J. M. HERVÉ in majore Seminario Briocensi professor MANUALE THEOLOGIÆ DOGMATICÆ Tome I — De Revelatione Christiana. — De Ecclesia Christi. — De Fontibus Revelationis ....................... 22.50 Tome II — De Deo Uno et Trino. — De Deo Creante et Elevante. — De Verbo Incarnato. — De B. Virgine, De Sanctis. 22.50 Tome III — De Gratia Christi. — De Virtutibus Theologicis. — De Sacramentis in genere, Baptismo et Confirmatione. 22.50 Tome IV — De SS. Eucharistia. — De Pœnitentia et Indulgentiis. — De E. Unctione. — De Ordine. — De Matrimonio. — De Novissimis .............................................. 22.50 Canonicus J. M. HERVÉ, S. Th. Dr. In majore Seminario liriocensi professor i MANUALE THE0L0G1Æ DOGMATIC VOL. Ill De Gratia Christi - De Virtutibus theolosicis De Sacramentis in senere, Baptisma et Confirmatione EDITIO DECIMA QUARTA PARISIIS APUD BERCHE ET PAGIS, EDITORES 69, via dicta de Rennes, 69 (Omnia jura vindicabuntur) Nihil obslal. Brioci, die 25* Martii 1935. P. M. Compès, C. S. Sp., Doctor in Phil, et in S. Theol., Censor, Imprimatur. Brioci, die 29' Martii 1935. t Franciscus Joannes-Maria Eplsc. Briocen. et Trecoren. Copyright 1935 by Berche et Pagis, Paris PJRÆFATIO editionem duodecimam In hac nova editione, etsi penitus recognita, omnium quæstionum, imo, exceptis paucissimis, ipsorum marginalium nume­ rorum ordinem omnino immutatum servavimus. Multa tamen et pretiosa, ut nobis videtur, in decursu operis addita invenies, sive historica et positiva, sive philosophica et scholastica, quibus aptius proponeretur theologica doctrina, firmiorque evaderet et plenior ipsa demonstratio. Ad excolendum tractatum de Gratia, ad quem perficiendum totam curam atque operam contulimus, multum nobis profuerunt diversæ ac doctæ investigationes, quæ ultimis temporibus in lucem prodierunt, præsertim de inhabitatione Dei in anima justorum. Quare, post nonnulla altius et copiosius acta de natura gratiæ sanctificantis ejusque effectibus formalibus, de hac quæstione plura disseruimus, duce ipso Aquinate, cum novissimis Scholæ Thomisticæ commentariis. Emendatas quoque reperies et notis plurimis locupletatas, theses de existentia gratiæ actualis, n. 82 ; de gratiæ efficacis existentia et natura, n. 104, 115 sq. ; de magno perseverantiæ finalis dono, quod probe distinguendum volumus a gratiis etiam specialissimis, quæ quandoque concessæ leguntur quibusdam hominibus sanctioribus, saltem in ultima vitæ periodo, n. 177 sq. ; de distributione gratiæ quoad infideles, n. 202 sq., necnon de necessitate influxus caritatis ad actum meritorium, n. 218, quin tamen singula justi opera cessent esse vitæ æternæ meritoria, n. 227. In tractatu de Virtutibus infusis in genere et de Donis Spiritus Sancti, pauca habes aut de novo adjuncta aut expolita, de medio virtutum, n. 249 a ; de intima connexione virtutum cum gratia et caritate, n. 252 sq. ; de donorum natura necnon de eorum distinctione a virtutibus deque eorum necessitate, n. 257. PRÆFATIO inter cetera quæ speciatim recognovimus, habendæ sont quæstiones de sacramentali gratia et charactere, n. 442, 456 sq. ; de effectibus characteris baptismalis, n. 551 ; de Baptismi necessitate et de mediis quibus suppleri potest sacramentum Baptismi, n. 569 sq. ; fereque omnes theses de Confirmatione. Et nunc dignetur Spiritus Sanctus, qui, in die Pentecostes, lumine suo et virtute, Apostolos fecit impavidos veritatis testes irreprehensibilesque sanctitatis operarios, auctorem libri et lectores luce suæ claritatis perfundere flammisque suæ caritatis accendere, ut et ipsi divinæ veritatis fiant inconfusibiles prædicatores, sacrorumque mysteriorum perfideles dispensatores. Brioci, in solemnitate Pentecostes, 9 junii 1935. / V J.-M. HERVÉ. Lettre de Son Eminence le Cardinal BISLETI Préfet de la Sacrée Congrégation des Séminaires et des Universités à M. le Chanoine HERVÉ SACRA CONGREGAZIONE DE J SEMINARI E DELLE UNIVERSITA Rome, le 29 juin 1926. Num, Di Protoc. 297/26 Monsieur le Chanoine, Le bien de la société chrétienne exige que les prêtres soient formés, non seulement à une fervente piété, mais encore à une connaissance exacte et approfondie des sciences sacrées. Il est donc de la plus haute importance que, pendant les années de leur éducation cléricale, les jeunes lévites aient entre les mains des ouvrages de théologie d'une orthodoxie éprouvée, d'une science solide et, en même temps, par leur brièveté, leur méthode didactique et leur style clair, accessibles aux intelligences ordinaires. C'est pourquoi je vous félicite d'avoir entrepris, après avoir suivi les leçons de maîtres éminents et acquis une longue expérience dans l'enseignement, la composition d'un MANUEL de THEOLOGIE DOGMATIQUE destiné aux grands séminaires. D'excellents juges vous ont loué pour la sûreté de votre doctrine, pour la clarté et la netteté de votre exposition, pour votre fidélité à suivre saint Thomas, qui est le guide parfait dans l'explication de la doctrine révélée. Il m'esl agréable de constater que vous vous êtes attaché à la méthode scolastique. Toul en donnant aux arguments de tradition le développement qui leur convient, vous avez su maintenir l'érudition dans de sages limites, vous appliquant, avec raison, à donner surloul aux élèves l'intelligence du dogme par l'analyse théolo­ gique faite au moyen des principes de- la métaphysique traditionnelle. Je forme le souhait que votre ouvrage se répande pour le plus grand bien de la formalion doctrinale des aspirants au sacerdoce. Veuillez agréer, Monsieur le Chanoine, mes félicilations et l'assu­ rance de ma considération et de mon dévouement. Gaétan Cardinal BISLETI, Préfet. Lettre de Son Eminence le Cardinal BILLOT, S. J. Rome, le 20 novembre 1926. Bien cher Monsieur le Chanoine, Je m'empresse de vous remercier du nouvel hommage que vous m'avez fait. Je tiens surloul à vous féliciter d'avoir mené à bon terme un travail aussi considérable, et qui se recommande aux amis des bonnes et solides études, tant par la sûreté et la pureté de la doc­ trine que par la clarté de l'exposition, la belle ordonnance des matières et toul ce que l'on peut désirer dans un manuel destiné à l'enseigne­ ment des Séminaires. J'y ai notamment relevé trois choses. D'abord une entière fidélité aux prescriptions si formelles et si impératives du Code ; Philosophiae rationalis ac Theologiæ studia et alumnorum in his disciplinis insti­ tutionem professores omnino pertractent ad Angelici Doctoris rationem, doctrinam et principia, eaque sancte teneant. En second lieu, une juste pari faite ά la réfutation des plus pernicieuses erreurs contemporaines dont il faut à tout prix préserver, comme de la peste, notre jeunesse cléricale. Enfin, un soin conslanl de lirer de la spécu­ lation théologique quelque fruit de piété qui rappelle au futur prêtre que ses éludes doivent lui être un moyen d'avancer toujours dans la connaissance effective des choses divines, et l'aider à former en lui cel homo Dei dont parle saint Paul à Timothée, plus que jamais nécessaire au monde en perdition. Inutile d'ailleurs de vous dire combien j'ai été heureux de la belle lettre que vous a adressée Son Eminence le Cardinal Bisleli, Préfet de la Congrégation des éludes. Que pourrais-je ajouter à une telle recommandation 1 C'est donc dans l'espoir ou plutôt la ferme assu­ rance d'un plein et prompt succès, ad majorem Dei gloriam, que je vous prie, bien cher ami, d'agréer l'expression des sentiments de sincère amitié de votre bien dévoué in Domino. L. Cardinal BILLOT, S. J. Appréciation du R. P. Marco M. Sales O. P. Ma.tre des Sacrés Palais Apostoliques Ho lelto allenlamente i quallro volumi di Teologia scrilli con pro­ fonda competenza dal Can. Prof. Hervé, e sono lielo di poter affermare che essi formano uno dei migliori Manuali di Teologia dogma­ tica, e sollo l'aspello didallico costituiscono un vero modello ben difficilmenle superabile. Li rilengo quindi adaltissimi per servire come libro di testa nelle scuole dei Seminarii, dove il corse teologico si svolge in un qua­ driennio e dove, datta la ristretlezza del tempo, e piu che mai necessa­ rio che la profondilâ et la solidilà della dollrina siano unite alla brevitâ e alla chiarezza dell'esposizione, come ha sapulo fare il Can. Hervé nei suoi volumi. Fedele al methodo e agli insegnamenti tradizionati nelle scuole callolice, l'aulore usa la forma scolaslica e atlinge aile fonli piu sicure le sue conclusioni, e pur facendo larga parle agli argomenli positivi tralli dalla Scritlura, dai Padri, dal Magistero della Chiesa ecc., non omette mai di fermarsi, quanto si conviens, sull'argomento propriamenle teologico, riporlandolo, il piu dette voile, colle parole stesse del Comune Maestro S. Tommaso nelle due Somme. Aggiungo ancora che l'aulore si mostra al corrente di tutti gli errori anche piu recenti e si fa un dovere di fornire le armi neces­ sarie per comballerli vitloriosamenle e di indicare le fonli bibliografiche aile quali puo ricorrere chiunque desiderasse ampliare ο approfondies maggiormenle le sue cognizioni suite diverse materie parlicolari. Non rimane che augurare una larga diffusione al Manuale di Teo­ logia dogmatica del Can. Hervé, nell'intima persuasione che esso coopérera validamente alia formazione intellectuale e morale det clero in conformita at volere e ai desiderii delle Supreme Autoritd Ecclesiasliche. P. MARCO M. SALES, Ο. P. M. S. P. A. INDEX BIBLIOGRAPHIES Fontes citamus : 1) ex Denzinger-Bannwart-Umberg, Enchiridion sym­ bolorum, definitionum et declarationum de rebus fidei et morum, ed. 18-20» Friburgi-Brisgoviæ, 1932 ; — 2) ex Rouët de Journel, Enchiridion Patristicum, ed. 6 et 7, Friburgi-Br., 1929 ; — 3) ex C. Kirch, Enchiridion fontium historiae ecclesiasticae antiquae, ed. 4, Friburgi-Br., 1923. Allo B., Foi et systèmes, Paris, Bloud. 1908. Arendt, De sacramentalibus disquisitio schol.-dogm., Romæ, 1900. Baets (De), De sacramentis in genere, Gandavi, 1907. Bainvel, La foi et l’acte de foi, éd. 3, Paris, Lethielleux, 1921. De Magisterio vivo et Traditione, Paris, Beauchesne, 1905. Nature et Surnaturel, éd. 4, Paris, Beauchesne, 1911. Batiffol, Etudes d’histoire et de théol. positive, éd. 4, Paris, Lecoffre, 1906. Bellamy, La vie surnaturelle considérée dans son principe, 1895. Bellarminus, De controversiis, 4 in-fol., Paris, 1613. Bellevue (De), La grâce sacramentelle, Paris, Retaux, 1900. Beraza, S. J., Tractatus de Gratia Christi, Bilbao, 1916. De Virtutibus infusis, Bilbao, 1929. Bernardot, De VEucharistie à la Trinité, Monteils (Aveyron), 1919. Blard, Les vertus théologales d’après les épitres de S. Paul, Paris, Gabalda, 1923. Les dons du S. Esprit, Avignon, 1930. Billot, De Deo uno et trino, ed. 4, Romæ, 1902. De Gratia Christi, Romæ, 1912. De Virtutibus infusis, ed. 2, Romæ, 1905. De Ecclesiæ sacramentis, t. 1, ed. 3, Romæ, 1900. De Immutabilitate Traditionis, ed. 2, Romæ, 1907. Disquisitio de natura et ratione peccati personalis, ed. 3, Romæ, 1900. Billuart, Summa Summe S. Thomæ, Parisiis, Lecoffre, 1878. Bonnefoy, O. P. M., Le S. Esprit et ses dons selon S. Bonaventure, Paris, Vrin, 1929. Bougaud DD., Le Christianisme et les temps présents, 5 vol., Paris, 1885. Boulanger, O. P., Le Baptême, La Confirmation, Paris, Desclée, 1930. Boyer C., S. J., Essai sur la doctrine de S. Augustin, Paris, Beauchesne, 1932. De gratia divina (pro manuscr.), Romæ, 1930. Broglie (De), Le surnaturel, Paris, Bloud, 1908. Brunhes, La foi et sa justification rationnelle, Paris, Beauchesne, 1927. Cabrol-Leclercq, Dictionnaire d’archéol. chrétienne et de liturgie, Paris, Letouzey et Ané. Cajetanus, Comm, in Summ. theol., Venetiis, 1580. Capéran, Le problème du salut des infidèles, 2 vol., éd. 2, Toulouse, 1934. Cappello, Tractatus canonico-moralis de sacramentis, t. 1, Aug. Taurinorum, 1921. Chardon, Histoire des sacrements..., Paris, 1745. II INDEX BIBLIOGRAPHICUS Coppens, L' imposition des mains et les rites connexes dans le Nouveau Testament et dans TEglise ancienne, Paris, Gabalda, 1925. Corblet, Histoire dogmatique, liturgique et archéologique du sacrement de Bap­ tême, 2 vol., Paris, 1881-1882. Corluy, Spicilegium dogmatico-biblicum, Gand, 1880. Cuttaz F., Le Juste. Précieux effets de la grâce sanctifiante..., éd. 2, Paris, De Gigord, 1931. L'Entant de Dieu. Essai sur l'esprit filial, ibid., 1932. Les effets du Baptême, éd. du Cerf, Juvisy, 1933. D’AIès A., Dictionnaire apologétique de la foi chrétienne, Paris, Beauchesne. De Baptismo et Confirmatione, Paris, Beauchesne, 1927. Didiot, Cours de théologie catholique, les vertus théologales, Paris, 1 887. Diekamp-Hofïmann, O. P., Theol. dogmaticae Manuale, t. 4, De sacramentis et de novissimis, Paris, Desclée, 1934. Dorsaz, C. SS. R., Notre parenté avec les personnes divines, Saint-Etienne, 1921. Duchesne, Origines du culte chrétien, éd. 3, Paris, 1902. Dummermuth, ô1 Thomas et Doctrina præmotionis physicae, Parisiis, 1886. Ermoni, Le Baptême dans l'Eglise primitive (Sc. et Religion), Paris, 1904. Fontaine, La théologie du Nouveau Testament et l'évolution du dogme, Paris,1907. François de Sales (S.), Traité de l'amour de Dieu, 2 vol. Franzelin, De divina Traditione et Scriptura, ed. 4, Romæ, 1896. Froget, De l'habitation du Saint Esprit dans les âmes justes, ed. 3, Paris, Lethielleux, 1900. Galtier, L'habitation en nous des trois Personnes, Paris, Beauchesne, 1928. De Trinitate in se et in nobis, ibid., 1933. Gardeil, Le donné révélé et la théologie, éd. 2, Paris, Gabalda, 1910. La structure de l'âme et l'expérience mystique, 2 vol., éd. 2, Paris, Gabalda, 1927. . Garrigou-Lagrange, De Revelatione per Ecclesiam catholicam proposita, 2 vol., ed. 3, Romæ, Ferrari, 1931. S. Thomas et le Néo-Molinisme, Rome, 1917. Dieu, son existence et sa nature, éd. 5, Paris, Beauchesne, 1929. Gaucher, Le signe infaillible de l'état de grâce, Le Perreux (Seine), 1907. Gay (Mgr), De la vie et des vertus chrétiennes, éd. 17, Paris, Oudin, 1906. Gldrol, Les raisons de notre croyance, Paris, 1923. Glhr, Les sacrements de V Eglise catholique (trad. Mazoyer), t. 1, Paris, Lethielleux. Ginoulhiac, Histoire du dogme catholique, 3 vol., éd. 2, Paris, 1866. Gonet, Clypeus theologiæ thomisticæ, 5 vol., Parisiis, 1876. Gorce, O. P., Nicolai et les Jansénistes ou La grâce actuelle suffisante, SaintMaximin, Var, 1932. Goudin, Tractatus theologici, nova ed., 2 vol., Louvain, 1874. Goyau, L'Allemagne religieuse, Paris, 1901. Graf, O. S. B., De subjecto psychico gratiae et virtutum, Romæ, Herder, 1934. Grandmaison (De), Le dogme chrétien, sa nature, ses formules, son développe­ ment, Paris, Beauchesne, 1928. Granderath, Constitutiones dogmaticæ concilii Vaticani explicatae atque illus­ tratae, 1892. Groot (De), Summa apologetica de Ecclesia catholica, Ratisbonæ, 1906. Conspectus historiae dogmatum, 2 vol. Romæ, 1931. Gultton J., S. J., La philosophie de Newman. Essai sur l'idée de développement, Paris, Boivin, 1933. Harnack*, Précis de l'histoire des dogmes (trad. Choisy), Paris, 1893. L'essence du christianisme, Paris, trad. 1907. INDEX BIBLIOGHAPIIICUS III Heinrlch-Gutberiet, Dogmatischc Théologie, Mainz, 1901. Herrmann, Institutiones theologiæ dogmaticæ, t. 2, ed. 6, Parisiis, Vitte, 1926. Hugon, Tractatus dogmatici, ed. 6, t. 2 et 3, Paris, Lethielleux, 1926. Hors de VEglise point de salut, éd. 2, Paris, Téqui, 1914. Réponses théologiques à quelques questions d'actualité, Téqui, 1908. La causalité instrumentale en théologie, Téqui, 1907. Hurter, Theologiæ dogmaticæ compendium, 3 vol.,ed. 9, Œniponte, 1896. Janssens, La Confirmation, Exposé dogmatique, historique et liturgique. Lille 1888. De Gratia Dei et Christi, Friburgi-Brisgoviæ, 1921. Joannes a S. Thoma, De donis Spiritus S , trad. R. Maritain, Juvisy, éditions du Cerf, 1930. Jugie, Theologia dogmatica Christianorum orientalium..., t. 1,2,3, 4, Parisiis, Letouzey et Ané, 1926, 1933, 1930, 1931. Jungmann, Tractatus de gratia, ed. 5, Ratisbonæ, 1882. La Barre (De), De la oie du dogme catholique, Paris, 1898. Labauche, Leçons de théologie dogmatique, Paris, Bloud et Gay. Laberthonnière, Le dogmatisme moral*, Paris, 1 898. Essai de philosophie religieuse*, Paris, 1903. Réalisme chrétien et idéalisme grec*, Paris, 1904. Labeyrie, La science de la foi, La Chapelle-Montligeon, 1903. Lahousse, Tractatus de sacramentis in genere, de Baptismo, de Confirmatione, de Eucharistia, Brugis, 1899. De Virtutibus theologicis, Brugis, 1900. Lallemant, La doctrine spirituelle, Paris, Gabalda, 1908. Landrleux D. D., Le divin Méconnu, Paris, Beauchesne, 1920. Lange H., S. J., De Gratia, tract, dogm., Friburgi-Brisgoviæ, 1929Lefebvre A. (Dom), L'acte de foi d'après la doctrine de S. Thomas d'Aquin, éd. 3, Lethielleux, 1924. Lennerz, S. J., De obligatione catholicorum perseverandi in fide documenta Cone. Vaticani, Romæ, 1932. Lépicier Card., Tractatus de Gratia, Paris, Lethielleux. Tractatus de sacramentis in communi, Lethielleux, 1923. Tractatus de Baptismo et Confirmatione, Lethielleux, 1923. De stabilitate et progressu dogmatis, Paris, Desclée, 1910. Tractatus de sacra doctrina, Lethielleux, 1929. Lercher, S. J., Institutiones theol. dogmaticæ, t. 4. De virtutibus, De sacramentis in genere, De singulis sacramentis, De Novissimis, Œniponte, 1930. Le Roy Ed., Dogme et Critique*, Paris, Bloud, 1907. Lesêtre, La Foi catholique, Paris, Beauchesne, 1909. Liguori S., De l'importance de la prière, Paris, LecofTre, 1898Lolsy*, L'Evangile et l'Eglise, éd. 4, Paris, 1908. Autour d'un petit livre, éd. 2, Paris, 1903. Simples reflexions sur le decret du S. Office et l'Encyclique, Paris, 1908. Malnage H., Les témoins du renouveau catholique, éd. 3, Paris, Beauchesne, 1919. La psychologie de la conversion, éd. 3, Paris, Beauchesne, 1919. Manning Card., La mission du Saint-Esprit dans les âmes, Paris, Téqui. Manzoni, Compendium theol. dogm., t. 3 et 4, Aug. Taurinorum, 1923, 1912. Marin-Sola, L'évolution homogène du dogme catholique, éd. 2, Gabalda, 1924. Maritain, Distinguer pour savoir ou Les degrés du savoir, Paris, Desclée, 1932. Marmlon (Dom), Le Christ, vie de l'âme, éd. 3, Paris, Desclée, 1919. Martin, Pour S. Thomas et les Thomistes, Saint-Maximin (Var), 1926 Mattiussi, In 3, De sacramentis animadversiones, Romæ, 1915. Mazzella Card., De Gratia Christi, ed. 5, Romæ, 1905. De Virtutibus infusis, ed. 3, Romæ, 1884. IV INDEX BIBLIOGRAPHIGUS Ma z zeli a H., Prælecl. schol.-dogm., t. 3 et 4, Aug. Taurinorum, 1921. Mercier Card., La vie intérieure, Appel aux âmes sacerdotales, 20e mille, Lou­ vain, 1927. Merkelbach, Quæstiones de embryologia et de ministratione Baptismatis, Liège, 1927. Summa theologiae moralis, t. 3, Paris, Desclée, de Brouwer, 1934. Meschler, Le don de la Pentecôte, 2 vol., Paris, Lethielleux. Monsabré, Exposition du dogme catholique, Carême 1883, Paris, Lethielleux. Mothon, Du sacrement de baptême en forme privée dans les cas d'urgence, Paris, 1923. Mulard, O. P., La Grâce (trad, fr.), Paris, Desclée, 1929. Muncunill, S. J., Tractatus de Gratia Christi, Barcinonæ, 1927. Neveut, C. M., Du mérite de convenance, ap. « Divus Thomas », Piacenza, 1932. Du mérite de convenance chez le juste, ibid., 1933. Nieremberg, Le prix de la grâce, 2 vol., Paris, Plon. Noble, L'amitié avec Dieu, éd. 2, Paris, Desclée, 1932. Palmieri, De Gratia divina actuali, Galopiæ, 1885. Il progresso dommatico ne1 concetto catholico, Florence, 1910. Pauvert, La nature et la grâce, Paris, Bray. Payen, Déontologie médicale d'après le droit naturel, Paris, 1922. Paris G., O. P., Dissertatio de donis Spiritus S in genere, Aug. Taur., Marietta 1930. Pègues, Commentaire français littéral de la Somme théologique de S. Thomas d'Aquin, Toulouse, 1907 sq. Pesch, Prælectiones dogmaticæ, t. 5 et 8, Friburgi-Br., 1916, 1910. Compendium theologiæ dogm., t. 3 et 4, ed. 3, Friburgi, 1921. Plgnataro, De Gratia (lithog.), Romæ, 1904. Plus, Dieu en nous, Toulouse, 1920. Poulplquet (De), L'objet intégral de l'apologétique, Paris, Bloud, 1912. Le Miracle et ses suppléances, Paris, Beauchesne, 1914. Pourrai, La théologie sacramentaire, éd. 4, Paris, Gabalda, 1910. Pozzy, Le baptême des enfants en face de l'histoire et de la Bible, Paris, 1856. Prado Del, De Gratia et libero arbitrio, 3 vol., Friburgi, 1907. Prat, La théologiede S. Paul, 2 vol., éd. 15 et 13, Paris, Beauchesne, 1927, 1 929. Prunier, Evolution et immutabilité de la doctrine religieuse de l'Eglise, Paris, Bloud. Przywara E., Christus lebt in mir, Friburgi-Brisgoviæ, 1930. Ramière, Le Cœur de Jésus et la divinisation du chrétien, Toulouse. Raus J. B., C. SS. R., La doctrine de S. Alphonse sur la vocation et la grâce, Vitte, 1926. Retallleau, La Sainte Trinité dans les âmes justes, N.-D. deBeaufon, Vendée, 1932. Rousset, La doctrine spirituelle des saints, Paris, Lethielleux. Rutten, Croire, Bruxelles, 1923. Sabatier*, Esquisse d'une philosophie de la religion, Paris, Fischbacher, éd. 9, 1919. Les religions d'autorite et la religion de l'esprit, Fischbacher, éd. 4, 1904. Salmantlcenses, Cursus theologicus, Parisiis, 1876. Sartori A., Propedentica alla storia del dogma, Torino, Marietti, 1926. Sauvé Ch., Elévations dogmatiques, t. 5 et 6, Paris, Ch. Amat. Schaeder* E., Dos Wort Gottes, Gütesloh, 1930. Schultes, O. P., Introductio in historiam dogmatum, Paris, Lethielleux, 1 922. De Ecclesia Catholica, ed. 2 a Prantner, Paris, Lethielleux, 1930. INDEX BIBLIOGRAPHICUS V Sertillanges, Les sept sacrements de VEglise, Paris, 1911. Smet De Al., De sacramentis in genere, de Baptismo et Confirmatione, ed. 2, Brugis, 1925. Souben, Nouvelle théologie dogmatique, t. 6 et 7, éd. 2, Paris, Beauchesne, 1925. Spacil, Doctrina theologica Orientis separati . de sacramento Baptismi, Romæ, 1926. De Bevelatione ,fide, dogmate, Romæ, 1933. Stentrup, De Fide, Œniponte, 1898. Suarez, Opera omnia, Parisiis, Vivès, 1876. Tabarelli, De Gratia (lithog.), Romæ. Tanquerey, Synopsis theol. dogm. specialis, t. 3, ed. 21, Paris, Desclée, 1929. Terrien, La grâce et la gloire, 2 vol., éd. 2, Paris, Lethielleux, 1901. Thamiry, Les vertus théologales..., Avignon, 1933. Thomas Aq. S., Summa theologica, 4 vol., ed. Migne, Parisiis, 1841. Summa contra Gentes cum commentariis Ferrariensis, Antverpiæ, 1612. Tilly Le, O. P., L'espérance, Paris, Desclée, 1930. Tixeront, Histoire des dogmes, 3 vol., Paris, Gabalda, 1906-1912. Tobac, Le problème de la justification dans S. Paul, Paris, 1908. Turinaz DD., La fou catholique, Paris, 1905. Tuyaerts, L'évolution du dogme, Louvain, 1919. Umberg, S. J., Systema sacramentarium, Œniponte, 1930. Vacant, Etudes théol. sur les constitutions du concile du Vatican, 2 vol., Paris, 1895. Vacant-Mangenot-Amann, Dictionnaire de théologie catholique, Paris, Letouzey et Ané. Van der Meersch, De divina Gratia, Brugis, ed. 2, 1924. De Deo uno et trino, ed. 2, Brugis, 1928. Van Noort, Tractatus de Gratia Christi, ed. 3, Bussum in Hollandia, 1920. Tractatus de Fontibus Revelationis necnon de Fide divina, Bussum, 1920. Tractatus de Sacramentis, ed. 3, Bussum, 1919. Van Roey Card., De Virtute charitatis, quæstiones sclectæ, Mechliniæ, 1929. Vermeersch, Theologize Moralis principia, responsa, consilia, t. 3, Romæ, 1923. Verrièle, S. S., Le surnaturel en nous et le péché originel, éd. 2, Paris, Bloud et Gay, 1934. Viilada P., S. J., De effectibus formalibus gratiæ habitualis, Vallisoleti, 1899. Villien A., Les sacrements, histoire et liturgie, Paris, Galbada, 1932. Wilmers, De Fide divina, Ratisbonæ, 1902. Wirceburgenses, Theologia dogmatica, Parisiis, 1858. Witley*, The Doctrine of Grace, London, 1932. Zubizarreta V., Theologia dogmalico-scholastica, t. 3, De Gratia Dei, De Virt. theol., De Verbo Incarnato, Bilbao, 1926; t. 4, De sacramentis ac de novissimis, Bilbao, 1928. Alia opera citata invenies in decursu cujusque tractatus. I Hi GRATIA CHRISTI P R O Œ ΜIU M T R A CT A T U S Ratio tractatus. 1. Per Unigenitum Filium, pro nobis incarnatum, passum et in ara crucis immolatum, Deus genus humanum sibi réconciliai'il et ad ordinem supernaturalem, ex quo, Adæ peccato, exciderat, denuo elevavii. Homines itaque lapsos ad finem visionis beatifica? iterum revocavit atque erexit, illis præparans et pra?bens media et auxilia, quorum ope, ex se impares talem finem consequendo, ad eum reapse pertingere possint. Ilæc porro auxilia et media, quæ Christus Redemptor nobis promeruit, nomine graliæ generatim designantur, præsentisque tractatus objectum constituunt (1). Momentum tractatus. 2. Summi esse momenti hanc de gratia doctrinam nemo non videt, cui advertere placet eam, adeo inlimo nexu cum aliis cohærere christianae fidei veritatibus, adeoque maximum exercere influxum in vitam moralem recte instituendam, ut qui recte non sentit de gratia, nec alia fidei capita servare possit nec salutis viam terere. (1) Cf. in Ind. Bibliog., tract, de Gratia : Beraza, Card. Billot, Billuart, Del Prado, Gonet, Goudln, Hermann, Hugon, Hurter, Janssens, Jungmann, Labauche, Lahousse, H. Lange, Lépicier, Card. Mazzella, Hor. Mazzella, Manzonl, Palmieri, Pesch, Pignataro, Salmantlcenses, Schifflni, Souben, Suarez, Tabarelll, Van Noort, Van der Meersch. — S. Thomas, Summ. Theol., 1-2, q. 109-113 ; Contra Gentes, 1. Ill, c. 147 sq. ; De Veritate, q. 27 ; Pègues, Commentaire littéral de la Somme théologique, t. IX ; Schwane, Histoire des dogmes, trad. Degert ; Tixeront, Histoire des dogmes, 3 vol., Gabalda ; in Diet, théol., art. Augustin et Grâce ; Monsabré, Exposition du dogme catholique, conf. 18, 23, 24 ; P. Janvier, conf., Carême, 1910 ; Terrien, La grâce et la gloire. 2 voL.Lethielleux ; B.Froget, De l'habitation du Saint- Esprit dans les âmes justes Lethielleux ; Capéran, Le problème du salut des infidèles. Essai historique, 1 vol.; Essai théologique, 1 vol., Toulouse; Bellamy, La vie surnaturelle considérée dans son principe ; Ch. Sauvé, Elévations dogmatiques, t. V et VI, Ch. Amat ; De Smet, Notre vie surnaturelle, 2 vol., Dewit, Bruxelles ; Card. Mercier, La vie intérieure, Appel aux âmes sacerdotales, 20e mille, Louvain, 1927. Theol. III *k 2 PROŒMIUM TRACTATUS « Hæc (quidem), ait S. Augustinus, quia « virtus in infirmitate perficitur » (II Cor. χιι, 9), prædestinatos et secundum « proposi­ tum vocatos » (Rom. vin, 28) ad summam perfectionem glorificationemque perducit. Qua gratia agitur, non solum ut facienda noverimus, verum etiam ut cognita faciamus; nec solum ut diligenda credamus, verum etiam ut credita diligamus (1). » Doctrina vero exponenda ita ardua est et complexa, ut hæc scribere non dubitaverit ipse Augustinus, ibid. c. 47, n. 52, J. 1856 : « Ouæstio, ubi de arbitrio voluntatis et Dei gratia disputatur, ita est ad discernendum difficilis, ut, quando defen­ ditur liberum arbitrium, negari Dei gratia videtur, quando autem asseritur Dei gratia, liberum arbitrium putatur auferri ». Ne igitur a via recta deflectamus, in toto tractatus decursu, continuo præ oculis habere juvabit quæ, vel a magisterio Ecclesiæ jam constituta sunt et definita, vel a communi Patrum aut theologorum sententia edocta fuere. Quodsi autem, quæ inter Scholas catholicas adhuc agitantur, nobis tractanda esse videan­ tur, modulo nostro, ea breviter trademus quæ firmioribus et validioribus argumentis niti arbitramur. Regulam autem sequemur hæc Apostoli verba (Rom. xn, 3) : a Dico enim per gratiam, quæ data est mihi, omnibus qui sunt inter vos : non plus sapere (piam oportet, sed sapere ad sobrieta­ tem » ; et illa præclari auctoris « De vocatione gentium », 1. 1, c. 21 : « Quæ Deus occulta esse voluit, non sunt scrutanda ; quæ autem manifesta fecit, non sunt negligenda : ne et in illis illicite curiosi, et in istis damnabiliter inveniamur ingrati. » Divisio tractatus. 3. Præposita notione quadam generali de gratia et de ejus præcipuis divisionibus, in 1res partes dividemus totum de gratia tractatum. In la quidem parte, loquemur de gratia habituali; in 2a vero, de gratia actuali, et in 3a parte, de his quæ ad utram­ que gratiam pertinent, nempe de gratiæ necessitate et distribu­ tione necnon de merito. Variæ acceptiones vocis gratiæ. 4. Gratia, græce χάρις, idem sonat ac donum gratuitum, donum gratis collatum ; varias autem habet significationes. (1) De gratia Christi et peccato originali, c. 12, n. 13 ; J· 1 852. PROŒMIUM TRACTATUS 3 « Secundum communem loquendi modum, tripliciter gratia accipi consuevit : a) Pro dilectione alicujus, sicut consuevimus dicere quod iste miles habet gratiam regis, id est rex habet eum gratum (Gen. vi, 8 ; Lc. i, 30). b) Sumitur pro aliquo dono gratis dato, sicut consuevimus dicere : hanc gratiam facio tibi (I Cor. m, 10, xv, 10 ; II Cor. iv, 1 ; Eph. iv. 7). c) Sumitur pro recompensatione beneficii gratis dati, secundum quod dicimur agere gratias beneficiorum (I Cor. i, 4, x, 30 ; Eph. i, 16). » (1-2, q. 110, a. 1, 0.) d) Addi solet alia significatio, prout nempe vox « gratia » quamdam rei aut personæ alicujus qualilatem denotat, puta elegantiam sermonis, pulchritudinem seu venustatem personæ cujusdam (Prov. xxxi, 30). Significatio usualis in theologia. 5. Apud theologos, secundo sensu accipitur gratia, qua formaliter designatur donum mere gratuitum, ex pura benevolentia concessum, nullo ideo praeexistente titulo aut exigentia ex parte recipientis (Rom. xi, 6). Lato sensu. — Jamvero quodlibel donum, a Deo creaturis collatum, ex mera benignitate, gratuitum merito vocatur. Quocirca gratia, sub hac generali significatione, dona etiam naturalia amplectitur, quæ revera, absque ullo merito ex parte nostri, gratis conceduntur: talia sunt creatio, conservatio, libe­ rum arbitrium, etc. Stricto sensu. — Proprie tamen gratia designat dona supernaluralia (1), quæ naturæ debentur neque constitutive, neque conse­ cutive, neque exigitive, sed a Deo gratis omnino conceduntur, in ordine ad finem supernaturalem. Duplici itaque titulo gratuita est gratia stricte sumpta : non solum enim excedil meritum personæ, sicuti dona naturalia, sed etiam prorsus indebita est ipsi naturæ, cui aliquo modo debentur dona naturalia, supposita nempe ejus creatione, v. g. homini debetur ratio et alia quæ pertinent ad ipsam naturam. (1-2, q. Ill, a. 1, ad 2.) (1) Hervé, Manuale, t. I, n. 51 sq. 4 PROŒMIUM TRACTzXTUS Definitio realis. 6. Sic presse sumpta, gratia definitur a theologis : Donum supernalurale, crealuræ rationali a Deo concessum, in ordine ad vitam æiernam. 1) Donum. — Id est divinæ dilectionis effectus. Quæ vox locum tenet generis, cum et naturalibus et supernaturalibus donis convenit. 2) Supernalurale. — Quo nomine excluditur tum debitum ex merito proveniens, tum debitum fundatum in natura, et a gratia plane secernuntur omnia bona naturalia. 3) A Deo. — Deus est enim causa efficiens gratiæ, quæ tamen jure dicitur gratia Christi, cum in præsenti ordine Christus sit ejus causa meritoria. 4) Crealuræ rationali. — Angelis scilicet et hominibus, qui soli gratiæ sunt capaces. In præsenti autem tractatu loquimur tantum de gratia quam hominibus largitur Deus ; de gratia enim Angelorum agitur in tractatu de Deo Creante. 5) In ordine ad vilarn æiernam. — Vita quippe æterna est causa finalis gratiæ, quæ non datur nisi ad salutem recipientis vel aliorum. Divisio gratiæ. 7. Gratia communiter dividitur : 1° In gratiam increalam et gratiam creatam. — a) Gratia increala est ipse Deus, fons omnis gratiæ, quatenus amore bene­ volenti® amat creaturas et se ipsis supernaturaliter commu­ nicat. Ita gratia merito nuncupatur tum persona Filii, quatenus, maximum et supremum donum, per Incarnationem humanitati donatur (Jo. i, 14, in, 1G) : tum persona Spiritus Sancti, qua­ tenus justis datur (Jo. xiv, 1G ; Rom. v, 5, vm, 11 sq.) ; tum ipsa tota Trinitas, quatenus speciali modo justis confertur (Jo. xiv, 23). — b) Gratia vero creata est donum supernaturale, a Deo distinctum et ab Ipso in homine productum. Hæc autem gralia creala : 2U Datione originis dicitur gralia Dei vel gralia Christi. — a) Gralia Dei vocatur omne donum supernaturale, quod a Deo conceditur independenler a merilis Christi : ita gratia Angelis concessa aut etiam protoparentibus ante peccatum (1) (Eph. iv. (1) Cf. De Verbo Incarnato, n. 5‘Jl l’IUHEMII ,M TBACTATlS 24). — b) Gratia vero Christi ea est, quæ datur prop/cr merita Christi Redemptoris (I Cor. xv, 10 ; Eph. i, 2, 3, 6 ; 11 Tim. i, 9;. Anibæ istæ gratiæ, ut patet, intrinsece non differunt et eumdem habent auctorem principalem, nempe Deum. Quoad non­ nulla tamen distinguuntur ab invicem. Non solum enim gralia Christi : 1) addit gratia· Dei habitu­ dinem ad merita Christi ; sed 2) confertur positive indigno, all era autem data est non digno tantum ; 3) datur homini laboranti duplici malo ignorantiæ et concupiscentia?, proptereaque naturæ peccatrici, quam ideo sanat simul et elevat, dum altera naturæ inlegræ conferebatur quam elevabat tantum ; 1 denique effectus est benevolentiae simul atque misericordiae, all era hberalif atis tantum. 3° Ratione subjecti, gratia est. exlcrna vel interna. - a) Externa gratia ea est quæ hominem non afficit nisi ab exlrinseco, v. g. lex divina, prædicatio Evangel ii, miracula, exempla Christi et sanc­ torum, multaque alia externa ad salutem nostram, ex Dei providentia, ordinata. — b) Interna autem dicitur gratia qua* intrinsece hominem afficit, sive ipsi inhaerendo, ut gratia sanc­ tificans, sive illum salutariter movendo, ut gratia actualis. Ad hanc gratiam internam aliquatenus referuntur motus quidam sensuum et appetitus sensitivi, in quantum ad sanctificationem ordinantur [n. 81]. Gratia iterum interna potest esse : 4° Ratione finis, gratis data vel gratum laciens. — a) Gratis data (1) dicitur gratia qua·, per se et primario, in aliorum utili­ tatem aut saltem non magis ad salui em propriam quam alienam procurandam conceditur : talia sunt charismata, de quibus I Cor. xii, 7 sq. — b) Gratum faciens autem vocatur gratia quæ, per se et primario, ad propriam recipientis salutem ordinatur, licet per accidens prodesse possit ad salutem aliorum qui, v. g. ob exempla sancta, ad Deum glorificandum invitantur. Præter discrimen supra indicatum, gratia gratum jaciens (1) Sane omnis gratia est gratis data, « alioquin gratia non est gratia » (Rom. xi, 6) ; usu tamen, sola speciatim gratis data dicitur, qua· ad utili­ tatem aliorum datur : 1) quidem, quia Christus hujusmodi gratias conferens Apostolis, expresse monuit eas gratis acceptas, gratis dandas esse (Mt. x, 8) ; 2) etiam quia, species minus nobilis, in comparatione cum specie nobili, retinere solet nomen generis ; atqui gratia gratis data, hominem non faciens Deo gra­ tum, minus nobilis est. 6 PROŒMIÜM TRACTATUS a gratis data differt in eo quod : 1) omnibus conceditur, altera autem aliquibus tantum ; 2) allioris est ordinis (I, Cor. xn, 31) cum homines ad finem supernaturalem immediate ordinet et Deo gratos et acceptos efficiat. Ipsa autem gratia gralum jaciens est : 5° Datione effetius, habitualis vel actualis. — a) Habitualis gratia ea est quæaDeo animæ infunditur, per modum habitus seu qualitatis permanentis et intrinsece inhaerentis, qua homo justus et sanctus efficitur. Unde gratia justificans seu sanctificans vocatur. — b) Aclualis vero gratia est auxilium quoddam super­ natural transiens, quo movemur et juvamur ad eliciendos actus supernaturales. PARS 1 DE GRATIA HABITUALI Status quæstionis. 8. l)c gratia gratum faciente totus procedit præsens tractatus. Hæc autem gratia, uti modo diximus, actualis est vel habitualis. Quemadmodum enim, in ordine naturali, Deus non solum movel creaturas ad actus naturales, sed etiam largitur eis formas perma­ nentes, quæ sunt principia actuum, ut secundum seipsas incli­ nentur ad hujusmodi actus, ita in ordine supernalurali, homi­ nibus, quos movel [gratia actuali] ad consequendum bonum supernaturale æternuin, Deus infundit aliquas formas perma­ nentes, quibus constituuntur in actu primo elevati ad ordinem supernaturalem [gralia sanctificans] et capaces eliciendi actus supcrnaturales [virtutes el dona Spiritus S.] 1-2, q. 110, a. 2. De gratia vero habituali per prius agendum est, quæ simpliciter et per antonomasiam gratia dici solet apud veteres (1), « quia, uti videbimus, inter omnes gratias, solis atque metæ instar eminet, ad quam reliquæ omnes destinantur gratiæ, ad eam scilicet inducendam, augendam, conservandam ; ac proinde sicut radii solem orientem præcedunt, ortum comitantur atque subse­ quuntur, ita gratiæ actuales habitualem præcedunt, comitantur, subsequuntur ». Hurter, n. 12. Hinc, post enucleatam, in primo capite, notionem gratiæ habi­ tualis, in altero capite, de effectibus gratiæ agemus, imprimisque de justificatione peccatoris. Postea vero, in duobus aliis capitibus, de justificationis proprietatibus tractabimus et de dispositionibus ad justificationem requisitis. (1) Palmieri, th. 34, vi. De virtutibus infusis et donis agemus post expletum tractatum de Gratia sub omni respectu. ΚΑΊ VBA GRA'HÆ ΙΙΛΒΙΊ CALIS CAPUT 1 DE NATURA GRATIÆ HABITUALIS ET DE PRIMARIO EJUS EFFECTU Varia nomina. 