 sq. Cf. Franzelln, th. 14, p. 2«2 so. ; Card. Billot, th. 41 ; Van der Meersch, n. 810 (2) Cone. Flor., Deer, pro Jac., Lal IV ; cf. con,. Rom., Lai. I, Tolel. XI; Denzlnger, 704, 428 — 77, 254, 284. y. DE PERSONIS DIVINIS 197 b) Constat Scriptura. — Opera ad extra quandoque Patri, quandoque Filio, quandoque Spiritui Sancto, quandoque pluribus personis tribuuntur. Ita creatio (Jo. i, 3) : « Omnia per ipsum (Verbum) facta sunt » ; I Cor. vm, 6 : « Unus est Deus, Pater, ex quo omnia..., et unus Dominus J. C., per quem omnia ». — Inspiratio prophetarum, Heb. i. 1 : « Multifariam, multisque modis olim Deus loquens patribus in prophetis » ; II Pet. i, 21 : Spiritu Sancio inspirati locuti sunt sancti Dei homines ». — Remissio peccatorum : peccata dimittuntur virtute Spiritus Sancti (Ju xx, 22 sq ), et tamen peccata dimittunt etiam Patei (Lc. xi, 4 ; xxiii. 34) et Filius (Mt. ix, 2). — Alia opera : « quæ cuinque ille (Pater) fecerit, hæc et Filius similiter facit » (Jo. v, 19), etc. c) Conslal ex Tradilione. — Hanc veritatem clarissime testan­ tur Patres. Ita v. g. S. Athanasius, Ad Serap., ep. 1, n. 28. J. 782 : « Trinitas sancta et perlecta est, quæ in PaLre et Filio et Spiritu Sancto agnoscitur..., tota creandi et efficiendi vi prædita est unaque ejus est efficacia et actio. Nam Pater per Verbum in Spiritu omnia facit, eoque modo sancta Trinitatis unitas servatur. » Cf. si vis, Journel, Ind. thcol., 180. Ratio est, ut ait S. Cyr. Alex., Adv. Nestor., 1. 5, c. 6, J. 2132, quia « una divinitatis nalura in tribus propriis hypostasibus intelligitur, et in omnibus agendis motum et operationem habet, intelligibilcm scilicet et Deo dignam ». Cf. S. Aug., De Trin., I. 5, c. 13, n. 14, c. 14, n. 15 ; S. Fuig., Ad Trasim., 1. 3. c. 35 ; J. 1661, 1662, 2250. d) Conslal ralione. — Operatio ad extra producitur immediate ab omnipolenlia, mediate a nalura. Atqui una est nalura in Deo, unaque omnipolenlia. Ergo omnia opera ad extra sunt tribus personis communia. § III. — De iis in quibus differunt personæ Assertio : Jure personis divinis attribuuntur actus notionales ; et in Trinitate recensentur quinque notiones et quatuor proprie­ tates [Doctrina communis el cer/a]. I. — Actus notionales. 207. 1° Definitio. — Actus notionales seu personales intelhguntur actus quibus nobis innotescunt seu notæ fiunt ipsæ origines ί 198 DE PERSONIS DIVINIS 1 personarum in Deo. Origines enim personarum non innotescunt nisi per actionem quasi productivam pcrsonæ originantis, cui respondet fieri personæ procedentis ; v. g. origo Filii nec inno­ tescit nec rite exprimitur nisi generatio, active sumpta, Patri attribuatur et dicatur : Pater generat Filium. Ergo merito origines personarum significantur per modum actuum. — Hi porro actus sunt : generatio, ex parte intellectus, spiratio, ex parte voluntatis: generatio quidem activa in Patre et passiva in Filio (eadem specie) ; spiratio activa in Patre et Filio, passiva in Spiritu Sancto. 2° Comparatio cum relationibus. — a) Actus notionales sunt jormaliler ipsæ personarum relationes. In Deo enim non sunt nisi duo prædicamenta : substantia et relatio. Atqui actus notionales non dicuntur secundum substantiam, sicut actus essentiales : intelligere ct velle, secus essent tribus communes. Ergo dicuntur secundum relationem. Hinc generatio activa, quæ solius est Patris, realiter idem est ac Pater seu subsistens paternitas ; spiratio activa, quæ communis est Patri et Filio, realiter idem est ac Î Pater et Filius seu subsistens relatio spiratoris. — b) A relatio­ nibus tamen differunt quoad modum significandi : v. g. generatio, ; active sumpta, significat actionem quasi productivam Filii, dum paternitas significat constitutivum personæ Patris. 3° Eorum voluntarietas. — Actus notionales non sunt proprie voluntarii, quia Pater tam necessario generat Filium quam necessario se cognoscit ; Pater et Filius tam necessario spirant Spiritum Sanctum quam necessario se invicem amant. Eo tamen sensu voluntarii dici possunt, quod minime fiunt contra volunta­ tem Dei, sed potius concomitante et complacente voluntate : sunt enim conscii et spontanei, quemadmodum desiderium beatitudinis, licet necessarium, omnino conforme est voluntati hominis seu ejus naturali voluntatis inclinationi [1, q. 41, a. 1, a. 2, c et ad 3]. * a e u Π. — Quinque recensentur notiones. 208. 1° Ratio.· — Notio nil aliud est quam « propria ratio cognoscendi divinam personam », seu nola qua utimur ad cognos­ cendam distinctionem personarum. Ad notionem ergo tria requiruntur : 1) ut sit aliquid non com­ mune tribus, sed propiium uni tantum personæ vel duabus; 2) ut pertineat ad relationes originis, præter quas omnia sunt DE MISSIONIBUS DIVINIS 199 communia in divinis ; 3) ut ad dignitatem pertineat, nam persona, quam not ificat, est nomen dignitatis. 2° Numerus. — Quinque numerantur notiones : quinque enim sunt rationes propriæ quibus personæ innotescunt et ab invicem secernuntur. Enimvero : a) In Patre duæ inveniuntur notiones omnino propriæ : 1) Innascibililas, qua innotescit Pater ut absque principio ; quæ notio, licet negativa, magnam importat dignita­ tem : scilicet a nemine esse, neque ut procedens neque ut genitus ; 2) Palernilas, qua distinguitur a Filio, ut ejus principium. — b) In filio, una est notio propria, Filiatio, qua est a Patre. — c) In Spiritu Sancto, una est notio, Processio seu Spiratio passiva, qua est a Patre et a Filio. — d) Una est notio communis Patri et Filio, Spiratio nempe activa, qua Pater et Filius sunt unum principium Spiritus Sancti [1, q. 32, a. 2-4]. III. — Recensentur quatuor proprietates. 209. Proprietas dicitur ratio dislincliva, quæ uni tantum per­ sonæ convenit. Porro quatuor sunt proprietates : Innascibililas et Palernilas, quæ soli Patri competunt ; Filialio, quæ soli Filio ; Processio, seu spiratio passiva, quæ soli Spiritui S. convenit. — Tres vero sunt proprietates personales : Paternitas scilicet, Filiatio et Spiratio passiva, quæ singulæ singulas constituunt personas. Innascibililas, quæ soli Patri competit, nec tamen est constitutiva personæ Patris, vocatur proprietas personæ. Sensu lato, spiratio activa quandoque dicitur proprietas : quia non tribus personis communis ; non personalis tamen nec personæ, sed duarum personarum, Patris et Filii. 210. Conclusio : a) Sunt in Deo una natura, duæ processiones, 1res personæ, quatuor proprietates (tres personales), quatuor rela­ tiones reales (tres mutuo oppositæ), quinque notiones. — b) Una et eadem res, quæ dicitur retalio per respectum ad correlulivum, dicitur proprietas per respectum ad personam quam constituit (personalis) vel cujus est (innascibililas), notio per respectum ad inlclleclum cui manifestat personam. — c).Omnis proprietas et omnis relatio est notio ; non omnis autem notio est proprietas aut relatio. § IV. — De MISSIONIBUS DIVINIS Missiones non ad intimam naturam Trinitatis pertinent, sed ad ejus pleniorem manifestationem : processiones enim «upponunt 200 PE MISSIONIBUS DIVINIS et eas nobis clarius revelant. — Post quædam generalia de missio­ nibus, dicemus : 1) de personis missis ; 2) de natura missionum Notio et divisio missionum. 211. Missio, in genere et passive sumpta, est motio seu egressio unius ab alio ad aliquem terminum, in quo incipit esse. — Igitur missio duo importat : 1) processionem missi a mittente, et ideo realem dislinclionem inter utrumque ; 2) inceptionem essendi in aliquo termino ad extra, « vel quia missus prius ibi omnino non erat quo mittitur, vel quia incipit ibi aliquo modo esse quo prius non erat » (1, q. 43, a. 1). — 3) Requiritur praeterea ut missus habeat ex ipsa processione a mittente quod alicubi incipiat esse vel novo modo esse : nemo enim mitti dicitur nisi ad terminum veniat ex influxu ejus a quo exit. Influxus autem ille potest esse vel secundum imperium, ut servus a domino, vel secundum consilium, tanquam a sapientiore, vel secundum originem, ut radius a sole. Missio divina. 212. Definitur : Processio unius personæ ab alia, cum destina­ tione ad aliquem temporalem effectum, seu cum novo modo exislendi in crealuris, in ordine ad sanctificationem. a) Processio. — Etenim missio alicujus personæ divinæ fieri nequit secundum imperium vel consilium : omnis enim causalitas, importans aliquam dependentiam et in feriori ta tem unius per­ sonæ erga aliam, repugnat perfect® æqualitati personarum. Ergo mitti dicitur persona quatenus tantum ab alia originem ducit. b) Cum destinatione.... — Missio enim destinari nequit ad ter­ minum ad intra, cum personæ sint æternæ nec mutationem ullam pati possint. Ergo fit ad effectum externum et temporalem; quare ipsa missio temporalis dicitur, quamvis æterna sit processio unius personæ ab alia (1, q. 43, a. 2). Effectus autem ille neque est mutatio loci, nam personæ divinæ necessario sunt ubique nec ab invicem separari possunt ; neque ipsa operatio creationis (conservatio aut gubernatio rerum), qua Deus (tres personæ) creaturis inexistit, modo, ut aiunt, communi ac debito creaturæ qua tali [n. 38, 43J. Sed est novus modus existendi in creatura seu potius in persona creata (omnis enim missio est ad subsistentem qui supposito differt a mittente), quæ eo ipso DE MISSIONIBUS DIVINIS 201 ad Deum novo modo conjungitur et novam ad personam divinam habitudinem consequitur. Hinc : 1) omnis missio ad ordinem pertinet supernaluralem, quippe quæ causât in creatura novam Dei præsentiam, distinctam a præsentia naturali eiquc superadditam, ac proinde creaturæ indebitam ; 2) quum in Deo operari et inesse creaturæ sint re idem cum natura, persona divina, vi processionis ætcrnæ ab alia, ab ea habet quo operetur in creata persona eique inexistat. Hanc notionem missionis divinæ graviter adulterant GræcoRussi, dicentes : 1) missionem nullum habere nexum cum pro­ cessione ad intra ; 2) esse tantum (juxta plerosque) operalionem tribus personis communem, qua creaturæ communicatur gratia, quæ est ut quædam efïulsio æterna et increata divinæ essentiæ. Juyie, t. 2, p. 233 sq. I. — De personis missis Asserlio : Pater non potest mitti, sed Filius et Spiritus S. itti possunt, Pater et Filius mittere possunt, Spiritus autem mittere nequit [Theol. cerium 213. A. Pater non polesl milii. — 1) Pater potest utique esse novo modo apud creaturas, sed non ralione processionis ab alia persona, siquidem a nemine procedit. — 2) Nullibi legilur in Scripturis Patrem mitti, sed Eum tantum venire aut seipsum dare (Jo. xiv, 25). Missio ideo divinæ personæ diiïert ab eju* « adventu aut datione », quæ processionem non important (In 1, dist. 15, q. 1, a. 1). B. Filius et Spiritus S. milii possunt. — Eæ personæ mitti possunt, quæ ab alia procedunt et sic ab ea habent communica­ tam operationem qua incipiunt novo modo inessc personæ creatæ. Atqui Filius a Patre procedit, et Spiritus S. a Patre et Filio. Ergo Filius potest mitti a Patre, Spiritus autem a Patre et Filio. Unde legilur : a) De Filio (Jo. m, 17) : α Misil Deus Filium suum in mundum » — v, 23 : « Qui non honorificat Filium, non honorificat Patrem qui misil illum » — vi, 39 : « Hæc est voluntas ejus qui misil me, Patris » — vi, 58 : « Sicut misil me vivens Pater » — Gal. iv, 4 : « Ubi venit plenitudo temporis, misil Deus Filium suum, factum ex muliere », etc. — b) De Spirilu Sancio (Jo. Xiv, 202 DE MISSIONIBUS DIVINIS 26) : « Spiritus S., quem millet Pater in nomine meo » — xv, 26: « Paraclitus, quem ego millam vobis » — xvi, 7 : « Si abiero, millam eum ad vos ». frjlB C. Paler el Filius millere possunt, non aulcm Spirilus S. — 1) In Scriptura legitur Patrem et Filium mittere aliam personam, nunquam vero Spiritum S. — 2) Ille solus divinam personam mittere potest, ex quo alia procedit ; atqui nemo procedit ex Spiritu Sancto. Ergo. — 3) Sensu tamen lalo, « si persona mittens intelligatur esse principium (non personæ quæ mittitur, sed) e/Jeclus secundum quem attenditur missio, sic tota Trinitas mittit personam missam » [1, q. 43, a. 8]. II. — De natura missionum 214. Alia est missio invisibilis, quæ fit intus in anima per dona gratiæ, absque ulla exteriori manifestatione ; alia est visibilis, quæ fit cum aliquo effectu seu signo externo sensibus perceptibili, v. g. Incarnatio Verbi, descensus Spiritus Sancti in die Pente­ costes. 1° De Missione invisibili Assertio : Missio invisibilis Filii et Spiritus Sancti non fit nisi secundum donum gratiæ sanctificantis [Doclrina community 215. Ad missionem proprie dictam requiritur non solum ut ipsa persona divina incipiat novo modo præsens esse in creatura, sed etiam ut ipsa habeatur a nobis et in nobis permaneat, et nos ipsa perfruamur : id clare proclamant textus Scripturæ jam reci­ tati et multi alii (1). Atqui hæc duo non fiunt nisi per solam gratiam sanctificantem. Ergo. Probo min. : a) Missio invisibilis fit per gratiam sanctificantem. — Deus enim personæ creatæ inesse nequit, nisi ipsi communicando vel bona a se dislincla vel semelipsum. Jamvero priori ratione Deus adest crcaturæ modo communi, ut causa nempe essendi et operandi, seu, ut ait S. Doctor per potentiam,præsentiam et essentiam (2). Ergo nonnisi altera ratione vere fit missio invisibilis seu novo modo, (1) Jo. XIV, 23 ; Rom. v, 5 ; vm, 9, 11 ; I Cor. m, 16 ; vi, 19 ; II Cor. vi, 16 ; Eph. 11, 21-22. — (2) In 1 Sent., dist. 14, q. 2, a. 2 ; c(. supra, n. 38, 43. DE MISSIONIBUS DIVINIS 203 modo scilicet diverso a modo communi, incipit Deus esse in creaturis, quatenus nempe semelipsum, prouti est in se, commu­ nicat personæ creatæ, ut objectum amicabilis cognitionis et amo­ ris, quemadmodum amici propria bona sibi mutuo communicant et secundum bæc se invicem amant. Ilie porro novus divinæ præsenliæ modus, qui perfecte et complete consummabitur in ccelo, visione Dei intuitiva et frui♦ tiva (1), jam in terris inchoative habetur per gratiam sanctifican­ tem. Etenim per gratiam sanctificantem Deus præsens est in anima, tum ut principium acluans ipsam animam justi, quin eam informet, tum ut principium infundens in ea ipsam gratiam cum donis annexis, tum ut objeclum quod intime et immediate ab ipsa anima apprehendi potest et quo aliqualiter frui valet. Per gratiam enim anima fit consors divinæ naturæ, ac proinde radicaliler capax visionis intuitivæ et fruitionis ipsius Dei. Ideo ex virtute activa gratiæ, anima jam gaudere valet, fruitione quadam initiali et imperfecta, Trinitate, quæ vere « ex gratia insidet animæ justæ tanquam in templo, modo penitus intimo et singulari » (2). Ergo per gratiam sanctificantem vere datur specialis et intima personarum divinarum præsentia in anima sancta (3). Præsens autem de novo animæ per primam infusionem gratiæ, Deus loties postea fit præsens seu ad animam venit (aut mittitur), quoties augentur gratia sanctificans et virtutes connexæ, vel saltem quoties, « per augmentum gratiæ, (anima) proficit in novum usum vel actum grat iæ ». (In l,d. 15, q. 9, a. 1,0 et ad 1.) b) Missio invisibilis fil per solam gratiam sanctificantem. — Etenim non fit : 1) Per gratiam aclualem, nam, licet, hac gratia, Deus transitorie moveat animam, nondum vere in illa inhabitat ut in templo, nec vere ad illam mittitur aut venit. — 2) Per fidem et spem, amissa gratia et charitate, quia, quamvis Deus sit in peccatore ut supernaluraliter cognitus et speratus, non tamen ipsi adest ut amicus et dilectus. — 3) Per grulias gratis dalus : hæ enim gratiæ ad utilitatem aliorum dantur, nec amicum Dei faciunt hominem cui conferuntur. Influxum quidem specialem (1) I Cor. xm, 12 ; I Jo. in, 2 ; II Pet. i, 4. (2) Leo XIII, Encyc. < Divinum illud munus », 9 Maii 1897. (3) Hugon, t. 2, De Gratia, p. 177 ; cf. S. Th., 1, q. 43, a. 3 ; Bllluart, diss. 6, a. 4 ; Franzelln, th. 43 ; Card. Billot, th. 42 ; Pégues, Comm. fr. hit. in h. ]., p. 573 sq. ; Galtier,th. 24 sq. ; hæc fusius exponentur in tract, de Gratia, n. 48 sq. DE MISSIONIBUS DIVINIS important in intellectum aut voluntatem recipientis, sed in eo operantur tantum ad modum causæ efficientis, eo magis quia etiam peccatore uti posset Deus tanquam instrumento in pro­ phetia, inspiratione, etc., uti Caipha usus est (Jo. xi, 51). Unde illi textus Scripturæ [Act. vm, 17-18 ; x, 44-46 ; xix, 6, etc.] ubi cum missione aut datione Spiritus Sancti commemorantur charismata, non de sola largitione charismatum intelligendi sunt, sed de charismatibus infusionem gratiæ sanctificantis manifes­ tantibus [1, q. 43, a. 3, ad 4]. Ouare secundum solam gratiam gratum facientem mittitur et procedit temporaliter persona divina, et inhabitat, ut in templo, in persona creata, quæ sic ad ipsum Deum attingit et ipsa divina persona fruitur [1, q. 43, a. 2, c et ad 1]. 2° De missione visibili Notio. 216. Ad missionem visibilem tres requiruntur conditiones . 1) Signum sensibile, quo manifestatur persona divina, secus esset missio invisibilis ; 2) Signum novum, scilicet vel antea non existens, vel non existons eodem modo aut non ad hunc finem assump­ tum : missio enim non iit nisi signo extraordinario ac inusitato. Quare in collatione sacramentorum non est missio visibilis Spi­ ritus Sancti, sed missio tantum invisibilis, quæ omnem gratiæ infusionem comitatur ; 3) Respectus ad sanctificationem anima­ rum, nam omnis missio ad ordinem spectat supcrnaturalem et ideo missio visibilis necessario ordinatur ad invisibilem missionem manifestandam, sive ut principium ejus, sive ut indicium. Hinc theophaniæ \r. T. non fuerunt propric missiones, quia : 1) nec fuerunt principium efficax sanctitatis, quod solum praestitit Incarnatio Verbi ; 2) nec fuerunt indicia sanctificationis jam collatæ : non erant enim ordinatæ ad designandam inhabitationem divinæ personæ per gratiam, sed ad aliquid aliud manifestandum, v. g. ad pleniorem Dei notionem ingerendam aut Incarnationem adumbrandam. Ratio est quia non decebat fieri missionem visi­ bilem Spiritus Sancti ante ipsam visibilem Filii missionem in carne, cum\ Spiritus S. manifestat Filium sicut Filius Patrem (1, q. 43, a. 7, ad 6). W| Statim quoque apparent discrimina inter missionem visibilem DE MISSIONIBUS DIVINIS 205 et missionem invisibilem. 1) Hæc non lit nisi secundum donum gratiæ sanctificantis ; illa fieri potest mullis modis et signis ; 2) In missione visibili, una persona potest sola mitti et mani­ festari, quatenus signi significatio ad eam specialiter refertur, v. g., in Incarnatione, Filius ; in aliis missionibus, Spiritus S ; in invisibili autem missione, 1res personæ simul inhabitant ani­ mam : Pater, ut a seipso veniens ; Filius et Spiritus S., ut missi Divisio missionis visibilis. 217. Duplex distinguitur missio visibilis : 1) Visibilis substan­ tialiter, cujus unicum exemplum habetur in Incarnatione, quando Verbum, sibi hypostatice conjungens naturam humanam, in hac natura visibiliter apparuit : Filius utique non missus est ad natu­ ram assumptam, quæ supposito non dilTcrt a Verbo, sed, unione cum ea, missus est ad nos. — 2) Visibilis representative, qua, in aliqua specie (seu signo) externa, apparet persona divina, non quasi ad eam speciem mitteretur aut ipsi substantialiter uniretur, sed quia, ea specie, quæ sola mutatur, Deus visibiliter manifesta­ tur et ad creaturas mittitur. Missio autem repræsentativa iterum duplex est : 1) mere repræsenlaliva, quæ tantum significat missionem invisibilem jam factam seu gratiam jam collatam ; 2) repræsentativa simul et effectiva, quæ significat missionem invisibilem hic et nunc fieri seu significat simul atque causât gratiam. 218. N. B. — 1° Missio substantialis principium est et causa meritoria sanctificationis internæ ; missio repræsentativa, quæ Spiritui Sancto appropriatur, indicium est tantum sanctificationis. Et hoc quidem omnino congruit proprietati personali utriusque personæ : Filius enim procedit ut principium Spiritus S.. cui attri­ buitur donum sanctificationis ; Spiritus vero procedit ut amor seu ut formalis sanctitas. Unde jure primo visibiliter missus est Filius tanquam auctor omnis sanctitatis efficiendæ, et secundo tantum Spiritus S., tanquam indicium sanctitatis a se collatæ. — 2° In utraque missione visibili « productio naturæ per quam aut signi sub quo persona mittitur, ad totam Trinitatem pertinet ; sed sola persona missa naturam productam sibi habet (Filius) aut symbolo producto repræsentaturJSpirilus^S.) (1). » (1) Van Noort, η. 22? ; 1, q. 43, a. 7 ; Card. Billot, th. 43, § 2. 206 DE MISSIONIBUS DIVINIS Quatuor recensentur missiones visibiles repræsentativæ. 219. a) Duæ quidem ad Christum referuntur et mere repræsenta­ tivæ fuerunt : 1) in Baptismo Christi, sub specie columbæ ad mani­ festandam plenitudinem gratiæ habitualis Christo collatam in principio conceptionis (Mt. m, 16) ; 2) in transfiguratione Christi, sub specie nubis lucidæ, ad ostendendam doctrinae abundantiam (Mt. xvn, 5). b) Duæ ad Apostolos pertinent et luerunt repræsentativæ simul et ejjectivæ : 1) in cœnaculo, post resurrectionem, sub specie /la/us, quando Christus Apostolis contulit potestatem remittendi peccata (Jo. xx, 22-23) ; 2) in die Pentecostes, sub specie linguarum ignea­ rum, ad significandum et efficiendum in Apostolis gratiam et dona (Act. n, 1-4). DE HABITUDINE TRINITATIS AD RATIONEM 2C7 CAPUT III DE HABITUDINE SS. TRINITATIS AD RATIONEM ET DE MODO LOQUENDI DE TRINITATE 220. Cognita, ex revelatione, existentia SS. Trinitatis, et explo­ rata, quantum fieri potuit, ejus natura, superest inquirendum quid, in ordine ad hujus mysterii cognitionem, valeat aut non valeat ratio humana : 1) solis suis viribus relicta ; 2) fide illus­ trata. — Tandem pauca dicemus de modo recte loquendi de tanto mysterio (1). ART. I De habitudine Trinitatis ad rationem Errores. 221. a) Quidam doctores, ut S. Anselmus (2), Bichardus et Hugo a S. Viclore, Scotiis, Henricus Gandauensis (3), citantur, qui videntur asseruisse existcntiam SS. Trinitatis, revelatione facta, ex ratione demonstrari posse. Sed generatim eorum argumenta accipiuntur et accipi possunt in bonam partem, videlicet non ut argumenta apodictica, sed tantum probabilia et suasiva. b) A doctrina catholica vere aberrant : 1) Claudius Mamertus (4), qui, sæc. V, laudat Platonem eo quod propria ingenii vir­ tute, agnoverit Trinitatem. 2) Abælardus (5) (f 1142), qui eumdem errorem renovat et declarat Trinitatem veritatem esse naturalem. Contra quem S. Ber­ nardus : « Cum de Trinitate loquitur, sapit Arium. > (1) S. Th., 1, q. 32, a. 1 ; Card Billot, th. 15 ; Van der Meersch, η. 829 sq. ; Van Noort, n. 240 sq. ; Hugon, t. 1, p. 391 sq. ; Pesch, n. 488 sq. ; Franzelln, th. 27 ; Tanquerey, n. 678 sq. (2) De Fide Trinitatis, in prooemio et c. 4 ; cf. Balnvel, in Diet, théol., art. Anselme. — (3) De his, cf. Janssons, De Deo Trino, p. 412 sq. (4) Portallé, in Diet. théol., art. Abélard ; Benzinger, 368 sq. (5) De statu aniniœ, I. 2, c. 7. 208 DE HABITUDINE TRINITATIS AD RATIONEM 3) Raymundus Lullus (1) (f 1314), qui contendit se Trinitatem positive demonstrare per « rationes necessarias. » 4) Marcus Maslrofini (2), philosophus romanus, qui, inæunte sæc. XIX, existimat Trinitatem probari triplici argumento apodic­ tico : ex necessaria existentia Dei, ex quantitate vis creatricis, ex manifestatione divinæ gloriæ (1, q. 32, a. 1, ad 2). 5) Gunlher (3), qui tenet mysterium Trinitatis, jam revelatum, facillime demonstrari et explicari posse per novam suam philoso­ phiam ; reapse vero Tritheismum docet. 6) Rosmini, qui vult hoc dogma, semel revelatum, posse argu­ mentis negalivis et indircclis ita demonstrari, « ut veritas illa ad philosophicas disciplinas revocetur » (Denz. 1915, 1916). 7) Novissime Schell, qui, licet non propugnet demonstrabilitatem mysterii, putat tamen illud scicntiiicc explicari et confirmari posse ex nexu mirabili inter aseilalem et processus immanentes. Cf. Jans­ sens, p 417 sq. ; Gallier, n. 180, 185. c) Rationalislæ et Unilarii volunt mysterium Trinitatis rationi aperte contradicere. Doctrina catholica. 222. Citamus aliqua tantum documenta, a) Hoc habet Grego­ rius XVI, encyc. Mirari vos, 15 aug. 1832, D. 1616 : « Insipientis hominis est fidei mysteria, quæ exsuperant omnem sensum, humanis examinare ponderibus, nostræque mentis rationi confi­ dere, quæ naturæ humanæ conditione debilis est et infirma. » b) Idem sæpe docet Pius IX : « Quæ (mysteria) ita supra huma­ nam rationem sunt, ut hæc nunquam effici possit idonea ad illa, suis viribus et ex naturalibus suis principiis, intelligenda et demonstranda. » — « Noscimus in iisdem libris (Semi-Rationa­ listarum) ea inter alia non pauca legi, quæ « catholica fide sinceraque explicatione de unilale divinæ subslanliæ in Tribus distinctis sempiternisque Personis non minimum aberrant (4). » c) Idem declarat Conc. Vaticanum s. 3, cp. 4, en. 1, D. 1796, 1816 : « Divina mysteria suapte natura intellectum creatum sic excedunt, ut etiam revelatione tradita et fide suscepta, ipsius tamen fidei velamine contecta et quadam quasi caligine obvoluta (1) De contemplatione Dei, l. 5, c. 317 ; cf. Bové, Le système scientifique de Raymond Lulle, Barcelone, 1909 ; E. Longpré, in Diet, theol., art., Lulle. (2) Mctaphysica sublimior, 1.3, 4,5. Cf. Franzelln,th. 18, p. 281 sq.; Jansseni, p. 381 sq. (3) Cf. Vacant, Etudes théol sur les constitutions du conc. du Vatican, t. 1, n. 104 sq. ; Franzelln, th. 18, p. 285 sq. ; Pesch,n. 494-495. -3 (4) Denzinger, 1682, 1655 ; cf. n. 1642, 1645, 1671, 1673. I DE HABITUDINE TRINITATIS AD RATIONEM “209 maneant, quamdiu in hac mortali vita peregrinamur a Domino. » — Si quis dixerit, in revelatione divina nulla vera et proprie dicta mysteria contineri, sed universa fidei dogmata posse per rationem rite excultam e naturalibus principiis intelligi et demonstrari a. s. » Cf. Decr. S. Off. cont. Rosmini, D. 1915. Probabimus : a) Trinitatem esse verum mysterium, b) sed rationi non contradicere. Assertio la : S. Trinitas est mysterium stricte dictum, seu veritas quæ ita rationem humanam excedit, ut neque ejus existentia cognosci possit absque revelatione, neque ejus natura, etiam post revelationem, intelligi aut demonstrari queat {Doctrina catholica). Thesis aperte constat ex definitione Vaticana : nam si datur in religione catholica mysterium aliquod, certe, juxta omnes, primo loco possendum est mysterium SS. Trinitatis, ut indicabatur in schemate Constitutionis doymalicæ : « Mysteriorum, quæ fide illuminati profitemur, omnium supremum ipse Deus est. unus in essentia, trinus in personis (1). » I. — Trinitatis existentia cognosci nequit absque revelatione. 223. Probatur : 1° Ex Scriptura. — Trinitas exhibetur in Scripturis : a) ut objectum cognitionis solius Dei propriæ : « Nemo novit Filium nisi Pater, neque Patrem quis novit nisi Filius et cui voluerit Filius revelare. » (Mt. xi, 27.) — b) ut objectum, quod nonnisi revelatione cselesli agnosci valet : « Beatus es, Simon Bar-Jona, quia caro et sanguis non revelavit tibi (meam divinitatem), sed Paler meus qui in coelis est. » (Mt. xvi, 17.) — c) denique ut objec­ tum, quod est inter profunda Dei, et soli Dei Spiritui notum : < Nobis autem revelavit Deus per Spiritum suum ; Spiritus enim omnia scrutatur, etiam profunda Dei... Quæ Dei sunt, nemo cognovit, nisi Spiritus Dei ». (I Cor. n, 10, 11.) Atqui veritas, quæ est objectum cognitionis propriæ (infinitæ) Dei, quæ nonnisi revelatione cælesti aut a Spiritu Dei manifestari potest, profecto ex principiis et viribus solius rationis humaaæ minime cognosci aut demonstrari valet. Ergo. (1) Martin, Omnium document, conc. Vat. coli., p. 21. 210 DE HABITUDINE TRINITATIS AD RATIONEM 2° Ex traditione. — Ad diem usque hodiernam, Traditio chrisliana docuit mysterii Trinitatis notitiam nonnisi revelatione comparari posse. S. Athanasius : a Hæc (Trinitas simul et unitas) de Deo inquirere summæ temeritatis et insaniæ esse fatendum est. Siquidem divinitas... non argumentis traditur, sed fide, n — Didymus Alex. : « Quomodo id fiat, intelligere non valemus ; excedit enim hoc mentem et rationem nostram, imo etiam angelorum cognitionem. » — Quare, ait S. Augustinus : « credamus Patrem et Filium et Spiritum S. esse unum Deum..., nec Patrem esse Filium, nec Spiritum Sanctum vel Patrem esse vel Filium, sed Trinitatem relatarum ad invicem personarum et unitatem æqualis essentiæ. Hoc autem quæramus intelligere, ab eo ipso, quem intelligere volumus, auxilium procantes. » — S. Joannes Damasc. : « Unitas et Trinitas est, et erat et est et erit in sæcula ; per fidem intellecta et adorata ; per fidem non per inquisitionem, nec per investigationem, nec per demonstrationem. Quantum enim scruta­ ris, tanto magis ignoratur, et quantum indagatur, eo magis absconditur (1). » 3° Ratione. — a) Nihil de Deo naturaliter cognoscere possu­ mus nisi ex creaturis (Rom. i, 20), in quantum sunt effectus a Deo causati. Atqui effectus non ducunt in cognitionem causæ, nisi sub ea ratione qua ab ea procedunt et ab ea pendent. Creaturæ autem nec procedunt nec pendent per se a Deo ut trino, sed a Deo ut uno :procedunt enim immediatea Dei omnipotentia,quæcommunis est tribus personis et ad naturæ pertinet unitatem. Ergo Deum trinum naturaliter cognoscere et demonstrare non possumus. b) Creatio procedit a voluntate Dei, prælucerite ejus scientia. Atqui hæc actio (volitio), quæ est formaliter immanens et virtualiter transiens, est res absoluta, prorsus identificata cum essentia divina. Ergo rursus per creaturas Deus innotescit non quatenus est trinus in personis, «?ed quatenus unus est in essentia [ 1, q. 32, a.l]. II. — Natura Trinitatis, etiam post revelationem, intelligi aut demonstrari nequit. 224. Sane, facta revelatione, non possemus positive intelligere quomodo Deus sit trinus in personis et unus in essentia, nisi id (1) S. Athan., Epist. ad Serap,, ep. 1. n. 20 ; Dldym. Alex., De Trin., 1. 2, c. 4 ; S Aug., De Trin., 1. 9, c. 1, n. 1 ; S. J. Damasc., De hær., epil., Journel, 779, 1069, 1672, 2337 ; cf. Ind. theol. ,n. 150. DE HABITUDINE TRINITATIS AD RATIONEM 2Ή eruendo ex intrinseca ratione personæ et naturae. Atqui natura­ liter personæ rationem positive concipere nequimus nisi conci­ piendo essentiam singularem et incommunicabilem, cum in creatis semper tot naturas videamus quot personas. Ergo, nedum ex eo ad intelligentiam Trinitatis assurgere possimus, inclinamur potius ad eam negandam, judicando supposita non posse multi­ plicari, nisi multiplicatis naturis. Quinimo, etiam supposita fide, nec possibilitatem Trinitatis sola ratione naturali demonstrare valemus. Etenim quantumvis intellectus humanus revelatione divina perficiatur, non mutatur tamen in sua natura intrinseca, ac proinde conceptus nostri, etiam post revelationem, repræsentare nequeunt Trinitatem, quam non inveniunt cognoscibilem in rebus creatis. Assertio 2a : Ratio nequit demonstrare ullam esse repugnan­ tiam in Trinitatis dogmate, illud vero credendum rite proponere et exponere potest, atque analogiis illustrare [Certum]. I. — Ratio nequit demonstrare Trinitatem repugnare. 225. Hæc est defensio, ut aiunt, negatiua dogmatis, quod interne uiique nos latet, cujus tamen natura, qualis revelatione noscitur, talis est, ut proferri non possint rationes quæ demonstrant mysterium hoc involvere contradictionem. 1° Probatur a priori. — a) Ex necessaria concordia inte* rationem et fidem. — Ad rem Vatie., s. 3, cp. 4, D. 1797 : « Etsi fides sit supra rationem, nulla tamen unquam inter fidem et rationem vera dissensio esse potest : cum idem Deus, qui mysteria revelat et fidem infundit, animo humano rationis lumen indiderit, Deus autem negare seipsum non possit nec verum vero unquam con­ tradicere. » Atqui Trinitatem esse mysterium a Deo revelatum jam demonstravimus. Ergo. b) Ex auctoritate. — Jam a novemdecim sæculis viri præstantissimi, in re tum theologica, tum philosophica, tum scientifica, fide tenuerunt hoc mysterium et immune ab omni contradictione * illud proclamarunt, perpensis ac confutatis omnibus difficulta­ tibus, quæ contra illud afferri possunt. Atqui repugnat tot tantosque viros admississe dogma absur­ dum ac rationi contrarium. Ergo. 2° Probatur a posteriori. — Ratio certo intelligit : 1) Deum 212 DE HABITUDINE TRINITATIS AD RATIONEM potuisse de seipso nonnulla revelare, quæ mentem humanam excedunt ; 2) nil de Deo et de creaturis univoce prædicari, sed tantum analogice ; 3) nos itaque non apprehendere veritates, quæ intellectum nostrum superant, nisi conceptibus analogis; 4) hos conceptus, etsi repraesentant rem divinam, eam minime exhibere secundum eum modum quo in Deo est. Quocirca, attendens ad hanc rationem praedicationis analogicæ, facile solvit difficultates, quæ speciem contradictionis manifestant in Trinitate. Præcipuæ enim difficultates inde oriuntur quod, analogiae immemores, notiones divinas accipimus secundum modum quem habent in creaturis. At præcise conceptus, quos de Deo efformamus, alia ratione verificantur in creatis, aliaque ratione, valde eminentiori, in Deo. Ergo ex eo quod conceptus prædicati et subjecti se invicem formaliter excludunt in creatis, non licet inferre eos, etiam in divinis, involvere contradictionem. — Sit exemptum : Si in Deo ratio essentiæ et personæ eo modo haberetur quo adest in creaturis, repugnaret Trinitas personarum in unitate essentiæ : implicaret enim unum subjectum absolutum esse tria subjecta absoluta. Sed in Deo ratio personæ verificatur in rela­ tione incommunicabili subsistente, et ratio essentiæ in absoluto. Ergo non probatur contradictio nec læditur principium identi­ tatis : nam quod est unum remanet unum, et ea quæ sunt tria remanent tria, nec absolutum vertitur in relativum aut vice versa (1). II. — Dogma credendum rite proponitur analogiisque illustra­ tur. 226. A. Rite proponitur credendum. — Sciens enim myste­ rium Trinitatis esse a Deo revelatum, ratio humana illud creden­ dum rationabiliter proponit.— Insuper, ut vidimus, illud intelligibilitcr exprimit terminis analogis utique, sed veris tamen et propriis. — Imo, sub lumine fidei, duceque Ecclesiæ magisterio, veritates revelatas diligentius scrutando, ex earum analysi et ope principiorum sanæ philosophiæ, dogma ipsum ab objectionibus vindicat, variasque deducit conclusiones, quæ, ordine logico, inter se et cum principiis revelatis connexæ et in unum collectæ, theologicam constituunt scientiam de SS. Trinitate. (1) Van Noort, n. 244 ; Hugueny, Critique et Catholique, t. 3, n. 144 sq. ; Pesch. n. 499 sq. ; Galtler, n. 186-191, 194-202. DE HABITUDINE TRINITATIS AD RATIONEM 213 227. B. Analogiis illustratur. — Analogias Trinitatis desu­ munt theologi : 1) Ex natura Summi Boni, quod essentialiter est diffusivum sui ; 2) ex natura beahludinis, cujus possessio non est plena et perfecta sine consortio plurium personarurn æqualium ; 3) ex fecunditate, quæ, prout est perfectio, Deo convenit ; 4) ex processione verbi et amoris in nobis, quæ, cum possit purilicari a suis imperfectionibus, videtur ponenda in Deo. — Sed hæc omnia argumenta, ut animadvertit S. Thomas (1), sunt de se plane insuffi­ cientia ad demonstrandam Trinitatem personarum : cognita autem Trinitate, valde congruunt ad ejus manifestationem. 228. Rationes convenienlise proponunt ex vestigiis et imagine Trinitatis in creaturis. Equidem crcaturæ, ex se, ut effectus scilicet Dei, demonstrant Deum esse, imo esse unum, non indicant autem qualis sit Ejus natura, aut cur sint in Eo processiones. At, cognita Trinitate per revelationem, in creaturis detegere possumus quas­ dam similitudines, ex quibus desumi possunt quædam rationes convenientiæ. 1° In omnibus creaturis invenitur quædam Trinitatis repræsentatio per modum vestigii, Quælibet enim creatura : 1) est quædam subslanlia creata, qua ex parte repræsentat Palrem, ut principium a quo procedit ; 2) habet formam, qua ad speciem suam determina­ tur, et sic repræsentat Verbum, sicut forma domus demonstrat conceptionem artificis ; 3) habet ordinem ad aliud, nempe ad bonum, et sic repræsentat Spiritum S., nam relatio effectus ad bonum est ex voluntate creatoris, et Spiritus procedit secundum voluntatem. 1, q. 45, a. 7. Multa alia proferunt auctores e numero ternario desumpta, quæ tamen nonnisi metaphorice aliqualiter conferre possunt ad manifes­ tandam Trinitatem : v. g. e triplici stadio temporis : præterito. præsenti et futuro ; e triplici dimensione corporum : longitudine, latitudine, profunditate ; e triplici hominis operatione : vegetativa, sensitiva, intellectuali ; e triplici hierarchia angelorum, etc. (Billuarl, diss. prœni., a. 4.) 229. 2° In creaturis rationalibus invenitui repræsentatio Trini­ tatis per modum imaginis. — Imago est similitudo valde perfectior quam vestigium. Similitudo enim non dicitur imago, nisi : 1) sit ex eo cujus est imago ; 2) sit ei similis secundum speciem aut saltem secundum aliquod proprium speciei ; 3) sit ita similis vi ipsius processionis. Inde sequitur solas creaturas rationales esse, proprie loquendo, ad imaginem Dei (1, q. 93, a. 1 et 2). — In homine habe­ tur imago Dei, ut est unus in essentia. Anima enim humana : 1) procedit a Deo per creationem ; 2) similis (analogice) est Deo secundum speciem, in quantum immaterialis est et-spiritualis ; (1) 1, ç. 32, a. 1, ad 2. Cf. Van der Meorsch, n. 838-843 ; M. Schmaus, Die psychology sche Trinitatslehre des hl. Augustinus, Munster, 1927. 214 DE HABITUDINE TRINITATIS AD RATIONEM 3) similis est formalitcr ex ipsa creatione, qua fit ad exemplar divinum (a. 1). Est quoque imago ipsius Trinitatis in anima quantum ad mentem. Etenim « cum increata Trinitas distinguatur secundum processio­ nem Verbi a dicente et Amoris ab utroque, in natura rationali, in qua invenitur processio verbi secundum intellectum et processio amoris secundum voluntatem, potest dici imago Trinitatis increalæ secundum similitudinem speciei » (a. 6). — Hæc autem imago Trinitatis primo et principaliter attenditur in mente, secundum actus intelligendi et amandi « prout scilicet ex notitia quam habe­ mus, cogitando, interius verbum formamus, et ex hoc in amorem prorumpimus ; ...secundario et quasi ex consequenti... secundum potentias, et præcipue secundum habitus (principia actuum), prout in eis scilicet actus virtualiter existunt » 1, q. 93, a. 7. Si vero considerantur actus cognitionis et amoris, secundum quos habentur processiones, imago Dei in anima præcipue invenitur, non jam secundum verbum et amorem respicientia objecta creata, sed « secundum verbum conceptum de Dei notitia, et amorem exinde derivatum ». Hæc quidem imago jam aliqualiter habetur per cognitionem et dilectionem naturalem, perfectior autem per gratiæ conformitatem, consummata denique per visionem beatifi­ cam, quando Deo « similes... erimus, quoniam videbimus eum sicuti est » (1). Scholion. — De Trinitate apud Gentiles et philosophos platonicos. 230. Nonnulli, medio sæc. XIX, ubique terrarum videntes vesti­ gia revelationis primitivæ, putabant quoque se ubique invenisse aliquam fidem in Trinitatem. Imo non dubitabant asserere dogma catholicum esse tantummodo syncretismum quemdam, ex supersti­ tione gentili et philosophia gra ca conflatum. a) Jamvero trilogiæ quæ apud Persas, JEgyptios vel Indos haben­ tur, toto coelo differunt a doctrina Christiana, tum quoad æqualitatem personarum, tum quoad processiones, tum quoad ipsam natu­ ram divinitatis. Hæc itaque theoria jam obsoleta est, utpote quæ nullum habet fundamentum scientificum (2). b) 1) Plato 347 ante Chr.) nil unquam scripsit de Verbo (Logos), quidquid dixerint antiqui scriptores, sed tantum posuit in Deo, præter Summum Bonum, Ideas quas asseruit esse substantias (1' 1, q. 93, a. 4, a. 8, ad 3 et 4 ; S. Aug., De Trin.,\. 9-15 ; Bossuet, Eléva­ tions sur les mystères, 2e semaine ; Lacordalre, 48e conf. ; Monsabré, 11e conf. ; Hubscher, De imagine Dei in homine viatore, p. 55 sq. (2) Lebreton, Les origines d.i dogme de. la Trinité, p. 8 : « Je ne pense pas qr’il soit utile de discute! toutes ces fantaisies ; elles marquent une phase curieuse, mais bien dépassée maintenant. d<> l’histoire des religions. En réalité la mytho­ logie n’a rien fourni par elle-même à la théologie trinitaire » Cf. Condamln, in Diet, apolog. de la foi catholique, art. Babylone et la Bible ; Mallon, ibid., art. Egypte ; De la Vallée-Poussin, ibid , art. Inde'; Lagrange, art. Iran ; Huby, Christus, passim ; Van Noort, η. 235 sq. ; Van der Meersch, η. 849-850 DE MODO LOQUENDI DE TRINITATE 245 subsistentes et separatas. In qua doctrina nil adest commune cum dogmale Trinitatis (1). <4 2) Philo (f 50 post Chr.) conatus est theologiam judaicam com­ ponere cum philosophia Platonis. Prætcr Deum personalem, agnovit entia intermedia, quorum ope Deus fecit omnia, et quæ vocat virtutes ; denique in supremo gradu virtutum adest Verbum [t.z'z ), quod est quasi sedes idearum, quasi anima mundi, prin­ cipium totius fecunditatis simul ac unitatis. Utrum autem viriutes realiler a Deo distinguantur annon, utrum Verbum sit persona proprie dicta an tantum personificatio conceptus divini de mundo, non clare apparet. Quocirca in theoria Philonis nil de persona Filii a Patre distincta, nil de Christologia, nil de Redemptione, nil de Spiritu Sancto, nil de processionibus : ab ea ergo minime pendet dogma Christianum Trinitatis (2). 3) Neoplatonici (a sæc. Ill ad VI) nonnihil habent paulo magis affine veritati christianæ, sed nil mirum, cum plura e doctrina de Trinitate, jam diu ab Ecclesia prædicata, manifesto susceperint et in suam philosophiam plus minusve dctorseiint. Ergo non ex eorum theoria educta est fides catholica, quam ceteroquin nusquam edocent, siquidem ubique deos numero tres ac virtute inæquales profitentur (3). ART. II De modo loquendi de Trinitate Cum mysterium Trinitatis sit omnium altissimum, de eo loqui nemo audebit, nisi omnia pondera terminorum, quibus utitur, . diligentissime pensaverit. Quare maxime interest, ad calcem tractatus, præcipuas indicare regulas ad recte loquendum de SS. Trinitate. Porro aliæ sunt generales, aliæ speciales. I. — Regulæ generales 231. ltt Regula : Fideliter relincre debemus usum loquendi ab Ecclesia approbatum aut communi scholarum catholicarum con­ sensu sancitum. Patio est quia, quamvis forte aliis terminis et alio modo dogma possit rite ct catholice exprimi, adhibendo tamen terminos consuetos, cum ea significatione ad quam, ex usu, (1) Lebreton, op. cil., 1. 1, c. 2, p. 43 sq. (2) Lebreton, op. cit., 1. 2, c. 3, p. 159 gq. ; Note G et J., p. 495 sq., 515^sq. ; Taxeront, Histoire des dogmes, t. 1, cap. 1, p. 52 sq. (3) Franzolln, th. 18, Scholion ; Glnoulhlao, Histoire du dogme catholique, 1. 12, c. 9. 216 DE MODO LOQUENDI DE TRINITATE 9 determinate restricti sunt, confusio facilius vitaLur, error effica­ cius refellitur et dogma ipsum tulius defenditur. Jainvero duplicis sunt generis nomina divina, quæ in Scriptura et Traditione referuntur : propria scilicet et appropriais. Ergo utraque retinere debemus eo sensu quo ab Ecclesia adhibentur. f e t · 9 Nomina propria. 232. Nomina propria dicuntur, quæ ita conveniunt uni per­ sonæ, ut de alia prædicari nequeant. En nomina propria singula­ rum personarum : 1° Nomina propria Patris : Principium, Paler, Ingenitus. a) Principium. — Hoc nomen « essentialiter » sumptum, toti convenit Trinitati, quæ est principium creaturarum ; sumptum vero « personaliter » seu « notionsliter », soli convenit Patri, saltem quatenus solus est principium sine principio, seu princi­ pium fontale. Tolet. XI, Deer, pro Jac., D. 275, 704. b) Paler. — Nomen « Pater » : 1) analogice, convenit Deo et creaturis, sed diversa ratione ; 2) essenlialiler, commune est tribus personis in ordine ad creaturas ; 3) personaliter, proprium est solius Patris, qui in ratione personæ constituitur et distin­ guitur paternitate, nec ab ullo generatur, nec alterius consortium habet in generando Filium unicum. Tolet XI, D. 281. c) Ingemlus. — Nomen « ingenitus », 1) ut negans productionem = increatus, tribus personis convenit ; 2) ut negans processio­ nem per generationem = non genitus, tribuitur ipsi Spiritui S. ; 3) ut negans omnem originem et processionis possibilitatem = principium sine principio, soli Patri exclusive convenit. ■A 233. 2° Nomina propria Filii : Verbum, Filius, Imago Patris [Tolet. XI ; S. Leo, Prof, fidei, D. 281, 34G]. j a) Verbum. — Hoc nomen in divinis non est nisi nomen per­ sonale : sumitur enim : 1) sensu proprio, prout est conceptus mentis internus, a dicente procedens, ratione operationis intellec­ tus ; 2) pro 2a persona, ut testatur Scriptura (1), et ostendit ratio, quia Verbum, formaliter, vi processionis intellectualis, procedit in similitudinem naturæ, seu est genitus Filius. Ergo neque Patri convenit, qui non procedit ; neque Spiritui S., qui non procedit secundum operationem intellectualem, sed soli Filio. ? (1) Jo. i, 1-2 ; I Jo. i, 1 ; Apoc. xix, 13. i DE MODO LOQUENDI DE TRINITATE “217 b) Filius. — Sola enim secunda persona hoc nomine designatur in Scripturis ; sola procedens ut Verbum, sola quoque est neces­ sario et exclusive Filius. Quare, contre Pistorienses, Denz. 1597, hæc appellatio « Filii » ab Ecclesia declarata est propria et exacta, « tot Scripturae locis consecrata, voce ipsa Patris e cœlis et e nube delapsa, tum formula Baptismi a Christo præscripta, tum et præclara illa confessione, qua beatus ab ipsomet Christo Petrus est pronuntiatus ». c) Imago Pairis. — Hoc nomen, originem importans, est neces­ sario personale et soli convenit Filio, qui solus est adæquate Patri similis formaliter vi processionis. Nam Pater non procedit, et Spiritus S., licet procedat ct sit ejusdem naturæ cum Patre, non est similis vi processionis (1). 234. 3° Nomina propria tertiæ personæ : Spiritus Sanctus, Amor, Donum. Nomina tertiæ personæ non sunt propria ex nativa vi significa­ tionis, sed ex accommodatione, quia ea, quæ ad processionem voluntatis pertinent, carent nominibus propriis. a) Spiritus Sanctus. — Sumptum complexe et in vi duarum dictionum, hoc nomen est commune tribus personis, quæ omnes sunt et Spiritus et Sanctus. Sumptum incomplexe et in vi unius dictionis, ex usu Scripturæ (2) et Ecclesiæ consuetudine (symbolis, conciliis), accommodatur ad designandam tertiam personam. Etenim : 1) convenit Eum, qui a Patre et Filio procedit, quasi proprie designari nomine, quod utrique commune est ; 2) « Spiri­ tus » : impulsus, motio, proprium est amoris, quo movetur volun­ tas amantis in amatum ; 3) « Sanctus » dicitur de iis quæ ad Deum et ad Dei amorem ordinantur. Atqui tertia persona pro­ cedit secundum operationem voluntatis, ut Amor Patris et Filii. Ergo jure vocatur α Spiritus Sanctus » 1, q. 36, a. 1 ; q. 37, a. 1. b) Amor. — Hoc nomen : 1) essenlialiler designat operationem amandi, ct commune est tribus personis ; 2) nolionaliler, significat amorem spirantem, seu relationem spirationis Patri et Filio communem ; 3) pcrsonaliler, designat amorem procedentem seu personam spiratam et est proprium tertiæ personæ, juxta illud (1) Coi. i, 15 ; II Cor. iv, 4 ; Heb. i, 3. S. Th., 1, q. 35, a. 1 et 2 ; Card. Billot, th. 24. Cf. η. 229. (2) Lc. i, 35 ; Mt. i, 20 ; xxvm, 19 ; Act. I, 8, 16 ; n, 4 sq. ; xm, 2 ; xxvm, 25 ; Rom. v, 5 ; I Cor. vi, 11 ; II Cor. xm, 13. 218 DE MODO LOQUENDI DE TRINITATE l'olel. XI : Spiritus S. « ab utrisque (Pâtre et Filio) processisse monstratur, quia caritas sive sanctitas amborum esse agnosci­ tur » (Dent. 277). c) Donum. — 1) Essenlialiler, hoc nomen accipitur pro re ipsa quæ gratuito datur et sic commune est toti Trinitati, quæ gratis communicatur (Jo. xiv, 23) ; 2) Notionaliler, præter rem gratis datam, significat ejus distinctionem seu originem a donante, et sic convenit tantum Filio et Spiritui S., qui a Patre originem habent et dantur ; 3) Personaliter, accipitur pro re, quæ originem habet a donante, per modum primi doni, ex quo omnia dona gratuita dimanant, et sic est nomen Spiritus S. proprium. Nil enim originator per modum primi doni, nisi quod original ur per modum amoris, nam ratio gratuita donationis est amor : ideo enim damus gratis alicui aliquid, quia volumus ei bonum. Primum ergo quod damus ci est amor (pio volumus ei bonum. Igitur amor est vere primum donum, per quod omnia dona gratuita «lunantur. Sed Spiritus S. procedit ut amor. Ergo procedit in ratione primi doni et merito « donum » est nomen ejus proprium. 1, q. 38, a. 2. Nomina appropriata. 235. Appropriare nil aliud est quam tribuere uni personæ, ad ejus manifestationem, attributa essentialia vel operationes Iribus personis communes. Hinc nomina appropriata, tribus communia, uni personæ, positive ac prœcipue, al non exclusive, præ aliis tribuuntur, propter relationem specialem (piam habent cum charactere personali hujus personæ. En præcipuæ appropria­ tiones : a) Patris. — Patri, cum sil. principium sine principio, jure appropriantur : æternitas, omnipotentia et omnia opera ad extra, quæ ad potentiam perlinent. b) Filii. — Filio, quia procedit secundum intellectum, appro­ priant ur : Sapientia, et omnia Sapient iæ opera, puta, ordo et dispositio rerum, reparatio generis humani, quæ est restauratio ordinis a peccato originali perturbati. ' c) Spiritus Sancti. — Spiritui Sancio, quia procedit ut Amor Personalis, appropriantur bonitas, et omnia bonitatis externa opera, v. g. caritas, misericordia, ac prœcipue opera sanctifica­ tionis nostræ, quæ sunl divinæ bonitatis et benignitatis maxima manifestatio (1, q. 39, a. 7 et 8). DE MODO LOQUENDI DE TRINITATE 219 236. 2a Régula : Vilandæ sunl omnes locutione», quæ vel uni­ tatem nat une destruere vel distinctionem personarum negare viden­ tur. — Hinc dicendum est (Tolet. XI, />. 278) : Deus est trinus, non nul em Deus est triplex, quia hæc vox videtur multiplicare naturam. - - Synod. Pisi., /). 1396: «Deus (est) unus in tribus personis distinctis, non in Iribus personis distinctus », ne ipsa «essentia divina distincta in personis putetur ». — Lal. IV, cp. 2, I). 432 : Pater est alnis ac Filius, a Filio distinctus, non vero Pater est, aliud ac IMius, a Filio diversus, separatus, alienus, discrepans, etc. Tres persona4 sunt unum, una natura, unus Deus ; non autem 1res personæ sunt unitæ vel diversæ. — Deus est. unus, non vero Deus esi unicus, singularis, solus, solitarius. II. R e«iulæ specialcN 237. 1* Regula. — Nomina substanlina essentialia, sive concreta, sive abstracta, in singulari tantum prædicari debent de Personis divinis (1, q. 39, a. 3). — a) Nomina enim hæc substantiva con­ creta significant essentiam divinam ut formam secundum quam existit subjectum, et ideo important et, subjectum et formam; proinde in lanium in plurali adhiberi possunt, in quantum multi­ plicatur et subjecta et, forma* ; al (pii essentia divina nec multi­ plicantur nec muli iplicabilis esi ; ergo hæc nomina solum in sin­ gulari prædicantur. Hinc dicitur : Pater est Deus, Creator; Pater, Filius, Spiritus S. sunt Deus, Creator, Dominus, etc. — b) Substantiva essentialia abstracta, ealenus in plurali adhiberi possunt, quatenus forma per ea significata, revera multiplicatur ; atqui in Deo essentia multiplicari nequit (idem dicendum de attri­ butis absolutis et relativis ad extra : sapientia, bonitas, æternitas, potentia, etc.) ; unde dicitur : Paler est deitas, sapientia ; Pater, Filius, Spiritus S. sunt una Deitas, una sapientia, etc. 2& Regula. — Nomina adjectiva essentialia de singulis personis in singulari prædieanlur, de duobus autem et Iribus in plurali (1, <(. 39, a. 3). Halio est quia hæc adjectiva significant formam vel quasi formam (essentiam) per modum qualitatis adjacentis subjecto, habent isque esse in subjecto ; quapropter unilalem significant vel multitudinem secundum unilalem vel pluralitatem subjectorum. Hinc dicitur : Pater est æternus, sapiens, omnipotens, cl 1res personæ sunl. æternæ, omnipotentes. Verumtamen si 220 CONCLUSIO TRACTATUS nomina adjectiva, non jam adjective, sed substantive sumuntur, de tribus personis prædicari debent in singulari. Sic legitur in symbolo Alhan., D. 39 ; « æternus Pater, æternus Filius, æternus Sp. S., et tamen non tres aeterni, sed unus æternus, sicut non tres increati, nec tres immensi, nec tres omnipotentes », etc. 3a Regula.·— Nomina essentialia concrela (Deus) supponere possunt pro essentia et pro personis, sive pro una tantum, sive pro duabus, sive pro tribus simul ; quia significant formam ut in subjeclo habente eam (1, q. 39, a. 4) Hinc relativa, sive concreta (Pater), sive abstracta (Paternitas), et actus notionales, prædicari possunt de essentialibus concretis. Ita dici potest : Deus est Pater, Deus est Filius ; Deus est Paternitas, Trinitas est Deus ; Deus generat, Deus gignitur. 4a Regula. — Nomina essenlialia abstracta (essentia, deitas) non possunt supponere pro personis, quia significant formam ul in se, absque subjecto (1). Quare relativa et notional ia de essen­ tia prædicari : 1) non possunt, si adjective sumantur, quia sic propria sunt, dum essentia est communis (1, q. 39. a. 5) ; dici ergo nequit : essentia est generans, genita, etc. ; 2) possunt vero, si substantive sumantur, propter identitatem essentiæ et persona­ rum (1, q. 39, a. G) ; dici potest : essentia est. Pater, Filius; Divinitas est Genitor, etc. 5a Regula. — Relativa et actus notionales de se invicem prædicari nequeunt, propter oppositionem. Similiter actus notionales non solent prædicari de relativis abstrudis, quia actiones sunt suppo­ sitorum. Hinc non dicitur : Paternitas est Filiatio, Pater est Filius, generare est gigni aut spirare, nec : Paternitas generat, Filiatio gignitur. CONCLUSIO TRACTATUS 238. Trinitas, albissimum omnium christianæ fidei mysteriorum, principium est et finis totius vitæ supernaturalis, principium a quo descendit « omne donum perfectum » (Jac. i, 17), finis in cujus visione et frui’ione tota absolvitur beatitudo gloriæ. Nil igitur dignius consideratione nostra, nil nobilius ad manifestandam Dei omnipotentiam et benignitat em ; nil efficacius ad fidem exercen­ ti) De origine historica vocis < Trina Deitas », cf Grumel, in Recherches de science religieuse, juin-août 1927, p. 324-326. Λ CONCLUSIO TRACTATUS 221 darn, ad spem roborandam et charitatem inflammandam. Nil magis ad imitationem provocans homines quam intima persona­ rum divinarum unilas et circurninscssio ; nil fortius invitans fralres fideles ad .amicabilem communionem in una et eade H adoratione et gratiarum actione... Nil mirum ideo si Ecclesia primum Trinitati det locum m sua liturgia ; si in publicis precibus, psalmos, hymnos et orationes concludat invocatione SS. Trinitatis ; si infantem vitam ingredientem muniat signo crucis et baptizet in nomine Patris et Filii et Spiritus S. ; si moribundum pie commendet SS Trinitati, cui credidit ipse, et cujus signaculo, dum viveret, insignitus est ; si tam vehementer nos hortetur ut cuncta nostra oratio et operatio ab ipsa Trinitate incipiat et per eam coepta finiatur ; si ipsam Trinitatis invocationem et laudem habeat maximum devotionis excitamentum, quo facilius adversa ferre, ardua et difficilia generosius superare valeamus, præsertim si ut nobis vera fide consulitur, frequens et intimum cum Trinitate commercium habeamus, divinas personas in anima præsentes pluries in die visitando et cum angelis effuse celebrando. Quapropter, ipsum mysterium, tanquam objectum pulcherri­ mum ac semper inexhaustum, sacerdotibus proponens in prae­ dicationem, omnibus in meditationem, finem tractatus facimus his doxologiæ verbis : Gloria Palri el Filio el Spiritui Sancio. Sicut erat in principio et nunc et semper, et in sæculasaeculorum. Arnen. Gloria Palri, qui nos, cum non essemus, ad imaginem suam poten­ tia sua creavit; gloria Filio, qui nos, cum essemus perditi, sua sapientia et sanguine restauravit ; gloria Spirilui Sancio, qui nos filios irae, tum in Baptismo, tum alias saepe post lapsum, sua gratia et bonitate justificavit (1). (1) Horstlus, Paradisus anima Christiana, 1665 ; Bossuet, Elévations sur les mystères, 2e semaine ; Hurter, Compendium theol. dog., t. 2, n. 229 sq. ; S. Fran­ çois de Sales, Traité de Γ Amour de Dieu, 1. 3, c. 9-15 ; Mgr Landrleux, De la Trinité à VEucharistie, Lethielleux ; Sauvé, Dieu intime, Elévations dog.. Ch. Amat., t. 6 ; Gellé, Le mystère de la Sainte Trinité, Beauchesne, 1922 ; Laborde, Dévotion d la Sainte Trinité, 2 vol., Paris, Castermann, 1925 ; Philippe, Vivre la Trinité ou la théologie vécue, Esschen, 1926 ; P. de Jaegher, S. J., La vie d'identification au Christ Jésus, éditions du Cerf, Juvisy, 1930. TRACTATUS DE DEO CREATORE 239. Post considerationem Dei unius in essentia et Irini in personis, vi processionum ad intra, de processione creaturarum a Deo, quæ est processio ad extra, seu de creatione, logico rerum ordine suadente, merito dicendum est. Creaturæ autem triplicis sunt generis : 1) pure materiales : mundus corporeus ; 2) mere spirituales : angeli ; 3) materiales simul et spirituales : homines. Hinc tractatus in tres dividitur partes, quarum prima erit de creatione in genere ; secunda de angelis ; tertia de homine. In duabus vero ultimis non tantum de creatione agemus, sed etiam de elevatione angelorum et hominum ad ordinem supernaturalem, nccnon de hujus primitivi ordinis perturbatione, mox per peccatum inducta (1). PARS I DE CREATIONE IN GENERE Dicemus : 1° de productione creaturarum a Deo ; 2° de rerum conservatione et gubernatione et de concursu divino. CAPUT I DE PRODUCTIONE CREATURARUM A DEO 240. Hæc quæstio duo amplectitur : a) creationem proprie dictam seu rerum eductionem e nihilo ; b) mundi adspectabilis, (1) Cf. in Ind. Bibliog. ; tract, de Deo creante : Berazza, Billuart, DlekampHofïmann, Hugon, Janssens, Jungmann. Card. Mazzella, Manzo ni, H. Mazzella, Palmieri, Peseta, PIgnataro, Van Noort.— S. Thom., 1, q. 44-64 ; 75-114 ; 118119 ; 1-2, q. 81-83 ; Coni. Gentes, i. 2 ; H. Pinard, in Diet, théol., art. Création ; Guibert et Chlnchole, Les origines, 24e mille, Letouzey et Ané, 1923 ; Vacant, Etudes théol. sur les constitutions du Concile du Vatican, t. 1, p. 155 sq, ; Sertlllanges, La Somme théologique, La création, Paris, Desclée, 1927 ; J. B. Sonde­ rons, Création et évolution, Paris, Bloud et Gay, 1928 ; Paquier, La création et révolution. La révélation et la science, Paris, Gabalda, 1932. Messenger, Evolution and Theology. The problem of Mans origine, Londres, 1930 ; Bartmann, Die SchopfunS, Paderborn, 1931. DE CREATIONE 223 e materia jam creata, formaiionem,quæ quandoque creaiio secunda vocatur. ART. I De ipsa creatione Status quæstioni·. 241. a) Errores. — Creationis dogma plus minusve rejiciunt : 1) Antiqui et moderni Pantheistæ et Maleriali&iæ, qui arbitrantur omnia originem habuisse via cujusdam emanationis ; 2) Gnoslici, qui materiam dicunt æternam ; 3) Manichaei, qui duplex rerum principium agnoscunt : unum bonum, principium spirituum, alte­ rum malum, corporum principium ; 4) Albigenses, quorum nonnulli tenent angelos a Deo creatos fuisse, mundum autem visi­ bilem ab angelis malis e coelo expulsis ; 5) Abaelardus, Wiclef, Hermesiani et Gunlheriani, Rosmini, qui contendunt Deum res creavisse nec libere nec ad gloriam propriam (1) ; 6) Bergson et moderni Theosophi, qui quemdam panlheismum evolutionisticum adstruunt. Bergson enim omnia explicat per evolutionem creatricem : nihil est, proprie loquendo, nihil reale, præter ipsam actionem et motum ; res ideo et ipsarum rerum conditiones sunt in fluxu perpetuo et in evolutione perenni, et ita mundus et Deus ipse semper sunt in fieri (2) ; juxta Theosophos : ex nihilo nihil fit. proinde, aiunt, mundus non est creatus ex nihilo, sed omnia proce­ dunt a principio quodam unico et universali in quod tandem omnia reducuntur, et il a Deus est omnia et omnia sunt Deus (3). b) Doclrina catholica. — Hæc doctrina, jam ab initio Ecclesiæ, in symbolis substantialiter tradita, in decursu temporum, fusius exhibita in conciliorum definitionibus et errorum damnationibus, plenissime traditur a Cone. Vaticano : « Sancta, catholica, apostolica, Romana Ecclesia credit et confitetur unum esse Deum verum et vivum, creatorem ac Dominum coeli et ter«ræ... qui... prædicandus est re et essentia a mundo distinctus... Hic so/us verus Deus bonitate sua et omnipotenti virtute, non ad augendam suam beatitudinem nec ad acquirendam, sed ad manifestandam perfectionem suam per bona, quæ creaturis impertitur, liberrimo consilio simul ab initio temporis utramque de nihilo condidit creaturam, spiritualem et corporalem, angelicam videlicet et mundanam, ac deinde huma(1) Vacant, op. cit., art. 21 et 22. (2) L'évolution créatrice, Paris, Alcan, 1907, passim : cf. tamen Bergson·, Les deux sources de la morale cl de la religion, Alcan, 1932. (3) Mme Blavatsky, The Key to Theosophy, trad, fr., p. 42. 88 ; Annie Besant, Une introduction à la théosophie ; cf. Malnage, Les principes de la théosophie, éd. 3, Paris, 1922 ; L. de Grandmaison, in Diet, apol., art. Théosophie. %2A DE CREATIONE nam, quasi communem ex spiritu et corpore constitutam (1). » Hinc de fide est : Deum solum — omnia e nihilo creauisse — libere — in lempore — ad gloriam suam. Notio creationis. 242. Creare generatim idem fere significat ac producere, efficere, gignere. Sensu autem stricto, definitur : produclio rei ex nihilo sui et subjeci i. a) Produclio. — « Creari enim est quoddam fieri ; fieri autem ordinatur ad esse rei (2). » Ergo merito creatio ponitur in genere actionis, quæ dicitur effectio vel productio. b) Ex nihilo sui el subjecli. — Sane omnis effectio est ex nihilo sui, quatenus illud quod fit, sub eo respectu sub quo fit, antea actu non aderat. Esse autem ex nihilo subjecli (3), proprium est solius creationis, quæ omnino excludit materiam præjacentem (subjectum ex quo) ex qua res fiat, et sic differt tum ab effectione proprie dicta, qua in materiam præjacentem inducitur nova forma substantialis vel accidentalis, tum a generatione, qua agens vivum, ex materia in seipso exsistente, aliquid producit simile sibi in natura. Recte quoque dicitur : 1) « productio alicuius rei secundum totam suam substantiam » (4), quatenus nec solum aliquod accidentale, nec solum aliquod principium substantiæ constitutivum, sed tota substantia, secundum omnia sua constitutiva, producitur. — 2) « produclio entis, in quantum est ens » (5). Ens enim ut sic directe nihilo opponitur ; produci ergo ut ens est produci simpliciter ex non-ente seu ex nihilo seu creari. Exinde patet creari proprium esse substantiarum et quidem subsistentium (1, q. 45, a. 4): e illis proprie convenit fieri et creari, quibus convenit esse ; quod quidem convenit proprie subsisten­ tibus... Illi enim proprie convenit esse, quod habet esse et est subsistens in suo esse ». Accidentia autem, formæ et alia hujus­ modi, quæ non subsistunt, quia præsupponunt vel subjectum cui inhærent (accidentia), vel totum cujus sunt pars (materia et (1) Sess. 3, cap. 1. Cf. de creatione, can. 3, 4, 5. Denzlnger, 1782-1783; 1803-1805 et Index syst., vi, a. (2) 1, q. 45, a. 4. — (3) Dicimus ex nihilo subjecti, quiæ nec rausa efficiens excluditur, ut patet, res enim non fit a nullo ; nec potentia rei objectiva seu ejus intrinseca possibilitas, sed tantum et totaliter materia piæsuppnsita. (4) 1, q. 65, a. 3. — (5) 1, q. 44, a. 2 ; q. 45, a. 4, ad 1. DE CREATIONE 22ό forma materialis) (1), recto dicuntur non «reari sed concreari cum subjecto. 243. Nota. — a) < Quum dicitur aliquid ex nihilo fieri hæc præpo sitio « ex » non designat causam materialem, sed ordinem, tantum, sicut cum dicitur ex mane fit meridies, id est posl mane fit meri­ dies » (2), ordinem tamen non realem, sed logicum. b) Creatio non est mutatio proprie dicla, a nam de ratione muta­ tionis est, quod aliquid idem se habeat aliter nunc et prius... Sed in creatione, per quam producitur lota substantia rei, non potest accipi aliquid idem aliter se habens nunc et prius (prius omnino non orat), nisi secundum intellectum tantum » (3). c) Creatio ill in instanti, quia « in his quæ fiunt sine motu, simul est fieri et factum esse » (1, q. 45, a. 2, ad 3). d) Creatio, active sumpta, significat actionem Dei, quæ est ejus essentia, tribus personis communis, cum relatione rationis ad crea­ turam ; passive sumpta, nil aliud est in creatura, quam relatio realis creaturæ ad creatorem, cum novitate essendi : 1) retalio, nam, subtracto motu ab actione et passione, nihil remanet in effectu nisi relatio ad causam ; 2) cum novitale essendi, nam hæc relatio est ad crealorcm, scilicet ad sui causam quoad lotam substantiam : connotât ergo inceptionem seu novitatem essendi. Consequenter creatio, in Deo, est actio formaliler immanens et virlualiler transiens : 1) formaliter immanens, quia actio Dei non solum est aliquid intra Deum,sed est ipsa ejus substantia;2)virtualiter transiens, quia, tota manens in se immutata, sua tamen infinita perfectione, effectum producit ad extra (4). Asserlio : Universum mundum ex nihilo creavit Deus solus, libere quidem et ab initio temporis, juxta ideas suas, et ad suam gloriam. I. — Universum mundum ex nihilo creavit Deus [De fide}. Probalur thesis : 244. 1° Ex documentis fidei. — In variis symbolis et fidei pro­ li) Ip rebus enim mere corporalibus, proprie fit neque materia, neque forma, sed compositum. In compositis autem, quorum form? non educitur e potentia materiae, sed independentei a materia intrinsece constituta inveniti r, torma ipsa vere creatur, v. g. anima In mana ; compositum vero ipsum, homo nempe, non creatur, sed generatur : fit enim ex materia jam praeexistente (2) 1, q. 45. a. 1, ad 3 ; cf. SertUlanges, op. cit., p. 242 sq., 247 sq. (3) 1, q. 45, a. 2, ad 2 ; Cont. Cent., 1. 2, c. 17, n. 3. (4) 1, q. 45, a. 3, 0 el ad 1 et 3. — Id confirmatur ex modo loquendi Scriptu­ rarum et Patrum, qui creationem tribuunt simplici nitui ac imperio voluntatis divinæ, nam actus voluntatis est actus formalité! immanens (Gen. i, 3 ; Ps. 148, 5 ; II Mach. vm, 18 ; Heb. xi, 3 ; Apoc. iv, 11). Cf. Mazzella, i.. sq. ; Palmieri, th. 6 ; Pesch, η. 39. Theol. 11 8 226 DE CREATIONE fessionibus legitur : « Credo in Deum, factorem coeli et terr® », « creatorem omnium crea!ararum, ex quo omnia, per quem omnia, in quo omnia, quæ sunt in coelo et in terra, visibilia et invisibilia ». Denz. 54, 86, 343, 4G1, 994. Eamdcrn doctrinam proclamant concilia Lal. IV, D. 428, et Vaticanum (supra, n. 241) : « Si quis unum verum Deum visibi­ lium et invisibilium creatorem et Dominum negaverit, a. s. » ; « Si quis non confiteatur mundum resque omnes quæ in eo conti­ nentur, et spirituales et materiales, secundum totam suam substantiam, a Deo ex nihilo esse productas, a. s.» [S. 3, De creat., en. 1 et 5 ; D. 1801, 1805]. 245. 2° Ex Gen., i, 1 : « In principio creavit Deus cœlum et terram. » Hoc in textu, agi de creatione vera, ex nihilo, colligitur : A. Ex voce « bara ». — Vox « creavit » (bara) : 1) nunquam additum habet accusativum materiæ ex qua res fit ; 2) in formis kal et niphal, nunquam usurpatur in Scriptura de operatione humana, sed in 47 locis V. T., ubi occurrit, semper opus vere divinum significat. — Insuper ubi non directe significat produc­ tionem ex nihilo, vel significat actionem, quæ est propria supremi Dei dominii, ac proinde independens a quocumque subjecto extrinscco, hoc est : creationem supponens et ei æquivalens (1) ; vel significat operationes supernaluralcs, quæ eamdem requirunt virtutem ac creatio (2). — Igitur vox « bara » omnino propria est ad designandam operationem divinam a materia prorsus indepentem, et in casu, ubi nec de miraculis nec de effectibus supernaturalibus patrandis agitur, absolute vertendum est : « creavit », seu ex nihilo produxit. B. EIJamsi vox « bara » hanc formalem significationem non haberet, textus Genesis aperte tamen demonstraret productionem rerum ex nihilo, ut patet : a) Ex scopo Moysis. — 1) Ad firmandum constitutionem theocraticam populi Dei et Israelitas avertendum a diis alienis, jam ab initio operis, proclamat Moyses Dei unitatem et dominium supremum, creationem ponendo ut fundamentum hujus supremi et unici dominii. Sed non probaretur, contra Gentium fabulas, unitas Dei creatoris et mundi Domini, si materia esset inereata ; (1) Am. iv, 13 ; Is. 45, 6-7 ; 54, 16, etc. (2) Ps. L. 12, etc. Cf. Palmieri, De creatione, th. 3, p. 23 sq. ; Pesoh, n. 14. DE CREATIONE 227 siquidem, hac in hypothesi, materia esset Deo coaequalis. 2) Vult describere primam rerum originem. — Id jam indicatur ipsis verbis « in principio ». Ponuntur enim absolute, ergo signi­ ficant absolutam inchaOtionem seu initium rerum quæ hic nomi­ nantur, coeli nempe et terræ seu rerum omnium, ut modo dicemus. Sed si omnia initium habuerunt, ergo aliquando omnino non erant et ex nihilo producta sunt. Idem ostenditur ex phrasi « cœlum el lerram », qua designatur ipsa rerum universitas (1), aut saltem mundus adspectabilis et corporalis, ut liquet ex ipso conlealu : in opere enim sex dierum describitur origo Udius universi : (astrorum nempe, maris, aridæ, animalium, etc.), quoad omnes suas partes, quo quidem completo, concludit auctor sacer (Gen. n, 1) : « Igitur perfecti sunt coeli et terra, et omnis ornatus eorum » — ut liquet etiam ex variis locis V. et N. T. (Exod. 31, 17) : « Sex enim diebus fecit Dominus cœlum el lerram » ; Act. xvii, 24 : « Deus qui fecit mundum et omnia quæ in eo sunt, hic cœli el lerræ cum sit Dominus ». Cf. Col. i 16. Atqui primam rerum originem non describeret Moyses, si materiam præexistenLem præsupponeret, nec Deus vere creasset omnia, si adesset aliquid infectum, ex quo Deus cetera fecisset. Ergo omnia ex nihilo creata sunt. b) Ex ipso narrationis charactere. — Si materia « cœli et terræ > eorum productioni præexstitisset, id indicasset Moyses quemad­ modum facit, quolies loquitur de re ex mal oria aliqua producta (Gen. n, 7, 19). Insuper, post creationem, cælum et terra omni specie et ornatu destituuntur (Gen. i, 2). Hinc si ex materia præjacente facta sint, in creatione vere nil fecit Deus cum etiam post creationem, materia remanserit, qualis antea fuisset, infor­ mis. c) Ex Iradilione iudaica el Christiana. — 1) Judæi ita hunc Genesis versiculum ut fondamentum habent totius eorum æcono(1) Ita S. Augustinus, De Cio. Dei, 1.11, c. 33. » Phrasis hæc [cœlum et terra], ait Palmieri (De Creat., p 20), in Scripturis significat prorsus omnia quæ præter Deum exsistunt; œquivalet sane alteri explicationi : cœlum et terra, marc et omnia quæ in eis sunt ; nihil autem præter hæc exsistit ex iis quorum exsisten­ tiam Scripturæ nos docent : nam angeli, secundum rationem concipiendi et loquendi Scripturarum, in coelis esse dicuntur, dæmones in hoc aere aut in interis... Ergo (Moyses) in con/uso significat eorum (angelorum) creationem, licet, data opera et disertissime de (sola) origine mundi sensibilis instituatur sermo. » 228 DE CREATIONE miæ, ut perfectum Dei dominium semper ex omnium creatione derivent (1). Atqui dominium Dei perfectum et absolutum omnino excludit præexsistentiam materiæ, quæ secus a se esset et a Deo independens. Sensum igitur rectissimum hebraicæ Traditionis declarat mater Machabæorum (Mach, vu, 28) : « Peto, nate, ut aspicias ad cælum et terram et ad omnia quæ in eis sunt, et intelligas quia ex nihilo fecit illa Deus. » 2) Paires, etiam primævæ ætatis, absque ulla hæsitatione, Deum vocant unicum omnium rerum creatorem (2), et contra hæreticos, materiam infectam et æternam rejicientes (3), emines res e nihilo (sui utique et subjecti), eductas asscrunt (4), imo hanc doctrinam ad fidem pertinere declarant (5). 3° Confirmatur ex variis Scripturæ locis. 246. a) Moysi quærcnti a Deo nomen quo Deus peculiariter a ceteris distinguitur, respondet Deus, indicando nomen sibi essentiale et proprium : . hsrr., 1. 2, c. 34. n. 2 et 3 ; Orlg., De principiis, I. 1, præf., n. 7 ; S. Atnan., Adv. Arian., or. 1, η. 29 ; S. Aug., De civ. Dei, 1. 11. c. 6 ; S. Cyr. Alex., Thés, de sanct. et consubst. Trin., assort. 32 ; S. Fulgent., De fide ad Petrum, c. 8, n. 20 ; Journel, 179, 391, 1 757 (1564), 206, 207,447,761,1747,2076,2284. J (2) De Pot., q. 3, a. 17, ad 8 ; C. Gent., ]. 1, c. 13 ; 1. 2, c. 38 ; 1, q. 46, a. 1, ad 6. (3) in 2. dist. 1, p. 1, a. 1, q. 2, Cf. Pignataro, Scholion, p. 62 sq. ; Pesch, n. 62-63 ; Hugon, Tract, dogm., t. I, p. 510 sq. ; Sertlllanges, La création, p. 254 sq. ; Boyer, p. 71 sq. 3| DE CREATIONE 235 aliquid imitatur ex intentione agentis, qui determinat sibi finem ». Idea itaque dicitur causa exemplaris et ideæ divinæ nil aliud sunt quam rationes rerum creandarum in diuina mente ab æterno exsistentes (supra, n. 56). a) ftalione demonstratur. — Deus est agens per intellectum ; ergo ab æterno habuit in mente ideas omnium rerum quas in tempore produceret. Hæ autem ideæ ab extrinseco accipi non possunt, cum Deus sit summe independens ; neque sunt accidens in Deo, ut patet. Ergo non sunt realiter aliud ab ipsa essentia divina, sed sunt ipsa essentia, prout est multis modis imitabilis et participabitis ad extra [1, q. 15, a. 2]. Ergo ideæ divinæ sunt prima causa exemplaris omnium rerum. Hinc idea divina una est ex parte essentiæ, multiplex vero ex parte diversarum proportionum creaturarum ad ipsam. Hæc porro multiplicitas minime officit divinæ simplicitati, quia nullam importat pluralitatem realem in Deo ; nam eadem essentia, in se maxime una, mullis ideis æquivalet, prout multipliciter imita­ bilis est ad extra [De Ver., q. 3, a. 2]. b) Scriptura ostenditur. — Deus non ex cæco instinctu operatus est, sed ex intentione : omnia enim præparavit et fecit in sapientia — in intellectu — omnia prudenler disposuit et secundum leges certas et modos determinatos apte composuit et ordinavit (1). Ergo, ante operationem, mente concepit opus quod ad arbitrium iecit, seu ab æterno in mente habuit ideas, ad quarum imitatio­ nem omnia creavi. Ergo Deus est prima causa exemplaris omnium rerum. Creando hominem, dix’t Deus (Gen. i, 26) : « Faciamus homi­ nem ad imaginem et similitudinem nostram » Deus ideo est exemplar hominis (n. 228). VI. — Deus mu> dum creavit ad gloriam suam [De fide]. 255. Prænotand . — Finis creationis potest sumi sive ex parte creatoris, ut ratio volilionis divinæ, sive ex parte creaturæ, ut bonum ad quod, 1'ei voluntate, ordinatur creatio. a) Ex parte Crealoris. — 1) Finis proprie movens Deum, ut causa, repugnat ; nam neque bonitas propria, cum sit idem cum ipsius velle, Deum movere potest : secus esset causa sui ipsius ; neque bonitas aeterna, secus Deus jam non esset independens. — (1) fs. 103, 24 ; Ps. 135, 5 ; Prov. m, 19 ; vm, 22 sq. ; Sap. vi, 21. 236 DE CREAT WN E 2) Sumptus autem improprie, ut ratio volendi creaturas, linis m Deo est ipsa divina bonitas. Etenim « finis est ratio volendi ea quæ sunt ad finem ; Deus autem vult bonitatem suam tanquam finem, omnia autem alia vult tanquam ea quæ sunt ad finem. Sua igitur bonitas est ratio quare vult alia, quæ sunt diversa ab ipso » (1). Hoc ideo manifestum est quod, nisi Deus bonitatem suam amaret, alia a se diligere non posset, nam omnia præler ipsum, bona non sunt nisi per participationem divinæ bonitatis. Ergo divina bonitas, ut amata, ratio est cur creaturæ sint. b) Eæ parle crealuræ. — Finie est bonum a Deo intentum in creando. Jamvero Deus nequit agere ad bonum acquirendum, sed tantum ad bonum communicandum. Ergo mundus non ordi­ natur ad divinam bonitatem perficiendam vel augendam, sed ad eam tantum manifestandam et glorificandam. Consequenter dicimus finem ultimum et primarium creationis esse externam Dei gloriam. Re enim vera gloria Dei, alia est inlerna, videlicet ipsa infinita divinitatis perfectio, ob quam dignus est Deus qui cognoscatur, ametur et laudetur ; alia est externa, scilicet excellentia Dei. prout manifestata ad extra in crcatuiis. — Rursus alia est gloria objectiva, de qua modo diximus ; alia est gloria formalis, quæ definitur « clara cum laude notitia » (2). Hinc formalis gloria Dei inlerna est cognitio, amor ct gaudium Dei de seipso ; formalis autem gloria Dei exlerna consistit in cognitione et amore Dei cum laude per creaturas rationales, ex notitia tum ex rebus accepta, tum præsertim ex visione Dei intuitiva (C. Geid., 1. 3, c. 24 et 25). Igitur thesis intelfigenda est de gloria Dei externa, quæ, prout objectiva, ab omnibus creaturis exhibetur, ({ira omnes divinam manifestant bonitatem —prout formalis, in solis ereaturise rationalibus relucet : solae enim possunt Deum ognosccre, amare et laudare. Probatur thesis. 256. A. Ex fide. — Val., s. 3, cp. 1, en. b, D. 1783, 1805 : « Deus bonitate sua et omnipotenti virtute, non ad augendam suam bcatiludinom, nec ad acquirendam sed ad manifestandam perfectionem suam per bona, quæ creaturis impertitur..., condidit (1) 1, q. 19. a. 5 ; Cont. Gent., 1. 1, c. 86. supra, n 68 — (2) 1-2. q. 2. a. 3 9 DE CREATIONS 237 creaturam. » « Si quii·.. mundum ad Dei gloriam conditum esse negaverit, a. s. » (1). B. Ex Scriptura. — Deus est finis ultimus : a) Omnium : Apoc. i, 8 : « Ego sum i et <·>. principium et finis. » — Prov. xvi, 4 : « Universa propter semel!psum opeiatus est. » — Rom. xi, 36 : « Ex ipso et per ipsum et in ipso [εις σύτέν] sunt omnia. » — b) Hominis : Dcut. xxvi, 19 : « Creavit (gentes) in. laudem el nomen el gloriam suam. » — Eph. i, 3, 5, 6 : « Benedictus Deus et Paler Domini Nostri Jesu Christi,... qu’ prædestinavit nos... in laudem gloriæ graliæ suæ. » Hinc, quia et principium et finis est omnium rerum et homi­ num, merito exclamant Scripturæ : Apoc. iv, 11 : « Dignus es, Domine Deus noster, accipere gloriam et honorem el virtutem » ; I Cor. in, 22, 23 : « Omnia ueslra sunt, vos autem Chrisii, Christus autem Dei. » C. Ex Traditione. — Ex testimoniis Patrum, quæ sunt innu­ mera et pulcherrima, hæc· lanium recitamus : Didache : « Tu, Domine omnipotens, creasti omnia propler nomen luum. » — Tertullianus : « Deus... totam molem [mundi]... de nihilo expres­ sit, in ornamenlum majeslalis suæ. » — S. Gregorius Naz. : Deus res creavit « quoniam bonitati nequaquam satis erat sui ipsius solum contemplatione moveri, sed bonum diffundi ac propagari oporte­ bat [id enim summæ bonitatis erat]. » — S. Augustinus docet « Deum.... sola bonilale fecisse quod factum est ». — S. Joannes Damasc. : « Deus non satis habu’t sua ipsius contemplatione frui, sed, pro nimia sua bonilale, quædam esse voluit, quæ ipsius afficerentur beneficiis e,jusque bonitatis participes /orent (1). » D. Ex ratione. — Deus, infinite sapiens, omnia perfecte ordinare debuit. Sed rectus ordo postulat ut bona inferiora præstantioribus subordinentur. Ergo Deus debuit omnia ultimo ordinare ad seipsum, seu ad summum bonum augendum ct perfi­ ciendum, non in se quidem, ut patet ; ergo in creaturis, in quan­ tum hanc summam bonitati m manifestant, agnoscunt el laudant. Ergo denique Dius omnia fecit ad gloriam suam extrinsecam. Ipsi impii, velint nolint, Deum glorificant, manifestando vel « (1) Didache, c. 10, η. 3 ; Athenagoras, De resurr. rnort., 12 ; S. Theoph. Ant.. Ad Autel., 1.1, n. 4 ; 1. 2, n. 10 ; S. Iienœus, Ad<. liter., 1. 4, c. 14, n. 1 ; Terlull., ΑροΙοχ., 17 ; Crlgenes, De prim ipiis, I. 2, c. 9, n. 6 ; S. Greg. Naz., or. 38. n. 9 ; S Aug., De civ. Dei, 1. 11. c 24 ; S. J. Damasc., De fide orthod., J. 2, c. 2. Journel. 7 ; 168 ; 171, 179 ; 231 ; 275 ; 462 ; 1005 ; 1751 ; 2349. 238 DE CREATIONE divinam longanimitatem, dum patienter tolerantur ; vel miseri­ cordiam, dum peccatorum veniam consequuntur ; vel justitiam, dum poenis debilis subjiciuntur. — Nec inde tamen sequitur, ut falso dixit Hermes, Deum esse ambitiosum et creaturas nun amare amore benevolentiae. Nam : 1) « Deus suam gloriam non quærit propter se, sed propter nos » (2-2, q. 132, a. 1, ad 1 ), qui beati esse non possumus nisi Deum glorificando ; 2) creaturas non diligit ut medium ad commodum proprium obtinendum, sed e contra ut subjectum, cui, absque ullo suo commodo, gratuito, bonitatem suam communicat. 257. Scholion. — Allamen finis secundarius creationis esi bonum creaturarum \ Saltem theol. certum]. a) Deus vult bonum creaturarum. — Deus enim non potest suam gloriam intendere, quin simul velit bonum creaturarum : creaturæ enim in tantum gloriam Dei manifestant in quantum ejus bonita­ tem participant (gloria objectiva), agnoscunt, diligunt et laudant (gloria formalis). Sed Deum manifestare, agnoscere, diligere et laudare est præcise ipsum bonum creaturarum, quæ eo beatiores sunt quo magis ad Summum Bonum accedunt et illud plenius possident. Ergo. b) Vult secundario bonum creaturarum. — Bona enim participata et secundaria a Deo diligi non possunt nisi in ordine ad bonum imparticipatum et primarium. Ergo Deus non potest diligere créai uras, nisi in quantum creaturæ bonitatem ipsius manifestant, sive in esse suo (omnes) sive etiam in cognitione et amore (intellec­ tuales), seu in quantum ad gloriam ejus extrinsecam ordinantur. Id indicat Scriptura, dicens : 1) Deum diligere omnia quæ sunt — quia cuncta, quæ fecit, sunt valde bona — prout sunt signum et manifestatio invisibilium Dei perfectionum (D ; sed 2) omnia diligere in ordine ad gloriam suam : « ut magnalia enarrent operum ejus » — « in laudem gloriæ gratiæ suæ... in laudem gloriæ ejus (2). » Igilur Deus est finis ultimus totius creationis ; est quoque finis proximus creaturæ intelligentis, quæ alteri creaturæ subservire non debet ; creatura autem irrationalis, quæ neque Deum formaliter glorificat, neque capax est veræ felicitatis, ad creaturam intellectualem ordinatur ut ad finem proximum (Gen. i, 26 ; Ps. vm, 6-9), et eam juvat ad assequendum finem ultimum, « ut sit Deus omnia in omnibus » (I Cor. xv, 28). (1) Sap. xi, 26-27 ; Gen. i, 26-31 ; Rom. i, 20 sq. ; Ps. xvni, 2 sq. ; Sap. xm, 1 sq. — (2) Eccli. xvn, 8 ; Eph. i, 6,12. Cf. Lc. u, 14 ; Jo. ix, 3 ; xvn, 4 ; I Cor. x, 31 ; Rom. ix, 23. 4M DE FORMATIONE MUNDI 239 258. Corollaria. — a) De. perfectione mundi. — Deus, ut vidimus, creavit mundum bonum. Silne autem mundus ita perfectus ut nil eo melius facere potuerit Deus ? Id affirmat Leibmlzius, dicens Deum teneri, in creando, ad optimum. Sed falso. Narn : 1) si Deus teneretur ad optimum, actum esset de divina libertate ; 2) si Deus non posset mundum meliorem condere, potentia ejus infinita jam exhausta esset per opus finitum, quod repugnat. Ergo mundus non est absolute optimus, sed dici potest relative optimus, quatenus licet Deus posset alias creaturas perfectiores creare et perfectiori modo ordinare, mundum hunc tamen aptissimum fecit ad finem suum, cum paries ad totum mirabiliter ordinentur, et lotum ipsum ad finem a Deo in creatione intentum sapientissime respondeat. b) De causa aclionis creatricis. — Ex dictis in tractatu de Trini­ tate (n. 206) constat omnia opera Dei ad extra esse tribus personis communia, quia nullam signant relationem originis. Ergo ipsa creatio tribus personis tribuenda est, juxta illud Flor., D. 702 : « Pater et Filius et Spiritus Sanctus, non tria principia creaturæ, sed unum principium ». ART. II De formatione mundi corporalis Status quæstionis. 259. De primis Genesis capitibus, quibus origo mundi et viven­ tium describitur, quid certo tenendum dicemus, post varias transforrnisiarum et exegclarum expositiones. 1° Doctrina Transformistarum. — Evolutionistæ seu Transformistæ generatim contendunt species hodiernas vegetalium et animalium ex uno vel ex paucis typis primitivis ortas esse, pro­ gressiva evolutione. Mane vero evolutionem multis et variis modis exponunt, a) Alii, sive admittunt sive negant creationem primitivam a Deo factam, contendunt omnes species, tum exstinc­ tas tum actuales, ex evolutione maleriæ inorganicæ procedere, absque ulla formatione vel præformatione a Deo proveniente [Transformimus absolutus] (1). — b) Alii : 1) profitentur primæ causse existent iam et ejus specialem interventum tum in creationem (1) Cf. Mallebrancq, in Diet, apol., art. Monisme ; Gutbert et Chlnchole, Les origines..,, Paris, Lrtnuzey et z\né. 1923 ; Senderens, Auplogic scienii/'que de la foi chrétienne, Paris, de Gigord, 1921; Création et évolution, Paris, Bloud et Gay; R. de Sinéty, in Diet Apol., art. Transformisme ; in Diet. prat, des connaissances religieuses, art. Evolutionnisme, et opera h. 1. citata. 240 DE FORMATIONE MUNDI primitivam, tum ad apparitionem vilæ vcgclalioæ plantarum, tura ad apparitionem vilæ sensitivae animalium ; 2) volunt omnes species ex evolutione provenire, sed « hanc evolutionem per vires a sapientia divina organismis insertas obtineri et providentia divina suos fines prosequente constanter dirigi » [Transforinismus I mitigatus] (1). I 2° Exegetarum vari/e sententi/e (2). — Omnes sententiæad duas classes reduci possunt, in quantum explicationem docent vel litteralem vel idealem. A. Explicatio litteralis. — 1) Antiqui (3) textum interpretantur in sensu obvio et proprio et docent omnia creata esse secundum ordinem narrationis gencsiacæ et intra sex dies 24 horarum. — 2) Recenliores (4) censent in Genesi contineri revelationem crea­ tionis rerum et successivæ eiTormationis mundi, sed non determi­ nationem temporis : dies intclligendi videntur de indeterminata et longa temporis periodo (Concordistæ et Periodistæ). B. Explicatio idealislica. — Hæc explicatio in eo est : 1) quod dies gcncsiaci nec dies ordinarios nec periodos temporis indicant, sed metaphorice sunt intclligendi ; 2) quod Genesis non continet narrationem realem originis rerum, sed vel est tantum instructio doctrinalis absque veste historica vel visiones exhibet secundum quas in sex classes distribuuntur opera divinæ creationis. a) Alii quidem, ut S. Athanasius, Clem. Alex, et Origenes contendunt dies inosaicos esse symbola seu figuras, quibus suc­ cessive et gradatim describuntur entia diversa, secundum ordi­ nem perfectionis, procedendo nempe ab imperfectis ad perfectiora. (1 ) Boyer, p. 95 ; Guibert, Les croyances religieuses et les sciences de la nature, Paris, 1908 ; Cuénot, La genèse des espèces animales, Paris, Alcan, 1921 ; H do Dorlodot, Le Darwinisme au point de vue de l'orthodoxie catholique, Bruxelles, 1921 ; J. de Morgan, La Préhistoire orientale, Paris, Geuthner, 1925, c. 3; Guibert, Senderens, De Sinéry, Messenger, Paquier, Bartmann, loc. eit. (2) Cf. Hamard, in Did. de la Bible, art. Cosmogonie, col. 1034 sq. ; Mangenot, in Diet, de théologie, art. Hexaméron. (3) S. Ephræm., opera syr., t. 1, p. 6-18 ; S. Basil., in Hexaemeron, hom. 1, n. 6 : hom. 2, n. 8 ; S Greg. Nyss., in Hexaemeron, expl. apolog., S. Ambn, in H extern., S. Hier., Qiucst. ha,b. in Genes. ; Thcodoretus, Quaesi, tn Genes., interr. vi-xvn ; S. J. Chrys., in Gen., hom. 1 ; S. J. Damasc., de fide orth., 1. 2, c. 5 sq. ; S. Greg. I, M., Moral., 1. 32. c. 12, etc. I (4) Melgnan, Le monde et l'homme primitif selon la Bible, Paris, 1 869 ; Vlgouroux, Les livres saints et la critique rationaliste, t. 3, p. 240 sq. ; Hamard, in Diet, de la Bible, art. Création ; Brucker, Questions actuelles d'écriture sainte, Paris, 1895, etc. DE FORMATIONE MUNDI 244 — Ita etiam fere S. Augustinus (1). — b) Alii opinantur opera divina sex diebus successivis attribui, ut opus creationis appareat ut prototypas hebdomadæ, et inde sumatur occasio inculcandi requiem diei septimæ (2). — c) Alii æstimant dies et opera ita distingui, ut singulis diebus hebdomadæ sanctificetur memoria alicujus operis Creatoris : Carmen lilurgicum (3). — d) Alii volunt in hcxæmcro describi non ipsam mundi visibilis forma­ tionem, sed visiones, quibus Adamum edocuit Deus opus crea­ tionis (4). — line referri potest opinio S. Aug. audientis dies creationis de visione seu cognitione angelica (5). C. Systema mylhologicum. — Alii putant hexæmerum mosaicum esse humanum inventum et mere mythicum (6). D. Narratio historica et populatis. — Descriptio mosaica est narratio : 1) historica, quia Moyses certo docet creationem rerum omnium a Deo factam esse tum quoad substantiam mundi, tum quoad ejus varietatem et pulchritudinem ; 2) popularis, quia non intendit Moyses apparitiones rerum tradere modo scientifico, sed potius secundum apparentias et juxta opiniones sui temporis. Hæc est interpretatio nunc a multis (7) tradita et ab ipsa Ecclesia nobis proposita. Assertio : Scriptura certo docet mundum et omnia quæ in eo continentur (diversa rerum mundanarum genera et species) Deum habere auctorem ; ergo rejiciendus est transformismus absolutus [Theol. cerium]. I. — Scriptura docet Deum auctorem omnium rerum . Id constat : * 260. Ex EO QUOD NARRATIO MOSAICA SIT \ ERE HISTORICA. — (1) Clem. Alex., Strom., v, 14 ; vi, 16 ; Orlg., De princip., 1. 4, c. 16 ; Cont. Celsum, 1. 6, n. 60 ; S. Aug., de Gen. ad lilt., op. imp., c. 15, n. 51 ; De Gen. ad liti.. ]. 4, c. 22-24, etc. (2) Michells, Natur und O(Jenbarung, 1855 ; Reusch, Bibel und Natur, 1870 ; Deppe, Natur und O[Jenbarung, 1899. (3) Mgr C.IfTord in Dublin Review, ap. 1881, oct. 1881, Jan. et Apr. 1883 ; Stoppanl, Sulla cosmogoma mosaica, Milano, 1887, etc. (4) Schcular, La Bible et la science. Munster, 1881 ; Hummelauèr, Comm. in Gen., Paris, 1 895. — (5) De Gen. ad Utt., I. 4, c. 28. (G) Lenormant*, Les origines de l'histoire d'après la Bible et les traditions orientales, Paris, I88O ; Loisy*, Les mythes chaldécns de la création et du deluge, Amiens, 1892 ; Eludes bibliques, Paris, 1901, etc. (7) Janssens, t. 6, p. 349 sq.; Mangenot, in Diet, theol., art. Hexaméron, in fine ; Paquler, op. oit., p. 41 ; Boyer, p. 93. 242 DE FORMATIONE MUNDI Res enim gestas tradit, quæ objectivæ realitati et historic® veritati respondent. Id liquet : a) Ex indole el forma historica libri Geneseos, ubi quemadmo­ dum hominum (Adam, Noe, Sern, etc.), generationes vere histo­ ric® referuntur, ita rerum origo describitur. b) Ex peculiari trium priorum capitum inter se et cum sequentibus capitibus nexu. Nam : 1) In his, varia narrantur, quæ inter se omnino connectuntur tanquam facta historica, v. g. creatio massæ informis, deinde productio diversorum entium : astrorum, vegetalium, animalium, hominis; — divinum præceptum, tentatio et lapsus. — 2) In aliis capilibus, eodem modo refertur origo populi judaici, electio Abrahæ et Israel vocatio, etc., quo in primis narratur rerum et generis humani origo. c) Ex mulliplici testimonio Scripturarum, quæ opus creationis commemorant et laudant, Deoque adseribunt, etiam quoad mundi ordinem et partium dispositionem. d) Denique ex fere unanimi S. Patrum sententia (1) ac traditionali sensu, quem semper tenuit Ecclesia, juxta illud Doer, pro Jac., D. 70G : « Qui (Deus), quando voluit, bonitate sua, universos tam spirituales quam corporales condidit creaturas ». Ergo hæc narratio mosaica continet : 1) nec fabulas ex veterum populorum mythologiis et cosmogoniis depromptas, et ab auctore sacro, expurgato quovis polytheismi errore, doctrinæ monotheisticæ accommodatas ; 2) nec allegorias et symbola, fun­ damento objectivæ realitatis destituta, sub historiæ specie, ad religiosas et philosophicas veritates inculcandas proposita : 3) nec tandem legendas ex parte historicas et ex parte fictitias ad animorum instructionem et ædifîcationcm libere compositas (2). II. — Rejiciendus est transformismus absolutus. 261. Fautores hujus systematis, sive admittunt sive negant creationem materiæ a Deo factam esse, praedicant omnes viventes, etiam homincm(3), e sola materia, generatione quadam spontanea prodiisse, et successivas specierum mutationes e solis materiæ viribus ortas osse. Sed id revelationi contradicit et rationi : A. Contradicit revelationi. — Etenim verba Geneseos, (1) Horum testimonia infra dabimus, n. 2G6, 1° B. (2) Comm. Ihb., 30 jun. 1909, dub. i. Denzinger, 2122. (3) De homine infra tantum dicemus, n. 349 sq. .jB 7 ,9 DE FORMATIONE MUNDI 243 quocumque modo ea interpreteris, certissime docent omnia, quæ facta sunt, sub divino imperio facta esse — ct, ex Dei virtute, vegetalia et animalia producta esse (1). B. Contradicit rationi. — a) Materiam creatam esse patet ex dictis ; insuper materia infecta repugnat, siquidem omne ens, continuis mutationibus obnoxium, a se esse nequit. b) Generatio spontanea (2) : 1) Saltem gratis asseritur : expe­ rientia enim constat vivens nonnisi ex alio vivo oriri ; 2) Contra­ dicit principio causalilalis : effectus enim nequit excedere virtutem causæ ; sed nulla est vita in materia inorganica ; ergo hæc nequit esse causa vitæ. c) Ordo mirabilis et pulcherrimus, qui exstat : tum in mundo universo, tum in singulis entibus,-sive viventibus sive non viven­ tibus, tum in qualibet specie viventium, necessario supponit causam intelligenlem, nec solis fortuitis materiæ combinationibus adseribi potest. Quinimo specierum eoolulio ex paucis typis primitivis majorem intelligcntiam requireret quam immediata fixarum specierum productio ; supponit enim Auctorem naturæ, quicumque sit, prævidisse omnes mutationes quæ fierent in decursu temporum, et in materia posuisse vires, quæ postea, causarum naturalium ope, actualem specierum varietatem, quam admiramur, producerent (3). 262. Nec dicas quosdam Patres et Veteres Scholasticos genera­ tionem spontaneam docuisse. Nam : a) dicunt : n Quæ naturaliter generantur ex semine, non possunt naturaliter sine somme gene­ rari (4). » b) Ex errore autem credentes nonnullos vermes sine semine gigni, putabant hæc entia generari, non generatione spon­ tanea, nam omnino negant ipsam materiam brutam, propriis viribus, fieri viventem, progressu et evolutione suæ virtutis ; sed generatione naturali, ex naturalibus scilicet viribus singulorum viventium propriis, materia gerente munus principii potentialis, secundum rationes seminales ei inditas in creatione, virtute autem quadam alicujus corporis cælestis locum tenente seminis seu prin­ cipii activi (5). I (I ) Gcn., i, 3. sq ; Jo. i, 3 ; Heb. xi, 3 ; Gea. i, 11-12 ; 20-25. (2) Gutbertet Chlncholo, Les origines, chap. 3, præsertim, p. 187 sq. ; chap. 4, a. 7, p. 344 sq. ; Senderens, Création et évolution, c. 6, p. 67 sq. (3) Cf. Cuénot, Dalblez, etc., Le transformisme, Paris, Vrin, 1927, p. 8, 126 sq., 217 sq., etc. — (4) t, q. 71, ad 1. (5) S. Aug., De. Gen. ad litt., 1. 5, c. 3 ; S. Th., in 2, dist. 14, q. un., a. 5, ad 6 ; dist. 15, q. 3, a. 1, ad 7 ; Plgnataro, De Deo creatore, th. 30, p. 172 sq. ; infra, n. 26G. 944 L>E FORMATIONE MUNDI Assertio : Quali modo Deus opdratus est ad mundi formationem, distinctionem et ornatum, ignoramus. Quare licet eam amplecti interpretationem operis sex dierum, quæ auctoritati Scriptmæ non deroget [Theol. cerium]. I. — De modo quo mundus formatus est et ornatus nil definitum habetur in Scriptura, Traditione aut sensu Ecclesiae. 263. Sane, ait Trid., s. 4, D. 786. nemo « in rebus fidei el monun ad ædiiicationem doclrinæ Christiana? pertinentium... contra cum sensum quem tenuit et tenet sancta Mater Ecclesia... aut etiam contra unanimen consensum Patrum, Scripturam sacram inter­ pretari audeat ». Jamvcro modus quo Deus est usus causis secundis in mundi formatione et ornatu, de se, ut patet, ad « res fidei et morum », sensu dicto, non pertinet, nec ad revelata direct a intentione, sed ad res naturales ac proinde ad ea tantum quæ per concomitantium revelata sunt, propter scilicet nexum logicum vel historicum, quem habent cum veritatibus fidei. Ergo in Lanium hic modus ad fidem pertinet in quantum ostenditur-contineri in revelatione. Ad rem S. Thomas, in 2, d. 12, q. 1, a. 2, « Sic ergo circa mundi principium aliquid esi, quod ad substantiam fidei pertinet, scilicet mundum incepisse creatum... Quo autem modo ct ordine factus sit, non perlinet ad fidem nisi per accidens, in quantum in Scrip­ tura traditur, cujus veritatem diversa expositione sancti sal­ vantes diversa tradiderunt. » Atqui nil determinatum habemus ex parte ipsius Scriptura?. Patrum et. sensus Ecclcsiæ. Ergo. Prob. min. : a) In conscribendo primo capite Geneseos, mens sacri auctoris non fuit intimam adspectabilium rerum constitu­ tionem ordinemque creationis completum, scienti fico more docere, sed potius suæ genti tradere notitiam popularem, prout communis sermo per ea ferebat tempora, sensibus ct capitui hominum accommodatam. Quare, in textus interpretatione, non semper investiganda est scientific! sermonis proprietas, neque in des­ criptione entium enumeratio completa inquirenda aut exspec­ tandus ordo stricte chronologicus (1). Cf. Fernandez, in Instit. Bibi., 1. 4, n. 112-116. b) Patres diversimode hac de re opinati sunt : alii cosmogoniam mosaicam sensu allcgorico interpretati sunt, ut Origenes. Clemens (1) Commissio ac re biblica, 30 jun. 1909, dub. 7. Denzinger, n. 2127. DE FORMATIONE MUND’ 245 Alex., S. Aug.; alii longe plures sensu litterali, ut S. Ephrem, S. J. Chrysoslomus, S. Basillus, etc. Ergo nequit invocari Patrum consensus. c) Ecclesia ipsa nil ahud definivit nisi Deum esse creatorem omnium visibilium et invisibilium (1) ; theologi et exegetæ, jam a inultis saeculis, in varias abeunt interpretationes, quas omnes tolerat Ecclesia, dummodo auctoritati historicæ aut divinæ Scripturarum non derogent. Etenim « in hujusmodi quaestionibus duo sunt observanda : primo quidem, ut veritas Scripturæ incon­ cusse teneatur, secundo, cum Scriptura divina multipliciter exponi possit, quod nulli expositioni aliquis ita præcise inhærcat, ut, si certa ratione constiterit hoc esse falsum, quod aliquis sensum Scripturæ esse credebat id nihilominus asscrere præsuinat, ne Scriptura ex hoc ab infidelibus derideatur ei ne iis via credendi præcludatur » (1, q. G8, a. 1 ). Π. — Consequenter eam licet amplecti interpretationem quæ auctoritati Scripturæ non deroget. 264. a) Ratione. — Nunquam licet a sensu obvio recedere, absque quadam necessitate aut ratione gravi. Atqui scienliæ natu­ rales rite excultæ (astronomia, geologia, palæontologia) multa nunc proferunt argumenta, quoad mundi formationem et orna­ tum, quæ contemni aut rejici prudenter non possunt. Ergo ex hac parle adest ratio vere sufficiens a sensu obvio quandoque recedendi. b) Auctoritate. — Hæc habet Comm. de re biblica : « A sensu proprio discedere aliquando licet, x. g. cum locutiones ipsæ manifesto appareant improprie, seu metaphorice vel anthropo morphice usurpat æ, et sensum proprium vel ratio tenere prohibeat vel necessitas cogat dimittere. » Hinc : 1) « Piæsupposito litterali et historico sensu, nonnullo­ rum locorum eorumdem capitum interpretatio allegorica et pro­ phetica, præfulgcnte sanctorum Patrum et Ecclesiæ ipsius exemplo, adhiberi sapienter et utiliter potest. » — 2) « In inter­ pretandis illis horum capitum locis, quos Patres et Doctores (1) Cone. Vat., sess. 3, cap. 1, can. 1. Dcnzlnger, 1782, 1801 ; Comm, de re bibl. de hexaemero loquens, sensu litterali historico accipiendam imponit tantum «rerum universarum creationem a Deo factam in initi· temporis ». Denzlnger, 2123. 246 DE FORMATIONE MUNDI diverso modo intellexerunt, quin certi quidpiam definitique tradiderint, licet salvo Ecclesiæ judicio, servataque fidei analogia, eam quisque prudenter probaverit sequi tuerique sentiam (1). » 265. Conclusio. — a) Inter varias primi capitis Geneseos expo­ sitiones, hæ omnino respuendae sunt hypotheses, quæ vel narra­ tionem mosaicam putant continere fabulas, mythos aut legendas, vel in textu authentico errorem realem ponunt vel contradictionem cum doctrina fidei aut cum factis scicntificis certo probatis : nam Deus, summa veritas et auctor omnis veritatis, nec errorem revelare nec sibi contradicere potest. b) At : 1) quia Moyses non intendit ordinem creationis more scientifico exponere, sed notitiam popularem tradere, jam negligendum est sijslema Concordislarum, negligenda quoque explicatio stride lilleralis ; 2) systemata idealislica reformari debent ad normam decreti Commissionis Biblicæ ; hinc v. g. admitti potest Deum Adamo revelasse opus creationis in sex visionibus aut illud distribuisse secundum dies hebdomadis, ut recordemur laborem hominis et requiem ejus sabbaticam instituta esse ad laborem et requiem Creatoris honoranda, sed simul dici debet narratio mosaica, etsi popularis,' vere esse historica. Corollarium. — De transformismo mitigato. 266. — Transformismus mitigatus, salva fide, propugnari potest ut hypothesis ad explicandam originem specierum in regno vege­ tal] et animali ; at, etiam hodie, hypothesis remanet, quia adhuc desunt argumenta apodictica. 1° Ut hypothesis defendi potest. — Enimvcro transformistæ mitigati ducent : a) vitam primo et immediate a Deo originem habere ; b) vitam animalem a vita vegetativa non evolvi vel saltem ab ea non prodire absque speciali Dei interventu ; c) Deum ipsum : 1) immediate creasse varia germina, quibus dedit virluletn producendi postea, per generationes successivas, in respective regno, alias et alias species, quas ita mediate creavit ; 2) in decursu temporum, pluries interfuisse, tum ad ipsam evolutionem diligendam, tum ad explicandam originem multorum entium quorum ratio adæquata non habebatur in natura entium præce(1) Comm, de re bib., ubi supra, dub. 6, 6, 4. Denzlnger, 2125, 2126, 2124. Cf. alibi dicta de Inspiratione, t. 1, in fine. DE FORMATIONE MUNDI 247 dentium (1). Atqui hic modus exponendi originem specierum apertis fidei documentis non opponitur ac nullam meretur notam theologicam. Ergo, dummodo Ecclesiæ judicio, si quod feratur, obedire parati sint, scientiarum cultores ut hypolhesim propu­ gnare possunt mitigatam specierum evolutionem intra regnum vegetate ct animale. Prob. min. : Transformismus mitigatus non evidenter adver­ satur : A. Scripturae. — Sane Scriptura testatur singula rerum genera et species a Deo ortum habere, omniaque vegetalia et animalia immediate formata esse a Deo, cujus operationi et consilio tribuit ordinem et varietatem rerum « juxta species suas », « in genere suo » distinctarum (2). Id tamen non evidenter docet, ut jam monebat Corluy : a Transformismus Darwinianus dicendus est sensui ScripLuræ obvio contradicere ; non tamen aperie textui sacro adversari : tacet enim Scriptura modum quo terra varietatem illam specierum pro­ duxerit, an slalim, an decursu temporis, an cum specicrum firmi­ tate omnimoda, an cum relativa duntaxat. Sed et de sensu disputari posset quem Scriptura hæc assignet nomini « min » (genus, species) (3). » B. Traditioni. — Equidem Patres non solum creationem mundi sed ejus distinctionem, et ornatum Deo ipsi ita tribuunt, ut singula rerum genera ct species certo a Deo producta sint. Imo verba eorum, littéraliter accepta, videntur excludere omnem evolutio­ nem, nam generatim dicunt : 1) omnes plantas et omnia animalia, in opere sex dierum, esse producta in actu (4) ; 2) visibilia et invisibilia, cælestia ct terrena, sensibilia ct insensata, angelos et homines, omnia a Deo facta esse, omnia corporea a Deo formata (1) In his habes transformismum theisticum, ut aiunt, non universalem qui­ dem sed limitatum et mitigatum. Cf. Do Sinéty, in Diet. Apul., art. cit., col. 1802 sq. ; Archives de philosophie, t. 7, cah. 2, Beauchesne, 1933 : Sertillanges, La creation, p. 251 sq. ; Rev. Messenger, op. cit., p. 80 sq. ; Paquler, op. cil., p. 51 sq. (2) Gcn. 1, 11-12 ; 20, 21, 24-25 ; II, 9, 19. (3) Corluy, Spicilegium dogmatico-biblicum, t. 1, p. 198. (4) S. Greg. Naz., orai. 44, n. 4 ; Severianus, De mundi opif., hom. 1. 248 DE FORMATIONE MUNDI esse ex materia infermi, ipsam vero materiam omnino ex nihilo factam esse (1). Attamen Patrum doctrina non adeo expressa videtur et clara ut per eam quælibel evolutio specierum absolute et evidenter excludatur. Quinimo S. Augustinus et nonnulli Scholastici, prima saltem specie, favere videntur evolutioni spccierum, sive quia generationem quamdam æquivocam admittunt (2), sive quia declarant vegetalia et animalia, in diebus creationis, producta esse « potenliaiitcr » seu « causaliter », et postea tantum, « per temporales cursus », « per congruos temporum motus », « accepi is opportunitatibus », actu prodiisse (3), sive denique quia ponunt ab initio in ipsa mate­ ria rationes seminales vitæ, quæ postea omnes species produxe­ runt (4). Non negamus tamen : 1) « causalilatem » seu « potcntialitatcm » de qua loquuntur S. Augustinus et S. Thomas, intclligi posse de ipsa polenlia obedienliali materiæ, ex qua Deus, stato tempore, virtute sua omnipotenti, eduxit singulas rerum species. — 2) Patres, docendo in materia ab initio adfuisse rationes seminales, c quibus poslea, sub influxu divino, manifesto apparuerunt singulæ species, non ideo ipsam prædicasse transmutationem specierum, sed tantum unamquamque speciem e ratione sua seminali determinata ali­ quando oriri, sicut nunc planta quædam e semine proprio oritur (5). 2° Transformismus mitigatus remanet hypothesis. — Multi quidem, inter catholicos hodiernos, transformismum moderatum, et limitatum admittunt, et, ad illum scientifice adstruendum, rationes afferunt, quarum quædam saltem probabilitate non (1 ) S. Iren., Adv. hær.,\. 2, c. 30, n. 9 ; Frag. 6 ; Tert., Apol. 1 7 ; Clem. Alex. Prolrep., c. 4, n. 63, 2 ; Orlg., De princip., 1. 1, præf., n. 4 ; Aphraaies, Dem. 1, n. 19 ; S. Cyr. Hier., Cat. b, c. 4 ; S. Greg. Naz., or. 40, n. 45 ; S. Ambr., Heianurron,!. 1, c. 4, n. 16 ; S. Aug., De Gen. coni. Manich.,}. 1, c. 6, n. 10 ; de Vera, Relig., c. 18, n. 36 ; Conf., 1. 11, c. 4, n. 6 ; Theodoretus, Græc. affect, curat., serin. 4 ; Gennadlus, Lib. ecc. dog., 10, etc. Journel, 205, 206, 275, 402, 445, 681, 814, 1014, 1315, 154 0. 1550. 1596, 2145, 2223. Cf. Palmieri, De creatione, th. 16; (2) S. Basil., In hexam., horn. 9, n. 2 ; S. Aug., De Gen. ad till., 1. 3, C. 14 ; 1. 5, c. 3 ; S. Thomas, 1, q. 71, a. 1, ad 1. (3) S. Aug., De Gen. ad lilt., 1. 5, C. 3 et 5, c. 23, n. 45 ; 1. 7, C. 3 ; 1. 8, c. 3 ; De civ. Dei, 1. 12, c. 9 ; S. Thomas, 1, q. 69, a. 2 ; q. 74, a. 2. (4) S. Thomas, 1, q. 73, a. 1, ad 3 ; De Ροϊ.,η. 4, a. 1, ad 2 ; a. 2, ad 28 ; in 2, dist. 14, q. un., a. 5, ad 6 ; d. 12, q. 1, a. 2. Cf. Messenger, op. cit., p. 80 sq. ; Paquler, op. cit., p. 110-14 ; Brlsbols, S. J., in Nouvelle Revue théol., 1932, p. 577· 596 ; Gregorianum, x, p. 106. (5) l,q.69,a.2 ; q. 70, a. 2, ad 5 ; q. 71, ad 1. Cf. 1, q. 63, a. 3, ubi S. Thomas videtur implicite rejicere omnem evolutione specierum ; cf. Ch. Boyer, S. J., Essais sur la doctrine de S. Augustin, «.4 ; De Deo creante, p. 107-113. DE FORMATIONE MUNDj 24Ô carent. At non desunt etiam facta, vere gravia, quæ contra theoriam evolutionis militant (1) ; quinimo ipsa facta, quæ in ejui favorem allegantur, nedum sint apodictica et cogentia, etiam in sensu adversariorum explicari posse a nonnullis judicantur (2j Ergo transformismus mitigatus manet hypothesis, sed hypo­ thesis, quæ in se, ut videtur, nec majestati Dei (n. 2G1) nec revelationi evidenter repugnat, quæ ideo, salva fide, defendi potest. (1) Cf. Vtalleton, Morphologie général'·. Membres et ceintures decs vertèbres tétrapodes. Critique morphologique du transformisme, Paris, Doin. 1924 , L'origmt aes êtres vivants, l'illusion transformiste, Paris, Plon, 1930 , Guibertet Chlnchole, Les origines, chap. 4, p. 235 sq. et opeia ab iis citata. (2) Cf. H Colin, De la matière « la vie, Beauchesne. lâifi, praesertim, cap. 4, j. 233 sq. ; Rctterer, Elements d'histologie, Payot, 1924, p. 24 ; p. 71-72 ; p. 213 Termler, A la gloire de la terre, Paris, 1 926, p. 344 sq. ; Cuénot. Dalblez, Gagnebln, Thompson, Vlalleton, Le Transformisme, Paris, Vrin, 1927 ; R. de Sinéty, art. cit. ; E. Guyénot, La Variation et I'Evolution, t. 2, L'Evolution, Doin, Paris, 1930 ; J. Rostand, L'clat présent du transformisme, Stock, Paris, 1931 ; Brlsbols, art. cit.; Boyer, p. 121-123. t 250 DE RERUM CONSERVATIONE ET GUBERNATIONE CAPUT II DE RERUM CONSERVATIONE ET GUBERNATIONE ’ Status quæstionis. 267. Deus, res omnes, quas juxta ideas suas creavit, ad finem gloriæ suæ ordinavit. Ergo in mente divina necessario adest tum exemplar rerum secundum se, tum exemplar earum ordinis et perductionis in finem a Deo ipso præintentum. Hoc vero ultimum vocatur proprie Providentia de qua locuti sumus, n. 78 sq. Sed distinguitur quoque providentia, lale sumpta, ad quam pertinet omnis cura Dei de rebus creatis, videlicet conservatio, concursus et gubernatio : re enim vera Deus omnibus providet entibus, in quantum omnia ad finem perducit (gubernatio), ea conservando (conservatio) et movendo (concursus) secundum ordinem præconceptum. Quare successive dicemus : 1) de rerum conservatione ; 2) de concursu divino ; 3) de rerum guberna­ tione. I. — De rerum conservatione Notio et divisio (1). 268. Conservatio duplex distinguitur : a) Negativa, qua quis rem, quam destruere posset, non destruit, sed ulterius exsistere permittit : b) Positiva, qua quis, actione sua, facit ut res in esse permaneat. Quæ conservatio positiva dicitur : 1) indirecta, si conservans removet tantum causas corrumpentes aut destruentes, puta : arcendo ignem vel famem aut sitim, afferendo cibos aut aquam ; 2) directa, si conservans jugem exercet influxum quo res perma­ neat in esse. Jamvero indirecta conservatione indigent tantum corruptibilia, sed ea non indigent substantiæ spirituales, quæ natura sunt (1) H. Pinard, in Dicl. theol., art. Conservation. DE RERUM CONSERVATIONE ET GUBERNATIONE 254 incorruptibiles ; omnis autem creatura ita indiget directa conser­ vatione, ut in nihilum redigeretur, nisi divina virtute sustentaretur in esse, et quidem immediate, non tantum scilicet mediantibus causis secundis, quæ forte ad rerum conservationem conferunt (1, q. 104, a. 2). Hæc porro conservatio directa, de qua sola loquimur, nil aliud est quam ipsa actio creatrix continuata, nam quemadmodum creationi, ut effectus, respondet esse rerum cum novilale essendi, ita conservationi respondet idem esse cum continuitate (1). Hac de causa, a) conservatio (sicut creatio) est actio solius Dei, nec creaturæ communicabilis (2) ; b) annihilatio rerum seu cessatio ab earum conservatione ad solum Deum pertinet, qui « sicut, antequam res essent, potuit eis non cummunicare esse et sic eas non facere, ita postquam jam factæ sunt, potest eis non influere esse et sic esse desinerent, quod est eas in nihilum redigere (3). Assertio : Deus res creatas positive et directe conservat [Doctrina catholica']. 269. Hæc doctrina non expresse definita est in conciliis (cf. ta­ men D. 1784), sed clare traditur in Scriptura et in Tradilione et aperte docetur in Calechismo Romano, p. 1, c. 2, n. 21 : « Quemad­ modum omnia, ut essent, creatoris summa potestate, sapientia et bonitate effectum est, ita etiam, nisi conditis rebus perpetua ejus providentia adesset atque eadem vi, qua ab initio constitute sunt, illas conservaret, statim ad nihilum redirent. » Ccteroquin unanimis est hac de re theologorum sententia. a) Probatur Scriptura. — Ij Sap. xi, 25 sq. : « Diligis omnia quæ sunt... Quomodo autem posset aliquid permanere, nisi tu voluisses ? aut, quod a te vocatum non esset, conservaretur ? » Nihil ergo potest in existentia perseverare, quin continuo a Deo in esse conservetur, et hæc continua conservatio est signum divinæ dilectionis et efficacis vocationis. Ergo Deus influxu positivo et directo res omnes conservat. 2) Spiritus Sanctus scientiam habet omnium rerum, quia ubique (1) 1, q. 104, a. 1, ad 4. — (2) 3, q. 13, a. 2. (3) 3, q. 13, a. 3, aci 3. De facto nulla creatura a Deo omnino annihilatur ; res enim materiales remanent saltem secundum materiam ; et de fide est spiritus, sive puros (angelos), sive in materia exsistentes (homines) immortales esse. 252 DE RERUM CONSERVATIONE ET GUBERNATIONE est et virtute sua omnia conlinel — omnia in Deo constant — et Filius Dei est «portans omnia verbo virtutis suæ»(l). Sed si Deus omnia continet, ita ut omnia sint in eo et omnia ipse sus­ tentet, ergo virtute sua omnia conservat in esse. b) Probatur Traditione. — « Deus, ait S. Theoph. Ant., omnia in sua ipsius stabilitate posuit ». — Origenes : Deus « virtute sua universum constringit et conlinel mundum. » — Hinc S. Irenæus : « omnia... perseverant quoadusque ea Deus et esse et perseverare voluerit (2). » — S. Gregorius Naz. : Deus ita « creata tuetur, fouet et conservat, ut si destituantur eflicaci illius actione, dif fluant, dilabantur, pereant. » — S. Gregorius I M. : « Cuncta ex nihilo facta sunt, eorumque essentia ad nihilum tenderet nisi eam auctor omnium regiminis manu retineret. » — Ergo, ait S. J. Damasc., « omnium opifex et provisor et conservator Deus est » (3). c) Probatur ralione. — Creatura pendet a Deo tanquam a causa totius sui esse. Ergo singulis momentis suæ existentiæ, contingens remanet, seu non a se sed a Deo tantum habet totam suam ratio­ nem essendi : in eo enim instanti in quo cessaret a Dei influxu pendere, fieret ens independens, imparticipatum, a se, etc., quod prorsus repugnat. Ergo quemadmodum, influxu Dei positivo, creatura esse incepit, ita in esse non permanet, nisi continuo et positivo Dei influxu conservetur. 270. Nec dicas : Agens creatum potest suo effectui communicare ut permaneat, etiam ejus operatione cessante, v. g. remanet domus, cessante aclione aedificatoris. Ergo a fortiori Deus potest creaturæ conferre ut in esse conservetur, sua operatione cessante. — Nam agens creatum non est causa rei quoad esse, sed tantum quoad fleri, nimirum rei præexsistenli tribuit tantummodo formam deter­ minatam seu modum aliquem essendi (puta domus), adhibendo vires naturales rerum præexsistentes, v. g. cæmcntum, lapides, lignum. Quare, cessante actione agentis creati (causa quoad ileii), res cessat fieri, sed permanet in esse, ratione materiæ et virium præexsistenlium quæ sunt causa ipsius quoad esse. Deus autem nullum subjectum præsupponit, sed rem producit secundum totum (1) Sap. i, 7 ; Coi. i, 17 ; Heb. i. 3. (2) S. Theoph. Ant., Ad Aut., I. 1. n. 4 ; Pseudo-DIonys. Areop., De divinis nom., 10. 1 ; Orig., De principiis, 1. 2, c. 1, n. 3 ; S. Iren., Adv. hier., 1. 2, c. 34, n. 3. Journel, n. 171, 2285, 458, 207. (3) S.Greg. Naz.,or. 28, n. 16; S. J. Chrys., De consubst. coni. Anom., hom.12, n. 4 ; S. Aug., De Gen. ad liti., 1. 4, c. 12, n. 22 ; 1. 5, C. 20, n. 40 ; S. Greg. M.’, Moralia, 1 16, c. 37, n. 45 ; S. J. Damasc., De fide orih., 1. 2, c. 3. Journel, n. 987, 1134, 1688, 1694, 2310, 2356. Ί· DE RERUM CONSEIiVATIONE ET GUBERNATIONE j 253 suum esse. Ergo creatura et in fieri et in esse totaliter a Deo pendet, Î et, actione Dei cessante, nceessario cessat esse. Quare < Deus non potest communicaro alicui creaturæ ut conservetur in esse, sua actione cessante, sicut non potest ei communicare quod non sit causa illius » (1, q. 104, a. 1, c et ad 2, De pol., q. 5, a. 1, ad 2). | i I II. — l>e Concursa divino 271. Essentiam rei necessario consequuntur potentiæ operativæ, quia, sicut nulla creatura est suum esse, ita nulla quoque est j»num operari. — Imo omnis res creata est propter suam operatio­ nem, per quam attingit suam perfectionem : operatio enim est perfectio potentiæ operativæ, quemadmodum esse est perfectio essentiæ. Cum autem omnis creatura a Deo pendet secundum, tokum suum ess·.,· sequitur quod a Deo pendet etiam, tum quoad potentiam operativam tum quoad ipsam operationem. Hinc jure nunc agendum de in/luxu Dei in actionem creaturarum, seu de concursu divino. Porro non solum Deus mediale concurri! ad actiones creatura­ rum, eas et earum virtutem agendi conservando, sed immediate et physice ad ipsum earum actum, ad ipsum esse actus cooperatur. Hæc doctrina, sic proposita, non est de fide, sed theologice certa videtur, et communiter defenditur ab omnibus fere theologis contra paucos (1). Hinc Calechismus Romanus, p. 1, c. 2, n. 22 : « Non solum autem Deus, universa quæ sunt, providentia sua tuetur atque administrat, verum etiam quæ moventur et agunt aliquid, intima virtute ad motum atque actionem ita impellit, ut, quamvis causarum secundarum efficientiam non impediat, præveniat tamen, quum ejus occultissima vis ad singula per­ tineat. » * 272. Sic nervose, paucis verbis, totam hanc doctrinam contrahit S. Thomas, De Pol., q. 3, a. 7 : « Deus est causa actionis cujuslibet, in quantum dat virtutem agendi, et in quantum conservai eam, et in quantum applicat actioni, et in quantum ejus virtute omnis alia virtus agit. » A. Deus dat cl conservat virlulem agendi. — Potentia enim (1) V. Frins, in Diet, thiol., ait. Concours divin ; Van der Meersch* ibid., art. Grâce, col. 1643 sq. ; Billot, De Gratia Christi, p. 17 sq. ; Plgnataro, De Deo Creatore, th. 55 ;-Van Noort, n. 50 sq. ; Pesch, n. 69 sq. ; Hugon, t. 1, p. 558 sq 254 DE RERUM CONSERVATIONE ET GUBERNATIONE creaturarum, nisi independens, imparticipata et infinita conci­ piatur, a Deo datur et ab Ipso solo in esse conservatur. B. Deus applicat virtutem, agendi ad actum. — Omnis enim creatura est in potentia ad agendum. Sed omne agens, quod transit de potentia ad actum, quidquid scilicet incipit agere, indiget moveri ad agendum, seu applicari ad actum, ab alio quod sit in actu, quandoquidem omne quod movetur, ab alio movetur. Si vero hoc aliud, agens scilicet extrinsecum, sit agens creatum, indiget et ipsum ab alio moveri, et sic deinceps, quousque perve­ niatur ad primum movens immotum, quod est Deus. Ergo Deus vere est « causa actionis cujuslibet rei nat uralis, ut movens et applicans virtutem ad agendum », ct quidem immediate, quatenus, sub hoc Dei influxu,creatura actu fit immediate exercens virtutem suam et operationem incipiens. Quomodo autem id fiat et qua ratione Dei « virtute omnis alia virtus agit », melius infra patebit. Assertio : Deus physice et immediate cooperatur ad singulas actiones creaturarum [Doctrina communis el cerla[. 273. A. Probatur Scriptura. — Ps. cxlvi, 8 sq. : « Qui (Deus) operit cælum nubibus et parat terræ pluviam. Qui producit in montibus fenum et herbam servituti hominum. » — Is. xxvi, 12 : « Domine dabis pacem nobis, omnia enim opera nostra operalus es nobis. » — Mt. vi, 30 : « Si foenum agri, quod hodie est ct cras in clibanum mittitur, Deus sic vestii, quanto magis vos modicæ fidei. » — Act. xvii, 25, 28 : Deus dat « omnibus vitam, et inspira· tiones, ct omnia.... In ipso vivimus, movemur et sumus ». Hæc porro verba, licet absolute intelligi possent de concursu mediato, sensu tamen obvio, plenius intcliiguntur de concursu immediato et physico : Deus namque operatur id ipsum quod operatur creatura, et, ejus influxu causali actus vitæ motusque omnes elicimus. Ergo Deus actionibus creaturarum cooperatur, non solum eas et earum virtutem conservando, sed cum ipsis continuo agendo. B. Probatur Traditione. — Patres diserte testantur conti­ nuum Dei influxum in actiones creaturarum. S. Theoph. Ant. : « Dei est et operari et nutrire et providere el gubernare, et vivi­ ficare omnia. — « Pclagiano cuidam objicienti : « Si in singulis rebus quas gerimus, Dei utendum est adjutorio, ergo et calamum DE RERUM CONSERVATIONE ET GUBERNATIONE 255 temperare ad scribendum et temperatum pumice terere, manum­ que aptare litteris, tacere, loqui, sedere, stare, ambulare, currere, comedere, jejunare, Here, ridere et cetera hujusmodi, nisi Deus juverit, non poterimus ? », respondet S. Hier. : « Juxta meum sensum non posse perspicuum est. » S. Aug. monet Deum vestire fœnum « non praeterita ordinatione, sed praesenti operatione » (1). — Hi tamen textus intelligi possunt etiam de concursu mediato ; ergo non sunt de se argumentum apodicticum. C. Probatur ratione. — Operari sequitur esse essentiæ eique proportionatur. Atqui esse creaturarum totaliter et semper a Deo pendet ; ergo et carum operari ab initio usque ad finem. — Præterea, omne ens, quodeumque sit, a Deo necessario originem habet. Sed ipsa operatio est ens quoddam, distinctum ab essentia et a virtute agentis. Ergo ipsa pendet a Deo seu non efficitur nisi sub Dei influxu. 274. Qualis autem sit hic Dei influxus ? Sic explicari potest : A. Argumentum generale. — Deus est solus esse per essentiam; esse ergo, ul sic, omne nempe esse, seu quodlibet ens, in quantum ens, est necessario effectus proprius solius Dei. Si ergo per se primo producitur esse simpliciter et absolute, tunc a solo Deo esse potest hæc effectio, et hæc est creatio (n. 250). Si autem per se primo producitur, non jam esse simpliciter, quod e contra præsupponitur, sed esse tale vel lale, tunc creatura coope­ rari potest ad productionem ipsius esse operationis, sed tantum­ modo ul instrumentum Dei. Sane, in omni operatione, creaturæ, distinguitur tum esse operationis tum ratio propria (specifica et individualis) hujus operationis. Jamvero : a) actio hujusmodi, quatenus est hæc et determinata, seu quatenus est tale esse, est actio creaturæ connaluralis et omnino proportionata ipsi formæ quæ inest creaturæ. Ergo, ul latis, hæc actio a creatura, dependentor utique ab influxu Dei, sed virtute propria, producitur ; 67 hæc autem act io, in quantum est ens, seu esse operationis, sine dubio superat capacitatem et vir­ tutem creaturæ ut sic, et ideo a solo Deo, virtute propria, effici potest. Quia tamen « esse » operationis creaturæ, licet sit quoddam (1) S. Thooph. Antioch., Ad Aut., 1. 1, n. 4; S. Hleron., Dialog, ado. Pelag., 1.1, n. 3. Journel, n. 171, 1403 ; S. Aug., cp, 205 ad Consent., c. 3, n. 17. Cf. Jour­ nel, Ind, theol., n. 329. 556 DE RERUM CONSERVATIONE ET GUBERNATIONE novum esse, non est esso de novo lolaliter sed tanhim in quantum est laie vel tale, inde sequitur actionem Dei, qua influit esse actionis creaturae, non esse crealionem sed solum educi ionem actionis e potentia operativa creatuiæ; sequitur etiam minime repugnare ut creatura cooperetur ad productionem ipsius esse suæ operationis, non quidem ex propriis, sed sub motione Dei et ex ejus virtute seu ut Dei instrumentum. In summa, Deus operatur in omni operante, non solum in quantum movet et applicat creaturam ad ipsum agere, sed etiam in quantum illam applicando ad actum, influit esse opérai ionis ; ipsa autem creatura, virtute propria, licet, ut palet, sub influxu Dei cui semper subordinatur) producit actionem suam ut esi talis (talis naturæ, talis conditionis, etc.), et illam, ut talem, produ­ cendo, producit etiam, sub Dei motione et ex ejus virtuie, ipsum esse operationis (1). Hæc autem virlus divina seu molio, qua agens creatum physice transit de potentia ad actum et ad actum applicatur, et pertingit usque ad ipsum esse effectus, physica est et immediata, nam reci­ pitur intus in ipsa facultate operativa et eam intrinsecus movet ad actum ; actionem ipsam ideo natura antecedit, ac propterea merito vocal ur præmolio physica. Hinc tota creatuiæ operatio, sub ratione enlis a Deo procedit, ut a causa principali; a creatura vero, ut a causa instrumental! ; sub ratione autem talis entis, a Deo est ut a causa prima, qua applicatur virtus ad aclum; a creatura, ut a causa secunda, quæ non agit nisi sub influxu causæ primæ ct dependenter ab ea. 275. B. Applicatio ad voluntatem. — 1° De natura præmotionis physicæ et ejus influxu in aclum indeliberalum, non est magna difficultas : omnes enim Thomistæ concedunt Deum, quemadmodum opera!ur in omni operante naturali, ita quoque operari in omni volente, ct primo quidem in primo actu seu in actu spontaneo et indeliberato, quatenus voluntatem intrin­ secus inclinat ad volendum, quin seipsam moveat (1-2, q. 9, a. 6, ad 3) : « Deus movet voluntatem sicut universalis motor ad universale objectum voluntatis, quod est bonum, et sine hac universali motione homo non potest aliquid velle. » (1) 1, q. 45, a. 5 ; Coni. Gentes, 1. 