9. Secundum varios, quos producit, c/feclus, gratia habitualis varia sortitur nomina. Dicitur : 1) Gratia sanctificans seu justificans, quia per eam homo sanctus constituitur seu Deo conformis, necnon justus seu recte ordinatus ad Deum finem supernaturalem. 2) Gratia habitualis, quia non esi aliquid transiens, ut gratia actualis, sed consistit in habitu animæ infuso. 3) Caritas, quia nos Deo caros efficit et voluntatem, ad Deum super omnia diligendum, promptam reddit. 4) Filiatio adoptiva, amicitia Dei, unio cum Deo, quia per eam homo til Dei filius adoptivus, amicus, Deoque conjungitur. b) Lumen gloriæ, pignus hæredilalis, quia opera v’tæ æternæ meritoria producit, jusque homini tribuit ad æternam hærcditalciu. Definitio gratiæ habitualis. 10. Definitur : Donum supernalurale, animæ intrinsece et permanenier inhærens, quo homo aliqualiter efficitur particeps divinæ naluræ. 1) Donum supernalurale. — Et quidem simpliciter superna­ tural, ita ut gratia habitualis plane secernatur a donis sive naturalibus sive præternaturalibus, excedatque omnem naturam sive creatam sive creabilem et a solo Deo communicari possit. 2 Intrinsece animæ inhærens. — Gratia ideo non est, ut volunt Protestantes, ipsa Christi justitia, fide hominis apprehensa eique extrinsece imputata, sed animam vere afficit eique inest. 3) Dermanenler. — Hinc a gratia actuali valde differt gratia sanctificans, quæ aliquid est stabile, et tamdiu permanet quamdiu non expellitur a peccato mortali. 4) Quo homo aliqualiter efficitur particeps divinæ naluræ. — Per gratiam nempe homo aliqualiter elevatur ad conditionem divinam. Attamen : 1) non ipsi communicatur natura divina secundum essentiam, ut in generatione æterna Verbo communi- λ ΑΤΙ BA GBATI.E HABITUALIS 9 catur ; 2) neque ad esse personale Dei assumitur hominis natura, uti lit in incarnatione ; sed 3) homo « per naturam animæ parti­ cipat, secundum quamdam similitudinem, naturam divinam, per quamdam regenerationem sive recreationem » [1-2, q. 110, a. 4] ; « Gratia, secundum se considerata, perficit essentiam animæ, in quantum participat quamdam similitudinem divini esse. » [3, q. 62, a. 2]. Hac ideo similitudine intrinsece ornatus, justus dignitate superat creaturam quamlibet actualem aut possibilem, et ad possessionem boni ipsius Dei, in æterna beatitudine, ordinatur, ut infra melius patebit. Effectus formales gratiæ sanctificantis. 10a. Libenter fatemur his ultimis in. 10, 1] indicari non tam ipsam gratiæ naturam quam ejus primarium effectum formalem : scilicet deiformitatem. a) Effectus formalis dicitur ille, qui per se resultat ex ipsa formæ applicatione. — 1) Est. primarius, si primo, immediate, essentialiter oritur ex ipsa forma informante seu sese communi­ cante, si nempe ita ipsam formam subjecto applicatam significat, ut sit ab ipsa forma inseparabilis, si contradictorium esset imme­ diate formam adesse in subjecto, illudque informare, et tamen effectum formalem primarium non adesse. Sic albedo, per commu­ nicationem suæ entitatis seu per ipsam suam receptionem, eo ipso constituit subjectum album ; sic facere calidum vel sanum est effectus primarius caloris vel sanitatis. — 2) Est secundarius, si resultat quidem per se ex adventu formæ, sed ab ipsa forma ut recepta ita tamen distinguitur, ut non repugnet eum non adesse, etiam præsente forma. Porro, ut mox dicemus, gratia sanctificans nos formalitcr facit dei formes, Deo gratos, sanctos et justos (a nobis, si peccatores sumus, expellendo peccatum), Dei amicos, filios Dei adoptivos et heredes regni coelestis, necnon templum Spiritus Sancti, nos specialiter conjungendo cum personis divinis, quæ animam sanc­ tam inhabitant.. b) Nonnulli, ut. Lessius (De Summo Bono, 1. 2, c. 1, n. 3) con­ tendunt nullum ex his effectibus esse primarium ; at, sal commu­ niter theologi habent consortium divinæ naturæ [deiformitatem] ut effectum formalem primarium aut saltem primarium funda­ mentalem, alios vero ut secundarios aut saltem ut minus funda­ mentales. Sane, ut ex dicendis apparebit, gratia sanctificans, semper et necessario, in omnibus producit deiformitatem, dum v. g. nec in Christo, nec in B. Virgine, nec in Adamo ante lapsum, produxit remissionem peccatorum ; item deiformitatem per se sequitur 10 NATURA GRATIÆ HABITUALIS adoptio in filium, in personis Deo extraneis, sed si gratia accedit ad personam, quæ non est Deo extranea, puta ad Christum, reddit utique deiformem ejus humanam naturam, non autem constituit filium Dei adoptivum, Illum qui est Dei Filius naturalis. Hæc est ratio cur, in capite præsenti, simul loquimur de gratia sanctificante et de ejus effectu formali primario, de consortio nempe naturæ divinæ ; hicce effectus enim est vel uti gratiæ nola specifica, qua nempe gratia primo secernitur a cunctis aliis habiti­ bus supcrnaturalibus. Assertio la : Gratia sanctificans est donum quoddam a Spiritu Sancto in nobis infusum, donum intrinsecum quidem et permanens. (Saltem theologice certum.) 11. a) Contra Protestantes (1) qui tenent gratiam sanctificantem esse vel merum Dei favorem exlrinsecum, vel meram imputationem juslHiæ Christi, cujus intuitu Deus diligit hominem licet in peccato manentem, et cum in amicum, filium et hæredem accipit, docemus gratiam habitualem esse aliquid intrinsece et perma­ nentor animæ inhaerens, quo homo vere efficitur particeps divinæ naturæ ac proinde vere sanctus. b) Permanentia gratiæ habitualis adhuc statuitur contra Baium, qui, negligens omne donum habituale justificans, unice sollicitus est de actuali justitia operum, quæ consistit in obedientia legis [D. 1042]. c) Denique permanentia hæc vera et physica ostenditur contra nonnullos theologos, quibus displicet habitus infusus physice permanens, ac proptera permanentiam gratiæ non volunt nisi moralem. Per id nempe intclligunt aut seriem continuam gratia­ rum actualium, quæ jugiter influerent in animam justi, aut actus bonos præteritos morat iter permanentes, a quibus homo denomi­ natur justus, sicut v. g. aliquis ab actu præterito peccati dicitur peccator. Ita Alb. Pighius; ita forte aliqualiter ipse J. Morinus, Comm. hist, de dise. sac. pœn., 1. vin, c. 2, n. 5 ; c. 7, n. 2, 12 ; ita 13. Slalller, Theol. christ, theor., tr. 4, n. 307 : ita Hermes, etc. I. — Est donum quoddam creatum [ Theol. cerium], 12. Secundum Petrum Lombardum [Sent., 1. 1, d. 17, § 18 ; 1. 2, d. 27, § 3, § 8] gratia gratum faciens est complexus virtutum infusarum caritate formatarum ; caritas autem non est habitus (1) Lutherus, Enor. ps. 51 ; Confessio Augustana, art. 4 ; Calvinus, Institu­ tiones chrislianæ religionis, 1. 3, C. 2, n. 2, 23 ; Ecclesiœ Anglicanæ, art. 11. NATURA GRATIÆ HABITUALIS 11 creatus, sed ipse Spiritus S., qui diligendi actum immediate per se operatur (1). Duce autem .S. Thoma [2-2, q. 23, a. 2] omnes theologi moderni dicunt gratiam sanctificantem esse donum creatum, non quia a Deo ex nihilo producitur, ut infra explicabitur [n. 21], sed quia est donum finitum, a Spiritu Sancto, dono increato, realiter distinctum. A. Probatur ex Tridentino. —Ait enim, s. 6, cp. 7, D. 799 : « Unica formalis causa (justificationis) est justitia Dei, non qua ipse justus est, sed qua nos justos facit », quam in nobis recipimus, « unusquisque suam secundum mensuram, quam Spiritus Sanctus partitur singulis prout vult, et secundum propriam cujusque dispositionem et cooperationem». Hæcque justitia, quæ in cor­ dibus nostris per Spiritum Sanctum diffunditur, nobisque inhæret, in nobis etiam augeri potest per bona opera [can. 11 et 24, D. 821, 834]. Ergo gratia sanctificans realiter distinguitur a Spiritu Sancto qui est ipsa justitia Dei, qua ipse justus est , qui gratiam partitur et diffundit in cordibus ; qui idem esset in omnibus, et inhæsionis, mensuræ vel augmenti incapax est. B. Probatur ex Scriptura. — ]) Gratia dicitur donum Spiritus Sancti [Act. n, 38 ; II Pet. i, 4], gratia Spiritus Sancti [Act. x, 45]; semen Dei [I Jo. m, 9], pignus Spiritus [II Cor. i, 22]. Atqui donum et gratia differunt a donante, et semen a seminante. Ergo. 2) Rom. v, 5 : « Caritas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum Sanctum. » Sed si caritas Dei, habitus scilicet caritatis [actus diffundi nequit], a Spiritu S. diffunditur, ergo a Spiritu Sancto distinguitur sicut effectus a causa. Igitur jam deest unica ratio [identitas caritatis cum Spiritu Sancto], propter quam P. Lombardus asserebat gratiam sanctificantem esse ipsum Spiritum S. C. Probatur Traditione. — Patres aperte secernunt a gratia increata seu a Spiritu Sancto animam justi inhabitante, gratiam creatam, eamque dicunt esse donum a Deo collatum, quo natura justi deificatur, aptaque efficitur ad vitam divinam seu deiformem gerendam. (1) Greg. Palamas et Marcus Ephesius docent gratiam sanctificantem esse aliquid increatum. Jugie, t, 2, p. ‘JO sq., 729-731. 12 .\ATl li\ GliATI.E HABITI Al.IS I’d clare apparebit ex dicendis η. 14 sq. Sit ideo tantum S. Cyril. Alex., in Is. 1. 4, or. 2, c. 41 : « Formatur in nobis Christus, inferente nobis Spiritu Sancto divinam aliquam, formam per sanctificationem et justitiam ». S. Augustinus, Conf. 1. 12, c. 15, n. 20 : « Quantum interest inter lumen quod illuminat et quod illuminatur, tantum inter sapientiam quæ créai et istam quæ creala esi, sicut inter justitiam justificantem et justitiam quæ justificatione facta est ». Cf. De spiritu et littera, c. 9, n. 15, J. 1730. D. Ostenditur ratione. — Si gratia sanctificans esset ipse Deus (sive in natura, sive in aliqua Persona SS. Trinitatis) : a) essemus justi ipsa Dei justilia, quod Tridentino contradicit ; b) essemus eodem modo et eodem gradu justi, cum ipsa eadem et infinita Dei justitia nobis singulis applicaretur, quod falsum est, ut infra demonstrabimus, ubi de proprietatibus justificationis ; c) Deus ipse nobis uniretur ut actus potentiæ, ac proinde vel ut forma substantialis, faciens nobiscum tertium quid substantiale, vel ut forma accidentalis, nobis inhærens, quod prorsus repugnat Enti quod est Ipsum esse subsistens. II. — Est donum intrinsecum et permanens. 13. 1° Gratia sanctificans est donum intrinsecum [De fide]. Id probatur ex documentis fidei, ex Scriptura necnon ex ratione theologica ; testimonia autem Patrum n. 14 tantum exhibentur. A. Est de Fide ex Trid., s. 6, cn. 11,4). 821 : « Si quis dixerit homines justificari vel sola imputatione justitiæ Christi, vel sola peccatorum remissione, exclusa gratia et caritate, quæ in cor­ dibus per Spiritum Sanctum difiundatur atque illis inhæreal... a. s. » — Cp. 7, D. 799 : « .Justificatio est... sanctificalio et reno­ vatio interioris hominis, per voluntariam susceptionem gratiæ et donorum. » Ergo gratia sanctificans est donum infusum et inhae­ rens, quo homo interius renovatur et sanctificatur. B. Probatur ex Scriptura. — a) Gratia dicitur diffundi in cordibus nostris (Rom. v, 5), esse in ipso homine [I Tim. iv, 14, 14 Tim. i, 6], esse in eo semen insitum [I Jo. m, 9], pignus Spiritus in cordibus nostris (II Cor. i, 22), signaculum Spiritus S. [Eph. i, 13, iv, 301, fons aquæ salientis (in homine) in vitam aeternam [Jo. iv, 14]. Porro hæc omnia indicant aliquid animæ intrinse­ cum. Ergo. NATURA GRATl/E HABITUALIS 13 b) Per gratiam renovamur et regeneramur : 1) Christiani, ait S. Joannes, « ex Deo nati sunt » [Jo. i, 13, Γ Jo. v, 1], de novo nascuntur, nativitate reali utique sed spirituali, quæ nonnisi a Spiritu Sancto effici potest [Jo. m, 5]. — 2) Ait S. Paulus (Tit. ni, 5-7] : Deus « secundum suam misericordiam, salvos nos fecit per lavacrum regenerationis et renovalionis Spiritus Sancti, quem effudit in nos abunde per Jesum Christum, Salvatorem nostrum, ut justificati gratia ipsius, heredes simus secundum spem vitæ æternæ. » Renovamur autem « expoliantes veÎerem . hominem » et induentes « novum hominem, qui secundum Deum creatus est in justitia et sanctitate veritatis » [Eph. iv, 23-24, Coi. m, 9, 10], Porro vetus homo est status peccati ex Adamo ortus, novus homo est status sanctitatis a Christo acceptæ. Hinc « consepulti sumus cum illo (Christo), per Baptismum in mortem, ut quomodo Christus surrexit a mortuis per gloriam Patris, ita et nos in novitate vitæ ambulemus. » [Rom. vi, 4], facti realiter « nova creatura » [Gal. vi, 15], scilicet « creati in Christo Jesu » [Eph. n, 10]. Cf. t. 2, n. 378. Jamvero renovatio importat donum intrinsecum, quo vere novi seu justi efficimur ; et regeneratio (nova nativitas, quasi nova creatio) importat communicationem novi esse, novæ vitæ, communicationem nempe novi principii vitalis, quod intrinsecum esse debet. Ergo. c) Hæc realitas renovationis et regenerationis, per gratiam, apprime declaratur ex realilate effectuum : consortium divinæ naturæ, de quo statim dicemus ; liberatio a peccatis, filiatio adoptiva, hereditas æterna, Dei inhabitatio, de quibus in capite sequenti. — Unum pro nunc retinemus : In gratiam habentibus, « tenebræ transierunt et verum lumen jam lucet » [L Jo. n, 8] ; « nihil damnationis est iis qui sunt in Christo Jesu » [Rom. vin, 1] ; « sicut enim per inobedientiam unius hominis (Adami), peccatores constituti sunt multi, ita et per unius (Christi) obeditionem, justi constituentur multi » [Rom. v, 19], ac proinde vere et intrinsece justi efficiuntur. Ergo. C. Probatur ratione. — Gratia ornai i Deo grati sumus et ab ipso, amore supernatural! diligimur. Atqui quod Deus amat, necessario est bonum, eo vel magisquod,bonum creatum amando, non illud bonum supponit sed efficit. Ergo vera et intrinseca 14 NATURA GRATIÆ HABITUALIS bonitas, præter bonitatem quam natura habemus, per gratiam nobis confertur (1-2, q. 110, a. 1). 1 2° Gratia est donum permanens. — Omnes theologi edocent gratiam sanctificantem esse donum in anima perseverans ; et hæc veritas est doctrina catholica, vel jam a Tridentino definita vel saltem ex ibi definitis manifestissime consequens ; quare opposita doctrina in Cone. Vaticano præparabatur damnanda ut hæretica [Coll. Lac. vu, col. 517 sq.]. Gratiam autem sanctificantem permanere physice, in sua entitate physica, est saltem doclrina catholica ; quidam enhn inter theologos, ut Soto, Medina, Bannez, Vasquez, Suarez, S. Bellarminus, censent hanc thesim esse de fide, et omnes proclamant sententiam contradictoriam esse valde temerariam et censura dignam. Cf. prop. 42 Baii, Denz. 1042 ; n. 11. A. Probatur ex Tridentino. — a) Concilium, s. 6, cp. 3, D. 795, dicit omnes vel parvulos, qui renascuntur in Christo, justificari quia eis tribuitur gratia qua justi fiunt. Deinde s. 7, cn. 7 de sacramentis, D. 850, declarat hanc gratiam dari per sacramenta semper et omnibus, quantum est ex parte Dei. Hinc eadem gratia justificantur adulli et infantes. Sed infantes neque gratiæ actualis neque actuum salutarium capaces sunt. Ergo gratia sanctificans non consistit in actuali gratia aut in actibus præteritis, moraliter perseverantibus, sed in dono ab utrisque distincto et physice permanenti. b) Rursus declarat Tridenlinum (1) gratiam sanctificantem infundi, inhaerere, conservari, augeri, etc., clare ostendens illam esse aliquid permanens et ab actibus prorsus distinctum, uti sola vox « inhæret » satis indicat, quia, ut ait Pallavicinus (2), « stabi­ litatem significat et habitibus congruit, non actibus ». B. Probatur ex Scriptura. — a) Jo. m, 5 : « Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu Sancto, non potest introire in regnum Dei. » — TU. m, 5 : « Secundum suam misericordiam salvos nos fecit (Christus) per lavacrum regenerationis et renovationis Spiritus Sancti. » (Cf. I Pet. i, 3.) 1 Unde sic : Generatio confert esse permanens. Atqui per gratiam sanctificantem regeneramur. Ergo gratia tribuit nobis quoddam esse permanens. 1 (1) S. 6, cp. 7, 10, 16 ; cn. 11, 24, 32 ; D. 800, 803, 809, 821, 834, 842. (2) Hist. Cone. Trid., I. 8, c. 14, n. 3. i I 1 NATURA GRATIÆ HABITUALIS 15 b) Gratia sanctificans, qua efficimur consortes divinæ naturae (U Pet. i, 4), in imaginem Dei transformamur (II Cor. in, 18) et noua creatura constituimur in Christo (II Cor. v, 17 ; Gal. vi, 15 ; Eph. π, 10), dicitur semen Dei quod in nobis manet (I Jo. in, 9), pignus et signaculum Spiritus Sancti (II Cor. i, 21-22 ; Eph. i, 13, iv, 30). Atqui hæc omnia intelligi nequeunt de actibus transitoriis, sed principium in nobis physice permanens signifi­ cant. Ergo. 14·. Ex Patribus demonstratur gratiam esse donum intrinsecum et permanens. 1° Jam Patres Apostolici sat diserte prædicant gratiam sancti­ ficantem esse aliquid quo intrinsece renovamur, regeneramur, et ad imaginem et similitudinem Dei reformamur. Ita S. Clemens I Cor. 33, 5 ; Ep. ad Diogn. 10, 2 ; ita S. Ignatius, qui, ad Eph. 1. 2 ; 9, 2 ; 20, 2 ; ad Philad, 9, 2 [J. 40, 43, 61], loquitur de participa­ tione Dei in præsenti et in vita aeterna ; ita Episl. Barnabæ, 6, 11-12 : « Ubi igitur [Deus] nos renovavit per remissionem pecca­ torum, effecit ut aliam formam haberemus, animam nempe puero­ rum instar, utpote qui nos reformavit » ; « accepta remissione peccatorum... facti sumus novi, iterum ab integro creali ». 2° Secundo sæculo, Apologetæ sæpe declarant hominem ad ima­ ginem et similitudinem Dei creatum esse, sed non aperte deter­ minant in quanam re consistat illa imago. Ita S. Justinus, 2 Apol. 13 ; Dial. 123, 124. — Taiianus, Adv. Græcos or. 5, 12, 15 ; J. 153, 159, dicit justum esse regeneratum, esse templum Dei, Deique similitudinem habere. — S. Theoph. Ani., Ad Aut. 2, 28, loquitur de regeneratione qua, per Baptismum, a peccatis mundamur. Contra Gnosticos, qui negabant supernaturalem hominis eleva­ tionem, S. Irenæus aperte docet per gratiam hominem « renovari a vetustate in novitatem Christi », atque ita fieri « secundum imaginem et similitudinem Dei », hacque assimilatione in melius transmutari et entitative elevari ad ordinem spiritualem et divi­ num, adeo ut tandem possit Deum videre in interna vita. Adv. hær. 1. 3, c. 17, n. 1 ; 4, 20, 5 ; 5, G, 1 et 2 ; 5, 10, 1 et 2 ; J. 219, 236, 251, 253. 3° Tertio sæculo, Clemens Alex, sat expresse loquitur de intrin­ seca hominis mutaiione per gratiam et de hujus gratiæ effectibus. Ait enim, Pædag., 1. 1, c. 6. n. 25, 3, J. 407 : Baptizat i illumina­ mur ; illuminati in filios adoptamur, adoptati perficimur ; perfeci i immortales reddimur » ; ibid. 3, 1, 1, 5, ,1. 412 : Homo cui Ver­ bum cohabitat,... formam habet Verbi, Deo assimilatur » 2, 1 : « Evidens mysterium : Deus in homine, (A homo deus ». Cf. Strom. Ί, 1, 3, 6 ; 7, 16, 95, 2. Origenes dicit hominem ad imaginem Dei creatum esse ; hæc autem imago amplectebatur tum dona naturalia animæ, tum dona h 16 NATURA GRATIÆ HABITUALIS vere supernaluralia, quibus homo erat filius Dei adoptivus, ac, proinde supra naturam elevatus et particeps « naluræ melioris et divinioris ». Ita Coni. Celsum,r 3,J 28 9; 5,J 23,J J. 529. Quare ait in De principe 1, 1, 3, J. 449 : « Cujus [Spiritus Sancti] participium habere dicuntur omnes, qui per ejus gratiam sanctificari merue­ rint ». 4° A quarlo sæculo, Patres explicitius et distinctius loquuntur de gratia sanctificante. 1. Patres Græci diserte docent imaginem Dei, sordibus peccati ex anima deletam, per graliam denuo instaurari et pingi : per gratiam enim anima interius abluitur, eique imprimitur divina similitudo, qua justi, a peccatis liberati et mundati, in Spiritu regenerantur, ad dignitatem supernaturalem elevantur, participes divinae naluræ efficiuntur et Deo assimilanlur seu fiunt vere dei/ormes. S. Athanasius, in prioribus operibus, non semper clare distinguit inter dona naluræ et graliæ ; unde quandoque omnia hominis bona reducit ad quamdam Verbi participationem. In scriptis autem polemicis gratuita a naturalibus omnino distinguit : dicit hominem esse a Deo creatum, sed etiam genitum et adoptatum ; loquitur de similitudine Dei hominibus impressa eisque omnino indebita, vi cujus, dii efficiuntur, secundo geniti, ac naluræ divinae consortes et vitæ Dei participes. De Incarn. Verbi, 3, 54, J. 7, 52 ; Adv. Arian, or. IV, 2, 58, 59, J. 766 ; Ad Scrap., ep. 1, 24 ; De Incarn. Verbi et coni. Arian., 8, J. 780, 788. S. Cyrillus Hier., Cat. 3, 14, J. 813, a Verbo, qui erat et qui est semper Filius Dei, omnino secernit hominem in quo descendit Spiritus S. ; hic enim non per naturam sed per adoptionem accipit appellationem Filii. Cat. 16, 24, J. 835, declarat Spiritum Sanctum, in Baptismate, interius animam abluere absque defectu. S. Basilius, Adv. Eunom. 3, 2, J. 941, docet creaturas intellec­ tuales non esse natura sancias sed tantum ex participatione ; hanc autem sanctificationem, quæ « est extra substantiam illarum », Spiritu Sancto accipiunt, secundum mensuram finitam. Et « animæ quæ Spiritum ferunt illuslranturque a Spiritu, fiunt et ipsæ spiri­ tuales... Hinc similitudo cum Deo, et, quo nihil sublimius expeti potest, hinc est. ut deus fias ». De Spiritu S., 9, 22 ; 16, 38 ; J. 914, 950. Cf. S. Gregor. Naz., Or. 40, n. 7 ; J. 1011. S. Gregorius Nyss., De beatiludinibus, or. 7, J. 1027, celebrat dignitatem graliæ, quæ excedit naturam hominis, et qua homo « divinæ naluræ... familiaris iit, in filii locum a Deo... assumptus... immortalis factus ex mortali, incorruptibilis ex corruptibili, æternus ex caduco, et in summa deus ex homine ». S. Joannes Chrysostomus declarat naturam nostram peccato foedatam et « illa pulchritudine destitutam, quam ipsi ab initio indiderat » (Deus), per Spiritus gratiam renovari et, « contrito vetere homine, novo autem splendidiore quam vetus erat condito ». Alibi comparat justum homini peste, morbo, senio, paupertate NATURA GRATIÆ HABITUALIS I j I j I 17 ac fame confecto, qui statim in formosum juvenem mutatur regio­ que ornatu induitur. Cal. 1, 3 ; in ep. ad Eph. 1, 3 ; J. 1144, 1203. En effectus gratiæ : « Nequitiam omnem exuimus et regenerati sumus, et resurreximus, vetere sepulto homine, et redempti sumus, et sancti ficati, et in adoptionem adducti, et justificati, et facti sumus fratres Unigeniti, et constituti sumus ejus coheredes et concorporei... illique conjungimur sicut corpus capiti ». In ep. ad. Rom. 10, 2, J. 1185. Cf. hom. ad Neophytos ap. S. Aug., C. Jul., 1, 6, 21. Hi quidem Patres omnes explicite loquuntur de gratia quæ nobis per redemptionem confertur ; hanc autem esse eamdem gratiam ac illa in qua protoparentes condit i sunt aut aperte asserunt [t. 2, n. 379] aut nullo negotio eruitur ex dictis illorum : omnes enim ubique prædicant Christum id nobis restituisse quod Adamus peccato suo perdidit. S. Cyrillus Alex, ita lucide et distincte disserit de gratia, ut quandoque Doctor gratiæ sanctificantis dictus sit. Magis quidem attendit ad gratiam increatam : Spiritus S., tota Trinitas inhabitat animam : hoc est Donum amoris, unde sanctificamur \De sancta Trinit. dial. 3]. Hac de ratione inter justos et Deum unio quædam viget, realis quidem et interna, non substantialis tamen sed accidentalis, quæ fit per donum gratiæ crealæ ipsis justis inhærens. Hanc ideo gratiam creatam aperte distinguit a Spiritu S., tanquam effectum a causa. « Communicatio Spiritus... nos ad formam Christi perficit, per sanctificationis videlicet qualitatem... divinam figurationem in nobis imprimens quodammodo per seipsum ·». « Spiritu sancto sigillati, ad Deum reformamur,... nobis divinæ substantial imago imprimitur et increatæ naturæ signa inhærent... Ipse, qui Deus est et ex Deo procedit, in cordibus se recipientium, tanquam in cera, sigilli instar, invisibiliter imprimitur, per sui communicationem et similitudinem naturam ad exemplaris pul­ chritudinem repingens, et Dei imaginem homini restituens ■>. « Participes ejus [Dei] facti per Spiritum, signati sumus in simi­ litudinem cum ipso, et in exemplar imaginis ascendimus, secundum quam nos factos esse ait divina Scriptura ». Hom. pasch. 10, 2 ; de s. et. cons. Trin. assert. 34 ; in Jo. comm. 1. 9 (1. 12) ; J. 2063, 2080, 2106. Hæc autem similitudo divina omnino supernaturalis est; nam, ex deiiicatione quam nobis confert, S. Cyrillus demonstrat divi­ nitatem Spiritus Sancti, a quo nobis immit i il ur. De S. Trin. ass. 34. J. 2079. Effectus gratiæ sanctificantis fuse describit. Spiritus S. largitur « dignis, per se, divinæ naluræ participationem ». « Cujus partici­ patione donati... et efficimur divinæ consortes naluræ, et ex Deo nati esse dicimur, et propterea dii nuncupamur, non gratia tantum ad supernam gloriam evecti, sed jam habentes Deum in nobis inhabitantem atque commorantem ». « Igitur ascendimus ad supernaturalem dignitatem per Christum ; non autem erimus filii Dei Theol. Ill •—>4 18 NATURA GRATIÆ HABITUALIS I sicut ille absque discrimine, sed per gratiam qua illum imitamur : est enim Filius ex Patre exsistens genuinus, nos vero adoptivi ex benignitate ». De SS. Trin. dial. 7 ; in Jo. cornm. 1, 9 (1, 13), 2, 1 (3, 5) ; 1, 9 (1, 12) ; J. 2089, 2107, 2109, 2106. ( Pseudo-Dionysius, De ecc. hierarch ia, 1, 3 : « Jlæc salus iis, qui salvantur, nonnisi, deificatis potest obtingere. Est autem hæc deificatio, Deo quædam. quoad fieri potest, assimilatio unioque ». S. Joannes Damascenus, De fide orlhod., 4, 4 ; 4, 13, J. 2369, 2370, diserte profitetur Filium Dei incarnatum esse, ut imaginis et similitudinis antiquæ « decorem instauret », et ita nos « ab interitu vindicet », ac « demum ad sui cognitionem vocante Deo, a diaboli tyrannide ereptos, corroboret », « atque ad incorruptionis statum translatos suæ rursum divinitatis redderet participes ». 2. Patres Latini eamdem tenent doctrinam; de natura tamen gra­ tiæ, ut plurimum, minus diserte loquuntur, ejusque effectus potius describunt. 1 Tertullianus, enumerando effectus Baptismi, dicit gratiam sanctificantem esse restitutionem imaginis Dei, quam peccato Adæ perdidimus ; hac autem similitudine, homo regeneratur, culpæ macula emundatur,sanctificatur ac vestimento fidei induitur. De Baptismo, 1, 4, 5, 14. I S. Cyprianus, Ad Donatum, 4, J. 548 : « Undæ genetalis auxilio superioris ævi labe detersa cœlitus spiritu hausto in novum me hominem nativitas secunda reparavit ». De dominica orat. 10 fideles sunt « sanclificati, et gratia spiritali reparati, filii Dei esse coeperunt ». 1 S. Methodius, Conviv. decem virg., or. 8, 8 : « Ii qui illuminantur, Christi lineamenta effigiemque ac virilem vere animum aspectumque assumunt, Verbi forma, quæ secundum similitudinem est iis impressa,... ita ut in unoquoque spiritualité!· nascatur Chris­ tus ». 4 Aphraates, Dem. 6, 14, J. 683, et S. Hilarius, De Trin. 8, 21, J. 872, dicunt nos, in altera Baptismi scilicet regeneratione, Spi­ ritum S. recipere et spirituales fieri. ] S. Ambrosius, De Spiritu S., 1, 16, 79, 80 J. 1282, 1283 : In Baptismo, ita a Spiritu signamur, ut splendorem atque imaginem ejus et gratiam tenere possimus, quod est utique spiritale signa­ culum,... ut Spiritus S. exprimat in nobis imaginis cœleslis effi­ giem... « Per ipsum ad imaginem et similitudinem Dei esse meremur, et per ipsum fit,... ut divinæ simus consortes naturae ». — Hexaeme­ ron, 6, 7, 42 ; 6, 8, 46, 47, J. 1318, 1319 : « Illa anima a Deo pingitur, quæ habet in se virtutum gratiam renitentem splendoremque pietatis... in qua elucet divinæ operationis effigies... in qua est splendor gloriæ et paternæ imago substant iæ... Secundum hanc imaginem Adam ante peccatum». I-Iæcque pictura non in corpore sed in anima, non cera, sed gratia est expressa. — De fide ad Gral., 5, 7, 90, J. 1273, declarat eos, in quibus Deus cernit imaginem NATURA GRATIÆ HABITUALIS 19 Filii sui, « per Filium adsciscere in gratiam filiorum, ut. quemadmo­ dum per imaginem ad imaginem sumus, sic per generationem Filii in adoptionem vocemur ». S. Augustinus non frequenter loquitur de ipsa gratia sanctificante sed fere semper de gratia in genere aut potius de gratia actuali, ut exigebat controversia contra Pelagianos. Insuper imaginem et similitudinem Dei, ad quam homo creatus est, quandoque intelligit de imagine per rationem [De Gen. ad lit. lib. imperf. 16, 60], quandoque, eam dicit vere supernaturalem [De pecc. mer. et remiss. 1, 7, 7]. Quare declarat gratiam esse « nativitatem spiritua­ lem », qua « ex Deo nascuntur justi », esse « imaginem Dei, in spiritu mentis impressam », quam « perdidit Adam per peccatum, quam recipimus per gratiam justitiæ ». Nec obstat quod non semel S. Doctor dicat gratiam ad naturam hominis perlinere, nam sæpe « naturale » vocat omne id quod inde ab origine adest, vel quod convenit naturæ, eamque perficit ; quare carentiam gratiæ declarat esse contra naturam. Cf. De Groot, Conspectus hist, dogmatum, t. 2, p. 52-53. Alibi S. Augustinus describit effeci us gratiæ sanctificantis. Ep. 140, 3, 9, J. 1433 : « Nativitas spiritalis est... ex Deo... adoptio vocatur... Filius Dei venit ut fieret filius hominis, donaretque nobis, qui eramus filii hominis, filios Dei fieri ». — Sermo 166, n. 4 : Filius Dei « propter te factus est homo,... ut sis inter eos quibus dedit potestatem filios Dei fieri. Deus enim deum te vult facere non natura sicut est ille quem genuit, sed dono suo et adoptione... Azeteres homines eratis ; accessistis ad gratiam Dei, facti estis homines novi ». — In ps. 49, 2, J. 1468 : Deus « homines dixit deos, ex gratia sua deificalos, non de substantia natos... Ipse deificat, quia justificando filios Dei facit... Si filii Dei facti sumus, et dii facti sumus, sed hoc gratiæ est adoptantis, non naturæ generantis ». Cf. De Civ. Dei, 21, 15, J. 1777. Ex his vides testimonia Patrum allata non solum demonstrare thesim præsentem, videlicet gratiam sanctificantem esse donum quoddam intrinsecum et permanens, sed etiam ostendere praecipuos gratiæ effectus formales, de quibus n. 16 sq et capite sequenti. Assertio 2a : Gratia sanctificans est donum quo naturæ divinæ participes efficimur, physice quidem et formaliter, sed analogice. (Theologice certum.) 15. Per gratiam habitualem hominem fieri participem naturæ divinæ, ideoque gratiam esse deitatis participationem, adeo expressa sunt Scripluræ et Patrum testimonia, adeo frequens et constans est theologorum assertum, ut absque temeritate id negari non possit. Quidam autem in hoc peccant per defectum, nullum aliud consor­ tium agnoscendo quam assimilationem mere moralem, per exerci­ tium virtutum ; ita Protestantes, Baius, Rationalist» et Semira- 20 \ \TI ISA GRATIÆ H \HITI AI.IS tionalistæ. Quidam peccant per excessum, dicendo nos per grat iam substantialiter convert i in Deum el cum Ipso idem esse ; il a Ekardus : Nos transformamur lolaliler in Deum el convertimur in cum.... quidquid proprium est divinæ naturæ, hoc lotum pro­ prium est homini juslo et divino » ; ita W. de Molinos : « Nihil operando anima se annihilat el ad suum principium redit et ad suam originem, quæ e quamdam Sapientiæ divinæ communicationem, divinitus robo­ rantur et illuminantur, modo omnino speciali et sic connaluraliter elevantur, non certe ad videndum Deum, sed ad inlelleclualiler experiendum, per modum scilicet scientiae sapidæ, hanc eamdem suavem divinam realitatcm [In 1, d. 15, q. 4, a. 1 : a. 2, ad 4]. Ex utraque autem experientia, affectiva et intellectiva [sapida], exsurgit illa experientia totalis, quæ mystica appellatur. Hæc denique experientia, si habeatur, valde minus est vivida et intima, ante passivas animæ purificationes, quibus, sub influxu caritatis et donorum Spiritus Sancti, adeo liberantur justi ab omni inordinalo affectu erga creaturas quascumque et erga seipsos, ut jam Deum solum tota mente appetant et diligant. Consequent er crescit cum fervore caritatis, et ita in animis ferventioribus sensu pleno habetur Dei inhabitatio [in 1, d. 15, q. 4, a. 1, c] (1). 3° Dei fruitio et possessio in cœlis est omnino certa et inamissi­ bilis. In terris autem, nemo scit, certitudine· absoluta, se esse tem­ plum Dei, absque speciali revelatione ; persuasio tamen et certi(1) Jean de S. Thomas, Les dons du S Esprit, trad. R. Maritain, c. 4, præsertim, n. 8-16, p. 137-144 ; Gardeii, La structure de l'âme..., t. 2, p. 192 sq.; in Vie spirituelle, 1932, juin, p. [ 129-146], juillet-août, p. [1-21], septembre, p. [65-76], octobre, p. [1-28] ; Noble, O. P., L'amitié avec Dieu, éd. 2, c. 6-15, p. 91-247 ; Garrigou-Lagrange, op. et l. cil., in Revue Thomiste, nov.-déc. 1928, p. 464-474 ; Maritain, Les degrés du savoir, c. 6, p. 513-525, annexe 5, p. 855-867. 76 INHABITATIO DEI tudo de Dei præsenlia et possessione, eo firmior evadit quo purior iit ipsa anima et sanctior. — Praeterea hæc præsentia Dei per gratiam semper peccato mortali amitti potest. [1-2, q. 112, a. 5; infra, n. 61-63]. ί IV. — Adoptio et inhabitatio communes sunt Sanctis V. et N· Testamenti. 57. Hoc assertum defenditur contra Petavium (1) qui, post Lessium, distinguens, ut res separabiles, justificationem per gratiam a filiatione adoptiva, quæ formaliter fieret per ipsam Spiritus Sancti personam, jusi is datam, contendit juslos V. T. fuisse quidem sanctos per gratiam, non vero habuisse ipsum Spiritum Sanctum, ideoque non fuisse filios Dei adoptivos. 1° Argumentum. — Demonstravimus causam formalem adoplionis esse non ipsum Spiritum Sanctum, sed gratiam sanctifican­ tem, secundum quam etiam Deus inhabitat animam justi. Atqui concedit ipse Petaxius justos V. T. hanc gratiam habuisse. Ergo nil eis deerat quod ad filiationem adoptivam et inhabitationem requiritur. — Hanc doctrinam in Scriptura et Traditione enuntiatam ita declarat Leo XIII : « Certum quidem est in ipsis etiam hominibus justis, qui ante Christum fuerunt, insedisse per gratiam Spiritum Sanctum, quemadmodum de prophetis, de Zacharia, de Joanne Baptista, de Simeone et Anna scriptum accepimus (2). » 2° Adoptio tamen et inhabitatio non eodem omnino gradu perlinent ad ulrumque Testamentum. — 1) Justitia enim vera et interna, essentialiter eadem ac justitia N. T., qua gaudebant justi V. T., non ex vi Legis in eos dimanabat, sed ex meritis Christi venturi. Idem dicendum de adoptione et Dei inhabitatione (Gal. n, 16). 2) Imo « si et illi in filiis Dei numerabantur, conditione tamen perinde erant ac servi, quia etiam filius nihil differt a servo, quousque est sub tutoribus et actoribus » ; (Encyc. cit. ; Gal. iv, 1-3), et hæreditatem coelestem adire non poterant, donec adveniret Christus. 3) Denique, licet quidam ex V. T. gratiam non minus plenam imo et majorem consecuti fuerint quam gratia, qua multi donantur in N. T., secundum tamen statum naturæ illius temporis, gratia non eadem largitate dabatur, qua nunc confertur, ut. liquet ex sola consideratione sacramentorum, quæ, in nova lege, gratiam conti­ nent et digne suscipientibus conferunt, in Vetere vero, dandam tantum figurabant. Consequenter plenior etiam generalim Iit inhabitatio Dei in (t) De Trin., 1. 8, c. 6, n. 3 ; c. 7, n. 1. (2) Encyc. Divinum illud munus, éd. Bonne presse, t. 5, p. 150 ; cf. Lc. i, 15, 41 ; n, 25 ; S. Athan., Adv. Arianos, or. 4, n. 29 ; or. 5, n. 25-26 ; S. Gregor. Naz., or. 41 in Pentecosten ; S. Cyrlllus Alex., De Trin. thesaurus, 34 ; in Jo. 5, 2 ; S. Leo M., De Pentecoste sermo 2, 3 ; 76, 2, 3. Cf. Froget, op. cit., p. 221-242. I | j I I ' | I 1 INHABITATIO DEI 77 anima Christianorum et « communicatio Spiritus Sancti, post Christum facta, multo est copiosior, propemodum utarrham pretio vincit res pacta, atque ut imagini longe praestat veritas. Hoc propte.ea affirmavit Joannes : « Nondum erat Spiritus datus, quia Jesus nondum erat gloriftcalus » (vn, 39) ; hac utique ratione, « quia ex illo tempore quo Christus resurrexit, incepit copiosius et communius Spiritus sanctificationis dari » et cum « visibilibus signis » (1). 58. Conclusio practica. — Quia, per inhabitationem, Deus modo ineffabili nobis conjungitur et in nobis totus intime manet instar amici, ipsi Deo totaliter adhaerere debemus, illum scilicet studiose contemplando et devotissime amando, de peccatis semper magis ac magis dolendo et totis viribus vitam in dies perfectiorem et sanctiorem inquirendo. Quinimo « quia amici ad invicem conversantur et se mutuo invisunt, et nos debemus SS. Trinitatem frequentissime invisere, sicut et Jesum sacramcntatum in Eucharistia. Duplex igitur est nobis peragenda visitatio saepius in die : visitatio nempe ad SS. Sacramentum, quæ tamen non est semper possibilis, et visitatio ad SS. Trinitatem, ubique et semper possibilis ac jucunda nimis ». Hugon, De Gratia, q. 3, a. 4, x. (1) S. Th., in Rom., c. 1, lect 3 ; in Joan., vn, 39, lect. 5 ; 1, q. 43, a. 6, C et ad 1. Cf. S. Aug., De Trin., I. 4, c. 20, n. 29. 78 PROPRIETATES JUSTIFICATIONIS CAPUT 111 DE PROPRIETATIBUS JUSTIFICATIONIS Errores. 59. Principia falsa Protestantium circa na luram justificationis novos gignunt errores : 1"'“ principium : Sola tides seu fiducia justificat. Ergo homo, qui necessario conscius est hujus fidei, potest imo et debet credere se esse justificatum [Prop. 10 Eut heri, D. 750]. — « Quidam Byzan­ tini, falso mysticismo imbuti, docuerunt præsentiam gratiæ divinæ et Spiritus Sancti in anima necessario cadere sub experientia sensus intimi, ita ut qui hujus præsentiæ sibi conscii non sint,... nondum sint revera justificati,... quamvis Baptismum aquæ acceperint. » Jugie, t. 2, p. 753. 2um Principium : Justitia in justificato est ipsa justitia Christi ab extrinseco unicuique imputata. Ergo gratia justificans aequalis est in omnibus justis, nec crescere potest aut augeri. 3um principium : Gratia justificans non datur nisi electis et praedestinatis. Ergo gratia, semel accepta, nunquam amittitur (Calvinistæ), vel per solum peccatum infidelitatis amittitur (Lutherani, hac in doctrina, non plene sibi cohaerentes). Doctrina catholica. 60. Contra hos errores Ecclesia triplicem statuit veritatem : 1° Nemo, seclusa speciali Dei revelatione, certus esse potest, certitudine fidei, se esse justificatum, proindeque nemo id credere tenetur. — Sic habet Tridenlinum, s. 6, cp. 0, /_). 802 : « Quilibet, dum seipsum suamque propriam infirmitatem et indispositionem respicit, de sua gratia formidare et Umere potest ; cum nullus scire valeat, certitudine fidei, cui non polest subesse falsum, se gratiam Dei esse consecutum. » — Cn. 13, D. 823 : « Si quis dixerit omni homini, ad remissionem pecca­ torum assequendam, necessarium esse ut credat cerlo, et absque ulla hæsilalione propriæ infirmitatis, et indispositionis, peccata sibi esse remissa, a. s. » — Cn. 14, D. 824 : « Si quis dixerit homi­ nem a peccatis absolvi et justificari, ex eo quod se absolvi ac justificari credal : aut neminem vere esse justificatum, nisi qui credat se esse justificatum, et hac sola fide absolutionem et justi­ ficationem perfici, a. s. ». * PR0PH1ETATES JUSTIFICATIONIS Gratia 79 n qualis EST, NEC IN EODEM JUSTO PRO DIVERSIS TEMPORIBUS. ---- Trid. s. G, cp. 7 : « Vere justi nominamur et sumus, justitiam in nobis recipientes, unusquisque suam secundum mensuram, quam Spiritus Sanctus partitur singulis prout vult, et secundum pro­ priam cujusque dispositionem et cooperationem. » — Cn. 24 : « Si quis dixerit justitiam acceptam non conservari atque etiam augeri coram Deo per bona opera, a.s.»Cf.cp. 10,D.799,834,803. 3° Gratia justificans quolibet peccato mortali% amittitur. — Trid. s. G, cn. 23, D. 833 : « Si quis hominem semel justificatum dixerit amplius peccare non posse, neque gratiam amittere, atque ideo eum, qui labitur et peccat, nunquam vere fuisse justificatum... a. s. » — Cn. 27, D. 837 : « Si quis dixerit nullum esse mortale peccatum, nisi infidelitatis, aut nullo alio, quantumvis gravi et enormi, praeterquam infidelitatis, peccato, semel acceptam gratiam amitti, a. s. ». 2° justificationis nec in omnibus justis Assertio : Nemo, absque speciali revelatione, certus esse potest, certitudine fidei, se esse justificatum ; justitia vero accepta, nedum sit in omnibus æqualis, capax est augmenti in eodem justo, sed etiam amitti potest et reapse, quolibet peccato mortali, plane amittitur (De fide). Tota thesis diserte et explicite probatur ex documentis fidei modo recitatis. I. — Nemo, absque speciali revelatione, certus esse potest, certitudine fidei, se esse justificatum. Explicatur thesis. 61. Absque revelatione. — Per revelationem enim aliquis scire potest se habere gratiam, idque Deus aliquando aliquibus mani­ festavit, ex speciali privilegio, v. g. B. Virgini Mariæ (Lc. i, 28), paralytico (Lc. v, 20) et mulieri peccatrici (id., vn, 48). Certitudine fidei. — a) Fide divina ea tantum credere possumus quæ a Deo revelata fuere. Atqui Deus revelavit remissa esse peccata omnibus vere et sincere pœnitentibus, hanc autem conditionem adimpletam esse minime singulis revelavit aut revelat. Ergo. b) Fidei vero certitudine exclusa, possumusne tamen certo cognoscere nos esse in statu gratiæ ? I) Quidam ex cat holicis (1) contendunt hominem posse id scire, (1 ) Cathar Inus, Gaucher, La certitude théologique de Pétât de grâce et le concile de Trente, Etudes franciscaines, 1910, t. 23 ; Le signe infaillible de l'état de grâce, Le Perreux (Seine), 1907 ; cf. E. Neveut, C. M., Peut-on avoir la certitude d'etre en état de grâce ? Di vus Thomas, Piacenza, 1934. 80 PRO PR I ETATES J UST1!· IGATI ON IS certitudine absolute, vel mediante discursu theologico, vel alio modo, sed adeo ut nullam habeat formidinem de sua justificatione. Quæ sententia erronea videtur : concilium enim negat certitudinem de adepta justificatione talem esse posse, cui non possit subesse falsum, declaratque neminem esse qui non possit de sua gratia formidare et timere. 2) Quapropter, communiter cum S. Thoma (1-2, q. 112, a. 5), docent theologi justum habere posse de adepta justitia quamdam tantum certitudinem moralem seu conjecturalem, majorem minoremve, pro ratione signorum quibus nititur, quorum præcipua sunt : delectatio rerum divinarum, contemptus mundi, testimo­ nium bonæ conscientiæ, propositum vitandi peccatum, zelus in animarum salutem, frequens Eucharistiae receptio, etc. Hæc certitudo non auferens, ut patet, omnem errandi formidi­ nem, locum relinquit timori et valde utilis est homini, ne de sua salute nimis præsumal, justa illud Apostoli : « cum metu el tremore vestram salutem operamini » (Philip, ii, 12) ; sed sufficit tamen ut justus, omnem suam sollicitudinem et anxietatem in Deum proji­ ciens (I Pet. v, 7), divinæque promissionis firmitati se committens potius quam propriae infirmitati, cum pace animæ et tranquillitate Deo inserviat, ab ejusque misericordia, gaudium servo fideli pro­ missum pia fiducia exspectet. (Cf. Hebr. x, 23 ; 2-2, q. 18 a. 4). Probatur thesis. 62.1° Ex Tridentino. — Hanc doctrinam aperte tradit in verbis jam n. 60, 1°, recitatis, et in s. 6, cp. 16, D. 810, ait : « Unus­ quisque, sicut misericordiam et bonitatem, ita severitatem et ju­ dicium ante oculos habere debet, neque seipsum aliquis, eliamsi nihil sibi conscius fuerit, judicare ; quoniam omnis hominum vita non humano judicio examinanda et judicanda est, sed Dei, qui illuminabit abscondita tenebrarum, et manifestabit consilia cordium : et tunc laus erit unicuique a Deo [I Cor. iv, 5], qui, ut scriptum est, reddet unicuique secundum opera sua [Rom. n, 6]». 2° Ex Scriptura. — « Propositio nostra, ut videtur, inquit Van der Meersch, n. 197, nequit demonstrari ex Scriptura. » Multi tamen, post conc. Trid., argumentum ita proponunt ex I Cor. iv, 4-5 : « Nihil mihi conscius sum, sed non in hoc (1) justificatus sum; qui autem judicat me, Dominus est. Itaque nolite ante tempus judicare, quoadusque veniat Dominus, qui et (1) « Le ούκ έν τούτω (non in hoc, non propter hoc) nie que le témoignage de la conscience soit un motif suffisant pour se croire justifié (δεδικαίωααι au parfait, marque un état qui a commencé dans le passé, et qui dure encore). Le cas est particulier, mais la raison est générale. » Prat, La thêol. de Saint Paul, t. 1, h. 1. 81 PROPRIETATES JUSTIFICATIONIS illuminabit abscondita tenebrarum, et manifestabit consilia cordium ; et tunc laus erit unicuique a Deo. » Hinc S. Paulus, licet egregius Christi apostolus, non solum judicium de aliorum justitia soli Deo relinquendum esse præcipit, sed nec semetipsum audet justum credere aut proclamare, quamvis sit conscius nullius culpæ infidelitatis in suo ministerio. Ergo nemo de sua justitia certitudinem absolutam, sive ex fide sive ex scientia, habere potest, sed omnes debent dicere : « delicta quis intelligit ? Ab occultis meis munda me » (Ps. xvm, 13). Hinc adhuc Apostolus, I Cor. ix, 27 : « Castigo corpus meum et in servitutem redigo, ne forte, cum aliis prædicaverim, ipse reprobus efficiar » ; — Philip, n, 12 : « Itaque, charissimi mei,... cum metu el tremore vestram salutem operamini ». 3° Ex Traditione.' — Eamdem doctrinam tradunt Patres, quorum duo tantum testimonia proferemus : 1) S. Augustini aientis, De perfeci, jusi. c. 15, n. 33, J. 1800 : « Quantalibet justitia sit præditus homo, cogitare debet ne aliquid in illo, quod ipse non videt, inveniatur esse culpandum ». — 2) S. Gregorii M. qui, rogatus a Gregoria, nobili matrona, ut testaretur se ex revelatione scire Gregoriæ peccata esse remissa, respondet, ep. 1. 7, ep. 25, J. 2296 : « Rem et difficilem etiam et inulilem postulasti. Difficilem quidem, quia ego indignus sum, cui reve­ latio fieri debeat, inulilem vero, quia secura de tuis peccatis fieri non debes, nisi cum jam in die vitæ ultimo plangere eadem peccata minime valebis. Quæ dies quousque veniat, semper suspecta, semper trepida metuere culpas debes, atque eas quoti­ dianis fletibus lavare ». 4° Ex ratione. — Existentia status gratiæ certitudine absoluta cognosci non potest, nisi vel ex divina revelatione, vel ex stricta demonstratione, vel experimenlali notitia ex signis infallibilibus hausta. Atqui nil horum dici potest : Non l",n, uti jam indicavimus ; non 2""1, cum res supernaturales objectum Iranscendunl et campum investigationis mere humanæ, directeque non cadunt sub testimonio conscientiæ. — Non 3UI", nam signa, quæ supra commemoravimus, pariunt tantummodo certitudinem quamdam moralem seu conjecturalem, qua præsente, homini adhuc causa subesse potest timendi ne desit sibi aliqua ex conditionibus requisitis ad justificationem, sive in sacramento sive extra sacramentum, adeo ut, licet Th coi. m 6 PROPRIETATES JUSTIFICATIONIS tollatur perpetua animi anxietas, inter timorem tamen et spem salutem operari debeat. Sane hæc omnia signa, si de facio existant, componi nequeunt cum statu peccati mortalis, sed certitudine absoluta sciri non potest utrum revera existant necne. Ergo (1). JH I Certitudo autem moralis, quæ de præsentia gratiæ haberi potest, eo firmior est, quo homo sanctior est et de sua salui·· sollicitior. Unde, qui sunt insigniter sancti et dulcedine fruuntur i divinæ præscnfiæ, certiores sunt de sua gratia quam segniores. [Supra, n. 56, m, 3°]. 63. Objicitur : a) Rom. vm, 16 : « Ipse Spiritus testimonium reddit spiritui nostro, quod sumus filii Dei. » R. — Præsent ia Spiritus Sancti in anima testimonium est in se certissimum filiationis divinæ acceptæ, sed non exinde certissimum est quoad nos. IH />) Rom. vm, 38-39 et II Tim. iv, 8, ubi Apostolus affirmat se non posse separari a caritate Christi, ac cum firma certitudine exspectare coronam justitiæ sibi debitam. j R. — Ili textus explicandi sunt per alia loca in quibus déclarai Apostolus se timere reprobationem (1 Cor. ix, 27), vel signant illuni jam specialem accepisse revelationem de sua salute. II. — Accepta justitia, nedum sit in omnibus æqualis, capax est augi enti in eodem justo. I· 64. 1° Non in o: nibus æqualis : a) Tridenlino. — Docet enim II Concilium homines gratiam recipere, in justificatione, « suam secundum mensuram, quam Spiritus Sanctus partitur singulis prout vult, et secundum propriam cujusque dispositionem et cooperationem. » b) Scriptura. —Ait enim Scriptura [Le. vu, 47] : « Remit tuntur ei peccata mulla, quoniam dilexit mullum. Cui autem minus dimittitur, minus diligit ». — Rom. n, 6 : « Qui (Deus) reddet unicuique secundum opera ejus ». — Jo. xiv, 2 : « In domo Patris mei mansiones mullæ sunt ». Cf. 1 Cor. xv, 41 ; Mt. xxv, 14 sq. — Eph. iv, 7 : « 1 nicuique autem nostrum data est gratia secundum mensuram donationis Christi ». Gratia itaque proportionatur subjecti dispositionibus, datur (1) Al. Alensis, Sum. theol., m, 71, m. 3, a. 1-3 ; in 4 sent., ]. 1, d. 17, a. 5 ; S. Bonav., in 4, 1. 1, d. 1 7, p. 1, q. 3 ; S. Thomas, 1-2, q. 112, a. 5 ; cf. Van der Meersch, n. 199-205. PROPRIETATES JUSTIFICATIONIS 83 secundum liberam Christi mensuram, præmiaque inæqualia meretur in coelo. Ergo. c) Ratione. — 1) Ex parte finis seu objecti, gratia non potest esse major et minor, quia, secundum sui ralionem, et ideo semper et in singulis, conjungit hominem summo bono, quod est Deus. 2) Ex parte autem subjecti, gratia suscipit magis et minus, prout scilicet magis et minus participatur ab homine, qui magis vel minus ei subditur et ita magis vel minus deificatur. Cujus diversitatis ratio est aliqua cx parte hominis qui magis aut minus se præparat ad gratiam ; ratio vero prima est ipse Deus, quo tantum præueniente, homo praeparatur ad gratiam, et qui diver­ simode suae gratiæ dona dispensai, ad hoc quod ex diversis gradibus pulchritudo et perfectio Ecclesia* consurgat, sicut etiam diversos gradus rerum instituit, ut esset universum perfectum (1-2, q. 112, a. 4). 2° Capax est augmenti in eodem justo (1) : a) Tridenlinum 1) Hæc habet s. 6, cp. 10, D. 803 : « Justificati, et amici Dei ac domestici facti, euntes de virtute in virtutem..., per observatio­ nem mandatorum Dei et Ecclesiae, in ipsa justitia per Christi gratiam accepta, coopérante fide bonis operibus, crescunt atque magis justificantur... Hoc justitiæ incrementum petit sancta Ecclesia, cum orat : Da nobis, Domine, fidei, spei et caritatis augmentum. » (Dom. 13 post Pent.). 2) Definit, cn. 21,D. 83-1: « justitiam acceptam... augeri coram Deo, per bona opera..., opera ipsa... ipsius justificationis augendæ causam (esse) ». b) Scriptura id aperte asserit [II Cor. ix, 10] : « (Deus) augebit incrementa frugum just itiæ vestræ ». — Eph. iv, 15 : « Veritatem autem facientes in charitate, crescamus in illo per omnia, qui est caput, Christus ». — II Pet. in, 18 : « Crescite vero in gratia et in cognitione Domini nostri et Salvatoris Jesu Christi ». — Ape. xxii, 11 : « Qui justus est, justificetur adhuc et sanctus sanctificetur adhuc. ». Cf. Prov. iv, 18 ; Eccli. xvni, 22 ; I Pet. n, 1-2 ; Philip. i,9. * Justi monentur crescere in accepta justitia. Ergo gratia, qua justi sunt, capax est augmenti et plus minusve augetur juxta salutaria cujusque opera. (1) Augmentum gratiæ sanctificantis iit : vel ex opere operato, infra n. 413, 444 ; Vel ex opere operantis, infra n. 235 ; cf. in Diet, de spiritualité, art. Accrois­ sement des vertus. 84 PROPRIETATES JUSTIFICATIONIS c) Ratio id ostendit : De natura est vitæ ut crescat et perficiatur per operationes vitales. Atqui gratia justificationis est primum vitæ supernaturalis principium. Ergo, exercendo operationes vitæ supernaturalis, justus debet perfici in ipsa vita supernatu­ ral!, ac proinde secundum ipsum hujus vitæ principium, nempe secundum gratiam sanctificantem. Ouinimo repugnare non videtur gratiam habitualem in viato­ ribus semper et indefinite crescere posse, si spectetur potentia Dei absoluta. Gratia enim non habet terminum : 1) ex parte polentiæ Dei, quæ est infinita ; 2) ex parte sui, quia gratia potest indefinite magis assimilari naturæ divinæ ; 3) ex parte subjecti, nam poten­ tia obedientialis animæ, e qua educitur gratia, respondet potentiæ activæ Dei, et ideo de se extenditur ad omne id quod non implicat contradictionem. At, in præscnti ordine, datur Providentiæ terminus, ita saltem ut gratia nullius hominis, quantumcumque crescat, unquam adæquare possit gratiam B. Virginis aut humanitatis Christi (1). Huc facit prop. 1 Deguardorum a conc. Viennensi (1312) damnata : « Quod homo in vita præsenti tantum et talem perfec­ tionis gradum potest acquirere, quod reddetur penitus impecca­ bilis et amplius in gratia proficere non valebit : nam, ut dicunt, si quis semper posset proficere, posset aliquis Christo perfectior inveniri. » D. 471. III. — Justitia accepta amitti potest, reapseque quolibet peccato mortali plane amittitur. 65. Satis erit ostendere gratiam peccato mortali amitti. Nam si de facto amittitur, signum est evidens eam amitti posse. Ratio vero formalis cur amitti possit, stat in ipsa liberi arbitrii natura, quod semper flexibile sit de bono in malum, quamdiu, hac in terra, peregrinamur a Domino. 1° Probatur ex Tridentino. — Concilium aperte, docet : 1) homi­ nem justificatum adhuc peccare posse et gratiam amittere ; 2) « quocumque... mortali peccato... acceptam justificationis gratiam amilli. » Supra, n. 60, 3° et s. 6, cp. 15, D. 808. 2° Probatur ex Scriptura. a) Ez. xxxm, 12 : « Justus non (1) 3, q. 7, a. 11, 12, c. et ad 3, a. 12 ; q. 10, a. 4, ad 3 ; Suarez, De Gratia, 1. 9, c. 5, n. 4 sq. ; Hervé, t. 2. n. 537, 656 ; Lange, n. 486. PROPRIETATES JUSTIFICATIONIS 85 poleril vivere in sua justitia in quacumque die peccaverit » (Cf. Ezech. xviTi, 24). — I Cor. vi, 9-10 : « Nolite errare : neque fornicarii, neque idolis servientes..., neque fures, neque avari, neque ebriosi, neque maledici, neque rapaces regnum Dei possi­ de b uni ». Ergo justi peccare possunt et quovis peccato mortali (varias species enumerat Apostolus) gratiam totaliter amittunt. b) Ait Christus [Mt. xxvi, 41] : « Vigilate et orate ut non intretis in tentationem ». Addit Apostolus [I Cor. x, 12] : « Qui se existimat stare, videat ne cadat » ; et Philip, n, 12 : « Cum metu et tremore vestram salutem operamini ». Cf. Il Pet. i, 10. Hinc justi monentur vigilare ne cadant, salutemque operari cum metu et tremore. Atqui vanus esset iste metus, vanæque monitiones, si justitia semel accepta amitti non posset. c) Non pauci commemorantur qui per peccatum e gratia exciderunt, v. g. primi parentes, Saul, David, Salomon, Simon Pe­ trus, Judas, Alexander et Hymenaeus, aliique multi qui circa fidem naufragaverunt (I Tim. i, 19). Ex his autem aliqui gratiam poenitentia recuperarunt ; alii vero inter reprobos numerari non absque ratione creduntur. Ergo gratia neque inamissibilis est, neque electorum propria. Quare ipse S. Paulus de se dicit [I Cor. ix, 27] : « Castigo corpus meum et in servitutem redigo, ne forte, cum aliis praedicaverim, ipse reprobus efficiar ». 3° Probatur Traditione. — Hanc doctrinam diserte tenent Patres dicentes : Spiritum Sanctum animam deserere quæ illum sequi non vult, recedere ab hominibus qui illum contristant seu in grave aliquod vitium ceciderunt (1) ; omnesque justificatos, qui in malam vitam, sua voluntate, relabuntur, gratiam accep­ tam eo ipso amittere (2). 4° Probatur ratione. — Id constat ex contrarietate quæ viget inter gratiam et peccatum mortale [n. 35]. Sic autem per aliquam similitudinem explicari potest : Deus se habet in infusione et conservatione gratiæ et caritatis, sicut sol in illuminatione aeris. Et ideo sicut lumen solis cessat in aere, statim ac obstaculum aliquod ponitur ejus illuminationi, ita etiam gratia et caritas (1) Tatlanus, Adv. Græcos orat., n. 15; Aphraates, Demonstrationes, Deni. 6, n. 14 ; S. Athanasius, Adv. Arianos orationes, or. 3, n. 24 ; J., 158, 683, 770. (2) S. Aug., De correptione et gratia, c. 6, n. 9 ; J., 1944. 86 PROPRIETATES JUSTIFICATIONIS deficiunt in anima, statim ac, per quodlibet mortale peccatum, ponitur obstaculum infusioni gratiæ et influential caritatis (2-2, q. 24, a. 12). Ceterum si gratia semel accepta amitti non posset, 1) superfluæ essent et vanæ tot exhortationes, ad justos, ad vigilandum et orandum, de quibus supra et n. 172 sq. ; 2) ipsa perseverantia finalis non esset magnum Dei donum suppliciter impetrandum [n. 177 sq.]. 66. Objicitur : a) Scriptura asserit caritatem inextinguibilem esse (Cant, vm, 7), insuperabilem (Rom. vm, 35), nunquam excidentem (I Cor. xm, 8). Ergo justitia, semel accepta, inamissi­ bilis est. , I R. — Loca citata ostendunt virtutem caritatis : 1) multa et maxima operari posse, omnibusque contrariis resistere, quamdiu perseverat in nobis ; 2) manere, etiam in patria, secus ac fides et spes. b) Legitur : « Omnis qui natus est ex Deo, peccatum non facit, quoniam semen ipsius in eo manet, et non potest peccare, quoniam ex Deo natus est » (I Jo. m, 9). H Justus scilicet non peccat lethaliter, dum perseverat filius Dei, quoniam semen ipsius, id est caritas seu gratia, in eo manens, peccatum mortale expellit. Nil igitur contra thesim exhibent hæc verba. Corollarium : Num gratia sanctificans minui possit ? 67. Gratiani sanctificantem peccato veniali non amitti, patet ex ipsa natura peccati venialis, quod non avertit ab ultimo fine, quia non contra hunc finem, sed tantum præler illum agit, Deumque habitualiter amare super omnia permittit. Minuaturne autem, quaeritur. Communiter docent theologi, per peccatum veniale, gratiam sanctificantem immediate et directe non minui, sed mediale, tantum et indirecte. a) Non immediate et directe.— lloc logice et sponte infertur ex verbis conc. Trid. s. 6, cp. 11, D. 801 : « Licet enim in hac mortali vita quantumvis sancti et justi in leoia saltem et quotidiana, quæ etiam venialia dicuntur, quandoque cadant, non propterea desinunt esse justi. » Ceterum : 1) Si gratia minueretur, peccata venialia multiplicata paulatim eam auferrent ab anima, quod repugnat ipsi peccati venialis definitioni. 2) Præterea gratia minui non posset per peccatum veniale nisi vel per modum dispositionis ipsi gratiæ repugnantis, vel per modum demeriti. /Xtqui non 1UI” ; quandoquidem peccatum veniale cum gratia PROPRIETATES JUSTIFICATIONIS 87 habituali, quantumvis intensa, compossibile est, cum a fine non avertat sed tantum retardet. — Non 2"n’ ; Deus enim non magis se avertit ab homine quam homo ipse a Deo se avertit ; nonobstante autem peccato veniali, homo remanet habitualiler conversus ad Deum, qui ideo, propter tale peccatum, eum non privabit gratia, etiam ex parte, quia sic saltem ex parte averteretur ab illo. Cf. t. 2, n. 406, infra, n. 181-184. b) Indirecte et mediale. — Peccatis enim venialibus minuitur fervor et zelus bonorum operum, minuitur exercitium virtutum, quibus augetur gratia sanctificans ; fovenlurque malæ passiones, sub quarum influxu homo, non solum difficilius tentationibus resistit, difficiliusque bonum operatur, sed paulatim disponitur ad hoc ut in mortalia peccata incidat. Studeamus ergo thesaurum gratiæ in dies augere, etiam venialia vitando, quantum permittitur humanæ fragilitati, ne fervore cito excidentes, cito etiam ipsam gratiam amittamus et in diaboli servitutem denuo redigamur. (1) Cf. S. Leo, Sermo, 21, c. 3, J. 2193 ; Billot, Disquisitio de natura a ratione peccati personalis, th. 10,§ 1; De pir/unAu, ^prolegomenon, § 2, m, p. i7; S. Thomas, in 1 Sent. d. 17, q. 2, a. 5 ; 2-2, q, 24, a, 10. 88 DISPOSITIONES AD JUSTIFICATIONEM CAPUT IV DE DISPOSITIONIBUS AD JUSTIFICATIONEM Status quaestionis. 68. Jam statuimus causam principalem efficientem justifica­ tionis esse solum Deum ; causam formalem esse ipsam gratiam sanctificantem ; causamque materialem in qua gratia recipitur, esse ipsam animæ essentiam, ex qua vero educitur, esse potentiam animæ obedientialem. De causa vero meritoria, nempe de passione Christi, agitur in tractatu de Verbo Incarnato ; de causa autem instrumentait, quæ est Christi humanitas, ipsiusque sacramenta, agitur prae­ sertim in tractatu de Sacramentis. Remanet ergo tantum aliquid dicendum de causa finali justificationis et de causa ejus dispositiua. Jamvero causam finalem ullimam omnes, absque ulla contro­ versia, proclamant « gloriam Dei et Christi ac vitam æternam » [Trid. s. 6, cp. 7, D. 799]. a) Gloria Dei. —Ait enim Scriptura [Prov. xvi, 4] : « Universa propter semelipsum operatus est Dominus ». — Eph. i, 5 : « Qui prædestinavit nos in adoptionem filiorum per Jesum Christum in ipsum, secundum propositum voluntatis suæ, in laudem gloriæ gratiæ suæ ». Cf. I Pet. ιν, 11. b) Gloria Christi. — I Cor. m, 22 : « Omnia enim vestra sunt... vos autem Christi, Christus autem Dei ». — Eph. I, 22 : « Ipsum (Christum) dedit caput supra omnem Ecclesiam, quæ est corpus ipsius ». Cf. Col. i, 18. Causa autem finalis proxima est ipsa sanctificatio hominis, uti ostendimus ubi de effectibus gratiæ sanctificantis. Igitur de sola causa justificationis dispositiva pro nunc agen­ dum est, et quidem quoad adultos. Infantes enim et ii omnes qui ad usum rationis nunquam pervenerunt, nulla indigent disposi­ tione ad recipiendam gratiam sanctificantem eo vel magis quo actuum sunt incapaces, « et ideo moventur a Deo ad justitiam per informationem animæ ipsorum ». (1-2, q. 113, a. 3, ad 1). DISPOSITIONES AD JUSTIFICATIONEM 89 Errores. 69. Protestantes, consequenter ad doctrinam suam de intrinseca liumanæ naturæ corruptione per peccatum originale, tenent homi­ nem nullum opus bonum posse operari et ideo nil conferre posse ad justificationem suam. Quapropter, aiunt, homo per solam fidem justificatur, seu potius per fiduciam firmam, qua sibi persuadet merita Christi sibimetipsi imputari, seseque, propter hanc imputationem, ut justum a Deo haberi. Hæc autem lides, non excellentia sua et virtute disponit ad justificationem aut eam constituit, sed est solummodo velut instrumentum, quo Christi justitia apprehenditur, eamque ita sibi induit peccator, ut tegat peccata sua, et externe coram Deo sanctus appareat. Cf. Lange, n. 324-327. Doctrina catholica. 70. En præcipua doctrinæ capita ex Concilio Tridenlino : 1° Homo, licet salutem consequi non valeat nisi per Christum Jesum, in quo habemus redemptionem et remissionem peccatorum (s. 6, en. 1, 2, 3), potest tamen et debet cooperari ad suam justifica­ tionem : « Si quis dixerit liberum hominis arbitrium, a Deo motum et excitatum, nihil cooperari assentiendo Deo excitanti atque vocanti, quo ad obtinendam justificationis gratiam se disponat ac præparet, neque posse dissentire si velit, sed veluti inanime quoddam nihil omnino agere, mereque passive se habere : a. s. » [Trid., s. 6, cn. 4, cf. cp. 5 ; D. 814, 797]. 2° Qualis sit autem libera hominis cooperatio hoc in opere, sic exponitur, cp. 6, D. 798 : « Disponuntur autem ad ipsam justitiam, dum excitati divina gratia et adjuti, fidem ex auditu (Rom. x, 17) concipientes, libere moventur in Deum, credentes vera esse, quæ divinitus revelata et promissa sunt, atque illud in primis, a Deo justificari impium per gratiam ejus, per redemptionem, quæ est in Christo Jcsu (Rom. m, 24) ; et dum peccatores se esse intelligentes, a divinæ juslitiæ timore, qui utiliter concutiuntur, ad consideran­ dam Dei misericordiam se convertendo in spem eriguntur, fidentes Deum sibi propter Christum propitium fore, iliumque tanquam omnis justitiæ fontem diligere incipiunt, ac propterea moventur adversus peccata per odium aliquod et detestationem, hoc est per eam poenitentiam, quam ante Baptismum agi oportet ; denique dum proponunt suscipere Baptismum, inchoare novam vitam et servare divina mandata. » 3° Nonobstante vero hominis cooperatione, justificatio remanet omnino gratuita, cp. 8, D. 801 : « quia nihil eorum, quæ justifica­ tionem præcedunt, sive fides sive opera, ipsam justificationis gra­ tiam promeretur. Si enim gratia est, jam non ex operibus, alioquin, ut inquit Apostolus, gratia jam non est gratia. (Rom. xi, 6) ». 4° Fides, quæ ad justificationem requiritur, est fides dogmatica 90 DISPOSITIONES AD JUSTIFICATIONEM catholicorum, virtus nempe supernaturalis, « qua, Dei aspirante et adjuvante gratia, ab eo revelata vera esse credimus,... propter auctoritatem ipsius Dei revelantis, qui nec falli nec fallere potest » ; « per fidem ideo justificari dicimur, quia fides est humanæ salutis initium... » [Vat., s. 3, cp. 3 ; Trid., s, 6, cp. 8 ; D. 1789, 801]. Non autem fiducia Novatorum, quæ plane rejicitur : « Si quis dixerit fidem justificantem nihil aliud esse quam fiduciam divinæ misericordiae, peccata remittentis propter Christum, vel eam fiduciam solam esse, qua justificamur : a. s. » [Trid., s. 6, cn. 12, 13 ; D. 822, 823]. 5° Denique fides, licet sit « humanæ salutis initium, fundamen­ tum et radix omnis justificationis » (s. 6, cp. 8), sola tamen non sufficit ad justificationem (cn. 9, D. 819) : « Si quis dixerit sola fide impium justificari, ita ut intclligat nihil aliud requiri, quod ad justificationis gratiam consequendam coopcretur, et nulla ex parte nccesse esse eum suæ voluntatis motu praeparari atque disponi : a. s. ». Assertio : Ad gratiam justificationis recipiendam, homo adultus se præparare debet, cum auxilio gratiæ actualis (1), non solum per fide sed etiam per actus aliarum virtutum (De fide). Tota thesis disertissime probatur ex verbis Tridentini modo recitatis. I. — Prævia requiritur peccatoris dispositio ad justificationem. 71. 1° Constat ex documentis fidei. — Aperte enim declarat Tridentinum hominem posse et debere libere cooperari, assentiendo Deo excitanti et sic libere se disponere ac præparare ad obtinendam justificationis gratiam. 2° Constat ex Scriptura. — Is. xlv, 22 : « Convertimini ad me, et salvi eritis. »—Zach. i, 3: « Convertimini ad me, et convertar ad vos. » In his et aliis testimoniis, in quibus Deus offert homini auxilia gratiæ, ab eo exigit ad salutem, ut divinæ vocationi consentiat. Item Jo. vi, 45 : « Omnis qui audivit a Patre et didicit, venit ad me. » Ergo, ut veniat ad Christum, scilicet ut conver­ tatur, homo debet Patris doctrinam libere accipere. 3° Conslat ex ralione. — 1-2, q. 113, a. 3 : « Justificatio impii fit a Deo movente ad justitiam... Deus autem movet omnia secundum modum uniuscujusque... Unde et hominem ad justitiam (1) Cum auxilio gratiæ, nam, ut patet cuique paulisper rem consideranti homo non valet aliquid agere in ordine ad opus supernaturale (justificationem), nisi per prius in ordine supernatural! ponatur, per gratiam scilicet, qua deinde adjuvatur in operis prosecutione. — Infra probabitur, n. 155 sq. DISPOSITIONES AD JUSTIFICATIONEM 91 movet secundum conditionem naluræ humanæ. Homo autem secundum propriam naturam habet quod sit liberi arbitrii » et ideo ei convenit agere per liberum arbitrium. Igitur Deus ita movet hominem ad justificationem ut ipse homo, cum auxilio Dei, ad eam sese libere moveat, ac proinde justificatio nonnisi homini eam libere acceptanti confertur. II. — Requirito vera Catholicorum fides. 72. Fides enim tôt humanæ salutis initium, fundamentum et radix omnis justificationis. Hinc opera quæ fidem praecedunt aut ab ea non procedunt, ad salutem non conducunt ; e fide autem, quasi sponte et naturaliter, pullulant cæteræ disposi­ tiones ad justificationem necessariae, nisi homo divinæ gratiæ resistens, fidei processum impediat. 1° Probatur ex documentis fidei. — Tridentinum et Vaticanum explicite docent fidem, ad justificationem requisitam, eam esse qua homines, « libere moventur in Deum, credenles vera esse, quæ divinitus revelata et promissa sunt, atque illud in primis, ,a Deo justificari impium per gratiam ejus » ; insuper Triden­ tinum, cn. 14, D. 824, damnat omnes dicentes « hominem a pecca­ tis absolvi ac justificari ex eo quod se absolvi ac justificari certo credat ». Idem eruitur ex praxi Ecclesiæ. Inde enim ab initio Ecclesia a baptizandis postulavit fidem, non qua confidebant peccata sibimetipsis dimissa esse, sed qua credebant omnes doctrinæ veritates in symbolo contentas. 2° Probatur Scriptura. — Fidem necessariam esse ad justifi­ cationem multa ostendunt loca Scripturarum : a) Mc. xvi, 15 : « Euntes in mundum universum, prædicate evangelium omni creaturæ ; qui crediderit et baptizatus fuerit salvus erit, qui vero non crediderit, condemnabitur ». — Jo. xx, 31 : « Hæc autem scripta sunt, ut credatis quia Jesus est Christus Filius Dei, et ut credenles vilam habeatis in nomine ejus ». — Aci. vm, 37 : « Si credis ex toto corde, licet (te baptizari). Et respondens, ait : Credo Filium Dei esse Jesum Christum ». (Cf. Jo. m, 16 ; Rom. i, 16, m, 22, 26, iv, 18 sq. ; x, 9 sq. ; Gal. ii, 16.) Fides ideo necessaria ad salutem, non est fiducia, qua credimus peccata nobis esse remissa, sed fides cujus objectum est vel ipsum 92 DISPOSITIONES AD JUSTIFICATIONEM Euangelium seu tota religio Christiana, quæ nomine Evangelii designatur (Mt. xxvm, 20), vel divina Christi missio, vel generatim mysteria salutis (1). b) Heb. x, 38 : « Justus autem meus ex fide vivit ». — Heb. xi, G : « Sine fide autem impossibile est placere Deo. » Hæc porro fides, quam exigit Apostolus, illa est, quæ dicitur « argumentum non apparentium » (Heb. xi, 1), qua « intelligimus aptata esse sæcula verbo Dei, ut ex invisibilibus visibilia fierent » (id., 3), qua « credere oportet accedentem ad Deum, quia est, et inquirentibus se remunerator sit » {id., 6). Ergo iterum fides necessaria non est fiducia Novatorum, sed fides dogmatica Catholicorum. 3° Probatur ratione. — a) Indirecte : Fides Novatorum non solum rejicienda est, sed impossibilis est. Fides enim divina innititur sola auctoritate Dei revelantis, qui nec falli nec fallere potest. Atqui, ut diximus capite præcedenti, licet generatim revelatum sit omnes, qui sinceram poenitentiam agunt, justifi­ catos esse, nullibi tamen revelatur singulos homines veram egisse poenitentiam aut vere singulis peccata esse remissa. Ergo id fide divina credi non potest. b) Directe : Ad justificationem impii requiritur motus mentis, quo ad Deum convertitur. Atqui prima hujusmodi conversio salutaris ad Deum fit per fidem. Ergo actus fidei requiritur ad justificationem impii. — Patet minor : voluntas sequitur intellec­ tum ; ergo voluntas non se convertet in Deum nisi præcedente actu seu conversione ipsius intellectus. Intellectus autem ad Deum non convertitur, conversione ad salutem requisita, nisi Deum cognoscat et ad Eum tendat, in quantum est objectum beatitudinis supernaturalis et causa justificationis ; atqui talis cognitio non datur nisi per fidem. Ergo. 1-2, q. 113, a. 4, c et ad 2. III. — Fide non sufficiente, actus requiruntur aliaru: tutu: vir- 73. Hæc pars thesis quæ expresse docetur a Tridenlino, n. 70, 2° et 5°, sic aliunde ostendi potest : 1° Fides non sufficit : a) Id aperte docent Sacrae Litterae. — Jac. ii, 24, 26 : « Ex operibus justificatur homo, et non ex fide tantum » ; « Sicut corpus sine spiritu mortuum est, ita et fides sine operibus mortua est ». — I Cor. xm, 2 : « Si habuero omnem (1) Vosté, Studia Paulina, p. 94-96 ; Lange, n. 337-338. DISPOSITIONES AD JUSTIFICATIONEM 93 fidem, ita ut montes transferam, caritatem autem non habuero, nihil sum ». — Gal. v, 6 : « In Christo Jesu neque circumcisio aliquid valet neque præputium, sed fides, quæ per caritatem operatur ». Ergo non sola fides ad justificationem sufficit, sed ea requiritur, quæ caritati conjungitur et, caritate animata et vivificata, opera exhibet supernaturalia. b) Implicite eadem doctrina alibi traditur. — Fideles enim possunt damnari ex operum defeclu (Mt. xxv, 12, 26, 35 sq., 41; Lc. xvi, 19 sq.) ; et Deus non solam fidem exigit ad salutem, sed conversionem ex toto corde (Zach. i, 3) omniumque mandatorum observantiam Mt. xix, 17 : « Si vis ad vitam ingredi, serva man­ data » ; xxvm, 19, 20 : « Docete omnes gentes,... docentes eos servare omnia quaecumque mandavi vobis ». — II Pet. i, 10. : « Quapropter, fratres, satagite ut per bona opera certam vestram vocationem et electionem faciatis. » Ergo sola fides non sufficit. 74. 2° Actus requiruntur aliarum virtutum. — A. Probatur : 1) Timor : Eccli. i, 28 : « Qui sine timore est, non poterit justi­ ficari ».— Ps. cx, 10: « Initium sapientiæ, limor Domini. » Timor enim obstacula ad justificationem removet, nos a fiagitiis retra­ hens, quibus noscimus imminere supplicium. 2) Spes ; Ps. xc, 3 : « Quoniam in me speravit, liberabo eum. » — Rom. vili, 24 : « Spe enim salvi facti estis. » — I Jo. m, 3 : « Omnis qui habet hanc spem (videndi Deum sicuti est) in eo, sanctificat se. » — Spes ccteroquin ex natura rei requiritur : nemo enim serio ad aliquid obtinendum se disponet, nisi illud se assequi posse speraverit. 3) Dilectio inchoata : Jo. xiv, 21 : « Qui diligit me, diligetur a Patre meo. » — I Jo. m, 14 : « Translati sumus de morte ad vitam, quoniam diligimus fratres. Qui non diligil, manet in morte. » — Le. vu, 47 : « Remittuntur ei peccata multa, quoniam dilexit multum. » — Re enim vera, ex eo quod Deus peccatori veniam offerat, statim in illo excitatur amor saltem inchoatus tantæ bonitatis. 4) PœnilenHa : Lc. xm, 3 : « Nisi poenitentiam habueritis, omnes similiter peribitis. » — Aci. ii, 38 : « Poenitentiam agite et baptizetur unusquisque vestrum, in nomine Jesu Christi, in remissionem peccatorum vestrorum. »— Id. m, 19: « Poenitemini igitur et convertimini, ut deleantur peccata vestra. » — Ad 94 DISPOSITIONES AD JUSTIFICATIONEM veniam enim impetrandam necesse est ut peccator, quantum in se est, removeat peccatum, quo causata fuit offensa, illud scilicet retractando et odio prosequendo. « Dilectio, ait S. Thomas (De Verit. q. 28, q. 5, ad 1), non potest esse sine detestatione ejus, quod a Deo separat. Et ideo, præter motum dilectionis in Deum, requiritur in justificatione peccati detestatio. » 5) Propositum novæ vitæ : Nam sine proposito novam inchoandi vitam et divina servandi mandata, nec vera potest esse dilectio, nec sincera poenitentia. I Præter hos actus quos enumerat Tridentinum (n. 70, 2°), alios etiam commendant Paires, quibus ad veniam peccatorum obti­ nendam conducimur : cujusmodi sunt oratio, jejunium, mise­ ricordia in egenos, continentia, injuriarum oblivio, aliique plures quos prolixum esset recensere (1). B. Confirmatur : 1) Ex natura justificationis. — Homo per peccatum mortale, totaliter fuit a Deo aversus. Ergo justus fieri nequit nisi totaliter ad Deum convertatur. Atqui per solam fidem, intellectus lanium adhaeret Deo revelanti. Ergo aliquid aliud præter fidem requiritur, quo voluntas ipsa et sub ejus imperio, homo lotus ad Deum convertatur. Cf. 1-2, q. 113, a. 3-5. 