2, c. 57 ; 1. 3, c. 66, 67, 70. 162 ; De Pol., q. 3,0.7 , Cajetanus,/». L .Pègues, Comm.fr. ha., t. 3, p. 61 sq. ; Van der Meersch, De Gratia, n. 265, 266. 257 DE RERUM CONSERVATIONE ET GUBERNATIONE 2° Aelio Dei in electionem voluntatis. - Quoad ipsum actum liberum adest controversia : a) Juxta alios (1), voluntas, per motionem a Deo receptam : 1) hunc electionis actum elicit sub ratione entis ; 2) in actu primo proximo electionis constituta, illum eumdem actum elicit ipsa sub ratione lalis vel lalis delerrninali entis. Voluntas itaque, etiam ad actum electionis, a Deo movetur, sed ita ut seipsam moveat, quasi parliculando et determinando motionem Dei universalem et indilTerentem, sub cujus influxu, virtute propria, a Deo utiqu»· accepta, hunc actum liberum causât, secundum quod est tale determinatum ens. Hoc ideo discrimeiTadest inter agentia neces­ saria et voluntatem liberam, quod hæc ultima determinatio ad talem vel talem essendi modum actus, in agente necessario pro­ venit a natura ejus seu a Deo ipso determinante, dum in voluntate, hæc determinatio « non est^ab alio determinante, sed ab ipsa voluntate » (2), quæ, utpote active indifferens ad plura, quando, motione Dei, facta est in actu circa finem, « per hoc, quod vult finem, movet seipsam ad volendum ea quæ sunt ad finem » (3). Nimirum voluntas, in vi afleclionis in finem, seipsam determinat vel ad volendum hoc aut illud bonum sive verum sive apparens, vel ad abstinendum ab exercitio omnis ulterioris actus : hoc enim ipsum sub ratione boni ei apparere potest (4). b) Alii (5) contendunt præmotionem physicam indifferentem, (1) Gard. BIJÏot, Dc Gratia, p. 25 sq. ; Plgnataro, De Deo creatore, p. 517 sq. Van der Meersch, De Deo uno el trino, n. 418 sq. ; Manzonl, Dt Gratia, n. 292 sq. « In divina præmotione ponenda est causa et ratio actus volitivi indeliherati; quo vel bonum in communi appetimus, veJ consiliari incipimus, vel in aliquod, singulare bonum, impellente determinata motione, inclinamur. Quod autem libere, in virtute illius inclinationis, vel universalis appetitus felicitatis, ad hoc potius quam ad illud flectamur, non est determinatum a præmotione, licet in virtute ipsius præmotionis fleri possit et flat. Nempe Deus in actum liberum influit, prout in facultate ponit id quo actualitor agit ct eligit : sed ita influit ut præmotio actum producat, quin sit ratio determinans cur hoc eliga­ tur præ alio. » Mattiussl, in epist., ap. Manzonl, l. cit., n. 298, in nota. (2) In 2, dist. 39, q. 1, a. 1 ; a. 2 ; cf. De potentia, q. 1, a. 4, ad 3 ; 1, q. 22, a. 2, ad 4 ; 1-2, q. 9, a. G, ad 3 ; q. 10. a. 4 ; A. d’Alôs, in Diet. Apol., art. Pro­ vidence, col. 445 sq. ; La Providence et le libre arbitre, Beauchesne, 1927. (3) 1-2, q. 9, a. 3, 0 et ad 1, a. 4 — (4) Card. Billot, De Gratia, p. 25. (5) Bannez, in I, q 14, a. 13 : Salmantlcenses, tr. 14, disp. 5, dub. 6 ; Bllluftrt, De Gratia, diss. 5, a. 2, § 2 ; Pôgues, Comm. fr. lut., t. 5, p. 304 sq. ; t. 6, p. 300 sq. ; Hugon, t, 1. p. 561 sq. cl t. 2, De Gratia, q. 4, a. 2 ; GarrlgouLagrango, Dieu, 49 p. 409 su. ; 52° c., p. 473 sq. ; 64°, p. 672 sq. ; 5. Thomas et le Nêomolinisme, Rome, 1917 ; in Hevue Thomiste, sept.-oct. 1924, p. 494-518 ; mai-juin 1928, p. 193-210 ; Martin, Pour S. Thomas et les Thomistes... S. MaxiTnFOL. 9 258 DE RERUM CONSERVATIONE ET GUBERNATIONE de qua modo, esse omnino insufficientem ; ac, prætcr eam, novam requirunt prærnolionem in voluntatem ad ipsum aclum elect ion is. Sane, inquit S. Thomas {De Pol., q. 3, a. 7, ad 15) : < Causa prima magis influ.il in effectum quam secunda, ideo quidquid per/edionis est in effectu, principaliter reducitur in primam cau­ sam ». Atqui « electio, ut aiunt, seu determinatio ad hunc vel illum actum est transitus de potentia ad ultimam actualitatem. Ergo determinatio ad hunc vel illum actum a Deo determinante procedit ». Ergo, prætcr præmotioncm, qua voluntas movetur ad bonum in communi, alia nova requiritur præmotio, qua movetur ad lale bonum determinatum, seu « admittenda est prævia (ratione et causa) determinatio, seu prædeterminatio divina ad singulos actus liberos » (1). Secus enim aliquid fugeret causalitatem divi­ nam ; siquidem aliqua daretur determinatio independens a suprema determinatione seu a determinatione Actus Puri, et libertas creata independenter a libertate prima operaretur. Sub hac tamen altera motione, voluntas ita movetur ut seipsam moveat ; sed a Deo ipso « habet hoc ipsum quod seipsam movet » (2), non est enim « de necessitate libertatis quod sit prima causa sui » (3h Sicque Deus plane remanet « prima causa movens et naturales causas, et voluntarias. Et, sicut naturalibus causis, movendo eas, non aufert quin actus earum sint naturales ; ita, movendo causas voluntarias, non aufert quin actiones earum sint voluntariæ, sed potius hoc in eis facil ; operatur enim in unoquoque secundum ejus proprietatem » (4) ; « omnia movet proportionalitcr, unumquodque secundum suum modum » (5). 276. Concursus simultaneus noni videtur admittendus. — Juxta Molinam (6h Suarczium (7), et alios (8). Deus'non induit immediate in ipsam causam secundam ut, eo prius mota agat, sed Deus et creatura sunt veluti duæ causæ cenjugalæ, inter se non min, Var, 1926 ; Synave,in Revue Thomiste, janv.-fév. 1927, p. 72-79 ; mai-juin 1927, p. 240-249 ; Dlekamp, p. 39-46, (1) Hugon, t. 2, De Gratia, p. 209.— (2) D“ malo, q. 3, a 2, ad 4. (3) 1, q. 83, a. 1, ad 3. — (4) Ibid. — (5) De malo, o. G, a. 1, ad 3 ; cf. 1, q. 19, a. 4, a. 8, 0 et ad 2. (6) Concordia, a. 13, q. 14, disp. 26. (7) De auxiliis, prol. 1, De libero arbitrio, c. 3, n. 16. (8) Mazzolla, De Gratia, n. 141 sq. ; Pesch, De Deo creante, n. 73 sq. ; Dt Gratia, n. 50-67 ; Schliflnl, De Gratia, th. 11, etc. ■ ■ DE RERUM CONSERVATIONE ET GUBERNATIONE 259 subordinatæ, concomilanter et immediate concurrentes ad ipsam operationem et ad ipsurn effectum. Ita effectus productus est totaliter a Deo et a creatura, licet nec Deus nec creatura sit ejus causa integra, « non secus ac cum duo trahunt navim, totus motus proficiscitur ab utroque trahentium, sed non tanquam a tota causa motus, siquidem quivis eorum simul efficit cum altero omnes ac singulas partes ejusdem motus ». a) Creatura a Deo pendet in agendo non minus ac in essendo, ita ut ad actum procedere nequeat, quin a Deo moveatur. Atqui si Deus et creatura agunt ut causæ conjugatae, inter se non subor­ dinalæ, creatura in agendo non pendet a Deo, nec vere ab eo movetur, quia inter ipsam et Deum exsistit tantum nexus conco­ mitanti®. b) Causæ conjugatae possunt concurrere ad’unum «'■’operatum » (effectum), minime vero ad unam operationem ; nam : 1) hæ causæ simul ponunt, simultate temporis et naturæ, singulas suas opera­ tiones, quarum una ideo nequit esse causa alterius ; 2) omnis operatio est aci uatio activæ potentiæ creatæ ; ergo ex ipsa potentia immediate egredi debet ; non potest igitur esse immediatus ter­ minus alterius virtutis omnino cxtrinsecæ. III. — De Rerum Gubernatione Notio et divisio. 277. Gubernatio probe distinguenda est a divina Providentia. Hæc enim est raiio ordinis rerum in finem in mente divina. ab ælerno existons ; illa est exsecutio præfati ordinis in tempore seu actualis directio et perductio rerum in finem. Quare gubernatio in eo sita est quod Deus, in tempore, secundum ordinem a se præconceplum, omnes res ad finem ultimum perducit, per fines proximos el intermedios. Itaque gubernatio, non secus ac Providentia, est : 1) naturalis vel supernaluralis, juxta diversitatem finis, ad quem fit medio­ rum ordinatio ; 2) generalis vel specialis, in quantum intendit finem aut omnibus communem aut singulis proprium. Cf. n. 79. Errores. Doctrina catholica. 278. Qui negant Providentiam, omnes etiam gubernationem rejiciunt et eadem ratione, impugnantes ideo aut ejus existenliam aut ejus uniuersalilcm aut ejus ordinem (n. 80). — Doctrina autem fidei his Vaticani verbis enuntiatur, s. 3, cp. 1, D 1784: a Universa vero, quæ condidit, Deus providentia sua luclur atque gubernat, DE RERUM CONSERVATIONE ET GUBERNATIONE attingens a line usque in finem fortiter et disponens omnia sua­ viter. Omnia enim nuda ct aperi a sunt oculis ejus, ea etiam quæ libera creaturarum actione fuLura sunt. » Asseri io : Quæ condidit, omnia etiam infima et minima, Deus solus sapientissime gubernat et regit in seipsum ut in finem ultiII um [De fide]. Tota thesis, quæ est dogma fidei ex concilio Vaticano, per partes probatur i. — Deus gubernat omnia etiam intima .. 279. 1° Constat ex Scriptura — Loca enim Scripturarum quibus (n. 82 sq.) demonstravimus esse in Deo providentiam, directe' etiam ostendunt esse gubernationem divinam in executione. En summa doctrinæ : Deus « providentia gubernat » omnia, habet « curam de omnibus », etiam pusillis et sic ejus Sapientia « attingit a fine usque in finem fortiter et disponit omnia suaviter» [Sap. xiv, 3, xii, 13, vi, 8, vm, 1]. Hinc Christus declarat Patris gubernationem ad omnia extendi, etiam ad lilia agri, ad volatilia coeli, ad capillos capitis nostri (Mt. vi, 26 sq., x, 29-30). 2° Constat ex ratione. — a) Deus res gubernat : 1) Res natu­ rales ita operantur ut, quod est optimum, consequantur aut semper aut in pluribus. Atqui id « non contingeret, nisi per ali­ quam providentiam... dirigerentur in finem boni, quod est guber­ nare » : finem enim non cognoscunt ; ergo in finem non tenderent, nisi in finem dirigerentur ab Ente aliquo supremo intelligente (n. 20). « Unde ipse ordo certus rerum manifeste demonstra! gubernationem mundi. » — 2) « Quum optimi sit optima producere, non convenit summæ Dei bonitati quod res productas ad perfec­ tum non perducat. Ultima autem perfectio uniuscujusque est in consecutione finis. Unde ad divinam bonitatem pertinet, ut sicut produxit res in esse, ita etiam eas ad finem perducat : quod est gubernare. » 1, q. 103, a. 1. b) Deus omnia gubernat : 1) Ex ratione'gubernalionis : « Secun­ dum eamdem rationem competit Deo esse gubernalorem rerum et causam earum, quia ejusdem est rem producere et ei perfectionem dare. [Atqui] Deus est causa universalis totius entis. Unde sicut nihil potest esse quod non sit a Deo creatum, ita nihil potest esse quod ejus gubernationi non subdatur — 2) Ex ralione finis : DE RERUM CONSERVATIONE ET GUBERNATIONE 261 « In tantum enim alicujus gubernatio se extendit, in quantum se extendere potest finis gubernationis. Finis autem divinæ guber­ nationis, ut stalim dicemus, est ipsa Dei bonitas. » Ergo, quemad­ modum omnia in divinam bonitatem ordinantur ut in finem, ita omnia divinæ gubernationi subduntur. (Ibid., a. 5.) II. — Deus regit omnia in seipsum ut in finem ultimum 280. a) Deus enim omnia creavit ad gloriam suam [n. 255 sq.]· Ergo non ad alium finem quam ad seipsum ultimo dirigit omnia b) Bonum tantum habet rationem finis , ergo res non diriguntui uisi in bonum. Finis autem ultimus divinæ gubernationis non potest esse bonum particulare, quod est tantum participative bonum et ideo ad bonum universale ordinatur, sed debet esse ipsum bonum universale. At bonum universale, quod est per se et essentialiter bonum, non est nisi ipsa Bonitas per essentiam, scilicet Deus. Ergo. 1, q. 103, a. 2. III. — Deus solus est gubernator mundi. 281. a) Declarat enim Vaticanum, D. 1782-1784 : « unum esse Deum... ac Dominum... [qui] universa, quæ condidit, providentia sua tuetur atque gubernat. » b) Agens et finis sibi mutuo respondent. Atqui Deus est agens primum ct unicum omnium rerum simul atque unicus finis carum ultimus. Ergo sicut nec alius potest esse creator praeter Deum, ita nec esse potest alius gubernator. Consectaria. 282. 1° Gubernatio est immediate a Deo, quantum ad rationem gubernationis ; partim vero immediate et partim mediate, quantum ad excculioncm (n. 85 sq.). 2° Quemadmodum nil fieri potest præter causalitatem divinam, ita etiam nil evenire potest quod non tendat in finem ultimum a Deo intentum, scilicet in Dei gloriam. Ergo nil contingere potest præter ordinem divinæ gubernationis generalis. At, quia Deus movet et gubernat singula secundum modum suæ naturæ, per­ mittere potest gubernator universalis ut aliquid exeat ab ordine gubernationis et boni particularis. Hoc quidem aliquid propterea malum dicitur, sed ipsa mala (n. 89 sq.) ad ordinem gubernationis generalis reducuntur, « quia hoc ipsum quod aliquid contingit præter ordinem causæ proximae, est ex aliqua causa subjecta gubernationi divinæ ». 1, q. 1U3, a. 7, 0 et ad 3. 262 DE RERUM CONSERVATIONE ET GUBERNATIONE 3° Nihil reniti potest contra ordinem gubernationis divinæ in communi. Etenim : a) Ordo divinæ gubernationis totaliter tendit in bonum. Atqui σ unaquæque res, in sua operatione et conatu, non tendit nisi ad bonum ». Ergo. — b) Omnis inclinatio creaturæ est quædam impressio a primo movente. Atqui evidens est hujus­ modi impressionem non posse non esse sub ordine divinæ guberna­ tionis. Ergo ros omnes a quasi propria sponte perveniunt in id ad quod divinitus ordinantur. » (a. 8.) Possunt autem creaturæ resistere divinæ gubernationi in speciali, id est agere contra causas particulares, quæ sunt excculivæ divinæ gubernationis seu contra bonum particulare sibi conveniens. Ita peccatores qui proplerca a Deo juste puniuntur (a. 8, ad 1 et 3). 4° Cum sil simul principium et /inis omnium rerum, merito et quotidie colenda est Diuinu Bonitas, quæ ab initio usque ad finem, super res singulas ac specialirn super creaturas intellectuales, tam amanter et tam paterne vigilat ut, postquam eas e nihilo eduxit eas benevole in esse conservet et, motione forti simul ac suavi, ad seipsam finaliter perducat. EXISTENTJA ET NATURA ANGELORUM 263 PARS II DE ANGELIS 283. Praemissa doctrina generali de entium creatione, conserva­ tione et gubernatione, nunc « considerandum est de distinctione corporalis et spiritualis creaturæ. Et primo de creatura spirituali, quæ in Scriptura Sacra angelus nominatur » (1). Poito universam doctrinam de angelis quatuor capitibus absol­ vemus, dicendo : 1) de angelorum existentia ct natura ; 2) de operationibus naturae angelicae ; 3) de angelorum creatione, elevatione et lapsu ; 4) de angelorum cum hominibus commercio. CAPUT I DE ANGELORUM EXISTENTIA ET NATURA Notio angeli. 284. A. Quoad nomen. — a) Etymologice, vox angelus (χγγ=λος) idem sonat ac missus seu nuntius, legatus. Unde est nomen officii, non naturae (2), et praedicatur : de Verbo Incarnato, quod, (1) S. Thomas, 1, q. 50-64, et q. 106-114 ; C. Gentes, 1. 2, c. 46-55, 91-101 ; Palmieri, De creatione, (h. 18-27 ; De ordine sup. et de lapsu angelorum, th. 2935 ; Salmantlconses, De Angelis; Suarez, de Angelis ; Bllluart, id. ; Nlazzella, De Deo creante, n. 24 9 sq. ; Pesch, De Deo creante et elevante, n. 35G sq. ; Plgnataro, De Deo creature, th. 9 sq. ; Pègues, Comm. fr. liti, de la Somme théol., t. 3, p. 181 sq. ; t. 5, p. 341 sq. ; Hugon, Tract, dogm., t. 1, p. 569-765 ; Van Noort; n.lOOsq. ; Tanquerey, n. 775 sq. ; Vacant et Barellle, in Diet, théol , art. Ange ; Vacant, in Diet, de la Bible, art. Anges ; Lomonnyer, ibid (Supplément), ai t. Angélologie chrétienne ; Card. Léplcler, Le monde invisible, Paris, Desclée, 1931 ; Boyer, S. De Deo creante et devante, ed. 2, p. 4, de Angelis, p. 469 sq. ; Dlekamp-Holïmann, t. 2, p. 57 sq. (2) S. Aug., in Ps. cm, enar. 1, n. 15. 264 EXISTENTIA ET NATURA ANGELORUM ut nuntius Patris, vocatur « Angelus Testamenti » — de hominibus, qui Deum speciali modo représentant ac sunt veluti ejus nuntii, ut sacerdotes V.. T., S. Joannes Baptista, episcopi, imo simplices homines (1). — b) Usu communi, angelus designat omnes crea­ turas spirituales, sive bonas sive malas, hominibus superiores, quibus Deus utitur tanquam ministris in mundi gubernatione. B. Quoad rem. — Angelus definiri solet : substantia creata, mere spiritualis el subsistens. Dicitur : 1) substantia, ut excludatur error Anabaptistarum et Protestandum Liberalium, qui putant angelos esse tantummodo manifestationes divin® potentiæ vel inspirationes quasdam a Deo immissas ; — 2) creata, ut a Deo secernatur eique inferior agnoscatur ; — 3) spiritualis, ut contra Matcrialistas, distinguatur angelus a substantiis materialibus et intellectu ac voluntate præditus intelligatur ; — 4) mere spiri­ tualis, id est, non ad informandum aliquod corpus ordinatus, sicut anima humana, sed omnis corporis expers ; — 5) subsistens, per se quidem, ac proinde uera personalitate gaudens. Errores et Doctrina catholica. 285. A. Negant exislenliam angelorum : a) Olim, Epicurei et Malcrialistæ apud Græcos ; Sadducæi et Samaritani apud Judæos (2) ; b) Hodie omnes Athei et Rationalists’, necnon Anabaplislæ et Protestantes Liberales. B. De natura angelorum errant : 1) Philosophi Arabes, qui putant angelos compositos ex materia et forma, et gcneralim omnes Malcrialistæ ; 2) Quidam antiqui Patres et theologi, qui, vel philo­ sophia platonica decepti, vel quosdam Scripturæ textus (3) non recte intelligentes, vel immaterialilatjs conceptum nondum plene percipientes, angelis tribuunt corpora saltem ætherea et carnale commercium (1). Nonnulli et iam Græco-Bussi, ut Marcus Ephesius tenent quidem angelos creatos fuisse spirituales, sed dæmonibus post lapsum data fuisse corpora ærea vel ignea ; communissima tamen dicenda est, præsertim inter Russos modernos, sententia de absoluta spiritualitale angelorum tum bonorum, tum malorum. Jugie, t. II, p. 550 sq. C. a) De fide est ex symbolis necnon ex conciliis Lat. IV et Vat., angelos exsistere per creationem. |H| b) Theologice certum est eos esse mere spiritus, nec ullo constare corpore : distinguuntur enim in Ecclesiæ declarationibus et in (1) Malach. n. 7 ; m, 1 ; Mt. xi, 10 ; Apoc. n, m ; Num. Ix, 16. — (2) Act. xxm, 8. — (3' Gen. vi, 2. (4' Cf. BarelUe, in Dici, théol., Angélologie, d’après les Pères ; JaMssens, p. 479 sq. EXISTENTIA ET NATURA ANGELORUM • 2G5 t Scripturis, tum a crealura corporali, quæ est absque spiritu, tum a crealura humana, quæ spiritu simul ae corpore constituitur ; ergo creatura angelica est absque ulla mabcria seu pure spiritualis. Asserlio : Exsistunt angeli, subsfantiæ nempe intellectuales, Deo inferiores et hominibus præstantiores, ac denique mere spirituales [Doclrina catholica]. 1° Constat ex auctoritate Eclesiæ. 286. a) Existentiam angelorum saltem implicite testantur symbola fidei, dum proclamant Deum creatorem omnium... invisibilium {D. 9, 13, 19, 54, 86, etc.). b) Exislenliam eorum et naluram expresse declarat Lal. IV, D. 428 : « Qui sua omnipotenti virtute simul ab initio lemporis utramque de nihilo condidit creaturam, angelicam videlicet et mundanam, ac deinde humanam, quasi communem ex spiritu et corpore constitutam ». — Quæ declaratio a conc. Valic. repetitur et confirmatur [s. 3, co. 1 ; cf. can. 5 ; Denz. 1783, 1805]. Cf 461, 706, 994. c) Hinc Calechismus Romanus, p. 1, a. 1, n. 20 : « Præterea spiritualem naturam, innumerabilesque Angelos, qui Deo minis­ trarent atque assisterent, ipse ex nihilo creavit, quos deinde admirabili gratiæ suæ et potestatis munere auxit atque ornavit. » d) Lilurgia pariter existentiam Angelorum diserte proclamat. Ita festa S. Michaelis, Archangeloruin, Angelorum Custodum ; ita præfatio Missæ, hymnus Te Deum ; ita Commendatio animæ, in qua post invocationem SS. Trinitatis, rogantur S. Angeli ; ita in exequiis : « In paradisum deducant te Angeli » ; ita in ora­ tione ad Completorium, ita in precibus exorcismorum, etc. Eadem doctrina clare declaratur in LiLurgiis Orienlalibus. Ita, v. g. in Lilurgia S. J. Chrysostomi, in oratione ingressus S. Evangclii, in fine Præfationis, in oratione Trisagii. 2° Probatur Scriptura. 287. A. Scriptura multas recenset angelorum appari­ tiones.— « Esse namque angelos 't archangclos 1ère omnes sacri eloquii paginæ testantur » (1). Quia sunt innumera testimonia, sufficit pauca seligere : a) Sub lege primxua : Cherubini custodit portam paradisi — (1) S. Greg., hom. 34, in Evang., n. 7. 266 EXÏSTENTIA ET NATURA ANGELORUM angelus consolatur Agar in deserto — angeli apparent Abraham, liberant Loth — manifestantur Jacob — angelus corripit Ba­ laam (1). — b) Sub lege mosaica : angelus praecedit castra Israel — alloquitur Gedeoni — annuntiat Samsonis nativitatem — confortat et pascit Eliam fugientem — eique nuntiat mandata divina — percutit viros Sennacherib — comitatur Tobiam, cui multa servilia præstat (2). — c) Sub lege chrisliana : angelus prænuntiat Zachariæ, nativitatem S. J. Baptistae — Mariae, Verbi Incarnationem — S. Joseph, Dei mysterium et mandata —angeli pastoribus Christum natum manifestant, Christo ministrant, post ejus tentationem — Christi resurrectionem annuntiant — de angelis sermo frequens est in Actibus Apostolorum, in Epistolis et in Apocalypsi (3)« B. Scriptura docet aiNGelos esse. — a) Subslanlias inlelleciuales oere subsistentes. — Tribuit enim angelis acliones vitæ intellectivae ct moralis, seu actus vere personales, ut jam osten­ dunt testimonia allata : v. g., Deum laudant et adorant — homi­ nes custodiunt — vident faciem Patris — gaudium habent de peccatore poenitentiam agente — libertate alii meritorie utuntur, alii abutuntur ct in infernum detruduntur (4). b) Deo inferiores. — Nam a Deo creantur — Deo obediunt ct inserviunt — ct ab ipso tanquam ministri mittuntur (5). c) Hominibus præsianliores. — De hominibus dicitur : « Minuisti cum paulo minus ab angelis » — de angelis autem : « angeli forti­ tudine et virtute, cum sint maiores » (6). Cf. Ileb. i et n, ubi Apostolus, ad demonstrandam Christi excellentiam super omne ii creaturam, satis habet ejus excellentiam super angelos demons trare. d) Mere spiriluales. — Nam : 1) Scriptura nullibi loquitur de (1) Gcn. m, 24 ; xvi, 1 sq., xvm, xix, xxn ; xxvm, 12 sq. ; xxxn, 1, 22 sq. ; Num. xxn, 31 sq. I (2) Exod. xiv, 19, xxni, 20 ; Jud. vi, 12 ; xm, 3 sq. ; III Reg. xix, 5 ; IV Reg. I, 3 sq. ; xix, 35 ; Tob. v sq. (3) Lc. i, H, 28 ; Mt. 1, 20 ; n, 13, 17 ; Lc. n, 9 sq. ; Mt. iv, 11 ; Mc. xvi, 5 sq ; Le. xxiv, 4 sq. ; Act. i, 10 ; V. 19 ; vm, 26 ; x, 3 ; xn, 7-15, 23, etc.; I Pet., i, 12 ; nr, 22 ; 11 Pet. n, 11 ; 1J Cor. xi, 14 ; Col. I, 16 ; Eph. vi, 11-12 ; Ileb. i. 4 7, 14, etc. ; Apoc. vn, 11 ; vm. 4 ; xi, 15 ; xn, 7 ; xv, 7 ; xxn, 6, 8,16. (4) Ps. cn, 20 ; xevi, 7 ; cxlviii, 2 ; Ileb. 1, 6 ; Ps. 90, 11-12 ; Mt. xvm, 10 ; Lc. xv. 7, 10 ; II Pet. n, 11 ; Jud. 6. (5) Col. i, 16 ; Il Keg. xxiv, 16 ; Heb. I, 4, 5, 6 ; Tob. xn, 14 ; Reb. 1, 14 ; Apoc. vn, 1 ; xix, 10. (6) Ps. vm, 6 ; Heb. 11, 6-7 ; II Pet., 11,11. I EX1STENTIA ET NATURA ANGELORUM 2C7 corpore nul anima angelorum, ct si quando « spiritum * dicat animam humanam, semper addit aliquid indicans compositio­ nem : «spiritui nostro », « spiritus hominis, qui in ipso est » (1) — 2) Asserit angelos sub corporali specie apparuisse, nunquam autem eos dicit corpori naturaliter seu personaliter unitos (2). — 3) Quinimo eos vocat absolute spiritus, spiritualia in caelestibus, scilicet, ut alibi notatur, « carnem et ossa non habentes » — imo materiae omnino expertes, ut de Deo dicitur (3). 288. Dices : 1° Angeli apparent sub forma sensibili et exerrent actus uilse animalis (4). — Id non probat angelos constare ex spiritu et corpore, nam Deus ipse aliquando sensibiliter apparuit (5). Habent itaque angeli corpora, non naturaliter conjuncta, secus essent homines : quod nemo contendit, sed corpora ad modum instrumenti assumpta (6) ct ex materia præjacente formata ; nec formaliter epulantur, sed specie turdum (7). 2° Angeli mali patiuntur per actionem corporum : sono citharae compescuntur — fellis fumo fugantur — igne torquentur (8). — Non patiuntur per exercitium naturalis virtutis corporum, sed per dirinain virtutem, cujus imperii signum coipus defert, Deo disponente, qui ita superbas illas mentes subjicit quodammodo malcriæ brutæ. 3° Filii Dei (angeli) dicuntur sibi accepisse uxores ex filiabus hominum (Gcn. vi, 1 sq.). — Ibi autem, ut ab omnibus hodie conceditur, filii Dei non sunt angeli sed homines, probal iliusque filii Seth, qui commercium carnale habuerunt cum filiabus Cain. 4° Concilium Nicæn. II, D. 302, definiendo colendas esse pias imagines, enumerat Angelos inter Sanctam Virginem et alios sanctos ; ergo supponit Angelos habere formam corporalem. — (1) Rom. vm, 16 ; I Cor. u, 11. (2) Tob. xn, 19. (3) Mt. mu, 16. Lc. vi, 18 ; Act. xix, 12 ; Heh. i, 14 ; Fph. vi, 12 ; Apoc. i, 4 ; vm, 2 ; xv, 6 ; Lc. xxiv, 39 ; Jo. iv, 24. Cf. Palmieri, th. 19, p. 1GG sq. (i) Gcn. xvi, 7 sq. ; xvm, 9 ; xxxn, 24 sq. ; Tob. v, 5 sq., etc. (5) Exod. m, 2 sq. ; xix, 9, 18 sq. (G) Ad assumptionem (1, q. 51, n. 2, ad 2, a. 3 ; De Pot., q. G, n. 6) requiritur ut corpus assumptum uniatur angelo, non quidem ut forma', neque solum ut motori, sed s{Ci t motori reprirs· ntato per corpus mobile assumptum : aliud enim est movere, aliud assumere corpus : ad hoc ultimum opoilot ul corpus reprre­ gent are valeat personam et propi ietalcs angeli (Dei aut sanctorum). — Quia autem angelus non informat coipus assumptum, non exercet per illud actus pwret prvprir vitales (ut nutiire, sentire, geneiare), qui non possunt proce dv re nisi 9 principio intrinseco ac vivo; efficere autem possunt actis cjurtnsece vitales seu actus qui in vivente sunt termini operationis vitalis, sed elici quoquo possunt a principio extiinseco, ul ambularo, loqui, sonos formare. (7) Tob. xn, 19 ; Judic. xm, 15, 16. (8) I Reg. xvi, 23 ; Tob. vi, 8 ; Mt. xxv, 41 ; II Pet. n, 4, etc. 2fi8 EXISTENTIA KT NATURA ANGELORUM Hæc definitio procedit ordine dignitatis, proponendo colendas imagines Salvatoris, B. Virginis, Angelorum et sanctorum et ni aliud intendit ; praeterea Angeli, quia apparuerunt in forma hu­ mana, possunt sub hac forma repræsenlari. — Ceterum ipsum concilium dicit Angelos « incorporeos », Act. 4, Mansi, Coli, conc., t. XIII, c. 151. 3° Probatur Traditione. 289. A. Exsistentia angelorum. — 1) Angelorum existentia jam ab inii io Ecclesiæ prædicatur. Testantur enim Patres : « multitudinem universam angelorum », cultum bonorum ange­ lorum, angelorum creationem, libertatem (1). — 2) Imo ange­ lorum existentiam ad fidem perlinere asserunt nonnulli (2). B. Natura angelorum. — a) Multi Patres absolute affirmant angelos : 1) esse « irnmaleriales et omnino spirilus » « solummodo spiritus », seu habere « naturam incorpoream », « corporis exper­ tem » (3). b) Textus autem qui angelis tribuunt corpus ælhereurn et luci­ dum aut asserunt eos constare corpore et spiritu, intelligi possunt, saltem quoad multos, sensu calholico. Angeli enim dicuntur corporei, quia « quidquid cum Deo confertur... crassum et mate­ riale invenitur » ; vel quia « in loco sunt et circumscribuntur » (4). — Vocantur ignis, selher, aerius spirilus, sed immaterialis et intelligcns ; ergo hæc nomina metaphorice accipienda sunt, ad indicandam angelorum agilitatem et. fervorem, quia, quando apparent, fulgent ad modum ignis et leves sunt ad modum aeris (5). — Denique nonnulli Patres catholice affirmare valent (1) Clem. R.,cp. ad Cor. 34, 5 ; S. Justin., I A pol. G ; Dial, cum Tryph.,\23 ; Tat.,#/l(/p. Grace, or. 7 ; S. Iren., Adv. hier. 1. 4, c. 37, η. 1. Journol, η. 17, 113, 145, 156. 244. (2) Orlg., De princip. 1.1, præf., n. 10 ; S. Aug., in Ps. cm.enar. 1 ; S. Grog.M. in E\>anç. hoin. 1. 2, horn. 34, n. 7. Journol, 448, 2335. (3) Euseb. Cæs., Dem. Εν. 1. 4, c. 1 ; S Greg. M., Moralia, 1. 4, c. 3. n. 8; S. Greg. Naz., or. 28, n. 31, or. 38, n. 9 ; S. Grog. Nyss., or 4, in or. Dom. ; S. J. Chrys., in Gen., horn. 22, n. 2 ; Theodoretus, in Gcn.,c. 1 ; S. J. Damaso.» De fide orihod. I. 2. c. 3. Journel, n. G67, 2307, 989, 1005, 1026, 1 152, 2156, 2351. Ha etiain S. Hier., op. 75, n. 2. (4) S. J. Damasc , l. c. ; J. Thessalon, in conc. Nie., act. 5, ap. Harduln, t. 4. p. 294 ; ita etiam S. Hilarius, 1η Μι. v, η. 8, η 58; S. Ambros., De Abraham, 1. 2. c 8 (5) S. Basil., De Spiritu S., c. 16, n. 38 ; J. 950: S. J. Damasc., De fide orthod., 1. 2. c. 3 ; S. Aug., Enar. in ps. 85, n. 17 ; Senno 12, n. 9 ; De Trin., I. 3, n. 5 ; De Genre, ad lilt. 1.12, n. 68 ; dubitat autem, De cio. Dei,l. 15, c. 23 · 1. 21 c 10, η. 1 ; cf. Palmieri, th. 21, p. 1 R4 Rq. ’ * 3 1 , EXISTENTIA ET NATURA ANGELORUM 269 angelos constare spiritu el corpore, eo sensu quod, vel ut possint visibiliter apparere, vel post ct propter peccatum, corpora accepe­ rint : ergo non corpora essentialiter ipsis conjuncta (1). Testimonia autem aliorum, qui angelis adsei ibunt verum corpus naturale, rejiciuntur a Patribus posterioribus, ac proinde nec doctrinam revelatam nec traditionem apostolicam exhibent. — Asæc. 7, omnino rariores fiunt dubitationes, et post conc. Lat. IV (1215), doctrina communis et certa tenet angelos esse omnino incorporeos. 4° Probatur ratione. 290. a) Existentia suadetur. — 1) Deus res condidit ad suam bonitatem participandam et manifestandam. Atqui hæc partici­ patio et manifestatio non est perfectissima, nisi sint, præter creaturas mere materiales, præter alias ex materia et spiritu compositas, aliæ etiam quæ sint pure spirituales, et sic plenius assimilentur divinæ perfectioni. — 2) Omnium populorum traditio agnoscit entia, quasi media inter Deum et hominem, quibus adseribuntur certi effectus, sæpe pravi (sort ilegia, ora­ cula, etc.), qui agentia superiora postulant (2). b) Natura ostenditur. — 1) Angeli non habent materiam ejus­ dem rationis cum nostra materia, secus non differrent ab homine, et quantitati subjacerent. — 2) Nec habent quamcumque aliam materiam a nostra diversam, nam operatio cujuscumque rei est secundum modum substantia» ejus ; atqui operatio angelis propria seu intellectio omnem excludit materiam, quia fit per abstractionem ab omni materia. Ergo ipsa angelorum substantia est expers omnis materiæ (3). Sensu tamen improprio et mclaphorico dici possunt angeli constare materia (potentia) ct forma, quatenus non sunt actus purus, sed capaces remanent, mulalionis et perjeclionis. Licet enim angelus sit in sua essentia physica omnino simplex, multiplex in eo admittenda est compositio melaphysica, videlicet ex essentia et esse, ex substantia et accidentibus (facultatibus et operatio­ nibus), ex natura et personalitate : minime igitur attingunt (1) ibid., (2) (3) Orlgenes. Dc Principiis 1. 2, c. 2 · S. Fulgent., De Trin., c. 9 ; Palmieri, p. 194 sq. ; cf. Janssens, Dc Angelis, appendix l, p. 479-493. 1, q. 50, a. 1 ; Corn. Geni. 1. 2, c. 46, 91 ; De Malo, q. 6, a. 6. 1, q. 50, a. 2 ; De spir. creat., a. 1. 270 EXISTENTIA ET NATURA ANGELORUM divinam simplicitatem. — Hinc th. 7a S. Cong. Studiorum appro­ bata : « Creatura spiritualis est in sua essentia omnino simplex. Sed remanet in ea compositio duplex : esscntiæ cum esse et substantiæ cum accidentibus ». Assertio : Angeli sunt : 1) numero plurimi; 2) inter se inaequa­ les ; 3) in novem ordines et 4) in tres hierarchias distincti. 9 Prima et secunda pars propositionis sunt omnino cerlæ ; tertia pars est doctrina communis; quarta vero, sententia probabilis. 291. A. Angeli sunt plurimi [1, q. 50, a. 3]. — Constat cx variis Scripturæ testimoniis [Apoc. v, 11] : « Audivi vocem ange­ lorum multorum.,, et erat numerus eorum millia millium. > Cf. Dan. vu, 10.— Christus (ML xxvi, 53] asserit Patrem posse, ad ejus defensionem, exhibere « plus quam duodecim legiones angelorum » — et S. Paulus [Ileb. xu, 22) « mullorum millium angelorum frequentiam » commemorat. — Constat ex multis Patrum textibus. « Et hujus ratio est, ait S. Thomas, quia cum perfectio universi sit illud quod præcipue Deus intendit in creatione rerum, quanto aliqua sunt magis perfecta, tanto in majori excessu sunt creata a Deo. » [1, q. 50, a. 3]. B. Angeli sunt in/equales [1, q. 50, a. 4]. — Liquet ex Scrip­ tura : Michael [Dan. x, 13] vocatur « unus de principibus primis* — [Jud. 9] : archangelus, et [Apoc. xu, 7] : dux bonorum angelo­ rum, qui adversus Satanam pugnarunt. — Raphael est unus ex septem qui adstant ante Dominum [Tob. xu, 15]. Ergo sunt angeli superiores et inferiores. C. Sunt novem ordines angelorum [1, q. 108]. — a) Scrip* tura et Traditio (1) varia tribuunt angelis nomina et munia, quæ certo diversos indicant quosdam ordines. — b) Esse autem novem ordines seu choros angelorum, est sententia communis in Ecclesia : 1) Novem nomina occurrunt in Scriptura : Cherubim — Seraphim, Throni, Dominationes, Virtutes, Potestates — Principatus — Archangeli — Angeli (2). Hæc autem nomina sine dubio non sunt omnia synonyma ; insuper nulla ratio cogit adinittere quæ(1) Legas testimonia apud Palmier!, th. 26. (2) Gen. ni, 24 ; Ezech. x,3 , Is. vi,2 ;CoLt,16 ; Eph. ï, 21 ; I Thess. iv,15 : Jud , 9 ; Rom. vni, 38 ; I Pet. hi, 22. 5 EXISTENTIA ET NATURA ANGELORUM 271 dam ex eis esse synonyma. Ergo licet concludere singula singulos ordines designare. Id tamen non est absolute cerium. Nam : 1) Patres alii pauciores alii plurcs quam novem ordines recensent, et quandoque cumdem ordinem diversis nominibus designant, necnon eodem nomine diversos ordines. Mulli Patres, ex addito (Eph. i, 21) S. Pauli : « Et omne nomen quod nominatur », arguunt esse « et alias vir­ tutes (ordines), quorum ne nomina quidem novimus » (1). — Nihilominus non videtur recedendum a communi doctrina de novem ordinibus, quæ jam aperte traditur a S. Jgnalio Martyre, Ad Trail., c. 6, et a sæc. 7 magis ac magis invaluit apud Ecclesiam, quæ eam in sacram liturgiam recepit (2). D. Sunt tres hiérarchisé angelorum. — Hierarchia est sacer principatus, seu multitudo ordinata sub uno principe. Jamvero, post Dionysium [De Cœl. hier., c. 6, 10], solent theologi angelorum ordines in 1res liierarcliias dividere, quarum quælibet 1res amplec­ titur gradus seu ordines. In suprema hierarchia sunt Seraphim, Cherubim et Throni, qui propius adstant Deo, et a Deo solo immediate illuminantur ; in secunda hierarchia ii sunt qui a superioribus angelis illuminantur et inferiores illuminant : Domi­ nationes, Virtutes et Potestates ; in lerlia hierarchia (Principatus, Archangeli, Angeli) sunt qui ab angelis secundæ hierarchiæ illu­ minantur et homines tantum illuminant [1, q. 10S, a. 1-6, q. 106 ; Janssens, t. 6, p. 901-931"). Corollaria. 292.1. — Angeli sunt natura sua incorruptibiles (1. q. 50, a. 5). — 1) Corruptio non fit nisi per separationem formæ a materia. Ergo ubi non est materia, nec esse potest corruptio. — 2) Esse competit formæ immcdiale et perse : nam unumquodque est ens actu secun­ dum quod habet formam. Atqui quod alicui convenit per se nun­ quam ab ipso separari potest. Ergo, supposita angelorum existentia, necesse est ut permaneant in esse. Angeli sunt quoque ab cxtrinscco incorruptibiles, quia Deus creavit res ut essent, nec unquam rebus subtrahit quod est proprium earum naturis. Sunt tamen, ut patet, immortales per participa­ tionem, quatenus et exislentiam et in esse conservationem habent (1) Palmier!, th. 27, p. 238 sq. (2) S. Cyr. Hier., cat. 23, 5 ; S. J. Chrys., hom. 15 in Gen.t 5 ; S. Greg. M., horn, in evan"., 34, 7 ; Ant. ad Magnif. in i vesp. Omnium Sanctorum, Praefa­ tiones Missalis romani, Hymnus « Te Deum », etc. 2Ί2 EXISTENTIA ET NATURA ANGELORUM a Deo, cui soli competit immortalitas per essentiam, el a quo absolute loquendo, in nihilum redigi possent. 293. II. — Angeli specie differunt inter se [I, q. 50, a. 4] (1). — Angeli enim distinguuntur ab invicem. Atqui non per materiam, qua carent omnes. Ergo per formam. Sed forma singuli consti­ tuuntur in sua specie propria. Ergo inter se specie distinguuntur. Nec dicas eos numero distingui posse intra eamdem speciem. Nam, ut in philosophia probatur, principium multiplicationis numericæ intra eamdem speciem non est nisi materia signata quantitate. Ergo angeli non possunt ab invicem realiter distingui nisi secundum ipsam formam. 294. III. — Angeli sunt in loco definitive [1, q/52j. — a) Angeli sunl in loco. — 1) Possent angeli, absolute loquendo, nullibi esse, cum sint mere spiritus et ideo abstrahant a loco et a locato. Hinc si creati fuissent ante mundum corporeum, non fuissent, actu saltem, alicubi, quemadmodum, Deus, ante creationem, non erat alicubi ; imo quemadmodum ipse mundus universus adhuc alicubi non est, quandoquidem nullo alio corpore ambitur. — 2) Reapse vero sunl in loco, aliqua saltem ratione : exhibentur a Scriptura ut in coelo residentes ; — in locum determinatum veniunt aut mittuntur ; — a loco discedunt aut expelluntur (2), etc. — Conso­ nant Paires : S. Athanasius : « Illic tantum adsunt (angeli) quo mittantur. » — S. J. Damascenus : « Nec cum in cælo sunt, in terra versantur, nec cum a Deo in terram mittuntur, remanent in cœlo»(3). b) Sunl in loco definitive. — 1) Angeli non sunl ubique : id soli Deo competit, qui virtutis est iniinitæ 2.) Sunt in loco definitive, quatenus, licet non circumscribantur a loco, ut corpora, esse tamen nequeunt nisi in loco ad quem definitur et restringitur eorum vir­ tus (4) : angeli enim non sunt rcaliter in loco, nisi in quantum realitcr tangunt locum ; atqui non tangunt locum per contactum quantitatis, qua carent, sed per contactum virtutis realem, seu (1) Multas alios opiniones legere est ap. Janssens, t. 6, p. 501 sq. ; Hugon, p. 589 ; Jugle, t. 2, p. 553-554. (2) Gen. xxi, 17 ; xxn, 11 ; Tob. xu, 20 ; Mt. xxu, 30 ; Mc. xm, 32 ; Gen. xviu, 22 ; Lc. i, 26 ; Mt. iv, 11 ; JI Pet. n, i ; Lc. n. 15 : vm, 27-33. (3) S. Athan., ep. ad Scrap., ep. 1, n. 26 ; S. J. Damasc..Dc fide orthod. 1. 2, C. 8. Journel, 781, 2353. (4) Angelos esse in loco : 1) immediate per suam substantiam praedicant Scotus (in 2 sent., dist. 2, q. 6), Palmieri, th. 22, 5 et ahi ; — 2) per modum quemdam accidentalem, ubi nempe intrinsecum, docet Suarez (de Angelis, 1. c. 7). — Sed immerito · 1) Substantia enim angclmum « nullam habet ad locum habitudinem : nec contenti et mensurati, cum sit conditionum corpora­ lium expers ; nec /ornue. cum sil perfecte 'pirilualis ; nec attentis, cum substantia non sit immediate opeialiva » ; 2) Ubi intrinsecum nec dari nec concipi potest in angelis : < omnia quippe quæ ad naturam spiritualem spectant, debent vel ad substantiam vel ad virtutem referri ». Hugon, p. 608. ηΜ| EXISTENTIA ET NATURA ANGELORUM 273 ratione operationis actualis in loco aut potius in locatis (1). Ergo angeli form aliter sunt in loco, in quo suam exercent et applicant virtutem. 295. Consequenter : 1° Angelus « nonrsubditur loco ut contentus ab eo « sed magis conlinel locum, sua virtute supereminens in loco », ac proinde non necessario sequitur in suo motu conditiones loci, sed « voluntati suæ subesi quod applicet se per contactum virtutis huic loco et illi, et si vult, absque medio » [Cuodlib. 1, q. 3, a. 5]. 2° Angelus nequit esse simul in pluribus locis adaequatis. Locus enim angeli is est cui angelus applicat suam virtutem ; adaequatus, si toti angeli virtuti respondet, seu si angelus ibi producit effectum, qui ejus virtuti adaequate respondet ; inadæqualus vero, si contra. Quare si angelus totam suam virtutem loco determinato applicat, alibi eam exserere seu alibi esse nequit ; potest autem operari seu esse simul in pluribus materialiter locis seu in pluribus locis inadæquatis, quæ tamen formaliler sunt ipse et unus angeli locus. 3° Plures angeli non possunt esse simul in eodem loco adaequato. Nam si locus virtuti unius angeli adaequate subjicitur, alterius potestati simul subjici non potest ; possunt autem plures esse in eodem loco inadæquato, seu concurrere partialiter ad eumdem effectum aut a fortiori in eadem re producere multos et diversos effectus (Lc. vin, 30). 4° Angeli moveri possunt localiter, tangendo scilicet successive diversa loca, seu libere et successive applicando suam virtutem diversis locis, sive motu conlinuo et per medium transeundo, deserendo nempe successivo et per paries locum occupatum et alium successive et per partes occupando ; sive motu discreto, et absque medio, deserendo simul lolum primum locum et stulim postea alium occupando (1, q. 53, a. 1, 2, 3). 5° Motus autem iste localis, de uno loco in alium locum, non lit in inslanli, uti volunt Scotus, Gabriel, Molina, Becanus, et alii, sed in tempore, ut docet S. Thomas (a. 3) et cum illo pderique Thomistæ, nam cum motus Angeli non sit terminus alterius motus continui, necessario datur ultimum nunc in quo est in priore loco, et illud nunc in quo est in altero loco. « Obi autem sunt multa nunc sibi succedentia, ibi de necessitate est tempus, cum tempus nihil aliud sit quam numeratio prioris et posterioris in motu. Unde... motus Angeli fit in tempore : in continuo quidem tempore, si sit motus ejus continuus ; in non conlinuo autem (seu discreto), si motus sit non continuus. Sed istud tempus, sive est tempus continuum, sive non, non est idem cum tempore quod mensurat motum cœli, et quo mensurantur omnia corporalia. » (1) 1, q. 52. a. 1 ; Quodlib. 1, q. 3, a. 4 ; Bllluart, diss. 2, a. 1 et obj. 1, et fere omnes Thomistæ. Sylvius tamen et alii id intelligunt do applicatione virtutis, etiam effectu non secuto. Cf. Janssens, p. 556-563. DE OPERATIONIBUS ANGELORUM CAPUT II DE OPERATIONIBUS ANGELORUM 296. Omne ens creatum ad perfectionem tendit per operationem sibi propriam, quam quidem exercet per potentias naturæ proportionatas. Ergo angelus habet operationem spiritus propriam, intellectivam scilicet et volitivain : intellectu ideo gaudet simul ac voluntate. Dicemus : 1) de intellectu angelorum ; 2) de eorum voluntate; 3) pauca addemus de locutione et illuminatione angelorum necnon : 4) de eorum potentia nalurali [1, q. 106, 107, 108]. ART. I De intellectu angelorum 297. Angelos præstare intellectu et quidem insigni : 1) testatur Scriptura [2 Reg. xiv, 20 ; Mt. xxiv, 36]. — 2) patet ex eorum natura spirituali, cum immaterialitas sit radix intellectionis [n. 49, c.]. — De medio autem cognitionis angelicae, de ejus objecto et modo, nil traditur a revelatione et valde disputant theologi ; quare, triplici thesi, pauca tantum seligemus ex ipsa Aquinatis doctrina [1. q. 54-58]. Assertio : Angelus seipsum et Deum per propriam substantiam intelligit ; alia autem per species accidentales a Deo infusas in ipsa creatione [Doctrina communis]. 298. A. Seipsum et Deum cognoscit per propriam substan­ tiam [1, q. 55, a. 1]. — Ad intellectionem tria requiruntur : objectum intelligibile in actu, ejus proportio cum intellectu, et unio inter objectum et intellectum. Atqui substantia angeli est : 1) actu intelligibilis, cum sit. forma pure spiritualis ac perfecte DE OPERATIONIBUS ANGELORUM 275 subsistens ; 2) intime et immediate præsens intellectui angelico (1); 3) ipsi menti proportionala, nam est ejusdem immaterialitatis. Ergo. Intuendo autem seipsum, angelus cognoscit se esse ens con­ tingens seu creaturam Dei, et sic Deum ipsum cognoscit in seipso, ut causam in effectu. 1, q. 56, a. 3. B. Alia intelligit per species inditas. — a) Per species (1, q. 55, a. 2k — Nulla res intelligi potest nisi sit intime præsens intellectui in esse intelligibili, sive per se sive per speciem sui repræsentativam. Atqui entia creata nec sunt nec esse possunt per se intime præsenlia intellectui angelico, id enim proprium est Dei qui solus menti illabitur ; praeterea ipsa essentia angeli non est aliorum similitudo, cum sit limitata ad genus et ad speciem. Ergo, ut cetera cognoscat, indiget angelus speciebus superadditis, quæ sint rerum vicariæ et Tepresentativae. 3, q. 8, a. 8, ad 1 ; q. 64, a. 1 ; infra, n. 307. b) Per species a Deo inditas. — Nam angelus species accipere non valet : 1) neque a rebus sensibilibus, quia deest proporlio inter intellectum angelicum et res materiales (2), nec dari potest, ut videtur, conlaclus quo angelus posset suas species haurire ab his rebus : modus enim operandi sequitur modum essendi ; atqui angelus est quoad esse omnino absolutus et independens a cor­ pore ; ergo et in operalione est absolutus a corpore, nec a rebus materialibus species haurire potest ; 2) neque ab aliis angelis : secus in sua perfectione naturali, nempe in intelligendo, penderet a libero arbitrio aliorum, quod repugnat ; — 3) neque a seipso ; nam ad cognitionem requiritur species rei in cognoscente ; atqui angelus non potest (sicut homo) species a phantasmatibus abstra­ here, siquidem sensibus caret. Ergo ut efformarct speciem alicujus rei, deberet jam habere in intellectu speciem hujus rei, seu rem ipsam jam praecognoscere et sic daretur processus in infinitum. Ergo species hujusmodi a solo Deo accipit angelus. c) Per species in ipsa creatione infusas. — Repugnat enim sapientiæ divinæ naturam creare sine iis, quæ ad naturalem ejus operationem pertinent. Atqui, ad naturalem angeli vitam pertinet (1) Ipsa anima humana vere præsens est suo intellectui, sed,.non in rationo objecti actu intell-gibilis, nisi per speciem haustam a sensibus. (2) 1, q. 55, a. 2, 0, et q. 89. a. 1 ; Conl. Genies 1. 2, c. 59 ; BlUuart, De angelis, diss. 3, a. 1, § 2 ; Hugon, Réponses théofogiques, p. 233 sq. 276 DE OPERATIONIBUS ANGELORUM Ium ipsum intelligere, tum species quibus intelligere perficitur. Ergo ipsæ species debent infundi menti angelicæ in ipsa crea­ tione seu cum ipsa natura intellectuali. 299. Corollaria (1, q. 55, a. 3). — 1° Quanto superiores sunt angeli, tanto pauciores el universaliores species accipiunt. — 1) Species angelicæ, utpote a Deo inditæ, perfecte respondent naturæ ipsius angeli. Ergo angelus superior debet habere species nobiliores seu universaliores. — 2) Eo perfectiores sunt angeli quo sunt Deo propiores ct quo magis Deo assimilantur seu quo magis perfectionem divinam in intelligendo participant. Atqui Deus per unum, scilicet per suam essentiam, omnia intelligit. Ergo quo superiores sunt angeli, eo pauciores et universaliores habent species. 2° Angelus, ad inlclligendum, semper indiget specie expressa seu verbo mcnlali. — Intellectio fit per assimilationem inlclligentis ad rem intellectam ; ergo ad intellectionem requiritur ut res intellecta sit actu in ipso intelligente. Atqui nulla res præsens est per se menti angelicæ, sed tantum per speciem sui repræsentativam. Hac porro specie, res externa fit actu intelligibilis, non autem actu intellecta. Ideo, per eam speciem, intellectus angelicus fit quidem potens rem intelligere, sed ut eam actu intel ligat, necesse est ut exprimat in se speciem rei intellectæ. — Quinimo, etiam seipsum intelligendo, angelus dicit verbum, nam essentia angelica, licet sit ex se intelli­ gibilis, non est tamenexscactu intellecta,secus esset actus purus(l); atqui angelus non est actus purus, nec est suum esse, nec suum intelligere, nec proinde suum intelligi ; ergo ut intellectus angeli videat essentiam suam, debet efformare speciem· intelligibilem expressam. *& Assertio : Præter Deum, seipsos^et^alios angelos, angeli : 1) cognoscunt res materiales et singulares, necnon futura neces­ saria ; sed 2) non cognoscunt futura contingentia, neque secreta cordium, neque mysteria gratiæ nisi supernaturaliter. * __ _ 300. Angelos seipsos et Deum, cognoscere, per suam substan­ tiam, constat ex thesi præcedenti ; angelos sese muluo cogno­ scere (2), patet : 1) quia angelus, cum sit immaterialis, objectum est proportionatum menti angelicæ ; 2) quia angeli sunt concives ejusdem spiritualis societatis, quæ stare sine dubio non valet absque mutua notitia. Idem testatur Scriptura, quæ exhibet angelos clamantes alterum ad alterum, et sese mutuo alloquentes (3). - *3 (1) C. Gent. 1. 4, c. 11 ; G arde II, in Revue Thomiste, jan.-feb. 1929, p. 70-84. (2) 1. q. 56, a. 2, 0 of nd 2. — (3) Is. vi, 3 ; Zach. vi. 4-5. UE OPERATIONIBUS ANGELORUM 277 Propositio esi theologice ceria, imo forte fidei proxima quoad 2am partem. I. — Cognoscunt : 1° Res materiales (1, q. 57, a. 1 ). — a) Scriptura docet angelos mitti in mundum, — esse administratorios spiritus in ministerium missos, propter eos qui liæreditatem capient salutis, — custodire homines (1), etc. Ergo cognoscunt res materiales. — b) « Quid­ quid potest inferior virtus, potest virtus superior. Sed intellectus hominis, qui est ordine naturæ, infra intellectum angeli, potest cognoscere res materiales. Ergo multo fortius intellectus angeli ». c) Objectum materiale adaequatum intellectus angeli est ens simpliciter, in tota sua latitudine sumptum, quatenus uerum est. Sed ipsæ res materiales sunt entia intelligibilia. Ergo etiam harum rerum species a Deo accipiunt angeli et eas cognoscunt. 2° Res singulares (1, q. 57, a. 2). —a) Scriptura mulla refert de angelis, quæ important notitiam singularium : angeli custo­ diunt homines singulares in omnibus viis suis, alloquuntur Abraham et Lotii * angelus ducit et reducit Tobiam, educit Pelrum e carcero (2), etc. — b) Homo ea cognoscit ,* atqui ange­ lus eminenter potest quod potest homo ; ergo ea quoque cogno­ scit. z Hæc autem cognoscunt angeli per species, quæ et naturam specificam et omnia singularia repræsentant. Species‘enim ange­ licæ, a Deo infusæ, imitantur ct participant ideas divinas. Atqui ideæ divinæ sunt similitudo et causa omnium rerum, non solum quantum ad naturam universalem, sed etiam quantum ad prin­ cipia individuantiaj'et omnia, quæ ad singularitatem spectant. Ergo. 3° Futura necessaria [1, q. 57, a. 3]. — Alia sunt futura, quæ ex necessitate omnino proveniunt, ut solem oriri cras, et hæc certo cognoscunt angeli in causis necessariis. Alia sunt futura, quæ ul in pluribus proveniunt ex suis causis, quatenus hæ causæ, licet absolute impedibiles, raro tamen impediuntur, et hæc cogno­ scunt angeli non certo, sed per conjecturam plus minusve pro­ babilem. (1) Gen. xxiv, 7, 40 ; Exod. xxm, 20 ; Tob. m, 25, etc. ; Heb. i, 14 ; Ps. xc, xi, sq., etc. (2) Ps. xc, 11 sq. ; Gen. xvin, xix, xxn : Tnb.. passim ; Act. χπ, 7 sq. 278 DE OPERATIONIBUS ANGELORUM Π. — Non cognoscunt : 301. 1° Futura contingentia (1, q. 57, a. 3). — a) Scriplura testatur cognitionem futurorum contingentium esse signum divinitatis proprium (Is. 46, 9, 10 ; 41, 23). Quare divina missio Christi ejus vaticiniis probaLur (1). — Idem prædicant Pulres (2). b) Futurum cognosci nequit nisi vel in se vel in causa. Atqui futurum contingens cognosci nequit nec in causa, quæ indeter­ minata remanet et ad opposita indifferens ; nec in se, nisi per intellectum divinum, cui ab ætcrnitate jam est præscns et ideo cognoscitur secundum ordinem præsentis ad præsens. Dices : Species angelicæ, jam ab initio infusæ, repræsentant non solum præterita et præsentia, sed etiam futura. Ergo angeli cognos­ cunt futura, etiam ab initio, scilicet antequam sint. — Ab initio species angelicæ aplæ sunt ad repræscnlandum futura seu ea repræsentant in aclu primo, ea vero non repræsentant in actu secundo, nisi successive, quando nempe res ipsæ revera ad extra ponuntur. Etenim cognitio aclualis non iit nisi per assimilai ionem cognoscentis ad cognitum. Atqui futura non habent naturam per quam speciebus assimilantur, nisi quando res in propria natura producuntur (1, q. 57, a. 3, ad 3). Halio est quia « species angelicæ, ulpote ab ideis divinis exemplatæ et derivalæ, suscipiunt, in repraesentando, modum quem habent ideæ divinæ in causando. Atqui divinæ ideæ, licet ab æterno sint causalivæ in se, non I amen effectum aclu producunt nisi successive. Ergo, pari quadam ratione, species angelicæ, licet ab initio sint repræsentativæ, non tamen aclu exhibent res ut ad extra, nisi successive, quan-do res ipsæ ad extra ponuntur » [Hugon, p. 629]. Nec tamen, propter hoc, instanti cognitionis, angeli novam acquirunt speciem ; sed quemadmodum species humana non mutatur, quando novum fit individuum, ita nec species angelica, quando actu repræsentat aliquod novum individuum, sed istud tantum individuum vere actu iit (3). Ideo, aiunt Thomistæ, nec idea divina in causando mutatur, nec species angelicæ in reprae­ sentando, siquidem Lota mutatio se tenet ex parte rerum externa­ rum, at in specie angelica fieri dicitur illuminatio nova vi cujus intellectus angelicus jam aclu percipit quæ antea in habilu tantum rcpræsciitabantur. Cf. Janssens, p. G4G-G56. 2° Secreta cordium (1, q. 57, a. 4). — a) Horum cognitio exhibetur in Scriplura uti propria Dei, qui « solus (novit) cor omnium filiorum hominum » — solus « scrutans cor et probans (1) Jo. xiu, 19 ; Xiv, 29 ; xvi, 4 ; 1 Cor. xiv, 23 sq. (2) Pesch, n. 377 ; Pignataro, p. 98. (3) CL De malo, q. 16, a. 7, ad 13 ; Quodl. VII, a, 3, ad 1 et 3. DE OPERATIONIBUS ANGELORUM 279 renes » (1). Quare Deus, quasi propria appellatione, vocatur < scrulolur cordium n (2), et cognitio cordium affertur, in evangcliis, in argumentum divinitatis Christi (3). — Hoc ultimo argumento sæpe utuntur Poires ad demonstrandam contra Arianos Christi divinitatem (4). b) Secreta cordium sunt actus humani, qui a sola uolunlale pendent. Ergo nonnisi Deo et ipsi voluntati innotescunt : volun­ tas enim illi soli subjacet et innotescit, qui intra eam operatur, scilicet soli Deo, qui est voluntatis principium, objectum prin­ cipale et ultimus linis. — Insuper si hæc secreta cordium invita volurlule, angelis manifesta essent, angeli eo ipso dominium haberent in homines, qui consequenter cessarent esse suorum actuum domini. — Cogitationes tamen et allectus nostros cogno­ scere possunt angeli : 1) certo, per specialem Dei revelationem ; 2) conjectura plus minusve probabili, ex effectibus aut immuta­ tione corporali. 3° Mysteria grati/e (1, q. 57, a. 5). — Hæc enim vel per se excedunt captum cujusvis intellectus creati aut creabilis, vel pendent a sola Dei uolunlale. Ergo etiam angelis naluraliler non innotescunt juxta illud I Cor. n, 11 : « Quæ Dei sunt, nemo cognovit nisi Spiritus Dei. » Supemaluralilcr autem angeli « co­ gnoscunt mysteria gratiæ, non quidem omnia, nec æqualiter omnes, sed secundum quod Deus voluerit eis revelare... ita tamen quod superiores angeli perspicacius divinam sapientiam contemplando, plura mysteria et altiora, in ipsa Dei visione cognoscunt... et horum etiam mysteriorum quædam a principio suæ creationis cognoverunt , quædam voro postmodum, secun­ dum quod eorum officiis congruit, edocentur » (1, q. 57, a. 5, cf. 1, q. 64, a. 1 ). Assertio : Angeli non simul omnia intelligunt, nec discurrendo aut componendo et dividendo intelligunt. Quare falsitas nonnisi per accidens esse potest in intellectu angelico [Cerium], 302. a) Non simul omnia inlelligunl [1, q. 58, a. 2]. — 1) Angeli, cum sint uiuenles, debent semper esse in aclu inlelligendi, siquidem (1) III Reg. vrti, 39 ; Jcr. xvn, 9. (2) Ps. vn, 10 ; I Par. 28, 9 ; Jer. xi, 20 ; Act. i, 2 ; Heb. iv, 12. (3) Mt. IX, 4 ; Lc. v, 22-25 ; Jo. i. 47 sq. ; n, 24 sq. ; vm, 7 sq., etc. (4) S. Hior., in Ρβ. xvi, 20 ; Cassianus, Coli. Ί, c. 15 ; S. Greg. I M., Moralia .2, c. 3, n. 3. Journel, 1391, 2051, 2303. 280 DE OPERATIONIBUS ANGELORUM non aliam habent operationem vitalem ac intelligere et velle. Sed angelica essentia, uti vidimus, per se prius menti angdicæ conjungitur. Ergo angeli sunt semper in acia cognitionis sui et consequenter ipsius Dei, quem vident in seipsis ut causam in eiTectu. — 2) Quæcumquc per unam speciem cognoscunt angeli, ut unum objectum intclligibilc et ideo una operatione et simulez cognoscunt. Quæcumque autem per diversas species cognoscunt, ut diversa objecta cognoscunt, ac proinde non possunt simul actu ea cognoscere, quia impossibile est mentes angelicas pluribus speciebus simul informari. Nihilominus intellectus angelicus non'proprie transit de poten­ tia in actum, quia omnia habet habituali!er seu in actu primo cognitionis, sed tantum de uno in alium actum (1). b) Non inlelligunl discurrendo [1, q. 58, a. 3]. — Discursus supponit processum de noto ad ignotum, ita ut cognitio unius sit causa cognitionis alterius. Atqui non ita procedunt angeli, nam ab initio a Deo accipiunt species universales, in quibus intuentur ut conlenla (ut in principio noto omnes conclusiones) omnia singu­ laria, quæ naturaliter, in his speciebus, cognosci possunt. c) Non inlelligunl componendo el dividendo [1, q. 58, a. 4]. — Ii tantum componendo et dividendo intelligunt, quibus opus est, propter debilitatem mentis, comparare prædicatum cum subjecto, ut videant nexum inter utrumque. Atqui angeli, in ipsa apprehen­ sione subjecti intuentur omnia, quæ suLjccto attribui possunt aut ab eo removeri debent, quia per unam speciem et ideo uno actu intelligunt simul rei essentiam ct quidquid ipsi convenit aut repugnat. d) In inlellcclu angeli /alsilas esse nequii nisi per accidens [1, q. 58, a. 5]. — Falsitas per se esse nequit nisi in judicio, non autem in simplici apprehensione, qua semper repræsentatur quod quid esi rei. Atqui angeli, in ipsa rei apprehensione, intuentur simul essentiam et omnia, quæ de ea enuntiari possunt. Ergo nequeunt per se errare. — Attamen, cum quidditas rei non sit principium cognoscendi nisi res naturales, per ejus cognitionem angeli non valent, dc his quæ ad hanc rem supernaluraliler perti­ nent, recte judicare, nisi salva ordinatione divina. Quapropter dæmoncs, se subducentes a divina sapientia, decipi possunt quantum ad supcrnaturalia. jM (1) 1, q. 58, a. 1 ; Quodlib. vu, a. 3. B DE OPERATIONIBUS ANGELORUM 281 ART. Π De Voluntate angelorum Assertio : Angeli : 1) voluntate pollent et libertate ; 2) Deum super omnia diligunt naturali dilectione ; 3) seipsos vero et alios angelos sive naturali sive electiva dilectione. Tota propositio est certa, imo fidei proxima quoad primam partem. 303.1° Pollent voluntate et libertate [1, q. 59, a. 1 et 3]. a) Constat ex Scriptura, quæ (II Pet. n, 4 ; Jud. 6 ; Mt. xvni 10) testatur quosdam angelos peccavisse, suumque principatum dereliquisse ; alios vero in bono perseverasse, ac visione beata perfrui. Atqui dc fide est ad merendum et demerendum requiri veram libertatem, uti constat ex prop. 3 Jansenii damnata, D. 109 : « Ad merendum et demerendum in statu naturæ lapsæ non requiritur in homine libertas a necessitate, sed sufficit libertas a coactione. » Ergo. Idem eruitur ex textibus, quibus angelis adseribuntur affec­ tiones voluntatis propriae, v. g. gaudium, desiderium ; dæmonibus autem tremor et ira (Lc. xv, 7, 10 ; I Pet. i, 12 ; Jac. n, 19 ; Apoc. xii, 12). b) Constat ex ratione. — Voluntas, ut liquet ex philosophia, sequitur intellectum [supra, n. 67]. Atqui angelis inest intellectus. Ergo inest et voluntas. Insuper objectum voluntatis est bonum ab intellectu proposi­ tum. Jamvcro aliud est bonum universale seu bonum plenum et summum, aliud bonum particulare, seu bonum deliciens. Bonum universale necessario appetit voluntas ut finem suum ; bonum vero particulare, prout est bonum, potest movere voluntatem ad ipsum, sed, prout est deficiens, illam non necessario movet. Unde voluntas indifferenter fertur ad bona particularia quæ non sunt necessario cum fine connexa, seu libertate pollet circa hæc bona, quæ non sunt nisi media, et quidem non necessaria, ad finem. Ergo angeli gaudent liberlale. 2° Deum diliguntsuper omnia naturali dilectione(l,q. 60, a. 1 et 5). — Dilectio naturalis nil aliud est quam ipsa inclinatio 9 282 DE OPERATIONIBUS ANGELORUM naluræ ad bonum proprium. Sed quaelibet natura ad bonum proprium necessario tendit, cum haec inclinatio ab ipso auctore naluræ indita sit. Ergo ipse angelus naturalem habet dilectionem. Bonum autem proprium et adæquatum voluntatis est bonum plenum seu universale, quod est ipse Deus. Ergo angelus natu­ raliter inclinatur ad Dcurn ut ad summum bonum, scilicet natu­ raliter Deum super omnia diligit. Quinimo, cum angelus sit semper in actu cognitionis Dei, semper etiam debet esse in aclu colilionis Dei sub ratione finis ultimi. Attamen angeli, donec fruantur visione intuitiva, decipi possunt quoad supernaturalia ac proinde etiam libertate abuti possunt et contra naturalem inclinationem agere, Deum non jam ut finem ultimum prosequendo, sed ab eo sese avertendo, ut a causa privationis boni proprii particularis. Qua in hypolhesi, Deum odio habere possunt [1, q. 58, a. 5]. 3° Seipsum et alios angelos diligunt dilectione natu­ rali vel electiva [1, q. GO, a. 3 et 4]. — a) Angeli naturaliter et necessario volunt 'suam bealiludinem ac proinde omnia quæ cum ipsa necessario connectuntur ; alia vero libere prosequuntur, b) Dilectio naturalis fundatur super unitatem naluræ. Ergo angelus, dilectione nalurali, diligit omnes qui cum eo conveniunt in natura, seipsum quidem magis, cum sit re et numero sibi unum, alios vero angelos minus, cum sint ipsi unum gencrice tantum, per naturam spiritualem. — In quantum vero alii angeli cum eo conveniunt aut ab eo differunt in aliis quam in natura, puta in officiis, in donis gratuitis, sunt objectum dilectioni? elecliuæ. ART. Ill De locutione et illuminatione angelorum Locutio est propriæ menlis manifestatio ; illuminatio autem ucrilalis ignolæ manifestatio. Assertio : Angeli inter se et cum Deo loqui possunt, superioresque inferiores illuminare valent [Doctrina communis]. I. — Loqui possunt (1, q. 107). 304. 1° Factum locutionis. — a) Inter se : Angeli loquuntur DE OPERATIONIBUS ANGELORUM 283 et clamant ad invicem (Is. vi, 3 ; Dan. vin, 16 ; Apoc. vu, 2 sq ). — Michael archangclus cum diabolo disputat et dicit ei : « Imperet tibi Dominus. » [Jud. 9 ; cl'. Zach, ni, 2). — Idem innuit Apostolus dicens : a Si Unguis hominum loquar et angelorum. » (I Cor. χπι, 1). — b) Cum Deo : Orant pro hominibus ct orationes hominum Deo offerunt [Zach, i, 12 ; Tob. xii, 12]. Loquuntur autem cum Deo, non aliquid ignoti ipsi communicando, qui est omnis veritatis et omnis voluntatis principium, sed « vel consulendo divinam voluntatem de agendis, vel ejus excellentiam admirando » [1, q. 107, a. 3.] 2° Modus locutionis. — Evidens est angelos, puros spiritus, non uti signis sensibilibus, sed immediate mentem suam aliis manifestare. Quomodo autem id liat, nescimus : alii aliam propo­ nunt explicationem. Juxla S. Thomam, unus angelus non influit directe in intellectum alterius angeli, species intellectuales in eo producendo, sed solo aclu uolunlalis sensa sua alteri patefacit. Etenim, cum sola voluntas, apud spiritus, secreta cordis claudat, statim ac unus angelus vull conceptum suum ita ad alleium ordinare ut nullatenus ad alium spectet, eo ipso mens ejus mani­ festa fit huic alteri (1), et illi soli, ubicumque sit, quia hæc opera­ tio, mere intellectualis, absolute abstrahit a conditionibus loci et temporis. t II. — Superiores illuminare possunt inferiores [1, q. 106]. 305. a) Angeli superiores, Deo propinquiores, multa per reve­ lationem cognoscere possunt ct ideo locutione manifestare, quæ ab aliis ignorantur. — b) Angeli superiores, quia universaliores et nobiliores habent species, perfccliorem etiam habent rerum noti­ tiam. Ergo, suos conceptus intellectui inferiori accommodando, aliquid novi inferioribus revelare possunt. — Hæc porro illumi­ natio, dicitur etiam purgatio, in quantum purgat inferiores a defectu intellectus, qui est nescientia ; perfectio, in quantum inferiores perducit ad pleniorem scientiam (2). (1) Alter angelus, habens in speciebus universalibus repræsentatum quidquid ad seipsum spectat, ipsa ordinatione voluntatis alterius, fit actu capax audiendi hunc conceptum qui ad ipsum tun· actu pertinet, nam Deus actu movet ange­ lum ad percipiendum ea quæ ipsum aclu «spectant. Hugon, p. 722. (2) 1, q. 106, a. 2, ad 1 ; Dionysius, De cæl. hier. c. 8, § 1. Cf. Suarez,De angelis, 1. 6, c. 11 sq. ; 1. 2, c. 26 sq. ; Scotus, in 2, dist. 9, q. 2. 284 DE OPERATIONIBUS ANGELORUM ART. IV De Potentia naturali angelorum Licet angeli non habeant aliam potentiam prætcr intellectum et voluntatem, Deo tamen jubente aut permittente, possunt, voluntate sua, influxum exercere in res corporeas et in ipsos hominum animas ♦ •(K Assertio : Angeli possunt movere corpora localiter et aliqualiter influere in intellectum et in voluntatem hominum [Doctrina communis el cer/o]. • v I. — Influxus in corpora [1, q. 110]. % 306. a) Constat Scriptura. — Angelus « portauil Habacuc pro­ phetam, capillo capitis sui, posuilque eum in Babylone supra lacum (Iconum) in impetu spiritus sui » [Dan. xiv, 35]. — « Ange­ lus Domini percussit in castris Assyriorum centum octoginta quinque millia. » [Is. xxxvn, 3G. I — « Angelus... revolvit lapidenw [Mt. xxviii, 2]. — Christus ipse (Mt. iv, 5, 8) a diabolo trans/ertur in sanctam civitatem, in montem excelsum. — [Act. vm, 39, 40] : Philippus rapitur ab Angelo et invenitur in Azoto — [Mt. vm, 31 sq. ): Dæmones varios causant motus in obsessis, ducunt porcos in mare — (Mc. ix, 17 sq.), conturbant hominem surdum et mutum, in ignem et aquam eum mittunt, etc. b) Constat ratione. — 1) Agentia superiora eminenter continent virtutem inferiorum. Atqui agentia corporea movent corpora localiter. Ergo id etiam possunt spiritus, sed modo suo, nempe per applicationem virtutis. — 2) Voluntas humana, licet sit facultas inorganica, movet tamen, ad nutum, corporis membra; ergo non repugnat quod substantia spiritualis possit movere corpora. — 3) Quinimo, virtus motiva animæ contrahitur ad suum corpus, nec alia valet movere nisi eo mediante, quia est Jorma substantialis corporis ; virtus autem angeli nulli alligatur corpori ; ergo valet angelus, utique ab extrinseco, movere localiter omnia corpora. Mediante autem motu locali, possunt angeli, utendo corporibus, quorum virtutes naturales apprime cognoscunt, eflcctus alios, DE OPERATIONIBUS ANGELORUM 285 etiam mirabiles, producere ; miracula tamen patrare non possunt nisi virtute ministerial! (1). II. — Influxus in intellectum et voluntatem hominum [ 1, q. 111 j. 307. a) In intellectum. — Solus Deus potest ab inlrinseco imme­ diate movere intellectum et voluntatem : 1) quia solus est auctor naturæ intellectualis simul atque inclinationis naturalis faculta­ tum in objectum ; 2) quia intellectus et voluntates habentes pro objecto aliquid absolute universale, verum uempe et bonum universale, non possunt ab intrinseco moveri nisi a aolo agentr universali, scilicet a Deo qui es! simul primum intelligens et primum volens. CI. 1, q. 105, a. 3 et 4 ; De Ver., q. 11, a. 2 ; De Malo, q. 1G, a. 12. Angelus itaque non potest intra mentem illabi, sed nec potest ipsi proponere immediate conceptum intelligibilem, cum, in præsenti ordine, cognitio nostra sit per conversionem ad phantas­ mata, sed uti debet signis sensibilibus. Id autem facit : 1) appa­ ritione sensibili, ut cum angelus Mariæ apparuit et ei locutus est [Lc. i. 2G sq.] ; 2) vel praesentando sensibus objecta externa aut directe agendo in ipsa organa, et humores alterando, sicque excitando in nobis phantasmata (2), ex quibus species hauriamus intelligibiles. Ita angelus apparuit Joseph in somnis [Mt. i, 20]. b) In voluntatem. — Solus auctor voluntatis, Deus, potest intra ipsam voluntatem operari, quippe solus est dominus ipsius arbitrii voluntatis, et solus eam ab intrinseco movere potest, quin eam necessitet. Angelus autem potest moraliter et indirecte in voluntatem influere, sive ab extrinseco proponendo intellectui motiva suadentia, sive excitando passiones appetitus sensitivi. At voluntas semper remanet libera ad consentiendum vel resis­ tendum, ut late explicat S. Thomas, 1, q. 10G, a. 2 ; q. 111, a. 2. (1) 1, q. 110, a. 3, ad 3 ; a. 4, ad 2 et ad 4. Cf. Manuale, t. 1, de Miraculis ; Card. Léplcler, Le monde invisible, p. 96-101, 123 sq. (2) Angélus non videtur posse nova omnino phantasmata, a sensibus non prius accepta, efTormare, sed tantum reproducerc et diversimode combinare imagines jam acquisitas. Cf. Card. Léplcler, Le monde invisible, p. 112-114. 286 DE ANGELORUM PRODUCTIONE CAPUT III DE ANGELORUM PRODUCTIONE Nunc agitur de modo quo angeli producti fuerint, tum m esse naluræ, tum in esse grahæ (I), necnon de adeptione gloria a bonis et malorum damnatione. Asserlio : Angeli, creati in perfectione naturali, elevat· sunt ad ordinem supernaturalem in ipsa creatione. 9 I. — Angeli ; 1) creati sunt, 2) in perfectione naturali. 308. 1° Creati sunt. — A. De [ide esi : 1) Ex Lal. iv, cp. 1, D; 428 : u Deum, simul ab initio 1 emporis, utramque de nihilo condidisse creaturam, angelicam videlicet et mundanam, ac deinde humanam » ; — 2) Ex Vai., can. 5, D. 1805 : o mundum resque omnes quæ in eo continentur, et spirituales et materiales, secundum lulam suam subslanliam, a Deo ex nihilo esse productas». Cf. cp. 1, D. 1783. B. Conslal Scriptura. — Nam (Jo. i, 3) « Omnia (ergo ct angeli) per ipsum facia sunt. » — (Col. i, 1G) : « In ipso condita sunt universa in cælis et in terra, visibilia et invisibilia, etc... » C. Conslal ralione. — Angeli enim sunt entia per parlicipalionenv, ergo ab eo qui est per essentiam. 2° Creati sunt cum mundo visiejli. — Creati sunt angeli : A. Ab initio temporis, jam enim demonstravimus nullam creatu­ ram fuisse æternam ; B. Probabilius cum ipsa natura corporali. a) Hæc est sententia communior Patrum. — 1) Alii qu'dem volunt angelos creatos fuisse ante res visibiles. Ita S. Dasilius, S. Greg. Nazianzenus, S. J. Damascenus ct inter Latinos, S. Am­ brosius (2). Sed forte illi Patres vel saltem nonnulli eorum non majus temporis spatium ponebant inter creationem invisibilium il) Infra, n. 372 sq. ; fusius loquimur de ordino supernatural!. 2 S. Basil., In H^neron, hom. 1 ; S Greg. Naz oral. 28, n. 9(J. 1005 ; S. J. Damasc , Fons cogn. 1. 2, c. 3 ; S. Ambr., Htxxm. 1. 1, c. 5, n. 19 ; J. 1316. DE ANGELORUM PRODUCTIONE 287 et visibilium quam inter unum ct alterum diem creationis visi­ bilis, scilicet viginti quat uor horas (n. 259). 2) Plures autem Latini tenent angelos creatos fuisse simul cum mundo visibili. Ita v. g. S. Augustinus, qui permittit tamen aliter opinare ; Gennadius (1). b) Hæc opinio de simullanea creatione angelorum et mundi visibilis postea invaluit, ct nunc est communis inter theologos. Insuper est magis consona : 1) Scripturae, nam probabilius angeli debent intelligi in creatione coeli ; 2) Harmoniae universi, cujus angeli sunt pars præcipua, ct ideo totum sequi debent, seu cum mundo creari (1, q. 61, a. 2) ; 3) Verbis Lal. IV : « simul ab initio tempors... » : vox enim « deinde » indicat veram temporis posieriorilalem in creatione hominis ; ergo vox « simul » innuere videtur veram temporis simullancitalem in creatione substantiæ spiri­ tualis et substantiæ corporalis. c) Quia tamen hac voce α simul » significari potest tantum paritas creationis, ut in Eccli. xvm, 1 : « Deus creavit omnia simul (ζ-ίνή — ex æquo) ; quia etiam concilium Lai. non inten­ debat directe nisi errores Origenis et præsertim Albigensium rejicere et creationem omnium entium pariter asserere, altera opinio nullam meretur notam theologicam. 3° Creati sunt in perfectione naturali [Theol. cerium]. — Beatitudo est ultima perfectio intellectualis creaturæ ; hæc autem essentialiter consistit in cognitione et amore ipsius Dei (2). Atqui angeli, statim ab ipsa creatione, Deum cognoscunt et amant per sua naturalia (3). Ergo. II. — Gratia 1) elevati sunt ad ordinem supernaturalem, 2) in ipsa creatione [1) Theol. cerium, 2) probabilius]. 309. 1° Gratia elevati sunt. — a) De fide est beatitudinem supernaturalem non fuisse angelis debilam;de fide est etiam angelis necessarium esse lumen gloriae ut possint Deum videre et eo beate frui. Constat ex hac Beguardorum propositione damnata, D. 475 : « Quod quælibet intellectualis natura in seipsa naturaliter est beata, quodque anima non indiget lumine gloriæ ad Deum viden­ dum et eo bcTte fruendum. » (1) S. Aug.,in de Genesi ad litt. et de Civitate Dei; Gennadius, Lib. ecc.dogm,. 10 ; Journel, 2223 ; cf. Janssens, p. 730-737. (2) l,q. 62, 0.1 ; 1-2, q. 2 et 3.—(3) Supra, n. 298, 303. 288 Dï ANGELORUM PRODUCTIONE b) De fide est angelos non fuisse in bealiludine supernaturnii conditos. Nam de fide est beatitudinem supernaturalem proprie dictam esse inamissibilem et de fide est etiam, ex Lal. IV, quos­ dam angelos cecidisse et per seipsos malos factos esse (1). — Ita ratiocinatur S. Thomas [1, q. 62, a. 1] : « De ratione beatitudinis est stabilitas seu confirmatio in bono (2). Sed angeli non statim ut creati sunt, fuerunt confirmati in bono, quod casus quorumdam ostendit (Jud. 6). Non ergo angeli, in sua creatione, fuerunt beati (supernaturaliter). » c) Visio Dei per essentiam, in qua beatitudo supernaturalis consistit [I Jo. m, 1-2], excedil vires cujuslibet intellectus creati. Atqui nemo potest ferri in id quod est supra naturam et naturæ vires nisi auxilio quodam supernatural! adjuvetur. Ergo ad hanc beatitudinem pervenire nequeunt angeli nisi cum auxilio super­ natural!, quod gratiam vocant. 2° In ipsa creatione. — « Hoc probabilius videtur tenendum et magis dictis sanctorum consonum » [1, q. 62, a. 3]. Id innuit Scriptura : Diabolus peccando, non stetit in veritate (Jo. vm, 44), seu in rectitudine supernatural!, ut ostendunt loca parallela (3) ; non servavit suum principatum (Jud. 6), seu amisit dignitatem supernaluralem, nam ejus dignitas naturalis integra permansit. Ergo ab initio ortus sui gratia ornatus erat diabolus ac proinde omnes angeli. — Hinc S. Augustinus, De civ. Dei, I. 12, c. 9 : Deus «eos... creavit, simul in eis condens naturam et largiens gratiam ». Assertio : Inter angelos, alii gloriam adepti sunt, per primum actum deliberatum charitatis perfectum ; alii, propria culpa, poena aeterna damni et ignis statim mulctati sunt. I. — Boni gloriam adepti sunt... (1, q. 62, a. 4 et 5). 310. a) Gloriam adevli sunt [Theol. certum]. — Etenim [Mt· xviii, 10) « vident faciem Patris.... in cælis »; — [Heb. xu, 22] habitant « Jerusalem caelestem ». — Post resurrectionem, jusi’ (Mt. xxii, 30) « erunt sicut angeli Dei in cælo » — [Le. xx, 3G « æquales enim angelis sunt et filii sunt Dei, cum sint filii resur(1) Denzinger, 530, 428. (2' Rcned. XIT, De visione beatifico. Denzlnger, 530. - (3) IT Jo. tv. pp. 3 per tolum ; I Jo. ni, 8. DE ANGELORUM PRODUCTIONE rectionis ». Porro justi visione beata (ruentur in altera vita LI Jo. m, 2j. Ergo sunt angeli qui jam hac visione recreantur. — * No­ tandum est autem Palamilas, secundum suam de visione Dei doctrinam, angelis sicut et hominibus, visionem ipsius essentiæ divinæ denegare (1). » b) Per merilum. [Theol. certum]. — Quælibet creatura usu liberi arbitrii prædita, debet ultimum finem suum attingere per propriam operationem, quæ sit vel jaclioa finis, si finis non excedit naturam operationis, vel meriwria finis, si finis excedit virtutes naturales operantis. Atqui bcatitudo supernaturalis est finis excedens. Ergo angeli, non secus ac homines, gloriam acquirere debuerunt per actionem meritoriam, ex dono ipsius Dei (1, q. 62, a. 4). Cf. tract, de Gratia, ubi de necessitate gratiæ ad quemlibet actum salutarem, etiam ad initium salutis, et de necessitate gratiæ sanctificantis ad omne meritum de condigno. c) Unico primo actu deliberato [Certum]. — Gratia perficit naturam secundum modum naturæ. Ergo sicut ex natura sua angeli habent ordinem ad perfectionem naturalem, ita ex gralia habent ordinem ad beatitudinem supernaluralem. Atqui proprium est naturæ angelicæ quod naturalem perfectionem habeant angeli statim ab exordio nativitatis. Ergo, statim post merilum, seu imme­ diate post primum aclurn deliberatum charitate informatum, angeli fuerunt beati (2). Actus autem requiritur ; nam per gra­ tiam angeli nonnisi ordinem habent ad beatitudinem, et ideo actum ponere debent ut hanc beatitudinem consequantur. Jamvero hic primus actus deliberatus caritatis perfectus non fuit in primo instanti creationis et sanctificationis, siquidem hujus primi instantis actus fuit actus insti actions et indeliberatus (per modum naturalis inclinationis), ut pote a Deo movente necessario ad bonum. Positi autem in actu, per hunc priorem actum, angeli potuerunt postea, sub motione Dei, se movere propria ac plena deliberatione, ac proinde bonum vel malum eligere. Et ita cum perfecta libertate mali proruperunt in malum et boni in bono steterunt (cf. n. 313). — Ex perfectione naturæ angelicæ, quæ non augetur multiplicatione actuum, infertur slalum viæ angelis fuisse brevissimum (3). (1) Jugle, t. 2, p. 558 ; Hervé, Manuale, t. 4, n. 698. (2) 1, q. 62, a. 5 ; ratio intrinseca fusius explicatur, n. 313. (3) 1. q. 62, a. 5, 0 et ad 1 ; q. 63, a. 6. Thbol. II 10 290 DE ANGELORUM PRODUCTIONE Corollaria. 31Ga. 1° Angeli perfectiores majorem acceperunt gratiam el glo­ riam [1, q. 62, a. 6]. — Id quidem non esi de fide nec absolute cer­ tum, siquidem « Spiritus ubi vult spirat » (Jo. m, 8). Id autem decere docet S. Thomas : a) Deus sapienter diverso* consl.iluit gradus in angelica natura. Atqui congruit ul harmoniam servaret inter naturalia angelorum cL eorum dona supernaluralia. Ergo congruit ut « angelos altioris naluræ... ad majora gratiarum dona et ampliorem bealitudinem ordinaverit. » , b) Quanto intensior est conversio, tanto major confertur gratia et gloria. Atqui quanto angeli meliorem habuerunt naturam, tanto intensius ct efficacius ad Deum conversi sunt. Ergo « qui habuerunt meliora naturalia, habuerunt plus de gratia el gloria ». Balio minoris in eo est quod, nisi ab aliquo obstaculo impediatur aut retardetur, quæque natura, seundum lotam suam virtutem, ad finem inclinatur el tendit. Atqui in angelis, quia non sunt ex diversis naturis compositi, ni' impedit au! retardai motum naluræ. Ergo angeli, meliores habentes naturam ad Deum efficacius sunt conversi. Istæ autem rationes non valent in hominibus : 1) quia specie non differunt ; 2) quia, in cis, natura inferior retardat aut impedit motum partis intellectivae. 2° Angeli beali, ne venialder quidem, peccare possunt (1, q. 62, a 8). — a) De fide est ex definitione Benedicti XII, D. 530 : « Post­ quam inchoata fuerit vel erit talis intuitiva ac facialis visio et fruitio, sine aliqua intercisione seu evacualione prædictæ visionis et fruitionis continuata exstitit et continuabitur usque ad finale judicium et extunc usque in sempiternum. » b) En rationes : 1) Angeli beati sunt in termino; atqui nemo movetur nisi in quantum manet in via ad finem.. — 2) Vident Deum per essentiam seu vident Summum Bonum, ul in se esi; sed Summum Bonum, ut in se est, apprehendi nequii nisi sub ratione boni ; ergo angeli beati Deum non possunt non amare, sed nec aliquid aliud amare valent nisi ratione divinæ bonitatis. Insuper visio beata est semper in actu ; ergo angeli beati semper sunt in acia amandi Deum. 3° Angeli beali nequeunt in beatiludine essentiali proficere (1, q. 62, a. 9). — Singuli enim bealitudinem consequuntur uti finem suum, scilicet pro suis merit is ; atqui ens quodlibet non movetur in finem suum, nisi usquedum ipsum assequatur ; ergo angeli, fine proprio obtento, jam non amplius moventur, sed in eo acquiescunt. (Hac de re diversimode sentiunt Byzantini : Jugie, t. II. p. 599.) Possunt autem angeli proficere in beatiludine accidentali, ex progressiva cognitione mysteriorum gratiæ necnon Ecclesiæ vitæ, hominumque salutis, etc. (cf. tract, de Novissimis). II. — Mali, propria culpa, pœna æterna statim mulctati sunt. 311. A. Propria cui.pa peccarunt \De fide]. — a) Poterant DE ANGELORUM PRODUCTIONE 291 peccare (1, q. 63, a. 1). — Peccare nil aliud est quam a rectitudine actus declinare (D. Recti autem dicuntur actus, qui ad finem ulti­ mum perfecte ordinantur. Ergo ille solus absolute impeccabilis est, qui est ipse suprema regula seu idem cum ipso fine ultimo, scilicet Deus. Ergo omnis creatura natural iter deficere potest et peccare (1, q. 63, a. 1 ). Hinc concilium Florentinum, Deer. pro Jacobitis, D. 706, prolilclur creaturas « bonas quidem, quia a summo bono fact® sunt, sed mulabiles, quia de nihilo lactæ sunt ». Itaque simi dad nequit creatura quæ non sit ex nihilo, ita repugnat exsistere creaturam simpliciler impeccabilem. Igitur, etiamsi angeli conditi fuissent in statu naturæ puræ, non peccavissent utique in ordine naturali (2), at non fuissent nalura impeccabiles. E contra semper mansissent nalura deteclibiles, quia a conditione suæ naluræ habent ut sint in pnlentia obedienHali ad ordinem supernaluralem. Porro, ad hunc ordinem elevati, a fine supernatural! averti possunt et consequenter etiam a fine naturali. Ergo. Ratio minoris in eo est quod veritas supernaturalis omnino excedit quemvis intellectum creatum, qui ideo ad eam non trahitur evidentia coactus, sed ei semper libere adhæret sub imperio voluntatis et gratiae motione ac prop!crea e’ etiam libere non asscnliri potest. Læso autem ordine supernatural!, sponte sequitur deordinatio in ipsa nalura ct peccati possibilitas etiam in ordine naturæ. b) Peccarunt. —Constat : 1) Ex fide : ex Lal. IV, cp. 1, D. 428: «Diabolus et alii dæmones, a Deo quidem creati sunt boni, sed ipsi per se jacti sunt mali ». Ex professione fidei Waldcnsibus imposita, D. 427 : « Diabolum non per conditionem, sed per arbitrium malum esse factum credimus ». — Jam Conc. Bracarense, can. 7, D. 237, contra Manichaeos ct Priscillianislas, dixe­ rat « diabolum fuisse prius bonum angelum a Deo facium ». 2) Ex nominibus, quibus multi designantur angeli. Vocantur : « spirilus nequam » — « spirit us immundi » — « mundi rectores tenebrarum harum, spiritualia nequiliæ » ; — « homicida... in (t) Infra, n. 403. (2) Hæc est opinio communior inter Thoniistas, quæ ceterum nullo negotio emitur ex dictis, n. 302, d, 303, 308. Cf. De malo, q. 16, a. 3 ; 1, q. 63, a. t, 0 el ad 3 ; De Ver., q. 24, a. 7 ; Bannez, in h. 1. ; Salmantlcenses. disp. ix-x, Gonet, disp. 13, &. 1 ; Pègues, Hugon, etc., Ami du Clergé, 9 jul. 1925. 292 DE ANGELORUM PRODUCTIONE veritate non stans..., mendax » (1). Hi ergo angeli ab ordine supernatural! prolapsi sunt. 3) Ex disertis testimoniis : « Deus angelis peccantibus non peper­ cit » ; — « Ab initio diabolus peccal » ; — et inter peccantes angelos fuit dux quidam, draco magnus, Satanas, — cujus ceteri dicuntur angeli (2). Causa autem lapsus angelorum non fuerunt habitus pravi vel passiones, ut patet ; nec ignorantia proprie dicta, siquidem angeli infusam habebant notitiam omnium veritatum naturalium et moralium, imo et supernatuialium (per revelationem), quæ ad finem bonum consequendum cis necessaria erat ; nec error specu­ lativus, qui ab ignorantia provenit ; sed fuit inconsidcralio seu defectus advertent iæ, in quantum angeli converterunt se per liberum arbitrium ad proprium bonum, non attendendo ad regulum divinæ voluntatis, seu absque consideratione regulæ superna tura lis (3). Multos angelos peccasse, liquet ex Scriptura et Patribus (4) Me. v, 9) : « Legio mihi nomen est, quia multi sumus » ; aliquos ex singulis ordinibus cecidisse, doctrina est fere communis : S. Paulus ipse inter dæmones ('numerat angelos, principatus, virtutes et potestates (Rom. vm, 38 ; Eph. vi, 12) ; piares tamen in bono perseverasse t radere solent theologi cum S. Thoma (1, q. G3, a. 9), juxta illud Apoc. xn. 4 . « Et cauda ejus (Satanæ) trahebat tertiam partem stellarum (Angelorum) coeli. » c) Peccarunt peccalo superbiae [Probabilius]. — 1) Id innuil Scriptura (Tob. iv, 14) : « In ipsa (superbia) initium sumpsit omnis perditio » ; Eccl. x, 15 : « initium omnis peccati est super­ bia n. — Hinc S. Paulus monet neophytum non esse eligendum in episcopum « ne in superbiam elatus, in judicium incidat diaboli [1 Tim. m, G], ne scilicet incidat in peccatum, quo judicatus et damnatus est diabolus (5). (1) I Reg. xvi, 14 ; Lc. xi, 26 ; Act. xix, 12 ; Lc. xm, 29 ; Eph. vi, 12; Jo. vm, 44. (2) II Pet. n. 4 ; I Jo. m, 8 ; Apoc. xn, 7 sq. Cf. Mt. xn, 24 sq. ; xxv, 41 ; Lc. x, 18 ; xi, 15 ; Jo. xn, 31 ; H Cor. iv, 4, etc. Fueritne Satan primus el præstantissimus, etiam inter omnes angelos, censent nonnulli Patres. Cf. Hugon, p. 700 ; Janssens, p. 836 sq. (3) Dc malo, q. 1, a. 3 ; q. 16, a. 2, ad 4 ; 1, q. 63, a. 1, ad 4. (4) Journel, Ind. theol., n. 208. (5) Cf. Is. xiv, 4 sq. ; Ezech. xxvm, 5 sq.; quorum verba interpretantur Patres in præfatum sensum. Journel, 793, 1708. DE ANGELORUM PRODUCTIONE 293 2) Probatur ratione [1, q. 63, a. 2]. — Nemo afficitur nisi ad bona suæ naturæ convenientia. Ergo angeli, quia mere spirituales, affici nequeunt nisi ad bona spiritualia. Ergo primum angelorum peccatum fuit amor inordinatus spiritualium, quatenus ista bona appetierunt absque debito ordine, absque debita mensura, seu spreta superioris regula, quod est superbia. Consequenter vero ad peccatum superbiæ fuit etiam in daemonibus peccatum invidiæ : amando enim inordinate suam excellentiam, dolucrunt de bono aliorum, quod æstimarunt sui boni impediment uni $ 312. ouu/e fueru illud superbiæ pèccatam - ô. f hornus i l, q. o3, a. 3 : 2-2, q. 163, a. 2) censet dæmones peccasse, appetendo inor­ dinate esse ut Deus non per æqualilalem : id enim sciebant impos­ sibile, nec appetibile, quandoquidem desiderare esse Deum per æquiparantiam, fuisset desiderare sui destructionem ; sed per similitudinem, vel quia, rejecto fine supernatural], finem, suum naturalem appetierunt ut finem ultimum, vel quia ad finem supernaturalem, propria virlule, pervenire voluerunt, sprelo auxilio gratiæ. Alii cum Suarezio [De Angelis, 1. 8, c. 13] putant, occasionem peccati angelorum fuisse revelationem mysterii Incarnationis, sive quod unionem hypostaticam sibi aut ducisuo appetierint, sive quod Verbo Incarnato obedire recusarint. W 313. B. Statim mulctati sunt pu· na damni et sensus. — 1° Statim sunt damnati. — Hæc est sententia communis : a) Deus enim universa movet et gubernat secundum modum proprium cujusque naturæ. Ideo si voluntas dæmonum fuisstt adhuc mobilis post malam electionem, Deus eis non denegasset tempus et gratiam pœnitentiæ. Si aut em venia fuisset angelis malis oblata, moraliter certum est aliquos saltem gratiæ pœnitentiæ res­ pondisse. Atqui : 1) tum de venia, tum de pœnilenlia prorsus tacet Scriptura ; 2) e contra, finito prælio, dæmones a cælo statim expelli videntur [Jud. 6 ; Apoc. xn, 7 sq.], nam [Apoc. xn. 8] : « Et non valuerunt (dæmones), neque locus inventus est eorum amplius in cælo » ; — Lc. x, 18 : « Videbam Salanam sicut fulgur (ergo instantanée) de cælo cadentem », — II Pet. n, 4 : « Deus angelis peccantibus non pepercit ». b) Id docent generatim Patres, idque convenire arbitrantur, propter summam peccati gravitatem, juxta illud S. Aug. : « Tanto damnabilior eorum (angelorum) judicata est culpa quanto erat 9 294 DE ANGELORUM PRODUCTIONE natura sublimior », « Peccatum quanto incredibilius, tanto damna­ bilius ; ideo angelus irrcparabiliLer cecidit, quoniam cui plus datur, plus exigitur ab co » (1). Balioncrn intrinsecam hujus veritatis deducit S. Thomas (1, q. G4, a. 2) cx ipsa natura angelica. \zoluntas enim sequitur intellectum. Sed intellectus angelicus apprehendit immobiliter nec mutat judicium semel pronuntiatum, quippe qui. intuitu, non discursu et ratiocinio, procedens, perfectionem suam habet ab initio sive quoad naturalia sive quoad supernaluralia. Eigo voluntas angelica, Ό * semel facta electionet >finis ultimi, huic fini immobiliter adhærct, nec aliud velle potest, nisi in ordine ad hunc finem semel electum. Quare S. J. Damascenus, De fide orlh., 1. 2, c. 4 : « Hoc enim est hominibus mors, quod angelis casus ». 2° Poena damni el sensus. — 1) Post peccatum e cælo seu a loco heatitudinis ejecti sunt dæmones (Le. X, 18; Mt. xvm, 10; Apoc. ΧΠ, 7-9). Ergo irreparabiliter visionem bealam amiserunt. — 2) Simul autem cum poena damni, poenam sensus patiuntur (Mt. xxv, 41) : α Discedite q me, maledicti, in ignem æiernum qui paratus est diabolo et angelis eius » ; — 11 Pet. n, 4 : Angelos malos « Deus... rudentibus inferni detractos in tortarum tradidit cruciandos, in judicium reservari » ; Jud. 6 : Malos angelos «in judicium magni diei, vinculis ælernis, sub caligine reservavit ». 314. Scholion. 1° De poenali loco daemonum. — Dæmones, ait S. Paulus, sunt principes potestatis aeris hujus... mundi rectores tenebrarum harum... spiritualia nequitiæ in caelestibus. [Eph. n, 2; vi, 12]. His innixi verbis, nonnulli Patres putarunt aerem caligi­ nosum esse quasi carcerem dæmonibus usque ad tempus judicii et ideo dæmones esse jam igni destinatos sed nondum in inferno detrusos. Ecclesia ipsa confitetur Satanam aliosque spiritus malignos in mundo pervagare ad perditionem animarum, at doctrina est hodie communis el certa dæmones jam esse in inferno et omnes, etiam eos qui per mundum vagantur, igne torqueri, ubicumque sint. a) Id conslal ex analogia fidei : De fide est « animas decedentium in actuali peccato, mox post mortem, ad inferna descendere » (2). (1) In Joan.evang., tract. 110, n. 7 ; Op. imp. cont. Jul. 1. 6, C. 22. Cf. S. Ful­ gent, De fide ad Petrum, c. 3, n. 31 ; S. Greg. L, Moralia, 1. 4, c. 3, n. 8. Journel, 1843, 2013, 2266, 2307 ; Cat. Horn., p. 1, c. 2, n. 17. (2) Benedict XII, Const. Benedicius Deus; cone. Flor., decr. pro Græcis ; Denzlnger, 531, 693. DE ANGELORUM PRODUCTIONE 295 Ergo cum « idem judicium sit de malis animabus et de malis ange­ lis », dicendum est dæmones, slatim post peccatum, in inferno detriKos fuisse. b) Id docet S. Thomas (1, q. 64, a. 4) : « Daemonibus duplex locus poenalis defertur : unus quidem ratione suæ culpæ, et hoc est infernus; alius autem ratione exercitationis humanæ, et sic debetur eis caliginosus aer. Procuratio autem salutis humanæ protenditur usque ad diem judicii ; unde et usque tunc durat... exercitatio dæmonum... et dæmones in hoc aere caliginoso sunt ad noctrum exercitium, licet eorum aliqui etiam nunc in inferno sint ad tor­ quendum cos quos ad malum induxerunt... Sed post diem judicii, omnes mali tam homines quam angeli in inferno erunt. » Dæmones autem omnes, etiam in aere existentes, jam igne inferni torquentur, nam ignis ’Ile, ut instrumentum divinæ virtutis, eodem modo alligat et limitat eorum potentias, ita ut. ubicumque sint, semper impendiantur ne « possint quæcumque volunt operari, nec esse ubicumque volunt ; unde se habent veluli fetæ funibus alligalæ, quæ, licet interdum discurrere permittantur, semper tamen incedunt subjectæ funi, et rectori funem tenenti » (1). 315. 2° Naturalia dæmonum non sunt diminuta. — Etenim virtus naturalis consequitur ipsam naturam, e Propter simplicitatem autem suæ substantiae, a natura ejus (angeli) aliquid subtrahi non potest... Et ideo... dona naturalia in eis integra manent » (1, q. 64, a. i). ' Igitur : 1) Intellectus dæmonum’in^tantum’o&fene^rafus est, in quantum, dona supernal uralia gratiæ et virtutum amittendo, dæmones omni cognitione supernatural! affectiva et caritate carent, nec nisi valde diminutam habent cognitionem supernaturalem speculativam, quia de secretis divinis tantum revelatur eis quantum oportet, vel mediantibus angelis bonis, vel per aliqua temporalia divinæ virtutis effecta (1. q. 64, a. 1.) 2) Voluntas dæmonum dicitur corrupta, quatenus ita obstinata est in malo, ut nullum actum moralitcr bonum elicere queat. Hinc dæmon « etsi aliquando aliquod bonum faciat, non tamen bene facit, sicut dum veritatem dicit (Mc. i, 24), ut decipiat ; et dum non voluntarie credit, confitetur (Jac. n, 19), sed rerum evidentia coactus» (1, q. 64, a. 2, ad 5).— Hanc?doctrinam de obcæcatione et obstinatione dæmonum firmiter semper tenuerunt Græco-Ruswi (2). 3) Denique potentia dæmonum hgala est, in quantum in mullis impediuntur ab exsecutione propriæ voluntatis, siquidem · multa vellent non esse quæ sunt, et esse quæ non sunt » ; v. g. vellent, cum sint invidi, damnari eos qui salvantur (3). (1) Gonet, De Angelis, dlsp. 12, a. 2, n. 82 ; cf. Suppi., q. 70, a. 4, ad 3 ; De Ver. q. 25, a. 1 ; De anima, q. 2, a. 21 ; Hervé, Manuale, f. i, ubi de modo agendi ignis inferni ; Janssens, p. 869-878. (2) Jugle, t. 2, p. 566 ; Hervé, t. 3, n. 197. (3) 1, q. 64, a. 3 ; 3, aupp. q. 70, a. 3. 296 DE ANGELORUM PRODUCTIONE 316. 8° Conclusio praclica. — Ex eo quod « de quolibet ordini aliqui ceciderunt « angeli : a) valde excitatur fervor noster et zelus, siquidem < in quemlibet ordinem homines assumuntur in supple­ mentum riiinæ angelicæ » ; b) « magis comprobatur libertas liberi arbitrii, quæ secundum quemlibet gradum creaturæ in malum flecti potest » (1, q. G3, a. 9, ad 3). ANGELORUM CUM IIOMJN'IBUS COMMERCIUM 297 CAPUT IV DE ANGELORUM CUM HOMINIBUS COMMERCIO 317. Dicimus : α) de angelis bonis qui, Deo ministrantes, ad nostram custodiam misericorditer mittuntur ; b) de angelis malis qui, ad nostram probationem, nos multipliciter impugnare per­ mittuntur. ART. I De angelis custodibus Status quæstionis. 318. Errores. — Angelorum custodiam non secus ac daemonum impugnationem geniis Ethnicorum et mythis Chaldaicis adscribunt Kantius et generatim Halionalislæ. Custodiam angelicam ad solos praedestinatos aut fideles coarctant antiqui Prædeslinaliani (1), dum multi Noualores, post Caluinum (2), negant singulis hominibus dari arfgelum custodem. Doclrina catholica. — Doctrina est catholica, imo juxta plerosque theologos, de fide est, propter evidentissima Scripturae et Tradi­ tionis testimonia, angelos deputari in caslodiarn hominum viato­ rum. Angelos autem custodes singulos assignari : 1) singulis electis, sine temeritate negari non potest ; 2) singulis fidelibus omnino certum est ; singulis hominibus, etiam infidelibus com­ muniter traditur. Assertio : Angeli sancti in custodiam hominum deputantur, singuli singulis hominibus. I. — Angeli in custodiam hominum deputantur 11, q 113, a. 1]. 319. 1° Probatur Traditione catholica.— Jam ab exordio Ecclesiæ (Act. xii, 15) christiani profitentur angelos deputari (1) Orlg., in Joan., tr. 5.— (2) In Ps. xc. ·» 298 ANGELORUM CUM HOMINIBUS COMMERCIUM in custodiam hominum ; hanc custodiam necessariam dicunt Paires (1), propter humanam infirmitatem (2), et dæmonum impugnationem (3), ad salutem hominum consummandam. Quæ doctrina Lilurgia catholica diserte confirmatur tum ex festo Angelorum custodum, tum ex orationibus Breviarii R., v. g. ad Completorium. — Ratio, a Patribus indicata, sic explicatur a Calech. P., p. 4, c. 9, n. 4 : « Est enim Dei providentia datum hoc negotium angelis, ut custodiant humanum genus, singulisque hominibus præsto sint, ne gravius aliquod detrimentum acci­ piant. » 2° Probatur Scriptura. — Scriptura frequentissime comme­ morat deputat ionem angelorum in hominum utilitatem et custo­ diam (4). Deus [Ps. xc, 11] « angelis suis mandavit de te, ut custo­ diant te in omnibus viis tuis », quæ quidem verba intelliguntur de omnibus qui in Deum confidunt. — [Mt. xvm, 10] Christus monet parvulos non esse contemnendos, quia « Angeli eorum semper vident faciem Patris » ; — et S. Paulus (Heb. i, 14) aperte asserit angelos esse administratorios spiritus in ministerium missos prop­ ter eos qui hæreditatem capient salutis ». II. — Singuli præficiuntur singulis hominibus [1, q. 113, a. 2 et 4). 320. 1° Probatur Scriptura. — Hæc est. persuasio intima : 1) Judæorum (Gen. 48, IG) : « Angelus qui eruit me (Jacob) de cunctis malis » — Judith, xni, 20 : « Custodivit me angelus ejus (Domini) » — Ps. xxxm, 8 : « Immittet angelus Domini in cir­ cuitu timentium eum ». — 2) Primorum Christianorum : pucllæ nuntianti Petrum ad ostium stare, respondent : « insanis... angelus ejus est » (Act. xn, 15) — 3) Christus ipse hanc persuasio­ nem confirmat ; loquendo enim de angelis parvulorum, sal aperte, licet implicite, ostendit cuique homini præponi peculiarem ange­ lum. 2° Probatur Traditione. — Unanimiler testantur Patres singulos (idelcs habere suum angelum custodem ; quoad infideles (1) (2) (3) (4) Is. v, Journel, Ind. theol.,n. 209. Orlg., De princip. 1. 1, præf., n. 10. Journel, 448. Theodorelus, Quit'·.. in scrip, sac., in Dan. x, 13. Journel, 2161. Gen. xlviii, 16 ; Exod. xiv, 19 ; xxm, 30 ; Num. xx, 16 ; Tob. ; Judith ; vi ; Dan. m, vi, ix, x ; Zach. i, 12, etc. ANGELORUM CUM HOMINIBUS COMMERCIUM 299 vero, testimonium non et omnino universale (1), ted. a tempore Scholasticorum, apud omnes praevalet sententia S. Thomæ [1, q. 113, a. 4] : « Sicut hominibus per viam non tutam ambulan­ tibus' dantur custodes, ita et cuilibet homini quamdiu viator est, custos angelus deputatur. * Hæc doctrina, saltem quoad singulos fideles, apud Byzantinos communiler recepta luit inde a Patrum ævo atque inter GræcoRussos semper viguit. Jugie, t. II, p. 5 GO. Corollaria. 321. 1° Tempus angelicæ custodiae (1, q. 113, a. 5), — Custodia angelica homini convenit ul homo est. Ergo ab ipsa nali vitale usque ad mortem exercetur ; ante nativitatem, infans est veluti pars et fructus matris et ab angelo matris protegitur. Quia autem nil totaliter subtrahitur divinæ Providcntiæ, ipse homo nunquam totaliter subtrahitur custodiæ angelicae, quæ est divinæ Providcntiæ exsecutio. Interdum tamen, secundum ordi­ nem divini judicii, angelus sinit clientem suum peccare aut aliquam pati tribulationem, et sic quantum ad aliquid dimittit, juxta illud S. Basilii : « quemadmodum fumus apes fugat et fœtor columbas expellit, sic angelum nostræ vitæ custodem lacrimabile ac gra­ veolens peccatum abigit (2). »— A visione Dei et a plena beatitudine non retrahitur angelus, nec per ipsam custodiam (1, q. G4, a. 4. ad 3), nec per tribulationem aut per peccatum clientis, quia α tam in poenitentia hominum quam in peccato manet una ratio gaudii angelis, scilicet implelio ordinis divinæ Providentiæ » [1, q. 113, a. 7, ad 3]. Proprie loquendo, custodia angelorum cessai in morle : eo enim instanti, desinit tempus viæ et probationis. Post mortem tamen, juxta Suarezium, justi, post cognitam judicii eorum particularis sententiam ab angelis custodibus (3). aut slatim ab angelis suis in Cælum deducuntur, vel si aliqua purga!ione adhuc indigent, ab eis ad Purgatorium deferuntur, ibique visitantur et recreantur (4). — Juxta Græcos, « hæc tutela usque ad mortem perdurat, imo etiam (1) Affirmant : Orlg., I. cit.,et in Lue. hom. 12 ; S Greg. Nyss., De vita Moysis, 14 ; S. Hier., tn cv. Matth. comm. 1. 3, c. 18, n. 10 ; Theodoretus, lue. cit., et in Gen. i ; Greg. I M., Moralia, I. 2, c. 3, n. 2 ; S. J. Damasc., De fide orthod. 1. 2, c.3. Journel, 44S, 475, 1022, 1387, 2156, 2161, 2303, 2354.— De fidelium angelis præcipue loquuntur : S. Hilar., in Ps. 129, n. 7 ; S. Basil., Adv. Dunum. |. 3, c. 1 ; S. J. Chrys., in ep. ad lleb. hom. 3, n. 2. Journel, 895, 940, 1217. (2) In Ps. xxxni, c. 5. (3) Hanc notitiam habere pnssunt angeli sive visione beata, sive modo natu­ rali. per locutionem spiritualem cum anima defuncti aut per species sui proprias (supia, n. 298, 304), in quibus repraesentatum habent quidquid ad ipsos spectat. (4) Lc. xvi, 20 sq. ; Suarez, de Ang. 1. 6, c. 19, n. 9 ; cf. Hit., tit. VI, c. m, Exsequiarum ordo, or. post « Libera », aut. In Paradisum, etc. 300 ANGELORUM CUM HOMINIBUS COMMERCIUM post mortem protrahitur, quandoquidem, secundum telonlorum daemoniacorum theoriam, custos angelus animam per hæc telonia transeuntem comitatur et contra dæmones tuetur, usquedum ad Dei tribunal perveniat. » Jugie, t. II, p. 562; t. IV, p. 22-31; Herué, t. 4, n. 610. 322. 2° Subjectum custodiæ angelicæ. — a) Ipsi prolparentes indigebant angelorum custodia, quia eis imminebat periculum ab extrinseco, propter insidias dæmonis, ut rei probavit eventus; β. Virgini adfuit angelus, quia erat viatrix et in conditione mor­ tali ; Christus ipse habuit angelum ipsi servientem ut inferiorem, non ratione anima», secundum quam erat comprehensor, sed ratione possibilitatis corporis, secundum quod erat viator [1, q. 113, a. 4, ad 1 et 2J. b) Pio certo habetur S. Michaelem præesse nunc universæ Ecclesiæ, sicut olim tuitus est Synagogam (1) : quam protectionem manifestarunt variæ apparitiones, ut agnoscit ipsa Ecclesia in officio S. Michaelis c) Probabile est singulis regnis et nationibus præpositum esse angelum custodem, ut inferunt Patres ex variis Scripturae locis (2). Nec immerito arbitrantur Patres angelos deputari ad singulas ecclesias particulares, religiosas communitates et civitates (3). Quinimo putat S. Thomas personis pub'icis, qua talibus, assignari, præter angelum quem habent ut personæ privatae, alium qui eas dirigat in regimen communitatis sibi commissæ [2 Sent., d. 14, q. 1, a. 2 ad 4 et 5]. fJI d) Angelos etiam creaturis irrationalibus præsidere Patres et Scholastici communiter censent (4) ; quatenus, licet leges naturæ physicæ sint fixæ et immutabiles, angeli, ex divina ordinatione, tum ad rerum gubernationem cooperari possunt, tum rebus uti valent ad homines sive protegendos sive puniendos (Jo. v, 14 ; Apoc. xiv, 15 sq. ; xvi, 1 sq.). 323. 3° Officia angelorum custodum. — a) Angeli nos tuentur : 1) quoad corpus ct negotia temporalia, avertendo damna exteriora, aut nos ex iis eripiendo, in quantum animæ saluti proficuum fuerit: possunt enim vel objecta nociva abigere, vel cogitationem illam immittere, per quam malum imminens vitare possimus ; 2) quoad (1) Dan. x, 21 ; xn, 1 ; Apoc, xn, 7 sq, (2) Dan. x, 13 sq. ; xn, 1 ; Zach. i, 12 ; Act. xvi, i>. Clem. Alex., Strom. vi, 17 ; vu ; Orlg., in Gen. ix, 3 ; in luc. hom. 12 ; S. Basil., Adv. Eunom. m, n. 1 ; S. Greg. Naz.; or. 32 ; S. Cyr. Alex., Cont. Jul. iv ; S. Hier., in Dan., 1 ; S. Ambr.. in Luc. 2 ; S. Aug., in Ps. 88. 3 ; Theodoretus, in Gen. q. 3 ; S. Gieg. I M., Moral. 17, c. 8 ; S. J. Damasc., De fide orihod. 1. 2, c. 3. ~ (3) Exod. xiv, 19 ; xxiu, 20 ; Num. xxx, 16 ; Jud. vi, 11 ; xn, 3, etc.; I Cor. n, 10 ; Apoc. vu, 2 ; xx, 1 sq. Λ (4' 1, q. 110. 8. 1. ad 2 et 3 ; Suarez, 1. 6, c. 19, n. 19 sq. ANGELORUM CUM HOMINIBUS COMMERCIUM 301 animam., arcendo dæmones aut saltem eos coercendo ne nobis noceant, vel ne tantum noceant quantum vellent, ne tot tcntationibus nos urgeant, ne tot malas cogitationes immittant, ne tot occasiones peccandi subjiciant (1). b) Angeli nos ad bonum excitant, suggerendo scilicet sancias cogilaliones, quibus ad bonum impellimur, et a malo retrahimur (2) ; medicinales pœnas infligendo, quibus vel pœnam peccato debitam Deo persolvimus, vel sanctitatem augemus et tutius vitam æternam prosequimur (3). c) Preces nostras et vota Deo offerunt, suas supplicationes nostris jungendo, ut hæ majorem vim habeant (4). d) Tandem, in ipso mortis articulo, nos specialiter adjuvant contra ultimas diaboli impugnationes, ut, in Christo morientes, in cælis cum illo aliquando conregnemus. Tot autem ac tanta beneficia ab angelis custodibus continuo recipientes, nisi valde ingrati simus, tam insignium benefactorum memoriam quotidie recolere debemus, angelos speciali cultu et honore prosequentes, iis nempe reuerenliam inferendo, devotionem. afferendo, et fiduciam conferendo : reverentiam pro præsentia, devotionem pro benevolentia, fiduciam pro custodia (5). Cf. Jans­ sens, Appendix 1 et 2, p. 1003-1110. ART. 11 De angelis malis 1 *(6) 4 3 2 324. Quemadmodum angeli boni nos adjuvant in prosecutione ultimi finis, ita mali multipliciter noscræ saluti insidiantur : a) ordinarie, per tentationem ; b) extraordinarie : per infeslalionem physicam, per possessionem, par magiam. Quare de variis modis diabolicæ impugnationis pauca prænotamus. Tentatio diabolica (1, q. 114, a. 1, 2, 3). 325. a) Nolio. — « Tenta re est proprie experimentum, sumere de aliquo. » Finis autem proximus cujuslibet lentantis est scienlia. sed quandoque ulterius ex scientia alius quæritur finis sive bonus, v. g. profectus Lentati in scientiam aut in virtutem, sive malus, (1) Tob. VI, 2 sq. ; vm, 3 ; xn, 3 sq. ; Judith xm, 20 ; Van Noort, n. 133. (2) Gen. xvm, 2 sq. ; Jud. xm, 2 sq.; Lc i, 11 sq. ; Act. vm, 26 ; x, 3 sq.; (3) Ps. 34, 5 ; 11 Mach. m, 24 ; 11 Reg. xxiv, 16 ; Apoc. vn-x. (4) Tob. xn, 12 ; Job. v, 1 ; Apoc. vi, 8 ; vm, 3. ;5) S. Bernardus, in Ps. xc, serm. 12, n. 6.— (6) Mangenot.in Diet, dethéol., art. Démon ; Ortolan, ibid., art. Démoniaques ; Gardette, art. Magie. 302 \NGELORUM CUM HOMINIBUS COMMERCIUM v. g. tentati deceptio aut subversio. Diabolus renj semper tentât ut noceat, in peccatum præcipitando. Igitur tcntatio diabolica instigatio est, (pia ad peccatum sollicitamur. b) Modus. Diabolus ad peccatum nos excitat : 1) Intrinsecus, movendo imaginationem el sensus. Nequii enim immediate el directe influere in intellectum el voluntatem (n. 307) ; sed indi­ recte potest intellectum in errorem inducere, ipsi, mediante phan­ tasia, proponendo rationes ad peccatum allicientes, necnon nolunlalcm ad malum im linare, tum falsis intellectus apprehen­ sionibus, Ium excitando passiones appetitus sensitivi (1). — 2) Extrinsecus, utendo aut externis rebus : vel prosperis ad nos efferendos vel ad frangendos adversis ; aut hominibus perditissi­ mis, qui, malas doctrinas dispergendo, ad malum no? impellunt [Cal. 11., p. 4, c. 15, n. 19j. c) Gravitas. — Tcntatio diabolica numquam fit sine permis­ sione divina, el ea quam sinit mensura. Hinc, quamvis vis tentalionis diversa sit pro diversa tentant is activitate ct pro diversa tentati conditione, quant arumque sil tcntatio, homo non pcccat nisi velit, nam « fidelis... Deus est, qui non palielur vos lentari ,supra id quod'potestis » (I ('or. x, 13). Unde S. Aug., Sermo 37 : « Alligatus est (diabolus) tanquam annexus canis catenis...; latrare potest, sollicitare potest, mordere omnino non potest nisi volentem : non enim cogendo sed suadendo nocet ; nec extor­ quet a nobis consensum, sed petit. » Cf. 1, q. 57, a. 4. d) Extensio, — 1) Indirecte, diabolus est causa omnium pecca­ torum nostrorum : 1) quia instigavit primum hominem ad peccan­ dum, ex cujus peccato omnia alia secuta sunt peccata [S. Aug., sermo 37], juxta illud Jo. vin, 4 a : « Ille (diabolus) homicida erat ab initio », et 1 Jo. in, 8 : « Qui facit peccatum, ex diabolo est, quoniam ab initio diabolus peccat » ; 2) quia insuper nullum est genus peccati ad quod quandoque non incitet, (1, q. 114, a. 3, et ad 3). - 2) Dii eclc autem non omnes tent at iones, nec omnia peccata ex instinctu diaboli proveniunt , sed quædam ex libertate arbitrii el carnis corruptione nascuntur :«sensus enim el cogitatio humani cordis in malum prona sunt ab adolescent ia sua » (Gen. vin, 21) et « unusquisque lentatur a concupiscentia sua, abstrac­ tus et illectus » (Jac. 1, 14). dH (1) De Pot. q. 6, n. 3, ad 13 ; 1-2, q. 80, a. 1 et 2 ; 1, q. m, a. 3 et 4. ANGELORUM CUM HOMINIBUS COMMERCIUM 303 Do infestatione physica. 326 Quemadmodum dæmoncs homines leniationibu> inse­ quuntur in ordine morali, il a in ordine physico eos torquent infestatione extrinseca el intrinseca. a) Infestatio externa esi influxus noxius, «piem daemones Deo permittente (Job, n, 7-8), aut jubente rIlI Kcg. χχις 20 23', ab exlrinseco exercent in coipus aut in bona hominum, v. g. eos affligendo variis doloribus, morbis, imo moi h plectendo, eos bonis evertendo, tempestates excitando, generaliones animalium impediendo, etc. [1, q. 114, a. 3 ; 117, a. 4, ad 2]. b) Infestatio inlerna est obsessio seu possessio diabolica, aci io nempe qua dæmon corpus hominis quasi occupat et inhabitat, ej usque membra el sensus quasi ab intrinseco movet, etiam contra ejus voluntatem, quandoque etiam ad elïcctus qui vires physicas hominis transcendunt (1). Possessionis signa sunt : « ignota lingua loqui plui ibus veibis vel loquentem intelligere, distantia el occulta patefacere, vires supra ætalis seu conditionis naturam ostendere ct id genus alia r (2). Qua; quidem signa nola habeantur ne facile et temere credamus aliquem esse possessum, cum non rara sint hodie phenomena v. g. hypnotica, quæ diabolicam imitantur possessio­ nem. Possessio nec peccatum est, sed malum physicum, nec necessario est perna peccati : ejus vera et propria causa est diabolus, qui ex superbia, odio et invidia, homines infectatur. Diabolus autem, etiam hac in re, nd potest nisi permittat Deus : vel in peccati punitionem, vel in peccantis correptionem, vel in sanctorum perfectionem, vel in suæ gloria', ostensionem (3). (1) Antiqui theologi obsessionem vocabant actionem violentem dæmonis· ab extra in corpus humanum possessionem vero actionem ejusdem corpus inhabi tantis. Recent ioros distinguunt : circumsessionem (obsessionem* imperfectam), quando homo ab extra tantum vehementer vexatur secundem cm pas , obsessio­ nem, quando diabolus in hominem intrat, quin tamen tollat usum i itionis et libertatis ; possessionem seu insessionem, quando diabolus ita de potentiis hominis disponit ut omnis tere actio libera impediatur. Hurter, t. 2. n. V28 ; Pesch, n.41l ; Manzoni, n. 537 ; cf. Wafclaert, in Dirt. Ip /<<’.7 70c, a t pos­ session diabolique ; Oesterrolch, les Passed la possession di momaque chez les Primitifs, dans Γ Antiquité, au Moyen J %e et dan» la civilisation moderne, trad |r., Paris, Payot, 1927 (caute legendum); Caïd. Léplclor, Le monde invisible, p. 382 sq. — (2) Il il. Horn., De exorcis. obsess. (3) 1 Cor. v, 5 ; Il Cor. \u. 7 ; 1 Tim. 1, 20 ; Tob. 111, 8, etc. ; cf. 1, q. 1 U. a. 1 et ad 1. 304 ANGELORUM CUM HOMINIBUS COMMERCIUM De magia. 327. Magia generat im vocatur potestas miros et insolitos efledut producendi. Duplex distinguitur : 1) Naturalis seu alba, quæ miros producit effectus, vel dexteritatis ope vel ingeniosa applicatione virium naturalium ; 2) Diabolica seu nigra, quæ prodigia efficit · ex auxilio diaboli. — Ad hanc magiam revocamus omnes effectus ope daemonis patratos, v. g. omnes divinationis species, varia genera maleficiorum, imo magnetismum, occultismum, hypnotismum ac spiritismum, in quantum de interventu diaboli consti­ terit. Theologi distinguunt crimen, artem et factum magiæ. a} Cri- I men magiæ committunt omnes qui mira patrare conantur auxilio dæmonis, cum quo pactum habent sive explicitum sive implici­ tum. b) zlrs magica vocatur facultas, positis quibusdam signis | vel causis, miros effectus, ope dæmonis, certo et constanter obtinendi, c) Facta autem magica sunt phenomena quæ, ope dæmonis facta, per nullas vires physicas et per nulla artificia humana explicari possunt. Errores. 328. a) Nonnulli Protestantes, nimis rationalisme indulgentes, tenldtionem diabolicam negant, quia, aiunt, repugnat dæmones agere in animum hominum. — b) Possessiones diabolicas, alii, ut Lutherus et multi Protestantes valde exaggerant, omnes morbos daemonibus adseribendo ; alii, prorsus respuunt, ut, sæc. 17, Orchardus et Bekker ; sæc. 18, Sender et Voltaire; alii denique solum usque ad tempora Christi admittunt. — c) Materialists et Posilivislæ phænomena magiæ, magnelismi, hypnotism), spiritisnii, etc., vel omnia commentitia habent, vel omnia, absque ullo dæmonis interventu, explicare conantur. Doctrina catholica. 329. a) Existentia lenlationis ex Scriptura constat et ex praxi fidelium, qui, monente Ecclesia, Deum exorant ut a diaboli tentationibus liberentur. — b) Doctrina est catholica exstare dæmonum exlrinsccam infestationem, ut constat Scriptura sacra, necnon possessionem diabolicam, ut liquet ex Ordine Exorcistarum et Rituali R. de exorcisandis obsessis. — c) Adesse quandoque facta vere magica certum est ex vatiis R. Pontificum et S. Officii damna­ tionibus (1). — De his quæstionibus communem catholicorum doctrinam omnes referunt Græci. (1) Ortolan, in Diet, thiol., art. Divination, col. 1441 sq. ANGELORUM CUM HOMINIBUS COMMERCIUM SO5 Assertio : Datur diabolica impugnatio : tentatione, infestatione externa, possessione, operatione magica, r I. — Datur tentatio diabolica [De fide, saltem ex magisterio ordinario]. 330. 1° Probatur ex Scriptura. — Scriptura : a) multa recenset exempla tentationis : protoparentum — David — Christi — Judæ — Ananiæ et Saphiræ (1). — b) Futura Ecclesiæ mala adscribil Salanæ, qui in medio tritici superseminat zizania, tollit verbum Dei ex corde fidelium, quos cribrat sicut trilicum (2). — c) Nos hortatur ne cedamus tentationibus diaboli, qui « tanquam leo rugiens circuit, quaerens quem devoret n, et « transfigurat se in angelum lucis », sed induentes « armaturam Dei », « sobrii et vigilantes », ipsi resistamus fortes in fide (3). 2° Probatur Traditione. — Asserunt Patres diaboli opera­ tionem esse eversionem hominis ; ita Tertullianus ; homini ideo, ait Origcnes, est certamen adversus diabolum et angelos ejus (4), adeo ut, saltem juxta aliquos (5), singulis hominibus habitualiter adjungatur angelus iniquitatis. — Legitur in Martyrio Carpi : Diabolus, permissu Dei homines lentat atque id agit ut eos a pietatescducat. —Tertullianus: « Pervicacissimus hostis ille nunquam malitiæsuæ otium tacit... nec scandalis nec tentationibus deficit. » — S. Hieronymus : Diabolus mentibus quotidie offert diversas suggestiones et sordidas delectationes. — Nil pravius nil mali­ gnius, nil nequius, ipso adversario nostro, « qui, ut ait S. Augus­ tinus, posuit in cælo bellum, in paradiso fraudem, odium inter primos fratres, et in omni opere nostro zizania seminavit. Nam in comestione posuit gulam, in generatione luxuriam, in exercita­ tione ignaviam, in conversatione invidiam, in gubernatione avaritiam, in correctione iram, in præsulatu sive dominatione superbiam. In corde posuit cogitationes malas, in ore posuit locutiones falsas, in membris operationes iniquas ; in vigilando (1) Gen. in, 1 sq. ; I Par. xxi, 1 ; Mt. iv, 1 sq. ; Lc. xxn, 3 ; Jo. xm, 2, 27 ; Act. v, 3. (2) Mt. xm, 28 ; Lc. Vm, 12 ; xxn, 31. (3) l Pet. v, 8 ; II Cor. xt, 14 ; Eph. vi, 11-12 ; Jac. iv, 7. (4) Tort , Αρ·Λ. 22 ; Orlg., De pnneip. 1.1, pcæf., n. 5 ; Journel, 278, 446. (5) Orlg., in Lue. hoin. 12 ; S. Grog. Nyss., De Vita Moysis, 14 ; Journel, n. 475, 1022. lla^c tamen opinio nunquam fuit recepta in Ecclesia, nec ullo fulcitur fundamento. Cf. Hugon, p. 755. 306 ANGELORUM CUM HOMINIBUS COMMERCIUM movet ad prava opera, in dormiendo ad somnia turpia. Lætos movet ad dissolutionem, tristes ad desperationem. Sed, ut bre­ vius loquar, omnia mala mundi sua sunt pravitate commixta » (1). 3° Suadetur ratione. — Ratio facium tentât ionis ostendere non potest, cum sit res a libera Dei voluntate omnino pendens, sed ejus possibililalern : possibilis est enim : 1) ex parte diaboli, qui certissime potest, mediantibus phantasia et sensibus, pravas excitare cogitationes, et, in malo obstinatus, hominum perdi­ tionem ex invidia et malitia quærit : 2) ex parte Dei, qui ad bonorum profectum et ad malorum punitionem, eam permittere potest. II. — Datur infestatio externa [Doclrina catholica]. 331. 1° Hanc doctrinam aperte profitetur Ecclesia in sua Lilurgia, v. g. in hymno et oratione ad Completorium, in bene­ dictione aquæ, candelarum, olei, etc. 2° Probatur Scriptura. — Job a diabolo percutitur ulcere pessimo — septem uiri Saræ a dæmone, nomine Asmonæus, oceiduntur — plagae /Egijpli ab angelis malis immittuntur — multique dæmoniuci, etiam quoad corpus, a dæmone crudeliter vexantur (2). 3° Probatur Traditione. — Dæmones, aiunt Paires, v. g. Terlull., S. Aug., possunt corporibus valetudines infligere et aliquos casus acerbos, et vitam hominis inficere. — « Commovent sensus, fingunt affectus, vitam turbant, somnos inquietant, morbos inferunt, mentes terrent (3). » III. — Datur possessio diabolica [Doclrina catholica]. 33\ 1° Probatur ex auctoritate Ecclesi/e. — Ecclesia, in conciliis, multa de obsessis statuit, et, jam ab initio, peculiarem instituit ordinem Exorcislarum et formulas lilurgicas solemnes ad abigendos dæmones (4). (p Martyr. Carpi, Papyli, etc..., Act. 19 ; Tert., De pœnit. Ί, 9 ; S. Hier., in Ps. xvi, 20 ; S. Aug., Serm commun, serm. 4 , Kirch, n. 81 ; n. 200 ; Journel, 1391 ; apud Corn, a Lapid., in Apoc. xii, 4. (2) Joc. n, 7, 8 ; Tob. ni, 8 ; Ps. lxxvii, 49 ; Mt. ix, 33 ; xn, 22 ; xvn, 14 sq., etc. (3) Teit., Apol. c. 22 ; S. Aug., in Ps. exx x, n. 7 : S. Greg. Nyss., I. c. ; Journel, 278 1488, 1022 ; S. Isid., De dif). scu prop. Verb. 1. 1, c. 12, cf. Card. Mazzelia, n. 484. — (4) Cf. V'aïelaert. art. cit.,co\. 71 sq. ; Mazzelia, n. 489 ; conc. Eliber., a. 305 ; IV Carlhag., a. 398 ; Araus. i, a. 441, etc... ANGELORUM CUM HOMINIBUS COMMERCIUM 307 2° Probatur Scriptura. — a) Fuisse obsessos tempore Christi, constat ex testimonio Evangclistarurn, qui seplcm deferunt exempla dæmoniacorum, e quibus Christus ejicit dæmonem (1) — hosque dæmoniacos ex professo secernunt ab aliis infirmis quos sanat Dominus (2) ; imo eos vere et proprie esse possessos diserte testantur : Chi ist us enim dæmones obsidentes alloquitur tanquam personas, eos interrogat aut loqui prohibet (3), dicit se eos ejicere in Spiritu Dei, haneque potestatem exhibet uti signum veritatis suæ missionis et fidei credent ium in eum (4). — b) Fuisse obsessos, post Christi mortem, constat : tum quia Christus apostolis dedit, distinctam a potestate sanandi infirmos, potestatem ejiciendi dæmones (5), tum quia continuo post Ascensionem Domini, apostoli reapse spiritus ejiciunt immundos (6). 3° Probatur Traditione. — Patres communiter testantur et veros dæmoniacos dari et dæmones, vi potestatis Ecclesiæ a Christo commissæ, certo expelli (7). IV. — Datur operatio magica [Certum]. 333. 1° Crimen magiæ iosse dari evidens est, cum homo, libero suo arbitrio abutens, possit, curiositate et pravitate, explicitum vel implicitum pactum habere cum diabolo, ut mira obtineat. 2° De facto dari et crimen magiæ et facta magica, constat : a) Ex praxi Ecclesiæ quæ, jam ab initio, de prodigiis falsorum prophetarum præmonuit (8), mullasque poenas statuit, in con­ ciliis aut in decretis contra magiam (9). — b) Ex Scriplura, quæ (1) Me. i, 23, 27 ; Mt. vm, 28-34 ; ix, 32-34 ; xn, 22-45 ; xv, 22-28 ; xvn, 14-21 ; Lc. xm, 11-17. (2) Mt. iv, 24 ; Mc. i, 32-34 ; Lc. vn, 21 ; vm, 2. Cl. Ortolan, in Dici, théol., art. Démoniaques. (3) Mc. i. 34 ; v 9 sq. ; Le. iv, 41 ; vin. 27-34, etc... 4) Mt. xn, 26 sq. ; Mc. xvi, 17. Cf. Palmieri, th. 34. (5) Mt. x, 1 ; Mc. xvi, 17. — (6) Act. v, 16 ; vm, 6-7 ; xix, 12 sq. (7) Card. Mazzelia, n. 488. (8) 11 Thess. n, 9. (9) A. A. S., a. 1899, p. 1025 ; Plus IX, Ex Encycl. S. OIT., 4 Aug. 1856, Denzinger, n. 1653-1654. Decr. S. Of]., 24 april. 1917 : · An liceat per Medium, ut vocant, vol sine Medio, adhibito vel non hypnotismo, locutionibus aut mani­ festationibus spiritisticis quibuscumque adsistere, etiam speciem honestatis vel pietatis præ se ferentibus, sive interrogando ai'imas aut spiritus, sive audiendo responsa, sive tantum adspiciendo, etiam cum protestatione tacita vel expressa, nullam cum malignis spiritibus partem se habere velle ? »— Negative in omni­ bus; Apud A. A. S., vol. 9, p. 268. 308 ANGELORUM CUM HOMINIBUS COMMERCIUM plura refert : 1) diabolica commercia, eaque absolute prohibet (1) ; 2) facta magica, v. g. de magis segyptiacis, de Simone mago, de Elyma, de puella pythonissa (2). — c) Eæ Palribus, qui sæpe loquuntur de miris effectibus, ope daamonis, productis a paganis et hærcticis (divinationes, ex avium volatu aut ex victimarum visceribus evocationes spirituum et animarum defunctorum, varia oracula, etc.) (3', et gravissime reprehendunt magiæ cri­ men.— d) Er exp'rienlia. Patet enim, in phaenomenis hypnotismi, inagnetismi et spiritismi, multa esse quæ supponunt : 1) causam inlelligentem, 2) omnino dislindam : ab homine, qui certo incapax est quorumdam ex iis portentis : a Deo, qui, sive per se, sive per angelos bonos, sive per animas ijiortuorum, mira patrare, non valet ad nutum cujuslibet histrionis, nec præsertim responsa edere ridicula, absurda ac moralitatis et fidei destructiva. — In praxi maxima adhibenda est prudenlia in dijudicandis factis singulis et in dubiis ad auctoritatem ecclesiasticam recurrendum. 3° Deturne ars vere magica seu facultas cerlo et consianler mira obtinendi, ope dæmonis ? Negant general im theologi, quia dæmones : 1) nec omnipræsentes sunt nec omniscii, ac proinde possunt non advertere aut non attendere signa ab hominibus malis posita ; 2) mendaces sunt et maligni ; quare sæpe fallere possunt nec promissis stare ; 3) nil operari valent nisi Deo per­ mittente, cujus sapientiæ repugnat sinere ut dæmones, certa lege et semper, certis positis signis, certum obtineant effectum (4). (1 ) I Reg. xxvni, 8 sq. ; IV Reg. i, 2 ; Ezech. xxi, 21 ; Lev. xix, 31 ; xx, 27 Deut. xvm, 10-11. (2) Exod. vu, 11 ; vm, 7 ; Act. vm, 9-11 ; xm, 8 ; xvi, 16-18 ; Os. iv, 12. (3) Palmieri, De ord. sup. et laps, ang., th. 35. (4) Ribet, La mystique divine ; Coconnler, L'hypnotisme franc, Paris, 1 898 ; Grasset, L'hypnotisme et la suggestion, Paris, 1903 ; Le spiritisme devant la science, Paris, 1904 ; Méric, Le merveilleux et la science ; De Tonquédec, Intro­ duction à l'etude du merveilleux et du miracle, Paris, Beauchesne ; Lucien Roure, Le merveilleux spirite, 5e éd., Paris, Beauchesne, 1922, et opera ibi citata; Le Spiritisme d'aujourd'hui et d'hier, 2° éd , Beauchesne. 1923 ; in Diet. Apol., art. Spiritisme ; Malnage, La religion Spirite, Paris (Revue des Jeunes), 1921 ; Les principes de la Thêosophie, 1922, ibid. ; Garçonet Vlnchon, Le Diable, Etude historique, critique et médicale, Paris, Gallimard, 1926 (caule legendum), Van der Elst, in Did. Apol., art. Occultisme ; Gardette, in Did. theol., art. Magie ; Hervé, Manuale, t. 1, ubi de miraculo et de prophetia ; Dom Maré­ chaux, Le merveilleux divin et le merveilleux démoniaque, éd. 2, Par is ; O. Leroy. La Lévitation, ed. 2, Juvisy, 1931 ; Les Hommes-Salamandres, Paris, Descléej 1931 ; P- Gearon, O. C. C., Le Spiritisme, sa faillite, Paris, Lethielleux, 1932 PARS III DE HOMINE CAPUT 1 DE HOMINIS NATURA ET ORIGINE TU Homo ex corpore et anima constitutus, medius incedit 33 ' · ·ι’·ι u invisibiles his quidem paulo inferior, illn inter res visibiles et 1 dicta de mundo visibili .! origine; 2) dcapitibus absolvetui · ) > · 3) de eius lapsu hominis elevatione ad ordinem supernatural , 3) de ejus P J,,,,,,;,, seu de peccato originali. ART. I De Hominis natura Dicemus : H de ipso composito humano ; 2) de singul.s elementis constitutivis. De composito humano V Brreres. hominem constare uno tantum ele335. a) Materialists “ds^ribunl vim cogitandi. - b) Panmento, corpore scilæ®’·· A nl animam sensitivam mortalem, Iheistæ singulis lionm ‘,. .. aicunt esse commune omnibus sed principium vHæ 'lcllccll'dæi„‘t substantia emanatum. Ha (intellectus universalis) ei ■ (!) Oen.i, 28 sq.;Ps· v». 5 «· 310 HOMINIS NATURA etiam Theosophi moderni (1). — c) Alii tenent hominem constitui triplici elemento : corpore, anima interiore et spiritu superiore {Pluto Philo, etc.) ; corpore et duplici anima, bona et mala (Manichæi) ; corpore, anima ut principio vilæ vegetativæ et sensitivae, et monte seu spiritu, ut principio vilæ rationalis {Apollinarislx, sæc. 4 ; Avcrrhoistæ, sæc. 12 ; Gunlher ct alii, sæc. 19) (2). — d) Petrus Olivi (f 1298) dicit animam humanam esse unicam, sed constare una materia spirituali et tribus principiis formalibus, quæ hanc camdein materiam determinant. Hæc autem principia formalia, quæ sunt inter se distincta, ab ipsa anima non distin­ guuntur, sed sunt partes ejus essentiales, intellectiva scilicet, sensitiva et vegetative. Jam vero anima rationalis seu humana unitur corpori immediate et formaliler, sed tantum per partem sensitivam ct vegetativam. Ideo anima non unitur formnlitcr corpori per suam essentiam, neque pars intellectiva per se, scilicet per id quod est sibi proprium, informat corpus ; attamen dici potest ipsa anima et ipsa pars intellectiva, uniri corpori idque unione substantiali, intima sed non immediata : 1) quia anima non distinguitur realiter a partibus suis sensitiva et vegelativa ; 2) quia pars intellectiva est « pars substantialis ejusdem substantiæ cujus et corpus est pars substan­ tialis ct... pars substantialis animæ, quæ per sensitivam ct vegeta­ tivam informat corpus ». Boyer, p. 163-165 ; cf. Dici. Iheol., t. 6, p. 546 sq. e) Cartcsius putat animam non uniri corpori nisi per operationem, scilicet ut motor unitur mobili etTheosophi ac Spinlislæ somniant animam ei uniri per inuolucrum in quo, velut in vagina, include­ retur. Doctrina catholica. 