2) Ex consectariis sentenliæ Novatorum. — Si sola fides suffi­ ceret ad justificationem, inutilis esset mandatorum observantia, inutilis poenitentia, etc., et homo, quantumvis flagitiosus et Deo odiosus, justus tamen dicendus esset et infallibiliter salvandus, 1 modo firmiter credat, juxta illa Lutheri ad Mclanchton : « Esto peccator et pecca fortiter, sed fortius fide et gaude in Christo (2). » Hæc autem rectam rationem offendere nemo non videt. Ergo. 75. Corollarium. — Hi autem actus, qui non sunt æque necessarii ad justificationem, vere ad eam disponunt. A. Necessitas. — Actus supradicti dispositiones constituunt | I ordinarias, quas enumerat ipsum Tridentinum s. 6, cp. 6. | Bene dixi : ordinarias, non omnes enim sunt semper aut æque12 (1) Cf. S. Clem. Rom., I Cor. 31. 2 ; Clemens Alex., Strom. 2, 6, 31, 1 ; 6, 14, 108, 4 ; Origenes, in Jo. 19, 23, 152 ; S. Gregorius Nyss., In Eccl. hom. 8 ; S. J. Chrysostomus, in Jo. hom. 31,1 ; S. Ambrosius, in Lc. 10, 88 ; S. Augus­ tinus, ep. 187, 3, 7 ; 3, 10 ; sermo 169. 11, 13, etc. ; J. 15, 419, 428, 481, 1024. 1 163, 1310, 1445, 1446, 1515 ; Salmantic., tr. 15, disp. 3, dub. 1, § 3 in fine, (2) Apud Moehler, Symbolism., p. 213. — G. Goyau, Moehler (collection : La Pensée chrétienne), Bloud, 2e p‘e, cp. 4, p. 210 sq. i ' I DISPOSITIONES AD JUSTIFICATIONEM 95 necessariæ : v. g. fieri potest nt homo, cognoscens Deum, statim in spem veniæ erigatur et. Deum finem ultimum diligat, quin fuerit antea timore excitatus. Quo in casu, licet non adsit formaliter limor, infallibili 1er tamen consequitur justificationem. Quinimo non repugnat aliquem posse, extraordinarie, de potentia absoluta, in instanti justificari, quin antea ullum actum, quo se disponat ad justificationem, elicuerit., sed immediate, sub influxu gratiæ, actum producat contritionis perfectæ, quo justificatur. Salmanl., tr. 15, d. 3, dub. 2 ; supra, n. 37. B. Natura. — Ilæ autem dispositiones non sunt tantummodo conditiones sine qua non, sed dispositiones veri nominis, quibus peccator adultus, cum Dei auxilio, se vere præparat ad justifica­ tionem. [1-2, q. 112, a. 2 ; q. 113, a. 3, a. 8, ad 2]. 1) Id docet Scriptura, dicens homines justificari per fidem et ex fide, vel quoniam diligunt Deum, vel quoniam poenitentiam agunt, etc.; imo asserens hominem seipsum sanctificare, justificare, emundare, ratione harum dispositionum (I Jo. m, 3 ; ci'. Eccli. m, 2 ; xvTii, 21-30). 2) Id docet Concilium Tridentinum, loc. cit., s. 6, cp. 6, 5, 7. en. 4, 9 ; s. 14, cp. 4, ubi definit hominem, a Deo motum et excita­ tum, aliquid cooperari, quo ad obtinendam justificationis gratiam se disponat ac præparet. item necesse esse eum suæ voluntatis motu praeparari atque disponi, adeo ut gratia infundatur, tum secundum mensuram donationis Spiritus Sancti, tum secundum propriam cujusque dispositionem et cooperationem. Attamen dispositiones hujusmodi, quia sunt actus hominis adhuc peccatoris et inimici Dei, non sensu proprio et stricto seu, ut aiunt, de condigno, merentur gratiam sanctificantem, nam gratis justificamur : Rom. m,24 : « Justificati gratis,per gratiam ipsius ». — Id., xi, 6 : « Si autem gratia, jam non ex operibus ; alioquin gratia jam non est. grat ia ». — Eph. n, 8 « « Grat ia enim estis salvati per fidem, et hoc non ex vobis : Dei enim donum est ; non ex ope­ ribus, ut ne quis glorietur ». Cf. Trid., s. 6, cp. 8, n. 801 ; Voslé, Studia Paulina, p. 9G-98 ; Lange, n. 342. 76. Nota. — Ultima dispositio ad justificationem impii ex opere operantis, de qua sola pro nunc agitur, est, juxta omnes theologos, actus perfectæ contritionis seu caritatis, qui. juxta omnes etiam, a voluntate, per gratiam elevata, elicitur, el quidem simul tempore cum gratiæ infusione. Sub cujusnam autem gratiæ influxu eliciatur, conlroverlilur inter theologos. 1° Alii (1) contendunt hunc actum produci sub influxu alicujus gratiæ actualis, adeo ut, ordine natura', ille actus infusionem pro­ cedat gratiæ sanctificantis : nam, aiunt, vix intelligi potest quæ (1) Suarez, De Gratia, 1. 8, c. 12 ; De Lugo, De Pcenit., disp. 8, sect. 7 ; Pesch, t. 5, n. 360 ; Beraza, De Gratia, n. 673. 96 DISPOSITIONES AD JUSTIFICATIONEM modo actus caritatis, qui ad gratiam habitualem disponit, ab eadem gratia producatur ; hac enim in hypothesi, gratia sanctifi­ cans daretur homini et quia est bene dispositus, simul atque ut sit bene dispositus ad eam recipiendam. 2° Alii autem, cum S. Thoma (1), docent actum caritatis esse dispositionem ultimam ad justificationem et tamen elici sub influxu virtutis caritatis, quæ simul cum gratia sanctificante infun­ ditur. Sic argumentantur : 1) Si a gratia quadam actuali procederet ille actus, voluntas, eodem instanti, dupliciter elevaretur, habitualiter quidem per gratiam sanctificantem, transeunter autem per gratiam actualem. Porro id est impossibile : elevatio enim transiens a gratia actuali non fit, nisi deficiente gratia habituali, quam sup­ plet. Sed simul coexistunt actus caritatis et gratiæ infusio. Ergo actus iste a virtute caritatis elicitur. 2) Juxta plerosque theologos. [1-2, q. 112, a. 2, ad 1], hic cari­ tatis actus est de condigno meritorius vitæ æternæ. Sed nullus esse potest actus vitæ æternæ meritorius, qui a gratia habituali non procedat, ut dicetur infra ubi de merito. Ergo. Quomodo autem idem actus possit esse effective ab eadem gralia ad quam ultimo disponit, ita explicant : 1) Comparatione venti. — « Dum ventus, inquit Solo, aperit fenestram, intrando aperit et aperiendo intrat. Nihilominus, in genere causæ efficientis, non quia aperit intrat, sed motu (pio intrat aperit. In genere autem causæ materialis, prius natura est apertio, quoniam nisi aperiretur fenestra, aula non reciperet ventum. Ita in proposito, in genere causæ efficientis, prior est infusio gratiæ, per quam Deus movet nos ad conversionem, et quasi aperit mentis nostræ januam. In genere autem causæ materialis, prior natura est hæc conversio et quasi apertio mentis ut intret gratia. » [Cf. Salmanl., I. cit. n. 97]. 2) Ratione. — Distingui potest in eodem instanti physico duplex instans rationis, duplexque formalitas correspondens, tum in gratia quæ infunditur, tum in actu contritionis qui producitur. In 1° instanti, gratia habitualis consideratur in sui infusione, ul qua anima movetur et elevatur a Deo, et sic est gratia operans, prin­ cipium actus contritionis, prout ullimæ dispositionis ad justifica­ tionem. In 2° autem instanti, eadem gratia habitualis consideratur in sui consecutione, ut quæ informat animam, et propria ejus virtus efficitur, (1) 1-2, q. 113, a. 8 ; De Verilate, q. 28, a. 8 ; Vasquez, in 1-2, t. 2, disp. 202, c. 3 ; Gregorius de Valentia, in 1-2, disp. 8, q. 3 ; Salmanticenses, De justif. dub. 3, n. 69 sq. ; Gonet, De justificatione, disp. 1, a. 8 ; Billot, de Gratia, th. 17, p. 231 sq. ; De Poenitentia, th. 9, corol. 2 ; Van der Meersch, in Diet, thiol., art. grâce, col. 1631 sq. ; Schifflnl, n. 355, u ; Hugon, q. 6, a. 3, xin ; Janssens, p. 444 sq. 97 DISPOSITIONES AD JUSTIFICATIONEM et sic est gratia cooperans, principium actus contritionis, ut artus meritorii. Proinde, si consideratur actus contritionis, quatenus est ultima dispositio ad justificationem, procedit, quidem ab habitu charitatis, influente autem nondum ut habitus est, in potestate voluntatis jam existens, sed per modum motionis, quæ daretur si dispositio ultima non esset tempore simul cum infusione gratiæ. Si vero consideratur actus contritionis, prout est meritorius vitæ æternæ, tunc procedit ab habitu caritatis, ut habitus est, inhærens scilicet et informans. Exinde, ut videtur, intelligitur : 1) quomodo gratiæ infusio, ordine naturæ, præcedat actum contritionis, quem sequitur gratiæ consecutio:2) quomodo actus contritionis,ut dispositio, natura prior sit gratiæ consecutione, cui posterior est, ut opus meritorium (1). Cf. 1-2, q 113, a 8, ad 2 ; in 4 Sent., d. 17, q. 1, a. 4, sol. 2. Objiciunt : 77. A. Quandoque in Scriptura soli fidei adseribitur justificatio (Jo. i, 12 ; in, 15, 36 ; Act. xv, 9 ; Rom. i, 17, v, 1 ; I. Cor. xv, 1-2 ; Gal. in, 11 ; Heb. x, 38). B. Imo ita quidem ut videantur excludi alia opera præter fidem (Rom. in, 28 ; iv, 3 ; G-al. n, 1G, \ 1 ; Eph. n, 8-9 ; II Tim. i, 9 ; Tit. in, 5). R. — a) : 1) Retorquendo argumentum : Passim enim, in Scrip­ tura, salus etiam aliis adseribitur dispositionibus, ut timori, pœnitentiæ, etc. ; hinc tamen nemo infert timorem, pœnilenti: m, etc., absque fide, sufficere ad justificationem. 2) Pluries autem nominari fidem non negamus, quia est humanæ salutis initium, fundamentum et radix totius justificationis » (Trid., s. 5, cp. 8) ; in ipsa enim radicem habent cæteræ disposi­ tiones, quæ ex ea quasi sponte sua oriunt ur ; item, quia, manifes­ tans nobis finem, ad quem obtinendum per gratiam vocamur, fides nobis viam justificationis demonstrat et aperit, et fundamen­ tum est, cui tota justorum vita innititur. b) Quantum ad justificationem, duo sunt genera operum distin­ guenda : alia quidem nihil conferunt ad justificationem, talia sunt opera legalia V. T. ; alia autem mullum valent, opera scilicet quæ ex fide procedunt. Quare verum est fidem solam justificare, videlicet absque ope­ ribus priori loco enuntiatis : nihil enim proficit ad justificationem, quod non sit ex fide. Et verum est tamen fidem non just iticare solam, quia fides viva, fides sanctificans, ea sola est, quæ « ex operibus ^e\ gralia factis consummata est. » (Jac. n, 22) « quæ per caritatem operatur (Gal. v, 6.) Nulla ergo contradictio est inter verba S. Pauli Rom. m, 28) : (1) Billot, loc. cil., fere ad verbuin, Janssens, p. 444. Th eoi. III 7 98 DISPOSITIONES AD JUSTIFICATIONEM « Arbitramur justificari hominem per fidem sine operibus legis », et verba S. Jacobi (Jac. n, 24) : « Ex operibus justificatur homo et non ex fide tantum. » S. Paulus enim per fidem intelligil fidem vitiam et perlectam, caritate nempe formatam, per opera autem, opera mere humana, quæ non ex gratia procedunt ; dum S. Jacobus per fidem significat fidem mortuam, fidem scilicet quæ per caritatem non vivificatur, per opera vero, opera quæ ex gratia fiunt. Recte ideo intellecta, verba utriusque apostoli amice inter se cohærent (1). (1) Cf. Lemonnyer, in Diet, thêol., art. justification col. 2058-2066 ; Vosté, Studia Paulina, p. 100-103: RARS II DE GRATIA ACTUALI 78. Cognita gratiæ habitualis natura, jure disserendum est de altera gratia, actuali nempe, quæ ad habitualem ordinata, eam praecedit, comitatur et subsequitur. Nomine autem gratiæ actualis generatim intelligi auxilium quod, per modum actus seu motionis transeuntis, ad supernaturaliter operandum a Deo conceditur, docent omnes theologi ; quodsi vero hujus gratiæ natura ulterius inquiratur, non ita omnes idem sentiunt. Hinc, per prius declarata gratiæ actualis natura, deinde de ejus efficacitate agemus. CAPUT I DE NOTIONE GRATIÆ ACTUALIS Errores. 79. Duo præcipui numerantur : 1) Error Quesnelli, qui gratiam cum ipso Deo confundit : « Dei gratia, ait, nil aliud est quam ejus omnipotens voluntas; hæc est idea, quam Deus nobis tradidit in suis omnibus Scripturis » [D. 1369-1371 ; cf. 1360-1361). 2) Error Antonii Arnaldi, qui non satis discernit gratiam a consensu libero voluntatis creatæ, dicens illam esse ipsuin actum voluntatis deliberatum. His annumerandi sunt : 1) Pelagiani, qui vel plane rejiciunt gratiam actualem internam seu proprie dictam, vel saltem negant eam esse supernaturalem ; 2) Semipelagiani, qui omnem videntur negare gratiam voluntatis, quæ primam liberam volitionem boni præcedat. Infra, n. 153, 154. ίΟΟ ΝΟΤΙΟ GRATIÆ ACTUALIS Doctrina catholica. 80. Cone. Carlhaginense xvi, can. I, D. 104, anathema dicit cuicumque asserenti per gratiam nobis « revelari intelligentiam mandatorum, ut sciamus quid appetere, quid vitare debeamus, non autem per illam nobis præstari, ut quod faciendum cognove­ rimus, etiam facere diligamus atque valeamus ». Hæc autem habet Cone. Arausicanum II, cn. 7, D. 180 : « Si quis per naturæ vigorem bonum aliquod, quod ad salutem pertinet vitæ æternæ, cogitare ut expedii, aut eligere, sive salurari (al. salvari), id est evangelicæ prædicationi consentire posse confirmat absque illuminatione et inspiratione Spiritus Sancti, qui dat omnibus suavitatem in consentiendo et credendo veritati, hæretico fallitur spiritu, non intelligens vocem Dei in Evangelio dicentis : « Sine me nihil potestis facere » (Jo. xv, 5), et illud Apostoli : « Non quod idonei simus cogitare aliquid a nobis quasi ex nobis, sed sufficientia nostra ex Deo est » ( I Cor. m, 5). Cone. Tridentinum, s. 6, cp. 5, cn. 3, D. 797, 813, declarat hominem ad Deum converti, cum « tangente Deo cor hominis per Spiritus Sancti illuminationem neque homo ipse nihil omnino agat, inspirationem illam recipiens, quippe qui illam et abjicere potest... » — « Si quis dixerit, sine præveniente Spiritus Sancti inspiratione atque adjutorio, hominem credere, sperare, diligere aut poenitere posse, sicut oportet, ut ei justificationis gratia conferatur, a. s.». Gratia ideo actualis consistit in influxu quodam Dei, vigori naturæ superaddito, quo fit ut credamus, velimus et cætera bona, sicut oportet ad salutem, agere valeamus. Quocirca, merito quidem, unanimiter tenent theologi gratiam actualem amplecti actus intellectus simul atque voluntatis. 1 ) De existentia gratiæ actualis et de eis quæ, generalim veniunt sub nomine gratiæ actualis, primo dicemus ; 2) deinde pressius ejus conceplum et essentiam declarabimus ; 3) denique præcipuas ejus partitiones indicabimus. ART. I De existentia gratiæ actualis Status quæstionis. 81. Præter nonnulla facta supernaturalia, de quibus jam diximus (n. 7) v. g. evangelii prædicationcm, miracula Christi et alia hujusmodi, multa sunt etiam bona per se naturalia, quæ ad gratiam externam recte revocantur, puta, felices rerum even­ tus, calamitates, societas cum certis personis, infirmitates, mors NOTIO GRATIÆ ACTUALIS ΙΟΙ præmatura, etc..., hæc enim omnia ita disponi possunt, ex Dei Providentia, ut vere conducant ad nostram salutem, sive occa­ siones sint sive conditiones gratiæ intcrnæ conferendæ [Pal­ mieri, th. 13]. De his autem abstrahimus in præsenti, cum de gratiis tantum internis acturi simus, ad quas quadamtenus referre licet motus sensuum et appetitus sensitivi, quatenus ad sanctificationem ordinantur : potest enim Deus pias imaginationes in phantasia aut pios motus in appetitu sensitivo excitare, quibus ad bonum incitemur ; potest etiam impedire ne in phantasia oriantur imagines et in appetitu excitentur motus carnis ad malum allicientes : quæ omnia, ut patet, hominem non parum adjuvant ad opus salutis efficiendum. Hi tamen motus non sunt gratia interna presse accepta, quæ illuminationes intellectus amplectitur et voluntatis inspirationes, non quidem ab externo in nobis agentes, ad modum objecti, quod facultati præsentaretur, sive immediate et per se, sive mediante causa quadam, puta per prædicationem externam aut suasionem; sed ab intrinseco, vi sua, mentem lumine indebito confortantes et excitantes aut voluntatem roborantes et determinantes, et utramque facultatem ad agendum, sicut oportet ad salu­ tem capacem certo efficientes. Quamobrem, a solo Deo, auctore et line vitæ supernaturalis procedere potest hujusmodi gratia, cum, præter creaturam ipsam, solus Deus, ut patet, interius in creatura operari valeat. Cf. De Ver. q. 27, a. 3, 0. Assertio : Datur auxilium aliquod supernaturale, gratia actualis dictum, ad quod spectant intellectus illustrationes et voluntatis inspirationes. Hæc propositio, abstractione facta ab omni ulteriore explica­ tione, videtur esse de fide divina. I. — Datur aliquod auxilium supernaturale actuale. 82. 1° Constat ex documentis fidei. — a) Concilium Arausi- canum II, cn. 7, D. 180, docet hominem non posse ullum bonum, quod ad salutem pertinet, cogitare ut expedit, aut eligere, absque illuminatione et inspiratione Spiritus Sancti ; docet etiam (can. 6) 102 NOTIO GRATIÆ ACTUALIS ad omnes omnino actus, quibus horno positive operatur ad suam salutem, ut fiant sicutoportet,prærequiri gratiam Dei, adjutorium nempe quo homo, sicut oportet, credat, velit, desideret, petat, quærat, etc. Atqui hoc adjutorium, quod ad actus omnino spectat, est sine dubio distinctum ab habitibus supernaturalibus, qui in justifica­ tione infunduntur, ut patet, et a Concilio expresse dicitur, nam (cn. 25, D. 200) « in omni opere bono non nos incipimus, et postea per Dei misericordiam adjuvamur, sed ipse nobis, nullis præcedentibus bonis meritis, et fidem et amorem sui prius inspirat, ut et Baptismi sacramenta fideliter requiramus ». b) Concilium Tridenlinum declarat: 1) exordium justificationis in adultis sumendum esse « a Dei praeveniente gratia », « ut, qui per peccata a Deo aversi erant, per ejus excitantem et adjuvantem gratiam, ad convertendum se ad suam ipsorum justificationem... disponantur » ; declarat : 2) adultos, « excitatos divina gratia et adjutos », varios producere actus, quibus sese disponunt ad justificationem ; declarat : 3) eos « qui, ab accepta justificationis gratia, per peccatum exciderunt », nonnisi « excitante Deo » gratiam amissam recuperare posse ; declarat : 4) ipsos justos auxilio speciali indigere ut possint perseverare [s. 6, cp. 5, 6, 13, 14 ; D. 797, 798, 806, 807]. Atqui gratia : 1) quæ præsupponitur ad justificationem ; 2) cu­ jus tota ratio est in excitando et juvando hominem, etiam pecca­ torem, ad salutariter agendum, justum vero ad ponendos actus quibus in statu gratiæ perseveret, est certe auxilium supernatu­ ral, sed actuale, a gratia habituali plane distinctum. Ergo. 2° Constat ex argumentis in secunda parte afferendis. — Nemo v. g. ad Christum venit seu in Eum credit, nisi a Patre interne trahatur, nisi nempe a Deo edoceatur et illuminetur ; nemo a tenebris ad lucem convertitur, nisi ejus mentis divinitus ape­ riantur oculi ; singuli homines potestatem salutariter cogitandi non habent nisi a Deo, qui solus etiam, per internam gratiam, in intimis animæ operatur, ut fidei semen accipiat et suam agendi rationem reddat conformem prædicationi, etc. IL Ad gratias actuales spectant tum illustrationes intellectus, tum voluntatis inspirationes. Hæc pars thesis, ut patet ex dictis, aperte constat ex docu- NOTIO GRATIÆ ACTUALIS 103 merdis fidei, in quibus ipsum Dei auxilium, quo in intellectum hominis influit ut salutariter intelligat et credat, necnon in voluntatem, ut salutariter agat et sic tandem ad justificationem perveniat,dicitur esse inlelleclus illuminatio etvolunlalis inspiratio I. — Illustrationes intellectus. 82a. A. Probatur Scriptura. — Testantur enim Scripturæ Deum ipsum dare « spiritum sapienliæ et revelationis in agni­ tione ejus, illuminatos oculos cordis » ad sciendum spem vocatio­ nis ejus et divitias gloriæ hæreditatis ejus in sanctis (Eph. i, 17-18) ; ipsum illucere in cordibus ad illuminationem scientiæ claritatis Dei (II Cor. iv, 6) ; ipsum « aperire oculos (hominum), ut convertantur a tenebris ad lucem, et de potestate Satanæ ad Deum... » (Act. xxvi, 18) ; et ab ipso esse nostram sufficientiam cogitandi salutariter (II Cor. m, 5) nostrumque incrementum in ordine supernatural! (I Cor. ni, 7). Sed paulisper immorandum est in duobus ultimis textibus : a) II Cor. m, 5-6 : « Non quod sufficientes simus cogitare aliquid a nobis quasi ex nobis, sed sufficientia nostra ex Deo est, qui et idoneos nos fecit ministros novi testamenti ». Agitur de cogitatione salutari, de judicio circa ea quæ perti­ nent ad munus apostolicum rite exercendum aut generatim ad opus salutis recte instituendum. Id quidem ex se habere non valet Apostolus, sed, fiducia legitima et supernatural!, ea nempe quæ per Christum habetur (m, 4), illud declarat accepisse a Deo, cujus gratia factus est sufficiens et idoneus minister Novi Testamenti. b) I Cor. m, 6-7 : « Ego plantavi, Apollo rigavit, sed Deus incrementum dedit. Itaque neque qui plantat est aliquid, neque qui rigat, sed qui incrementum dat, Deus ». Per metaphoram plantationis et irrigationis designantur opera exlrinseca (prædicatio, exhortatio), quibus instruitur intellectus in ordine salutis ; incrementum autem aliquid aliius significat et præstantius, aliud quidem a ministerio externo, et ab ipso non efficienter productum, sed a Deo solo immediate procedens, operationem scilicet in intimis animæ, qua fit ut fidei semen jactum, rite suscipiatur, et excolatur et crescat. Cf. Mt. xvi, 17 ; Jo. xiv, 20; Aci. xvi, 14 et præsertim 1 Jo. π, 20, 27, ubi unctio interna, per quam christiani omnia noverunt, 104 NOTIO GBATJÆ ACTUALIS ita ut necessc non habeant doceri ab aliis, aperte distinguitur a doctrina externa, ab Apostolis tradita, immodialamque Spiritus Sancti operationem inanima clare designat. His ideo textibus inferre licet, inter auxilia, quibus a Deo juvamur ad salutariter agendum, numerandas esse illustrationes intellectus, et quidem immediatas, adeo etiam necessarias, ut, absque illis, ad salutem non prosit prædicatio aut institutio externa. Quocirca gratia actualis, quæ scilicet ad actus salutares ordinatur et terminatur, non continetur objectiva et mediata intellectus illustratione, sed subjectiva et immediate a Deo infusa (1). B. Probatur ratione. — Actus salutares debent esse supernaturales. Porro supcrnaturales non sunt nisi eleventur facultates et viribus supernaturalibus augeantur. Ergo per prius elevari et augeri debet intellectus, a quo incipit omnis motus naturæ rationalis. Ad hoc autem non sufficit externa objecti propositio, quæ intellectum ipsum relinquit in ordine naturali. Ergo, ut intellectus agere possit modo proportionate ad finem supernaturalem, requiritur immediatus Dei influxus seu immediata illustratio. II. — Inspirationes voluntatis. 83. Difficultas non adest nisi quoad inspirationes immediatas, nam eo ipso quod datur intellectus illuminatio, connaturaliter habetur mediata voluntaris inspiratio. Influendo ergo imme­ diate cogitationes salutares, his mediantibus posset Deus ipsam movere voluntatem, producere scilicet inspirationes mediatas. Existere autem inspirationes immediatas, licet non ut dogma lidei, ut veritatem tamen certam profitentur hodierni theologi. Hæc enim doctrina conformior est : I A. Scripturæ Sacræ : Scriptura enim docet neminem posse ad Christum venire, nisi Pater traxerit eum (Jo. vi, 44) ; Deum operari in nobis et velle et perficere (Philip, n, 13) ; — (Cf. I Cor. m, 7' : incrementum enim, quod dat Deus, tam de voluntate quam de intellectu potest intelligi. Huc etiam faciunt prophetarum supplicationes, quibus Dei auxilium postulant, illudque vocant virtutem, fortitudinem, (4 ) Textus Patrum legantur apud Journel, Ind. thr.ul , n. 325. NOTIO GRATIÆ ACTUALIS 105 auxilium, etc., quæ omnia ad voluntatem pertinent (Ps. cxvni, 36 ; Prov. xxi, 1 ; Thren. v, 21)· Cf. i Thess. m, 12 13 ; v, 23 ; 2 Th. i, 11 ; n, 15, 16 ; m, 5. B. Traditioni : 1) Cone. Carlhag. XVI, cn. 4, D. 104 : « Per ipsam (gratiam) nobis revelatur et aperitur intelligentia manda­ torum, ut sciamus quid appetere et quid vitare debeamus », nobisque præstatur « ut quod faciendum cognoverimus, etiam facere diligamus atque valeamus.... cum sit ulrumque donum Dei et scire quid facere debeamus et diligere ut faciamus ». 2) De Gralia Dei Indiculus, cp. 9, D. 135, adversus Semipelagianos : « Quod ita Deus in cordibus hominum atque in ipso libero operetur arbitrio ut sancta cogitalio, pium consilium, omnisque motus bonæ voluntatis ex Deo sit ». Cf. Arausic. cn. 5, D. 178. In his enim textibus duplex distinguitur gratia interna : a) illustratio mentis (intelligentia mandatorum, ut sciamus... sancta cogitatio) ; b) inspiratio voluntatis (mandata facere, diligamus... motus voluntatis). 3) S. Aug. dicenti, De gratia Christi, 1, 12, 13, J. 1852 : « Gratia, qua virtus in infirmitate perficitur (ΙΓ Cor. xn, 9)... agitur, non solum ut facienda noverimus, verum etiam ut cognita faciamus ; nec solum ut diligenda credamus, verum etiam ut credita dili­ gamus. » 4) Sensui Ecclesiæ quæ, in Liturgia, inspirationem voluntatis simul ac intellectus illuminationem a Deo deprecatur. Ita in oratione diei Pentecostes : « Deus, qui hodierna die corda fide­ lium Sancti Spiritus illustratione docuisti ; da nobis, in eodem Spiritu, recta sapere, et de ejus semper consolatione gaudere. » In orat. 8 dominicæ post Pont. : « Largire nobis, quæsumus Domine, semper spiritum cogitandi quæ recta sunt, propitius et agendi... ». C. Rationi : 1) Gratia datur ut opera nostra sint fini super­ natural!, quem prosequimur, intrinsecus proportionate. Jamvero illustrationibus immediatis intrinsece elevatur intellectus, minime vero voluntas, ex qua tamen, imo potissimum, elici debent actus salutares. Ergo juvanda est ipsa voluntas gratia speciali, quæ in eam immediate influat, inspiratione nempe immediata. 2) Præterea, ut ait S. Thomas (1-2, q. 109, a. 2, ad 3, « magis est natura humana corrupta per peccatum, quantum ad appeti­ 106 NOTIO GRATIÆ ACTUALIS tum boni, quam quantum ad cognitionem veri. » Ergo sicut intellectus obscuritassanatur per illustrationem immediatam, ita potiore jure sananda est infirmitas voluntatis per immediatam inspirationem. ART. Il De natura «jratiæ actualis Status quæstionis. 84. In ordine supernatural!, non secus ac in ordine naturali, Deus dal et conservat creaturis virtutem agendi, illam applicat ad actum et in omnibus operatur actibus tum intellectus, tum voluntatis. Cf. t. 3, n. 271 sq. Ratio tamen qua operatur in hoc ordine valde differt a mo­ tione generali, qua movet creaturas in ordine naturali. Concursus enim naturalis : 1) homini debetur, supposita crea­ tione, dum gratia prorsus gratuita est ; 2) requiritur ad omnes actus nostros etiam malos (utique qua sunt actus, non qua sunt mali), dum gratia nonnisi ad opera bona confertur ; 3) ordinem naturalem non praetergreditur, nec ipsi naturæ novas addit vires sed vires naturales in actum transire facit. Gratia autem mullum addil naturæ : est enim donum eleuans animam ad supernaturalem seu essendi seu operandi modum, augensque vires facultatum vel adeo ut fiant principia physice proportionata actus supernaturalis et salutaris, vel etiam ut moraliter valeant vincere difficultates imo et impossibilitatem moralem, quæ quandoque occurrunt, etiam quoad quædam opera naturaliter honesta [n. 141, 145, 150, 173, etc.]. Hæc porro additio virium naturæ fit, vel per dona habitualia de quibus locuti sumus in la parte tractatus, vel per auxilia transitoria, de quibus pro nunc agitur. Jamvero ad hæc auxilia pertinent, uti modo vidimus, illumi­ nationes in intellectu et inspirationes in voluntate, quæ merito vocantur actus vitales et indeliberati : a) Vitales quidem : dicuntur enim in Revelationis fontibus: sancta cogitatio,scientia, illuminatio — bona voluntas, desiderium, caritas, delectatio, etc., quæ omnia actus vitales significant intellectus et voluntatis. b) Indeliberali etiam : quia fiunt in homine non quidem, ut NOTIO GRATIÆ ACTUALIS 107 patet, absque ipsius actione, sed absque cooperatione liberi arbitrii : 1) Dicuntur enim fieri in nobis sine nobis, juxta illud Arausic. II, cn. 20, D. 193 : « Multa Deus facit in homine bona quæ non facit homo ». — 2) Praecedunt deliberatum motum voluntatis, ut expresse notat S. Aug., Ad Simpl. 1, q. 2, 21, 22, J. 1576 : « Quis potest credere, nisi aliqua vocatione.... tangatur » et « voluntas ipsa, nisi aliquid occurrerit quod delectet atque invitet animum, moveri nullo modo potest : hoc autem ut occurrat, non est in hominis potestate ». — 3) Homo potest Spiritus Sancti illuminationem et inspirationem abjicere, si velit [Trid. s. 6, c. 5 ; D. 797]. Aralde autem conlrovertilur utrum isti actus supernaturales indeliberati sint ipsa secundum se gratia actualis, an tantum ejus effectus immediatus, et consequenter utrum formalitas gratiæ reponenda sit in istis actibus vel e contra in motione speciali, ab iis distincta, ex Deo intus recepta, qua, ad hos actus eliciendos, determinetur facultas. Opiniones de essentia gratiæ actualis. 85. I. — Opinio Molinislarum praesertim, et Suarezianorum. — « Gratia actualis, excitans et adjuvans (n. 92), qua donum crea­ tum, nil aliud est nisi actus vitales illustrationis et inspirationis, ergo imprimis aclus indeliberati intellectus et voluntatis, dein aliquando etiam actus deliberati » ; hi enim actus deliberati « ex una parte sunt omnino donum gratuitum Dei, quia sunt effectus gratiæ, sæpissime vero simul sunt auxilium divinum ad salutariter agendum, quia possunt esse principium alicujus novi aclus deliberati et salutaris, non secus ac actus indeliberati supernaturales ». Videamus ideo quomodo, juxta illos theologos, homo carens habitibus infusis, ad primum actum salutarem a Deo perducatur. a) Ad actus supernaturales indeliberalos eliciendos, facultas, quæ ex se est mere naturalis, aliqua certe indiget elevatione supernatural! ; at nec datur nec requiritur prævia elevatio interna, sed plane sufficit elevatio externa. Facultas autem « recte dicitur externe elevata, eo quod Spiritus S. ei supernaluraliler assistit, non quidem natura prius ad actum secundum in ea agendo, sed simul cum ea, concursu simultaneo supernaturali, producendo actum atque ita suam virtutem supernaturalem 108 .\(JT1O GBATI/E ACTI AUS cum virtute naturali facultatis conjungendo. Actus, qui sic oritur, est vitalis, quia procedit et recipitur a facultate ; est supernaturalis, quia indebito concursu divino efficitur. » Proinde hicce actus dicitur esse a Deo et ab homine partialiter, parlialilale causæ ; quia vero lotus est et vitalis et supernaturalis, totus est et a Deo et ab homine tolalitate effectus [Lange, n. 506, 520. 524-527]. M b) Ad actum autem salutarem deliberatum eliciendum, multi Molinisiæ necessarium putant ut facultas sit interne elevata, sive per motionem transeuntem seu virtutem fluentem, ut docere viden­ tur Antoine (c. 3, a. 3, § 1-4) necnon ipse Molina (d. 29, 30, 41) et Schiffini (n. 155), sive per actum indeliberatum, modo elicitum et adhuc in facultate exsistentem. « Iste actus indeliberatus, aiunt, non solum, sicut omnis ejusmodi actus naturalis, moraliler sollicitat voluntatem ad liberum consensum, sed etiam physice (transeunter utique) facultatem sive animam sic transmutat, ut qua principium supernaturaliter elevatum eliciat actum delibe­ ratum, atque ita etiam est causa physica (saltem partialis ; non excluditur enim assistentia extrinseca Spiritus Sancti) hujus actus præcise qua supernaturalis (1). » Ita Lange, n. 528, qui pro se citat Molina (q. 14, a. 13, disp. 37), Lessium, Vasquez, Ripalda (disp. 110, s. 1), Mazzella, Lahoussc (th. 16), Tepe (n. 97), Pesch, Beraza (n. 101 sq.), etc. Alii vero, ut Suarez, Tanner, Kilber (Wirceburg.), etc., « nolunt alteri actui in alterum concedere influxum physicum. Quare | dicunt : anima, quando per gratiam illustrationis et inspirationis moraliter sollicitatur ad liberum consensum, physice iterum externe elevatur. Spiritus enim S., eodem modo supernaturaliter assistens atque ad actum indeliberatum, denuo supcrnaturali concursu simultaneo facultati cooperatur, ut actus deliberatus ita fiat, sicut oportet ad salutem, i. e. ut evadat entitative supernaturalis. Cujus supernaturalitatis unica causa physica est hic immediatus influxus Dei concurrentis, non praecedens actus indeliberatus, qui est quidem entitative supernaturalis, sed moraliter tantum causât actum deliberatum. » (1) Ideo actus supernaturales indeliberati dicuntur : 1) gratia excitans, in quantum nos préparant et sollicitant ad actum liberum ; 2) gratia adjuvans, in quantum reapse influunt in actum liberum, voluntatem permovendo et juvando ad bene operandum. Cf. infra, n. 92. NOTIO GRATIÆ ACTUALIS 109 Itaque in omnibus actibus supernaturalibus, sive indeliberatis, sive deliberatis : 1) ratione vitalitatis, homo est causa principalis sui actus, sed Deus ei cooperatur ut causa prima simultanea concurrens ; 2) ratione supernaturalilatis, Deus omnino est causa principalis, imo, proprie loquendo, causa unica, si agitur de primo actu indeliberalo (et etiam de actu deliberato pro Suarezianis) ; sed facultate actu indeliberato elevata utitur tanquam instrumento ad actum liberum ul supernaluralem producenduYn. Lange, n. 521, 530 (1). 86. 2° Systema Thomislarum. — Alii, præsertim Thomistæ (2), contendunt gratiam actualem formaliter non esse ipsum actum vitalem indeliberatum, sed esse ejus causam proximam nempe vim seu entitatem quamdam, a Deo transeunter menti impressam, qua mediante, facultates nostræ ad agendum movenlur, et, si habitibus supernaturalibus carent, intrinsece elevantur ut sint principia proportionata actus supernaturalis. Hæc autem entitas : 1) fluens dicitur : non habet enim esse completum et fixum in potentia, ad modum formæ seu qualitatis, sed incompletum et transiens ; durat solum quamdiu potentia operatur; 2) non vitalis etiam, quia a Deo solo procedit, absque concursu potentiæ vitalis, non immerito assimilatur virtuti quæ a causa principali in instrumentis recipitur, se habens ul quo instru­ menta applicantur et elevantur ad actum qui excedit propriam eorum virtutem. Sic a Thomistis probatur istud systema : A. Directe. —Ad actum indeliberatum eliciendum, requiritur entitas fluens, qua facultas : 1) intrinsece applicatur ad actum ; 2) intrinsece elevatur, si agitur de homine carente omni habitu infuso. a) Nulla creatura ac proinde nulla facultas creata transire potest, ex semetipsa, de potentia ad actum ; atqui quando (1) Molina, Concordia, q. 14, disp. 30 et 37 t Suarez, De Gratia, 1. 3, c. 1, n. 12, c. 4, n. 2 ; C. Mazzella, disp. 1, a. 5, n. 141-170 ; Pesch, n. 50-67, 232, 249, 260, 280 ; Schifflni, th. 11 ; Hor. Mazzella, vol. 3, n. 373 sq. ; Lange n. 520-530 ; Beraza, n. 76-111. (2) Salmanticenses, De Gratia, disp. 5, dub. 6 ; Billuart, diss. 4, a. 2 ; Plgnataro, De Gratia (lith.), th. 15 ; Terrien, La grâce et la gloire, t. 2, appendice 2 ; Billot, th. 8, § 2 ; Guillermin, Kevue Thomist , t. 10, p. 392 ; Hugon, De Gratia, q. 3. a. 1, x ; Van der Meersch, in Diet, théol., loc. cit., De divina Gratta, n. 279-281 ; Garrigou-Lagrange, ibid., art. Prémotion physique, col. 39 sq. 110 NOTIO GRATIÆ ACTUALIS ponit actum indeliberatum, facultas incipit agere seu transit de ipsa potentia agendi ad ipsum agere ; ergo indiget ab intrinseco moveri a Deo seu applicari ad actum. — b) Operatio nil aliud est quam aclualiias seu aclualio facultatis operativæ (1, q. 54, a. 1), ac proinde necessario ipsi poienliæ commensuratur. Consequenter facultas naturalis nequit actum vitalem supernaturalem elicere, quin in virtute sua intrinsece elevetur et robo­ retur. Atqui intellectus et voluntas hominis sunt, ex se, facultates mere naturales, actus vero indeliberati gratiæ actualis, sanctæ nempe cogitationes et piæ allectiones, actus sunt vitales simul et supernalurales seu supernaluraliter vitales. Ergo hos actus supernaturales, qui vires suas excedunt, elicere non valent intellectus et voluntas, nisi auxilio supernalurali intrinsece eleventur et roborentur. Ergo gratia excitans est virtus quædam physica, fluens quidem, a Deo facultati indita, naturaque actui prævia, quæ jure ideo vocatur præmotio physica supernaluralis. B. Indirecte, confutando alterum systema. — Aiunt Molinistæ : Deus potest immediate per semetipsum quidquid efficienter potest causa secunda. Ergo potest, concurrens cum facultate, actum indeliberatum supernaturalem producere, quin indigeat ulla entitate creata. R. — Nego principium et conclusionem. Deus enim operari valet neque actum intellectualem aut voluntarium absque intel­ lectu aut voluntate, neque actum vitalem quemcumque absque potentia vitali, a qua elicitur ; neque actum vitalem supernatura­ lem, quin facultas, a qua vitaliter procedit hujusmodi actus, auxilio intrinseco facta sit et ipsa vere supernaturalis. Urgent : Actus vitales indeliberati supernaturales, licet sint totaliter, lotalitale effectus, a Deo simul et a facultate, cum vitalitas non sit in eis entitas realiter distincta a supernaturalitate, sunt tamen ab utroque principio partialiter, parlialitate causæ : qua vitales nempe, a facultate vitali procedunt ; qua supernaturales vero, a Deo supernaturaliter concurrente. Ergo minime necesse est facultatem intrinsece elevari, antequam eliciat actus superna­ turales. R. — Nego suppositum. Supponunt enim actum vitalem posse esse et dici supernaturalem, etiamsi ab intrinseco non procedat nisi ut vitalis. Hoc autem admitti nequit, nam operatio, tota quanta est, a facultate procedere debet, juxta illud De Pol. q. 3, a. 4 : « actio alicujus, etiamsi sit ejus ut instrumenti, oportet quod ab ejus potentia egrediatur ». Ergo actus vitalis supernaturalis, etiam ut supernaturalis, a facultate egredi debet. Sed facultas, extrinseca assistentia Spiritus Sancti, intrinsece nec augetur nec elevatur. Ergo repugnat facultatem esse principium elicitivum sanctæ cogi- NOTIO GRATIÆ ACTUALIS 111 talionis et piæ affectionis, nisi Spiritui Sancto subordinetur, ab coque acceperit motionem, qua ad actum supernaturalem produ­ cendum applicetur et elevetur. Quoad actus deliberatos, hæc notanda sufficiant : actus liber fit supernaturalis vel ex influxu physico ipsius actus indeliberati præcedentis vel cx assistentia exlrinseca Spiritus Sancti (Suareziani). Atqui non est supernaturalis : 1) ex influxu actus indeliberati qui ipse non est entitative supernaturalis, ut modo diximus ; 2) ex assistentia exlrinseca Spiritus Sancti, quæ est insufficiens. Ergo non stat systema Molinistarum. 