336. a) i na es' anima in homine, —· Sæpe contra Apollinarem Ecclesia rejecit pluralitatem animarum, definiendo Christum esse « perlectum in humanitate », « verum hominem », ex an ma raliona i el corpore subsistentem ». Ita S. Da nasus Papa, a. 380, in Synodo Romana; Cone. C alcedonensef a. 451, Constan ΐιιορΊίtanum i , a. 553, Consi, ni, a. 680 ; Symbolum Qu cu ?que ; /J. 65, 148, 216, 290-291, 40. — Idem docent Alexander III, a. 1177 et Innocentius III, a. 1208; D. 393, 422. Ceter m habe ur expressa Ecclesiæ definitio secundum quam Christus assumpsit a mnam « noslra.n, id est rationabilem et intelligibilem », D, ( 5 — et est « consubs anlialis nobis s< ciindum htmaailale.in », 9. 40, 148. 220. — Insuper Ecclesia damnat in Const, iv, a. 870, D. 338, eos omnes qui impudenter dogma­ ti) Mmr Blavatsky, La clef de la Theosnphie, trad, fr., p. 43, 88, 90 ; cf. L. de Grandmaison in Diet. Apol., art. Théosophie, col. 1662. (2) Cl. S. Aug., De duabus animis, c. 12 ; Detract. 1. 1, c. 15, etc. HOMINIS NATURA 311 tizant hominem « duas habere animas », et aperte asserit * Veteri el Novo Test amento unam animam ra ionaPm el inhdpdualem habere hominem doceri ct omnibus deiloquis Patribus et magi­ stris Ecclcsiæ camdem opinionem asseverari ». Denique P u- IX, Ad episcop. \\ ra.istaviensem (Breslau), 30 apr. I860, 1G55, nota, declarat « sententiam, quæ unum in homine pomi υ/'Λ" prmriptu.r . ani nam scilicet rahunalcm, a qua co. pus quoque et moi um et omnem vilam et sensum accipiat, in Dei Ecclesia esse commu­ nissimam atque ductoribus plerisque el proba issimis maxime cum Ecclesiae dogmate ita videri conjunctam, ut hujus sit légitima solaque vera interpretatio, nec proinde sim m or· in /de possit negari ». Ex his clare excluditur aliud principium vitae in homine præter animam rationalem. Cf. ml. v, a. 1512-1517, l). 738. b) Nulura humana essentialiter conslal e.c corpore el anim i ralionali. — Id jam sponte infertur ex præcedentibus declarationibus. Praeterea Toletanum xv, a 688, D 295, diserte docet «unumquem­ que hominem duabus constare substantiis, animæ scilicet el cor­ poris »— Lateranense iv, a. 1295, D. 428, 429, profitetur hominem esse creaturam mixtam, « quasi communem ex spiritu el corpore constilulam » el addit « Jesus Christus... ver s homo factus, ex ani­ ma rationali ct humana carne compositus, una in duabus naturis persona ». — Ex his eliam sequ.Lur animam cl corpus nam con­ stituere personam- id aperte dicitur in S\mbolo Quicumque D. 40 : « Anima rationalis et caro unus esi homo ». c) Anima rationalis est forma corporis humani. — Cone. Vien­ nense definivit, D. 481, « quod quisquis deinceps asserere, defendere seu tenere pertinaciter præsumpseril quod anima rationalis seu intellectiva non sit forma corporis humani per se ct essentialiter, tanquani hæreUcus sil censendus ». Pius IX, ad Archiep. Coi., 15 jun 1857, D 1655, declaravit catholicam doctrinam esse quod homo ■ corpore el anima ita absol­ vatur, ul anima caque rationalis sil vera, per se atque immediata corporis forma ». Secundum definitionem concilii Viennensis, damnantis errorem Oli vi : a) Agitur dc ipsa anima humana seu de anima inlelledioa : Concilium enim identifient id quod Olivi distinguebat : animam rationalem et animam intellectivam. — b) Porro hæc anima esi forma : 1) Vere, seu est vera forma [Pius IX] ; ergo non soluin motor quidam, sed forma in recto et genuino sensu, sui ideo ipsius communicatione actuans el determinans in esse specifico subjectum (corpus) cujus est forma. — 2 Per se, scilicet per seipsam et non lanium per suam unionem cum alio principio formali, vel cum alia parte animæ, sensitiva aut vegtlaliva, quæ esset forma corporis ; igitur non sufficit quod anima intellectiva 312 HOMINIS NATURA dicatur forma hominis, dicenda est forma corporis. — 3) Essenliahler, id est per ipsam suam essentiam, quam corpori commu­ nicat ; ergo non per solam pariem sui, neque per influxum aliquem virtualcm, neque per quamdam operalionem. — 4) Corporis humani, quod itaque, ex sua unione cum anima intellectiva, accipit suum esse corpus humanum, humano modo vivens sentiensquc ct suo modo ad vitam intellectivam hominis concurrens. Igitur anima rationalis una cum corpore constituit unam naturam. Pius IX, addendo vocem « immediata », nil addit doctrinæ Viennensi, sed tantum explicite excludit quamcumque formam intermediam inter animam intellectivam et corpus, quod jam implicite excludebat per verba « vere » et « per se ». Id Pontifex clarius adhuc explicavit per verba supra laudata, D. 1G55, nota. Cf. Cone. Lal. V, D. 738 : Deer S. Off. cont. Rosmini, 1887, D. 1912, 1914. Tota hæc doctrina sic statuitur prop. 16 a S. Cong. Seminario­ rum approbata : « Eadem anima rationalis ita unitur corpori, ut sit ejusdem forma substantialis unica, et per ipsam habet homo ut sit homo et animal et vivens et corpus et substantia et ens. Tribuit igitur anima homini omnem gradum perfectionis essentialem ; insuper communicat corpori actum essendi, quo ipsa est. » Assertio : Homo naturaliter constat corpore organico et anima intellectiva, quæ corporis est vere, per se, essentialiter et imme­ diate forma substantialis. ■ I. — Homo constat corpore et anima intellectiva [Docl. catho­ lica]. 337. A. Probatur ex Ecclesi/e auctoritate, n. 336. B. Probatur Scriptura. — 1° Gen. n, 7 : « Formavit igitur Dominus Deus hominem de limo terræ, et inspiravit in faciem ejus spiraculum vitæ, ct factus est homo in animam viventem. » Deus dicitur fecisse hominem, formando pulverem in corpus, et ipsi inspirando spiraculum vitæ : en duo elementa : unum e mate­ ria formatum, alterum ex ore Dei emissum. Hæc autem elementa illum constituunt hominem, qui factus est ad imaginem et simili­ tudinem Dei, qui præesl et dominatur omnibus animalibus (1), (1) Gen. i, 26-28. H0MJNJ8 NATURA 313 hominem nempe ratione seu intellectu præditum. Erg.O homo essentialiter constat tantum corpore et spiraculo vitæ (1) seu anima intellectiva, quæ in unam naturam et in unum subjectum coalescunt, nam ex utriusque unione statim factus esi homo in animam uiuenlem seu in speciale animal vivum, quod nempe omnem habet miam animalis, et vegeta livam ct sensitivam, et qui­ dem animalis hujus, quod tunc formabatur, scilicet horninis. Hæc demonstratio confirmatur ex locis parallelis, ubi duplex etiam et duplex tantum exhibetur elementum hominis essentiale : 1) corpus, quod est materiale et corruptibile, 2) anima aut spi­ ritus, qui occidi non potest, et, tempore mortis, ad Deum, a quo procedit, revertitur (2). Ex his textibus probatur etiam unitas animæ humanæ : nam principium vitæ intellectivæ est simul principium vitæ sensitivæ et vegetativæ. 2° Insuper « Scriptura tribuit homini tanquam uni subjecto ea quæ sunt propria corporis et quæ propria sunt spiritus... Idem, qui dicitur nasci, mori et resurgere, videre, audire, desideriis carnis flagrare, et hujusmodi, dicitur quoque intelligere, credere, Deum amare et s’milia. Atqui priora sunt corporis, utique ani­ mati, quatenus per ipsum solum exerceri possunt ab alique vivente ; alter sunt propria spiritus. Ergo corpus et spiritus spectant ad horninem. Quia vero idem est qui hæc omnia exercet, ideo ita corpus et spiritus coalescunt ut unum principium, unum suppositum constituant, ideoque et unam naturam ». Palmieri. p. 256. C. Probatur Traditione. — a) Patres dicunt nil aliud esse hominem « quam ex anima ct corpore animal rationale » (S. Jus­ tinus) ; hominum naturam « ex anima immortali constare et corpore », ita ut « unum sit ex utroque animal quod patitur quæcumque anima patitur et corpus » (Athenagoras). — Nil enim aliud est « humanitatis natura nisi caro animata per animam intelligentem » (S. Cyrillus Alex.) (3). (1) < Sive spiraculum accipias pro halitu vitali, qui actus est vitæ, et effectus ac signum exsistentis et informantis animæ, sive accipias pro ipsa anima, perinde est. » Palmieri, Dc creatione, th. 29, p. 257. (2) Eccl. xn, 7 ; Mt. x, 2«. Cf. Ezoch. xxxvn, 7, 10. 13, corpus indicatur per ossa, nervos, cutem, qui « spiritum non habent », ingresso autem in ea spiritu, statim vitam habent et intellectum, quo Dominum agnoscunt. (3) S. Justin., De resurr. 8 ; Tat., Adv. Græc. or. 15 ; Athenag,, De resur. 3d 4 HOMIMS NATURA b) Contra Appollinarem ct alios, ne.gani pluralitatem animarum. — S. Gregor. Nyss. : « Vera el perfecta anima reapse unica quædam est, intelligens, immaterialis, sed per sensus naturæ illi crassæ (corpori) mixta... Idcirco neque sensus extra materiei naturam exist’t, neque facultas intelligens sine sensu actiones suas exercet. » — Gennadius : « Dicimus unam esse eamdemgue animam in homine, quæ et corpus sua societate vivificet, et semelip&am sua ratione disponat, habens in se libertatem arbi­ trii. » — S. Aug., De Cio. Dei, 1. 21, c. 3, n. 2 : « Ab anima est corpori sensus et vita ». — S, J. Damascenus : «Anima... sua natura invisibilis, immortalis, rationalis et intelligens..., organis instructo utens corpore, cui vitam, incrementum, sensum et gignendi vim tribuit, non aliam a se sejunctam mentem habens » (2). D. Probatur ratione. — Naturam dicimus principium suffi­ ciens operationis. Atqui, in præsenti ordine, anima rationalis intclligerc nequit sine sensatione ; ad sensationem autem nec corpus nec anima sufficiunt, sed utrumque elementum requiritur. Ergo ex corpore et anima fit unum piincipium totale operationis seu una natura completa. II. — Anima intellectiva est : 1) vere, per se, essentialiter et 2) immediate forma corporis humani [1) de fide; 2) doctrina catholica]. Probatur thesis : 338. 1° Ex Ecclesiæ documentis jam recitatis, n. 336, videlicet ex declaratione concilii Viennensis contra Pet. J. Olivi, quam denuo proclamavit conc. Lal. V, D. 738 ; necnon ex damnatione Gunlheri a Pio IX. Quæ doctrina continetur et diserte declaratur in prop. 16 a S. Cong. de Seminariis et a Benediclo XV approbata (2o fcb. 1916) «voluti lulæ normæ direct ivæ». Ipsi Patres (η. 337, c) explicite declarant animam intellectivam substantialiter uniri corpori et esse principium vitæ ipsius corporis ; porro hoc est dicere animam esse formam corporis. mort. 15 ; S. Cyr. Alex., ep. 46, 4 ; Journel, 147. 159, 170, 2062. Cf. S. Ir., Adv. hær. 1. 2, c. 33 n. 4 , S. Cyr. Alex., Quod urnis sit Christus ; S J. Damasc , De fide orlh. I. 2, c. 2 ; Journel, 2134, 2349. (1) S. Greg. Nyss., De hom. opi]. 14 ; De anima et resur. ; Gennadius, Liber ecc. do*. 15 ; S. J. Damasc., De fide orlh. I. 2, c. 12 ; Journel, 1021, 1056, 2225, 2357. Multa alia testimonia legere est apud Palmieri, l. cit., p. 259 sq. HOMINIS NATURA 315 2° Ex la parle thesis. — Homo est unum ens simpliciter, unum animal rationale, essentialiter constans duplici principia : corpore nempe organico et anima intellectiva, quæ est in homine primum principium omnis vitæ etiam vegetativæ et sensitivæ, nam statim ac in corpus formatum e limo terræ divinitus immittitur spira­ culum vitæ (nischmath’haim = spiritus vitarum), fit homo in «animam viventem », scilicet in animal vivum speciale exercens operationes triplicis vitæ. Atqui ex duplici elemento non exsurgit unum ens substantiale seu unum ens simpliciter, nisi ea elementa se habeant ad invicem ut materia et forma substantialis. Ergo hæc anima est vera corporis humani forma substantialis. 339. 3° Ex ralione. —a) Ita Eoijer, p. 17G : « Hæc est ratio quam afferunt ipsi Patres : ipsa conscientia experimur idem in nobis esse principium quod sentit et quod ratiocinatur et quod intelligit : dicimus enim pariter : cogito, capite doleo, ambulo, et alia similia. Ergo idem et unum est principium vitæ sensitivæ et intellectivae ; et propter unionem inter vitam sensitivam et vegetativam, idem ostenditur esse piincipium vegetativæ. Sed id quod dat corpori ut vivat et sentiat et sit hominis corpus est forma substantialis corporis ; ergo anima intellectiva, quæ hæc dat corpori humano, est forma corporis, non per aliud, sed per seipsam. » b) 1, q. 76, a. 1 : « Illud, quo primo aliquid operatur, est forma ejus cui operatio tribuitur... Ratio est, quia nihil agit nisi secun­ dum quod est acLu. Unde quo aliquid est actu, eo agit. Manifestum est autem, quod primum quo corpus vivit, est anima. Et cum vita manifestetur secundum diversas operationes in diversis gradibus viventium, id quo primo operamur unumquodque horum operum vitæ, est anima. Anima enim est primum quo nutrimur, et senti­ mus, et movemur secundum locum, et similiter quo primo intelligimus. Hoc ergo principium quo primo intelligimus, sive dicatur intellectus, sive anima intellectiva, est forma corporis. » Sed forma substantialis, quæ scilicet cum re illa cujus est forma, unum facit substantiale, dat illi esse simpliciter el ei unitur per se et immediate, illi nempe communicando suam essentiam (1, q. 76, a. 4 ct 7). Ergo anima intellectiva est per se, essentialiter et immediate forma corporis humani. Corollaria. 340. I. — Rejicienda est trichotomia [1, q. 76, a. 3]. — « Ab 4 316 HOMINIS NATURA eodem enim habet res quod sit ens et quod sit una...Si igitur homo ab alia forma haberet quod sit vivum, scilicet ab anima vegetali, et ab alia forma quod sit animal, scilicet ab anima sensibili, et ab alia quod sit homo, scilicet ab anima rationali, sequeretur quod homo non esset unum simpliciter ». Objiciunt : a) Pluries distinguit Scriptura spiritum ab anima. Ergo implicite videtur negare animam intellectivam esse formam hominis. — 1) Aliquando in Scriptura voces anima et spiritus ut synonyma promiscue adhibentur (1) ; 2) aliquando anima designat partem inferiorem seu sensitivam, spiritus partem superiorem ejusdem animæ (2) ; 3) aliquando anima spiritui opponitur ut natura gratiæ animalis homo ille est qui sola ratione regitur, spiritalis autem qui, divina gratia informatus, motioni obedit Spiritus Sancti (3). Distinguere autem operationes et potentias non est idem ac dividere subjectum, b) Patres in homine distinguunt spiritum seu mentem, animam et corpus (4). — « Cum Patres spiri­ tum in ipso homine tanquam tertium elementum ejus distinguunt, vel vim rationalem propriam hominis, vel donum inlelligunt bupernaturalis sanctificationis, quorum alterutrum ex contextu testimoniorum dignoscitur » Palmieri, p. 275 (5). 341. II. — Rejicienda est forma corporeitatis [1, q. 76, a. 1, 3, 4, 6, 7]. — Juxta Scolistas, corpus, primo (prioritate naturæ) forma­ tur in molem corpoream ex materia prima et forma corporeitatis, et deinde informatur anima rationali, a qua recipit esse humanum et omnem vitam. — Juxta Atomistas, corpus jam compositum ex atomis inter se conjunctis per vires mechanicas et chimicas, fit per animam intellectivam corpus vivum et humanum. — Juxta Thomislas, anima rationalis immediate ipsam materiam primam infor­ mat, ac proinde per earn « homo non solum est homo, sed animal et vivum et corpus et substantia et ens » (6). Sane forma substantialis dat rei esse simpliciter simul atque esse prorsus unum substantiate. Hinc quidquid advenit alicui enti jam in suo esse constituto per formam substantialem, ei accidentaliter advenit, nisi tiahatur in communionem istius esse. Posita ergo forma corporeitatis praeexsistente, corpus jam esset constitutum in suo esse corporis, esset ens simpliciter actu, ideoque anima rationalis superveniens, ei uniretur accidentalitor tantum, et homo (1) Lc. i, 46-47 ; Jo. xi, 33 ; xn, 27, etc. (21 1 Thess. v, 23 ; Heb. iv, 12 ; cf. A. M. Festuglère, O. P., in Jiecherches de science religieuse, oct. 1930, p. 385-Δ15. (3) 1 Cor. ii, 14 sq. ; xv, 44, 46. (4) Orig., in ep. ad Rom. i, 4 ; S. Ephrem., Adv. Scrutatores, serm. 1 8 ; S. Greg. Nyss., De hominis opii. c. 8. (5) S. Iren., Adv. hier. 1. 8, c. 6, n. l ; Tat., Adv. Græc. orat. 13 ; S Greg. Nyss., De hom. op. 14 ; S. Aug., de fide et symbolo, c. 10, n. 23. Journel, 251, 158, 1021, 1563. — (6) S. Th., De spir creat., a. 3 ; 1, q. 76, a. 3. 4, a. 6 et ad 1. HQMINIS NATLRA 317 non esset unum simpliciter sed unum secundum quid. — Hæc adeo liquent ut ipse Palmieri (1), emendans doctrinam suam, scribere non dubitaverit : « Oportet animam esse formam corporis hoc pacto ut ipsa uniatur immediate, essentia sua, malerise...f et propterea anima rationalis sit quoque forma corporeitatis, h. e. intrinsece corpus conslituat, dans materiæ primæ ~z esse corporis, n — Hæc etiam, ut videtur, logice deducuntur ex definitione concilii Viennen­ sis, cujus tamen auctoritate non utimur, cum mens ejus non fuerit damnare Scotis!as et S. Thomæ sententiam docere. — Hæc est doctrina luta et luto sequenda, ut constat ex prop. 16 jam citata, a S. Cong. Seminariorum approbata. 842. III. — Anima intellectiva est Individualis, seu quilibet homo suam habet propriam animam (1, q. 76, a. 2). — Id demonstrandum assumimus contra Panlheisias et contra Averrhoem, qui contendit singulos quidem homines suam habere animam sensitivam e poten­ tia materiæ eductam, sed principium intellectivum esse numerice unum in omnibus. Hæc doctrina rejicienda est : a) Proscribitur a cone. Lal. V, D. 738 : « Damnamus et reprobamus omnes asserentes animam intellectivam... esse... unicam in cunctis hominibus, et hæc in dubium vertentes, cum illa... pro corporum, quibus infunditur, multitudine singulariter multiplicabilis, multiplicata, et multipli­ canda sit. » b) Destruit unitatem naluræ, ut patet, et penitus avertit ordinem moralem : homo enim non est capax meriti et demeriti nisi per animam intellectivam. Si ergo unica est anima in omnibus, nec immortalitas admittenda est, nec remuneratio, nec redemptio. Cf. Mt. X, 28 ; xxvi, 38, 41 ; Mc xiv, 34; 1 Cor. n, 11, etc. 1, q. 76, a. 2. §11. — De singulis elementis constitutivis Praenotanda. 343. I. — De corpore. — Quod corpus hominis sit quid materiale et corruptibile, 1) id tam aperte docetur ubique Scripturarum ut superfluum videatur textus afferre; 2) id constat experientia quotidiana ; 3) id ralione facillime ostenditur, nam quidquid ex par! ibus coalescit, natura corrumpi debet et dissolvi. Hinc demonstratio erit de sola anima. II. — De anima. — Animam dicimus spiritualem et immortalem. A) Spirituale generatim dicit quid independens a materia. Anima autem humana est independens a materia : 1) quia in se (1) De creatione, th. 29, p. 278. 318 HOMINIS NATURA materiae expers est : non est enim substantia materialis, extensa ct divisibilis, neque substantia ex mateiia el forma composita, sed substantia simplex; 2) quia, etsi ad mateiiam ordinetur : nata est enim informare corpus, non tamen a materia pendet : neque in fieri, nam a Deo creatur ; neque in esse, nam, corrupto corpore, permanet ; neque in operari, nam operationes aliquas (intelligcre nempe et velle) exercet absque organo corporeo et in his, etiam in conditione praesenti, intrinsece non pendet a materia, sed exlrinsece lanium ; quocirca forma simpliciter spiritualis dicenda est_ seu forma subsistens. · B) Immortalis esi anima humana, quia, natura sua, est substan­ tialiter incorruptibilis et ideo perpetuam conservationem exspostulal ; non est t amen immortalis ut Deus, qui solus, ex necessitate naluræ, exsistit et vivit, dum anima non permanet nisi in per­ petuum a Deo conservetur in esse ab Ipso recepto. C) Spiritualitalem animæ negarunt Sadducæi (1), Epicurei et Materialists:, imo ct aliqui Patres, vel male spii itualitatem intelligentes, vel materiale dicentes quidquid sub Deo est. — Simpliciter ct pro omnibus immortalitatem animæ negant Mate­ rialists: et Posiliuislæ ; pro non baptizatis, Dodiorll Calvinista (2). D) Spirilualitas animæ proponitur a conc. Lai. IV ; immorta­ litas definitur a Lal. V (3). Ceterum spiritual itas et immortalitas animæ supponuntur ex tota doctrina fidei de præmio et punitione in altera vita. Assertio : Anima humana est spiritualis et im ortalis. I. — Anima est spiritualis [De fide]. 344. A. Prodatur ex auctoritate Ecclesiæ. —Conc. Lal. IV, D. 428, declarat : Deus « sua omnipotenti virtute... de nihilo condidit creaturam... humanam, quasi communem ex spiritu et corpore constitutam. »Conc. Const. Ill, act. 11, definit : « Verbum assumpsisse carnem et animam rationalem atque incorpoream. » Ceterum traditio calhulica, hac de re, semper fuit constans et unanimis. Quare S. Cong. Indicis, D. 1G30, subscribendam A. Bonnett y imposuit prop. seq. : « Ratiocinatio Dei existentiam, (1) Mt. xxii, 23 ; Act. xxm, 8. (2) The Scripture’s account of the eternal rewards or punishment. (3) Donzlnger. 428, 738 ; 1783. HOMINIS NATURA 349 animæ spirilualilalem, hominis libertatem, cum certitudine probare potest. » B. Probatur Scriptura. — 1) Id liquet jam ex textibus in thesi præredenti allatis, ubi anima independent a corpore exhibe­ tur ct materiae omnino expers. — 2,i « Spirilus n seu substantia immunis a materia, vocatur principium hominis, aliud a corpore, quod permanet in esse, etiam dissoluto corpore, ct quo homo in sua specie collocatur (1). Jamvcro principium humanum, a corpore contradistinctum, ipsa est anima. Ergo anima humana independenter a materia exsistit, seu est spiritualis. C. Probatur Traditione. — Juxta Paires, anima est « flatus vitæ incorporalis » (S. Irenæus) ; « intdligcns, immalerialis » (S. Greg. Nyss.). Hinc S. Augustinus : « Incorpoream quoque esse animam... mihi lateor esse persuasum » ’ « anima... ex Deo sic est, ut non sit substantia Dei, et sit incorporea id est non sit corpus, sed spiritus. » — S. J. Damascenus : « Anima est videns, simplex et incorporea substantia, corporis oculorum suapte natura inuisibilis, immortalis, rationalis et intelligens (2). » — Quidam tamen eam dicunt corpus : vel sensu proprio, ct communi aliorum doctrinæ opponuntur : vel sensu omnino improprio, ut Tert. : « Omne quod est, corpus est sui generis : nihil est incorporale nisi quod non est » (3), ut ipse Cassianus, qui, post affirmatam animæ spiritualitatem, concludit « nihil esse incorporeum, nisi Deum solum » (4). D. Probatur ratione. — Operatio sequitur esse essentiæ. Atqui anima humana habet operationem propriam, a materia intrinsece independentem (intelligere «cilicet et velle) : versalur enim circa objectum sine per se immateriale sive abslrachim a con­ ditionibus materiæ, et absque organo corp· rali exercetur. Ergo anima habet esse independent a materia, seu est forma subsis­ tens et spiritualis [1, q. 75, a. 1,2, 5]. ·· (1) Sap. IX, 15 ; Ps. xxx, 6 ; cxi.ii, 4 ; Mt. xxvm, 50 ; Lc. i, 47 ; Act. vu, 59 ; I Cor. n, 11 : xiv, 14 sq., ctc. . (2) S. Iron., Adv. hœr. I. 5, c. 7, n. 1 ; S. Aug., ep. 166, c. 2. n. 4 ; S. Greg. Nyss., De hom. opif. 14 ; S. J. Damasc., De fide orthodoxa, 1. 2, c. 12. Journel, 252, 1438, 1021, 2357. (3) De anima, 22 ; Dc carne Chrirti, 11 ; Adv. Praxearn., 7 ; Journel, 349, 355, 374. Cf. S. Aug., de hær. 86 ; ep. 166, c. 2, n. 2 ; 1 90, c. 4. n. 14 ; Balnvel, in Dici, theol., art. âme, t. 1, col. 977 sq. |4) Collaiiones, coli. 7, c. 13 ; Journel, 2050. I H0MLN1S NATURE 32(1 Π. — Anima humana est immortalis [De flde^. 345. A. Probatur ex auctoritate Ecclesue. — Hanc doctnnam continent : 1) omnia fidei symbola (D. 2 sq., 16, 40, 86), quæ vel carnis resurrectionem profitentur ct vitam æternam seu vitam venturi sæculi, vel sortem fuluram tum bonorum tum malorum declarant ; 2) concilia non pauca, quibus eadem fidei puncta edocentur; ita Lat. IV, loquens de resurrectione ipsorum cor­ porum in line temporum, ut, cum anima, recipiant aut poenam aut gloriam [D. 429]; ita Lal. V D 738, reprobans « omnes asse­ rentes animam intellectivam mortal· m esse, cum illa... cxsisUt... immortalis».—Cetcroquin nemo serio dubitare potest de constanti Ecclesiæ prædicatione in hac re, quæ est fundamentum totius œconomiæ christianæ. B. Probatur Scriptura. —Anima non perit cum corpore, sed, eo dissoluto, persévérai in esse, redit ad Deum qui illam dedit, ut ab eo judicetur, et non solum in fine mundi, sed etiam ante resurrectionem corporis, præmio vel pœna retribuatur juxta opera sua (1). Hanc veritatem aut supponunt aut demonstrant innumera loca Scripturarum, quibus prænunliatur sive ipsa animæ immorta­ litas, sive carnis resurrectio, sive existentia alterius vitæ, perpetuo duraturæ, quam ingreditur anima, statim post separationem a corpore. Cf. t. 4, De Novissimis, t. 1, a. 1. C. Probatur Traditione. — Patres, etiam a primis tempo­ ribus, animæ immortalitatem et vitam æternam unanimi ore credunt et proclamant. Solus Talianus, Adv. Græcos, 13, J. 157, a communi doctrina recedit, asserendo omnes animas vel saltem infidelium mori et cum corporibus esse resurrecturas. Quodsi quandoque quidam Patres (ut. Alhenag., De resurr., 16 ; S. Theoph., Ad Autol., 1. ?, n. 27) videantur hanc veritatem negare vel non reel e loquuntur : quod raro accidit ; vel loquuntur de immortalitate perfecla, cui opponitur quævis mutatio, et sic anima dicitur mori, quia cessat esse secundum aliquid quod antea erat ; vel loquuntur de immortalitate essentiali, quæ soli Deo competit, nam immortalitas animæ non est nisi per partiel* (1) Sap. m, 1 ; v, t eq. ; Mt. x, 28 ; Eccl. xn, 7 ; Philip. 1. 2.1-24 ; Heb. ix, 27 ; Apoc. vu, 9, 10 ; Mt. xvi, 27 ; xxv, 46 ; Lc xvi, 22-25 ; Rom. n, 6 ; Apoc. xxu. 12. HOMINIS NATURA 321 pationcin el a Deo creante et conservante pendet ; vel loquuntur de immortalitate beata, qua carent damnati (1). D. Prodatur ratione. — Anima enim humana corrumpi non potest : neque per se, quia est simplex ; neque per accidens, ad desilionem subjecti a (pio pendet in esse, quia spiritualis est ; neque per annihilalionem, quia non deccl Deum sapientem ac providentem annihilare animam, cui dedit naturam incorrup­ tibilem naturaleque desiderium æternæ beatitudinis [1, q. 75, a. 6 ; in 2 Sciit., d. 19, q. 1, a. 1 ; cf. Janssens, t. 7, p. 74-114j. 346. Objiciunt : Legitur in Eccl., ITI, 19-22 : « Unus interitus esi hominis ct jumentorum, et œguù utriusque conditio. Sicut moritur homo, sic et illa moriuntur... et omnia pergunt ad unum locum. De terra facta sunt et in terram pariter revertuntur. Quis novit si spiritus (iliorum Adam ascendat sursum, et si spiritus jumentorum descendat deorsum ? » a) Alibi (xn, 7) Ecclesiastes diserte docet animæ immortalitatem, quam ideo hic negare non potest. Hinc b) loquitur : 1) vel de sola externa similitudine inter mortem hominum et brutorum, homines enim ct jumenta æqualiter moriuntur et in eorum morte nulla apparet differentia externa ; 2) vel de difficultate sciendi an anima saluelur aut damnetur (2) ; 3) vel de difficultate sciendi, notitia sensuum experimental!, utrum anima humana sit mortalis necne (3) ; 4) vel de negligenlia hominum incautorum, quos improbat, quia non considerant differentiam inter animam brutorum quæ perit, et animam hominis, quæ permanet : « Quis novit» = quis considerat et perpendit (4). Insuper libenter fatemur revelationem de statu post mortem futuro multo imperfectiorem in V. T. quam in N. T. fuisse, quamvis, etiam in V. T., non desint textus quibus sal abunde demonstretur fides immortalitatis, v. g. Job, xix, 25-27, aperte proclamat carnis resurrectionemj Psalmista non semel spem vitæ æternæ manifes­ tat (5). Ipsi patriarcha! vitam præsentem appellant peregrinatio­ nem (G), seu itor quo colliguntur el pergunt ad patres suos (7), (1) Palmlorl, th. 32, n. 6 sq. ; Janssons, t. 7, p. 69-74. (2) Gletmann, comm., in h. I., p. I 72 sq ; S. Hier., eomm. in h. I. (3) Bllluart, diss. 3. a. 2, obj. a : Janssons, t. 7, p. 64-67 (4) Corncly, Ini rod in Sac. Scrip, n, p. 180 sq. Quidam legunt · « Quis atten­ dit, quis videt spiritum hominum qui sursum ascendi! et sputum jumentorum qui’descendit deorsum ? » Hac lectione evanescit difficultas ; at ei repugnant omnes antiqua) versiones el ipse contextus, licet sit conformior massorelico texi ul. (5) Ps. xvi, 15 : xlviii, 15-16, etc. — (6) Gen. 47. 9 ; I Par. xxix, 15. (7) Gen. xv, 15 ; 25, 8, 17 ; 35, 29 ; 49, 29, 3? ; Num. xx, 2'. ; Deui xxxil, 50 ; III Keg. u, 10, xvi, 28 ; 1 Mach. n, 69 ; Act xm, 36 ; U Cor. v, 6, 8 ; Heb. xi, 3, 13-10 ; I Pet. n, 11. TlIPOL, U 1 21 3 4 5 322 HOMINIS NATURA patriam nempe coelestem a longe aspicientes, salutantes, et toto corde appetentes. Scholion : De libertate hominis. 347. Quæ tradit S. Thomas, q. 77-81, de animæ potentiis et operationibus late exponi solent in philosophia. Unde, suppo­ nentes exsistere in homine potentias, ab essentia animæ realiter distinctas, actibus propriis triplicis vitæ, vegetativæ, sensitivæ et intcllectivæ, respondentes, pauca tantum dicemus de libertate. 1° Notio. — Agimus solum de libertate physica, qua voluntas, in prosequendis bonis particularibus ab intellectu propositis, ut cum summo bono connexionem necessariam non habentibus, immunis est non tantum a coactione sed etiam a necessitate naturæ. Hæc ultima immunitas ab intrinseca necessitate, de qua sola hic est sermo, est ipsa libertas indifferentise seu arbitrii. Vi hujus libertatis, voluntas active sese determinat ad volendum unum, præ alio; habet dominium suæ determinationis, sui actus, et hæc ipsa ejus activa determinatio seu electio facit præcise ut volitio terminetur ad hoc objectum præ alio. Hæc porro libertas triplex distinguitur : 1) contradictionis seu exercitii, qua possumus agere vel non agere ; 2) specificationis, qua possumus hoc vel illud agere ; 3) conlrarielatis, qua possumus eligere inter bonum ct malum. Libertas specificationis et contrarietatis fere in idem recidunt : 1) contraria enim sunt quoque specie diversa ; 2) non sunt de essentia libertatis, quæ constituitur sola libertate contradictionis, 1, q. 62, a. 8, ad 3 ; q. 83, a. 3. Ad defectum autem libertatis, in præsenti vita, consequenter ad defect.ibilitatem intellectus, qui proponere valet ut bonum malum aut ut malum bonum, pertinent tum potestas eligendi illud quod apparenter tantum ordinatur ad finem ultimum, tum potestas prosequendi ut finem ultimum aliquid præier Deum. Imo S. Tho­ mas putat dari posse nunc etiam libertatem exercitii quoad beatitudinem : 1-2, q. 5, a. 8, ad 2 ; q. 10, a. 2. 2° Errores. — Libertatem humanam negant omnes Malerialislx et Falalistæ, necnon Reformatores, qui, post Luiherum (Art. 36. D. 776\ et Calvinum (Instil., 1. 2, c. 2, p 4) autumant liberum arbitrium per peccatum originale fuisse absolute destruc­ tum ; denique Jansenislæ qui contendunt voluntatem semper sequi majorem delectationem terrenam aut. cælestcm. Cf. t. 3, ubi de gratia efficaci. HOMINIS NATURA 323 3° Doctrina catholica. — Libertas humana est : 1) dogma fidei fundamentale. Hinc conc. Trid., s. 6, cn. 5, D 815 : « Si quis liberum hominis arbitrium post Adæ peccatum amissum et exstinctum esse dixerit, aut rem esse de .solo titulo, imo titulum sine re... a. s. » ; 2) veritas naturali ralioni pervia (Decr. Indic., 1885, D. 1G50) : «ratiocinatio... hominis libertatem.cum cerliludine probare potest » (1). Assertio : Homo, etiam post Adæ peccatum, veram habet libertatem indifferentiae [De fide']. 348. 1° Constat ex universali Ecclesiae praedicatione et ex multis et variis documentis modo indicatis. 2° Probatur Scriptura. — Eccli. xv, 14 sq. : « Deus ab initio constituit hominem et reliquit illum in manu consilii sui. Adjecit mandata et praecepta sua. Si volueris mandata servare, conserva­ bunt te, et in perpetuum fidem placitam facere.... Ante hominem vita et mors, bonum et malum ; quod placueril ei, dabitur illi » (2). — Eccli. xxxi, 8-10 : « Beatus dives... qui poluil transgredi et non est transgressus, facere mala et non fecit. » — « Si vis ad vitam ingredi, serva mandata » (3). Homo igitur potest agere vel non agere, mandata servare vel non servare, eligere inter bonum et malum, eligere quod placuerit, etc. Ergo est vere liber. — Idem argumentum erui potest ex omnibus locis, ubi est sermo de praeceplis, prohibitionibus, consiliis, prae­ miis, pœnis, etc. Hanc doctrinam ita unanimiter proclamant Patres, ut ipse Calvinus (4) id fateri debuerit : « Voluntatem (Deus) movet, non qualiter multis sæculis traditum est et creditum, ut nostræ postea sit electionis motioni aut obtemperare aut refragari. » Testimonia legere est apud Journel, Ind. theol., n. 221 et 301. 3° Probatur ratione. —a) Ex ipsa natura voluntatis : volun­ tas prosequitur bonum ab intellectu apprehensum et propositum ; ergo voluntas in tantum est libera in quantum judicium rationis indifferens manet seu ad unum non determinatur. Hinc voluntas : (1) Cf. De grat. Dei indic.; Arausic. 7/; prop. damn. Baii et Jamenii ; Vat.,w. 3, en. 3 ; D. 129 sq., 174 sq , 1066 sq., 1094, 1791. 1814. (2) Cf. Gen. iv, 7 sq. ; Dent, xxx, 19 ; Ps. lxxxîii, 11 ; Lc. x, 42. (3) Cf. Mt. xix, 16. Cf. I Cor. vu, 37 ; Il Cor. ix, 7 : Phile m. 14 ; 1 Tim. vi, 11, etc. — (4) Inslit. 1. 2, c. 3, apud Pesch, n. 591. 324 HOMINIS ORIGO 1) necessario appetit id quod sibi praesentatur Lanquam bonum ex omni parle explens appetitum ; 2) libere eligit, inter plura bona quæ judicio mutabili appetenda proponuntur, scilicet inter bona particularia quæ non habent cum summo bono connexionem necessariam, hic et nunc evidentem (1). — b) Ex testimonio conscienliæ : sentimus enim per reflexionem, inter actus nostros alios esse necessarios seu indelibcratos, alios esse deliberatos seu liberos. Experimur nos : 1) ante hos actus, consilium instituere et pro iibitu hoc eligere præ alio, quia volumus ; 2) inter operandum, dhud potuisse agere Sj voluissemus et semper ab mcœpto desistere posse aut oppositum eligere, si vellemus ; imo quædam non eligere, nisi quia volumus. Atqui hæc omnia sunt signa libertatis indubia. Ergo. Cf. Janssens, t. 7, p. 364-386. ART. 11 De Hominis origine Dicemus : 1) de ipsa hominis origine; 2) de unitate generis humani ; 3) de animae creatione et infusione. § 1. — De ipsa hominis origine Praenotanda. 349. A. Errores. — 1) Transformistæ absoluti contendunt totum hominem, sive quoad animam sive quoad corpus, e sola materia, absque ullo Dei interventu, originem ducere, virtute evolutionis naturalis. — 2) Transformistæ mitigati docent corpus hominis ortum esse ex corpore cujusdam animalis. Tunc vel ipsum animal, sub actione legum a Deo conditarum et virium materiæ insitarum, ita gradatim evolutum est donec aptum fuerit ad recipiendam animam rationalem, a Deo quidem immediate creatam et infusam — vel illius animalis virtutem supplevit Deus, ut posset producere organismum aptum ad animam intellectivam '2). B. Doctrina catholica. — a) Immediata animæ crealio ex (1) 1, q. 82. a. 2 ; q. 83. a. 1 ; 1-2, q. 10, a. 2 : q. 13, a. 6 ; De Ver. q. 24, a 1 et 2 ; De Malo, q. 6, a. 1. Cf. Garrlgou-Lagrange, Dieu..., p. 604 sq. ; thes. 21 Cong. Studiorum. (2) Cf. Gulbert et Chlnchole, Lrs origines, chap, v, p 357 sq. ; Goury, Origine et évolution de l'homme Paris. Picard 1927 : A. Slomkowskl, L'état primitif de l'honun· dans la tradition de V Eglise avant S.· Augustin, Paris. Gabalda, 1928 : Messenger. E. C.. op. cit., p. 112 su. ; Paquler, op. rit , p 121-132. χ,β HOMINIS ORIGO 325 nihilo est dogma fidei ex manifesta praedicatione universalis Ecclesiæ (1). — b) Communis et vera (2) doctrina Patrum et theologorum est corpus primi hominis, actione speciali et immediate, a Deo formatum esse ex materia praejacente, nullo interveniente evoluti»ne organica aut specierum transformatione. — Non tamen excluditur (licet non appareat) ministerium angelorum, qui. juxta quosdam Scholasticos, Dei fuissent instrumenta in formatione corporis humani (3). — Accedit : I) quod Leroy, D. D. Bonomelli, Cremonensis episcopus, et Zahm, qui opinionem oppositam ut proba­ bilem defendebant, sententiam suam revocare aut librum a merca­ tura removere debuerunt (4) ; 2) quod Commissio Bibhca, die 30 junii 1909, inter ©a, quæ verilalem habent historicam > recensuerit ί peculiarem hominis, formationem primæ mulieris ex primo homine. » D. 2123. Assertio : Protoparentes a Deo immediate conditi sunt, tu: quoad animam, tum quoad corpus, absque ullo evolutionis con­ cursu. ·· 350. I. — Animam Adami immediate a Deo creatam et infusam esse, jam sufficienter liquet ex thesibus praecedentibus [n. 337339] (idem dicendum de anima Evæ). Si enim sensu obvio et nalurali intelligitur Gen. 22, 7 : « Formavit... et inspiravit... spiraculum vitæ, sequitur : « in plasmatum corpus non aliunde animam avocari, sed immediate a, Deo inspirante infundi, b Janssens, t. 7, p. G38. Id autem clarius patebit ex infra dicendis de animæ singulorum hominum creatione, n. 364 sq. II. — Corpus protoparentum a Deo procesr»it, seclusa quavis evolutione [Sententia communis]. Δ. Constat ex documentis Ecclesiae. 353a. Quædam jam allata sunt, n. 349, quibus addi potest Concilium Coloniense, I860 (tit. IV, cap. 14) : « Primi parentes a Deo immediate conditi sunt. Itaque Scripturæ Sacræ fideique plane adversantem illorum declaramus sententiam, qui asserere non verentur, spontanea naturæ imperfectioris in perfectiorem (1) I.at. iv, Vat., s. 3, cp. 1, cn. 1. Denzlngor, 428, 1783, 1801. (2) Quidam putant doctiinam oppositam Odei divin® adversari. Palmieri, D? erratione, th 28, 3, p. 25« ; Mazzella, prop. 17 ; Plgnataro, p. 258. (3) Palmieri, ibid., 2, p. 24 6. (4) 27 lebr. 1896, 22 oct. 1 898 et 31 maii 1899. 326 HOMINIS ORIGO continuo ultimoque humanam hanc immutatione, hominem, si corpus quidem spectes, prodiisse (Ik » B. Probatur Scriptura. 351 a) En levius: Gen. I, 26-27: «Faciamushominem ad imaginem et similitudinem nostram... Et creavil Deus hominem ad imaginem suam ; ad imaginem Dei creavit illum, masculum et feminam creavit eos. » — n, 7 : « Formavit igitur Dominus Deus hominem de limo terræ, et inspiravit in faciem ejus spiraculum vitæ, et factus est homo in animam viventem. » — n, 21-23 : « Immisit ergo Dominus Deus soporem in Adam ; cumque obdormisset, tulit unam de coslis ejus, et replevit carnem pro ea. Et ædificavil Dominus Deus costam, quam tulerat de Adam, in mulierem; et adduxit earn ad Adam. Dixitque Adam : hoc nunc os ex ossibus meis, et caro de carne mea ; hæc vocabitur virago, quoniam de viro sumpta est. » — m, 19-20 : « In sudore vultus tui, vesceris pane, donec revertaris in lerram, de qua sumplus es ; quia pulvis cs et in pulverem reverteris. Et vocavit Adam nomen uxoris suæ, Heva, eo quod malcr esset eundorum viventium. » b) Explicatio : 1° Plantis et animalibus jam productis, Deus, nova omnino operatione (faciamus, creavit, formavit), produxit hominem, qui ideo antea, neque aclu neque vidule exsistebat ; secus Deus tunc non illum « formavit » sed tantum « perfecit » ; formare enim indicat inchoationem seu initium productionis totius homi­ nis. 2° Corpus primi hominis, per infusionem animæ intellectivae, vilam accepit : « Factus est homo in animam viventem », in animal speciale vivum. Atqui si corpus hominis fuisset terminus evolu­ tionis animalis, vitam jam habuisset, eoque momento homo factus esset tantum in « animal rationale ». 3° Formavit Deus hominem : quoad corpus (de limo terræ) et quoad animam (inspiravit in faciem ejus spiraculum vitæ). Atqui si corpus originem duceret per evolutionem, Deum auctorem non haberet, nisi vel in quantum ab initio Deus creavisset materiam ipsam, cui dedisset virtutem sese evolvendi usque ad ipsum corpus humanum, —vel in quantum, in corpore cujusdam bruti, Deus, hic et nunc, supplevisset virtute sua, id quod ipsi deesset ut esset aptum ad recipiendam animam spiritualem. ? (1 ) Coli. Lac.,t. 5, c d. 2‘j2, a S Sede approbatum, coi. 265-270. HOMINIS ORIGO 327 Sed Scriptura aperte dicit corpus hominis a Deo formatum esse : 1) ex materia jam creata : materia ideo non operatur ad formatio­ nem corporis humani, sed patitur tantum operationem divinam (ex qua) ; 2) ex materia clare et in individuo designata, scilicet non ex carne felis vel simiæ, sed ex « limo trrræ », juxta textum hcbræum, ex « pulvere de terra » : formavit Deus « haadarn pulverein cx haadamah » = terrenum pulverem de terra. Ergo corpus hominis factum est immediate ex pulvere : ex communi enim usu miteria ex qua aliquid dicitur fieri, semper intelligitur materia proxima (1). 4° Confirmatur ex mullis locis, in quibus, originem corporis humani referer s, Scriptura semper et unice « terram », α humum » nominat (2). 5° Confirmatur ex productione mulieris. Corpus Evæ a Deo factum est non per evolutionem animalium : secus, viro producto, falso diceretur (Gcn. n, 20) : « Adæ vero non inveniebatur adjutor similis ejus », evolutio enim naturaliter determinata fuisset ad speciei conditionem seu ad utrumque sexum. Sed immediate factum est, a Deo, speciali quidem operatione a productione viri distincta, nempe ex costa Adx, uti clare indicat : 1) Genesis, a cujus sensu litterali non licet recedere (3) ; 2) Tra­ ditio universa, quæ id semper professus est (4) : 3) Apostolus dicens, I Cor. xi, 8 sq. : « Non enim vir ex muliere, sed mulier ex viro. Etenim non est creatus vir propter mulierem, sed mulier propter virum. » Quarc Adamus, a Deo inspiratus, exclamat : « Hoc nunc os de ossibus meis et caro de carne mea » et Eva voca­ tur « virago, quoniam de viro sumpta est (ischa — vira, ab isch = vir). Sed si Evæ corpuc immediate a Deo factum est, nulla inter­ veniente evolutione, nemo admittet corpus Adæ alia ratione forma­ tum es e. Ergo. Cf. Tob. vm, 8 ; Mt. xix, 4 G ; I Tim. n. 13 ; Act. xvii, 26. C. Probatur Traditione. 352. Putres unanimiter consentiunt in interpretatione narra­ ti) Palmieri, th. 28. p. 249 ; A. d’AIès, in Diet, apol., art. Homme, col. 458462 ; Plrot, in Did. de la Bible (supp.), art. Adam, col. 90 sq. (2) Gen. in, 19, 23 ; Job x, 9 ; Ps. ch, 14 ; Is. 64, 8 ; Eccl. xn, 7 ; Sap. vn, 1 ; Eccli. xvn, 1 ; xxxm, 10 ; 1 Cor. xv, 47. (3) Comm. Bibl., Denzinger, 2123. (4) Excepto Cajet ano, comm, in h. 1. et paucis aliis ; vidcsis explicationem singularem quam dat Messenger, p. 269-273. 328 HOMINIS ORIGO Lionis mosaicæ, lilleraliler intelligentes quæ de formatione proLoparentum in ea continentur (1). a) Omnes Patres, Origene forte excepto, dicunt Adami corpus a Deo formatum esse de limo lcrræ. Ita 5. Irenæus, Adv. hær. I. 5, c. 3, η. 2 ; Aphraales, Deni. 8, n. 6 ; S. J. Chrys., in Geu. hom. 12, n. 4 5, horn. 13, η. 1 ; J. 250, 087, 1149, etc. b) Omnes item docent Evæ corpus a Deo factum esse e costa Adæ. lia v. g. S. Ephræm, in Gen. 2 ; S. Arnbr., De Parad. c. 10, η. 48 ; S. Aug., in Jo. tract. 9, n. 10, De Gen. ad litt., 1. 9, c. 15, n. 26 ; primo hæsitaverat in Gen. 1; C.Manich. 1. 2, c. 12, n. 17; J. 723, 1278, 1814, 1702, 1543. — Et exinde inferunt unitatem naturae humanæ ; ita Theodoret., Græ.c. a/J. curai., J. 2147 : « Ne diversas esse hominum naturas existimaret quispiam..., mulierem non aliunde formavit, sed ex viro illius effingendæ materiam desumpsit ». c) Quinimo excellenliam el dignitatem hominis demonstrant ex eo solo quod cetera entia Deus creaverit ex jussu tantum et imperio suæ voluntatis, dum corpus humanum quasi propria manu formavit, id est peculiari operatione. Ita Terlutlianus, De carnis resurr. 5 ; S. J. Chrys. in Gen. hom. 13, n. 1 ; S. Grcg. Nyss., or. 2 in hom. procreat., sub initio ; J. Ind. theol. 225, 226. Ita S. Hilarius, in Ps. 118, n. 4-5 : « Hinc in prophetico dictu : « manus tuæ fecerunt me », ingens humanæ originis privilegium continetur... Egregium hoc itaque et præclarum in homine est, quia a ceteris dignitate operationis excipitur.’» D. Probatur ratione. 353. 1° Prior hypothesis evolutionism! mitigati : A. Theologice videtur temeraria. — a) Contradicit enim sensui obvio Scripturæ et Traditionis, a quo recedere non licet absque ratione gravi. — b) Practice reprobata est, non quidem a magisterio solemni Ecclesiae, quæ hucusque, hac de re, nil definivit, sed a Congregationibus Pomanis, quæ prohibuerunt ne scriptores catho­ lici eam propugnarent. — c) Opponitur decrelo Comm. Biblicæ, quæ : 1) manifesto exigit, in productione prima hominis ct mulieris, interventum Dei specialem et immediatum ; 2) docendo verbs « formationem primæ mulieris ex primo homine » lilleraliler esse accipienda, sal clare, ut videtur, omnem excludit evolutionem ; 3) recensendo hæc duo [creationem hominis ct formationem mulie(1) Cf. Messenger, op. cit.,p. 120 sq., qui tamen immerito supponit ££. Gregor. Nyss., Chrysostom um et Augustinum aliquem admisisse evolutionismum in formatione eorporis Adami. HOMINIS ORIGO 329 risj inter facta, quæ christianæ religionis fundamenta attingunt, insinuare videtur, ni fallor, sensum traditionalem esse omnino amplectendum. — d) Contradicit dogmati de peccato originali. : ex eo enim dogmate omnino certum est totum genus humanum descendere ab uno pare, nempe ex protoparentibus (thes. seq.). Quomodo id cohaerere possit cum doctrina evolutionistarum ? Videant ipsi, nam, secundum illorum principia, integra fere species inferior debuisset paulatim perfici ct originem dare non duobus tantum sed mullis individuis speciei humanæ. B. Philosophice esi saltem improbabilis. — Etenim : a) Sanæ philosophiae videtur contradicere : siquidem effectus nequit superare causam. Atqui, cum omne compositum operetur secundum for­ mam qua talis est speciei, virlus generaliva semper proportionatur naluræ ipsius compositi. Ergo, corpus, e composito non humano productum, non videtur posse informari anima humana, nisi antea per actionem Dei specialem immutetur et aptetur. — b) Dtito quod non absolute repugnet Deum infudisse animam rationalem in corpore bruti, quod sub influxu divino, ad evolutionis stadium sufficiens pervenisset, nonne tamen necessarius fuisset specialis Dei interventus ad expellendam animam belluinam ut ei substi­ tueret animam spiritualem, quod quidem magis repugnat quam modus traditionalis exponendi formationem hominis. C. Scienliflce non probatur. — Experientia enim et historia constat species naturales semper retinere speciei characteres, nec unquam dedisse locum sive repente sive lente et successive, novis omnino speciebus ; constat quoque organismum humanum physio­ logice unicum esse et longe diversum a quocumque alio organismo (positione verticali, structura manus, nervoso systemate, organis loquelæ, etc...) nec unquam nec ullibi apparuisse intermedia illa animalia quæ exhibeant progressum e corpore bruti usque ad corpus humanum (1). Ergo. 2° Posterior hypothesis, in qua Deus aut mutasset virtutem semi­ nalem alicujus bruti, ut valuisset corpus producere aptum ad recipiendam animam intellectualem aut ipsum bruti organismum transformasset in organismum humanum, theorelice forte absolute non repugnat : Deus enim potuisset corpus humanum formare ex (1) Cf. Do Quatrefages. L'espèce humaine, Paris, 1878 ; Henri Joly, L'homme et l'animal, Paris, Hache lie ; Daumont, Les preuves, les principes et les U miles de révolution ; Gulbert et Chinchole, p. 392 sq. ; A. Breltung, ia Cregorianum, dec. 192(5 ; Malnage, Les religions de la Préhistoire, p. 1 54 ; Plrot, in Diet, de la Bible (Supplément), art. Adam et la Bible ; R. do Slnéty, in Diet. Apol., art. Transformisme», col. 1 836-1 85 8 ; Ami du Clergé, 1923, p. 129· 130 ; 1 928. 24 maii 1928, p. 321-327 ; Ed. Lo Roy, Les origines humaines ct l'évolution de l'intelli­ gence, Paris, Boivin, 1 9Î8 ; relut, ab. A. Lemonnyer, in La vie intellectuelle, mart. 1929, p. 558 571 ; G. K. Chertcrton, L'Homme étemel (Le Roseau d*or), Plon, 1 927 ; in Revue Universelle, 1 oct. 1926, Le Pithécanthrope et les piofesscurs ; P. L. Méllzan, in Revue Thomiste, mars-avril 1929, p. 166 sq. ; Vialleton, L'origine des êtres vivants..., passim ; Boyer, p. 202-210. UNITAS GENERIS HUMANI 330 corpore bruti non secus ac ex limo terræ. At practice : a) Contra­ dicit sensui obvio Scripturae et Traditionis, quæ non solum silent de illo, quem ponit, Dei interventu, sed alium omnino diversum prædicant ; b) est gratuita hypothesis, nil habens commune cum theoria evolutionis nec ullum habens fundamentum solidum in scientia. 354. N. B. — 1) Non dicit Moyses corpus hominis formatum esse prius, priori! ate temporis, et postea infusam animam ; imo ratio­ nabilius est admittere formationem corporis et creationem animæ simul factam esse, ut exhibetur in Gen. i, 27 (1). — 2) Ex Gen. i, 27-28 ; m, 22-25 patet jam ab inii io, et non tantum post peccatum, ut quidam voluerunt, genus humanum propagatum iri per unionem manlalcm, et protoparentes in ætate adultu conditos esse (2). § II. — De Unitate generis humani Status quaestionis. 355. A. Errores. — 1) Præ-Adamilæ, duce Isaac de la Pcy· rère (3), æslimant virum quemdam et feminam (Gen. i, 27), exstitisse ante Adamum, fuisseque Gentilium parentes ; Adamum et Evam (Gen. n 7 sq.) postea creatos et Judæorum paren­ tes. —*2) Co-Adamilæ contendunt Deum creasse plures hominum familias, Adamo coævas ; quibus assimilandi sunt Polygenislæ, qui, attentis hominum diversitate aut multitudine, negant omnes homines ex uno pare oiiri potuisse (4). B. doctrina catholica, — Communis nostra origo ex Adamo est de. fide : tum ex universali Ecclesiae prædicatione, tum quia implicite saltem definita est in conc. Trid., s. 5, cn. 2, 3, 4, D. 789 sq., docente peccatum originale universaliter contrahi a tota Adæ propagine, quæ ex Adam traxit culpam Baptismo abluendam. Hinc in Conc. Vaticano præparatus erat canon : « Si quis univer­ sum genus humanum ab uno protoparente Adam ortum esse negaverit, a. s. » Assertio : Adam fuit primus homo et ex eo totum genus huma­ num originem ducit [De fide]. 356. Thesis intclligenda est de Icrra nostra et de nosira epocha, (1) 1, q. 90, a. 4 ; q. 31, a. 4, ad 3. — (2) Plgnataro, p. 301 sq. (3) Systema theol.Præadamitarum hypulhcsi, 1655. (4) Gulbert et Chlnchole, Les origines. chap, vi, p. 415 sq. ; cf. Ed. Le Roy et A. Lemonnyer, toc. cil. ; A. et J. Bouyssonlo, in Diet, thiol., art. Polygénisme ; E. Amann, ihi, art. Préadamites. UNITAS GENERIS HUMANI 331 cujus initium narrat bexæmeron Mnysis. Quodsi quidam admit­ tant aut alios fuisse homines, ante Adamum, jam ante creationem Adami cxslim Los (1), sed ab Adamo Lotum oenus humanum nunc originem habere, aul esse in astris et {danetis creaturas ratio­ nales (2), eorum sententiæ, quæ fidem non lædit, nullam nolam inurere volumus. Tota thesis, quæ certo constat ex doctrina Eecclcsiæ, n. 355 B, ita aliunde probari potest : A, Probatur Scriptura. 357.1° Adam fuit primus homo. — a) Deus enim, jam absoluta creatione aliorum omnium entium (Gen. i, 2G sq ), creat hominem ad sui imaginem et similitudinem, ut praesit universae leiræ. Hic homo est igitur primus homo — Peifectis cælo et. teira et omni ornatu eorum, adhuc « homo non erui qui operaretur teiram » (Gen. n, 5 sq.) et stat im dcsci ibitur creatio hujus hominis, qui ideo est primus. Quæ quidem ut vera sint, omnino ncccsse est hos textus de eodrm homine intelligi, secus, ante Adamum (cap. 2), alius fuisset homo qui operabatur terram, et Adæ inventus esset adjutor similis ejus (n, 20). Cf. Gen. v, 1 sq. b) Sap. x, 1-2 : « Hæc (Sapientia) illum, qui primus formatus est a Deo, pater orbis terrarum, cum t>olus esset creatus, custo­ divit et eduxit illum a delicto suo. « llic est itaque Adamus, qui, antequam fuissent alii homines, praeceptum Domini in paradiso transgressus est. Hinc Dominus (Mt. xix, 4): «Qui fecit hominem ab initio, masculum et feminam fecit eos. <» Ergo o rursus Adamus est homo ab initio, ante quem nullus exsistebat. c) Denique dogma peccati originalis [Bom. v, 12 sq. ; I Cor. xv, 22] (3) supponit omnium hominum patrem et caput esse Adamum, cujus creatio in Genesi proponitur tanquam effectio hominis per antonomasiam (hominem cum articulo), ita ut Deus, creans Adamum, exhibeatur ut creans genus humanum. — Illi enim omnes et soli peccatum originale contrahunt qui ex Adamo ct Eva originem ducunt ; atqui universum genus humanam (B. Vir­ gine excepta) peccatum originale contrahit. Ergo omne genus humanum originem ducit ab Adamo et Eva (Infra, n. 413 sq ). (1 ) Do Valroger, Fabre d’EnvIeu, Les origines de la terre et de l'homme, d’après la Cible et d’après la science, Paris, 1873. (2) Flammarion, Socchl, Bougaud, Monsabré. (3) Conc. Arausic. n, can. 2 ; Denzlnger, 175 et 789 sq. 332 UNITAS GENERIS HUMANI 2° Ex co totum genus humanum. — 1) Adami uxor Eva voca tur « eo quod mater esset eundorum viventium x», i. e. hominum (Gen. ni, ‘20) — 2) Omnium gentium genesis semper ab uno capite : Adamo, incipit (1) —3) Act. xvii, 24, 26 : « Deus... fecit ex uno (ίς έν'ες αίματος : ex una stirpe) omne genus humanum inhabitare super universam faciem terræ. » 358. Objiciunt : a) Abel erat pastor ovium (Gen. iv, 2). Ergo jam aderant alii homines contra quos defendendae erant oves. — b) Cain a Deo signatur ne occidatur ab aliis ; uxorem ducit et civitatem ædificat [Gcn. iv, 14-17]. Ergo rursus alii exsistebant homines. 1) Non omnes Adæ filios enumerat Scriptura, sed cos tantum quos, ob specialem rationem, mentione dignos judicat : ita, præler Abel, Cain ct Seth, nullum alium filium nominat Adæ, qui tamen dicitur genuisse filios et filias [Gen. v, 4]. — 2) Conjugium cum sorore non opponitur juri naturali primario ; quare, compellente necessitate, ab initio fuit licitum (2). — 3) Civitas illa erat tantum nagus quidam rusticus, ad quem aedificandum certo jam inveniepantur incolæ, inter fratres, filios et nepotes Cain, præserlim si, ul brbitrantur docti homines, hæc («vitas facta non est nisi anno airciler 400 vel 500 (3). B. Probatur Traditione. 359. Patres unanimiler docent totum genus humanum ab Adamo et Eva descendere, et ipsam Evam e costa Adæ factam esse, ut sciremus « esse unum caput in mundo », « unum fontem generis humani ». Ita S. Ephnern, Interpr. in S. Scrip, in Gen. n. 2 ; S. Arnbr. De Parad., c. 10. n. 48 ; J. 723, 1278 ; ita S. Aug., in Jo. tr. 9, n. 10 ; Theodorclus, Græc. aiï. cur. sermo 5 ; J. 1813, 2147, etc. Corollaria. I. — Omnes homines ad eamdem naturam et speciem pertinent, 360. a) Probatur ratione. — 1) Unitas originis secum fert unita­ tem speciei : naturali enim generatione nonnisi una et eadem com­ municatur natura. Atqui omnes homines originem ducunt ex Adamo. Ergo. — 2) Ceterum quando decst similitudo specifica, « constat prolem genitam vel carere fecunditate, vel, paucas post (1) Gen. iv, v ; I Paralip. i, 1 sq.,etc... (2) CI. S. Aug., De civ. Dei, l. 15, c. 16 ; S. Th., Suppi., q. 54, a. 3. (3) S. Aug., De civ. Dei. 1. 15. o. 8. . +M· UNITAS GENERIS HUMANI 333 generationes, prolem ex integro redire ad alterutrum typum vel patris vel matris » (1). b) Probatur experientia. — Notum est varias hominum stirpes habere communes characteres specifice proprios : anatomicam corporis structuram, physiologicas functiones, loquelam, vitam intellectualem et moralem et religiosam, etc., et inter eas connubia non modo fecunda esse, sed fecundiora quam inter individua ejusdem stirpis. — Nec obstat multitudo hominum : « Si enim quodlibet par conjugum sex filios gigneret, post 450 annos, ades­ sent plus quam 2.000 millionum hominum. Ergo post tot millia annorum certe sine ullo miraculo nunc possunt adesse 1.500 milliones. » Pesch, n. 1 GO. Diversitas vero coloris ct capillorum, provenit ex pigmento quodam, quod infra cutem invenitur et sub influxu solis, frigoris et humidi, vitæque generis, evoJvitur. — Discrimina, ex cerebri volumine et pondere vel ex faciali angulo desumpta, facile expli­ cantur ex vitæ genere, ex labore intellectuali et ex hæreditate, séd et in eadem stirpe eodem gradu inveniuntur. — Diversitas linguarum, quarum primitiva unitas scicntifice magis in dies proba­ bilis apparet, diversitatem speciei eo minus indicat quod reperitur etiam inter homines ejusdem stirpis, coloris, etc. (2). — Denique difficultates geographicae, quæ olim a multis urgebantur, vix adhuc moventur. II. — De antiquitate generis humani. 361. a) Hac de re : 1) Nihil positive definivit Scriptura, cujus mens non erat chronologiam accurate tradere, et quæ multas habet lacunas ct variationes : v. g. ab Adam ad Christum ponit 3.000 an­ nos juxta textum hebræum, 6.000 juxta græcum. 2) Nihil dixit Ecclesia, quæ ita parum curare videtur de chronologia, ut in Vul­ gata proponat 4.004 annos ab hominis creatione ad Christi nativi­ tatem, et in Martyrologio 5.119 annos computet, partim sequens versionem LXX, partim alios textus. b) Ex palæonlologia ct gcologia id tantum certum est : scilicet ' hominem antiquiorem esse quam olim communiter credebant ; de epocha aulem certa maxima est opinionum varietas. Quærant igitur et dicant peritiores, dummodo intra veræ scientiæ limites maneant (3). (1) Palmieri, th. 30, p. 280 ; Gulbert.in Diet. Apol., art. Homme, col. 492-501. (2) Posch, η. 158 sq. ; Guibert et Chlnchole, p. 420 sq. ; cf. Létard, Cuénot.etc., Hérédité et race, éd. du Cerf, 1 931. (3) Gulbert et Chlnchole, Les origines, chap, vt, p. 44 9 sq. ; Termier, La joie de connaître, Paris, 1926, p. 270 sq. ; J. do Morgan, La Préhistoire orientale (op. posthumum h L. Germain oditum), Paris, Gculhner, 1925, c. 2 et 3 ;, Goury, L'origine et l'évolution de l'homme, p. 375 ; De Slnéty, in Diet. Apol. art. Transformisme. ORIGO ANIMÆ HUMANÆ 334 § III. — De origine animæ humanæ Errores. 362. a) Emanalislæ seu Panlheistæ dicunt animam humanam esse particulam Dei aut modum quemdam accidentalem divinæ substantial Ita Pythagoras, Stoici, Manichaei, etc... b) Traducianistæ seu Generatianistæ contendunt animas protoparentuni a Deo fuisse immediate creatas, animas autem reliquo­ rum hominum a parentibus oriri per generationem, aut ex ipso semine corporali (Traducianistæ), aut ex ipsa parentum anima (Generatianistæ) (1). Hunc errorem renovarunt l\lee et Hermes, ut facilius explicarent peccatum originale (D. 1620). Generatianismo affines sunl : 1) Sententia Frohschammer, secun­ dum quam parentes ipsi, potestate sibi a Deo tradita, animam filiorum e nihilo producerent ; ‘2) Sententia Hosmini dicentis ani­ mam, prout vegetativa est et sensitiva, generatione traduci, et postea intellectivam divinitus fieri. c) Præexisienlianistæ : 1) Alii, ut Origenistæ et Priscillianislæ, putant omnes animas ab initio ut puros spiritus creatas fuisse, sed postea, in poenam peccati commissi, in corporibus inclusas fuisse ; 2) Alii, ut Plato, Philo, Gnoslici, Nemesius, Fani, docent solam prxcxislenliam animarum, absque figmento peccati in statu puræ spiritualitatis commissi. Doctrina catholica. 363. a) Emanalismus est manifeste hærelieus et per professio­ nem fidei Leonis IX (1503) aperte rejicitur I Denz. 348]. b) Traducianismus a S. Anastasia II, Denz. 170, proscribitur (498) ; generulianismus autem damnatur (D. 533) a Benedicto XII (1341) inter errore' Armenorum, Armeni autem Episcopi respon­ derunt : « Hic error, quod anima propagetur ab anima patris sui, sicut corpus a corpore..., semper fuit excommunicatus in ecclesia Armenorum, et maledicius sit (2). ï Op us Frohschammer fuit in Indicem relatum et a Pio IX da H natum ia Brevi ad Archie.p. Monae., 11 dec. 1862 ; eententiaque Rosmini reprobata est in Deer. S. Off., 14 dec. 1887, D. 1910, 1911. c) Præcxistentianismus Origenis et Priscillianistarum a Vigilio (513) et a concilio Bracarensi (561) ut hærelieus rcjicitur(£>enz. 203, 2361. (1) Ita Appollinarlstæ ; Tert, dubitative, de anima, c. 1 9 ; S. Aug., ep. 166, de anima' origine, 1. 4, c. 2 ; cl. Palmieri, th. 31, p. 294 sq. ; Tlxeront, Hist, de* dogmes, t. 2, p. 477 sq. ; Balnvel, in Diet, théol., art. Aine, col. 977 sq. (2) Mansi, t. 25, 1193 ORIGO ANIMÆ HUMANÆ 335 Simplex autem animarum præexistentia’contradicit’doctrinæ Ecclesiæ de anima, corporis forma, pro corporum quibus infun­ ditur, multitudine singulariter multiplicanda. Hinc Alexan­ der VII, D. 1900, laudat pietatem fidelium qui sentiunt Beat® Virginis Mariæ « animam, in primo instanti creationis atque infusionis in corpus, fuisse... a macula peccati originalis praeserva­ bam immunem ». Quare : 1) Saltem theologice cerium, est singulas animas a Deo creari, nam, ut ait concilium Coloniense ultimum, c. 14: « Dubium esse nequit, e conciliorum mente, anima rationali a Deo creata, omnes vitæ nostræ operationes perfici ». — 2) De fide est animam non infundi corporibus propter peccatum commissum ; et saltem doctrina est catholici animas non præexistere infusioni in corpus. In conc. Vaticano præparatum erat schema : « anima a Deo in singulis (hominibus) de nouo creata infunditur » (1). Assertio ; Singulæ animæ a Deo creantur idque quum corpo­ ribus infunduntur. 1. — Singulæ animæ a Deo creantur ; Doclrina catholica] 364. A. Probatur ex auctoritate Ecclesiæ. — Fides Eccle­ siæ de singularum animarum creatione, jam a primis temporibus sat aperte elucet Ita habet < Libellas in modum symboli » (circa med. sæc 5) : « Animam autem hominis non divinam esse sub­ stantiam vel Dei partem, sed creaturam dicimus dioina uolunlale creatam. » Et in symbolo fidei Leonis IX, 1053, legitur : « Animam non esse partem Dei, sed ex nihilo creatam,... credo et prædico. » [Denz. 20, 348). S. Anastasius II, D. 170, rejicit traducianismum quorumdam Galliæ haereticorum qui volebant « quod humano generi parentes, ut ex materiali fæce tradunt corpora, ita etiam vitalis animæ spiritum tribuant ». Generatianismus damnatur a Benedicto XII, qui, inter errores Armenorum recenset theoriam, juxta quam « anima humana filii propagatur ab anima patris sui, sicut corpus a corpore, et angelus unus ab alio. » [Denz.4 533.] (1) CoU. Lac. vn, p. 555. Cf. Vacant, Etudes théol. sur les constitutions. etc., t. 1, p. 238 sq. 336 ORIGO ANIMÆ IIUMANÆ 9 Denique anima non creatur insiru ment aliter a parentibus, ul somniabat Frolischammer, nec generatione^ traducitur, ut est uegelaliua et sensiliua, ut postea, divinitus^fiat intellectiva : hæc enim sententia Bosmini reprobata est. Sed, ut dictum est in synodo Arincnorum : « Animæ noviter creantur a Deo et in tempore animandi simul fit creatio de novo a Deo et positio in corpore. » B. Suadetur Scriptura. — a) Animam Adami vere a Deo creatam.esse, liquet ex dictis : Deus enim [Gen. n, 7] : « inspiravit in faciem ejus spiraculum vitæ et factus est homo in animam viuenlern. » « Ibi, inquit Boycr, p. 145, opponitur modus produc­ tionis corporis, quod ex terra formatur, modo productionis animæ, quæ directa et immediata inspiratione divina, hoc est com­ municatione immediata divinæ Lucis, non quidem per emana­ tionem pantheisticam, quod in se repugnat et toti Scripturæ contradicit, sed per productionem ex nihilo, seu per strictam creationem efficitur. — Pariter in capite primo, ubi narratur productio plantarum et animalium, dicitur : « Germinet terra herbam... Producant aquæ reptile... Producat terra animam viventem... » Cum vero de productione hominis agitur, dicitur simpliciter . α Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram [Gen. i, 6]. Quod manifestum et intentum discrimen sine causa exsisteret, si anima non ex nihilo producta esset ; nam si anima ex potentiis maleriæ educta esset, eodem modo ac bestiæ et plantæ totus homo factus esset. — Denique emphasis quacum homo dicitur factus esse ad imaginem Dei idem exigit : « Et crea­ vit Deus hominem ad imaginem suam, ad imaginem Dei creavit illum » [Gen. i, 26-27] ; etenim, si anima esscl forma materialis (ut necessario esset, si ex materia educeretur) non esset speciali modo Dei similitudo, nec nomen imaginis mereretur. » b) Animas singulas a Deo creari demonstrare conatur S. Hiero­ nymus (1) ex textibus : 1) Eccl. xn, 7 « Spiritus redeat ad Deum, qui dedit illum » ; — 2) Ps. xxxn, 15 « Qui (Deus) finxit sigillalim corda eorum » ; — 3) Is. lvii, 16 « Spiritus a facie mea egredietur, et flatus ego faciam. » Cf. Sap. x, 11 ; II Machab. vu, 22. Be enim vera, in his textibus, ac præsertim Eccl. xn,7, Deus solus indicatur ut origo animæ ; atqui anima ab Ipso non procedit per emanationem intiinsecam ; ergo ab Ipso producitur per (1) In Eccl. XII, 7 ; Cont. Joan. Hier. η. 22, Journel, 1385. 0H1G0 ANIMÆ HUMANÆ 337 actum voluntatis, quo communicatur ex nihilo participatio divinæ intellectualitatis et spiritualité tis. — Multi tamen, post S. Augustinum (1), cum S. Bellarmino (2), hæc argumenta non habent ut plane convincentia, quia nil expresse dicunt de modo quo animæ sint a Deo conditæ. 365. C. Probatur Traditione. — 1° Universa Traditio exclu­ dit emanatismum et pantheismum : anima, ait S. Augustinus, «ex Deo sic est ut non sit substantia Dei..., non de substantia Dei genita, nec de substantia Dei procedens, sed facia a Deo » (3). 2° Exorta hæresi pclagiana, pauci inter Patres vel traducianismum spiritualem docuerunt, vel dubii hæserunt quantum ad immediatam singularum animarum creationem (4). 3° Plerigue autem Paires et Scholastici omnes : a) Rejiciunt Iraducianisrnum sive materialem sive spiritualem. Ita Lactantius : « Nasci... de animis anima non potest, quia ex re tenui et incomprehensibili [i. e. immateriali] nihil potest decedere. Itaque serendarum animarum ratio uni ac soli Deo subjacet. » — S. Hilarius : « Anima omnis opus Dei est, carnis vero generatio semper ex carne est. » — S. Gregorius Naz. ; S. Ambrosius ; S. Cyrillus Alex. : « Matres... in utero quidem carnem gestant ;... Deus, vero corpusculo, modo quem ipse novit, spirilum. in/undil.» — Gennadius : Animæ « non cum corporibus per coitum semi­ nantur (5) ». b) Créai ianismum docent : 1) Modo generali, ut S. Hilarius, et S. Greg. Nazianz., textibus modo citatis, ut S. Caesarius, Dial. 2, 102 ; S. Hier., C. J. Hier., 22 ; S. Aug., C. Fortunat. Manich. 13 ; J. 805, 1385, 1559. — 2) Diserlis uerbis : ita Aphraates, Dem. 6, 14 : « Spiritus... in homine creclur. nec morietur unquam ». — Const. Apostolorum, 1, 5, c. 7, n. 19 : Homini datur « ex nihilo anima », quam « ex non ente creans ipsi indit » Deus. Ita S. J. Chrys., hom. 23 in Var. ; S. Hier., in Eccl. xn, 7 ; Theodoretus, Græc. aft. curat., serm. 4. J. 683. 1232, 2146. (1 ) De anima et ejus origine,!. 1, c. 14. — (2) De amissione gratia:, 1. 4, c. 11 sq. (3) S. Aug., De Gen. ad liti. 1. 7, c. 28, n. 43 ; Journel, n. 1700. j4) S. Aug.,ep. 1 90 ; de anima et ejus orig. 1. 4, C. 2 ; Detract. 1. 2, c. 56; S. Fulg. De Veritate pried. et gral. 1. 3, C. 18 ; S. Greg. M., ep. 52, etc. ; Palmieri, th. 31. p. 294 sq. (5) Lact., De opif. Dei, c. 19 ; S. Hilar., De Trin. 1. 10, n. 20, 22 ; S. Greg. Naz,, in laud. V.t v, 394 dq ; S. Ambr., De Aoe et arca, 1. 1, c. 4, n. S. Cyr. AL, ep. 1 ; Gennadius, Lib. tcc. dogm., 14 ; Journel, Ind. theol., 222, 224. 338 ORIGO ANIMÆ HUMANÆ c) Quocirca dicunt cum Gennadio, 1. c., J. 2224 :« creationem animæ solum creatorem omnium nosse... (et), formato jam cor­ pore, animam creari el infundi, ut vivat in utero homo ex anima constans et corpore ». Hinc quoque ipse S. Augusfinus, et pauci qui eum secuti sunt, hanc doctrinam simpliciter amplexi essent, nisi obstitisset difficultas ex traductione peccati originalis : « Illa de animarum novarum creatione sententia, si hanc fidem funda­ tissimam (peccati originalis) non oppugnat, sit ct mea ; si oppu­ gnat, non sit et tua (1). » d) Præter Hugonern Viclorinum et Alexandrum Halensem, qui hanc doctrinam ut probabiliorem tantum propugnant, celeri Scholastici eam ut cerlam habent. Pe/. Lombardus, Seni., 1.2, d. 18, n. 8 . α Catholica Ecclesia nec simul nec ex traduce factas animas docet, sed in corporibus, per coitum seminalis atque formatis, infundi et infundendo creari ». — S. Thomas, post relalas tres sententias : generatianismum, præexislciitiani.smum et creatianismum, addit, De Put. q. 3, a. 9 : « Primæ duæ senten­ tial... judicio Ecclesiæ sunt damnatæ et lerlia approbata. » — S. Bonauenlura, in 2, d. 18, a. 2, q. 3 : « Tertius est modus dicendi catholicus et verus, quod animæ non seminantur, sed formatis corporibus a Deo creantur et creando infunduntur ». Idgzanlini ipsi, et Græco-Hussi usque ad sæculum XVIII, expresse docent creatianismum et, tanquam errorem vel etiam hærcsim, rejiciunt traducianismum et generatianismum. A dimidio altero sæculi XVIII theologi russi et Græci recenliores generalianismum aut quemdam creatianismum mixtum, qui ad generatianifmum recidit, amplectuntur. 366. D. Prodatur ratione. — 1° Emanalismus opponitur divinæ simplicitati et immutabilitati. 2° Traducianismus repugnat : a) Spirilualilali animæ. Etenim, cum fieri sit via ad es-e, hoc modo competit alicui fieri, sicut et competit esse. Ergo animæ competit fieri independenler a corpore, ideoque ex nihilo seu immediate a Deo creari. Revera, si ex aliquo fieret anima, ortum haberet vel ex corpore vel ex anima. Atqui fieri nequii : 1) ex corpore, cum sil spiritualis ; 2) ex anima, cum hæc sit indivisibilis nec mutari aut corrumpi possit. Ergo nccesse (1) Ep. 166, c. 8, n. 25 ; cf. De nupt.fti concup.l. 2, c. 11, n. 24 ; Retract. 1.1, c. 1, n. 3 ; Journel, 1441 ; cf. 1875, 1965. OBIGO ANIMÆ HUMANÆ 339 est ut oriatur ex nihilo seu per creationem, quæ soli Deo competit nec ulli creaturæ communicari potest (1). — b) 1 mrnorlMali animæ : nam quod general ione producitur, fit ex aliquo pi adja­ cente, et compositam habet essentiam ; est ergo quid corrup­ tibile et mortale. 3° Denique crealio animæ a parenlibus repugnat, quia nulla creatura potest esse causa etiam mere instrumentalis creationis (n. 250). 367. N. B. — Nihilominus parentes merito dicuntur generare hominem, quatenus licet non pertingant perfective usque ad pro­ ductionem ipsius animæ, quæ creatur, ad eam vere pertingunt dispositive, inducendo in materiam dispositiones, quæ, juxta leges a Deo positas, exigunt animæ creationem et infusionem. Ergo, actione sua gencrativa, parentes ita vere sunt causa cur homo sit (compositum humanum), ut, humano fœtu ab eis opportune disposito, Deus absque miraculo nequeat animæ creationem negare aut differre. — Quod autem in Scriptura legantur homines generare animas (Gen. xu, 5 ; xi.vi. 26, 27), nullam facit difficultatem, quia ibi adesLsynecdochis, qua pars nobilior hominis pro toto usurpalur(2). II. — Animæ creantur quum corporibus infunduntur [Doctrina catholica]. 368. A. Probatur ex auctoritate Ecclesiæ. — a) Sub Vigilio (540-555) latum est hoc decretum contra Origenem, D. 203 : « Si quis dicit aut sentit præexistcre hominum animas, utpote quæ antea menles fuerint et sanctæ virtutes, satietatemque cepisse divinæ contemplationis, et in deterius conversas esse, atque idcirco refrixisse a Dei caritate et inde... animas esse nuncupatas, dernissasque esse in corpora, supplicii causa, a. s.» b) Hæc habet conc. Bracarense, 5G1, D. 236, contra Priscillianistas : « Si quis animas humanas dicit prius in cælesti habita­ tione peccasse, et pro hoc in corpora humana in terra dejectas, sicut Priscillianus dixit, a. s. » c) Hinc Conc. Lateranense V, 1513, D. 738 : « Anima... pro corporum, quibus infunditur, multitudine singulariter multipli­ cabilis, et muliiplicata, ct multiplicanda est. » B. Probatur Scriptura. — Præexislentianismus Origenis contradicit: 1) doclrinæ de peccato originali : anima enim protoparentum non luit detrusa in corpus, propter peccatum antea (1) 1, q. 90, a. 2 ; q. 118, a. 2.— (2) Pesch, n. 147 ; Plgnataro, th. 38. 340 ORIGO ANIMÆ HUMANÆ commissum (Gen. i, 31), quia nonnisi post nativitatem peccarunt Adamus et Eva (Rom. v, 12 sq.) ; 2) ipsi Scripturae asserenti de Esaü et Jacob quod ante nativitatem « nihil boni aut mali ege­ rant » (Rom. ix, 11 ). C. Probatur Traditione. — a) Patres aperte profitentur « quod anima ante corpus non exsistit » ; ita v. g. S. Leo I M., ep. 15, c. 10 : « Animæ hominum, priusquam suis inspirarentur corporibus non fuere, nec ab alio incorporantur nisi ab opifice Deo, qui et ipsarum est creator et corporum ». Cf. Theodor., Hær. fabul. comp. 1. 5. c. 9 ; S. J. Damasc., De fide orthod., 1. 2, c. 12. Id autem probant : 1) ex testimonio conscienliæ, quæ nil scit de vita anteacta, unde dicendum foret animam intellectivam, ante conjunctionem cum corpore « in modum glirium immobilem torpentemque » exstitisse (1) ; 2) ex unitate naturae humans : «Cum unus et idem homo sit, qui corpore et anima constat, unum esse communeque tribuendum ei dicimus exsistendi principium, ne parte hac scipso prior, altera junior sit et posterior » [S. Gregor. Nyss., De opif. hom., c. 28]. b) Sententiam oppositam rejiciunt ut « absurdam ac præppsteram cogitationem », « stultam opinionem », « vanam fabulam », « delirium »,quid « absurdissimum », « nimium absurdum », « ab ecclesiastica fide alienum », nugam « adversus Ecclcsiæ dogmata », uno verbo « Origenis hæresim » (2). D. Probatur ratione. — a) Præcxistentianismus repugnat doctrinæ catholicæ de anima forma corporis. Etenim, in hac sententia, anima esset : 1) spiritus purus, ac proinde non posset esse vera corporis forma ; 2) in sua specie completa, ac propterea, si forte uniretur corpori, nonnisi accidental iter uniretur. — b) « Ani­ mæ naturale est corpori uniri, (ergo) esse sine corpore est sibi contra naturam, et sine corpore existens, non habet suæ naturæ perfectionem ; non fuit autem conveniens ut Deus ab imperfectis suum opus inchoaret, et^ab'his quæ sunt præter naturamVl, q. 118, a. 3]. 369. — Quonam uilæ embryonis momento infundatur anima? $ Dicendum est animam infundi statim ac organismus est suffi(1) S. Hier., Cont. Joan. Hier., η. 20. (2) S. Greg. Naz., or. 37, n. 15 : S. Hier., ep. 12G ad Mnreellinum ; S. Cyr. Alex., in Joan. I. 1, c. 9 ; S. Joan. Damasc., De fide orth. 1. 2, c. 12 ; S. Aug., De anim. et ejus orig. 1. 3, c. 7 ; S. Cyr. Alex., ibid, ac sup. ; S. Hier., Apol. 1.1, n. 22. UK IGO ANIMÆ HUMANÆ 34'1 oienter dispositus ad eam suscipiendam. At quandonam sit sufficienter dispositus, disputatur. Aliquibus hebdomadibus post conceptionem, juxta nonnullos modernos et plcrosque antiquos Scholasticos (1), in ipso moinenlo conceptionis, juxta reccntiores, quorum sententia, quamvis quæstio hæc libera maneat theoretice, sequenda est in praxi, nam Ecclesia praecipit α ut omnes fœtus abortivi, quovis lempore editi... baptizentur. » Cod., can. 747. (1) 1, q. 118, a. 2, ad 2 ; C. Genl. 1. 2, c. 89. 342 DE ORDINE SUPERNATURAL! CAPUT II DE HOMINIS ELEVATIONE AD STATUM SUPERNATURALEM 370. Si divinum opus intra naturæ limites contineretur, nil esset addendum iis quæ modo diximus de hominis origine et natura. Sed Deo benignissimo placuit creaturas rationales evehere ad altiorcm ordinem, scilicet supernaturalcm, nostrosque protoparentes donis graluilis cumulare tum simpliciter super natura­ libus, tum prælernaluralibus. Hinc, post quædam præmissa de ordine supernalurali, de his donis statim agemus. ART. I De ipso ordine supernatural! Cum supcrnaturale dicatur per oppositionem ad naturale, prius dicendum est quid intelligatur per naturale (1). I. — Naturale. 371. A. Natura, a verbo nasci (3, q. 2, a. 1), significat : 1) generalim, omnem creaturam quæ nascitur ; 2) stricte, essentiam rei créai æ, prout est principium remotum operationis, et sic natura amplectitur non solum ipsam rei essentiam, sed omnia quæ eam necessario consequuntur, videlicet complexum facultatum, ope­ rationum et proprietatum. B. Naturale dicitur : « Id quod ei (enti creato) convenit secundum suam naiuram » (2), nimirum id quod ipsi rei debetur : vel constitutive, ut pars essentiæ ; ita in homine corpus et anima ; (1) Garrlgou-Lagrange, De Revelatione per Ecc. catholicam, proposita, vol 1, 1. 1, c. 6, p. 191 sq. ; Hurter, Theol. compcnd., t. 2, n. 313 sq. ; Franzelin, De Divina Traditione, Appendix, c. 3, iv, p. 585 sq. ; Palmieri, De ordine supernaturah et de lapsu angelorum, c. 1 ; Mazzella, n. 662 sq. ; Plgnataro, De angelis, p. 115 sq. ; Pesch, n. 163 sq. ; Van Noort, n. 72 sq. (2) 1-2, q. 10, a. 1. S i DE ORDINE SUPERNATURAL! 343 vel consecutive, ut ab essentia dimanans et ab ea necessario profluens ; ita facultates hominis et operationes ad quas per se ordinantur facultates ; vel exigilive, quidquid nempe requiritur ne natura frustra sit, seu ut ens possit finem suum naturalem attin­ gere ; ita concursus divinus, conservatio rerum et gubernatio, linis proportionate ; vel meritorie, quidquid scilicet debetur naturæ rationali seu potius personæ activitatem suam naturalem legitime exercenti, jus nempe ad præmium proportionatum seu ad bcatitudinem naturalem consequendam. C. Ordo naturalis. — a) Ordo, in genere, est dispositio rei relative ad principium determinatum. Sed principium rei est ejus causa efficiens et finis ; ad finem autem recte ordinantur media secundum aliquam legem. Ordo igitur naturalis nil aliud est quam apta dispositio omnium creaturarum ad Deum, ut ad earum auctorem et finem ultimum. Hinc b) pro homine, α ordo naturalis est apta dispositio medio­ rum naturalium ad finem naturalem hominis. Unde ita consti­ tuitur : 1) fini» formatis est possessio Dei, non per visionem iiituitivam, sed per rationem modo discursivo cogniti ; 2) agens supremum est Deus auclor nostræ naturæ et movens ad actiunes naturales ; agens secundum est homo suâ natura humanâ et facultatibus propriis ; 3) media objectiva sunt res < rcatæ natura­ liter cognoscibiles ; media subjectiva sunt lumen rationis, ideæ naturaliter acquisitæ, et exercitium facultatum, præserlim intellectus et voluntatis sub influxu concursus naturalis Dei ; 4) lex denique istius ordinis est lex naturalis, omnibus cordibus insita (1), et secundum obedientiam huic legi naturali habetur meritum naturale, seu jus ad præmium naturale, quod est sanctio hujusce ordinis (2) ». II. — Supernatural©. 372. Superna tura le generat im designat quidquid est supra naturam creatam. Proprie ideo definitur : id quod transcendit ordinem naturæ creatæ, scilicet quod naturæ creatæ debetur nec constitutive, nec consecutive, nec exigilive, nec meritorie. Distinguitur autem : 1° Supernatural© per essentiam secundum se scilicet et ratione sui, Deus, nempe ut in se est, consideratus sive in sua intima Deitatis ralione : Trinitas ; sive in immediata (1) Rom. i, 19 ; n, 14-15. — (2) Garrlgou-Lagrange, op. cii., p. 211. Μ DE ORDINE SUPERNATURAL! 9 unione cum natura humana Christi per suum esse personale : Unio hypostatica ; sive in immediata sui unione, ut forma inlelliginilis, cum intellectu creato in gloria. In ccelis enim non jam cognoscetur Deus, ut nunc mediate per species creatas, seu, ut ait Apostolus (I Cor. xm, 12), « per speculum et in aenigmate », sed immediate, « facie ad faciem », quatenus « Deus in seipso per seipsum præsentatur intellectui ut cognitionis terminus (illius dico cognitionis quæ Jo. xvu, 3, appellatur vita æterna), et mediante intellectu voluntati, ut consummatæ charitatis objectum in patria (1). » — Hoc est superiiaLurale increalum (substantiale), absolute, simpliciter, et per essentiam suam, evidenter superans omnem ordinem naturalem cujusvis naturæ creatæ aut creabilis. At hoc supposito, unice nunc quæritur de supernatural! quod in­ venitur in creaturis, seu de supernatural] creato, quod estquædam participatio hujus divinæ supernaturalitatis. 373. — 2° Supernatural per participationem quod habetur per aliquam communicationem divinæ naturæ aut divinæ oirlulis. Hoc porro supernaturale dicitur supernaturalc simpliciter vel secundum quid, prout superat vel omnem naturam creabilem vel tantum certam aliquam naturam. Bursus supernaturale simpliciter est supernaturale vel enlilaliuc vel effective. A. Supernaturale simpliciter : a) Entilalive, illud est quod intrinsece, in sua enl itate, transcendit omnem omnino naturam. creatam aut creabilem, excedens scilicet omnes erigenlios et omnes vires tum efficientes, tum cognosciliuas et appehtiuas cujuslibct creaturæ, et conferens ad finem seu operationem nulli creaturæ proportionatam. Hoc supernaturale constituitur non jam per esse divinum ut in se est, sed per accidentia quædam. quibus creaturæ rationales consortes fiunt divinæ naturæ seu eleoanlur ad aliquid suscipiendum aut agendum supra naturæ ordinem. Ita lumen gloriæ, quo intellectus creatus omnino indiget ut possit Deum intuitive videre et eo beate perfrui (2) ; ita gratia habilualis, qua ad visionem intuitivam Dei ordinamur, filii Dei vere nominamur et sumus et consortes efficimur divinæ na­ turæ (3) ; ita gratia actualis, virtutes infusæ (4), sacramenta (5). (1) (2) (3) (4) (5) Card. Billot, De Virtutibus infusis, ed. 2, p. 65 sq. Cone. Viennense; Vaticanum, s. 3, cp. 3, cn. 2. Denz. 475, 1808. I Jo. m, 1 sq. ; II Pet. i, 4 ; supra, n. 12 et t. 4, ubi de visione beata. Cf. Tract.'de Gratia ct de Virtutibus. Cf. Tract, de Sae. in genere ; Hugon, Tract. dogm.,\.. 2, p. 58 sq. DE ORDINE SUPERNATURAL! 345 Ita mystena stricte dicta, quæ « nisi revelata divinitus innotescere non possunt », et « sua natura sic intellectum excedunt, ut, etiam revelatione tradita, et fide suscepta, ipsius tamen fidei velamine contecta ct quadam quasi caligine obvoluta maneant » (1). b) Effective illud est quod, etiamsi res lacta, in se, in sua entitate, non excedat ordinem naturæ, fieri tamen nequit eo modo quo fit, nisi virtute quæ superat omnes vires ct exigentias cujuslibel naturæ crcatæ. Ita miraculum aut vaticinium proprie dictum, quæ « Dei omnipotentiam et infinitam scientiam luculenter commonstrant » (2). B. Supernaturale secundum quid, illud est quod excedit tantummodo vires et exigentias alicujus naturæ particularis, v. g. quod naturale ct specificum est pro homine, est supernaturale pro cane ; quod naturale et specificum est pro angelo, est supernaturale pro homine. Ad supernaturale secundum quid refertur prælernatur ale, id scilicet quod, etsi indebitum alicui naturæ, eam tamen non elevat ad ordinem superiorem, sed eam intra suos limites auget et perficit, ita immortalitas primi hominis, immunitas a concu­ piscentia, etc. TV. B. — Alii dividunt supernaturale in supernaturale absolu­ tum. et supernaturale relativum seu secundum quid. Supernaturale secundum quid illud intelligunt quod et ipsi ita vocamus. — Per supernaturale absolutum seu simpliciter intelli­ gunt id quod excedit proportionem totius naturæ creatæ et crea­ bilis, scilicet quod superat vires et exigentias cujuslibel creaturæ. Hoc autem est vel supernaturale quoad substantiam seu intrinsece et entitative, vel supernaturale quoad modum seu quoad causas exLrinsecas. *. Supernaturale quoad substantiam est : 1) increalum ,et respondet ci quod dicimus supernaturale per essentiam ; 2) creatum, et est illud quod dicimus supernaturale per participationem simpliciter enlilalive. p Quod dicimus supernaturale per participationem simpliciter effective est, juxta illos, supernaturale quoad modum. Cf. Garrigou Lagrange, De Revel., t. 1, p. 202 sq. (1) Cone. Vaï., sess. 3, cap. 4 ; Denzlnger, 1795-1796. (2) Cone. Val., sess. 3,cap. 3 ; Denzlnger, 1790. 346 DE ORDINE SUPERNATURAL! III. — Ordo Supernatural (1). 374. Est apta dispositio mediorum supernaturalium ad finem supernaturalcm. Pro homine sic constituitur : a) Finis est visio Dei intuitiva et fruitio immediata, b) Agens primum est ipse Deus ut auctor gratiæ et gloriæ ; agens secundum est homo, prout ejus natura et facultates ad ordinem supcrnaturalcm elevantur per gratiam sanctificantem, virtutes infusas et dona Spiritus Sancti. c) Media objecliua sunt revelatio externa ab Ecclesia proposita, sacramenta et alia media externa supernaturalia ad salutem apta ; media subjectiva sunt exercitium virtutum supernaturalium sub lumine fidei et concursu Dei supernatural! (gratia actualis). d) Lex est complexus omnium Dei praeceptorum ad finem supernaturalcm assequendum (2). 375. Schollon. — Inde patet : 1) Ordinem naturalem et ordinem supernaturalcm realiter distingui, sed minime opponi, « cum ambo ab uno eodemque immutabili veritatis fonte, Deo optimo maximo oriantur », sed e contra « sibi mutuo operam ferre » (3) et inter se uniri ut perfectibile et perficiens (4). — 2) Non dari in creaturis ullum naiuralcm potentiam sive activam sive passivam ad ordinem intrinsece supernaturalcm : nulla enim crentura potest, cnm con­ cursu sibi connaturaliter debito, operari aliquid naturam excedens, sed neque habet capacitatem recipiendi a causa aliqua secunda bonum vere supernaturale. Attamen α in tota creatura est quædam obedienlialis potentia, prout tota creatura obedit Deo (ut auctori naturæ vel gratiæ), ad suscipiendum in se quidquid Deus voluerit... et in ea potest aliquid fieri virtute supernaturalis agentis, quod non potest fieri virtute alicujus naturalis agentis » (5). Hæc ideo potentia obedienlialis relate ad Deum : 1) est in se mere passiva, et in sola creatura ratio· nali invenitur quoad ordinem intrinsece supernaturalcm (G) ; 2) activa tamen solet dici, si jam non consideratur ipsa capacitas recipiendi influxum divinum, sed ipse influxus divinus, qui est non tantum ad producendum habitum in potentia, sed etiam ad excitandas et movendas potentias activas ad supernaluraliter agendum. (1) Loquimur tantum de ordine intrinsece supernatural*!. (2) Garrlgou-Lagrange, rp cit., p. 211 sq. Cf. supra, n. 12. (3) Derr. S. Indicis, 11 jun. 1855. Denzlnger, 1649 ; Conc. Vat., sess. 3, cap. 3. Denzlnger, 1796, 1797. (4) 1, q. 2, a. 2 ad 1. G -Lagrange, p. 213, 356 sq. (5) S. Th., De Virtul in communi, q. 1, a. 10. ad 13. Cf. 1, q. 105, a. 6, ad 1 ; 3, q. 11, a. 1 ; Palmieri, De ordine sup. cl de lapsu Angel., th. 12 ; Pesch, De Gratia, η. 60 sq. ; Garilgou-Lag., p. 376 sq. (6) Scu quoad Deum auctorem gratiæ, nam quoad Deum auctorem naturæ et vitæ corporalis, hæc potentia obedienlialis invenitur in omni creatura. DE GRATIA SANCTIFICANTE S47 ART. II De dono gratiæ sanctificantis Errores. 376. a) Elevationem protoparenlum ad statum supernaturalem negant : Pelagiani et Naluralislæ, qui contendunt hominem in eo slatu nunc nasci in quo Adam creatus est, suisque viribus posse, absque gratia, consequi vitam aeternam. — b) Supernaluralitalem donorum primis parentibus concessorum impugnant Beformalores, docentes gratiam et omnia dona, per peccatum amissa, pertinere vel ad essentiam naturæ humanae (Lutherus), vel ad naluram com­ pletam (Calvinus), vel ad integritatem naturæ (Baius, Quesnellus, Jansenius, Pistorienses) (1), vel, sicut omne supernatural, ex ipsis vilæ necessitatibus oriri aut e sensu religioso per immanentiam vitalem (Modernist®). — c) Quidam Auguslinenses theologi, etsi fatentur gratiam ceteraque dona Adamo collata, fuisse supernaturalia, nihilominus putant, ex quadam decentia Creatoris, his debuisse ornari primum hominem, spectata nempe polenlia Dei ordinata, ut ejus naturali appetitui felicitatis satisfieret (2). — d) Quidam catholici, licet dicant gratiam esse vere supernaturalem, volunt tamen eam postulari a natura humana, in suo praesenti statu considerata, seu in quantum ad ordinem supernaturalem destinatur (3). Doctrina catholica. 377. a) Jam declarata contra Pelagianos (4), hæc doctrina rursus definita est a Conc.Trid. contra Protestantes, s. 5, cn. let 2, D. 788789 : « Si quis non confitetur primum hominem Adam, cum manda­ tum Dei, in paradiso, fuisset transgressus, statiin sanctilalem el justitiam, in qua conslilulus fuerat amisisse, a. s. » — σ Si quis Adæ prævaricationem sibi soli et non ejus propagini asserit nocuisse, et acceptam a Deo sanclilaleni el jusliliam, sibi soli et non nobis eum perdidisse, a. s. » (5). b) Eadem doctrina mulloties statuta est, contra uniuscujusque temporis errores, a S. Pontificibus : Leone X (1520), Pio V (15G7), Innoc. X (1653), Clemente XI (1713), Pio VII (1794), Pio IX (1) Cf. A. Baudrillart, in Diet. théol., art. Calvinisme ; Le Bachelet, ibid., art. Baius ; Carreyro, ibid., art. Jansénisme ; Palmieri, De ord. sup., th. 5 ; Cayré, Précis de Patrologie, t. 2, table duct., n. 44. (2) Card. Noris, Vindicia: August., c. 3, § 2 ; Laur. Berti, August, systema vindicatum, diss. 2. c. 1, § 6, n. 8 ; Palmieri, op. cit., th. 9. (3) De his dictum est in primo tomo, η. 112. (4) Conc. Carlhag. X VI, can. 5 ; Arausic. 11, can. 19. Denz. 105, 192. (5) Cf Verrlèle, Le surnaturel en nous et le péché originel, c. 4. 348 DE GRATIA SANCTIFICANTE (1857, 1862), Pio X (1907) (1). — Ex innumeris istis documentis unum tantum seligimus : 21 prop. Bail damnatam : « Humonœ naturæ sublimatio et exaltatio in consortium divinæ naturæ débita fuit integritati primæ conditionis, et proinde naturalis dicenda est, et non supernaturalis. » c) Doctrina Augustinensium, quamvis ab Ecclesia nunquam fuerit damnata, admittenda non est, tum quia valde extenuat gratiæ supernaturalitatcm, tum quia contradictionem implicat. Igitur : 1) Adamus fuit, per gratiam sanctificantem, a Deo accep­ tam, ad ordinem supernal uraleni eleualus ; imo, quia, hanc perdendo gratiam, nobis etiam perdidit, eam pro nobis seu pro genere humano acceperat, ac proinde, per ipsum et in ipso, ut in capite, totum genus humanum ad statum supernaturalern fuit elevatum. 2) Hæc elevatio est ordinis omnino supernaturalis, quippe quæ superat exigentias et vires non solum naturæ hurnanæ, sed cujuslibet crea­ turæ etiam possibilis (2). Assertio : Primus homo, probabilius in ipsa creatione, ornatus est gratia sanctificante, seu dono cuivis naturæ omnino indebito. I. — Adamus gratia sanctificante ornatus est [ De fide\. 378. 1° Probatur ex auctoritate Ecclesi/e. — Præter definitionem explicitam concilii Tridenlini, quam modo recita­ vimus, multa exstant, documenta, in quibus Ecclesia declaravit primum hominem « in consortium divinæ naturae » elevatum fuisse, hocque consortium esse aliquid vere supernaturale. Hinc Pius IX, D. 1671 : « Ad dogmata, ea omnia maxime et apertissime spectant, quæ supcrnaluralem hominis elevationem ac superna­ turale ejus cum Deo commercium respiciunt atque ad hunc finem revelala noscuntur. » — Hinc Vaticanum, D. 1782 : α Deus, ex infinita bonitate sua, ordinavit hominem ad finem supernaturalem. » 2° Probatur Scriptura. — a) Tota N. T. oeconomia eo spectat ut, Christi ope, restituamur in statum justitiæ a quo, Adami peccato, cecideramus. Atqui Christus nobis certe restituit graliam sanctificantem, qua fili’ Dei efficimur ct ad vitam æternam, Dei hæreditatem, destinamur. Ergo Adamus, ante peccatum, et genus humanum cum illo, erat in statu gratiæ. (1) Denzinger, 741 sq. ; 1001 sq., 1021 sq. ; 1055, 107R ; 1092 sq. ; 1384, 1385 ; 1516, 1517 ; 1666 sq. ; 2077 sq. (2) Cf. Tract, de Gratia, n. 13 sq., 43, 186 sq. . DE GRATIA SANCTIFICANTE 349 1) Major constat : Christus enim est novus Adam (1), et ejus opus dicitur reconciliatio (2), redemptio (3) ex servitute peccati et diaboli in pristinam libertatem ; renovatio (4) seu nova creatio : recapitulatio (5) et restauratio per substitutionem, priori capiti quod genus humanum perdiderat, novi capitis, Christi scilicet. In Christo enim omnia restaurantur, tum per similitudinem. : sicut Adam fuit principium vitæ naturalis, ita Christus est prin­ cipium vitæ supernaturalis ; tum per oppositionem : ab Adamo ruina « in condemnationem », a Christo justificatio et salus (6) Atqui id reparatur, redimitur, de novo datui et restauratur quod amissum erat. Ergo, Christi opere, toti gener humano restituitur donum quod in Adamo perdiderat. 2) Minor palet : Per Christum enim accipimus gratiam (7), qua renascimur (8) ad vitam spiritualem, qua sanctificamur (9\ qua justificamur (10), qua consortes efficimur divinæ naturæ,et filii Dei nominamur et sumus, et ad visionem Dei, ut in se est, destina­ mur (11). b) Confirmatur. — 1) Eph. iv, 23-24 : « Renovamini autem spiritu mentis vestræ, et induite novum hominem, qui secundum Deum creatus est in justitia et sanctitate veritatis. » Si per « novum hominem » intelligitur Adam (12), textus directe con­ cludit ; si vero intelligitur Christus (13) aut ipse justus (14) (1) I Cor. xv, 45 : « Factus est primus Adam in animam viventem ; novissi­ mus Adam in spiritum vivificantem » ; Rom. v, 15 sq. (2) Rom. v, 10 sq. : « Reconciliati sumus Deo per mortem Filii ejus », II Cor. v, 18 ; Coi. i, 10. (3) Eph. i, 7 : « In quo habemus redemptionem per sanguinem ejus, remis­ sionem peccatorum ». Cf. Mt. xx, 28 ; Rom. m, 24-25 ; I Cor. i, 10 ; Coi. i, 1314 ; I Tim. n, 6 ; Heb. n, 14 sq. ; I Pet. i, 18, etc. (4) II Cor. v, 17 : « Si qua ergo in Christo neva creatura, vetera transierunt, ecce facta sunt omnia nova » ; Eph. iv, 23-24 ; Coi. m, 9-10. (5) Eph. i, 10 : « In dispensatione plenitudinis tpmporum, instaurare omnia in Christo, quæ in cœlis et quæ in terra sunt » ; Coi. i, 20. — (6) Rom. v, 16. (7) Jo. i, 16-17 : « Et de plenitudine ejus nos omnes accepimus, et gratiam pro gratia... gratia... per J.-C. facta est. » (8) Jo. m, 5 : «Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu Sancta, non potest introire in regnum Dei » ; Eph. n, 5. (9) Jo. xvn, 1 9 : « Et pro eis ego sanctifico meipsum, ut sint et ipsi sanctificati in veritate » ; I Cor. i, 2 ; vi, 9-11 ; Heb. xiq 10. (10) Rom. in, 24 : « Justificati gratis, per gratiam ipsius»; v, 9 ; Gal. n, 16(11) II Pet. i, 4 ; Rom. vm, 17 ; 1 Jo. m, 1 sq. (12) Palmieri, De ord. sup., th. 19, p. 162 ; Mazzelia, n. 712. (13) S. Aug., De Gen. ad liti, vi, c. 26, n. 37 ; Comely, in Rom. vi, 6. (14) Plgnalaro, th. 42; Pesch, n. 172 ; Prat, La Thiol. de S. Paid, t. 2, ed. 13, p. 86. 350 DE GRATIA SANCTIFICANTE textus indirecte tantum probat hoc modo : homines, induentes justitiam et sanctitatem, non simpliciter innovantur, sed reno­ vantur, restituuntur ideo per gratiam in pristinum statum, qui praecessit vetustatem seu peccatum (1), in statum scilicet in quo erat genus humanum ab initio. Ergo Adamus habuit gratiam sanctificantem. 2) Solent quoque afferri argumenta ex Gen. i, 26 : «Faciamus hominem ad imaginem, et similitudinem nostram », hæbr. : « ad imaginem in similitudinem nostram », et ex Eccl. vu, 30 : « Inveni quod fecerit Deus hominem rectum. » Et merito quidem, nam. licet hæc verba nec necessario, ut videtur, nec exclusive referantur ad imaginem Dei aut hominis rectitudinem per gratiam sanctifi­ cantem, certe melius ita intelliguntur, ex usu biblico et ex ana­ logia fidei quæ postulat ut textus Scripturæ obscuri per textus parallelos clariores et explicitiores intelligantur. Id enim conformius est : a) Scripturæ, juxta quam : 1) non perfectam gerimus Dei similitudinem, nisi per graliam habitualem, qua efficimur « divinæ consortes naturæ » et per ejus consumma­ tionem in gloria, qua « similes ei erimus, quoniam videbimus eum sicuti est » (II Pet. i, 4, I Jo. m, 2) ; 2) nec vere rectus, rectitudine morali, dicitur nisi homo qui gralia sanctificante ornatur (2). — b) Traditioni. ut mox dicetur, n. 379 et n. 381. 379. 3° Probatur Traditione. — a) Dicunt Patres Adamum « eam, quam habuit a Spiritu, sanctitatis stolam, amisisse per inobedienliam » (S. Irenæus) ; « nec acceptam divinitus gratiam servavisse » (S. Cyprianus) ; — ac consequenter « fuisse in paradiso, quousque gratiam Creatoris, Spiritu Sancto inhabitante, servavit » (S. Cyrillus Alex.). — Hinc igitur hominem summus opifex con­ didit, divinam ei graliam suam impertiens, seque per eam ipsi communicans (S. Joannes Damascenus) (3). b) Sæpe Paires imaginem Dei et similitudinem (Gen. i, 26) in homine interpretantur de similitudine graliæ. Ita S. Irenæus : « Quod perdideramus in Adam, id est, secundum imaginem el simi­ litudinem esse Dei, hoc in Christo Jcsu » recepimus. — S. Augus­ tinus : α Hoc agit Spiritus gratiæ, ut imaginem Dei, in qua natura­ li) Eph. IV, 17-23. — (2) Ps. χχχιι,Ι, exi, 2 ; Prov. xiv, 2, xxi, 18 ; Sap. x, 10, etc. ; cf. Palmieri, th. 19, p. 165 sq. (3) S. Iren., Adv. hoerA. 3, c. 23, n, 5; S. Cypr., De bono patientiæ, 19; (S.Cyr. Alex., in Joan. 1. 2, c. 3) ; S. Joan. Damasc., De fid° ordi., 1. 2, c. 30 ; Journel, 225, 567, 2360 ; cf. Thoodorctus, term. 10, de Proindentia. Cf. Slomkowskl, op. cit., p. 42 sq., 65, 75 sq., 83 sq., 100 sq., 138 sq. I 354 DE GRATIA SANCTIFICANTE liter facti sumus, instauret in nobis. » — S. Cyrlllus Alex. ; « Non potuit horno ad imaginem esse Creatoris, nisi Spiritum S. partici­ paret. » S. Anastasius Sinaita : Dei « similitudinem ii soli habent, qui Deum habent in se inhabitantem »(1). Quaredicunt Adam fuisse secundum hanc imaginem ante peccatum, per peccatum autem hanc deformatam deposuisse (2). c) Denique affirmant nos « renovari.... quia recipirpus justitiam, ex qua, per peccatum, lapsus est homo » (S. Augustinus) ; « nos quotidie reparari, gratia Salvatoris, dum quod cecidit in Adam primo, erigitur in secundo » (S. Leo I M.) (3), et nos hortantur ut < revertamur... ad gratiam milio nobis concessam, ex qua excidimus per peccatum » (S. Basillus(?), serm. ascet., n. 1). 380. Scholion. — Gratia quam habemus per Christum, ea est qua ornabatur Adamus ante peccatum. Atqui nostram gratiam sancti­ ficantem semper comitantur : 1) virtutes infusæ, quibus elevantur noslræ facultates, et constituuntur principium proximum actuum supernaturalium ; 2) dona Spiritus Sancti, quibus efficimur prompte mobiles a Spiritu Sancto et maxime firmamur ne deficiamus in prosequendo vitam æternam. Ergo hæc omnia habuit quoque Adamus in quantum statui ejus conveniebant. Quocirca : a) Virtutes, quæ ex se nullam important imperfec­ tionem, fuerunt simpliciter in Adamo, quantum ad habitum et quantum ad actum, ut caritas, justitia. b) Inter virtutes, quæ aliquam important imperfectionem, aliæ fuerunt pariter in Adamo, quantum ad habitum el aclum, ut fides et spes ; non repugnant enim perfectioni primi status, quæ non se extendebat usque ad visionem Dei per essentiam et fruitionem immediatam. Aliæ, ut poenitentia, quæ, peccatum supponentes, huic perfectioni repugnabant, nonnisi quoad habitum fuerunt in eo, quatenus Adamus sic erat dispositus, ut si peccaret, de peccato doleret (1, q. 95, a. 3). c) Toto tempore, ante peccatum, Adam potuit, per opera ex gratia facta, et crescere in gratia et augmentum gratiæ et gloriam ejusque augmentum de condigno vere mereri (4). d) Denique habuit : 1) jus ad gratias actuales pro tempore % (1) S. Iren., Ado hær. 1. 3, c. 18, η. ! ; S. Aug., De spir. et lit., c. 27, n. 47 ; S. Cyrlll. Alex., De samia ct consubst. Trin. dial. 4 ; S. Anasi. Sin., In Hexamcr. 1. 6 ; Journel, 1732, 2086. Cf. S. Hier., In Eph. iv, 30, Observa nonnullos Patres, distinguentes inter imaginem Dei et similitudinem, priorem de natura intelligere, posteriorem de gratia. Ita S. Iren., Adv. hier. 1. 4, c. 41, n. 2-3 ; cf. Vernet, in Dici, théol., art. Irénée, col. 2455 ; ita Methodius, Cono. Virg.; S. Cyrlllus Hier., Cat. 14, c. 10 ; S. Anast. Sin., I. cil., etc. Jugie, t. 2, De Homine, p. 571574, 586-588, 608-612. (2) S. Basil., Serm. ascet.; S. Ambr., Hexsemeron 1. 6, c. 7, n. 40. Journel, n. 973, 131 8. (3) S. Aug., De Gen. ad lût. 1. 6, C. 24, n. 35 ; S. Leo I M., serm. 12, c. 1 : Journel, 1698, 2192. — (4) 1, q. 95, a. 4 ; cf. tract, de merito, t. 3, n. 223 sq. 352 DE GRATIA SANCTIFICANTE opportuno ; 2) inhabitantem Spiritum Sanctum in anima. Sed de his fusius in tractatu de Gratia. II. — Adamus habuit gratiam probabilius in ipsa creatione. 381. Quidam theologi, post Hugonem Vici, et cum P. Lombardo (in 2 sent., d. 24), ut S. Donaoenlura et Scolus (in 2 sent. d. 29), censent Adamum non statim in sua creatione gratiam accepisse, sed antea, ope gratiæ actualis, ad eam accipiendam sese disponere debuisse. Communius tamen, cum S. Thoma (1, q. 95, a. 1) tenetur quod Adam fuit a Deo creatus in statu gratiæ ; hæc est etiam doctrina communis Iheologorum Græcorum. Jugie, t. 2, p. 588 sq. a) Hanc doctrinam diversimode proponunt Paires : l) Alii diserte asserunt gratiam Adamo collatam esse in ipsa creatione. Ita S. Basilius : « Spiritus Sanctus in hominem immissus... tunc quidem (in Adamo) cum anima, nunc vero (in nobis) in animam. » — S. Hilarius : « In Adæ offensa generositatem primæ et beatæ illius crealionis amisimus (D. » 2) Alii, intelligentes hominis recliludinein (Eccl. vn, 30) et similiiudinem cum Deo (Gen. i, 2G) de statu gratiæ consequenter docent Deum creasse hominem in statu gratiæ (2). 3) Alii denique dicunt gratiam Adami fuisse naturalem, seu ab exordio nativitatis acceptam (3). b) Conc. Trid., qu’estionem scholasticam nolens dirimere, loco verborum « in qua creatus fuerat », quæ in schemate propone­ bantur, substituit « in qua constilulus fuerat » (4). ΠΙ. — Hæc gratia erat omnino indebita [Doctrina ceria] (5). 382. Ex Scriptura enim constat protoparentes fuisse constitutos (11 S. Bas” , Cont. Eunom. I. 5 ; S. Cyr. Alex., dial, de Trin., c. 4 ; S. Hllar., ap. S. Aug., Con* Jul. 1. 2, c. 8. 12) Ί. Iren., Auv. htrr. 1. 5, c. 10, η. 1 ; S. Cyr. Alex., in Joan. 1.2, c. 1 ; S. Hier. in Eph. iv, 30 ; S. Cyr. Hier., Cat. 2, η. 1 ; S. Hier., Adv. Jovin. 1. 1, c. 29; 8. Aug , De Corrept. et Grat. c. 11, n. 32 ; Palmieri, th. 19, η. 5-7. (3) 8. Aug., De spir. et lut. c. 2?, n. 47 ; S Leo M., serrn. 1, de Jejun. decim. mens., n. 1 ; Plgnataro, p. 293. (4) Card. Pailavlclni, Hist. du Concile de Trente, l. 7, c. 9, n. 1. (5) Sic proponitur in schemate Concilii Vaticani : < Si qu’s dixerit sanctita­ tem et justitiam, in qua homo ante lapsum constitutus erat, non fuisse supernaturalem, sed ejusmodi ad quam, recte vivendo, per insitas naturœ facultates pertingere potuisset, n. s. \p. Gr: n lerr.th, Acta - decreta SS. Conc. Val., coi. 566. DE GRATIA SANCTIFICANTE 353 in eadem gratia, qua nunc ornantur justi, nam Chnsti redemptio est restitutio hominum in statum a quo ceciderant per Adæ pcecatum. Atqui gratia Christi est donum cu.ili.be' naiuræ inde­ bitum. Ergo. Prob. min. : Per gratiam sanctificantem justi adoptantur in filios a Deo (1), et ad visionem Dei inluilivam destinantur, ut ad hæreditatem Patris caelestis (2). Sed filiatio adoptiva et visio intuitiva sunt aliquid omnino supernalurale. Sanw : a) Filiatio adoptiva : P Jam ex se est indebita, nam naturaliter suwius serui, quippe qui creatura sumus, ac proinde nullum jus habemus ad talem adoptionem ; 2) nos efficit consortes diuinæ naturæ (3), ac nobis confert jus ad participationem boni proprii Dei, cujus heredes nos reddit (4) ; quæ omnia cuivis naturæ prorsus indebita sunt et gratuita. — b) Visio Dei iniuiliua seu facie ad faciem : 1) est omnino proprium Dei (I Tim. vi, : « qui solus... lucem inhabitat inaccessibilem, quem nullus homi­ num vidit, sed nec videre potest > — 2) et solis divinis personis naturaliter competii,, nam (Jo. i, 18) : « Deum nemo vidit unquam ; V ni genitus Filius, qui est in sinu Patris ipse, enarravit. » — Mt. xi, 27 : « Nemo novit Filium nisi Paler, neque Patrein quis novit, nisi Filias et cui voluerit Filius revelare (5). » — I Cor. n, 11 : « Quæ Dei sunt, nemo cognovit nisi Spiritus Dei. » Ergo hæc visio absolute excedit naturam et potestatem omnis crcaturæ etiam possibilis; nec debetur homini ex decentia Creatoris, secus enim indecens foret Deo eam homini denegare. Atqui repugnat Deum aliquid facere vel omittere quod ipsum dedeceat. Ergo Deus gratiam homini negare non potuisset, et gratia ipsa fuisset homini naturalis (G) ! Cf. prop. 21 IJaii damn, a Pio V, prop. 35 Quesnel damn, a Clem. VI, prop. Synodi Pistoriensis a Pio VI damn. D. 1021. 1385, 151 G. (1) (2) (4) (5) Rom. vm, 16 ; Gal. iv, 5 ; Eph. i, 3 ; I Jo. ni, 1 sq. I Jo. m, 1 sq. ; I Cor. xm, 12. — (3) II Pet. i, 4. Jo. i, 12 sq. ; Rom. vm, 17, 29. Cf. Jo. vi, 46. — (6) Testimonia Patrum legas apud Palmieri, th. 8, 9, 10 Theol. II 12 354 DE DONIS PRÆTERNATURALIBUS ART. Ill ._ / De Donis praeternaturalibus Hæc dona, quibus homo, ultra debitum, intra ordinem naturæ perficitur, et quæ simul donum inlegrilalis constituunt, quatuor numerantur, quæ perficiunt hominem : vel in ordine moruli : scientia et immunitas a concupiscentia ; vel in ordine physico : immortalitas corporis et immunitas a miseriis hujus vitæ. Dice­ mus : 1) de eorum existent ia et natura ; 2) de eorum gratuitate. I. — Existentia doni integritatis 383. Existentiam hujusmodi doni negant Pelagiani, Sociniani, Arminiani, etc., qui contendunt hominem fuisse conditum, qual’s nunc nascitur, sine gratia, ut aiunt, et sine peccato ; sed ignorantiæ, concupiscentiæ, doloribus et morti obnoxium. Porro thesis generalim declaratur tum a Concilio Tridentino, docente Adamum, per peccatum, amisisse « sanctitatem et justi­ tiam, in qua constitutus fuerat », tum a Commissione lliblica, loquente explicite de « originali protoparentum felicitate in statu justitiæ integritatis et immortalitatis » (1). Quod autem protoparentes in specie fuerint, immunes : 1) ab ignorantia : theologice cerium est ex prædicalione Ecclesiæ ; 2) a concupiscentia : theologice etiam cerium est ex conc. Arausicano //, cn.4 et 13,D. 177, 18G, et Tridenlino, s. 5, cn.5, D. 792, aperte asserentibus concupiscentiam « ex peccato esse » ; 3) a morte . de fide est ex conc. Carlhaginensi XVI (418), en. 1, D. 102; 4) ab aerumnis et doloribus : theologice cerium est : hæc enim immu­ nitas logice et sponte sequitur ex immortalitatis dono. Aaserlio : Protoparentes constituti sunt in statu naturæ inté­ gra : immunes scilicet ab ignorantia, a concupiscentia, a morte et a dolore. 1. — Immunes ab ignorantia [Theol. cerium], 384. Ex articulo præeedenti constat Adamum habuisse cogni­ tiones supernalurales ad finem beatum assequendi m necessarias. (1) Trid sess. v, can. 1 ; Comm. ; Denzlnger, 788, 2123. DE DONIS PRÆTERNATURALIBUS 355 Nunc demonstrare contendimus zVdamum ab initio recepisse a Deo scientiam naturalem suo statui propoitionatam, quanta scilicet erat necessaria ad perfectam sui guberna· ionem facilcmqiie filiorum institutionem. Hæc ideo scientia, etsi ejusdem fuit speciei ac nostra, et in usu a phantasmatibus pendens, infusa per accidens dicitur, quia nec per studium nec per experientiam comparata, sed a Deo, modo supernalurali accepta (1). 1° Probatur Scriptura. - a) Gen. n, 19-20 : « Adduxit ca (cuncta animantia et volatilia) ad Adam, ut vidciet quid vocaret ca ; omne enim quod vocavit Adam animæ viventis, ipsum est nomen eius. Appellavitque Adam nominibus suis cuncta animan­ tia, et universa volatilia cæli, et omnes bestias terra1.. » Ergo Adamus, non forte omnium animalium naturam plene cognosce­ bat, at saltem dc iis habebat nidiliam sul/icicnlem ut singula ab invicem clare distingueret et nomine convenienti designaret. Hanc autem scientiam non experientia acquisierat ; ergo infusam receperat. b) Jubetur Adamus operari et custodire paradisum, variaque a Deo præcepta accipit [Gen. n, lb sq.] ; ergo non infans creatus est, sed vir perfecta præditus intelligentia, ut declarat Ecdi.xvn, 1-8 : « Consilium et linguam, et oculos et aures et cor dedit illis excogitandi, et disciplina intellectus replevit illos. Creavit illis scientiam spiritus, sensu implevit cor illorum, et mala et bona ostendit illis. Posuit oculum suum super corda illorum... ut nomen sanctificationis collaudent..., ut magnalia enarrent ope­ rum ejus. » 2° Probatur Traditione. — Patres maxime efferunt Adami scientiam, quam praesertim demonstrant ex Gen. n, 2U, dicentes impositionem animalibus nominum convenientium « cxcellentissimæ fuisse indicium sapientiæ » (2). — Idem testatur Pius IX declarans « grave ct acerbum, ex culpa primi parentis, inflictum esse vulnus humanæ naturæ, quippe quod et objusæ lenebræ menli et prona effecta ad malum voluntas ». Denz. 1G43. 3° Probatur ratione. — Deus ipse immediate ci cavit Ada(1) Scientia per se infusa, quæ specifice difTert ab acquisita, et exercetur speciebus independentibus a phantasmatibus, est scientia termini, et non con­ veniebat viatori Adamo. (2) S. J. Chrysost., hom. 15, in Gen. n. 3 ; S. Aug., Op. imperf. cont. Jul. 1. 5, c. 1 ; S. Cyr. Alex., in Joan. 1. 1, c. ; S. J.Damasc., De fide orthod 1. 2, c. 30. Journel, Ind. theoL, n. 232. 356 DE DONIS PRÆTERNATURALIBUS mum, et quidcrn in statu ælalis perfectis, ut dominaretur univers» terræ et cunctis ejus animantibus ; insuper illum constituit principium et patrem totius generis humani, tum per genera­ tionem corporalem, tum per instructionem et gubernationem. Ergo decebat Adamum statim esse et perfectum dominum, et perfectum genitorem quantum ad corpus, et perfectum institu­ torem quantum ad animam. Atqui talis esse non potuit Ada mus, nisi statim habuerit scientiam ad hujusmodi munera perfecte exercenda proportionatam ac necessaxiam. Ergo decebat eum statim hanc a Deo accipere scientiam seu pollere scientia per cccidens infusa. 1, q. 94, a. 3. Non contendimus tamen Adamum, per hanc scientiam infusam, omnia cognovisse, etiam mysteria Dei, secreta cordium et futura contingentia, sed saltem ea omnia scivisse, quæ naturaliter homines cognoscere possuVit et ad suum munus patris et primi hominum doctoris pertinebant (1). — Multi theologi, cum S. Augustino (2) et S. Thoma (3), opinantur primum hominem, ante peccatum, nulli errori obnoxium fuisse, tum ex bona mentis dispositione, tum ex speciali Dei providentia, tum ex immunitate a concupiscentia, de qua modo : in statu enim integritatis aberant passiones inordinatæ, quæ solent esse causa multorum errorum. Hæc satis sint ad refellendas opiniones eorum qui asse ere non dubitant genus humanum a barbaria incepisse et paulatim ad civilitatis initia pervenisse. II. — Immunes ? concupiscentia [Theol. certum]. 385. A. Notio. — Concupiscentia intelligitur inordinatio, qua appetitus sensitivus, non plane subjacens imperio voluntatis, vel ad bona sensibilia illicita fertur, vel ad licita, sed præter aut contra ordinem rationis. Ea concupiscent ia, quæ sæpe vocatur tornes peccat i, voluptas, inobedienlia carnis : 1) actualis dicitur, si agitur de ipsis molibus inordinatis ; 2 habitualis, si sermo est de ipsa conditione in qua isti motus solent oriri. 4 Igitur immunitas a concupiscentia, seu, ut aiunt, donum integritatis, rectitudo, ille est status in quo appetitus sensitivus, perfecte subditus rationi, nec rationis imperium præoenil, nec eidem resistit. Hoc in statu itaque : 1) omnino desunt motus inordinati, quibus ad malum impellimur aut a bono retardamur ; 2) adest (1) 1, q. 04, a. 1 et 3 ; q. 95, a. 3.— (2) De lib. arbit.l. 3, c. 18, n. 52. (3) 1, q. 94, a. 4 ; Le Bachelet, in Did. théol., art. Adam, col. 370-371. DE DONÎS PRÆTERNATURALIBUS 357 perfecta harmonia inter sensum et rationem, quæ ipsa plene subditur Deo. « Concupiscentiam (enim) sensibilem sponte sequitur concu­ piscentia spirilualis, qua ratio inferior retardat rationem supe­ riorem, quatenus nempe ipse intellectus et voluntas rebus terrenis ac temporalibus ita implicantur, ut non nisi difficulter ex iis ad mere spiritualia, æterna ac divina ascendant. Hinc immunitas a concupiscentia etiam importat perfectam subjectionem rationis inferioris ad rationem superiorem, id est expeditam facilitatem considerandi, æstimandi, prosequendi res æternas au divinas Et hoc sibi volunt doctores scholastici, quando dicunt, in statu primitivo, sensum perfecte subjectum fuisse rationi et rationem Deo (primæ veritati et summo bono) (1). » — Quapropter Apos­ tolus, inter opera carnis, quæ concupiscit adversus spiritum, enu­ merat non solum fornicationem, immunditiam, ebrietates, sed etiam idolorum servitutem, dissensiones, secias el his similia (Gal. v, 17 sq.). 386. B. Probatur thesis : a) Ex auclorilcle Ecclesiæ. — 1) Concupiscentiam non exstitisse in Adamo ante peccatum, contra Pelagianos declaravit concilium Arausicanum 11, dicens (can. 1) per offensam prævaricationis Adæ, lotum hominem in deterius commutatum esse, et (can. 8 et 13) liberum arbitrium in primo homine infirmatum, et uilialum in omnibus qui de prævaricatione primi hominis nati sunt. D. 174, 181, 18G. 2) Hanc doctrinam renovavit Tridenlinum (sess. 6, cap. 1) docens liberum arbil rium minime quidem amissum esse et exstinc­ tum. sed viribus attenuatum el inclinatum (cap. 1 et can. concupiscentiam autem ab Apostolo peccatum appellari, « quia ex peccato est et ad peccatum inclinat ». D. 793, 815. 3) Denique id recenter confirmavit Commissio Ltiblica, explicite loquens de originali protoparentum felicitate in statu jusliliæ. integritatis et immortalitatis. D. 2123. b) Ex Scriptura. — 1) Gen. n, 25 : « Erat autem uterque nudus, Adam scilicet et uxor ejus ; et non erubescebant. » — Gen. m, 7 : « Et aperti sunt oculi amborum ; cumque cognonissc.nl se esse nudos, consuerunt folia ficus, et fecerunt sibi perizomata. » Homo, praesertim moral iter bonus, sensum pudoris experitur, (11 Van Noort, n 199 ; cf S. Bellarmlnus, De amissione gratiæ, 1. 5, c. 15. 358 DE DONIS PRÆTERNATURALIBUS quando sentit mol us carnales praeter voluntatem rationalem exsurgentes, et cos conatur voluntate continere et hominum nobtiæ subtrahere. Atqui ante peccatum pi otoparentes nullam de sua nuditate patiebantur erubescentiam ; e contra erubescen­ tiam statim post peccatum expeiti sunt. Ergo ante peccatum erant omnino immunes a concupiscentia. Etenim hæc « non erubescentia » oriebatur : non ex ignorantia, non ex hebetudine aut ex summa corruptione, quia creati sunt in ætate adulta et conscii legis conjugii (1), docti et sancti. Ergo proveniebat ex imrnimilale a concupiscentia, quatenus nullum experiebantur motum inordinatum. — Confirmatur ex eo quod carnis rcbillio proponitur ut pœna peccati, peccatum ideo supponens antea commissum : « Quis enim indicavit Libi quod nudus esses, nisi quod ex ligno de quo piæccpcram tibi ne comederes, comedisti ?» (Gen. m, 11). 2) Ex doctrina S. Pauli qui, nomine peccati, designat non tantum peccatum proprie dictum, sed ipsam concupiscentiam : id enim quod habitat in nobis et operatur malum quod nolumus, seu quod est in nobis principium omnium motuum inordinatorum, quibus homo consentiens fit actu peccans (2) est vere ipsa concu­ piscentia. Hæc autem dicitur peccatum, non quia est formale peccatum, nam manet in justis (vi, 14), in quibus nihil est damna­ tionis (vin, 1), sed quia « ex peccato est et ad peccatum inclinat» (vn, 8). Ergo ante peccatum aberat (3). c) Ex Traditione. — Protoparentes, ait S. J. Chrysosfomus, < usque ad illam (praevaricationem) quasi angeli versabantur in paradiso, non concupiscentiis flagrantes, non ab aliis affectionibus > restat i » ; quia, inquit S. Augustinus, nullam legem senserant in membris suis repugnantem legi mentis suæ... nullus erat motus in corpoie, cui verecundia deberetur ; nihil putabant velandum, quia nihil senserant refrænandum ». Ante peccatum Adami « corpus (erat) in tranquillitate et quiete, absque omni turpi voluptate ; non enim erat in eo absurdorum motuum tumultus. Cum vero cecidit in peccatum..., inde irrepserunt in carnis natu­ ram voluptates impuræ et nata est in membris sæva lex. » (S. Cyrillus Alex.) (4). (1) Gen. n, 22-24 ; 1, q. 98, a. 1, a. 2, c et ad 3. — (2) Rom. v. 12 sq. ; vn, 13 sq. — (3) S. Aug., Cunt. 2 ep. PelagA. 1, c. 13, n. 27. Journel, 1887. (4) S. J. Chrys., InGcn. hom. 15,n. 1 ; S. Aug., De Gen. ad hu. 1. ll,c.l,n.3. DE DONIS PRÆTERNATURALIBUS 359 Nec dicas : Nonnulli Patres arbitrantur protoparentes eru­ bescentia caruisse, quia infantes erant (1). Ergo thesis non abso­ lute constat ex traditione. — Nam : 1) Patres isti non loquuntur de ætate infantili proprie dicta, cum ipse S. Iræncus, qui credit protoparentes fuisse infantes quoad usum matrimonii, quem ignorabant (2), eos dicit capaces peccati et dein poenitentiae (3) ; 2) sed protoparentes dicunt infantes, vel per comparationem ad statum perfectiorem quem in Coelo habebimus (4), vel quia, sicut infantes, sensus nnocentes habebant nec erubescebant, sed alia ex ratione, videlicet ex dono speciali Dei seu ex vita spirituali jam accepta, qua perfectus ordo servabatur in cis (5). 386a. Causa immunitatis a concupiscentia. — Qua ratione Deus protoparentes a concupiscentia immunes fecerit, nil docet reve­ latio. Verisimile videtur Deum id praestitisse : partim per specialem providentiam externam, qua arcebantur omnia quibus excitari possent motus inordinati ; partim per habitus infusos, quibus interne disponebatur : ratio ad « recte judicandum, convenienter imperandum ; voluntas ad sequendam rationem delectabiliter et ad movendum appetitum fortiter ; appetitus ab obediendum prompte et suaviter ». Pesch, n. 197. Maximum etiam erat munus gratiæ' sanctificantis : etenim eo magis appetitus sensibilis recte ordinatur, quo magis subditur voluntati. Atqui per gratiam et caritatem voluntas Adæ plene Deo subjiciebatur et ad Deum solum ferventer tendebat. Ergo ex redundantia illius perfeelæ rectitudinis voluntatis sequebatur rectitudo in appetitu inferiore 1, q. 95, a. 1 ; q. 100, a. 1, ad 2. III. — Immunes a necessitate moriendi [De fide]. 387. Protoparentes. licet natura corruptibiles et mortales, immortales tamen erani : 1) non sicut Deus, qui immortalis est ex necessitate naturæ : 2) neque sicut spiritus, qui positivam non habent potentiam ad corruptionem, quamvis desinere possint, cessante Dei conservatione ; 3) neque sirut beati, qui, ex dono S. Cyr. Al*x., in ep. ad Rom. c. 5, v. 18. Journel, 1150, 1706, 2122. Cf. S. Aug., De cio. Dei, 1. 14, c. 26 ; De corrcpt. et gral.,c. 11, n. 29 ; S J. Damasc., Horn, n ficum arefaciam, 3. Journel, 1762, 1952, 2388. (1) S. Theoph. Ant., Ad Autol. 1. 2, n. 25 ; Clem. Alex., Protep. n, Strom, m, n. 17 [M. G. vm, coi. 228, 1205 ; S. Irenaeus, Ado. hær. 1. 4, c. 38, η. 1. Cf. Diet, théul., art. Adam, col. 370, Irénée, col. 2456 ; Slomkowskl, L'état primitif de l'homme, p. 29, 89, 49, 120. (2) Ado. hær. I. 3, c. 22, n. 4, J. 224 ; Demonstratio apost. prædicationis, c. 12. (3) Ado. hær. 1. 3, c. 23, n. 5 ; J. 225. (4) Ado. hær. 1. 4, c. 38, n. 1. — (5) Dem. c. 14. 36U DE DONIS PRÆTE-RNAJRJRALIBUS Dei, amplius vitam aeternam amitter· nequeunt ; 4) sed quatenus, ex Dei beneficio, a moite præseroali esscnl, si in gratia mansissent: polerani itaque non mori, et a libera eorum electione pendebat utrum mortem gustarent necne. 1° Probatur ex auctoritate Ecclesi/e. — Hanc doctrinam definivit contra Pelagianos conc. Carlhaginense xvi, en. 1, D. 101 : « Quicumque dixerit Adam primum hominem mortalem factum, ita ut, sive peccaret sive non peccaret, moreretur in corpore, hoc est de corpore exiret non peccati merito sed necessitate naturæ, a. s ». — Idem statuit Tridenlinum, s. 5, en. 1, D. 788, dicens primum hominem per peccatum « incurrisse... iram el indignationem Dei atque ideo mortem quam antea illi comminatus fuerat Deus ». Cf. Arausic. II, en. 1, 2, D. 174, 175. 2° Probatur thesis ex Scriptura. — Scriptura diserte docet mortem esse pœnam peccati et hominem non fuisse ab initio moiti obnoxium : a) Sep. n, 23-24 : « Deus creavit hominem inexterminabilem ; invidia autem diaboli mors introivit in orbem terrarum. » — b) Gen. n, 17 : « In quocumque die comederis ex eo, morte morieris. » Sive legitur «morte morieris », ut in Vulgata, sive legitur « eris mortalis », ut vertit Symmacus, sive « reus erit mortis » : 1) agitur de morte corporali, seu de ipso facto mortis physicæ, ut clare apparet ex forma absolula comminationis ; ex dispulalione Euæ cum dæmone [ne forte moriamur... nequa­ quam morte moriemini] ; ex modo quo mors iidligilur : « donec revertaris in terram, de qua sumptus es, quia pulvis es et in pulverem reverteris » (Gen. m, 3-4, 18). —2) Hæc mors infligitur in pœnam peccat i. Ergo, ante peccatum. Adamus immunis erat a debilo moriendi. — c) Flom. v, 12 : « Per unum hominem pecca­ tum in hunc mundum intravit, et per pea dum mors, ct ita in omnes homines mors pertransiit, in quo omnes peccaverunt. » Ergo si Adamus non pcccasstt, non fuisset moriturus. 3° Probatur Traditione. — Protoparentes conditi sunt immortales. Id diserte proclamant Putres etiam ai/iquiorcs. S. Theoph. Ant. : Hominem Deus « nec immortalem fed nec mortalem, sed capacem utriusque, ut, si ad ea ferretur, quæ ducunt ad immortalitatem, observandis Dii mandatis, mercedem ab eo acciperet immortalitatem., , si vere deflecteret ad ea quæ ducunt in mortem, non obediens Deo, ipse sibi morlis audor essel » — S. Cyprianus ; Methodius ; « Creatus est [Adam] ipse DE DONIS PRÆTERNATURALIBUS 361 expers corruptionis..., sed [contigit] eum, violato Dei mandato, exitiali et terribili casu cadere in mortem et dissolutionem. » — S. Athanasius : « Homines [malitia sua] in mortis damnationem misere inciderunt... Nam praecepti transgressio illos ad propriæ naluræ conditionem revocavit... [Et ita] sibi ipsis corruptionis mortis auctores facti sunt (1). » Item S. Hilarius, in Ps. 1, n. 18, S. J. Chrysostomus, in Gen. hom. 15, n. 4, S: Augustinus, De Civ. Dei. 1. 13, c. 15. Enchiridion, 104, De correp. et grat., c. 13, n. 33, J. 883, 1150, 17G0, 1928, 1956, docent mortem inflictam esse homini in poenam peccati. — Naluram hujus immortalitatis protoparentibus concessæ clare exponit S. Aug., De Gen. ad till. 1. G, c. 25, n. 3G, J. 1G99 : Corpus hominis erat « mortale, quia poterat mori ; immortale, quia poterat non mori... Mortalis ergo erat [Adam] conditione corporis mortalis, immortalis autem beneficio Conditoris ». Cf. S. Cyr. Alex., J. 2122. 388. N. B. — Plures erant causæ hujus immortalitatis : a) Mors violenla arcebatur partim per Adæ scientiam et prudentiam, qua nociva vitabat ; partim per specialem Dei providentium, causas externas mortis impedientem vel prohibentem ei nocere ; b) Mors naturalis removebatur tum per virtutem quamdam prætcrnaluraletn in anima residentem, qua corpus in optima complexione et dispositione servabatur ; tum per cibi ordinarii manducationem, tum per esum ligni vilæ, qui non solum vires reparabat, sed senec­ tutem propulsabat, usque ad determinatum tempus, quo finito, vel homo translatus fuisset ad beatam immortalitatem, vel indi­ guisset iterum sumere de ligro vilæ (2). IV. — Immunes erant ab ærumnis et doloribus [Theol. certum.. 389. Felices fu4»e protoparentes dicimus eo sensu quod perfec­ tionem habebant suæ naturæ convenientem, nec a sua naturali di-posilionc removeri poterant, nec ideo ullum patiebantur malum sive quoad animam sive quoad corpus (1, q. 94, a. 2 et ad 4). Hinc poterant nihil pali quemadmodum poterant non mori. (1) S. Theoph., Ad Autol. 1. 2, n. 27 ; S. Cyr., De bono patientiae ; Methodius, Conviv. dec. vir”., or. 3, c. 6 ; S. Athan., Or. de Incarn. Verbi, i, 5 ; Journ. 184, 566,612,749,750. (2) Palmier!, De peccato originali. Appendix, q. 4, p. 212 sa. ; Bllluart, diss. 5, a. 3, § 2 ; Pesch, n. 204 sq. ; Mazzolla, n. 762 ; S. Th., 1, q. 97, a. 1, c et ad 3 ; a.3 el 4. 362 DE DONIS PRÆTERNATURALIBUS 1° Probatur Scriptura. — a) Protoparentes enim a Deo positi sunt in paradiso voluptatis, in quo omnia bona ad salielalem habebant [Gen. n, 8 sq.]; operi vacabant sed sine dolore [Gcn.ii.15j animalibus et omnibus entibus dominabantur [Gen. i, 26 ; Eccli. xvn, 3-4], et liberi erant ab omnibus doloribus, qui exhibentur ut pœnæ peccati [Gen. m, 15 sq.]