87. Scholion. — Quod attinet ad actus deliberatos superna­ turales, Thomisiæ in tres abeunt sententias : 1° Alii, præsertim Patres Dominicani (1), contendunt, posito actu indeliberato supernatural!, alleram requiri motionem, præter motionem ad producendum actum indeliberatum neces­ sariam. Sane virtus supernaturalis fluens, qua elicitur actus indeliberatus, ad hunc actum terminatur, nec ultra procedit : est enim virtus quædam instrumentalis, quæ ad modum instrumenti absolvitur, et ideo jam exsistere cessat statim ac realiter effectus est ille numero actus, ad quem solum producendum data est et recepta. Ergo ut producatur novus actus, actus nempe salutaris deliberatus, requiritur altera motio, qua voluntas determinetur et physice applicetur, imo, in homine habitibus infusis destituto, elevetur ad actum hujusmodi eliciendum ; hæc est, quam vocant, physica prædeterminatio supernaturalis. 2° Alii (2) autem concedunt motionem ad actum indelibera­ tum omnino sufficere ut voluntas valeat seipsam movere ad actum salutarem, sed tantum quoad substantiam actus (infra n. 126) ; hinc necessariam dicunt novam motionem ut ponatur actus salutaris non jam ut liber, sed ut supernaturalis. Prima enim motio, utpote virtus instrumentalis, est tantum principium actus indeliberati : posito hoc actu, cessat exsistere ; nsuper per actum indeliberatum seu per præcedentem affectio­ nem indeliberatam ad bonum, voluntas facta est tantum in actu appetitionis finis, ac proinde nonnisi per modum objecti movetur ad ulteriorem actum. Quare nova requiritur motio, per modum (1) Pègues, Commentaire français littéral..., t. 5, p. 304 sq. ; t. 6, p. 300 sq. ; Salmantlcenses, tr. 14, disp. 5, du b. 6 ; Bllluart, de Gratia, diss. 5, a. 2, § 2 ; Hugon, De Gratia, q. 4, a. 2 ; Van Noort, n. 14-15. (2) PIgnataro, De Gratia (lith.), p. 221 sq. ; cf. Van der Meersch, n. 269. 112 DIVISIO GRATIÆ ACTUALIS principii, qua voluntas physice elevetur ad eliciendum actum supernaluralem seu ad esse supernalurale actus deliberati. 3° Alii (1) denique negant ullam aliam, exigi novam motionem supernaluralem ad actum deliberatum salutarem. Voluntas enim, aiunt, per motionem ad actum indeliberatum, facta est in aclu circa aliquod bonum supernaturale. Jam igitur potest seipsam movere, virtute utique motionis acceptæ, sed cum pleno dominio sui actus, in actum deliberatum, ponendo nempe, cum concursu Dei generali, actum ad quem inclinatur motione Dei (gratia excitante) supernaturali, vel alium emittendo, gratiæ non con­ sentiendo. Sicque tota realitas actus liberi physice pendet a Deo, sed terminatio intenlionalis electionis ad hoc præ alio, quæ terminatio inest ipsi actui physico, plene est a voluntate ipsa, juxta illa S. Thomæ : « Ipsa potentia voluntatis, quantum in se est, indifferens est ad plura ; sed quod determinate exeat in hunc actum, vel illum, non est ab alio determinante, sed ab ipsa volun­ tate. » \;oluntas « ad plura se habet, nec ad aliquod eorum deter­ minatur nisi ex seipsa ». « Voluntas dicitur habere dominium sui actus, non per exclusionem causæ primæ, sed quia prima non ita agit in voluntate, ut eam de necessitate ad unum determinet, sicut determinat naturam ; et ideo determinatio actus relinquitur in potestate rationis et voluntatis (2). » : ART. Ill De divisione gratiæ actualis 88. Communis est apud veteres theologos divisio gratiæ actua­ lis in gratiam operantem et cooperanlem ; in gratiam praevenien­ tem et subsequentem. Ista est divisio per respectum ad diversos actus sibi succedentes in toto opere salutis. H Alia autem divisio in gratiam excitantem et gratiam adjuvan. (1 ) Billot, De Gratia, p. 34 sq. ; th. 8, § 2, in fine ; Mattlussl, Lit., De Volunt. ; Satolll, De div. op., disp. 5, lect. 6 ; Lépicier, De Gratia, p. 190 sq. ; Van der Meersch, De Gratia, n. 273 sq. ; in Diet, theol., art. Grâce, col. 1648 sq. ; Gulllermln, in Revue Thomiste, 1902, p. 655 sq. ; Terrien, La grâce et la gloire, t. 2, p. 365 sq. ; ManzonI, vol. 3, n. 291, 303 ; Boyer (pro manuscr.), n. 372. (2) In 2, dist. 39, q. 1, a. 2 ; De Pot. q. 3, a. 7, ad 13, etc. I 113 DIVISIO GI’.ATLi; ACTUALIS leni, in usu apud theologos, universaliter (1) non fuit, nisi post exortam hæresim Protestantium, a Cone. Trid. damnatam. Denique, occasione erroris Jansenii, subintroducta fuit divisio in gratiam sufficientem et efficacem. Legitimas autem esse has omnes divisiones, dubium esse nequit, si animadvertatur eas fundamentum habere in Scriptura, in Traditione divina et in ratione theologica. 1° Gratia operans et cooperans. 89. Legitimitas hujus divisionis probatur : a) Ex Scriptura. — « Qui cœpil in vobis opus bonum, perficiet usque in diem Christi Jesu. » — « Deus est qui operat ur in vobis et velle et perficere. » (Philip, i, 16 ; n, 13.) b) Ex Traditione. — 1) De Gratia Dei « Indiculus », cp. 12, D. 141 : « Per quem (Deum) fit, ut aliquid boni et velle incipiamus et facere... Agit quippe in nobis ut quod vult, et velimus et agamus. 2) Cone. Carlhag. XVI, cn. 4, D. 104, docet per gratiam « nobis præstari ut, quod faciendum cognoverimus, etiam facere diligamus atque valeamus. » 3) Cone. Arausican. II, cn. 9 et 20, D. 182, 193 : « Quoties bona agimus, Deus in nobis atque nobiscum, ut operemur, operatur... Multa Deus facit in homine bona, quæ non facit homo. Nulla vero facit homo bona, quæ non Deus præstat ut faciat homo. » 4) S. Augustinus, De gratia et lib. arbit. 17, 33, J. 1942 : « Ipse (Deus) ut velimus operatur incipiens, qui volentibus cooperatur perficiens... Sine illo vel operante ut velimus, vel coopérante cum volumus, ad bona pietatis opera nihil valemus. » 5) S. Gregorius M., Mor. 1. 16, cp. 11: « Superna pietas prius agit in nobis aliquid sine nobis ,ut, subséquente nostro libero arbitrio, bonum quod appetimus agat nobiscum. » c) Ex ralione. — « Operatio alicujus effectus non attribuitur mobili, sed moventi. In illo ergo effectu in quo mens nostra est mola et non movens, solus autem Deus movens, operatio Deo attribuitur : et secundum hoc dicitur gralia operans. In illo autem effectu in quo mens nostra et movet et movelur, operatio (1) Universaliter : jam enim invenitur apud S. Aug. .· De pecc. mer. et rem.. 2, 18, 31. Theol. ΤΊΤ S IU DIVISIO GRATIÆ ACTUALIS non solum attribuitur Deo, sed etiam animæ ; et secundum hoc dicitur gralia cooperaris [1-2, q. 111, a. 2]. Itaque gratia operans, ea est qua Deus operatur in nobis sine nobis, utique sine nobis libere agentibus, nam operatio elicita sub influxu gratiæ operantis est vere vitalis et a nobis procedit ; gratia autem coopérons, ea est qua Deus operatur in nobis et nobiscurn, id est nobiscum libere agentibus (1). 2° Gratia praeveniens et subsequens. 90. Gratia quandoque præveniens dicitur, in quantum saltem natura, actum nostrum liberum antecedit : movet aut disponit voluntatem ut velit ; subsequens vero, quando liberam volun­ tatem juvat tum ad actum liberum eliciendum, tum ad exse­ quendum quod vult, opus salutare perficiendo. Hæc tamen divisio præcipue accipitur secundum diversos effectus priores et posteriores gratiæ in nobis. a) Scriptura et Traditio hanc terminologiam adhibent. — Ita Ps. lviii, 11 et xxii, 6 : « Misericordia ejus præveniel me... Mise­ ricordia tua subsequetur me omnibus diebus vitæ meæ. » Ita S. Aug., De nat. et grat. 31, 35, J. 1793 : « Prævenit (Deus) ut sanemur, subsequetur ut etiam sanati vegetemur » ; Enchiridion, 32, J. 1914 : « Nolentem prævenit ut velit; volen­ tem subsequitur, ne frustra velit ». Ita Ecclesia, Or. Dom. 16 post Pentec. : « Tua nos, quæsumus Domine, gratia semper et præveniat et sequatur ». — Trid. s. 6, c. 16, D. 809 : a Quæ virtus bona eorum opera semper antecedit, et comitatur et subsequitur. » Hoc loco, ut videtur, concomitans dicitur gratia quæ juvat voluntatem ad decernendum et eliciendum actum liberum; subsequens, gratia quæ juvat eam ad exsecutionem boni operis a voluntate electi et imperati. [1-2, q. 111, a. 2, 0.] b) Sic S. Thomas, 1-2, q. 111, a. 3 : « Gratia dividitur, secun­ dum diversos effectus, in praevenientem et subsequentem. Sunt autem quinque effectus gratiæ in nobis : quorum primus est, ut anima sanetur ; secundus, ut bonum% velit ; tertius est, ut bonum (1) Hæc videtur sententia communior. Cf. De Ver. q. 27, a. 5, ad 1 ; Palmieri, th. 18, π ; Card. Mazzella, n. 32-33 ; Pesch, n. 37 ; Hugon, t. 2, p. 186, etc. Uii per gratiam cooperantem intelligunt eam tantum qua adjuvatur voluntas in exsequendis actibus quibus ad fmem, jam a se præconceptum, tendit. Cf. Cajet., Sylvius, in h. 1., Billot, p. 162 sq. DIVISIO GRATIÆ ACTUALIS 115 quod vult, efficaciter operetur ; quarius est, ut in bono perse­ veret; quinius est, ut ad gloriam perveniat. Et ideo gratia, secun­ dum quod causât in nobis primum effectum, vocatur praeveniens respectu secundi effectus ; et prout causât in nobis secundum, vocatur subsequens respectu primi effectus. » Quinimo « sicut unus effectus est posterior uno effectu et prior alio, ita gratia potest dici praeveniens et subsequens, secundum eumdem effectum respectu diversorum. » 91. Nola. — Hæc divisio gratiæ, tum in operantem et cooperantem, tum in prævenienlem et subsequentem accommodari potest etiam gratiæ habituali, quæ « in quantum animam sanat vel justi­ ficat, sive gratam Deo facit (formaliter), dicitur gratia operans; in quantum vero est principium operis meritorii, quod ex libero arbitrio procedit, dicitur coopérons » . 1-2, q. 111, a. 2, c ; q. 113, in prooemio ; 3, q. 86, a. 4, ad 2. 3° Gratia excitans et adjuvans. 92. Hæc divisio gratiæ ab Ecclesia inventa est ut clarius, contra Protestantes, affirmaretur hominis libertas, liberaque ejus cooperatio in negotio salutis. Equidem ad actum salutarem gratia duplici modo concurrit : nos prævie excitando et concomitanter adjuvando. Hinc gratia excilans vocatur, gratia quæ a somno mortis nos revocat et ad opus salutare libere agendum disponit et sollicitat ; adjuvans, gratia quæ nobis, jam a somno excilalis, ad actum salutarem libere eliciendum opitulatur. Utriusque gratiæ meminit : A. Scriptura. — a) Excilanlis : Eph. v, 14 : « Surge, qui dormis, et exsurge a mortuis, et illuminabit te Christus. » — II Tim. i, 9 : « Nos liberavit et vocavit vocatione sua sancta. » — Apoc. m, 20 : « Ecce sto ad ostium, et pulso. » b) Adjuvantis, Ps. 69, 1 : « Domine, ad adjuvandum me festina »; Ps. 78, 9 : « Adjuva nos, Deus, salutaris noster. » — Rom. vm, 26 : « Spiritus adjuvat infirmitatem nostram » ; I Cor. xv, 10 : « Abun­ dantius illis omnibus laboravi, non ego autem, sed gratia Dei mecum. » B. Traditio. — 1) S. Augustinus, De pecc. rner. et rem. 2, 18, 31 : « Quod ad Deum nos convertimus,nisi ipso excitante et adjuvante, non possumus. » - Deus [Enchiridion, 31, J. 1914] : « hominis 116 DIVISIO GBATI/E ACTUALIS voluntatem bonam et praeparat adjuvandam et adjuvat praepa­ ratam ». 2) S. Bernardus, De gratia et lib. arbit. 13, 42 : « Conatus nostri ad bonum et cassi sunt si a gratia non adjuventur, et nulli, si non excitentur ». 3) Cone. Trid. s. 6, cp. 5, D. Ί^Ί : « Qui per peccata a Deo aversi erant, per ejus excitantem atque adjuvantem gratiam ad conver­ tendum se ad suam ipsorum justificationem... disponuntur». Cf. D. 814. 4) Lilurgia : « Actiones nostras, quæsuinus Domine, adspirando præveni et adjuvando prosequere, ut cuncta nostra oratio et operatio a te semper incipiat, et per te coepta finiatur. Orat, pro Lit. omnium sanctorum ; cf. orat. Dom.2 Adventus et 24 post Pentec. Quodnam discrimen ponendum sit inter gratiam excitantem et adjuvantem (1), non una est sententia theologorum, ut jam patet ex dictis in art. praecedenti et ex mox dicendis in cap. seq. magis apparebit. 4° Gratia sufficiens et efficax. 93. Gratia sufficiens ea est quæ dat posse operari salutariter ; efficax quæ infallibilem habet connexionem cum actu salutari libero, quia infallibiliter conjunctum habet consensum voluntatis. Sed hæc ultima divisio tanti est momenti, ut necesse sit in ea exponenda et discutienda caput instituere speciale. (1) Idem dicendum pro gratia operante et coopérante. G BATI A SI FMCJEiXS H7 CAPUT Π DE GRATIA SUFFICIENTI ET EFFICACI 94. A Deo gratiam accipit homo ut, ea media, salutariler operari valeat. Nullum ideo opus salulare fieri potest absque gralia Dei, sed nullum etiam absque cooperatione liberi arbitrii. Quisnam sit vero nexus gratiæ cum libero arbitrio ? Quomodo gratia in homine operetur, quin destruatur tamen liberum arbitrium ? Quomodo aliæ gratiæ cum consensu conjungantur, aliæ autem consensum non obtineant ? Hæ sunt difficillimæ quæstiones quas modo, pro posse nostro, elucidare conabimur. Claritatis autem gratia, de gratia sufficienti et de gratia efficaci in 2 articulis tractabimus : per prius, errores Protestantium et Jansenistarum confutando, doctrinam statue­ mus catholicam ; in 2° vero articulo, varia theologorum syste­ mata breviter exponemus. ART. 1 De confutatione errorum I. — De gratia sufficienti Errores. 95. Protestantes, asserentes liberum arbitrium exstinctum esse per peccatum in rebus moralibus et religiosis, hominemque neces­ sario impelli a mala cupiditate aut a gratia, consequenter negarunt gratiam mere sufficientem : destructa enim libertate, nulla alia dari potest gratia nisi necessilans ac proinde efficax (1). Hunc porro errorem renovarunt Bains (D. 1038-1041), et ipse Jansenius qui declarat « nullum dari hominibus lapsis adjutorium sufficiens, quin sit simul efficax » (2), hominemque semper et neces­ sario operari secundum delectationem terrenam, nisi instruatur a (1) Lutherus, De servo arbitrio, passim ; Calvinus, Instit., 1. 2, c. 3, n. 10 ; c. 15, n. 8. (2) De gratia Christi, 1. 3, c. 1 ; cl’. Gorce, Ο. P., Xicolai et les Jansénistes ou la grâce actuelle suffisante, Saint-Maximin (Var), 1932. 118 GRATIA SUFFICIENS Deo delectatione cœlesli, quæ sit major opposita delectatione ter­ rena, nam « quod amplius nos delectat, secundum id operemus, necesse est » (1). Quotiescumque autem datur coelestis delectatio minor delecta­ tione opposita mala, habetur gratia parva, quam sufflcientetri dicunt Jansenistæ, quia confert potentiam absolutam agendi, qua scilicet homo posset operari salutariter, nisi major obstaret delec­ tatio terrena, non vero potentiam relativam, scilicet habita ratione ad contrariam exsistentem delectationem, qua delectatio coelestis minor necessario vincitur (2). Doctrina catholica. 96. Cone. Arausic. II, cn. 25, D. 200 : « Hoc etiam secundum fidem catholicam credimus, quod accepta per Baptismum gratia, omnes baptizati, Christo auxiliante et coopérante, quæ ad salutem pertinent, possint et debeant, si fideliter laborare voluerint, adim­ plere. » Cone. Valenlinum, cn. 2, D. 321, dicit : « Nec ipsos malos ideo perire, quia boni esse non potuerunt, sed quia boni esse noluerunt. » Cone. Trid., s. 6, cp. 11, D. 804 : « Nemo temeraria illa, et a Patribus sub anathemate prohibita, voce uti (debet) Dei praecepta homini justificato ad observandum esse impossibilia. Nam Deus impossibilia non jubet, sed jubendo monet et facere quod possis et petere quod non possis, et adjuvat ut possis... Deus namque sua gratia semel justificatos non deserit, nisi ab eis prius desera­ tur. » (3). Damnata est ut haeretica la prop. Janscnii : « Aliqua Dei prae­ cepta hominibus justis volentibus et conantibus, secundum présentes quas habent vires, sunt impossibilia : deest quoque illis gratia, qua possibilia liant. * — Item 2a prop. : « Interiori gratiæ in statu naturæ lapsæ nunquam resistitur. » [D. 1092, 1093]. Denique ab Alexandro VIII damnata est sequens prop., D. 129G: « Gratia sufficiens statui nostro non tam utilis quam perniciosa est, sic, ut proinde merito possimus petere : a gratia sufficienti libera nos, Domine. » Cf. prop, damnat. Quesnelli, 9-25, D. 1359 sq. Ecclesia itaque docet dari, in praesenti statu, hominibus sive justis sive peccatoribus : 1) Gratiam vere et relative sufficientem, quæ scilicet confert veram et expeditam potentiam agendi saluta­ riter, etiam relative ad praesentes subjecti circumstantias. 2) Gratiam, quæ, licet de se vere sit sufficiens, inutilis tamen redditur culpa hominum, et mere sufficiens appellatur. 3) Gratiam proxime vel remote sufficientem, qua nempe homo (1) De gratia Christi, 1. 4, c. 10 ; Sxjnodi Pist., prop. 21 ; D. 1521. (2) C. Mazzella, n. 505 sq. ; Pesch, n. 218 sq. ; Diet. théol., art. Baius, Calvin ; Palmieri, c. 4, a. 1, th. 39 et 40. Doctrinae Jansenistarum adhaerent Quesnel et Pistorienses ; cf. D. 1359 sq. ; 1521. (3) Cf. s. 6, c. 5, cn. 4, cn. 18, D. 797, 814, 828 ; Vat.,s. 3, cp. 3, D. 1791. GRATIA SUFFICIENS 119 opus salutare determinatum, peragere possit, vel immediate, ve) mediante tantum prævia actione impelraloria aut dispositiva ; v. g. gratia quædam sufficere potest proxime ad orandum, sed remote tantum ad tentationem vincendam. 4) Hancque gratiam sufficientem, qualiscumque est, veram habere semper rationem beneficii. Assertio : Datur, in præsenti statu, gratia vere et relative sufficiens, quæ, pure sufficiens ex sola nostra culpa, semper veram habet rationem beneficii (De fide). Tota thesis expresse et diserte constat cx documentis fidei n. 96 recitatis. I. — Datur gratia vere et relative sufficiens... Probatur : 97. 1° Ex Scriptura. — Innumera sunt loca Scripturarum quæ testantur nonnullas a Deo concedi gratias vere sufficientes, quæ pure tamen sufficientes remanent, propter resistentiam voluntatis hominum. a) Is. v, 4 sq. : « Quid est quod debui ultra facere vineæ meæ et non feci ? An quod exspectavi ut faceret uvas, et fecit labrus­ cas ? » Cf. Prov. i, 24 : « Vocavi, et renuistis ; extendi manum meam, et non fuit qui adspiceret. » Hoc in textu sermo est de Judæis lapsis, ut interpretatur ipse Deus : « Vinea enim Domini exercituum domus Israel est ; et vir Juda germen ejus delectabile, et exspectavi ut faceret judicium, et ecce iniquitas ; et justitiam, et ecce clamor. » (v. 7.) Jamvero testatur Deus, ex sua parte nil defuisse Judæis, ut potuissent facere judicium et justitiam, et eos vehementer vitu­ perat, quia fructus non protulerunt pœnitentiæ. Ergo eis contulit auxilia vere sufficientia, potentiam nempe agendi vere et relative completam, quæ, ex sola eorum mala voluntate, pure sufficiens remansit. b) Mt. xxiii, 37 : « Jerusalem, Jerusalem..., quoties volui congregare filios tuos, quemadmodum gallina congregat pullos suos sub alas, et noluisti ; » Judæi ergo gratias habuerunt vere sufficientes ad Christo credendum, quibus tamen, ex propria malitia, consentire noluerunt. c) Variis in locis peccatores arguit Deus, eos comparans cum aliis hominibus qui, iisdem tantum auxiliis instructi, conversi 120 GRATIA SUFFICIENS fuissent (Mt. xi, 21-22) ; queritur coniemni a peccatoribus divitias gratiæ suæ, qua potestatem integram poenitendi acce­ perant (Rom. n, 4 sq.) ; declarat eos ipsum odio habuisse gratis, excusationemque non habere de peccato suo (Jo. xv, 22-25); eos denique reprehendit, quia Spiritui Sancto resistunt (Act. vu, 51). Sed si gratia, peccatoribus collata, ad conversionem et ad poenitentiam, eos perducere poterat, si ab iis contemnitur et libere rejicitur ; ergo gratia, peccatoribus collata, erat vere et relative sufficiens ; mere autem sufficiens permansit, quia eam contempserunt eique restiterunt. 98. 2° Ex SS. Patribus. — Traditionem ecclesiasticam esse hac de re certissimam, liquet ex documentis n. 96 recitatis ; ceterum eam sibi contrariam esse fatetur ipse Calvinus (Instit. 1. 2, c. 10), Palresque græcos docere nonnullas esse gratias, quibus homo culpabiliter resistere potest, confessus est ipse Jansenius (1). Sed etiam Patres lalini distinguunt gratias quibus homo con­ sentit et gratias quæ, ex culpa hominis, effectum non habent salutarem. Ita S. Irenaeus, Adv. hær., 1. 4, c. 37, η. 1, J. 244, interpretans locum Matthæi (χχιιι, 37) : « Oui operantur quidem illud (opus salutare), gloriam et honorem percipiunt, quoniam operati sunt bonum, cum possint non operari illud ; hi autem qui illud non operantur, judicium justum excipient Dei, quoniam non sunt operati bonum, cum possint operari illud. » Agnoscit ideo gratiam vere sufficientem, quæ mere est sufficiens, ex solius defectu liber arbitrii. Ita S. Hieronymus, Comm. in Is. v : « Cuncta, quæ dicuntur de vinea, possunt et ad animæ humanæ referri statum, quæ, a Deo plantata in bonum, non uvas attulerit, sed labruscas. » lia præsertim S. Augustinus, ad quem tamen maxime provocant hæretici, cujus doctrina ad hæc capita contrahi potest : a) Dantur cuique homini gratiæ vere et relative sufficientes : 1 Justis. — « Deus (enim), cum justificat impium.... /ion deserit si non deseratur, ut pie semper justeque vivatur... Sanat ergo Deus non solum ut deleat quod peccavimus, sed ut præslet etiam ne peccemus » (2 . Unde ei, qui in accepta justitia non perse\'erat, « dici potest : homo, in eo quod audieras et tenueras, in eo perse­ verares, si velles » (3). J (1) Cf. S. Ephrem, Hymni de Epiphania, 10, 14 ; S. Gregor. Nyss., or, catech. 31 ; S. Joannes Chrysost., in Jo. hom. 8, 1 ; 10, 1 ; in Rom. hom. 18, 5. etc. ; J. 704. 1034, 1158, 1159, 1188, etc. 3 (2) Dc nat. et grat., c. 26, η. 29. J. 1792. — (3) De corrept. et grot., c. 7, n. 11. J. 1945. 4 GRATIA SUFFICIENS 121 2) Peccatoribus. — Nam eorum peccata « propria peccata sunt », quia « volentem sanare » contempserunt (1) ; a Deo gratiam habent, « qua ut non adjuventur, in ipsis itidem causa est, non in Deo (2). » Omnes cæteri homines, « adjuvante Deo », superare valent concupiscentiam, « si non in vacuum gratiam ejus susceperint (3). » b) Gratiæ autem hujusmodi effectum salutarem non obtinent, nisi libera hominis cooperatione; qua deficiente, pure sufficientes permanent. 1) Dei enim est vocare, « consentire autem vocationi Dei, vel ab ea dissentire propriæ voluntatis est... Accipere et habere anima non potest dona..., nisi consentiendo, ac per hoc, quid habeat et quid accipiat Dei est ; accipere autem et habere utique accipientis et habentis est » (4). — « Misericordia Dei sola non sufficit, nisi consensus nostræ voluntatis addatur (5). » 2) « Nemo credit non vocatus, sed non omnis credit vocatus » quia non vult, ut explicat S. Doctor exemplo sequenti : « Noluit Esau et non cucurrit, sed etsi voluisset et cucurrisset,Dei adjutorio pervenisset, qui ei etiam velle et currere vocando præstaret, nisi vocatione contempta, reprobus fieret (6). » 99. 3° Ratione. — 1) Deus vult vere et sincere omnes homines salvos fieri (I Tim. ii, 4 ; II Pet. m, 9). Atqui sine gratia suffi­ cienti non possunt salvi fieri. Ergo omnibus dantur media suffi­ cientia ad salutem. Hæc autem media non in omnibus habent effectum salutarem, nam multi peccant et pereunt. Ergo dantur gratiæ vere sufficientes quæ, inutiles factæ ex voluntatis malitia, mere sufficientes permanent. 2) Christus pro omnibus mortuus est (Rom. v, 9 sq. ; I Cor. xv, 3 ; II Cor. v, 14, etc.) Ergo pro omnibus promeruit gratias sufficientes ad salutem, quam tamen non omnes consequuntur. Ergo. 3) Repugnat divinæ sapienliæ et bonitati impossibilia præcipere : « Deus, inquit Tridentinum, s. 6, c. 11, D. 804, impossibilia non jubet, sed jubendo monet et facere quod possis, et petere quod non possis, et adjuvat ut possis. » Atqui lex divina sive naturalis sive supernaturalis urget, etiam in iis circumstantiis et tentationibus, in quibus homo nequit constanler stare absque auxilio gratiæ [n. 141 sq., 172 sq.]. Ergo Deus sibi debet omnibus suppeditare gratias ad id opus vere sufficientes. Plures autem (1 ) (3) (5) (6) De lib. arb.,\. 3, c. 19. — (2) De pecc. mer. et rem.,]. 2, c. 17, n. 26. J. 1722. De pecc. mer. et rem., I. 1, c. 39. — (4) De spir. et lit., c. 34, n. 60. J. 1736. De div. q. ad Simplicianum, 1. 1, q. 2, n. 12. J. 1752. De div. q. ad Simp., 1. 1, q. 2, n. 10. J. 1571. 122 GRATIA EFFICAX ET LIBERTAS data reapse non servant et tentationi cedunt. Ergo dantur gratiæ vere sufficientes, quæ in peccantibus pure sufficientes manent. 4) Si desit gratia sufficiens, locus est desperationi ; si autem gratia nunquam sit mere sufficiens, sed omnis sit efficax, locus jam non est damnationi : omnes enim bonum operabuntur et salvi fient. Ergo datur in præsenti gratia vere et mere sufficiens. II . — Gratia sufficiens semper vera: e· habet rationem beneficii. 100. a) Gratia enim sufficiens homini confert potentiam salu­ tariter agendi, veram et expeditam, etiam habita ratione cir­ cumstantiarum ; est ergo auxilium Dei gratuitum et verum beneficium (Jo. i, 12). b) Carentia effectus salutaris non ex infirmitate gratiæ, sed ex sola hominis mala voluntate provenit. Atqui quod non ex ipsa gratia provenit, sed tantum gratiæ ipsi ab exlrinseco adjungitur, sine dubio non tollit gratiæ rationem beneficii. Ergo. c) Licet ideo melius fuisset homini peccatori gratiam sufficien­ tem non habuisse quam eam habuisse eique restitisse, id tamen non est imputandum gratiæ ipsi, sed soli peccatori, qui gratia libere abusus est. [Beraza, n. 469-474.] II. — De «rratia. efficaci 101. Gratia efficax tripliciter sumi potest : a) Efficacia virtutis, efficax dicitur gratia quæ virlulem habet producendi effectum salutarem. Hoc in sensu omnis gratia, etiam mere sufficiens, efficax dici debet, quia nihil deest ex parte ipsius quominus ulti­ mum suum effectum obtineat. b) Efficacia actuali seu effectus, efficax dicitur gratia quæ de facio effectum producit salutarem. Hæc est gratia efficax in actu secundo spectata. c) Efficacia infallibilis connexionis cum effectu salutari, efficax dicitur gratia quæ non solum vim habet obtinendi effectum, sed illum certo et infallibiliter obtentura est. Hæc est gratia efficax in actu primo spectata, seu gratia efficax, proprie et stride dicta, quæ, anlecedenler ad consensum voluntatis, certo et infallibiliter cum eo est connexa. In hac doctrina conveniunt omnes theologi catholici. Errores. 102. Protestantes et Jansenistæ, consequenter ad principia sua, asserunt voluntatem humanam, sub influxu gratiæ, esse veluti GRATIA EFFICAX ET LIBERTAS 123 truncum seu statuam, rem nempe inertem, quæ ideo moveri nequit nisi a gratia efficaci et nécessitante, quam solam admittunt. Quapropter, licet voluntas ipsa velit, vitaliter agens actum volitionis, non tamen libere concurrit ad actum salutarem ponendum, quia unice gratiæ motioni tribuenda est ipsa determinatio et inflexio voluntatis. Hominem tamen delectatione necessitatum, liberum dicunt Jansenistæ, quia neque violentia neque coactione trahitur. Fere idem sentiunt nonnulli hodierni Lutherani etCalvinistæ, qui homi­ nem, sub influxu gratiæ, quam dicunt insuperabilem, liberum pro­ clamant a coactione, non autem a necessitate. Doctrina catholica. 103. Concilium Tridenlinum, s. 6, cp. 5, cn. 3, D. 797, 813, « declarat ipsius justificationis exordium in adultis a Dei per Christum Jesum præueniente graliæ sumendum esse, hoc est, ab ejus vocatione, qua nullis eorum existentibus meritis vocantur, ut,... per ejus... gratiam ad convertendum se ad suam ipsorum justificationem... disponantur. » Dicit, s. 6, cn. 4, D. 814 : « Si quis dixerit liberum hominis arbitrium a Deo motum et excitatum nihil cooperari assentiendo Deo excitanti atque vocanti, quo ad obtinendam justificationis «t se disponat ac præparet, neque posse dissentire, si velit, gratiam sed veluti inanime quoddam nihil omnino agere, mereque passive se habere : a. s. ». Docet, cp. 5, adultos libere assentiri et cooperari gratiæ Dei excitanti et adjuvanti, qua ad justificationem dispo­ nuntur neque eos nihil omnino agere, imo et hanc gratiam abji­ cere posse. Denique, cp. 5 et 6, D. 797, 798, declarat adultos, gratia divina excitatos et adjutos, libere moveri in Deum. Existit ideo gratia vere efficax, qua scilicet Deus infallibiliter permovere possit in bonum quamlibet voluntatem. Quare effi­ cacia hujus gratiæ non a lubitu hominis pendet aut ei subordinatur, sed anlecedenler ad ipsum consensum, est cum consensu cerlo et infallibiliter connexa, sibique subordinat activitatem hominis et illum infallibiliter movet in id quod vult Deus. Nihilominus, sub in/luxu hujus gratiæ, homo remanet plane liber. 124 CHATIA EFFICAX ET LIBERTAS Assertio : Datur, in statu præsenti, gratia vere efficax, et homo, sub ejus influxu, remanet liber a necessitate. Probatur thesis per partes : I. — Datur gratia vere efficax (Saltem theol. certum). 104. A. Ex documentis fidei deducitur. — Etenim « De gratia Dei Indiculus », cp. 12, D. 141, hæc habet : « Confirmati sumus ut omnium bonorum affectuum atque operum et omnium studio­ rum omniumque virtutum, quibus ab initio fidei ad Deum ten­ ditur, Deum profiteamur auctorem, et non dubitemus ab ipsius gratia omnia hominis merita præveniri, per quem fit, ut aliquid boni et velle incipiamus et facere .Quo utique auxilio et munere Dei non aufertur liberum arbitrium, sed liberatur,... tanta enim est erga omnes homines bonitas Dei, ut nostra velit esse merita, quæ sunt ipsius dona, et pro his quæ largitus est, æterna præmia sit donaturus. » Sed si merita hominis a gratia proveniunt et dona sunt Dei, ergo certum est dari gratias vere efficaces. Cf. D. 131-142 ; 176, 179, 183, 185, 193, 195. B. Constat ex Scriptura. — Prov. xxi, 1 : « Sicut divisiones aquarum, ita cor regis in manu Domini : quocumque voluerit, inclinabit illud. » — Philip, n, 13 : « Deus est enim qui operatur in vobis et velle et perficere pro bona voluntate. » — Jo. x, 29 : « Nemo, ait Christus, potest rapere (oves meas) de manu Patris mei. » Atqui gratia, qua Deus corda hominum ad arbitrium regit, qua ipse in eis operatur et velle et perficere, cui resisti non potest, est sine dubio gratia efficax. Ergo. Rem velut exemplo illustrat instantanea conversio S. Pauli. Cf. Rom. m, 24 ; vm, 28 ; ix, 15, etc. C. Constat ex Traditione. — a) Sic orat Ecclesia : « Ad te nostras etiam rebelles compelle voluntates (1). » — b) Ita S. Au­ gustinus, loquens de prædestinatis, De correp. et grat. 7, 14, 45 ; J. 1948, 1963 : « Horum si quisquam perit, fallitur Deus ; sed nemo eorum perit, quia non fallitur Deus » ; et « non est itaque dubitandum voluntati Dei... humanas voluntates non posse resistere, quominus ipse faciat quod vult, quandoquidem etiam de ipsis hominum voluntatibus, quod vult, cum (1) Dom. 4 post Pentec , secreta ; cf. Vigilia Pentec. or. post, prophe . 1 ; Dom. 19 post Pentec., postcom. i GRATIA EFFICAX ET LIBERTAS 125 vult, 1'acit,... sine dubio habens humanorum cordiuin quo placeret inclinandorum omnipotentissimam potestatem. » Adhuc (Enchir. 48, 25) : « Quis tam impie desipiat, ut dicat, Deum malas homi­ num voluntates, quas voluerit, quando voluerit, ubi voluerit, in bonum non posse convertere ?» — Eodem sensu, ut testatur ipse S. Aug., loquuntur SS. Cyprianus, Ambrosius, Ndzianzenus [De dono persev. 19, 50, J. 2004]. D. Constat ex ratione theologica. — a) Certo datur prædestinatio sanctorum seu, ut ait S. Aug, De dono persev., 14, 35 J. 2000 : « præscientia et praeparatio beneficiorum Dei quibus certissime liberantur, quicumque liberantur. » Atqui beneficium certissime connexum cum salute, nil aliud est quam ipsa gratia efficax. Ergo. b) Quomodo autem Deus valeat, isque solus, inclinare volun­ tatem etiam rebellem, in quodcumque voluerit, sic explicat : 1) S. Augustinus, Coni, duas ep.Pelagii, 1,19, 37, J. 1890: «Deus novit intus in ipsis hominum cordibus operari, non ut homines, quod fieri non potest, nolentes credant, sed ut volentes ex nolen­ tibus fiant » ; 2) S. Thomas : « Voluntatis inclinationem solus ille immutare potest, qui virtutem volendi creaturæ contulit ; sicut et naturalem inclinationem solum illud agens potest mutare quod potest dare virtutem quam consequitur inclinatio naturalis. Solus autem Deus est qui potentiam volendi tribuit creaturæ : quia ipse solus est auctor intellectualis naturæ. » De malo, q. 3, a. 3 ; C. Gentes, iv, 88, 89. II. — Sub influxu gratiæ efficacis homo remanet liber a neces­ sitate (De fide). Probatur : 105. 1° Ex iteratis Ecclesiæ definitionibus. — Præter ea quæ exscripsimus, legantur decreta quibus damnatur Wiclefus, art. 27 ; Lutherus, art. 36 ; Baius, prop. 39, 41, 66 ; Jansenius, prop. 2; Quesnellus, prop. 9, 10, 11, 14-25, etc., D. 607-776; 1039, 1041, 1066, 1093 ; 1291, 1292, 1360 sq. Ceterum ipsa definitio Tridentina intclligcnda est ex ipsa doctrina adversariorum, quam reprobat. Unde, ait Van Noort, n. 53, « quemadmodum Calvinus, dicendo voluntatem sub motu gratiæ « mere passive » se habere, etc., non intendebat excludere actionem spontaneam et voluntariam facultatis, sed solum 126 GRATIA EFFICAX ET LIBERTAS actum liberum; ita etiam conc. Trid., excludendo meram passivi* tatem, qua homo ut inanime quoddam nihil omnino ageret, non quemlibet actum, sed actum liberum definire voluit, ut explicite docet cap. 5 et 6 ejusdem sess. 6. 2° Ex Scriptura. — a) Eccli. xxxi, 8-10 (1) : « Beatus dives qui inventus est sine macula..., laudabimus eum... qui perfectus est, erit illi gloria æterna ; qui potuit transgredi et non est trans­ gressus, facere mala et non fecit (2). » Justus qui salvatur, qui ideo gratia pollet efficaci, laudatur, quia, cum malum potuerit operari, libere bonum egit. Ergo libertas remanet sub influxu gratiæ efficacis. b) I Cor. m, 8 : « Unusquisque... propriam mercedem accipiet, secundum suum laborem : Dei enim sumus adjutores. » I Cor. xv, 10 : « Gratia autem Dei sum id quod sum, et gratia ejus in me vacua non fuit, sed abundantius illis omnibus laboravi ; non ego autem (solus scilicet), sed gratia Dei mecum. » Cum gratia efficaci, nam efficax est gratia quæ vacua non est et mercedem obtinet, homo active et libere operatur. Ergo. c) II Cor. vi, 1 : » Adjuvantes autem exhortamur ne in vacuum gratiam Dei recipiatis. » — I Tim. iv, 7-8 : « Exerce leipsum ad pietatem ; pietas ad omnia utilis est : promissionem habens vitæ, quæ nunc est, et futuræ. » — Philip, n, 12 : « Cum metu et tremore vestram salutem operamini. » Apostolus igitur hortatur Corinthios ne male utantur gratia, Timotheum vero et Philippenses ut sedulo ad salutem ipsi operentur. Ergo homo potest abuti gratia, ipsi scilicet non con­ sentire et cum ea opus salutis libere prosequi. Ergo. 3° Ex Traditione. — a) Ex confessione adversariorum. — Calvinus, Inslil., 1. 2, c. 10, ipse fatetur « multis sæculis traditum esse et creditum » Deum ita voluntatem movere, « ut nostræ postea sit electionis motioni aut obtemperare aut refragari ». b) Ex unanimi consensu Palrum. — Quorum testimonia legere est apud Journel, Ind. theol., n. 334. Ex S. Augustino tantum, quem sibi favere contendunt Calvinus et Jansenistæ, testimonium afferemus. Sic incipit S. Doctor . (1 ) Etiam cum textu heb. et græc., ubi interrogatio ponitur : « Quis potuit... ? argumentum manet, nam sensus interrogationis non est : dubito num talis dives inveniatur, sed : quam rarus est hujusmodi dives. « Ideo stabilita sunt bona illius in Domino ». Cf. Mt. xix, 17, 21 ; Apoc. in, 20. Ί GRATIA EFFICAX ET LIBERTAS 127 librum, quem scripsit « de gratia et libero arbitrio », c. 1, η. I, ut utriusque existentiam et concordiam vindicet : « Quoniam sunt quidam, qui sic gratiam Dei defendunt, ut negent hominis liberum arbitrium, aut quando gratia defenditur negari existi­ ment liberum arbitrium, hinc aliquid scribere..., compellente mutua caritate, curavi ». Idem habet, ep. 157, c. 2, 10, J. 1436 : « Neque enim voluntatis arbitrium ideo tollitur, quia juvatur ; sed ideo juvatur, quia non lollitur ». Idem (Serm. 163, c. 11, n. 13) : « Qui fecit te sine te, non te justificat sine te. Ergo fecit nescientem, justificat volen­ tem. » Idemque multis aliis in locis quæ legi possunt apud Journet, 1. cit. 4° Ex ratione. — 1) Gratia, quantu II vis efficax, naturam non destruit, sed perficit. Ergo, nedum tollat usum liberi arbi­ trii, illum adjuvat et perficit. Cf. 1, q. 19, a. 8, c et ad 2 ; 1-2, q. 10, a. 4, etc. 2) Homo, ut infra videbimus ubi de merito, potest et debet per gratiam mereri vitam æternam [n. 223 sq.]. Atqui sine libertate non datur meritum. Ergo sub influxu gratiæ efficacis homo remanet liber. Objicitur : 106. 1° Juxta Scripturam peccatores habent cor lapideum (Ez. xxxvi, 26), sunt spiritualité!· morlui (Eph. n, 1), et quasi luium in manu figuli (Rom. ix, 21) ; per gratiam autem creantur aut resuscitantur. Atqui hæc omnia excludunt omnem cooperationem, liberi arbitrii in negotio salutis. Ergo. R. — A. In genere. — Non absolute accipiendae sunt istæ comparationes, secus negaretur ipsa actio voluntatis humanæ, quam admittunt ipsi Novatores. Ostendunt tantum nos nihil agere posse, in opere salutis, nisi cum gratia Dei, qui semper agnoscendus est causa principalis hujus operis, eo vel magis quod ipsa justificatio esi opus divinum plane gratuitum. B. In specie. — 1) Cor peccatoris lapideum dicitur, quia, sicut lapis e.T se non habet ut cooperetur ad conversionem suam in carnem, si fiat, ita ipse peccator ex se non habet ut cooperetur ad suam conversionem, licet tamen a Deo recipere possit potestatem operandi per gratiam, quod non potest lapis. 2) Mortuus est peccator, scilicet non vivit vita supernatural!, sed vitam habens naturæ, imo fortasse et ipsam fidem, potest 128 SYSTEMATA CATHOLICORUM lamen cooperari ad suam vivificationem, si virtutem hanc a Deo acceperit. 3) Peccator est quasi lutum in manu figuli, hoc utique sensu quod, sicut lutum jus non habet ut fiat a figulo vas in honorem potius quam in contumeliam, ita peccator nullam habet ex se veram exigentiam relate ad gratiam, quam Deus partitur singulis prout vult ; gratiæ tamen acceptæ libere consentire potest, dum lutum mere passive se habet in manu figuli. 4) Peccator per gratiam creatur et resuscitatur. Non est tamen ut cadaver omnino iners ; nam, licet non cooperetur ad ipsam suam resurrectionem, quæ est omnino supernaturalis et gratuita, ad eam tamen se disponere et præparare potest, per vires, non naturæ, sed gratiæ. 107. 2° Homo tamen nihil jacit in negotio salutis. Trahitur enim a gratia (Jo. vi, 44) Dei, qui operatur omnia in omnibus... et velle et perficere (I Cor. xn, 6 ; Philip, ii, 13). Ergo. R. — Trahitur utique a gratia, non autem necessario, sed ea auxiliante, seipsum movet et libere venit ad Deum, juxta illud Jo. vi, 45 : « Omnis qui audivit a Patre, venit ad me ». Item nil est a nobis in negotio salutis, si Deus operatur solus, non autem si nobiscum cooperatur. Atqui operamur et ipsi : « cum metu et tremore vestram salutem operamini » (Philip, n, 12). Ergo. Hinc S. Augustinus in illud Jo. tr. 26,7, J. 1823 : « Videte quomodo trahit Pater : docendo delectat, non necessitatem impo­ nendo. Ecce quomodo trahit ». ART. II De variis theologorum catholicorum systematibus Status quæstionis. 108. Omnes theologi catholici unanimi ore, contra hæreticos, defendunt existentiam tum gratiæ sufficientis, quæ vere est Dei beneficium, tum libertatis humanæ, etiam sub influxu gratiæ efficacis. Omnes etiam quamdam distinctionem ponunt inter gratiam sufficientem et gratiam efficacem, quatenus, prior dat posse operari salutariter, effectum vero salutarem non obtinet, dum posterior infallibililer cum effectu salutari connectitur. Inter se autem valde dissentiunt circa naturam intimam gratiæ sufficientis ejusque distinctionem a gratia efficaci, valdeque DISTINCTIO GRATIÆ SUFFICIENTIS AB EFFICACI 129 circa causam infallibilis connexionis gratiæ efficacis cum effectu salutari, necnon circa modum conciliandi gratiam efficacem cum libero arbitrio... Hinc duplex oritur quæstio : 1) Quænam vigeat distinctio inter gratiam sufficientem et gratiam efficacem ? 2) Undenam proveniat efficacia gratiæ ? His de rebus multa fuerunt excogitata systemata (1), quæ tamen ad duas classes generatim revocari possunt, a) Alii enim theologi distinctionem realem ponunt inter gratiam sufficientem et efficacem, atque efficaciam gratiæ repetunt ab intrinseco, nempe ab ipsa vi gratiæ intrinseca, quæ ex se infert consensum, integra aliunde remanente libertate, b) Alii non admittunt realem distinctionem inter gratiam sufficientem et efficacem, et infallibilitatem efficaciæ gratiæ desumunt ab exlrinseco, scilicel ab aliqua causa gratiæ exlrinseca, puta ex prævisione consensus humani, ex congruitate in qua gratia confertur, etc. I. — De distinctione gratiæ efficacis a gratia sufficienti 109. 1° Juxta Thomistas. — a) Gratia efficax enlitalive et intrinsece differt a gratia sufficienti. Sufficiens enim « dat tantum posse, elevat et reddit hominem aptum actui salutari... » ; efficax autem, perfectior et validior, « potentiam determinat et confert actionem. » (Billuarl, diss. 5, a. 2, § 2.) Quinimo ita gratia sufficiens essentialiter differt ab efficaci, « ut nunquam contingat quod hæc potentia, quam confert gratia sufficiens, agat aut obtineat suum principalem effectum, nisi ope gratiæ efficacis ». (Id., ibid.). Quidam (2) tamen concedunt gratiam sufficientem dare non tantum posse, sed etiam motionem ad agendum, et motionem quidem, cui nil deest ex parte Dei, ut facultas, cui datur, valide queat actum salutarem efficere. Unde hæc gratia potest dici efficax in se et ex virtute intrinseca : quodsi enim reapse non ponatur actus salutaris, id provenit non ex impotentia gratiæ, sed ex resistentia libera et culpabili ipsius liberi arbitrii. (1) Cf. Lange, n. 573 sq. (2) Ægidlus Romanus, in 2 Sent., d. 28, a. 3 ; H. Gorcumiensls, Adv. Nussilas, præp. 9 ; Gonzales de Albeda (f 1616) in 1, q. 19, disp. 58 ; Bancel, Brevis uni v. Theol. cursus, tr. 3, q. 3, a. 2 ; Massoulié, Divus Thomas sui interpres, d. 3, q. 6 ; Nicolai, in 1-2, q. 111, a. 3 ; cf. Guillermin, in Revue Thomiste. jan.-mart. 1 903 ; Hugon, q. 4, p. 209 sq. ; L. Janssens, p. 60Î-6O9. Theol. III o 430 DISTINCTIO GBATIÆ SUFFICIENTIS ΛΡ. EFFICACI Efficacia ideo gratiæ est aliquid relativum et variabile secun­ dum naturam et gradus obstaculi vincendi, ac proinde non immerito diceretur eam consistere in quadam congruitale seu convenientia cum ipsa voluntate, cui confertur ; hæc autem congruitas ita est activa et victrix ut infallibililer causet consen­ sum, et ita valde differt a gratia congrua Suarezii, quæ efficax non est infallibiliter nisi ex prævisione futuri consensus per scientiam mediam (n. 112), dum fere idem est quoad essentiam ac gratia efficax Augustiniana, de qua n. 118. I Recentissime in « La Ciencia Tomista », 1925, p. 5-54 ; 1926, p. 5-74, 321-397, Marin-Sola thomismum adhuc mitiorem defendit. Juxta illum, duplex datur motio divina : altera, fallibilis, quæ plane sufficit ad ponendos actus salutares faci­ liores ; si autem huic gratiæ, quæ vere sufficiens est, imo, quan­ tum est ex se, efficax, homo consentit (potest enim, absque ulteriore motione, istam gratiam libere accipere aut rejicere), tunc illi datur altera gratia, infallibilis nempe, quam vocat intrinsece ' efficacem, necessariam ad actus difficiliores necnon ad diu perse­ verandum in statu gratiæ (1). Cf. n. 120 sq. ! b) Gratia sufficiens vere sufficit in suo genere, in genere nempe polenliæ, quamvis sufficiens nec dicatur nec dici possit respectu actus. Nimirum, inquit Alvarez, disp. 79, n. 4 : sicuti « potentia visiva est principium sufficiens ad videndum, etiamsi actualis visio nunquam fiat, nisi accedente lumine et causa universali eam movente, (ita) similiter auxilium sufficiens ad credendum est vere sufficiens in suo genere, quamvis ultra illud sit simpliciter necessarium auxilium efficax, quo Deus efficit, ut homo credat. » In praxi : « Non diffitemur, ait Billuart (2), imo pro certo tenemus, quod, ut homo gratiæ sufficienti non desit, eique consentiat, requiritur gratia efficax ; sed, quod bene adverte, ut illi desit, ut illi resistat, ut peccet, non requiritur gratia efficax, sed sufficit defectiva ejus voluntas ; et quia illa resistentia, istud peccatum præcedit, natura et ordine, privationem gratiæ efficacis, ideo verum est dicere hominem privari gratia efficaci, (1) Contra Marin-Sola, cf. Garrigou-Lagrange, Revue Thomiste, nov. 1925, mart. 1926 ; opusc. ♦ Thomismi renovatio an eversio », Grottaferrata, 1926. (2) Diss. 5, a. 4, ad inst. Cf. Garrigou-Lagrange, Dieu, 2e p‘e, c. 4, 65°; in Diet, theol., art. Préinotion physique, col. 73-76. VNDE.NAM PROVENIT EFFICACIA GRATIÆ 13'1 quia peccando sufficienti resistit, non vero peccare, quia privatur gratia efficaci. » Deus itaque, quando largitur homini gratiam sufficientem, non solum paratus est ei dare gratiam efficacem, sed ut ait Graueson, cp. 2, cp. 5, n. 5, « illam revera ei conferret, nisi homo libere et propria sua culpa ac malitia resisteret gratiæ sufficienti ». — « Deus tribuens auxilium sufficiens, in eo offert efficax, et quia homo resistit sufficienti, privatur efficaci quod sibi offerebatur. » Ita Lemos, Panopl. grat., 1. 4, tr. 3, c. 6, n. 78 ; cf. Manuale, t. 2, n. 62, 275, 2°, b. 110. 2° Juxta Molinistas. — Molinislæ e contra dicunt gratiam sufficientem ab efficaci differre quidem in ralione beneficii, quatenus, licet sit, uti probavimus, magnum Dei beneficium, gratia tamen sufficiens non habet id excellentissimum, quod soli gratiæ efficaci proprium est, infallibilem scilicet connexionem cum effectu salutari, minime vero differre in ralione enliialis seu auxilii, quia hæc infallibilis connexio non afficit ipsam entitatem gratiæ. Quamobrem, collata gratia sufficienti, voluntas habet quidquid in aclu primo requiritur ut, si velit, in actum secundum, nempe in actum salutarem transeat. Igitur, quando ponitur actus salutaris, non nova gratia conceditur, sed gratia jam concessa (sufficiens scilicet) aclu virtutem suam exserit. Cf. Manuale, t. 2, n. 275, 2°, a.II. II. — Undenani proveniat efficacia gratiæ 1° Molinis: us et Congruis us •I M A. Molinismus. 111. Deus ab æterno, per scientiam mediam, antecedenter ad quodlibet decretum actuale, scit infallibiliter quidquid acturus sit quilibet homo, in quibuslibet adjunctis externis et motionibus Spiritus Sancti, in quibus poni posset ; proinde infallibiliter novit quonam modo aliquis vocandus sit ut vocan­ tem reapse sequatur. Pro singulari autem sua benevolentia decernit præcise hoc modo illum vocare, seu hanc ei concedere gratiam, cui illum libere consensurum prævidet. Unde ratio infallibilis connexionis gratia1 cum consensu provenit ex præs- 132 ΓNDENAM ΡΙΙΟΧΈΜΊ EFFICACIA GBAT1.E cientia et electione Hei, qui ita vocat, hominem ut vocantem non respuat seu qui. in ordine suæ Providentia;, auxilia et rerum adjuncta ita disponit, prout prævidit convenire salui,i electo­ rum. (1) Cf. Manuale, t. 2, n. 63. I B. Congruismus. 112. Gratia illa efficax est quæ vere congrua invenitur, talis scilicet ut indoli adjunctisque internis et externis hujus hominis accommodata exsistat. « Congruitas itaque gratiæ reponenda est in duobus : alterum est, quod gratia ita sit homini cui conceditur proporlionala, ut effectui obtinendo vere et relative sufficiat. Alterum est . quod homini revera datur in iis præcise circumslanliis, in quibus, teste scientia media, illi gratiæ homo consentiret, si eam haberet. Hinc congruitas hæc partirn intrinseca est gratiæ, quatenus dicit aptitudinem ad movendum ; partirn exlrinseca, quatenus importat consensus conditionate futuri prævisionem per scien­ tiam mediam, a qua habet gratia omnimodam infallibilitatem » (2). U In utroque systemate, quia Deus decernit dare gratiam quacum hominem cooperaturum ab æterno novit per scientiam mediam, adest metaphysica infallibilitas effectus, nonobstante perfecta hominis libertate. Argumenta (3). 113. A. Ex Cone. Tridentino et Vaticano. — a) Trid. s. 6, cp. 5, D. : « Tangente Deo cor hominis per Spiritus Sancti illuminationem, neque homo ipse nihil omnino agit, inspira(1) Molina, Liberi arbitrii cum gratiæ donis concordia; S. Bellarminus De gratia et libero arbitrio, 1. 1, c. 12, 1. 4, c. 16 ; Billot, De Deo Uno, th. 22 · De Gratia, th. 11 ; Palmieri, th. 55 et 56 ; S. Aug., De dio. q. ad Simplicianum 1. 1, q. 2, n. 13. Journel, n. 1573. Hæc autem gratia efficax potest dici congrua per ordinem ad eventum, utpote quæ prævisa est consensum obtentura. Cf. Mazzella, n. 674 sq. ; Schiffini, n. 257 sq. ; PIgnataro, th. 23 ; Hurter, n. Ill sq. ; Van dor Meersch, in Diet, théol., art. Grâce, De divina gratia, n. 318 sq. ; A. d’Alès, Providence et libre arbitre, Beauchesne, 1 927 ; Boyer, De Gratia divina (pro manuscripto), Rome, 1930, n. 366-384 ; Lange, th. 24, n. 627-644. (2) Shouppe, De gratia, n. 203 ; Suarez, De gratia. 1. 5 ; de Aux., opusc 1, 1. 3, < - 14. n. 9, 10 ; Pesch, n. 280 sq. ; Quillet, in Diet, théol., art. Congruisme. (3) Argumenta valent etiam pro Congru ismo in quantum cum Molinisinn ponit infallibilitatem efflcaciæ gratiæ in aliquo ei extrinseeo. LXDENAM PROVEXIT EFFICACIA GHATIÆ 133 tionem illam recipiens, quippe qui illam et abjicere palest. » — Cn. 4, I). 811:« Si quis dixerit liberum hominis arbitrium, a Deo motum et excitatum, nihil cooperari assentiendo Deo excitanti atque vocanti, quo ad obtinendam justificationis gratiam se disponat ac præparet, neque posse dissentire, si velit... a. s.» b) Cone. Val. s. 3, cp. 3, D. 1791 : « Fides ipsa in se, etiamsi per caritatem non operetur, donum Dei est, et actus ejus est opus ad salutem pertinens, quo homo liberam præstat ipsi Deo oboedientiam, gratiæ ejus, cui resislere posset, consentiendo et cooperando ». Itaque a gratia, etiam efficaci [efficax enim est gratia, qua disponimur ad justificationem'] voluntas potest dissentire: eam abjicere potest, et liberam Deo præstat obedientiam. consen­ tiendo ipsi gratiæ, cui resislere posset. Ergo iterum gratia non est per se et intrinsece efficax, sed ex aliquo sibi exlrinseco habet infallibilem cum consensu connexio­ nem. B. Scriptura. a) MI. xi, 21 : « Væ tibi Corozain, væ tibi Bethsaida, quia si in Tyro et Sidone jaclæ essent virtutes, quæ jaclæ sunt in vobis, in cinere et cilicio olim poenitentiam egissenl. » Unde : eadem gratia, quæ efficax fuisset apud Tyrios, mere sufficiens mansit apud Judæos. Ergo efficacitas gratiæ repetenda non est ex ipsa natura intrinseca gratiæ, sed aliunde. b) II Cor. vi, 1 : « Exhortamur vos ne in vacuum gratiam Dei recipiatis. » — Ergo eadem intrinsece gratia potest esse vacua aut fructuosa ; ergo rursus gratia non est efficax ex se, sed ex causa ipsi extrinseca. (Cf. Is. v, 1 sq. ; MI. xxm, 37 ; Apoc. m, 20.) C. Ratione. — Admittendum est systema quod salvat infallibililalem efficacilalis graliæ et perfectum Dei dominium simul atque hominis libertatem. Atqui ha*c omnia salvantur in præsenti systemate. Ergo. Probo minorem : a) Salvatur infallibililas efficacilalis graliæ. — Deus enim ab æterno per scientiam mediam, novit hunc homi­ nem huic gratia* consensurum fore, si detur. Ergo hæc gratia si conferatur, infallibililer consensum obtinebit. b) Salvatur perfeclurn Dei dominium. Cur enim huic deter­ minato homini concedatur hæc præcise gratia, cui illum consen­ surum fore Deus scit ab æterno, nulla alia ratio assignari potest 134 UNDENAM PROVENIT EFFICACIA GRATIÆ quam occultum et misericors Dei judicium, quo libere, pro suo beneplacito hanc ei dare decrevit Omnipotens. c) Salvatur humana liberlas. — Deus enim gratia sua impellit voluntatem ad agendum, sed voluntas ipsa, jam elevata et roborata per gratiam, libere se déterminai, utique ex virtute molionis receptae, ad hunc actum salutarem, quem posset non ponere, et eum cum gratia exsequitur. Nec dicalur voluntatem non esse liberam, quia Deus ab æterno novit eam gratiæ consensuram. Deus enim cognoscit omnes liberas flexiones voluntatis humanæ secundum ordinem praesentis ad praesens : consensum liberum ideo futurum cognoscit secun­ dum quod hic consensus ei actu præsens est, e voluntate reapse libere egrediens. Hæc igitur scientia Dei non magis libertati officit quam visio nostra nocet libertati alicujus personæ in conspectu nostro agentis. Objicitur. 114. a) Varii sunt textus Scripturarum et Traditionis quibus Deus dicitur jacere ut ambulemus — operari in nobis et velle et perficere — hominem discernere [infra, n. 116]. Atqui hæc perpe­ ram dicuntur si efficacia gratiæ non sit ab intrinseco. Resp. Molinislæ : Deus hos effectus obtinere potest, quin utatur prædeterminatione physica, homini nempe conferendo gratiam quam ab æterno novit consensum infallibili ter obtenturam, sicque hominem vere discernit, ei tribuendo auxilia quibus ille consen­ surus certo præscitur. b) Divina majestate indignum videtur quod, per scientiam inediam, Deus explorare debeat quid homo acturus sit, antequam gratias possit, eo modo quo vult, distribuere. Resp. Moi. negando suppositum. Deus enim, aiunt, ab omni æternilatc, absque ulla exspectatione, scit quid quævis libera voluntas actura esset, si in his aut in illis conditionibus ponere­ tur ; conditiones autem a solo Deo pendent et includunt auxilia sine quibus homo nil plane potest. Igitur id solum verum est : in signo priori ad decretum creandi, Deus, per scientiam mediam, scit omnia futuribilia (1) ; ipsum autem decretum creandi et condi­ tioner verificandi a solo Dei beneplacito procedit. Ergo nil Deo indignum. c) Scientia media in qua totum fundatur systema est aut falsa aut saltem incerta. Resp. \Iol. : Scientia media, etiamsi non positive demonstret quomodo Deus futuribilia cognoscit, argumentis non spernendis (1) De ratione qua Deus novit futuribilia, cf. t. 2, de Deo Uno, n. 63, 64. UNDENAM PROVENIT EFFICACIA GRATIÆ 135 probari videtur et ideo ea jure uti possumus in præsenti. Imo est unica via ad conciliandam libertatem cum efficacia infallibili gratiæ, unde non modicam accipit suæ veritatis præsumplionem. d) Hoc systemate non vere salvatur nec perfectum Dei dominium nec ejus causalités universalis, quia transitus voluntatis de poten­ tia in actum liberum supeinaturalem non a Deo sed a sola volun­ tate provenit. Resp. Moi. : Voluntas humana non ex propriis habet ut transeat dc potentia ad actum secundum, sed in actu primo proximo posita per ipsam Dei gratiam a coepto opere supernatural) non cessat, sed potius, sub influxu gratiæ, in illo perseverat, usquedum, adhuc auxiliante gratia, perficiatur. Itaque ipsa realitas actus electionis physice pendet a Deo, siquidem voluntas non transit de potentia actus primi in actualitatcm actus secundi nisi sub concursu Dei supernatural! (1). 2° Thomismus et Augustinianismus A. Thomismus. 115. Juxta Thomistas, gratia efficax est efficax ab intrinseco : ex virtute nempe sua innata et intrinseca producit infallibiliter liberum consensum voluntatis, voluntatem physice prædeterminando ad salutariter agendum, seu eam physice reducendo de potentia volendi ad actum volendi salutariter. Hæc autem prædeterminatio physica nil aliud est nisi, molio quædam prævia, qua Deus physice et intrinsece applicat voluntatem ad actum salutarem (2). Prævia quidem, quia movens voluntatem ad actum salutarem1 2 (1) Iste concursus est vel simultaneus (Suareziani) vel prævius sed non prædeterminans (Card. Billot, Satolli, Paquet, Mattiussi, Van der Meersch, Boyer, etc.) ; cf. t. 2, n. 274 sq. ; S. Thomas, in 2 Sent., dist. 25, q. 1, a. 1, ad 3 ; dist. 39, q. 1, a. 1, a. 2 ; De Pot., q. 3, a. 7, ad 12 et 13 ; De Malo, q. 3, a. 2, ad 4, ad 17 ; Cont. Gent., 1. 1, c. 68 in fine ; 1-2, q. 9, a. 3, a. 4, a. 6, ad 3 ; q. 10, a. 4. (2) Alvarez, De auxiliis divinæ gratiæ, 1. 8-10 ; Thom. De Lemos, Panoplia gratiæ, t. 4, tract. 3, c. 6 ; Salmanticenses, disp. 7 ; Gonet, Manuale, tract. 7, cap. 10 ; Goudin, q. 5, a. 4 ; Billuart, diss. 5 ; Dummermuth, Thomas et Doctrina præmotionis physicæ, Parisiis, 1886 ; Defensio doctrinæ S. Thomæ de præmotione physica, Lovanii, 1896 ; Del Prado, De Gratia et Libero Arbitrio, Friburgi, 3 vol., 1907 ; Hugon, q. 4, a. 2, p. 198 sq. ; Garrigou-Lagrange, Dieu, éd. 5, p. 849-879 ; A1. Thomas et le R ëo-Molinisme, Rome, 1917 ; in Revue Thomiste, jan., mart., 1918, sept.-oct. 1924, p. 494 sq. ; mai-juin 1928, p. 193210; in Diet, théol., art. Prémotion physique, col. 39 sq. ; Van Noort, n. 64 sq.; Gulllermln, in Revue Thomiste, t. 9-11 ; Martin, Pour S. Thomas et les Thomistes, Saint-Maximin (Var), 1926. Cf. L. Janssens, O. S. B., Tract, dc gratia Dei et Christi, p. 524-526, 560-576, 598-616. 136 UNDENAM PROVENIT EFFICACIA GRATIÆ actu eliciendum, ipsum voluntatis consensum praecedit, priorilate non temporis quidem, sed naturæ seu causalitatis ; physica etiam, eâ siquidem Deus non solum movet voluntatem objective et moraliter, per modum allicientis, consiliantis, suadentis, sed physice : divina enim virtus voluntatem, per gratiam sufficientem jam elevatam et praeparatam, e statu potenlialitatis ad ipsum actum salutarem traducit eam interius inclinando ad actum salutarem infallibiliter ponendum, physice scilicet influendo ultimam activitatem ad quam infallibiliter sequitur actio salutaris. Igitur hæc motio divina, in voluntate recepta, vere et proprie efficit ut voluntas hic et nunc, infallibiliter et libere, velit hoc vel illud bonum in particulari, seu efficit ut voluntas, reapse etsi libere, semetipsam e statu indeterminationis ad actu hoc in individuo agendum reapse determinet. Hæc ideo divina motio (determinatio), præcedens determinationem voluntatis humanæ prioriiale naturæ, jure vocatur prædeterminalio. Hæc porro prædeterminatio : a) Necessaria est ad singulos actus salutares. Alioquin Deus desineret esse causa prima et immediata omnium actionum nostrarum supernaturalium nostræque salutis, et creatura, quæ per gratiam sufficientem habet tantum ut possit agere, non autem ut reapse agat salutariter, per semetipsam.se determinaret ad agendum et sic fieret causa independens et prima suæ salutis. b) Minime destruit libertatem. Procedens enim ex Dei omni­ potentia, quæ se extendit ad omnia entia, omnesque differentias et modos entium, motio efficax non solum confert substantiam operationis sed etiam modum liberum ipsius operationis. Hinc Deus, movendo causam liberam, non tantum efficit, ut voluntas hunc actum eliciat, sed etiam ut illum libere eliciat, juxta illud S. Thomæ, 1, q. 83, a. 1, ad 3 : « Deus movendo causas volun­ tarias non aufert quin actiones earum sint voluntariæ, sed potius hoc in eis facit : operatur enim in unoquoque secundum ejus proprietatem. » Igitur, sub gratia efficaci, voluntas servat potentiam dissen­ tiendi, quæ tamen nullatenus potest transire in actum, seu, ut aiunt, voluntas in sensu composito gratiæ efficacis non potest non consentire, sed in sensu diviso dissentire potest. UNDEN AM PROVEXIT EFFICACIA GRATIÆ 137 Argumenta. 116. A. Ex auctoritate Ecclesiæ. — Conc. Arausicanum II, cn. 4, D. 177 : « Si quis, ut a peccato purgemur, voluntatem nostram Deum exspectare contendit, non autem ut etiam purgari velimus, per Spiritus Sancti infusionem et operationem in nos fieri confitetur, resistit ipsi Spiritui Sancto... et Apostolo salu­ briter prædicanti : « Deus est qui operatur in nobis et velle et perficere pro bona voluntate ». Cn. 20, D. 193 : « Nulla facit homo bona, quæ non Deus præstat ut faciat homo ». Cf. D. 176, 179, 185, 195 ; Indiculus de gratia Dei, D. 131, 132, 133, 134, 135, 157, 139, 141, 142. B. Ex Scriptura. — a) Ez. xxxvi, 26-28 : « Dabo vobis cor novum... et auferam cor lapideum de carne vestra, et dabo vobis cor carneum..., et. faciam ut in praeceptis meis ambulelis. » — Philip. II, 13 : « Deus est enim qui operalur in vobis et uelle el perficere. » — Ergo gratia efficax facit ex se ut agamus et ex se infallibiliter mutat cor hominum, seu est efficax ab inirinseco. b) Sub gratia efficaci voluntas humana est veluti Iulum in manu figuli (Eccli. xxxm, 13-14 ; Is. xlv, 9 ; Jer. xvm, 6 ; Rom. ix, 20-21) et huic gratiæ nemo est qui possil resislere (Esth. xiii, 9). - Ergo gratia efficax ex se infallibiliter connectitur cum consensu. c) I Cor. iv, 7 : « Quis te discernit ? Quid habes quod non accepisti ? Si autem accepisti, quid gloriaris, quasi non acce­ peris ? » Sed si nihil boni habet homo quod a Deo non proveniat et in quod possit gloriari, ergo gratia est efficax ex se, ipsaque causât consensum nostrum et consentientes (sanctos) a ceteris discernit. C. Traditione. — a) S. Augustinus, De gratia el libero arbitrio, c. 16, n. 32, J. 1941 : « Certum est nos velle cum volumus, sed ille (Deus) facit ut velimus bonum... Certum est nos facere cum faci­ mus, sed ille facit ut faciamus, præbendo vires cfficacissimas voluntati ». Ibid., c. 17, n. 33, J. 1942 : « Ipse (Deus), ut velimus, operatur incipiens, qui volentibus cooperatur perficiens ». Cf De dono perseverantiæ, c. 17 ; de prædest. sanctorum, c. 10. b) S. Thomas, C. Gent. 1. 3, c. 88 : « Solus Deus potest movere voluntatem per modum agentis absque violentia. Hinc est quod dicitur in Prov. xxi, 1 : « Cor regis in manu Domini ; quo- 138 UNDENAM PROVENIT EFFICACIA GRATIÆ cumque voluerit, inclinabit illud ; et Philip, n, 13 : « Deus est qui operatur in nobis et velle et perlicere pro bona voluntate ». Ibid., c. 89 : « Quidam vero non intelligentes qualiter motum voluntatis Deus in nobis causare possit absque præjudicio libertatis, conati sunt has auctoritates male exponere, ut scilicet dicerent quod Deus causet in nobis velle et perficere, in quantum dat nobis virtutem volendi, non autem sic quod facial nos velle hoc vel illud... Quibus quidem auctoritatibus Sacræ Scripturæ resistitur evidenter. Dicitur enim (Is. xxvi, 12) : « Domine... omnia opera nostra operatus es nobis. » Unde non solum uirlulem volendi a Deo habemus, sed etiam operationem ». De malo, q. G, a. 1, ad 3 : « Deus movet voluntatem immuta­ biliter propter efficaciam · virtutis moventis, quæ deficere non potest (1) ». C. Ratione. — Nullum ens præterfugere potest divinam causalitatem. Arqui electio voluntatis humanæ in aclu secundo (actus salutaris) est ens aliquod a potentia etiam proxima et expedita distinctum, imo est ens quod est maximum in ordine superna­ tural! : in hoc enim reponitur excellentia meriti, totumque discrimen inter malos et electos, et tanta est illa actualitas ut sit ultima hominis liberi corona. Ergo illud ens a Deo procedere debet. Igitur, præter gratiam sufficientem quæ dat posse salu­ tariter, alia admittenda est quæ confert ipsum agere seu admit­ tenda est prædelerminalio divina ad singulos actus salutares. Objicitur. 117. a) Prædelerminalione physica destruitur liberlas humana, nam voluntas, « a Deo præventa et determinata, non habet in potestate id efficere ne præveniatur et determinetur. Proinde actus ejus liber quidem est ut exit a Deo, non est tamen liber ut p\it ab ipsa, et ideo ipsa non est (in casu) causa libera, sed neces­ saria » Ita S. Bellarrninus, De grat. et lib. arbitrio, 1. 4, c. 14. Respondent Thomislæ : 1) Ratio causæ primæ et universalis omnino exigit ut Deus voluntatem creatam infallibili efficacia movere valeat, quin ei violentiam inferat. Nescientes autem modum proprium actionis divinæ. quam analogice tanLum novimus, positive non intelligimus quomodo causa prima efficaciter producit m nobis et nobiscum, illæsa nostra libertate, ipsum modum libe(I) Cf. 1, q. 19, a. 4 ; a. S, c el ad 2 ; 1-2, q. 10, a. 4, c et ad 3 ; q. 112, a. 3 ; De Ver. q. 22, a. 8 et 9 ; De Pot. q. 3, a. 7, ad 15 ; C. Gent. 1. 3, c. 91 et 92 ; In Periherm. 1. 1, lect. 14, etc. UNDENAM PROVENIT EFFICACIA GRATIÆ 139 rum actionum nostrarum, ita ut hi a<-tus sint vere nostri et nobis imputabiles. 2) Sed minime probatur electionem non manere liberam sub Dei prædeterminatione ; siquidem causa prima, non ab exlrinseco, ut agentia creata, operatur in nobis, sed, eminenter continens nostram propriam causalitatem, ipsi voluntari illabitur et, ipsi præsens intime, ei dat esse et operari, eam movens secundum pro­ priam naturam. — Si enim Deus, creando animam, facere potuit ut sil et libera tamen sit, cur non posset facere ut operatio animæ, nempe voluntatis, simul fiai atque libera fiat : posuit libertatem in « esse », ergo potest libertatem ponere et servare in « operari (1). » Insuper falso asseritur voluntatem jam determinatam esse a Deo antequam seipsum determinet et sic eam esse simul jam determi­ natam et adhuc non determinatam, nam motio efficax divina, natura tantum, non tempore, præcedit voluntatem creatam, quæ ita, sub influxu divino et ejus virtute, movet seipsam ad electio­ nem : non est enim de essentia liberi arbitrii ut agat independenter a causa prima. Denique « semper in intellectu circa objecta quæ habent tantum bonitatem finitam et limilalem, extat indifferentia objectiva, ex qua velut e radice oritur indifferentia acliva in voluntate creata, et in ea indifferentia activa voluntatis tota sistit essenlia ac vera liber­ tatis creatæ notio » Graveson, ep. 8, n. 4. — Libertas enim, aiunt est indifferentia dominatrix voluntatis erga bonum a ratione pro positum ut non ex omni parte bonum. Igitur gratia intrinsece efficax non solum non destruit noslram liberlalem, sed eam plene serval imo et constituit, producens in nobis et nobiscum ipsum modum liberum nostrarum electionum. Cf. 1, q. 19, a. 3, ad 5 ; a. 8, ad 2 ; q. 83, a. 1, ad 3 ; 1-2, q. 10, a. 4. ad 1 ; Garrigou-Lagrange, Dieu, n. 49 et 64 ; ari. cit., coi. 40-42, 67-70. b) Cone. Trid. docet gratiam quæ reapse efficax est, posse reddi inefficacem per resistentiam voluntatis humanæ [Supra, n. 113, A]. Sed si ipsi gratiæ efficaci resisti potest, gratia non est efficax ex se et ab intrinseco. Resp. Thom. : Voluntas humana habet veram potentiam (non actum) resistendi gratiæ cui consentit et abjiciendi inspirationem Dei quam recipit, et tamen gratia est intrinsece efficax. Sane, mota ad hunc determinatum actum, voluntas non potest actu illum non ponere in sensu composito, at id vere potest in sensu diviso. Quod sic explicant [1'uzz Noorl, n. 657] : « Gratiam efficacem nemo actu habet qui eam non recipit eique consentit, nemo eam actu habet vel per unum instans temporis antequam ei consentit ; atqui impossibile est ut voluntas actu consentiens simul actu dissentiat : sensu compositus. Nihilominus in voluntate, gratiæ (1) Janvier, La liberte, 3*' conf. 140 UNDENAM PROVENIT EFFICACIA GRATIÆ efficaci actu consentiente, vera remanet potentia dissentiendi, quemadmodum v. g. in homine actu sedente vera remanet potentia ambulandi, etsi actu sedens simul actu ambulare nequit : sensus divisus. » Ergo sensus non est : voluntas actu consentiens gratiæ efficaci. habebit potentiam dissentiendi, quando ablata luerit motio efficax, sed : sub ipsa prædeterminatione ad consentiendum, voluntas habet veram potentiam dissentiendi. Cf. 1-2, q. 10, a. 4, ad 3 ; 2-2, q. 24, a. 12, etc. c) Gratia thomistice sufficiens non est vere sufficiens, quia ad nullum actum vere sufficere potest, absque gratia efficaci, quæ non est in nostra potestate. B. Id omnino respuunt Thomistæ, uti jam diximus [n. 109]. « Deus enim, quantum est ex se, paratus est omnibus qui habent gratiam sufficientem dare efficacem, nec eam ulli denegat nisi propter culpam, quæ, saltem ordine et natura, præcedit subtrac­ tionem gratiæ efficacis. » [Billuarl, De Deo, d. 5, a. 4, obj. 1, r. ad inst.J. Insuper gratia sufficiens aliquam veram efficaciam in suo ordine exserit : facultates quippe nostras intrinsece nobilitat, illasque ad ordinem supernaturalem evehit, virtuosiores in seipsis reddit et ultimate complet in ordine potentiæ : hinc actum mediate confert, quatenus reddit facultatem proxime dispositam viamque hoc modo parat ad gratiam efficacem » [Ilugon, p. 199]. B. Augustinianismus. 118. Auguslinenses (1) cum Thomistis docent gratiam esse ab intrinseco efficacem, eam autem ponunt in præderlerminalione non physica, sed morali, seu, ut aiunt, in delectatione coelesti victrici, quæ scilicet, inlensitate superans delectationem contra­ riam cupiditatis, non solum dat posse agere, ut gratia sufficiens, sed dat ipsum velle et perficere, seu dat ipsam actionem salutarem. Hæc itaque gratia efficax semper cerlo et infalii b ititer obtinet consensum voluntatis, seu est auxilium quo reapse bonum opus actu eligitur. At, semper illæsa manet libertas : 1) quia per gratiam efficacem (2) « non proponitur nobis bonum sub ratione omnis boni, quemadmodum proponitur beatis per lumen gloriæ, (1) Ita vocantur quidam theologi qui gloriantur se S. Augustinum ducem habere in theologia. Ita Berti, De Theol. discipl. 1. 14, c. 8 ; Noris, Historia pelagiana. Ili pertinent ad scholam rigidiorem ; ad mitiorem scholam, quæ valde affinis est Congruismo, exclusa scientia m> dia, pertinent Fuig. Bellelli, Mens Augustini de statu creaturæ rationalis ante peccatum..., Antwerpiæ, 1711 ; .Wens Augustini de modo reparationis humanæ post lapsum..., Itomæ, 1734 ; L. Janssens, p. 616-621, 646-655, 657-662. Cf. Portalié, in Did. théol., art’ Augustinianisme. —(2) Berti, op. cil. 1, 14, c. 8, η. 18. ÜNOENAM PROVENIT EFFICACIA GRATIÆ 141 ideoquc remanet indifferentia judicii el vera libertas » ; 2} quia hæc gratia, non intrinsece neque specifice sed gradu tantum coque generatim relativo, differt a gratia sufficiente : gratia enim suffi­ ciens seu delectatio coelestis relative minor dat nudum utique sed verum posse agere salutariter, ita ut cum ea voluntas vere possit superare delectationem terrenam oppositam, si velit, licet, ratione infirmitatis ex peccato originali contracta?, nunquam actu sequatur delectationem coelestem relative minorem. Dixi : Gratia efficax a gratia sufficiente differt gradu generatim relativo. Licet enim August iniani fateantur dari posse gratiam absolute efficacem, quæ scilicet omnem penitus duritiem frangat cuiusque cordis, contendunt sæpius dari gratiam comparative tantum efficacem, id est in uno vel altero subjecto, ob ejus contemperationem et congruentiam cum hujus vel alterius hominis indole et conditione. Unde docent « eam dem numero delectationem, quæ in aliquibus minus obcæcatis et obduratis,e. g. in Tyriis Sidoniisque foret efficax et ad poenitentiam, in aliis majorecæeitate et obdura­ tione affectis inefficacem esse (1 . 119. Crisis. — Hoc systema, mitius præsertim intellectum, in multis convenit cum Thomismo mitiore (n. 109) imo et cum Congruismo, si excipias hypothesim de scientia media : juxta Augustinianos enim, infallibili! as efficaciae gratiæ repetitur tum a scientia simplicis inlelli genitae. qua Deus ab æterno novit, indolem cujuscumque voluntatis minimosque ejus deliberationis motus, necnon gradum delectationis bonæ et malæ, quem singuli influxus possi­ biles producerent in singulis voluntatibus, tum ex gratuita praeordinalione divina, ab æterno grat iam efficacem his vel illis hominibus prædestinante. Sed. missis difficultatibus, quæ ex hac æ terna praeordinat ione certa et infallibili oriuntur, nonnulla adversus hoc systema mili­ tant : a) Factis contradicit : non semper sequimur majorem delec­ tationem victricem. — Quamdiu enim liberi sumus, sine dubio eligere libere postsumus inter bonum majus et minus, inter bonum verum el apparens, et ideo delectationi majori resistere valemus. Revera, teste experientia et conscientia, sæpe operamur contra inclinationes naturæ vehement iores, deliberate amando et propter justitiam aut gehennæ timore amplectendo id quod nos minus vel minime delectat. Hinc S. Augustinus, Conf. I. 8. c. 8, n. 20, J. 1594 : « Aon faciebam quod et incomparabili affectu amplius mihi place­ bat ». b) Non salis explicui quomodo delectatio minor seu gratia, quam nunquam sequitur voluntas, sil vere tamen el relative sufficiens. ( 1 ) Berti, ibid., n. 5. 142 UNDENAM PROVENIT EFFICACIA GRATIÆ c) Λ’οη videtur plane salvare neque infallibililatem efficaci» gratiæ neque libertatem. « Nam aut supponitur vim moralem gratiæ tantam esse, ut metaphysice repugnet dissensus voluntatis, et sic habetur neces­ sitas antecedens, quæ destruit libertatem ; aut supponitur gratiam cum sola morali certitudine, quæ non destruat libertatem, inferre consensum voluntatis, et sic non explicatur metaphysica infallibililas, qua gratia efficax jungitur cum consensu (1). Scholion : Systema Sorbonico-Alphonsianum. 