. b) Praeterea impassibilitas est quasi corollarium aliorum dono­ rum : 1) corporis enim immorlalilas vix permittebat dolores physicos et morbos, qui ad dissolutionem compositi tendunt, ergo ad mortem disponunt ; 2) dolores omnes etiam animi exclude­ bantur, nam sapienliâ suâ protoparentes omnia ad vitam utilia plane agnoscebant et inveniebant ; iis autem, Dei providentia, abundabant, et ab omni abusu servabantur sanclitale sua et iniegrilalis dono. 2° Probatur Traditione. — Hanc protoparentum felicitatem sic perbelle describit S. Augustinus : « Azivcbat itaque homo in paradiso sicut volebat, quamdiu hoc volebat quod Deus jusserat; vivebat fruens Deo, ex quo bono erat bonus ; vivebat sine ulla egestate, ita semper vivere habens in potestate. Cibus aderat, ne esuriret ; potus, ne sitiret ; lignum vitæ, ne illum senecta dissolveret. Nihil corruptionis in corpore, vel ex corpore nullas molestias ullis ejus sensibus ingerebat. Nullus intrinsecus morbus, nullus ictus metuebatur extrinsecus. Summa in carne sanitas, in animo tota tranquillitas. Sicut in paradiso nullus æstus aul frigus, sic in ejus habitatore, nulla ex cupiditate vel timore accidebat bonæ voluntatis offensio (1). » Idem docet Calech. Rom. p. 4, c. 13, n. 4 : « Non ei (Adamo) vestibus ad tegumentum corporis opus fuisset, non tecto ad perfu­ gium, non armis ad defensionem, non remediis ad valetudinem, non aliis multis quorum subsidio nos ad hanc naturæ imbecilli­ tatem ac fragilitatem tuendam egemus ;... nulla ei opera molesta, nullum officii munus non jucundum fuisset..., nec eum unquam opera aul spes fefellisset. » Confirmalur ex variis populorum traditionibus circa ætatem auream (2). (1 ) De civ. Dei. 1. 14, c. 26 ; cf. De corrept. et grat. c. 11, n. 29 ; Op. imp. cent. Jul. 1,6. c. 22 , S. Cyr. Alex., in ep. ad Hom. c. 5, v. 18. Jouinel, 1762, 195*> 2013 2122. (2) Vlrglllus, Georg. I ; Ovid., Metamorph. 89. DE DONIS PRÆTERNATURALIBUS 363 390. Corollarium. - In slalu innocenliæ homo non polerat uenialiter peccare. Etenim « peccatum veniale (1), in nobis contingit vel propter imperfectionem, actus, sicut subiti motus in genere peccatorum mortalium, vel propter inordinationem existentem circa ea quæ sunt ad finem, servato debito ordine ad finem. Utrumque autem horum contingit propter quemdam defectum ordinis, ex quo inferius non continetur firmiter sub superiori... In statu autem innocentiæ... erat infallibilis ordinis firmitas, ut semper inferius contine­ retur sub superiori, quamdiu summum hominis contineretur sub Deo... Ex quo patet quod homo in statu innocentiæ non potuit peccare venialiter ». 1-2, q. 89, a. 3. II. — De gratuita te doni integrit atis Protestantes, cum Baio, Jansenio, Quesnello et Pistoriensibus, generalim negant præternaturalitatcm hujus doni, quam contra illos sæpius declaravit Ecclesia (2). Assertio : Hæc omnia integritatis dona, protoparentibus con­ cessa, gratuita erant et præternaturalia [Saltem theol. cerium]. 391. I. — Donum scientiæ. — Creaturæ enim non debetur nisi id quod ejus naturali facultati respondet et ab ipsa requiritur ut finem suum consequatur. Atqui proprium est intellect u- humani veritatem abstrahere a phantasmatibus et paulalim a notis i. 1 ignota ascendere. Ergo ignorantia est defectus hominis nati. ■ -. Scientia infusa ideo erat indebita Adamo. Hic ceterum phpu 1 moraliler potuisset veritates ad reclamvitæ institutionem neces­ sarias cognoscere et finem attingere, cum auxilio naturali quod Deus non denegavisset ad vincendas difficultates et ad obstacula superanda. 392. II. — Immunitas a concupiscentia. — a) Constat ex propo­ sitione 2G Boii damnata : « Integritas primæ creationis non fuit indebita humanæ naturæ exaltatio, sed naturalis ejus conditio » collala cum prop. 21 : « Humanæ naluræ sublimatio et exaltatio in consortium divinæ naturæ debita fuit integritati primæ condi­ tionis, el proinde naturalis dicenda est, et non supernaturalis. » D. 1021, 102G (3). (1) Cf. infra, n. 406 sq. (2) Denzlnper, 1024, 1027, 1078, 1516 ; Palmieri, D- crd. sup., th. 15-17. (3) Cf. Le Bachelet, in Dici. ihcul., art. Baius, coi. 67 sq. ; De mente S. Aug., Boyer, p. 293-301. 364 DE DONIS PRÆTERNATTJRALIBUS b) Constat ex ralione. — Naturale est homini ut sensus præredal intellectum ; naturale quoque est appetitum sensitivum ferri In quoduis objectum delectabile, sibi a sensu præsentatum, etiam independenter a voluntate, seu præler imo ct contra imperium rationis. Quocirca nccesse est luctam haberi inter sensualitatem et rationem. Jamvcro radix hujus luctæ nil aliud est quam ipsa deordinaiio habitualis concupiscentiis, quæ ideo naturalis est defectus hominis. Ergo immunitas a concupiscentia est prorsus indebita naturæ. 393. III. — Immur.itas a necessitate moriendi. — a) Palel ex propositione 78 Baii damnato, D. 1078 : « Immortalitas primi hominis non erat graliæ beneficium, sed naturalis conditio ». b) Id saltem innuitur a Scriptura : Homo, per mortem reducitur ad pulverem, de quo sumptus est (1). seu reducitur ad condi’ionem suam naturalem. Ergo immortalitas est donum indebitum, protoparentibus ex beneficio Dei collatum, n. 338. c) Id aperte docenl Paires : Dicunt enim hominem esse composi­ tum ex anima et fragili carne, ac proinde mortalem esse ; ncc habere, ex propria natura, incorruptibilitatem et immortali­ tatem : sed ex gratuito Dei dono, ex Dei munificentia, reapse non fuisse moliturum, si fidelis permansisset (2). d) But io nem dat Palmieri, De ord. sup., p. 138 : « Quod constat *φι: ! n et corpore naluraliler corruptibili, est naturaliter mortale : nam, corrupto corpore, et effecto proinde inepto ad opera vilæ, cessat necessario unio spiiitus cum ipso funde mors contingit.» Atqui, corpus humanum est naluraliler corruptibile, tum quia partibus constat, tum quia organa vitæ vegetativæ paulalim fiunt debilioris virtutis, tum quia corpus subest causis physicis, quæ possunt vel ipsum gradatim immutare et ineptum reddere ad functiones vitales, vel etiam momento temporis, violenter dissol­ vere. Ergo si mors impediatur, id est præler naturam seu inde­ bitum (1-2, q. 85. a. 5 ; 2-2. q. 164, a. 1 et 2 ; C. Gentes, I. 4, c. 52). 394. IV. — Immunitas ab ærumnis. — a) Patet ex damnalil prop. 72 et 73 Baii, D. 1072, 1073 : « Omnes omnino justorum (1) Gen. ni, 19 : n, 7 ; I Cor. xv, 47. ·| (2) S. Athan., De Ineam. Verbi, n. 4, 5 ; S. Cyr. Alex., in Joan. I. 1, c. 1, v. 14 ; S. Iren., Adv. hxr. 1. 3, c. 19, n. 1 ; S. Aug., De Gen. ad lilt. 1. 6, c. 25 ; De pecc. mer. et rem. 1. 1, c. 3 : Palmieri, th. 17, p. 139 sq., supra, n. 387. GRATIA ET DONA TRANSMITTENDA 365 afflictiones sunt ultiones peccatorum ipsorum ; unde et Job et martyres, quæ passi sunt, propter peccata sua passi sunt. » «Omnes ejus (P». Virginis) afflictiones in hac vita sicut ct aliorum justorum fuerunt ultiones peecati actualis vel originalis. » Si cnirn dentur afflictiones, quæ non infliguntur in ultionem peccati, hæ afflictiones ex ipsa naturæ conditione profluunt Ergo carum immunitas erat donum naturæ indebitum seu prætcrnaturale. b) Probulur ralione : Homo naturaliter subjicitur agcnlibus physicis, quæ, sive ab cxtrinseco sive ab intrinseco, eum a naturali sua dispositione dimovere possunt, ipsi varia inferendo mala physica. Ex concupiscentia ct ex ignorantia multa etiam sequun­ tur incommoda, ut morbi, motus sensuales, tristitia, error, jurgia, lites aliique dolores. Atqui Deus minime lenetur impedire cursum rerum naturalem aut abolere defectus qui ipsam consequuntur naturam, eo vel magis quod, divino auxilio fretus, iis uti potest homo ad finem suum obtinendum. 395. N. B. — Argumentum generale erui posset : 1) ex damna­ tione prop. 55 Baii, D. 1055 ; — 2) ex prop. 1G Synodi Pisi., D. 1516, damnata ut erronea, falsa, favens hærosi Peiagianæ. « de statu felicis innocentiæ, qualem cum repræsentat in Adamo ante pecca­ tum, complectentem non modo integritatem, sed ?t justitiam inte­ riorem... ; quatenus complexive accepta innuit, statum illum seque­ lam fuisse creationis, debitum ex nalurali exigenlia et condihone humante naluræ, non gratuitum Dei beneficium ». Quodsi quandoque dona protoparcnlum « naturalia » dicantur a Patribus, ea tantum ratione sic vocantur, quia inde ab origine homini collata sunt et simul cum natura propagari debebant (1). Corollaria. I. — Gratia sanctificans et dona praeternaturalia, excepto dono scientiae, ab Adamo in filios erant transfundenda [Theol. certum]. 396. A. Gratia sanctificans. — a) Id implicite constat : 1) Ex « De gralia Dei indiculo », cp. 4, D. 130, qui docet « in prævaricatione Adæ omnes homines naturalem possibilitatem et inno­ centiam perdidisse, et neminem de profundo illius ruinæ per liberum arbitrium posse consurgere, nisi cum gralia Dei miserantis croxciit. » Ergo gratia a Christo nunc accepta, est medium quo redimus ad pristinum slalum quem in Adamo habebamus. — (1) S. Aug., Retract. I. 1, c. 10, η. 3 ; c. 16. η. 6, apud Palmieri, De ord. tup., tl. 15, p. 124 sq. 366 GRATIA ET DONA TRANSMITTENDA 2) ex doctrina Tridenl ina (η. 377) : Ada rnua enim non potuisset, per suum peccatum, sanctitatem et justitiam a Deo acceptam, amittere et pro se et pro sua posteritate, nisi hanc sanctitatem et justitiam habuisset nobis transmittendam. b) Christus, redemptione sua, ut constat ex art. præccdcntibus, resliluil universum genus humanum in slalum justitiæ pristinum, quem amisimus per Adæ peccatum. Atqui hoc fecit nobis prome­ rendo et conferendo gratiam sanctificantem. Ergo, quemadmodum /Xdamus, in sua creatione, a Deo, pro universo genere humano, hanc accepit gratiam, ita, si fideliter mandatum Dei servasset, eamdem gratiam simul cum natura transfudisset (1) in omnes suos posteros, qui ideo concepti fuissent in statu graLiæ. c) Per Adæ peccatum omnes constituti sumus peccatores (Rom. v, 12 sq., infra n. 414 sq.). Ergo, hoc peccato non existente, omnes « non-peccatores », sed justi nati fuissemus. d) Id implicite constat ex doctrina Patrum (n. 379), qui docent nos, per Christum, recipere justitiam, ex qua, per Adæ peccatum, lapsi erimus, et ifa nos reverti ad gratiam initio nobis concessam, ex qua excidimus per peccatum. B. Dona pr/eternaturalia. — Hæc dona erant cum gratia Adamo collata omnino connexa. Ergo cum ea erant ab Adamo in posteros transmittenda. a) Juxta concilia, Adamus per suum primum peccatum, non solum peccatum nobis transfudit, sed concupiscentiam ipsam, mortem, et, cum morte captivitatem sub diaboli potestate, poenas et corruptionem corporis, imo animæ etiam vires aliqua­ liter attenuatas. Atqui hæc non transmisisset simul cum,peccato, si non essent cum peccalo connexa. Sed si hujusmodi defectus et miseriæ nunc connexa sunt cum peccato, sequitur eorum immu­ nitatem fuisse olim connexam cum ipsa gralia sanctificante in Adamo. Ergo, si Adamus non peccasset, donum inlegrilalis nobis transmisisset simul cum gratia sanctificante (2). b) Hæc quidem dona non connectebantur cum gratia, ex ipsa (1) « Non tamen fuisset propter hoc gratia naturalis, quia non fuisset trans­ fusa per virtutem seminis, sed fuisset collata homini statim cum habuisset animam rationalem » (1, q. 100, a 1 ad· 2) : Deus scilicet creans animam, illam infudisset in corpus, gratia sanctificante ornatam. (2) Cone. Carlhat. X VI, can. 1 ; Arabic. Il, can. 1, 2 ; 7>àL,sess. 5, can. 1, 2 ; sess. 6, cap. 1 , Plus IX, Singulari quadam, 9 dec. 1854 ; Denzlnger, 101 174 175 ; 788, 789, 793, 1643. ’ DE JUSTITIA ORIGINALI 367 rei natura, secus nemo, etiam nunc, posset gratiam habere quin dona quoque haberet. Atqui gratia adfuit in Christo et in B. Vir­ gine, absque immunitate a dolore e, a morte, et adest in justis, separata a quavis immunitate. Ergo. c) Attamen ita a gratia primitus collata, pendebant hæc dona, ut, ea amissa, pariter ct ipsa amitterentur : patrato enim peccato, statim amittitur gratia, statim quoque apparet rebellio carnis seu concupiscentia, quæ ut sequela peccati exhibetur, tum in Adamo, tum in posteris, ita ut ab Apostolo peccatum vocari possit (Gen. in, 7, 11 ; Rom. vi-vii) ; statim apparet mortalitas, quæ in pœnam peccati a Deo infligitur et Adamo (Gen. n, 17 ; m, 3, 19) et cunctis hominibus, in quos omnes ita, per Adæ peccatum, mors pertransiit, ut sit vere peccati stipendium (Rom. v, 12 ; vi, 23) , statim denique apparet passibililas, quæ et ipsa in pœnam peccati, ergo propter peccatum irrogatur (Gen. m, 16-17). Ergo si Adamus non peccasset, seu si gratiam non amisisset, cum ea servasset dona integritatis et ea in posteros transfudisset. Id autem non provenit ex natura rei. Igitur, ex libera Dei insliluiione, donorum conservatio et transmissio pendebant a gratia Adamo coi!ala et per præcepti observantiam conservata, quin tamen inde sequatur hæc dona recuperanda esse, si grqtia amissa recupe­ raretur (1). Dixi : excepto dono scientiae. Etenim perfectio scicntiæ Adami fundabatur in ratione omnino speciali, videlicet in munere capitis, quæ ratio in ejus liliis non exstitisset. Ergo hoc privilegium, sal­ tem in suo complexu sumptum, præsertim quoad scientiam infusam, videtur fuisse Adami proprium ut personale. — Nihilominus, quia ignorantia a revelatione (2) exhibetur ut poena peccati, filii Adæ, in statu rectitudinis, quamvis non nati fuissent cum scientia infusa et cum perfecto usu rationis, scientiam tamen universa­ liorem quam nunc habuissent, earnque facilius ac tutius acquisivissent inveniendo vel addiscendo (3). II. — De justitia originali. 397. Post præviam notionem generalem justitiæ originalis, post (1) Filii tamen non secus ac protoparentes non nati fuissent confirmati in gratia, sed per aliquod tempus probationis gloriam sibi mereri debuissent, gratiamque ipsam perdere potuissent, 1. q. 100, a. 2. (2) Sap. ix, 14-16 ; Eccl. vu, 30 ; Eccli. xvn, 3 sq. (3) 1, q. 94, a. 4 ; q .101, a. 1 et 2 ; Palmieri, De pecc. orig., p. 210 ; Janssens, vm, p. 331-335. 368 DE JBST1TIA ORIGIN \L1 pauca quædam de hislorico ejus conspectu usque ad S. Thomam, controversiam dicemus quæ nunc viget inter theologos (1). 1° Notio generalis. — Ille felicissimus status in quo Adam conditus est, vocari solet status jusliliæ originalis : 1} status qui­ dem, quia ex se erat stabilis vitæ conditio ; 2) jusliliæ, quia, hae in conditione, per gratiam sanctificantem et dona adnexa, tum ratio hominis et voluntas plene Deo subdebantur, tum inferiora hominis superioribus perfecte subjiciebantur, corpus nempe animæ et inferiores vires rationi ; 3) originalis, quia hæc justitia inde ab origine indita erat et simul cum natura in omnes posteros propa­ ganda erat per originem ab Adamo (2). Hic status dicitur etiam : a) status naturæ innocentis, quia in illo nec aderat peccatum, nec ad peccatum inclinatio ; b) status naturæ integrae, propter plenam subjectionem virium hominis ad animam, et animæ ad Deum. Hac tamen denominatione sæpe designatur status in quo natura humana fuisset ornata donis prætcrnaturalibus, abstractione facta a dono gratiæ sanctificantis. 398. 2° Conspectus historicus. — Hæc generalia ab omnibus theologis hodiernis traduntur : omnes enim concedunt : 1) gratiam sanctificantem ct dona præternaluralia ad justitiam originalem certo pertinere ; 2) connexionem quamdam vigere inter hæc ultima dona et ipsam gratiam, a qua pendebant, et cum qua transmitti debe­ bant ab Adamo in posteros. At non ita sunt unanimes in deter­ minandis elementis justitiæ originalis vere constitutivis, in statuenda nempe relatione graLiæ cum ceteris donis nccnon donorum el gratia cum natura humana. A. Doctrina S. Augustini. — a) Notio jusliliæ originalis. — Juxta S. Augustinum, justitia originalis consistebat in rectitudine naturæ humanæ, de qua Eccli. vu, 30 : « Deus fecit hominem rectum » ; homo autem rectus erat, quia inferiora perfecte subde­ bantur superioribus, corpus scilicet animæ et anima Deo. Hinc « fuit prima justitia : obedire Deo ct hanc in membris adversus legem mentis suæ legem concupiscentiæ non habere » (3). In eo tamen statu praestabat rectitudo voluntatis : « Fecit... Deus... hominem rectum, ac per hoc voluntatis bonæ. Non enim rectus esset bonam non habens voluntatem (4). » Jamvero ad rectitudinem (! ) Cf. Kors, La justice primitive ej le péché originel ; A. Michel, in Diet. thM., art. Justice originelle. (2) Pauci tamen theologi, nomini originalis justitiæ intePigunt statum Adam\ doni) ; b) ex Sap. π, 2Ί : « Invidia aulem diaboli mors introivit in orbemf terrarum»: c) Ex Jo. vm, 44 : « Ille (diabolus) homicida erat ab milio r, 1 Tim. n, 14 : « Adam non est seductus, mulier autem sedudaiii praevaricatione fuil » ; Apoc. xn, 9 : « Serpens anliquus, qui voca tur diabolus et Satanas, qui seducit universum orbem. » 3° pROTOPARENTEfi graviter peccarunt. — Constat : 1) E>: ipso fine praecepti, quod impositum fuerat in protestationem subjectionis erga Deum principium, finem et supremum Domi­ num ; 2) Ex punitione gravissima ; ex subtractione nempe dono rurn, expulsione e loco voluptatis, amissione status felicitatis, ek. 3) Ex sequelis hujus peccati ut magis infra explicabitur * 4) Ex conditione peccantium : hoc enim peccatum, quamvis non fuerit omnium gravissimum secundum speciem, « habuit maximam gravitatem propter perfectionem elatus ipsorum » ( 1 ) ; 5) Ex Born, v, 12 sq. : S. Paulus, de protoparentum transgressione loquens, ea adhibet verba (inobcdienl iam, peccatum delictum, prævaricationem), quæ grave peccatum signant (2). 4° Gratiam et sanctitatem amiserunt. — a) Amiserunt dona præternaturalia, constat ex didis (n. 383 sq.). —b) Amise runt gratiam sanctificantem, constat. : I) ex eo quod in ordine supernaturali, gratia sanctificans necessario amittitur per quodvis peccatum mortale ; 2) ex Hom. v, 15 sq., ubi damnum illatum n delicto Adaj, quo omnes constituimur peccatores, dicitur reparari per gratiam Christi ; 3) ex eo quod ipsa dona preternaturalia in gratia sanctificante radicabantur (3). Coroll. I. — Quale fuorlt peccatum protoparentum ? 410. A. Protoparentes, quamvis ah errore et concupiscentia immunes, quamvis perfecto intellectu, rectaque voluntate praediti, peccare tamen potuerunt, quia dona integritatis non impediebant (1) 2-2, q, 163, n. 3. Sano, inquit S. Doctor, « etsi super bia*MCundum i;uum genu· habeat quamdam excellentiam inter alia peccata, major tamen egt superbia qua quit Deum negat vel blasphemat, quam superbia qua quie inor dinate appetit divinam similitudinem, qualis (uti mox ditemus), superbia primorum parentum. » Dim illotum peccatum « luit quidem secundum quid navi imum, non laimu simplicité» · Cf Janesens, I)r hominis elevatione ei lapsu, p, 422. (2) Bossuet, Elévations sur lea mystères, 6· semaine, 5° élévation. (3) Testimonia Traditioni legantur ap Journol, Ind. theol., 2'J8 sq. DE PECCATO Ο !'J GI «ANTE 387 defectibilitatem propriæ libertatis : solus enim ille, ex natura, impeccabilis est cujus regula est ipsa propria voluntas, uti jam monuimus ubi de lapsu angelorum, n. 311 sq, B. Peccatum autem eorum fuisse certe inobedienliam, liquet cx verbis serpentis (G. m, 5), ex verbis Dei judicium et pmnarn ferentis (G. iij, 17, 22), necnon ex Apostolo, qui illud peccatum vocat inobedienliam (Horn, v, 19). At nioliuum ct causa hujus inobedientiæ luit superbia seu inor­ dinatus appetitus propriae excellentias. Dicit enim Scriptura (Eccli. x, 15) : « Initium omnis peccati est superbia ». Tob iv 14 ; • In ipsa (superbia) enim initium sumpsit omnis perditio ». Ergo primum protoparentum peccatum fuit /ormaliter ct per prius peccatum superbiæ, juxta illud serpentis : « Eritis sicut diit scientes bonum et malum » (G. m, 5), et illud Dei post peccatum : Ecce Adam quasi unus ex nobis factus est, sciens bonum et ma­ lum » (G. m, 25). Imo aliud esse non poterat primum peccatum. Etenim appetitus sensibilis erat plene rationi et voluntati sub (litus; ergo inordinatio non potuit mcipere nisi a voluntate, (pia tenus bonum suum appetiit homo contra regulam divinam et ultra mensuram a Deo sibi præstitutarn, quod pertinet ad superbiam (1). Subluta autem, per peccatum superbire, subjectione rationis ad Deum, eo ipso cessavit plena subjectio appetitus inferioris ad rationem, et ita jam potuit homo inordinate ferri in fructum veti­ tum, «piem tunc vidit... bonum ad vescendum... aspectuque delec­ tabile. » (G. m, G). Peccarunt ergo protoparentes appetendo similitudinem cum Deo, non quidem per æqualilatem : id enim, utpote sapientes, sciebant impossibile ct absurdum, sed tantummodo : 1) « quantum ad scien­ tiam boni ct mali », cupientes, propria virtute, sibi determinare " quid esset bonum et quid malum ad agendum, vel etiam., quid sibi boni vel mali esset futurum » ; 2) « quantum ad potestatem operandi », cupientes, propria virtute, operari ad beatitudinem consequendam (2-2, q. 1G3, a. 2, c ct ad 2). C. Sed præter malitiam superbiæ et inobedientiæ, peccatum /?wr malitiam habuit curiositatis, experiendi nempe quidnam lateret in fructu arboris sciential boni et mali ; gutx, qua, suavitate cibi permota est ad edendum 'III, 6] ; infidelitatis, qua, verbis diaboli seducta, credidit ΓΙ Tim. n, 14]; scandali, juxta illud : « dedit oiro suo » (m, G). Adam autem ab omnibus excusatur a peccato scandali et a multis a peccato infidelitatis ; sed reus luit inordinati amoris erga uxorem, dum, ea urgento, mandai um Dei sprevit, et fructum comedit. (Comp. theol., c. 189 sq.). Coroll. II. Protoparentes veniam sui peccati consecuti sunt. 411. a) Id innuitur ex narratione Genesis (iv, 1, 25), et diserte docetur in Sap. x, 2 : « Hæc (Sapientia) illum, qui primus formatus (1) 2-2, q. 163, a. 1. 388 EXISTENTIA PECCATI ORIGINALIS est a Deo, pater orbis terrarum.... eduxit a delicio suo. n Cf. ix, 19. b) Imo SS. Paires prædicant protoparentes salulem consecutos esse. — S. Irenæus : « Hi, qui contradicunt saluti Adæ, nihil profi­ ciunt nisi hoc quod semetipsos hæreticos et apostatas faciunt veritatis, et advocatos se serpentis et mortis ostendunt » (1). — S. Augustinus : « Ecclesiam fere lotam consentire Christum, cum ad inferos descendit, inde Adamum liberasse » ; et alibi : « Primi homines, postea juste vivendo, merito creduntur, per Domini sanguinem, ab extremo supplicio liberati » (2). c) Id suadetur ex benignitate Dei et misericordia et ita est unani­ mis theologorum et populi Christiani sententia ut certa dicenda videatur (3). ART. 1JI De Existentia peccati originalis Errores. 412. Peccatum originale impugnarunt : a) indirecte, Gnostici et Manichæi, omnia hujus vilæ mala non peccato Adæ sed principio malo adseribentes ; b) directe : 1) Theodorus Mopsuestenus, Rutinus, Syrus et Pelagiani, quos imitati sunt Abælardus, Albigenses, Sociniani, Unitarii ct Liberales, qui contendunt Adam ipsi soli, non autem generi humano nocuisse, nisi forte malum exemplum prae­ bendo aut solas vitæ ærumnas transmil tendo ; 2) Rationalistæ et Pantheist», qui absurdam habent doctrinam de peccato originali et rationi contrariam ; 3) Modernist», qui autumant doctrinam Ecclesiæ de peccato originali non contineri in Scripturis, nec fuisse lidem primitivæ Ecclesiæ, sed tantum theoriam a S. Augustino penitus inventam. Doctrina catholica. 413. Cone. Carlhaginense XVI (a. 418), cn. 2, D. 102, anathema dicit iis qui asserunt « parvulos... nihil ex Adam trahere originalis peccati, quod lavacro regenerationis expietur », et addit : « Etiam parvuli, qui nihil peccatorum in seipsis adhuc committere potue­ runt, ideo in peccatorum remissionem veraciter baptizantur, ut in eis regeneratione mundetur, quod generatione traxerunt. » Quæ doctrina, in cone. Arausic II (a. 529), cn. 2, D. 175, aperte confirmata, late et diserte declaratur a Cone. Trid., s. 5, cn. 2, 3, 4, 5, D. 789 sq. : « Si quis Adæ prævaricationem sibi soli, ct non ejus (1) (2) Idem (3) S. Iren., Adv. har. 1. 3, c. 23, n. 8 ; cf. 1. 1, c. 28, n. 1 ; Kirch, 121 sq. Ep. 99 ad Evod. ; De pecc. mer. et rem. 1. 2, c. 34, n. 55 (Journel, n. 1727) ; habet S. Greg. Naz., or. 37. n. 7 ; cf. Suarez, De opere sex dierum, 1. 4, c. 9. Le Bachelet, in Diet, theol., art. Adam, col. 378 sq. EXISTENTIA PECCATI ORIGINALIS 389 propagini asserit nocuisse, et acceptam a Deo sanctitatem et justi­ tiam. quam perdidit, sibi soli, et non nobis etiam eam perdidisse; aut inquinatum illum per inobedientiæ peccatum, mortem et poenas corporis tantum in omne genus humanum transfudisse, non autem et peccatum, quod mors est animæ, a. s. » Postea loquitur de Adæ peccato, « quod origine unum est, et propagatione, non imitatione, transfusum omnibus inest unicuique proprium »; et, post repetita verba modo citata ex Carthag., damnat eos qui asserunt vel in Baptismate non auferri reatum peccati originalis, vel non tolli totum id quod veram et propriam peccati rationem habet Assertio : u nes homines, ex Adamo naturaliter geniti, ex ips Quare [Fragm. in Ps. 50,7, J.804] : «Omnes qui ex Adamo oriuntur, in iniquitatibus concipiuntur, proavi sui damnatione collapsi. » — Ita S. Basilius, hom. 8, n. 7 ; Didymus Alex., Cont. Manich. 8; S. J. Chrysoslomus, in ep. ad Rom., hom. 10, η. 1, 3, J. 967, 1077, 1184, 1185. b) Inter Latinos, S. Ambrosius, Apol. David, 1. 2, c. 12, n. 71, J. 1291: « Omnes in primo homine peccavimus, et per naturae suc­ cessionem, culpae quoque ab uno in omnes transfusa successio est... Adam ergo in singulis nobis est. In illo enim conditio humana deliquit, quia per unum in omnes pertransivit peccatum ». — Ita Ambrosiasler, in Rom. 5, 12 ; frequenter et diserte S. Augustinus, etc., J. Ind. theol., 302, 303. 2° Idem conslal ex testimoniis Patrum, quibus demonstravimus Christum, redemptione sua, homines restituisse in eum statum a quo, per Adæ peccatum, deciderant (n. 379). 3° Idem apodictice demonstratur ex universali praxi Baptismatis. — Jam a primis temporibus viguit in Ecclesia praxis baptizandi infantes in remissionem peccatorum, juxta illud symboli : « Credo unum Baptisma in remissionem peccatorum. » I-Iinc hæc Cone. Carlhag. XVI definitio, D. 1<2 : « Propter... regulam fidei etiam parvuli qui nihil peccatorum in semetipsis adhuc committere potuerunt, ideo in peccatorum remissionem veraciter baptizantur ut in eis regeneratione mundetur quod generatione traxerunt. » Quam doctrinam rursus declaratam et confirmatam a Synodo Tridenlina D. 791, aperte tradunt antiqui Patres. — S. Cyprianus, ep. 64, 5, J. 586 : A Baptismo atque gratia nemo prohibeftir, quanto magis prohiberi non debet infans qui recens natus nihil peccavit, nisi quod secundum Adam carnal iter natus contagium mortis antiquæ prima nativitate contraxit, qui ad remissionem peccatorum accipiendam hoc ipso facilius accedit quod illi remittun­ tur non propria (scilicet actualia) sed aliena. » — Jam Origenes, in Levit, hom. 8, n. 3 : « Baptisma pro remissione peccatorum EXISTENTIA PECCATI ORIGINALIS 399 datur », sed α secundum Ecclesiæ observantiam etiam parvulis Baptismus datur » ; ergo infantes in peccato sunt (originali), nam « si nihil esset in parvulis quod ad remissionem deberet et indulgen­ tiam pertinere, gratia Baptismi superilua videretur ». — Quare S. Augustinus (De pecc. mer. et rem., 1. 1, c. 26, n. 34) hoc argu­ mentum ut invictum urget contra Pelagianos : « Porro, quia par­ vulos baptizandos esse concedunt..., concedant oportet eos egere illis beneficiis Mediatoris, ut abluli per sacramentum... ut salvi, ut liberati, ut illuminati flant. Unde ? nisi a morte, a vitiis, reatu, subjectione, tenebris peccatorum ? Quæ quoniam nulla in ea ætate per suam vitam propriam commiserunt, restat originale pecca­ tum... Quid in illo agit exorcismus meus, si in familia diaboli non tenetur ?... Quomodo ergo dicturus erat eum renuntiare diabolo, cujus in eo nihil esset ? Quomodo converti ad Dominum, a quo non esset aversus ? Baptizantur infantes, ait S. Thomas (C, Gent, 1. 4, c. 5); ergo habent aliquod peccatum. Atqui non habent peccatum actuale. Ergo aliud habent peccatum, per originem nempe traductum. Nec dicant Pelagiani : baptizantur infantes, non ut a peccato munden­ tur, sed ut ad regnum Dei perveniant. Nullus enim a regno Dei excluditur, nisi propter aliquam culpam. Si igitur pueri nondum baptizati in regnum Dei pervenire non possunt, oportet dicere esse in eis aliquod peccatum. Sic igitur, secundum catholicam fidei traditionem, tenendum est homines nasci cum peccato originali. 426. N. B. — Non negamus quædam esse in scriptis Patrum loca difflciliora (1). Sed etiam ii Patres, quorum quædam objiciun­ tur testimonia, substantiam, dogmatis (2) aperte tenent, sive ipsum peccatum originale alibi innuentes, sive necessitatem redemptionis pro omnibus et singulis edocentes. Ergo stat omnino argumentum ex Traditione, eo magis quod minime repugnet : 1) ante diligens studium veritatis, dogmatis notionem non æque ac postea explicitam, expressam et enucleatam haberi ac prædicari ; 2) aut, ante exortam hæresiin contrariam, Patres potuisse liberius loqui ac proptcrea non semper accurate verba selegisse propria. iV. — Ex Ratione 427. Ex se sola, ratio nequit efficaciter probare exsistentiam peccati originalis. Attamen, ex miseriis hujus vitæ aliquod erui potest argumentum probabile. Ita S. Aug., C. Jul. 1. 4, c. 16, * (1) Hæc explicata habes ap. Palmieri, th. 6 ; Boyer, p. 375-378. (2) Ita v. g. Tertullianus hanc docet substantiam dogmatis, ut diximus, sed erronee putans Baptismum dari ad remittenda peccata personalia, dicit [De Bap., 18) infantes non esse baptizandos. Qui error statim corrigitur ab ejus decipulo S. Cypriano, et a 66 episcopis africains, in testimonio mox [3°] allato. 400 NATURA PECCATI ORIGINALIS n. 83 : « Quid igitur restat, nisi ut causa istorum malorum sitaul iniquitas vel impotentia Dei, aut pœna primi veterisque pcccali ? Sed quia nec injustus nec impotens est Deus, restat, quod non vis, sed cogeris confiteri, quod grave jugum super filios Adæ doh fuisset, nisi delicii originalis merilum praecessisset ». ^Illæ quidem miseriæ, absolute loquendo, ex ipsa naturæ imper­ fectione, explicari possunt, sed si aliunde (ex Revelatione) constet hæc mala esse poenas peccati, doctrina peccati originalis maxime rationi congrua statim apparct (1). 428. Consectaria. — 1) Christus, ut homo, non habuit debitum contrahendi peccatum originale, quia ex Virgine Matre genitus est. non virtute seminis humani, sed virtute Spiritus Sancti. 2) Si quis ex carne humana miraculose formaretur, id est absque semine virili, nec contraheret peccatum originale, nec haberet ejus debitum. Ja 3) Si Eva sola peccasset, non daretur peccatum originale, nam, vi praesentis decreti, peccatum originale, palcrna generatione tradu­ citur, seu in eos tantum transfunditur qui ab Adam descendunt per virtutem activam in generatione originaliter ab Adam derivatam (2). Atqui Eva non fuit principium activum in generatione, sed mate­ riale tantum et passivum (3). Ergo. 4) Si Adam, ante peccatum, genuisset filios, hi ut communiter censent theologi, non contraxissent peccatum originale ; nati enim fuissent ex Adamo adhuc retinente justitiam originalem, quam, ut caput naturæ elevatæ, ut mox dicemus, posteris transfundere debebat. Hi filii ideo hanc justitiam ipsis eorum posteris trans­ misissent. ART. IV De natura peccati originalis Errores. 429. Abælardus docet nos ex Adam contrahere non culpam sed poenam tantum (4). ·— Ita etiam Durandus, in 2, d. 30, q. 2. Protestantes prædicant peccat um originale esse ipsam concupis­ centiam, qua natura humana est essentialiter corrupta et liberum arbitrium penitus amissum ; concupiscentia autem remanet I (1) Le Bachelet, op. cit., cap. 4, p. 108 sq. ; Cont. Gent. 1. 4, c. 52. (2) 1-2, q. 81, a. 4.— (3) 1-2, q. 81, a. 5, 0 et ad 1 et 2. (4) Denzlnger, 376, 386 ; Kors, La justice primitive..., p. 36 sq. N ATTIRA PECCATI ORIGINALIS 401 peccatum etiam m baptizatis, sed arnpliuo a Deo non imputatur propter Christi merita. Illyricus (1) autem illud dicit ipsam for­ mam substantialem hominis, quatenus ipsius diaboli imaginem in ipso repræsentat. — Baianislæ et Jansenislæ fere idem ac Luthe­ ran! asserunt, docentes concupiscentiae inesse reatum formalis aversionis a Deo ; quorum doctrinæ proxime accedunt Hermes et Güniher, qui, cum nonnullis recentioribus theologis GræcoRussis, ponunt peccatum originale vel in qualitate morbida xel in deordinalione partium hominis (2). — Paulo ante concilium Tridentinum, A. Calharinus et Albertus Pighius, strenue dimicantes contra Reformatores, putarunt peccatum originale esse ipsum peccatum actuale Adami ejus posteris · exlrinsece imputatum; privationem vero gratiæ non pertinere ad essentiam peccati originalis, Sed esse tantum ejus poenam. Doctrina catholica. 430. Ecclesia quidem nunquam expresse delinivit in quonam sita sit ratio formalis peccati originalis ; at multa habet Tridentinum, ex quibus doctrina certa erui potest : « Si quis Adæ praevaricationem sibi soli, et non ejus propagini asserit nocuisse, et acceptam a Deo sanctitatem et justitiam, quam perdidit, sibi soli, et non nobis etiam perdidisse; aut inquinatum illuni, per inobedientiae peccatum, mortem et pœnas corporis tantum in omne genus humanum transfudisse, non autem et peccatum, quod mors est animae, a. s. » « Si quis hoc Adæ peccatum, quod origine unum est, et propaga­ tione, non imitatione, transfusum inest unicuique proprium... per aliud remedium asserit tolli quam per meritum unius mediatoris D. N. J. C.... aut negat ipsum Christi Jesu meritum, per Baptismi sacramentum in forma Ecclesiæ rite collatum, tam adultis quam parvulis applicari. » « Si quis per Jesu Christi D. N. gratiam, quæ in Baptismate confertur, reatum originalis peccati remitti negat, aut etiam asserit non tolli totum id quod veram el propriam peccati rationem habet, sed illud dicit tantum radi aut non imputari, a. s. » « Manere autem in baptizatis concupiscentiam vel fomitem, hæc sancta Synodus fatetur et sentit, quæ cum ad agonem relicta sit. nocere non consentientibus, sed viriliter per Christi Jesu gratiam repugnantibus, non valet ; quinimo qui legitime certaverit, corona­ ti) Lutheri discipulus, nomine Matthias Trancowitz, Illyricus appellatus, natus in Illyria (1520), mortuus Francoforte (1575). Cui accedit Rosmlnl, prop. 33, Denzlnger, 1 923. (2) Jugle, t. 2, p. 622, 625-633, 640 sq. Ita aliqualiter H. Gcmdavensis, Greg. Ariminensis, Occam, etc. 402 NATURA PECCATI ORIGINALIS bitur. Hanc concupiscentiam, quam aliquando Apostolus pecca­ tum appellat, sancta Synodus declarat Ecclesiam catholicam nun­ quam intellexisse peccatum appellari, quod voro et proprie in renatis peccatum sit, sed quia ex peccato est et ad peccatum, inclinai. Si quis autem contrarium senserit, a. s. » S. 5, cn. 2, 3, 4, 5, D. 789 sq. Hinc peccatum originale : 1) est verum peccatum unicuique proprium; — 2) originem habet ex Adæ inobedientia ; — 3) im­ portat gratiæ privationem et vitæ æternæ amissionem, quæ sola Christi gratia reparentur. — 4) In Baptismo penitus tollitur totum id quod habet veram peccati rationem, licet maneat concu­ piscentia, quæ a peccato est et ad peccatum inclinat. Quæ doctrina, in schemate conc. Vaticani, eadem proponitur. Ibi enim : a) Proscribitur doctrina hæretica eorum « qui dicere ausi fuerint peccatum originale, in Adæ posteris, non esse uerum et proprium peccatum, nisi ab ipsis, per suum actualem consensum, peccando comprobetur ; vel qui negaverint ad rationem peccati originalis perlinere priualionem gratiæ sanctificantis, quam primus parens, libere peccando, pro se suisque posteris perdidit ». — b) Pro­ ponitur canon seq. : α Si quis dixerit peccatum originale formaliter esse ipsam concupiscentiam aut physicum seu substantialem naturæ humanæ morbum, et negaverit privationem gratiæ sanctificantis de ejus ratione esse, a. s. (1). » Opiniones theologorum, 431. a) Juxta S. Augustinum, peccatum originale præcipue consistit in habituali concupiscentia deordinata, præsertimque in concupiscentia carnis (2). Hæc autem concupiscentia supponit animam infundi gratia orbalam, propter Adæ peccatum, siquidem « illo magno primi hominis peccato,- natura ibi nostra in deterius commutata, non solum facta est peccatrix, verum etiam generat peccatores (3). » Ita omnes homines « in illo primo homine peccasse... intelliguntur, quia in illo fuerunt omnes, quando ille peccavit : unde peccatum trahitur » (4). Hinc omnes homines, etiam infantes ablui debent per Baptismum, quia omnes sunt de familia diaboli et a Deo aversi (5). « Originale [enim] peccatum... ex voluntate primi hominis seminatum est, ut et in illo esset et in omnes tran(1) Granderath, Acta et decreta ss. conc. Vaticani, coi. 517, 566 ; cf. Verrièle, op. cil., c. 7. (2) De pecc. mer. et rem. 1. 1, c. 20 ; 1. 2, c. 4. — (3) De nupt. el concup. 1. 2, C. 34, n. 57. (4) Cont. 2 ep. PelagA. 4, c. 4, n. 7 ; De pecc. mer. et rem. 1. 3, c. 7 ; cf. N. Mer­ lin, 5. Augustin et les dogmes du péché originel et de la grâce, Paris, Letouzey, 1931 ; Gaudel, art. cil., col. 373-402. — (5) De pecc. mer. et rem. 1.1, c. 24, 26, 29, 34. NATURA PECCATI ORIGINALIS 403 siret » (1), quare « non absurde vocatur etiam voluntarium, quia ex prima hominis mala voluntate contractum, factum est quodam­ modo hereditarium », ac proinde « jure seminationis atque germina­ tionis » nostrum est (2). Baptismo autem aufertur reatus culpæ, sed concupiscentia remanet ut pcena (3). b) Juxta S. Anselmum, peccatum originale est « facta per inobedientiam Adami jushliæ debilæ nuditas, per quam omnes [homines] sunt filii iræ » (4). Hoc porro peccatum est peccatum naturae, quod omnes contrahunt homines qui naluram ab Adamo recipiunt : omnes enim in Adamo α causaliter sive materialiter velut in semine > erant (5). « Fecit igitur persona [Adæ] peccatricem naturam, quia cum Adam peccavit, homo peccavit... Quod in illis [infantibus] non est justitia quam debent habere, non hoc fecit illorum voluntas personalis, sicut in Adam, sed egestas naturalis, quam ipsa natura accepit ab Adam. » « In Adam omnes peccavimus, quando ille peccavit, non quia tunc peccavimus ipsi qui nondum eramus, sed quia de illo futuri eramus (6). c) Juxta S. Thomam, peccatum originale essentialiter consistit in destitutione justitiae originalis (7), et certo importat privationem rectitudinis tum in voluntate et ratione, tum in partibus inferio­ ribus animæ et, saltem ex consequenti, privationem gratiæ sanctifi­ cantis. Hoc peccatum est voluntarium in nobis, quia omnes ab Adamo, capite naturæ, movemur, motu generationis, naturam ab ipso recipientes tanquam a principio activo, ita ut, cum natura, unicuique nostrum transmittatur perversa motio voluntatis primi hominis (8). d) A sæculo XV ad sæculum XIX, non pauci theologi, duce D. Solo (9), negligunt concupiscentiam in analysi peccati origina­ lis, et contendunt essentiam hujus peccati consistere in sola priva­ tione gratiae sanctificantis (10). e) Hodie vero ipsa et integra S. Thomae doctrina communiter traditur non solum a sodalibus Ord. Praedicatorum, sed a multis theologis omnium scholarum. Quia tamen sententia S. Thomae circa essentiam justitiæ originalis aliter intelligitur ab aliis ejus disci(1 ) De nup. et conc. 1. 2, c. 28, n. 48, Journel, 1877. (2) Detract. 1. 1, c. 12 (13), n. 5 ; Op. imp. cont. Jul.l. 1, c. 48 ; Journel, 1969, 2007. (3) De nup. et conc. 1. 1, c. 24, n. 27 ; C. 26, n. 29 ; De pecc. mer. et rem. 1. 2, c. 28, n. 46 ; Journel, 1872, 1873, 1726 ; Kors, op. cit., p. 15 sq. (4) De conceptu virg. c. 27. — (5) De conc. virg. c. 23. — (6) De conc. virg. c. 23, c. 7 ; Gaudel, art. cit., coi. 435-441. (7) 2 Sent., d. 30, q. 1, a. 2, a. 3, d. 31, q. 1, a. 1 ; De Malo, q. 3, a. 7 ; 1-2, q. 81, a. 5, ad 2 ; q. 82, a. 3, q. 83, a. 2, ad 4, clc. ; Gaudel, coi. 468-490. (8) 2 Sent., d. 30, q. 1, a. 2, 0 et ad 1 ; d. 31, q. 1, a. 1 ; De Malo, q. 4, a. 1, ad 5 ; 1-2, q. 81, a. 1 ; q. 82, a. 1, ad 2, etc. ; Bernard, op. cit., t. 2, p. 321-352. (9) De natura et gratia, 1. 1, c. 5. (10) Ita Greg. a Valentia, Medina, Palmieri, De peccato originali, th. 21 ; Mazzella, De Deo creante, prop. 33, Hurter, etc. m NATURA PECCATI ORIGINALIS pulis, sequitur inter illos eamdem dari controversiam de ruente S. Doctoris circa essentiam peccati originalis. Omnes quidem distinguunt, in peccato originali, duplex elemen­ tum : 1) elementum formale, quod est privatio rectitudinis in voluntate; 2) elementum materiale, quod est privatio rectitudinis in ceteris hominis potentiis seu concupiscentia. — Alii (1) autem volunt elementum formale hujus peccati esse privationem jusliliæ originalis, seu justitiæ naturalis, quæ tamen privatio importat necessario, sed ex consequenti tantum, privationem gratiæ sanctifi­ cantis, cx qua efficienter oriebatur justitia originalis. Alii (2) vero elementum formale peccati originalis ponunt in privatione ipsius gratiæ sanctificantis, quæ est causa intrinseca formalis justitiæ originalis. I Dicemus : 1° quid non sit peccatum originale ; 2° quid sil, juxta sententiam S. Thomæ, quæ communissima est apud theologos. Assertio : Peccatum originale : 1) non est forma substantialis mala ; 2) neque concupiscentia ; 3) neque tantum imputatio extrinseca peccati actualis Adæ [Doctrina communis et certa, imo fidei proxima quoad 2am et 3am partem thesis]. 432. A. Peccatum originale non consistit in realu pœnæ. — Id iam liquet ex dictis n. 419. Hinc Synodus Senonensis, a. 1141, hanc Abælardi propositionem, D. 376, damnavit : « Quod non contraximus culpam ex Adam, sed poenam tantum ». Et Tridentinum definivit peccatum originale habere veram et propriam rationem peccati. , B. Non esi forma substantialis mala. — Nam : a) omne ens est bonum, ergo peccatum non potest esse quid substantiale ; b) Secus Deus auctor omnis entis positivi, esset auctor ipsius peccati. — Propterea peccatum originale non est magis qualitas morbida inficiens physice ipsum corpus et, eo mediante, ipsam animam. C. Non est concupiscentia. — Nam : a) Synodus Trid. definit per gratiam baptismalem « reatum originalis peccati remitti... tolli totum id quod veram et propriam peccati rationem habet b, licet fateatur « manere in baptizatis concupiscentiam vel fomi­ tem. » — b) Concupiscentia ex se non est peccatum, sed solum accedente libero consensu voluntatis juxta illud Jac. i, 14 : < Unus(1) Bannez, Martin, Bittremleux, Kors, R. Bernard, Le péché, t. 2, p. 340 sq. ; Gaudel, in Did. théol., art. Péché originel, col. 379-482, 594-595. S (2) Citantur infra, n. 437. 'I X \'l < Ι1Λ î’ECCATI OHIGIX Al.l.> 405 quisque lentatur a concupiscentia sua abstractus et illectu» ; deinde concupiscentia, cum conceperit, parit peccatum ». Acce­ dente autem consensu, adest peccatum, non originale, sed actuale et personale. Ergo. — c) Rom. vm. 1 : « Nihil damnationis est in iis, qui sunt in Christo Jesu », in iis scilicet qui per Baptismum sunt in Christo regenerati. Atqui concupiscentia habitualis, quæ nobis naturalis est (n. 392), manei in baptizatis. Ergo concu­ piscentia non est peccatum originale. D. Non esi sola externa imputatio peccali Adæ. — Nam : a) Con­ cilium Trid. docet peccatum originale : 1) propagatione transfu­ sum, 2) unicuique inesse proprium, 3) per Baptismum remitti et vere tolli. Atqui, hac in theoria, peccatum originale : 1) nec vere propagatione transfunderetur : esset unum numero; 2) nec vere singulis inessct proprium, sed unum omnibus commune; 3) nec per Baptismum vere remitteretur et tolleretur, sed tantum non amplius impularelur (1). — b) Per Adamum constituimur pecca­ tores quemadmodum justi per Christum (Rom. v, 19). Atqui non extrinseca imputatione justitiæ Christi justificamur, sed per gratiam intrinsece inhærentem. Ergo nec sola imputation· peccati Adæ efficimur peccatores, sed per peccatum quod inest singulis (Van Noort, n. 243). ^Assertio : Peccatum originale est peccatum habituale, et pecca­ tum quidem naturæ, consistens in privativa tantum aversione a Deo, voluntaria ex voluntate capitis naturæ (Doctrina communior et verior). 433. A. Est peccatum naturæ. — Est enim verum peccatum, per generationem, ab Adamo in omnes homines, etiam in infantes transfusum. Non est ideo peccatum actuale, quod est proprie peccatum a lieu jus determinatae personæ ct per actum personalem exercetur ; neque peccatum habituale, consequens ad determina­ tum peccatum actuale hujus personæ, sed peccatum habiluule consequens ad aclum Adæ peccaminosum. et omnes inficiens homines, in quantum naturam recipiunt a primo parente. Quare dicitur peccatum naluræ, « peccatum lotius naturæ, nec ad per­ sonam pertinet, nisi in quantum natura inficit personam » (2). (1) S. Bellarminus, De amissione grat. et statu pecc. 1. 5, c. 16. (2) De Malo, q. 4, a. 1 : cf. 1-2, q. «1, n. 1 ; C. Dent. 1. c. 52 406 NATURA PECCATI ORIGINALIS Enimvcro « justitia originalis fuit accidens naluræ speciei, non quasi ex principiis speciei causatum », sed tantum sicut « quod­ dam donum gratiæ loli naluræ humanæ divinitus cullalum in primo parente », videlicet non collatum « primo homini ut singulari personæ tantum, sed ul cuidam principio lolius naluræ humans. ut scilicet ab eo per originem derivaretur in posteros » (1). Nimirum Adam : 1) erat capul physicum naturæ humanæ, seu principium activum propagationis totius generis humani, sed 2) insuper, ex speciali Dei ordinatione, constitutus fuerat capul naturæ humanæ eleualæ ad ordinem supernaturalrm, juxta illud: « Totum genus humanum sua in radice et in suo capile primitus elevavit (Deus) ad supernaturalem ordinem gratiæ » (2). — Quo pacto : 1) dona gratuita Adæ collata, eo ipso collata erant loli generi humano ; 2) si Adam fidelis permansisset, præceptum divi­ num implendo, hæc dona sibi servasset et ad posleros transmi­ sisset cum naiura, quasi cetera ad speciem pertinentia, in quibus generans genitum sibi assimilât (3). 3) Quia vero mandatum Dei transgressus est Adam, hæc dona « amisit eo tenore quo sibi data fuerant, scilicet pro se et pro tota sua posteritate... Sic iste defectus eo modo traducitur in posteros quo modo traducitur humana natura (4). » Et « omnes qui scminaliter ab eo (Adamo) proce­ dunt, contrahunt, ab eo peccatum originale » (5), quatenus natura, quam a primo parente recipiunt, jam invenitur, per Adæ pecca­ tum ut per culpam fontis naturæ, Deo sic ordinante, donis justitiæ originalis destituta seu proprietate quasi specifica orbata, et sic corrupta et peccato infecta, ut mox magis apparebit. De Malo, q. 4, a. 6, ad 9 : « Corruptio naturæ derivatur ad omnes (homines) sicut si aqua corrumperetur ex fonte, corruptio deve­ niret ad totum rivum derivatum ex fonte. » 434. B. Consistens in privativa aversione a Deo. — Peccatum habituale generalim est privatio rectitudinis (reitas), quæ moraliLcr manet in peccatore, post actum peccati, et illum constituit in statu aversionis a Deo, donec offensa remittatur [n. 405], Jamvcro, in præsenti ordine, duplex concipitur privatio rectitu(1) 1-2, q. 81. a. 2 ; 1, q. 100, a. 1 : Comp. theol., c. 195, 196. (2) Granderath, Acia et Decreta SS. Conc. Vaticani, in adnotationibus, cok 549. Cf. supra, n. 378 sq., 396.— (3) 1-2, q. 81, a. 2. (4) S. Th., De Malo, q. 4, a. 1. — (5) De Malo, q. 4, a. 6. NATURA PECCATI ORIGINALIS 407 dinis : « Uno modo, ut positiva aversio a Deo per positivam convei» sionem ad creaturam ut ad ultimum finem ; alio modo, ut aversio pure privativa, per solam negationem debitæ ad Deum ordina­ tionis ». Billul, p. 4. In peccato autem originali : 1) habetur quidem aversio, quia eo genus humanum vere destituitur justitia originali, qua ad Deum erat conversum, ut ad finem supcrnaturalem ; 2) privativa, quia hæc justitia, ex gratuita Dei ordinatione, adesse deberet in sin­ gulis, per generationem communicata ; 3) pure privativa, quia nulla adest conversio ad bonum commutabile : peccatum enim originale non contrahitur actu propriæ voluntatis. Ergo per illud peccatum sumus tantum in statu non-conversionis ad Deum, seu in statu aversionis privativae. 435. C. Voluntaria ex voluntate capitis naturæ. — Hæc aversio privativa peccatum esse nequit in singulis hominibus, nisi sit voluntaria (1). ALqui voluntaria non est in se, actu propriæ uniuscujusque voluntatis. Ergo voluntaria est tantummodo in causa, ex actu Adæ pecca minoso. a) Uno verbo, quemadmodum habituale peccatum personale voluntarium non est nisi ratione liberi actus peccaminosi hujus personæ, a quo causalum est; ita peccatum originale, in Adæ posteris, voluntarium non est, et ideo formalitatcm reatus culpæ non habet, nisi in quantum, per liberam protoparentis prævaricalionem, in totam naturam inductum esi, eamque infecit in suo principio, consequenter ad specialem Dei ordinationem. b) Quia Adamus erat capul naturæ humanæ, modo jam dicto, omnes homines, ab Adamo generati, considerari possunt sicut unus homo, propter unitatem naturæ quam ab uno capite reci­ piunt, seu ut membra diversa illius Capitis. Unde sicut « actus unius membri corporalis, puta manus, non est volunlanus volun­ tate ipsius manus, sed voluntate animæ, quæ primo movet mem­ brum... sic inordinatio, quæ est in isto homine ex Adam generato, non est voluntaria voluntate ipsius, sed voluntate primi parentis, qui movet, motione generationis, omnes qui ex ejus origine derivantur. » Item, sicut actus unius membri « non est peccatum illius membri, nisi in quantum illud membrum est aliquid ipsius hominis,... ita peccatum originale non est peccatum hujus per­ ii) Supra, n. 605. Cf. prop. 46 et 47 Baii ; Donzlnger, 1046, 1047. 408 NATURA PECCATI ORIGINALIS sonae, nisi in quantum hæc persona recipit naturam a primo parente (1). » Igitur peccatum originale « habet rationem culpæ propter voluntarium ejus principium, quod est actuale peccatum primi parentis » (2). Est autem voluntarium et vere peccatum in singulis hominibus, quia, mola generationis, singulis transmittitur nulura humana simul cum molione voluntatis malæ primi hominis. Hinc, in adnotationibus schematis conc. Vaticani legitur : « Libertas (quæ est in peccato originali) non est personalis singulis (hominibus), sed est libertas ipsius capitis totius generis humani Adam, qui, libere peccando, gratiam capitis perdidit non solum ut sibi personalem, sed ut derivandam, ex institutione Dei, ad omnes suos posteros. Et ideo culpa illa Adami est culpa naturx humanæ, et fit peccatum habituale proprium omnibus qui, carnali generatione, ab Adam propagatam participant naturam (3). » Quod docent plerique theologi Byzantini necnon Græco-Bussi usque ad sæc. XVIII, post S. J. Damascenum, fere ad hanc explicationem reducitur (4). 436. Scholion : Aliæ explicationes. — 1° Alii putant « Deum ideo voluntatem Adæ reputasse voluntatem omnium, quia sciebat omnes homines, si in Adæ conditione positi fuissent, eodem modo peccaturos fuisse ac Adam. — Quod primo gratis asseritur ; et deinde nihil explicat, nemo enim peccati reus est ex eo quod, in quibusdam adjunctis possibilibus, peccaturus praescitur » (5). Ad hanc theoriam fere reducitur doctrina quorumdam RussoGræcorum recentiorum. Jugie, t. 2, p. 642 sq. 2° Alii, ut Salmeron, Toletus, De Lugo, Wirceburgenses, volunt peccatum originale esse ipsum actuale peccatum Adæ, quatenus a posteris ejus moraliter commissum est, et in eis moral iter perse­ verans, eos Deo exosos reddit, privationem autem gratiæ sanctifi­ cantis esse ejus peccati effectum. — Hæc quidem sententia, salua fide, sustineri potest, quia docet : 1) privationem gratiæ ad pecca­ tum originale vere pertinere, ut effectum ejus primarium, 2) hoc peccatum esse posteris Adæ proprium. Hoc tamen ultimum expli­ cari nequit, nisi ponant nostras voluntates fuisse in voluntate Adæ inclusas ; quare hæc sententia, sicut et præcedens, communiter rejicitur. (1) 1-2, q. 81, a. 1 ; cf. Comp. theol.,c. 196 ; Ami du Clergé, 24 sept. 1925, p. 612-619. — (2) DeMaio, q. 4, a. 1. (3) Granderath, op. cil.t col. 549. — (4) Jugie, t. 2, p. 578 sq., 593 sq., 620 sq. in Diet thcol., art. Péché orig., col. 606-615. (5) Van Noort, n. 251. NATURA PECCATI ORIGINALIS 409 3° Alii contendunt Adam, nomine totius generis humani, pec­ casse, quia voluntates omnium hominum, non ab hominibus qui adhuc non exsistebant, sed a Deo ipso, pro suo dominio, moraliter inclusæ fuerunt in volunlale Adami, quemadmodum voluntas pupilli potest a Principe includi in voluntate tutoris. Sed hæc hypothesis : a) est omnino gratuita ; b) non explicat propagationem peccati originalis : nam, peccato exsistente in Adamo, homines nec Adæ culpam nec poenam proprie dictam subire deberent, sed ad summum, ejus infortunium ; c) vel non satis cohærot cum Provi­ dentia Dei, qui ipse peccasset, includendo voluntates nostras in Adamo, vel destruit notionem peccati originalis, quod jam non esset peccatum naturæ, sed peccatum personarum (voluntatum). 4° Alii denique opinantur admittendum esse pactum aliquod inter Deum et Adamum, qui tunc, nomine omniuna, consensum præbuerit. Sed hoc pactum gratis fingitur, nec necessarium est ad dogma explicandum (1). Corollaria. I. — Privatio gratiæ sanctificantis est probabilius ipsum elemen­ tum formale peccati originalis ; concupiscentia autem est elemenejus materiale (2). 437. A. Elementum formale. — a) Juxta Concilium Trid. : 1) omnes qui ex semine Adæ nascuntur, « dum concipiuntur, propriam injustitiam contrahunt » et peccatum originale est « mors animæ » .Atqui, in ordine præsenti, gratia santificans est unica formalis causa qua vere justi nominamur et sumus (3), unicunique principium vitæ supernaturalis. Ergo peccatum originale est formaliter privatio gratiæ sanctificantis. — 2) Per J. C. D. N. gratiam, quæ in Baptismate confertur, reatus origina­ lis peccati remillilur seu tollitur totum id quod veram êt propriam peccati rationem habet (s. 5, cn. 5, D. 792). Atqui quod tollitur per Baptismum est privatio gratiæ sanctificantis. Ergo rursus ipsum formale peccati originalis est gratiæ sanctificantis privatio. (1) Cf. Hurter, t. 2, n. 390 ; Palmieri, De pecc. orig., th. 9, p. 131 sq. ; Mazzella, n. 1031 sq. ; Billot, De pecc. orig., p. 9 sq. (2) Id docent Salmantlcenses, Billuart, Gonet, PIgnetaro, Billot, Pègues, Van der Meersch, De distinctione inter justitiam originalem et gratiam sanctifica­ tionem (coll. Brug., t. 22, 1922) ; Huarte, in Gregorianum, V, 1924, p. 183-207 ; Boyer, th. 15, p. 393 sq. ; Diekamp-Hoffmann, p. 175 sq. Cf. Ami du Clergé, 31 jan. 1924, p. 69-74 ; 29 jul. 1926, p. 467; 19 maii 1927, p. 305 ; A. Michel, in Diet, theol., art. Justice originelle ; L. Telxldor, in Estudios Ecclesiasticos, oct. 1928, p. 337-376 ; jul. 1931, p. 364-384. (3) S. 6, cp. 3 ; s. 5, cn. 2 ; s. 6, cp. 7 ; Denz. 795, 789, 799. 410 NATURA PECCATI ORIGINALI? Qun propter in schemate cone. Valicani asseritur priuntionem graliæ sanctificantis ad rationem peccati originalis perlinere stu de ejus rutione esse (n. 430). b) Secundum Apostolum, Rom. v, 19, 21, peccatum originale opponitur justitiæ, quam nobis meruit Christus : hæc est autem ipsa gratia sanctificans. Ergo rursus peccatum originale forma· liter consistit in privatione gratiæ sanctificantis, utique quatenus, in singulis Adæ posteris, voluntaria est ex voluntate capitis naturæ, ut palet ex prædictis. c) Peccatum habituale, in præsenii statu, non est aliud formaliter ac ipsa privatio justitiæ habitualis seu gratiæ sanctificantis, cum ordine ad actum peccati quo causata est. Ergo peccatum originale iormaliter est ipsa privatio habitualis justitiæ, qua natura ab initio ornata erat, cum ordine ad actum Adæ peccaminosuni, a quo, prout erat caput naturæ elevatæ, sensu intellecto, inducta est. B. Elementum materiale. — In justitia originali duplex distinguebatur elementum : Jormale, subjectio nempe voluntatis ad Deum, quæ fiebat per gratiam sanctificantem ; mclerialt, subjectio scilicet virium inferiorum ad voluntatem et rationem, quæ per donum integritatis obtinebatur. Hæc subjectio appetitus inferioris seu immunitas a concu· piscentia, prout connexa cum ordinatione mentis per charitalem et ipsi subdita, ab hac ultima ordinatione habebat ut posset dici et esset vere pars justitiæ originalis, pars tamen materialis, quia non ex se, sed ex elemento formali totam suam justitiæ perfec­ tionem accipiebat. « Nunc autem eadem est ratio privationum quæ est positivo­ rum quorum sunt privationes. Et ideo si peccatum originale est essential'ter justitiæ originalis privatio, sequitur manifeste quod privatio gratiæ se habet in eo ut formale, ut materiale autem privatio doni integritatis, quæ alio nomine concupisccntiæ fomes appellatur (1). » < Ccteræ autem privatione^, v. g. immortalitatis, (1) Card. Billot,l . c., p. 42. De Malo, q. 4, a. 2, ad 4, ad 9, ad 10 ; 1-2, q. 82. a. 3 ; q. 83, a. 2, ad 4. — Recte tamen Hugon [t. 2, p. 38] : concupiscentia dicitur materiale peccati, non sensu strictissimo, ea ratione qua entitas actus est mate­ riale deformitatis in peccato actuali ; nam tunc materiale peccato actuali præsupponitur, dum concupiscentia non præsupponitur originali, sed ex ipso consequitur ; sed sensu latiori, sicut effectus secundarius dicitur quid materiale respectu primarii, qui est quid formale. M NATURA PECCATI ORIGINALIS 411 non ingrediuntur constitutivum peccati originalis, quia non obstant perfectioni morali, et proinde non habent nisi rationem pœnæ. » Boger, p. 40G. Deleto autem per Baptismum peccato originali, restauratur homo in gratia sanctificante, et jam recte ordinatur ad finem suum supernaluralern : Deum, et etiam circa ea quæ sunt ad finem. Manet tamen concupiscentia, at non amplius ut materiale peccati, quod sublatum est, sed tantum sub ratione defectus et pœnalitatis, ut qua;dam reliquiæ peccati destructi. 438. Dixi : privatio gratiæ sanctificantis est probabilius ipsum elementum formale peccati originalis, nam mulli probabilem habent opinionem illorum theologorum (1), qui contendunt peccatum originale formaliler consistere in privatione justitiæ originalis, quæ ipsa est ordinis naturalis, privationem ideo gratiæ sanctificantis non esse elementum formale hujus peccati, sed sequi necessario ad privationem justitiæ originalis. In statu innocentiæ, aiunt, gratia sanctificans et justitia origina­ lis erani res absolute connexæ : gratia nempe erat radix primaria et causa | efficiens] justitiæ originalis, hæcque erat dispositio necessa­ ria ad gratiam accipiendam. Igitur, Adamo peccante, stalim ab eo amissa est gratia sanctificans et stalim etiam, sed ex consequenti, amissa est ipsa justitia originalis, cujus gratia erat causa ; posteri autem nascuntur privati justitia originali, quæ jam a primo parente transmitti nequit, et consequenter privati eliam gratia sanctifi­ cante, quia carent dispositione ad eam recipiendam necessaria. Attamen, hæc opinio, ut videtur est : 1) minus fundata in operi­ bus .S. Thomoe, licet non desint loca in quibus inniti potest ; 2) minus conformis schemati concilii Vaticani, n. 430 récit., licet ei non contradicat : etenim (Coli. Lac. t. 7, coi. 549) aiunt ipsi PP. Vati­ cani, « notandum est in definitione non dici privationem gratiæ esse ipsam essentiam peccati originalis,... sed tantummodo dicitur privationem gratiæ sanctificantis perlinere ad rationem peccati originalis, quod verum manet, quamdiu hæc privatio ut necessario nexa cum originali peccato non negatur ». II. - Discrimen inter peccatum personale et peccatum originale. 439. Peccatum originale est. verum habituale peccatum : in ipso inveniuntur duo elementa peccati constitutiva, videlicet deordinalio a Deo fine ultimo et ejus origo a libero voluntatis actu. At plura sunt discrimina : a) Ratione uolunlarii : Habituale (1 ) Bannez, Martin, Blttremleux, Hors, Bernard, Le péché, t. 2, p. 340-348; Gaudel, art. cit., eoi. 594-595, etc., jam citati, n. 399. 412 NATURA PECCATI ORIGINALIS peccatum personale voluntarium est, quia inductive est a nostro peccato actuali, quod piæccssit ; peccatum originale voluntarium non est in nobis ex voluntate propria ct ex actu peccaminoso proprio, sed tantum ex voluntario peccato Adæ capitis naturæ. Quare « minimum habet de voluntario », nam « peccatum actuale, etiam veniale, est voluntarium voluntate ejus in quo est » (1). — b) rtalione conversionis ad creaturas : In peccato personali, adest aversio positiva a Deo per conversionem positivam ad creaturas: in originali, deest conversio ad creaturas, et adest sola aversio privativa (non-«onversio) a Deo, «vel aliquid aversioni respou dens, scilicet destitutio animæ a justitia originali » (2). —c) Ra­ tione pœnilenliæ : Etenim proprie dicimur poenitere de his quæ nostra voluntate commisimus, ideo de peccato originali non datur proprie poenitentia. « In quantum tamen large poenitentia acci­ pitur pro quacumque detestatione rei (malae) præteritæ, potest dici pœnitentia de peccato originali (3). » Merito itaque damnata est prop, seq., D. 1309 : « Homo debet agere tota vita poeniten­ tiam pro peccato originali. » III. — Peccatum originale inest unicuique proprium et æquale est in omnibus. 440. a) Unicuique proprium. — 1) De fide est ex Trid. s. 5, en. 1, D. 788 : « Adæ peccatum, quod origine unum est, et propa­ gatione, non imitatione, transfusum omnibus inest unicuique proprium. » — 2) Constat ex dictis et sic ostendi potest : Quod unicuique inest ralione generationis, ei proprium est. Atqui pecca­ tum originale contrahitur ab unoquoque, secundum quod ab Adamo, via generationis, ortum habet : sequitur enim naturam, quæ cuique singularis est. Insuper, si peccatum originale non esset proprium unicuique, omnes homines nascerentur innocentes nec indigerent regeneratione et redemptione, quod contradicit Scripturæ et fidei (n. 413 sq.). — Est proprium tamen ratione subjecti, non ratione causæ, quia esi « ex uno in condemnationem» (Rom. v, 1G). b) Æquale in omnibus. — Peccatum originale est defectus justitiæ originalis, voluntarius el culpabilis ex peccato primi (1) In 2, dist. 33, q. 2, a. 1. ad 2. — (2) De Malo. q. 5, a. 2. (3) 3, q. S4, a. 2, ad 3. NATUBA PECCATI 0B1GINALJS 413 parentis, a quo pci vitiatam originem deducitur, Atqui : 1) Omne* homines lolaliler, ergo æqualiler, privantur dono justitiæ origi­ nalis . 2) quæ privatio, omnibus æqualiter imputabilis est : æqualiter enim omnes relationem habent ad primum principium vitiatæ originis, ex quo peccatum originale recipit rationem culpae. Ergo peccatum originale æquale est in omnibus fl-2, q. 82, a. 4]. IV. - Peccatum originale est in anima per semen. 441» Per peccatum originale ait Tria, s o, cn i. b. 78b, totus nomo, i. e. secundum corpus et animam in deterius commutatus est. Ergo subjectum hujus peccati est ipsa persona individua, eo magis quia supposito attribui debet quidquid alicui in concreto attri­ buitur. a) In anima. — Peccatum originale consistit in voluntaria priva­ tione gratiæ originalis ; atqui gralia erat per donum animæ inhærens ; ergo ejus privationis subjectum inhæsionis est sola anima : nam idem est subjectum privationis et formæ cujus est privatio. b) Per semen. — Ex primitiva Dei institutione, naturalis gene­ ratio erat medium quo, ex Adamo, justitia originalis simul cum natura in posteros derivaretur ; post Adæ vero peccatum, servatis legibus propagationis generis humani, eadem generatio est medium quo in filios Adami transfunditur natura nuda, id est privata justitia originali, quæ privatio peccaminosa zest, sensu jam dicto. Quare : 1) peccatum originale, quod fuit in Adamo ut in causa principali, est « in semine corporali, sicut in causa instrumentait, quia per virtutem activam seminis traducitur in prolem simul cum natura humana » (1) ; 2) anima rationalis, statim ac a Deo creata, infunditur corpori seu foetui ex semine Adæ formato, eo ipso inficitur peccato originali, in quantum jam est forma corporis seminali ex fonte infecto, et cum eo unam constituit naturam (2). V. — Consequenter Deus et parentes non sunt causa, sed tantum conditio sine qua non peccati originalis in filiis Adæ. 442. a) Non causa. — Animæ enim creatio et infusio a Deo, et actus generantium, natura sua, ad bonum tendunt, ad generatio­ nem scilicet hominis ; quod autem gratia nec detur animæ, nec reapse simul cum natura transfundatur, hoe non est ex intentione Dei aut ex voluntate parentum, sed ex solo peccato capitis naturæ (1-2, q. 83, a. 1, ad 4). b) Conditio sine qua non. — Nam si non generaretur homo, non (1) 1-2, q. 83, a. 1. (2) De Malo, q. 4, a. 1 ; S. Bollarmlnus, De amiss, grat. et statu peee., 1. 5, c. 15 ; 1-2, q. 81, a. 4, ad 2 ; q. 83, a. 1, ad 4. NATURA PECCATI ORIGINALIS 414 propagaretur peccatum originale. Inde tamen non sequitur Deum aut parentes ab animæ creatione aut ab actu generationis abstinere debere : ponere enim actionem bonam, quæ per accidens tantum inducit peccatum, non est malum. Insuper generatio nec novam Dei offensam importat, nec injuriam illatam auget, sed tantum­ modo multiplicat eos qui, prout membra familiæ Adæ, in suu tantum capite Deum offenderunt ; familiam vero Christi, per Bap­ tismum, ingredi possunt et salvari (1-2, q. 83, a. 1, ad 5). B 443. VI. — Nec alia Adæ peccata, præter primum, nec peccata parentum transmittuntur in posteros ; sed nec justitia Adæ recu­ perata nec justitia parentum impedit originalis peccati propaga­ tionem. — Per generationem solum natura traducitur et ea quæ spectant ad naturam. Ergo filii assimilantur patri secundum natu­ ram, non vero secundum proprietates personales. Atqui, ex Dei ordinatione, solum justitia originalis erat donum collatum Adæ tanquam bonum naturæ, cum ipsa natura propagandum (1). Ergo, ea semel amissa, seniel pro semper amittitur ut dos quasi specifica naturæ humanæ, et deinceps traducitur natura eo dono voluntarie privata, seu traducitur peccatum capitis naturæ in omnes qui ab Adamo naturam humanam recipiunt. Hinc : 1° Alia peccata Adæ vel peccata proximorum parentum amplius nequeunt corrumpere naturam, quantum ad id quod naturæ est, « quia natura jam corrupta est secundum quod cor­ rumpi potuit per (primum) peccatum primi hominis », « et ideo... (Adam et proximi parentes) cum illa corruptione naturam tradu­ cunt » (2). — « Primum peccatum corrupit naturam corruptione ad naturam pertinente, alia vero peccata corrumpunt eam, corrup­ tione pertinente ad solam personam » (1-2, q. 81, a. 2, ad 3). Igitur « impossibile est quod aliqua peccata proximorum parentum, vel etiam primi parentis, præter primum, per originem traducantur > (1-2, q. 81, a. 1). 2° Gratia, quæ ab Adamo vel a parentibus proximis recuperatur, per merita Christi, jam amplius non est gratia « originalis », « prærogativa (scilicet) naluræ adnexa, sed donum personale » (3), quod, Deo ita disponente, singuli sibi accipiunt, non generatione ab Adamo, capite naturæ lapsæ, sed ex regeneratione Christi, capitis ordinis restaurati. Igitur quantacumque sit hæc personalis sanc­ titas progenitorum, minime transfunditur in posteros, sed sola natura traducitur privata originali justitia, seu cum reatu culpæ, voluntariæ voluntate capitis. Ad rem S. Thomas, C. Gent. 1. 4, c. 53, n. 11 : « In homine gene­ rante, in quantum est persona quædam, non est originale peccatum, et contingit etiam in actu generationis nullum esse actuale pecca(1) 1, q. 100. a. 1.— (2) In 2, dist. 33, q. 1, a.l ad 1. (3) De Malo, q. 4, a. 6, ad 4. Nemo hominum illam mereri aut impetrare potest ut bonum totius naturæ, et ut talis nunquam a Deo concessa est. SEQUELÆ PECCATI ORIGINALIS 415 tum... ; sed in quantum homo generans est naturale generationis principium, infectio peccati originalis, quod naturam respicit, in eo manet, et in actu generationis ipsius. » Quodsi Apostolus sanclos vocaverit, filios parentis fidelis, (I Cor. vir, 14), id intelligi debet de sanctitate acquirenda, qua­ tenus, a parentibus Christianis, cultui veri Dei destinantur. ART. V De sequelis peccati originalis 444. Pclagiani, negantes peccatum originale, nullam ejuspoenam agnoscunt et mala hujus vitæ vel bona habent, vel sequelam naturæ, minime vero poenam peccati. Novatores, quibus fere consentiunt Baianislæ et Jansenislæ, docentes naturam per peccatum intrinsece corruptam et liberum arbitrium penitus amissum, logice inferunt hominem necessario sequi perversam inclinationem. Contra illos statuemus veram doctrinam de effec­ tibus peccati originalis, in Adæ posteris, tum in praesenti, tum in altera vita. Hinc duplex thesis : Asseri io : Per peccatum originale, homo spoliatus est gratuitis, et, quamvis principia naturæ integra servaverit, vere < vulneratus est in naturalibus r,. I. — Spoliatus est gratuitis [De fide]. 445. Quanta amiserit homo, quæ habuisset in primitivo statu et in primitiva Dei ordinatione, facile obtenditur : a) Amisit gratiam sanctificantem cum virtutibus el donis annexis. Definivit enim Tridcntinum Adamum « acceptam a Deo sanctitatem et justitiam non sibi soli, sed nobis etiam perdi­ disse » (1). Hæc autem privatio gratiæ, prout dicit habitualem aversionem a Deo, voluntariam voluntate capit is, habet rationem culpæ ; sed, proul infligit ur a Deo, homini lapso subtrahente graliam, induit vere rationem pœnæ. qua homo privatur ordina­ tione ad beatitudinem supernaturalem. b) Amisit dona præternaluralia. — Factus est enim obnoxius (1) Sess. 5, can. 2 ; Denzlnger, 789. 416 SEQUELÆ PECCATI ORIGINALIS contupiscentiæ — morti — et innumeris hujus vitae miseriis (1). ·) Consequenter ad amissionem donorum justitiæ originalis, homo redactus est in captivitatem et servitutem diaboli et peccati, a quibus liberari nequit, nisi per gratiam Domini nostri J.-C. — Hæc duo (b et c) expresse a Trideniino declarantur (2). II. — Principia naturæ integra servat [Doctrina catholica]. 446. a) Ex philosophia enim constat hominem posse, absque gratia, cognoscere Deum, principium et finem (n. 401). b) Fides et ralio ostendunt voluntatem hominis, etiam qualis nunc nascitur, gaudere vera libertate, tum a coactione, tum a necessitate ; hinc Conc. Trid. : « Si quis liberum hominis arbitrium post Adæ peccatum amissum et extinclum esse dixerit, aut rem esse de solo titulo, imo titulum sine re, figmentum denique a Satana invectum in Ecclesiam, a. s. » (3).— Insuper certum est hominem posse, absque gratia, saltem quædam opera naturaliter honesta operari (4). Quodsi quandoque Patres declarent liberum arbitrium amis­ sum esse per peccatum, id intclligendum est, non de naturali libertate indilïerentiæ, sed de libertate, qualis erat ab initio, in statu innocentiae, de libertate nempe filiorum Dei, qua homo erat liber a peccato et a concupiscentia, et sancte vivere poterat ac vitæ æternæ opera operari, quæ opera nunc, post peccatum, producere non valet nisi cum Dei gratia. « Libertas quidem periit per peccatum, sed illa, quae in paradiso fuit, habendi plenam cum immortalitate justitiam. Propter quod natura humana divina indiget gratia, dicente Domino : « Si vos Filius liberaverit, tunc vere liberi eritis, utique liberi ad bene justeque vivendum (5). » III. — Vulneratus est in naturalibus. 447. Docent concilia per peccatum originale « hominem esse secundum corpus et animam in deterius coinmutatum » (6) et (1) Gen. m, 7-10,16-19 ; cf. Rom. v, 12 ; vi, 23 ; Sap. n, 23. (2) Trid. sess. 5, can. 1 ; sess. 5, cap. 1 ; Denzlnger, 783, 793. Cf. Rom. vi, 18 sq. ; vm, 17 sq. ; Coi. i, 13 ; n, 15 ; Heb. n, 14 ; II Pet. n 19. (3) Supra, n. 347 ; Trid. sess. 6, can. 5, D. 815; cf. Vat. s. 3, en. 1, D. 1806. (4) Tract, de Gratia, t. 3, n. 132-116 ; S. Th., De Malo, q. 5, a. 2. (5) S. Aug., Cont. duas ep. Pelag. 1. 1, c. 2. n. 5 : cf. cp, 215, 4 ; Dialog, adv. PelagJ. 3, n. 12. Journel, 1 883, 1455, l 406 . hui. theol., n. 301. «a· (6) Arausic. ll.cn. 1 ; Trid s. 5, rn. 1. Denzlnger, 174. 788. $ SEQUELÆ PECCATI ORIGINALIS 417 « liberum arbitrium esse viribus attenuatum, et inclinatum », * infirmatum » (1). Et theologi, præter possibilitatem et morlalitalem, quæ corpus directe respiciunt, quatuor enumerant animæ vulnera : a) Vulnus ignorantiae, quo intellectus factus esi minus expeditus ad verum cognoscendum, præsertim practicum et divinum. — b) Vulnus malitiae, quo voluntas facile ad malum declinat et vitia nonnisi cum difficultate superat aut virtutem excolit. — c) Vulnus infirmitatis, quo appetitus irascibilis minus fortis est ad obstacula vincenda et ad obediendum rationi ardua praecipienti. — d) Vulnus concupiscentiae, quo appetitus concu­ piscibilis ad bonum sensibile immoderate fertur, scilicet ante vel præter vel contra ordinem rationis (1-2, q. 85, a. 3). Hæc omnia omnino certa sunt et ab omnibus admissa, sed non eodem modo ab omnibus proponuntur. Controvertitur utrum hæc naturæ vulneratio fuerit per solam donorum gratuitorum ablationem, an etiam per læsioncm virium naturalium ; aliis verbis, utrum in statu naturæ lapsæ homo sil debilior quam fuisset in statu naluræ puræ. a) Alii (2) tenent vires hominis lapsi esse intrinsece minutas ac proinde factas esse in se debiliores ad bonum, procliviores ad malum. b) Alii (3) « tenent ipsam naturam per peccatum originale nullo modo deteriorem factam esse, nec intrinsece, nec exlrinsece, hoc est nec in seipsa, nec relate ad auxilia quibus indigeat, nec relate ad impugnationes quibus subjici possit. Secundum illos, homo lapsus, ex parte solius peccati originalis, nec est aversus a Deo fine naturali, nec privari potest auxiliis ei necessariis ad legem naturalem implendam ». Boyer, p. 420-421. c) Alii (4) denique docent vires hominis lapsi naturales non esse inlrinsece diminutas et hominem lapsum non magis differre ab (1) Trid. s. 6, en. 1 ; Arausic. II, en. 13, 25 ; Denz., 793, 186, 199. (2) Thomas de Lemos, Contenson, Sylvius, in 1-2, q. 85, a. 3 ; Gazzanlga, Praei, theol., t. 4, diss. 3, sect. 3, c. 6 ; Schmid, Quaestiones selectae ex theol. dogm., Paderbornæ, 1891, etc. (3) Suarez, De Gratia, 1. 1, c. 28, prol. 4, c. 9 ; Mazzella, n. 1069 sq. ; Beraza, n. 871, 900 et pauci alii. (4) S. Thomas, 1-2, q. 85, a. 1,2, 3, 5 ; in 2, d. 30, 31,33, q. 1, a. 1 ; De Malo, q. 2, a. 5 ; q. 4, a. 1 ; q. 5, a .2 ; Cajetanus, in 1-2, q. 85, a. 3 ; q. 109, a. 2 ; 8. Belkirmlnus, De gralia primi hominis, c. 5 ; Wirceburgenses, t. 7, n. 173-175 ; Billot, De gratia, proleg. 3 et 4 ; Pesch, n. 282 sq. ; Janssens, t. 8, p. 698 sq. ; Boyer, p. 419-429 ; Dlekamp-HofTmann, p. 186-188 ; Van Noort, n. 269, etc Theol. II 1'* 418 SEQUELÆ PECCATI ORIGINALIS homine in juris naturalibus quam differt spoliatus a nudo. At plerique saltem libenter fatentur cum multis Thomistis (1) naturam per peccatum originale factam esse exlrinsece deteriorem. 448. Hæc ultima sententia amplectenda videtur : 1° Diminulio naluræ intrinseca non probatur ex fontibus reve­ lationis. — Etenim verba Conciliorum et Patrum : « Vulneratus in naturalibus », « natura vulnerata », « liberum arbitrium viribus attenuatum et inclinatum », videntur intelligenda de natura non philosophice sed historice sumpta. Reapse, natura humana, philosophice spectata, imminuta non est, uti modo n. 44G demons­ travimus ; historice vero spectata, vere vulnerata dici debet, quatenus, sublato dono integritatis, quo natura sanabatur a defec­ tibus alioquin naturalibus, et intra suum ordinem indebite perfi­ ciebatur, eo ipso cessavit perfecta quæ vigebat harmonia inter hominis vires, ac plena subjectio virium inferiorum ad rationem ; eo ipso defectus naturales, sponte nempe consequentes naturam jam sibi relictam, libere suum effectum obtinuerunt ; eo denique ipso ipsa natura debilior facta est et vulnerata, per respectum ad eamdem naturam ante peccatum. Cone. Araus. ll,c. 25, D. 199. 2° Diminulio naluræ inlrinseca repugnare videlur. — Hæc enim diminutio aut connaturaliter sequeretur ex peccalo Adæ aut directe causaretur ab ipso Deo. Atqui neutrum admitti potest. Eig°. Prob. gnin. : a^ Unicus actus non sufficit ad causandum habi­ tum [1-2, q. 51, a. 2 et 3]. Ergo unicum illud Adæ peccatum non potuit neque in Adamo neque a fortiori in universa sua proge­ nitura naturaliter causare habitum pravum, quo minutæ fuissent vires naturales ad bonum faciendum. — b) Dei bonitati el sanc­ titati repugnat quod Ipse Deus infundat in animam hominis aliquem habitum positive inclinantem ad malum seu quod Ipse directe minuat vires ejus naturales ad bonum. Hinc merito S. Thomas, De malo, q. 5, a. 2 : « Quod detrimentum aliquod patiatur aliqua persona... in his quæ sunt naturæ, hoc non videtur posse contingere nisi propter vitium proprium personæ ». Cf. S. Retract. 1. 1. c. 10, n. 3, c. 15, n. 6. 3° Diminulio exlrinseca nec neganau est nec urgenda. — a) Non (1) Goudln, De Gratia, q. 2, a. 4 ; Billuart, De Gratia, diss. 2, a. 3 ; Hugon, t. 2. De Gratia, p. 79 sq. ; Verrlèle, op. cit.. c. 6, p. 188-206. SEQUELÆ PECCATT ORIGINALIS 419 es/ neganda, si non habeatur respectu ; ad redemptionem Christi : Equidem homo lapsus : 1) est simpliciter aversus a Deo fine supernalurali, et propter connexionem inter ordinem natural· m et supernaturalem nequit remanere simpliciter el proprie conver­ sus ad Deum ul finem naturalem. — 2) Homo lapsus est sub hjrannidem el servitutem diaboli [n. 445, cj, quæ saltem tanta non fuisset in statu naturæ puræ citra peccatum. — 3) Homo lapsus non potest, absque gralia divina, diu servare omnia mandata totius legis naturalis, nequidem quoad solam substantiam operum [t. 3, n. 141 sq.] ; atqui homo purus id potuisset, physice et moraliter, cum auxiliis naturalibus e,rigitive debitis [n. 401, n. 3j. Ergo. — b) I\'on esi urgenda, si consideretur opus redemptionis : auxilia enim naturalia, quæ nunc desunt, abundantius compen­ santur per gratiam Chi isti et alia piæclara media superna! uralia, quibus cumulatus homo lapsus aptior fit el fortior ad obstacula ad bonum vincenda quam fuisset homo purus auxilii" naturalibus ornatus. 449. Schoiion : In diversis hominibus inæquales sunt motus concu­ piscentiae, inæqualesque defectus corporales. a) Inæquales motus concupiscentiae. — Licet enim in omnibus hominibus aequaliter solutum fuerit vinculum originalis justitiæ et aequaliter in omnibus partes inferiores animæ sibi relinquantur, cum vires aliquæ animæ sint fortiores in uno quam in alio, propter diversas corporis complexiones, accidere potest ex diversa poten­ tiarum dispositione quod unus homo sit pronior quam alius ad concupiscendum. 1-2, q. 82, a. 4, ad 1. b) Inæquales defectus corporales [1-2, q. 85, a. 5, ad 1]. — « Remota originali justitia, natura corporis humani relicta est sibi ; et secun­ dum hoc, secundum diversitatem naturalis complexionis, quorum­ dam corpora pluribus defectibus subjacent, quorumdam vero paucioribus, quamvis exsistente originali peccato aequali. » Assertio : Qui cum solo originali decedunt, æterna beatitudine privantur, sed poenam sensus non patiuntur, nec tristitiam habent de coelo perdito, et bonis naturalibus perfruuntur. 450. Sermo est de solis infantibus qui, ante usum rationis, sine Baptismo decedunt, et de iis qui ipsis æquiparantur : amentibus perpetuo et omnibus qui adeo sunt ingenii imbecillis ut moraliter in slalu infantili permanserint. Ceteri enim qui ad plenum usum rationis perveniunt, vel cum auxilio gratiæ ad Deum sese con­ 420 SEQUELÆ PECCATI ORIGINALIS vertunt, et ab originali mundantur, vel a gravi peccato actuali immunes non sunt (1). 1. — Æterna beatitudine privantur i De fide]. 451. a) Conc. Florentinum, D. G93, docet : « Illorum animas, qui in actuali mortali peccato vel solo originali decedunt, mox in infernum descendere, pœnis tamen disparibus puniendas ». — Joannes XXII idem omnino docet, hæc addens, D. 493a : « pœnis tamen ac locis disparibus puniendas ». — Conc. Trid., s. 5, cn. 4, D. 791, dicit in parvulis adesse peccatum originale, « quod regene­ rationis lavacro necesse sit expiari ad vilam æternam conse­ quendam ». Cf. Carthag. XVI, cn. 2, D. 102. b) « Poena originalis peccati, ait Innocentius III, D. 410, est carentia visionis Dei; actualis vero pœna peccati est gehennæ perpetuæ cruciatus ». Cf. Prof, fidei Mich. Palæol., D. 4G4. c) Juxta Scripturam, peccatum originale (Rom. v, 18) est in omnes homines in condemnationem, — a qua [Jo. m, 5) nemo liberatur nisi spiritualiter renatus fuerit. Ergo peccatum originale a cœlesli gloria excludit. d) Secundum Traditionem, infantes, qui absque Baptismo moriuntur, « nec glorificantur, nec suppliciis a justo judice affi­ ciuntur » (S. Greg. Naz.) ; — sed eorum animas « damnari... si sic de corpore exierint, et sancta Scriptura, et sancta est testis Ecclesia » ; — « nec liberari a supplicio mortis æternæ, quod trahit ex uno in omnes transiens justa damnat io, nisi per gratiam renascantur in Christo » (S. Aug.). Hinc, ait Innocentius I, prae­ dicare parvulos æternæ vitæ præmiis etiam sine Baptismatis gratia posse donari, perfatuum est (2)». Quare jam a primis tem­ poribus Patres restiterunt Pelagianis, qui dicebent infantes sine Baptismo moricnl.es, non ad regnum Dei, sed ad vitam æternam pervenire posse et Deum intuitive videre. e) Ralio est aperta : Qui moritur cum peccato originali, moritur in statu aversionis a Deo, ut fine supernatural! ; ergo necessario in æternum hunc finem amittit, seu æternam damnationem incurrit, nam in altera vita nulla est mutatio possibilis circa finem. [De Malo, q. 5, a. 1.1 (1) Cf. tract, de Gratia, t. 3, n. 208 sq. (2) S. Greg. Naz., or. 40, n. 36 ; S. Aug., ep. 166, c. 8, n. 25 ; id., c. 7, n. 21 ; ep. 217, c. 5, n. 16, etc. ; Journel, 1012, 1441, 1439, 1456, etc. ; Innoc. I, ep. ad Conc. Milevit., inter ep. S. Aug., ep. 182. SEQUELÆ PECCATI OHIGINALIS 421 II. — Pœnam sensus non patiuntur [Doctrina communis d ceria]. 452. A. Nonnulli Paires Latini (1) docent eos, qui cum solo originali decedunt, poena æterna ignis punitum iri. In hoc sequun­ tur S. Augustinum, qui tamen hanc pœnam « omnium mitissi­ mam », « omnium levissimam » (2) dicit, imo de qualitate et quantitate, pœnæ positivæ dubius hæret : « Quæ, qualis et quanta erit, quamvis definire non possim, non tamen audeo dicere, quod iis ut nulli essent quam ut ibi essent, potius expediret (3). » B. Patres autem Græci, Scholastici {ere omnes, et plerique theologi (4) tenent hos homines nullam experiri pœnam sensus. Probatur : a) Ex damnatione prop. 26 Synodi. Pistoriensis, D. 1526 : ( Doctrina, quæ velut fabulam Pelagianam explodit locum illum inferorum (quem limbi puerorum nomine fiddes passim desi­ gnant), in quo animæ decedentium cum sola originali culpa, pœna damni, citra pœnam ignis, puniantur ; perinde ac si hoc ipso, quod qui pœnam ignis removent , inducerent locum illum et statum medium expertem culpæ et pœnæ inter regnum Dei et damnationem æternam, quam fabulantur Pclagiani : {alsa, temeraria, in scholas catholicas injuriosa ». — Idem patet ex decrelo supralaudato Innoc. m. b) Ex ratione. —- 1) De malo, q. 5, a. 2 : « Pœna proportionate culpæ, et ideo peccato actuali, in quo invenitur aversio ab incom­ mutabili bono et conversio ad bonum commutabile, debetur et pœna damni, scii, carentia visionis divinæ respondens aversioni, et pœna sensus, r.espondens conversioni. Sed in peccato originali non est conversio, sed sola aversio... et ideo peccato originali non debetur pœna sensus sed solum pœna damni. » — 2) Pœna sensus infligitur ad puniendum deleclalionem, quam quisque in peccato quæsivit (Apoc. xvm, 7). Atqu; in peccato originali nulla fuit (1) S. Fulg., De fide ad Petrum, c. Î7, n. 6S (Journel, n. 2271) ; S. Greg. M., Moral. 1. 9, c. 21, n. 32. Cf. Gaudel, in Diet, théol., art. Limbes, col. 762 sq. (2) Cont. Jul. 1. 5, c. 11, n. 44 ; Enchiridion, 93. Journel, 1908, 1924. (3) Cont. Jul. I. cit. ; cf. Sermo 2%, 2, 2 ; De anima et e/its orig.ï. 1, c. 9, n. 11 ; 1.4, c. 11, n. 16. Journel, 1525, 1878, 1882. (4) S. Greg. Naz., loco modo cit.; P. Lombardus, 2 sent., dist. 33, 5 ; Alber­ tus M., in dist. 4, II. ; S. Bonaventura, in 2, dist. 33, a. 3, q. 1 ; Scotus, in 2. dist. 33 ; Soto, De nat. ct gral. 1. 1, c. 4. etc. Cf. Le Bachelet, Le pêché originel, p. 100 sq. ; A. d’Alès, in Diet, apologétique, art. Prédestination, col. 265 sq Ml SEQUELÆ PECCATI ORIGINALIS delectatio, quia ipsa culpa non fuit per voluntatem ct operationem propriam. Ergo ei non debetur poena sensus (B. 453. Nec obstant : a) Verba Florentina. Nam : 1) Vox α infernum: non necessario ignem designat damnatorum, cum sæpe apud anti­ quiores significaverit omnia animarum receptacula extra cælum.— 2) Verba « poenis disparibus » non indicant tantum diversitatem gradus : hoc enim discrimen exsistit etiam inter eos, qui cum actua­ libus mortalibus peccatis decedunt, sed speciei, quatenus pœna tantum damni puniuntur infantes, ut jam, ante Florentinum, communiter credebatur. — 3) Ceterum id explicite docetur a Joanne XXII, D. 493 “ : « Docet [Romana Ecclesia]... illorum... animas, quæ in mortali peccato, vel cum solo originali peccato discedunt, mox in infernum descendere : poenis tamen ac locis disparibus puniendas. » b) Verba S. Mt. xxv, 41 : Hæc enim sententia videtur spectare ad solos adultos, qui, propter merita aut demerita propria, ad coelum vel ad ignem æternum mittuntur [Supp., q. 89, a. 5, ad 3]. III. — Tristitiam non habent ex amissione cæli {Communius}. 454. Alii, cum S. Bellarmino (2), putant infantes intelligere se beatitudine coelesti privatos esse, ac proinde non posse non dolere hanc amissionem ; fatentur tamen hunc dolorem levissimum et mitissimum. Alii vero communius, cum S. Thoma (3), id negant : Nemo enim tristatur de amissione alicujus boni quod non cognoscit ; atqui infantes non cognoscunt beatitudinem supernaturalem : carent enim fide, per quam solum hæc bcatitudo innotescere potest. Ergo. — Quodsi extremo judicio præsentes sint (4), vel non omnia intelligent, quæ ibi agentur, vel in genere tantum intelligent Deum reddere bonis præmia et supplicia impiis ; de carentia autem præmii coelestis non dolebunt, scientes sibi defuisse, citra propriam culpam, occasionem merendi : nemo enim sapiens trista­ tur de carentia boni, quod non promeruit. (1) De Malo, q. 5, a. 3 ; in 2 dist. 33, q. 2, a. 1 ; 3, q. 1, a. 4, ad 2. (2) De Amiss, grat. 1. 6, c. 6 ; Schmid, Quæsl. sel. ex theol. dogm., Paderbornæ, 1891 ; cf. Pesch, n. 295. (3) De Malo, q. 5, a. 3 ; in 2 sent., dist. 33, q. 2, a. 2 ; Suarez, De pecc. et pii.·, disp. 9, sect. 6 ; Lessius, De perj. di'p.,1.12, c. 22, n. 144 sq. ; Mazzella, n.1047 sq., Pesch, n. 293 sq., etc. (4) Quidam enim putant infantes præsentes non fore judicio generali, cf. Sua­ rez, l. c. CONCLUSIO TRACTATUS 423 IV. — Bonis naturalibus perfruuntur {Cerium). 455. Certum est infantes, cum solo originali decedentes, forma Hier non assequi finem suum ; nam genus humanum ad unum eumdemque finem supernaturalem destinatur, quem ideo qui non assequuntur, suo fine simpliciter frustrari dicuntur. Quinimo, quia in æternum beatitudine cœlesti privabuntur, recte potius dicuntur esse in statu damnationis et sub captivitate diaboli, qui eos in æternum c regno coelorum excludit. Attainen eorum status maierialiler idem esse videtur ac status felicitatis quam habuissent homines in statu naturæ puræ. < Quia in pueris non· est peccatum personale, non debetur eis ut detri­ mentum aliquod patiantur in naturalibus bonis. » — « Separati a Deo quantum ad conjunctionem, quæ est per gloriam,... ei conjunguntur per participationem naturalium bonorum, et ita etiam de ipso gaudere poterunt naturali cognitione et dilec­ tione (1). » Hæc est sententia quam, post S. Thomam, communiter tenent theologi. Nec obstat sententia plurium, qui autumant parvulos, per peccatum originale, aversos esse a Deo non solum ut est finis supernaturalis, sed etiam in quantum est finis naturalis. Nam repugnare videtur Deum vel condere creaturam rationalem orbatam facultate attingendi finem sibi naturaliter convenien­ tem vel eam privare bonis ipsi debitis, absque culpa propria (2). C ONC L lJS1 ( ) T R A CT A T l S 456. Ex dictis sequitur peccatum originale esse uerum myste­ rium at nec cum justitia sapientia aut Dei bonitate pugnare. a) Cum justitia. — Peccatum enim originale non est aliquid positivum, sed solum privatio rei indebitæ (gratiæ et donorum). Atqui subtractio gratuitorum etiam citra culpam personalem, injusta non est. Insuper Deus absolute poterat hæc bona homini denegare ; ergo poterat etiam, salva justitia, eadem conferre (1) De Malo, q. 5, a. 3, 0 et ad 4 ; in 2, dist. 33, q. 2, a. 2, ad 5. (2) Cf. Plgnataro, p. 433. 424 CONCLUSIO TRACTATUS 9 sub condiltone, quæ ipsi placeret, ac proinde, conditione non impleta, ea justissime non concedere. b) Cum Sapientia. — Salva est divina Sapienda, si nemini desint media idonea ad finem convenientem assequendum. Atqui, permisso peccato originali, homo servat : 1) non solum finem sibi proporlionalum, sed finem ejus naturam valde superantem; 2) media apia, nempe supernaturalia, non jam ab Adamo, seda Christo promanantia. c) Cum bonilale. — Dona quæ, in Adamo, toti generi humano facta erant, sub facilem præcepti observantiam, peccato utique perdita sunt, sed peccatum ipsum permissum non fuit nisi ut ex eo majus bonum reciperet homo (1). Quæ enim per Adamum amisi­ mus, ea longe sublimiori et copiosiori modo, per Christum habe­ mus Redemptorem, juxta illud Rom. v, 20 : « Ubi abundavit delictum, superabundant gratia », et illa Ecclcsiæ : « 0 felix culpa, quæ talem ac lanium meruit habere Redemptorem » ; « Deus, qui humanæ substantiæ dignitatem mirabiliter condidisti et mirabi­ lius reformasti (2). » Recogitando igitur mala innumera, quæ ex Adæ peccato origi­ naliter descendunt, noli maledicere homini illi per quem peccatum in mundum intravit, sed potius laudibus extolle justitiam et misericordiam Dei « qui etiam proprio Filio suo non pepercil, sed pro nobis tradidit illum », et « cum illo omnia nobis donavit ». — « Ipse (enim) est propilialio pro peccatis nostris, non pro nostris autem tantum, sed etiam pro totius mundi. » — Nec « sunt condignæ passiones hujus tempuris ad fuluram gloriam, quæ revelabitur in nobis » (3). (1) (2) (3) lique, 3, q. 1, a. 3, ad 3. Officium Sabbati Sancti ; orat, in Missa, quando sacerdos lavat manus. Rom. vin, 32 ; I Jo. n, 2 ; Rom. vm, 18. Cf. Hugueny, Critique et Catho­ t. 2, p. 264 sq. ; Le Bachelet, p. 43 sq. TRACTATUS DE VERRO INCARNATO 457. Statim post Adami lapsum, quo Lotum genus humanum e statu amicitiæ Dei exciderat, Deus promisit adventurum in plenitudine temporum Redemptorem munificum, quo homo a ser­ vitute peccati et daemonis liberaretur, et in pristinam dignitatem filiorum Dei restitueretur. Hinc, post consideratam elevatio­ nem hominis ad statum supernaturalem et ejus luctuosissimam ruinam, jure et logice nobis disserendum venit de ipso omnium Salvatore ac beneficiis ejus humano generi præstitis. Jamvero hicce tractatus apte distribuitur in duas partes. Prior, quæ propterea Chrislologia vocatur, agit de ipso mysterio Incar­ nationis, secundum quod Deus, pro salute nostra, factus est homo ; posterior vero, Soleriologia, de opere Redemptionis a Christo Salvatore suscepto. Per modum autem consectarii, quasi tertiam partem addemus, in qua dicemus de Beata Virgine ct de Sanctis. 426 UNIO HYPOSTATICA UNIO HYPOSTATICA PARS I DE IPSO INCARNATIONIS MYSTÊRIO (1)234 Nomen. 458. Mysterium Incarnationis (2) (Inhumanationis seu unionis Verbi Dei cum carne (natura) humana, nomen accepit ex Jo. i, 14: «Et Verbum caro /aclum est », et ar usu generali Scripluræ, in qua sæpe lotus homo, nomine carnis designatur : « Omnis quippe caro corruperat viam suam » — « Ad te omnis caro veniet » — « Videbit omnis caro salutare Dei » (3). Insuper hoc nomen maxime aptum est ad commendandam nobis humilitatem Salvatoris et ejus in homines charitatem, qua motus, tam vilem et abjectam carnem ad eos redimendos assumere dignatus est. Definitio. 459. Definiri potest : Unio mirabilis el singularis naluræ divinæ el naturæ humanæ in unica Verbi persona (4). Unio mirabilis, quia nonnisi Dei virtute et amore fieri potuit ; (1) Cf. in Ind. Bibliog. : tract, de Deo Incarnato ; A. d’Alès, Billot, Billuart, Dlekamp-HoiTmann, Franzelln, Galtler, Hugon, Janssens, Jungrnann, Lépicler, Lesslus, Pègues, Pesch, Petavlus, Suarez, Salmantic., Tanquerey, Van Noort; — S. Thom., Summ. theol. 3, q. 1-59 ; Cont. Gentes, 1. 4, c. 26-55 ; Compend. theol., c. 198-242 ; Cajetanus, Comm. in 3 p., Venetiis, 1596 ; Ferrariensls, Comm. in Summ. Cont. Genl. 1. 4, c. 26 sq., Anlverpiæ, 1612 ; D. D Bougaud, Le Chris­ tianisme et les temps présents, t. 2. Jésus-Christ, Paris, 1885 ; Monsabré, Exposi­ tion du dogme catholique, Carênie, 1877-1 881 ; Villard, l'incarnation d'ap. S. Thomas, Paris, 1908 ; Schwalm, Le Christ d'après S. Thomas d'Aquin, Paris, 1910 ; Grimai, J.-C. étudie et médité, t. 1, Traité du Verbe Incarné, Paris, 1910; Souben, Nouvelle théologie dogmatique, t. 4 : Le Verbe incârné, Paris, 1914 A. Michel,in Diet, theol.,art. Incarnation, Hypostase, II yposta tique (Union),etc.; Hérls, Le mystère du Christ, Paris, Descléc, 1928 ; Le Verbe Incarné. 2 vol.. Desclée, 1927 ; Synave, Vie de Jésus, k vol., Descîée, 1927 sq; C. G. Herzog, God the Redeemer, New-York 1930 (2) Alia nomina vide ap. A. Michel, in Diet, théol., art. Incarnation, col. 1451 sq. ; Galtler, n. 2 ; A. d’Alès, p. 128 sq. (3) Jo. i, 14 ; Gen. vi, 12 ; Ps. 64, 2 ; Lc. ui. 6 ; A. Michel, art. cit., col. 1446. (4) Hæc est definitio Incarnationis sensu passivo acceptæ ; active sumpta, est operatio qua Deus naturam humanam singularem elevat ad hoc ut subsistat ipsa Verbi subsistentia. 427 — singularis, quia alia unio ei simili», in natura rerum, imo et in ordine gratiæ, nunquam visa est ; — in unica Verbi persona, nam Christus, qui est terminus unionis, est ipsa persona Verbi, subsis­ tens non jam tantum in natura divina, sed etiam in hac singular nalura humana, quæ ipsi indissolubiliter unitur in persona. — Hæc omnia fusius et clarius infra exponuntur. Ordo dicendorum. 460. Ipsa natura mysterii postulat ut prius statuatur doctrina essentialis de ipsa unione hypostatica ; postea autem unionis consectaria dicemus tum quoad ipsam personam assumentem, tum quoad naiuram assumptam ; denique pauca de convenientia Incarnationis exponemus. CAPUT I DE IPSA UNIONE HYPOSTATICA Errores. 461, Alii erraverunt circa divinitatem Christi ; alii circa humanita­ tem ; alii denique circa ipsam unionem utriusque naturæ in unica Verbi persona. 1° Circa divinitatem. — Divinitatem Christi negarunt : sæc. I, Ebionitæ et Cerinlhiani ; sæc. II et III, Adoplianistæ, G nosti ci ; sæc. IV, Ariani ; postea omnes qui consubstantialitatem Verbi cum Patre impugnarunt, ita sæc. XVI, Sociniani, et nostris tem­ poribus, Unilarii. Ita hodierni Protestantes Liberales et Modernislæ, qui Christum nec Deum, nec Legatum divinum, sed merum homi­ nem habent (1), 2° Circa humanitatem. — a) Christi corpus : 1) fuisse tantum apparens praedicarunt : prioribus sæculis, Docelæ (Cerdon, Marcion), et Manichæi ; 2) fuisse reale sed aereum, coeleste, sidereum, ac propterea non e substantia Virginis formatum, dixerunt Appelles et Valentinus (sæc. Ill), Priscillianus (sæc. IV). — b) Christum non assumpsisse animam docuerunt Lucianus Antiochenus, Ariani (1) Tlxeront, Histoire des dogmes, ed. 4, t. 1, p. 173 sq., 187 sq., 310 sq., etc. ; Cayré, Précis de Patrologie, t. 2, table doct., n. 43 ; in Diet. théol., ait. Adoptia­ nisme, Arlémon, Basilide, Gnosticisme, etc. ; A. Michel, art. Incarnation, col. 558 sq. ; Hypostase, col. 432 sq. ; Hypostatique (Union), coll. 564 sq. — Quinimo contendunt Modernistic divinitatem Christi ab ipso nunquam edoctam esse sed paulatim inventam esse a conscientia Christiana et e notione Messi» deductam (Denzlnger, n. 2027, 2031). 428 UNIO HYPOSTATICA et Anomæi, juxta quos Verbum in Christo vice gerebat animæ. Sæc. IV, Apollinaristœ somniarunt Christum habuisse animam sed sensitivam tantum, mentem vero, principium vitæ intellectivae el libertatis, non assumpsisse (1). 3° Circa unionem. — a) Alii negarunt unitatem personæ. Ita, sæc. Ill, Paulus Samosalenus, et, sæc. IV, Diodorus Tarsensis, qui dicebant Verbum habitare in Christo ut in templo, ac proinde Christo uniri tantum accidentaliter. — Ita Theodorus Mopsueslenus et Nestoriani, qui, unitatem personæ docentes, re tamen eam,reji­ ciebant : ponendo utramque naturam uniri solummodo moralitcr seu juridice, ac propterea, duas esse in Christo hypostases seu personas. Ipse Nestorius, ex una parte prædicat Deum hominem unum tantum πρόσωπο·/ habere, ex alia vero declarat πρόσωπ:·/ humani­ tatis non esse idem ac πρόσωπον divinitatis. Quare unionem dua­ rum naturarum dicit fieri in alio speciali ποόσωπω, quod vocat πρόσωπον unionis [πρόσωπον τή: Ινωσέωί], quod itaque nec est πρόσωπον Verbi præexistens ab æterno, nec πρόσωπο·/ humanitatis sed πρόσωπό·/ ipsius compositi. Hoc ideo προσωπον non est persona physica sed potius personalitas quædam moralis aut juridica. In libro tamen Heraclidis Nestorius hoc πρόσωπον dicit physicum, sed illud adhuc nec est -πρόσωπον physicum divinitatis nec προσωπον humanitatis, et unitas quam declarat personalem, quia unum πρόσωπο·/ v. g. divinitatis altero nempe humanitatis utitur et vice versa, nec vere personalis dici potest nec hypostatica. Quod quidem clare patet ex hoc solo quod Nestorius negavit Mariam esse Quamvis enim doceat Verbum humanæ naturæ Christi in instanti conceptionis unitum fuisse, docet tamen Mariani nec concepisse Deum nec peperisse ; ergo non admittit unitatem personæ inter Verbum et Filium Mariæ. Ita, nostris temporibus, Gunlheriani, qui, definientes personam: « naturam sui consciam », duas dixerunt personas in Christo, quandoquidem duplex est in illo natura sui conscia. — Ita Rosmini, qui in Christo unionem tantum accidentalem agnoscit, inter Verbum et voluntatem humanam, quatenus, hæc, integre f radens Verbo regimen hominis, cessat esse personalis (2). Idem fere sentiunt plerique historici Acatholici et Modernislæ, qui, rejicientes Christum fidei, ut aiunt, « unionem naturarum, si quo modo curant, intelligunt vel de mero influxu, qui fuerit Dei, in humanam Christi (historici) conscientiam, vel de obscuro quo(1) Tlxeront, Hist. des dogmes, t. 1, p. 206 sq., p. 433 sq. ; t. 2, p. 9 sq. ; p. 20 sq., p. 94 sq. ; in Diet, théol., art. Apollinaire, Docétisme, etc. (2) Tlxeront, t. 1, p. 428 sq.; t. 3, p. 14, 22 sq. ; Jugle, Nestorius et la Con­ troverse Nestorienne, Paris, 1912 ; A. Michel, Union llypostatique, col. 471 sq Denzinger, 1917 ; Galtler, n. 68 sq ; Amann, in Diet, théol., art. Nestorius, co. 144-156 ; art. Nestorienne (L’Eg’ise, col. 292 sq. ; Lohn. Dortrina Nestorii de mysterio Incarnationis, Leopoli, 1933. UNIO HYPOSTATICA dani et subeonscio sensu, quo Christus se perceperit Deo præ omnibus dilectum atque consentientem ». Galtier, n. 75. b) Alii negarunt dualilalem. naturarum. Ita Eulychiani et Monophysilæ, reales seu stride didi, qui « ex duabus naturis fuisse Domi­ num nostrum ante unitionem, post unitionem vero, unam, naturam» confitentur vel quia natura humana absorpta est a divinitate, vel quia utraque natura permixta fuit in aliam tertiam, ab utraque distinctam, vel quia natura humana et Verbum omnino uniuntur quemadmodum anima et corpus in homine, etc.—Alii Monophysilæ, Seueriani didi a Severo Antiocheno, ex eis illustrissimo, nullam admittunt realem commixtionem aut confusionem naturarum in Christo, sed formulam monyphisilicam servant, dicentes Christum ita esse unum ut illius sit una natura seu hypostasis incarnata. Horum error forte fuit praesertim in abjiciendis et magisterio Ecclesiæ et formulis ab Ecclesia decretis. Ita Monolhelilæ, qui, sæc. VII, unam tantum voluntatem et operationem profitentes in Christo, eo ipso implicite rejecerunt naturarum dualitatem. Ita quoque fautores moderni hæresis exinanitionis realis Verbi (Κένωσή), qui autumant Verbum saltem partialiter et ad tempus, attributa divina deposuisse (1). Doctrina catholica. 462. 1° Jam a primis sæculis, fides Ecclesiæ, D. n. 6 sq., tenet Jcsum Christum esso verum Deum, Filium Dei unicum, Dominum nostrum, verum hominem, « qui conceptus est de Spiritu Sancto, natus ex Maria Virgine, passus sub Pontio Pilato, mortuus et sepultus... » : simul itaque et dualilalem naturarum et earum unionem in unica Filii Dei persona, clare profitent. 2° Concilia : Nicænum (325) et Conslanlinopolilanum 1 (381) explicite declarant, D. 54, 86: 1) contra Arianos, consubstantiali­ tatem Verbi cum Patre ; 2) contra Docetas, Gnosticos et Apollinaristas, ejus integram naturam humanam ; 3) contra alios X hæreticos, veritatem Incarnationis et unionem in unica Verbi persona naturæ divinæ et naturæ humanæ. 3° Hæc fides universalis in symbolo Alhanasiano (sæc. V), D. 40, paucis quasi contrahitur : « Est ergo fides recta, ut creda(!) Tixeront, op. cit., t. 3, p. 81 sq. ; 160 sq. ; in Diet, théol., art. Eutychès et Eutychianisine ; Prat, La théologie de S. Paul, t. 2, p. 232 sq. ; note K2. p. 239 sq. A. Michel, art. Union hypostatique, col. 560 sq. ; A. Gaudel, in Diet, theol., art. Kénose ; Jugie, in Diet, théol., art. Monophysisme, Monothélisme ; Cayré, t. 2, p. 51-59 ; 293-264. 430 UNIO HYPOSTATICA mus et confiteamur quia Dominus noster Jesus Christus Dei Filius, Deus cl homo esi. Deus est ex subslanlia Palris an!e sæcula natus, et homo est ex subslanlia mains in sæculo natus : perfectus Deus, perfectus homo, ex anima rationali et humana carne subsistens, æqualis Patri secundum divinitatem, minor Patre secundum humanitatem. Qui licet Deus sit et homo, non duo tamen, sed unus est Christus, unus autem non conversione Divinitatis in carnem, sed assumptione humanitatis in Deum} unus omnino non confusione substantiae, sed unilale personæ >. 4° Postea tamen, in Cone. Ephesino (431), D. 114-118, lecti sunt et ut catholici agniti analhemalisrni Cyrilli contra Nestorium, qui clarissimis verbis proclamant unicam in Christo esse personam et duas naturas unitas esse secundum subsislenliam, « eumdemque ipsum esse Deum simul et hominem » (1). Quam doctrinam, amplissima et aperta formula, contra Eutyehen, definit Cone. Chulcedonense (451), dicens, D. 148 : « unum eumdemque Chris­ tum Filium Dominum unigeni!uni in duabus naluris inconfuse, immutabiliter, indivise, inseparabiliter agnoscendum, nusquam sublata difïerenlia naturarum propter unitionem magisque salva proprietate utriusque natuiæ, et in unam personam atque subsis­ tentiam concurrente, non in duas personas partitum aut divisum, sed unum eumdemque Filium et unigenitum Deum Verbum Dominum Jesum Christum λ (2). 5° Denique Pius X damnavit, piop. 27 et 31 Modernistarum : « Divinitas Jesu Christi cx Evangeliis non probatur ; sed est dogma, quod conscientia christ iana cx notione Mcssiæ deduxit », « Doctrina de Christo, quam tradunt Paulus, Joannes, et concilia Nicænum, Ephcsinum, Chalcedonense, non est ea, quam Jesus docuit, sed quam de Jesu concepit conscientia Christiana (3). » Notiones præviæ. 463. L’L hæc fidei doctrina manifeste appareat et tuto osten­ datur, quædam praemittenda sunt de notionibus naturæ, personæ ac de ipsa unione. (1) Cf. A. d’Alès, Le dogme d'Ephtse, Ppaiichesne, 1931 ; Echos (FOrienV jul.-sept. 1930 ; Ami du Clergé, 1931, p 34 8 sq. (2) Quæ verba fere repetunt Const. Π ; Lal. I (6491 : Rom. (680) ; Const. Ill (680-681): Lai 1 Γ (1215) ; Lugd. // (1274) ; Flor., Decr. pro Jacobitis (1441); Professio fid i Orientalibus a liened XIV præscripta (17Δ3), etc. Denzlnger, 216, 259, 288, 290, 420, 462, 708-710, U62-1464. (3) Denzlnger, 2027, 2031, cf. prop 22, 26, n. 2022, 2026. UNIO HYPOSTATICA 431 Essentia et persona. 1° Essentia (seu natura seu substantia) (1) est id quo res in sua specie determinata constituitur et a qualibet alia secernitur, v. g. natura humana est id quo homo est formaliter homo. En quidem natura specifica seu in abstracto considerata — Natura vero singularis seu individua (concreta) est id quo res aliqua, puta hic homo, constituitur individuum hujus speciei (humanae) ; amplectitur ideo, præter naturam speciei, ipsa principia individualia. quibus natura formaliter contrahitur ad gradum individualeni et iiL hæc natura determinata et concreta. 2° Suppositum (2) seu hypostasis est ip a natura completa et singularis, sui juris el omnino incommunicabilis. Si natura cct intellectualis, suppositum vocatur perfona. A. Subslanlia. — Solæ enim substantiae, quibus, naturali aplitudine et exigentia, competit esse in se, dicuntur subsistere et suppositum esse poscunt, dum accidentia, quibus competit inesse, subjectum exigunt cui insunt, ac proinde a ratione suppo­ siti omnino deficiunt. B. Incommunicabilis. — En character distinctions el proprius suppositalitatis seu personalitatis (3). Personæ enim seu suppositi nomine intclligitur id quod de nullo alio praedicatur, et a nullo habetur aut haberi potest, sed est plane sui ipsius ct sui juris. ultimum nempe attributionis subjectum, cui scilicet omnia, quæ ad ipsum quocumque modo spectant : natura, existentia, proprie­ tates, actiones, ultimo attribui debent. Quare suppositum non est nisi substantia, quæ sit pcnilus incommunicabilis. Jamvero dari potest triplex communiiabilitas : 1) unioersalis ad inferiora ; 2) parlis ad totum ; 3) assumptionis ab alio supposito. Igitur, ut sit suppositum, substantia debet esse : a) Individua. — Substantia ideo secunda seu natura specifica non est suppositum, quia suppositum dici nequit de universalibus (1) Cf. A. Michel, in Did. theol., art. Essence, col. 832 sq. ; Card. Billot, de Verbo Incarnato, ed. 3, q. '9 sq. Hic statuimus doctrinam, quæ communiter traditur a catholicis theologis. (2) Quoad notionem historicam personæ, cf. A. Michel, in Diet, théol., art. Hypostase, col. 369 sq. (3) Cf. S. Th., De Ver., q. 21, a. 4, ad 4 ; q. 27, a. 1, ad 8 ; De Pol., q. 9, a. 1, 4. 6 ; 1, q. 29, a. 2 ; q. 3, a. 4 ; 3, q. 2, a. 2, ad 3 ; a. 5, ad 1 ; q. 16, a. 12, ad 2 ; q. 19, a 1, ad 4 ; Quodlib. 9, a. 4, ad 2. Cf. A. d’Alès, op. cil., th. 15, p. 187-199. 432 UNIO HYPOSTATICA sed tantum de singularibus, de individuis ; atqui natura specifica non est individua, nec suipsius, sed prædicatur de omnibus individuis speciei, quibus vere communis est. b) Completa. — Secus enim esset communicabilis ut pars ad totum ; ita anima humana non est suppositum, quia communi‘ cabilis est ut pars ad compositum humanum faciendum. c) Non assumplibilis ab alio supposilo. —.Substantia enim quæ. quantumvis aliunde completa et individua, ab alio supposilo assumeretur, non in seipsa existeret, nec esset suipsius, sed ad illud suppositum pertineret et ejus esset. Unionis partitio. 464. Unio definitur : coniunclio plurium in quid unum. Jamvero unio realis, de qua sola evidenter agitur in præsenti, potest esse: A. Accidentalis. — Quando duo conveniunt in unum quid accidentale, ut fit : 1) inter duas substantias completas, externe tantum copulatas, ut inter equum et equitem, inter lapides ejusdem acervi ; 2) inter duo accidentia, ut inter intellectum et scientiam ; 3) inter substantiam et ejus accidentia, ut inter ani­ mam et ejus facultates. B. Subslanlialis. — Quando duæ substantial, completæ aut incompletae, conveniunt in unum quid substantiale. Quæ quidem unio potest esse : a) Essenliahs, si substantiæ, quæ copulantur, conveniunt in unam naturam specificam, ut anima et corpus (subst. incompletæ) in homine (subst. completa) ; ut oxygenium ct hydrogenium (subst. completæ) in aqua (permixtione). b) Personalis, si substantiæ conveniunt in unum suppositum, in unum centrum seu subjectum attributionis seu in unum prin­ cipium quod operationis. — 1 ) Si autem suppositum ex conjunc­ tione resultat, unio fit etiam et per prius in natura : ita unio animæ et corporis ; anima enim et corpus non solum essentialiter constituunt unam naluram, unam speciem, sed unam personam, cui attribuuntur omnes operationes vitæ tum vegetativæ, tum sensitivæ (compositi), tum intellectivae (animæ). — 2) Si vero suppositum ex conjunctione non resultat, sed, prse^esistens ipsi unioni, incipit tantum, facta unione, absque ulla sui mut-atione, subsistere in aliqua alia natura, de novo sibi unita, tunc unio est solummodo in persona et vere hyposlalica. His præmissis notionibus, a) exponemus doclrinam catholicam UNIO HYPOSTATICA 433 de unione hypostatica ; b) pauca dicemus : 1) de variis systema­ tibus ad hujus unionis naturam explicandam excogitatis ; 2) de dotibus ipsius unionis hypostaticae. I. — Doctrina catholica de unione hypostatica Assertio : Jesus Christus ita est verus Deus et verus homo, ut in unica persona %Verbi natura divina et natura humana sint hypostatice unitæ. Tota thesis aperte constat ex documentis fidei n. 462 recitatis. I. — Jesus Christus est verus Deus (De fide). 465. Hæc veritas absolute et apodictice demonstrata est in tractatu de SS. Trinitate, n. 150. Sufficit ideo fere idem argumen­ tum resumere. Divinitas Christi eruitur : 1° Ex nomine Dei. — 1) '< In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum » ('’ecç [absque articulo] ήν ο /.άγος). Ergo Verbum non minus est Deus ac Ille apud quem erat in principio. Sed Verbum est Unigenitus Filius (1), in sinu Patris, qui in tempore caro (homo) factus est, scilicet Jesus Chris­ tus. Ergo. — 2) « Christus.... est super omnia, Deus benedictus in saecula », « est verus Deus et vita æterna ». — 3) « Ad Filium (dixit Deus Pater) : Thronus tuus, Deus, in sæculum saeculi (2). » 2° Ex Filiatione propria. — Christus vocatur Filius Dei, numero singulari et sine ulla restrictione (3), Filius cum articulo (c ύ'.ός), Filius ideo per excellentiam, « Filius unigenitus a Patre » — « Filius dilectionis » — « Filius dilectus » — « Filius » simplici­ ter (4), ct ita quidem Filius, ut, in ejus comparatione, alii, etiam Moyses ct Prophetae, sint tantum servi ct famuli (5). Ergo non est filius adoptione sicut homines (G), neque sensu lato sicut angeli (7), (1) Juxta lectionem græcam magis probatam : «Unigenitus Deus» (μονογενής θεός). (2) Jo. i, 1, 14, 1 8 ; Rom. ix, 5 : hæc est communis interpretatio Patrum et theologorum. Cf. Prat, La théologie de S. Paul, t. 2, p. 181 sq. ; Tit. il, 13-14 ; ni, 4 ; Heb. i, 8 ; I Jo. v, 20 ; Galtler, n. 23. (3) Cf. Franzelin, th. 3 ; A. d’Alès, De Verbo Incarnato, th. 5, p. 53-64. (4) Jo. i, 14, 18 ; Col. i, 13 ; Eph. i, 6 ; Rom. vm, 3 ; Gal. iv, 4. (5) Gal. i, 10 ; Heb. i, 5-7, m, 5, 6. (6) Imo est ipse adoptionis causa et exemplar (Rom. vm, 29 ; Gal. iv, 4, 5 ; Eph. i, 5). (7) Heb. I, 5. 434 UNIO HYPOSTATICA sed sensu omnino proprio et stricto : « Filius proprius », cujus filiatio, vere essentialis, nonnisi a Paire revelari potuit (1). Ergo est ejusdem essentiæ ac Pater seu Deus. 3° Ex divinis proprietati, us. — 1) Est æqualis Palri : Habet eamdem naturam (Philip, n, G) : « Qui cuin in forma (conditione) Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se æqualem Deo. » Imo est « unum » cum Patre, unilale utique naturæ ; id intelligunt Judæi qui, propter hoc, cum lapidare volunt ; quam interpreta­ tionem non corrigit Christus, sed potius confirmat, addendo : « Si non facio opera Patris mei, nolite credere, si autem facio, et si mihi non vultis credere, operibus credite ut cognoscatis et credatis quia Paler in me est et ego in Patre n [ Jo. x, 30 sq.]. Ergo Christus est perfecto consubstantialis Deo Palri. — Habet «omnia quæcumque habet « Pater » ; habet eamdem potentiam : « quæcumque ille (Pater) fecerit, hæc et Filius similiter facit » (Jo. xvi, 15 ; v, 19 sq.). Sed potentia eadem supponit naturam eamdem. Ergo rursus Filius est Deus non secus ac Pater. 2) Est aeternus, nam (Jo. i, 1 ) : « in principio erat » ; Jo. vm, 58 : « Antequam Abraham fieret, ait Christus, ego sum ». Est « primo­ genitus omnis creaturæ [id est genitus ante omnem creationem]... et est ante omnes » et « priusquam mundus esset », claritatem habe­ bat apud Patrem (Jo. xvn, 5). 3) Est immutabilis, quia [Philip, n, G] est « in forma Dei » et de illo dicitur : « Ipsi (cœli) peribunt, tu autem permanebis..., velut amictum mutabis eosf et mutabuntur, tu autem idem ipse es » [Heb. i, 11-12]. 4) Est infinitus, « quia in ipso inhabitat omnis plenitudo divi­ nitatis » [Coi. ii, 9J. 4° E divinis operationibus. — 1) Habet scientiam divinam: Deum videt et cognoscit, visione et cognitione perfecta, essentiali nempe et dioina : ea enim quæ ratio humana attingere nequit, quæ ignorant etiam sapientes et prudentes : secreta cordium — futura — imo ipsa secreta Dei, ipse enarravit ; — in ipso « sunt omnes thesauri sapient iæ et scientiæ absconditi » ; quare «nemonovil Filium (τον ûicv) nisi Pater (: πατήρ), neque Patrem quis novit nisi Filius, et cui voluerit Filius revelare » (2). Hinc (1 ) Rom. vm, 15 sq., 32 ; Mt. xvi, 17. Cf. Prat, l. cit., p. 187, 209. (2) Mt. ix, 4 ; xn, 25, etc. ; Mt. x, 17 ; xn, 39-40, etc. ; Jo. i, 1 8 ; Coi. n, 3 ; Mt. xi, 25-27 ; Lc. x, 22 ; Jo. x, 15. Cf. Lepln, Jésus Messie et Fils de Dieu, UNIO HYPOSTATICA inter Patrem et Christum adest cognitio perfecla et mulua, crea­ turis omnino /ncommunica/;i7ts, et hoc, quia Christus est Filius Dei Patris et quia Paler est hujus Filii Pater. Hæc itaque cognitio æqualis in Patre et Filio, et perfecte comprehensiva, plane arguit in Filio naturam divinam. 2) Est creator et conservator omnium rerum. — Jo. i, 3 « Omnia per Ipsum facta sunt, et sine Ipso factum est nihil quod factum est. » - Coi. i, 1G-17 : « In ipso condita sunt universa in cælis et in terra... omnia per ipsum et in ipso creata sunt..., et omnia in ipso constant. » — Heb. i, 2, 3 : Est « parians (seu sustinens ne in nihi­ lum redeant) omnia verbo virtutis suæ». Sed res creare et conser­ vare est solius Dei proprium. Ergo. 3) In ordine supernatural!. : Christus est vita et vita ejus est lux hominum, est lux vera, quæ illuminat omnem hominem venien­ tem in hunc mundum (1) ; est anclor legis novæ, quam, nomine proprio, promulgat et imponit, eam origine divinam aperte declarans (2) ; ad eam docendam eligit et mittit apostolos (3). — Rendit it pcccala, virtute omnino propria, haneque virtutem solius Dei propriam, discipulis communicat (4) ; habet potentiam vere dixinam regenerandi homines et deificandi : «dedit eic potestatem filios Dei fieri » (5). Confert Spirilum Sanclum apostolis, cum virtute ministrandi sacramenta et regendi « Ecclesiam Dei, quam acquisivit sanguine suo » (GI. Denique ipsum sequentibus dat gratiam, purgationem peccatorum imo et vitam aeternam (7). 5° E divino cultu. — Idem cultus ipsi debetur qui Deo Palri exhibetur : « Ut honorificent Filium sicut honorificant Patrem ; qui non honorificat Filium, non honorificat Patrem qui misit illum » [Jo. v, 23]. — E Mt> XXVI’ χχνπ· 438 UNIO HYPOSTATICA 2° Assumpsit corpus ex nostro genere. — Jam primis paren­ tibus, continuo post lapsum, promittitur Salvator qui, quasi proprio nomine, « semen mulieris » (1) appellatur ; patriarchis deinde annuntiatur fore in et ex semine eorum (2) ; « germen David « (3) ; flos de virga et radice Jesse (4) ; ex Virgine stirpis Davidicæ (5), etc. — Reapse in Novo Testamento Christus exhi­ betur ut semen seu filius Abrahæ ct David (6) secundum carnem factus ex muliere (7) ; genitus nempe et nascens ex Virgine maire (8). Ergo, ait Be la, in Luc. 1. 4, c. 49, Christus « conceptus ex utero virginali, carnem non de nihilo, non aliunde, sed materna traxit ex carne, quia alioquin nec vere filius hominis diceretur, qui originem non haberet ex homine ». 3° Assumpsit animam rationalem. — Nam alias, non esset verus homo ct mentiretur Scriptura, illum tam sæpe hominem proclamans. Insuper in Evangelio tribuuntur Christo : 1) non solum passiones animæ sensitivæ : turbatur, plorat, lacrimatus est (9); contristatur, mœstus est, tristis usque ad mortem (10); 2) sed etiam multa alia, quæ naturæ divinæ non conveniunt aut naturæ creatæ ratione carenti, v. g. actus religionis : oratio ad Patrem, toties repetita, gratiarum actio (11); adoratio (12); zelus pro gloria Patris (13); actus humilitatis (14) et obedientiæ (15) ; fidelitas in Deum, qui fecit eum Pontificem(lG), et cui, moriens, commendat spiritum (17). Christus ex Traditione verus homo demonstratur. 468.1n hoc argumento totam secundam partem thesis complecti­ mur, ne pluries eadem afferantur testimonia : pleraque enim simul affirmant veritatem corporis, veritatem animæ necnon consubstan­ tialitatem Christi nobiscum. 1° Jam duobus prioribus saeculis Patres diserte proclamant contra Docetas Christum verum esse et perfectum hominem. — S. Ignatius, in suis epistolis, sæpe loquitur de Jesu Christo, qui in carne exsistit (I) Gen. ni, 15. — (2) Gen. xvm, 18 ; xxn, 8 ; xxvi, 4 ; xxvm, 14, etc· (3) Jer. ΧΧΠΙ, 5. — (4) Is. xi, 1. — (5) Is. vn, 14. (6) Mt. i, 1 ; Rom. i, 3 ; Gal. ut, 16. — (7) Gal. iv, 4. (8) Mt. i, 16 ; Lc. i, 33-35. (9) Jo. xi, 33, 35. — (10) Mt. xxvi, 37-38. (II) Mt. xxvi, 27 ; Jo. vi, 11 ; xi, 41. — (12) Lc. vi, 12 ; xxn, 43. (13) Mt. iv, 10 ; Jo. iv, 22 ; vn, 18 ; vm, 49-50. (14) Mt. xi, 29. (15) Lc. xxn, 42 ; Jo. v, 30 ; vi, 38 ; Philipp, it, 8 ; Heb. v, 8. (16) Heb. m, 2. — (17) Lc. xxin, 46. UNIO HYPOSTATICA 439 Deus, qui ex genere David, qui ex Maria, qui vere natus est, edit et bibit, vere passus est, vere ciuciilxus et mortuus est, vere scipsum resuscitavit [Ad Eph. vi, 2 ; ad Trail, ix, 1 ; Ad Smyrn. i, 2, n, ni, J. 39, 51, 62, 63j ; et alibi [Smyrn. iv, 2] illum vocat « perlec­ tum hominem ». — Item Aristides, Apol. 15, J. 112, expresse decla­ rat : « Dei Altissirni Filius... ex sancta Virgine genitus sine semine et sine corruptione, carnem assumpsit. » — Item S. Justinus, Dial. 48 [64, 68], 100, 110, J. 136, 141, 144 ; item S. Melito Sard., Fragm. 7, J. 189. S. Irenæus eamdem tenet doctrinam [Adv. hær. 1. 3, c. 22, n. 1, I. 5, c. 14, n. 2j, et insuper demonstrat docetismum destruere fidem in passionem et mortem Christi [Adu. hær. 1. 3, c. 18, n. 7, J. 221 ; cf. Terlull., Adv. Mare, m, 8, J. 336J. 2° Tertio sæculo, Tertullianus, dicit de fide esse Christum « carnem facium in utero » Virginis et « ex ea natum »; strenue defendit realitalem corporis Christi contra Docetas et animam ejus dicit ratio­ nabilem [De præscr. hær. 13, De carne Christi, 5, Adv. Prax. 2, 27 ; J. 29U, 353, 371, 379]. — S. Hippolytus : « Christus ex Maria incar­ natus, sumpta anima, rationis inquam participe, factus omnia quæcumque homo est, excepto peccato» i De Antichr. 3 ; C. hær. Nocti, 17 ; Philosoph. 1. 10, c. 33 ; J. 389, 394, 399j. — Ipse Cle­ mens Alex, veritatem carnis Christi agnoscit [Protrcpt. c. 10, 110, 1, J. 405], etsi credit Christum non fuisse subjectum neque naturæ necessitatibus, v. g. edere et bibere, neque passionum motibus [Strom, vi, 9, 72, 1 ; J. 426]. — Origenes, erronee putans animas humanas ab æterno creatas fuisse, docet Verbum Dei unitum esse uni ex his animabus, quæ immaculatamanserat, et, ea mediante, corpori perfecto ; et « naturam animæ illius hanc fuisse quæ est omnium animarum » [De princip. i, 2, 1 ; n, 6, 3 et 5 ; J. 453, 460, 461]. Cf. Nouulianus, De Trin. 10, J. 604. 3° Quarto sæculo, Patres contra Apollinarislas clarius et expres­ sius asserunt Christum assumpsisse naturam humanam completam, corpus scilicet cum anima sensitiva et intellectiva. Aiunt enim : « Quod non est assumptum non est sanatum ». Ceterum absque corpore et anima, Christus nec mereri potuisset, nec satisfacere ac proinde nec nos redimere. — S. Athanasius non solum declarat Christum natum ex Maria, « omnia assumpsisse ex Virgine, quæ­ cumque ab initio Deus ad constitutionem hominis efformavit et condidit, excepto peccato », sed Christo attribuit operationes quæ animam supponunt et sensiliuam et intellectivam, ut orare, pati, plangi, conturbari. In Synodo Alexandriæ, a. 362, explicite docet corpus a Verbo assumptum « non esse sine anima, sine sensu nec sine mente » ; denique ad Epictetum, 7, scribit : « Neque solius cor­ poris, sed vere totius hominis, animæ scilicet et corporis, salus in ipso Verbo facta est » [De sent. Dionys. 9 ; (?) C. Apollin. n, 5 ; J. 759, 794, 799J. Legantur S. Gregor. Naz., or. 3<>, 8 ; or. 40, 45 ; ep. 101 ; J. 995, 440 UNIO HYPOSTATICA 1014, 1017. — S. Gregor. Ngss., Antirrheticus, 17 ; De Trin. m, 21; J. 1052, 1<'7G.— S. Epiphanius, Ancoralus, 75, 93, J. 1086, 1089. 4° Quinio sæculo et seq., doctrina catholica Patrum de unitate personæ in Christo et de unione hypostatica, exponetur n. 474. Sit unum tantum S. Augustini testimonium : « Non alterius naturæ anima nostra et anima illius (Christi), (nam) hanc suscepit naturam quam salvandam esse judicavit ». Itaque « erat in Christo anima humana, tota anima, non irrationale tantum animæ, sed etiam rationale quod mens dicitur » [Sermo 174, c. 2, n. 2 ; in Jo. evang. tract. 23, n. 6 ; J. 1517, 1818]. Conclusio hujus partis thesis. 469. Ex dictis, consequitur : 1) Christum integram naturam humanam assumpsisse, tum quoad corpus, tum quoad animam : id sæpe declarant Patres, dicendo : « quod non est assumptum, non esi sanatum » ; insuper repugnat Verbum fuisse loco mentis seu animæ rationalis in Christo, ut volebant Apollinarislæ ; est enim actus purus, qui ideo recipi nequit in potentia limitata, nec eam actu informare ; præterea si id exsisteret, unio divinitatis et humanitatis facta esset in naiura, quod impossibile mox demons­ trabitur. Consequitur : 2) « corpus et animam rationalem Christi ,ut in ceteris hominibus, unam constituere compositam naturam huma­ nam, ac corpus proinde informari anima. Neque enim homo esset Christus, nec humanæ ejus ullæ operationes forent, nec vere mortuus esse dici posset, si caro et anima non unam componerent naturam ». Franzelin, th. 12, p. 95. Id expresse et multoties declaravit Ecclesia [n. 462], v. g. quando in Conc. Const. II, a. 553, definivit, cn. 4 et 5, D. 216, 217 : « unitatem Dei Verbi ad carnem animatam anima rationali et intellectuali, secundum compositionem sive secundum subsis­ tentiam factam esse... Dei Verbum carni secundum subsisten­ tiam unitum esse ». III. — In Christo natura divina et natura humana hypostatice uniuntur in unica persona Verbi [De fide]. Thesis est vera, si in Christo unica est persona, divina nempe persona Verbi, quæ est suppositum ulriusque naturæ, divinæ scilicet et humanæ — vel si mavis, si ambæ naturæ, integræ permanentes et inconfusæ, substantialiter uniuntur in unica persona Verbi, quæ ipsa prorsus immutata perseverat. UNIO HYPOSTATICA 441 Jamvero hæc veritas catholica constat : 1) ex documentis Magisterii Ecclesiæ ; 2) ex Scriptura; 3) ex Traditione. 1° Probatur ex documentis Magisterii. 470.1° .Iain a primis saeculis [n. 462] Ecclesia, ut testantur varia fidei symbola, unanimiter credit Jesum Christum esse verum. Deum simul atque verum hominem, ac proinde jam vere et diserte docet divinitatem et humanitatem in Christo uniri hypostatice seu secun­ dum hypostasim. 2° Concilia Nicænum, a. 325 et Gonslanlinopolilanum I, a. 381, hanc doctrinam approbant et confirmant: imponunt enim fidem in unum Dominum nostrum Jesum Christum, Filium Dei, natum ex Patre ante omnia sæcula,... Qui incarnatus est de Spiritu Sancto ex Maria Virgine, et homo factus est ». 3° In concilio Ephesino, a. 431, damnatur Nestorius « propter impios suos sermones » et « propter inobedientiam erga canones at non authentice editur contra illum professio fidei. Sed anathemalismi S. Cyrilli Alex, contra Nestorium in hoc concilio agnoscun­ tur tanquam genuina catholici dogmatis expositi*, a concilio Chalcedonensi annumerantur symbolo Nicæno et Nicæno-Const. ; posteaque Concilium Conslanlinopolitanum II anathema dicit eis qui contra anathematismos S. Cyrilli scripserint eosque dixerint contrarios rectæ fidei. Porro hæc est doctrina S. Cyrilli : 1) Emmanuel est veraciter Deus et propterea sancta Virgo est vere Dei Genitrix (Oiotczo-) ; peperit enim secundum carnem, carnem facium Dei Verbum [D. 113). 2) Verbum caro factum est, et ideo Verbum Dei cum propria carne, cum sua natura humana, est unus Christus, qui ita Deus est simul et homo [D. 114, 118]. 3) Non licet dividere ea quæ Scriptura prædicat de Christo, alia nempe humana homini tribuendo, alia autem scilicet divina soli Verbo, tanquam duabus personis. Ita v. g. Dei Verbum dicitur vere passum, vere crucifixum, mortuum, etc. et Ei tanquam subjerto quod attribuendæ sunt passiones illæ physicæ naturæ suæ humanæ [D. 116, 124]. 4) Unio Verbi cum natura humana non est mera conjunctio secundum dignitatem, auctoritatem vel potestatem, sed est unio substantialis, physica, secundum hypostasim [ένωσις ζαΟ’ ύζέστασιν] [D. 114, 155]. Verba « secundum hypostasim » non habent certe sensum stric­ tum quem hodie habent : « in persona et secundum personam » sed forma’iter significant unionem substantialem, ac propterea quamcumque unionem mere moralem aut mere accidentalem certo excludunt. — De tempore quo terminologia fuerit stabilita, cf. De Trin. n. 145. 4° Symbolum unionis, a. 433, Cavallera, 675, quo Joannes UNIO HYPOSTATICA Antiochenus et alii Orientales adhæserunt damnationi Nestorii, profitetur Jesum Christum, perfeclum Deum simul el perfeclum hominem, qui « ante sæcula ex Patre natus est secundum divini­ tatem,... eumdem esse e Maria Virgine secundum humanitatem, consubstantialem Patri eumdem secundum divinitatem et consubstantialem nobis secundum humanitatem... Secundum intellec­ tum inconfusae unionis (quæ facta est duarum naturarum) confitetur B. Virginem Ο-οτόζον, propterea quod Deus Verbum incarnatus est et homo factus est atque ex ipsa conceptione univit sibi templum ex ea sumptum ». In hoc documento clare docetur unio hypostatica, unio nempe duarum naturarum, inconfuse simul et inseparabiliter in unica persona Verbi. 5° S. Leo M., ep. (login, ad Flavianum ep. Const., a. 449, clarissime et definitive proponit theologiam Incarnationis necnon verba quibus apte ea exprimitur : « Idem sempiterni Genitoris Unigenitus sem­ piternus natus est de Spiritu Sancto et Maria Virgine... Salva igitur proprietate utriusque naturæ et substantiæ, et in unam coeunle personam, suscepta esta majestate humilitas... et ad resol­ vendum conditionis nostræ debitum natura inviolabilis naturæ est unita passibili... In inlegra ergo veri hominis perfeclaque nalura verus naius esi Deus, totus in suis, totus in nostris... Qui... verus esi Deus, idem verus esi homo... Propter hanc ergo unitatem personæ in ulraque nalura intelligendam, et Filius hominis legitur descen­ disse de coelo... et rursus Filius Dei crucifixus dicitur ac sepultus... [D. 143-144 ; Cavallera, 678, 680-682]. 6° Cone. Chalcedonense, a. 451, D. 148 apertissime definit hanc doctrinam de duabus naluris in Christo in unam personam el hyposlasim [ης έν τ.οζζω-.ζ/ ζχι μ.ίχν υτόστασιν] concurrentibus. His verbis concilium jam secundum rem definit et proponit ipsam « unionem hypostaticam », licet adhuc non utatur verbis ένωσις καθ’ υπόστχσιν. Cf. supra, n. 462. 7° Denique Concilium Conslanlinopohlanum II, a. 553, D. 216 sq., hanc chalcedonensem definitionem fo maliter approbat et vocem ipsam « unionem hypostaticam. », eo ipso sensu quo nunc ab omnibus intelligitur, affirmat et definit : « Confitetur Dei Verbum carni secundum subsistentiam unitum esse [zaV ύπ:στζσ·.ν ενωθήν« ], et propter hoc unam ejus subsistentiam seu unam personam ». 8° Hæc autem doctrina constantissime tenetur et imponitur ab Ecclesia catholica, ut constat : ex damnatione Gunlheri lædentis doctrinam catholicam de unitate divinæVerbi personæ in duabus naturis divina et humana » ; 2) ex damnatione Bosmini unitatem repetentis ex sola voluntatum perfecta conjunctione [D. 1655, 1917] ; 3) ex damnatione Modern telarum a Pio X [supra, n. 462], Hinc in schemate concilii Vaticani, cp. 6, De mysterio Verbi Incarnati proponebatur : α In Christo una divina persona in duabus subsislil naluris dislinclis el diversis » ; credendum est « humanam | UNIO HYPOSTATICA 443 Christi naturam ita Deo Verbo unitam, ut Verburn m ea tanquam sibi propria facta subsistat ». 2° Probatur ex Scriptura. 471. A. Probatur ex innumeris Scripturæ, locis. — Ille idem Christus qui concipitur ct nascitur, baptizatur in Jordane, timet ct tristatur, esurit ct ex itinere fatigatur, patitur et in cruce moritur ; ille idem Filius Dei vocatur super omnia Deus, auctor vitæ ; ab Angelis ministratur, propria potestate infirmos sanat et mortuos suscitat, clementis mundi efficaciter imperat, dæmones expellit et peccata dimittit, quinimo a mortuis ipse resurgit, dic qua dixit, ct ad coelos postea ascendit. Atqui priora attributa vere sunt naluræ humanæ ; posteriora sine dubio divinam naluram el uirlulem manifestant et supponunt. Ergo in Christo uni eidemque subjecto tribuuntur quæ in utraque natura gesta sunt. Sed id nullatenus fieri potest, nisi Christus sit unus simpliciter, unum scilicet centrum attributionis, una persona. Ergo natura divina et natura humana in Christo uniuntur, et quidem substantialiter, in una persona. Jamvcro Verbum est prorsus iinmulabile. et ideo, per unionem cum natura humana, non amisit suam personalitatem. Ergo unio facta est in unica persona Verbi. B. Probatur ex Jo. i, 14 : « El Verbum caro facium esi. » Quod factum est aliquid, vere esi illud quod facium esi. Atqui Verbum [Deus nempe æternus, in principio apud Patrem, Unigenitus qui est in sinu Patris] (1) fact um est « caro » seu homo. Ergo Verbum Dei vere est homo. Sed evidenter Verbum non potest desinere esse Verbum. Ergo non alius est Deus et alius hic homo, sed idem unus est simul Deus et homo, seu Deus-Homo. Ergo non sunt in Christo duæ personæ, sed una tantum, et unio naturæ divinæ et naturæ humanæ facta est in unica persona Verbi, quæ ideo est supposi­ tum utriusque naturæ. C. Probatur ex Philipp, h, 6, 7 : Qui. cum in forma Dei esset (δς έν μορφή 0ξο5 ύζάρχ<··ν), non rapinam arbitratus est esse se æqualem Deo ; sed sëmetipsum exinanivit, formam servi accipiens, in similitudinem hominum factus, et habitu inventus ut homo. » Ab æterno exsistens — et semper manens (2) — in forma Dei, ac proinde æqualis Deo, et sibi intrinsecus et naturaliter pro(1) Jo. i, 1, 18. (2) Id absolute exigitur a verbo ύζ/ρ/ων. Cf. Prat, La théologie de S. Paul t. 1, ed 15, p. 376, note 1, p. 533 sq. 444 UNIO HYPOSTATICA prium vindicans esse divinum, verus nempe Deus in natura divina subsistens, Christus exinanivit semctipsum, non quidem divinam exuens formam, sed eam tantum ad tempus occultans sub for­ mam servi, quam accipit, in similitudinem naluralem hominum factus, etiam habitu externo se verum hominem tota sua vita demonstrans. Inde argumentum : Christus, exsistens Deus in natura Dei, accipit naturam humanam. Atqui non eo amittit naturam divi­ nam. Ergo rursus in Christo natura divina, et natura humana substantialiter uniuntur in unica Verbi persona. Idem eruitur ex Born, ix, 5 : « Israel itæ, ex quibus est Christus secundum carnem, qui est super omnia Deus benedictus in sæcula. » D. Ideo unio non esi /acia in natura. — a) Id aperle conslal ex Scriptura : Etenim idem Christus ubique Novi Testamenti exhibetur ul verus Deus et verus homo, proprietates habens et actiones exercens utriusque naturæ. Atqui nec verus Deus esse potest absque perfecta natura divina, nec verus homo absque integra natura humana. Ergo. b) Id logice el necessario sequitur ex jam demonstratis : Si enim ambæ naturæ, divina et humana, ita substantialiter uniuntur in unica Verbi persona, ut hæc ipsa persona in utraque natura, tanquam sibi propria, vere subsistat, evidens est singulas naturas manere omnino integras et inconfusas, ac proinde unionem earum nullatenus in natura factam esse. c) Id probalur ex ralione theologica : Unio in natura fieri non valet, nisi vel per conversionem subslanlialem alterutrius naturæ in aliam, vel per commixtionem utriusque in aliquam tertiam natu­ ram, vel per compositionem utriusque in unam naturam comple­ tam. Atqui hæc tria repugnant. Ergo unio facta non est in natura. Prob. min. : I) Bepugnal conversio substantialis. — Natura enim divina, quia immutabilis est, converti nequit in naturam humanam, sed nec natura humana converti potest in divinam, quia sic creatura mutaretur in Verbum, et Evangelista deberet cicere : << caro facta est Verbum », et Verbum ipsum mutaretur, eoque ipso Christus nec proprie Deus esset nec homo. 2) Bepugnal cornmixlio. — Commixtio alleraiioneni utriusque naturæ supponit, et mixtum ab utroque miscibilium differt, neque unum est neque alterum. Christus itaque iterum neque Deus esset, neque homo. . UNIO HYPOSTATICA 445 3) Repugnat compositio. — Compositio enim supponit utramque naturam incompletam esse et imperfectam et unam ab altera perfici, quemadmodum potentia substantialis ab actu proprio substantiali perficitur. Atqui natura divina nec esse nec concipi potest incompleta ; ipsa natura humana est, in sua specie, vere completa. - Insuper plane repugnat Verbum (seu esse) divinurn, cum sit actus purissimus et infinitus, fieri actum subsistendi naturæ creatæ, actum scilicet qui in ea recipiatur, vcluti in propria potentia, et ad ejus mensuram et capacitatem proportionetur Denique ex hac ipsa unione, si fieret, resultaret novum compositum, quod nec Deus esset, nec homo. 3° Probatur ex Patribus. 472. Thesim sæpe sæpius demonstrant saltem implicite Patres, ex eo quoti Ille idem operetur opera utriusque naturæ divinæ et humanæ. Cf. Journ., Ind. theol. n. 384 et 385. Sæpe etiarn explicite et disertissime loquuntur de ipsa unione duarum naturarum in unica Verbi persona. En præcipua testimo­ nia : 1° Duobus primis sæculis, uti monuimus, Paires expresse proclamant divinitatem Christi contra Gnosticos et Adoptianos, necnon veritatem ejus humanæ naturæ diserte propugnant contra Docetas ; hinc verbis indubiis dicunt eumdem Christum esse per­ fectum Deum et perfectum hominem. Ita contra hæreticos, qui aut negabant veritatem Incarnationis, dicentes Verbum in hominem Jesum Christum descendisse et in eo habitasse usque ad tempus passionis, aut duas affirmabant per­ sonas in Christo, S. Irenæus, Adv. hær. 1. 4, c. 20, n. 4, expresse attribuit Filio Dei omnia quæ Christus fecit et passus est in huma­ nitate ; imo ex Scriptura ostendit [1. 3, c. 26, n. 9] in Christo unam esse personam : « Nolite errare : unus et idem est Christus Jesus Filius Dei, qui per passionem reconciliavit nos Deo, et resurrexit a mortuis ». — At de explicatione philosophica hujus mysterii, non explicite inquirunt Patres hujus temporis. 2° Teri io saeculo, habemus testimonia Tertulliani et Origenis. — Tertullianus agnoscit in Christo duas naturas, in una persona substantialiter conjunctas, quæ tamen plane distinctæ perseverant. Ita Adv. Marc. 1. 2, n. 27 ; Adv. Prax. 29 et 27. Hunc tantum tex­ tum citamus : « Videmus duplicem statum, non confusum, sed conjunctum in una persona, Deum et hominem Jesum... et adeo salva est utriusque proprietas substantiæ, ut et spiritus [natura divinaj res suas egerit in illo, id est virtutes et opera et signa, et caro passiones suas functa sit ». Journ. 379 ; cf. S. Hippolytus. C. Noet. 15, J. 393. Origenes duplicem Christi naturam edocet : « Aliud est in Christo deitatis ejus natura, quod est Unigenitus Filius Patris, et alia 446 UNIO HYPOSTATICA humana natura quam in novissimis temporibus pro dispensatione suscepit. « Hæ autem duæ naturæ in unilale personæ divins conjunguntur : Nec « Filium Dei a Jesu separemus. Verbum enim Dei, cum anima et corpore Jesu, unum maxime post dispensatio­ nem factum est ». 3° Quarto sæculo, SS. Ephræm, Athanasius, Gregorius Naz,, Gregorius Nyssenus, Epiphanius, etc. : 1) contra Apollinaristas, uti jam diximus, n. 468, duas naturas integras in Christo ponunt; 2) contra Arianos necnon contra quosdam Antiochenos doctores viam Nestorianis sternentes, strenue defendunt unilalem persons, et diuinæ quidem, in Christo. En verba : a) S. Ephræm : « In assumpto corpore, Christus unicum Dei Verbum, venit ad nativitatem et incrementum, for­ mam visibilem et nutrimentum accepit,... In diuinilale et huma­ nitate, quæ hypostatice unilæ luerunt, in humanitate, qua usus est divinitus et humanitus, in dominatione et subjectione, in re et actione, Filius Dei, qui homo tactus est, unus ipse est absque divisione ». Cf. S. Athanasius, or. adv. Arian., 3, 32. b) S. GregoriiNaz.j ep. lui, J. 1U17 : « Aliud quidem et aliud sunl ea ex quibus constat Salvator... ; non tamen est alius et alius, absit. Ambo enim unum sunt per conjunctionem, Deo humanitatem et homine divinitatem suscipiente, aut quocumque verbo id exprimere velis. Dico autem aliud et aliud, secus alque in Trinitate se habet; illic enim alius est et alius, ne personas confundamus non autem aliud ct aliud, cum tria unum sint et idem quoad divinitatem. Cf. or. 30, n. 21 ; or. 4η, η. 45 ; J. 995, 1014 ; S. Greg. Nyss., C. Eunom., 5 ; J. Iu44 ; S. Epiphan., hær. 77, c. 29 ; J. 1110 ; S. J. Chrysosl., in Jo. hom. 11, 2 ; J. 1160. ■ c) S. Hieronymus, ep. 12n, c. 9, J. 1354 : « Hæc dicimus, non quod alium Deum et alium hominem esse credamus et duas personas faciamus in Filio Dei, sicut nova hæresis calumniatur ; sed unus atque idem Filius Dei et filius hominis est ». 4° Sæculo quinio, contra Nestorium et Eutychetcm habemus testimonia mullorum Patrum. — a) Jam novimus doctrinam S. Cyrilli Alexandrini. Cf. si vis ep. 39, ep. 46, 2, Adv. Nestor. 1.1, c. 1 ; J. 2060, 2"61, 2064, 2128. b) S. Augustinus clare prædicat naturas, divinam et humanam, manere in Verbo Incarnato realiler distinclas et tamen substan­ tialiter uniri in unam et solam personam Verbi. Sermo 186, 1, 1, J. 1318 : « Proinde quod Verbum caro factum est, non Verbum in carnem pereundo cessit ; sed caro ad Verbum, ne ipsa periret, accessit, ut quemadmodum homo est anima et caro, sic esset Christus Deus et homo. Idem Deus, qui homo, ct qui Deus idem homo : non confusione naturæ, sed unilale personæ ». — In Jo. tr. 108, n. 5, J. 1842 : « Ipso filius hominis sanctificatus est ab initio creationis suæ, quando Verbum factum est caro : quia una persona facta est Verbum et homo ». UNIO HYPOSTATICA 447 Ex hac autem mirabili unione duarum naturarum in persona Verbi, sequitur tum communicatio idiomalum [C. serm. Arian. 8. J. 1859], tum substantialis sanctitas Christi [Enchirid. 41, J. 1916]. 5° Legatur S. Fulge.nl., ep. 14, c. 3, n. 26 ; ep. 17, 4, 9 ; J. 2238, 2241 ; S. Gregorius M. Moral. 1. 18, c. 52, n. 85, J. 2312. — Sit denique testimonium S. J. Damasceni, De reel, sent., J. 2379 : « Unus est Christus, unus Dominus, unus Filius Dei et hominis, idem ipse Deus perlectus et homo perfectus, hypostasis una com­ posita ex deitate et humanitate, ex duabus naturis et duæ naturæ ipse idem et in duabus naturis perfectis, quarum quæque suam habet congruentem definitionem et rationem... naturæ duæ, hypos­ tasis una... At vero unam hypostasim compositam dico. Nam animata caro Domini per se ipsam non exsistit, nec propriam hypostasim habuit, nec per se ipsam talis homo fuit, sed Dei Verbi fada est eumque sui hypostasim habuit. Cf. de fide orthod. 1. 3, c. 5, c. 22 ; J. 2362, 2368 ; Jugie, t. 2, De Verbo Incarn., c. 1, p. 647-651. 473. N. B. — a) Quandoque Patres dicunt unionem duarum naturarum in Christo esse naturalem et essentialem, sed intelligunt veram, physicam et substantialem, ut excludant conjunctionem impropriam, moralem, et accidentalem, qualem ponebat Nestorius. — b) Vocant unionem « mixtionem », sed tantum ad significandam unionem intimam, non confusionem. — c) Ad hanc unionem decla­ randam. utuntur exemplo unionis animæ et corporis, sed analogiam considerant et docent tantum ex parte com mu meationis in eadem subsistentia, non vero ex parte composition - i» ntiæ. — d) Prædicant naturam humanam in Christo esse deifl·. i am, scilicet a Verbo assumptam, exaltatam et speciali modo sanct.iicatam, minime autem in Deum (naturam divinam) conversam. Cf. Gallier, n. 9510Π; De Grool, Conspectus hist, dogm., t. 1, p. 366, 368, 461, etc. Conclusio generalis. 474. Unio naluræ divinæ et naluræ humanæ in Christo est uere unio hypostatica. — a) Sane hypostasis habet duplicem actum : 1) actum proprie hypostaticum seu ipsam incommunicabilem sub­ sistentiam per quam hypostasis formaliter in esse hypostasis constituitur ; 2) actum accidentalem, qui ad eum pertinet per inhærenliam, ut xidere est in omni unione accidentis ad sub­ jectum (3, q. 2, a. 2). Ideo unio hypostatica ea est unio quæ fit in hypostasi tantum et secundum aclurn proprie hyposloticum seu secundum subsistentiam. Atqui talis est unio utriusque naluræ in Christo, nam hæc unio : 1) substantialis est et 2) facta est in sola persona. Ergo natura divina et natura humana hypostatice uniuntur in Christo ; uniun­ tur nempe secundum actum substantialem A7erbi hypostaticum seu secundum ipsam Verbi subsistentiam. i 448 I UNIO HYPOSTATICA b) Alii ita ratiocinantur ; Ad unionem vere hypostaticam requi­ ritur ut substantiæ completæ ita substantialiter uniantur in una et eadem persona, ut hæc persona non resultet ex unione sed ei præexislal et sit supersies, si forte unio dissolvatur. Atqui, in I Incarnatione, natura divina et natura humana ita substantialiter uniuntur in unica persona Verbi, nam Verbum : 1) ab ælerno subsistit in natura divina ; 2) nec muialur a tempore unionis, sed nec mutaretur, si forte per miraculum unio dissolveretur. Ergo unio utriusque naturæ in Christo est vere hypostatica. 475. Scholion. — a) Persona Christi composita. — Persona Filii Dei, quæ omnino simplex dici debet, si consideretur secundum sui intrinseca consliluliua, cum summæ sit simplicitatis, nec composita sit ex partibus, nec alteri componibilis tanquam pars ; composita dici potest, si consideretur prout in duabus naturis subsistens, quarum una, divina nempe, ratio est ipsi subsistendi simpliciter, altera vero, humana scilicet, ratio subsistendi ut homo (1). b) Retalio inter Verbum el naiuram humanam Christi. — Unio hypostatica sumpta, non jam pro ipso actu unionis, sed pro habi­ tudine inde resultante, est relatio inter Verbum et hanc naturam humanam, vi cujus Verbum dicitur et est homo, habens scilicet realiter et in proprium naturam humanam. Hæc porro relatio, nullam ponens mutat onem in Verbo quod plane incommutabile perseverat, non habet fundamentum reale in Verbo, sed in sola natura humana, quæ trahitur ad subsistentiam. Verbi. Ergo hæc relatio realis est in natura humana, ralionis tantum in Verbo ; quod ceteroquin contingit in omni relatione Dei ad extra. 3, q. 2, a. 4, ad 2 ; a. 7, a. 9, ad 1. I II. — Varia systemata de unione hypostatica EXPLICANDA 476. De fide est et ex dictis constat unionem naturæ humanæ et naturæ divinæ in Christo fieri secundum subsislenliam seu secun­ dum personam. AL in quo consistat ultima ralio subsislenliæ seu ille actus quo persona ultimo constituitur in esse personæ, adhuc disputant theologi. Hinc, post confutata systemata erronea, breviter exponemus varia, quæ inter catholicos libere agitantur, systemata. (1) 3, q. 2, a. 4 ; C. Gent.t. 4, c. 49 ; Galtler, n. 213 ; A. Michel, in Diet, thétl., art. Hypostatique (Union), col. 521 sq. , A. d’Alès, op. cit. th. 14. UNIO HYPOSTATICA 449 1° Systemata erronea Systema Guntheri. 477. Gunlherus, D. 1655 sq., definiens personam : « naturam sui consciam », necessario ponit in Christo, velit nolit, duas personas, siquidem ipsa humanitas Christi est conscia sui. Nec errorem aufugit, asserendo conscientiam sui in Christo muluain esse, propter unionem arctissimam tum cognitionis tum actionis, quæ viget inter ambas naturas, nam, si exsistat, hæc unio nil aliud est quam unio moralis et accidentalis (1). — Merito igitur hæc opinio a Pio IX reprobata est. Systema Rosmini. 478. Rosmini docens Verbum sibi univisse naturam humanam, quatenus voluntas humana, « a Spiritu Sancto rapta ad adhærendum Verbo, ipsi integre tradidit regimen hominis », doctrinæ con­ tradicit catholicæ. Hæc unio enim, quam adstruit, non est unio secundum personam, sed unio secundum voluntatem seu unio mere moralis. — Quæ sententia a S. Officio damnata est, 15 dec. 1887 [Denz. 1917]. 2° Systemata libere disputata (2) Primum systema. 479. Juxta Scotum et Tiphanium (3), non solum essentia et existentia, sed etiam natura et suppositum in creatis sola ratione differunt. Etenim quævis natura integra et singularis est persona eo ipso quod est « totum in se », seu quod non unitur, actu vel aptiludinaliter, alii supposito ; cadit vero a ratione suppositi seu a ratione « totius in se », quamvis retineat omnia positiva, quæ prius habebat, eo ipso quod ab alio supposito assumitur seu ad ipsum accedit. Ergo personalitas non est nisi negatio unionis seu assumptionis, et natura humana in Christo non est persona unice quia personæ Verbi unitur. Consequenter in Christo una est persona, sed duplex essentia et existentia. Sed contra : a) 1, q. 29, a. 3 : « Persona significat id quod est perfeclissimum in tota natura, scilicet subsistens in rationali (1) Fere idem prædicant Modernlstæ. Cf. A. Michel, art. Hypostase, col. 432 sq. ; Billot, ed. 3, p. 90. (2) A. Michel, art. Hypostase, col. 411 sq. ; Billot, p. 81 sq. ; A. d’Alès, th. 15. (3) Scotus, In 't seni., 1. 3, d. 1, q. 1, n.5 sq.; d. 5, q.2, n.4, 5;Tiphanlus,De Hypostasi et persona, c. 10-24 ; Franzelin, De Verbo Incarnato, th. 27-34 ; Hurter, Compendium theol. do gm., th. 151, n. 508 ; Pesch, De Verbo Incarnato, prop. 7-9 ; Stentrup, De Verbo Incarn., th. 23 sq. ; Muncunlll, De Verbi divini Incarn., n. 151-165 ; Galtler, De Incarnatione ac Redemptione, th. 15. Theol. II 15 450 UNIO HYPOSTATICA natura » : personalitas enim est ea perfectio, vi cujus natura individualis est independens et omnino incommunicabilis. Atqui repugnat tantam perfectionem posse constitui per ineram nega­ tionem unionis cum altero supposito. b) Per meram additionem ad aliud nihil fit. ex completo incom­ pletum in eo ordine in quo est completum, nisi pereat ultimus actus quo constituitur in esse completo. Atqui : 1) ante unionem ad Verbum, natura humana est omnino completa, tum in ratione substantiae, tum in ratione hypostasis ; 2) vi unionis, nullam perfectionem positivam amiltit : salva enim manent et integra natura singularis et esse proprium Ergo natura humana adhuc est suppositum condislincluni a Verbo, cui ideo non potest uniri nisi accidentaliter. c) Ut unio substantialis exsistat inter duo extrema, oportet aliquam mutationem substantialem in uno, vel in altero, vel in utroque fieri. Atqui, in hoc systemate, nulla mutatio substan­ tialis in Verbo, ut patet, sed neque in natura assumpta. Ergo rursus adesse nequit nisi unio accidentalis.* Secundum systema. 480. Suarez : 1) cum Scolo tenet essentiam et existenliam in rebus creatis esse re unum et idem ac proinde in Christo dari duplicem existenliam. ; 2) sed cum S. Thoma ponit realem distinctionem inter naturam indiuidudlem hominis et ejus personam. Porro, secundum illum persona formaliter constituitur per modum quemdam substan­ tialem, quo natura singularis, jam completa et exsistens, ultimo terminatur et omnino incommunicabilis redditur. In Christo itaque natura humana non est persona, quia deest ille modus personali­ tatis, cujus loco adest alter modus substantialis, modus nempe unionis, quo mediante, natura assumpta Verbo copulatur et Verbi fit propria (1). Sed : a) Hæc sententia id habet incommodum quod non salvat distinctionem realem inter essentiam et esse ; atqui hæc distinctio est aliquid fundamentale in philosophia, ut liquet ex propositione tertia a S. Congregatione Studiorum, anno 1914, approbata : « Cetera cuncta [præter Deum], quæ ipsum esse participant, naturam habent qua esse coarctatur, ac tanquam distinctis realiter principiis, essentia et esse constant (2). » (1) Metaph. disp. 34, sect. 1, 2, 4, n. 9 sq. ; De Incarnat, disp. 11, sect. 3 ί De Lugo, de Incarn. disp. 12, sect. 1, η. 1-4 ; Vasquez, in 3, q. 4, a. 2, disp. 31, etc. (2) A. A. S.t vol. 6, p. 383. wl UNIO HYPOSTATICA 451 b) Quidquid advenit enti in suo esse substantiali jam completo, accidentalitcr advenit, nisi trahatur in communionem illius esse substantialis (1). Atqui modus personalitatis, adveniens naturæ exsistenti, ei advenit posl suum esse substantiale completum. Ergo hic modus est merum accidens, nec potest esse hypostasis . constitutivum, eo vel magis quod natura singularis, propria exsistentia exsistens, necessario quoque, ut videtur, est subsistens in se, nam esse est ultima actualitas, qua ens plene constat a parte rei. Quinimo si natura est, vi sui, sua existentia, est ipso facto sua subsistentia. c) Natura humana Christi, carens solo modo personalitatis, qui est merum accidens, remanet substantia omnino completa, etiam in ratione suppositi, ac proinde uniri nequit Verbo nisi accidentaliter (2). Id evidentius apparet, si recordemur hanc unionem perfici medio novo aliquo modo substantiali (unionis) qui ideo et ipse prorsus accidentalis est (3) . Tertium systema. Fautores hujus systematis sicut et quarti unanimiter docent essentiam el existenliam in creatis realiter ab invicem distingui, sicut potentia ab actu distinguitur, sed non plane conveniunt in assignanda ultima ratione personæ constitutiva. 481. Juxta Cajclanum (4), in creatis suppositum, hypostasis vel persona formaliter constituitur per subsistentiam seu per modum quem· dam substantialem, qui medius est inter naturam individuam et actum exsistentiæ, et ab utroque realiter distinguitur. Per subsis­ tentiam natura singularis Iit incommunicabilis, ultimo nempe in seipsa terminata, ita ut ad aliud suppositum pertinere non possit et jam sit suscepliva proprii actus essendi, qui ncessario consequitur ad personalitatem. Quare humanitas Christi non est persona, quia caret actu (modo) subsislcnliæ propriæ seu personalitatis et consequenter actu exislenliæ propriæ, quem duplicem actum supplet Verbum. (1 ) 3, q. 2, a. 6, ad 2 ; C. Gentes, 1. 4, c. 49. — (2) In 3, dist. 6, q. 1, a. 2. (3) In 3, dist. 2, q. 2, a. 2, quæst. 3. Id clare ostendit Tiphanius, De hypost. et persona, c. 41 sp (4) In 3, q. 4, a. 2 ; Ferrariensis, in S. cont. Gentes, I. 4, c. 43 ; Bannez, in 1, q. 3, a. 5 ; Joannes a S. Thoma, Gonet, Goudin, Billuart, diss. 4, a. 1 ; Salmanticenses, t. 14, tr. 21, disp. 8, dub 1, etc ; Hugon, Le mystère de VIncarnation, p. 176 sq. ; De Incarnat., p. 350 sq. ; Héris, Le Verbe Incarné, t. 1, p. 280-293 ; Maritain, Les degrés du savoir, c. 5, p. 457-467, annexe 4, p. 845-853 ; GarrigouLagrange, in Revue Thomiste 1933, p. 257-266. Cf. D. Mingoja, O. P., De Unione hypostatica, Catanæ, 1926. 452 UNIO u HYPOSTATICA Hoc systema : 1° Doctrinam catholicam plene salvat. — Optime enim salvat et explicat : a) Unitatem personæ in Christo, nam ponit in illo cluas utique naluras, sed unum tantum esse subslanliale (subsistentiæ et existentiæ), quo actuari dicitur et sustentari ipsa natura assumpta. — b) Doctrinam conciliorum. Cum conciliis enim prædicat unionem factam esse secundum subsistentiam, siquidem Verbum subsistentiam simul et existentiam supplet in natura humana. 2° At non paucis videtur, absque ratione sufficienti, inducere mediam entitatem inter naturam singularem et proprium actum existentiæ, eo magis quod entitas ista, juxta ipsum Cajetanum, non est nisi « terminus ultimus, ac ut sic, purus, naturæ substantiæ », quemadmodum « punctum est terminus lineæ » [in 3, q. 4, a. 2]. v . Quartum systema. 482. Theologi non pauci modum illum substantialem Cajctani rejiciunt ut graluilum et inutilem et contendunt ad personam constituendam duo tantum requiri et etiam sufficere, videlicet naturam completam et individuam cum propria hujus naturæ existentia, quæ nempe ad hanc naturam refertur ut ejus actus existendi ac proinde ei præstat exsistere determinate in se et per se. Sane hæc duo omnino conjunctim requiruntur. Etenim si deficit natura compléta et individua, adest : vel communicabilitas pùrlis ad totum, vel communicabilitas universalis ad inferiora (n. 463) ; si deficit propria existentia, adest communicabilitas assumplibilis, siquidem natura aliqua, quantumvis completa et integra, aclu non est in natura rerum, nisi acluetur actu essendi, sive proprio sive alieno: actu nempe essendi alterius suppositi eam ad se assu­ mentis (1). — Hæc duo sufficiunt, nam ex natura integra et sin­ gulari (id quo res est id quod est) et proprio aclu existendi hujus naturæ (id quo hæc res est), habetur ultima individui perfectio seu personalitas (2). Hinc, juxta illos, unio hypostatica, qua scilicet natura humana ad personam Verbi conjungitur secundum subsistentiam, recte explicatur « per hoc quod... esse personale Filii Dei supplet vices (1) Cf. tract, de Trinitate, n. 197 ; A. Michel, art. Hypostase, col. 424 sq^ (2) Cf. Billot, De Verbo Incarnato, ed. 3, p. 66 sq. Accidentia ipsa ad suppo situm pertinent, sed ut integrantia tantum, non ut elementum constitutivum· UNIO HYPOSTATICA 453 creati exsistentiæ actus, qui assumptæ humanitati naturaliter debebatur » (1). Ipsum autem esse personale Verbi proprium esse naturæ hu­ man® supplet eminenliori modo : nimirum esse Verbi nec recipitur in humanitate nec contrahitur ad eam, sed semper subsistendo in seipso, sustentat naturam creatam, ipsi immediate commu­ nicando suum proprium esse increatum (2). Nullum igitur fingen­ dum intermedium inter naturam assumptam el ipsum Verbum (3), sed ipse actus exsistentiæ Verbi, eminenter continens, quia purus et infinitus, perfectiones omnium personalitatum creatarum vel possibilium, immediate extenditur ad hanc naturam humanam, quæ a Deo producitur et conservatur non jam sub suo esse pro­ prio, sed ut communicata hypostasi Verbi et tracta ad ipsum esse Verbi. Jam ideo Verbum, Filius Dei, incipit exercere, etiam in natura assumpta, suum personalem exsistendi actum (4). 483. Difficultas quam urgent adversarii : « Humana natura Christi est vere creata... Atqui terminus creationis est ipsum esse creatum. Ergo creatio naturæ humanæ Christi terminatur ad existentiam creatam illius », sic solvitur : « Respondeo falso supponi quod creatio terminetur præcise ad esse exsistentiæ ; nam termi­ natur ad rem existenlem... Unde ad hoc ut aliquid dicatur et sit creatura, non oportet ut esse quo exsistit sit esse creatum, sed sufficit plane ut secundum suam essentiam sit eductum de nihilo. Neque enim sola productio seu creatio agnoscenda est, qua res fit sub suo esse proprio, sed illa etiam qua producitur ut communicata præexsistenti supposito, juxta illud S. Leonis M., in ep. 35 ad Julianum : « Natura nostra non sic assumpta est ut prius creata, post assumeretur, sed ut ipsa assumptione crearetur. » Præterea, , cum « creatio proprie non attribuitur nisi subsistentibus,... in Incarnatione, magis proprie dicitur Filius Dei factus vel creatus I I I I : (1) Hæc sunt verba Billot, th. 7. Hæc sententia S. Thomas, 7, d. 17, q. 1, a. 1 ; m3, d. 5, q. 2, a. 2, a. 3 ; q. 3, a. 2 ; d. 6, q. 1, a. 2, ad 3 ; q. 2, a. 2, 0 et ad 1, ad 3 ; a. 3 ; dist. 13, q. 3, a. 1, ad 8 et 9 ; 3, q. 2, a. 2, ad 2 ; a. 5, ad 1 ; a. 6, ad 2 ; q. 4, a. 2, ad 2 ; q. 6, a. 3 ; q. 17, a. 2, 0 et ad 1 ; Compend. theol., c. 211 et 212, et multorum Thomistarum : Capreoli, in \ sent., 1. 3, dist. 5, q. 3, a. 3 ; Paludani, in k sent., 1. 3, dist. 1, q. 2, a. 3 ; Card. d’Aguires, Defensiones theol. S. Anselmi, t. 5, disp. 75 ; Sallsburgensium, Schifflnl, Princip. philos., disp. 3, sect. 5, th. 14 ; Terrien, Doctrina sincera de unione hypostatica, Paris, Lethielleux, 1894, præsertim, p. 87 sq. ; Janssens, De Deo-Homine, t. 4, p. 626 sq. ; Van Noort, De Deo redemptore, n. 50 sq., etc. Cf. A. Michel, in Diet, theol., art. Hypostase, coi. 423 sq. ; A. d’Alès, op. cit., th. 15, p. 211-216, 222-234. ’(2) In 3, dist. 13, q. 3, a. 1, ad 8. (3) Ibid., ad 7. Cf. Terrien, op. cit., 1. 2, c. 9, p. 131 sq. (4) Billot, ed. 5, p. 141. 454 UNIO HYPOSTATICA secundum carnem seu humanitatem, quam humanitas facta vel creata ; et hoc modo loquitur Apostolus, Rom. i, 3 : « De Filio suo qui factus est ei secundum carnem ex semine David (1). » III. — De dotibus unionis iiypostaticæ 484. Verbum simul lempore assumpsit lolam suam naturam humanam, unione immediata, quæ unio perpelua est et omnium maxima. A. Simul tempore assumpsit naturam humanam et omnes ejus partes. 485. a) Id docet fides contra Origenistas. —Vigilius, D. 204,205. « Si quis dicit aut sentit Domini animam præexstitisse, unitamque esse Deo Verbo ante Incarnationem et generationem ex Virgine, a. s. ». « Si quis dicit aut sentit primum formatum esse corpus Domini nostri Jesu Christi in utero B. Virginis, ac postea unilum ei esse Deum Verbum et animam, utpote quæ antea fuisset, a.s.j. — S. Gregorius I M., Ep. ad ep. Hiberniae, D. 250 : « Non prius in utero Virginis caro concepta est, et poslmodum divinitas venii in carnem ; sed mox ut Verbum venit in uterum, mox Verbum, servata propriæ virtute naturæ factum est caro ». Ergo simul tempore corpus Christi fuit perfecte organizatum et anima infor­ matum, simulque corpus et anima fuerunt a Verbo assumpta. b) Probatur : Conceptio Christi fuit absolute inslantanea : prin­ cipium enim activum habuit Spiritum Sanctum qui in instanti operatur. Atqui in Symbolo (D. n. 6 sq.) confitemur : « Jesum Christum, Filium ejus unicum, qui conceptus est de Spiritu Sancto », et Scriptura declarat B. Virginem concepisse in utero Jesum, Filium Altissimi, Filium Dei : « Ecce concipies in utero et paries filium, et vocabis nomen ejus Jesum. Hic erit magnus, et Filius Altissimi vocabitur... Quod nascetur ex te Sanctum, vocabitur Filius Dei (2). » Hicque Filius Dei est « factus ex mu­ liere », « ex semine Dauid secundum carnem » (3). Ergo slalim ab initio conceptionis facta est unio divinæ personæ cum natura humana : secus enirn ipsa conceptio non potest ipsi Filio Dei attribui. Ergo simul lempore — in primo instanti conceptionis corpus Christi fuit in utero \7irginis formatum, anima informatum (1) Billot, ibid., obj. 2, p. 151 ; A. d’Alès, op. cil., p. 231 sq. ; Quodl. 3, a.3. ad 3. — (2) Lc. i, 30 sq. ; cf. Mt. i, 20 23. — (3) Rom. i, 3 ; Gal. iv, 4. / UNIO HYPOSTATICA 455 et corpus animatum fuit assumptum in unitatem personæ di­ vinæ· (1). Dixi : simul tempore. — Nam ordine naturæ seu intentionis (3, q. 6), Verbum prius assumpsit id quod fuit ceteris ratio, utique convenientiæ, < ssumplibilitalis. Sic Verbum assumpsit corpus mediante anima ; animam mediante spiritu seu parte rationali ; et partes naturæ mediante toto : intendit enim Ver­ bum assumere naturam humanam ; atqui corpus non est huma­ num nisi per animam ; anima non est humana nisi quia rationalis, ct partes non exsisterunt nisi ratione totius ad quod ordinantur. B. Unio est immediata. 486. Verbum immediate assumpsit integram naturam huma­ nam, cum omnibus nempe quæ ad ejus essentiam aut integrita­ tem pertinent et perfectionem : nam hæc omnia exsistunt per esse personale Filii Dei *. præterea secus Filius Dei non esset vere homo et falso diceret ur : « Verbum caro factum est. » Quidquid igitur sit de quæstione physiologica utrum sanguis sit animatus necne, theologice cerium est sanguinem esse partem inlegralem naturæ humanæ et a Verbo immediate assumptum. Id clare proclamat : a) Seriplura, loquens de sanguine Filii Dei, eique attribuens nostram redemptionem: « Sanguis J.C. Filii ejus emundat nos ab omni peccato. » — « Redempti estis... pretioso sanguine quasi agni immaculati Christi et incontaminati (2). » b) Traditio, ore Clementis VI (3), affirmantis « guttam sanguinis modicam... propter unionem ad Verbum, pro redemptione totius generis humani suffecisse. » C. Unio est perpetua et indissolubilis. 487. a) Fides enim docet in cone. Chalcedonensi, D. 148 : « unum eumdemque Christum Filium Dominum unigenitum, in duabus naturis... inseparabiliter agnoscendum », ita ut (cone. Tolet XI, D. 233) ; « nec divinitas ab humanitate nec humanitas a divinitate possit aliquando sejungi ». Et in symbolo, D. 6, credi­ mus in Jesum Christum, Filium Dei « qui conceptus est de Spiritu Sancto, natus ex Maria, passus sub Pontio Pilato, crucifixus, (1) In 3, dist. 5, q. 3, a. 2. Hanc esse doctrinam Patrum ostendit Journel, Ind. theol., n. 386. Cf. 3, 0. 33, a. 2. (2) I Jo. i, 7 ; I PeL i 19 ; cf. Heb. ix, 14 ; Apoc. i, 5. (3) Extrav. Unigen. Dei Filius, D. 550 ; cf. '1 rid. s. 13, cp. 3 ; D. 876. 456 UNIO HYPOSTATICA mortuus et sepultus, descendit ad inferos, tertia die resurrexit a I mortuis, ascendit ad ccelos, sedet ad dexteram Dei Patris omni- I potentis, inde venturus est judicare vivos et mortuos ». I b) Scriplura de Christo dicit (Lue. i,32, 33). « Regnabit in domo Jacob in æternum et regni ejus non eril finis. » — [Heb. vu, 14 I « Hic, eo quod maneat in æternum, sempiternum habet sacerdl· I Hum » (munus Christi-Hom inis). Ergo in æternum manet unio I hypostatica. ' I c) Halio facilius intelligit Deum non destruere hoc excellen- 1 tissimum et præstantissimum opus supernaturale. Unde axioma : I « Quod semel Verbum assumpsit, nunquam dimisit J> ; et «abipso I conceptionis virginalis exordio sic in Christo personalis unitas I mansit, et utriusquc naturæ inconfusa veritas perduravit, ut nec I homo a Deo divelli nec Deus a suscepto posset homine sepa- | rari » (1). I Ceterum, ait S. Thomas, 3, q. 50, a. 2 : « Quod per gratiam Dei conceditur, nunquam absque culpa revocatur... Multo autem major est gratia unionis, per quam divinitas unita est carni Christi in persona, quam gratia adoptionis, per quam alii sancti- I Picantur, et etiam magis permanens, ex sui ratione, quia hæc gratia ordinatur ad unionem personalem, gratia autem adoptionis ad quamdam unionem affectualem. (Atqui) gratia adoptionis nunquam perditur sine culpa. » Ergo a fortiori nec gratia unionis amitti potest absque culpa. Sed impossibile est contingere pecca­ tum in Christo. Ergo impossibile est quod solvatur unio divini­ tatis a carne ipsius. 488. N. B. — Tolus homo Divinitati immediate unitur ; ideo, in triduo mortis, Verbum mansit unitum non solum animæ sed etiam corpori, siquidem morte dissolutum est vinculum naturale animæ et corporis, non autem vinculum unionis hypostaticae, quo utrumque hominis elementum est Verbo Dei conjunctum. Immerito igitur verba Mt. xxvn, 46 : « Deus meus, Deus meus, ut quid dereliquisti me ?» a nonnullis Patribus intelliguntur de reali separatione Verbi a corpore. Etenim, ut ait S. Thomas, 3, q. 50, a. 2, ad 1 : « Derelinquere ibi non est aliud quam non protegere a persequen­ tibus ». Sæc. xv acriten disputarunt Dominicani et Franciscain num, triduo mortis, Verbum unitum manserit sanguini in passione effuso ; Pius II, D. 718, decrevit ne hac de re jam amplius dispu­ li ) S. Fuig., Ad Trasim. 1. 3, c. 16. Journel, 2248 ; cf. Ind theol. 387 et infra, n. 505. UNIO HYPOSTATICA 457 tarelur aut alii aliud credentes damnarentur, donec quid tenen­ dum sit, fuerit per Sedem Apostolicam definitum. Ecclesia nil definivit, sed theologi hodierni communiter, cum S. Thoma (1), docent Verbum unitum permansisse huic sanguini qui, resurrec­ tionis tempore, resumendus erat. D. Unio est omnium maxima. 489. a) Absolute. — Unio hypostatica est maxima, non quidem ex parte eorum quæ conjunguntur, siquidem natura assumpta potuisset esse perfectior, sed ex parte ejus in quo duæ naturæ uniuntur. Unio enim eo magis intima est et perfecta, quo subjec­ tum, in quo iit, magis est unum in se et quo arctius conjungitur singulis exi remis. Atqui persona Verbi, in qua iit unio : 1) est ipsa unitas subsistens, adus purus; 2) ardissime unitur tum naturæ divinæ, cum qua realiter est unum et idem ; tum naturæ humanæ cui communicat suum esse personale. Cf. 3, q. 2, a. 9. b) Comparative. — 1° Unio hypostatica major esi quam unio animæ el corporis in homine. Anima enim et corpus uniuntur immediate in unam personam, quatenus anima rationalis suum esse corpori communicat. Sed : 1) Non uniuntur in persona, nisi quia prius (prioritate logica) uniuntur in nalura, quæ unio suppo­ nit et animam et corpus esse principia incompleta, ergo imperjecla, ad unum quid completum constituendum ordinata ; 2) Terminus eorum unionis est nec absolute simplex nec incorruptibile, sed compositum humanum morte destruendum ; 3) Esse animæ non communicatur dira receptionem in corpore. 2° Unio hypostatica excedil omnia dona supernaturalia crealuræ concessa. Etenim, ut exempla sumamus ex quibusdam donis intrinsece supernal uralibus, unio cum Deo, quam facit graiia sanctificans, quantumvis plena sit et consummata, imo quam facit ipsa gloria, etiam jam inamissibiliter possessa, non est nisi unio accidentalis ; idem dic de unione termination, quæ consequitur ad inhabitationem Trinitatis in anima justi. — Unio autem hypostatica est summum donum supernaturale, quo majus dari aut cogitari nequit : natura enim assumpta conjungitur Deo « subslanlialiler n, scilicet secundum actualem subsistentiam, ut pertinens ad \,Tcrbi hypostasim et ipsi unita secundum hypostasim. Cf. 3, q. 2, a. 10 ; C. Gentes, 1. 4, c. 27 ; De Pot., q. 6, a. 2, ad 9. 1 (1) Quodlib., 5, a. 5 ; Galtier, n. 201 ; D’Alès, p. 140-141. 458 UNIO HYPOSTATICA 490. Scholion : De causa meritoria Incarnationis (1). — 1° ChriaIus ipse non meruit Incarnationem : a) neque de condigno : 1) ante unionem hypostaticam ; de fide est enim in Christo hominem non exstitisse ante unionem, nec fuisse instans in quo hic homo (Jesus; non fuerit Deus (2) ; 2) posl unionem hypostaticam, nam Incarna­ tio est principium meriti : re enim vera principium omnium meri­ torum Christi non est humanitas ut sic, sed suppositum Christi, seu ipsa persona Verbi humanitati hypostatice unita. — b) Neque de congruo : 1) anle unionem, quia tunc nullum adesse poterat meri­ tum in Christo ante Incarnationem ; 2) posl unionem, quia tunc nullum aliud erat Christo possibile nisi meritum de condigno (3). Christus autem meruit circumstantias, quæ Incarnationem sequunlur nec necessario cum ipsa connectuntur, ut annuntiari per stellam, celebrari in nativitate aut m deserto ministrari per angelos. Ita meruit etiam gloriam sui corporis et exaltationem nominis (4). 2° De con igno Incarnationem non meruerunt : neque Beata Virgo (5), neque Veleres Paires, tum quia Incarnatio est, in ordine præsenti, principium totius gratiæ et totius meriti, tum quia opera omnia justorum, proportionem habent tantum cum mercede vitæ æternæ, quam longe transcendit unio hypostatica. — At, quia valde congruit ut amicus exaudiat amici preces et desideria, a) Beala Virgo meruit de congruo suam Maternitatem divinam, non eo sensu quod censeatur meruisse suam electionem ad hanc maternitatem : hæc quippe electio est omnino gratuita et radix, in Virgine, omnium gratiarum et meritorum, sed quatenu , po ito quod Deus voluerit Incarnationem, B. Maria debuit, ex vera con­ gruentia, præfe.ri ceteris omnibus mulieribus, quia præ omnibus, vi prædestinationis et gratiæ initialis, erat Deo grata et super omnes a Deo dilecta (6). b) Veleres Patres (a fortiori B. Virgo) de congruo meruerunt, suis instantibus precibus et ferventissimis desideriis, quasdam Incarnationis circumslanlias, puta, quod Chris­ tus ex eorum semine nasceretur, quod tempus ejus adventus abbreviaretur ; imo forte ipsam Incarnationem, merito de congruo lato (7). (1) Meritum generatim intelligitur opus præmio dignum ; dicitur de condigno, si præmium ex justitia debetur ; de congruo ,si praemium debetur tantum ex quadam decentia. Cf. Tract, de Merito. (2) Conc. Ephes. et Const. II; Denz. 113-124 ; 213-227. (3) Idem dicendum quoad continuationem unionis hypostaticæ, quæ unum quid facit cum ipsa gratia unionis, 3, q. 2, a. 11 ; 1-2, q. 114, a. 5. (4) 3, q. 19, a. 3 ; in 4 sent. 1. 3, dist. 18, a. 2-5 ; infra, n. 590. (5) B. Virgo non meruit de condigno Maternitatem divinam, quæ, prout terminatur ad Christum, Deum et hominem, pertinet ad ordinem hyposta­ ticum. . V (6) 3, q. 2, a. 11, ad 3 ; in 2 sent. dist. 4, q. 1, a. 1, ad 6. (7) 1-2, q. 114, a. 5 et 6 ; 3, q. 2, a. 11. Cf. A. Michel, in Diet, théol. art. Incar­ nation, col. 1524 sq. ; Hugon, De Verbo Incarnato, p. 365 sq. |H DUPLEX VOLUNTAS ET OPERATIO 459 CAPUT II CONSECTARIA UNIONIS HYPOSTATICÆ 491. Hic intendimus ea proferre quæ ex diversitate naturarum in una Verbi persona directe consequuntur. Jamvero : a) Spectato Christo secundum se, ex unione sequitur : 1) duas esse in ipso voluntates et operationes ; 2) locumque dari communicationi idiomatum. — b) Spectato Christo in ordine ad Patrem, unica in eo ponenda est /diutio. — c) Spectato autem in ordine ad nos, unica ipsi debetur adoratio. — Alia sunt consectaria, quæ præsertim spectant ad perfectionem naturæ assumptæ, de quibus in capite sequenti. ARI. I De duplici voluntate et operatione in Christo Errores. 492. Negarunt voluntatem et operationem humanam in Christo : 1) Apollinarislæ, qui Verbum ponebant loco mentis ; 2) Docetæ, qui corpus Christi phantasticum putabant ; 3) Eulychiani, qui unam tantum Christi naturam agnoscebant ; 4) Monolhelitæ (θέλημα = voluntas) seu Monergetæ (ενέργεια = operatio), qui, ut Monophysitas ad sinum Ecclcsiæ reducerent, dixerunt in Christo ne unum quidem actum fuisse, cujus principium quo fuerit sola natura humana, et omnia, quæ fecit Christus, attribuerunt saltem principaliter divinæ naturæ, non solum ut principio moventi et regenti, sed etiam ut principio elicienti. A Christo itaque remo­ verunt certissime actum voluntatis humanæ, imo, saltem commu­ niter, ipsam facultatem, volendi et alias operativas potentias huma­ nas. Ita Sergius, ep. Const., Cyrus Phasensis, et alii (1). « Quædam satis obscura et involuta habent, post S. Maximum Confessorem, theologi byzanlini de voluntate humana Christi ejusque libertate... at ab omni errore videntur immunes. » Jugie, t. 2, p. 669, 673. (1) Cui hæresi accedit Rosmini; Denz. 1917; De dictis Honorii Papæ, Cf. tract, de Ecclesia, n. 456 ; D’Alès, De Verbo Incarnato, p. 175-178. 460 DUPLEX VOLUNTAS ET OPERATIO Doctrina catholica. 493. A. Sunt in Christo duæ voluntates et duæ operationes. — j Martinus I, a. 649, D. 263-270, aperte definivit duplicem esse in I Christo voluntatem et operationem. — S. Agatho Papa, in conc. | Romano (68n), D. 288, dixit : « duas naturales \roluntates et duas 'I naturales operationes (Christum) habere, utpote perfectum Deum et perfectum hominem.... pietatis nos regula instruit ». — Conc. Const. Ill (68< 1-681), D. 291 sq., eamdem doctrinam ita renovavit: ! « Duas naturales voluntates in eo (Christo) et duas naturales opera­ tiones indivise, inconvertibiliter, inseparabiliter, inconfuse, secun­ dum sanctorum Patrum doctrinam, prædicamus ». Cf. symbolum fidei Leonis IX, 1053, D. 344. I B. Voluntates non contrariæ.— « Prædicamus, inquit Const. Ill, D. 291, duas naturales voluntates non contrarias..., sed sequentem ejus humanam voluntatem et non resistentem vel reluctantem, sed potius et subjectam divinæ ejus atque omnipotenti voluntati . Cf. professio fidei Orientalibus præscripta a Bened. XIV, a. 1713, D. 1465. I C. Operationes non contrariæ. — In Christo, ait Conc. Const. Ill, D. 292, « cum alterius communione utraque natura indivise et inconfuse propria... operatur », quare « duas naturales... opera­ tiones confitemur, ad salutem humani generis convenienter in eo concurrentes ». Cf. ep. dogm. Leonis I M., Decr. pro Jacobitis, D. 144, 710. « Assertio : Sunt in Christo duæ voluntates non contrariæ, et duæ operationes [De fide]. I Tota thesis diserte et expresse constat ex documentis fidei modo recitatis. ' Jl 1° Sunt in Christo duæ voluntates et duæ operationes. 494. A. Probatur Scriptura. — a) Quoad voluntates : Ait Christus [Jo. v, 30] : « Non quæro voluntatem meam% sed voluntatem ejus qui misit me » ; Lc. xxn, 42 : « Pater, si vis, tranfer calicem istum a me ; verumtamen non mea voluntas, sed tua fiat ». Cf. Ml. xxvi, 39 ; Mc. xiv, 3b ; Jo. vi, 38. — His in textibus et in aliis parallelis, distinguitur in Christo, præter voluntatem divinam, quæ eadem numero est in Filio et in Patre, alia voluntas, quæ non est voluntas Patris, voluntas scilicet humana. b) Quoad operationes : Scriptura : l) exhibet in Christo actus. qui immediate a natura divina oriri nequeunt, cum sint specifice humanæ, puta orationes (Lc. xxn, 42-44), supplicationes cum clamore valido et lacrymis [Heb. vi, 7], obcdientiam usque ad I I I I I DUPLEX VOLUNTAS ET OPERATIO 461 mortem (Phil, n, 8), famem, manducationem, fatigationem, etc. Ergo hi actus a voluntate creata procedunt et sunt actus humani. — 2) Tribuit etiam Christo operationes diuinas, ut mundi creatio­ nem et gubernationem, peccatorum remissionem, gratiæ colla­ tionem, miracula, etc. (n. 465). Ergo adest in Christo duplex operatio. B. Probatur Traditione. — a) Patres ex textibus supra allatis deducunt duas esse in Christo voluntates (1). b) Distinguunt in eo ea quæ a diuinilale fiunt et ea quæ operatur aut patitur ut homo (2). Verbum, aiunt, manens id quod erat apud Patrem, nec perdens quod suæ ipsius naluræ proprium erat, inter homines degens, more hominum humana operabatur (3). c) Ex duplici operalione inferunt duas esse nalurcs in Christo. Ita S. Athanasius, Ado. Arian, or, 3, η. 41, J. 773 : « Idcirco ex operibus (divinis) se Filium Dei ostendebat..., sed ex carnis affectionibus se verum corpus habere, illudque proprium sui esse probabat. Cf. De sent. Dionys. 9 ; S. Amphiloch., Fragm. 12 ; J. 759, 1080. d) A^ice versa ex duplici nalura explicant duas operaliones. Ita S. J. Damascenus, De fide orlhod. 1. 3, c. 3, J. 2361 : « Ratione alterius naturæ miracula edebat, et alterius ratione idem ipse supplicia ferebat ». Cf. S. Greg. Nyss., C. Eunom. 5 ; S. Ambr., De fide ad Grat. 1. 2, c. 7, n. 56 ; S. Hier., ep. 120, 9 ; J. 1044, 1267, 1354. e) Hanc doctrinam sic contrahit S. J. Damascenus, De fide orlhod. 1. 3, c. 13, J. 2365 : « Eumdem D. N. J. C. perfectum Deum et perfectum hominem prædicantes, dicimus « eumdem habere... » « uti duabus naturis consentaneum est, duplices naturarum duarum naturales proprietates, hoc est duas naturales voluntates, divinam et humanam ; duas naturales operaliones, divinam et humanam ». C. Probatur ratione. — Afoluntas est proprietas pertinens ad integritatem naturæ, et operatio una vel duplex dicenda est (1) S. Athan., De Incarn. Verbi Dei, 21 ; Didym. Alex., De Trin. 1. 3, c. 12 ; S. Ambros., Exposit. evan", see. Lucam, 10, 50 ; S. J. Damascenus, De fide orlhod, 1. 3, C. 19 ; De Sanet. Trin. 1. Journel, 790, 1074, 1309, 2366, 2383. (2) S. Athan., De Sent. Dionysii, 9 ; Ep. ad Epictetum, 6 ; S. Cyr. Hier., Cat. 4,c. 9; S. Ambros., De fide ad Grat. 1. 2, c. 7, n. 56 ; Orlg., Cont. Celsum, 1. 7, c. 17. Journel, 759, 794, 917, 1267, 533. (3) Euseb., Demonst. eo. 1. 4, c. 13. Journel, 670. 462 DUPLEX VOLUNTAS ET OPERATIO secundum unitatem vel pluralitatem principii adivi (naturæ) propria virtute agentis. Atqui duæ sunt in Christo naturæ inte­ grae et utraque gaudet sua propria activitate. Ergo duplex voluntas et duplex operatio agnoscenda est in Christo [3, q. 18, a. 1 et q. 19, a. 1]. 2° Voluntates et operationes non contrariae. 495. a) Marlinus I, D. 264, confitetur « duas unius ejusdeinque Christi Dei nostri operationes cohærenter unitas, divinam et huma­ nam ». — b) Patres sæpe declarant, moralem unitatem voluntatem et operationum in Christo, præsertim quando loquuntur de operationibus ejus theandricis (1). — c) Christus ipse testatur se semper facere quæ Palri sunl placila, non quærere voluntatem suam, sed voluntatem ejus qui misit eum (2), etiam in difficillimis, nolle ut sua voluntas fiat sed Patris (3). — d) « Absentia omnis contrarie! at is, inquit I Pilot, p. 308, inio positiva subjectio atque infallibilis conformilas voluntatis (et operationis) humanæ ad divinam necessario consequuntur ex unitate suppositi, in quo nihil unquam potuit es^e deordinatum ». Nec ullam conlrarielalem ostendunt verba Christi apud Lc. xxn, 42 : « Pater sui, si possibile est, transeat a me calix iste ». Contrarie· tas enim non adest nisi quando de eodem secundum idem attenditur diversitas voluntatum. Atqui in casu, voluntas humana Christi refugit a calice secundum se considerato (si vis, transfer calicem istum a me), sed illum, ut medium a Patre ordinatum ad redemp­ tionem nostram, et a voluntate divina Christi sic votitum, obedienter accipit [« verum!amen non mea voluntas, sed tua liat »]. Ergo nulla viget oppositio inter ambas voluntates et operationes, sed perfecta conformitas [3, q. 18, a. 5-6]. — Adhuc : Voluntas humana Christi : 1) ut natura (naturæ inclinatione) sponte quaerit bonum proprium et calicis dolorem secundum quid refugit ; 2) ut ratio (elective) calicem, a Patre volitum, simpliciter accipit. Prior voluntas est conditionata ct inefficax ; posterior, absoluta et efficax. Scholion. — De operatione theandrica. 496. Monothelitis, abutentibus hoc vocabulo : « deivirilis opera­ tio (4) », ut eo significarent fuisse in Christo unamtantum opera­ ti) Journel, 771, 1267, 1354, 2103 et Ind. theol., n. 391. 3 (2) Jo. vm, 29 ; v, 30 ; cf. iv, 34. I (3) Lc. xxn, 42 ; Philip, n, 8 : obedivit usguead mortem, ergo fuit in omnibus subjectus Patri, et propriæ voluntati divinæ. '· J (4) Cf. Dionysius, ep. 4 ad Caiuin, apud Journel, 2279. ,3 DUPLEX VOLUNTAS ET OPERATIO 463 tionem, neque divinam neque humanam, sed mixtam, Marlinus /, in Conc. Lai. (a. 619), l). 268, hanc formulam rejicit, si intelligatur ut « designa! iva unius operationis » ; permittit vero, si accipiatur ul demonstrativa « mirilicæ et glorios® unitionis » seu nexus utriusque operationis in Christo. Operatio igitur Iheandrica recte vocatur operatio quam perficit Christus per alterutram naluram cum alterius communione, juxta illud S. Leonis I, ep. ad Flavianum, D. 111 : « agit utraque forma cum alterius communione quod proprium est ; Verbo operante quod Verbi est, et carne exequente quod carnis est ». Eodem modo loquuntur Patres, v. g. S. J. Damascenus, De fide orlhod. 1. 3, c. 19, J. 2365 : « Non sejunctas actiones aut naturas divisim operari dicimus, sed conjunclim utramque cum alterius communione illud quod quæque proprium habet agere. » — S. Athanasius, Adv. Arianos, or. 3, n. 31, J. 771 : « Verbum proprias carnis infirmitates portabat, quia caro sua erat, et vicissim caro divinitatis operibus inserviebat, quia in illa erat, quippe quæ Dei corpus esset ». Cf. Journ., Ind. theol. 391. Hinc (piælibel humana Christi operatio Iheandrica dici potest : nulla est enim in qua non communicaverit divinitas, sive ratione specialis providentiæ, qua Verbum omnes actus suæ humanitatis ita dirigit ut sint semper ordinalissimi et rectissimi ; sive ratione dignitatis moralis ac valoris satisfactorii, quem habent ut actiones divini suppositi (actiones sunt suppositorum) ; sive denique ratione causalilatis et efficaciæ, in quaritum divinitas (causa principalis) humanitate utit ur ul instrumento ad opera miraculosa et supernaluralia. Operationes autem mere divinæ, in quibus scilicet non communicat humanitas, Iheandrica? minime vocari possunt. Sensu proprio, lheandricæ non sunt nisi operationes ad quas ulraque natura suo modo concurrit : quæ sunt solæ operationes divinæ a Christo peraclæ per ministerium aliquod humanitatis, v. g. opera miraculosa, in quibus natura divina morbos sanat vel mortuos suscitat, concurrente tamen humanitate contactu quodam physico, aut interventu quodam morali : oratione, supplicatione, etc. (1). — Alio tamen sensu, dici potest ad operationem theandricam maxime pertinere Christi sal isfaetioneni ac meritum, in quan­ tum, ut infra videbimus, hæc non potuissent esse quocumque modo, nisi ab I lomine-Deo. Ex una enim parte hæc actio v. g. satisfaclona non esset, si non prodiret a natura humana, ul a causa principali : ex altera autem parte, non esset de condigno satisfactoria, si hæc natura humana, a qua prodit, non subsisterai in persona divina, quæ hanc actionem infinite digniilcat. (1) Mt. v, 28-30 ; vm, 2-3, 14-15 ; Mc. vm, 22-26 ; Le. vn, 12, 15-48 50 ; Jo. ix, xi, etc. Cf. Hugon, La causalité instrumentale en théologie, chap. 3, p. 78 sq. ; Tract, dogm., t. 2, p. 606 sq. ; D’Alès, th. 13, schol. 2, p. 182. 464 COMMUNICATIO IDIOMATUM ART. II De communicatione idiomatum Status quæstionis. 497. A. Notio. — Per idioma intelligimus proprietatem seu attributum ita alicui naturæ proprium, ut de habente naturam prædicari possit. Communicatio ideo 'idiomatum (1) est mutua praedicatio proprietatum seu attributorum divinorum et huma­ norum in Christo ; est nempe modus loquendi quo, propter unita­ tem personæ in duabus naturis subsistentis, Homini-Chrislo tribuuntur quæ sunt Dei : « Hic homo est Deus, Filius Dei » ; de Christo-Deo enuntiantur quæ sunt hominis : « Deus est homo, Deus est natus, passus, mort uus » ; ac de uno eodemque Christo simul dicuntur prædicata humana et divina : « Christus est Deus el homo, Filius Dei et Filius Mariæ ». B. Errores. — a) Nestoriani, duo supposita adstruentes in Christo, eo ipso idiomatum communicationem impossibilem reddunt aut sola morali imputatione explicant. — b) Eulychiam et Monophysilæ, unam tantum naturam docentes, proprietates miscent vel confundunt, uni naturæ tribuentes prædicata alte­ rius. — c) Ubiquistæ (2) æstimant corpus Christi, per Incarna­ tionem, factum esse omnipræsens. C. Doctrina catholica. — Cone. Ephesinum (a. 431) cn. 12 et 10, D. 124, 122 : « confitetur Dei Verbum passum carne, et crucifixum * carne e1 mortem carne gustasse... » ; « Pontificem nostrum factum... et obtulisse semetipsum oblationem... pro nobis ». — Cone. Florentinum in Deer, pro Jacobitis, D. 709 : « firmiter credit unam ex Trinitate personam, verum Deum, Dei Filium..., in assumpta humanitate, ex Virgine vere natum, vere passum, vere mortuum et sepultum, vere ex mortuis surrexisse, in cœlum ascen­ disse, sedereque ad dexteram Patiis, et venturum in fine sæculorum ad vivos mortuosque judicandos ». Cf. symbola fidei, Constantinop. II, Lat. cn. 2 ; D. 2 sq., 222, 255. Ergo, conlra Neslorianos, fides permittit communicationem (1) A. Michel, in Diet, théol.,art. Idiomes (Communication des), col. 595 sq. ; 3, q. 16 ; Tixeront, Hist, des dogmes, t. 2 et 3, passirn. y (2) A. Michel, art. Hypostatique (Union), col. 542 sq. ’.J] t COMMUNICATIO IDIOMATUM < e ST 465 idiomatum, propter unitatem personæ ; at, contra Eutychianos, propter distinctionem naturarum, nunquam docet uni naturæ realiter convenire proprietates alterius, ac speciatim negat humanitati assumptæ omnipræsentiam. · Assertio : Admittenda est in Christo communicatio idiomatum, sed in concreto tantum, non in abstracto ΓDe fide]. A. Admittenda est communicatio idiomatum . 498. a) Conslal ex documenlis fidei, modo recitatis. b) Probatur Scriplura. — Scriptura enim Filio Dei tribuit quæ sunt propria homini, et filio hominis quæ sunt propria Deo. — Rom. i, 3 : « De Filio suo, qui faclus esi ei ex semine David, secundum carnem ». — Rom. vm, 32 : « Qui etiam proprio Filio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum. » — Gal. iv, 4 : « Misit Deus Filium suum, facium ex muliere. » — Act. in, 13 : « Vos auctorem vitæ interfecistis. » — I Cor. π, 8 : « Si enim cognovissent (principes hujus sæculi), nunquam Domi­ num gloriæ crucifixissent. » — Jo. vm, 58 : « Antequam Abraham fieret, ego sum. » Cf. Act. xx, 28. — De Patribus cf. Journ., Ind. theol. 392. c) Probalur ralione. — De persona prædicari potest quidquid ad ipsam pertinet : est enim ultimum centrum attributionis. Atqui in Christo una est persona in duabus naturis subsistens. Ergo de Christi personaprædicari possunt tum utraque natura, tum conse­ quenter proprietates utriusque naturæ : hæc enim omnia ad eamdem unicam personam spectant et ejus propria sunt. B. Regulæ sequendæ in usu communicationis idiomatum. 499. a) Regula generalis. — Communicatio idiomatum tota fundatur in unilate supposili. Atqui termini concreti supponunt pro persona: significant enim naturas ul in supposito habente eas, et proprietates ul in subjecto cui insunt ; termini autem obslracli (1) supponunt pro natura : significant enim naturas et naturæ partes seorsim a supposito et proprietates scorsim a subjecto. Ergo com­ municatio idiomatum in concreto tantum fieri potest. — Commu­ nicatio per nomina abstracta, nonnisi abusive et improprie usurpari (1) Nomina abstracta, quæ significant proprietates divinæ naturæ, de persona Christi prædicari possunt : ^equivalent enim nominibus concretis, quia in Deo qualitates abstract» sunt perfectiones subsistentes et cum personis identificantur. Ideo dici potest : Pietas flagellatur, Sapientia illuditur, Vita moritur, etc. ! 9 COMMUNICATIO IDIOMATUM I potest, etiam quantum ad a. tribula Dei operativa, ut faciunt quidam Russi iulheramzanles, sæc. XVIII, tribuendo naturæ humanæ Chris· i, v. g. omnipotent iam, omniscientiam, vim patrandi miracula, etc. Hinc dicere licet [3, q. 16, a. 1, 2, 4, 6] : Deus est homo ; Deus natus est ex Maria Virgine, passus est, etc. ; hic homo est Deus, æternus, omnipotens, etc. Sic loquendo, affirmatur tantum unitas personæ, et rejicitur Nestorianismus. — Dicere non licet [3, q. 16, a. 5) : Divinitas est humanitas ; divinitas passa est, mortua est, Deus est anima humana, est corpus ; humanitas est divinitas, est Deus; hæc natura humana est æterna, omnipotens, omnipræsens(l). Sic enim loquendo affirmatur identitas naturarum et docetur Monophysismus. b) Regulæ practicæ. — 1° Proprietates naturarum significantur in abstracto per nomina substantiva, in concreto per adjectiva. Ergo legitime dicitur : natura divina incarnata est, natura humana divina facta est, minime vero : natura divina caro facta est ; aut natura humana facta est Deus. 2° Communicatio idiomatuin locum non habet si termini con­ creti : 1) reduplicative sumuntur [a. 10], nam tunc designant magis proprie naturam quam suppositum ; v. g. falso diceretur : Christus, qua homo, est æternus ; Christus, qua Deus, natus est in tempore.— 2) adjective dicuntur de hypostasi [3, q. 16, a. 3] ; sic enim non veras et genuinas proprietates Verbi Incarnati exprimunt, sed harum proprietatum participationem tantum accidentalem; v. g. dici nequit : Christus est divinus, est homo divinus, est humanus. 3° Non sunt negandæ in concreto proprietates alterutrius na­ turæ, nisi mentione hujus adjecta ; v. g. si dicas : Deus passus non est, adde : secundum divinitatem ; quia negatio est malignantis naturæ, et nisi coarctctur ejus sensus, removet prædicatum a subjecto sub omni respectu. 4° Vitandæ sunt locutiones : 1) quibus innuitur humanitatem (et ideo personam humanam) ante unionem cum Verbo exstitisse, puta : homo factus est Deus [3, q.15, a. 7]; 2)quæ, etiam in se veræ, hæresi favent. Quare, olim propter Arianos, nunc propter incredulos et infideles, abstinendum est a formula : Christus est creatura [a. 8]. • 1 1 | 466 (2) Adde ubiquitatem ab humanitate Christi excludi : a) Fide : « Si quis Christum Deum nostrum circumscriptum non confitetur secundum humani­ tatem, a. s. » (Cone. Nie. II, Denz. 307) ; b) Scriptura, quæ exhibet Christum transeuntem de loco in locum nec ubique præsentem sed in tali vel tuli loco [Mt. xxvm, 6 ; Jo. vi, 3 ; xi, 15, 21] ; c) Patribus, qui ex « non-ubiquitate » corporis Christi inferunt distinctionem naturarum ; d) Ratione, nisi admittant cum Eutychianis naturam humanam conversam esse in naturam divinam, ac dogma præsentiæ realis rejiciant : si enim Christi corpus ideo est in Eucha­ ristia quia est ubique, nulla speciali ratione adest in Eucharistia. | I UNICA CHRISTI FILIATIO 467 ART. Ill De unica Christi filiatione Status quæstionis. 500. A. Hæc quæstio movetur : a) contra Patripassianos, qui, nescientes cum unitate essentiæ divinæ trinitatem personarum conciliare, contendebant ipsum Patrem, unicum Deum, passum esse et mortuum (1) ; b) contra Adoplianislas, non antiquos quidem, qui simpliciter negabant divinitatem Christi (2) sed contra Adoptianos octavi sæculi (3), qui, in Christo duplicem filiationem distinguentes, Verbum dicebant Filium Dei naturalem, filium vero Mariæ, filium tantum Dei adoptivum ; c) contra quosdam catholicos, qui, post Scolum [in 3, dist. 10], et Durandum (in 3, d. 4, q. 1), volebant Christum, ratione personæ, esse Filium Dei naturalem, sed ratione naturæ humanæ, esse filium Dei adop­ tivum, quia hæc ejus natura jus habebat ad hæredilalem divinam, tum propter ipsam Deo conjunctionem per unionem hypostaticam, tum propter graliam sanctificantem, qua ornabatur et cujus effectus formalis est hoc jus conferre cum filiatione adoptiva (4). Jamvero ex symbolis fidei antiquissimis necnon ex praedica­ tione Ecclesiæ universali et ex multis solemnibus magisterii decla­ rationibus: a) de fide est: 1) Filium Dei solum incarnatum esse, 2) Christum, etiam ut hic homo est, esse Filium Dei naturalem ; b) saltem certum est Christum nec esse nec dici posse filium Dei adoptivum, etiam ratione humanitatis assumptæ. B. Filius naturalis ille est qui vere genitus est ex eo cujus filius dicitur ; filius adoptivus est persona exlranea, non genita scilicet ab adoptante, sed gratuito in filium et heredem assumpta, ab eo cujus filius dicitur. Assertio : Sola persona Verbi incarnata est : hinc Christus est Filius Dei naturalis, minime vero adoptivus. I. — Sola persona Verbi incarnata est [De fide]. 501. 1° Probatur ex documentis fidei. — Jam ab initio, varia fidei symbola, D. 13, 16, 40, proclamant Filium Dei solum incarnatum esse. — Concilium Nicænum, a. 325, D. 54, credit (1) Cf. Tert., Adv. Prax. 1, 3, 5, 7, 10 ; Coni. Noctum, 1, 3 ; S. HIppoL, Phi· losoph. ix, 10. — (2) Tixoront. Hist. des dogmes, t. 1, p. 310 sq. (3) Elipandus, archiep. Tolet., Felix, ep. Urgel. ; cf. Qullliet, in Diet, théol., art. Adoptianisme. — (4) Cf. Portallé, in Diet, thèol., art Adoptianisme, col 414 sq. 468 UNICA CHRISTI FILIATIO in α Jesum Christum, Filium Dei... qui propter nostram salutem descendit, incarnatus est et homo factus est et passus est ». — Conc. Const. II, a. 553, D. 216, 217, 222, doc?t Illum, qui incarna­ tus est, esse Deum Verbum, Dominum Jesum Christum, qui est « unus de sancta Trinitate ». — Idem prædicat Conc. Lat., a. 649, D. 255. — Conc. Tolet. XI, a. 675, D. 284 : Pilius « solus naturam nostram in unitate personæ suæ assumpsit ». — Innocentius III, in prof, fidei AValdcnsibus præscripta (D. 422), ait : « Incarna­ tionem divinitatis non in Patre, neque in Spiritu Sancto factam, sed in Filio lanium, corde credimus et ore confitemur. » 2° Probatur Scriptura. — a) Ubique Novi Testamenti Deus incarnatus dicitur Filius Dei aut Verbum. — Lc. i, 35 : « Quod nascetur ex te, Sanctum, vocabitur Filius Dei. — Jo. i, 14, 18: « Et Verbum caro factum est... ct vidimus gloriam ejus, gloriam quasi Unigenili a Patre... Unigenitus Filius, qui est in sinu Patris, ipse enarravit. — Jo. m, 16 : « Sic Deus dilexit mundum ut Filium suum unigenitum daret. » — S. Paulus illum vorat proprium Filium Dei : « Qui proprio Filio suo non pepercit » ; « Misit Filium suum, factum ex muliere » (1). — b) Ubique Scripturarum Deus incarnatus exhibetur ut distinctus a Patre et a Spiritu S. (2). Quinimo excluditur Pater, siquidem ostenditur ut dans et mittens Filium in mundum; excluditur SpirilusSanctus, qui dicitur : 1) alius a Filio Incarnato : ait enim Christus (Jo. xiv, 16, 17). « Ego rogabo Patrem, et alium Paraclitum dabit vobis... Spiritum veritatis » ; 2) missus a Filio (Jo. xvi, 7) : « Mittam eum ad vos. » 3° Probatur ex Traditione. — A. Palripassiani statim impugnati sunt a catholicis doctoribus et mox damnati a SS. Pon­ tificibus Zephyrino et Calhslo, qui omnes diserte prædicant solum Filium Dei esse, pro nostra salute, incarnatum et passum(3). B. Hæc est doctrina inconcussa Patrum. — Sint quædam tantum testimonia : Origenes : « Jesus solus est qui, ut Filius Dei, per terrarum orbem in hanc vit am venisse prædicetur. » — S. Augus­ tinus : « Ille Filius..., cum esset Filius Dei, venit ut fieret filius hominis. » « Unicus natura Dei Filius, propter nos, misericordia (1 ) Rom. vm, 32 ; Gal. iv, 4. Cf. Coi. i, 13 ; Heb. i, 2, 4-5 ; I Jo. v, 5 ; Jo. xx, 31 ; Mt. xvn, 5. (2) Cf. A. Michel, in Diet, théol., art. Incarnation, col. 1514 sq. ; Lebreton, Les origines du dogme de la Trinité, p. 245, 271 sq. ; 320 sq. ; Prat, La théologie de S. Paul, t. 1, passim, etc. — (3) Tlxeront, Hist, des dogmes, t. 1, p. 317 sq. ■ UNICA CHRISTI FILIATIO 469 factus est hominis filius. » — Gennadius : « Non Pater carnem assumpsit, neque Spirilus Sanctus, sed Filius lanium (1). » 4° Ratione factum explicatur. — Assumptio humanitatis duo simul importat : 1) actum assumptionis (sumere) seu actionem per quam producitur natura humana et personæ divinæ unitur, vel potius (pia, eodem instanti, producitur ut unita ad personam divinam præexsistentein : 2) lerminum assumptionis (ad se sumere) seu illud cui reapse, per actum assumptionis, unita exsistit hæc natura. Jamvero, a) cum omnia opera ad extra tribus personis divinis sint communia, quidquid rationem actionis habet in assumptione humanitatis, commune est tribus, quæ ideo active concurrerunt ad efficiendam unionem hypostaticam et naiuram humanam Filio univerunt (2). b) Esse autem lerminum unionis de solo Filio dici debet : ad subsistentiam enim propriam Verbi, seu ad esse divinum, prout habitum a Filio, modo relativo incommunicabili, trahitur humanitas assumpta, quæ ideo a Verbo solo, absque ulla efficientia nova, sed sola Verbi communi­ catione, in esse sustentatur. Ergo sola persona Verbi incarnata est, quia solum Verbum simul est et activum principium assumptionis et terminus (3) . Quæ doctrina : 1) A fide minime discordat : Ait enim conc. Tolet. XI, D. 284 : « Incarnationem Filii Dei lola Trinilas operasse credenda est, quia inseparabilia sunt opera Trinitatis. Solus tamen Filius formam servi accepit in singularitate personæ. — Lal. IV, D. 429 : « Unigenitus Dei Filius a lota Trinitate com­ muniter incarnatus ». Cf. Const, u, cn. 4,5, D. 216-217.— 2) Tradi· lioni conformis est : S. Augustinus, De Trim 1. 15, c. 11 : « Soins Dei Filius, quod hujus est Verbum, caro factus est, quamvis tola Trinitate faciente. » — S. Fulgentius, De fide ad Petrum, c. 2, n. 23 : « Tota Trinitas nos reconciliavit per hoc quod solum Ver­ bum carnem ipsa Trinilas fecit ». 502. N. B. — 1° Quaestiones subsidiariae [3, q. 3]. — a) Assumere convenit : 1) proprie personæ, quia persona potest esse simul et (1) Origenes, Coni. Celsum, 1. 6, c. 11 ; S. Aug., ep. 140, c. 4, n. 10 ; De civit. Dei, 1. 21, c. 15 ; Gennadius, Liber ecc. dogm. 2. Journel, 531, 1433, 1777, 2221; Ind. theol. n. 375 (2) Hæc tamen actio, per appropriationem., dicitur de Spiritu Sancto ; Le. i, 35 ; Denz. 2. 13, 16, 85, 255, 282, etc. Cf. 3, q. 32, a. 1 ; Terrien, La mère de Dieu, 1.1, c. 2, p. 33 sq. — (3) A. Michel, art. Incarnation, col. 1507 sq. ; 1511 sq. ; Billot, th. 11 ; D’Alès, th. 15, præsertim p. 243-244. 470 UNICA CHIUSTI FILIATIO principium et terminus assumptionis ; 2) secundario naturæ, in quantum natura assumeret non ad se, sed ad sui personam (a. 1-3). b) Quælibet ex personis divinis potuisset naturam humanam assu­ mere ; nam principium assumptionis est tribus personis commune, et quælibet habet propriam personalitatem qua potest esse ter­ minus assumptionis [a. 4-5]. — c) Imo, absolute loquendo, 1res potuissent unam et eamdem naturam creatam assumere : cur enim non possent in una natura assumpta convenire quemadmodum conveniunt in natura divina ? [a. 6]. — d) Una persona assumere potuisset mullas naturas creatas, quia, tum quoad principium tum quoad terminum assumptionis, purus est et infinitus actus [a. 7]. — e) Decebat ut Filius incarnaretur, quia decebat hominem : 1) repa­ rari per causam exemplarem (Verbum) per quam conditus fuerat ; 2) in filium Dei adoptivum restitui per Filium Dei naturalem; 3) per Verbum vcræ sapientiæ reduci in Deum, a quo per inordina­ tum appetitum scientiæ recesserat [a. 8]. 2° De causa instrumental! Incarnationis. — A. Nulla creatura potuit esse causa efficiens principalis Incarnationis : Etenim causa nequit esse inferior effectu. Atqui ad conjungendam subsistentiam Verbi humanitati, requiritur virtus adaequata huic subsistentia, virtus scilicet simpliciter infinita. Ergo nulla creatura, cum sit virlulis omnino finitae, potuit esse causa efficiens principalis Incar­ nationis. B. Communius (I) tenetur creaturam non potuisse inslrumentaliler concurrere ad unionem hypostaticam. Etenim : a) Virtus infinita, quæ ad Incarnationem requiritur, recipi nequit in creatura, ut in instrumento. — b) De ratione instrumenti est [1, q. 45, a. 5] ut « per aliquid sibi proprium dispositive operetur ad effectum principalis agentis ». Atqui nulla creatura valet praevie operari ad hanc actionem, qua subsistentia infinita Verbi naturæ humanæ conjungitur. — c) « Causa, quæ physice unit duo extrema, debet in utrumque agere physice. Nullatenus porro intelligitur qua ratione valeat res creata agere physice, etiam instrumentalitcr, in subsistentiam Verbi increatam. Ergo possibile non est instrumen­ tum Incarnationis physicum ». Hugon, p. 37æc. v, ut apparel ex retractatione Leporio imposita : « dici non licet, etiam secundum hominem, ignorasse Dominum prophetarum (I). » Assertio : Christus, ut homo, habuit scientiam ab omni errore et ignorantia immunem. Thesis, quæ jam certo constat ex documentis magisterii n. 518 recitatis, sic ostenditur per portes : 519. A. Immunem ab omni errore [De jide]. - 1° Id sequitur necessario ex unione hypostatica. Verbum enim assumpsit naturam humanam integram, sed absque errore et peccato, quæ, ut malum intellectus et· voluntatis, absolute repugnant in natura hyposta­ tice unita summa' veritati et summæ sanctitati. 2° Id implicite asseritur in i\'. T. — Ubique enim exhibetur Christus ut videns et sciens cogitationes hominum (2) : ut jutura libera plenissime cognoscens, et prædicens longe ante eventum, v. g. passionis circumstantias, ruinam Jerusalem. Ecclesiæ durationem (3) ; ut magister veritatis, quem tenemur audire, ut dux, quem sequentes in tenebris nunquam ambulamus (4). Atqui hæc omnia absona sunt et falsa, si errori subjacet Christus. Ergo. 3° Id constat ex consectariis. — Si fallibilis est Christus, fallibilis est a fortiori ipsa Ecclesia quam fundavit, et religio quam prædicavit nec cert a est nec credibilis. 520. B. Immunem ab omni ignorantia [Saltem theol. certum]. — 1° Suadetur ex Scriptura. — lidem valent textus modo allati : Christus est « plenus gratiæ et veritatis » (5), omnia nempe cogno­ scens, etiam secreta cordium (6), etiam’longinqua et futura (7). Atqui hæc loca non ad scientiam Verbi referuntur, sed ad scien­ tiam Christi humanam, qua scilicet regebatur operatio humana. Ergo Christus, ut homo, ab ignorantia fuit immunis. 2° Probatur ex Traditione. — a) Christus scit omnia, etiam diem et horam judicii ; id tamen ultimum tacet aut se nescire dicit. ♦ (1) Libellus emendationis ad ep. Cfallise ; Journel, 2049. Cf. Joan. II, epist. 3 ; Cassianus, De Incarnat. 1. 1, c. 6 ; Vacant., art. cit., coi. 592. (2) Mt. ix, 4 ; xn, 25 ; xvi, 8. (3) Mt. xx, 18 sq. ; xxvi, 21 sq. ; xxiv, 5 sq. ; xvi, 18 sq. ; xxvm, 19 sq. (4) Mt. ΧΧ1Π, 10 ; Jo. m, 11 ; vu, 16 ; vm, 12 ; xvm, 37. (5) Jo. i. 14. — (6) Mt. xvi, 8 ; Mc. vn, 47 ; Jo. u, 24-25. (7) Jo. i, 48 ; xi, 14 ; Mt. xx, 15 sq., etc. 486 SCIENTIA CHRISTI vel quia id sciri non permittit (1), vel quia non expedit ut homines id discant (2), vel quia vult sive prohibere ne id quærant, sive videri se ignorare quæ discipulis cognitu inutilia judicat (3), vel denique quia Filius hanc scientiam ad solum Patrem refert, non quod ipse eam non habeat, sed quia eam a Patre tanquam principio habet (4). b) Nullus homo, præter Christum, plenam habuit scientiam et certissimam veritatem (5) ; nullo autem modo credi potest ignorantiam fuisse in infante illo, in quo Verbum caro factum est (6). c) Hæc doctrina de universali scientia Christi ita est doclrina Ecclesiæ, ut, sæc. v, Leporio monacho imponatur, et sæc. vi exeunte initioque sæc. vu, publice de/endalur contra Agnoetas ab Eulogio, Alex, patriarcha, proclamante humanitatem Christi, in unam inaccessibilis sapientiæ hypostasim admissam, nihil ignorare potuisse ex rebus præsentibus et fui uris (7). Hanc Eulogii conclusionem, ut sanam et calholicam doctrinam, valde commendat S.Gregorius M. et addit, £>.248: «Scriptum est: « Sciens Jesus, quia omnia dedit ei Pater in manus. » Si omnia, profecto et diem judicii et horam. Quis ergo ita stultus est, ut dicat, quia accepit Filius in manibus, quod nescit » ? Idem sentiunt : 1) Sophronius, ep. ad Serg., J. 2290, anathema dicens Themistio, qui delirat « ignorare Christum... secundum quod veraciter homo factus, diem consummationis atque judicii ex insipientia mentis eructans » ; 2) S. J. Damascenus, qui, De fide, orlhod. 1. 3, c. 22, J. 2368, sic arguit : « Si caro a primo statim ortu vere Deo unita est..., et identitatem secundum hypostasim cum eo habuit ; qui fieri potuit, ut non omnibus prorsus sapientiæ gratiæque dotibus affluxerit ? » Ipse Photius verba Damasceni sua facit : Ad Amphilochium (1) S. Gregor. I M., Ad Eulog., Denz. 248. | (2) S. Basilius, Adv. Eunom. 1. 4, c. 3 (Pesch, n. 272) ; S. Hier., in Εν,.ΐξ. Maith 1. 4, c 24, n. 36 (Journel, 1389) ; S. Aug., De diversis qiuest. q. 60; Journel, 1555. Ci . Lebreton, Les origines du dogme de la Trinité, p. 457 sq. (3) S. J. Chrysost., Horn. in Matt/ι. TJ, η. 1 ; Journel, 1178 ; S. Aug., De Fide, c. 5, 220 ; De Trin. 1. 1, c. 12. I (4) Ila S. Basil., ep. 236 ad Amphilochium, n. 1, Journ., 925 ; ita S. Iren., Adv. hier. 1. 2, c. 28 ; S. Greg. Naz., or. théol. 4, n. 16 ; Dldymus Al., De Trin. 1. 3, c. 22 ; Amphilochius, Frag. 6 ; ap. Migne, 39, 104 ; 39, 9 ; 43, 52. Cf. Prat, Jesus-Christ, t. 2, p. 254, De Groot, t. 1, p. 130 el 363. I (5) S. Hier., Epist. 35. c. 15. Journel, 1348. (6) S. Aug., De peec. meritis et rem. 1. 2, c. 48. — (7) Apud Photium, Biblioth. cod. 220. 1 SCIENTIA CHRISTI 487 q. 80 ; P. G., t. 101, coi. 509. — Idem tenent communiler theologi Byzantini et Græco-Bussi. Jugie, t. 2, p. G6G-G69. Hæc est igitur doclrina Ecclesiæ, quæ, ab ætatc Scholasticorum, expliciiius lanium et clarius ubique proponitur. 3° Suadetur ralione. - Decebat ut Verbum communicaret humanitati assumptæ omnes perfectiones quas habere poterat, cum fine Incarnationis compatibiles. Atqui universalis scienlia nedum huic fini officeret, valde potius subservire poterat, nam eo perfectius opus redemptionis prosequi seu satisfacere el mereri valebat Christus, quo perfectius et plenius illud opus noscebat. . Ergo. Objicitur. 521. a) Christus sæpe homines interrogat : v. g. quid sentiant de ipso homines, quisnam tetigerit vestimenta ejus, quantum temporis sit ex quo acciderit viro esse mutum, ubi positus sit Lazarus, etc. [Mt. xvi, 13 ; Mc. v, 30 ; ix, 2<» ; Jo. xi, 34, etc.). Interrogat Christus, non quia ignarus est, nam (Jo. n, 25) : c opus ei non erat ut quis testimonium perhiberet de homine, ipse enim sciebat quid esset in homine » (1) ; sed, cum hominibus conversans, more humano interrogat, ut solet fieri inter homines. b) Christus sæpe miratur, v. g. fidem centurionis et civium incre­ dulitatem [Mc. vi, 6 ; MI. vm, 1]. Et hæc miratio : 1) causatur ex ignorantia proprie dicta et abso­ luta (nego) ; 2) procedit ex scientia expérimentait, cui aliqua nova cognoscenda occurrere poterant (concedo), ut infra melius patebit. c)De ignorantia aut errore circa diem judicii, consulantur alibi tradita (2), et modo dicta aut modo dicenda. d) Aliquot Patres antiquiores dicunt Christum quædam ignorasse, imprimis diem judicii (3). 1) Patres illi, contra Arianos agentes, divinitatem tantum Christi demonstrare curant et ab ea removere quemcumque defectum ac praecipue omnem ignorantiam ; de perfectione autem scientiæ in humanitate Christi, data opera non loquuntur ; non mirum ergo si quædam, hac de re, dixerint minus congruentia, quæstione nondum discussa et eliquata (4). 2) Dicentes Christum quædam, v. g. diem judicii scire divinitus (1) Cf. S. Athan., Adv. Arian, orat. 3, n. 37, n. 50 ; S. J. Chrysost., Ilom. in Matth. ΊΊ, n. 3, etc. ; S. Thomas, 3, q. 12, a. 3. (2) Tract, de llev. Christ., p. 2, n. 205 ; Hugon, p. 491 sq. ; Lagrange, Saint Marc,ed. 4, p. 350 sq. ; Huby, S. Mare, p. 315-317 ; Lebreton, Hist, du dogme de la Trmdë, ed. 7, t. 1, p. 559-590. (3) S. Athan., Adv. Arian, orat. 3, η. 43 ; S. Basil., ep. 236, 2 ; S. Greg. Naz., oral. 30, n. 18 ; S. Cyril. Alex., Thés. de Trin. assert. 22, etc. Journel, 774, 925, 992, 2072. — (4) Lebreton, Les orig. du dogme de la Trinité, p. 447 sq. 488 SCIENTIA CIIHISTI non autem humanitus, vel ea scire ul Deum, sed ignorare secundum carnem, Patres minime significant Christum, ut hominem, qædam simpliciter et absolute ignorasse, sed tantum ea non scire ex lumine naturali intellectus humani. Scii nempe Christus hæc, præsertim lutura, in humanitate, at non ex humanitate, sed ex influxu et ratione divinitatis (1). § II. — De triplici scientia Christi 522. Christo tribuendum est quidquid perfectionis invenitur in creaturis, dummodo fini Incarnationis non repugnet. Ergo non solum nihil ignoravit Christus, sed debuit habere omnes modos sciendi quorum capax est mens humana, videlicet scientiam beatae visionis, scientiam infusam el scientiam acquisitam. Assertio : Christus a primo instanti suæ conceptionis habuit scientiam beatam et scientiam infusam ; fuit insuper scientia acquisita ornatus. I. — Habuit ab initio scientiam beatam [ Theol. cerium]. 523. A. Existentia.—Scient ia beata ea est qua anima intuitive videt et immediate ipsam essentiam divinam et in ea alias res contemplatur. Jam vero, si abstrahatur a tempore quo inceperit et ab objecto circa quod versatur, theologice certum est, imo fidei proximum videtur hanc scientiam fuisse in Christo. Eam tamen negarunt aut in dubium vocarunt quidam theologi sæc. xix, ut Gunther, Klee, Schell. Eam autem fuisse in dio, etiam tempore vitæ suæ mortalis, imo inde a sua conceptione, minime dubitandum est, et jam a sæc. xii a theologis traditur, saltem ut veritas theologice certa (2). Idque liquet ex decreto S. Officii, 7 juri. 1918, quo declaratur tuto docer' non posse prop. seq. : « Non constat luisse in anima Christi, inter homines degentis, scientiam quam habent beati seu comprehensores. » (D. 2183.) 1° Probatur ex Scriptura. 524. a) Jo. i, 14 : « El Verbum caro facium est, et habitavit (1) Satinant., De incarnat, disp. 18, dub. 2, η. 25 sq., 39 ; Vacant, in Did. thêol., art. Agnoètes. col. 590 sq. ; Billot, th. 21. (2) Salmant.,disp. 17. dub. 4, n. 42, 44 ; Melchior Cano, Loc. theol. \. 12, c. 14 ; S. Bellarminus, De anima Christi. I. 1, c. 1, c. 8 ; Suarez, De Incarn. disp. 25, sect. 1, etc. S SCIENTIA CIIBJS'II 489 in nobis ; et vidimus gloriam ejus, gloriam quasi Unigeniti a Patre, plenum graliae el veritatis. » — Christus, ut hic homo est [Verbum incarnatum, quod habitavit in nobis], est plenus gratiæ et veritatis, plenitudine absoluta, sine ulla restrictione : id enim significat vox π/.ηρης. Al qui, Christus, ut hic homo * 1) non est absolute plenus gratiæ, nisi Deum intuitive videat : visio enim beata est complementum el culmen supremum gratiæ ; 2) non est plenus veritatis, nisi sini in eo « omnes thesauri sapientiæ et scientiæ absconditi » [Coi. n, 3], nisi nempe etiam visione beata polleat : solus enim ille vere plenus est veritatis, qui Deum, veritatem primam, uti in se est, immediate attingit. Ergo Christus, ut hic homo, Deum intuitive videt. b) Jo. i, 18 : « Deum nemo vidit unquam : Unigenitus Filius qui estin sinu Patris, ipse enarravit*; ni,31-32: «Qui de coelo venit, super omnes est. Et quod vidit et audivit, hoc testatur » ; vin, 38 : « Ego quod vidi apud Patrem meum loquor ». Unde sic : Quæ . Christus, ut homo, prædicabal et per humanitatem, ea sciebat ut homo, nam loquela humana ex notitia intellectuali humana procedit. Atqui, ul homo, nobis enarravit ea (pia*, ut Filius Dei, vidit apud Palrem et in sinu Patris; Ergo, ul homo, testis erat eorum quæ de Deo manifestabat, et ea videbat in sinu Patris, seu, ut homo, immediate Deum intuebatur et beata pollebat visione. Crescit vis argumenti si recolatur Christum non solum videre quæ sunt apud Palrem sed etiam videre Patrem. Jo. vi, 46 : « Non quia Palrem vidit quisquam nisi qui est a Deo, hic vidit Palrem (1). » Videre enim Patrem est videre Trinitatem, intueri personas divinas. Ergo Christus testatur se visione intuit i va gaudere. c) Jo. vni, 14 . « Si ego testimonium perhibeo de meipso, verum est testimonium meum, quia scio unde veni, et quo vado » ; Jo. xvi, 27-28 : « Ego a Deo exivi. Exivi a Patre et veni in mun­ dum ». — Christus ideo conscius est suæ missionis et suæ divini­ tatis, conscius est suæ unionis hyposlaticæ cum Deo ; imo hanc ronscientiam ipsi inesse ab initio sal aperte demonstrat thesis præcedens de scientia ejus universali, et nemo catholicorum (1) Hi textus, licet forte intelligi queant de ipso Verbo,,vi unionis hyposta­ tica, per communicationem idiomatum, non possunt pleno sensu nisi de visione beata explicari. Cf. Galtler, n. 318 ; Schwalm, Le Christ d'après S Thomas d'Aquin, p 175 sq. 490 SCIENTIA CHRISTI dubitat. Sed si conscius est unionis hypostaticæ et divinitatis, ipsum Deum videt. Ergo habet visionem Dei intuitivam. d) Jo. in, 13 : « Nemo ascendit (χν,β βηζεν) in coelum, nisi qui descendit de coelo, Filius hominis, qui est in cœlo. » Ergo jam tunc temporis Christus ascenderat (in praeterito) in coelum el « est » in coelo. Atqui persona Filii hominis ascendit : 1) non ratione ascensus corporalis, qui fiet postea Lanium tempore resur­ rectionis ; 2) neque ratione assumptionis naluræ humanæ ad esse Verbi, nam in toto contextu agitur de ascensu in ordine cogni­ tionis, cujusmodi non est unio hypostatica, eo magis quia hæc unio, considerata forma liter ut elevans naturam assumptam supra suam conditionem naturalem, de ipsa persona prædicari non potest, sed præsupponitur ut necessarium ac praevium funda­ mentum ad omnem communicationem idiomatum. 3) Ergo ratione solius ascensus intellectualis, quo nempe anima Christi elevatur supra suam cognitionem naturalem, vere « est in coelo » seu, juxta Ml. xvin, 10, Dei mysteria videt et beata fruitur visione (1). 2° Probatur Traditione. 525. a) Patres consentiunt in agnoscendo in Christo omnimodum perfectionem scientiæ, et in negando interiorem profectum. Atqui si Christus non habuerit ab initio visionem scientiæ divinæ, capax erat augmenti in sapienlia et in scientia, non secus ac ceteri sancti, quia quemadmodum hi, erat ipse in ordine fldoi, in via ad termi­ num, etc. Ergo Patres implicite docent Christum inisse ab initio in statu termini, ac proinde ab initio quoque visione Dei intuitiva pollere, nam comprehensor necessario fuit stalim ac terminum contigit, cum in ipso nulla imperfectio sit possibilis. b) Explicite visionem beatam de Christo asserunt : 1) S. Augus­ tinus dicens [De diversis quæst. 65] hoc intéressé « inter hominem (Christum) (piem Dei Sapientia gestabat... et ceteros homines » quod reliqui, etiam renati, ante resolutionem corporis Deum « facie ad faciem » non videant, dum ipse solus nihil ignoravit, nec unquam fuit implicatus ut eum aliquid lateret. — 2) S. Fulgentius, ep. 1 1, c. 3, n. 26, J. 2338 : « Perquam durum est el a sanitate fidei penitus alienum, ul dicamus animam Chrisli non plenam suæ deitatis habere notitiam, cum qua naturaliter unam creditur habere personam >. His autem vei bis et aliis annexis ita cl. Auctor visionem beatam tribuit animæ Chrisli ut videatur etiam ei tribuere com­ prehensionem deitatis, quam omni croaturæ impossibilem esse (1) Billot, th 19. Hoc argumentum multis non videtur nisi probabile. Cf. -Io. i, 17 ; vm, 53-56. I SCIENTIA CHBISTI 491 constat (1). Hanc tamen doctrinam statim temperat Fulgentius dicens : « Anima (Christi) sic totam deitatem suam novit, ut ipsa tamen deitas non sit... ; ab ipsa deitate... accepit ut noverit... nec habet unam cum Trinitate naturam 12). » « Inde a saeculo vi, ait Jugie, loc. modo citat., gloria animæ Christi Byzantinis habetur ut quid necessario consequens unionern hypostaticam atque ab ea sponte fluens, circa quod nulla erat controversia. » Quinimo nonnulli, non recte, ut videtur, intelligentes textum .$. Damasceni [In transfigurat. Domini, n. 13], contendunt ipsum Chrisli corpus, ab initio conceptionis, semper in se. habuisse gloriam divinitatis, quam et in monte Thabor tribus discipulis, et post resurrectionem omnibus manifestavit. Ita Palamitæ, qui tamen huic humanitati, « utpote naturæ creatæ, denegant contempla­ tionem, non quidem gloriæ Dei, sed essenliæ divinæ, quæ. juxta illos, est. omnino inaccessa, invisibilis et imparticipabilis». Plerique autem, cum S. Damasceno, docent hanc claritatem corporis minime impedivisse ejus passibilitatem. Hanc vero claritatem corporis negant Anlipalamitæ, quia componi non potest cum passibilitate. 3° Ostenditur ratione theologica. 526. a) Ex unione hypostatica. — Ipso facto unionis hypostaticæ, natura humana Christi fuit, in ordine essendi, ad summum gradum elevata, ad summam nempe conjunctionem cum Deo. Ergo valde decebat animam Christi ad summam quoque opera­ tionem intellectus et voluntatis elevari, ac proinde non excludi a visione beata. b) Ex fine Incarnationis. — Christus est, in sua humanitate ct per suam humanitatem, testis excellentissimus divinæ veritatis et dux perfectissimus ad bealitudinem. Ergo decebat eum, ut est homo, et de visu testificari et plenissime cognoscere terminum quo alios ducturus erat. 3, q. 9, a. 2. c) Ex filiatione naturali. — Christus, etiam ut hic homo est, est Filius Dei naturalis. Sed Fdio Dei naturali debetur visio Dei seu hæreditas divina Ergo Christus, ut hic homo, jus habet ad hæreditalem ipsius Dei, imo ad immediatam hujus luereditatis consecutionem, cui nihil contrariaiur ; ideo jus habet ad ipsam visionem Dei intuitivam. d) Ex plenitudine graliæ. — Christus, ut modo dicemus, habuit (1) 3, q.10,a. 1 ; Hervé, t. 4, n. 714. (2) Ep. 14. c. 3, n. 31. Journel, 2339 ; cf Pesch, n. 249 sq. ; Janssens, t. 4, p. 437 ; Jugie, t. 2, De Verbo Incarn.t p. 658 sq. 4*12 SCIENTIA CHRISTI gratiam habitualem absque ulla mensura. Atqui visio beata est culmen gratiæ sanctificantis. Ergo Christus, ut hic homo, beaia I pollebat visione. 3. q. 34. a. 4. I 527. B. Ab initio hanc scientiam beatam habuit Christus.— Etenim jam a primo conceptionis momento aderat titulus ad visionem intuitivam, unio scilicet hypostatica ; nullaque invocari potest ratio dilationis, cum ad eam nil conferunt organa et evolu­ tio corporis. 3, q. 34, a. 4 ; Comp. theol. c. 216. 528. C. Objectum et perfectio scienti e beat.e. — Primario Christus videt Deum, et hæc visio ita ab initio fuit perfecta ut, in præscnti ordine, perfectior nulla dari possit, siquidem Dei visio eo plenior est. et clarior quo intimior est unio cum Deo. Præterca visio proportionatur gratiæ habit uali. Atqui, Jo. i, 14 : « Verbum... habitavit in nobis... plenum gratiæ et veritatis ». Ergo. — Secundario, quia Beati, in divina essentia visa, vident omnia quæ ad suum statum spectant, Christus in Deo videt omnia quæ sunt vel erunt vel fuerunt, etiam facta vel dicta vel cogitata a quocumque secundum quodcumquc tempus : hæc enim omnia vere spectant ad Christum-hominem, omnium etiam angelorum caput, regem et judicem [Mt. xi, 27 ; Jo. xm, 3 ; I Cor. xv, 26]. Nihilominus : a) Hac scientia beata Christus neque comprehen­ dit Deum, neque ideo in eo videt omnia possibilia : hoc enim proprium est solius intellectus infiniti. — Nec dicas scientiam hanc infinitam esse quia Christus semper est in actu cognoscendi omnia realia (objectum scientiæ visionis), nam ea non videt per modum multitudinis seu successive, sed per modum unilalis. uno et eodem actu, in unica Dei essentia, quæ omnia simul et unite repræsentat (1). Ij b) Consequenter ad hanc visionem Christus erat comprehensor, in quantum anima ejus essentiali bcatitudinis dono fruebatur ; sed remanebat viator, in quantum adhuc tendebat in beatitudinem secundariam : gloriam scilicet corporis et exclusionem omnis passionis et tristitiae, tum in corpore tum in anima (2). Equidem anima ipsa fuit in Christo subjectum passibilitatis, siquidem operationes quibus Chri itus, patiendo, nos redemit, (1) 3, q. 10, a. 2 ; a. 3, 0 ad 2 ; 1, q. 7, a. 1,0 et ad 2. (2) 3. q. 15. a. 10 ; q. 34, a. 4. ' SCIENTIA CHRISTI 49:: erani cl animæ et corporis, imo magis anima* quam corpori.-. Recte tamen solet dici quod Christus erat comprehensor quantum ad animam, uialor vero, quantum ad corpus, quia radix omnium defectuum in Christo et ipsius conditionis viatoris se tenebat c.x parte corporis passibilis et mortalis. II. — Christus habuit ab initio scientiam infusam (Communius 529. Scientia infusa illa est, qua cognoscitur ope specierum a Deo immediate inditarum. Distinguitur 1) scientia infusa per accidens, quæ naturaliter comparari posset, sed de facto divina communicatione accipitur, v. g. notitia linguarum Apostolis infusa ; 2) scientia infusa per se, quæ sola Dei communicatione haberi potest. De hac tantum loquimur in præsenti. Jamvero. excepto forte Scoio [3, d. 14, q.3], omnes Scholastici, cum S. Tho­ ma, ponunt in Christo scientiam per se infusam. 1° Probatur EXISTENTIA. — a) Humanitati Christi tribuenda est omnis perfectio creaturis concessa, dummodo non obstet fini Incarnationis, neque visioni beatæ contradicat. Atqui scientia infusa : l) quibusdam creaturis communicata est ; 2) nec obstat fini Incarnationis ; 3) nec contradicit visioni beatæ. Ergo Christus jam ab initio hanc scientiam habere debuit. Prob. min. : 1) Angeli, in sua creatione, scientia per se infusa ornati sunt, et hac quoque gaudent beati, connaturaliler ad eorum statum termini. — 2) Scientia infusa, nedum repugnet lini Incar­ nationis, valde convenit ad condigne explendum munus Redemp­ toris. Perfectius enim est. mereri et satisfacere a primo vilæ instanti, quam tantum post elapsum spatium temporis ; atqui nisi habuisset ab initio scientiam per se infusam. Christus, ut hic homo, non potuisset tunc mereri. 3) Scientia infusa non obstat visioni beatæ in anima Christi. Etenim per visionem beatam Christus Deum et res creatas videt in Deo, dum per scientiam infusam res attingit in propria ipsarum specie. — Quinimo hæc scientia exigebatur a conditione Christi comprehensoris. « Est (enim) hæc conditio animæ comprehensoris, ul nullo modo subdatur suo corpori aut ab eo dependeat, sed totaliter ei do mi­ netur... Et ideo animæ beatæ el ante resurrectionem et post, intelligere possunt absque conversione ad phantasmata. El hoc etiam oportet dicere de anima Christi, quæ plene habuit facul­ tatem comprehensuris » [3, q. 11, a. 2, ct. 494 SCIENTIA CHRISTI b) Decebat omnino uL humanitas, a Verbo assumpta, fuerit perfecta etiam in ordine cognitionis. Atqui, nisi habuisset scien­ tiam per se infusam, anima Christi luisset imperfecta in ordine cognitionis, nam fuisset in potentia lanium, ac proinde in statu imperfecto, ad actum cognitionis rcruin, ut in se sunt. Ergo anima Christi debuit habere scientiam per se infusam [3, q. 9, a. 3]. 2° Objectum et perfectio scienti e tnfus e. — Animæ séparai æ debentur specie's infusæ quibus res ordinis naturalis agnoscat et etiam res ordinis supernaluralis, si sit in statu gratiæ. Atqui Christus est in summo rerum tum naturæ tum gratiæ. Ergo ejus scientia infusa extenditur Ium ad omnes creaturas etiam angelicas, tum ad omnia mysteria gratiæ creaturis revelata. Contendit S. Thomas (3, q. 11, a. 1) earn versari quoque circa omnia realia, praeterita, praesentia et futura ; id communius nunc docetur ut conformius dignitati naturæ assumplæ et universa­ litati ejus gratiæ. Hæc autem scientia, quamvis sit, inferior scientia angelorum quoad modum cognoscendi : anima enim Christi inferior est puris spiritibus ; valde perfectior dicenda est quoad universalitatem objecti, uti diximus, et quoad certitudinem propter abundantiorem claritatem ex gratia (3, q. 11, a. 4 ; Salmant., disp. 19 et 20). III. — Admittenda est in Christo scientia acquisita (Communius et theologice certum). 530. Scientia acquisita ea est qua homines, hac in terra degentes, connaluraliler res cognoscunt per abslraclionem a phantasmatibus. Fuisse in Christo scientiam acquisitam, non magisterio quidem hominum, sed propriæ naturæ viribus et actibus, praedicant communius theologi post S. Thomam (1). a) Ostenditur Scriptura. — Heb. v, 8 : « El quidem cum esset Filius Dei, didicit ex iis, quæ passus esi. obedient iam. » Sane vim dolorum et naturam ante passionem theoretice cognoscebat Christus, sed patiendo ea experimenlaliler novit, modo scilicet novo et practico. — In Evangeliis Christus dicitur mirari [Mt. vin, IO], proficere in sapientia [Lc. n, 52], Xtqui hæc dicta. sensu obvio intellecta, exigunt scientiæ acquisitionem, novi nempe cognitionem ; hirque progressus minime répugnai, dum in gratia el virtutibus, ul dicemus n. 537, progressus intelligi (1)3. q. 12, a. 3 ; q. 9, a. 4 ; Salmant., disp. 1 7, dub. i, § 3. SCIENTIA CHRISTI 495 nequii nisi quoad manifestationem, quoad opera gratiæ nempe et actus virtutum, minime vero quoad ipsos habitus supernaturales. Ergo. b) Probatur Pairibus. — Patres ita profectum sapientiae Christi a Luca [n, 52] testatum intelligunt. S. Ambrosius, De Incarn. !., 7, n. 71 : « Proficiebat sapientia hominis, sapientia autem sensu proficit ». — S. Fulgentius, Ad Trasim. I. 1, c. 8 : « Sicut carnis est ætate proficere, sic est animæ sapientia et gratia profecisse, quæ tamen inx sapientia nullatenus proficeret, si naturalem intelhgentiam, quæ hominibus rationis causa concessa e>t. non haberet. » c) Probatur ralione. — Nil in Christo frustra esse potuit. Atqui ut homo possidebat Christus intellectum agentem. Ergo hæc. facultas debuit munus suum exercere, species nempe abstrahere a phantasmatibus et eas facere actu intelligibiles. 3, q. 9, a. 4. d) Objectum, et perfectio scientiae acquisitae. — Hæc scientia, pertinens ad animam Christi, prout corpori unitam, nec ab inilio adfuit, corporeis organis nondum rite dispositis, nec perfecta slalirn ac habita ; sed successive crevi', juxta leges veri progressus, quia, cx novis sensuum perceptionibus, novas species et ex eis alias novas ideas semper haurire potuit Christus. Scientia autem beata et scientia infusa, quia immediate a Deo procedunt, fuerunt a primo instanti in ultima perfectione, et in illis Christus non profecit nisi quoad effectum et manifestationem, quatenus « sci­ licet secundum augmentum ætatis, opera majora faciebat, quæ scilicet majorem scientiam... demonstrant » (1). Sic explicantur verba Lc. n, 52. Christus « proficiebat ætate et sapientia », non quia scire incipiebat aliquid quod ante absolute ignorabat, sed quia, ex iis quæ ab initio noverat scientia visionis aut scientia infusa, nonnulla successive cognoscebat scientia acquisita, et ad progressum ætatis accommodabat manifestationem duarum alia­ rum scientiarum. Attamen, propter vim ingenii excellentissimam, citius et abundantius præ ceteris hominibus profecit Christus in hac scientia acquisita, quam semper habuit mensuræ ætatis propor­ tional am, ita ul. etiam secundum earn, nil ignoraverit eorum quæ ipsi, secundum tempus et locum, conveniebant — Quapropter, secundum istam scientiam : 1) anima Christi non simpliciter (1) 3, q. 12, a. 2, 0 et ad 1. 496 GBATJA CIIHISTI cognovit omnia, v. g. nescivit essenHas substantiarum separa­ tarum, singularia praeterita, praesentia et futura, quæ tamen noverat per scientiam infusam ; sed 2) in ultimo progressus termino, novit omnia quæ per lumen intellectus agentis homini sunt cognoscibilia : secus enim non fuisset scientia in suo genere perfecta (3, q. 12, a. 1, c et ad 3). 531. Nec dicas : I) Scientia acquisita luit in Christo inutilis. — Nam ipsius perfectioni decebat non solum habere scientiam omnium rerum, sed omnia cognoscere omni modo connaluratiter possibili el convenienti. Hinc Christo, ut comprehensori, competebat scientia beata ; ut in statu termini, scientia per se infusa ; ut viatori, scientia acquisita (3, q. 12, a. 1 et 2). 2) Tres scientiæ non potuerunt simul coexislere in Christo : secus enim, cum scientia beata sit semper in actu (1), eadem potentia plures simul exercuisset operationes, quod videtur repugnare. — Id impossibile est in ordine naturali, quia intellectus non potest simul informari pluribus speciebus intelligibilibus. Sed in Christo scientia beata exsistere potuit simul cum duabus aliis : 1) quia scientia beata non exigit formam intelligibilem intellectum infor­ mantem et in ipso receptum ; 2) quia duæ aliæ scientiæ non sunt necessario semper in actu (2). ART. Il De Sanctitate Christi 532. Sanctitas, quæ consistit in conjunctione ad Deum, sum­ mum bonum (3), duo importât : immunitatem nempe a peccato, quo a Deo avertimur, et ipsam amicabilem cum Deo unionem. Alia autem est ratio conjunctionis ad Deum per cognitionem el amorem, alia ratio conjunctionis ad Deum secundum subsisten­ tiam. Jamvero homines et angeli nonnisi priori modo cum Deo conjunguntur : ideo illorum sanctitas est tantum accidentalis et formaliter constituitur per gratiam sanet ificantcm cum virtutibus et donis annexis ; hac enim gratia consortes fiunt divinæ naturæ et capaces operationum supernal uralium (4). Humanitas autem Christ i etiam substantialiter cum Deo conjungitur secundum esse (1) 3, q. 10, a. 3 ; 3 Sent., a. 2, q. 3- — (2) 3, q. 11, a. 5. (3) 2-2, q. 81, a. 8 ; cf. Héris, Le Verbe Incarné, t. 2, p. 336 sq. (4) Manuale, t. 3, cp. I et 2. 497 GHAT1A I NiO.MS personale X <-rl>i ; consequenter Christus non solum immunis est ab omni peccato sed est absolute impeccabilis. Hinc dicemus : a) de sanctitate seu de gratia Christi ; b) de impeccantia <4 impeecabilitate Christi necnon de ejus immu­ nitati· a quavis concupiscentia et imperfectione, qua- omnia necessario el logice fluunt ex ejus sanet itate substantiali, c) Pos­ tea. ul statim ea dicamus omnia quæ ad ordinem voluntatis spectant, pauca subjungemus de libertate. Christi et de potentia ejus animæ. § I. — De gratia Christi 533. Triplex distingui solet gratia in Christo : 1) Gratia unionis qua natura humana, absque ullo merito, Dei Filio unitur in persona ; 2) Gratia singularis (gratum faciens scilicet et grati» data), qua, præ ceteris, ornatu.· anima Christi ; 3) Gratia capitis, qua a Christo in alias creaturas gratia diffunditur. Hanc tripli­ cem gratiam clare enuntiat S. Joannes, i, 14, 16 : « Et Verbum caro factum est (gratia unionis), et habitavit in nobis... plenum gratiæ et veritatis (gratia singularis)... Et de plenitudine ejus nos omnes accepimus (gratia capitis). Assertio : Præter gratiam unionis, in Christo admittenda est gratia sanctificans cum virtutibus et donis annexis, quæ, ut in creaturas redundans, vocatur gratia capitis. I. — De gratia Unionis (Doctrina communis et certa). 534. Unio hypostatica, ul vidimus, est beneficium omnium maximum, plane singulare el gratuitum ; est gratia superexcellens, quæ omnino secernitur a gratia habituali, per donum creatum concessa, et merito vocatur gratia increala seu substan­ tialis : lit enim per ipsam divinitatem unitam. Quæritur autem num hæc unio hypostatica per seipsam forma­ liter sanctificet ipsam humanitatem, eamque reddat proprie ac formal iter sanctam. a) Alii (1) negant, dicentes unionem personalem certissime sanctificare, at non formaliter, sed radicaliter tantum seu exigitive, quatenus, consequenter ad maximum unionis donum. (1) Durandus, in 3, dist. 12, q. 2, n. 7 ; Alvarez, in 3, q. 7, a. I, disp. 31, η. 1 8 ; Scotus et alii. 498 GRATIA UNIONIS connaturahter debetur humanitati Christi gratia habitualis, qua sola formaliter fit sancta. b) Alii plurimi (1) affirmant. Unio hypostatica, aiunt, formaliler seu act u sanctificat humanitatem Christi, non. quia persona Verbi in humanitate recipitur, ut forma vel quasi forma, illam physice informans [n. 482], sed quia, hæc persona divina, actu terminans et in esse sustentans hanc humanitatem, eo ipso per hanc unionem cum ipsa, causal in ea sanctitatem, seu producit in ea e/Jectus formales sanctitatis, ita ut hæc humanitas vere sit et dici debeat sancta. Illud enim formaliter sanctificat, quod aliquem intime Deo conjungit, quod illum facit Deo gratum, quod ab eo removet possibilitatem peccandi et ei tribuit jus ad æternam hæredilalem. AI qui unio hypostatica hæc omnia, immediate et modo excellen­ tissimo, tribuit humanitati Christi. Ergo. Prob. min. : Unio hypostatica : 1) humanitatem Christi modo specialissimo, nempe substantialiter, conjungit Deo, eam «•levando ad participandum ipsum esse personale Verbi ; 2) eam reddit Deo maxime gratam; nam repugnat eam naturam, quæ est natura Unigeniti Filii, non formaliter placere Deo, cui summe conjungitur ; 3) ipsam possibilitatem peccandi ab ea remouel : actiones enim sunt suppositorum ; atqui in Christo nullum aliud suppositum, præler personam Verbi, quæ est absolute impecca­ bilis ; 4) jus ei confert ad hæredilalem dioinam, ralione personæ ad quam elevatur et quæ est Filius Dei per naturam, habens ideo jus nativum ad Dei hæreditatem. 3, q. 7, a. 13. Ergo unio hypostatica formalitcr confert humanitati Christi sanctitatem quæ in conjunctione cum Deo secundum esse per­ sonale (quoad principium quod) reponitur, et, vi unionis, Christushomo est formaliter et substantialiter sanctus. — A* gratia unionis nec tollit distinctionem naturarum in Christo, nec facit humanam naturam esse divinam per essentiam, nec ei confert illam sanctitatem quarn formaliter præstat gralia sanctificans, (1) Suarezlus, disp. 18, sect. 1, n. 3 ; De Lugo, disp. 16, sect. 1, n. 2 ; Fran­ zelin, th. 41 ; Hurter, η. 352 ; Billuart, diss. 8, a. 1 ; Hugon, p. 422 sq. ; Le mys­ tère de l'incarnation, p. 208 sq. ; Galtler, n. 298 sq. ; Héris, Le Verbe Incarné, t. 2, p. 339-342 ; Salmantlcenses, disp. 12, dub. 1, n. 2, hanc sententiam dicunt « esse adeo communem, ut, Scotistis exceptis, raro reperiatur qui oppositum tueatur. * Cf. Billet, th. 9, th. 16, § 1 ; Pesch, η. 276 sq. ; A. Michel, in Diet hiol., art. Jésus-Christ, col. 1275 sq. GRATIA SANCTIFICANS I ! j I J I I ; I j . ; 499 sanctitatem scilicet qua natura humana recipit in se physicam naturæ divinæ participationem et efficitur principium quo completum actionum su pernaturalium. 535. Doctrina Patrum. — Hanc porro gratiam unionis multis audibus exaltant Patres. Hic homo, ait S. Gregorius Naz., or. 30, n. 21, J. 995, dicitur « Christus propter divinitatem ; ea enim huma­ nitatis unctio est, non operatione, ut in aliis christis (unctis), sed totius unguentis praesentia sanctificans ». — S. J. Damascenus, De fide orlliod. 1. 3, c. 3 : « Ipse (Christus) seipsum unxit, corpus videlicet suum divinitate sua ungendo tanquam Deus, unctus autem ut homo, quandoquidem ipse et hoc et illud est. Unctio porro huma­ nitatis est divinitas ». — S. Cyr. Alex., in Jo. 1. 12, c. 10 : « Existi­ mamus Domini carnem sanctificatam fuisse per Spiritum, Verbo Dei, quod natura sua sanctum est. templum suum ad similitudinem alterius creaturæ in eo perungente ». Adhuc clarius S. Augustinus, in Jo. tr. 108, n. 5, J. 1842 : « In quo [Verbo] et ipse Filius hominis sanctificatus est ab initio creationis suæ, quando Verbum factum est caro : quia una persona facta est Verbum et homo. Tunc ergo sanctificavit se in se, hoc est hominem se in Verbo se ; quia unus Christus Verbum et homo, sanctificans hominem in Verbo ». Cf. De Trin. 1. 15. c. 26, n. 46 ; J. 168o. II. — Adfuit in Christo, jam ab initio, gratia sanctificans cum virtutibus et donis (Theol. certum]. 536. Existentia gratiæ creatæ sanctificantis in Christo est doctrina saltem theologice certa. Hoc autem probato, dicemus postea de mensura hujus gratiæ. A. Adfuit gratia cum virtutibus et donis. — Habitus supernaturales operat ivi, virtutes nempe et dona, consequuntur gratiam habitualem, quemadmodum potentiæ consequuntur naturam. Sufficit igitur adstruere exsistentiam gratiæ (1). 1° Constat ex doctrina Ecclesiæ. —Ecclesia : a) in Constant.II, cn. 12. D. 224, damnat Theodorum Mopsueslenum. qui impie dicit Christum « a passionibus animæ et desideriis carnis moles­ ti) Non fuerunt tamen in Christo fides et spes quæ componi non possunt cum visione et fruitione beata, sed nec fuit in eo poenitentia stricte dicta, dolor scilicet de peccatis propriis. Hinc S. Gong. Inquis. (15 jul. 1893) prohibuit titulum : « Cor Jesu pœnitens, Cor Jesu pcenitens pro nobis. Jesu pœnitens. Jesu pœnitens pro nobis ». A. S. S., t. XXVI, p. 319. Ceterum nihil imperfec­ tionis adfuit in Christo. Ergo ab illo excluditur etiam : 1) continentia interior, quæ ordinatur ad refrænandos motus concupiscentiæ inordinatos ; 2) donum timoris, in quantum dicit timorem servilem aut timorem culpæ. non autem in quantum est timor filialis et reverentinlis erga Patrem. Cf. A. Michel, in Dut. théol., art. Jésus-Christ, col. 1285 sq. GRATIA SANCTI I- 1CANS 500 J » Lias patientem et a deterioribus paulatirn recedentem » ; b) in Synodo Romana, a. 382, D. 83, loquitur « de Spiritu septiformi, qui in Christo requiescit », et contra Abælardum, D. 398, speciatim declarat « quod in Christo fuerit spiritus timoris Domini ». utique revcrentialis et filialis, ut ait S. Thomas, 3, q. 7, a. fi. 2° Probalur Scriptura. — a) Jo. i, 14, 16 : « Et Verbum caro factum est ... plenum gratiæ... et de plenitudine ejus nos omnes accepimus. » Christus igitur est plenus ipsiusmet gratiæ quam ab ipso accepimus, scilicet gratiæ sanctificantis creatæ. Cf. Col. i, 18-19, n, 9 sq. ; Pral, La théol. de S. Paul, t. 1. ed. 15, p. 35? sq. b) Is. xi, 2, 3 : « Requiesce! super eum spirit us Domini : spiri­ tus sapientiæ et intellectus, spiritus consilii et fortitudinis, spiritus scicntiæ et pietatis, et replebit eum spiritus timoris Domini. » Hæc verba probant directe existentiam donorum Spiritus Sancti in anima Christi, el indirecte existentiam ipsius gratiæ creatæ, a qua procedunt dona. I 3° Probalur ex Patribus. — Patres, efferendo plenitudinem gratiæ in Christo, saltern implicite existentiam gratiæ habitualis vindicant. Ila S. J. Chrysostomus : « Omnis enim gratia effusa est in illud templum (Christum) ; non dat enim illi Spiritum in mensura : nos enim dc plenitudine ejus accepimus. Illud autem templum integram et universam accepit gratiam. Illic quidem est integra gratia, in hominibus autem parum quid, et stilla ex illa gratia. » — « Christus, ait S. Cyr. Alex., sanctificat ipse, cum si* sanctus secundum naturam, in quantum Deus, sanctificatur vero nobiscum quoad humanitatem. » — « Non solum, inquit S. Augustinus, Spiritum Sanctum dedit ut Deus, sed etiam accepit ut homo; et propterea dictus est plenus gratia, quia unxit eum Deus... dono gratiæ. quod visibili significatur unguento quo baptizatos ungit Ecclesia. » — S. Bernardus : « Quidquid... Virgo genuit, sanctum procul dubio ac singulariter sanctum fuit, et per Spirilus sanctificationem [en gratia creata] et per Verbi assumptionem [en gratia increata seu unionis] (1). 4° Probalur ratione. — a) Ex unione hypostatica : Humanitas Christi, prout unita Verbo Dei et Verbi propria, debet esse deiformis. Atqui, licet per unionem hypostaticam jam sit sanc­ ti) S. J. Chrysost., in ps. U, 2 ; S. Cyrlll. Alex., De S. Trin. dial. G ; S. Aug., De Trin. 1. 15, c. 25, n. 46 ; J. 1208, 2088, 1680 ; S. Bernardus, hom. 4 super Missus est. n. 5. Cf. J.. Tnd. theol. n. 394. 11 GRATIA SANCTIFICANS 501 lificata sumrnamque habeat dignitatem moralem, non est per suam essentiam divina, quia remanet immutata quantum ad esse essentiæ. Ergo debet fieri divina per participationem seu per gratiam sanctificantem (J). b) Ex filiatione dioina : Hic homo. Christus, esi filius Dei per naturam. Ergo ipsi debetur divina hæreditas seu visio Dei et fruitio (2). Atqui, quamvis ipsi jam debeatur, secundum naturam divinam, hæreditas æterna, quæ est beatitudo increaca, ad beatitudinem quæ est per actum fruitionis creatum, secundum naturam humanam, ordinari nequit nisi elevetur per gratiam habitualem, quæ est radix et semen gloriæ. Ergo. c) Ex muneribus Christi : Verbum caro factum est ut opera­ retur salutem mundi. Atqui id connaluraliler operari nequit nisi sit in ipso principium permanens et habituale, qui eliciat actus supernaturales et meritorios, cum intrinseca proportione inter opus et praemium, gratia nempe sanctificans cum virtutibus et donis. Ergo. [3 sent., d. 13, q. 1, a. Ij. His de rausis . a) Gralia habitualis in Christo sequitur gratiam unionis, non ordine quidem temporis, sed ordine naturæ, nam : I I causatur ex præsentia divinitatis, quai fit per gratiam unionis ; 2) datur ut Christus eliciat actus supernaturales ; supponit ideo jam hypostasim operantem ac proinde ipsam gratiam unionis. — b) Gralia habitualis dicitur consequi gratiam unionis, « sicut quædam proprietas naturalis », quia, licet non physice dimanet ab unione, ab ea tamen exigitur necessitate morali : maxime enim congruit ut natura Deo ita conjuncta, statim a principio unionis, deiformitatem accipiat, qua connaturaliter elicere valeat actus supernaturales (3, q. 7, a. 13, 0, et ad 2). 537. B. In Christo gratia fuit plena ab initio. — 1° Plena. — Habet Christus plenitudinem gratiæ absolutam ,ad summum scilicet gradum qui, in praesenti ordine (3) seu de potentia Dei ordinata, dari potest ; non autem plenitudinem tantum relati­ vam, ut quidam sancti, v. g. B. Virgo [Luc. i, 20], S. Stephaniis (1) 3, q. 7, a. 1 ; a. 13 ; Héris, Le mystère du Christ, c. 3, p. 80 sq. (2) Rom. vin, 17 ; I Jo. ni, 2 ; 3, q. 7, a. 1, ad 2. (3) Nain de potentia Dei absoluta non repugnat gradus major et perfectior virtus enim divina, utpote infinita, absolute potest (intensive) facere aliquid majus et melius quam sit habitualis gratia Christi, licet non possit illam ordinare ad aliquid perfectius quam sit unio per«ona1i« ad Filium Dei. 3. q. 7. a 12. ad 2 502 GBATIA SANCTIFICANS [Act. vi, 8], S. Barnabas [Act. xi, 24], qui habebant omnem gratiam, quam exigebat illorum status et conditio [3, q. 7, a. 10). Halio est unio hypostatica : Etenim quanto aliquis propin­ quior esi Deo, tanto abundantius participat de donis ejus et bonitate. Atqui nulla unio major esse potesi cum Deo quam unio hypostatica. Hinc Scriptura :·« Verbum... plenum gratiæ n [3, q. 7, a. 9]. \ Hæc tamen gratia non est infinita in ratione entis, nam reci­ pitur in humanitate finita sicut, in subjecto, sed in ratione graliæ, quatenus se extendit ad omnes graliæ operationes et effectus (extensive) et est in summo gradu possibili in ordine prasenli (intensive). Ratio plenitudinis extensive est « quia conferebatur ei (Christo) gratia tanquam cuidam universali principio in genere habentium gratiam. Virtus autem primi principii alicujus generis universaliter se extendit ad omnes· effectus illius generis» [3, q. 7, a. 9 ; a. II]. Ergo. 9M Gratia habitualis Christi dicitur etiam infinita in esse moris : dignitas enim proprietatum (actionum, gratiæ, etc.) pensatur ex dignitate personæ, quæ in Christo est infinita. — In comm, in Joan. I, 16. Icct. 10, n. 1, S. Thomas docet gratiam dari : a) in plenitudine su/iicientiæ, in justis qui possunt ad salutem pervenire ; b) in plenitudine redundantia, 1) in B. Virgine, quæ vere mediatrix est universalis in acquisitione et in distributione gratiarum ; 2) præcipuc in Christo, qui est omnium caput ; c) in plenitudine efficientia et excellentia, in Christo tantum, siquidem Christ us solus potest direct e conferre gratiam sive per se sive per signa sensibilia (sacramenta) a se instituta. 2° Ab initio. — a) Gratia sanctificans stalim consequit ur unio­ nem hypostaticam a qua exigitur. Ergo plena est ab initio, nec augeri potest (a. 12). — b) Ab initio Christus est comprehensorac proinde in statu ter II ini, cui repugnat verus progressus in linea graliæ. Verba itaque Luc. π, 52 : « Jesus proficiebat... gratia » intelligcnda sunt de manifestatione graliæ quam incre­ mento ætalis Christus voluit proportional a m ; item missio visibilis Spiritus Sancti ad Jesum (Jo. i, 32-33) iit ad solam manifestationem plenitudinis gratiæ in ipso præsentis ab initio. De gratiis actualibus et de gratiis gratis datis in Christo. 538. 1° De gratiis actualibus. — Anima Christi, licet unita Verbo, essentialem conditionem creaturæ retinebat, ac proinde in actum t GRATIA CAPITIS 503 r transire nequibat nisi sub Dei motione. Quare Thomistæ communifer docent fuisse in Christo gratias actuales turn sufficientes tum efficaces. Hæ autem gratiæ : 1) ex unione hypostatica connaturaliter derivabant in Christum, motu continuo et indeficiente ; 2) nec effectu unquam carebant, quia Christus, etsi liber, gratiæ semper et infallibiliter consentiebat. Alii tamen theologi (1), considerantes Christum esse similem comprehensoribus potius quam viatoribus, putant animam Christi ad agendum supernaturaliter motam fuisse non per gratias actuales proprie dictas sed per communicationes supernaturales e donis Spiritus Sancti immediate fluentes et ita Christum vere a Spirilu Sancio regi et duci in omnibus suis operationibus. 2° De graliis gralis datis — Christus habuit etiam, quia primus et principalis doctor fidei, gratias gralis datas (I Cor. xn, 8-11;, quæ ordinantur ad fidei et spiritualis doctrinae manifestationem. A cete­ ris autem in eo distinguitur Christus quod illas gratias habuerit : 1) omnes, dum alii generation unam vel alteram tantum possident ; 2) eininenliori modo, videlicet non ad mensuram, sed in omni plenitudine; non transitorie, sed modo permanenti et inamissibili. propter unionem hypostaticam. [O. 7, a. 7 et 8.j Aliæ enim hujusmodi gratiæ continentur in perfectione scientiae beatæ et infusae, ut prophetia, discretio spirituum, sermo sapientiae et scientiae ; aliæ, ut gratia sanitatum et operatio virtutum perti­ nent ad animam quatenus, prout instrumentum conjunctum Verbi, ab eo, ut a causa principali, continuum habet influxum ad opera supernaturalia. — Id ceteroquin constat ex variis Evangelii locis ubi manifestantur in Christo : donum prophetiae [Mt. xx, 16 ; xxvi, 21 sq.] ; potestas miraculorum (multis in locis) ; discretio spirituum [Jo. n, 25] ; sermo sapientiae;[Luc. n, 47], etc. HI. — A Christo, capite hominum et angelorum, diffunditur in omnes gratia habitualis (Doclrina catholica). 539. A. Constat : a) Ex Trident ino, s. 6, cp. 16, D. 809 : « Ille ipse Christus Jesus, tanquam caput in membra, et tanquam vitis in palmites, in ipsos justificatos jugiter influit. — b) Ex funda­ mentali doc trina S. Pauli, qui commemorat : 1) decretum divinum quo Christus Capul constituitur [Eph. i, 9-10] ; 2) exsecutionem ipsius decreti [Eph. i, 22 ; Coi. i, 18] ; 3) accuratam Corporis mystici descriptionem [Rom. xn, 4-5 ; I Cor. xn, 12-30 ; Eph. iv, 15-16 ; Coi. n, 19]. — c) Idem eruitur, ex parabola vineæ mysticæ, vitam instillantis in suos palmites [Jo. xv, 1-7]. B. Argumentum ex ratione. — Idem est actus quo aliquis est actu et quo agit : nam unumquodque agit in quantum est ens (1) Cf. Billot, De Verbo Incarnato, th. 16. 504 GRATIA CAPITIS actu, ct per id agit in alios per quod est eminentius illis in actu. Ergo unusquisque constituitur potens agere in alios per ipsam actus eminentiam, qua constituitur in seipso perfectus. Ergo rursus eadem omnino gratia, qua in se plene perficitur anima Christi, eadem vitam supernal.uralem influit in ceteros omnes quorum Christus est caput (1). Hæc porro gratia, prout a Christo capite descendens et alios sanctificans, vocatur gralia capitis. Jamvero, per analogiam ad corpus naturale, Christus caput dicitur et est, secundum diversos gradus, illorum omnium qui cum ipso unum faciunt corpus mysticum. a) Esi caput hominum et angelorum. — 1) Hominum, juxta illud Eph. IV. 15, 16 : « Crescamus in illo per omnia, qui est caput, Christus, ex quo totum corpus compactum ct connexum per omnem juncturam subministrationis, secundum operatio­ nem. in mensuram uniuscujusque membri, augmentum corporis facit in ædificationem sui in charitato. » — 2) Angelorum, nam Christus dicitur Coi. n, 10 : « caput omnis principatus et potes­ tatis », Eph. i. 22-23 : « caput supra omnem Ecclesiam. Cf. Eph. i, 20 so., A ' Col. i, 18. b) Esi caput diversimode. — 1° Est caput in actu, omnium hominum qui ipsi conjunguntur vel immutabiliter, ut beati in patria, vel mobiliter, ut viatores, qui rursus uniuntur aut perfecte per charitatem aut imperfecte tantum per fidem ; est caput in potentia infidelium omnium, qui possunt ad fidem adduci ; non autem damnatorum, qui nullum ab ipso accipiunt influxum. [3, q. 8, a. 3.] 2° Perfectius est caput hominum quam angelorum : a) quia cum hominibus communicat in natura speciei, cum angelis autem in solo genere intellectuali ; b) quia in homines infundit totam gratiam et gloriam tam animæ quam corporis, in angelos autem probabilius influit tantum beatitudinem accidentalem, eos scilicet tanquam ministros, illuminando de mysteriis gratiæ, quorum cognitio auget eorum felicitatem accidentalem [In 3, d. 13, q. 2, a. 2, q. 1 ; De Ver., q. 29, a. 4, ad 5, a. 7, ad 5]. 9 (1) 3, q. 8, a. i. Cf. tract, de Ecclesia, n. 507 sq. ; Calechismus R. p. 1, a. 9. n. 7-9. IM M (J M I AS Λ PECCAT*J ;>ü5 § II. — De impeccabil.it ate Christi Doctrina catholica. 540. a) Ad fidem pertinet Christum-hominem fuisse iminunem : 1) ab omni peccalo, ut constat ex Conc. Flor., JD. 711 : « Qui sine peccato conceptus, naius et mortuus » et ex Conc. Ephesino, en. 10, D. 122 : « Qui peccatum omnino nescivit. » — 2) A prava concupiscentia, ut declarat Consi. II, cn. 12, D. 224 : « Si quis defendit impium Theodorum Mopsuestenum, qui dixit alium esse Deum Verbum, et alium Christum a passionibus animæ et desideriis carnis molestias patientem, a. s. ». b) Sententia est communis saltem et cerla, contra Guntherum (1), Christum-hominem ne potuisse quidem peccare. Asserlio : Christus fuit immunis ab omni peccato tum actuali tum originali, necnon a concupiscentia sive actuali sive habi­ tuali ; quinimo fuit absolute impeccabilis et liber ab omni imper­ fectione. I. — Immunis ab omni peccato [De fide]. 541. a) A peccalo actuali. — 1) Id docet Fides, uti jam diximus. Ait Tolet. xi, D. 286 : « In qua suscepti hominis forma, juxta evangelicam veritatem, sine peccato conceptus, sine peccato natus, sine peccato mortuus creditur, qui solus pro nobis pecca­ tum est factus, id est, sacrificium pro peccatis nostris. » 2) Id aperi e docet Scriptura : II Cor. v, 21 : « Eum qui non noverat peccatum, pro nobis peccatum (hosliam pro peccato) fecit. » — Heb. iv, 15 : « Habemus pontificem... tentatum... per omnia pro similitudine absque peccalo. » — Heb. vn, 26 : « Talis enim decebat, ut nobis esset pontifex, sanctus, innocens, impollu­ tus, segregatus a peccatoribus. » — I Pel... ii, 22 : « Qui peccatum non jecit, nec inventus est dolus in ore ejus. » — l Jo. m, 5 : «Et peccatum in eo non est ». Cf. Jo. i, 29, Rom. vm, 3. Alibi idem indirecte demonstratur : Jo. xiv, 30 : « Venit princeps hujus mundi et in me non habet quidquam. » Atqui multum haberet, si peccatum inveniret in Christo. Sed Christus (1) Vorschule zur speculative». Théologie des positive» Chrislenlhunis, II, p. 441 sq. ; Farrar, The life ot Christ, c. 9. 