120. Hoc systema, quod, post multos doctores sorbonicos (2) proposuit S. Alphonsus de Ligorio (3), syncreiismus quandoque dicitur, quia non est novum systema, sed quasi conjunctio Thomismi et Molinismi : ex elementis enim, quæ in utraque theoria veriora æstimantur, coalescit et quasi media via incedit. Opera salutaria, aiunt, alia sunt difficiliora (observantia man­ datorum, perfecta cordis conversio, diuturna in bono perseve­ rantia, ac præsertim perseverantia finalis), alia sunt faciliora, imprimisque oratio. Jamvero : 1° Ad opera difficiliora requiritur gratia ab intrin­ seco efficax. Hancque gratiam reponunt : alii, cum Thomistis, in prædeterminatione physica, alii, ut S. Alphonsus, in prædeterminatione morali Augustinensium. — Insuper infallibililas efficaciæ gratiæ non ex ipsa entitate physica gratiæ desumitur, sed potius ex ejus congruilale interna, nempe ex ejus adaptatione et contempcratione ad hujus hominis voluntatem. 2° Ad opera faciliora, præsertim ad orationem (saltem tepi­ dam) sufficit gratia communis seu sufficiens. Hæc quidem gratia contingenter tantum et faillibiliter ad consensum trahit volunta­ tem, quæ ideo huic gratiæ aliquando consentit et aliquando ab ea dissentit. Attamen Deus consensum vel dissensum voluntatis infallibililer prævidet, non scientia media, sed scientia visionis consequente decretum elargiendi illam gratiam : quare ea gratia dicitur efficax ab exlrinseco. Herrmann, n. 1228. 3° Ex ordinatione autem divina, gratia communis ita connec­ ti) Pesch, n. 272 ; cf. Janssens, p. 653-655. (2) Ita Isambertus, J. Habert, Duplessis d’Argentré, Tournely, Præl. de Grat. Christi, q. 7, a. 4. (3) Contra Hxreticos pseudoreformat., disp. 4, apud Walter, S. Alphonsi opera dogmatica, t. 1, p. 517, t. 2, p. 707 sq. ; Herrmann, Institutiones theol. dogm., t. 2, de Gratia, n. 1214 sq. ; J.-B. Raus, C. SS. R., La doctrine de S. Al­ phonse sur la vocation et la grâce..., Vitte, Lyon, 1926. UNDENAM PROVENIT EFFICACIA GRATI/E 143 titur cum gratia ab intrinseco efficaci, ut quicumque illa bene usi fuerint, hanc infallibiliter recipiant, quoties ea indiguerint. Conclusio : gratia communis omnibus et singulis conceditur ; igitur qui orat, salvatur ; qui non orat, damnatur. 121. Hoc systema: A. Commendatur : a) Quia auctoritati maximæ S. Alphonsi nititur, dum nullum aliud systema fuit ab aliquo Ecclesiæ Doclore ex professo propugnatum. — b) Quia, præ ceteris, extollit et inculcat vim et necessitatem orationis sicquc explicat quare Scriptura, Traditio et Ecclesia tam vehementer nos ad orandum exhortentur, tantumque assignent locum orationi in salutis negotio. B. At non desunt tamen difficultates : In eo enim systemate non clare intelligitur : 1) Quomodo sub gratia ab intrinseco efficaci vere servetur libertas (hæc difficultas eadem est in Augustinianismo vel Thomismo). 2) Quomodo Deus possit infallibiliter prævidere consensum voluntatis sub gratia communi, quæ contingenter tantum et fallibililer inducit consensum. 3) Cur ad opera difficiliora requiratur gratia ab intrinseco efficax, dum ad faciliora sufficit gratia communis seu ab extrinseco efficax. Conclusio generalis. 122. Ecclesia aperte docet dari gratias efficaces et sub gratia efficaci integram manere libertatem humanam ; de /nodo autem conciliandi gratiam efficacem cum ea libertate nil definitive declaravit. Itaque unusquisque potest aut doctrina'* fidei simpli­ citer adhærere, ulteriori explicationi renuntiando, aut illud e systematibus propositis, quod sibi magis arridet, eligere, dummodo absolute servetur charitas erga fautores ceterarum opinionum, juxta illud Pauli V, D. 1090 : « Vetitum est, in quæstionc hac pertractanda, ne quis partem suæ oppositam aut qualificaret aut censura quapiam notaret... Quin optat etiam (Pontifex), ut verbis asperioribus amaritiem animi significantibus invicem abstineant. » PARS III DE PERTINENTIBUS AD GRATIAM TUM HABITUALEM TUM ACTUALEM Hue usque singulatim de utraque gratia egimus, nempe : 1) de essentia et effectibus graliæ habitualis necnon de proprieta­ tibus justificationis et de dispositionibus ad justificationem ; 2) de graliæ actualis natura et de ejus nexu cum libero arbitrio in ordine ad salutem ; ideo logice nunc consideranda veniunt ea quæ ad utramque gratiam simul pertinent, videlicet : 1) de gratiæ necessitate ; 2) de gratiæ distributione ; 3) de merito seu de ualore morali operum quæ a gratia procedunt. CAPUT I DE GRATIÆ NECESSITATE Antequam ipsam quæstionem integram de necessitate gratiæ aggrediamur, quædam prænotare oportet circa naturam actuum et circa notionem generalem de necessitate. I. — De natura actuum 123. « Finis ad quem res creatæ ordinantur a Deo, inquit S. Thomas (1, q. 23, a. 1), est duplex. Unus, qui excedit propor­ tionem naturæ creatæ et facultatem : et hic finis est vita æterna, quæ in divina visione consistit, quæ est supra naturam cujuslibct creaturæ... Alius autem finis est naturæ creatæ proportionates, qiit’in scilicet res creata potest attingere secundum virtutem suæ naturæ. » NECESSITAS GRATIÆ 145 1° Divisio actuum. 124. Quocirca finis naturalis et finis supernaturalis non sunt fines disparati, sed differunt tantum sicut quod exceditur et quod excedit, quandoquidem in fine supernalurali eminenter continetur totum bonum finis naturalis. Actus vero, qui ad finem naturalem ducunt, naturaliter seu moraliler boni dicuntur ; actus autem, quibus in finem supernaturalem tendimus, salutares dicuntur. Quandoque tamen salu­ tares vocantur ii tantum actus quibus proxime ordinamur ad vitam æternam, v. g. actus justificationem subséquentes, et supernaturales appellantur actus quibus ad justificationem disponimur et remote tantum ad vitam æternam ordinamur. 2° Objecta supernaturalia. 125. Hos quidem ultimos actus, proprie scilicet salutares, esse intrinsece supernaturales omnes concedunt, et ex natura rei requiritur, secus enimobjccta sua non attingerent modo efficaci in ordine ad vitam æternam. Sane aliud est objectum supernaturale vitæ æternæ, aliud objectum supernaturale hujus vitæ temporalis (1). Objectum vitæ æternæ est supernaturale per essentiam : Deus scilicet in seipso per scipsum præsentatus intellectui, ut cogni­ tionis terminus, et mediante intellectu voluntati, ut consummatæ charitatis objectum in patria. Porro objectum istud, uti patet, est absolute, simpliciter et secundum suam essentiam, supra omnem naturalem ordinem cujusvis intellectualis creaturæ sive exsistentis sive possibilis, nimirum est omni ex parte superna­ turale, proptereaque non potest quacumque ratione attingi nisi actu pariter supernaturali. Objecta vero, nobis in via proposita : 1) supernaturalia sunt non jam per essentiam, v. g. Deus nobis proponitur, non ut in se, sed per revelationem ut credendus in ordine ad visionem beatam, ut bonum sperandum et amandum in ordine ad posses­ sionem et fruitionem æternam ; 2) sed sunt supernaturalia per participationem, in quantum scilicet ordinem habent ad objectum supernaturale per essentiam, hacque de causa, licet formaliter non sint idem objectum ac objectum vitæ æternæ, vere tamen in ordine supernaturali continentur et nonnisi per (1) Cf. Billot, De Virtutibus infusis, prolegomenon, Theol. ΤΤΓ hi, § 1, p. 65 sq. 10 146 NECESSITAS GRATIÆ actum supernaturalem attingi possunt modo proportionate, modo nempe qui efficaciter conducit ad possessionem beatitudinif æternæ. 3° Substantia actus et modus supernaturalitatis. 126. In actibus supernaturalibus, quos in via exercemus ex infusis virtutibus, distingui debet tum substantia actus, tum modus supernaturalitatis. A. Substantia actus. — Actus seu operatio est ipsa actualitas virtutis operativæ. Actio autem vitalis seu immanens est actio quæ, tota quanta est, remanet in ipso agente et est ejusdem perfectio. Jamvero omnis actio vitalis habet aliquod objectum 4 ad quod terminatur, aliquem terminum quem attingit, et sic est quasi media inter potentiam operativam et terminum ; v. g. actio videndi est ipsa perfectio qua facultas visiva (h. e. princi­ pium operandi) hic et nunc apprehendit (h. e. ipsa operatio) rem coloratam (h. e. terminum in esse intentionali seu sensato). Substantia igitur actus est ipsa essentia illius perfectionis quai est proprie operari, v. g. apprehendere rem coloratam, ut sic, est substantia actus ; amare Deum super omnia, quia est in semetipso infinite bonus, est substantia actus. — Modus autem actus est aliquid accedens ipsi operationi, eam modificans, quin ope­ ratio essentialiter mutetur, v. g. major vel minor perspicacitas (physica) in videndo est modus ; intensitas major vel minor in amando Deum est modus actus. Certum est actus, si ad invicem conferuntur quoad subslanliam ipsorum, essentialiter seu specifice différé, hancque eorum diver­ sitatem desumi ex formali ratione qua attingunt terminum, seu ex objeclo formali. Si v. g. comparantur actus videndi et actus tangendi, omnino evidens est diversitas actuum quoad substantiam ipsorum : videndo, apprehendo rem praecise quatenus est colorala ; tangendo, apprehendo rem praecise quatenus est dura vel mollis: in duobus actibus realitas activitatis est diversa. Sed in eadem etiam operativa facultate, possunt esse actus quoad subslanliam diversi : v. g. in intellectu actus credendi est quoad substantiam diversus ab actu sciendi : aliter enim attin­ gitur terminus in utroque actu : v. g. hæc propositio : « anima est spiritualis » admitti potest quia hoc testantur docti, tunc est credere; vel quia perspicitur (evidentia mediata) intrinseca NECESSITAS GRATIÆ 147 connexio et necessaria convenientia inter subjectum et prædicatum, tunc est scire. Alia autem est realitas activitatis intellec­ tus in hoc credendo ac in hoc sciendo. Quod confirmatur ex hac consideratione : credere non fit nisi imperio voluntatis, scire vero determinatur in intellectu ab evidentia intrinseca. Van der Meersch, n. 243. Ex dictis sequitur, in actibus supernaturalibus viæ, subslan­ liam actus, nil aliud esse « quam actum consideratum sub ea praecisione sub qua adhuc est indifferens ad determinationem naturalitatis vel supernaturalitatis (seu actum qua actum, in essentia nempe suæ perfectionis quæ est tale operari) : v. g. fides præcisive accepta secundum quod est assensus in rem revelatam propter Dei auclorilalem ». Billot, De Vint, inf., p. 80. B. Modus Supernaturalitatis. — Non est, sicut modus actus, de quo supra, aliquid accedens ipsi operationi nec mutans ejus essentiam. Est formalitas, plane actui intrinseca, actum con­ trahens ad eam perfectionem enlitalivam, per quam ordinem habet ad vitam æternam et modo salutari efficitur. Sic mandatum aliquod adimpletur quoad subslanliam actus, si actus præceptus vere fit ac proinde modo et fine naluraliler honesto, non autem motivo caritatis nec in ordine ad vitam æternam ; adimpletur vero quoad modum supernaluralilalis, si fit modo debito et utili ad salutem (1). fdeo, quia sunt media, sive remota sive proxima, ad finem enlitalive et intrinsece supernaturalem obtinendum, vere et enlitalive supernaturales esse debent tum actus intellectus et voluntatis quos, sive ante sive post justificationem, sub motione gratiæ supernaturalis seu elevantis, elicimus, tum atque impri­ mis actus quos, per facultates nostras virtutibus infusis ad ordinem supernaturalem elevatas, sub motione Dei proportionata ordinem producimus. At inde sequiturne necessario eos esse supernaturales etiam quoad substantiam ipsorum actuum seu eorum supernaturalita(1) Hæc distinctio inter substantiam operum et eorum modum supernatu­ ral itat is approbatur ab Ecclesia damnante prop. 61 Baii, D. 1061 : « Illa doc­ torum distinctio, divinæ legis mandata bifariam impleri, altero modo, quantum ad præceptorum operum substantiam tantum, altero, quantum ad certum quemdam modum, videlicet, secundum quem valeant operantem perducere ad regnum æternum (hoc est ad modum meritorium) commentitia est et explo­ denda. » Cf. 1-2, q. 109, a. 4. 148 NECESSITAS GRATIÆ tem provenire non solum ex principio eorum clicitivo sed etiam ex objecto eorum formali ; en quæstio valde controversa inter auctores. 4° Causa supernaturalitatis. 127. A. Juxta omnes, supernaturalitas actuum supernatura- lium provenit ex principio eorum eliciiivo, nempe ex divino influxu quo elevatur et completur potentia naturalis in ratione principii activi actus supernaturalis. Re quidem vera, operatio sequitur esse. Atqui actus salutaris, quia proportionari debet objecto quod in se et onlologice habitu­ dinem habet ad objectum supernaturale per essentiam, intrinsece perfectior est actu qui solis viribus naturæ elicitur. Ergo, propter hanc perfectionem, quæ ejus propria est, actus salutaris fieri nequit a nobis nisi ope gratiæ, qua intrinsece elevatur natura vel facultas et re ponitur in via vitæ æternæ, adeo ut possit in ordine proprie supernatural! operari. B. Supernaturalitas actus salutaris debealne repeti etiam ex objeclo formali ? Controvertitur inter t heologos. a) Alii (1) negant. —Aiunt enim : si agatur de physica naturæ potentia, et si consideretur sola lendenlia in objectum, seu substantia actus, actus naturalis, semel revelatione extrinsecus proposita, ferri potest in idem objectum materiale et formale, in quod fertur actus supernaturalis. Enimvero objectum vilæ æternæ, visio nempe Dei intuitiva, revelatione semel facta et signis idoneis sigillata, naturaliter, conceptu utique analogico, apprehendi potest ab intellectu et appeti a voluntate. Ergo eodem modo attingi possunt, actu naturali, objecta fidei, spei et caritatis, etc., quæ ad hoc objectum ordinantur. Quinimo hæc objecta supernaturalia videntur attingi posse, actu naturali, ex eodem moliuo quo attinguntur actu supernatural!. « Omnes enim fideles experiuntur se credere et operari (sperare, diligere, etc. circa res fidei (spei, caritatis) sicut circa alia objecta, nec suum intellectum transferri ad alium (1) Billot, loc. cit., n. 2 et 3 ; Pignataro, De Gratia, p. 188 sq. ; Palmieri, De Gratia actuali, tb. 25 ; Schlfflni, Dt Gratia divina, disp. 3, sect. 2, th. 12, η 146 , Hurter, op. cit., n. 36. Cf. Scotus, in 3 sent., dist 31. n. 4 ; Molina, Concordia, q. 14, a. 13 ; Ripalda, De Ente super naturali, disp. 45, sect, 1, 5, 6 ; Franzelin, De divina Traditione, ed. 4, p 602 sq. ; Van der Meersch, n. 243 sq. ; Lercher, Inslit, theol., t. 4, th. 4, n. 24-29 : Lange, n. 304-310. NECESSITAS GRATIÆ 149 modum operandi (1). » Ergo dari potest, circa veritates a Deo revelatas, actus fidei (spei, caritatis, etc.) mere naturalis, idem omnino, quoad tendendi modum, atque actus supernaturalis. b) Alii (2) affirmant. — 1) Notum est principium : actus specificantur ex objecto formali (3). Atqui actus naturalis et actus supernaturalis specie differunt. Ergo differunt objecto formali. 2) Modus supernaluralilatis actum facit intrinsece proportionatum fini seu objecto supernatural! ; atqui ita, juxta omnes, illum enlitaliue et intrinsece perficit seu essentialiter; proinde illum constituit in specie nova, a specie actus naturalis omnino diversa. Sed si actus supernaturalis specie differt ab actu naturali ex ipsa sua commensuratione ad objectum supernaturale ; ergo etiam ab ipso objecto supernatural! speciem suam desumit. Ceterum si supernaturaleest in genere quidquid invenitur supra omnem naturam creatam et creabilem, ergo supernaturale in ralione objecti est quod excedit in sua attingibilitate omnem naturam creatam et creabilem, et consequenter non poterit attingi per actum entitative naturalem. Nec dicant : 1) Actus naturalis potest tendere in object um super­ naturale, sed improportionate tantum ; 2) ut valeat autem in id tendere commensurate, ita ut nos ad finem.supernaturalcm conducat, requiritur et sufficit elevatio supernaturalis ex parte principii. Nam : 1) Si actus naturalis tendit in objectum supernaturale eodem modo et sub eodem motivo ac tendit actus supernaturalis, jam non intelligitur cur in id non tendat proportionate : proportio enim tendenliae pensari debet penes modum tendendi in objectum ; atqui in hoc æquales sunt illi actus. — 2) Differentia specifica actus naturalis et actus supernaturalis non potest sufficienter explicari per solam differentiam principiorum eliciliuorum. Sane ipsa principia elicitiva ab actu specificantur : talia enim non sunt nisi quia ordinantur ad talem actum producendum. Sed si actus specificat principium, jam ipse actus præsupponitur aliunde speci­ ficatus, scilicet ex objecto formali. Nec dicant adhuc : Objecta supernaturalia nobis proponuntur sermone humano et a nobis percipiuntur per species acquisitas e (1) De Lugo, De Fide, disp. 1, sect. 4, n. 38. (2) Suarez, De Gratia, 1. 2, cap. 11, n. 8 ; Card. Mazzella, disp. 1, art. 2 ; Pesch, n. 69 sq. ; Goudin, De Gratia, q. 3, a. 2, § 2, conci. 2 ; Gonet, Clypeus Thomisticus, t. 4, de Gratia, n. 78, 79, 83 ; Salmantlcenses, De Gratia, disp. 3, dub. 3 ; Billuart, diss. 3, a. 2, § 2 ; Garrigou-Lagrange, De Revelatione, t. 1, p. 058 sq., 504 sq. ; Boyer, De Gratia divina (pro manuscript o). n. 102 sq. (3) S. Thomas, 1, q. 77, a. 3 ; I -2. q. 1, a. 3 ; q. 54, a. 2 ; q. G3, a. 0. ad I. ad 2 ;'2-2, q. 5, a. 3 ; De Verit., q. 14, a. 2, etc. 150 NECESSITAS GRATIÆ sensibilibus abstractas. Atqui ab actu naturali attingi potest quidquid attingitur per species naturales. Ergo rursus objecta supernal uralia attingi possunt actu naturali. — Nam, quemad­ modum facultas, entitative naturalis, non influit in actum supernaturalem, nisi supernaluraliter elevata; ita species illæ intelligibiles non concurrunt ad actum supernaturalem nisi fuerint, per lumen supernaturale, illustrate, ordinate et corrobolalæ (1). 3) Insuper concilia (2), quando declarant nos non posse, sine gratia, cogitare, credere, sperare, diligere, sicut oportet, sicut expedit ad salulem, sat indicare videntur non solum di/Jerenliam ex parte principii, sed etiam ex parte objecti : nani potentia quæ datur per gratiam, datur ad aliquid huic gratiæ proportionatum, nempe ad objectum supernaturale. II. — De necessitate Status quaestionis. 128. Ad actus salutares absolute et per se necessaria est gratia ; ad actus autem moraliter bonos, nonnisi per accidens requiritur, quia nempe, in præsenti conditione naturæ humanæ, integritatis dono destitutæ, locum de facto jam non habent auxilia, quæ, in statu naturæ puræ, homini collata fuissent. Cæterum, quandoque physice, quandoque moraliter tantum necessaria dicenda est gratia. Quamobrem, ad hanc doctrinam de necessitate gratiæ plenius intelligendam, inutile non erit breviter referre alibi dicta de necessitate physica et morali [t. 1, n. 69 sq.]. Porro physice necessarium dicitur id sine quo linis (operatio) nullatenus attingi potest, v. g. species intelligibilis impressa physice necessaria est intellectui humano ut naturalem actum cognitionis exerceat. Moraliter autem necessarium dicitur id sine quo finis (opera­ tio), absolute loquendo, attingi potest; quo tamen deficiente, revera non attingitur, propter impedimenta quæ, juxta mores hominum, non solent auferri, v. g. instrumentum moraliter necessarium est manui ut omni ex parte perfectum describat circulum. Consequenter homo versatur in impotentia physica (1) Salmant., loc. cit., n. 31, 53 sq. ; 2-2, q. 173, a. 2, ad 3 ; De Pol., q. 8 a. 9, ad 5. ’I (2) Arausican. II, cn. 6, 7, 25 ; Trid., s. 6, cn. 3 ; D. 179, 180, 199. 813 ; cf. Salmanticenses, De Gratia, disp. 3, dub. 3, n. 49. NECESSITAS GRATIÆ AD OPERA NATI R AI J A 151 vel morali circa opus determinatum secundum quod, ad hoc opus faciendum, physice vel moraliter necessaria est gratia. N. B. — De necessitate gratiæ ad verum cognoscendum. 129. I. Ex dictis in tractatu de Revelatione, n. 70, 73 sq., constat divinam revelationem physice necessariam esse ad cognoscendas veritates supernaturales, moraliter vero necessariam esse, ut in præsenti generis humani conditione, veritates religiosæ ordinis naturalis, ab omnibus, expedite, firma certitudine, et nullo admixto errore, cognosci possint. II. Insuper gratia interna absque dubio, physice necessaria est ad assequendas veritates, etiam naturales, modo salutari, scilicet modo supernatural! in ordine ad vitam aeternam, secus actus cognitionis nec esset intrinsece supcrnaturalis nec ad finem supernaturalem nos conduceret. - Sed de his fusius infra ei in tractatu de Fide. His in tuto positis, gratiæ necessitatem considerabimus, relate ad bonum faciendum : 1) quidem bonum naturale seu honestum ; 2) vero bonum supernaturale. Unde duplex articulus. ART. I De necessitate gratiæ ad opera naturalia 9 130. Homo, licet, absque gratia, quædam efficere possit opera bona ordinis naturalis, insufficiens est tamen ad quædam hujus­ modi opera in specie. Quocirca dicemus : a) de sufficientia naturæ ad aliquod opus bonum naturale; b) de necessitate gratiæ ad quædam opera naturalia in specie. § I. — De sufficientia naturæ ad aliquod opus bonum naturale. Errores 131. 1) Protestantes (1) contendunt naturam humanam ita cor­ ruptam fuisse per peccatum originale, ut, ante adeptam justifica­ tionem, seu absque gratia habituali, homo nullum opus moraliter bonum facere valeat. Omnia ideo peccatorum opera, etiam mate­ rialiter bona, sunt peccata. Cf. prop. 36 Lut heri a Leone X damn. : D. 776. 2) Baianislæ (2) et Jansenistæ (3) docent hominem, absque (1) Moehler, Symbolick p. 6G sq. Cf. G. Goyau, Moehler, p. 2, cap. 3, p 161 sq (Bloud) ; Lange, op. cit., n. 70 sq. (2) Cf. prop. 25, 27, 28, 35 Baii λ Pio F damnatas. D. 1025 sq. (3) Cf. prop. 7, 8 ab Alexandro VIII damnalas. D. 1297, 1298. 152 NECESSITAS GRATL-E Al) OPERA NATURALIA gratia fidei, quæ, juxta illos, prima est gratia, peccandi necessitate teneri et nullum opus moraliter bonum perficere posse. Conse­ quenter omnia infidelium opera sunt peccala. 3) Theologi quidam scholæ Auguslinensis (1) asserunt hominem posse utique aliquod efficere bonum naturale, absque gratia sanc­ tificante et absque gratia fidei ; probabiliter vero id non posse, absque ullo gratiæ actualis auxilio, propter infirmitatem naturæ. 4) Ripalda et Vasquez contendunt nullum actum moraliter bonum, de facio fieri sine aliqua gratia. Ripalda quidem necessita­ tem gratiæ repetit non ex ipsa hominis la*psi impotentia, sed ex aliqua ordinatione positiva Dei ; Vasquez autem ponit gratiam requisitam in aliquo beneficio distincto tum a gratia elevante, tum a dono creationis, in cogitatione nempe congrua sine qua ad bonum voluntas nulla ratione moveri potest, cum qua vero, quoties ei confertur, homo non solum ad bonum duci potest, sed de facto ducitur (2). Doctrina catholica. 132. Hæc sunt documenta fidei christianæ : a) Cone. Trid., s. 6, cn. 7, D. 817, 835 : « Si quis dixerit opera omnia, quæ ante justificationem fiunt, quacumque ratione facta sint, vere esse peccala et odium Dei mereri, aut quanto vehemen­ tius quis nititur se disponere ad gratiam, tanto eum gravius peccare, a. s. ». Vaticanum, s. 3, cp. 3, D. 1791 : « Eides ipsa in se, etiamsi per carita­ tem non operetur, donum Dei est, et actus ejus est opus ad salutem pertinens. » Cf. art. IG M ussit arum, prop. 35 et 40 Bail, prop. 45, 59 Quesnelli, prop, 3G Lutheri, prop. 24 Synod Pist. ; D. G42, 1035, 1040, 1395, 1409, 776, 1524. b) Damnatae sunt : prop. 25 Baii : « Omnia opera infidelium sunt peccata ». — Prop. 8 et 11 Jansenislarum : « Necesse est infidelem in omni opere peccare ». — « Omne, quod non est ex fide Christiana supernaturali, quæ per dilectionem operatur, peccatum est. D. 1025, 1298, 1301. c) Concilium Colonense (I860) : « Potest homo lapsus, etiam solis naturæ viribus, quædam opera moraliter bona seu honesta facere. » Huc pertinent prop. Baii, 27, D. 1027 : « Liberum arbitrium, sine gratiæ Dei adjutorio, nonnisi ad peccandum valet. » — 37, D. 1037 : « Cum Pelagio sentit, qui boni aliquid naturalis, hoc est, quod ex naturæ solis viribus ortum ducit, agnoscit. Cf. prop. Quesnelli 2 et 29, D. 1352, 1389. (1) Card. Noris, Historia pelagiana; P. Laurentius Berti, Dc theologicis disciplinis, 1. 18, c. 3. Cf. Portalié, art. Augustinianisme, in Diet, de Théol., col. 2485 ; Lange, η. 70-87. (2) Vasquez, in 1-2, d. 189, c. 16 ; d. 190, c. 12, c. 1 8 ; Ripalda, De ente sup., 1. 1, d. 20, sect. 3 ; I. 5, d. 114, sect. 13. NECESSITAS GRATIÆ Al) OPERA NATURALIA 153 Igitur hominem lapsum, aliquod opus naturale moraliter bonum efficere posse — absque gralia sanctificante (peccatorem), de fide est ; — absque gralia fidei (infidelem), doctrina est catho­ lica seu theologice certa ; — absque ullo gratiæ actualis auxilio, sententia communis est et certa. Asserlio : Homo lapsus potest aliqua opera naturalia moraliter bona facere, absque gratia sanctificante seu ante justificationem, necnon absque gratia fidei, imo absque ulla gratia actuali, ex solis nempe viribus naturæ. Probalur, per paries, thesis quæ jam esi cerla ex Ecclesiae documenlis. I. — Homo potest, absque gratia sanctificante, operari aliqua opera naturalia moraliter bona (De fide). 133. a) Ex Scriptura. Deus nequit hominem hortari ad peccandum aut opera mala remunerare. Atqui Deus : 1) horta­ tur peccatores ad orationem, ad poenitentiam, 2) eisque veniam promittit. Ergo non omnia peccatoris opera sunt mala. Palel minor : 1) Eccli xxi, 1 : « Fili peccasti ? Non adjicias iterum, sed et de pristinis deprecare, ut et tibi dimittantur. » — Ez. xviii, 30 : « Ait Dominus Deus : convertimini et agite poeni­ tentiam ab omnibus iniquitatibus vestris. » 2) II Par. xxxm, 12 : Menasses rex, « postquam coangustatus est, oravit Dominum Deum suum, et egit pœnilenliam valde coram Deo patrum suorum, deprecatusque est eum, et obsecravit intente, et exaudivit orationem ejus ». — Lc. xvm, 13 : Publi­ canus « percutiebat pectus suum, dicens : Deus, propitius esto mihi peccatori » et « descendit justificatus in domum suam. » — Cf. Zach. i, 3, Ps. l, 19. b) Ex SS. Patribus. — Patres, exempla ex Scriptura refe­ rentes, præsertim exemplum publicani peccatoris, qui, post humilem orationem in templo, justificatus est, proclamant peccatores a Deo posse exaudiri, Deum consolari dolentes et afflictos eliam peccatores, impiorumque opera posse quandoque indui caritate humana, licita et bona, et sic merito laudari. Ita Tertullianus, Λ pol. 17, 275, agnoscit « testimonium animæ naturaliter christianæ ». Origenes, hom. 5, in Is. 2 : « Etsi peccatores estis, orale Dominum. Peccatores exaudit Deus ». 154 NECESSITAS GRATIÆ AD OPERA NATURALIA S. J. Chrysostomus, De incomprehensibili, hom. 5 ; S. Augustinus, Sermo 349, 1, 1, J. 1528 : « Caritas alia est divina, alia humana; alia est humana licita, alia illicita... 2, 2 Liceat vobis humana carilale diligere conjuges, diligere fdios, diligere amicos vestros, diligere cives vestros... Sed videtis istam caritatem esse posse et impiorum, id est, paganorum, Judaeorum, haereticorum. » Item, In Jo. tract. 44, n. 13, J. 1827 : « Si enim peccatores Deus non exaudiret, frustra ille publicanus... diceret : Domine, propitius esto mihi peccatori ». c) Ex ratione. — 1) Possunt et debent peccatores, actibus suis utique cum gratia actuali), sese præparare et disponere ad justi­ ficationem D. 7W7, 798]. Atqui absurdum est, per peccata, homi­ nem præparari ad peccatorum remissionem. Ergo. 2) Absentia gratiæ sanctificantis tollit quidem possibilitatem faciendi opera meritoria de condigno vitæ æternæ, non tollit autem possibilitatem efficiendi aliquod opus moraliter bonum : non impedit enim auxilia actualia, quibus peccator bona et supernaturalia opera valet exercere. Cæterum, præcisione facta ab auxiliis actualibus, servat peccator omnia principia actus naturaliter honesti, siquidem, gratiæ privatione, natura intrinsece non minuitur. Ergo potest, per virtutem suæ naturæ, cum concursu Dei generali, bonum opus morale operari. 1-2, q. 100, a. 10, c et ad 2 ; 2-2, q. 23, a. 7 ; De malo, q. 2, a. 5, ad 7 ; De Ver. q. 23, a. 7, ad 8. II. — Homo potest, absque gratia fidei, aliqua opera naturalia moraliter bona facere (Doclrina catholica). 134. a) Ex Scriptura. — Deus nequit fortari infideles ad pecca­ tum aut eorum mala opera laudare et præmio afficere. Atqui Deus horiatur infideles ad quædam opera præstanda, eademque ab eis edita laudat et remunerat. Ergo non omnia infidelium opera sunt peccata. Probatur minor : 1) Nabuchodonosor a Deo invitatur ad peccata sua eleemosynis redimenda, et terram Ægypli a Domino accipit, eo quod, sicut Deus mandaverat, Tyrum expugnaverit. (Dan. iv, 24 ; Ez. xxix 18-20.) 2) Laudatur Cyrus, eo quod templum instaurari mandaverit (Is. xliv, 2 , xlv, 1 sq.). 3) Ait Apostolus (Boni. n, 14' : « Gentes, quæ legem non NECESSITAS GRATIÆ AD OPERA NATURALIA 155 habent (neque mo s ai cam scilicet, neque Christianam, ut merito infertur ex contextu et ex interpretatione Patrum, qui fere omnes, hæc verba, de gentibus nondum ad fidem Christi con­ versis, intclligunt) (1), naturaliter ea, quæ legis sunt, faciunt. » Ergo, ipsa natura duce (sive cum gratia actuali sive sine gratia, Apostolus non dicit), possunt infideles nonnulla opera moraliter bona facere. b) Ex Patribus. — Patres, licet non semper expresse distin­ guant inter opera naturaliter et supernaturaliter bona, sat clare prædicant infideles posse aliqua moraliter bona facere. S. Gregorius Naz., or. 18, 6, J. 982, laudat virtutes patris sui, qui ante fidem fuit christianus, sicut multi qui fidem moribus antevertunt. — S. J. Chrysostomus, in Jo. hom. 27, 2, J. 1162, concedit « apud Gentiles esse qui recte vivant », « quod [tamen] raro contigit ». — S. Hieronymus, ad Gal. 1 ,15 : « Multi, absque fide et evangelio Christi, vel sapienter faciunt aliqua vel sancte, ut parentibus obsequantur, ut inopi manum porrigant » ; item ad Rom. 2, 7, agnoscit ethnicos quosdam « ob honestatem morum virtutibus deditos ». S. Augustinus, De spir. et lilt. 28, 48, J. 1733, quia in anima humana manet aliquod vestigium imaginis Dei, « dici potest etiam in ipsa impietate vitæ suæ jacere aliqua legis vel sapere... Nam et ipsi [Gentiles] homines erant, et vis illa naturæ inerat iis, qua legitimum aliquid anima rationalis et sentit et facit ». — De Civ. Dei, 8, 8 ; 10, 1, laudat Platonicos, quod finem hominis noverint esse Dei fruitionem. — Conf. 6, 7-10, multa laudabilia narrat de Alypio adhuc Manichæo. Cf. ep. 138, 3, 17 ; Serm. 141, 4, etc. Similia habes apud S. Prosperum Aquitanum, Contra Coli. 36 ; 5. Fulgentium, cp. 17, 27, 32, J. 2245 ; S. Gregorium M., hom. in evang. 2Ί, 1. c) Ratione. — 1) Ex moralilalis principiis. — Moraliter bona est actio quæ, ex parte objecti, finis et circumstantiarum, honesta est. Atqui nil prohibet quin quasdam actiones hujusmodi perfi­ cere possint infideles : servant enim (non secus ac peccatores) naturam integram, naturalcmque inclinationem ad bonum (1) Cf. Jungmann, n. 114 , Salmanticenses, disp. 2, dub. 2, § 1, n. 22 sq. — Prop. 24 Βαίί : « Cum Pelagio sentiunt, qui textum Apostoli ad Romanos, if, 14 : <■ Gentes, etc.» intelligunt de gentibus lldei gratiam non habentibus. > 156 NECESSITAS GRATIÆ AD OPERA NATURALIA rationis ; quocirca sibi proponere opera ex objecto bona, eaque intendere possunt, propter finem honestum, puta eleemosynam facere ad sublevandum pauperem, quin hæc opera ulla vitientur circumstantia mala ; imo opera ista, natura sua, implicite ad Deum referuntur omnis auctorem boni. 2) Ex absurdis doctrinae opposilæ consectariis. — « Si omne opus ante fidem et sine fide sit peccatum, sequitur : 1° quod infidelibus non esset consulendum ut quidquid boni possunt faciant, et quod melius sit eis abstinere a cultu parentum, ab eleemosynis faciendis, et aliis bonis operibus, dum non urget præceptum ; quia faciendo peccabunt, omittendo non peccabunt. Sequitur 2° quod, urgente præcepto de istis actibus, cogantur peccare ; si enim abstineant, peccant, quia urget præceptum ; si faciant, peccant quia non referunt ad verum Deum ». Billuarl, d. 3, a. 3, § 2 ; 1-2, q. 89, a. 5 ; 2-2, q. 10, a. 4 ; De malo, q. 7, a. 8. III. — Homo potest aliqua opera naturalia moraliter bona facere, absque ulla gratia actuali, ex solis nempe viribus naturæ (Doctrina communis et certa). 135. Hæc pars thesis duplicem habet faciem : unam nempe de jure, qua asseritur inesse homini, post lapsum, potentia aliquid boni faciendi, viribus propriis, absque gratia, sed cum concursu Dei generali et providentia naturaliter debita ; alteram vero de facto ,qua adstruitur existentia horum actuum bonorum ex viribus naturæ. Hoc porro alterum directe statuitur adversus Bipaldam qui, cum Vasquezio, nonnullisque aliis theologis, existimat nullum dari de facto opus naturaliter honestum, cum omne opus bonum, in præsenti ordine, sit simul supernalurale, vel ex lege positiva Dei (Ripalda), vel ex necessitate cogitationis congrua* (Vasquez), supra, n. 131. Probatur thesis : 136. 1° De jure. — a) Ex Scriptura. — Absolute affirmant sacræ Litteræ peccatores et infideles posse interdum aliqua opera moraliter bona naturaliter efficere. Atqui, licet non expresse declarent ha*c opera solis naturæ viribus fieri, hic est tamen sensus obvius, hic etiam, uti jam diximus, sensus Iraditionalis, hic denique sensus, qui ex natura rei exigi videtur, cum liberum NECESSITAS GRATIÆ AD OPERA NATURALIA 157 aroitrium, per peccatum originale, existinctum non fuerit. Cf. Trid. s. 6, cp. 5, D. 815. b) Ex Ecclesiæ documentis. — Contra Baium [D. 1027, 1028, 1037] statutum est liberum arbitrium, sine gratia, ad aliquid aliud valere quam ad peccandum, valere ad aliquod peccatum vitandum ; et contra Quesnellum [D. 1389] voluntatem, quam gratia non prævenit, alicujus boni capacem esse. Ergo. Praeterea docet Vaticanum, s. 3, cp. 2, D. 1785, hominem posse Deum unum et verum, rerum omnium principium et finem, naturali humanæ rationis lumine, e rebus creatis, cerlo cognoscere. Atqui videtur absurdum hominem lapsum, tam malum esse ut, huic cognito Summo Bono, semper et infallibiliter præferat bonum particulare. Ergo homo potest, ex viribus naturæ, aliquem actum honestum referre, sive explicite sive saltem implicite, in Deum, qua finem ultimum naturalem cognitum. c) Ratione. — Si homo lapsus nunquam posset, sine gratia, aliquid naturaliter honeste operari, hoc esset : vel quia quilibet actus honestus superat vires physicas liberi arbitrii, vel quia nimia adest difficultas moralis, vel quia actus iste careret débita ad finem ultimum ordinatione. Atqui nullum ex his dicit potest. Non primum, nam actus naturaliter honestus est in se quoad substantiam naturalis, naturæ ideo hominis et viribus liberi arbitrii proportionatus. — Non secundum, nam experientia constat sæpe nullam occurrere difficultatem in multis virtutum naturalium operibus, v. g. misericordiæ, reverentiæ [D. 1030]. — Non lerlium, « quia ad bonitatem actus non requiritur signata ultimi finis intentio, sed satis est ut actus, ratione proprii sui objecti, proprio veluti pondere in eum dirigatur et a naturali hac directione non detor­ queatur per intentionem finis perversi » (1). 137. 2° De facto. — Concilia (2) et Patres (3) affirmando opera quæ fiunt per humanæ naturæ vires, absque gratia, non sufficere (1) Billot, th. 2, § 1, qui addit : « Non obstat quod quisquis destituitur gratia, est eo ipso habitualiter conversus ad finem mortalis peccati, quia non oportet ut homo semper agat ex intentione finis cui habitu inhæret. » Cf. 1-2, q. 109, a. 2 , Pesch, n. 134. (2) Arausic. II, cn. 3 sq. , Trid. s. 6, cp. 6, 8, en. 1, 3, etc. D. 176 sq. , 798, 801, 811, 813. (3} Journel, Index theol., n. 308. Cf. S. Thomas, 1-2. q. 109. a. 2 ; S. Bonaventura, in 2, dist. 28. a. 2, 3. 158 NECESSITAS GRATIÆ Al) OPERA NATURALIA ad justificationem ; hominem suis viribus non posse sperare, diligere, poenitere, sicut oportet ad salutem, ad justitiam, ad veram sanctitatem, sat clare significant posse similia opera bona fieri solis naturæ viribus, sed modo qui ad salutem non sufficiat, ideoque reapse dari talia aliqua opera ex solis viribus naturæ. Item Patres agnoscunt Gentiles quædam opera moraliter bona facere, quibus præmium temporale a Deo tribuitur ; hæc autem sterilia dicunt, quia non facta ope gratiæ, nec ad vitam æternam utilia. — Dcnuo legantur loca cit., n. 133 et 134. Ita S. Augustinus, Ep. 138, 3, 17 : « Rempublicam primi Romani constituerunt auxeruntque virtutibus, etsi non habentes ueram pietatem erga Deum verum, quæ illos etiam in æternam civitatem posset salubri religione perducere... Deus enim sic ostendit in opulentissimo et præclaro imperio Romanorum, quantum valerent civiles etiam sine religione virtutes. » — Cf. S. Fulgentius, Ep. 17, c. 26, n. 51, J. 2244, Ind theol. 