506 IMMUNITAS A PECCATO semper « quæ placita sunt ei (Patri) » facit ; hinc dicere potest : « Quis ex vobis arguet me de peccato ? » [Jo. vm, ‘29, 46.] b) A peccato originali. — Ab eo exemptus est Christus sua miraculosa conceptione. Ii enim tantum peccatum originale contrahunt qui naturaliter ex Adamo generantur. Atqui Christus miraculose conceptus est virtute Spiritus Sancti [Luc. i, 35], Ergo exemptus est ab originali, quod ceteroquin repugnat ejus ab initio plenitudini gratiæ, veritatis et beatitudinis. — Insuper si peccatum exstitisset in Christo, dictum fuisset de supposito, quod repugnat absolute. Addit S. Thomas, 3, q. 15, a. 1 : « Christus suscepit defectus nostros, ut pro nobis satisfaceret, et ut veritatem naturæ humanæ comprobaret, et ut nobis fieret exemplum virtutis. [Atqui] : 1) peccatum nihil operatur ad satisfactionem, quinimo virtutem satisfactionis impedit ; 2) ex peccato non demonstratur veritas naturæ humanae, quia peccatum non pertinet ad humanam naturam ; 3) peccatum contrariatur virtuti. » Ergo Christus nullatenus potuit suscipere defectum peccati. Patres omnimodam Christi immunitatem a peccato prædicant. — S. Athanasius : « Et res mira sane quod Deus homo factus sit et absque peccato. » — S. Cyr. Alex. : « Stolidi ac dementes prorsus sunt, qui ipsum Christum, nescio quo pacto, peccare potuisse affirmant. » — S. Hilarius : « Homo Christus Jesus et in veritate nativitatis est, dum homo est, et non est in peccati proprietate, dum Christus est. » — S. Augustinus : In Christi « non tantum divinitate, sed nec in anima nec in carne ullum potuit esse pecca­ tum. » — S. Fulgentius : « Christi humanitas sine peccato permansit, quia eam in unitate personæ divinitas accepit, quæ naturaliter peccare non potest (1). » II. — Absolute impeccabilis {Theol. 542. a) Ex definitione concilii Const. damnat Theodorum Mopsueslenum passionibus animæ ct desideriis carnis deterioribus paulatim recedentem et certum) (2). If D. 224. — Conchium asserentem « Christum molestias patientem et a sic ex profectu operum (1) S. Athan., Cont. Apotlin. 1. 1, n. 17 ; S. Cyr. Alex., Jrfp. Anthropomorphitas, 23 ; S. Hilar., De Trin. 1. 10, n. 25 (Pesch, n. 305) ; S. Aug., De pecc. mer. et rem. 1 2. c. H, n. 16. Journel, 798 ; 2141 : 1721 ; — S. Fulgent., Jd Trasim. 1. 3, c. 29, Pesch, n. 305. (2) Richard, in Dici, théol. art Impeccabilité. IMMUNITAS Λ PECCATO 507 melioratum... et posl resurrectionem immutabilem cogitatio­ nibus et impeccabilem, omnino facium. fuisse. » Ergo Christus non factus est impeccabilis tantum posl resur­ rectionem ; Traditio autem catholica hanc impcccabilitatcm vindicat a primo momento Incarnationis. b) Ex Palribus. — Quemadmodum ferrum in igne positum frigus suscipere nequit, ita, ait Oiigenes (1), « illa anima quæ... semper in Verbo...,semper in Deo posita est,... nec convertibilis aut mutabilis dici potest, quæ inconvertibilitatem ex Dei Verbi unitate indesinenter ignita possedit. » Jam audivimus S. Cyrillum Alex. [n. 541] stolidos ac dementes declarare eos omnes qui Christum peccare potuisse affirmant ; et S. Athanasius (2) proclamat Christum omnino incapacem « rerum quæ in nobis ex vetustate (ex pec cato) adhuc gerebantur ». Eodem modo loquuntur plerique Patres, quorum testimonia legere est apud Salmanticenses, disp. 25, dub. 2, n. 9 sq. — Unde sic, n. 12 : « Patres constanter et unanimiter negant quod Chris­ tus potuerit peccare, et eadem constantia atque uniformitate prædicant quod Christus fuerit impeccabilis sive incapax pec­ candi. Ergo, juxta communem SS. Patrum sententiam, in Christo Domino non fuit potentia peccandi ». c) Ex ralione. — Vi unionis hypostaticæ, Verbum sua facit omnia quæ peraguntur a natura assumpta, nam acliones sunt suppositorum. Atqui metaphysice repugnat et fidei contradicit Verbum suam posse facere realem potentiam peccandi. Ergo Christus nequaquam peccare potuit. Triplici vero de causa Christus fuit impeccabilis : 1) propter ipsam unionem lujposlaficam quæ est ratio fundamentalis (3) ’ 2) propter gruliæ plenitudinem, ralione cujus voluntas humana Christi semper ac plenissime manebat sub regimine Verbi eique plane conformis ; 3) propter visionem bealam, qua impeccabiles fiunt beati et indefectibiliter Deo adhærent : beati enim videntes (1 ) De principiis, 1. 2, c. 6, n. 5, J. 461. — (2) Cont. Apoilin. 1. 1, n. 17, J. 798. (3) Unde S. Thomas : « non poterat peccatum attingere ad ejus animam, sicut nec Deus potest peccare. » In 3, dist. 12, q. 2, a. 1, 0 et ad 1 ; a. 2, etc. Id docent Patres et plerique theologi contra Scotum et paucos alios, qui con­ tendunt impeccabilitatem Christi oriri, non quidem ex unione hypostatica, sed tantum ex visione beata aut potius ex Providentia extrinseca, qua Deus tuetur eos omnes qui visione beatifica fruuntur. Cf. Pesch, n. 302 sq. ; Hugon, Le mystère de ΓIncarnation, p. 293 ; A. Michel, in Dici, thêol. art. Jésus-Christ, col. 1290 sq. ; Richard, ibid. art. Impeccabilité. col. 1278 sq. 508 IMMUNITAS A PECCATU semper quidem et actualiter, intuitive et immediate in sc, Deum, Summum Bonum, non possunt etiam, non semper et actualiter, Illum amare ; ideo ab amanda divina Bonitate non ' possunt unquam deficere. III. — Immunis ab omni concupiscentia [3, q. 15, a. 2j. De notione concupiscentiæ et de fomite peccati, cf. n. 385. 543. a) A concupiscentiae motibus inordinatis (De fide}. — 1) Id damnatum est in Cone. Const. II (n. 542). 2) Ceterum, juxta Trideniinum, s. 5, c. 5, D. 792, coacupiscentia est sequela peccati originalis. 3) Hi motus inordinati, licet non sint in se peccatum, important tamen quamdam imperfectionem, quæ repugnat unioni hypostaticæ ac plenitudini gratiæ Christi. b) Ab ipso fomite concupiscentiae [Saltem theol. certum]. — 1) Etenim quo perfectius gratia el virtutes exsistunt in anima, eo plenius appetitivum sensitivum rationi subjiciunt. Ergo quanto virtus in aliquo fuerit perfectior, tanto magis in eo debili­ tatur vis fomitis. Atqui in Christo fuit virtus secundum perfec­ tissimum gradum. Ergo in ipso fomes peccati non fuit. 2) Verbum, ut mox dicemus, assumpsit humanos defectus ordinabiles ad satisfaciendum pro peccatis. Atqui fomes peccati, nedum fueril ad hunc finem ordinabilis, inclinat potius in oppo­ situm. Ergo. — Consequenter tentari potuit Christus [Lue. iv, 1-13 ; Heb. iv, 15], sed per suggestionem externam tantum, juxta illud S. Gregorii IVI. (1) : « Nihil contradictionis in semetipso . tolerabat. Tentari ergo per suggestionem potuit, sed ejus men­ tem peccati delectatio non momordit ; atque ideo omnis diabolica illa tentatio foris, non intus fuit. » 3) Imo, fomes peccati nec de potentia Dei absoluta adesse potuit in Christo (Saltem probabilius) (2). — Fomes enim peccati, quia est inclinalio expedii a et proxima appetitus ad bonum sensibile conlra et præler rationem, in eo tantum suppo­ sito inveniri potest in quo est potentia peccandi. Atqui implicat esse in Christo potentiam peccandi. Ergo implicat esse in Christo fomitem concupiscentiæ. (1) In Evang.X. 1, hom. 16, n. 1, J. 2330. Cf. S. Fulgent., ep. 18, c. 4, n. 9 ; J. 2247. (2) Salmanticenses, disp. 25, dub. 4, n. 55 ; Bllluart, diss 15, a. 3 ; Hugon, p. 566 sq. et pleri que theologi contra Vasquez et Lugo. LIBERTAS CHRISTI 509 IV. — Liber ab omni imperfectione (1). 544. a) Probatur Scriptura. — Christus in omnibus prosecutus est beneplacitum Patris, juxta illud Jo. vni, 29 : « Quæ placita sunt ei, facio semper », nec aliud unquam in mente habuit quam exsequi Dei voluntatem : Jo. vi, 38 : « Descendi de cœlo, non ut faciam voluntatem meam, sed voluntatem ejus qui misit me. » Ergo nulla fuit in Christo imperfectio moralis. Cf. Jo. iv, 24 ; xvii, 4. b) Probatur ralione.. Imperfect io, si quæ exsisteret in Christo, tcjunderelui in Verbum Atqui repugnat Verbum continere <-l suum facere aliquid moraliter imperfectum. Ergo. 545. Scholion : De perfectione corporis Christi. — Tenemus cum plerisque Patribus (2) el theologis (3) corpus Christi fuisse absque ulla deformitate, sed eum ea pulchritudine quae « competebat ad statum et reverentiam suæ conditionis (4). » Ratio [3, q. 46, a. 6] hæc est : Deformitas non sequitur per se naturam humanam, sed causatur per accidens ex defectu virtutis formai ivæ. Atqui corpus Christi fuit immediate « formatum mira­ culose operatione Spiritus Sancti ». Ergo non solum non potuit esse deforme, sed debuit habere perfectionem tanto auctore dignam. — Insuper corpus Christi debuit esse dignum supposito Verbi, cui hypostatice uniendum erat. Nec obstant verba Isaiæ, lui, 2 : « Non est species ei neque decor. Nam ex contextu apparet prophetam loqui de Christo patiente et vulneribus deformato (5). § 111. — De libertate Christi De notione libertatis, cf. supra n. 347. Status quæstionis. • · · · 546. 1° Errores. - a) Erronea imo lueres i proxima est sententia Jansenislarum, qui contendunt. Christum, non coacte quidem I sed necessario mortem subiisse. —■ b) Erronea etiam est opinio (1) Hugueny, in Diet, théol. avï. Imperfection ; Richard, in Revue Thomiste. 1928, p. 1-26 ; Garrigou-Lagrange, ibid, juillet-sept. 1928, p. 388-411. (2) Cf. Salmantic., disp. 24, dub. 1, n. 14. (3) Cf. Suarez, disp. 32, sect. 3, n. 3 sq. ; Janssens, t. 4, p. 505-520 ; Hugon, p. 556 sq. — (4) S. Thomas, in Ps. 44. (5) Immerito igitur Clem. Alex., in 3 Pscda°. c. 1, et in 3 Strom. c. 17, Ter­ tullianus, De carne Christi, c. 9. Origenes, Cont. Celsum. c 6. n 75. his Is. verbis nituntur ut abjiciant speciosam corporis Christi formam. i 3 ( 510 LIBERTAS CHRISTI Günther, Guntherianorum et aliorum, ut Klee, Knillel, Schell, qui. ad servandam in Christo libertatem, negant Illuni habuisse visionem beatam. — c) Temeraria videtur doctrina quorumdam catholicorum [infra, n. 560], qui, ut explicent existentiam passio­ num in Christo et mortem, putant visionem cju- beatam, tem­ pore passionis, cessasse aut saltem effectu tunc caruisse. Cf. Mi­ chel, art. Jésus-Christ, col. 1299. 2° Doctrina catholica. — a) De fide est ex Consi. Ill, D. 29(\ in Christo fuisse omnes proprietates naturæ huinanæ. Atqui de fide est, ex Tridenlino, s. 6, cp. 1 ct 5, c. 5 et 6, D. 793, 797, 815, 816, libertatem a necessitate esse unam ex his proprietatibus. Ergo de fide est Christum fuisse vere liberum. b) De fide est Christum « sua sanctissima passione in ligno crucis nobis justificationem meruisse et pro nobis Deo Pain satisfecisse » (1). Sed de fide est etiam ad merendum et demeren­ dum requiri in homine libertatem a necessitate et non sufficere libertatem a coactione (2). Ergo de fide est Christum fuisse vere liberum quoad passionem et mortem suam. Asserlio : Voluntas humana Christi fuit libera, saltem in plu­ rimis [De fide]. 547. Ex prædictis de Christo comprehensore sequitur non fuisse in Christo libertatem conlrarietat is, potestatem scilicet eligendi inter bonum et malum morale ; nihilominus Christus fuit vere liber, nam hæc potestas, quamvis sit quoddam signum libertatis, ad defectum libertatis non ad perfectionem pertinet. Fuisse in Christo libertatem contradictionis (potestatem eligendi inter agere et non agere), et libertatem specificationis (potestatem eligendi inter hoc vel illud agere), constat certo ex doctrina Ecclesiae, n. 546 ; constat etiam : a) Ex Scriptura : 1) In genere. — Jo. vu, 1 : « Ambulabat Jesus m Galilæam ; non enim volebat in Judæam ambulare. » — Ml. xxvii, 34 : « (aim gustasset, noluit bibere. » — Mt. vm, 3 : « Volo, mundare ». Cf. Me. in, 13 ; Lc. vi, 13. 2) Propt créa opera ejus sunt laude ct mercede digna. — Jo. xvn. 4-5 : « Opus consummavi quod dedisti mihi ut faciam Et nunc clarifica me. tu Pater. » — Philip, n, 8-9 : « Factus (1) Trid. cp. 7 ; cf. cp. 3, cn. 10 et 32. D. 799, 795, 820, 842. (2) 3 prop. Jans, damnata ut hæretica, Denz. I 094. r LIBERTAS CHRISTI 511 obedicns usque ad mortem... Propter quod et Deus exallavit ilium.» 3) Etiam in subeunda morte fuit, liber : Jo. x, 17, 18 : « Ego pono animam meam ut iterum sumam earn. Nemo tollit eam a me, sed ego pono eam a meipso et potestatem habeo ponendi eam et potestatem habeo iterum sumendi eam, hoc mandatum accepi a Patre meo. » Quare libere « dedit semetipsum pro peccatis nostris — pro nobis » et « tradidit semetipsum pro no­ bis » (1). b) Ex Patribus. — Patres unanimiter docent libertatem Christi, etiam in passione. Ita S. J. Chrysostomus : « Licebat ipsi non perpeti probra, licebat non ea pati, quæ passus est, si quod sua intererat, spectare vellet. » — S. Hieronymus : « Non necessitate crucem sed voluntate sustinuit .» Christus enim, ait S. Ambrosius. « potestatis suæ esse significat ponere animam et liberæ volun­ tatis ». Hinc S. Augustinus : « Quis ita dormit quando voluerit, sicut Jesus mortuus est, quando voluit ? Quis ita vestem deponit, quando voluerit, sicut Jesus mortuus est, quando voluit ? Quis ita, quando voluerit, abit, sicut, cum voluit, obiit (2) » ? c) Ex ratione. — Voluntas humana Christi, per regimen divi­ nitatis i nj alii bit iter ad bonum inclinabatur ; imo per visionem beatam physice erat determinata ad amorem divini boni, ac proinde physice incapax ponendi quemlibet actum huic amori repugnantem. — Attamen vere liber remanebat Christus, quan­ doquidem ad hoc vel illud bonum non erat determinatus. — Ceterum assumpsit Christus inlegram naturam humanam. Atqui libertas perlinet ad integritatem naturæ hurnanæ. Ergo. 548. Dixi : saltem in plurimis. — Valde enim difficile est conciliare libertatem Christi cum rebus præceptis ac præcipue cum præcepto moriendi (3). Etenim, ait Rilluart, diss. 18, a. 4. « vel potuit a præ(1) Gal. i, 14 ; Tit. u, 13 ; Eph. v, 2, 25 ; Gal. n. 20 ; cf. Is. 53, 7 sq. (2) S. J. Chrysost., in Rom. hom. 15. n. 3 ; S. Hier., in Is. 53. 7 ; S. Ambros., in Joan. x. 1 7, I 8 ; S. Aug., in Joan. (rad. 11 9, η. 6. Apud Pesch, η. 315. Cl. De la Taille, Mysterium fidei, elucidatio 8, p. 93 sq. (3) Hæc porro difficultas provenit non tam ex ipsa impeccabihlaie. quam diximus intrinsecam ex unione hypostatica, quam ex visione beata qua fruebatur Christus. Voluntas enim beata, quæ semper est in actu irrevocabili amandi Deum, nec.essitatur ad volendum et amandum quodlibet bonum, cum Summo Bono necessario connexum ; atqui, si Christus strictum habuit a Patre manda­ tum moriendi, mors ejus erat, ut videtur, bonum, ex voluntate Dei, necessario connexum cum Summo Bono ; ergo ad eam subeundam necessitabatur Chris­ tus I 512 UBEKTAS C111USTI cepto abstinere vel non potuit. Si potuit, ergu potuit peccare ; si vero non potuit, ergo in rebus praeceptis non fuit liber, adeoque non meruit, maximo in morte subeunda, cujus mandatum habebat a Patre ». Atqui, juxta Scripturam : 1) Christus vere fuit liber in moriendo [Jo. x, 17, 18] ; 2) mandatum moriendi a Patre accepit [Jo. x, 18 ; xiv, 31] et tamen mors ejus fuit vere meritoria et satisfactoria [Rom. v, 19 ; Philip, ii, 8 ; 1 Pet. n, 21], etc. Hac de re varia prodierunt systemata (1). 549. Primum systema. -- Christus non fuit liber in rebus praeceptis, nam sive res fuerint ordinis naturalis sive ordinis positivi, physice impossibile est comprehcnsorem aliquid velle posse quod ordinari non valeat ad quodcumque objectum prae­ cepto impositum. Hinc : Deus absoluta voluntate voluit (2) mortem Christi in cruce, quin tamen voluerit obligare Christum ad hanc immolationem ; sed, secluso præcepto, quo necessitatus fuisset Christus, in sua præscientia Deus disposuit ac decrevit ordinem illum in quo cognovit et Judæos, ex propria malitia, occisuros Christum, el, Christum, per confor mita ten i ad divinum beneplacitum, sed omnino libere, crucem amplexurum. Sic, ut videtur, salvantur libertas et meritum Christi in morte ; sic etiam satis explicatur quomodo Christus fuerit obediens usque ad mortem (3), nam vere obediens dicitur quicumque in agendo plane se conformat ad volunt atem superioris sive praeci­ pientis sive non (4). — Sed : 1) exclusio veri praecepti divini non ita facile componitur cum repetitis Novi T. testimoniis, in quibus vox « mandatum » semper in sensu praecepti rigorosi sumitur, v. g. Mt. v, 19 ; xv, 3, 6 ; xix. 17 ; xxn, 36, 38, 40 ; Mc. vu. 8 ; ΧΠ. 29, 30, 31 ; Lc. i, 6 ; xvm. 20 ; Rom. vu, 12 ; (1) Pesch, enumerat 19 systemata, prop. 26, n. 318. Cf. A. Michel, in Diet, théol. art. Jésus-Christ, col. 1297 sq. (2) Jo. xiv, 31; Lc. xxn, 42; Heb. x, 5, 7. — (3) Rom. v, 19; Philip, n, 8. (4) lia Billot, th. 29 et 30 ; ita, ni fallor, A. d’Alès, p. 376-378 ; Wirceburg., n. 412 sq. ; Scheeben, Dogmatik. t. 3, n. 1016-1019 ; Stentrup, Christologia, th. 76 ; Muncunill,d. 13, a. 4, n. 714 sq. ; Lercher, th. 18, n. 222 sq. — Huc fere reducitur opinio Petavli {De Incarn. 1. 2. c. 8, n. 6 sq.) et aliorum, ul Franzelin, th. 44, qui tamen falso, ut videtur, negat voluntatem Dei fuisse absolutam ante acceptationem Christi ; M. De la Taille, qui contendit Christum habuisse veram obligationem moriendi (necessitatem scilicet moralem, non autem necessi­ tatem psychologicam, quæ adimat electionem) ; hanc autem obligationem, neque ex natura rei neque ex mandato paterno ortam. Christum contraxisse sese offerendo Patri ad mortem pro nobis in ultima cœnn (elucid. 7 et 8. p. 89, 99).— l undamentum scripturistieum <*t patii>ti< um legas ap. Fianzelin, /. <·. p '»45 sq., De la Taille, p. 95. ]■ LIBERTAS CHRISTI 513 xiii, 9 ; 1 Cor. vu, 19 ; xiv, 37 ; Eph. vi, 2 (Excipias Mt. xix, 7, 8, ubi ex contextu alius sensus imponitur, maxime apud S. Joannem : xii, 49, 5 > ; xm, 34 ; xiv, 15, 21 : xv, 10 ; I Jo. n, 3 sq. ; in, 22-24 ; II Jo. 4 sq., etc.) ; 2) aufertur mentum Christi in observatione legis, in qua ideo Christus non fuisset nostrum exemplar. 550. Secundum systema. — Christus non fuit liber in rebus præceptis, sed praeceptum Dei determinat tantum substantiam mortis Christi, non autem circumstantias temporis, modi, etc. (1), vel a praecepto dispensationem obtinere poterat Christus, juxta illud Mt. xxvi, 53 : « An putas, quia non possum rogare Patrem meum, et exhibebit mihi modo plus quam duodecim legiones angelorum ? » (2). a) Hic dicendi modus non sat conformis est Scripturae (3), quæ aperte declarat ipsa mortis adjuncta fuisse in specie praedicta et a Deo volita, juxta illud : « Hoc totum factum est ut adimple­ rentur scripturæ prophetarum (4). » — b) Insuper Christus non meruisset per mortem ipsam, neque per obedient iam Patri oblatam, sed tantum id agendo et patiendo quod erat præter voluntatem Patris, aut dispensationem non petendo. Atqui : 1) ipsa mors ct obedientia Christi sunt causa salutis nostræ. juxta illud Trid., s. 6, cp. 7, D. 799 : « Christus,... sua sanctissima passione in ligno Crucis nobis justificationem meruit, et pro nobis Deo Patri satisfecit » ; 2) Christus non potuisset petere dispen­ sationem a præceptis naturalibus, ut patet : hoc enim repugnat ; insuper Christus, sciens per visionem beatam, præceptum Patris relate ad mortem, non poterat efficaciter petere a Patre dispen­ sationem a tali mandato, cui e contra obedire tenebatur. 551. Tertium systema. — Christus habuit verum ct absolutum præceptum moriendi, determinans tum substantiam tum cir­ cumstantias ejus mortis et tamen Christus libere se obtulit in cruce. Hæc duo conciliantur : (1) Greg. de Valentia, De Incarn., d. 1, q. 19, p. 2 ; Vasquez, disp. 74, c. 5 ; Lesslus, De summo bono, 1. 2, n. 185 ; xsambert, De Incarn., q. 1 8, disp. 2, a. 6. (2) De Lugo, De Inearn., disp. 26, s. 7, n. 82, sect. 8, n. 102 ; Legrand, De Incarn., d. 9, a. 3, conci. 3, ap. Migne, Cursus theol., t. 9, coi. 767 ; Tepe, Inst. theol., t. 3, p. 599 ; Tournely, etc. (3) Ps. 21 ; Is. c. 52 et 53. — (4) Mt. xxvi, 54, 56 ; Jo. xm, 1 ; xix, 24. 36. Theol. II 17 514 LIBERTAS CHRISTI I Vel 1) Quia Deus, per scientiam mediam, ita movit volunta­ tem humanam Christi, sicut noverat eam libere consensuram (1). Vel 2) Quia, licet stante praecepto et motione divina, Christus non potuerit non ita mori, in sensu composito, potuit tamen in sensu diviso ; — seu servavit potentiam radicalem eligendi el ideo implendi praeceptum meritorie (2). Vel 3) Quia in Christo duplex distinguitur amor Dei, uterque ad Dei bonitatem secundum se terminatus : unus nempe regulatus visione beata et necessarius ; alter regula tus scientia infusa et acquisita, ac ideo liber et meritorius (3). Dum enim Beati in cœlo comprehensuros sunt tantum et nullo modo viatores, Christus erat cornprchensor simul atque violor tum quoad ani­ mam, tum quoad corpus (n. 528). Proinde Christus beatus erat certe, sed ita beatus ut tristari posset, etiam tristitia spirituali : non ideo omnia apprehendebat (sicut beati, visione intuitiva), pure et simpliciter sub unico ordine divinæ Sapientiæ seu sub unica ratione boni, sed (scientia infusa et acquisita) multa apprehendebat etiam ut sibi mata. Ipsum itaque mortis præceplum ; 1) ex una parte ei apparebat (visione beata) ut summe bonum et omnino eligendum ; 2) ex altera parte ei apparebat (scientia infusa et naturali) tum ut summe bonum tum etiam ut vere sibi malum, propter passionis et mortis dolores aut consectaria, ac proinde non sub omni respectu bonum, nec voluntatem ejus humanam necessario movens. Hoc sat clare indicat S. Thomas, dicens [3, q. 19, a. 3, ad 1] : Christus « nec tamen per charitatem meruit, in quantum erat charitas comprehensoris, sed in quantum erat charilas viatoris # Vel 4) Quia in actu amoris Christi duplex distinguitur termi­ natio : una ad divinam bonitatem secundum se, altera ad divi­ nam bonitatem, prout est ratio diligendi creaturas, cum quibus non habet necessariam connexionem. Hinc Christus, ut comprehensor, nil meruit amando Deum ut in se est, sed, ut viator, (1) Ita S. Bellarmlnus, De Justif. 1. 5, c. 11 ; Pesch, n. 319 sq. et alii. (2) Bllluart, diss. 18, a. 4, § 2 ; Hugon, p «00 ; Janssens, t. 5, p. 720 sq. ; Zubizarreta, n. 776 ; et multi Thomistæ, ut Dlekamp-Hoflmann, p. 304-305. (3) Capreolus, Ferrarlensis, Soto, Hugon, p. 603 ; Galtier, n. 388 sq., etc.; Scotus putat visionem beatam non reddere voluntatem intrinsece impeccabilem ideoque non tollere libertatem. H POTENTIA CHRISTI 515 liber fuit et meruit, amando Deum, ut est ratio diligendi crea­ turas (1). Hujus systematis fautores contendunt illud esse conformius obvio Scripturarum sensui, digniusque Christo, quem facit exemplar nostrum etiam in observando libere praecepta tum naturalia tum supernaturalia. Et merito quidem, ut videtur, praesertim in 3) et in 4), licet, etiam eo systemate, nec aperte nec adaequate omnis solvatur difficultas,praecipue quantum spectat, ad conciliationem libertatis Christi cum visione beata. Sed nil mirum, si in re tam alta, aliquid remaneat mysteriosum ; nec tamen, propter hoc negandæ sunt veritates aliunde certissimæ : libertas scilicet Christi simul atque ejus impeccabilitas. § 1λΓ. — De potentia Christi 552. Christus, etiam ut hic hom<>, dici potest omnipotens, propter communicationem idiomatum ; humanitatem vero ejus non esse omnipotentem liquet, quia virtus seu potentia activa infinita supponit naturam infinitam cujus sit proprietas. λ'ciba itaque Mt. xxviij, 18 : « Data est mihi omnis potestas» intelligi possunt de potestate excellentiae quam habuit humanitas Christi ad regendum et imperandum in ordine ad praedicationem Evan­ gel», vel de omnipotentia secundum quid quam, ut instrumen­ tum Verbi, habuit ad omnia agenda, quæ ad finem Incarnationis proficerent. Nunc autem tantum inquiritur quid potuerit ipsa anima Christi sive virtute propria, naturali utique et gratuita, seu ut causa principalis, sive virtute instrumentait, ut instrumentum conjunctum Verbi (2). Assertio : Anima Christi, praeter virtutem propriam excellen­ tissimam, habuit, ut instrumentum Verbi, virtutem instrumentalem ad omnia supernaturalia et miraculosa ad finem Incarna­ tionis ordinabilia (Saltem theologice cerium). I. — Virtus propria. 553. Humanitatis Christi potentia propria, naturæ aut gratiæ, est omnino ejusdem rationis ac in ceteris hominibus sed valde (1) J. a S. Thoma, Bannoz, Alvarez, Gonet, Salmanticenses, disp. 27, dub. 3, § 3, n. 53 ; Zubizarreta, n. 777. — (2) A. Michel, in Dici, théol. art. JésusChrist, col. 1312-1323 ; Hervé, Manuale, t. 3, n. 420 sq. 516 POTENTIA CHRISTI tamen excellenlior, quia Christus omnes superat, sive in donis naturalibus, sive præsertim in gratuitis. 1 line S. Thomas : « Anima Christi... potentiam habuit ad illos effectus faciendos qui sunt animæ convenientes ; puta ad gubernandum corpus, et ad disponendos actus humanos, ct etiam ad illuminandum per gratiæ et scientiæ plenitudinem, omnes creaturas rationales ab ejus perfectione deficientes, per modum quo hoc est conve­ niens creaturæ rationali. » [3, q. 13, a. 2.] II. —Virtus instrumentants, ut Verbi instrumenta 554. Solus Deus potest, propria virtute, seu ut causa princi­ palis, miracula facere. Atqui Christus, etiam ut homo, ad opera miraculosa concurrit Ergo id facit ut instrumentum Verbi, Major patet ex tractatu de Revelatione christiana, n. 115. 125 sq. — Minor constat ex multis Evangclii locis, v. g. quando, orationem præmittens, per naturam humanam, hoc profert imperium : 1) Lazaro mortuo : « Lazare, veni foras » [Jo. xi, 43] — 2) Leproso : « Volo, mundare » [Mt. vm, 3] — 3) Centurioni : « Sicut credidisti, fiat tibi » [Mt. vm, 13] — 4) Surdo-muto ; •i Epbpheta, quod ejt adaperire » [Mc. vn, 34] etc. Quando sanat paralyticum, ul ostendat v quia Filius hominis (Christus secun­ dum naturam humanam) habet potestatem in terra dimittendi peccata » [Mt. xi, G]. I Hæc porro virtus insl rumentalis ad miracula multo præs^anlior est in Christo quam in aliis thaumaturgie : 1° Est permanens el per modum hubilus. — 1) Est permanens, quia, per ipsam unionis gratiam, humanitas a Verbo assumpta, permanenter in esse instrumenti constituitur ad omnia instau­ randa in cœlis et in terra ; 2) est per modum habitus, non quod sit verus habitus, sed quia ea utitur anima Christi quando vult, et modo quo vult, tactu nempe, voce aut, simplici voluntate : asserit enim Christus ct conscius est se semper audiri a Patre ad patranda miracula.[Mt. vm, 2-3 ; Jo. xi, 42]. — Ceterum hæc virtus habitualis sufficienter elucet ex multitudine, continuitate, excellentia et varietate miraculorum quæ operatur Dominus. 2° Extenditur ad omnia miracula ad finem Incarnationis ordi­ nabilia (1). — Instrumentum enim debet esse commensuratum (1) Hæc virtus instrumentalis extenditur etiam ad effidendam graliam. Sane, pro omnibus hominibus, humanitas Christi fuit causa gratiæ meritoria et sons- POTENTIA CHRISTI 517 fini ad quem assumitur a causa principali. Atqui finis Incarna­ tionis c*t omnia redimere et instaurare. Ergo anima Chi isti pro­ prium Verbi Incarnati instrumentum, instrument aliter debet valere ad omnia quæ ad hunc finem ordinantur. Nec obstant : a) Verba Me. vi, 5 : « El non poterat ibi virtutem ullam facere... » Noluit Nazareth miracula facere, quia non expediebat, ne daretur civibus suis occasio culpæ et punitionis gravioris. b) Verba Me. vn, 24 : « Neminem voluit scire, ct non potuit latere. » Non potuit latere per media naturalia. 3° A fortiori extenditur ad proprium Christi corpus. — Ad finem Incarnationis omnino pertinebat ut Christus, qua homo, haberet potestatum in suam vitam corporalem (1), nam nisi polecat i ve deposuerit ipse animam suam, non potuit se offerre in verum ac proprium sacrificium. Ceterum Christus hanc veram et plenam habuit potestatem, ul infra dicemus, præsertim n. GUI. 555. Scholion. — Disputatur inter theologos cujusnam generis fuerit hæc virtus instrumentalis ad miracula. Scotistæ et alii (2) contendunt eam fuisse tantummodo moralem, quatenus, ad ora­ tionem Christi hominis sive formalem sive æquivalentem (tactu, verbo, gestu), propter ejus dignitatem, movebatur dix ma virtus ad miraculum producendum. — Thomistæ (3) autem volunt eam fuisse physicam, quatenus virtus (seu molio) divina, per ipsam Christi humanitatem transiens, eam movebat efficienter ad opus miraculosum patrandum ; el late exponunt quomodo hæc potestas humanitatis Christi physice se extendat etiam ad ea quæ tempore vel loco distant, ut ad sanandum agrotos absentes (4), vel ad sanctifi­ candum nunc e cœlo homines in terra degentes (5). — Billot (th. 22) docet hanc virtutem instrumentalem fuisse ordinis intenlionalis, factoria; pro iis autem qui a tempore Christ nati sunt, fuit etiam causa vere efficiens instrumentalis : gratia enim ad cos non derivat nisi per ministros Christi ct media ab ipso instituta tanquam suæ redemptionis applicativa, 3, q. 48, a. 6, 0 et ad 3 ; infra, n. 588 sq. ; t. 3, n. 359. (1) Jo. v, 17-18 ; 3, q. 13, a. 3. (2) Scotus, in 4, dist. 1, q. 1 et a. 4 ; Vasquez, disp. 57, c. 5, 6 ; Franzelln, Pesch, n. 348 sq. ; Galtler, n. 400 sq. (3) Capreolus, in 3, dist. 25, a. 3 ; Medina, in 3, q. 13, a. 2 ; Alvarez, disp. 67, n. 5 ; Joan, a S. Thoma, disp. 15 ; Gonet, diss. 13 ; Salmant., disp. 23, dub. 4 ; Bllluart, diss. 13 ; Hugon, p. 539 sq. ; La causalité instrumentale en théologie, Téqui, c. 3, p. 73 sq. ; Hérls, Le Verbe Incarné, t. 1, p. 357 sq., Le Mystère du Christ, p. 140 sq., qui tamen id diversimode exponunt ; Suarez, disp. 31, sect. 3. φ (4) Mt. vin, 13 ; Jo. ιν, 50. (5) 3, q. 48. a. 6 ; q. 49. a. 1 ; 1, q. 50. a. 6 ; q. 56. a. 1 et 2. 518 DEFECTUS CHRISTI HOMINIS nimirum humanitas Christi concurrebat ad miracula instrumentaliter dispositive, in quantum verbo, gestu, tactu, etc., præsentabat rebus naturæ impenum divinum et ita in eis inducebat ordinationem seu destinationem efficacem (necessitatem proximam ad miraculosam immutationem a solo Dei imperio perficiendam. Aliis verbis : humanitas Christi, ut Verbi instrumentum, auctoritative notificabat rebus ordinationes praclicas intellectus divini sicque in eis efficaciter ponebat dispositionem qua infallibililcr exigebatur miraculosa earum immutatio a Verbo. ART. Ill De Defectibus Christi-Hominis 556. Diximus perfeci iones humanitatis Christi. Dicendum nunc de ejus infirmitalibus tam corporis quam animæ et de earum compossibililate cum visione beata (1), qua jam ab initio (rueba­ tur Christus quoad animam. Praenotanda. 557. 1° Infirmitates dicimus : a) passiones proprie dictas, quæ sunt : 1) corporales, si fiunt cum læsione membrorum vel orga­ norum irritatione, v. g. sitis, fames, lassitudo, dolor flagella­ tionis, crucifixio, etc ; 2) animales, motus nempe appetitus sensitivi, absque læsione membrorum, sed cum quadam tamen • immutatione corporali, v. g. tristitia, timor, ira, etc. —b) passio­ nes improprie dictas, sensu scilicet largo, quæ sunt afflictiones in appetitu intellectivo, consequentes apprehensionem conjunc­ tionis cum malo, v. g. passiones dæmonum in inferno (2). 2υ Hæ porro infirmitates : a) Aliæ sunt personales, quæ per accidens in individuis oriuntur ex causis particularibus, v. g. ex defectu virtutis formativæ, ut claudicatio ; vel ex propria culpa, puta ex inordinato victu, ut morbi aliqui, etc. — b) Aliæ sunt communes toti naturæ ac proinde omnibus et singulis hominibus, quia ipsam naturam qua talem consequuntur, ut fames, sitis, mors, etc. (1) Nil dicimus de compossibililate Christi passionum cum ejus impeccabilitate'. id enim sponte sequitur et explicatur ex dictis de impossibilitate discordis lornialis duarum ejus voluntatum inter se aut cum Deo, n. 495. (2) De Pot. q. 6, a. 4 ; 2-2, q. 178, a. i, ad 1 ; S. Greg. M., 1.Î, Dial. c. 30; Cajetanus, in 3, q. 13, a. 2. 'mS· DEFECTUS CHRISTI HOMINIS 519 3° Pasybilitatem Chi isti hominis negarunt : 1) Quidam Monophysitæ, qui, duce Juliano Halicarnassensi ct Gaiano, docebant Christum fuisse, jam in terris, impossibilitate donatum; 2) Pauci catholici, in Oriente, qui putabant corpus Christi et animam, vi unionis hypostaticæ ita impassibilitate pollere, ut Christus nonnisi per miraculum, tempore passionis, dolore potuerit. Assertio : Verbum assumpsit solas infirmitates naturæ hu­ manae, naturales et irreprehensibiles, quæ cu visione beata coexistere poterant (Saltem theol. certum). •4 I. — Verbum assumpsit infirmitates naturales et irreprehen­ sibiles. 558. A. Sensus verborum. — 1° Infirmitates naturales et irre­ prehensibiles : Christus a) Non habuit personales infirmitates, quia repugnat causam earum fuisse in ipso, nam [3, q. 14, a. 4] « caro ejus de Spiritu Sancto concepta est, qui est infinitæ sapienliæ et virtutis, errare et deficere non potens ; ct ipse nihil inordinatum in regimine vitæ suæ exercuit ». — b) Nec omnes habuit communes infirmitates naturæ : illæenim ab ipso excludi debent, quæ perfec­ tioni ejus scientiæ et gratiæ repugnant, ut ignorantia, pronitas ad malum seu fomes peccati, etc. Ergo eas tantum infirmitates susce­ pit Christus, quæ ad passibilitatem et mortalitatem pertinent, ut esuries, sitis, lassitudo, dolor, tristitia, etc., quas S. J. Damasce­ nus (1) naturales dicit et irreprehensibiles passiones : 1) naturales, quia sponte fluunt ex principiis humanæ naturæ ; 2) irrepreh· nsibiles, seu inculpabiles, quia perfectioni morali nihil derogant (2). 2° Assumpsit. — Scilicet Verbum has infirmitates non con­ traxit, quasi eas ex debito peccati necessario incurrens, sed ita libere et ex propria voluntate eas suscepit, ut : 1) potuisset assu­ mere naturam humanam absque illis, et 2) eas acceptas, pro arbitrio, prohibere, temperare aut suspendere potuerit. Cf. Decr. pro Jacobitis, D. 771 ; 3, q. 14, a. 3 ; supra, n. 495. 559. B. Probatur thesis : De fide est corpus Christi fuisse passibile et mortale ex Symbolo : « passus sub Pontio Pilato, crucifixus, mortuus ». Cone. Ephesinum, cn. 12, 1). 124, docet « Dei Verbum passum carne et cruci(1) De fide orth. 1. 3, c. 2(1 ; Journel, 236”. (2) Nil dicimus de passionibus erga bonum, quas fuisse in Christo, sed recte ordinatas, constat ex variis Evangelii locis, v. g. amor [Jo. xi, 3 ; xm, 23] ; desiderium [Lc. xxn, 15] ; admiratio (MI. vm, 10) ; gaudium [Jo. xi, 15 ; xv, 11]. 520 DEFECTUS CHRISTI HOMINIS tixum carne, et mortem carne gustasse ». Item Lef. IV et Decr. pro Jacob it is, D. 429, 7i 8. Hujus vero possibilitatis et aliarum passionum exsistentia probatur : 1° Ex Scriptura. — Scriptura : a) in genere declarat : 1) Filium Dei missum esse « in similitudinem carnis peccati » [Rom. vm, 3], seu in carne simili carni peccatorum, passibili scilicet, et mortali ; 2) Christum debuisse « per omnia fredribus similari » [Heb. ii, 7 sq], utique quantum ad natuiæ infirmitatem ejus perfectioni non repugnantem. b) In specie Scriptura Christo attribuit : 1) passiones corpo­ rales : esurivit enim, sitivit, fatigatus est ex itinere, denique passus est et mortuus (1). — 2) Passiones animales : dolorem de morte Lazari [Jo. xi, 35] : « Et lacrymatus est Jesus » ; trisliliam [Mt. xxvi, 371 : anima ejus tristis est usque ad mortem ; timorem [Mc. xiv, 33] : « Cæpit pavere et tædere » ; iram [Mc. m, 5: Jo. it, 15] : « Circumspiciens eos cuin ira ». — 3) Afflictiones in appetitu, intellectivo, v. g. tristitiam [Mt. xxvn, 4G] : « Deus meus, Deus meus, ut quid dereliquisti me » ? Differebant tamen passiones Christi a nostris : 1) Quoad objec­ tum : Falso putarunt quidam philosophi passiones animales perfectioni morali Christi repugnare ; nam fuerunt in illo secun­ dum immutationem corporalem, minime veru secundum deordinationem moralem quam habent in nobis : nunquam enim fere­ bantur ad illicita ; 2) Quoad principium : quia nunquam praeve­ niebant judicium rationis ; 3) Quoad efjeclum : quia nunquam rationem impediebant a bono sibi convenienti, sed ei plane subdebantur (3, q. 15, a. 4). 2° Ex Patribus. — Doctrina Patrum est aperta. Unanimiter enim dicunt [n. 468] Christum habuisse verum corpus, veramque animam sensitivam et intellectivam ; quare dicunt Illum « pas­ sum esse propter nos, ut salutem consequeremur, factum « prop­ ter nos patibilem », vere crucifixum esse, vere mortuum esse et vere a mortuis surrexisse. Nonnulli tamen plus minusve ciare putant aut Christum fuisse impassibilem, saltem sub influxu divinitatis aut dolorem non percepisse nisi quando se pali permittebat. Ita Clemens Alex., (1) Mt. IV, 2 ; Jo. XIX. 28 ; Jo. iv, 6 ; Heb. iv, 15 ; v, 8, 9 ; Mt. xxvn ; I Pet. n, 21. DEFECTUS CHRISTI HOMINIS 521 Strom. vi, 9, 71 ; S. Hilarius Pictav., De Trin. 1. 10, n. 23 [J. 426, 876], 24, 35, de quo cf. De Grool, Conspectus hist. dogm. t. 1, p. 461-464 ; Janssens, De Deo-Homine, t. 1, p. 542-555. Ceteri autem Patres omnes passiones etiam intellectuales in Christo agnoscunt, easque dicunt : 1) naturales necnon voluntarias et liberas, sensu jam dicto, n. 558 et 559. Ita S. Fulgentius, ad Trasirn. 1. 3, c. 21, J. 2249 : Confitemur « animæ carnisque substantiam ob hoc cum suis passionibus a Deo susceptam, ut sicut, salvo divinæ impassibilitatis statu, uulunlaria susceptione mortis in carne sua mortem nostram cognoscitur occidisse, sic voluntaria susceptione tristitiæ et timoris ad hoc cognoscatur animam rationalem cum suis passionibus suscepisse, ut animas nostras ab omnibus dignaretur passionibus liberare ». — Legantur S. Ignat,, Ad Smyrn. 2 ; S. Justinus, Dial. 13 ; S. Irenæus, Adv. hær. 1. 3, c. 18, η. 6 ; Tertullianus, Adv. Marc. 1. 3, η. 8 ; Origenes, De princip. 1. 1, præf. 4 ; C. Celsum, 1. 2, c. 16 ; S. Atha­ nasius, Adv. Arian .or. 3, η. 31, 34, 41 ; S. Basilius, ep. 261, 3 ; S. Fulgentius, ep. 18, c. 4, n. 9 ; J. 63, 131, 221, 336, 445, 520, 771, 772, 773, 939, 2247, etc. 3° Ex ratione. — Conveniens fuit Filium Dei has assumere infirmitates : 1) ut pro peccato humani generis satisfaceret ; 2) ut fidem Incarnationis adstrueret, et phantasticam non fuisse suam carnem ostenderet ; 3) ut exemplum patientiæ nobis exhiberet (3, q. 14, a. 1). II. — De coexistentia passionum in Christo cum visione beata. 560. Christus « simul erat comprehensor. in quantum habebat (ab initio) bcatitudinem propriam animæ (per visionem beatam), et simul viator, in quantum tendebat in bcatitudinem secundum id quod ei de beatitudinc deerat ». Ei deerant autem bona acci­ dentalia, tum quoad animam tum quoad corpus, quatenus, ut Christus satisfaceret pro genere humano, « anima ejus erat passibilis, et corpus passibile ct mortale » [3, q. 15, a. 10]. — En factum cujus explicatio est valde difficilis. A. Ofrtnio erronea. — Quidam theologi (1), propter hanc difficul­ tatem, simpliciter negant Christum habuisse gaudium ex visione (1) Bougaud, Le Christianisme et les temps présents, t. 3, p. 449 ; Günther, Vtrschule der speculaliven Théologie, t. 2, p. 295 ; Klee, Dogmatik, t. 2, p. 428 ; Schell, Katholischc Dngmatik, t. 3, p. 113 sq. ; cf. Janssens, De Deo Homine, t. 1, p. 418 sq. ; Stentrup, Christologia, n, p. 1058 sq. 522 DEFECTUS CHRISTI HOMINIS beata, et ita implicite negant eum fuisse formaliter beatum : quod est erroneum et a S. Officio reprobalum 5 junii 1918, D. 2183. B. Opinio quæ lemeraria videtur. — Alii (1) putant vel visionem beatam, tempore passionis, cessavisse, vel saltem Christum, virtute divina, cohibuisse gaudium ne prodiret ex visione. Sed : 1) visio beata necessario consequitur ad unionem hypostaticam. Ergo nec visio beata unquam cessavit nec suo effectu scilicet gaudio unquam caruit. Ceterum 2) si gaudium beatificum cohibere debuerit ut permitteretur tristitia passionis, quomodo illud coexistere potuerit cum minore tristitia quam Christus non semel expertus est in vita ? Unde vides hanc opinionem non adeo differre a prae­ cedente. Igitur vel Christus nunquam habuit gaudium ex visione beata, vel illud habere potuit etiam in passione et cruce. C. Opinio catholica. — Hanc ultimam partem conclusionis tenent plerique theologi et compossibililalem gaudii cum tristitia et dolore tum sensibili tum spirituali explicant per actus diversos viatoris et comprehensoris simul atque per diversa eorum objecta formalia. 1° Non repugnat animam beatam uniri corpori passibili. — Anima enim visione beata fruitur, qua intellectualis est ; corpus vero informat, qua sensitiva est et vegetativa ; ergo non repugnat animam beatam uniri corpori passibili. Regulariter tamen — intellige : non efficienter, nec necessario, sed tantum secundum convenientiam — animæ beataï gloria redundare debet tum in partem inferiorem ipsius animæ, secundum quam est forma cor­ poris, tum in ipsum corpus. Ergo minime repugnat hanc redun­ dantiam deesse, si ut in Christo, id exigit alius ordo convenientiae, linis nempe Incarnationis, quæ est Redemptio generis humani. 2° Non repugnat in anima beata, si reapse corpor’ passibili conjun­ gitur, cocxistere cum visione Dei : A. Dolores in appetitu sen­ sitivo. — Ad hoc enim sufficit ut sibi relinquantur singulæ vires animæ. Enimvero gaudium beatificum ct tristitia sensibilis sibi invicem non repugnant : a) nec ex parte objecti, quia non sunt de eodem : gaudium est de bono divino possesso, tristitia, de malo proprio aut alieno ; b) nec ex parte motus corporalis, quia passio est quidem cum constrictione cordis sed gaudium beatificum est sine cordis dilatatione : est enim sine ullo motu corporeo ; c) nec ex parle redundantiæ, quæ naturaliter adesse debet in viribus infeiioribus animæ, quia connaturaliler ad conjunctionem animæ gloriosæ cum corpore passibili, propter finem Incarnat ionis. sequitur animam hanc passuram esse passione tam corporea quam animali. B. Dolores in appetitu rationali. — Gaudium enim beati­ ficum et dolor spiritualis non se mutuo excludunt : a) Ratione objecti, quia non sunt de eodem secundum idem : gaudium enim est de divinitate in se visa et de omnibus creatis in ea (1) M. Cano, De locis, 1. 12, c. 14, in fine ; Greg. de Valentia, Disp. 1, q. 9’ punctum 2 ; Salmeron, Comm., x, tr. 11 ; Maldonat, In Mailh. xxvi, 37 » Knabenbauer, Evang. see. Marcum, p. 442. DEFECTUS CHRISTI HOMINIS 523 visis, dum tristitia est de malis propriis et alienis, quæ Christus, per scientiam infusam et acquisitam, apprehendit : 1) in seipsis; 2) ut sibi aliquo modo conjuncta. Quinimo, quemadmodum pcenitens qui dolet, de dolore ipso gaudet, ita Christus de hac tristitia spirituali gaudebat ut reducta ad Dei gloriam, ct sic tristi! ia, nedum ipsi contrariaretur, se habebat ut materiale gaudii beatifici (1). b) Ratione inlensilalis : 1) « quia affectuum intensitas non auge­ tur aut minuitur pro eorum consensione aut oppositione : affec­ tuum enim non est commixtio, qua singulorum intensitas ita con­ temperetur ut minus intensus a maxime intenso semper elidatur ; hinc iit ut mater v. g. de filii sui martyrio crudelissimo gaudium simul et dolorem possit habere intensissimum » (2) ; 2) quia opera tio visionis beatilicæ est mere spiritualis, omnino scilicet independens a quocumque ministerio imaginationis et sensuum, et ideo quan­ tumvis intensa concipiatur, nullatenus impedit alias operationes seu passiones. c) Ratione redundantiæ, « quia exsistente in intellectu cognitione beata simul cum apprehensione ( per scientiam infusam et acquisi­ tam) ingruentium malorum in seipsis, naturaliter in voluntate sequebantur affectus unicuique cognitioni respondentes ac proportionati » (3). (1) 3, q. 84, a. 9, ad 2 ; in 3, dist. 15, q. 2, a. 3, sol. 2 et ad 5. (2) Galtier, n. 427. (3) lia Billot, th. 24, cujus argumenta summatim exhibemus ; cf. Galtier, n. 390, 424 sq. ; Stentrup, Christ· logia, th. 65 ; Pesch, n. 257-261 ; Franzelln, th. 17 ; A. Michel, in Diet, théol. art, Jésus-Christ, col. 1327-1332, etc. 524 CONVENIENTIA INCARNATIONIS I CAPUT IV DE CONVENIENTIA ET NECESSITATE INCARNATIONIS (I) 561. Quod Verbi Incarnatio fuerit Deo plane digna, facile demonstratur ; utrum vero et quatenus Incarnatio fuerit neces­ saria, postea inquiremus. ART. I De Convenientia Incarnationis Incarnationis convenientia attendi potest : 1) in se ; 2^ in adjunctis. Asserlio : Incarnatio valde conveniens est tum in se, tum in adjunctis (Sallem Iheol. certum). Hæc est prædicalio universalis Ecclesiæ. Id proclamat Catholica Lilurgia Adventus præsertim, Nativitatis et Epiphaniæ : « 0 admirabile commercium! Creator generis humani, animatum corpus sumens, de Virgine nasci dignatus est ; et procedens homo sine semine, largitus est nobis suam deitatem. » I. — Convenit in se. 562. A. Incarnatio non repugnat (Proximum fidei) (2). — a) Ex parle Verbi, nam Verbum, nullam perfectionem amit­ tendo, nullamque acquirendo, sed ad esse suum personale tantum elevando creaturam, absque ulla sui mutatione, ad hanc naturam assumptam relationem rationis incipit habere, « sicut homo de novo fit dexter, absque sui mutatione, per motum illius qui iit ei (1) 3, q. 1, a. 1 et 2 ; Billot, th. 1, 2, 3, 4 ; A. Michel, in Diet, théol. art. Incar­ nation, col. 1463 sq. ; Pesch, n. 353 sq. (2) Ex dogmate generali quod « nulla unquam inter fidem et rationem vera dissensio esse potest ». Vat., s. 3, cp. 4, D. 1 797. $8 CONVENIENTIA INCARNATIONIS 525 sinister » (1). — b) Ex parte naturæ assumptae, nam, quodcumqu·· systema eligatur de discrimine inter naturam individuam et personam, semper possibilis et rationabilis manet assumptio humanitatis absque sua personalitate [Cf. supra, n. 479 sq.]. B. Incarnatio plane convenit ( Theol. certum). — 1° Deo. — Id Deo vere convenit in quo relucent ejus perfectiones. Atqui in mysterio Incarnationis, modo excellentissimo, manifestantur divinæ perfectiones : 1) Bonitas. — Quoniam Deus nobis largitus est proprium Filium, juxta illud Jo. m, 16 : « Sic enim Deus dilcxit mundum, ut Filium suum unigenitum daret » ; et illud S. Bernardi, Sermo i in Epiphaniam, n. 2 : « Quanto se minorem fecit in humanitate, tanto majorem se exhibuit in bonitate ; et quanto pro me vilior, tanto mihi carior est ». Et ita Deo, cui, ut Summo Bono, summe convenit se communicare, maxime convenit Incarnatio, quæ est veluti fastigium omnium Dei communicationum ad extra. Enimvero Deus quadrupliciler se communicat ad extra : videlicet in ordine creationis, graliæ, gloriæ et unionis hyposta­ ticae. Jamvero in unione hypostatica communicatur Deus uniendo sibi naturam creatam substantialiter, in unitate personæ, eam scilicet trahendo ad suam propriam subsistentiam, ita ut Filius qui ab æterno subsistebat in natura propria, hoc est divina, ille idem eo ipso inceperit subsistere in hac natura creata. Atqui præter hunc modum, soli actui purissimo possibilem, non est alius modus quo Deus possit melius et nobilius communicari. Nam in creatione, communicatur tantum secundum dona natu­ ralia, quæ sunt essentiæ divinæ imitationes deficientes ; in gratia, communicatur secundum creatas etiam, licet supernalurates, participationes ; in gloria communicatur quidem secun­ dum seipsum, sed tantum in esse intelligibili. 2) Juslilia. — Quoniam Deus, in passione Filii et morte, per­ fectam habuit satisfactionem pro peccato [Rom. m, 25 ; 3, q. 47, a. 3, ad 1]. 3' Sapientia. — Quoniam difficillimi pretii congruentissimam adinvenit solutionem, et optimam justitiæ cum misericordia conciliationem, juxta illud Ps. 84, 11 : « Justitia et pax osculatæ sunt. » [3, q. 46, a. 3.] 4) Potentia. — Nil enim majus quam in persona Filii, duas (1) 3, q. 16, a. 6, ad 2 ; in 3, d. G, q. 2, a. 3, ad 2 ; De unione Verbi, a. 1, ad 9. 526 CONVENIENTIA INCARNATIONIS naturas infinite distantes, tam arcte conjungere, quin cessent inconfusæ permanere atque impermixtæ [i, q. 25, a. 6, ad 4], juxta illud S. Leonis, sermo 1 de Nativ. n. 2 : « Tanto fcedere utramque naturam conseruit, ut nec inferiorem consumeret glorificatio, nec superiorem minueret assumptio. » 563. Incarnatio plane convenit : 2° Homini. — a) Homi­ nem promooel ad bonum : quantum ad fidem, quæ magis certificatur, ex hoc quod innititur testimonio ipsius Filii Dei [Heb. i, 1-2] ; quantum ad spem, quæ maxime erigitur per jus ad hæredi· tatem æternam [Bom. vm, 17] ; quantum ad caritatem, quæ maxime excitatur, nam Deum « sic nos amantem (ut Filium proprium nobis concedat) quis non redamaret ?» — quantum ad bona opera, in quibus nobis se præbet Deus exemplum per­ fectum, juxta illud S. Aug., sermo 52, de diversis : « Homo sequen­ dus non erat qui videri poterat ; Deus sequendus erat, qui videri non poterat ; ut ergo exhiberetur homini et qui videretur ab homine, et quem homo sequeretur, Deus factus est homo. » b) Hominem removed a malo. — Eum docendo peccati gravita­ tem, quæ satisfactionem exigebat lloininis-Dei, — ejus super­ biam et præscumptionem, quæ peccati fuerunt causæ, sanando per tantam Filii Dei humilitatem ; — eum præsertim instruendo de propria dignitate, juxta illud S. Leonis, sermo 21, c. 3, J. 2193: « Agnosce, o christiane, dignitatem tuam ; et divinæ consors factus naturæ, noli in veterem vilitatem degeneri conversatione redire. Memento cujus capitis et cujus corporis sis membrum. Reminiscere quia erutus de potestate tenebrarum translatus es in Dei lumen et regnum. » 3° Toti universo. — Homo enim est « quoddam universi com­ pendium ;... habet esse cum lapidibus, vivere cum plantis, sentire cum brutis, intelligere cum angelis ; iit inde ut omnia cum ho­ mine per Incarnationem decorata sint atque nobilitata », Billuarl, diss. 3, a. 1, dico 3°. II. — Incarnatio convenit in suis adjunctis (Certum). 564. Etenim conveniens fuit ut Incarnatio nec statim ab initio mundi fieret, nec ad finem sæculi differretur, sed in medio temporum perficeretur. A. Convenienter facta non est statim post lapsum : 1° Prop­ ter dignitatem Verbi : decebat enim ejus adventum per multam NECESSITAS INCARNATIONIS 527 seriem temporum et annorum, longo præconum et prophetarum agmine, praenuntiari. — 2° Propler ulililulem hominis : decebat enim hominem, qui superbia exciderat, infirmitatem suam diu experiri, ut humiliatus clamaret ad medicum, et sic gratiam Redemptoris libentius susciperet et majoris faceret 3, q. 1, a. 5 ct 6 ; C. Geni. 1. 4, c. 55. B. Convenienter non est dilata usque ad unem mundi. — Dedecebat enim Verbum, .causam efficientem salutis humanæ, incarnari quando jam Dei notitia penitus excidisset et mores totaliter fuissent corrupti ; quod certe accidisset si tantum in fine sæculorum venisset . C. Convenienter facta est in medio temporum, scilicet in plenitudine temporis [Gal. iv, 4] a Deo ipso et solo præfiniti, in sapientia sua infinita. — Nec dicas multos homines periisse, quia Christus ab initio non venit. Nam : 1) etiam ante adventum Christi, nemo, nisi propria culpa, auxiliis ad salutem necessariis caruit ; 2) sed neque constat plures salvatos fuisse si Christus citius fuisset incarnatus ; proximioribus forte, qui pauciores fuissent, magis profuisset sanguis recens effusus, qui remotioribus, multo numero­ sioribus, fere nihil profuisset propter languescentem caritatis fervorem. 1-2, q. 98, a. 2, ad 4 ; 3, q. 1, a. 5, ad 2. Ergo Incarnatio non potuisset convenientiori tempore fieri quam eo tempore quo reapse facta est, attenta hominum utilitate et auxilii opportunitate. ART. II De necessitate Incarnationis Errores. 565. Wiclefus docens Deum non magis liberum esse in operibus ad extra quam in actibus suis immanentibus, prædicat necessi­ tatem absolutam Incarnationis. Ita etiam multi falalistse. Opiimislæ (1) credentes Deum, si creare velit, necessario mundum optimum eligere teneri, logice dicunt Incarnationem necessariam esse in hypolhesi crcalionis : ea enim deficiente, mundus præsens nec optimus esset, nec gloriam Dei, uti par est, manifestaret. Hermes et Giinlher putant Deum, supposilo lapsu, obligari (1) Raymond Lulle, Ars magna, dein. 8 ; Malebranche, Traité de la nature et de la grâce, diss. 1, a. 1 et 2 ; Lelnbitz, Théodicée, essais sur la bonté de Dieu, n. 282 ; Rosmini, prop. 18 ; Denzinger, n. 1908. 528 ' NECESSITAS INCARNATIONIS ad ordinem reparationis instituendum. — Quidam (1) denique censent Incarnationem fuisse necessariam, supposita voluntate redimendi genus humanum. Sed contra : 1) Deus omnino liber est in operibus ad extra, uti patet ex tractatu de Deo creante (n. 251) ; 2) Gloria accidentalis seu externa, quæ per Incarnationem augetur, minime necessflria est Deo, qui sibi plano sufficit. Assserlio : Supposito hominis lapsu : 1° reparatio non erat necessaria sed conveniens tantum ; 2° Supposita Dei voluntate reparandi hominem, Incarnatio non erat necessaria nisi voluerit Deus divinæ justitiæ condigne satisfieri (2). I. — Reparatio non erat necessaria, sed conveniens (Certum). 566. 1° Non necessaria. — a) Quod miseiicordiæ tribuitur seu nirniæ caritati, necessarium dici nequit. Atqui reparatio generis humani in Scriptura dicitur fieri a Deo « gratis, per gratiam ipsius » [Rom. m, 24], ct tribuitur divinæ miscricordiæ et nirniæ Dei caritati : « Deus... dives in misericordia, propter nimiam suam charitatem, qua dilexit nos... convivificavit nos in Christo » [Eph. n, 4]. Cf. Til. m, 5. Ergo Deus, absque ulla injustitia, potuisset non redimere genus humanum seu illud non restituere in jus ad hæreditatem et beatitudinem supernaturalcm. b) Van Noort, n. 3 : « Bona, per peccatum deperdita, erant supernaturalia, proinde indebita. Atqui magis indebitum est bona gratuita culpabiliter amissa restituere, quam ea primo conferre ». Ergo. — Quare merito damnavit Ecclesia prop. 55 Baii, D. 1055 : « Deus non potuisset ab initio talem creare hominem, qualis nunc nascitur ». 'iw 2° Conveniens. — a) Propter naturam culpæ originalis. — Non enim singuli homines voluntate propria, sed omnes simul, voluntate proloparentum, sub diaboli suasione, dona gratiæ abjecerunt. Ergo decebat Deum se erga illos misericordem exh’bere. (1) Tournely, De Ineam., q. 4, conci. 4 ; q. 5, a. 1 ; Liebermann, Instit. iheol.' t. 3, 1. 1, c. 3. a. 3, § 5. . ' (2) Prat, La theol. de S. Paul, t. 2, ed. 13, p. 203 sq. ; Franzelln, sect. 4, Praenotiones, p. 477 sq. ; A. Michel, art. Incarnation, col. 14 73 sq. ; Hugon, Le mystère de la Rédemption, c. 2, p. 29 sq. ; Bainvel, Nature et Surnaturel, c. 8, p. 240 sq. ; L. Richard, Le dogme de la rédemption, p. 2, c. 1, p. 157-178. NECESSITAS INCARNATIONIS 529 b) Propter conditionem, peccantium. —Homines, quamdiu vivunt in terris, nec in bono immobiliter firmantur, nec in malo immobiliter obstinantur, sed semper ucrsaUles sunt et flexibiles in ratione et voluntate. Ergo convenit eis dari medium repa­ rationis. II. — Volita reparatione, Incarnatio non erat necessaria, nisi condigna exigeretur satisfactio (Certum). 567. Hanc doctrinam indicat Conc. Coloniense (1860) a S. Sede approbatum : « Poterat quidem Deus genus humanum in Adamo lapsum non reparare ad pristinum finem supernaturalem, sed sorti sibi paratæ et libere inductæ suisque viribus, naturali tantum auxilio adjutis, committere. Poterat quoque aliis, hu­ mano generi, si reparare volebat, succurrere viis. — Si vero inlegram. exigens satisfactionem, justitiam non minus quam misericordiam manifestando, reparare volebat, nento poterat satisfacere, nisi qui simul Deus esset ct homo. » Cf. Conc. Trid., s. G, cp. 7, s. 14, cp. 4 ; D. 799, 800, 897 ; Cal. Dorn., p. 1. a. 2, η. 2. Quare Fius XI : « Nulla creala uis hominum sceleribus expian­ dis eral salis, nisi humanam naturam Dei Filius reparandam assumpsisset » .(1). 1° Nox erat necessaria. — Deus enim potuisset, absque detrimento justitiae, vel generi humano graluilo condonare inju­ riam sibi per peccatum illatam, sola interna poenitentia conten­ tus — vel alignaient satisfactionem exigere sive a singulis homi­ nibus, sive ab uno tantum, cui munus commisisset pro aliis satisfaciendi, imperfecte quidem, sed sufficienter juxta miseri­ cordia m. 2° Necessaria pro condigna s \tisfactione. — Condigna satisfactio ea est qua illatae injuriae recompensatio fit ad æqualitalem, seu qua tanti valoris redditur obsequium quanti fuerit læsio honoris per offensam. Atqui nulla pura creatura sufficere potest ad hanc satisfactionem sive in præsenti ordine, sive in quocumque ordine [3, q. 1, a. 2, ad 2]. A. In præsenti ordine. — Nemo enim, sub peccato constitutus, condignam satisfactionem exhibere potest, quia slalus gratiae seu immunitas a peccato præsupponilur ad omnem condignita(1) Encyc. Miserentissimus Rtiemptor, A. A. S., 1928, p. 170. « 530 MOTIVUM INCARNATIONIS tern merit’ aut satisfactionis (1). Ergo nullus homo, ex Adamo naturaliter genii us, capax est condignæ satisfactionis. B. In quocumque ordine. — Injuria enim est in persona inju­ riata, seu mensuratur cx dignitate personæ o/Jensæ , honor autem est in honorante, seu mensuratur ex dignitate personæ honorantis. Ergo honor a quavis creatura exhibitus, quantumvis innocens ct sancta supponatur, nunquam aequare poterit offensam per peccatum irrogatam Deo, qui est dignitatis infinitæ. Ergo sola persona divina, humanitate sibi substantialiter unita, condigne Deo satisfacere poterit. — Id communiter docetur contra Scotistas (2) qui contendunt hominem purum, absque pec/cato conceptum et gratia eminenti ornatum, potuisse, de potentia Dei absoluta, condignam exhibere satisfactionem. Cf. Billot, th. 2, § 2. . ■ Patres eamdem tenent doctrinam : Homo-Deus Jésus Christus, ait S. Basiiius, in ps. 48. 8, J. 961 : « solus pro nobis omnibus Deo dare potest placationem ». — S. Ambrosius, in Lc. vi : « Nullus hominum esse potuit, qui tolius peccata tolleret mundi ». Ete­ nim, inquit S. Cyrillus Alex., ap. Ilugon, p. 3G6 : «si Christus non est nisi homo, redemptio non erit æquivalens ; si est Deus et homo, erit redemptio copiosa ct superabundans ». Quare S. Leo, ep. 28, 2, J. 2182 : « non superare possemus peccati et mortis auctorem, nisi naluram nostram ille susciperet et suam faceret, quem nec peccatum contaminare nec mors potuit detinere » ct adhuc, sermo 21, p. 2 : « Nisi esset verus Deus, non afferret remedium ». — S. Augustinus, Enchiridion, c. 1< 8 : « Neque per ipsum liberaremur unum mediatorem Dei et hominum, hominem Jesum Christum, nisi esset et Deus ». Scholion. — De motivo finali Incarnationis (3). 568. Juxta omnes theologos : 1) Deus ex sese, liberrimo consilio, statuit Incarnationem aliquando futuram ; 2) Deus, decernendo (1) Cf. Tract, de Gratia, ubi de merito, et tract, de Poenitentia. (2) Scotus, Rlchardus a S. Victore, Durandus, Paludanus, Vega, etc... ; cf. A. Michel, art. cit., coi. 1479 «q. (3) 3. q. 1, a. 3 ; Salmanl., de Ineam., disp. 2 ; Billuart, diss. 3 ; Card. Billot, th. 3 ; Pesch, n. 390 sq. ; A. Michel, art. cit., col. 1482 sq., etc... ; P. Chrysostome, Le motif de l'incarnation et les Thomistes contemporains, Tours, 1921 ; Le motif de l'incarnation el les · Etudes », Tours, 1 922 ; Le motif de I' 1 ncarnation, Orléans, 1924 ; Pourquoi un Dieu-Homme, Orléans, 1930 ; La Redemption est-elle le motif de 1'1 ncarnalion, 1931 ; A. Michel, Le motif de l'incarnation, Bruxelles, 1924 ; Galtler, th. 41 ; Jugie, t. 2, De Verbo Incarn., c. 2, a. 3, p. 676 sq. MOTIVUM INCARNATIONIS 531 Incarnationem, diversos fines sibi proposuit: suam gloriam — homi­ num instructionem — Christi exemplum— generis humani redem­ ptionem (1) ; 3) Eliam homine non peccante, Incarnalio fuisset possibilis et conveniens ; 4) In hac tamen hypothesi, Verbum in­ carnatum non fuisset in carne passibili. Quæritur autem num, vi præsenlis decreti, Deus incarnatus fuisset si homo non peccasset. Dicimus : vi præsenlis decreti, nam quid in ahis ct aliis hypothesibus fecisset Deus, prorsus ignoramus, nil dicente revelatione. Jamvero : A) Alii, præsertim Scolislæ (2), dicunt : a) Dcurn velle omnia propter sui amorem. Hunc autem amorem manifestat et adimplet : primo in Incarnatione, secundo in creatione angelorum et hominum, tertio, præviso peccato, in redemptione ;b) Verbum vero induisse de facto carnem passibilem propter solam redemp­ tionem. — Eadem substantialiter est opinio Suarezii (3) dicentis Incarnationem factam esse æque principaliter ad redemptionem hominis et ad manifestationem perfectionum Dei. B) Alii vero, præsertim Thomislæ (4), communius et probabilius, post S. Thornam, arbitrantur Verbum, licet potuisset incarnari etiam Adamo non peccante, reapse tamen ita incarnatum fuisse propter redemptionem, ut, Adamo non peccante, incarnatum non fuisset. 569. En Thomistarum argumentum : Molivum Incarnalionis a sola Dei voluntate pendet, ac proinde nobis innotescere nequit nisi per revelationem. Atqui : a) Scriptura ubique asserit Christum venisse : ut finem imponat peccato [Dan. ix, ‘24J. ut auferat iniqui­ tates terræ [Zach, in, 9], ut salvum faciat quod perierat [Lc. xix, !·>], ut salvetur mundus [Jo. m, 17], ut peccatores salvos faciat [I Tim. i, 15], ut « emundet nos ab omni peccato »[I Jo. i, 7], ut sit « propitiatio pro peccatis nostris... totius mundi [I Jo. n, 2, iv, 10], « ut peccata nostra tollat » [I Jo. m, 5], etc. b) Patres idem assignant motivuin : 1) Gcneratim docent Chris(1) Jo. xvii, 14 ; xvm, 37 ; xm, 15 ; m, 16 ; Gal. iv. 4 ; I Tim. i, 15. (2) Rupertus abbas, De gloria et honore Filii hominis, 1. 13 ; Honor. Augustodun., Octo qumslionum liber, c. 2 ; Scotus, in 3, dist. 7, q. 3, Reportata parisiensia, in 3, dist. 7, q. 4, § 4-5 ; et mulli postea, ut theol. ord. S. Francisci ; S. Francois de Sales, Traité de Γ amour de Dieu, 1. 2, c. 4 ; P. Faber, Le S. Sacre­ ment, I. 4, sect. 1 ; Le précieux sang, c. 3 ; Mgr Gay, De la oie ci des vertus chré­ tiennes, 1.1, p. 1 9 sq. ; Mgr Bougaud, Le Christianisme et les temps présents, t. 3, c. 9. Legns præsertim opera cil. P. Chrysostome. (3) De Incarn., disp. 5, sect. 2, n. 13 ; sect. 4, η. 17 ; sect. 5, n. 8 ; cf. Galtier, n. 550 sq. ; Pinard de la Boullaye, La personne de Jésus, 1e conf. (4) 3, q. 1, a. 3 ; q. 23, a. 3 ct 4 ; Cajetanus, in 3, q. 1, a. 3 ; Salmant., Gonet,etc... ; Hugon, p. 313 sq. ; Héris, Le mystère du Christ, p. 34 sq. ; GarrigouLagrango, in Angelicum, jul.-sept. 1930, p. 289-302 ; A. d’Alès, De Verbo Incarnato, th. 23. 532 ΜΟΤΠ'ϋΜ INCARNATIONIS tum incarnatum fuisse ut genus humanum salvaret, ut illud a peccati et dæmonis servitute liberaret, atque, ei gratiam restituendo, denuo instauraret in statum primitivum, a quo, per Adæ pecca­ tum, exciderat. Cf. Jour. Ind. theol. 410-415. 2) Alia motiva quandoque expresse excludunt : Ita S. Irenæus : « Si non haberet caro salvari, nequaquam Verbum Dei caro /actum esset. »— S. Athanasius : « Verbum nequaquam homo factum esset, nisi causa fuisset hominum necessitas. » — S. Gregorius Naz. : « Quæ autem humanitatis a Deo propter nos susceptæ causa exsti­ tit ? Profecto ut nobis salus pararetur. Quid enim aliud causæ afferri possit ?» — S. J. Chrysostomus : « Non est alia Incarna­ tionis causa nisi hæc sola : vidit nos humi abjectos, pereuntes, mortis tyrannide oppressos, et misertus est. — S. Augustinus : •t Si homo non periisset, Filius hominis non venisset » (1). c) Ipsa Lilurgia : « O felix culpa, quæ talem ac tantum meruit habere Redemptorem. » — Ipsum fidei Symbolum : « qui [Filius Dei] propter nos homines et propter nostram salutem descendit de coelis ». — Ipsum Tridenlinum, s. 6, cp. 7, D. 799. d) Ratio : Reapse Verbum incarnatum est in carne passibili. Ergo id voluit et decrevit Deus. Atqui, etiam juxta Scotistas, decretum Incarnationis in carne passibili supponit lapsum et repa­ rationem. Ergo decretum efficax Incarnationis ea etiam supponit, ac proinde si homo non peccasset, Verbum incarnatum non fuisset, vi præsentis decreti. 570. Scotistæ varia desumunt argumenta : a) Ex Scriptura : 1) Ex Prov. vin, 22 : « Dominus possedit me in inilio viarum suarum, antequam quidquam faceret a principio. » — Sed hæc verba intelligenda videntur de Sapientia increala, ut patet ex contextu, in quo dicitur « ab ælerno ordinata sum,... cum eo eram cuncta componens», etc., ut, post Bullam « Ineffabilis » Pii IX, interpretantur omnes hodierni exegetæ. 2) Ex Col. I, 15-17 : «Qui est imago Dei invisibilis, primogenitus omnis creaturæ. Quoniam in ipso condita sunt universa in coelis et in terra,... omnia per ipsum et in ipso creata sunt. Et ipse est ante ‘ omnes, et omnia in ipso constant. » Sed hæc verba etiam, ut videtur, de Verbo ut Deo intelligenda sunt. Insuper, etiamsi de Christo dicerentur, demonstrarent hominem esse tantum finem cui proficua est redemptio, Christum autem seu gloriam externam Dei esse finem qui intenditur, seu cuius gralia omnia ordinantur (2). b) Ex ratione. Prius intendi et eligi debet qui est perfectior et a (1) S. Iren., Adv. hær. I. 5, c. 14, n. 1 ; S. Athan., Adv. Arian, or. 2, η. 56; S. Gregor. Naz., or. 30. n. 2 ; S. J. Chrysost., in ep. ad Heb. hom. 5, η. 1 ; S. Aug., sermo 174, 2, 2 ; Journ. 254, 765, 991, 1218, 1517. (2) A. Michel, art. cil., col. I486 sq. ; Hugon, p. 32 sq. ; cf. Lebreton, Les origines du dogme de la Trinité, t. 1, p. 300 sq. ; Prat, La théologie de S. Paul, t. 1, ed. 15, p. 342 sq. ; D’Alès, l. cil., p. 361-366. MOTIVUM INCARNATIONIS 533 Deo plus diligitur. Atqui Christus perfectior est ceteris creaturis et a Deo plus diligitur. Ergo non debet intendi et eligi propter homines sed per prius et propter se.— Falso supponunt: 1) esse in divina volilione ordinem prioritatis et postcrioritatis, qui in solis objectis prævisis et volitis invenitur ; 2) hunc ipsum ordinem volitorurn, qualis docetur a Thomistis, repugnare. Etenim Christus, quamvis fuerit intentus a Deo natura posterius secundum quid, prius tamen simpliciter intenditur in via perfectionis et actus. Nimirum 1) pecca­ tum est prius Incarnatione, sed in ordine causæ occasionalis ; 2) reparatio est prius Christo, sed in ordine causæ materialis; at 3) in ordine causæ efficientis, formalis el finalis, qui est ordo perfectionis, Christus prior omnino est ; nam ipse est auctor salutis nostræ, exemplar nostræ justificationis, et finis ad quem ordinatur ipsa redemptio [Philipp, n, 8-10]. Quamobrem si Scotistarum opinio probabilis sit, saltem proba­ bilior dicenda est opinio S. Thomæ, utpote magis fundata in testi­ monio Scripturarum et Patrum (1). 571. N. B. — 1) Christus venit ad delendum omnia peccata : id saltem theologice certum est ex universalitate redemptionis et ex textibus jam allatis, n. 569. — 2) Principalius tamen venit ad delendum peccatum originale, quod majus (jst extensive et magis nocivum ; nam est infectio totius naturæ et nocet loli generi humano [3, q. 1, a. 4]. — Quare : 3) exsistente solo peccato originali, absque actuali, Incarnatio fuisset vi præsentis decreti. Id communiter docetur contra Cabreram, Nazarium et Godoy. — 3) Exsistente autem solo peccato actuali sine originali, Incarnatio non fuisset « cum in sacra Scriptura ubique Incarnationis ratio ex peccato primi hominis assignetur ». [3, q. 17, a. 3.] Ita communius Thomistæ. (1) Ita S. Bonaventura, in 4 sent., dist. 1, a. 2, q. 2 ; A. Michel, loc. cit., coi. 1506 ; A. d’Alès, th. 23, p. 353 sq. 534 DE MYSTERIO REDEMPTIONIS PARS II. DE SOTERIOLOGIA ·* SEU DE MYSTERIO REDEMPTIONIS Status quæstionis. 572. Opus a Chris! o Redemptore implendum erat ipsa homi­ num salus, uti modo adnotavimus, seu genus humanum Deo reconciliare et in pristinum statum, a quo, per Adæ peccatum, ceciderat, redintegrare, tollendo scilicet mala, quæ homo praeva­ ricator incurrerat et restituendo bona quæ amiserat. Hoc ideo opus libere suscipiens, Christus se substituit pro nobis, ut Deum placarel et non solum nos a peccati et diaboli servitute liberaret sed etiam nos restitueret in bona et jura pristina. Hinc dicemus : 1) de Christi substitutione seu mediatione; 2) de natura hujus mediationis seu de redemptione Christi ; 3) de universalitate et perfectione redemptionis ; 4) de regia Christi potestate. (1) Præter opera jam citata, Rivière, Le dogme de la Rédemption, Essai d'étude hist., Gabalda, 1905 ; Etude théol., ed. 3, Gabalda, 1 931 ; Le dogme de la Rédemption chez S. Augustin, ed 3, Gabalda, 1933 ; Le dogme de la Rédemption après S. Augustin, Gabalda, 1930 ; Le dogme de la Rédemption, études critiques et documents, Louvain, 1931 ; Le dogme de la Rédemption au début du moyen âge, Paris. Vrin, 1934 ; Oxenham, Le dogme de la Rédemption (trad. Bruneau), Bloud, 1909 ; Labauche, Le Verbe Incarné, Le Christ Rédempteur, 1911 ; Lamlnno, La Redemption, Bruxelles, 1911 ; Hugon, O. P., Le mystère de la Rédemption, Téqui. 1916 ; H. Monnier*, Essai sur la Rédemption, Neuilly, 1929 ; Λ. Michel, in Did. théol., art. Jésus-Christ, col. 1345 sq. ; A. d’Alès, in Diet. Apol., art. Rédemption ; De Verbo 1 ncarnalo, Beauchesne, 1930, p. 273 sq. ; L. Richard, S. S., Le dogme de la Rédemption, Bloud et Gay, 1932. MEDIATIO CHRISTI 535 CAPUT I DE CHRISTI MEDIATIONE 573. Homo ipse peccavit, ergo homo ipse reparare debet. Sed nullus hominum Deo condigne satisfacere valet ; id solus potest qui Deus sil simul et homo. Propterca Filius Dei pro nobis factus est homo, ut per ipsum redimeretur homo, ul, quemadmodum per unum hominem totum lapsum est genus humanum, ita per unum hominem totum repararetur, et sic Deus « nos reconciliavit sibi per Christum » [II Cor. v, 18 ; Coi i, 20]. Assertio : Christus est verus et unicus mediator Dei et homi­ num [De fide]. 574. Hæc doctrina est diserte et expresse declarata in universali Ecclesiæ prædicalione nccnon in sacra Liiuryia, quæ omnes orationes concludit hac formula : « per Dominum nostrum Jesum Christum ». Insuper hæc fides in variis Mag’sterii documentis aperte expri­ mitur: a) S. Leo I, in epist. dogmatica ad Flavianum, D. 143, loquitur de Verbo Dei, qui, «ad resolvendum conditionis nostrae debitum », factum est «unus atque idem mediator Dei et homi­ num, homo Jcsus Chrislus ». — b) Decretum pro J acobi! is, a. 1441, D. 711, declarat « neminem unquam... a diaboli dominatione fuisse liberatum, nisi per meritum mediatoris Dei et hominum Jcsu Christi Domini nostri ». — c) Tridentinum, s. 5, cn. 3, D. 790, docet peccatum originale non « per aliud remedium tolli, quam per meritum unius mediatoris Domini nostri Jesu Christi, qui nos Deo reconciliavit in sanguine suo ». I. — Verus Mediator. 575. Mediatoris est [3, q. 26, a. 2] conjungere et unire eos inter quos velut medius est, cum quibus ideo aliquid habet commune, et a quibus tamen vere secernitur. Atqui Jesus Christus est : ■ST 536 MEDIATIO CHRISTI 1) medius inter Deum et homines ; 2) homines cum Deo recon­ ciliat et conjungit. Ergo Jesus Christus est vere mediator. Prob. min. : 1° Scriptura Sacra. — a) Christus est medius [I Tim. n, 5] : « Unus enim Deus, unus et mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus. » b) Christus homines Deo conjungit [Mt. xx, 28] : « Filius hominis... venit... dare animam suam redemptionem pro multis. > — Lc. xix, 10 : « Venit... quærere et salvum... facere quod perie­ rat. » — Rom. v, 9 ; II Cor. v, 15 : « Ghnstus pro nobis (pro omnibus) mortuus est. » — Gal. iv, 4, 5 : « Misit Deus Filium suum... ut eos qui sub lege erant redimeret, ut adoptionem filiorum reciperemus. » — I Tiin. n, 6 : « Christus dedit redemp­ tionem semetipsuin pro omnibus .» — II Coi. v, 18 : « Deus... nos reconciliavit sibi per Christum ». Cf. v, 19, 21 ; Coi. i, 20. etc. 2° Ex Traditione. — Patres hanc doctrinam disertissime tra­ dunt. Legantur S. Iren., Adv. hær. 1. 3, c. 18, n. 7 ; S. Aphraales, Dem. 23, 61 ; S. Athanasius, Adv. Arian, or. 2, η. 59, or. 3, η. 6 ; S. Hilarius, De Trin. 1. 9, n. 3 ; S. Gregor. Naz., or. 45, n. 22 ; S. Leo, ep. 124, c. 3 ; J. 701, 766, 769, 873, 1016, 2188. Sit inter omnes S. Augustinus, sermo 47, 12, 21, J. 150U : [Christus] « et mediator Dei et hominum ; quia Deus cum Patre, quia homo cum hominibus. Non mediator homo præter deitatem ; non mediator Deus præter humanitatem. Ecee mediator ; divi­ nitas sine humanitate non est mediatrix, sed inter divinitatem solam et humanitatem solam mediatrix est humana divinitas et divina humanitas Christi » i. e. mediator Christus Deus-homo. 3° Ratione. — a) Christus est medius inter Deum el hominem. — 1) Naturam enim divinam habet communem cum Deo ; huma­ nam, specie eamdem cum hominibus, seu verus est Deus et verus homo ; 2) a Deo tamen distat per humanitatem, ab homi­ nibus per dignitatem unionis hypostaticæ simul atque per pleni­ tudinem graliæ et gloriæ quæ hanc consequitur unionem. Ergo est vere medius inter Deum et hominem [3, q. 26, a. 21.. b) Christus Deum el hominem con/ungit. — 1) Physice et onlologice. quatenus natura divina et natura humana in ipso conjunguntur in unitate personæ 2) Moraliler seu ralione MEDIATIO CHRISTI 537 muneris quod exercet ; etenim in ipsa Incarnatione, Christus non alio fine mediator physice constituitur, nisi ut homines cum Deo reconciliet et ordinem pristinum, Adæ peccato de tructum, restauret seu ut aliam habeat mediationem, moralem nempe, quam exercet in opere redemptionis. II. — Unicus Mediator. 576. Nemo enim ad restituendos homines in amicitiam Dei creatus est et destinatus, nisi Christus, juxta illud Jo. xiv, 6 : « Ego sum via, veritas et vita : nemo venit ad Patrem nisi per me » ct Act. iv, 12 ; « Non est in alio aliquo salus. Nec enim aliud nomen est sub cœlo datum hominibus, in quo oporteat nos salvos fieri ». Imo, uti jam monuimus, posito quod Deus condignam satisfactionem exigat, nemo, præter Christum, talem satisfac­ tionem exhibere potest. Christus itaque unicus est mediator Dei et hominum, mediator simpliciter seu principaliter et perfective, quia solus, uirlule sua, valet homines, cum Deo unire. « Nihil tamen prohibet aliquos [sive angelos, sive homines, sivepræsertim B.Virginem] secundum quid dici mediatores inter Deum et hominem, prout scilicet cooperantur ad unionem hominum cum Deo dispositive vel minislerialiler » [3, q. 26, a. 1], ex virlule scilicet accepla ab ipso Christo, « qui solus noster Redemptor et Salvator est » Trid. s. 25, D. 984. Mediatio et Redemptio. 577. Utraque mediatio, physica nempe et moratis, seu potius uterque aspectus unius ejusdemque mediationis, suas habet partes in opere redemptionis. Etenim, ait A. d’Alès, « vi unionis hypostaticæ, constituitur Christus mediator physicus, et (jam) incipit operari tanquam mediator moralis, donec, accedente ad humili­ tatem Incarnationis obedientia Crucis, consummarit opus redemp­ tionis sibi a Patre mandatum » (1). Jamvero de mediatione physica actum est in prima parte trac­ tatus ; nunc agendum de mediatione morali. S. Thomas autem, describendo hanc mediationem Christi moralem, duplex munus in ea distinguit : Christo, inquit, « in quantum est homo, convenit... conjungere homines Deo : 1) praecepta et dona Dei hominibus exhibendo, et 2) pro hominibus Deo satisfaciendo et interpellando n (3, q. 26, a. 2). (1) De Verbo Incarnato, th. 19, c, p 279. 538 MEDIATIO CHRISTI Jamvero, de priore munere egimus, tum in tractatu de Reve­ latione, n. 178, 2 0 sq., quando demonstravimus Christum esse Dei legatum., prophetam eximium, excellentissimum, imo unicum Doctorem et Magistrum Novi Testamenti, tum in tractatu de Eccle­ sia, ubi statuimus Christum fundavisse in terris societatem spiri­ tualem, Ecclesiam scilicet, cujus in æternum est præcipuus rector et dominus et, qua mediante, homines ad salutem efficienter ordinat et dirigit, legibus propriis quas condidit et sacramentis, quæ pastoribus commisit, ut media sanctificationis efficacia. Restat ideo tantum considerandum alterum munus mediationis seu mediatio per satisfactionem et interpellationem, quæ redemptio vocatur. Practice ideo, eodem sensu et promiscue usurpantur voces iv. 5 et 11). Hinc, si sedulo pensantur hæc Isaiæ verba, si cum aliis locis comparantur, in quibus de eodem Servo Domini loquitur propheta [xlix, 1-8, l, 4-9, lxii, 1-9], evidens est Messiam praenuntiatum esse ipsum Christum. Etenim : « a) hoc supponitur Novo Testa­ mento ; b) impossibile est assignari quemquam alium de quo intelligi possint dicta præsertim in cap. 53 : c) concordantia est tanta inter Isaiæ descriptionem et narrationes evangel icas ut pro­ pheta dici soleat anticipasse « evangelium » passionis Christi » (3). II. — Probatur ex Novo Testamento (4). 583. 1° Hæc est prædicatio Christi, apud omnes evangelistas. A. Apud Synopticos, Christus diserte declarat mortem suam : 1) necessariam esse ut munus suum impicat, 2) fore piacularem. a) Mors Christi perlinet ad ejus missionem. — Id exprimit : 1) obscure, quando se exhibet ut sponsum non semper cum discipulis mansurum, sed mox ab eis auferendum [Ml. ix, 15] (5) ; 2) aperte, quando, post confessionem Petri [Mt. xvi, 21] : «coepit (1) Dan. ix ; Jcr. xxxi-xxxm ; Ezech. xxxvi ; Mal. ιπ-ιν. (2) Cf. xn, 32-33. — (3) Galtler, n. 437, B. — (4) A. d’Alès, th. 20. (5) Mc. n, 18-20 ; Lc. v, 33-35. M REDEMPTIO CHRISTI Jesus ostendere discipulis suis quia oporteret eum... multa pati... et occidi » (1). Postea idem jam sæpius et clarius repetit, post transfigurationem [Mc. ix, 9 sq.] ascendendo Jerusalem [Me. ix, 30-32], praetergrediendo Galilæam [Mc. x, 32-34], etc. b) Mors Christi eril piacularis. — 1) Lc. xix, 10 : « Venit enim Filius hominis quærere et salvum facere quod perierat. » Atqui mors pertinet ad suam missionem. Ergo Christus per mortem liberabit homines a peccatis. Doctrinam hanc confirmat variis parabolis de ove ct drachma perditis, de filio prodigo [Lc. xv].— 2) Explicite declarat Christus suam mortem fore redemptionem : « Filius hominis... venit... ministrare et dare animam suam redemptionem pro multis » [Mt. xx, 28 ; Mc. x, 45]. Mors itaque Christi erit vere redemptio (λυτρον), id est, pretium solutum ad liberandos homines. Cf. I Tim. n, 6. — 3) Tandem, Eucha­ ristiam instituens, docet mortem suam fore sacrificium propilialorium : dabitur enim corpus et effundetur sanguis pro multi? in remissionem peccatorum (2). B. Apud S. Joannem, Jam ab initio Christus dicit « exaltari. oportere Filium hominis... ut omnis qui credit in eum, non pereat, sed habeat vitam aeternam... Misit enim Deus Filium suum in mundum... ut salvetur mundus per ipsum » [m, 14-17]. Est bonus pastor qui venit « ut (oves) vitam habeant et abun­ dantius habeant » ; quare «animam suam dat pro ovibus suis ». Et hoc quidem facit libere, a semetipso, ut Patri obediat : « Ego pono animam meam... a meipso... hoc mandatum accepi a Patr^ meo. » (x, 10, 11, 17, 18) Cf. xn, 32-33. 2° H i c est, jam a primis sæculis, Pr/edtcatio Apostolorum et EcclesI/Έ, ut patet : ArEx Actibus Apostolorum. — Christ us prædicat ur ut Salvator qui .venit « in remissionem peccatorum (n, 38), quem « Deus exaltavit, dextera sua. ad dandam poenitentiam Israel et remis­ sionem peccatorum » (v, 31 ; cf. m, 12-26 ; x, 43). « Et non est in alio aliquo salus. Nec enim aliud nomen est sub coelo datum hominibus, in quo oporteat nos salvos fieri » (iv, 12). Quare passionem ejus et mortem « Deus... praenuntiavit per os omnium prophetarum (m, 18) ita ut Philippus, eunucho expo­ nens prophetiam Isaiæ de servo Domini patiente ct moriente, « evangelizavit illi Jesum » (vm. 31-35). IJS (l)Mc. vni,30sq.; Lc.ix, 21 sq.— (2)Mt. xxvi. 28 ;Me. xiv,24 ;Lc. xxn, 19-20. 545 REDEMPTIO CHRISTI ! B. Ex scriptis Apostolorum. — a) S. Petrus : 1) Vos, fideles « redempti estis de vana vestra conversatione paternæ tradi­ tionis... pretioso sanguine quasi /Igni immaculati Christi et incontaminati » (I, i, 18-19) — 2) « Christus passus est pro nobis... qui peccata nostra ipse pertulit in corpore suo super lignum, ut peccatis mortui, justitiæ vivamus, cujus livore sanati estis » (I, n, 21, 24 ; cf. Is. liii) — 3) « Christus semel pro peccatis nostris mortuus est, justus pro injustis, ut nos offerret Deo » (I, m, 18) — Quare 4) S. Petrus arguit « magistros mendaces » qui « eum, qui emit eos, Dominum negant » (II, n, 1). b) S. Joannes : 1 ) In prima epislola : « Sanguis Jesu Christi... emundat nos ab omni peccato » (i, 7). « Et ipse est propitiatio pro peccatis nostris, non pro nostris autem tantum, sed etiam pro Lotius mundi » (n, 2). « Ille apparuit, ut peccata nostra tolleret » (m, 5). « In hoc cognovimus caritatem Dei, quoniam ille animam suam pro nobis posuit » (m, 16)... quoniam Filium suum unige­ nitum misit Deus in mundum, ut vivamus per eum... misit (eum)... propitiationem pro peccatis nostris » (iv, 9, 10). — 2) In Apocalypsi : Christus « lavit (solvit) nos a peccatis nostris in sanguine suo » (i, 5). Hinc S. Joannes exhibet illum « Lanquam occisum » et laudibus extollitur Dominus « quoniam occisus est et redemit nos Deo in sanguine suo » (v, 6, 9 ; vi, 6-12). c) S. Paulus antithesim instituit inter Adamum et Christum : « Sicut enim per inobedientiam unius hominis peccatores cons­ tituti sunt multi, ita et per unius obeditionem justi constituen­ tur multi » (Rom. v, 19). Hinc homines dicuntur « justificati gratis per gratiam ipsius, per redemptionem quæ est in Christo Jesu, quem proposuit Deus propitiationem per fidem in sanguine ipsius » (m, 24-25). « In quo habemus redemptionem per sanguinem ejus r (Eph. i, 7) « Deus..., cum essemus mortui peccatis, convivi­ ficavit nos in Christo (cujus gratia salvati estis) et conresuscitavit et consedere fecit in coelestibus in Christo Jesu (ii, 5-6), « Christus dilexit nos, et tradidit semetipsum pro nobis oblationem et hostiam Deo in odorem suavitatis » (v, 2). Merito igitur ait Apostolus : Christus « factus est nobis sapientia a Deo, et justitia, et sanctificatio, et redemptio » (I Cor. i, 30), siquidem « dedit redemptionem semetipsum pro omnibus » (I Tim. n, 6) « ut nos redimeret ab omni iniquitate » (Jit. n, 14). Itaque Christus est vere victima redemptionis, cujus sanguine, Thbol. II 18 546 REDEMPTIO CHRISTI tanquam pretio, homines a peccato liberantur et justificantur, et cum Deo reconciliantur « cum inimici essemus, reconciliati sumus Deo per mortem Filii ejus,... reconciliati, salvi erimus in vita ipsius » [Rom. v, 10 ; cf. Gol. i, 20 ; II Cor. v, 18]. Non mirum ideo si S. Paulus nil aliud velit prædicare nisi « Christum crucifixum, Judaeis quidem scandalum, gentibus autem stulti­ tiam, ipsis autem vocatis Judaeis atque Graecis Christum Dei virtutem et Dei sapientiam » — nil aliud velit scire « nisi Jesum Christum, et hunc crucifixum » [I Cor. i, 22, 23 ; n, 2]. Ep;stola ad Hebraeos tota est in inculcando ideam et doctrinam de redemptionis sacrificio, quo Christus « una oblatione consum­ mavit in sempiternum sanctificatos » (x, 14). 3° Testimonia IPatrum in articulo sequenti afferemus (1). Denuo autem monemus Christum ita nos, per mortem suam redemisse, ut aliæ ejus passiones non deputentur ad redemptio­ nem nisi una cum morte. Sane, ait S. Thomas (Quodlib. 2, a. 2) : « Ad emptionem duo requiruntur, scilicet quantitas pretii et deputalio ejus ad aliquid emendum... a) Quantum ad quantitatem pretii, sic quælibet passio Christi, etiam sine morte, suffecisset ad redemptionem generis humani, propter infinitam dignitatem personæ... b)quantum ad deputalionem pretii... non sunt deputatæad redemptionem humani generis, a Deo Patre et Christo, aliæ passiones Christi absque morte... 1) ut pretium redemptionis... non solum esset infinitum valore, sed etiam esset ejusdem generis, ut scilicet nos de morte per mortem redimeret ; 2) ut mors Christi non solum esset pretium redemptionis, sed etiam exemplum uirtulis. ut videlicet homines non timerent pro veritate mori [Heb. ii, 14]... 3) ut mors Christi esset etiam sacramentum salutis, dum nos, virtute mortis Christi, morimur peccato et carnalibus concu­ piscentiis et proprio affectui... Et ideo humanum genus non est redemptum per aliam passionem absque morte Christi ». (1) De evolutione historica doctrinæ Redemptionis et de variis systematibus inventis ad explicandum hujusmodi doctrinam, cf. A. d’Alès, in Diet. Apol., art. Rédemption, col. 554-581 ; Rivière, op. cit. SATISFACTIO CHRISTI 547 ART. II De modis quibus peracta est redemptio 584. Quadruplici modo passio Christi nostram causavit salu­ tem : satisfactione, merito, redemptione scu liberatione, denique ac praecipue Christi sacrificio. Hinc quatuor paragraph). I. — De satisfactione Christi Notio satisfactionis. 585. a) Satisfactio respicit debitum et est : rei debitae integra solutio (realis) seu illatae injuriae libera recompensatio secundum aequalitatem (personalis). De hac agitur in præsemi : non est autem vera et stricta, nisi reparatio sit aequalis offensæ ; secus enim debet compleri condonatione gratuita. Eo sensu S. Thomas, (3, q. 48, a. 2) : « Ille proprie satisfacit qui exhibet offenso id quod æque vel magis diligit quam oderit offensam. Christus autem, ex charilate et obedientia patiendo, majus aliquid Deo exhibuit quam exigeret recompensatio totius offensai humani generis ». Cf. Supp. q. 15, a. 1. b) Satisfactio Deo non præstatur ab ipso homine reo, qui nunquam pertingere posset ad condignam compensationem, sed a Christo innocente qui, Deo consentiente, libere et ex actu caritatis erga Patrem et erga homines, suscipiens obligationem reparandi et expiandi ,loco hominum, injuriam Deo irrogatam, transfert in se (1) peccata nostra, et vices nostras gerit in debito solvendo ac poena toleranda. Quare Christi satisfactio vicaria nuncupatur. Volor autem satisfactionis Christi, uti jam liquet ex dictis, non desumitur ex nudo facto expiationis aut ex intensitate doloris tolerati, sed ex voluntate obsequium Deo praestandi et ex amore compensandi offensam ei illatam, honoremque læsum reparandi. (1) Moraliter loquendo, nam, etiam ut in nostrum locum substitutus, Christus manet absolute innocens, nec unquam habet in se formalem reitatem. 548 SATISFACTIO CHRISTI Assertio : Passio Christi salutem nostra satisfactionis [De fide]. • I causavit per modum 586. I. — Probatur ex doctrina Ecclesiæ. — Thesis expresse docetur in documentis fidei, n. 581 recitatis. Quibus addi potest: 1) Bulla Pii V, contra Baium, D.1059, qua declaratur nos non proprie satisfacere, sed opus pœnitentiæ Deo olïerre « cujus intuitu Christi satisfactio nobis applicatur ct communicatur » ; — 2) Schema Concilii Valicani, contra errores ex rationalisme derivatos : « Vere igitur Christus Jesus, mediator Dei et hominum, unus, moriens pro omnibus, divinæ justitiæ pro nobis satisfecit, ct... ex vetusta nos servitute in filiorum libertatem vindicavit »; — can. G : « Si quis non confitetur ipsum Dei Verbum in assump­ ta carne paliendo el moriendo, pro peccatis nostris Deo potuisse satisfacere vel vere et proprie satisfecisse nobisque gratiam me­ ruisse, a. s. ». Coli. Lac., t. 7, p. 561, 566. Hæc quidem ultima documenta non habent auctoritatem Ecclesiæ, sed mentem Patrum et Ecclesiæ satis manifestant. II. — Probatur ex N. T.—Christus, in se tollens peccata nostra [Jo. i, 29] : « Ecce agnus Dei. ecce qui tollit peccatum mundi » (11, pretium soluit peccati, sanguinis effusione et morte libere Patri oblata [I Pet. i, 18-19] : « Redempti estis... pretioso sanguine quasi Agni immaculati Christi et incontaminati » (2), [I Cor. xv. 3) : « Christus mortuus est pro peccatis nostris » (3). — Bt sic nos redimit ab omni iniquitate et cum Deo reconciliai [l Jo. n, 2] : « Ipse est propiliatio pro peccatis nostris, non pro nostris autem tantum, sed pro totius mundi » (4) [Rom. v, 10] : « Cum inimici essemus, reconciliati sumus Deo per mortem Filii ejus » (5). III. — Redemptio probatur ex Traditione. — Secundum recentiores Liberales et etiam nonnullos Catholicos, redemptio apud Patres, præsertim inde ab ætate S. Jrenæi, non dare apparet ut doctrina dogmatica sed potius ut systema humanum libere dispu­ tatum inter Doctores. Tres enim, aiunt, reperiuntur apud Patres theriæ de opere redemptionis : a) Theoria myslica seu physica, quæ centendit (1) Cf. I Pet., et Jo. supra. ' (2) Cf. Mt. xx, 28 ; xxvi, 28 ; I Cor. vi, 20 ; vu, 23 ; Rom. ni,24-25; Eph. i, 7 ; Apoc. i, 5, v, 9 ; II Cor. v, 21 ; Prat, La théol. de S. Paid, t. 2, ed. 13, p. 214 sq. — (3) Cf. Eph. v, 2 ; 1 Tim. n, 6 ; iv, 10. (4) Cf. Tit., n, 14, (5) Cf II Cor , v, 18 l‘t ; Cvl , i. 20 u 13 14 ; Eph. 11, 11-18 SATISFACTIO CH1URTI »49 naturam humanam sanatam fuisse et sanctiflcatam per ipsam Verbi Incarnationem, scilicet vi ejus assumptionis a Verbo et ejus cum Verbo intima conjunctione. — b) Theoria mythica, quæ, jura diaboli admittens in homines, putat pretium redemptionis a Christo solutum esse ipsi diabolo, qui homines captivos detinebat per peccatum. — c) Theoria realislica, quæ docet redemptionem peractam esse per satisfactionem Christi vicariam, passione et morte Domini Deo præstitam. De his ita sentiendum est : a) Theoria mystica, a nonnullis Patribus certo proposita, non adversatur dogmati catholico, dummodo non exclusive propugnetur, scilicet dummodo non reji­ ciatur valor supereminens et definitivus passionis et mortis Christi in cruce ; porro plerique saltem ex Patribus hujus theoriæ fautoribus simul agnoecunt reatum peccati expiatum esse per mortem Domini, per quam ideo homines Deo reconciliati sunt et bona peccato amissa recuperarunt. — b) Theoria mythica a paucis tantum defen­ ditur et a nemine exclusive proponitur ; imo multa horum Patrum dicta sensu catholico intelligi possunt et debent. De ea theoria agitur n. 596. — c) Theoria realislica, saltem quoad substantiam, fere ab omnibus Patribus edocetur : vocem quidem ipsam satisfactionis generatim non adhibent sed doctrinam satisfactionis vicariæ diserte tradunt, dicentes Christum ex caritate et obedientia erga Patrem, passum et mortuum esse ut solveret debitum peccatorum hominum et eis impetraret liberationem a peccato et reconcilia­ tionem cum Deo. His in tuto positis, breviter recolamus praecipua Patrum testi­ monia : 1° Paires Apostolici obiter tantum loquuntur de opere redemp[ tionis ; at eorum doctrina plane consona est doctrinæ in Evangeliis et S. Pauli epistolis traditae. Docent enim Christum pro nostris peccatis [non pro poenis tantum peccati] mortuum esse et jam non obscure innuunt, ipsam satisfactionem Christi vicariam. S. Clemens R., Cor. 21, 6 : « Christi sanguis datus est pro nobis » ; ! clarius Cor. 49, 6, J. 26 : « Propter caritatem, quam erga nos habuit, D. N. Jesus Christus, voluntate divina, sanguinem suum pro nobis tradidit et carnem pro carne nostra et animam pro an ima bus nostris ». S. Ignatius, Ad Trail. 2, 1, J. 48 : Christus σ propter nos mortuus est » ; Ad Smyrn. 1, 1. J. 62, dicit nos « esse stabilitos in caritate per sanguinem Chrisli » et « Filium Dei., clavis confixum pro nobis in carne » ; vn, 1, J. 64 : confitetur « Eucharistiam carnem esse Salvatoris nostri, quæ pro peccatis nostris passa est » ; Ad Polycarpurn 3, 2, dicit : Christus « propter nos factus est passibilis et omni modo pro nobis (dolores) sustinuit ». S. Polycarpus, Ad Philip. 8, 1, J. 75 : « Christus... peccata nostra in corpore suo super lignum pertulit [I Pet. n, 14],... propter nos, ul in ipso vivamus, omnia sustinuit >». j 6 ’ ΐ I ■ 550 SATISFACTIO CHRISTI Epistola ad Diognetum, 9, 2-5, J. 99, præclare doctrinam redemptionis proponit, tum subslilulionem vicariam prædicans, tum necessitatem prelii infiniti ut homo redimatur : Deus « miserans ipse peccata nostra suscepit, ipse proprium Filium dedit pretium redemp­ tionis pro nobis, sanctum pro iniquis, mali expertem pro malis, justum pro injustis... Quid enim aliud peccata nostra potuit tegere quam illius justitia. In quo alio iniqui nos et impii justificari potuimus quam in ipso Filio Dei ? » 2° Secundo sæculo, S. Justinus late exponit Apol. i, 66 ; Dial. 41, J. 128, 135, effectus redemptionis, qua expiantur peccata et homines a nequitia liberantur et regenerantur per mysterium Crucis. El Dial. 95, J. 140, diserte loquitur de vicaria substitutione Christi pro nobis : « Pro hominibus ex omni genere suum etiam Christum Parens universorum maledictiones omnium in se suscipere voluit,... voluit Pater hæc (crucifixionem et mortem) eum pati, ut ejus livore genus humanum sanaretur ». S. Irenæus certe admittit modum redemptionis, quem physicomysticum appellant, docens Christum in se « recapilulare » totum genus humanum et naturam humanam jam aliqualiter redemptam esse et sanctificatam per ipsam Incarnationem, qua totum genus humanum mysteriose et intime Deo conjungitur [Adv. hær. n, 22, 4, m, 11, 8 ; 16, 6 ; 18, 1 ; iv, 12, 5 ; 20, 4 ; v, 16, 2 ; 20, 3, etc.]. At clariss'me et sæpissime declarat opus redemptionis, nedum completum fuisset in ipso instanti Incarnationis, non proprie fleri et consummari nisi per mortem Domini in Cruce et per oblationem ejus sanguinis et vitæ in pretium quo redimantur homines et Deo reconcilientur [m, 16, 9, J. 218 ; iv, 5, 4 ; v, 1, 1 ; v, 16, 3, J. 255]. Adhuc S. Iræneus diserte indicat satisfactionem Christi universalem esse, quando Evam et Mariam comparat : Eva « inobediens facta, et sibi et universo generi humano causa facta est mortis ; sic el Maria... obediens. et sibi ct universo generi humano causa facta est salutis » [m, 22, 4, J. 224], ·' 3° Tertio sæculo, Tertullianus docet Christum factum esse « hos· tiam pro omnibus nobis », « alienam mortem sua solvere... et omnia sanctum pro peccatoribus obire », « hominem... sanguine suo redi­ mere » et ita illum a peccatis mundare, cum Deo reconciliare el immortalem facere [Adv. Marc, m, 18 ; De Pud. 22 ; De fuga, 12, J. 37·' ; De Pud. 6 ; Adv. Mare, v, 17 ; De Bapt. 11 ; cf. De carne Christi, 5, J. 353]. Origenes, etsi aliquando favet theoriæ mylhicæ redemptionis [n. 596], explicite declarat substitutionem vicariam et universalita­ tem satisfactionis a Christo per mortem suam Deo exhibit®. Chris­ tus enim, ait, solus potuit « omnium peccati onus in se recipere per Crucem pro omnibus... peccata nostra accepit, et ægre affectus est propter iniquitates nostras » ; « peccata generis humani imposuit super caput suum : ipse enim est caput corporis Ecclesiæ suæ>; pro populo moritur hic homo... qui peccata nostra tulit » ; < secun­ SATISFACTIO CHRISTI 551 dum hoc quod hostia est, profusione sanguinis sui, efficitur propi­ tiatio in eo quod dat remissionem praecedentium delictorum» [Comm. in Jo. 28, 14, 14, J. 482 ; in Levit, hom. 1, n. 3 ; in Rom. comm. m, 8, J. 498]. S. Hippolytus theoriam mysticam cum S. Irenæo tenet [De Antichristo, 4, J. 389], sed cum ipso etiam prædicat in morte Domini oblatum esse sacrificium salisfactorium pro peccatis hominum [In Dan. 1, 15]. S. Cyprianus obiter tantum loquitur de redemptione, sed doctrinam Tertulliani amplectitur [De bono pat. 6 ; ep. 7, 5 ; De lapsis, 17; De opere et eleemos. 1, J. 552, 563]. 4° Quarto sæculo, Eusebius Cæsariensls expresse docet redemptio­ nem per viam sacrificii satisfactorii : Christus « est magnum magnique aestimandum pro redimendis et Judaeis pariter et Graecis pretium, illud videlicet pro toto mundo piaculum, illud pro cunc­ torum hominum animis piaculum, illa pro omni macula et peccato hostia purissima » [Demonst. i, 10, J. 664]. — Mortuus est « ut nostras abstergeret maculas peccatorum, qui pro nobis sacrificatus et exsecratio factus est ;... ut tanquam Dei victima atque ingens sacrificium ipsi supremo Deo offerretur pro universo mundo » [Dem. iv, 12, J. 669]. Idem omnino praedicant S. Cyrillus Hierosol., Cat. 3, 12 ; 13, 33, J. 831 ; S. Basilius, in ps. 48, 4 ; ep. 260, 9 ; J. 961, 927 ; S. Gre­ gorius Naz., or. 33, 9, J. 998, or. 45, 28 ; S. J. Chrysostomus, in Rom. 10, 2 ; in Gal. n, 8 ; in Heb. hom. 17, 2 ; J. 1185, 1201, 1221. Idem quoque docent inter Latinos : S. Hilarius : Christus «male­ dictorum se ergo obtulit morti, ut maledictum legis dissolveret, hostiam se ipse Deo Patri voluntarie offerendo, ut, per hostiam voluntariam, maledictum... solveretur » [in Ps. 53, 13, J. 889]. — At, in De Trin.u, 24, declarat universum genus humanum in Chris­ to sanctificatum esse per ipsam Incarnationem, quæ verba, ut patet ex præcedentibus, benigne interpretanda sunt, sicut dicta S. Irenæi. S. Ambrosius rem el vocem satisfactionis adhibet : « Venit Dominus Jesus, mortem suam pro morte omnium obtulit, sanguinem pro sanguine fudit universorum » [Ep. 41, 7, J. 1252]. α Propitiatio omnium Christus est » [in ps. 48, 15] ; Christus dicitur in passione sua « pro nostris peccatis satisfecisse Patri » ; « pro nostris peccatis satisfaciebat Patri » [in ps. 37, 46 et 53]. Cf. De excessu Satyri, n, 46, J. 1275. S. Hieronymus : « Quod enim nos pro nostris debebamus scele­ ribus sustinere, ille pro nobis passus est, pacificans per sanguinem crucis suæ, sive quæ in terra, sive quæ in cœlis sunt... » [in Is. xiv, 53, 5, J. 1401]. 5° S. Athanasius et S. Gregorius, Nyssenus theoriæ mysticæ favent, sed realisticam non excludunt, imo eam sæpius et disertius tradunt. S, Athanasius utique dicit [orat, de Incarn. Verbi, 54, J. 752 552 SATISFACTIO CHRISTI naturam humanam ipso facto Incarnationis sanctiflcatam esse, sed hanc satisfactionem nullibi dicit completam ; e contra declarat genus humanum certo perditum esse nisi Salvator advenisset mor­ tem consumpturus. Hic autem « corpus quod sibi ipse accepit velut hostiam et victimam omni puram macula morti offerendo, mortem statim ab omnibus similibus, suo pro aliis oblato, propulsavit.., Suum templum et corporeum instrumentum pro omnibus, uti decebat, devovendo et offerendo, id quod debebatur in morte solvit [or. de Ineam. Verbi, 9 ; cf. Adv. Arian, or. 2, 68 ; J. 751, 768. S. Gregorius Nyss. quandoque theoriam mysticum proponit v. g. in orat, catech. 25, sed frequenter declarat homines morte Domini Deo reconciliatos esse: Christus «ut ejus livore nostrum sana­ retur vulnus et propria morte communem hominum mortem aboleret, tunc propter nos factus est obediens » [C. Eunom. 2] « Proprio sanguine pro peccatis nostris sacrificaliter placavit,... Jesus sacerdo> magnus proprium agnum suum, id est corpus proprium, pro pecca­ tis mundi sacrificavit... et se obtulit oblationem atque sacrificium pro nobis » [C. Eunom. 6, ap. Galtier, n. 461]. 6° S. Augustinus doctrinam catholicam plenissime tradit ; a) Christus se substituit hominibus peccatoribus ut pro illis Deo satisfaceret : « Delictorum susceptor, non commissor»; «Mortem sine debito soluturus, et nos a morte redempturus » ; « suscepit Christus sine reatu supplicium nostrum ut inde solveret reatum nostrum el finiret etiam supplicium nostrum » [in ps. 68, sermo 1, 10 ; in Jo. tr. 79, 2 ; C. Faustum, xiv, 4]. — b) Satisfecit autem sese Deo pro nobis offerendo, in morte sua, in sacrificium propitialorium : « Morte sua quippe, uno verissimo sacrificio pro nobis oblato, quidquid culparum erat..., purgavit, abolevit, exstinxit » [De Trin. iv, 13,17, J. 1655]. — c) Ita nos redemit et liberavit a captivitate daemonis: < Pro nobis solvente quod non debebat, a debitis et paternis el propriis liberati sumus » ; « in hac redemptione tanquam pretium pro nobis datus est sanguis Christi, quo accepto diabolus non ditatus est, sed ligatus, ut nos ab ejus nexibus solveremur » [De Trin. xin, 21 ; 15, 19, J. 1675). — d) Abstulit non tantum poenam sed ipsum reatum peccatorum nostrorum : « Sanguis ille, quoniam ejus eral, qui nullum omnino habuit peccatum, ad remissionem nostrorum fusus est peccatorum » [De Trin. xin, 15, 19]. — e) Nos Deo recon­ ciliavit : « Idem ipse unus verusque mediator, per sacrificium pacis reconcilians nos Deo » ; « Christum pro nobis peccatum fecit Deus cui reconciliandi sumus, hoc est sacrificium pro peccatis, per quod reconciliari valeremus » [De Trin. iv, 14, 19 ; Enchir. 41, J. 1916\ Hanc doctrinam de satisfactione vicaria Christi mirabiliter penetravit et philosophice exposuit S. Anselmus, in opere : Cur Deus homo et postea S. Thomas, quorum vestigia fere sequuntur omnes posteriores theologi usque in hodiernam diem. IV. — Probatur ex ratione. — a) Ex unione hypostatica. — < Ille proprie satisfacit pro offensa qui exhibet offenso id quod æqur SATISFACTIO CHRISTI 553 vel magis diligit quam oderit offensam. Christus autem ex charitate et obedientia patiendo, majus aliquid Deo exhibuit quam exigeret recompensatio totius offensæ humani generis : 1) propter magnitudinem charilatis, ex qua patiebatur ; 2) propter digni­ tatem. vitæ suæ, quam pro satisfactione ponebat, quæ erat vita Dei el hominis; 3) propter gencralitatem passionis et magnitu­ dinem doloris assumpti... Et ideo passio Christi non solum suffi­ ciens, sed etiam superabundans satisfactio fuit pro peccatis humani generis. » 3, q. 48, a. 2. b) Ex solidarilale Christi et generis humani. — « Ille potest pro aliis satisfacere, qui est constitutus eorum caput et una persona mystica cum ipsis, et potest de condigno satisfacere, ille cujus operatio est valoris infiniti. Atqui Christus, ut constat ex dictis de gratia capitali, est nostrum caput unaque nobiscum persona mystica, et omnis operatio ejus, propter unionem hypos­ taticam, infiniti est valoris. Ergo potest pro nobis satisfacere de condigno. » 3, q. 48, a. 2, ad 1. Cf. Gallier, n. 473 sq., 483 sq., Richard, p. 179-188. 587. Nec dicas hanc doctrinam de satisfactione vicaria Christi contradicere: Dei bonitati, quia supponit in Deo inordinatum vin­ dicte amorem, aut jusliliæ, quia innocens punitur pro reo, aut gratuilali Redemptionis. Nam : 1° Deus minime vindicta inordinata movetur, sed amore tantum justitiæ, quæ postulat ut ordo violatus reparetur. Ad id autem satisfieri poterat una vel minima Christi passione, sed ut magis eluceret divinæ bonitatis argumentum, Deus praebuit Filium suum unigenitum ad mortem acerbissimam in cruce, qui sit nobis et medium superabundans satisfactionis et perfectissimum exemplar omnium virtutum. 2° Innocens Christus non vere et proprie Deo punitur pro homi­ nibus reis quasi malum inferretur ei nolenti aut ex debito ; sed Deus exigit et gratas habet satisfactiones quas, sponte sua et artu liberrimo ipsi offert Christus, pro salute omnium hominum, quorum constitutus mediator, legitime personam sustinet et poenas libenter tolerat. Unde S. Thomas 3, q. 47, a. 3, ad 1 : « Innocentem hominem passioni et morti tradere contra ejus voluntatem est impium et crudele. Sic autem Deus Pater Christum non tradidit, sed inspirando ei voluntatem patiendi pro nobis. In quo ostenditur et Dei severitas, qui peccatum sine pœna dimittere noluit... et bonitas ejus in eo quod, cum homo sufficienter satisfacere non posset per aliquam pœnam quam pateretur, ei satisfactorem dedit. » 3° Grat uita est reparatio peccati ex parte nostri ; quandoquidem 554 MERITUM CHRISTI ipsi nec satisfacimus, nec jus habemus ad satisfactionem Christi, qui solus pretium redemptionis pro nobis solvit. II. — De Merito Christi Notio meriti. 588. Quemadmodum satisfactio respicit debitum solvendum, meritum respicit bonum (præmium) obtinendum seu recuperan­ dum, si agitur de bono deperdito. Hinc meritum supernatural? est : 1) abstracte, valor operis supernaturalis in ordine ad retri­ butionem a Deo accipiendam seu jus ad bonum super naturale; 2) concrete, ipsum opus cui debetur retributio supernaturalis. Si remuneratio debetur ex justitia, habetur meritum de con­ digno seu meritum proprie et simpliciter ; si ex quadam tantum decentia, habetur meritum de congruo, seu secundum quid [cf. tract, de Gratia, n. 210]. — In thesi loquimur de solo merito de condigno, quo Christus, passione sua et morte, quibus pro nobis Deo satisfecit, nobis quoque promeruit bona supernaturalia peccato amissa. | Assertio la : Passio Christi nostram salutem causavit per modum meriti [De fide]. 589. 1° Probatur ex documentis fidei. — Ex Trid., s. 5, cp. 7, jam citato, n. 581, et cn. 10, D. 799, 820 : « Si quis dixerit homines sine Christi justitia, per quam nobis meruit, justificari, a. s. ». 2° Probatur ex scriptura. — 1) Ex textibus supra allatis, qui, fere omnes, demonstrant Christum iisdem actibus quibus satisfecit, iisdem nobis meruisse bona supernaturalia, ac præcipue gratiam. — 2 Rom. m, 24 : Sumus « justificati gratis per gratiam ipsius, per redemptionem quæ est in Christo Jesu » ; et (v, 19) : « per unius (Christi) obeditionem justi » constituimur. — Eph., i, 7 : « In quo habemus redemptionem per sanguinem ejus remissionem peccatorum secundum divitias gratiæ ejus ", imo et « vitam æternam » (1). — Ergo passio et mors Christi nobis obtinuerunt restitutionem gratiæ et bcatitudinis æternæ. seu vere causarunt nostram salutem per modum meriti. (1) Jo. HI, 14-15 ; xn, 32-33 ; xvn, 19 ; Heb. v, 9 ; x, 19, etc. 4 MERITUM CHRISTI 555 3° Probatur ratione. — Ad meritum de condigno [t. 3, n. 211 sq.] requiritur : 1) ut operans sit in statu viæ et gratiæ ; 2) ut opus sit liber, moraliter bonum, præmio æquale et sub influxu charitatis productum ; 3) ut sit positiva Dei ordinatio et promissio. Atqui omnibus actionibus et passionibus Christi in terris insunt hæ omnes conditiones meriti. Ergo. Prob. min. : a) parte operantis : Christus enim est*'viator, operans in statu gratiæ ; — b) Ex parte operis : ejus opera sunt libera, moraliter bona, præmio æqualia, propter Deum facta et sub influxu charitatis producta ; — c) Ex parte Dei : Deus enim promisit his actibus retributionem, ut constat : 1) ex Is. liii, 10 ; « Si posuerit pro peccato animam suam, videbit semen longævum » ; 2) Ex Heb. n, 9 ; « Videmus Jcsum propter passionem mortis gloria et honore coronatum » ; 3) ex lota thesi de Christo mediatore : constituendo enim Christum mediatorem nostrum, eo ipso ordinavit Deus ut opera illius pro nobis acceptaret. Quia ideo est caput Ecclesiæ et mediator hominum, Christi opera «se habent tam ad se quam ad sua membra sicut se habent opera alterius hominis in gratia constituti ad ipsum... Unde Christus per passionem suam non solum sibi sed etiam omnibus membris suis meruit salutem ». — « Membra et caput ad eamdem perso­ nam pertinent. Unde cum Christus fuerit caput nostrum, propter divinitatem et propter plenitudinem gratiæ in alios redundantem, nos autem simus membra ejus, meritum suum non est extra­ neum a nobis, sed in nos redundat propter unitatem corporis mystici. » 3, q. 48, a. 1 ; 3, q. 19, a. 4, ad 1 ; In 3 seni., d. 18, q. 1, a. 6, sol. 1, ad 2 ; cf. De Ver., q. 29, a. 7, ad 11. Assertio 2a : Per totam suam vitam meruit Christus ; meruit autem angelis beatitudinem accidentalem, hominibus omnia bona gratiae et gloriae, sibi gloriam corporis et exaltationem nominis. L — Per totam vitam meruit [Communius et cerium]. 590. Juxta communem sententiam Christus mereri incepit a primo inslanli Incarnationis suæ, juxta illud Heb. x, 5 sq. : « Ingrediens mundum dicit : hostiam et oblationem lïoluisti, corpus autem aptasti mihi... Tunc dixi : Ecce venio ut faciam, Deus, voluntatem tuam. » Ab initio enim habuit scientiam infu­ sam, gratiam habitualem perfectissimam, et actualem usum 556 MERITUM, CHRIST! liberi arbitrii : nihil ergo deerat, quominus mereretur. — Meruit autem (et satisfecit), absque ulla intermissione, per lotam vitam. per omnia quæ in carne sua mortali egit et passus est (1) ac præcipue per passionem et mortem ; non meruit vero post mortem, tum quia jam amplius non erat in statu viatoris, tum quia jam, merito universali et superabundant, ut dicemus, meruerat ul novus Adam, loti naluræ humanæ, idoneitatem ad gratiæ el salutis consecutionem (2). Nec obstat quod Christus in coelo interpellat pro nobis (Rom. vm, 34 ; Heb. vu, 25, x, 12 ; 1 Jo. n, 1). Alia enim est inter­ pellai io, qua meritum acquisitum Deo præsentatur et oiTertur, alia meriti acquisitio. II. — Meruit angelis beatitudinem accidentalem (Dodrino communis). 591. Christus non meruit angelis gratiam et gloriam essentia­ lem, sed beatitudinem tantum accidentalem [n. 539]. Id tenen­ dum nobis videtur cum Thomistis contra Scotisias : a) « Sicut mereri est viatoris, ita etiam non nisi pro viatore aliquis mereri potest, quia oportet ut ei, pro quo quis meretur, aliquid desit eorum, quæ sub merito cadunt. Angeli autem non sunt viatores quantum ad præmium essentiale, et ideo quantum ad hoc nihil eis meruit. Sunt autem aliquo modo viatores respectu praemii acci­ dentalis, in quantwm nobis ministrant, ad quod valet eis meritum Christi » (3). b) Decretum Incarnationis supponit praevisum Adæ pecca­ tum, ergo et diabolum tentatorem, ergo et diabolum prius lapsum, ergo ct angelos bonos in ea gratia, in qua conditi fuerant, perseverantes et glorificatos. Ergo Incarnatio non fuit causa gratiæ et gloriæ angelorum (4). III. — Meruit hominibus omnia bona gratiæ et gloriæ 1 Doc­ trina catholica']. 592. 1° Christus non meruit primam gratiam, quæ protoparentibus collât a fuit ant e peccatum : nam si Adam non peccasse!. Incarnatio non fuisset. Quare hanc primam gratiam vocant ✓ (1) 3, q. 34, a. 2, 3. — (2) De Veritate, xxix, a. 7. ' (3) De Vcrit. q. 29, a. 7, ad 5 ; cf. in 3, dist. 13, q. 2, a. 2. H (4) Billuart, diss. 9. a. 3, Dico 2® cf. ; Heb. n. 13 sq. ; Pesch, n. 466-467: Salmant., de Ineam., p. 4, q. 28, dub. 10. / MERITUM CHRIST] 557 gratiam. Dei, ut distinguatur a gratia Christi, quæ propter merita Christi, postea col lata est hominibus. 2° Generatim nobis meruit Christus omnia quæ in zYdamo perdidimus [Rom. v, 15-2*>] : omnia scilicet bona gratiæ et gloriæ. Etenim, post Adæ lapsum, nullum nobis confertur donum super­ natural quod a Christo non descendat, juxta illud Eph. i, 3 : « Benedictus Urus et Pater Domini nostri Jesu Christi, qui benedixit nos in omni benedictione spirituali in coelestibus in Chrislo », scilic· t propter merita Christi, el. illud Jo. i, 16, 17 : « De plenitudine ejus nos omnes accepimus ,et gratiam pro gratia (hebr. : omnem gratiam a prima ad ultimam), quia lex per Moysen data est, gratia et. veritas per Jesum Christum facta est. » Cf. Act. iv, 12 ; Rom. v, 17-20. 3° In specie nobis meruit : a) gratiam sanctificantem [Rom. m, 24] : « Justificat i gratis per gral iam ipsius per redemptionem, quæ est in Christo Jesu » ; Trid., s. 5, cn. 3, D. 790 : « Adæ peccatum (tollitur) per meritum unius mediatoris D. N. Jesu Christi, qui nos Deo reconciliavit in sanguine suo, factus nobis justitia, sanctificatio, redemptio » ; s. 6, cp 7, D. 799 : « nobis iusHficationem meruit » Cf. cn. 10, D. 820. — b) Gratias actuales : 1) qui­ bus præpararnur ad justificationem : Trid. s. 6, cp. 5, D. 797 : « Justificationis exordium in adultis a Dei per Jesum Christum præveniente gratia sumendum » est ; cf. Eph. t, 4-5. —2) gratias quæ justificationem subsequuntur ct quibus operamur et in bono perseveramus (1) : nam qui meruit finem, meruit simul et media in finem ; atqui — c) Nobis meruit Christus finem, scilicet vitam ælernam, ad quam ordinamur per gratiam, et quidem gloriam tum animæ tum corporis [Heb. v, 9j : « Factus est omnibus obtemperantibus sibi causa salutis æternæ » ; I Cor. xv, 21-23 : « Per hominem (Jesum) resurrectio mortuorum ». — d) Dona præternaturalia : meruit enim Christus bos aliquando ab omnibus peccati poenis omnino liberari : a morte [I Cor. xv, 26, 54-55] : « Novissima inimica destruetur mors... Absorpta est mors in victoria » ; a dolore [Apoc. xxi, 1] : « Mors ultra non erit, neque luctus, neque clamor, neque dolor erit ultra ». Attamen [n. 613 sq.], quia passio Chrisl i ad modum causæ univer­ salis operatur, si velimus fructus meritorum Christi nobis plene applicari, non solum decet sed oportet nos propria' saluti cooperari (1) Heb. xm, 21 ; 'I it. n, 14. Cf. tract, dc Gratia, De perseverantia. 558 REDEMPTIO PER MODUM LIBERATIONIS et cum Christo pati in terris, priusquam intremus in gloriam coelestem. Nihilominus defectus hujusmodi (ignorantia, concupis­ centia, passibililas, mortalitas), propter merita Christi : 1) nobis jam non dominantur in præsenti vita, sed e contra media sunt nobis efficacia ad operandam et augendam gloriam nostram [Rom. v, 3-4 ; II Cor. iv, 17] ; 2) prorsus tolluntur in altera vita. IV. — Christus meruit sibi gloriam corporis et exaltationem nominis [Cerium]. 593. Communiter tenetur contra paucos Christum non meruisse sibi neque gratiam habitualem, neque gloriam animæ essen­ tialem ; ab initio enim, propter unionem hypostaticam, habuit plenitudinem gratiæ et visionem beatificam. Sed contra Calvinum profitemur Christum sibi meruisse gloriam corporis et nominis exaltationem, seu gentium agnitionem et adorationem : a) Gloriam corporis. — 1) Ipse Christus id declarat [Lc. xxiv, 26) : « Nonne hæc oportuit pati Christum et ita intrare gloriam suam » ; 2) id proclamat Apostolus [Apoc. v, 11-12] : « Videmus Jcsum, propter passionem mortis, gloria et honore coronatum », cf. Jo. xvn, 4-5. — b) Exaltationem nominis [Philip, ii, 6-11] : « Humiliavit semetipsum, factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis, propter quod et Deus exallavil illum et donavit illi nomen, quod est super omne nomen ut in nomine Jesu omne genu flectatur, coelestium, terrestrium et infernorum, et omnis lingua confiteatur quia Dominus Jesus in gloria est Dei Patris ». Igitur hæc bona, jam Christo debita propter unionem hypostaticam, qua citius tardiusve exigebatur glorificatio totius ejus humanitatis, post passionem, novo titulo ei erant debita. Cf. 3, q. 19, a. 3 ; q. 49, a. 6 ; Heb. n, 9. Hanc porro glorificationem externam quasi gradatim adeptus est Christus, per descensum ad inferos, per resurrectionem, per ascensionem, per sessionem ad dexteram Patris, usquedum consummetur per ultimum judicium. De his autem dicemus in epilogo. III. — De Christi redemptione per modii li hera tionis 11 Notio redemptionis. 594. Hic redemptio non jam sumitur sensu adæquato (de qua η. Γλ78) sed sensu restricto et speciali intelligitur et est liberatio REDEMPTIO PER MODUM LIBERATIONIS 559 debili per solutionem prelii. Personis autem applicata, redemptio, sic intellecta, est actus quo quis c potestate aliena in pristinam libertatem restituitur, soluto pretio. Unde Christus redemit homines, in quantum illos e captivitate ct servitute diaboli eripuit et in pristinam libertatem filiorum Dei restituit, soluto pretio proprii sanguinis, non quidem diabolo, cui nullum jus inerat, sed Deo, quo permittente et ordinante, humanum genus captivitatem incurrerat. Cf. 3, q. 48 a. 4, ad 2. Exinde vides conceptum « liberalionis » vix differre a conceptu satisfactionis, cujus non est nisi quædam explicatio seu specialis quidam aspectus. Assertio : Passio Christi causavit nostram salutem per modum redemptionis [De fide]. 595. 1° Probatur ex quotidiana Ecclesiæ praedicatione, quam ita consignavit Tridentinum, s 22, cp. 1, D. 938 : Christus « per sui sanguinis effusionem nos redemit, eripuitque de potestate tene­ brarum et in regnum suum transtulit »; s. 5, cn. 3, D. 790 : Christus « nos Deo reconciliavit in sanguine suo factus nobis justitia, sanctificatio et redemptio ». Cf. documenta alia. n. 581. 2° Probatur ex Scriptura. — Angelus id prædicat, Incarnatio­ nem nuntiando [Mt. i, 21] : « Et vocabis nomen ejus Jesum : ipse enim salvum faciei populum suum a peccatis eorum. » — Christus ipse hoc munus suum declarat [Mc. x, 45]· : « Filius hominis venit... ut daret animam suam redemptionem pro multis » — Jo, m, 36 ; vin, 36 ; xn, 31 ; xvi, 11 : « Misit Deus Filium suum... ut saloelur mundus per ipsum » ; « Si ergo vos Filius liberaverit, vere liberi eritis » ; « Princeps hujus mundi ejicietur foras... jam judicatus est. » S. Paulus idem docet [Gal. iv, 4] : « Misit Deus Filium suum... ut eos qui sub lege erat redimeret » ; — Coi. i. 13-14 : « Qui eripuit nos de potestate tenebrarum ct transtulit in regnum Filii dilec­ tionis suæ, in quo habemus redemptionem per sanguinem ejus » — Coi. ii, 14-15 : « Delens quod adversus nos erat chirographum decreti, (1) quod erat contrarium nobis, et ipsum tulit de medio, (1) Juxta Theophylactum, S. J. Chrysosiomum et alios, chirographum est foedus mortis a Deo cum Adamo initum (Gen. it, 16) ; juxta recentiores fere omnes, est Lex Mosaica, quæ contraria erat tum J udans, quia multa præcej.ta eis imponebat, nec adjutorium ad ea implenda conferebat [Rom. vn, 7] ; tum 560 REDEMPTIO PER MODUM LIBERATIONIS affigens illud cruci ; et exspolians principatus «d potestates traduxit confidenter, palam triumphans illos in semetipso » ; — Heb. n, 14-15 : « Ut per mortem destrueret eum qui habebat mortis imperium, id est diabolum, et liberaret eos qui timore mortis per totam vitam obnoxii erant servituti » (1), etc. 3° Probatur ex Traditione. — Doctrina Patrum est certissima ex dictis n. 586. Legas denuo v. g. testimonia Ep. ad Diognetum, S. Irenæi, Tertulliani, Origenis, Eusebii Cæsar., S. Augustini, etc. Cf. Journ., Ind. theol. 413-415. 4° Constat ex ratione. — Redemptio, qualis nunc iirtelligitur, est solutio pretii, quo quis seipsum vel alium liberat ab aliqua servitute. Atqui passio Christi — qua Deo Patri non pecunia quidem sed ipse Christus pro nobis oblatus est — est sufficiens et superabundans pretium quo liberati sumus tum a servitute diaboli, in quam incidimus per peccatum, tum a reatu pœnæ. Ergo passio Christi merito dicitur esse nostra redemptio. 3, q. 48, a. 4, a. 6, ad 3 ; q. 49, a. 3. Scholion. 596. 1° De juribus diaboli. — Nonnulli Protestantes liberales et Rationalists (2) contendunt Ecclesiam primitivam docuisse redemptionem consistere in pretio quodam quod Christus solverit diabolo, et provocant ad quædam verba S. Irenæi [Adv. hær. ni, 18, 7 ; v, 1, 1 ; 2, 1], Origenis [in Mt. xvi, 8 ; in Jo. i, 39 ; vi, 35 ; in Rom. n, 13 ; v, 3, etc.], S. Basilii in Ps. 48, 3, 4, S. Gregorii Nysseni, S. Ambrosii et S. Hieronymi. — Ita etiam aliqualiter Marcus Ephesius ap. Jugie, t. 2, p. 693. R. — a) Immerito invocatur S. Irenæus, qui frequenter declarat v. g. Adv. hær. v, 16, 3, nos non alii fuisse debitores quam Deo. b) Origenes quidem, locis indicatis, fatetur nos per peccatum diabolo venditos esse et ideo pretium nostræ redemptionis solutum fuisse diabolo, et Christum, ut nos liberaret, diabolo sanguinem Gentilibus, quia eos, propter multitudinem præceptorum, a doctrina evangelica amplectenda maxime avertebat. Cf. De la Taille, Myst. fidei, p. 150, n. 2. (1) Cf. Rom. m, 24-25 ; Gal. m, 13 ; Eph. i, 7 ; Tit. n, 14 ; I Pet. l, 18-19 ; Apoc. v, 9-10, etc. (2) Ritschl*, Harnack*, Sabatier*, La doctrine de l'expiation ct son évolution historique, p. 47 sq. ; Turmel*, Hist des dogmes, t. 1, La rédemptiot, cp. 9-12, etc. ; cf. Rivière, Le dogme de la Rédemption, ét. hist., c. 21 ; Le dogme de U Rédemption, eludes critiques et documents, 2e p ■' ; Recherches de théologie an­ cienne ét médiévale, Louvain, 1931, p. 113-139 ; D’AIès, th. 21, p. 332 sq. ; Prat, La théol. de S Paul, ed. 5, t. 2, p. 283-284, 310-312 ; De Groot, Conspectus histor. dogm. t- 1, P· 142-143, 195, 371-372 469 ; Synave, Vie de Jésus, t 3, p. 270-278. REDEMPTIO PER MODUM LIBERATIONIS 561 suum obtulisse imo ct animam. Sed alibi, uti vidimus, veram doc­ trinam profitetur. Ceterum hæc theoria jam, in fine sæculi m, confutatur et ut blaspJiema damnatur. c) Mens S. Basilii dubia videtur : dicit enim diabolum, propter condignum redemptionis pretium, homines captivos dimisisse, sed mox addit Deum esse placandum sacrificio ut obtineatur remissio peccatorum. d) S. Gregorius Nyssenus {Oral. Calechelica, 22-24, 26) dicit Christum fuisse pretium diabolo et debitum el solutum. Sed, etiam hoc loco (24), demonstrat diabolum, instar voracis piscis, hominem Christum utique invasisse, sed hamo divinitatis, quam non videbat, captum fuisse, dum a Salvatore liberatus est homo. Ceterum in aliis locis (n. 586) aperte docet Christum Deo Patri obtulisse, loco homi­ num, seipsum in sacrificium, ut pretium liberationis. e) S. Ambrosius, ep. 31, 7, ac præsertim ep. 72, 7-8, J. 1252, 1257 favet opinioni Origenis ; S. Hieronymus in Eph. i, 1, 7 hanc theo­ riam refert, sed ejus opinio manet incerta. — Ceterum uterque Doctor alibi doctrinam plane catholicam diserte prædicat. ί) Alii Patres hanc theoriam de juribus diaboli ut blasphemam rejiciunt. Aiunt enim : in solum Deum proprie fit peccatum ; ergo soli Deo solvendum est pretium liberationis a peccato. Ita v. g. Auctor Dial, de recta in Deum fide, P. G. 11, 1756-57 ; S. Gregor. Naz., or. 45, 22 ; S. Aug., De Trin. xm, 14, 18 [J. 1016, 1675] ; S. J. Damasc., De fide orth. m, 27 ; cf. S. Anselmus, Cur Deus homo, i, 7 ; Méditât. 11 ; S. Thomas, in 3, d. IV), a. 3, ad 1 et 2 ; 3, q. 48, a. 4 et ad 1 et 3. Igitur hislorice falsum est opinionem de juribus diaboli unquam fuisse doctrinam in Ecclesia catholica receptam. 2° Theoria de abusu potestatis. — Homo, quia audierat diaboli suggestionem, servus factus est diaboli, cui ideo juste a Deo per­ missum est reos torquere homines. At diabolus, insurgens in inno­ centem Christum, eo ipso, sua propria culpa, amisit potestatem in homines qui e contra, morte Christi, a servitute diaboli liberantur. Hæc sententia, a multis Patribus (1) proposita, ita exhibetur a S. Thoma : « Passio Christi nos a diabolo liberavit, in quantum, in passione Christi, excessit modum potestatis sibi traditae a Deo, machinando in mortem Christi, qui non habebat meritum mortis, cum esset absque peccato ». 3, q. 49, a. 2. Quantum distet hæc a theoria pra'cedenti, nimis evidens est : diabolus enim nunquam fuit dominus hominum, nec unquam in eos jus habuit proprie dictum, sed « injuste, quantum in ipso erui, hominem sua fraude deceptum sub servitute tenebat ». 3, q. 48, a. 4, ad 2. Quapropter « quia redemptio requirebatur ad hominis liberationem, per respeclum ad Deum, non autem per respeclum ad (1) S. J. Chrysost., in Rom. xm, 5 ; in Joan. hom. i8, 2-3 ; S, Cyr. Alex., in Joan. 1. 6 ; S. Aug., De Trin. 1. 4, c. 13 ; 1. 13, c. 12 sq. ; S. Greg. M., Moral. 1. 17, c. 30 ; 1. 2, c. 22, 41, etc. ; Rivière, op. cit., c. 22, p. 395 so. 562 SACRIFICIUM CHRISTI diabolum, non erat pretium solvendum diabolo, sed Deo. Et ideo Christus sanguinem suum, qui est pretium nostræ redemptionis, non dicitur obtulisse diabolo, sed Deo. » 3, q. 48, a. 4, ad 3. IV. — De sacerdotio et sacrificio Christi Notio sacerdotii et sacrificii (1). 597. 1° Sacerdotium. — Ex Heb. v, 1-4, vi i, 3 : Sacerdos ille est qui « ex hominibus assumptus », a Deo legitime vocatur, et « pro hominibus constituitur in iis quæ sunt ad Deum, ut offerat dona et sacrificia pro peccatis. » Sacerdos ideo est persona publica quæ, mediatoris munere fungens, legitima auctoritate deputatur et consecratur ad sacra tradenda : 1) hominibus dat res sacras quæ a Deo descendunt : doctrinam revelatam per prædicationem (magis­ terium), gratiam per sacramenta (ministerium) ; 2) Deo offertea quæ ab hominibus ascendunt ; orationes, præsertimque sacrificium. Trid. s. 23, cp. 1, D. 957 : « Sacrificium et sacerdotium ita Dei ordinatione conjuncta sunt ut utrumque in omni lege extiterit » . Sacerdos itaque primario ct principaliter ordinatur ad sacrificium offerendum nomine societatis. ■ λ 1· . 2° Sacrificium. — Sacrificium definitur : Oblatio rei sensibilis^ cum ejus destructione reali aut æquivalenti, svli Deo legitime facia a ministro competente, ad agnoscendum supremum Dei dominium et (in statu naturæ lapsæ), ad reparandam injuriam Deo per peccatum illatam. a) Oblatio. — Non omnis tamen oblatio est sacrificium, sed illa tantum in qua, circa rem oblatam aliqua exercetur actio, qua res ipsa fit sacra et Deo dicata. b) Rei sensibilis. — Quia sacrificium, proprie dictum, est actus cultus publici, ac proinde externam requirit et sensibilem manifes­ tationem, qua offerens rite significat se velle seipsum Deo dedicare. Hinc merito S. Augustinus, De civ. Dei, 1. 10, c. 5, J. 1744 : « Sacri­ ficium visibile, invisibilis sacrificii, sacramentum, id est, sacrum signum, est. »— S. Thomas, C. Gentes, 1. 3, c. 12< i : « Exterius sacri­ ficium repræsentativum est interioris veri sacrificii, secundum quod mens humana seipsam Deo offert. » c) Soli Deo. — Nam sacrificium est actus latriæ, soli Deo red­ dendus. d) Legitime... — Quia, nomine totius societatis, publice et authen­ tice Deo offertur. * e) Ad agnoscendum... illatam. — Equidem sacrificium est essen­ tialiter lalreulicum, i. e. ordinatum ad externe et publice profiten­ dum nostram subjectionem erga Majestatem divinam et reco(1) Hérls, Le mystère du Christ ; Vosté, Studia Paulina, p. 104-179. SACRIFICIUM CHRISTI 563 gnoscendurn Dei dominium. Supposito autem peccato, sacrificium debet quoque esse pro pii i alor ium seu publice testificari nostram poenitentiam et veniæ implorationem continere. f) Cum deslruclione. — Ita S. Thomas, 2-2, q. 86, a. 1 : « Nomen oblationis commune est ad omnes res, quae in cultumDei exhibentur, ita quod si aliquid exhibeatur in cultum divinum, quasi in aliquod sacrum, quod inde fieri debeat consumendum, et oblatio est et sacrificium... Si vero sic exhibeatur ut integrum maneat divino cultui deputandum vel in usu ministrorum expendendum, erit oblatio et non sacrificium ». Ceterum ipsa victimæ deslruclio, in quantum Deo rite præsentatur et offertur, vere est signum nostrae dependentiae et subjec­ tionis erga Deum, et sic concurrit et ipsa ad rationem exprimen­ dam sacrificii [1-2, q. 1 V'ocalione et præslantia : non enim successione carnali sacerdos factus est, sed (v, 10) : « appellatus o Deo pontifex '■ecundum ordinem Melchisedech » (x, 14) : « una oblatione consummavit in sempiternum sanctificatos ». b) Ex hominibus assumptus. — Ut patet ex dictis. c) A Deo consecratus in primo Incarnationis instanti. — 1 Id expresse docet Apostolus : « per hoc ipsum quo factum est ut homo sit Filius Dei, per unionem scilicet hypostaticam, factum etiam esse ut hic homo sit pontifex... Quamprimum enim illa verba : « Filius meus es tu. ego hodie genui te » pertinebant ad hominem Jesum, teste Apostolo ad cumdem etiam pertinebant altera : « tu es sacerdos in æternum secundum ordinem Melchi­ sedech » (1). — 2) Idem declaratur ap. Heb. x. 5-10 : « ingrediens mundum », scilicet eo ipso quod factus est homo. Christus venit ut faciat Patris voluntatem, qua destinatur ad supplenda insufficientia sacrificia Veteris Legis, semetipsum offerendo in hostiam, « in qua voluntate sanctificati sumus per oblationem corporis Jesu Christi semel. » d) Constitutus in iis quæ sunt ad Deum... — l) Sacra e coelo effundit in homines : docet nempe secreta Dei, ea scilicet quæ sunt et quæ vidit apud Patrem (2) ; gratiam confert, qua homines fiunt consortes divinæ naturæ (3) ; veniam et misericordiam obtinet animatus bonæ voluntatis (4). — 2) Sacra ex hominibu' ad Deum dirigit, v. g., preces effundit quotidianas pro discipulis et pro toto genere humano (5) ; præsertimque semetipsum offert pro nobis in verum ac perfectum sacrificium. Scholion. 600. 1° Christus constituitur sacerdos per gratiam unionis. — Equidem Christus est sacerdos secundum suam naturam humanam. at existentia, dignitas et præstantia ejus sacerdotii totaliter ex ipsa unione hypostatica derivat. Sacerdos enim est essentialiter mediator inter Deum et homines. Ergo Christus eo essenlialiter constuitur sacerdos quo constituitur mediator. Atqui mediator essentialiter constituitur per gratiam unionis (n. 575). Ergo per eamdem gratiam essentialiter sacerdos (1) Heb. V, 5-6 ; Franzelln, th. 48, p. 524. (2) Jo. i, 28, vm, 26, 38. — (3) II Pet. i, 4. — (4) Mt. i, 21 ; 1 Jo. n, 2. (5) Mt. xiv, 23 ; Lc. m. 21 ; vi, 12 ; ix, 29 ; xi. I ; Jo. xi. 41. ejc. Lc. \xm. 34. Cf. Grimai, op. cit., 2e p”, c. 1, ed. 3, p. 79 sq. 566 SACRIFICIUM CHRISTI constituitur. Jamvero hæc gratia unionis seu consecrationis est quid substantiale, indistinctum nempe ab ipsa unione hypostatica, qua natura humana personæ Verbi substantialiter conjungitur. Ergo Christus est sacerdos ea ipsa ratione qua Christus est (1). 2° Gratia tamen habitualis creata requiritur ut Christus plene exerceat suam activitatem sacerdotalem. — Sane, uti jam diximus. n. 536, hæc gratia, necessitate quadam morali, consequitur gratiam unionis, «sicut quædam proprietas naturalis^. Ergo quemadmodum natura per proprietates tantum seu per facultates habet ut possit exercere suam activitatem specificam, ita Christus, licet jam vere sit sacerdos per gratiam unionis, rite et perfecte exercere nequit suas functiones sacerdotales, nisi hac gratia habituali sit ornatus (2). Adhuc : Sacrificium est elementum primarium et constitutivum redemptionis seu operis Christi meritorii et salis/'actorii. Atqui ut valeat Christus mereri et satisfacere de condigno pro nobis, necesse est ut ejus natura humana per gratiam sanctificantem elevetur, ut sit pricipium quo proportionatum hujusmodi actuum supernaturalium. Ergo. — Item Christus nequit connaturaliter influere in membra virtutem redemptionis applicativam et sanctificatricem, nisi gralia capitali sit præditus. Ergo. 3° Consectaria. — a) Sacerdotium Christi est æternum : 1) ratione ipsius personæ sacerdotio fungentis, quæ in æternum manet digni­ tate sacerdotali indissolubiliter decorata ; 2) ratione officii, qua­ tenus Christus non solum per seipsum quasdam sacerdotii func­ tiones in æternum adimplebit, puta adorare, gratias agere, sed etiam nunc, jugiter sacrificat, seipsum offerens in Eucharistia, ministerio sacerdotum ; 3) ratione effectus, quia sacerdotium Christi est nobis causa salutis æternæ [Heb. v, 9] et nos in æternum « con­ sedere faciet in coelestibus » in Ipso [Eph. n, 6]. b) Christus est unicus sacerdos seu sacerdos principalis, totam habens in se substantiam sacerdotii, e qua defluit tota realitas, dignitas et potestas aliorum sacerdotum. Ideo alii sacerdotes non. sunt Christi successores, sed « ministri Christi et dispensatores mysteriorum Dei », qui, pro Christo, legatione funguntur (I Cor. iv, 1 ; II Cor. v, 2·12 ;. c) Christus est ipsa victima sui sacerdotii, victima infiniti valoris, propter dignitatem personæ, jam in ipso Incarnationis instanti consecrata ; est etiam victima seu hostia lotius generis humani, cujus est caput, sed, ex ordinatione divina, ut talis, nec totaliter consecratus est nec perfecte a Deo acceptatus, nisi in Crucis sacri­ ficio, quando ipsa ejus gratia capitalis actu et efficaciter fuit consummata (n. 539, 578). 7 (1) Héris, Le mystère du Christ, c. 2, p. 45 sq., p. 65 sq. (2) Héris, op. cit., p. 110 sq. v 7 SACRIFICIUM CHRISTI 567 II. — Christus obtulit sacrificium in cruce [De fide]. 601. 1° Probatur ex documentis fidei. — Tridentinum, s. 22, cp. 1, D. 938 : « Deus et Dominus noster... seipsum semel in ara Crucis, morte intercedente, Deo Patri oblalurus erat, ut æternam illic redemptionem operaretur,... Sacrificium... cruen­ tum illud, semel in Cruce peragendum » — cp. 2, D. 940 : « Chris­ tus... in ara Crucis semel se ipsum cruente obtulit ». 2° Probatur ex Is. liii. — Servus lahve innocens et justus : « iniquitatem non fecit, neque dolus fuit in ore ejus » (v. 9), pro nobis : « Ipse vulneratus est propter iniquitates nostras, attritus est propter scelera nostra » (v. 5), in uictimam, propria et liberrima voluntate, se of/ert ad reconciliandum nos cum Deo : « Si posuerit pro peccato animam suam, videbit semen longae­ vum, et voluntas Domini in manu ejus dirigetur... videbit et saturabitur » (v. 10 et 11). 3° Probatur ex N. T. — Rom. m, 25 : « Quem (Christum) proposuit Deus prop Hiationem per fidem in sanguine ipsius. » — v, 9 : « Justificati in sanguine ipsius. » — II Cor. v, 21 : « Eum qui non noverat peccatum, pro nobis peccatum (hostiam pro pec­ cato) fecit ut nos efficeremur justitia Dei in ipso. » — Eph. v, 2 : « Christus dilexit nos et tradidit semetipsum pro nobis oblationem et hostiam Deo in odorem suavitatis. » Cf. Eph. v, 25. — Tit. n, 13 : Dedit « semetipsum pro nobis, ut nos redimeret ab omni iniquitate et mundaret sibi populum acceptabilem ». Cf. Gal. I, 4, n, 20 ; 1 Tim. n, 6. — I Cor. v, 7 : « Pascha nostrum immolatus est Christus. » Ergo Christus seipsum obtulit, pro nobis, ex actu libero amoris, in hostiam, in propitiationem, sanguinem eflundens in remissionem peccatorum. Ergo fuit sacerdos simul et victima veri sacrificii. Sacrificium Christi, caritate informatum, fuit etiam actus liber obedientiæ : Rom. v, 19 : « Sicut enim per inobedienliam unius hominis peccatores constituti sunt mulli, ita et per unius obedilionem, justi constituentur mulli. » — Philip, n, 8-9 : Christus « humiliavit semetipsum, /actus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis, propter quod ct Deus exaltavit illum. » Christus itaque sese offert pro nobis in hostiam salutis, obe­ diens mandato Patris, qui ipse tradit Filium in mortem pro nobis: Rom. v, 8 : « Commendat autem caritatem suam Deus in nobis, 568 SACRIFICIUM CHRISTI quoniam cum adhuc peccatores essemus, secundum tempus, Christus pro nobis mortuus est. » — vm, 32 : « Qui (Pater) etiam proprio Filio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum. » Cf. Jo. m, 16 ; I Jo. iv, 9. Id clarius apparet ex ep. ad Hebræos. Omnis sacerdos debet offerre sacrificium (v, 1). Atqui Christus est vere sacerdos. Ergo debuit offerre verum sacrificium. « Hoc (autem) fecit semel, seipsum offerendo » (vn, 21), nam « sanguis Christi, qui per Spiritum Sanctum semetipsum obtulit immaculatum Deo, emundabit conscientiam nostram ab operibus mortuis, ad servendium Deo vn enti » (ix, 14), « et Christus semel oblatus est ad multorum exhaurienda peccata » (ix, 28), « una enim oblatione consummavit in sempiternum sanctificatos » (x, 14). Sacrificium autem suum obtulit Christus ex actu libero uoluntalis, ex illo nempe actu, quo ingrediens mundum, jam venit ut faciat voluntatem Patris (x,5 sq.), et quo, implendo mandatum Patris, corpus suum et sanguinem sacrificium substituit in locum sacrificiorum legalium (x, 8 sq.) : hac enim « voluntate sanciificali sumus per oblationem corporis Jesu Christi semel » (x, 10). Unde ex ipso Apostolo diserte elucet passionem Christi et mortem, esse partem essentialem sed materialem ejus sacrificii in Cruce, dum actus internus caritatis et obedientiæ, quo sacrifi­ cium rite Patri offertur, est pars ejus /ormalis et quasi anima. 4·° Probatur ex Traditione. — Doctrina Patrum de sacrificio Christi in Cruce ita est, inde a prima Ecclcsiæ ætate, aperta el cerla, ut ipsi adversarii concedant in ea asserenda veritate Patres esse unanimes. Præter testimonia jam allata n. 586, legatur S. Cyprianus, ep. G3, 14, J. 584 : « Christus Jesus Dominus et Deus noster ipse est summus sacerdos Dei Patris, et sacrificium Patri seipsum obtulit, et hoc fieri in sui commemorationem præcepit » ; S. Gregorius Naz., or. 45, 22 ; S. Gregorius IVyss., in Christi resurr. or. 1 ; S. J. Chrysostomus, in Heb. hom. 17, 2 ; S. Ambrosius, De fide, m, 11, 87 ; S. Augustinus, De civ. Dei, 1. 10, c. 20 ; S. Cyrillus Alex., Adv. Nestor, m, 1 ; Journel, 1' 16, 1063, 1221, 1268, 1745, 2129, etc. 5° Ostenditur ratione. — In morte Christi adsunt omnes conditiones, quæ ad sacrificium proprie dictum requiruntur : 1) Oblatio sensibilis : nam Christus-1 lomo ipse est victima. — 2) Oblatio a sacerdote legitimo facta : a Christo nempe, qui [Jo. x, 18] libere in mortem se offert ad Deum placandum. — 3) Oblatio facta sensibiliter, nam Christus antea expresse dixerat se positurum SACRIFICIUM CHRISTI 569 animam suam [Jo. xvn, 19] « ut Bint sanctificati in veritate », et in ipso instanti mortis [Lc. xxm, 46] « clamans voce magna ait : Pater, in manus tuas commendo (depono) spiritum meum. Et hæc dicens exspiravit ». — 4) Immutatio victimae : evidens est. Non seipsum quidem occidit Christus, sed seipsum voluntarie morti exposuit et mortem libere, ad Deum placandum, acceptavit et . obtulit (1). — 5) Quod autem oblatio sacrificalis facta sit secundum ordinationem legitimae auctoritatis, patet : quia Pater ipse dedit seu sacrificavit Filium suum [Jo. m, 16], qui in mundum venit ad hanc faciendam voluntatem Patris [Heb. x, 9], et ex obedientia et libere mortuus est [Philip, n, 8 ; Heb. x, 10]. Paucis : Passio Christi et mors in Cruce verum constituunt sacrificium, quia Christus, sacerdos perfectus, imo unicus sacerdos in suo ordine, seipsum tunc in victimam, active et sacerdotaliter Patri obtulit, mortem suam nempe, libere et ex obedienlia accep­ tam, Illi offerendo, oblatione sensibiliter et externe manifestata etiam per verba non ambigua. — Immolatio ideo realis et cruenta Crucis fuit, ut ita dicam, mnfena sacrificii Christi: etenim facta non est actu sacrificalis, nisi per liberam oblationem ejus a Christo aclualiler et sacerdotaliter actam. Internus autem Christi caritatis et obedientiæ actus, quo mortem in sacrificium obtulit est forma et quasi anima sacrificii. Hinc S. Thomas, 3, q. 22, a. 2, ad 1 et 2 : « Christus non se occidit, sed seipsum voluntarie morii exposuit... et ideo dicitur seipsum obtulisse » ; « Voluntarie se obtulit passioni, et ex hac parte habet rationem hostiæ. » — 3, q. 47, a. 4, ad 2 : « Passio Christi fuit sacrificii oblatio, in quantum Christus propria voluntate mortem sustinuit ex caritate. » — 3, q. 48, a. 3 : « Christus... seipsum obtulit in passione pro nobis, et hoc ipsum quod voluntarie passionem sus­ tinuit, Deo maxime acceptum fuit, utpote ex charilale maxima proveniens. Unde manifestum est quod passio Christi fuerit verum sacrificium. » — 3, q. 48, a. 3, ad 3 : « Passio Christi... ex parte ipsius, ex charilale patientis, fuit sacrificium. Unde hoc sacrificium ipse Christus obtulisse dicitur ». Cf. 3, q. 47, a. 1, ad 2 et 3. Assertio : Per sacrificium Christi in Cruce essentialiter consum­ mata est redemptio, ad cujus tamen integritatem pertinet resur­ rectio. Probalur thesis per partes : I. — Redemptio essentialiter consummata est in Cruce (Doc­ trina catholica). (1) « Eo usque autem «e voluntarietas illa extendit, ut cum posset Christus non solum hostes declinare aut impedire [Mt. xxvi, 53 ; Jo. xvin, 7 sq.], sed etiam, sævientibus hostibus, compescere dolores, aut admissis doloribus, arcere mortem (tantæ enim erat efficacia? anima divinitati conjuncta), tamen et aggressus hostes nocere siverit, et expertum dolores se legi mortis subjecerit. » P. de la Taille, Mysterium fidei, elucidat, 2, p. 28. 570 SACRIFICIUM CHRISTI 602. Equidem Christus ingrediens mundum jam sacerdos constitutus est ct consecratus, jamque in hostiam sese obtulit Deo Patri [Heb. x, 5-9]. Hæc autem oblatio, ex ordinatione divina [Quodlib. 2, a. 2, n. 578, 583, 6ü3], non fuit proprie et formaliler sacrificalis et Christus in sacrificium proprie dictum et /ormaliler redemplivum seipsum non obtulit nisi per mortem in Cruce. Proinde omnes actiones Christi, quæ passionem ejus et mortem præcedunt, quia certo procedunt et informantur ab actu illo oblationis sacerdotalis, ex summa obedientia et caritate, semel pro semper elicitæ, dici possunt sacrificia sed in sensu largiori. Omnes enim ordinanlur ad sublime Crucis sacrificium, ex quo perfectionem suam accipiunt et consummationem, nec ad opus redemptionis deputantur nisi in connexione cum morle piaculari. — Ipsa Cœna, ut in vol. 4 dicetur, est verum sacrificium, sed ad Crucem relalioum. Merito igitur, ait Filograssi, De Euch. sacramento et sacrificio, p. 371, 372, « consummatio meriti et satisfactionis per sacrificium in Cruce est unum ex primariis capitibus doctrinæ christianæ, tam ut in Scripturis præsertim Novi Testamenti consignata est, quam ut in universali prædicatione ecclesiastica continetur ». A. Id docet Tridentinum, s. 22, cp. 1, D. 938 : Christus « semel se ipsum in ara Crucis, morte intercedente, Deo Patri » obtulit, « ut æternam illic redemptionem operaretur,... per sui sanguinis effusionem nos redemit ». Addit, ibid, et cn. 1 et 3, D. 948, 950 : Missa « non est nuda commemoratio sacrificii in Cruce peracti »; est « verum et proprium sacrificium », sed « quo cruentum illud semel in Cruce peragendum repræsentaretur,... atque illius salutaris virtus in remissionem eorum, quæ a nobis quotidie committuntur, peccatorum applicaretur ». B. Id docet Scriptura : a) Apostolus scribit : 1) ad Ephesios, n, 13-16 : « Vos, qui aliquando cratis longe, facti estis prope in sanguine Christi. Ipse enim est pax nostra..., faciens pacem, [ut] reconciliet ambos [populos : gentiles scilicet et judæos] in uno corpore, Deo per crucem, interficiens inimicitias in semetipso. » 2) Ad Colossenses (i, 19-22) : « In ipso complacuit omnem plenitudinem inhabitare, et per cum leconciliare omnia in ipsum ; pacificans per sanguinem crucis ejus, sive quæ in terris, sive quæ in cœlis sunt. Et vos, cum essetis aliquando alienati et inimici sensu in operibus malis, nunc autem reconciliavit in corpore I SACRIFICIUM CHRISTI 571 carnis ejus per morlem, exhibere vos sanctos et immaculatos, et irreprehensibiles cum ipso. » (n, 13-15) : « Convivificavit [vosj cum illo, donans vobis omnia delicta, delens quod adversus nos erat chirographum decreti, quod erat contrarium nobis, et ipsum tulit de medio, affigens illud cruci, et expolians princi­ patus et potestates traduxit confidenter, palam iriumphans illos in semetipso. » Ideo Gentiles, qui olim eranLmortui in peccatis, nunc vivi­ ficantur in Christo, per mortem ejus in Cruce : hac enim morte ultimo et complete destructa sunt obstacula, quibus a vita supernatural! removebantur, etiam impedimentum Legis Mosaicæ, quæ in Cruce totaliter abolita est (1). b) Apostolusin epistola ad Hebræos disertissime affirmat Chris­ tum simul el semel redemptionem ac proinde satisfactionem et meritum, quo facta est redemptio, sacrificio Crucis consummasse. Docet, n, 10, Deum « auctorem salutis eorum per passionem consummasse » Et v, 9, addit : Filius Dei « consummatus, factus est omnibus obtemperantibus sibi, causa salutis æternæ ». Antea, 11, 14-15, dixerat Christum « per mortem destruxisse eum qui habebat mortis imperium, id est, diabolum, et liberasse eos qui, timore mortis, per totam vitam obnoxii erant servituti ». Christus, sacerdos in æternum, sempiternum habens sacer­ dotium, « non habet necessitatem quotidie... hostias offerre... hoc enim fecit semel seipsum offerendo » ; ix, 14 : « Sanguis Christi qui per Spiritum Sanctum semelipsum obtulit immaculatum Deo, emundabit conscientiam nostram ab operibus mortuis, ad serviendum Deo viventi » ; ix, 26, 28 : « Semel in consummatione sæculorum, ad destitutionem peccali, per hostiam suam apparuit... Semel oblalus est ad multorum exhaurienda peccata » ; x, 9, 10, 12, 14 : Christus venit ut faceret voluntatem Patris, « in qua voluntate sanctificati sumus per oblationem corporis ejus semel... Hic autem unam pro peccatis offerens hostiam (θυσίαν), in sem­ piternum sedet in dextera Dei... Una enim oblatione consum­ mavit in sempiternum sanctificatos ». C. Sacrificium Crucis, quo essentialiter completa est Redemp­ tio, ita est el ipsum essentialiter in se el ex se perfectum, ut nihil ei desit, in ratione sacrificii constitutiva, etiam ex parte oblationis sacerdotalis, voluntariæ ct sensibilis. (1 ) Prat, Le thiol, da S. Paul, ed, 5, t. 2, p. 329-334 ; D’Alès, th. 26. rm SAl.HIIH.U M (JIHISTI a) Constat ex Scriptura. Id omnino liquet ex textibus Apostoli mox recitatis. In eis enim serrno non est nisi de unica illa Christi oblatione sacerdotali el sacrificali, qua in Cruce factu est,, llæcque oblatio, uti modo, η. 601, demonstravimus, « in secriflcio Crucis et verissima fuit et non solum interna, sed extrinsecus in visibili victima sesc manifestavit ipsa destruc­ tionis libera admissione el tormentorum, quæ ab occisoribus solum materialiter inferebantur, voluntaria directione ad se ipsum offerendum, et spiritus emissione in Cruce » Filofjrdssi, I, c., p, 370. Nec ullam aliam oblationem Christi in sacrificium cruentum, meritorium el sal isfacl orium, commemorant scriptores sacri, praHer illam quæ, inde a momento Incarnationis, habitualiter perseverans, tempore passionis el mortis, facta est actu el forma­ liter sacrificalis ( I ). b) Constat ex Traditione. Patres (2) ct theologi catholici omnino profitentur sacrificium Crucis fuisse in se et ex se verum el plenum sacrificium, cujus elementa const ituti va reponunt in sola Christi passione ct morte. Hæc est, uli modo diximus, doctrina S. Thomæ, ha;c etiam doctrina Tridenlini, s. 22, cp. I, J). 938 : concilium enim duplicem distinguit sacrificam oblationem ex parte Christi sacerdotis : unam, cruentam, faciam in Cruce, all,eram in Cœna : « Deus el, Dominus noster, etsi semel seipsum in ara Crucis... Deo Patri oblaturus eral, tamen. . in Carna novissima..., corpus ct, sangui­ nem suum, sub speciebus panis et vini, Deo Patri obludit », « in ara Crucis semel, seipsum cruente oblidit » (3). (1) Lopin, L'idér du Sacrifice de la iMmur, p, 691 ; Vosté, O. P., Studia Pau­ lina, p. 160 166, 177. (2) Quorum textus legi possunt ap Do la Talllo, Mysterium fidei, p. 28-30 ; -.o 50 ; 7I (3) P. do la Talllo contendit : I) Camam et Crucern inter se ita complete ni arriihiiim Dominicum Oena et ('.nice constet tanquam duabus partibus e: t ntiahbus d constitutu··" m Coma quidem fartam esso oblationem, qua· pel lutam pa imii iii pel (jv< ravit, m Crucf vero reperiri immolationis veritatem; < . N. » [Rom. iv, 24 j. Unde Apostolus : « Si confitearis in ore tuo Dominum Jesum, et in corde tuo credideris quod Deus illum suscitavit a mortuis, salvus eris » [Rom. x, 9]. — 2) Baptismus est signum efficax tum mortis tum resurrectionis Christi : « quia quicumque baptizati sumus in Christo Jesu, in morte ipsius baptizati sumus. Consepulti enim sumus curn illo per Baptismum in mortem, ut quomodo Christus surrexit a mortuis, ita et nos in novitate vitæ ambulemus... Si mortui sumus cum Christo, credimus quia simul etiam vivemus cum Christo... Ita et vos existimate vos mortuos quidem esse peccato, viventes autem Deo, in Christo Jesu D. N. » [Rom. vi, 3, 4, 8, 11]. « Quicumque enim in Christo baptizati estis, Christum induistis » [Gal. m, 27], sed Christum vivum, siquidem « Christus, resurgens ex mortuis, jam non moritur » [Rom. vi, 9] (1). b) Resurrectio intime conneclilur cum sacrificio Redemptoris et cum meritis Christi quorum plenam sinit et firmat applicationem. — 1) Resurrectio visibiliter ostendit efficacitatem sacrificii Crucis. — In Cruce quidem Christus, se sacerdotaliter offerens Patri in victi­ mam mundi propitiatoriam, jam novit se tunc a Patre in victimam perfectam acceptatum esse, et quidem in victimam universalem, in victimam nempe totius generis humani, quod in Ipso, ipsius Capite, et per Ipsum, eo momento, Deo actu dicabatur et conse­ crabatur. Cf. Galtier, n. 511 ; Héris, Le mystère du Christ, p. 221 sq. At Pater, Christum glorificando [in Resurrectione et Ascensione] visibiliter manifestavit se efficaciter ratum habere sacrificium Filii in Cruce peracti : per resurrectionem enim jam Christus percepit reapse sibi personaliter, nobis capitaliter, bona coelestia quorum conciliatio et possessio erat ipsemet finis sacrificii. Quare Apostolus, Eph. ii, 4-6 : « Deus, qui dives est in misericordia, propter nimiam caritatem suam, qua dilexit nos, et cum essemus mortui peccatis, convivificavit nos in Christo [cujus gratia estis salvati], et conresuscitavit, et consedere fecit in coelestibus, in Christo Jesu (2). 2) Aliter adhuc : resurrectio vere, licet indirecte, demonstrat noslram reconciliationem cum Deo. — Resurrectio enim est victoria supra mortem et peccatum ; probat itaque etiam peccatum esse devictum. Ideo Christus vere resurrexit, morte et peccato de­ letis, propter justificationem nostram. Voslé, Studia Paulina, ρ.6·>. 3) Resurrectio intime conneclilur cum fructu Redemptionis et cum dono Spiritus Sancti. — Etenim nonnisi post resurrectionem facti sumus proprie participes justitiæ per mortem promeritæ : 1) Ipse Christus per resurrectionem tantum factus est « spiritus vivificans » [I Cor. xv, 45], scilicet actualiter, permanenter et in plena libertate, capax aliis communicandi plenitudinem vitæ gratiæ. — 2) Spiritus Sanctus nonnisi post resurrectionem datus est ad conservandam (1) Cf. Coi. n, 12 ; Eph. iv, 23, etc. ; 3, q. 53, a. 2, 0 et ad 2 ; Comp. thaol., c. 244. (2) Cf I Cor. xv, 1 7-57 ; Coi. n, 14-15 ; De la Taille, elue. 12, p. 132 sq. 576 SACRIFICIUM CHRISTI el propagandam usque in finem mundi hanc donorum plenitu­ dinem : hac de causa Jo. vu, 39 : « Nondum enim erat Spiritus datus, quia Jesus nondum erat glorificatus » et xvi, 7 : « Expedit vobis ut ego vadam, si enim non abiero, Paraclitus non veniet ad vos ; si autem abiero, mittam eum ad vos ». — 3) Post resurrec­ tionem etiam, non antea, missi sunt Apostoli praedicare, baptizare, etc., seu meriti Christi fructus annuntiare et animis applicare. 3, q. 56, a. 1, ad 3 ; Pral, La théol. de S. Paul, t. 2, ed. 5, p. 299 sq., 307 ; Gallier, n. 514 ; Lebrclon, La vie et l’enseignement de JésusChrist, N.-S., t. 2, p. 432-437. Jure igitur resurrectio dicitur ad integritatem redemptionis perlinere atque iba unum quoddam totum eiTormare una cum passione et morte. Hinc Lc. xxiv, 46 sq. : « Quoniam sic scriptum est, et sic oportebat Christum pali, et resurgere a mortuis tertia die, et prædicari in nomine ejus poenitentiam, et remissionem peccalorum in omnes gentes ». Scholion. — De sacrificio coelesti. 604. 1° Graviter errant Sociniam (1), qui volunt Christum non obtulisse verum sacrificium, nisi quando, post penetratum cœlum, mortem suam Patri obtulerit. Christus enim [Heb. ix, 12] : « per proprium sanguinem introivit semel in Sancta [sed], æterna redemptione inventa », seu « melius aeternam adeptus redemptio­ nem » (2), scilicet redemptione jam plene consummata et perfecta, proinde non ad faciendam oblationem qua compleretur sacrificium redemptivum. E contra, Heb. x, 12 : « exaltatio, ex qua « in sempiternum sedet in dextera Dei », dicitur explicite consecuta ad unicam illam hostiæ pro peccatis oblationem, quam in terra obtulit : τφοσενέγζας θυσίαν... εζαθισεν » Gallier, η. 509. Hinc Voslé, 1. c. : « Christus... semel oblata efficacissima hostia, sedet in gloria, ut rex ». 2° Quidam autem theologi ponunt, in Coelo, ex parte Christi, actionem vere sacrificalem. Ita Thalhofer (3), qui, putans sacrifi­ cium essentialiter consistere in aclu interno obedienliæ erga manda­ tum Patris de morte, contendit Christum, etiam nunc in coelis, suum sacrificium renovare, jugiter repetendo hunc actum, qui cicatricibus gloriosis nunc manifestatur sicut olim tormentis. — Ita alii qui, cum Lepin (4), volunt in Coelo indesinenter peragi oblationem quamdam corporis Christi vere sacrificam, externam et sensibilem. (1) Cf. Rivière, Le dogme de la Rédemption, étude théol., p. 411 sq. ; Galtler, n. 507-509. — (2) Vosté, Studia Paulina, p. 158. (3) Das opjer des Alien und Neuen Bundes..., Ratisbonæ, 1870, p. 200 sq. (4) L'idée du sacrifice de la messe, p. 698 sq., 745 sq. ; De Condren, Idee du sacerdoce et du sacrifice de J. C., Paris, 1Γ7.7, p. 37-38, p. 43 sq., p. 231-235 ; M. Oller, Explication des cérémonies de la grand'messe de paroisse, Paris, 1858, p. 11-14 ; Grlvet, I.a messe de la terre el la messe du ciel, Paris, 1917, p. 10, 45-50, etc. vSM SACRIFICIUM CHRISTI 577 Hæc ulraque opinio rejicienda videtur. Narn hæc actio sacrifica Christi in Cœlo : 1) aut est primus actus efficax sacerdotii sui, ita ut mors in Cruce non fuerit nisi ejus præparalio, et est hæresis Socinianorum ; 2) aut est pars quædam constitutiva sacrificii rdemptionis (1), et contradicit thesi præcedenti et doctrinæ catholicæ : fateri enim debemus nos adhuc redemptos non esse; ; 3) aut est actio realiler distincta ab actione sacrificali in Cruce, licet ab ea pendens fere eo modo quo ab ea pendet actio sacrificalis in Eucha­ ristia ; sed tunc Christus in Cœlo seipsum actu offert et immolat, sicut in Missa, ministerio sacerdotum, offertur et immolatur, et hoc est, ut videtur, aliquid omnino inauditum in Traditione Catho­ lica (2). 3° Quare, quæ dicuntur de sacrificio coelesti, plerique theologi (3) intelligunt nec de novo sacrificio propria dicto, nec de noua et formali sacrificii Crucis oblatione, sed tantum de aliquali Crucis consummatione, videlicet de virluali, ut aiunt, duralione oblationis Crucis, secundum illud 3, q. 22, a. 5, ad 2 : « Licet passio et mors Christi de cetero non sunt iteranda, tamen virtus illius hostiæ semel oblatæ permanet in aeternum, quia [Heb. x, 14] α una oblatione consummavit in æternum sanci ificatos » : semel enim pro semper facta est oblatio a Christo et a Patre acceptatio. Ideo Christus, sacerdos in æternum ingressus cœlum, plene potitus gloria sua sacerdotali sedensque ad dexteram Patris, sacrificium olim in Cruce oblatum, ita perficit : a) temporaliter id est usque ad finem sæculi : non solum quia actus adorationis et gratiarum actionis Deo Patri incessanter offert, sed etiam quia, perseverans in æternum in suo esse hostiæ universalis irrevocabiliter acceplalæ, perenniter, per suam humanitatem assumptam, Patri repræsentat pro nobis merita Passionis et conlinuo Patrem inter­ pellat ut fructus sacrificii Crucis nobis ita applicentur ut, tandem aliquando, nos ipsi post Illum et in virtute sanguinis ejus, Sancta Sanctorum intremus, et cum Ipso in gloria coelesti æternaliter sedeamus ; b) æternaliter, quia, et nunc et etiam post sæculi con­ summationem, Pontifex noster, una cum membris Corporis sui mystici, æternam offeret Patri hostiam laudis et adoralionis, in qua, sine fine, gloriosissime continuabitur et consummabitur unicum Crucis sacrificium [Heb. vn, 24, 25 ; ix, 12-15, 24-26 ; x, 12-14]. (1) Ita RIehm*, Der Lehrbegriff des Hebraerbriefes, Ilafie, 1867, p. 52? sq. (2) Cf. De la Taille, op. cit. elue. 15 ; Prat, La théol. de S. Paul, 1908, t. 1, p. 537. (3) 3, q· 22, a. 5 ; cf. J. Grimai, Le sacerdoce et le sacrifice de N. S. J. C., éd. 3, p. 189-228 ; De la Taille, op. cit., p. 142-151, 178-180 ; A. Michel, in Diet, theol., art. Jésus-Christ, coi. 1340-1342 ; D’Alès, De SS. Eucharistia, p. 111-112. Theol. II 19 t 578 UNIVERSALITAS ET PERFECTIO REDEMPTIONIS CAPUT III DE UNIVERS A LITATE ET PERFECTIONE REDEMPTIONIS CHRISTI t Status quæstionis. 605. Redemptio Christi, essentialiter consummate per Chrisli sacrificium in Cruce, ut vidimus,reducitur ad opus satisfactorium et meritorium ; proinde quæ de redemptione dicenda sunt, tum merito tum satisfactioni conveniunt. Satis est igitur ut de sola satisfactione loquamur. Jamvcro satisfactio Christi considerari potest : 1) intensive, seu in se, quanti æstimari debeat ; 2) exten­ sive : ad quosnam se extendat. Assertio : Satisfactio Christi, quæ ad omnes homines et ad omnia peccata se extendit, est intrinsece condigna, superabundans et infinita. xJS I. — Ad omnes homines se extendit. 606. 1° Christus, morte sua, voluit et reapse obtinuit ut omni­ bus hominibus præparate fuerint media sufficientia ad salutem. Hinc omnes et singuli homines, non ipso facto mortis Christi revera salvantur, sed omnes salvari possunt, quia omnibus et singulis applicantur satisfactiones ct merita Christi, dummodo ex parte sua conditiones necessarias adimpleant, si adulti sint ; dummodo non obstent causæ secundæ, si agatur de infantibus (1). Igitur, etiam ante adventum Christi, intuitu futuræ mortis Christi, jam parata erant omnibus media salutis, nec ullus un­ quam damnatus est, nisi qui, culpa propria, cooperationem gratiæ oblatæ præstandam negaverit. 2° De fide est,contra Jansenium, D.1C90, Christi satisfactionem non restringi ad solos prædestinalos. De fide est etiam Christum (1) Cf. Tract, de Deo Uno : de voluntate salvifica ; tract, de Gratia : de dis­ tributione gratiæ, et tract, de Sacramentis. UNIVERSALITAS ET PERFECTIO REDEMPTIONIS 579 mortuum esse saltem pro omnibus fidelibus, D. 86 : « Qui propler nos homines et propter nostram salutem descendit de coelis... Crucifixus etiam pro nobis ». — Cerium est, imo fidei proximum [Trid. s. 6, cp. 3, D. 795] Christum pro omnibus adullis etiam infidelibus mortuum esse ; denique communder tenetur, contra Vasquez ct paucos alios, eum mortuum esse pro omnibus homi­ nibus, etiam pro parvulis sine Baptismo decedentibus. 607. 3° Probatur. — a) Ex Scriplura. — I Jo. n, 2 : « Ipse est propitiatio pro peccatis nostris, non pro nostris autem tantum, sed etiam pro lotius mundi. » — I Tim. iv, 10 : « Qui est salvator omnium hominum, maxime fidelium. » — I Tim. n, 1-6 : « Qui omnes homines vult salvos fieri et ad agnitionem veritatis venire. Unus enim Deus, unus et mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus, qui dedit redemptionem semetipsum pro omni­ bus. » — Rom. v, 15 : « Si enim unius delicto multi (οί πολλοί) mortui sunt, multo magis gratia Dei et donum in gratia unius hominis Jesu Christi in plurcs (τούς πολλούς) abundavit. » — Ergo satisfactio Christi se extendit ad omnes homines, fideles et infideles, etiam ad parvulos, qui et ipsi sunt homines et in Adamo peccarunt [Rom. v, 14]. b) Ex Traditione. — Dicunt Patres « Dominum pro omnibus gustare mortem, ac, propitiationem mundi factum, omnes justi­ ficare in suo sanguine » — per « ipsos Christi cruciatus... refor­ mari, non quidem hunc et non illum, sed ejusdem Adam omnes participantes » — Christus enim « mortem suam pro morte omnium obtulit, sanguinem suum pro sanguine fudit universorum », « pro omnibus mortuus est, ut omnes servaret, quantum ad ipsum attinet ; mors enim illa ex æquo respondebat omnium interitui ; non autem exhausit et sustulit omnia peccata, quia ipsi noluerunt » (1). c) Ex ralione theologica. — Christus est novus Adam ac proinde Caput totius generis humani. Atqui « totum genus humanum in sua radice ct in suo Capite (Adamo) primitus elevas it (Deus) ad ordinem supernaluralem gratiæ » (2). Ergo idem genus huma­ num, quod· nunc « per vitiatam originem ab Adam humanam (1 ) S. Basii., ep. 260. 9 ; S. Greg. Naz., or. 33, n. 9 ; S. J. Chrys., in ep. ad Heb., hom. 17, n. 2 ; S. Ambros., ep. 41, c. 7 ; Journel, 927, 998, 1221, 1252. Cf. Ind. iheol., n. 422. •sJ2) Granderath, Acta et Dec. Conc. Far., coi. 549 ; supra, n. 433. 580 UNIVERSALITAS ET PERFECTIO REDEMPTIONIS naturam » (1) accipit, denuo ad hunc ordinem graliæ in Christo aptavit et ordinavit. Igitur Christus vere satisfecit et meruit pro tota natura humana, et sic pro omnibus hominibus « aper­ tionem januæ (Paradisi) meruit, quæ, per peccatum primi hominis, toti vitiatæ naturæ clausa erat (2) ». II. — Ad omnia peccata se extendit. 608. a) Satisfactionem Christi ad omnia peccata se extendere ac proinde etiam ad omnem pœnam peccatis debitam, sponte sequitur : 1) ex dictis de universalitate redemptionis quoad homi­ nes ; si enim omnes homines ex satisfactione Christi habent quod possint salvari, evidens est omnia eorum peccata ex eadem satis­ factione posse remitti ; 2) ex dictis ubi de molioo Incarnationis (568) : Christus enim, teste Scriptura, venit in mundum ut nos redimeret ab omni iniquitate et propitiatio esset pro peccatis totius mundi ; 3) ex doctrina Ecclesiæ, v. g. Tridenlinum ait, s. 6, cp. 2, D. 794 : « Hunc (Christum) proposuit Deus propitia­ torem per fidem in sanguine ipsius pro peccalis nostris (Rom. m. 25), non solum' autem pro nostris, sed etiam pro tolius mundi (I Jo. n, 2) », et adhuc, cp. 14, D. 8 >1 : « Qui ab accepta justifica­ tionis gratia per peccatum exciderunt, rursus juslificari pote­ runt... merito Christi ». · *.> b) Christi autem satisfactionem fuisse principaliter pro peccato originali, doctrina est communis et ceria : in Scriptura enim et 'Traditione Christus exhibetur præcipue ut novus Adam qui peccatum a primo inductum delere venit (Rom. v. 15 sq. : I Cor. xv, 21-22). Ba'io est quia peccatum originale est majus extensive et magis nocivum : est enim infectio lotius naturæ et ioii generi humano nocet (3, q. 1 a. 4). III. — Satisfactio Christi est condigna (Doctrina catholica}. 609. Contra Scotistas autem communissime tenetur satisfac­ tionem Christi esse condignam seu ad compensanda, secundum æqualitatem, omnia peccata, sufficere ex se, et non tantum quia quamvis in se insufficiens, ut sufficiens a Deo acceptatur. 1° Probalur ex doctrina Ecclesiæ. — a) Constat : 1) ex verbis Clementis VI, infra citandis, η. 611, a) ; 2) ex Calechismo B. (1) In 3 Seni., d. 20, q. 1, a. 2, ad 4. (2’ In 3 Sera., d. 1 8, q. 1, a 6, sol. 2 ; De Kcr q *2y, n. 7. UNIVERSALITAS ET PERFECTIO REDEMPTIONIS 581 p. 1 a. 7, n. 25 : « Est integra atque omnibus numeris perfecta satisfactio quam admirabili quadam ratione, Jesus Christus pro peccatis nostris Deo Patri obtulit. » — b) Constat ex verbis : 1) Leonis XIII : Christus « violato Patris numini, cumulatissime pro hominibus uberrimeque satisfecit de sanguine suo, tantoque redemptum pretio vindicavit sibi genus humanum » (1); 2) Pii XI: « Copiosa Christi redemptio abunde nobis omnia delicta dona­ vit » (2). 2° Probalur ex Scriptura. — I Cor. vi, 20 : « Empli enim estis pretio magno. » — Eph. i, 7 : « Habemus redemplionem per san­ guinem ejus. » — I Pct. i, 18-19 : « Bedempli estis... pretioso sanguine quasi agni immaculati Christi et incontaminati ». Cf. Rom. m, 24 ; I Cor. vn, 23 ; Coi. i, 14 ; Heb. ix, 12. Ideo passio Christi est pretium quo empti seu redempti sumus. Atqui emptio vera non est ubi non datur pretium æquivalens. Ergo satisfactio Christi est condigna. Id clarius apparet ex Hebr. x, 1-14, ubi Apostolus opponit sacrificia V. L., quæ « sæpc » oblata, « nunquam possunt auferre peccata » (v. 4, 11), et sacrificium Christi qui. e contra, « una oblatione consummavit in sempiternum sanctificatos » (v. 14). Eodem loco ostenditur satisfactionem Christi esse condignam ex se, nam, ait Billuarl, diss.9, «nulla esset vis argumenti Apos­ toli si merita Christi, ex sola Dei acceptatione et non in seipsis, haberent valorem peccatis delendis sufficientem, cum potuisset Deus ad hunc effectum acceptare sacrificia V. Legis ». 3° Probalur ex ralione theologica. — Ea certe fuit condigna satisfactio, quæ fuit infinita. Atqui satisfactio Christi fuit infi­ nita, ut modo dicemus, tum propter unilalem suppositi divini, tum propter « id quod passio obtulit, scilicet animam Deo uni­ tam, quæ habebat infinitum valorem, ex hoc quod est Deo unita » [In 3 Seni., d. 19, q. 1, a. 1, sol. 2]. Cf. 3, q. 48, a. 2, ad 3. IV. — Satisfactio Christi est superabundans [Doctrina catholica]. 610. Satisfactionem Christi majorem vim habere in bonum quam peccatum Adæ in malum, explicite docet non solum ipsa Ecclesia, uti modo diximus, sed : a) Scriptura, Rom. v, 20 : « Ubi abundavit delictum, superabundant gratia ». Hac ratione (1) Encyc. Tametsi futura, ëdit. Bonne Presse, t. 6, p. 150. (2) Encyc Miserentissimus Redemptor, 8 inaii 1928, I I ό’. 1928, p. 170 582 . UNIVERSALITAS ET PERFECTIO REDEMPTIONIS cmphatice dicitur [i Jo. u, 2], quod Christus satisfecit non pro peccatis nostris tantum, sed etiam pro lolius mundi. b) Traditio ; Sic S. Cyril. Hier., Cat. 13, 33, J. 831 : « Non tanta erat peccantium iniquitas, quanta ejus, qui nostri gratia morie­ batur, justitia ».— S. J. Chrys., in Rom. 10, 2, J. 1185 : « Longe plura quam debeamus solvit Christus, et tanto plura quanto præ parva stilla pelagus immensum. » c) Halio : « Ille proprie satisfacit pro offensa, qui exhibet offenso id quod æque vel magis diligit quam oderit offensam.» Christus autem, Deus-IIomo, ex chorilale et obedierdia lot dolores acerbissimos patiendo, majus aliquid Deo exhibuit quam exigeret recompensatio Lotius offensæ humani generis... Et ideo passio Christi non solum sufficiens, sed etiam supe.rabundans satisfactio fuit pro peccatis humani generis. » 3, q. 48, a. 2. V. — Satisfactio Christi est infinita [Doctrina communior], 611. Hæc est sententia longe communior contra aliquos Scot istas, qui contendunt valorem operum Christi esse simpliciter finitum. Verum est actus Christi, in sua entilale physica, esse simpliciter finitos, quia eliciuntur a natura humana ; sed in ordine morali (actiones sunt suppositorum) esse infinitos ratione personæ Verbi, quæ operatur per hanc naturam in qua subsistit. a) Probatur ex Clemente, VI, Extrav. Unigenitus, D. 550. — Christus, inquit « in ara crucis innocens immolatus, non guttam sanguinis modicam, quæ tamen, propter unionem ad Verbum, pro redemptione totius generis humani suffecisset, sed copiose velut quoddam profluvium noscitur effutiisse... volens suis thesaurizare filiis pius pater, ut sic sit infinitus thesaurus homi­ nibus ». Aperte itaque declarat Pontifex satisfactionem Christi esse infinitam « propter unionem ad Verbum », seu intrinsece et in se, quia a persona divina in natura humana operante procedit. I b) Probatur ratione. — Valor moralis cujuscumque obsequii mensuratur ex diynilate personæ operantis. Atqui in Christo non est nisi una persona operans, persona nempe Verbi, quæ est simpliciter infinita. Ergo opera Chi isti satisfacientis dignitatem seu æstimabilitatem habent infinitam. Unde S. Thomas : Actio meritoria (et satisfactoria) Christi « agit ut diuina, eo quod est UNIVERSALITAS ET PERFECTIO REDEMPTIONIS 583 actio Dei el hominis,... et ex hoc habet infinitam, in merendo (et satisfaciendo) efficaciam » (1). Inde sequitur quaslibet actiones Christi, si consideres digni­ tatem, quam habent ratione personæ operantis, esse omnino æqualcs seu infinitæ æstimabilitalis, imo non esse plus valons in omnibus simul quam in singulis seorsum. Sin autem spectes opera Christi secundum objectum et secundum inlensitalem charilaiis, qua informabantur, alia dantur aliis majora. Denique, ex voluntate divina, Christi opera ad redemptionem efficiendam ita destinantur, ut in passione ejus et morte consummentur et completam constituant satisfactionem. 3, q. 4G, a. 3 et 4 ; q. 48, a. 1, ad 3 ; Quodl. 2, q. 1, a. 2. Corollarium L — Fuerltne satisfactio Christi secundum rigorem justitiæ ? 612. Ad rigorem justitiæ non solum requiritur ut sit æqualitas inter satisfactionem et offensam, sed etiam ut persona satisfaciens nihil habeat — in ratione et ordine satisfactionis — a persona cui satisfacit, sed ipsi exhibeat opus offensæ proportionatum, ex solis propriis viribus et bonis factum, nec aliunde debitum. 1° Hinc satisfactio Christi, quamvis infinita in ordine morali propter dignitatem personæ operantis, non esi in rigore jusliliæ, quia procedit a natura humana, cujus omnia opera : 1) sunt, essentialiter, quemadmodum omnia creata, sub dominio Dei et dependentia ; 2) facta ex variis donis humanitati collutis conse­ quenter ad unionem hypostaticam et 3) jam Deo debila titulo creationis, conservationis, servitutis, gratitudinis, religionis, etc. Ita sentiunt Scolislæ, Vasquez, Billot et alii. 2° Thomislæ autem communiter et alii (2) oppositam tenent sen­ tentiam, dicentes argumentum præccdens valere, si considerentur actiones Christi in sua entilale physica, seu prout ab humanitate (principium quo) procedunt ; insufficiens vero esse, si considerentur moraliler (quoad valorem) seu prout procedunt a supposito Verbi ut principio quod. Sub hoc enim respectu : 1) involvunt moraliter ipsum Verbi suppositum, ac proinde non sunt sub dominio Dei, cum Verbum sit ipse Deus ; 2) Non sunt ex gratia Dei, quia neque unio hypostatica, neque ullum aliud donum ullatenus est gratia respectu ipsius Verbi ; 3) Non sunt debita Deo, quia nullum debi­ tum contraxit, sed nec contrahere poterat Verbi suppositum ; ceterum ad rigorem justitiæ sufficit bona non esse debita ex illa parte qua sumitur valor satisfactionis, qui, ut diximus, ex ipso supposito Verbi operante trahitur. (1) In 3 Seni., d. 19, q. 1, a. 1, sol. 2 ; cf. ibid., d. 18, q. 1, a. 6, sol. 1. (2) Suarez, Disp. 4, sect 4 ; Franzelln, th. 47 ; Pesch, η. 447 sq.. etc 9 584 UNIVERSALITAS ET PERFECTIO REDEMPTIONIS Corollarium II. — Satisfactio Christi postulat cooperationem hominum ad salutem [Doctrina catholica]. 1 613. Thesis est de solis adultis, ut patet, et contra Protestant, qui contendunt peccatoribus nullam esse obligationem satisfaciendi, sed sufficere ut fidem habeant in Christum, ut eis applicentur merita et satisfactiones passionis et mortis Domini. 1° Factum. — Pas io Christi non omnes et singulos homines ipso facto justificavit, secus nemo nunc nasceretur in peccato et nemo indigeret redemptione. Sed est causa universalis, ex qua scilicet possunt remitti quæcumque peccata, et quæcumque bona salutis conferri, dummodo singulis hominibus adhibeatur et applicetur ad deletionem propriorum peccatorum, sicut medicina quædarn sanitatem non producit nisi sumatur (3, q. 49, a. 1, ad 3 et 4; cf. C. Gentes, 1. 4, c. 55. Hæc autem applicatio satisfactionis et meritorum Christi fit per varia media, præcipue per sacramenta, debitis conditionibus suscepta, e quibus in homines derivatur virtus passionis Christi [3, q. G2, a. 5]. Hinc S. Thomas, 3, q. 19, a. 4, ad 3: « Sicut peccatum Adæ non derivatur ad alios nisi per carnalem generationem, ita meritum Christi non derivatur ad alios nisi per regenerationem spiritualem, quæ fit in Baptismo, per quem homines Christo incor­ porantur. » Itaque regulariter per Baptismum fit generatio ista nova, quæ, tollendo peccatum originale, nos subtrahit Adamo Capili et inserit Christo ct mystico ejus corpori. Quodsi postea a Christo denuo separamur per peccata personalia, iterum Christo inseri possumus per Pœnilenliæ sacramentum. IIaneque unionem perfi­ ciunt cetera sacramenta, ac præsertim SS. Eucharistia. 614. 2° Probatur. — a) Ex Traditione. — Ita in Tridentino, s. 6, cp. 3, D. 795, proponitur doctrina catholica : « Etsi ille [Chris­ tus] pro omnibus mortuus est, non omnes tamen mortis ejus bene­ ficium recipiunt, sed ii dunlaxat, quibus meritum passionis ejus communicatur... Nisi (enim) in Christo renascerentur, nunquam justificarentur, cum, ea renascentia per meritum passionis ejus, gratia, qua justi fiunt, illis tribuatur. » Item s. 6, cp. 6, 7, 11, 1G, D. 798, 799, 804, 8'9 : Debent ideo adulti se, cum gratia, præparare ad justificationem, quam recipit « unusquisque suam secundum mensuram, quam Spiritus Sanctus partitur singulis, prout vult, et secundum propriam cujusqut dispositionem ct cooperationem. » Disponuntur autem per actum fidei, timoris, spei, poenitentiae, etc., necnon per omnia bona opera: « Nemo (enim) sibi in sola fide blandiri debet, putans fide sola heredem esse constitutum hereditatemque consecuturum, etiamsi Christo non compatiatur, ut ctconglorificetur... Propicrea...S.Petrus: « Satagite, ut per bona opera certam vestram vocationem et elec­ tionem faciatis » (II Pet. i, 10). Et S. Paulus : « Abundate in omni opere bono, scientes quod labor vester non est inanis in Domino (I Cor. xv. 5R), « non enim mjustus est Deus, ut obliviscatur operis UNIVERSALITAS ET PERFECTIO REDEMPTIONIS 585 ueslri et dilectionis, quam ostendistis in nomine ipsius » (Heb. vi, 10) et: «Nolite amittere confidentiam vestram, quæ magnam habet remuneralionem » (Heb. x. 35). Atque ideo bene operrtnlibua usque in finem ct in Deo sperantibus proponenda est vita æterna et tan­ quam gralia liliis Dei per Christum Jesum misericorditer promissa, et tanquam merces, cx ipsius promissione, bonis ipsorum operibus et meritis fideUtcr reddenda ? ». Hinc Pius XI, loc. cit. p. 170-172 : « Quanquam vero copiosa Christi redemptio abunde nobis omnia delicta donavit, ob miram tamen illam divinæ Sapientiæ dispensationem, qua in carne nostra adimplenda sunt quæ desunt passionum Christi pro corpore ejus quod est Ecclesia (Coi. i, 24), etiam laudibus et satisfactionibus, < quas Christus in nomine peccatorum Deo persolvit «, nostras quoque laudes ct satisfactiones adjicere possumus, imo et debemus. At semper meminerimus oportet, lotam expiationis virtutem ab uno Christi cruento sacrificio pendere, quod, sine temporis intermissione, in nostris altaribus, incruendo modo renovatur... Ouamobrem cum hoc augustissimo Eucharistico sacrificio et ministrorum et aliorum fidelium immolatio conjungi debet ut ipsi quoque « hostias viventes, sanctas, Deo placentes » (Rom. xn, 1) sese exhibeant... (Juo autem perfectius oblatio nostra nostrumque sacrificium sacri­ ficio dominico responderit, id est amorem nostri cupiditatesque nostros immolaverimus et carnem crucifixerimus crucifixione ea mystica, de qua loquitur Apostolus, eo uberiores propitiationis atque expiationis pro nobis aliisque percipiemus fructus ». b) Ex Scriptura. — Ait Christus (Mt. xvi, 24) : « Si quis vult post me venire, abneget semetipsum, tollat cruceni suam ct sequatur me ». S. Petrus (I Pel. n, 21) docet Christum nobis reliquisse « exemplum ut sequamini vestigia ejus ». Nos monet Apostolus ut « mortifica­ tionem Jesu in corpore nostro circumferentes » (II Cor. iv, H>), atque cum Christo conscpulti et complantati similitudini mortis ejus (Rom. vi, 4-5), non modo carnem nostram crucifigamus cum vitiis et concupiscentiis (Gal. v, 24), « fugientes ejus quæ in mundo est concupiscenti® corruptionem » (II Pet. i, 4), sed « et vita Jesu manifestetur in corporibus nostris » (II Cor. iv, 10) et, æterni ejus ejus sacerdotii participes effecti, offeramus « dona et sacrificia pro peccatis » (Heb. v, 1) (1). Ideo erimus « hæredes quidem Dei, cohærcdes autem Christi, si tamen compatimur, ut et conglori­ ficemur » (Rom. vm, 17). c) Ex ratione theologica. — 1) Christus debuit « pali... et ita intrare in gloriam suam » [Le. xxiv, 2G]. Ergo et ipsi fideles non debent ad gloriam pervenire nisi media passione. — 2) « Christus, in quantum nobis influit per meritum, dicitur caput nostrum... Ex Capite autem non recipitur influxus in membris divisis, sed in membris confundis Capiti, quant umcumque Caput ex se suffi­ ciens sit ad influendum. Unde, quamvis meritum Christi sit suffi (1) Pius XI, encyc. M iserentissimus Redemptor, A. A. S., 1928, p. 171. EPILOGUS ciens ad delendum peccata, tamen ad efficientiam deletionis requi­ runtur ea quæ Capiti conjungunt : hujusmodi autem sunt fides el caritas. » « Ex parte nostra requiritur ut nos prseparemus ad meritum Christi in nobis recipiendum (1). » — 3) « Accedit, inquit Pius XI, 1. cit., p. 174 : quod passio Christi expiatrix renovatur et quodam­ modo continuatur et adimpletur in corpore suo mystico, quod est Ecclesia. Etenim, ut S. Augustini verbis utamur, α passus est Christus quidquid pati debuerat ; jam de mensura passionum nihil deest. Ergo impletae sunt passiones sed in Capite ; restabant adhuc Christi passiones in corpore. » Quod quidem Dominus ipse Jesus declarare dignatus est. ..ad Saulum loquens : « Ego sum Jesus, quem tu persequeris » (Act. ix, 5), haud obscure significans, com­ motis in Ecclesiam insectationibus, ipsum divinum oppugnari ac vexari Ecclesiæ Caput. Jure igitur meritoque Christus, in corpore suo mystico adhuc patiors, nos expiationis suæ socios habere exoptat idque etiam nostra cum eo necessitudo postulat ; nam cum simus « corpus Christi et membra de membro » (I Cor. xn, 27), quidquid patitur caput, omnia cum eo membra patiantur oportet ». 615. 3° Modus. — Virtus passionis Christi ita profluit in homines ut primo per gratiam ponantur in via ad regnum coelorum, sed secundo sic in via ponantur ut revera, operatione propria, salutem, gra'ia Dei auxiliante, consequantur. Quare,ordinatione divina, ipsa justorum opera vere merentur beatitudinem coelestem, quin tamen ullo modo derogetur perfectioni satisfactionis Christi. Gratia enim, principium meriti, et ordinatio bonorum operum ad mercedom supernaturalem sunt ex Christi meritis, quorum ideo fecunditas et efficacia exinde illustrantur potius et commendantur : perfectius quippe est efficere ut homo, per merita propria, salutem conse­ quatur, quam ut illam habeat absque meritis. EPILOGUS 616. Hic, ad modum coronidis, paucis verbis subjicimus omnia mysteria Christi ad vitam ejus temporalem consequentia, et p?r ipsum promerita, quæ ita enuntiantur in Symbolo fidei : « Credo in Jesum Christum, qui... mortuus et sepultus, descendit ad inferos, tertia die resurrexil a mortuis, ascendit ad coelos, sedet ad dexteram Dei Patris omnipotentis, inde venturus est judicare vivos et mortuos. » I (1) In 3 Sent., d. 19, q. 1. a. 1, sol. 1, ad 4, sol. 2 ; q. 1, a. 2, ad 5 ; d. 10, q. 1, a. 1, sol. 2, ad 3. EPILOGUS 587 Instanti mortis anima Christi separata fuit a corpore ; divi­ nitas vero et animæ et corpori unita remansit : 1) animæ, quia Filius Dei aci inferos descendit ; 2) corpori, quia Filius Dei sepultus dicitur. 617. Descensus ad inferos. — 1° Factum : a) Proclamat symbo­ lum fidei aposlolicum et Athana.sianum, D. 40 : Cone. Latera­ nense IV, D. 429, hæc habet : « Qui [Christus] descendit ad infe­ ros,... sed descendit in anima » ; jam contra Abælardum, concilium Senonense, D. 385. dixerat animam Christi per se, id est secundum substantiam, ad inferos descendisse et non tantum per potentiam. b) Indicant Scripturæ : 1) Psalmista (Ps. xv, 1<»), hæc dicens : « Quoniam non derelinques animam meam in inferno, nec dabis Sanctum tuum videre corruptionem » ; « providens, ait S. Petrus (Act. n, 31), locutus est de resurrectione Christi, quia neque dere­ lictus est in inferno, neque caro ejus vidit corruptionem ». Cf. Decr. Co missionis Biblicæ in h. 1., 1933. Ergo, post mortem Christi, anima ejus ad inferos descendit, ad corpus postea revocanda. — 2) Rursus Christus mortuus secundum corpus, sed vivens secundum animam, in spiritu, id est secundum animam profectus est, ut bonum nuntium redemptionis peractae afferret animabus eorum, qui, tempore Noe, increduli fuerunt, sed vel graviter non peccarunt, vel ante mortem, irruente diluvio, poenitentiam egerunt et veniam peccatorum impetrarunt (I Pet. m, 18 sq. ; iv, 6) (1). — 3) Proba­ bilius etiam ad descensum ad inferos pertinent : tum verba Christi (Mt. xn, 40) : « Sic erit Filius hominis in corde terræ, tribus diebus et tribus noctibus » ; etenim, « cum sepulchrum Christi vix vocari possit « cor terræ », non apparet quid aliud « cor terræ » esse possit nisi infernus » (2) ; — tum verba S. Pauli (Eph. iv, 9) : « Quod autem ascendit, quid est nisi quia et descendit primum in inferiores parles terræ. » Cf. Rom. x, 7. c) Hoc ita proclamat Traditio, ut S. Augustinus, ep. 144, ad Evod. 2, 3, dicere potuerit : « Quis ergo nisi infidelis negaverit fuisse apud inferos Christum. Ita jam S. Irenæus, Adv. hær. vi, 27, 2 ; Tertullianus, De anima, 7, 55 ; S. Cijrillus Hier. c. 4, 11, J. 818 ; S. Epiphanias, Pan. hær. G9, c. 62 ; S. Hieronymus, in Eph. n, 4, 10 ; S. Fulgenlius, De fide ad Petrum, 2, 11 J. 1104, 1369, 2262. — SS. Epiphanius et Fulgentius explicite dicunt Christum in infernum secundum animam descendisse. 2° Modus. — Christus, potentia sua, descendit : 1) ad infernum damnatorum, ut eos de sua infidelitate et malitia convinceret et argueret ; 2) ad infernum animarum purgantium, ut eis gloriam % (1) Qullllet, in Diet, théol., art. Descente de Jésus aux enfers ; Chaîne, in SupD. Diet. Bible, art. Descente du Christ aux enfers ; Ami du Clergé, 1er avril 1926, col. 202 sq. (2) Pesch, n. 502 : cf. Knabenbauer, in Ml. hoc loco. 588 EPILOGUS ,. certo sperandam exhiberet. Præsenlià autem animæ suæ, descendit in limbum Patrum, qui, propter pretium redemptionis nondum actu solutum, ab ingressu coeli adhuc prohibebantur, eosque luce gloriæ illustravit et, hoc sensu, statim liberavit, juxta illud Lc. xxiii, 43 latroni dictum : « Hodie mecum eris in paradiso », quamvis eos non statim eduxerit ex inferni loco. Credendum est etiam animam Christi tamdiu fuisse in inferno quamdiu corpus ejus jacuit in sepulcro, ut simul anima educeretur de inferno et corpus de sepulcro : « Hæc nox est in qua Christus ab inferis ascendit » [Benedictio cerei paschalis. Cf. 3, q. 52, a. 1, ad 1, a. 2, 4, 5J. 618. Resurrectio corporis. — Pauca tantum dicemus, cum jam de resurrectione egimus in tractatu de Revel, christ, et paulo supra. a) Primus omnium Christus surrexit ad vitam immortalem non tantum ordine dignitatis et cujusdam causalitatis alios homines præcedens. sed etiam ordine temporis (3, q. 53, a. 3). Nam alii quidem ante ipsum surrexerunt, ab ipso vel a prophetis suscitati, sed omnes postea iterum morituri. Quare merito ab Apostolo vocatur « primitiæ dormientium », et « primogenitus ex mortuis » [I Cor. xv, 20 ; Coi. i, 18]. Nec obstant verba Mt. xxvn, 51-53 : « Terra mota est et petræ scissæ sunt, et monumenta aperta sunt, et multa corpora sanc­ torum qui dormierant surrexerunt, et exeuntes de monumentis post resurrectionem ejus, venerunt in sanctam civitatem et appa­ ruerunt multis. » Nam, licet monumenta, tempore mortis Christi, aperta fuerint, nonnisi post resurrectionem ejus exierunt sancti de sepulcris. Ergo hoc tantum momento resurrexerunt, cum impro­ babile sit eos triduo remansisse vivos in tumulis. Hi autem sancti resurrexerintne ad vitam immortalem, et cum corporibus suis ascenderintne in ccelum cum Christo, an e contra iterum mortui sint, communem resurrectionem exspectaturi, non una est sen­ tentia Patrum. Huic tamen sententiæ posteriori omnino subscri­ bendum videtur. Cf. Heb. xi, 39, 40. b) Causa efficiens principalis resurrectionis Christi fuit ipsa et sola divinitas : hinc dicitur Christum fuisse a Deo aut a Patre suscitatum (1). Seipsum tamen vere suscitavit, nam divinitas ad idem suppositum pertinebat ad quod pertinebant separatæ partes humanitatis. Causa autem instrumentons fuit ipsa anima, in quan­ tum erat instrumentum divinitatis conjunctæ. Causa denique meritoria fuit ipsa passio et mors humillima. — Nil dicimus de qualitatibus corporis Christi redivivi, eadem enim est ratio de Christo ac de aliis, et hæc tractantur ubi de novissimis. c) Resurrectio Christi est causa noslræ resurrectionis. Etenim habet « naturalis ordo rerum divinit us institutus ut quælibct causa primo operetur in id quod est sibi propinquius, et per illud operetur in alia magis remota... Ideo Vei burn Dei primo tribuit vitam immor­ (1) Act. π, 24 ; m, 15 ; iv, 2 : x, 40 ; Rom. vin, 11 ; Gal. i, 1. qfl EPILOGUS 589 talem corpori sibi naturaliter unito, et per ipsum operatur resurrec­ tionem in omnibus aliis ». — Est autem causa efficiens simul et exemplaris, uti diximus, n. G03. Efficientia vero resurrectionis Christi se extendit ad resurrec­ tionem tam bonorum quam malorum, dum exemplarilas ejus se extendit proprie solum ad bonos, qui sunt facti conformes filia­ tionis ejus ut dicitur Rom. vm ; 3, q. 56, a. 1, c et ad 3. 619. Ascensio in cœlum (3, q. 57). — Hæc veritas quam expresse profitetur Ecclesia in symbolis fidei, explicite continetur in Scrip­ turis (1). Christus, secundum suam naturam humanam, ascendit in cœlos, quatenus, terram relinquens, motu locali ivit in locum sui regni coelestis, quem sursum, esse dicimus ; imo ascendit « super omnes coelos » (Eph. m, 10), quia in regno coelorum, majori reful­ gens gloria, debet esse in alto super omnes creaturas etiam spiri­ tuales. Ascendit autem tum virtute sua divina, tum virtute animæ glorificatæ moventis corpus glorificatum prout vult (3. q. 57. a. 3 et 4). Nec obstant verba Mc. xvi, 19 et Act. i, 9, 11, ubi dicitur Christus « assumptus » ct « elevatus » in coelum, quia, licet Christus propria virtute ascenderit in coelum, dici tamen potest « assumptus » tum a Patre per appropriationem, tum a divinitate, a qua virtusanimæ glorificatæ dimanabat. De causalitale autem Ascensionis, hæc [n. 603] tenenda sunt : a* Ascensio nil novi addidit gloriæ essentiali Christi, sed tantum aliquid accidentale, loci nempe decentiam, quod est ad bene esse gloriæ. 3, q. 57, a. 1, ad 2. b) Quoad nos, Ascensio Christi utilis fuit : 1) ad augendam reve­ rentiam in Ipsum, quem jam ut Deum habemus ; 2) ad augendam fidem, quæ est de non-visis ; 3) ad sublevandam spem : ascendendo enim in coelum Christus nobis dedit spem'illuc perveniendi [Jo. xiv, 3] ; 4) ad erigendum caritatis affectum in coelestia [Coi. m, 1.] Insuper Christus ingredieris coelum, nobis viam præparavit et jam nobis adeptus est in perpetuum fus et dignitatem mansionis coelestis, quasi inchoando ipsam nostram ascensionem in Capite, cui membra conjungi oportet, in cujus signum jam animas sanc­ torum e limbo secum in cœlum traduxit [Eph. ly, 8]. 3, q. 57, a. 1, ad 3 ; a. 6, c, ad 2 et 3. De Ascensione etiam aliqualiter valent quæ diximus de Resur­ rectione, n. 603, 2°, c. 620. Sessio ad dexteram Patris (3, q. 58). a) Ecclesia hanc veritatem profitetur in symbolis fidei ; Scriptura eam expresse testatur, v. g. Mc. xvi, 19 : « Dominus Jesus... assumptus est in cœlum et sedet ad dexteram Dei » ; Rom. vm, 34 : « Qui est ad I (1) Le. XXIV, 50 sq. ; Act. n, 34 ; m, 21 ; Eph. iv, 8 sq. ; Heb. iv, 14, etc. 590 EPILOGUS dexteram Dei, qui etiam interpellat pro nobis ». Cf. Eph. i, 20; Heb. i, 3. I b) Hæc sessio ad dexteram Patris, prout dicitur de Verbo (1), ( significat simul ejus personalem distinctionem a Patre et ejus æqualilatem cum Patre in gloria et beatitudine. Hic autem intolligitur de Chrislo-Homine, ac proinde metaphorice sumitur ad desig­ nandam excellentissimam et immutabilem possessionem omnium divinorum bonorum, præ ceteris creaturis etiam angelicis. « Unde nulli alii nec angelo, nec homini, convenit sedere ad dexteram Patris, nisi soli Christo. » (3, q. 58, a. 2, 3, 4.) Nec obstant verba S. Stephani, Act. vu, 55 : < Video... Filium hominis stantem a dextris Dei ». Nam « sedere » est signum tranquillæ bealiludinis ; « stare » autem ducis est ad pugnam hortantis et adjuvantis milites suos (3, q. 58, a. 1, ad 3). 621. Judiciaria potestas. (3, q. 59) — a) De fide est Christum esse judicem universalem : 1) ex symbolo : « Et iterum venturus est cum gloria judicare vivos et mortuos » ; 2) ex Liturgia, in Prosa < Dies iræ » : Judex ergo cum sedebit, quidquid latet apparebit. b) Ex Scriptura constat potestatem judicialiam competere Chi isto, «qui constitutus esta Deo judex vivorum ct mortuorum » (2) etiam angelorum ; etenim (I Cor. vi, 3) « angelos judicabimus » ; atqui non judicabunt apostoli nisi Christi auctoiitate. Ergo. 3, q. 59, a. 6. Hæc vero potestas Christo competit et propter divinam personam et propter capitis dignitatem et propter plenitudinem gratiæ habitualis, et propter meritum passionis [3, q. 59, a. 3]. Eam autem exercet Jesus, nunc ul rex in mundo, providentia sua, plebem suam gubernando ; munere proprio judicis illam implebit erga singulos homines, stalim post mortem, « reddens unicuique secundum opera ejus » (3) : plenius et solemnius, in consummatione sæculorum, quando veniet « in majestate sua, et omnes angeli cum eo, et statuet oves a dextris suis, hædos autem a sinistris» [Mt. xxv, 31-33]. Ceterum hæc potestas judiciaria [a, 4, ad 1] non est nisi pars quædam regiæ potestatis, de qua nunc dicendum. (1) Pater non « sedet » ad dexteram Filii aut Spiritus S., neque Filius ad dexteram Spiritus S., quia neque Pater a Filio et Spiritu Sancto, neque Filius a Spiritu S., trahunt originem, Spiritus vero dici potest sedere ad dexteram P. et F., quia ab utroque habet originem. (2) Act. x, 42 ; cf. Mt. xxv, 31 sq. ; xxvi, 64 ; Jo. v, 22-30. (3) Rom. n, 6 ; II Tim. iv, 14 ; Apoc. xxn, 12. REGIA CHRISTI POTESTAS 591 CAPUT IV DE REGIA CHRISTI POTESTATE 622. Regia Christi potestas (1) non minus plene et proprie ex ipsa unione hypostatica ct ex ipso Christi Redemptoris munere dimanat quam ex ipsis defluit ejus potestas et influxus Capitis in membra corporis sui mystici. Mento igitur hæc quæslio de Christo Rege habetur ut conclusio tractatus de Verbo Incarnato ct Redemptore. Equidem Christus, vi unionis hypostaticæ et vi redemptionis, est Caput Ecclesiæ, Caput corporis scilicet sui mystici, in quan­ tum ab Ipso, in omnia Corporis membra, diflunditur gratia habitualis, qua unusquisque hominum, pro suo ordine et men­ sura, « augmentum corporis facit in ædificationem sui in charitate », donec occurrat « in virum perfectum, in mensuram ælatis plenit udinis Christi » (Eph. iv, 16, 13). At Christus non tantum vilarn influit in membra, sed etiam in omnes crealuras ac præsertim in omnes homines, sive membra sint Corporis mystici sive non. gubernationem quamdam veram habet et exer­ cet : uno verbo rex est universalis et triplici gaudet potestate, legislaliva nempe, judiciaria et coactiva etiam erga nolentes et rebelles, quam potestatem ita Ecclesiæ tribuit ut Ecclesiæ potestas sit vera continuatio et exercitium regalis Christi potes­ tatis in homines (2). Hinc S. Thomas (3, q. 22, a. 1, ad 3) : « Alii homines particulatim habent quasdam gratias ; sed Christus, tanquam omnium (1) Præter auctores infra citandos, cf. Hugon, La fêle spéciale de J.-C. Roi, Téqui, 1925 ; Félix, La regalila di N. S. Gesu Cristo, Toiino, 1926 ; Zanchetta, La regalita del Cristo, Milano, 1926 ; Slglsmond, O. M. C., La théologie de la fête du Christ-Roi, ed. 3, Toulouse, 1927 ; Bord, La fêle et la messe de J.-C. Roi, Téqui, 192? : A. d’Alès, th. 32-35 ; in Diet. Apol., Règne de Jésus-Christ ; Tbéotlme de Salnt-Just, O. M. C., La Royauté sociale de N. S. J. C..., Lyon, Vitte, ed. 3, 1931. (2) Cf. tract de Ecclesia, n. 282 sq., 295 sq. 592 REGIA CHRISTI POTESTAS Caput, habet perfectionem omnium gratiarum. Et ideo, quantum ad alios pertinet, alius est legislator, et alius sacerdos, et alius rex. Sed hæc omnia concurrunt in Christo, tanquam in fonte omnium gratiarum. Unde dicitur, Is. xxxm, 22 : « Dominus Judex noster ; Dominus Legifer noster ; Dominus Pex noster. Ipse veniet et salvabit nos. » Assertio : Christus homo, vi unionis hypostaticæ et redemp— · tionis, rex est spiritualis et universalis omnium creaturarum, preesertim hominum ; habet etiam in actu primo potestatem supremam in temporalia. 623. Dico : Christus home : « Nemo, ait Pius XI, non videt nomen potestatemque regis, propria quidem verbi significatione, Christo homini vindicari oportere ; nam, nisi quatenus homo est, a Patre potestatem et honorem et regnum accepisse (1) dici nequit, quandoquidem Dei Verbum, cui eadem est cum Patre substantia, non potest omnia cum Patre non habere communia, proptereaque ipsum in res creatas universas summum atque absolutissimum imperium (2). » Claritatis autem gratia, a) demonstrabimus Christum, qua homo est, esse vere regem; b) successive dicemus de ejus potes­ tate regia spiriluali et temporali. I. — Christus homo est rex (Doctrina catholica). 624. 1° Probatur ex doctrina Ecclesiæ. — a) Ex Tridenlino, s. 6, cn. 21, D. 831 : « Si quis dixerit Christum Jesum a Deo hominibus datum fuisse ut Redemptorem, cui fidant, non etiam ut Legislatorem, cui obediant, a. s. » — b) Ex Litt. encycl. « Quas Primas ».— c) Ex tola Lilurgia festi Jesu Christi Pegis, præsertim ex Collecta et Præfatione. 2° Probatur ex V. Teslamenlo. —a) In psalmo n, 6 sq., Messias futurus exhibetur tanquam rex super Sion constitutus et genles habet in hæredilalem suam ; in psalmo 1G9, Messias dicitur rex seu Dominus David, qui sedet a dextris Dei et inimicos habet scabellum pedum suorum. — b) Prophelæ hanc regiam dignita­ tem prænuntiant : In Isaia, ix, G-7, Messias vocatur princeps (1) Dan. vn, 13-14. (2) Encycl. Quas primas, 11 dec. 1925 ; A. J , 1925, p. 596. REGIA CHRISTI POTESTAS 593 pacis, cujus multiplicabitur imperium, qui « super solium David et super regnum ejus sedebit,... amodo et usque in sempiternum ». Juxta Daniel, vu, 14, a Deo accepit « potestatem et honorem et regnum, ct omnes populi, tribus et linguæ ipsi servient, potestas ejus, potestas æterna ». In Zacharia, ix, 9, ostenditur ingrediens Jerusalem ut rex « justus-et salvator ; ipse pauper, et ascendens super asinam et pullum, filium asinæ ». 3° Probalur ex N. Testamento. — a) Angelus, annuntians Mariæ Christi nativitatem [Le. i, 32-33], dicit : « Dabit illi Domi­ nus Deus sedem David patris ejus, et regnabit in domo Jacob in æternum, et regni ejus non erit finis ». — b) Ipse se regem profitetur : 1) quando, Jo. xvm, 37, Pilato respondet : « Tu dicis quia rex sum ego » ; 2) quando testatur, Mt. xxv, 31-46, se esse regem qui, in novissimo die, omnes homines judicaturus est ; 3) quando, Mt. xxvm, 18, 19, apostolos auclorilalive mittit in omnes gentes cum potestate docendi, leges ferendi et sanctifi­ candi, et quidem vi plenitudinis suæ potestatis : « Data est mihi omnis potestas in cœlo et in terra. » — c) Juxta S. Paulum, Christus [Coi. i, 13] est « in omnibus ipse primatum tenens », quare [I Cor. xv, 24, 25] « oportet illum regnare, donec ponat inimicos suos sub pedibus ejus », et finis erit « cum tradiderit regnum Deo et Patri ». Cf. Heb. n, 8.—d) AS. Joanne, in Apoca­ lypsi [i, 5 ; xvii, 14 ; xix, 16], dicitur « princeps regum terræ » ; « Dominus dominorum -et Pex regum » ; « Rex regum et Dominus dominantium ». Et cum ultimus adversarius prostratus erit, tunc regnum Christi perfectum erit, etiam inomnibus membris Christi mystici, sine ulla umbra splendens [xi, 15]: « Factum est regnum hujus mundi, Domini nostri et Christ i ejus, et regnabit in sæcula saeculorum. Arnen. » 4° Probatur ex Traditione. — Hanc regiam Christi potestatem non raro efferunt Patres, tum quando doctrinam tradunt de unione hypostatica, tum quando textus Scripturæ mox citatos fidelibus exponunt. Sint, inter alia : a) Verba S. Ambrosii, in Lc. 10 : « Merito super crucem titulus, quia licet in cruce erat Dominus Jesus, supra crucem tamen Pegis majestas radiabat » — b) Verba S. Cyrilli Alex., in Lc. x: « Omnium, ut verbo dicam, creaturarum domina­ tum obtinet [Christus], non per vim extortum, nec aliunde invec­ tum, sed essentia sua el natura. » Cf. Tertull., Adv. Jud. 7, S. Cypr. ep. 15, 1. « Catholica Ecclesia, quæ est Christi regnum in terris,... Aucto­ rem Conditoremque suum, per annuum sacræ liturgiæ orbem, 594 REGIA CHRISTI POTESTAS Regem et Dominum et Regem regum, multiplicato venerationis officio, consalutat... tum « in antiquis sacramentariis », tum « in publicis divinæ majestati precibus cotidie admovendis, inque immolanda immaculata hostia » et « in hac laudatione Christi Regis perpetua, pulcherrimus nostrorum et orientalium rituum concentus facile deprehenditur, ut etiam hoc in genere valeat illud : Legem credendi lex statuit supplicandi (1). » 5° Probatur ex ratione. — A. Jn genere : Ita ratiocinatur S. Tho­ mas : « Dicitur Christus sedere ad dexteram Dei Patris, in quantum Patri conregnal et ab eo habet Judiciariam potestatem ; sicut ille qui considet regi ad dexteram, assistit ei in regnando et judicando » (3, q. 58, a. 1). « Hoc autem convenit Filio Dei secundum quod Deus (a. 2). Quinimo « si ly secundum quod designet unitatem suppositi, sic etiam secundum quod homo [Christus], sedet ad dexteram Patris, secundum æqualitatem honoris, in quantum scilicet eodem honore veneramur ipsum Filium Dei cum natura assumpta » (a. 3). — Ceterum, uti mox vidimus, Christus homo constitutus est judex vivorum et mortuorum. Atqui « judiciaria potestas [quæ « debetur Christo ex ipsa unione ad Verbum Dei », « ct tamen ex merito eam obtinuit »] consequitur regiam dignitatem ». Ergo vere rex est Christus homo (3, q. 59, a. 3, ad 1 et 3 ; a. 4, ad 1). B. In specie, Christus est rex : a) Vi unionis hgposlalicæ, nam, propter unionem ad Verbum, Christus, etiam in nalura assumpta, omnibus creaturis præeminet et in omnes habet potestatem imperii, quemadmodum, etiam in natura assumpta, jus habet ad omnium creaturarum adorationem. Hinc Pius XI, Encyc. cit. p. 598, 599 : Christi « principatus illa nititur unione mirabili, quam hyposta­ ticam appellant. Unde consequitur ut vel solo hypostaticæ unionis nomine, Christus potestatem in universas creaturas obtineat ». Hoc sensu Christus rex dici potest jure natiuo, seu titulo nativi­ tatis, quia Filius Dei est. b) Vi redemptionis, siquidem nos a potestate diabolica et capti­ vitate liberauil: «eripuit nos de potestate tenebrarum et transtulit nos in regnum » suum (Coi. i, 13), et nos vere acquisiuit, pretio proprii sanguinis, juxta illud I Pet. 18 : « Non corruptibilibus auro vel argento redempti estis,... sed pretioso sanguine quasi agni immaculati Christi et incontaminati. » Quare non sumus nostri sed Christi : « Non estis vestri, empti enim estis pretio magno » ; « vos autem Christi » (I Cor. vi, 19-20 ; m, 23). Hinc Leo XIII, Encyc. Annum sacrumt. 6, p. 28 : « Imperat Christus non jure tantum natiuo, quippe Dei Unigenitus, sed etiam quæsilo. Ipse enim eripuit nos de potestate tenebrarum, idemque dedit redemptionem semetipsum pro omnibus (I Tim. n, G). Ei ergo facti sunt populus acquisitionis (I Pet.. n, 9) non solum et catholici et quotquot Christianum Baptisma rite accepere, sed homines singuli et universi ». — Hinc Pius XI docet « Christum nobis jure (1) Encyc. Quas primas, A A. S., 1925, p. 598 REGIA CHRISTI POTESTAS 595 non tantum nativo, sed etiam quæsito, scilicet redemptionis, impe­ rare. » Cf. S. Aug., in Jo. tr. 120. c) Titulo liberse electionis : 1) Quicumque enim, via Baptismi, Ecclesiam ingrediuntur, eo ipso libere accipiunt imperium Christi, regis Ecclesiæ. 2) Devotione voluntaria : « Nam ipsi [Christo] devovendo nos, non modo et agnoscimus et accipimus imperium ejus aperte ac libenter ; sed re ipsa testamur, si nostrum id esset quod dono damus, summa nos voluntate daturos, ac petere ab eo ul id ipsum, etsi plane suum, tamen accipere a nobis ne grave­ tur (1). » II. — Christus est rex spiritualis [De fide divina]. 625. 1° Exsistentia hujus poleslalis. — « A^erumtamen ejusmodi regnum, ait Pius XI, præcipuo quodam modo et spirituale esse et ad spiritualia pertinere, cum ea, quæ ex Bibliis supra protulimus, verba planissime ostendant, tum Christus Dominus sua agendi ratione confirmat. » Etenim a) « Rex a circumfusa admirantium multitudine renuntiandus, et nomen et honorem fugiendo latendoque detrectat » ; b) « Coram Præside romano edicit regnum suum de hoc mundo non esse » ; 3) Regni sui et modum et rationem declarat, dicens : « Ego in hoc natus sum et ad hoc veni in mundum ut testimonium perhibeam veritati » (Jo. xvm, 37) (2). « Regnat enim Christus, inquit Galtier, ad statuendum « regnum Dei » in genere humano : quod non excludit sane, includit e contra media etiam materialia necessaria aut utilia ad finem hujusmodi assequendum, at non fit /ormaliler nisi cordium illuminatione et perfecta ad Deum conversione tum singulorum hominum tum societatum omnium humanarum. Definitur propterea regnum Christi, in præfatione sui festi : « Regnum veritatis et vitæ ; regnum sanctitatis et gratiæ ; regnum justitiae, amoris et pacis. » Cf. supra, n. 539. 2° Exlensio. — Hæc regia Christi potestas extenditur : a) Ad omnes et singulos homines : « Imperium ejus, ait Leo XIII, non est tantummodo in gentes catholici nominis, aut in eos solum, qui sacro Baptismate rite abluti, utique ad Ecclesiam, si specte­ tur jus, perlinent, quamvis vel error opinionum devios agat, vel dissensio a caritate sejungat ; sed complectitur etiam quotquot (1) Encyc. cit., p. 599 : cf. Bossuet, 1er sermon pour la Circoncision ; 2« ser­ mon pour le Dimanche des Rameaux. (2) Encyc. Quas primas, A. A. S., 1925, p. 600 ; cf. Mt. v, 7 ; Lc. i, 79, n, 13 ; Eph. n, 14 ; Mt. xi, 28-30 ; Jo. xvi, 22. 596 REGIA CHRISTI POTESTAS numerantur christianæ fidei expertes, ita ut verissime in potesta­ tem Jesu Christi sit universitas generis humani (1). Hinc S. Tho­ mas, 3, q. 59, a. 4, ad 2 : « Christo omnia sunt subjecta quantum ad potestatem, etsi nondum sunt ei subjecta quantum ad execulionem potestatis ». — b) Ad omnes et singulas civitates tum domesticas, tum civiles, « quia homines societate conjuncti nihilo sunt minus in potestate Christi quam singuli » (2). 3° Comprehensio. — Hæc potestas regia spiritualis : a) Est suprema. Christus enim nemini subditur et ei subduntur omnes et populi et reges : b) Complectitur triplicem potestatem : 1) legislalivam : Christus enim antiquam legem abrogavit ct novam omnino condidit quam Ecclesiæ usque in finem sæculorum exer­ cendam transmisit; 2) judiciariam: « Neque enim, ait in Jo. v, 22, Pater judicat quemquam, sed omne judicium dedit Filio » ; 3) coerciliuam, ut liquet ex tota Ecclesiæ vita, ut Christus ipse testatur, v. g. in sermone ad populum (Mt. xxv, 31-4G) de præmiis poenisve ab ipso ferendis in novissimo die. 4° Origo el raho. - a) Ratio fundamentalis est sine dubio ipsa unio hypostatica, vi cujus Christus, habens ex natura, jam ab initio, plenitudinem gratiæ sanctificantis (n. 537), in ordine gratiæ, omnibus creaturis præeminet, « et ideo ex illa eminentia gratiæ, quam accepit, competit ei quod gratia illa ad alios deri­ vetur, quod pertinet ad rationem Capilis » et regis (3, q. 8, a. 5). — b) Altera ratio desumitur ex officio redemptoris. Sane regis est spiritualis subditos liberare a diabolo, destruendo regnum peccati et eos ad bcatitudinem cælestem efficaciter perducere ut cum ipso regnent in æternum (II Tim. π, 12). Unde vides regiam Christi potestatem, ex opere redemptionis, maxime illustrari. Hinc S. Thomas, 3, q. 35, a. 7 ; « Christi... regnum praecipue con­ summatum est in ejus passione. » Cf. Heb. ii, 8. III. — Christus homo est etiam rex temporalis [Cerium]. 626. 1° Conveniunt omnes theologi Christum habuisse in tem­ poralia potestatem indirectam, prout et in quantum temporalia sunt aut media necessaria aut auxilia ad finem spiritualem utilia. 3, q. 59, a. 4 ; De Ecclesia, t. 1, n. 537. 2° Ab omnibus, etiam conceditur Christum non habuisse in aclu secundo potestatem directam, in temporalia, scilicet eam non exer­ cuisse. Etenim nec in Judæa nec in aliis regionibus principatum (1) Encyc. cû., p. 26. — (2) Pius XI, encyc. cit., p. 601 H EG IA CHRISTI POTESTAS - 597 temporalem obtinuit, nec officium judicis gessit in negotiis saecula­ ribus [Lc. xii, 14]. Hinc S. Thomas, 3, q. 59, a. 4, ad 1 : « Christus, quamvis esset rex constitutus a Deo, non tamen in terris vivens, terrenum regnum temporaliter administrare voluit,... similiter etiam judiciariam potestatem exercere noluit super res temporales, qui venerat homi­ nes ad divina transferre ». Hinc Pius XI, encyc. cit. p. 600: «Quoad in terris vitam traduxit, ab ejusmodi dominatu exercendo se prorsus abstinuit, atque, ut humanarum rerum possessionem procura­ tionemque olim contempsit, ita eas possessoribus et tum permisit et hodie permittit. In quo perbelle illud : Non eripit mortalia, qui regna dat caelestia ». 3° Christus, ut homo, habuit, in. aclu primo, potestatem directam in temporalia, non quidem titulo lemporali et humano, ut patet, sed titulo unionis hyposlalicæ. Habuit scilicet jus ad gubernandas res temporales, sed hanc supremam potestatem in temporalia non aclu exercuit. Hac de re fuit olim controversia, saltem quoad verba, sed hodie res in tuto est posita et saltem ut cerla habenda (1). a) Conslal ex Scriptura. — Chnstus enim [Apoc. i, 5 ; xix, 16] appellatur « princeps regum terræ », « rex regum et Dominus domi­ nantium », eique (Mt. xxvm, 18) « data est omnis potestas in coelo et in terra » ct « omnia subjecta sunt ei, sine dubio præter eum qui subjecit ei omnia » [I Cor. xv, 27 ; Heb. n, 8], Ergo Christus jus habebat et dominium in omnes re° creatas. Unde Pius XI, p. 600, « Turpiter, ceteroquin, erret, qui a Christo homine rerum civilium quarumlibet imperium abjudicet, cum is a Patre jus in res creatas absolutissimum sic obtineat, ut omnia in suo arbitrio sint posita ». Idem jam agnoscebat S. Thomas, qui merito addebat, 3, q. 59, a. 4, ad 2 : « Nondum tamen sunt omnia ei subjecta, quantum ad excculionem potestatis ; quod quidem erit in futuro, quando de omnibus voluntatem suam adimplebit, quosdam quidem salvando, quosdam autem puniendo. » b) Constat ex ratione theologica. — Radix et fundamentum hujus potestatis nil aliud est quam ipsa unio hypostatica, ratione cujus Christo homini debetur omnis potestas quæ crcaturæ non repugnet. Per hanc enim unionem Christus, ut homo, summe praeeminet cunctis creaturis, ac proinde ei jus competit eas regendi. « Si enim, ait S. Thomas, 3, q. 59, a. G, ad 3, inferiora quodam ordine reguntur a Deo per superiora, oportet dicere quod omnia reguntur per ani­ mam Christi, quæ est supra omnem creaturam... Nec tamen propter (1) Negant Bellarminus, De Rom. Pont. 1. 5, c. 4-5 ; Greg. de Val., p. 22, punct. 6 ; Toletus et Sylvius, in 3, q. 59 ; Bllluart, De justitia, diss. 3, a. 6 ; affirmant Molina, De just., t. 1, tr. 2, disp. 28, n. 16 ; Suarez, De Incarn. disp. 48, sect. 2, n. 7 ; De Lugo, disp 30, s. 1, n. 4 ; Salmanticenses, De Incarn. disp. 32, dub. 2 ; Pesch, n. 569 ; Hugon, p. 698 sq. ; GalUor, n. 540 ; Hérls, op. cit., p. 170 sq. ; A. d’Alès, l. cit., p. 405-406. 598 REGIA CHRISTI POTESTAS hoc alium constituit Deus super terram, quia unus et idem est Deus et homo, Dominus Jesus Christ us. » Id expresse et clarissime, encyc. cit., p. 598, 599, edocet Pius XI, asserens quod, « vel solo hypostaticae unionis nomine, Christus potestatem in universas creaturas obtineat ». α Nationum igitur rectores [non secus ac homi­ nes singuli) imperio Christi publicum reverenti® obtemperatio­ nisque officium per se ipsi et per populum præstare ne recusent, si quidem velint, sua incolumi auctoritate patriae provehere atque augere fortunam ». Nec dicas : Pontifex R. hanc eamdem habet potestatem direclam in temporalia. Nam Pontifex R. solam habet potestatem a Christo Petro collatam, scilicet potestatem direclam, plenam quidem et perfectam in spiritualibus, indirectam tantum in temporalibus. Cf. Manuale, t. 1. n. 537. » Μ Conclusio practica. 627. Agnitio et cultus Christi regis : 1° Maxima procurai beneficia tum individuis tum populis : « Si quando [enim] regiam Christi potestatem homines privatim publiceque agnoverint, incredibilia jam beneficia, ut just® libertatis, ut disciplinae et tranquillitatis, ut concordi® et pacis, civilem consortionem pervadere omnem necesse est ». 2° Esi remedium opportunum el praecipuum contra laicismum, ejusdemque errores ct nefarios conatus. Laicismus enim, negando Chrisli imperium, eo ipso triplicem Ecclesiæ potes­ tatem rejicit ; eoque ipso proclamat cuique liberum esse aut nullam aut, quam maluerit, religionem profiteri. E contra, agnita et alte affirmata rgia Christi dignitate et potestate, statim conse­ quitur : a) hommes singulos et ipsas civitates officio teneri Christum et Ecclesiam, Christi missionis continuatricem, colendi eisque parendi ; b) universam rcmpublicam ad divina mandata et Chris­ tiana principia componi α cum in legibus ferendis, tum in jure dicendo, tum etiam in adulescentium animis ad sanam doctrinam integritatemque morum conformandis » Encyc. cil., p. 601, 609. Quod ut suavius et efficacius obtineatur, Pius XI « festum D N. Jesu Christi Regis instituit, quotannis, postremo mensis octobris dominico die, qui scilicet Omnium Sanctorum celebritatem proxime antecedit, ubique terrarum agendum. » 628. Itaque, retro mittentes sæcularia desideria [Tit. n, 12] et, gratiam Redemptoris non vacuam accipientes [I Cor. xv, 10] sequamini vestigia Christi patientis ct morientis [I Pet. n, 21], suaveque Christi jugum amanter et sancte feramus ut, post Ipsum ct per Ipsum, in Coelum ascendentes, læti sedeamus et nos in æternum, cum Ipso, in cœlrsti ejus regno, in gloria Patris. PARS III DE BEATA MARIA VIRGINE 629. Post considerata mysteria et opera Christi Salvatoris, logice assumuntur contemplanda divina oracula de Virgine Dei Matre, Beatissima Maria, quæ lam arcte cum Filio suo connectitur, ut quidquid in laudibus Matris profertur, in Filium redun­ det ct ad ampliorem ejus cognitionem et amorem perducat, et quo sublimius de Matre cogitetur, eo excellentius sentiatur de Filio, propter quem et per quem, in ipso conceptu immaculata et præ ceteris sanctificata, omnes creaturas dignitate antecellit. Jamvero divina Malernilas fons est ct radix omnium privile­ giorum et qualitatum, quæ in Maria uberrime profudit stupenda Dei largitas. Unde ab hac prærogativa exordium capit præsens tractatus, in cujus decursu postea dicemus de B. Virginis sanclilale, officiis et calla (1). (1) Bourasse, Summa aurea de laudibus B. Μ. V., 13 vol., Paris, 1866 ; Bucceroni, Comment, de B. Μ. V., Romæ, 1885 ; J. B. Terrien, La Mère de Dieu el la Mère des hommes, h vol., Paris, 1 900 : Lépicier, Tract, de B. Μ. V. Maire Dei, Paris, Lethielleux, 1901 ; L'Immaculée Mère de Dieu, corcdemptrice du genre humain, Belgique, Turnhout, 1906; Neubert, Marie dans ΓEglise anténicéenne, Gabalda, 1 908 ; Janssens, Tract, de Dco-Homme, t. 5, p. 43 sq. : G. Arendt, De proloevangelii habitudine ad Immaculatam Deipara? Conceptio­ nem, Romæ, 1904 ; Pesch, Præl. dogm., t. 4, n. 571 sq. ; Die Selige Jungfrau Maria, die Ver minier in alter Gnaden, Frib. Brisg., 1923 ; Billot, De Verbo Incarnato, ed. 5, th. 41 sq. ; S. Liguori, Gloric di Maria; Bossuet, Sermons sur la Sainte Vierge; J. M. Bover, De B. Virgine Maria universali gratiarum mediatrice oratio, Barcinone, 1921 ; La Mediation universal de la Virgen en Santo Tomas de Aquino, Bilbao, 1924 ; Garriguet, La Vierge Marie, cd. 6, Paris, Téqui, 1925 ; Godts, De definibilitatc mediationis universalis Deiparx, Bruxellis, 1904 ; La Corédemptrice, Bruxelles, 1920 ; La sainteté initiale de ΓImmaculée, Bruxelles, 1904 ; Hugon, Tractatus dogmatici, t. 2, tr. de B Vir­ gine Deipara, p. 715 sq. ; La Vierge-Prêtre, Téqui, 1912 ; Marie, pleine de grâce, cd. 5, Lethielleux, 1926 ; Janotta, Theolocologia catholica, ed. 2, Isola del Lini, 1925 ; De la Broise et Bainvel, Marie, Mère de grâce, Paris, 1921 ; Sinibaldi, Il Cuore della Madré di Amore, Romæ, 1925 , Blttremieux, De Media­ tione universali B. M Virginis quoad gratias, Brugis, 1926 ; Doctrina Mariana Leonis XIII, Brugis, 1928 ; Dublanchy, in Diet, théol,, art. Marie : C.ément, C. SS. R., Le sens chrétien et la maternité divine de Marie aux I V* et F1' siècles de l'Eglise, Bruges, Beyaert, 1929 ; Bover, S. J., Maria Mediatrix, Brugis, 1929 ; Morlneau, La Sainte Vierge, Bloud el Gay, 1930 ; H. Borzi, C. SS. R., Maria hominum coredemptrix, Biugis, 1931 ; Ch. Dillenschnelder, C. SS. R. La M analogie de S. Alphonse..., Paris, Vrin, 1931. I 600 MARIA MATER DEI CAPUT I DE DIGNITATE MATRIS DEI Status quæstionis. 630. B. Mariam Virginem Dei Matrem esse negant : 1) Impli­ cite : omnes qui cum Cerinlhio, Ario et aliis, divinitatem Verbi rejiciunt ; 2) Explicite : Nestoriani, qui, Nestorio duce, duas personas ponentes in Christo, dicunt Mariam recte quidem χριστοτόζον (Christiparam) vocari, sed θεοτ^κ:ν (Deiparam) dici nonnisi improprie et abusive. Sed contra omnino tenendum est Mariam esse vere et proprie Dei Genitricem, quia Christus, quem genuit, ex purissimo san­ guine illum concipiens et pariens, Deus est in sensu proprio. Hanc doctrinam definit Cone. Ephesinum, can. 1, D. 113, contra Nestorium : « Si quis non confitetur Deum esse veraciter Emma­ nuel, et propterea Dei genitricem sanctam Virginem : peperit enim secundum carnem carnem factum Dei Verbum, a. s. » Idem habet Joannes n, D. 201 : « Gloriosam vero Sanctam semper Virginem Mariam proprie et veraciler Dei genitricem matremque Dei Verbi ex ea incarnati ab hominibus catholicis confiteri recte esse docemus. » Idem : Cone. Consi. II, can. 6, D. 218 : « Si quis abusive et non vere Dei genitricem dicit sanctam gloriosam semper Virginem Mariam, a. s. » — Consi. Ill, D. 290, confitetur : « de Spiritu Sancto et Maria Virgine proprie et veraciler Dei genitrice secun­ dum humanitatem, unum eumdemque Christum Filium Dei unigenitum... cognoscendum. » Assertio : Christus habet corpus e Virgine Maria conceptum sub operatione Spiritus Sancti. Quare Maria vere et proprie est Dei Genitrix, dignitate omnes creaturas præcellens. I. — Christus habet corpus... Spiritus Sancti [De fide]. 631. a) Probalur ex symbolis fidei. — Symbolum apostolicum 6.* «Christus Jesus, qui conceplus esi de Spirilu. Sancio, natus D. ΜΛΚΙΛ MATER DEI 601 ex Maria Virgine ».— Symbolum Athanasianum, D. 40 : « Homo est, ex subslanlia malris in sæculo natus ». — Symb. NicænoConstantinopolitanum, D. 86 : « Et incarnatus est de Spiritu Sancio ex Maria Virgine ». — Cone. Chulcedonense, D. 148 : « De Patre genitus secundum deitatem,... ex Maria Virgine Dei Genitrice secundum humanitatem. » — Decretum pro Jacobilis, D. 708 : « Ecclesia firmiter credit... Dei Filium... veram hominis integramque naturam ex immaculato utero M. Virginis assumpsisse » et D. 710, anathematizat Valentinum asserentem Dei Filium nihil de Virgine cepisse, sed corpus coeleste assump­ sisse, atque ita transisse per uterum Virginis, sicuti per aquae­ ductum defluens aqua transcurrit ». b) Probatur ex Scriptura. — Lc. i, 30 sq. : « Ait Angelus ei (Mariæ) : Ecce concipies in utero et paries filium... Spiritus Sanctus superveniet in te... Ideoque et quod nascetur ex te Sanc­ tum, vocabitur Filius Dei. » — Mt. i, 20 : « Quod enim in ea natum est, de Spiritu Sancto est » Hinc Beata Virgo concepit Christum, præstans ipsa omnia quæ, in aliis conceptionibus, præstanl matres, virtute autem divina, Spiritui Sancto appropriata, sola active operante totum id quod per virtutem seminis paterni effici solet. 3, q. 31, a. 5. 1° Inde tamen non sequitur Spiritum Sanctum (totam Trini­ tatem) dici posse patrem Christi secundum carnem, quia, in formando humanitatem Christi, Spiritus S. eam produxit neque de sua substantia, neque in similitudinem naturæ, quæ duo ad denominationem Patris requiruntur. 3, q. 32, a. 3. 2° Sequitur vero : 1) Christum fuisse absolute immunem a lege peccali oriqinalis : non provenit enim ex Adamo secundum principium activum generationis, adeoque nec secundum con­ cupiscentiæ legem (3, q. 31, a. 6, ad 1, a. 7). — 2) Conceptionem Christi fuisse instantaneam, tum quia facta est ex virtute infinita, quæ in instanti disponit materiam ad debitam formam, tum quia, ut tota conceptio Filio Dei vere et proprie attribuatur, ut exi­ gunt fides et Scriptura, omnino requiritur unionem Verbi cum carne statim ab initio factam esse : nam ante assumptionem non fit communicatio idiomatum. Cf. S'. Greg. Z, D. 250 ; Journ., Ind. thcol. 386. 602 MARIA MATER DEI Π. — Maria est vere Dei Genitrix [De fide]. 632. 1° Id diserte proclamatur et definitur in multis docu­ mentis Magisterii, jam n. G3U recitatis. 2° Prodatur ex Scr ptura. — Maria est mater Jesu Christi, a) Liquet ex textibus jam allatis.— b) Expresse dicitur Lc. i, 43 : c Et unde hoc mihi ut veniat mater Domini mei ad me ». — Mt. n, 11 : e Et intrantes domum invenerunt puerum cum Maria matre ejus ». — Jo. n, 1 : « Et erat mater Jesu ibi », xix, 25 : « Stabat juxta crucem Jesu mater ejus. » — Act. i, 14 : « Mi omnes erant perseverantes unanimiter in oratione cum mulieribus et Maria, Matre Jesu. » Cf. Rom. i, 3 ; Gal. iv, 4, etc. Atqui Jesus Christus est verus Deus, et quidem a primo instanti conceptionis. Ergo B. Maria vere est Dei Genitrix. 3, q. 35, a. 4, ad 1. 3° Probatur ex Traditione.— Jam diu ante Nestorii tem­ pora, B. Maria dicebatur et credebatur Mater Dei. a) Per tria priora sæcula, contra Docelas qui negabant veritatem carnis in Christo, et Gnoslicos qui fatebantur quidem Jesum [homi­ nem] ex Maria natum, at absolute nolebant Verbum fuisse in ea incarnatum. Patres aut explicite aut æquiualenter divinam docent • Mariæ maternitalem. Ita S. Ignatius, Ad Eph. 7, 2 ; 18, 2, J. 39, 42 : « In carne existens Deus... et ex Maria et ex Deo..., Jesus Chris­ tus Dominus noster. » « Deus noster Jesus Christus in utero gestatus est a Maria ». — S. Irenaeus non semel asserit Jesum, ex Maria natum, esse, in rei veritate, Christum, Filium Dei ; quare Verbum dicitur « existens ex Maria » et Maria ipsa dicitur electa « ut portaret Deum » (1). Ita Tertullianus, De præscr. hær. 13, J. 190 ; De carne Christi, 17 ; Ori genes, in Luc. hom. 7, 8, 9. b) Ab initio quarti saeculi, jam ipsum nomen θεοτά/ος Ma­ riæ communiter tribuitur. Ita S. Alex. ep. Alex., ep. L 12; S. Ephraem, De B. M. 18, 12 ; S. Athanasius, De Incarn. Verbi, 8 ; S. Cyri Ilus Hier., Cat. 10, 19 ; J. 680, 711, 788. S. Gregorius Naz., ep. 101, J .1017 : « Si quis sanctam Mariam Deiparam esse non credit, extra divinitatem est. » — S. Epiphanius, Ancoratus, 75, J. 1086 : « Filius Dei... perfectum effinxit in se hominem e Maria Deipara per Spiritum Sanctum. » Appellatio « Mater Domini, Mater Christi secundum carnem, Mater Dei frequenter invenitur apud S.Ambrosium, v. g. Exhort. Virg. v, 33 ; Expos, ev. see. Lucam, n, 26 ; De Virginibus, n, 1, 10, 13. — S. Hieronymus, De perpetua virg. B. Mariæ, 2, Virginem dicit Matrem Filii Dei. — S. Augustinus multoties id declarat verbis æquipollentibus. Celerum ex eo tempore hæc appellatio omnino frequens erat (1 ) Adp. hær. 1. 3, C. 16, 2 sq., C. 18, 7, C. 21, 4 sq.,10 ; 1. 5, C. 19, 1. MATER MARIA DEI 603 apud catholicos, ut patet : 1) ex Joanne Antiocheno, teste non suspecto, qui, ep.l, n. 4, adNeslorium scribens, ait: «Hoc nornen [Dei Genitrix] nemo doctorum ecclesiasticorum repudiavit » ; 2) ex ipso Juliano Apostata, qui, Christianos arguens : α Atqui vos, inquit, Mariam non cessatis vocare Ο-οτόζςν (1). » c) Quinio sæculo, contra Theodorum Mopsueslenum (2) ac præserlini contra Neslorium, qui audacter Maternitalem dhinam negabat, S. Cyrillus Alex, aperte et dogmatice ex Scripturis demons­ trat B. Virginem esse vere Deiparam; imo ad Traditionem provo­ cat, quæ, ut ostendit, universim hoc dogma nræ.licat : nemo enim negare potest Mariam esse Οεοτόχο/, cum Emmanuel, ejus Filius, sit vere Deus (3). Non mirum ergo hanc veritatem, contra Neslorium, a Concilio Ephesino fuisse definitam, plaudente populo el gratulantibus omnibus mundi episcopis. Probatur ratione theologoa. — Subjectum seu ter­ minus generationis non est natura sed persona subsistens in natura secundum quam generatur, seu secundum quam assimilatur generanti. Atqui persona, quam genuit Maria, nil aliud est quam Christus seu persona Verbi prout subsistens in natura humana. Ergo Maria vere genuit Deum ac proprie est Dei Mater. 3, q. 35, a. 4. 4° 633. Nec dicas Mariam non proprie dici Dei genitricem, quia Deum non genuit secundum naturam dix inani ; ad rationem enim matris minime requiritur ut totum et integrum suppositum ex ea sumatur, sed sufficit ut suppositum ex ea procedat per similis naluræ communicationem. Unde, quemadmodum quælibet mater hominis genitrix dicitur, etsi non animam gignit, sed corpus tantum, quod animæ substantialiter unitur, ita Maria Dei Mater dici debet, quia ex ea assumpta est natura humana Verbo hypo­ statice unita (Comp. theol., c. 222). Num aulem exinde sequatur duas esse filiationes in Christo 1 Sic respondet S. Thomas [3, q. 35, a. 5] : Si attendamus ad causam filiationis, quæ est nativitas, « manifestum est quod non una el eadem nativitate Christus est natus ex Patre ab ælerno, et ex Matre ex tempore, nec nativitas est unius speciei. Unde quantum ad hoc, oportet dicere in Christo esse diversas filiationes, unam temporalem ct aliam ælernam... secundum dual ita tem nativita­ tum. » — Si autem attendamus ad subjectum filiationis, « quia subjectum filiationis non est natura aut pars naturæ, sed solum (1) Apud S. Cyr. Alex. : Cont. Jul. 1. 8. (2) De Incarn. 15 ; Cont. Apollin. 3 ; Journel, 1113 b, 1113 d. (3) Ep. 11, 14 ; Apol pro 12 capit., anath. 1 ; cf. Dublanchy, art. cit., coi. 2354 ; ep. 1 et 39, J. 2058, 2060. 4 604 MARJΛ MATER DEI persona vel hypostasis, in Christo autem non est. hypostasis vel persona, nisi æterna, non potest in Christo esse aliqua filiatio, nisi quæ sit æterna,... [non potest in Christo esse reatilcr nisi filiatio æterna]. Et ideo filiatio, qua Christus refertur ad Matrem, non potest esse realis relatio, sed solum secundum rationem, n Attamen, quemadmodum Deus « dicitur realiter Dominus, cx reali subjectione creaturæ ad ipsum, similiter Christus dicitur realiter filius Virginis Matris, ex relatione reali maternitatis ad Christum ». III. — Omnes creaturas dignitate quam maxime praecellens [Doctrina catholica]. 634. Dignitas Matris considerari potest sive in se el abslracle, sive concrete el in sua connexione cum donis supernaturalibus, quæ eam connaturaliter comitantur. 1° In se et abstracte. — A.Maternitas divina est gratia gratis data, maxima quidem et summa, qua B. Virgo : a) per communi­ cationem naturæ humanæ, veram habet consanguinitatem cum Dei Filio, qui est quoque ipsiusmet Filius ; coque ipso quamdam acquirit maternam auctoritatem in illum : jus nempe in ejus amorem et reverentiam, non autem jus strictum in ejus obedienliam : vi enim unionis hypostaticæ, Christus-homo est superior matre sua, et ideo potuisset se ab ejus auctoritate emancipare, ei tamen de facto voluntarie obedivit, juxta illud Luc. n, 51 : « Et erat subditus illis ». — b) Consanguinea autem Filio Dei, B. Maria eo ipso affinitatem habet ad alias Personas Trinitatis : singularem ac mirabilem acquirit relationem : 1) ad Deum Patrem de cujus fecunditate quodammodo participat, generando, secun­ dum naturam humanam, eumdem Filium quem Ipse ab æterno, modo tamen valde diverso et excellentiori, generat secundum naturam divinam ; 2) ad Spiritum S., cujus sponsa vocari potest, et sæpe a Patribus vocatur : quia formatio corporis Christi in utero B. Virginis Spiritui Sancto tribuitur per appropriatio­ nem (1). < (1) Maternitas divina ideo ad ordinem hypostaticum vere refertur ; attamen Maria non fuit causa instrumentons unionis hypostaticæ : nam : u) Cooperatio etiam instrumentalis ad actum divinum quo ad subsistentiam Verbi trahitur humanitas assumpta, non minus repugnat quam cooperatio intro men talis creaturæ ad creationem ; b) deerat subjectum in quod operata fuisset Maria ; agere enim non poterat : 1) in Verbum seu in actum purum, ut patet ; 2) in naturam humanam Christi, quæ unioni hypostaticae non praeexistebat. Cf Dublanchy, art. cit., coi. 2362, 2363 MARIA MATER DEI 61 Kr> Exinde dignitas Matris Dei dici potest moraliler infinita, juxta illud S. Thomæ : « B. Virgo, ex hoc quod est Mater Dei habet quamdam dignitatem infindam ex bono infinito, quod est Deus (I )·>> — Idem Albertus M., Mariale, c. 230 : « Filius infindat Matris bonitatem, omnis enim arbor ex fructu cognoscitur ». S. Bonaventura, Speculum, c. 8 : « Majorem mundum potest facer»* Deus, majorem matrem quam matrem Dei facere non potest ». B. Sic nude considerata, Maternitas divina : 1) non videtur sanctificare formaliler B. Virginem, uti voluit Ripalda [De ente sup., t. 2, disp. 79] et Vega [Theol. Mariana, n. 16b2 sq.], sed exiyilive tantum, ut scite animadvcit.it Conlenson [Theol. mentis el cordis, I. 3, diss. 6, cap. 2, spec. 2) ; 2) nec videtur æquare graliam adoptionis, nam physice cooperari ad temporalem Dei nativitatem videtur in se minoris pretii, quam recte ordinari ad Deum finem ultimum supernal uralcm ; maternitas divina, ita quasi materialiter considerata, non dicit sanctitatem ac proinde est gratia sanctificante inferior. 2° Concrete. — Si autem Maternitas divina consideratur non jam abstracte et quasi materialiter, sed concrete et formaliler cum donis quæ eam connut uraliter et quasi necessario sequuntur, B. Maria omnino dicenda est, ex sua Maternitate divina, sanc­ titate eminere inter omnes crealuras (2). a) Argumentum. — Quanto aliquis propinquior est Deo secun­ dum esse, tanto abundantius participare debet de donis Dei ct bonitate in ordine sanctificationis et gloriæ. Atqui, præler unio­ nem hypostaticam, quæ est conjunctio cum Deo secundum sub­ sistentiam, nulla adest major unio quam unio — secundum naluræ communicationem — quæ fit per Malernitatem divinam. Ergo Dei Matri (3) debebatur gratia, huic muneri correspondons, seu gratia longe superans omnem gratiam tam angelorum quam hominum. b) Conclusio. — Quocirca, concrete spectata, gratia Materni(1) 1, q. 25, a. 6, ad 4 ; Cajetanus, in 2-2, q. 103, a. 4. (2) 3, q. 27, a. 5 ; Gonet, De Ineam., disp. 7, a. 4, n. 3 ; Billot, th. 42 ; Ter­ rien, La Mère de Dieu, t. 1,1. 3, p. 240 sq. ; Hugon, Marie, pleine de grâce, c. 4, p. 48 sq. (3) Utique consequenter ad Virginis electionem gratuitam ad hoc munus Matris Dei. Nam non ex se B. Virgo « Dominum omnium meruit portare », sed tantum « meruit ex gratia Dei sibi data illum puritatis et samlitatis gradum ut congrue posset esse mater Dei », 3. q 2 a. 11, ad 3 606 MARIA MATER DEI tatis divinæ est maxima inter omnes gratias creaturis concessas et merito dicitur radix et fundamentum omnium donorum gratiæ etgloriæ, quæ, a conceptu 13. Virginis usque ad ejus exaltationem in coelesti gloria, ipsi Dei Matri collât a fuere. Hocque sensu pleniore Patres maximis laudibus efferunt Dei Matrem earnque omnibus sanctis præponunt. Ita Sophronius, Hom. de Annual. Dciparæ: «Tu hominum exornasti naturam, tu angelorum ordines superasti... Nemini quemadmodum libi plena gratia impertita est... Et merito quidem, nemo enim sicut tu, ad Deum tam prope accessit. Omnia vincis, omnia superas quæ effusa a Dei largitate in quodlibet dimanaverint ». — Ita Albertus M., Mariale, super Missus : « Quidquid claudit alterum in se, plus est eligendum quam illud quod non claudit alterum in se ; sed esse Matrem Dei per naturam necessario claudit in se esse filium Dei adoptivum ». IMMACULATA CONCEPTIO ΛΛ CAPUT II DE SANCTITATE B. MARIÆ VIRGINIS E divina Matcrnilate varia ct sublimia dimanant Mariæ privi­ legia sanctitatis. Dicemus : 1) de B. V. immaculata conceptione ; 2) de perpetua virginitate ; 3) de perfectione gratiæ. ART. I De Immaculata Conceptione 635. 11ac de re olim magna fuit controversia in scholis ; nemini autem jam dubium permittitur a tempore quo Pius IX (8 dec. 1854) hanc singularem Dei Genitricis praerogativam inter dogmata catholica acccnsuit : « Definimus doctrinam quæ tenet Beatissimam Virginem Mariam in primo instanti suæ conceptionis fuisse, singulari Dei omnipotentis gratia et privilegio, intuitu meritorum Christi Jesu, Salvatoris humani generis,ab omni originalis culpæ labe præservalam immanem, esse a Deo revelatam, atque idcirco ab omnibus fidelibus firmiter constanterque credendam (1). s Assertio : B. Virgo, in primo instanti suæ conceptionis, fuit ab omni originalis culpæ labe præservata immunis, intuitu meri­ torum Christi [De fide]. Sensus thesis. 636. 1° In primo instanti... — Agitur : 1) de conceptione, non qua B. Virgo Christum concepit, sed qua ipsa a matre sua con­ cepta est ; 2) de conceptione passiva, scilicet de ipsa B. Virginis productione : non enim de culpa vel merito parentum generan(1) Bulla : Ineffabilis, Denzinger, 1641. Cf. Passaglia, De immaculato Deiparse semper Virginis conceptu ; Ballerini, Sylloge monumentorum ad mysterium conc. imm. Deiparec, 2 vol., Paris, 1856 ; Malou, L'Immaculée Conception de la ΰ. V. Μ., 2 vol., Bruxelles, 1857 ; Perrone, De Immac. B. V. M. conceptu disquisitio théol., Romæ, 1 847 ; Palmieri, Tract, de pecc. orig. et de Immac. B. V. Deip. conceptu, Romæ, 1 904, th. 18 sq. ; Pesch, De Deo creante, n. 297 sq. ; De Pesquidoux, L'imm. Cone.. Pars, 1 898 ; Le Bachelet,L'imm. Conc. (Science et Religion), 2 vol., Par’s, Bloud ; in Diet, théol., ort. Imm. Conc., Storfl, The Immaculate Conception..., San Francisco, 1925. 008 IMMACULATA CONCEPTIO % liuni quæntur, sed de macula Driginali, utrum fuerit, in ipsa prole, conceptionis momento ; 3) de conceptione perfecta, qua nempe animæ rationalis infusio exigitur : subjectum enim cui privilegium illud singulare concessum est, non est sola caro B. Virginis, nec sola ejus anima, sed est ipsa persona B. Mariae. Hinc primum instans conceptionis Marias est ipsum instans quo Maria incepit esse seu quo anima ejus fuit a Deo creata et corpori infusa. 2° Ab omni culpæ originalis labe immunis. —B. Virgo, quia naturali ratione ex semine Adæ orta est, habuit et ipsa, sicut ceteri homines, debitum (1) contrahendi peccatum originale, ita ut illud certissime contraxisset, nisi, Dei misericordia, ab eo præservata fuisset, nisi scilicet a lege communi excepta fuisset. Quare hæc exemplio, omnino gratuita, merito vocatur privilegium singulare, soli quidem Virgini concessum. Recte igitur dicitur Maria a labe originali præservata immunis ; dum enim alii homines a labe jam contracta purgantur, ipsa, ne labem contraheret, præventa est gratia Salvatoris : siquidem, cum non sit, in præsenti ordine, medium inter statum peccati et statum gratiæ, exemptio Virginis a peccato originali dicit eam fuisse, a primo instanti suæ conceptionis, gratia sanctificante ornatam. 3° Intuitu meritorum Christi. — Ex dictis sequitur ipsam Mariam redemptione indiguisse, non quidem reslauraliva, quia de facto nunquam peccato mortua est, sed præservaliva. Aliud vero non datur medium redemptionis quam per merita Christi. Hinc dicitur Maria « intuitu meritorum Christi » a labe originali præservala seu redempta modo illo speciali et singulari, uti diximus. (1 ) Videtur habuisse lebitum proximum. Nimirum B. Maria non fuit exempta a lege transmissionis peccati originalis ab Adamo (secus habuisset tantum debitum remotum) ; sed a sola legis peccati applicatione. Ideo vere concepta fuit sub dispositione hujus legis, et in Adamo peccante vere amisit jus ad justitiam originalem ; peccatum autem minime contraxit, quia, singulari Dei privilegio, anima ejus fuit, ipso momento infusionis in corpus, gratia ornata. Hac sententia, quæ hodie communior est inter theologos, 1) melius salvatur universalitas peccati originalis, 2) melius explicatur modus sublimior quo B. Virgo vere redempta est, intuitu meritorum Christi, quin tamen ullam habue­ rit maculam. Cf. Palmieri, De peccato originali, th. 26 ; Pignataro, De Deo creatore. Appendix, p. 443 sq. ; Pesch, De Deo creante, n. 298 sq. ; Jungmann, De Deo creatore, n. 371 ; Van Noort, n. 242, n. 1 ; Manzoni, n. 222 ; Le Bachelet, in Diet, théol., art. Immaculée Conception, col. 1157. 4 609 IMMACULATA CONCEPTIO Probatuh THESIS. Hoc Virginis privilegium quod est veritas expresse definita, jam protoevangelio praenuntiatum, angelica salutatione innuitur, et Traditione demonstratur. I. — In Scriptura praenuntiatur et innuitur. 637. A. Pbotoe » angelio pr/enuntiatur. — Gen. III, 15. Ait Dominus Deus ad serpentem : « Inimicitias ponam inter te et mulierem, et semen tuum et semen illius ; ipsa (hehraice : ipsum) conteret caput tuum, ct tu insidiaberis calcaneo ejus. » a) Serpens est diabolus. — Agitur enim de lucta inter entia rationalia : « quia fecisti hoc, ait Dominus serpenti, inimicitias ponam... » ; poena infligitur, sed pcena supponit culpam et culpa supponit ens intellectu seu ratione præditum ; non ideo serpens ipse designatur, sed ens quod sub forma serpentis protoparentibus apparuit et illos seduxit. Porro seductio illa fuit per pecca­ tum [Gen. m, 17, 19] causa mortis universo generi humano ; et secundum Scripturam [Sap. n, 2-4] «invidia diaboli mors introivit in orbem terram », diabolusque [Jo. vm, 44] « homicida fuit ab initio » et [Apoc. xn, 9] « seduxit universum orbem ». Ergo. b) Semen serpentis. — Vox « semen », hebraice, sensu concreto intelligitur : de posteris nempe seu de filiis. Quia autem agi nequit de carnali diaboli posteritate, sequitur semen serpentis eos tantum esse omnes, qui, quasi spirituali generatione, similes dia­ bolo facti sunt, peccatores scilicet [I Jo. m, 8], qui ex patre diabolo sunt [Jo. vm, 44] et diabolum ut caput agnoscunt. c) Semen mulieris. — Contra semen serpentis pugnabit et de diabolo cj usque sequacibus victoriam plenam reportabit. Semen mulieris constat ideo ex hominibus justis, qui, ut certo ct plene vincant, in agmen unum colligi debent sub Duce quodam, qui diabolo ut caput justorum opponatur. Semen mulieris igitur est etiam, et quidem primario, ille Dux qui homines liberabit a diaboli potestate ; porro Dux ille non est nisi ipse Christus Jesus, juxta illud Gal. m, 16 : « Abrahæ dictæ sunt promissiones et semini ejus. Non dicit : Et seminibus, quasi in multis ; sed quasi in uno : Et semini tuo qui est Christus. » Ita textum intellexit tota fere Traditio (1). Sed si semen est (1) S. Justinus, Dialog, cum Truph. 100 ; S. Irenæus, Adv. hxr. 1. 3, c. 22 . 23 ; Journel, 141, 224, 225. Orlgenes, In Jer. horn. 19, n. 7 ; S. Baslllus, Quod Deus non est auctor malorum; S. Ambrosius, De Paradiso, c 15 ; S. EpiphaThkol. II 20 610 IMMACULATA CONCEPTIO Gliristus, mulier ipsa non est nisi Maria, ex qua natus est Chris­ tus. Pius IX sic authentice interpretatur locum Geneseos : « Sanc­ tissima Virgo Maria, arctissimo ac indissolubili vinculo cum Eo [Christo] conjuncta, una cum Illo et per Illum, sempiternas contra venenosum serpentem inimicitias exercens, ac de ipso plenissime triumphans, illius capul immaculato pede conlrivil. » Unde argumentum : B. Virgo, in gerendis contra diabolum inimicitiis, Christo æquiparalur in eo quod, cum Christo et per Christum, absolute et omni lempore, diabolo ct regno diaboli adversatur et ad illud destruendum nata est. Atqui id verum non esset si, uel uno momento, labe originali fuisset infecta ac propterea sub dæmonis captivitate posita. Ergo Maria debuit semper ct omnino immunis esse a peccato. Sed hanc immuni­ tatem nec mereri nec efficere potuit virtute propria. Ergo, jam a primo instanti conceptionis suæ, debuit, ex præuisis Christi meritis, a peccato eximi seu immaculata concipi. B. Angelica salutatione innuitur. — Lc. i, 28-32 : « Ave, gratia plena. Dominus tecum, benedicta tu in mulieribus. » Ab angelo Domini, quasi proprio nomine, Maria vocatur α gralia plena ». Ergo hæc Virginis plenitudo gratiæ, sic simpliciter dicta, est prorsus singularis et soli, de qua dicitur, propria, ut signant quoque verba sequentia : « Dominus lecum », nulla iterum limi­ tatione facta. Atqui nil aliunde cogit limitationem ponere. Ergo Maria fuit « gratia plena » jam a primo instanti concep­ tionis. Cf. Prov. vm, 22 sq. ; Cant, n, 2 ; iv, 7 ; v, 2. Quare Bulla Ineffabilis ait : « Hac singulari solemnique salu­ tatione, nunquam alias audita, ostendi Deiparam fuisse omnium divinarum gratiarum sedem, omnibusque divini Spiritus charis­ matibus exornatam, imo eorumdem charismatum infinitum 'prope thesaurum abyssumque inexhaustam, adeo ut nunquam maledicto obnoxia, et una cum Filio perpetuæ benedictionis particeps, ab Elisabeth divino acta Spiritu audire meruerit : Benedicta tu inter mulieres et benedictus fructus ventris tui. » II. — Traditione probatur. 638. In prædicalione Ecclesiæ de Immaculata Conceptione B. M. Virginis distingui potest triplex stadium (1) : stadium impli- nlus, Hær. 58, n. 18, etc. Cf. Palmieri, th. 23, p. 301 sq. ; in Diet. MéoL, art. cit. col. 853 sq. — (1) Cf. Tract, de fide, Evol. et progr. dogmatum. IMMACULATA CONCEPTIO 611 citae fidei, quando, nulla exorta controversia, hæc doctrina in dogmate de omnimoda B. Mariæ puritate credebatur ; stadium controuersiæ ; et stadium fidei catholicae. 1° Stadium Implicit® fidei. — Nulla adhuc exorta controversia, hæc doctrina implicite proponitur et creditur : a) In dogmate de omnimoda Virginis puritate. — Patres Mariam dicunt impollutam, intactam, illæsani, illibatam, omni tempore puram, prorsus immaculatam, omnino inculpatam, supcrimmaculatam, supersanctam, superbenedictam, a pedibus usque ad caput benedictam, ex loto a labe immunem, ex toto sanctam, sanctissimis sanctiorem, angelis puriorem, omnibus creaturis mundiorem, solam sanctam, solam undequaque immaculatam, Deo simillimam et propinquissimam, etc. Ergo B. Maria ab omni labe etiam originali full immunis, secus enim nec omni tempore pura aut benedicta fuisset, nec ex toto sancta, nec prorsus imma­ culata, nec angelis purior, etc. (1). b) In comparatione Mariæ cum Eva. — S. Irenæus : « Eva... Virgo adhuc exsistens, inobediens facta et sibi et universo generi humano causa facta est mortis... ; Maria... virgo obediens, et sibi et universo generi humano causa facta est salutis ». — S. Ephræm : « Ambae innocentes, ambæ simplices, Maria et Eva sibi ex adverso respondent : altera mortis nostræ, altera vitæ nostræ causa fuit ». — S. Ambrosius : α Suscipe me non ex Sara, sed ex Maria ; ut incorrupta sit virgo, sed virgo per gratiam ab omni integra labe peccati ». — Theod. Ancyranus : « Qui antiquam illam virginem (Evam) sine probro condidit, ipse et secundam irrepreliensibihter fabricatus est. Ergo B. Maria, non secus ac prima Eva, ortum habuit immaculatum (2). c) In dogmate divinæ Malernilalis. — 1) Maria, aiunt Patres (3), puritate sua, meruit, merito utique congruentiæ, in Matrem Dei eligi. Sed puritas, quæ talem meruit dignitatem, ab omni macula debet esse immunis, ut ratiocinantur ipsi Patres. Ergo. — 2) « Prop­ ter honorem Domini, inquit S. Augustinus, De nat. el gralia, c. 36 ; J. 1794, nullam prorsus, cum de peccatis agitur, haberi volo quæstionem... de Maria... cui plus gratiæ collatum fuerit ad vin­ cendum omni ex parte peccatum. » Sed si honor Christi maculam non patitur in Matre. Ergo nec maculam originalem habuit Maria. Hæc verba ita intelligenda esse, constat : tum quia sunt omnino universalia, tum quia rallo allata valet etiam pro peccato originali, (1) Passaglia, n. 74 sq. ; 176 sq., 296 sq., 307 sq., 324 sq. ; Palmieri, th. 21. (2) S. Iren., Adv. hser. 1. 3, c. 22, n. 4 ; cf. S. Justin., Dial, cum Tryph 100 ; Tert., Dc carne Christi, 17 ; Journel, 224. 141, 358. S. Ephræm., op. synaca, t. 2, p. 327 ; cf. Journel, /15, 719 ; S. Ambros., in ps. 118, sermo, 22, 30, J. 1314. Theod. Ancyranus, hom. in Deip. et S. Simeon, n. 5 ; hom. 6, in Deip., n. 11, 12. Palmieri, p. 256 sq. ; (J) S. Hier., ep. 22 ad Eustach. n. 28 ; S. Jac. Nislb., e cod. syro transcrip. a P. Besson ; S. Anselmus, De conc. virg. c. 18. Cf. Palmieri, th. 21, vi ; Plgnataro, De Deo creatore, th. 52, p. 462 sq. 612 IMMACULATA CONCEPTIO tum denique quia alibi id aperte docet S. Doctor, declarando neminem ab omni peccato actuali immuncm esse, quoniam nemo est qui a peccalo originali sil omnino liber (1). Ergo Maria, quæ nullum admisit peccatum actuale, ct ab omni labe originali fuit immunis. Immaculatam Conceptionem aut expresse aut æquivalenter defendunt S. Proclus Consi. [ 1446], or. 6, c. 8, J. 2141 a ; Missale Golhicum, sæc. 6 vel 7, J. 2290 a ; S. J. Damascenus, hom. 2, 8, in Dormit. B. V. M., J. 2389 ; S. Modestus, Encom. in B. Vir­ ginem, 5 ; S. Sophronius, or. 2, 25, etc. 639. 2° Stadium controversiae. — A sæc. xu, a nonnullis (2) etiam optimis incipit impugnari doctrina de Immaculata B. Vir­ ginis Conceptione. Omnes quidem concedebant Mariam ante naliuilalem sanctificatam fuisse, sed putabant eam sanctificatam fuisse tantummodo post infusionem animæ in utero mati is, valde modica tamen morula interposita inter ejus conceptionem (vel animæ infusionem) et ejus per gratiam sanctificationem. Non pauci tamen putant hos magnos Doctorcs non negavisse doctrinam de Immaculata Conceptione qualis definita est a Pio IX, sed tantum eam rejecisse qualis tunc temporis proponebatur. Tunc enim multi contendebant B. Virginem nullatenus peccato Adæ implicatam esse ac proinde redemptione non eguisse; idque explicare conabantur per sanctificationem sive carnis sive animæ Mariæ anle earum unionem substantialem in personam B. Vir­ ginis. Utraque explicalio merilo rejiciebatur a Scholaslicis. Etenim : 1) Caro Mariæ non potuit sanctificari ante animationem, cum gratia sanctificationis carni non communicetur nisi per animam. 2) Anima Mariæ non fuit sanctificata anle infusionem in corpore, secus Maria non fuisset subjecta legi transmissionis peccati origi­ nalis nec ulla redemptione indiguisset. Id quidem alterum non ita explicite docebatur, sed æquiualenler : dicebant enim Mariæ animam in statu gratiæ creatam esse, ita ut Maria, utpote in ipso inslanli animationis sanctificata, per carnem in peccato concep­ tam contagionem in anima non jam pati potuisset ; porro talis sanctificatio in animatione fuisset revera sanctificatio anle anima­ tionem prioritate naturæ. Quapropter Doctoves illi, prædicantes Mariam non fuisse sanc­ tificatam nec anle animationem, nec in momento animationis, sensu prædicto, non contradixerunt dogmati catholico. At neque ipsum dogma -docuerunt, quia dixerunt Mariam fuisse sanctifica(1) C. Julianum, 1. 5, c. 15, n. 57 ; Opus imp. cont. Julianum,], i, c. 122. (2) S. Bernardus, ep. ad Canonicos Lugd. 174, n. 5, 7 et 9 ; S. Anselmus, Cur Deus homo, 1. 2, c. 16 ; De conceptu virginali et originali peccato ; Pet. Lombardus, sent., 1. 3, dist. 3 ; Alex. Halensls, in 3, q. 9, membrum 2 ; Alber­ tus M., in 3, dist. 3, a. 4 ; S. Bonaventura, in 3, dist. 3. p. 1, a. 1, q. 2. etc. Cf Le Bachelet, art Imm Conc., col 995 sq , 1043 sq IMMACULATA CONCEPTIO 613 tam post animationem, per sanctificationem intelligendo non præservationem a peccato originali sed ab immunditia hujus peccati purificationem. Cf. Le Bachelet, art. cit., col. 1055 sq. ; Del Prado, O. P., Divus Thomas et Bulla dogmatica « Ineffabilis Deus », Friburgi, 1919. Nihilominus nunquam defuerunt qui ct acriter impugnarent S. Bernardum et B. Virginis privilegium defenderent (1), ut Fulberlus Carnotensis, sermo de Virginis nativitate, Ogerius, a »bas, sermo 13, Nicolaus, monachus S. Albani in Anglia, epist. ad Petrum Cell., ut Balber us, abbas Corbeiensis, in opusculo de partu Viriginis ; Vincent i us Bellovacensis, in opusc. Laudes V. Mariæ, c. 5, 6. Quinimo, excepto Anselmo, omnes doctores qui dubitabant de Immaculata Conceptione, ejusdem erant scholæ, scilicet parisiensis, ct nonobstantehac eorum disputatione , 1 et iam in Occidente, fides in Immaculatum Virginis conceptum in dies magis ac magis invaluit tum inter pastores, tum inter fideles, conscientia catholica, vehit i instinctive, tenente doctrinam reve­ latam aliquamdiu obnubilatam ; 2) in Oriente, nunquam hac de re dubium natum est. Mox Scolus (t 1308), facta distinctione inter debitum contrahendi peccatum originale ct ejus actualem incursum, plane solx it prae­ cipuam Doctorum objectionem, apprime concilians doctrinam de Immaculata Conceptione cum aliis fidei dogmatibus : sic enim salvatur universalitas peccati originalis et redemptionis, nam Maria et habuit debitum incurrendi labem originalem et indiguit redemp­ tione non liberativa, sed præservaliva. — Quam doctrinam postea strenue propugnarunt Scoti discipuli : Petrus de Aureolis (t 1321) et Franc, de Mayronis (f 1327) ; multique doctores (2) diversarum scholarum ct nationum. Ipsa academia parisiensis jam a. 1381 et 1387 hanc doctrinam defendebat, imo a. 1496 ad eam propugnan­ dam omnia sua membra juramento obligaverat (3). 640. 3° Stadium fidei catholicae. — Concilium Basiliense, a. 1439, in sess. 36, quæ auctoritate oecumcnica caret, declaravit opinio­ nem, quæ tenet B. Virginem immaculate conceptam esse tanquam doctrinam piam accipiendam. — Inde a Sixto IV (4) Romani Pontifices doctrinam et festum de Immaculata Conceptione clare docuerunt ct contradicentes reprobarunt. Ita Innocentius VIII ; Pius V, Const. Super speculam Domini, 1570; Clemens VI11, 1598; Paulus V, 1616; Gregorius X V', 1621 ; Urbanus VIII, 1633; Alexander VII, Const. Sollicitudo omnium ecclesiarum, 1661 ; Clemens XI, 1708 ; Pius IX, 1854. A sæc. xvi hæc veritas ita apud omnes prævalebal, ut Cajelanus, De conceptu Virginis, c. 5, scribere potuerit : « Doctores tenentes R. Virginem esse præservatam a peccato originali sunt numero (1) Le Bachelet, art. cit., col. 1015 sq. (2) Pesch, t. 3, n. 347. — (3) Le Bachelet, art cit., col. 1126. (4) Cons Cum præexcelsa », 1476 ; « Grave nimis », 1482 , D 734.730 614 IMMACULATA CONCEPTIO infiniti, si ad modernos spectemus » el B. Caninius (f 1597), De Maria Deipara, i, 7 : « Qui secus modo sentiunt., eorum sane rarus est numerus. » Conc. Tridenlinum, licet noluerit, pacis causa, hanc doctrinam absolute definire, solcmniter tamen declaravit, s. 5, cn. 5, D. 792: « non esse suæ intentionis comprehendere in hoc decreto, ubi de peccato originali agitur, Beatam et Immaculatam V. Mariam, Dei Genitricem ». Hinc Pius IX, in Bulla Ine/Jabilis : « Hac declara­ tione Tridentini Patres ipsam B. Virginem ab originali labe solu­ tam, pro rerum temporumque adjunctis, satis innuerunt, adeoque perspicue significarunt nihil ex divinis Litteris, nihil ex traditione Patrumque auctoritate rite afferri posse, quod tantæ Virginis prærogalivæ quovis modo refragetur. » Tandem Pius IX, 8 dec. 1854, D. 1641, solemniter definivit dogma Immaculatæ Conceptionis et universæ Ecclesiæ divina fide cre­ dendum proposuit. 641. Conclusio. — a) Ex factis sequitur in Ecclesia tum orien­ tali tum occidentali semper moraliter unanimem ct universalem permansisse consensum pastorum et fidelium de immaculato Mariae conceptu, usquedum facta sit definitio dogmatica (1). (1) De sententia S. Thomx. — Pro Immaculata Conceptione citantur ; 1) In 1 sent., d. 44, q. 1, a. 3 : « Talis fuit puritas B. Virginis, quæ a peccato originali et actuali immunis fuit. » — 2) Comm, in ep. ad Galatas, c. 3, lect. 6 : < [A peccato originali] excipitur purissima et omni laude dignissima Virgo Maria. »— 3) Expos, in Salut. Angelicam (opusc. 6 vel 8) : « Ipsa enim purissima fuit et quantum ad culpam, quia ipsa Virgo nec originale, nec veniale, nec mortale peccatum incurrit » ; juxta P. Rossi, ed. Piacenza, 1931, legendum est : « ... nec originale nec mortale nec veniale habuit. » Sed : textus 2) est certo spurius ; cf. Synave, Vie de Jésus, 1.1, p. 285 ; Pesch, n. 328 ; 3) est saltem dubius, quia e> contradicunt loca aperta ejusdem opus­ culi ; 1) licet in se sat clarus, non est firmus, siquidem vox « immunis » potest intelligi de immunitate aut prxservativa aut purgativa. — Porro hoc alterum admittendum videtur, quia alibi ita ex professo rem explicat S. Thomas : a) In Summ. theol., 3. q. 27, a. 2, ad 2, licet dicat : B. Virgo a in suo ortu a pec­ cato originali fuit immunis », ait tamen : « Si nunquam anima Virginis fuisset contagio originalis peccati inquinata, hoc derogaret dignitati Christi, secun­ dum quam est universalis omnium Salvator... B. Virgo contraxit quidem ori­ ginale peccatum, sed ab eo fuit mundata, antequam ex utero nasceretur. » b) In Quodlib. VI, a. 7 : « Creditur quod cito post conceptionem et animæ infusionem, fuerit sanctificata [B. Virgo]. » c) In Compendio theol., c. 224 : » B. Virgo... cum peccato originali concepta fuit, sed ab eo, quodam speciali modo, purgata fuit. » At merito observant argumenta S. Thomæ, si paululum immutarentur, facile in sensu catholico accipi posse. De quo, cf. Héris, op. cil., appendice 1, p. 241 sq. ; Del Prado, Divus Thomas et bulla dogmatica « Ineffabilis Deusi, ITiburgi-Br., 1919 ; Renaudin, La pensée de S. Thomas sur DImmaculée Con­ ception, Avignon, 1926 ; Hugon, p. 748 sq. ; Pesch, n. 328 sq. ; Bulletin Tho­ miste, 1932, p. 576-584 ; 1933, p- 155-157 ; J. de Bile, in Ilevue Apol., juillet 1933, p. 25-36 ; Le Bachelet, art. cit., col. 1049-1060. IMMACULATA CONCEPTIO 645 b) Qui consensus non parum effulget etiain ex antiquitate festi Conceptionis B. Virginis. Enimvero : 1) In Ecclesia orientali vetus esse hoc festum aperte constat ex eo quod celebretur apud haereticas sectas orientales, quæ ab Ecclesia Romana illud minime receperunt. Prima mentio certa habetur in Canone S. Andreae Cretensis (GGO ? — 72d) : « In conceptionem Sanctæ ac Dei aviæ Annæ ». Postea exstant testi­ monium J. Euboensis (t 749), asserentis festum adhuc non ubique celebrari ; sæc. ix, homiliæ Petri Aryensis ct Georyii Nicomediensis, S. Eulhymi, patriarch® Const, (f 917) (1), etc. 2) In Ecclesia occidentali, certum est festum Conceptionis Mariæ ante sæculum X celebratum esse in Sicilia, Neapoli et in Hibernia (2), unde mox (sæc. xi) transiit in Angliam et Normanniam, et sæc. χπ ineunte, fere per totam Galliam, inde in Germaniam et brevi in universam Europam, nonobstante oppo­ sitione facta (sæc. χπ) contra festum a nonnullis theologis, quorum præcipuus erat S. Bernardus (3). Jamvero, missis quibusdam notionibus falsis vel veris falso mixtis, quæ facile explicantur, nondum plene eliquata dificullate gravi ex universalitate peccati originalis et redemptionis petita, nondum facta sat clara distinctione inter conceptionem activam et passivam, objectum hujus festi erat Immaculata B. Mariæ Conceptio seu ejus sanctificatio in ipsa animæ infusione. Id eruitur ex officiis ecclesiasticis, ex homiliis in festo habitis, ex traclatibus contra festi adversarios, et ex Pontificum declara­ tionibus. Ergo Ecclesia, jam a primis sæculis Sanciam credebat B. Virginis Conceptionem (4). 642. Nec objicias varia Patrum asserta : a) Dicunt Christum solum fuisse ab omni peccato immuncrn (5). — Sed ex ipso con­ textu liquet hæc verba intelligenda esse : 1) aut de immunitate, qua per se et necessario, ex conditione sua seu proprio jure pollebat Christus et ideo minime excludunt immunitatem Virginis per privilegium gratuitum ; aut de immunitate tum a peccato originali tum a debito peccati, quæ immunitas soli Christo competit, cum (1) Jugle, in Diet, théol., art. Immaculée Conception, col. 956 §q. (2) A. Boudlnhon, Les originse irlandaises de la f te de la Conception de Marie, in Revue du Clergé français, t. 39, 1904, p. 255-266. (3) Le Bachelet, art. ait., col. 986 sq. ; 1006-10'26 ; 1033 sq. ; 1063 sq. (4) Le Bachelet, art. cil,, col. 997 sq. (5) S. Ambres., in Luc. 2, 55 ; S. Aug., De pecc. mer. cl rem. 1. 1, c. 57 ; S. Leo M., serm. 5 in natio. Dom. c. 5 ; S. Grog. M., Moralia, 1. 18, c. 52, n. 85. 616 IMMACULATA CONCEPTIO solus, non co nun un i modo natus fuerit ; sed inde non sequitur Patres excludere privdegium quo B. Maria a peccato tantum non a debito peccati fuit præservata. b) Dicunt carnem Mariæ, fuisse carnem peccali (1). — Sed asse­ runt etiam carnem Christi fuisse carnem peccati (2), intelligendo carnem passibilem et mortalem. Ergo hæc verba non significant Mariam fuisse maculatam, sed vel carnem habuisse ex Adami carne peccato infecta, vel ipsam Virginem non fuisse a fomite concupiscenti® immunem. III. — Ratione theologica suadetur. 643. a) E.c dignitate Matris Dei. — « Decebat, ait bulla Ineffa­ bilis. ul, sicut Unigenitus in coelis Palrern habuit quem Seraphim 1er sanciam extollunt, ita Malrcm haberet in terris, quæ nilore sanelilalis nunquam carueril. » b) Ex munere corcdemplricis. — B. A^irgo est nova Eva, quæ, ex decreto divino, cooperari debuit ad opus diaboli dissolven­ dum. Atqui ut dæmonis fraudes certo vincat, oportet ut nun­ quam fuerit sub illius servitute. Ergo decet B. Virginem lolalilcr et jam ab inii io præscrvalam esse a peccato, ac proinde etiam a labe originali. 644. Corollaria. — 1° B. Virgo immunis fail a fomile concupiscenli-v. —A. In præsenti ordine, concupiscentia est pœna peccati originalis el turpitudinem quamdam præ se fert, quia a peccato est et ad peccatum inclinat. Ergo fomes concupiscenti® repugnat tum immaculatæ conceptioni B. Mariæ, tum ejus sanctitatis plenitu­ dini et puritatis. B. Insuper B. Virgo nullum commisit peccatum actuale sive mortale sive veniale : a) Constat ex Tridenlino, s. 6, cn. 23, D. 833, declarante neminem « posse in tota vita peccata omnia, etiam venialia, vitare, nisi ex speciali Dei privilegio, quemadmodum de Beala Virgine tonet Ecclesia ». — b) Exigitur a dignitate Virgi­ nis : secus enim Maria non fuisset plene idonea ad hoc ut divinitus electa fuisset in Matrem Dei, eo magis quia ignominia Matris rcdundnsset in Filium, qui ab ea carnem suscepit et in ipsa habi­ tavit (.3, q. 27, a. 4) .Atqui omnes alii homines « quantumvis sancti et ju>ti n in venialia saltem scmideliberata quandoque labantur, propior motus inordinatos, qui sæpe rationem præveniunt cl voluntatem ad malum alliciunt, etiam contra dictamen ratio­ nis (3). Ergo vol in B. Virgine fomes concupiscentiæ non fuit, vel (1 ) S. Aug., De pecc. mer. et rem. 1. 2, c. 38 (Journ. 1704) ; S. Fulgentius, ep. 17, c. fi, n. (2) Tert., De carne Christi, 16 ; Journ. 357 (3) Trid. s. 6, cp. 11, D. 804. Cf. tract, de vitanda. ; De Gen. ad liti. 1. 10, C. 18, n. 32 13 ; Journ 2242. ; S. Hilarius, De Trin. 1. 1, n. 13 Gratia, de nec. gratiæ ad venialia IMMACULATA CONCEPTIO 617 saltem fuit divinitus ligatus, scilicet impeditus ne unquam in «cluni prorumperet. Hoc alterum aliqualiter, tempore controversiae, docuit, cum aliis theologis (1), S. Thomas dicens fomitem fuisse in Maria, ante Incarnationem ligatum, postea penitus exstinctum (3, q. 27, a. 3, a. 4, ad 1). Sed post definitam Immaculatam Conceptionem, hæc explicatio fundamento caret. Quare tenendum est, ul jam doce­ bat Scolus, fomitem fuisse penitus exclusum inde ab infusione animæ. 2° Ii. Virgo fuit impeccabilis. - Fatentur communius theologi B. Mariam non solum de facto nunquam peccavisse, sed peccare non potuisse, saltem a tempore quo Filium Dei concepit. Sane Maria, in quantum est Mater Dei, jus habet ad supernaturnlem Dei amicitiam : maternitas enim divina est supernaturalis et ideo Deus el ejus Mater sese mutuo diligunt in ordine supernalurali. Sed maternitas divina est inamissibilis ; ergo Maria, Mater Dei, jus habet ad amorem Dei perpetuum, seu est impeccabilis. Maria tamen non fuit impeccabilis ab intrinseco, ad modum Beatorum, qui ab essentia bonitatis infinitæ aperte visa nullatenus averti possunt; sed : 1) ex abundantia et perfectione gratiæ el donorum, quæ merito dicuntur vera quædam participatio justitiæ originalis, ct quorum ope vires ejus inferiores omnino rationi subdebantur ac omnis auferebatur inclinatio appet itus ad malum ; 2) ex singulari Dei providentia el protectione, quibus, per auxilia specialia, infallibiliter custodiebatur ab omni peccato vel levis­ simo (2). 3° 13. Virgo fuit immunis ab ignorantia. — S. Maria : 1) non habuit ignorantiam quam vocant pravæ dispositionis seu errorem. siquidem error, non secus ac fomes, deordinationem importat e peccato originali natam. 2) Nec habuit ignorantiam positivam, rerum nempe quas scire tenebatur, juxta conditionem et decen­ tiam sui status : id enim dedecet Sapient iæ divinæ. 3) Habuit autem ignorantiam negativam : non fuit enim omniscia, et mulla nescivit, quæ ad excellens ejus ministerium non pertinebant [Lc. i, 35 ; n. 14, 50], - Loca difficilia Scripturarum explicata invenies apud Terrien, t. 2, 1. 5, c. 3. 4° Ii. Virgo habuit infirmitates naturales el inculpabiles, quæ scilicet ad possibilitatem et mortalitatem spectantes, minime dero­ gant ejus perfectioni et sanctitati, imo quas ferre debuit, ut in omnibus Filio suo conformaretur. (1) Albertus M., Petrus Lombardus, Alex. Halensls, S. Bonaventura. (2) In 3, dist. 3, q. 1, a. 2, sol. 3, ad 2 el 0 ; 1. q. 100, a. 2 ; De Verit., q. 24. a. 9 ; Terrien, op. cit., t. 2, 1. 5, c. 4, p. 67 sq. ; Salmant., De nec. graiix, disp. 2, n. 234. Hervé, t. 3, n. 184. 648 PERPETUA VIRGINITAS MARIÆ ART. Il De perpetua Virginitate Mariæ Status quæstionis. 645. A. Errores. — Hoc Mariæ privilegium impugnarunt : 1) Sæc. n, Fbioniiæ et Cerinlhiani, qui dixerunt Jesum ex Maria et Joseph genitum esse, secundum leges naturæ ; hos sequuntur hodierni Balionalistæ, ut Turmel, Histoire des dogmes, t. 1, p. 429 sq. ; 2) sæc. iv, Apollinarislæ, Helvidius, Bonosius, epis­ copus Sardicensis, Vigilantius, Jovinianus (1), et qui docuerunt B. Virginem, post natum Dominum, alios ex Joseph genuisse filios ; idem tenent nonnulli Protestantes hodierni, ut Meander, Farrar, H. Hoch (2), J. Gresham Machen (3). B. Doctrina catholica. — Mariam semper Virginem fuisse : ante partum, in partu et post partum, de fide est ex universali Ecclesiæ magisterio et manifesta prædicalione, quas testatur Cone. Lai. (a. 649), en. 3, D. 256, sub Martino I habitum et ab Agathone recognitum : « Si quis... non confitetur... Dei Genitricem sanctam semperque virginem immaculatam Mariam..., absque semine concepisse ex Spiritu Sancto et incorruplibiliter eam genuisse, indissolubili permanente et post partum ejusdem virginitate, condemnatus sit. » Paulus IV, D. 993, contra Socinianos declarat « B. V. Mariam..., perstitisse semper in virginitatis integritate, ante partum scilicet, in partu et perpetuo post partum » (4). Perfecta virginitas tria amplectitur : virginitatem mentis seu propositum vitandi omnia quæ cum viriginitate pugnant, quam fuisse in Maria constat ex ejus immunitate a peccato et ex ejus voto virginitatis, de quo infra ; virginitatem sensus seu immunitatem a motibus concupiscentiæ, de qua modo ; virginitatem corporis seu integritatem carnis, de qua sola pro nunc agitur. Assertio : B. Maria per ansit Virgo, ante partum, in partu et post partum [De fide.] • I Sensus est : Mariam nunquam virum cognovisse (ante et post), et Christum ex utero ejus clauso exivisse (in), non violato virgi(1) Jovinianus negavit etiam virginitatem in partu ; Bonosius confutatus est a 5. Ambrosio. De institutione Virginis. jH (2) In op. Adhuc Virgo... Tübingen, 1929. (3) The Virgin Birth of Christ, New-York, ed. 2, 1932, p. 144. (4) Cf. ep. Siricii ad Anysium ep. Thés., Conc. Chalced., 91, 148 et varia Symbola quæ declarant Christum e Virgine natum esse. '|· PERPETUA VIRGINITAS MARIÆ 619 nitatis sigillo (1). — Thesis est de fide et certissime conslal ex documentis Magisterii modo recitatis, n. 645, B. I. — Virginitas ante partum. 646. A. Probatur ex prophetia Isai/e. — Is. vu, 14 : « Dabit Dominus ipse vobis signum : ecce virgo concipiet ct pariet filium, et vocabitur nomen ejus Emmanuel. » a) Hæc dicla sunt de Messia. — Constat : 1) Ex ipso nomine Emmanuel (nobiscum Deus), quod paulo infra [vm, 8] dicitur esse nomen possessoris terræ Juda, quæ alibi teri a Jahve vocatui [χιν, 2, 25 ; xxxvi, 18, 20j, nomen nempe illius qui in solio David sedebit in sempiternum, cum Princeps sit pacis et pacis non erit finis (ix, 6, 7, 11). — Constat : 2) Ex verbis S. Mallhæi, i, 22, qui, narrata conceptione Christi, ipsi aulhenlice applicat verba Isaiæ : « Floc autem totum factum est ut adimpleretur quod dictum est a Domino per prophetam dicent,em : ecce uirgo conci pie /, etc. » b) Hæc inlelligenda sunl de Virgine concipiente el parienle in sensu composilo. — Id exigit : 1) Sensus obvius verborum. Vox enim hebraica « alma » quæ semper adhibetur de virgine proprie dicta (2), sumpta cum articulo designat, in præsenti Virginem omnino singularem, quid unicum in genere suo, Virginem nempe per excellent i am. Atqui hæc Virgo permanebit Virgo, etiam tempore graviditatis et. partus, ut clarius indicatur in textu ori­ ginali : ecce Virgo gravida el pariens ». — 2) Scopus prophetæ qui vult « signum » proponere, quid nempe extraordinarium. Atqui, ait S. J. Chrysostomus, in Mt. hom. 5, n. 3 : « si Virgo non fuisset, signum non erat. — (nam) si sermo esset de muliere secundum naturæ legem parturiente, cur signum vocaret quod quotidie fieri solet ». — 3) Aulhenlica Evangelii inlcrprelalio : testatur enim S. Matthæus prophetiam impletam esse in Maria quæ, Mt. i, 18-23 : « antequam convenirent, inventa est in utero habens de Spiritu Sancto ». Cf. Mich. V. 2; notanda est etiam trans­ latio in versione lxx, in qua loco haalmah, habetur ή παρθένος. 647. B. Probatur ex Evangelio. — a) Lc. i, 26 sq. : B. Maria, Angelo nuntianti eam concepturam in utero et parituram Jesum, Filium Altissimi, objicit : « Quomodo fiet istud, quoniam virum (1) Cf. Dublanchy, in Diet, theol., art. Mario, coi. 2369-2388 ; Vosté, De conceptione virginali Jesu Christi, Roniæ, 1933. (2) Cf. Tract, de Hevelatione christiana, n. 177 ; Franzelln, th. 15, n, p. 114 sq. 620 PERPETUA VIRGINITAS MARIÆ .< non cognosco ? cui respondet angelus : « Spirilus Sanctus super­ veniet in te et virtus /Mtissimi obumbrabit tibi ». — b) Mt. i, 18 sq., præter authenticam interpretationem verborum Isaiæ, refert angelum dixisse Joseph, qui Mariam praegnantem occulte dimittere volebat : « Noli timere accipere Mariam conjugem luam: quod enim in ea natum est, de Spiritu Sancio esi. » Quare, cum corpus Christi formatum sit in utero Virginis, solo operante Spiritu Sancto, ac proinde prorsus illibata manserit B. Virgo. Jesus non est, sed « putabatur filius Joseph » (1). 648. C. Probatur ex Traditione. — Testimonia adeo sunt clara et innumera ut sufficiat pauca tantum ex antiquissimis afferre. Aristides testatur, Apol. 15, J. 112, Christum « ex sancta Virgine genitum sine semine et sine corruptione ». S. Irenæus, Cerinthum confutans, hanc veritatem habet ut regulam fidei ab omnibus credendam (2). Tertullianus sæpe asserit Mariam Virginem permansisse in concipiendo (3). S. Hippolytus, c. hær. Noeti, J. 394, declarat hanc esse «< traditionem apostolorum ». Quæ insuper in variis symbolis affirmatur. — Rationes congruentia* legas apud S. Thomain [3, q. 28, a. 1J. II. — Virginitas in partu. 649. a) Probatur ex iisdem oerbis Isaiæ el Mallhæi. — Uterque enim exhibet Mariam non solum Virginem in concipiendo sed etiam in pariendo. Ail S. Ambrosius, ep. 42, ad Sirie, papam : « llæc est virgo quæ in utero concepit, Virgo quæ peperit filium. Sic enim scriptum est : Ecce Virgo in utero concipiet et pariet : non enim concepturam tantummodo virginem, sed el parituram virginem dixit. » b) Probatur Traditione. — Omnes fideles in symbolis profiten­ tur « Jesum Christum... qui natus est ex Maria \zirgine », vel « qui natus est de Spiritu Sancto ex Maria Virgine ». El inde a Patribus Apostolicis, Mater Dei, nomine proprio et (1) Lc. in, 23. Cf. A. Durand, L'enpince de Jésus-Christ, Beauchesne, 1908, c. 4, 5, 6. A. Médèbielle, in Diet, dp la Bible (supp.), art. Annonciatior, col. 275296 ; Rationalistas et Modernislas qui, ut conclusionem elidant, hæc loca non authentica declarant, confutat P. Lagrange : Le récit de l'cnjance de Jésus dans S. Luc. in Revue biblique, 1895. p. 160-1 85 ; 1 899. p. 618. Quoad difficul­ tates quæ occurrunt de genealogiis apud Matth. et Lucani, cf. Durand, op. cit., c. 6, p. 198 sq. (2) Adv. hær. 1. 3, c. 19, 1-3, c. 21, n. 10, c. 22 n. 4. Journel, 222-224. (3) Apol. 21 ; D< virg. vel. 6 ; /L’ carne Christi, 17 ; De monog. 8 ; J. 277. 330, 358, 380. PERPETUA VIRGINITAS MARIÆ 621 omnino singulari, salutatur Virgo, semper Virgo; Virgo Maier. Enimvero, si excipias Tertullianum, et Origenem, qui, ut facilius errorem Docetarum refellerent, Mariam in pariendo Virginitatem amisisse dixerunt (1), omnes Patres, unanimi ore, hanc ejus virginitatem in partu proclamant : « Virgo generavit (2), servata virginilate, et sigillis non solulis, per inviolata Matris virginea viscera.» Legatur S. Ephræm, Hymn, de Maria, 18, 12; J. 711 : S. Ambrosius, De Instit. virg., 5, 6, 7, 8, n. 52, J. 1327 ; S. Au­ gustinus, ep. 137, e. 2, n. 8 ; J. 1430 ; S. J. Chrysoslomus, in Jo. hom. 28, 1 ; in Mt. hom. 4, 4, 5 ; 44 ; S. J. Damascenus, De fide orthod. iv, 14 ; S. Leo, ep. 28, 2 ; 35, 3, sermo 22, 3 ; J. 2372, 2182, 2184, 2194. Quare canunt Patres : « Concipiens Afirgo, pariens Virgo, Virgo gravida, Virgo feta, Virgo perpetua » ; « Virgo concipit. Virgo parturit, Virgo permanet », etc. (3). Quodsi quandoque loquuntur Patres de adapertione vulvæ, hæc locutio biblica non materialiter accipienda est, sed tantum ut exprimatur veritas nativitatis Christi, quemadnu dum locutio opposita « claudere vulvam » materialiter non accipitur, sed ad significandam sterilitatem aut finem pariendi. Hurler, t. 2, n. G1O. Quidquid dixerint Rationalists recentiores, ut Pseudo-Herzog, La Sainte Vierge et l’histoire, p. 48 sq., nulla videtur fuisse vera oppositio inter Ha'ramnum [De eo quod Christus ex Virgine natus est] et Paschasium Badberium [De partu Virginis]. — Uterque enim agnoscit B. Virginem intemeratam mansisse ante partum, in partu et post partum. At : 1) contra asserentes Christum non « per virginalis januam vulvæ, sed monstruose de secreto ventris, incerto tramite » ortum esse, Palramnus demons­ trat Christum, nascendo « utique vulvam aperuisse » Virginis, sed illæsa omnino pudicitia ; dum 2) Paschasius, conlra illos qui mendose dicebant « Virginem naturali lege Dominum peperisse ». sæpius affirmat Virginem « clauso utero » peperisse sicut « clauso utero » concepit. Christum autem « aperuisse sibi sua potentia (1) Tert., De carne Christi, 23 ; Orig., hom. 14 in Luc. Journel, 359, 476. (2) S. Ignat., ad Smyrn. i, 1 ; S. Justinus, Dial. 100 ; S. Iren., Adv. hær. 1. 3, C. 19, n. 1 ; S. Ambr., De Ineam, dom. sacram, c. G, n. 54 ; S. Hier., De perpetua virg. B. Mariæ adv. Helvidium, 19 : Jouinel, 62, 92, 222, 1289, 1361. (3) S. Aug., semi. 186, 1, 1 ; S. P. Chrysol., serm. 11’? ; S. Maxim. Taur., Hom. 5 ; Gennadius, Lib. ccc. dogrn. 35 ; S. Fulg., ep. 17, c. 6, n. 11 ; S. Sophro­ nius, ep. ad Sergium. Journel, 1518, 2177, 2217, 2228, 2242, 2289, etc. 622 PERPETUA VIRGINITAS MARIÆ mirabiliter ut esset et pervium iter, sed ut virgineus ciausus man°ret uterus ». c) Rationes conuenientiæ. — 3, q. 28, a. 1 : 1) « Hoc competebat proprietati ejus qui nascebatur, qui est Verbum Dei. Nam Verbum non solum in corde absque corruptione concipitur, sed etiam ex corde absque corruptione procedit. Unde ut ostenderet quod illud esset corpus ipsius Verbi Dei, conveniens fuit ut de incorrupto Virginis utero nasceretur... 2) Hoc est conveniens quantum ad effectum Incarna12ionis Christi. Nam ad hoc venit ut nostram corruptionem tolleret. Unde non fuit conveniens ut virginitatem Matris nascendo corrumperet... 3) Fuit conveniens ne Matris honorem nascendo diminueret, qui parentes praeceperat hono­ randos ». — 4) Integritas carnis suum valorem accipit a virgini­ tate mentis, quam naturaliter sequitur. Atqui B. Virgo maximam habuit virginitatem mentis [n. 645]. Ergo decebat eam non caruisse integritate carnis. III. — Virginitas post partu If 650. Siricius Papa, a. 392, D. 91, damnat Bonosum asserentem « Mariam [post Christum natum] partus fudisse plurimos » ; doctrina de virginitate B. Mariae post partum docetur a concilio Lateranensi IV, a Paulo IV (n. 645) et universaliter celebratur in Lilurgia sacra et in universali Ecclesiæ praedicatione. a) Innuitur Scriptura. — 1) Verba Lc. i, 34 : « Quoniam virum non cognosco » plcrique Patres intelligunt de voto virginitatis aut saltem de firmo animo servandi virginitatem. Atqui (3, q. 28, a. 4) quod promisit vel vovit Maria, certissime servavit. — 2) Idem conjicitur ex verbis Jo. xix, 26 sq., quibus Christus moriens Matrem suam Joanni commendavit ; nam non ita egisset, si alii filii fuissent Mariæ. b) Traditione probalur. — Patres Mariam aperte dicunt « Virginem post partum » (1). Nam Christus « salvas post partum servavit virginitatis nolas, id est signacula » (2). Et ipsa \firgo permansit « inviolata » — « incorrupta » — « omni tempore (1) Journel, 745 et n. indicatos in Indice theol., n. 432. (2) S. J. Damasc., De sanet. Trin. 1 ; Horn. 2 m dormit. B. V. Maria, η. 18 ; β. Cyr. Alox., Adv. nol. confit. S. Virg. esse deiparam, h ; Journel, 2383, 2389, 2133. PERPETUA VIRGINITAS MARIÆ 623 immaculata » — « nulla ad obitum usque suum admissa cum viro consuetudine » (1). Quinimo perpetuam Mariæ virginitatem adeo studiose defen­ dunt, ut opposilam sententiam rejiciant ut insaniam, blasphemiam, sacrilegium, impielalem, perfidiam, hæresim (2). Quare B. Mariam Virginem simpliciter appellant, seu Virginem per excellentiam, juxta illud S. Epiphanii, Ilær. 78, c.6 : « Quis aut quo tempore unquam exstitit, qui ausus sit vocare nomen Mariæ, et rogatus non statim addiderit : Virginis 2.... Sic Sanctæ Mariæ nomen Virginis datum est, nec unquam mutabitur. » c) Ratione suadetur. — Contrarium enim : 1) Derogat perfec­ tioni Christi qui, sicut Unigenitus est Palris, ita debuit esse unigenitus Matris. — 2) Injuriam facit Spiritui Sancio, violato per virilem commixtionem, utero virginali qui ejus fuit sacra­ rium, in quo formavit carnem Christi. — 3) Derogat dignitati et sanctitati Matris Dei, quæ ingrata fuisset, si tanto Filio contenta non esset, et virginitatem miracul se servatam, sponte perdere voluisset. — 4) Reum maximæ præsumptionis facit sanctum Joseph, si polluere attentavisset Mariam, quam, reve­ lante angelo, de Spiritu Sancto Deum concepisse cognoverat. 3, q. 28, a. 3. 651. Nec obstant : a) Mt. i, 18, 25 : « Cum esset desponsata mater ejus Maria Joseph, antequam convenirent, inventa est in utero habens de Spiritu Sancto... Et non cognoscebat eam, donec peperit filium suum primogenitum. » Nam Evangelista, particulis « antequam » et « donec », quid certo factum non sit, ante conceptum Christi, inculcat ; quid vero postea factum sit, prætermitlit, ut ad suum scopum non spectans. « Pri­ mogenitus » autem apud Judæos dicebatur filius, ante quem nullus alius natus erat, sive alii post ipsum nati fuerint sive non. Inde ergo minime inferre licet Mariam, post Jesum, alios habuisse filios (3). — Quinimo vox illa « primogenitus » quandoque significat « primum », exclusa omni possibilitate alterius infantis, v. g. in epitaphio Arsinoe, quæ, anno 5 ante Christum, mortua est , pariendo (1) S. Fulg., ep. 17, c. 6, n. 11 ; S. Epiphanlus, Adv. hier. pan. hær. 78, c. 6 ; Dldymus Alex., De Trin. 1. 3, c. 4 ; S. J. Damasc., De fide orthod. 1. 4, c. 14 ; Journel, 2242, 1111, 1073, 2372. (2) Legas Hurter, t. 2, n. 611 ; Franzelin, th. 15, p. 123-124. (3) Cf. S. Hier., Adv. Helvidium, n. 4, 6, 12 ; A. Durand, V enfance de J.-C., les frères du Seigneur, c. 2, p. 236 sq. 624 1 PERPETUA VIRGINITAS MARIÆ primum et unicum infantem. Nil mirum ideo si Evangelista hoc vocabulo usus est, de Maria loquendo (1). b) Mt. xiii, 55-56 : « Nonne mater ejus dicitur Maria, et fraires ejus Jacob et Joseph et Simon et Judas ? Et sorores ejus nonne omnes apud nos sunt ? » (Mc. vi, 3). Nam : 1) Communis sententia, inde a S. Hieronymo, fratres Domini inlelligit tantummodo consanguineos aut cognatos Christi (2). — 2) Nullibi Scripturarum illæ designantur personæ, quæ fuerint sorores Domini ; fratres autem quatuor numerantur : Jacobus et Joseph et Simon et Judas. Jamvero quidam inter antiquiores Patres eos dixerunt filios S. Joseph ex alia uxore, quam ante B. Mariam duxerat ; quæ opinio nunc ab omnibus rejicitur, tum quia apocryphis tantum nititur, tum quia opponitur sensui fidelium de virginitate S. Joseph. — Duplex remanet opinio : Alii contendunt hos fratres esse omnes filios Cleophæ seu Alphæi (fratris S. Joseph) (3), et Mariæ, sororis Matris Domini (4). Alii, præsertim recenliores, existimant S. Joseph habuisse fratrem Cleopham e quo nati sunt Simon et Judas, et sororem Mariam, uxorem Alphæi, e qua nati sunt Jacobus et Joseph (5). 652. Corollarium. — De voto virginitatis Mariæ et de ejus cum S. Joseph Matrimonio. 1° Votum virginitatis emisisse Mariam colligunt Patres et picrique theologi ex ipsius verbis, Lc. i, 34 : « Quomodo fiet istud, quoniam virum non cognosco 2 » « Quod profecto non diceret, ait S. Augustinus, De Virginitate, c. 4, nisi Deo virginem se ante vovisset. » — Attamen, juxta S. Thomam, quia, tempore legis, secundum carnis originem cultus Dei propagabatur, Maria, ante­ quam desponsaretur Joseph, licet virginitatem in desiderio habue­ rit, eam non absolute vovit, sed voluntatem suam divino commisit arbitrio. Postmodum vero, ante Annuntiationem matrimonium inivit cum S. Joseph, naturaliter aut divinitus confidens quod ipse castitatem servare sibi proponeret, et, accepto sponso, secun­ dum quod mores illius temporis exigebant, simul cum eo votum virginitatis absolute emisit, 3, q. 28, a. 4. 2° Matrimonium inter Mariam et Joseph verum fuit matrimo­ nium ratum, sed non consummatum. Votum enim virginitatis non impediebat verum consensum circa jus conjugale, sed tantum jus (1) P. Frey, C. S. Sp.,in Biblica, 1930, fasc. 4, p. 373-390 ; cf. Thibault, S. J., in Nouvelle Revue Théol., mart. 1932, p. 255-256. (2) A. Durand, op. cit., p. 248 sq. ; cap. 3, p. 265 sq. ; A. Michel, in Diet, théol.. art. Jésus-Christ, col. 1164 sq. ; Prat, in Recherches de science religieuse, ai . 1927, p. 127-146 ; Jésus-Christ, t. 1, note 1, p. 533 sq. ; Lagrange, Evangile selon S. \1 arc, cd. 4, Paris, Gabalda, 1929, p. 79-93 ; Vosté, op. cil., exeursus n ; de fratribus Domini. I (3) Hegeslp., ap. Euse b., Hist, ecc., ni, 11. (4) Mt. xxvn, 56 ; Mc. χν, 4o, 47, xvi, 1 ; Jo. xix, 25. (5) Durand, l. cit., p. 272 sq. , Pesch, n. 605 sq. ; Prat, J. C., t. 1, p. 533-545. SANCTITAS MARIÆ 625 istud ligabat quoad exercitium, illicilum reddens usum matri­ monii. — Quinimo, miraculo prorsus singulari, conjugium Mariæ et Joseph triplex habuit bonum matrimonio assignatum a Decreto pro Armenis : 1) bonum indioisibililalis, quia nullum divortium ; 2) bonum fidei, quia nullum adulterium ; 3) bonum prolis, quia Dominus Jesus educandus luit divinitus Mariæ et Joseph com­ missus (1). ART. Ill De Sanctitate Mariæ Sanctitatem Mariæ fuisse omnino singularem, propter munus suum divinæ Maternitatis, concedunt omnes theologi. Qualis vero fuerit, jam breviter inquiritur. Asserlio : Sanctitas Mariæ, jam a primo instanti conceptionis excellens, in decursu vitæ majora semper suscepit incrementa et finaliter superavit omnem aliarum sanctitatem creaturarum [Doclrina ceria]. I. — Gratia initialis. 653. a) Inslanli conceplionis, B. A;irgo mejorem habuit gratiam quam singuli homines aut angeli in prima sua sanctificatione (Cerium). — Nam : 1) Gratia proportionate muneri uniuscu­ jusque [3, q. 27, a. 5] ; atqui Materni tas divina, ad quam eligenda erat Maria, longe superat omnem aliam dignitatem. — 2) Prima gratiæ infusio fecit Mariam « Immaculatam », ab omni prava inclinatione prorsus immunem et in bono absolute confirmatam ; atqui nemo, præter ipsam, tales ac tantos effectus a prima gratia accepit. b) Gratia initialis B. Virginis major fuit gratia consummata singulorum hominum aut angelorum ( Doclrina communis). — Gradus enim gratiæ proportionatur amori quem Deus habet erga quamque animam. Atqui profecto jam ab initio B. Maria magis diligebatur a Deo quam quilibet sanctus vel angelus, quia jam diligebatur ut futura Mater Dei (2). — Id non obscure (1) In k, dist. 30, q. 2, a. 2, ad \ ; 3, q. 29, a. 2 ; cf. rationes convpnientiæ. 3, q. 29, a. 1 ; Billot, De sacramentis, t. 2, th. 35 ; Dublanchy, in Diet. theol., art. Marie, col. 2388. 2389 ; Cappello, De Matrimonio, η. 637. (2) Terrien, t. 1, 1. 4, c. 4 ; Suarez, De mysteriis vilæ Christi, disp. 4, sect. 1, n. 3-4. 626 SANCTITAS MARIÆ innuitur ex ipsa Salutatione Angelica, necnon ex authentica Patrum interpretatione, ut solemniter declaratur verbis jam citatis Bullæ Ineffabilis (n. 637, B). c) Valde probabile est gratiam primam B. Virginis majorem fuisse gratia consummala omnium hominum et angelorum etiam simul sumptorum. — Hoc docent, non paucis tamen adversan, tibus, multi theologi, tum veteres, tum recentiorcs (1). Constat ex praefato argumento : jam ab initio enim Maria, utpote futura Mater Dei, Deo erat carior et gratior quam omnes sancti et angeli simul.— Sic etiam ostendi potest (3, q. 27, a. 5, ad 2) : « Prima quidem [perfectio gratiæ in B. V. erat] quasi dispositiva, per quam reddebatur idonea ad hoc quod esset Mater Christi » ; ergo ipsi Maternitati divinæ proportionabatur. Atqùi gratia finalis omnium sanctorum et angelorum, etiam simul sumptorum, non esi præparalio idonea ad hanc Maternitatem, quæ ordinis est superioris, uti jam monuimus. Ergo hæc gratia finalis est inferior prima B. Virginis gratia. Hæc sententia commendari videtur a Bulla Ineffabilis : loquens enim de Immaculato Conceptu, Pius IX declarat Mariam esso non ante quemlibel sanctum et angelum, sed ante omnes, scilicet, sensu obvio : ante omnes simul : « Quapropter illam, longe ante omnes angelicos spiritus cunclosque sanctos, cælestium omnium charismatum copia de thesauro divinitatis deprompta, ita mirifice cumulavit » Deus. Π. — Augmentum gratiæ. 654. Licet ab Angelo dicta fuerit « gratia plena », B. Maria capax tamen erat profectus supernaturalis, quandoquidem ejus plenitudo gratiæ : neque erat absoluta, neque consummala ; nam B. Virgo vere comprehensor non erat et ad viæ terminum non pervenit nisi tempore mortis (3, q. 7, a. 12). Profecit autem ex opere operanlis et ex opere operato, a) Ex opere operanlis, per actus scilicet me itorios, a quibus, a prima sua sanctificatione, saltem per vigiliam (2), nunquam cessavit, (1) Vega, Theol. Mariana, n. 1160 ; Contenson, Theol. Mentis et Cordis, 1. 10, diss. 6, cap. 1, sp. 2, primo ; S. Alphonsus, Glorie di Maria, II, disc.2 ; Godts, La sainteté initiale de ΓImmaculée ; Monsabré, Carême, 1877, Le Paradis de l’incarnation ; Slnlbaldl, Il Cuore della Madré di Amore ; Hugon, p. 753 sq. timant B. Virginem etiam in somno meruisse ; ita (2) Nonnulli enim Suarez, De mysteriis aitse Christi, disp. 18, sect. 2 ; Terrien, La Mere de Dieu, SANCTITAS MARIÆ 627 et quibus eo magis profecit quo omnibus meriti augendi causis plenius donabatur : oolunlarielale nempe, bonilale objecti et charilale [Cf. t. 3, n. 211 sq.]. Dicimus : a prima sua sanctificatione, siquidem putamus B. Virginem jam ab initio usum habuisse rationis et liberi arbi­ trii : id enim valde convenit et sat communiter admittitur a theo­ logis, præsertim recentioribus (1), ita ut jam non videatur esse ambigendi locus. Sane repugnat gratiam initialem Mariæ, quæ major fuit gratia consummata omnium sanctorum fuisse otiosam et sterilem; atqui otiosa fuisset necessario, si defuisset usus liberi arbitrii, sine quo nec meritum datur nec progressus. Ergo. — Hujusmodi usus liberi arbitrii, eo momento, est certe in se aliquid omnino extraordinarium, sed in Maria, potius connaluraliler sequitur ex privilegio Immaculatae Conceptionis copiaque gratiarum et donorum supernaturalium, quibus ornata erat B. Virgo. Ceterum probabilius est (2) usum liberi arbitrii, quem a primo instanti habuit Maria, nunquam postea defecisse, secus dona excellentissima Virgini concessa, aliquando imo sat diu, fecun­ ditate Garnissent et ipsa B. Virgo nec semper nec continuo in perfectione et sanctitate profecisset, quod repugnat : etenim (Rom. xi, 29) : « sine poenitentia sunt dona Dei », nec auferuntur nisi propter peccatum quod in Maria esse non potuit. b) Ex opere operato : 1) Quidem et maxime per Incarnationem Verbi in ejus sinu. Si enim sola praesentia Christi sanctificavit Joanncm Baptistam, in utero matris, quanto praestantius et efficacius Mariam sanctificavit conceptio Christi et in ipsa com­ moratio per novem menses. — 2) Tn die Pentecostes, quando cum Apostolis Spiritu Sancto denuo repleta est. — 3) Per sacramenta t. 2, ]. 7, c. 1 ; S. Francois de Sales, Traité dr l'amour de Dieu, 1. 3, C. 8 ; usum enim liberi arbitrii etiam durante somno, habere potuit B. Virgo, imo connaturahter habuit, ut videtur, ratione scientiæ ei a Deo infusæ, consequenter ad miraculum Immaculata? conceptionis et status gratiæ initialis. (11 S. Bernardinus Sen., De Con ut pro peccatis nostris apud te (Deum) fiducialiter intercedat ». — In postcommunione Missæ B. V. M. Immaculatæ a Sacro Numis­ mate (27 nov.), legitur : « Domine, Deus omnipotens, qui per Immaculatam Genitricem Filii tui omnia nos habere voluisti... » — Imo nuperrime a. 1921, Belgii dioecesibus concessum est officium cum Missa « de Festo B. Mariæ V. omnium grallarum medialricis », in quo, inter alia multa, hæc notanda reperiuntur : 1) In invii, ad Mat. : « Christum Redemptorem, qui bona omnia nos haberc uoluil per Mariam, venite, adoremus » ; 2) In hymno ad Mat. : « Cuncta, quæ nobis meruit Redemptor, dona parlitur Genitrix Maria » ; 3) In oratione Missæ : « Domine Jesu Christe..., B. Vir­ ginem... apud te Mcdialricem constituisti, concede, ut quisquis ad te beneficia petiturus accesserit, eunda se per eam impetrasse lætetur. » Jam vero lex orandi est lex credendi. Ergo tenendum est omnes gratias a Deo per B. V. Mcdialricem ad nos pervenire. 669. Conclusio : Doclrina de B. Maria Virgine, omnium gratia­ rum Médiatrice, jam implicite contenta in documentis Patrum et Scriptorum primævæ ad at is, inde a sæculo octavo expresse prædicatui in Ecclesia el precibus Liturgia.* publicis consecratur ; imo, a medio sæculo decimo nono, authentice promulgatur a Pont ilicibus Romanis indocumentis publicisad Ecclesiam univer­ salem directis Porro doclrina quæ ita, a mullis sæculis, universim proponitur ut solidum habens fundamentum m revelatione, INTERCESSIO MARIÆ 645 non solum tacente, sed authentice approbante et confirmante Magisterio Ecclesiæ ordinario, videtur esse veritas quæ ab Ecclesia aliquando definiri possit ut dogma. Ergo. IV. — B. Virgo est vere Mater nostra spiritualis [De fide]. 670. Maria, Mater Christi, est quoque mater hominum, non jam in ordine vitæ physicæ, sed in ordine gratiæ, et quidem multiplici titulo : a) Titulo cooperationis ad opus redemptionis. — 1) De congruo enim, uti diximus, nobis meruit Maria vitam spiritualem, quam de condigno promeruit Christus, et ideo nos veluti spiritualiler genuit ac filios Dei fecit. — 2) Quemadmodum naturaliter Eva, ita spiritualité/' Maria merito dicitur mater cunctorum viven­ tium, eo magis quod semen ejus, Gen. m, 15 prænuntiatum, est primario et secundum naturam Christus, sed, secundario et secun­ dum gratiam, omnes justi, qui cum Christo pugnant et victoriam reportant. b) Titulo amoris. — Nam, cum materna sollicitudine, curat de nostra salute, omnibus providens necessitatibus nostris. c) Titulo heredilalis. — B. Maria, libere acquiescendo divinæ voluntati de Incarnatione Verbi in utero suo, eo ipso facta est mater Salvatoris et gcneiis humani corredempLrix, ac proinde mater omnium hominum redemptorum. Id perbelle exprimit Pius X, cncycl. Ad diem illum : « In uno igitur codemquc alvo castissimæ Matris et carnem Christus sibi assumpsit et spiritale simul corpus adjunxit, ex iis nempe coag­ mentatum qui credituri erant in eum. Ita ut Salvatorem habens Maria in utero, illos etiam dici queat gessisse omnes, quorum vitam continebat vita Salvatoiis. Universi ergo quotquot cum Christo jungimur, quippe, ut ait Apostolus (Eph. v, 30), membra sumus corporis ejus, de carne ejus et de ossibus ejus, de Mariæ utero egressi sumus, tanquam corporis instar cohaerentis cum capite. Unde, spintali quidem ratione ac mystica, et Mariæ filii nos dicimur, et ipsa nostrum omnium Mater est (1). » Hunc matcrnitalis spiritualis titulum Christus ipse promulga­ vit, quando, morions in cruce, Joanni discipulo, personam gerenti humani generis redempti, « ut perpetuo sensii Ecclesia » (Leo XIII (1) Cf. Grlgnion de Montfort, Traité de la vraie dévotion à la Sainte Vierge, p. 20-24 ; A. M. Jannotta, in Divus Thomas (Plaisance), 1930, p. 325-336. 646 CULTUS MARIÆ encyc. Adjutricem populi, 5 sept. 1895), Matrem suam ut matrem propriam ostendit (Jo. xrx, 27): « Ecce mater tua ». Hinc Pius XI, Encycl. Lux veritatis, 24 dec. 1931, D. 2271 : « Ipsa, ex hoc quod humani generis peperit Redemptorem, nostrum quoque omnium, quos Christus Dominus fraties habere voluit [Rom. vm, 29], quodammodo exstitit benignissima mater. Talem, ait Leo XI11, encycl. Octobri mense, 22 sept. 1891, de Cruce prædicavit [Chris­ tus], cum uniuersilalem humani generis, in Joanne discipulo, curandam ei fovendamque commisit, talem denique se dedit ipsa, quæ eam immensi laboris hereditatem, a morion (e Filio relictam, magno complexa animo, materna in omnes officia confestim cœpit impendere.»Cf. Terrien, La Mère des hommes, t. 1, p. 152 sq. ; Bainucl, Marie, Mère de grâce, p. 87-88 ; D'Aies, De Verbo Incarnato, p. 447-448. III. — De Cultu B. Mariæ 671. Contra Protestantes qui culLum B. Mariæ a Catholicis exhibitum, superstitiosum dicunt ct idololatricum, contendimus hunc cultum, quem hyperduliæ vocant, esse omnino legitimum et debitum, juxta illud Codicis, c. 1255, § 1 : « Beatæ Mariæ Virgini cultus hyperduliæ debetur. » Asserlio : Jure colitur B. Maria cultu hyperduliæ [Doctrina catholica]. 1° Constat ex Scriptura. 672. Deus ipse nos provocat ad hunc Mariæ cultum : 1) Ange­ lus α missus a Deo», Mariam magna cum reverentia salutat : « Ave, gratia plena » [Lc. i, 28]. —2) Elisabeth, « repleta Spiritu Sancto b maxima veneratione excipit Matrem Domini sui, et eam sic alloquitur : « Benedicta tu in mulieribus » (Lc. i, 42). — 3) Ipse Jesus, Mariæ subditus usque ad tricesimum annum (Lc. n, 51), primum miraculum facit, rogante B. Virgine, quamvis nondum advenisset hora sua (Jo. n, 3, 10) ; et moriens, Mariam constituit et proclamat matrem nostram [Jo. xix, 27]. Ergo, Deo nos edo­ cente quantam fiduciam et quantum amorem in Mariam habere debeamus, merito eam cultu omnino speciali prosequamur. CULTUS MARIÆ 647 2° Probatur Traditione (1). 673. A, Ex antiquis monumentis.— Jam ab incunabulis Ecclcsiæ, ubique terrarum B. Maria publice celebratur et in ejus honorem preces liturgicæ effunduntur, ut liquet : 1) Ex picturis catacum­ barum v. g. Priscillæ, sæc. n, Petri et Marcelliani, sæc. in, ubi Maria repræsenLatur sedens, dum stant omnes ceLeræ personæ(2), necnon ex imaginibus B. Virginis, quæ jam a sæculo secundo exstitisse videntur ct quarum cultus legitimus declamatur et conse­ cratur a concilio Nicaeno 11, a. 787, D. 302. — 2) Ex innumeris ædibus, quæ ipsi dedica tæ, exstant in mundo, sub aliis et aliis titulis, erectæ jam a primæva ætate, v. g. ecclesia, S. Maria antiqua appellata, quam construendam mandavit S. Silvester Papa ; ecclesia S. Maria major, quæ Bomæ, a. 440, sub Sixto III extructa est ; ecclesia cathedralis, quæ Ephesi dedicata est Mariæ, et in qua celebratum est concilium Ephesinum. — 3) Ex /estis quæ in hono­ rem B. Virginis jam sub fine sæculi quarti habentur, cf. Dom Cabrol, Diet. d’Arçhéol. et de Lit., t. 1, col. 2246 sq. — 4) Ex sermonibus ct carminibus, quibus S. Maria laudibus extollitur. B. Ex Patribus. — Jam a primis sæculis invocantur Sancti, saltem martyresfn. 681]; atqui B. Maria, etiam a primis Christianis, ut sanctissima inter sanctos agnoscitur ; ergo verisimile est eam etiam ab omnibus ut talem honorari. a) In Ecclesia Orientali : 1) S. Gregorius Naz., or. 24 in laudem S. Cypriani, n. 10, 11, loquitur de quao.’m virgine, quæ « Virginem Matrem supplex obsecrat ut (ipsi) periclitanti virgini opem ferat ». — 2) Omnes norunt vitam Mariæ s'Egypliacæ, quæ, anno 383 circiter, post libidinum intemperantiam, gratia Dei commota, coram imagine B. Mariæ orans, subito conversa est in pœnitentem. — 3) Collyridiani (sæc. iv), Virgini Mariæ sacrificia offerentes tanquam Divinitati, reprehenduntur a S. Epiphanio (Hær. 79, n. 7) quia B. Mariæ non adoratio sed honor et veneratio lanium debentur. · b) In Ecclesia Occidenlali : S. Ambrosius, De Institutione Virgi­ nis, π 2, 6 ; xiii, 83, S. Mariam imitandam proponit cunctis fidelibus, ut exemplar omnium virtutum. Similia leguntur apud S. Hieronymum, ep. 22, 38 ; apud S. Augustinum, De bono conju­ gali, 26, 35, etc. Inde sequitur, hoc tempore,cultum proprium etiam publicum B. Virgini exhiberi ; idem infertur ex eo quod in Canone Missæ romano, in « Communicantes... » B. Maria commemoratur ante Apostolos et Martyres c) A concilio Ephesino cultus Virginis Deiparæ magis ac magis (1) Terrion op. cil., t. 1, p. 345 sq. ; t. 2, p. 375 sq. ; p. 418 sq. ; Noyon, in Diet, apol., art Mariolâtrie, t. 3, col. 302-331 ; Dublanchy, in Dici, theol., art. Marie, col 2439 sq. (2) De Rossi, Imagini scelle della B. Vergine nelle catacombe romane, Roma, 1863 ; Marucchi, Eléments d'archéologie ; Martlgny, in Did. des Antiquités chrétiennes, art. Catacombes, etc. 648 CULTUS MARIÆ diffunditur et jam adeo certus est ut ipsi haeretici v. g. Jacobitæ, Æthiopiani, Nestoriani, ab Ecclesia catholica, a sæculo quinto separati, Mariam laudibus extollant in multis hymnis et precibus. Cf. Renaudol, Liturgiarum orientalium collectio, t. 1, p. 256; t. 2, p. 17-25. d) Cultum vero illum fuisse cultum hyperduliæ testatur S. Ger­ manus Const., ep. dogmatica 2' : « Ipsam proprie vereque Matrem veri Dei colimus et magnificamus, et universa visibili et invisibili creatura superiorem arbitramur ». Hunc quoque cultum saltem implicite testantur illi omnes qui B. Mariæ tribuunt sanctitatem superexcedentem sanctitatem omnium angelorum et sanctorum. Ita S. Gregorius M. in I Reg. expos, i, 5 ; S. Modestus Hier., S. Ildefonsus Toletanus, etc. Ceterum a medio aevo doctrina de cultu hyperduliæ B. Mariæ exhibendo, ab omnibus theologis ut omnino certa et tuto prædicanda et observanda proponitur. Sed impossibile est universalem Ecclesiam ab initio erravisse in approbando et fovendo cultum superstitiosum aut idololatricum. Ergo hujusmodi cultus verus est ac legitimus. 3° Probatur ratione (3, q. 25, a. 5). 674. Hic cultus est : a) Legitimus. — B. Maria pollet excellentia supernatural! omnino singulari, supra omnes alios sanctos : 1) ratione dignitatis : est Mater Verbi Incarnati ; 2) ratione exirniæ sanctitatis : 3) ratione gloriæ : est regina hominum et angelo­ rum. Ergo jure ipsi redditur cultus, non lalriæ, qui soli Deo offertur, nec simplicis duïiæ, qui sanctis omnibus exhibetur, sed hyperduliæ, seu præcellens cultus duliæ. Cf. 2-2, q. 103, a. 4. b) Non absolute necessarius. — 1) Necessitate praecepti, nisi in iis quæ ab Ecclesia præscribuntur ; — 2) Necessitate medii, nisi necessitate quadam morali, propter conditionem Virginis Mediatricis (n. 661). c) Valde utilis. — Nam invocatio Mariæ non est absolute neces­ saria ad salutem : gratia enim directe a Deo aut a Christo postulari potest ; attamen, quia secundum ordinem Providentiæ, Maria constituta est Medialrix universalis, eam deprecari nos fortiter hortantur tum hic ordo divinus, tum ratio agendi Ecclesiæ et sanc­ torum, qui nil a Deo exspostulant, nisi implorato Mariæ auxilio, tum utilitas nostra : mediante enim Maria, multas gratias, ad salutem valde proficuas, certo obtinere pessumus, quas nec certo nec facile absque illa consequeremur. Unde non immerito devotio erga B. Virginem ab omnibus habetur ut signum praedestinationis plus minusve certum, prout hæc devotio est plus minusve perfecta. Quare S. J. Damascenus : c Tibi devotum esse (o Maria), est arma quædam salutis, quæ DE SANCTO JOSEPH 649 Deus dat his quos vult salvos fieri » (1). — S. Bonaventura, Comm. in ps. 18: «Ipsa,pie invocata,est signum nobis ad salutem a Domino datum ». — S. Anselmus, Orat. 45 et 50 ad B. V. : « Quod possunt omnes isti tecum, tu sola potes sine illis omnibus ; te tacente, nullus orabit, nullus juvab’t, te orante, omnes ora­ bunt, omnes juvabunt... 0 Beatissima..., omnis ad te conversus et a te respectus impossibile est ut pereat. » — Pius X, encycl. Ad diem illum : « Nam cui exploratum non sit nullum, praeter­ quam per Mariam, esse cerlius et expedilius iter ad universos cum Christo jungendos... Per Mariam vitalem Christi notitiam adipiscentes, per Mariam pariter vitam illam facilius assequimur, cujus fons ct initium Christus ». (1) Cf. Terrien, La Mere des hommes, t. 2, 1. 10, c. 1, p. 271 sq. APPENDIX I DE SANCTO JOSEPH Post tractatum de B. Virgine, docet quædam dicere de Sancto Joseph, dignissimo tantæ Virginis sponso. Considerabimus : summam ejus dignilalem, eximiam sanctitatem, privilegia, glo­ riam et cullum. 675. 1° Dignitas S. Joseph. — a) Vir fuit Mariæ, patet ex veritate ejus matrimonii cum B. Virgine, de quo jam diximus (n. 652). Quamobrem Scriptura eum vocat virum Mariæ, et Mariam uxorem ejus (Mt. i, 16, 18-20). b) S. Joseph dici palrem Chrisli, non mero putativum aut mere adoptivum aut mere nutritium, nec tamen per carnis procreatio­ nem, sed vera quadam et nobiliori ratione, constat : 1) Ex Scrip­ tura, ubi nomine patris positive designatur, a populo — ab evangelista — ab ipsa Virgine (1), ipsique tribuuntur omnia (I) MI. xm, 55 ; Jo. vi, 42 ; Lc. n, 33. 41-48. 650 DE SANCTO JOSEPH munera pains præter generationem : S. Joseph nomen imponit Jesu (Mt. i, 21) necessitatibusque providet Christi, qui ipsi vere subditur (1). — 2) Ex ratione : ex dispositione enim omnino singulari providentiæ Dei, non solum Jesus natus est ex legitima uxore S. Joseph, durante eorum matrimonio et citra omne adul­ terium (siquidem de Spiritu S. conceptus est) ; sed ipse Joseph caput est illius societatis conjugalis, quæ, ad Christum susci­ piendum et educandum, fuit a Deo directe ordinata. Ergo S. Jo­ seph habuit, ex officio, omne « quod, salva virginitate, paternum esse potest j» (2). Hinc : c) S. Joseph dignitas : 1) « Ad illam præstantissimam dignitatem, qua naturis creatis omnibus longissime Deipara antecellit, non est dubium quin accesserit ipse, ut nemo magis. Est enim conjugium societas necessitudoque omnium maxima, quæ natura sua adjunctam habet bonorum unius cum altero communicationem. Quocirca si sponsum Virgini Deus Josephum dedit, dedit profecto non modo vitæ socium, virginitatis testem, tutorem honestatis, sed etiam exc.elsæ dignitatis ejus ipso conju­ gali foedere participem. » — 2) « Similiter augustissima dignitate unus eminet inter omnes, quod divino consilio custos Filii Dei fuit, habitus hominum opinione pater. Qua ex re consequens erat ut Verbum Dei Joscpho modeste subesset..., omnemque adhiberet honorem, quem liberi adhibeant parenti suo nccesse est (3). )> « Nec obstat Christum dixisse J. Baptistam majorem inter natos mulierum (Mt. xi, 11). Ex S. Luca, vn, 28, enim et ex Patribus (4) constat excellentiam J. B. prædicari respective ad officium prophetae, prout ipse præsentem agnovit et manifestavit quem ceteri futurum annuntiarunt (5). » 676. 2° Sanctitas S. Joseph. — Quemadmodum dignitate, ita sanclilale omnes superare videtur S. Joseph. Etenim : a) 3, q. 27, a. 4 : « Illos quos Deus ad aliquid eligit, ita præparat et disponit, ut ad id ad quod eliguntur, inveniantur idonei. » /Ytqui (Mt. i, 20 ; (1) Mt. n, 13 sq.. 21 sq. ; Lc. ii, 51. (2) S. J. Chrys., in Mt. hom. 4, n. 6 ; 3, q 29, a. 1, 2. (3) Leo XIII, Encyc, Quanquam pluries, 15 aug. 1889, ed. B. Presse, t. 2, p. 254. — (4) Cf. Knabenbauer, in Matth. h. ]. — (5) A. Michel, in Diet, théol., art. Joseph (S), col. 1514 sq. DE SANCTO JOSEPH 651 n, 13, 20, etc.), S. Joseph divinitus electus est ut esset vir Mariæ, et Filium Dei palerna vice custodiret et educaret. Hoc autem duplici officio S. Joseph ingreditur œconomiam unionis hyposta­ ticae, ac proinde ponitur immediate post B. Virginem in ordine conjunctionis cum Deo. Ergo, ratione electionis divinæ, S. Joseph habere debuit plenitudinem gratiæ et sanctitatis, qua ceteris omnibus præcetlerel. b) S. Joseph, ait Leo XIII, loc. cit., prædestinat is est quoque ut esset patronus Ecclesiæ universalis. Atqui patronus supra ceteros eminere debet. Ergo. c) Adde exercitium heroicum omnium virtutum. — Sane mirabilis est et laudibus efferenda Sancti Joseph fides, qua Angelo mysterium Incarnationis annuntianti statim credit (Mt. i, 20), spes semper firma etiam in adversis, nec ad praesumptionem propensa, inter maximos Dei favores ; cæca et plena obedienlia; profunda humilitas, in agendis prudentia et fortitudo ; virginitas perfecta ; fervens caritas erga Deum, Christum et Mariam, etc. Ad rem Leo XIII, loc. cit. : « Habent in Josepho patres familias vigilant iæ providentiæque paternæ præslantissimam formam ; habent conjuges amoris, unanimitatis, fidei conjugalis perfectum specimen ; habent virgines integritatis virginalis exemplar eumdem ac tutorem. Nobili genere nati..., loeupteles,... proletarii, opifices... debent ad Josephum confugere, ab eoque, quod imi­ tentur, capere. » 677. 3° Privilegia S. Joseph. — a) S. Joseph peccalum originale contraxit, quia immaculata conceptio soli Mariæ concessa est, singulari omnipotentis Dei gratia et privilegio. — Fueritne autem in ulero matris sanctificalus ? Controvertitur inter theologos. Sententia vero negativa nobis præferenda videtur. Etenim hujusmodi privilegia gratiæ, aliquibus concessa præter legem communem, ordinantur ad utilitatem aliorum [I Cor. xn, 7] ; nulla autem utilitas proveniret ex sanctificatione S. Joseph in utero, nisi Ecclesiæ innotesceret. Atqui nil in Scriptura aut in Traditione reperiri videtur quod huic privilegioft* præbeat firmum ac stabile fundamentum (1). Ergo. b) Non fuit impeccabilis, nec immunis a fomite concupis­ ti) 3, q. 27, a 6 : Suarez, De mysteriis oitse Christi, disp. 8, sect. 2 ; Bened XIV, De serv. Dei beat, ei beatorum canon., 1. p. 2, c. 20, n. 31 ; senten- (552 DE SANCTI) JOSEPH ccntiæ ; at, saltem a tempore matrimonii cum B. Virgine confir­ matus fuit in gratia : tunc enim temporis vere incipiebat ejus missio divina. Abhinc autem habueritne fomitem ligatum ita ut ne vcnialiter quidem defecerit ? Non videtur absolute conce­ dendum ; sed eum venialia plene deliberata, in materia castita­ tis (1), vitasse a multis conceditur. c) Contra quosdam Patres (2), apocryphis tantum innixos, omnino tenendum est S. Joseph virginem semper mansisse : 1) Hæc est fides Ecclesiæ (3) ; 2) « Aliam cum uxorem habuisse non scribitur » (4) ; 3) Id docent plerique Paires (5) ; 4) id exigit ministerium S. Joseph erga B. Virginem et Christum. d) Denique beata fuit mors S. Joseph, tum quia, ut B. Virgo, vi amoris tantum mortuus est, ut multis videtur, tum quia in ultimis vitæ instantibus a Christo et Maria adjutus est, ut pie creditur. Quare ut Bonæ Mortis patronus legitime invocatur. 678. 4° Cultus S. Joseph. — a) « Iste proximior Christo videtur collocandus in coelis, qui in ministerio obsequentior post Mariam inventus est in terris. » — Ergo immediate post Mariam majori gloria refulget S. Joseph præ omnibus sanctis. — Inde multi æstimant S. Joseph resuscitatum corpore in coelum ascendisse cum sanctis qui post resurrectionem Christi exierunt de sepulchris [Mt. xxvn, 52-53]. Cf. n. 618. b) Gloriæ respondet potentia intercessoris. Quocirca Sancto Joseph commendantur causæ et personæ uniuersæ. Etenim « domus divina, quam Josephus velut potestate patria guberna­ vit, initia exorientis Ecclesiæ continebat ». Ergo « quia vir Mariæ et pater est Jesu Christi,paterna propemodum auctoritate pollet» in universam Ecclesiam. « Est igitur consentaneum, et beato Josepho apprime dignum, ut sicut ille olim Nazarethanam tiam affirmativam proponunt Gerson, De nativ. B. V.; S. Bernard. Sen., semi. de S. Joseph; S. Liguorl, serrn. 1 de S. Joseph; Janssens, t. 5, p. 185 ; Lépicier, Tract. de S. Joseph, Paris, Lethielleux, etc. (1) Cf. Suarez, op. cit., disp. 2, sect. 2 ; Mazzella, De Gratia, n. 352, in nota ; Card. Lépicier contendit S. Joseph nulla unquam actualis peccati labe comma­ culatum fuisse, cum fomes concupiscentiæ fuerit in eo ligatus jam 'a prima sanctificatione per ritum circumcisionis. (2) Clem. Alex., Orig., Euseb., Greg. Nyss., et alii. S (3) S. P. Dam., ep. 11, c. 4 ; S. Th., in Mt. xn, 46. (4) S. Hier., Adv. Helvidium, Journel, 1361. ' (5) S. Hier., S. Aug., Theod., S. Isld. Hisp., S. Chrysol., S. P. Dam., Beda, S. Bernardus, S. Anselmus, etc., quorum testimonia legere potes ap. Baronlum. I>E SANCTO JOSEPH 653 familiam, quibuscumque rebus usuvenit, sanctissime tueri consuevit, ita nunc patrocinio coelesti Ecclesiam Christi tegat ac defendat. » Leo XIII, loc. cit. c) Hinc eruitur excellentia ct universalitas cultus S Joseph. Sane « cum fuerit quasi urnbra ad decenter occultandum Chris­ tum, debuit et ipse multo magis in obscuritate esse et permanere. In obscuritate profunda dum viveret ; in obscuritate etiam post mortem ; non enim invenitur nisi tarde in publico Ecclesiæ cultu, cum necessarium fuerit ut per prius animis fidelium alte insideret dogma Virginitatis Mariæ, omnesque assuescerent habere Mariam tanquam solam veram parentem Salvatoris » (1). A tempore autem quo, 8 Dec. 1870, a Pio IX S. Joseph decla­ ratus est. patronus catholicæ Ecclesiæ, ejus cultus ita maximis auctibus crevit ut nunc in votis sit : 1) ut cultus « protoduliæ » seu summæ duliæ præ omnibus sanctis ei deferatur ; 2) ut in Missa (Confiteor, Suscipe Sancta Trinitas, Communicantes, Libera nos), ipse post Virginem invocetur (2). (1) Billot, Dc Verbo Incarnato, p. 422. (2) Cf. A. Lépicier, Tract, de S. Joseph. Paris, Lethielleux ; 5. Joseph, époux de la très S. Vierge, ibid., 1932 ; Manzoni, n. 263 sq. ; Ami du Clergé, 3 Mart. 1921 ; Dom Maréchaux, 5. Joseph, à Saint-Maximin (Var), Elévations sur S. Joseph, Beauchesne ; Bossuet, Œuvres oratoires, t. 1, éd. Lebarq ; S. F. de Sales, Entretiens spirituels, XIX, éd. d’Annecy, t. 6, p. 355 sq. ; Ch. Sauvé, Le culte de S. Joseph, De Gigord, 1910 ; Bover, De cultu S. Joseph amplificando, Barcinonæ, 1926 ; A. Michel, in Diet, thiol., art. Joseph (S.) ; Renard, S. J., S. Joseph d’après les Livres saints, les traditions, les révélations des mystiques et la théologie, Tours, 1920 ; 0’. Joseph et l'enfance de Jésus et de Marie, Tours, 1927 ; G. Sinlbaldi, La grandezza di S. Giuseppe, Romæ, 1927. 654 DE CULTU SANCTORUM APPENDIX II DE CULTU SANCTORUM, RELIQUIARUM ET IMAGINUM I. — De Cultu Sanctorum 679. Plcrique Protestantes et Modernislæ, errores Eunomii et Vigilantii renovantes, Sanctorum cultum ut superstitiosum. et idololalricum rejiciunt. Ita etiam pauci quidam Græco-Russi sæc. xiv et xvi. Ecclesia autem credit [ Trid. s. 25, D. 984] : « Sanctos una cum Christo regnantes orationes suas pro hominibus Deo of/erre, bonum atque utile esse suppliciter eos invocare, ct ob beneficia impetranda a Deo per Filium ejus J. C. D. N., qui solus noster redemptor et salvator est, ad eorum orationes, opem auxiliumque confugere ». — Ergo non solum sanctorum exempla imitari possumus, ut fatentur Protestantes, sed ipsos sanctos venerari et invocare legitimum est. Hinc Codex juris canonici, c. 1255, § 1 : « Sanctissimæ Trini­ tati, singulis ejusdem Personis, Christo Domino, etiam sub spe­ ciebus sacramcntalibus, debetur cultus lalriæ ; B. Mariæ Virgini cultus hijperduliæ ; aliis cum Christo in ccelo regnantibus cultus duliæ. » < Assertio : Licitum est et utile Sanctos venerari et invocare [De fide]. Thesis, quæ diserte constat ex documentis Magisterii modo recitatis, sic adhuc ostendi potest. 1° Probatur Scriptura. 680. A. Licitum Est. — Non pauci homines, egregiæ virtutis, leguntur cultum religiosum exhibuisse angelis. Ita Abraham (Gen. xviii, 2) et Loth (xix, 1) angelos sibi occurrentes, Josue (v, 15) angelum, principem exercitus Domini, proni in terram DE CULTU SANCTORUM 655 adorarunt Idem cernimus in N. Testamento, ubi Christus spe­ ciali modo inculcat reverentiam angelorum (1). Atqui eadem valet ratio de Beatis, qui concives sunt angelorum et Dei amici. Ergo eos etiam licet honorare. B. Utile est. — 1) Invocatio justorum in terra viventium sæpissime a Deo ipso commendatur et ualde utilis perhibetur, v. g. Gcn. xx, 7, 17 : « Deus Abimelech regem ad Abraham mittit, dicens : orabil pro le et vives... Orante autem Abraham, sanavit Deus Abimelech et uxorem ». Cf. Exod. 32, 13 ; Gcn. 48, 16. — Job, xlIi, 8 : « Job, servus meus, orabil pro vobis. » — Rom. xv, 30 : « Adjuvetis mc in orationibus vestris pro me ad Deum. » — I Thess. v, 25 : « Fratres, orate pro nobis. » — Jac. v, 16 . o Orate pro invicem ut salvemini, multum enim valet depre­ catio justi assidua. » Cf. Act. vn, 59. — Sed si preces sanctorum in terra viventium tanti sint valoris apud Deum, quanto magis et efficacius eorum preces valere debent « posl coronas, victorias et triumphos » in cœlis Ί ait S. Hier., Cont. Vigilant., n. 6. 2) Beati in coelo vere pro nobis intercedunt. — Zach. i, 12-17 : Angelus Domini oral pro Jerusalem ct urbibus Juda et exauditur. — - Tob. xn, 12 : Angelus Raphael offert Domino orationem Tobiæ. — II Machab. xv, 14 : De Jcremia defuncto dicitur : « Hic est fratum amator ct populi Israel ; hic est qui multum orat pro populo et universa sancta civitate ».— In Apocalypsi, v, 8, legi­ tur : « Viginti quatuor seniores ceciderunt coram Agno, habentes singuli citharas et phialas aureas plenas odoramentorum, quæ sunt orationes sanctorum. » Sed si sancti in cœlis pro nobis orant et Deo offerunt orationes sanctorum in terra degentium, ergo omnino licel et expcdil eos invocare. 2° Probatur Traditione. 681. A. Jam λ prioribus sæcülis exhibetur cultus marty­ ribus. — Legitur in « Martyrio S. Polycarpi », xvn, 3, J. 31 : « Martyres tanquam Domini discipulos et imitatores merito diligimus propter eximiam ipsorum erga regem ac magistrum suum benevolentiam ; quorum utinam ct nos fiamus consortes ac condis­ cipuli. » Tertullianus, De corona, c. 3, J. 367, testatur : « Oblationes... pro natalitiis (martyrum) annua die facimus. » — Similiter S. Cypria(1) Lc. u 8 sq. ; Act. xn, 7 sq. ; Apoc. v, 11 sq., vn, 1 sq. ; Mt. xvm, 10. 656 DE CUL'H SANCTCPd.M nus, ep. 3, J. 572 : « Martyrum passiones et dies anniversaria com­ memoratione celebramus. r> S. Basilius, in orat, in 40 martyres « hortatur fideles ut ad mar­ tyres confugiant conturbati quidem et tristes ut a malis liberentur, læti ut in rebus laetis perdurent ».— Similia habet S. Greg. Naz., orat. 24, n. 4. S. Hieronymus, Coni. Vigilant., n. 6, J. 1396, asserit apostolos et martyres adhuc in corpore constitutos posse orare pro ceteris, sed a fortiori in cœlis, quando jam de se cessant esse solliciti. S. Augustinus, Coni. Faustum, 1. 20, c. 21, J. 1603, exponit rationem cur « populus Christianus memorias martyrum religiosa solemnitate concelebret », videlicet « ad excitandam imitationem et ut meritis eorum consocietur atque orationibus adjuvetur » (1). B. Ab initio quoque invocantur martyres. — In Catacumbis (2) multæ leguntur invocationes : « Pele pro nobis, ut salvi simus ». — « Pete pro... conjuge ». — « Attice, ora pro parentibus tuis. » — « Sabbati... pele et roga pro fratribus et sodalibus tuis. » — « Deniane..., in orationibus tuis, roges pro nobis, quia scimus te in Christo.» Acta martyrum demonstrant fidem fidelium in eorum interces­ sionem ; v. g. hæc est conclusio actorum martyrum Scillitanorum (a. 200) : « Consummati sunt Christi martyres... et intercedunt pro nobis ad Dominum Jesum Christum (3). » — Quare conc. Chalcedonense de Flaviano dicit : « Flavianus post mortem vivit, martyr pro nobis oret », et S. Augustinus, sermo 159, a, 1, J. 1513 : « Injuria est pro martyre orare, cujus nos debemus orationibus commendari » (4). A quarto autem saeculo quemadmodum martyres, ita apostoli, episcopi, confessores, anachoretae et alii Christiani, qui pie in Domino decesserunt, virtutibus ornati c! laboribus,celebrantur et incocanlur. Id testatur S. Epiphanius, Haer. 75, c. 8, J. 1109 : « Mentionem facimus... justorum et patrum, ct patriarcharum, prophetarum et apostolorum et evangclistarum et martyrum et confessorum et episcoporum et anachoretarum et cœtus illius universi, ut Domi­ num Jesum Christum singulari honore ab hominum ordine segre­ gemus, debitumque cultum illi tribuamus ». — Id constat quoque ex festis Sanctorum ab Ecclesia institutis, ex basilicis erectis præsertim super sepulchra martyrum, ex celebratione Missae in eorum solemniis et in eorum honorem, ex antiquissimis Liturgiis. Quare Nicaenum II : « Salutamus... dominicas et apostolicas voces, per quas didicimus sanctorum expetere intercessionem » ; et (1) Cf. hac de re, J. B. Walz, Die Furbitte der Heiligcn. Eine dogmatische Studie, Friburgi-Br., Herder, 1927 ; Delehaye, Les origines du culte des martyrs, Bruxelles, 1 912 ; Sanctus, Essai sur le culte des saints dans Γantiquité, Bruxelles, 1927. — (2) Gerbet, Esquisse de Rome chrétienne, t. 2, c. 9, xvi, p. 263 sq. (3) Cf. Ruinart, Acta Martyrum. F) Euseb., Prœp. eoang.. J. I3, c. 7 ; Jungmann, De Verbo Incarnato, n. 369 DE CULTI» SANCTORUM 657 S. Augustinus, De Bap. J. 4, c. 24, n. 31, J. 163] : « Quod universa tenet Ecclesia nec conciliis institutum sed semper retentum est, nonnisi auctoritate apostolica traditum rectissime creditur ». Hicce cultus venerationis et intercessionis sanctorum semper viguit in Ecclesia Byzanlina semperque viget in Ecclesia GræcoRussica ; imo una fuit et remanet e praecipuis rationibus quæ obstiterunt variis tentaminibus unionis cum Protestantibus. En legislatio hodierna : « Bonum atque utile est. Dei Servos, una cum Christo regnantes, suppliciter invocare... Cultu publico eos tantum Dei Servos venerari licet, qui, auctoritate Ecclesiæ, inter Sanctos vel Beatos relati sint. In album Sanctorum canonice relatis cultus duliæ debetur ; Sancti coli possunt ubique et quovis actu ejus generis cultus ; Beati vero non possunt, nisi Joco et modo quo R. Pontifex concesserit. » (Cod., c. 1276, 1277.) 3° Probatur ratione. 682. Si nec licitum nec utile foret invocare sanctos, id esset : vel quia Beati cultu duliæ sunt indigni, vel quia ipsis deest aut voluntas aut potestas nos juvandi aut nostrarum precum et miseriarum cognitio, vel quia fieret injuria Christo Mediatori. Atqui : a) Beati cultu religioso duliæ sunt digni, propter suam excellentiam supernaturalem, qua jam in terris eminebant. b) Ipsis non deest : 1) Voluntas nos juvandi, nam si in terris jam de nostra salute solliciti erant, quanto magis in coelis, quando majori charitate præfulgent, ct de sua sorte plane sunt securi. — 2) Poleslas nos juvandi, nam potentiores sunt in coelis et Deo magis grati ct magis conjuncti. — 3) Precum ac miseria­ rum nostrarum cognitio, nam sicut angeli nostras orationes co­ gnoscunt DcoqucofTcrunt [Tob. xu, 12] ac super peccatorum con­ versionem gaudent [Lc. xv, 7, 10]; ita sancti, qui eadem beatitudine donantur, nostras preces et miserias nosse valent, el revera noscunt in Verbo seu in essentia divina, ut patet ex eorum certissima intercessione pro nobis, jam demonstrata, necnon ex factis historicis quibus ostenditur beneficia Dei ad invocationem sanctorum obtineri et quidem non raro, modo mirabili (1). c) Cultus et invocatio sanctorum non jaciunt Christo injuriam, sed potius in ejus gloriam et honorem cedunt, nam sancti invo­ cantur tantum ut, intercessores secundarii, quorum mediatio (1) 3, q. 10, a. 4 ; Supp., q. 72, a. 1 ; 2-2, q. 83, a. 4, ad 2 ; Pignataro, De Deo Creatore, th. 37 ; Palmieri, De novissimis, p. 177 sq. ; Billot, De novissimis. p. 124 sq. ; Hugon, Réponses théologiques..., Téqui, L’état des âmes séparées, r. 2, p. 213 sq. ; D. D. Chollet, .Vos morts, 1. 2 Au ciel. c. G, p. 273 sq. 658 DE CULTU SANCTORUM fundatur in meritis principalis Mediatoris Christi Jesu (I Tim. n, 5), seu in amicitia qua cum Deo copulantur et, qua intercedente, a Deo ipso gratiæ expostulantur. Quocirca Ecclesia, etiam colendo Sanctos in festis propriis, semper orationes Deo offert per Jcsum Christum Dominum nostrum. 683. N. B. — An necesse sil colere el invocare Sanctos 7 — 1° Cer­ tum est α illos qui negant sanctos æterna felicitate in coelo fruentes invocandos esse, aut qui asserunt : vel iilos pro hominibus non orare, vel eorum, ut pro nobis etiam singulis orent, invocationem esse idololalriam, vel pugnare cum verbo Dei, — vel slullum esse in coelo regnantibus voce vel mente supplicare, impie senlire » (Trid«, s. 25, D. 984).— 2° Qui autem tantum neg'igunt cultum sanctorum, quia cultus Christi solus est de præcepto, fidem non lædunt, sed deficiunt « alio multiplici capite..., tum quia parum regem honorare videtur, qui regis amicos colere negligit ; tum quia parum propriæ saluti consulit, qui adjutores sibi adsciscere omittit qui possint in via protegere, ac demum recipere in æterna tabernacula » [Hugon, P- 789]. II. — I>e cultu reliquiarum et imaginum Notio. 684. Nomine reliquiarum intelliguntur non solum corpora sanctorum aut eorum parles quælibct vel cineres, sed etiam quidquid fuit in eorum usu, ut vestes, ornamenta, instrumenta, nccnon omnia quæ eorum vel corpus vel sepulchrum tetigerunt. Imagines vero non sumuntur materialiter ut res quædam sive naturæ sive artis, sed formalitcr ut imagines, in quantum nempe sunt rei vel personæ ad eas repræsentandas veræ et expressis similitudines. Quapropter duplici modo differunt imagines ab idolis, quæ juxta usum : 1) vel coluntur ul res, propter se scilicet, quasi essent ipsa numen quoddam, 2) vel coluntur ut repræsentationes rerum quæ aut non exsistunt aut non exislunl ul colantur (sol, luna — deus).(l). Errores. 685. a) Quoad reliquias. — Reliquiarum cultum ut superstitio­ sum, post Manichæos, oppugnavit Vigilantius, cujus error, a S. Hie­ ronymo confutatus, a Prolestanlibus renovatus est. — Crucis adorationem specialim impugnarunt Julianus Apostata (f 3G3), (1) Grumel, in Dici, théol., art. Images (culte des) ; Michel, ibid., art. Ido­ lâtrie, Idole ; A. d'Alès, in Diet. Apol., art. Re'iques. S DE CULTU SANCTORUM 1 659 Claudius Taurinensis (ix sæc.), posteaque Wicleflstæ et Calvinislæ (1). b) Quoad imagines. — Olim Iconoclaslæ (2), alii, duce præsertim Leone Isaurico (725-740), Orientis imperatore, imaginum cultum impugnarunt, alii, cum Constantino Copronymo (740-775) earum cultum et usum. In Occidente, ut constat ex Libris Carolinis (790), Francofordiensi (794) et Parisiensi (825) synodis, hac de re magna fuit controversia usquedum, ineunte sæc. x, accepta fuerint decreta Conc. cecum. VIII (8G9), renovantis doctrinam Nicæni II (787) circa legitimum usum el cultum imaginum. Postea imagines ac reliquias præcipue contempserunt sectæ nonnullæ, ut Pauliciani et Bogomilæ in Oriente. Petrus de Bruys et Wicleflstæ in Occidente. Protestantes præsertimque Calvinislæ, et cum eis pauci quidam Græco-Bussi sæc. xvi et xvn, errorem et furorem Iconoclastarum renovarunt. Hodie denique Presbyleriani imagines alii omnino prohibent, alii eas ut ornamentum tolerant, non autem ut objec­ tum cultus. Doctrina catholica. 686. « Mandat S. Synodus omnibus episcopis et ceteris docendi munus curamque sustinentibus, ut, juxta catholicæ et apostolicæ Ecclesiæ usum... de reliquiarum honore, et legitimo imaginum usu fideles diligenter instruant, docentes eos... Sanctorum martyrum et aliorum cum Christo viventium sancta corpora, quæ viva membra fuerunt Christi et templum Spiritus Sancti... a fidelibus veneranda esse, per quæ multa beneficia a Deo hominibus præstantur, ita ut affirmantes Sanctorum reliquiis venerationem atque honorem non deberi, vel eas aliaque sacra monumenta a fidelibus inutiliter honorari, atque eorum opis impetrandæ causa Sanctorum memorias frustra frequentari, omnino damnandos esse, prout jam pridem eos damnavit, et nunc etuam damnat Ecclesia. Imagines porro Christi, Deiparæ Virginis et aliorum Sanctorum in templis præsertim habendas et retinendas, eisque debitum honcrem et veneralionem impertiendam, non quod credatur inesse aliqua in iis divinitas vel virtus, propter quam sint colendæ, vel quod ab eis sit aliquid petendum, vel quod fiducia in imaginibus sit figenda, veluti olim fiebat a gentibus, quæ in idolis spem suam collocabant ; sed quoniam honos, qui eis exhibetur, refertur ad prototypa, quæ illæ repræsentant, ita ut per imagines, quas oscula­ mur, et coram quibus caput aperimus et procumbimus, Christum adoremus, et Sanctos, quorum illæ similitudinem gerunt, vene­ remur ». Ita rem clare definivit Tridenlinum, s. 25, D. 984-986, post (1) D. D. Qullllet, in Diet, thiol., art. Croix (Adoration de la), col. 2339 sq. (2) Emoreau, in Diet, théol., art. Inococlasme ; Tixercnt, Histoire des dogmes, c. 10, p. 435 sq. ; Cayré, Precis de Patrol., t 2, p. 312 sq. 660 DE CULTU SANCTORUM multa alia concilia (D. Ind. syst., xi, 2). — Codex Juris Canonici ita habet : « Bonum atque utile est Dei Servos... suppliciter invo­ care eorumquc reliquias atque imagines venerari » (c. 1276) ; « Sacris reliquiis atque imaginibus veneratio et cultus debetur relalivus personæ ad quam reliqui® imaginesque referuntur » (c. 1255, § 2). Cf. can. 1279-1289. Assertio : Christi et Sanctorum reliquias et imagines honorare licet et expedit, sed cultu tantum relativo. Tota thesis constat disert issime ex documentis ecclesiasticis modo recitatis. I. — Reliquias et imagines honorare licet [De fide\. 1° Probatur ex Scriptura. 687. a) Quidquid virtutem divinam participat, dignum est cultu religioso. Atqui Christi ct Sanctorum reliquiæ non raro virtutem habent salutiferam et miraculosam. Ergo eas licet venerari. Palet minor : Pallium Elix aquas Jordanis dividit — Cadaver Elisxi vitam mortuo restituit — Mulier tangit fimbriam vesti­ menti Christi et sanatur — Umbra Petri multi liberantur ab infirmitatibus suis — Super languidos deferuntur Pauli sudaria et semicinctia, et recedunt ab eis languores et spiritus nequam egrediuntur (1). b) Adhuc durante lege mosaica jam aderat quidam imaginum cultus : Deus enim ipse, ad Arc® latera (2), fingi imperavit duo Cherubim, qui, simul cum Arca, præsentiam Dei significabant et colebantur (3) ; erigi jussit serpentem xneum (4), qui, figura Christi cruce pendentis (5), cultu etiam erat dignus. 2° Probatur Traditione. 688. A. Quoad reliquias. — Christiani jam ab initio magna veneratione prosecuti sunt reliquias sanctorum. Ergo, nisi idololatriæ rea dicatur universalis Ecclesia, cultus reliquiarum pius est et licitus. Constat antecedens : a) Semper solliciti erant Christiani in colli­ gendis et asservandis sanctorum reliquiis. Ita S. I gnati i reliquiæ « Antiochiam ablatæ sunt atque in capsa deposit®, ut thesaurus inæstimabilis, ob martyris gratiam sanctæ Ecclesi® relict® ». Ita S. Polycarpi reliquiæ ab Ecclesia Smyrnensi colliguntur ul « ossa illius geminis pretiosissimis exquisitiora et super aurum (1) IV Reg. n, 14 ; xm, 21 ;Mt. ix, 20 ; Act. v, 15 ; Act. xix, 12. (2) Exod. xxv, 18.— (3) III Reg. vt, 23 ; Jos. vn, 6. (4) Num. xxi, 8.— (5) Jo. m. 14. DE CULTU SANCTORUM 661 probatiora ». Ita reliquiæ Carpi, Papyli et Agalhonici a Christianis asservantur « ad gloriam Christi et laudem martyrum ejus ». Ita corpus B. Cypriani a fidelibus « per noctem sublatum cum cereis et scolacibus... cum voto et triumpho magno deductum est » (1). b) Reliquiarum Sanctorum divinam, agnoscunt uirtulem, ad qua­ rum contactum non raro sanantur languentes resurguntque mor­ tui : « Sectis eorum corporibus integra et indivisa gratia perseverat ; et tenues illæ ac tanlillæ reliquiæ integro nullasque in partes dissecto martyri parem habent virlulem (2). » Inde vides « cir­ cumstantium frequentiam sancti vesligia certatim deosculando prolambere, vulnera totius laceri corporis pia curiositate palpare, sanguinem linteis excipere sacra veneratione posteris profutu­ rum » (3). Inde fideles sepeliri volunt prope martyrum sepulchra, inde monumenta erigunt super reliquiis sanctorum : cubicula nempe, memorias, altaria quoque ubi Missæ sacrificium solet offerri. Hinc confidenter S. Hieronymus (4) : « Omnes episcopi non solum sacrilegi sed et fatui judicandi, qui rem vilissimam et cineres dissolutos in serico et vase aureo portaverunt ? Stulti omnium ecclesiarum populi, qui occurrerunt sanctis reliquiis et tanta lætitia, quasi præsentem viventemque prophetam cernerent, susceperunt » ! ! ! c) Statim ac inventa (5) fuit vera crux Domini, fideles magna pietate coluerunt eam et omnes ejus particulas. Id testatur : S. Hieronymus (6), dicens S. Paulam « prostratam anle crucem. quasi pendentem Dominum cerneret, adorasse » — S. J. Chrysostomus, ep. 117 ad Eustach., n. 9 : « Particulam ejus (crucis) multi sumentes auro inclusam tum viri tum mulieres a collo suspendunt ad ornatum. » — S. Cyril. Hier., Cal. 10, c. 19, n. 5, Kirch, 526 : « Sanctum crucis lignum... apud nos conspicitur, ac per eos, qui fide impellente ex eo frusta decerpunt, orbem fere totum hinc jam opplevit. » — Rusticus : « Clavos, quibus crucifixus est Christus, et lignum venerabilis crucis, omnis per totum mundum Ecclesia absque ulla contradictione, adorat (7). » ( 1 ) S. Ignat., Mart. colb. ; Martyr. S. Polyc., 18, 1 ; J. 70, 81.— Martyr. Corpi, etc. ; Acta proconsularia ; Kirch, 90, 305. (2) Theodoretus, Græc. aff. cur., serm. 8, Journel, 2148. (3) Acta S. Vincendi ap. Ruinart. Hanc reverentiam erga sacras reliquias, ad quas, statis diebus, populorum concursus fiebat, testantur Patres (S. Ambr., ep. ad Marcelli nam, serm. de SS. Gcrvasio ct Protasio, S. August., Conf. 1. 9, c. 7, serm. in SS. Gerv. et Protas.), multaque acta martyrum, v. g. S. Epipodii et Alexandrii, Saturnini, Laurentii, Fructuosi, etc. Cf. Ruinart, Acta martyrum Le Biant, Les Actes des Martyrs, Paris, 1882. (4) Cont. Vigilant., n. 5 ; S. Aug., De Civ. Dei. 1. 1, c. 13 (Journel, 1738), 1. 22, C. 8. (5) Hanc inventionem, miraculis glorificatam testantur Euseb., S. Ambros., S. Cyr. Hier, et alii, Cf. S. Bellarminus, De Cultu sanctorum, 1. 2, c. 27 : So­ crates, Hist. ecc. 1, 1, 17 : Sozom. n, 1 ; Kirch, 845 sq. —(6) Hom. Quod Christus sit Deus, n. 10. — (7) Dialog, adv. Acephalos. Alia vide apud Diet, théol. I. c. et D.D. Quilliet, in Diet, théol.. art. Croix (Adoration de la). 662 UE CULTU SANCTORUM Mox, in Calvariae monte, exstructa est ecclesia a S. Sepulchro dicta, in qua, pars quædam crucis, in die Parasceve, quotannis populo adoranda offerebatur (1). Inde a sæculo vu, Romæ institu­ tum est festum Inventionis Sanclæ Crucis, quod jam, exeunte sæc. iv, Hierosolymis celebrabatur. 689. B. Quod Imagines. — a) A primis saeculis imagines pingunlur a fidelibus. — 1) In Catacumbis multæ inveniuntur imagines religiosae, quibus repræsentantur mysteria religionis Christianae, parabolæ Domini, iiguræ propheticæ, imo imagines antiquissimae (m, imo i et π sæc.) ipsius Christi, B. Virginis et aliquorum Sanc­ torum (2). 2) Hujus usus testis est Tertullianus, De Pud. c. 7, 10, quando mentionem facit moris inter Christianos tunc communis depingendi Christum in calicibus, sub symbolo boni pastoris ; Eusebius, Hist. ecc. 1. 7, c. 18, affirmans se vidisse imagines depictas Apostolo­ rum Petri et Pauli et ipsius Domini nostri ; S. Greg. Naz., Carm. 1. 1, sect. 2, loquens de imagine S. Polemonis ; Asterius Amasæus, In laud. S. Euphemiæ, describens picturas a se visas in oratorio S. Euphemiæ ; S. Greg. Nyss., in orat, in laudem S. Theodori ; S. Hieronymus, in Jo. iv, 6 ; S. Augustinus, De consens, evang. 1. 1, c. 10, etc. De imaginibus crucis multo minus disputari potest, nam, jam a primis sæculis, Christiani sunt « cruci? religiosi», ul ait Tertullianus [Apol. 16]. Effigies crucis, motivo pietatis petas aut sculptas sub for­ ma anchoræ, tridentis aut græcælitteræ T,gvstant Christiani, etiam sæviente persecutione. Pace autem Ecclesiæ reddita, sub Constan­ tino imperatore, publice exponuntur cruces, sub variis formis, ac subinde imagines ipsius Christi crucifixi (3) : « ubique, inquit S. J. Chrysostomus, Quod Christus sil Deus, n. 9, illa (crux) fulget, in parietibus dornorum, in lectis, in libris, in urbibus, in vicis, in incultis, in cultis locis ». Inde comprobatur usus crucis manu formatae a primis Ecclesiæ temporibus. Ita Tertullianus, De corona, c. 3, J. 367 : « Ad omnem progressum atque promotum, ad omnem aditum et exitum, ad calciatum, ad lavacra, ad mensas, ad lumina, ad cubilia, ad sedilia, quæcumque nos conversai io exercet, frontem crucis signaculo terimus». Eumdem usum quotidianum testantur S. Hier., S. Am­ brosius, S. Cyr. Hier., S. J. Chrysostomus, S. Augustinus, qui addit (1) S. Paul NoL, ep. 31 ad Sulpit. Sever., n 6. (2) Cf. De Rossl, Roma soUerranea, Romæ, 1864 ; Allard, Rome souterraine, Paris, 1 872 ; Marucchl, Eléments d'archéologie chrétienne, Rome-Paris, 19001902 ; Dom Leclercq, Manuel d'archèol. chrét., 2 vol., Paris, 1907 ; Tixeront, l. c., p. 437. (3) Martigny, Diet des antiquités chrétiennes, art. Croix, Crucifix : Marucchl, op. cit.. Notions générales, p. 164 sq., 312 ; in Diet, de la Bible, art. Croix, t. 2, col. 1127 sq DE CULTU SANCTORUM 663 signum crucis fieri in receptione Baptismi et Confirmationis, in sacrificio Missæ, etc. Cf. Pesch, η. 671, c. 690. b) Dc cullu aulem imaginum non ila aperte constat. — Pro­ babile est Christianos ab isto cultu diu abstinuisse ne viderentur imitari paganos idola colentes ac ne cultu indebito colerentur imagines a neoconversis ex gentilibus idololatriae assuetis. Attamen fides antiqua non discrepabat a doctrina et praxi Ecclesiæ liodicrnæ : 1) Quoad cultum crucis, nam Julianus Apos­ tata (| 363) accusat Christianos quod cruces adorent [Cyr. Alex., Coni. Jul., 1. 6] : « Crucis lignum adoratis, ejusque signa in fronte formatis et postibus ædiurn insculpitis ». — S. J. Chrysostomus, Quod Christus sil Deus, n. 9, testatur « hoc (signum crucis) ubique celebratum ». — Asterius Amasæus, In laud. S. Euphemiæ, loquitur quoque de crucis signo « quod, ex præscripto legis, Chris­ tiani adorant ». — Theodoretus, Græc. afj. curai., serm. 6, ostendit eumdem cultum imaginum crucis « a Græcis, Romanis et Barbaris exhibitum ». 2) Quoad cullum imaginum : etenim S. Basilius, ep. 300 ad Jul., declarat se « characteres sacrarum imaginum (honorare), cum hæ traditæ sint a sanctis Apostolis ». — S. Greg. Naz., Carm. 1. 1, sect. 2, « venerabilem » dicit imaginem S. Polemonis. — Imaginem S. Martini « venerandam » habet S. Paulinus NoL, ep. 32. — S. Cyr. Alex., In ps. 113, 16, J. 2'95, testatur fieri «imagines piorum hominum, ut, iis inspectis, ad ipsorum æmulationem impellamur... : Christi, ut mens nostra ad illius amorem excitetur ». — Theodo­ retus narrat, in vita S. Simeonis Stylitæ, cp. 26, Romæ passim in officinarum propyleis erectas fuisse sancti illius imagines, ut hanc sibi tutelam ac præsidium adjungerent. — Idem constat ex ipsis Catacumbarum imaginibus, quæ nonnisi ad cultum aliquem pium factæ fuere. A sæculo autem quarto, adeo generalis est cultus crucis effigiei et aliarum imaginum ul a nemine negari possil, et exorta Iconoclastarum hæresi et persecutione in Occidente et in .Oriente, integer permanserit post decreta Cone. VII (787) et VIII (869), nonobstante oppositione subsequent! Wicleiistarum et Protestantium. Cf. Cayré, op. cit., p. 316-345. 3° Probatur rationo. 691. a) Corpora sanctorum fuerunt templa Spirilus Sancti, organa sanctarum animarum et instrumenta heroicarum virtu­ tum. Ergo merito honorantur cultu religioso. A fortiori cultu digna est vivifica crux Bedemptoris, quæ instrumentum fuit nostræ salutis et signum manet victoriæ Ejus qui in ea pependit et Cujus sanguine perfusa est [3. q. 25, a. 3, 6]. b) Magno cum honore asservantur exuviae heroum et regum, 664 DE CULTU SANCTI'RUM magno cum amore custodiuntur omnia quæ ad parentes vel amicos pertinuerunt. Ergo, licet et expedit asservare reliquias sanctorum qui heroes fuerunt simul atque parentes et amici nostri in fide. Item cultu civili honorantur imagines regum necnon parentum et amicorum, propter personas quas repræsentant. Ergo licet quoque venerari imagines crucis aut Christi, B. Virginis et sanc­ torum [Conc. Nie. n, D. 302 sq.]. Adde : 1) Ex usu et cultu imaginum : rudiores instrui —apud omnes memoriam conservari actorum quæ gesserunt sancti — et ad eorum venerationem, devotionem et imitationem, omnes efficaciter incitari. — 2) Deum interdum miracula fecisse in probationem cultus crucis et aliarum imaginum et in gratiam eas colentium (Pesch, n. 652 ; Wirceburg., n. 502). Nec dicas : Multæ reliquiæ sunt falsae aut dubiae. Ergo cultus reliquiarum non est legitimus. Nam : a) Ecclesia in reliquiis asser­ vandis semper fuit valde cauta, et, jam a Tridentino, nullæ reli­ quiæ accipiendæ sunt aut venerandæ nisi eas rite recognoscente et approbante Episcopo, qui solus in hac re potest ; b) ceterum, uti mox dicemus, cultus, ipsis reliquiis exhibitus, est tantum relativus et ad Sanctum ipsum cujus sunt reliquiæ, absolute defertur, ergo ; ut absolutus, hic cultus « semper in veritate nititur » {Pius X, encyc. Pascendi, vi, in fine). II. — Reliquiæ et imagines honorandæ sunt cultu tantum relativo [Doctrina catholica]. 692. 1° Imagines, ait Durandus, nullo modo sunt objectum cultus, sed tantum mera occasio seu conditio, qua excitamur ad honorandum propotypum. Ergo non sunt eolendæ nisi improprie et abusive, quatenus scilicet coram imagine colitur exemplar. — Hæc autem sententia communiter rejicitur, quia concilia diserte prædicant imagines vere esse venerandas. 2° Imagines sunt in se et proprie venerandæ, non tamen cultu absoluto, qui sit imagini proprius et ipsi, ul sic, debeatur, sed cultu tantum relativo, quatenus nempe « honor, qui eis exhibetur, refertur ad prototypa ». Idem ideo cultus debetur imagini et exemplari, sed diverso modo : exemplari, pausative et propter se ; imagini, transitive el propter exemplar, ita ut ex imagine et exemplari, integretur unum objectum totale cultus, et reverentia, numero el specie DE CULTO SANCTORUM 665 «adein, imagini deferatur et prototype. Natura enim actus seu motus specificalur ex termino seu ex objecto principaliter et primario intento. Atqui motus in imaginem in ea non sistit, sed per eam t antum transii ut attingat exemplar ad quod primario et per se tendit. Ergo motus in imaginem diversi ficatur secundum dignitatem prototypi, ac proinde imagines Dei et Christi lalria (relativa utique) adorantur, imagines B. Virginis hyperdulia, sanctorum vero dulia honorantur (1). Idem dicendum de reliquiis. Reliquiæ enim crucis Christi et Sanctorum faciunt cum Christo et Sanctis unum objectum totale cultus, ita tamen ut non propter se, sed propler Christum et Sanctos honorentur reliquiæ, cultu scilicet latriæ vel duliæ, secundum quod ad Christum vel ad Sanctos pertinent. < 693. Doctrina et vita Christi, exempla B. Virginis et Sancto­ rum vehementer nos hortantur, ut, veram viam agnoscentes, vestigiis ideo eorum inhærentes, Christo duce, Maria protegente et Sanctis intercedentibus, ad coelum beat itandem perveniamus et cum ipsis in aeternum gaudeamus. (1) Ita S. Th., 3, q. 25, a. 3 et 4 ; Billot, Dc Incarn., th 39, 5 2 ; Salmantb censes, tr. 21 de Irnum., disp. 27. dub. 2 : Elllua.it, de Incarn., diss 23, a. 3 et omnes Thomistæ, cum multis aliis, ut Posch, u. 665 eq. — Alii, ut plerique theologi Byzantini, cum S. Bellarmlno contendunt imagines venerandas esse honore minore quam exemplar : absolutum enim et relativum, aiunt, genere differunt. Atqui cultus exemplaris est absolutus, cultus imaginis relativus. Ergo honor imagini debitus analogice tantum et reductive pertinet ad speciem cultus qui debetvr ex unplari, ideoque « imaginibus convenit proprie nec latria, nec hyperdulia, nec uulia..., sed cultus quidam inferior et varius pro varietate maginum ». Cf De la Servière, La théologie de JSe/Zar/ηίη, Beauchesne, p. 316 sq. ; Grumel, in Diet, théol., ark Images, col. 831 sq. ; Franzelln, De Verbo Incarn., th. 45 ; Jungmann, n. 394 ; Jugie, t. 2, De Verbo Incarnato, c. 3, p. 715-717. INDEX RERUM DE DEO UNO Caput I. De Del exlstentia et cognitione. . De possibilitate demonstrationis.......................................... De necessitate (modo) demonstrationis.............................. De demonstratione existentiæ Dei...................................... 2 2 8 15 II. De Dei essentia et attributis. Art. I. De Dei essentia....................................................................... ' Art. II. De Dei attributis....................................................................... De Dei simplicitate............................................................... De Infinita Dei perfectione.................................................... De Immutabilitate, ælernitate, immensitate Dei.............. De Unitate Dei........................................................................ De Veritate, bonitate, pulchritudine Dei .......................... Caput III. De operationibus divinis. De vita Dei ............................................................................ Art. I. De Scientia Dei...................................................................... De perfectione scientiæ divinæ............................................ De objecto scientiæ divinæ.................................................... De divisione scientiæ divinæ................................................ De medio scientiæ divinæ..................................................... Art. IL De Volitione Dci.................................................................... Perfectio et objectum voluntatis Dei................................... De attributis moralibus divinæ voluntatis.......................... De divisionibus divinæ voluntatis....................................... Art. III. De divina Providentia............................................................ Difficultates de malo, bonorum inaequalitate .................... Art. IV. De Voluntate Dei salvifica...................................................... § 1. Quoad omnes homines............................................................ § 2. Quoad prædestinatos et reprobos........................................ I. De reprobatione...................................................................... IL De prædestinationp................................................................ 1° Doctrina certa ................................. 2° Varia systemata ................................................................... Art. V. De Potentia Dei...................................................................... De Beatitudine Dei................................................................ 26 26 30 31 38 41 48 51 Caput 53 53 55 55 58 65 67 76 76 82 86 88 93 97 98 102 104 110 111 117 126 129 DE DEO TRINO Caput I. Art. I. Momentum.— Divisio tractatus.......................................... 131 De exsistentia S. S. Trinitatis. Errores. — Doctrina catholica. — Notio mysterii.............. Exsis' entia Trinitatis ex doctrina Eceles i.v............................ 132 132 135 IXHEX RERI Μ H6S Art. II. § 1. § 2. Art. III. § 1. § 2. Caput II. Art. I. I. II. Art. II. Art. III. § 1. § 2. § 3. § 4. Caput III. Art. I. Art. II. Exsistentia Trinitatis ex Scriptura....................................... Doctrina V. T............................................................................ Doctrina N. T. : 1) de .singulispersonis.................................. — 2) de tribus personis simul........................ Exsistentia Trinitatis ex Traditione....................................... Praxis Ecclesiæ......................................................................... Testimonia Patrum.................................................................. De natura S. S. Trinitatis. De processionibus divinis....................................................... De processione Filii................................................................. De processione Spiritus S........................................................ De Delationibus divinis ......................................................... De Personis divinis................................................................... De divinis personis in communi............................................... De iis in quibus conveniunt personæ.................................... De iis in quibus differunt personæ........................................ De missionibus divinis............................................................... 138 139 141 147 149 150 151 158 158 164 169 179 189 189 194 197 199 De habitudine Trinitatis ad rationem — demodo loquendi de Trinitate. De habitudine Trinitatis ad rationem.................................. De modo loquendi (regulæ generales— speciales)............. Conclusio tractatus.................................................................. 207 207 215 220 DE DEO CREANTE Pars L Caput I. Art I. Art. II. Caput II. § 1. § 2. § 3. Pars II. Caput I. Caput II. Art. I. Art. II. Art. III. Art. IV. Caput 111. Caput IV. Art. I. Art. II. Pars III. Caput I. Art. I. § 1. § 2. Art. II. § 1. De creatione in genere . De productione creaturarum a Deo. De ipsa creatione....................................................................... De formatione mundi corporalis................................................ De rerum conservatione etgubernatione. De rerum conservatione........................................................... De concursu divino................................................................... De rerum gubernatione (providentia)................................... De Angelis. De De De De De De De De angelorum existentia et natura. operationibus angelorum. intellectu angelorum.............................................................. voluntate angelorum.............................................................. locutione et illuminatione angelorum................................ potentia naturali angelorum.............................................. angelorum productione, elevatione angelorum cum et lapsu. hominibus commercio. De angelis custodibus................................................................ De angelis malis......................................................................... De homine. De De De De De Dc hominis natura et origine. hominis natura...................................................................... composito humano ............................................................. singulis elementis constitutivis........................................ hominis origine..................................................................... ipsa hominis origine............................................................. 222 222 223 239 250 250 253 259 263 263 274 '214 281 282 284 286 297 297 301 309 309 309 309 317 324 324 INDEX RERUM § 2. De unitate generis humani .................................................. § 3. De origine animæ human®.................................................... Caput II. De hominis elevatione. Art. I. De ipso ordinc supernaturali................................................... Art II. De dono gratiæ sanctificantis................................................... Art. III. De donis prictcrnaturalibus : 1) Exsistentia......................... De donis prætcrnaturalibus : 2) Gratuitas.......................... Corollaria.................................................................................. Caput HI. De hominis lapsu. Art. 1. De peccato in genere............................................................... Art. II. Dc peccato originante ............................................................ Art. III. De exsistentia peccati originalis............................................. Art. IV. De natura peccati originalis................................................... Art. V. De sequelis peccati originalis................................................... Conclusio tractatus................................................................ 33θ 334 342 342 34; 354 353 355 37g 3^5 334 33g 4qq 415 423 DE VERBO INCARNATO Pars I. Caput I. I. II. III. Caput II. Art. I. Art. II. Art. III. Art. IV. Caput III. Art. I. § 1. § 2. .tri. II. § 1. § 2. § 3. § 4. Art. III. Caput IV. Art. I. Art. 11. Scholion. Pars II. Caput I. Caput II. Art. I. Art. H. I. De ipso Incarnationis mysterio. Nomen — definitio — ordo dicendorum ............................ De ipsa unione hypostatica. Doctrinæ catholic® expositio .............................................. Jesus Christus est verus Deus et verus homo...................... Unio naturæ divinæ et naturæ human® in persona Verbi.................................................................................... Varia systemata ................................................................... Dotes unionis hypostatic®.................................................... Consectaria unionis hypostatica:. De De De De De duplici voluntate et operatione m Christo................. communicatione idiomatum ............................................. unica Christi filiatione ..................................................... unica Christi adoratione........................... perfectione et defectu naturæ assumpte. De De De De De De De De De scientia humana Christi.................................................... scientia Christi in genere ................................................. triplici scientia Christi....................................................... Sanctitate Christi ................................ gratia Christi .................................................................. impeccabilitate Christi..................................................... libertate Christi................................................................. potentia Christi................................................................. dejectibus Christi-Hominis................................................ De convenientia et necessitate Incarnationis. De convenientia Incarnationis.................................................. De necessitate Incarnationis.......................... ....................... De motivo finali Incarnationis.............................................. De mysterio Redemptionis. De Christi mediatione. De redemptione Christi. De ipsa redemptione............................................................... De modis quibus peracta estredemptio.................................... De satisfactione Christi......................................................... 425 426 427 433 433 440 44 8 454 459 459 464 467 474 483 483 484 488 496 497 505 509 515 518 524 524 52/ 530 534 535 539 540 54/ 547 INDEX RERUM 670 Caput IL III. IV. III. De Merito'Chrlsti .................................................................... De redemptione Christi per modum liberationis .............. Do sacerdotio et sacrificio Christi......................................... De universalitate Christi : et perfectione 554 553 562 redemptionis Epilogus. Do mysteriis Christi.................................................................. Caput IV. De regia Christi potestate. 578 586 591 Pars III. Do Beata Maria Virgine. Caput I. De dignitate Matris Dei. Caput II. De Sanctitate B. Maria: Virginis. Art. I. Dc Immaculata Conceptione .............-..................... Art. II. De perpetua virginitate A/arim............................................. Art. III.De sanctitate Mariæ................................. Caput III. De Maria: officiis et cultu. I. Ejus mediatio in opero redemptionis................................... II. Ejus cœlcstis mediatio........................................................... III. Ejus cultus.................. Appendix I. De sancto Joseph.................................................................. Appendix IL De cultu : 1) San< torum ................................................... — 2) Reliquiarum et imaginum.......................... 599 600 607 607 618 625 630 630 634 646 649 654 658 INDEX ALPHABETICUS (Indicantur numeri marginales) Abælardus, de libertate Dei, 66 ; de Trinitate 221 ; do libertate crea­ tionis, 241. Absoluto futura, 51. Abstracta nomina, in Trinitate, 237, quoad communicationem idioma­ tum, 499. Accidentia, non sunt in Deo, 28. Actio, actiones naturæ humanæ Christi, 494 sq. ; actio thcandrica, 496. Actus notionales in divinis, 207. Actus purus, Deus est, 24. Adamus, origo nominis, 351 ; ejus creatio, 350 sq. ; omnium pater, 356 ; in gratia constitutus, 378 sq. ; immunis ab ignorantia, concu­ piscentia, dolore, morte, 384 sq. ; ejus lapsus, 409 sq. ; veniam obti­ nuit, 411. Academia Parlslensls, de Immaculata Conceptione, 639. Adjectiva nomina, quomodo prædicanlur de Christo, 499 ; de Trini­ tate, 237. Adoratio, Christo debita, 506 sq. Adoptianl, 500. Adoptio, non convenit Christo-Homini, 504. Ægyplil, num habuerint Trinitatem, 230. Ætern'tas Dei, 41 ;· coexsistentia iorum cum æternitate, 42 ; æternitas mundi ? 253. Ævum, quid ? 38. Allectus, divinæ voluntatis, 72 sq. ; in Christo, 557 sq. AHlrmatlo, Via affirmationis, remo­ tionis, eminentiæ, 14. Agatho, damnat Monothelitas, 493. Agnostlclsmus, 2. Alexander VII, de creationismo, 360. AHegorkmus, 259. Almah, 646. Amor, Dei pro se. 68-69 ; nomen terliœ peisonæ, 234 ; sensitivus in Christo, 558 ; cor, symbolum amo­ ris. 551. Analogice Deum cognoscimus, 8 sq. ; annlogiæ Trinitatis, 227. Andreas Cretensis, de festo Concep­ tionis, G41 ; Assumptionis, 543. AngJI, sunt spiritus, 287 ; incorrup­ tibiles, 292 ; specie divetsi, 293 ; in loco definitive, 294 ; liberi, 303 ; inter se loquentes, 304. Angelorum, nolio, 284 sq. ; existen­ tia, 287 sq. ; creatio, 308 ; natura, 287 sq. ; dotes naturales, 296 sq ; elevatio ad ordinem supcrnaluralem, 309 sq. ; actio in corpora, 306 ; bonorum custodia, 318 sq ; malorum lapsus, 311 sq. ; actio in homines, 325 sq. ; num Christus sit angelorum caput, 539 ; pro eis meruerit, 591. Animæ Christi, existentia, 469 ; sCienlia, 517 sq. ; visionis, 523 ; infusa 529 sq. ; acquisita, 530 sq. ; descensus ad inferos, 617. Animæ humanæ, origo, 362 sq. ; spiritimblas, 344 ; immortalitas, 345 ; libertas, 347 sq. ; simultanea creatio et infusio, 368 ; forma substantialis corporis, 338 ; imago Dei, 229. Anomœl, de Trinitate, 165 ; do exis­ te ntia Dei, 8. Anselmus, de existentia Dei, 8, It ; de jislitia riginaii, 398 ; de pec­ cato originali, 431. Anthropomorphitæ, 26. Antl-Trlnltsrli, 140. Apolllnaristæ, 461. G72 INDEX ALPHABETICAL Apparitiones Del, 147 ; sintne missio­ nes visibiles, 216 ; angelorum, 288. Appropriationes, 235. Arauslcanum II conc., de justitia originali Adami, 377 ; de peccato originali, 413. Arbor vitæ, 388. Arius, de Trinitate, 141 ; de divini­ tate Christi, 461. Ars magica reprobanda, 327 sq. Aseitas Dei, 23 ; Dr Schell, 23. Ascensio Christi, 619. Assumptio B. M. Virginis, 661. Athei, 7. Attributa divina, definitio, divisio, 25 ; distinctio ab essentia, 29 ; in Christo, 465. Augustinus S., de justitia originali, 398 ; de peccato originali, 431 ; de poena parvulorum, 452 ; de redemp­ tione, 586, 601 ; de processione Spiritus S., 180 ; exponit Hexamæron, 264 ; de generatione spon­ tanea, 262, 266. Augustinian!, de possibilitate status naturæ puræ, 4 01. Baius, de justitia originali, 376 : de peccato originali, 429. Bautain, 3. Beatitude Dei, 135. Bellarminus, de cultu imaginum, 692, η. 1. Benedictus XII, de visione beata, 9. Bernardus S., de Immaculata Con­ ceptione, 639 ; de intercessione B. Virginis, 661, 666. Billot Card., de scientia Dei, 64 ; de unione hypostatica, 482 ; de modo conciliandi libertatem Christi cum præcepto mortis, 549. Boetius, de æternitate, 38. Bonald, 2. Bonitas Dei, in se, 46 ; conciliatur cum peccato originali, 456 ; elu­ cet in Incarnatione, 562. Bonnetty, 2. Cajetanus, de unione hypostatica, 481, Calvinus, de statu primi hominis. 376 ; de natura peccati originalis, 429. Caritas, nomen Spiritus S., 234. Carteslus, idea infinita, 8, 11. Catharinus, de peccato originali, 429. Chalcedonenso, conc.. de unione hypostatica, 462. Christus, verus Deus, 465 ; verus homo, 466 sq. ; una persona, 470 sq. ; in duabus naturis, 470 sq. ; natus ex virgine, 631, 649 ; per­ sona composita, 475 ; Filius Dei naturalis, non adoptivus, 500 sq. ; quo sensu creatura, servus, prædestinatus, 505 ; duplex voluntas et operatio, 4 92 sq. ; ejus scientia, 516 ; sanctitas, 532 sq., 5z0 sq. ; gratia, 533 ; impeccabilitas, 542 ; libertas, 546 ; potentia, 552 ; passi bilitas, 556 sq. ; pulchritudo, 545 ; mediator unicus, 574 ; munus pro­ pheticum, 577 ; legium, 622 ; Christus est rex, 624 ; spiritualis, 625 ; temporalis, 626 ; munus sacerdotale, 597 ; satisfactio, 585 ; mciitum nobis, 592 ; angelis, 591 ; sibi, 593 ; redemptio, 594 ; sacri­ ficium, 599 ; sacerdos constituitur per gratiam unionis, 600 ; est uni­ cus sacerdos, 600 ; est victima sui sacerdotii, 600 ; descensus ad infe­ ros, 617 ; ascensio in cœlum, 619 ; sessio ad hxteram Patris, 620 ; una adoratione colendus, 506 sq. ; resurrectio corporis, 618; judiciaria •potestas, 621. Clrcumincessio, 205. Clemens VI, de infinita satisfactione Christi, 611 ; de sanguine Christi, hypostatice unito, 486. Clifford, de diebus genesiacis, 259. CoAdamltæ, 355. Cognitio Dei, naturalis, 12 ; analoga, 14 ; non innata, 10, 11. Cognoscibllitas Dei, 4, 14, 16 sq. Comma Johanneum, 153. Communicatio idiomatum in Christo, 497. Compositio, nulla in Deo, 26 ; in Trinitate, 193 ; in Christo, 475. Comprehensor fuit Christus simul ac viator, 528. Conceptio immaculata B. V. explica­ tur, 636 ; probatur, 637 sq. ; con­ troversia, 639 ; festum, 641. Conceptus analogici, 14. Concilium Vaticanum, de existentia Dei, 3 ; de pantheismo, 26. INDEX ALI’HABETJCUS Concordlsmus, 259, 265. Concreta nomina, quomodo de Christo prædicantur, 499. Concupiscentia, actualis, habitualis, 385 ; est naturalis, 392 ; non fuit in protoparentibus, 386 ; ex pec­ cato est, 386, 2 ; non est essentia peccati originalis, 432 ; dicitur materiale paccati originalis, 437 ; parentum non causât peccatum originale, 443 ; inæqualis in diver­ sis hominibus, 449 ; non fuit in Christo, 543 ; nec in B. V., 644. Concursus naturalis, explicatur, 271, 274 ; probatur, 273 ; non aufert libertatem, 62, a ; 275 ; non facit Deum auctorem peccati, 62, b ; immediatus et prævius, 271, 276. Condignitas satisfactionis Christi, 609. Conservatio rerum, quid, 268 ; pro­ batur, 269. Constantinop. I, de Spiritu S., 166 ; de anima rationali in Christo, 462. Constantlnop. III, contra Monothelitas, 493 ; Maria Dei Genitrix, 630. Consubstantialitas Verbi et Spiritus S. cum Patre, 149 sq. Convenientia, Incarnationis, 562 ; revelationis de Trinitate, 226. Contradictio, non in Trinitatis doc­ trina, 196, 225. Cooperatio Virginis ad redemptio­ nem, 658. Cor Jesu, cultus objectum ,511; legiLimitas, 513 ; cor eucharisticum, 512. Corluy, de evolutione specierum, 266. Corporeitatis forma rejicienda, 341. Corpus Christi, verum et reale, 467, 468 ; passibile, 559 ; integrum, 545 ; B. Virginis, a corruptione servatum, 661 ; in cœldm assump­ tum, 662 sq. Cosmogonla mosaica, quid certum, 260, 263 ; quid libere disputatur, 2 6 4. Creatianismus, 363. Creatio, .»ngelorum, 308 ; hominis, 350 ; Animæ humanæ, 364 ; na­ turæ humanæ in Christo, 4 83. Creationis, notio, 242 ; communis tribus personis divinis, 258 ; opus solius Dei, 244, 24 9 ; prima et secunda, 240 ; ex materia invisa, Theol. II 673 247 ; libera, 251 ; facta m tempore, 252 ; ab æterno 9 253 ; finis pri­ marius, secundarius, 255, 257 ; juxta ideas divinas, 254. Creatura, sitne causa matioris, 24 > ; nequit de condigno satisfacere pro peccato, 567 ; sirnilis Deo, 35, 228. Crucis cultus, 688 ; signum, 690. Cultus, notio, species, 506 ; Christo debitus, 508 ; SS. Cordis Jesu, 510 ; B. Virginis, 672 ; S. Joseph, 678 ; Sanctorum, 680 ; reliquiarum, 692 ; imaginum, 690, 692 ; Crucis, 688, 690. Daemonum, peccatum et p' ena, 311 ; tentatio, infestatio, operatio ma­ gica, 325 sq. ; potestas a Christo victa, 595 ; captivitas, servitus, 44 8 ; locus pœnalis, 314. Debitum, contrahendi peccatum ori­ ginale in B. Maria, 6.36 ; habendi sequelas hujus peccati, 644. Defectus, in Christo, 557. Dei,definitio, 14,22;demonsl rabilii . 2 ; demonstratio, 15 sq. ; essentia, 22 sq. ; attributa. 25 ; scientia, 49 ; voluntas, 66; libertas, 70 ; prae­ sentia in rebus, 43. Delvirilis operatio, 496. Dionysius Areop., de angelorum choris, 291. Descensus Christi ad inferos, 617. Desponsatio B. V., 652. Distinctio, notio et divisio, 29 ; divi­ norum attributorum ab essentia et ab invicem, 29. Divinitas, Verbi, 150 ; Spiritus Sancti, 151 ; Christi, 465. Docetæ, 461. Donum, nomen tertia’ person®, 234 : dona su perna turalia, 373 , dona praeternaturalis, 373 ; protoparen­ tibus concessa. 378, 384 ; Spiri­ tus S. in Christo, 536;!'. Mariæ. 653. Dualismus refellitur, 45. Duliæ cultus, 679. Durandus, de filiatione adoptiva, 504. Ebionitæ, 461, 645. Elevatio hominis ad ordinem supornaturalem, 37S ; angelorum, 309. Elipandus, de filiatione adoptivi, 500Emanatlsmus, 363, 366. 674 INDEX ALPHABETICUS Eminentiae via, 14. Ephesinum cone., de unione hyposta­ tica, 462 ; de communicatione idiomatum, 497 ; de sacrificio Christi et sacerdotio, 581 ; de divina ma tenuitate B. Virginis, 630. Error, non fuit in Adamo ante pecca­ tum, 384 ; non fuit in Christo, 519. Essentia Dei, quid ? 22 sq. ; quo­ modo cognoscatur, 10, 16 ; est medium cognitionis divinæ, 60 ; hominis, 335 sq. Eulogius, contra Agnoetas, 520. Eunomianl, de comprehensione Dei, ' 8 ; de processione Spiritus S., 165. Eutychlani, 461, 492. Evæ, formatio, 350 ; peccatum, 410 ; Maria nova Eva, 658, 666. Evolutionlsmus absolutus, 261 ; miti­ gatus, 266. Exaltatio nominis Christi, 593. Excellentia humanitatis Christi, 515 ; Maternitatis divinæ, 634. ' Existentia, Dei cognoscibilis certo, facile, 4 ; probatur, 16 sq. ; Trini­ tatis, 144“ sq. ; unica in Christo, 474, 482. Fabre d’Envieu, homines ante Adamum, 356. Felicitas protoparentum in paradiso, 389. Felix, de filiatione adoptiva, 500, 504. Fidelitas Dei, 74. Filiatio, adoptiva non est in Christo, 504 ; relatio realis in Deo, 195 ; persona, 203 ; notio personalis, 208. Filii Dei (Gen. vi, 2) non sunt angeli, 288. Filioque, recte additum symbolo, 176. Filius Dei, secunda persona Trinitatis, 150 ; procedens a Patre per gene­ rationem, 168 ; secundum intellec­ tum, 168 ; nomina propria Filii, 233 ; est Christus sensu proprio, 503 ; solus incarnatus est, 501. Finis Dei in creatione, 255 ; secunda­ rius, 257. Florentlnum oonc., de poena deceden­ tium cum solo originali, 451 sq. Fomes peccati, 385 ; in Christo non fuit, 543 ; nec in B. Virgine, 644. Forma corporis humani est anima intellectiva, 338. Formatio mundi corporalis, 259, 263 corporis hominis, 351. Fratres Christi, 651. Futura libera, Deus cognoscit, 53 ; etiam conditionata, 53 ; quomodo, 62, 63, 64. Generatianismus, 362 sq. Generatio Verbi, 168 ; paterna in transmissione peccati originalis, 422, 428 ; spontanea rejicitur, 261. Genesis tria priora capita exponun­ tur, 259. Genus humanum, ab Adamo propa­ gatum, 356 ; quomodo reparan­ dum, 565 ; antiquitas, 361. Gloria : Dei, interna, externa, objec­ tiva, formalis, 255 ; finis mundi, 256 ; corporis Christi, 593 ; Mariæ in coelo, 662, 665. Gratia, quid, 373 ; protoparentibus collata, 378 ; vere supernaturalis, 382 ; connexa cum donis præternaturalibus, 396 ; peccato perdita, 409,445; Christo collata,533;unionis, 534 ; habitualis, 536 ; capitis, 539 ; gratis data, 538 ; B. Mariæ, 653. Gunther, de Trinitate, 142 ; de unione hypostatica, 477, 565 ; de igno­ rantia Christi, 517. Gubernatio Dei, 277 ; probatur, 279 ; num est immediata, 282 ; num ei resisti potest, 282. Helvidius, de Virginitate B. V., 645. Hermes, de cognitione Dei, 3 ; de pec­ cato originali, 429 ; de Christi sacri ficio, 598. Hierarchia angelorum, 291. Hexamaeron, explicatio, 259. Homo, a Deo creatus, 350 ; constat anima et corpore, 337 ; in gratia constitutus, 378 ; immunis ab ignorantia, concupiscentia, dolore, morte, 384 ; spoliatus gratuitis, vulneratus in naturalibus, 445. Honorius I, de dunlici voluntate in Christo, 492, n. 1. Hummelauer, de formatione mundi, 259Huxley, de spontanea generatione, 259. Humanitas Christi, probatur, 466 ; quomodo unita Verbo, 470 ; dotes INDEX ALPIIABETICUS cl proprietates, 515 ; infirmitates, 557 ; adoratio, 508 ; exaltatio, 503. Hyperdulia, 671. Hypostasis, quid, 663 ; a natura dis­ tinguitur, 463 ; Christi composita, 475. Hypnotismus, 333. Iconoclastæ, 685. Ideallsmus, 259. Ideæ in Deo, 56. Identitas naturæ, in tribus personis, 149 sq., 193 ; Quæ sunt identica uni tertio, sunt identica inter se, 196. Idloma,quid, 497 ; communicatio, 4 98. Ignorantia, homini naturalis, 391 ; non fuit in Adamo innocente, 384 ; vulnus ignorantiæ, 447 ; in Christo, 520. Imago, 229 ; Filius imago Patris, 170 ; Dei in homine, 229 ; imagi­ num cultus, 684. Immanentismus rejicitur, 14. Immensitas Dei, 43. Immortalitas, protoparentum, 387 ; donum præternaturale, 393 ; amis­ sum per peccatum,409, 445; animæ human», 345. Immunitas ab ignorantia, concupis­ centia, dolore, morte, 384 ; donum præternaturale, 391 ; peccato amis­ sum, 44 8. Immutabilitas, Dei, 39. Impeccantia Christi, 541 ; 13. Mariæ, 644. Impeccabllitas Christi, 542 ; B. Mariæ, 6 4 4. Inaequalis distributio bonorum et providentia Dei, 91. Incarnationis, notio, 458 ; existentia, 465, 474 ; explicatio philosophica, 476 ; convenientia, 562 ; perpetui­ tas, 487 ; finis, 562, 568 ; motivum determinativum, 568 ; causa effi­ ciens, 501 ; instrumentalis ? 502 ; meritoria, 490. Infallibllltas scientiæ divinæ, 50. Infantes contrahunt peccatum origi­ nale, 414 ; cum solo originali dece­ dentes, privantur visione beata, 451 ; non felicitate naturali, 455 ; pro infantibus mortuus est Chris­ tus, 606. 675 Incommunlcabilltas,in Trinitate, 195 199 sq. Infestatio diabolica, 326, 331. Infinitas Dei, 32. Infirmitatis vulnus, 447 ; infirmitates Christi, 558. Integritas primi hominis, 384 ; ad filios transfundenda, 396 ; undenarn ? 396. Intellectus, divinus, 49 ; Patris, prin­ cipium quo Filii, 182 ; angelorum, 297 sq. Intercessio B. Virginis in cœlo, 666. Invocatio, B. V. necessaria ? 661, 674 ; sanctorum, 680, 683. Jahve, nomen proprium Dei, 24. Jesus Christus, cf. Christus. Joachim, abbas, de Trinitate, 142. Joseph S., pater Christi, 675 ; ejus matrimonium cum B. Virgine, 652 ; sanctitas, 676 ; privilegia, 677 ; cultus, 678. Justitia Dei, 74 ; in peccato originali, 456 ; in Incarnatione, 562 ; in satisfactione Christi, 612. Justitia originalis,in protoparenlibus, 397 ; notio, 397 ; historia, 398 ; opiniones, 399. Lamentabili, Decr. S. Off., de scien­ tia Christi, 518. Lapsus angelorum, 311 ; protoparen­ tum,-409. Lateran. IV, de Trinitate, 143 ; de descensu Christi ad inferos, 617. Lateran. V, de individualitate animæ, 342. Latriæ cultus, 506 ; convenit huma­ nitati Christi, 508 ; SS. Cordi, 510. Lepin, de sacrificio Christi, 604. Leporius, de ignorantia Christi, 520. Leroy, de evolutione specierum, 259. Libertas, in genere, 347 ; in Deo, 70 ; in creatione, 251 ; in homine, 347 ; in Christo, 546 ; conciliatur cum ejus impeccantia et cum visione beata, 549. Limbus puerorum, 452. Linguarum diversitas et origo com­ munis hominum, 360. Locutio angelorum, 304. Lutherus, de statu primi hominis, 376 ; de natura peccati originalis, 429. 676 INDEX ALPIIABETICUS Macedonian!, 141, 165. Macula peccati, 405 ; non fuit in Christo, 541 ; nec in B. Virgine, 644. Magia, 327 ; factum, ars, crimen, 333. Magnificentia Dei, 74. Malltlæ vulnus, 447. Malum, et voluntas Dei, 71 ; naturæ et pœnæ, 71 ; physicum, morale, et providentia Dei, 89, 90. Maria, Dei Genitrix, 632 ; excellen­ tia, 634 ; immaculata conceptio, 636 : perpetua virginitas, 645 ; sanctitas singularis, 653 ; immunis a peccato, 644 ; a fomite peccati, 644 ; vera mediatrix, 658 ; nova Eva, 659 ; in coelum assumpta, 662 ; dispensatrix totius gratiæ, 666 ; regina el mater Christiano­ rum, 665, 670 ; excellens inter­ cessio, 666 ; cultus hyperduliæ, 671. Materia, a Deo creata, 244 ; in ange­ lis ? 290. Maternitas, B. Virginis, 632 ; digni­ tas, 634 ; causa, 634. Matrimonium B. Mariæ, 652 ; Chris­ tus fructus hujus matrimonii, b52. Mediatio Christi, 573 ; perfecta. 609 ; B. Virginis, 658, 661, 666. Mediator, quid, 574 ; principalis, 576 ; secundarii, 576. Mediatrix Maria, 657 : in terris, 658 ; in cœlis, 661. Medium scientiæ divinæ, 60. Meritum, 588 ; Christi, 589 ; angelis, 591 ; nobis, 592 ; sibi, 593. Milevitan. II, conc., de peccato originali, 413. Misericordia Dei, 74 ; et peccatum originale, 456 ; in Incarnatione, 562. Missio, in divinis, 211 ; invisibilis, 215 ; visit ilis, 216. Modalistæ, 140. Modcrnistæ, de cognoscibilitate Dei, 2, 8 ; de Trinitate, 142 ; de divini­ tate Christi, 461 ; de redemp­ tione, 580 ; de cultu sanctorum, 679. Molinlstæ, dc scientia futuribilium, 63 ; de libertate Christi, 549, 550. Monarchiani, 140. Monophysitæ· 461. Monothelltæ, 461. 492. Mors,pœna peccati, 387, 393 ; Christi verum praeceptum, 548 ; satisfac­ tio, 586 ; verum sacrificium, 601 ; B. Virginis, 661. Motivum determinans Incarnationis, 568. Mundus, a Deo creatus ex nihilo, 244 sq. ; in tempore, -252 ; libere 251 ; juxta ideas divinas, 254 ; ad Deum ultimo, 255 ; secundario ad bonum creaturarum, 257 ; bonus, 258 ; ab æterno repugnetne ? 253. Munus triplex Christi, 577. Mutatio, in creatione, 243 ; in Incar­ natione, 482, 562. Mysterium, est Trinitas, 223 ; pecca­ tum originale, 456 ; Incarnatio, 459 ; mysteria vitæ Christi, 616. Natura, 463 ; distinguitur a persona, 463 ; elevata, integra, 397 ; lapsa, reparata, 300 ; duplex in Christo, 465, 471. Naturale, 371. Necessitas Incarnationis, 565. Neo-Platonici, de Trinitate, 230. Nestorian!, 461. Nicænum I, de consubstantialitate Verbi, 143, 166 ; II, de cultu reli­ quiarum et imaginum, 686, 691. Nomina Dei, propria, 232 ; appropriata, 235. Nominallstæ, de essentia Dei, 23 ; de distinctione attributorum, 29. Notiones, nostræ de Deo, 12 ; in divinis, 208 ; personales, 208. Objecta scientiæ divinæ, 51. Obsessio dæmonum, 326, 332. Offensa Dei, infinita, 404. Olivi, de unione animæ cum corpore, 335. Omnipotentia Dei, 132 ; in Incar­ natione, 562 ; convenitne huma­ nitati Christi ? 552. Omnlpræsentia Dei, 43. Omnlscientia Dei, 4 9, 52. Ontologismus, 7. Operatio, Dei ad intra, 47, 164 ; ad extra, 239 ; hæc est una in Deo, 206 ; Christi?duplex, 494 ; theandrica, 496. Oppositio ; in Deo omnia unum sunt ubi non obviat relationis oppositio, 195. INDEX ALPHABETICUS Optimlsmus, 258. Ordo naturalis, 371 ; supernaturalis, 374 ; ordines angelorum, 291. Originalis justitia, 397 ; originale peccatum, 414, 429. Origo, generis humani, 34 9 ; num origines in divinis constituunt personas ? 200. Pactum inter Deum et Adamum, 436. Pantheismus repugnat, 31. Paradisus terrestris, 389. Parentes vere generant hominem. 367 ; non causant peccatum origi­ nale, 442 ; nec eorum concupis­ centia ilud causât, 443. Partus 13. Mariæ, virgineus et sine dolore, 649. Passlbllltas Christi, 559 ; passiones in Christo, 559. Passio Christi, causa nostræ salutis» 582 ; ejus applicatio, 592, 613 ; causa per modum satisfactionis, 586 ; meriti, 589 ; redemptionis, 595 ; sacrificii, 599. Pater, in divinis, 167 ; principium sine principio, 167 ; a Filio et Spiritu S. distinguitur sola origine, 195 ; mittit l ilium et Spiritum S., nec mittitur, 213 ; nomina pro­ pria, appropriate, 232, 235. Paternitas, relatio realis, 190 ; per­ sona divina, 200 ; proprietas per­ sonalis, 209 ; notio personalis, 208· PatripassJani, 140. Peccatum, 4 03 ; non a Deo, 62 ; com­ ponitur cum providentia, 90. Peccatum, angelorum, 311 ; punitio, 313. Peccatum, originans, 402 ; originatum, 402 ; protoparenlum, 409 ; quale, 410. Peccatum, 403 ; mortale, actuale, 404 ; habituale, 405 ; remissio, 405 ; veniale, actuale, 406 ; habi­ tuale, 407 ; remissio, 407. Peccatum originale, 408 ; adver­ sarii, 412, 429 ; sententiæ, 431 ; existentia, 414 ; natura, 433 ; uni­ cuique proprium, 44 0 ; paterna generatione traducitur, 422, 425 ; est in anima ut in subjecto, 441 ; per semen, 441 ; effectus, 445 ; 677 ptena, 451 ; non pugnat cum attributis Dei, 456. Pelagianl, de statu prirni hominis, 376 ; de peccato originali, 412 ; de statu iniantizm cum solo origi­ nali morientium, 444. Perfectio mundi, 258. Perfectiones creaturarum in Deo, 33 ; quomodo ? 34. Perlodismus, 259. Persona, 197 ; differt a natura, 463 ; 1res sunt in Deo, 149 sq., 198 sq. ; æquales, 204 ; sibi mutuo inexistentes, 205 ; quomodo constituun­ tur, 200 ; in Christo composita, 475. Peyrère (Isaac de la), de l’ræadamitis, 355. Philo, de Trinitate, 230 ; de Verbo, 230. Philoponus, de Trinitate, 142. Photius, de processione Spiritus S., 165. Pighius, de peccato originali, 429. Pius VI, de cultu humanitatis Christi, SS. Cordis, 513. Pius IX, de unicitate animæ humanae, 336 ; contra Froschammer et Gun­ ther, 336 ; de Immaculata Con­ ceptione, 635, 640. Plus X, de cognoscibilitate Dei, 3 ; de merito Mariæ, 658 ; de ejus intercessione, 666. Pius XI, de cultu SS. Cordis Jesu, 513, 514 ; de regia Christi potes­ tate, 623 sq. ; de mediatione Mariæ, 658, 666. Plato, de Trinitate, 230. Plenitudo gratia*, in Christo, 537 ; in B. Maria. 656. Pneumatomachi, de Trinitate, 141. Pæna peccati originalis, 445 ; pœnalitates vitæ remanent post redemp­ tionem, 592, 613. Pænitentla, de peccato originali, 439 ; protoparentum, 411 ; angelorum, 313. Poetismus, 259. Polygenistæ, 355. Polythelsmus, 44. Possessio diabolica, 326, 331. Potentia, Dei : perfecta, 133 ; abso­ luta, ordinata, 134 ; obedienlialis, 375 ; Christi propria, 553 ; instrumenlulis, 554. 678 INDEX ALPIIABETICUS PræAdamitæ, 348. Praeceptum, Abrahæ datum 75, 5° ; protoparent ibus, 408 ; moriendi in Christo, 548. Prædestinati, eorum numerus, 117 ; a Deo cogniti, 117. Prædestlnatlo, quid, 100 ; divino, 101 ; errores, 112 ; doctrina catho­ lica, 113 ; existit, 114 ; habet varios effectus, 115 ; est certa et infallibilis, 116; nobis incerta, 118 ; varia signa, 1 18 ; non reddit superlinam curam salutis, 119; varia systemata de prædestina­ tione ad gloriam, 120. Prædestlnatlo Christi, 505. Præexistentianismus, 362, 368. Præmotio physica, 274, 275. Præscientia Dei circa futura, 55. Præsentia Dei, in rebus, 43 ; in justis per gratiam, 215. Præternaturale, 373 ; in Adamo, 384. Pragmatismus, 2, 7. Primitiæ dormientum, Christus, 618. Principium quod et quo processio­ num, 181. Privilegia, B. Mariæ, 629, 656 ; S. Joseph, 677. Processiones, 164 ; duæ, 167 ; Verbi a Patre, 168 ; Spiritus S. a Patre et Filio, 173 ; secundum voluntatem, 177 ; tanquam ab uno principio ct unica spiratione, 180; non est generatio, 179; processiones sunt necessqriæ, immanentes, æternaï, 183. Profectus Christi, in sapientia, 530 ; in gratia, 537. Proprietates, in divinis, 209. Protoevangelium, 637. Protoparentes, cf. Adamus ; Homo. Providentia Dei, 78 ; immediata ? 85 ; generalis, specialis, specia­ lissima, 79 ; ei non obstat malum physicum, 89 ; malum morale, 90 ; inæqualis distributio bonorum, 91 ; non omnibus rebus necessitatem imponit, 87. Pulchritudo, Dei, 46 ; Christi, 545. Qualitas morbida non constituit essentiam peccati originalis, 429. 432. Ratio potest : demonstrare exislentiam Dei, 4 ; apprehendere myste­ rium Trinitatis, 226 ; illustrare analogiis, 227. Raymundus Lulle, de demonstrabilitate Trinitatis, 221. Redemptio, necessaria, 566 ; morti Christi adseribitur, 578, 581 ; uni­ versalis, 606 ; singulis applicanda, 613 ; perfectio intensiva, exten­ siva, 605 sq. Regulæ, ad recte loquendum de Tri­ nitate, 231 ; in communicatione idiomatum, 499. Relatio, in genere, 184 ; esse in, esse ad, 186 ; quatuor relationes reales in Deo, 190, 194 ; re idem cum essentia, 193 ; oppositæ : ab invi­ cem realiter distinctae, 195 ; cons­ tituunt personas, 200 ; a proces­ sionibus distinguuntur, 200. Reliquiæ, 684 ; cultus, 686 sq. Reparatio generis humani possibilis sine Incarnatione, 566. Reprobatio, quid, 102 ; positiva et negativa, 103 ; errores, 104 ; existit in Deo, 105 ; antecedens positiva rejicitur, 106 ; variæ sententiæ de reprobatione negativa, 108. Resurrectio Christi, conveniens, 618 ; propter justificationem nostram, 603 ; Christus, primitiæ resurgen­ tium, 61 8. Revelatio Trinitatis convenit, 226, Rigor justitiæ in satisfactione Christi. 612. Roscellinus, de Trinitate, 142. Rosmini, de demonstrabilitate Tri­ nitatis, 221 ; de anima ferina cor­ poris, 336, ; de origine animæ, 362 ; de unione hypostatica, 461. Ruinart, de cultu reliquiarum, 688. Sabelliani, 140. Sacerdos, 597 ; sacerdotium Christi, 599, 600. Sacrificium, 597 ; latreuticum et propitiatorium, 601 ; in cruce, 601 ; omnino perfectum, 602, 603 ; cæleste, 604. Salutatio angelica explicatur, 637. Sancti cælites, digni cultu, 680 ; invo­ candi, 680, 683. Sanctitas, Dei, 72 ; Christi, substan- INDEX /XLPHABETICUS tialis, 534 ; habitualis, 53G ; B. Vir­ ginis, 653. Sanguis, a Verbo assumptus, 4 86 ; in passione effusus, mansit hypo­ statice unitus Verbo, 488 ; pretium redemptionis, 595. Sapientia = processio secundum intellectum, 168 ; nomen secundæ personæ, 233 ; in Incarnatione, 562. Satisfactio Christi, vicaria, 585 ; condigna, superabundans, infinita, 609; universalis, 606 ; num in rigore justi tiæ, 612. Scientia Dei, perfectissima, 49 ; una, simplex, independens, infallibilis, 50 ; objectum primarium, 51 ; secundarium, 53 ; necessaria, li­ bera, speculativa, practica, appro­ bationis, improbationis, simplicis intelligentiæ, visionis, media, 58 ; medium quo, 60 ; in quo, 6t ; quoad futuribilia : systema Thomistarum, 62 ; systema Molinistarum, 63, 64. Scientia : Christi, 516 ; perfectio, 519 ; visionis, 523·; infusa, 529 ; acquisita, 530 ; primi hominis, 384. Scotus, de unione hypostatica, 479 ; de motivo finali Incarnationis, 568 ; de Immaculata Conceptione, 639. Serpens, in paradiso, 409, 637. Servitus diaboli, 448. Servus Dei, Christus ? 505. Sessio Christi ad dexteram Patris, 620. Signa divinæ voluntatis, 75. Simplicitas Dei, 26. Sociniani, de Chrisli satisfactione, 580 ; de Christi sacrificio, 598. Sors infantium sine Baptismo morientiuin, 451. Spiraculum vitae, quid ? 337. Spiratio, 173 ; passiva, est tertia persona, 203 ; proprietas, 209 ; activa, est unica et communis Patri et Filio, 180. Spirltlsmus, 333. Spirltualitas, Dei, 27 ; anima·, 34 4. Spiritus S., est persona, 151 ; pro­ cedens a Patre et Filio per volun­ tatem, 177 ; unica spiratione, 180 ; et tanquam ab uno principio, 180 ; / 679 nomina propria, 234 ; appropriate, 235; missio, 213, 215 ; unxit hu­ manitatem Christi, 534 ; non est pater Christi-Hominis, 631. Status, naturæ pura·, 401 ; natura· elevatæ, 397 ; innocentis, 397 ; reparatæ, 400. Stirpes diversæ non obstant origini communi hominum, 357. Subjectum peccati originalis, 441. Subordinatianl, 139. Subsistentia, 463 ; in Deo, 24. 1 99 ; in Christo, 474. Substantiæ creantur, 242 ; cetera concreantur, 242. Superbia, primum peccatum ange­ lorum, 311 ; Adami, 410. Supernaturale, notio, divisio, 372 ; ordo supernaturalis, 374. Suppositum, 197, 463. Temperantia, non est in Deo, 74. Tentatio : notio, 325 ; causa. 325 ; in Christo, 543. Termini concreti, abstracti, in Tri­ nitate, 237 ; in Incarnatione, 499. Testamentum V., de Trinitate, 146. Thalhofer, de sacrificio Christi, 604. Theandrica operatio, 496. Theophaniæ, 216. Theoria visionis, 259 ; de juribus diaboli, 596 ; de abusu potestatis, 596. Theosophia, de Trinitate, 141, n. 3. Thomistarum systema, de scientia Dei, 61, 62 ; de libertate Dei, 7-0 ; de notione persona*. 197 ; de unione hypostatica. 481, 482 ; de necessi­ tate hypothetica redemptionis, 567; de motivo finali Incarnationis, 569 ; de cultu imaginum, crucis, 692. Traditionalist®, de cognitione Dei, 2. Traducianismus, 362 sq. Transformismus, absolutus, 261 ; mi­ tigatus, 266. Trichotomia, 340. Tridentinum conc., de justitia origi­ nali, 377 ; de peccato originali, 413, 430 ; de Christi satisfactione, me­ rito, 581 ; de impeccantia B. Ma­ ria*, 640 ; de cultu sanctorum. 679 ; reliquiarum, 686 ; imaginum, 686. Trinitas, definitio, 144 ; errores, 139 , 680 INDEX ALPUABET1CUS doctrina catholica, 143; probatur ex doctrina Ecclesia*, 144 a ; ex Scriptura, 149 ; ex Traditi