309. Mac de causa : a) Pius V prop. Bail 37, D. 1037, damnavit : « Cum Pelagio sentit, qui boni aliquid naturalis, hoc est, quod ex naturæ solis viribus ortum ducit, agnoscit. » b) Pius VI, contra Synodum Pisi., docet, D. 1524 : « inter dominantem cupiditatem et caritatem dominantem aliquos poni affectus medios, a natura ipsa insitos suapteque natura laudabiles. » c) S. Thomas : « Quia tamen natura humana per peccatum non est totaliter corrupta..., potest quidem (homo), etiam in statu naturæ corruptæ, aliquod bonum parliculare agere » ; « Infideles... bona opera, ad quæ sufficit bonum naturæ, aliqua­ liter operari possunt.» [1-2, q. 109, a. 2 ; 2-2, q. 10, a. 4.] Slat igitur thesis. Unde dicimus : 1) contra Bipaldam, non constare de ordinatione Dei positiva, secundum quam omnis actus bonus debet esse supernaturalis ; 2) contra Vasquezium, non constare cogitationem congruam, quam necessariam habet ad omne opus moraliter bonum, esse necessario et semper supernaturalem. « Posita enim creatione naturæ humanæ, debetur ei ex providentia divina, ut eæ cogitationes in mentem hominum veniant, quæ ex natura sua, ad actum bonum ducere valeant, ac proinde sine novo beneficio ad illum quandoque ducant (1) ». (1) Boyer (manuscr.), n. 70 ; Lange, n. 131, 132 NECESSITAS GRATIÆ AD OPERA NATURALIA 150 Objectiones. 138. — Variæ desumuntur objectiones contra thesim, tum ex Scriptura, tum ex Patrum dictis. A. Quoad peccatores. — In Scriptura, mala declarantur omnia peccatorum opera (Mt. vn, 18) ; abominabiles eorum victimae (Pov. xv, 8) ; execrabiles eorum orationes (Prov. xxvm, 9 ; Jo. ix, 31). Dato quod his in omnibus locis de peccatoribus agatur, cum peccatores considerari possint, vel formaliler, reduplicative in quan­ tum peccatores sunt, vel materialiter, secundum omnia quæ habent. inter quæ sunt bona naturæ et possunt esse bona etiam aliqua gratiæ, distinguo sensum textuum allatorum : mala sunt omnia quæ agunt peccatores, qua peccatores, scilicet ex fine perverso et cum affectu peccati (conc.), secus (neg.). B. Quoad infideles. — In Scriptura infidelium opera dicuntur immunda (Tit. i, 15), tenebrosa (Mt. vi, 22 sq.), imo peccata (Rom. xiv, 23), quibus impossibile est placere Deo (lleb. xi, 6). a) Mala sunt opera infidelium, facta ex spirilu infidelilatis et contra fidem seu etiam contra dictamen conscientiæ (conc.), secu(nego) ; nam infidelis potest agere, non jam formaliter ut infidelis, sed ut homo est, secundum rationem. b) Sine fide impossibile est placere Deo : dist. in ordine ad salu­ tem æternam (conc.), in ordine ad honestatem moralem operis : subdist., id est opus honestum, sine fide factum, Deo displicet (nego), id est persona infidelis operans, Deo non placet (conc.). Infidelis enim, faciendo opus morale, non ideo fit justus et Deo gratus ; opus autem ipsum, licet non valeat ad præmium æternum, Deo tamen non displicet, uti in thesi demonstravimus (1). Ad utramque difficultatem (A et B) responderi potest, retor­ quendo argumentum. Nam sicut falsum est justum (arborem bonam, mundam, fidelem) non posse peccatum committere, ita falsum est peccatorem (arborem malam, immundam, infidelem non posse aliquod opus bonum facere (2). C. Quoad 3a,n partem thesis. — Plurima objiciuntur ex S. Augus­ tino : « Neque liberum arbitrium quidquam, nisi ad peccandum valet, si lateat veritatis via. » — « Liberum arbitrium captivatum nonnisi ad peccatum valet », etc. (3). « Notandum est, ait Pesch. n. 123, S. Augustinum ibi disputare contra Pclagianos qui docebant posse hominem per liberum arbi(1) Hoc duplici modo facile explicantur nonni Ha loca o. Augustini alio­ rumque Patrum. S. Aug., Contra Julianum, 1 4, c. 3 ; S. Prosper, Lib. sent, ex S. Aug., n. 106, De Vocat, omn. gent., 1. 1, c. 7. J. 1902-1904 ; 2041, 2042. Cf. Billuart, diss. 3, a. 3, obj. 1°, ad 2,in) ; Pesch, n. 145. (2) In genere tamen verum est hominem agere secundum suam habitualem dispositionem : justum bene, impium, male. (3) De spir. et lift., c. 3, n. 5. J. 1729 ; Contra 2 ep Pclag., 1. 3, C. 8, n. 24 ; cf. ep. 157, n. 5 ; 168, n. 47. NECESSITAS GRATIÆ AD LEGEM SERVANDAM 160 trium, sine interna gratia, lotam legem sdlutariter servare. Contra hos igitur statuit S. Augustinus, per solas vires naturales, hominem neque totam legem servare neque salutariter agere posse. Itaque sine gratia homo peccabit et vita æterna carebit. Unde recte dicitur liberum arbitrium sufficere ad peccandum et pereundum, non sufficere ad colendam virtutem salutariter. » Sic intelligenda sunt verba concilii Arausicani II, can. 22, D. 195 : « Nemo habet de suo nisi mendacium et peccatum », utique eo sensu latiore, quo mala et peccaminosa dicuntur omnia quæ ad ordinem salutis non pertinent. Alii hanc proponunt explicationem : homo non habet de suo nisi mendacium et peccatum, nonnisi peccare valet ; si secundum suam voluntatem, a Dei lege emancipatam, operetur, vel etiam si consideretur secundum suam habitualem dispositionem, qua vere peccator denominari debet, licet quaedam quandoque opera naturaliter honesta efficere possit (1). § II. — De necessitate gratiæ ad quædam opera naturalia. 139. Licet homo lapsus, ex viribus naturæ, operari possit aliqua opera moraliter bona, inde non sequitur, ut autumant Ralionalislæ, omnia opera ordinis naturalis esse omnino in ejus potestate, absque gratiæ auxilio, quod e contra ei necessarium asserimus tum ad lotius legis observantiam, tum ad omnes graves tentationes vincendas, tum ad naturalem Dei dilectionem effecti­ vam super omnia. Doctrina catholica. 140. Contra Pelagianos [Infra, n. 153], qui docebant hominem posse, seclusa gratia, divinam legem implere omnesque motus concupiscentiæ domare, varia exstant ecclesiastica documenta. a) Quoad legis observantiam. —- Cone. Carlhaginense XVI, cn. 5, D. 105 : « Placuit, ut quicumque dixerit, ideo nobis gratiam justificationis dari, ut, quod facere per liberum jubemur arbi­ trium, facilius possimus implere per gratiam, tanquam et si gratia non daretur, non quidem facile, sed tamen possimus etiam sine illa implere divina mandata, s. s. ». Cf. cn. 4, D. 104. Concilium non exclusive loquitur de præceptis naturalibus, sed ea includit, ut patet ex ipsa doctrina Pelagii, quam damnat. Homo itaque non indigel gratia Dei lanium ut facilius abstineat a peccato, sed ut simpliciter non peccet. 9 (!) Billot, loc. cit., P 67 ; Hurter, n. 62, 5 ; Lange, n. 107 sq. ; Palmieri, th. 21 ; cf. S. Aug., De Cii·. Dei, 14, 4, 1 ; J. 1761. NECESSITAS GRATIÆ AD LEG EM SERVANDAM 461 b) Quoad lentationum victoriam. — In cap. 2 Indiculi de gratia Dei, D. 132 : « neminem, etiam baptismatis gratia renovatum, idoneum esse ad superandas diaboli insidias et ad vincendas carnis concupiscentias, nisi per quotidianum adjutorium Dei perse­ verantiam bonæ conversationis acceperit ». Cf. Arausic. 11, cn. 9, 10 sq. ; Trid. s. 6, cp. 13, D. 182 sq., 806. Assertio : Homo lapsus, absque gratia, moraliter non potest, omnia legis naturalis praecepta, etiam quoad nudam substantiam operum, diu servare, adeoque neque diu vitare mortale peccatum, neque omnes vincere graves tentationes, neque diligere Deum super omnia amore effectivo (Saltem theoloqice certa). I. — Non potest diu servare omnia legis præcepta. Sensus thesis. 141. 1) Agitur de observantia mandatorum quoad substantiam operum, scilicet præscindendo a modo meritorio vitæ æternæ, et pure et simpliciter prout requiritur ad hoc ut peccatum non com­ mittatur (1), seu quantum exigit naturalis honestas. 2) Agitur de mandatis lotius legis naturalis, et quidem quoad actus mere naturales. Sic intellecta, thesis ab omnibus theologis admittitur. Quidam autem illam intelligunt etiam de mandatis legis posilivæ, tum consequenter ad eorum doctrinam de objecto formali actuum supernaturalium, tum quia, semel supposita revelatione, lex naturalis, cujus primum præceptum est : « creatura debet in omnibus Creatori obedirc », jubet ipsa fidem et spem in Deum (2). 3) Agitur de impotentia morali, quæ ideo habetur quia, etsi homo, in præsenti ordine, capax est physice talis observantiae, eo quod præcepta, quoad substantiam operum, vires ejus naturales non superant, attamen, propter impedimenta, quæ secum feri status naturæ lapsæ, ut sunt : dependentia a sensibus, iniluxus appetitus inferioris, pronitas ad bona materialia, voluntatis inconstantia, de facto, omnia ista præcepta non servabit, utique in (1) Quæstio est de peccatis mortalibus. Nam nec ipse justus vitare potest omnia peccata venialia, etiam cum auxilio gratiæ ordinario, sed auxilio omnino speciali indiget. — De his S. Thomas : « Implere mandata legis contingit dupliciter : uno modo, quantum ad substantiam operum, prout scilicet homo operatur justa et fortia, et alia virtutis opera... Alio modo possunt impleri mandata legis, non solum quantum ad substantiam operis, sed etiam quantum ad modum agendi, ut scilicet ex charitate fiant. > 1-2, q. 109, a 4. Cf. prop. 61 Baii., D. 1061 (2) Cf. Billot, th. 2, § 2, p. 70 ; Pègues, Commentaire français littéral..., t. 9, p. 532 sq. ; Bllluart, diss. 3, a. 4, potes 2° ; Beraza, n. 273-301 ; Lange, n. 135 sq., 161 ; supra, n. 127. Theol. Ill 11 462 NECESSITAS GRATIÆ AD LEGEM SERVANDAM complexu et cumulative sumpta, licet singula distributive sumpta implere valeat [1-2, q. 109, a. 8, ad 1]. Impotentia enim moralis non afficit determinatum aliquod praeceptum, sed directe totam seriem praeceptorum et indirecte aliquod collectionis indeterminatum sed determinandum a volun­ tate defectura. 4) Agitur de diuturna legis observantia. — Non negamus enim hominem posse, propria virtute, quædam adimplere praecepta per aliquod tempus, sed inde non sequitur eum posse diu in observantia legis persistere, cum ad servanda omnia legis praecepta simul sumpta, valde major requiratur vigilantia et conatus quam pro singulis praeceptis distributive sumptis. 5) Absque gralia. — Deus certe alio quodam auxilio huic impo­ tentiae succurrere potuisset, cum, ex natura rei, non requiratur auxilium supernaturale ; sed ,de facto non aliud elegit remedium, nec aliud contulit quam ipsam Christi gratiam. Hinc gratia moraliler necessaria dicenda est, quamvis prorsus gratuita et indebita remaneat in ratione beneficii. Probatur thesis : Haec est doctrina contra Pelagianos edicta in conc. Carlhaginensi XVI, supra citato, necnon et in can. 9, 10 conc. Arausicani II dicentis, D. 182, 183 : « divini est muneris, cum et recte cogitamus, et pedes nostros a falsitate et injustitia continemus » ; « adjutorium Dei etiam renatis ac sanctis semper est imploran­ dum, ut ad finem bonum pervenire vel in bono possint opere perdurare. » 142. 1° Scriptura. — a) Rom. ι-vm. Gentiles multiplici peccato inquinatos esse demonstrat S. Paulus (i, 20-32) Judæosque redarguit qui, ethnicos judicantes, eadem mala patrabant quæ condemnabant (n, 1-29). Unde concludit : « causati enim sumus Judæos et Græcos omnes sub peccato esse » (m, 9). Porro Apostolus non loquitur de peccato originali, nisi ut principio istius ruinæ generalis, sed de peccatis actualibus, quæ ab ethnicis committuntur per transgressionem legis naturalis (i, 21, sq.), et a Judaeis, per transgressionem legis mosaicae, quæ ipsa, licet sancta, non solum a peccato non liberat, sed auget concupiscentiam et est potius occasio peccati (vu, 7-13). Denique contendit hujus ruinæ universalis nullam aliam esse reparationem nisi per gratiam Domini nostri Jesu Christi (vii, 24-25) (1). (1) Cf. Itom. vm, 2-5 ; I Cor. xv, 56, 57 ; Gal. n, 16-21, m, 10, 11. Etiam in lectione grœca : Gratias ago Deo per Jesum Christum... vel : Gratias Deo per NECESSITAS GRATIÆ AD LEGEM SERVANDAM 163 Homo igitur, absque gratia, non solum servare nequit legis præcepta, modo meritorio vitæ æternæ, sed neque quoad substan­ tiam operis; impar est enim legi observandæ, quantum satis est ad non peccandum. b) Confirmatur ex variis locis Scripturarum, in quibus decla­ ratur nonnulla esse præcepta legis quæ, complexive sumpta, absque ope gratiæ divinæ, impleri non possunt. Ita Jac. m, 8 : « Linguam nullus hominum domare potest, n — Ita Sap. vm, 21 : κ Scivi quoniam aliter non possum esse conti­ nens, nisi Deus del. » Quo in loco, manifeste agitur de virtutum complexu, seu de sapientia. 143. 2° Traditione. — SS. Patres, quando docent necessitatem gratiæ ad observanda præcepta, sæpe non discernunt inter legem mere naturalem et legem Christianam ; at, quia hanc gratiæ neces­ sitatem repetunt ex ipsa naturæ humanæ infirmitate, sat diserte, licet implicite, thesim prædicant nostram. Ita S. Cyprianus declarat se, ante conversionem, adeo erroribus et vitiis implicatum esse, ut ex iis se erui posse non crederet ; post Baptismum autem, facile potuisse peragere quod prius difficile, imo impossibile videbatur. Cf. S. J. Chrysostomus, in Jo. hom. 27, 2, J. 1162. — S. Augustinus : « Justa agere vel justitiæ præceptum omni ex parte adimplere non possumus, nisi adjuvemur a Deo », eo vel magis quod « lex, sine adjuvante spiritu, procul dubio est littera occidens », « jubere lex poterit, non juvare, et prævaricatorem insuper facere, qui de ignorantia se excusare non poterit (1). » Hinc S. Thomas : « In statu naturæ corruptæ etiam deficit homo ab hoc quod secundum suam naturam potest, ut non possit totum hujusmodi bonum (i. e. bonum suæ naturæ proportionatum) implere per sua naturalia. » « In statu naturæ corruptæ non potest homo implere omnia mandata divina sine gratia sanante. » (1-2, q. 109, a. 2, a. 4.) 144. 3° Ratione. — a) Totam legem servare moraliter non Jesum Christum, manet argumentum. Cf. Comely, in h. I. ; H. Lange, De Gratia, n. 144 sq. (1) S. Cypr., Ad Donatum, 4, De Dom. orat. n. 14 ; S. Aug., De pecc. mer. et remiss. 1. 2, c. 5, n. 5 ; De spir. et litt. c. 19, n. 32 ; Enchiridion, sive de fide, spe et caritate, n. 117 ; De grat. et lib. arb. c. 16, n. 32. J. 548, 558, 1719, 1731, 1933, 1941. 164 NECESSITAS GRATIÆ AD LEGEM SERVANDAM polesl homo, nisi, virtute propria, possit semetipsum firmarc in amore finis, Dei scilicet, ad quem tota lex ordinatur, vel certe, in amore praemiorum aut poenarum timore, quibus lex ipsa sancitur. Jamvero adeo infirmus est et undequaquc oppressus et vexatus, propter instantes concupiscentiae motus, diaboli tentationes, mundi illecebras, ignorantiam, illicitas sensus cupiditates, multiplicemque corporis et animi fragilitatem, ut neque menlis attentionem et applicationem, neque voluntatis firmitatem et constantiam sufficientem habere possit. Ergo. — Adde præcepta esse innumera, nonnullaque valde ardua. b) Confirmatur experientia. — 1) Si enim, absque divina gratia, legem universam implere possent homines, quidam saltem ex paganis legem naturalem servassenl integram. Atqui nemo unquam, gratia destitutus, omnia et singula legis naturalis præcepta adimplevit : teste enim Apostolo, « omnes declinaverunt, omnes sub peccalo fuerunt. » (Rom. m, 9, 12 (1). — 2) Ceterum, si tam pauci christiani, tot gratiæ auxiliis cumulati, diu servant legem universalem, quanto difficilius id possent homines his auxiliis destituti. c) Ace dicas : Ad impossibile nemo tenetur. Atqui observantia lotius legis naturalis est homini lapso moraliler impossibilis. Ergo homo formaliter non peccat, legem istam violando. R. — 1° Ad maj. Nemo tenetur ad id quod ei est impossibile, impossibilitate physica (cone, maj.) impossibilitate morali (dist.) : Si impossibilitas cadit super singulos actus (cone, maj.), si cadit super collectionem actuum (neg. maj.)—Ad min.: atqui observantia legis naturalis est moraliler impossibilis : in complexu et cumulative sumpta (cone, min.), distributive sumpta, in singulis actibus et pro singulis instantibus (neg. min.).— Ad conci.: homo non peccat, violando legem : silex ei observanda occurrit cumulative (cone), distributive (neg.). Sane ubi habetur specialis diflicultas in collectione actuum, ex possibilitate ad singulos non sequitur possibilitas per ordinem ad totum. Atqui, ad observantiam diuturnam universorum præceptouni legis naturalis, jugis requirit ur vigilant ia ac continuus conatus etc., quæ necessaria non sunt ad singula præcepta servanda. Ergo, quamvis homo possit physice et moraliler observare singula (2) præcepta, quæ singulis momentis, sibi hic et nunc servanda occur­ runt . inde non sequitur illum posse adimplere omnia legis præcepta collective sumpta. (1) Hervé, t. 1, De Revel, christ., η. 79 sq., t. 2, n. 447 sq. (2) Excepto utique præcepto diligendi Deum super omnia (n. 148), exceptoque casu gravium tentationum (n. 145). , * NECESSITAS GRATIÆ AD VINCENDAS TENTATIONES 165 % Attamen, quoties transgrediuntur legis naturalis præcepta homo peccat, quia singillalim tantum servanda occurrunt præ­ cepta, el in aliquo ex iis adimplendis deficit, non ex defectu potentiæ, sed ex animi infirmitate, coni ani iæ et fortitudinis insufficien­ tia. [Coni. Gentes, 1. 3, c. 1G0 ; De Ver., q. 24, a. 12, 0 et ad 7 ; 1-2, q. 109, a. 4, ad 2]. 2° Nego suppositum difficultatis, scilicet homini deesse gratiæ auxilium, quo indiget ad diuturnam observantiam universæ legis simul sumptæ. Hoc enim auxilium nunquam deest et omnibus offertur, nec effectu caret nisi ex culpa hominis (n. 194 sq.). Homo itaque, semper faciendo quod moraliler in se est, constanter adim­ plere potest præcepta legis ac proinde omnia mortalia vitare, utique per auxilium gratiæ. Unde S. Thomas, 1-2, q. 109, a. 8, ad 1 : « Homo potest vitare singulos actus peccati, non tamen omnes nisi per gratiam... Et tamen, quia ex ejus defectu est quod homo se ad gratiam habendam non præparet, propter hoc a peccato non excusatur, quod sine gratia peccatum vitare non potest. » II. — Homo lapsus, absque gratia, moraliter non potest diu vitare peccatum mortale aut omnes graves vincere tentationes,quæ ipsi occurrunt. Sensus thesis. 145. Tenlatio dicitur id omne quod ad peccatum sollicitat. Ex triplici autem fonte oriuntur tentâtiones : ex concupiscentia scilicet (Hom. vu, 23), ex mundo et ex diabolo (Eph. vi, 12 ; I Pet. v, 8) quæ rursus vel leves sunt vel graves ; leves quidem, quæ vel remisse ad peccatum provocant, vel vehementer sed brevissimo tempore ; graves vero, quæ vehementer ad peccatum impellunt, sive ratione sui, sive ratione subjecti tenlati, sive ratione duca­ tionis (1). Triplici autem modo vinei potest lentatio : 1) meritorie, ex niotivo scilicet supernatural!, ut, cum ex motivo fidei superatur lentatio ad ebrietatem; 2) peccaminose, alii tentationi consentiendo, ut cum avaritia superatur luxuriae cedendo : 3) naturaliter, neque peccando neque merendo salutariter, sed honeste agendo ex line naturali, v. g., ex turpitudine peccati, ex naturalis pœnæ timore. Porro, ut patet ex thesi praecedenti et ex ipsa rei natura, homo lapsus potest vincere leves quasdam tentationes absque gratiæ auxilio, imo etiam, ut videtur, aliquam gravem molestiam per (1) « Diuturnitas aliqua, ait Pesch, n. 164, vix non semper requiritur ad gravem tentationem. » Et revelatio ipsa, ut videtur, nunquam loquitur « de aliqua particulari tentatione, sed de generali illa pugna, in qua homo undique difficultatibus obsessus, sine gratia non potest non superari ». Id., ibid. Cf. Hugon, De gratia, q. 2, a. 6, v, ubi declarat gratiam necessariam esse etiam ad singularem tentationem gravem vincendam, nrout in concreto habetur. 166 NECESSITAS GRATIÆ AI) VINCENDAS TENTATIONES brevissimum tempus, nisi ratione subjecti et circumstantiarum, tentatio nimis vehementer ad malum impellat. Quare Ecclesia, contra Baium, docuit « tentationi ulli, sine gratiæ ipsius adjutorio, resistere hominem posse, sic ut in eam non inducatur ac ab ea non superetur. » [D. 1030]. Quærilur ergo tantum utrum, in præsenti ordine, homo possit, absque gratia, diu superare omnes graves tentationes, non victoria salutari utique, sed victoria naturaliter bona, ita ut vitetur pecca­ tum grave. Et contendimus tentationes, quæ homini occurrunt (vel sine speciali Dei protectione occurrerent), per diuturnum tempus, tam graves esse, ut homo, suis viribus relictus, alicui saltem ex iis succumberet, committendo grave peccatum formale, ac proinde, in vincendis omnibus gravibus tentationibus, laborare morali impotentia. Hæc autem impotentia non afficit instans tentationum determinatum, sed directe totam durationem tentationum et indi­ recte aliquod earum instans indeterminatum, certo autem deter­ minandum a voluntate libera defectura. Singulis enim instantibus homo potest physice et moraliter tentaLionem vincere, secus non peccaret eo momento quo cedit tentationi, sed inde non sequitur eum moraliter posse diu resistere. Probatur thesis. 146. A. Ex auctoritate Ecclesiae. — a) Hæc est doctrina conciliorum: 1) Carlhaginense XVI, cn. 3, D. 103 : « Quicumque dixerit, gratiam Dei, qua justificatur homo, per Jesum Christum Dominum nostrum, ad solam remissionem peccatorum valere, quæ jam commissa sunt, non etiam ad adjutorium, ul non commillanlur, a. s. » — 2) Cone. Trid. s. G, cp. 13, D. 806 : « Formidare omnes debent de pugna, quæ superest cum carne, cum mundo, cum diabolo, in qua victores esse non possunt, nisi cum Dei gratia. » Cf. D. 104, 105. b) Hæc est praxis Ecclesiæ, quæ singulis diebus, persæpe Deum obsecrat, dicens : « Deus in adjutorium meum intende, Domine ad adjuvandum me festina. » — et in orat, ad Primam : « Tua nos hodie salva virtute ut, in hac die, ad nullum declinemus pecca­ tum. » t B. Scriptura. — In Sacris Litteris victoria tentationum Deo adseribitur, juxta illud Ps. xvn, 30 : « In te eripiar a tentatione » ; tentationesque graves carnis, vel mundi vel dæmonum vinci non posse absque Dei auxilio, aperte docet Apostolus (Rom. vn,18-25, I Cor. x, 12-13). — Quapropter merito orationem commendat Scriptura necessariam ad tentationes superandas (Mt. vi, 12-13, NECESSITAS GRATIÆ AD VINCENDAS TENTATIONES 167 xxvi, 41 ; L.C. xviii, 1 sq. ; Eph. vi, 10 sq. ; I Pet. v, 8 sq.). Atqui si vires naturales sufficerent ad vitandum peccatum mortale in superandis tentationibus, neque Deo soli adscriberetur victoria, neque oratio ad impetrandam gratiam præscriberetur. Ergo. C. Traditione. — « Sunt tentationes, ait S. J. Chrysostomus, quæ ferri non possunt... Non solum illas quæ nostram superant potestatem, sed neque hasce humanas possumus sine illius (Dei) auxilio facile ferre. » « Neque tantum in periculis quæ vires nostras excedunt, sed in ipsis etiam quæ non excedunt, coelesti auxilio indigemus, ut generose possimus obsistere. » — S. Am­ brosius : « Quis est autem tam fortis, ut nequaquam in tentatione moveatur, nisi Dominus adjutor ei assistat ?» — S. Augustinus : « Fallitur prorsus ista persuasio, et nimia vanitate veterascit quicumque inter tentationes hujus vitæ ad omni se vulnere credit immunein (1). » Quare « De gratia Dei Indiculus » (4311) docet « neminem etiam baptismatis gratia renovatum, idoneum esse ad superandas diaboli insidias et ad vincendas carnis concupiscentias, nisi per quotidianum adjutorium Dei... necesse est enim, ut, quo auxiliante vincimus, eo iterum non adjuvante vincamur (2). » D. Ratione. — 1) Indirecte. — Homo lapsus nequit, absque gratia, diu totam servare legem, etiam quoad substantiam ope­ rum. Ergo neque graves tentationes vincere, quæ huic observan­ tia opponuntur, neque vitare omnia peccata mortalia, peccatum enim mortale ni aliud est quam præcepti transgressio. 2) Directe. — Ut homo diu vitet peccatum mortale et graves vincat tentationes, debet adeo firmiter ultimo fini, Deo nempe, adhærere, ut nullatenus ab eo separari velit. Atqui id tantam requirit vigilantiam, tantam attentionem, tantam mentis applica­ tionem, tantamque voluntatis firmitatem et constantiam, ut merito dicatur moraliter impossibile homini gratia destituto. Ergo. Ideoque licet homo in peccato existons possit aliquid operari, præter inclinationem vitiosam habitualem, licet possit moraliter (1) S. Chrys., in ep. 1 ad Cor. hom. 24, n. 1 ; hom. in paralyticum demissum per tectum ; S. Ambr., Enar. in Ps. xlhi, 71 ; S. Hier., Dial. adv. Pelag. 1. 2, n. 16 ; S. Leo I, serrn. 43, n. 1. J. 1191, 1210, 1263, 1404, 2201. (2) D. 132. Hic Indiculos dicitur etiam « praeteritorum Sedis Apostolical episcoporum auctoritates, quæ videntur esse Romae, brevi post Cœlestinum I collectæ, et circa a.500 ut Sedis Apostolicæ doctrina genuina universim agnitse». 168 NECESSITAS GRATIÆ AD AMOREM DEI vitare peccata mortalia singillatim et distributive Sumpta, non potest tamen contingere ut diu permaneat absque peccato mortali ; connaluraliier enim operabitur, in repentinis præsertim, secundum suam habitualem dispositionem malam, nisi cito, per justificationis gratiam, debito ordine ad finem vitæ æternæ reparetur. 1-2, q. 109, a. 8 ; Coni. Genies, 1. 3, c. 160. III. — Homo lapsus, absquo gratia, moraliter non potest Deu H diligere super omnia amore effectivo. Sensus thesis. 147. Agitur, in thesi, non de amore innato, qui homini inesse potest, sed de actu elicito amoris, et quidem de amore Dei proprie dicto, scilicet de actu libero voluntatis, quæ se fert in Deum, prout Deus est. Duplex autem distinguitur amor Dei: naturalis quidem, quo Deus, per lumen naturale cognitus, ut auctor naturæ diligitur ; supernaturalis vero, quo Deus, per revelationem cognitus et fidem, ut auctor gratiæ et gloriæ amatur. In præsenti de solo amore Dei naturali agitur, cum ad amorem supernaturalem manifestissime requiratur gratia. Porro amor Dei naturalis est vel perfectus, quando Deus diligitur super omnia, ita ul voluntas parata sit omnia adhibere media ad Deo placendum et omnia removere quæ ab Ipso separare possunt ; vel imperfectus, quando Deus diligitur utcumque, sed non super omnia. Rursus amor Dei effectivus esse potest aut affectivus ; effecliuus nempe, si conjungitur cum actuali mandatorum observantia ; affectivus tantum, si in voluntate sistit, quin conjungatur cum observantia mandatorum ; amor autem affectivus, si est perfectus, sine dubio includit sincerum propositum praecepta servandi seu omnem voluntatem divinam faciendi, secus non esset amor super omnia. 148. Certum est : a) Deum posse, absque gratia, amari amore affeclivo imperfecto, quia homo, absque Dei auxilio, aliquid moraliter bonum operari potest et aliquot divina præcepta ad tempus servare. Cf. Tertullianus, Apol. 17, J. 275. b) Deum non posse amari, saltem per diuturnum tempus, amore effeciivo perfeclo, ut logice infertur ex thesi de necessitate gratiæ ad implenda omnia legis præcepta : dilectio enim Dei perfecta et effectiva nil est nisi exseculiva præceptorum (Cf. I Jo. n, 4-5). 149. Controvertitur autem : Num homo possit, potentia utique (1) Cf. Billot, th. 4 ; BHluart, diss. 3, a. 6, § 1 ; S. Thomas, q. 24 de Ecrit., art. 12 ; 3 Cont. Gentes, cap. 160 ; Hugon, Hors de Γ Eglise point de salut, p. 160 sq. ; Pègucs, Commentaire..., in 1 -2, q. 1 09, a. 8, p. 562 sq. 469 morali, absque gratia, amare Deurn amore affeclivo perfeclo, ita ut sincere velit omnia ejus mandata servare. A. Negative respondent Thomislæ, aliique, ul S. Bellarminus et Suarezius (1). — a) Id docere videntur Concilia [Arausic. 11, can. 25, Trid. s.6, cp. 5, cn. 3] (2) et Patres, quando contra Pelagianos decla­ rant gratiam requiri ad habendam caritatem, quin verbum « caritatem », restringant ad solum amorem supernaturalem. Ita cone. Arausic. n, 1. cit. ; « Prorsus donum Dei est diligere Deum ». — Ita S. Augustinus : « Liberum arbitrium ad diligendum Deum primi peccati grandine perdidimus » ; « Unde est in homini­ bus caritas Dei et proximi, nisi ex ipso Deo ? Nam si non ex Deo sed ex hominibus, vicerunt Pelagiani ; si autem ex Deo, vicimus Pelagianos (3). » b) Ratione. — Homo nequit, per sua naturalia, sincere et effi­ caciter velle quod naturaliter assequi non potest. Atqui homo lapsus, absque gratiæ auxilio, non valet omnia Dei mandata servare, scilicet Deum super omnia amare amore effectivo per­ fecto. Ergo neque potest illum dirigere amore affectivo perfecto, siquidem hic amor propositum includit servandi omnia præcepta. B. Affirmative respondent multi theologi, præsertim Molinistæ (4 . Ad amorem Dei perfectum affective duo requiruntur et suffi­ ciunt : 1) actus volunlalis quo, hic el nunc, tendit ipsa in Deum ut in finem ultimum, 2) cum proposito graviter non peccandi in futu­ rum. Atqui utrumque, pro brevi saltem lempore, fieri potest ab homine ex viribus naturæ. Ergo. Probo minorem : a) Actus volunlalis... — Potest enim homo, naturali rationis lumine, Deum cognoscere ut Summum Bonum ; potest etiam, hujus Summi Boni amoris honestatem ita recognoscere, ut ab ea alliciatur voluntas, saltem quando nulla adest tentatio. b) Propositum non peccandi. — Nam : 1) « propositum serium non est tam difficile quam exsecutio ; 2) ad perfectum amorem non requiritur, ut homo actu de difficultate futuræ exsecutionis cogitet ; multo minus, ut ad particulares difficultates attendat ; 3) imo fervore incensus homo non solet multum de difficultatibus cogitare, sed pulchritudine objecti abreptus in confuso nihil censet sibi impossibile » (5). NECESSITAS GRATIÆ AD AMOREM DEI (1) Suarez, De Gratia, 1. 1, c. 33 ; S. Bellarminus, De Gratia et libero arbitrio, 1. 6, c. 7 ; Billuart, De Gratia, diss. 3, a. 4 ; Hugon, Hors de VEglisc point de salut, 1 p., c. 6, n, p. 167 sq. ; De Gratia, q. 2, a. 3, iv, v, p. 110 sq. ; Schifilnl, n. 99, obj. 4. (2) D. 199 ; 797, 813. — (3) Ep. 217 ad Vital. ; De Gratia et lib. arb., 37. (4) Cajetanus, in 1-2, q. 109, a. 3 ; Scot, in 3, d. 27, q. unica ; Soto, De natura et gratia, 1. 1, c. 22 ; Melina, Concordia, q. 14, a. 13, disp. 14 ; Mazzella, disp. 2, a. 7, n. 417 sq. ; Hurter, t. 3, n. 66 ; Pesch, n. 129 ; Lange, n. 133. (5) Pesch, n. 130. Cf. Tabarelli, De Gratia Christi (lithog.), q. 1, a. 3, p. 4, p. 72 sq. ; Van der Meersch, in Diet. iAéoZ., art. Grâce, col. 1586 sq. ; De Gratia n. 82 sq. ; Experientia constat nos sæpe multa sincere velle quæ postea, propter infirmitatem, non adimplemus. 170 NECESSITAS GRATIÆ AD AMOREM DEI Nulla ergo apparet ratio cui homo non possit, saltem pro brevi tempore, totus esse in consideranda Dei bonitate iliaque amanda, nil cogitans actu de difficultate sequendi in omnibus Dei volun­ tatem. Corollarium. — De natura auxilii quod a Deo conceditur ut homo moraliter possit opera naturalia supradicta præstare. •I 150. 1° Ex natura rei et per se non requiri auxilium enlilaliue supernaturale omnes concedunt : opera enim facienda ordinis sunt naturalis, postulant igitur ex se auxilium ejusdem ordinis. 2° Reapse autem inter theologos conlroverlilur utrum auxilium hoc sit ordinis supcrnaturalis necne. a) Alii (1) contendunt sufficere et de facto conferri homini, his in adjunctis, auxilium quod in se est naturale, licet superna­ turale sit ratione modi quo datur, gratiam nempe medicinalem, quam dicunt supernaturalem quoad modum, ut distinguatur ab altera gratia, quam supernaturalem dicunt quoad subslanliam, seu entitative, et elevantem vocant. b) Alii (2) vero vel hanc divisionem gratiæ rejiciunt, eo quod non fundatur in regulis fidei : nullam enim aliam gratiam, inquiunt, commendant Scripturæ, Patres et Concilia, quam gratiam Dei per Jesum Christum Dominum nostrum (Rom. vu, 25), gratiam nempe vere et enlilalive supernaturalem, quæ, ratione sui, conducit ad salutem, vel etiam hanc divisionem admittentes (3), in præsenti tamen gratiam vere et intrinsece supernaturalem exigunt. c) Quinimo, hi ultimi theologi non tantum gratiam actualem, intrinsece supernaturalem (4), requirunt, sed, cum S. Thoma (1) Suarez, De Gratia, 1. 1, c. 24, n. 20 sq. ; Bellarmlnus, De Gratia et libero arbitrio, 1. 5, c. 7 ; Mazzella, n. 384 ; Jungmann, n. 132 ; Van Noort, n. 31 ; Lange, n. 155-162. (2) Schlffini, n. 98 ; Billuart, diss. 3, a. 6 ; Salmanticenses, disp. 2, dub. 6, § 1 ; Billot, th. 4 ; Hugon, op. cit., p. 160 sq. , De gratia, p. 117 sq. , Van der Meersch, n. 88-89 , Mulard, O. P., La grâce, p. 315. (3) Saltern quoad nomen, nam communiter contendunt unam eamdemque gratiam simul esse medicinalem et elevantem, sub alio et alio respectu. Gratia nempe duplex habet munus : 1) Medicinalis est seu sanans, in quantum medetur infirmitati naturæ per peccatum vulneralæ, et sic tribuit aut auget potentiam moralem eliciendi opera honesta, 2) Elavans est, in quantum reddit facultates nostras intrinsece supernaturales, et sic tribuit potestatem physicam eliciendi opera supernaturalia. Van Noort, n. 11, 31 ; Van der Meersch, n. 85-86 ; cf. Jans­ sens, p. 219, 220. (4) Quæ requiritur etiam in justo ad perseverandum, cf. infra, n. 172. NECESSITAS GRATiÆ AD AMOREM DEI 171 (1-2, q. 109, a. 8), necessariam affirmant ipsam gratiam sanctifi­ cantem et probant : 1) Ex Scriptura. —Gratia enim, qua graves vincimus tentationes (Rom. vn, 24), qua liberamur a lege peccati (id. vm, 2), gratia est Domini nostri Jesu Christi (id. vn, 25 ; I Cor. xv, 57), gratia quidem propria eorum qui sunt in Christo Jesu, lex spiritus et vitæ (Rom. vin, 1-2), quæ legi concupiscentiæ oppo­ nitur. Porro illi tantum vere sunt in Christo Jesu, vereque consti­ tuuntur in statu plane diverso a statu legis peccati, qui intrinsece et permanenler gratia ornantur, scilicet qui gratia justificationis seu sanctificante fruuntur. Ergo. 2) Ex Conciliis. — Eamdem gratiam sanctificantem neces­ sariam habere et proclamare videntur concilia. Docent enim debilitatem, qua liberum arbitrium impar est ad legis præcepta implenda et peccata mortalia vitanda, non sanari, absque gratia justificationis, absque novæ regenerationis purificatione, absque gratia Baptismi (1). Ergo. 3) Ex Datione. — Nam, uti jam diximus [n. 144, 146], homo regulariter operatur secundum suam habitualem dispositionem. Unde, licet posset absolute, per gratias actuales, præservari ab omni peccato contra quasvis tentationcs, secundum tamen leges ordinariæ Providentiæ, ut possit diu vitare peccata mortalia gravesque superare tentationcs, connaluraliter requiritur ut per gratiam sanctificantem, habilualiler disponatur, firmiter quidem et recte, circa finem ultimum. De Ver. q. 24, a. 12. Idem argumentum valet, ut patet, pro amore Dei naturali effectivo perfecto. 151. Quinimo nonnulli theologi amorem Dei perfectum, etiam mere affectivum, impossibilem affirmant absque gratia sanctificante, eo quod hic amor supponit et exigit statum in quo Deus antepo­ nitur ceteris omnibus rebus, in quo anima parata sit omnia pati potius quam Deum offendere. Porro, aiunt, homo versari nequit in eo statu, quin prorsus expulerit omne peccatum mortale, quin cessaverit esse in statu peccati, in quo aliquid Deo anteponitur, consequenter quin polleat gratia sanctificante. Enimvero « in præsenti oeconomia non potest homo esse perfecte conversus in ordine naturali et simpliciter aversus in ordine supernatural!... (1) Cone. Carthag. XVI, cn. 5 ; De Gratia Dei Indiculus, c. 4 ; Cone. Arau­ sio. II, cn. 13. D. 105, 130, 180. 172 NECESSITAS GRATIÆ AD ACTUS SALUTARES Ergo homo, qui diligit Deum amore naturali affectivo perfecto, simul exsistit Deo gratus et amicus in ordine supernatural!, et idcirco mundatus a peccato mortali et in gratia sanctificante constitutus » (1). ART. II De necessitate gratiæ ad opera supernaturalia 152. Inter actus salutares, quibus solis, tanquam inediis proprortionatis, ad finem supernaturalem ducimur, alii quidem justi­ ficationem antecedunt et ad eam préparant animam, uti fides, timor divinæ justitiæ ; alii autem justificationem subsequuntur, ut perseverantia in gratia habituali, ut peccatorum venialium vitatio. Alii etiam proportionem habent cum vita æterna consummalive seu in genere meriti, alii vero in genere dispositionis seu inchoative tantum. Porro, post expositam in 1° paragraphe necessitatem gratiæ in genere ad omnes actus salutares etiam justificationem antece­ dentes, in 2°, doctrinam specialem trademus de necessitate gratiæ ad perseverandum. § I. — De necessitate gratiæ ad actus salutares vel justificatio­ nem antecedentes. Errores. 153. Præter errorem Gnoslicorum secundi sæculi, memoria præsertim digna est celebris hæresis Pelagiana. 1° Pelagius (2), in majore Britannia natus, professione monachus, circa annum Christi 405, hæresim suam manifestare cœpit, cum, Romæ degens, audierit Episcopum Catholicum hæc S. Augustini verba referentem : « Da quod jubes, et jube quod vis ». Coelestium, monachum, juris peritum et Julianum, Eclanensem episcopum, præcipuos habuit adjutores ad errorem disseminandum qui ortus (1) Hugon, Hors de Γ Eglise..., p. 168 sq. ; De Gratia, q. 3, a. 3, v ; Salmantlcenses, h. I., disp. 2, dub. 4, n. L35. Cf. Van der Meersch, in Diet, théol., art Grâce, col. 1586 sq., ubi hanc rejicit doctrinam. (2) Lange, op. cil., n. 20-32 ; Hedde et Amann, in Diet, théol., art. Pélagia­ nisme ; Tlxeront, Hist, des dogmes, t. 2, c. 11 ; Cayré, Précis de Patrologie, t. 1,1. 2, p. 2, c. 1, p. 381 sq. -NECESSITAS GRATIÆ AD ACTUS SALUTARES 173 est, Lum ex superbia, qua nimis sibi fidebant nonnulli monachi, tum ex desiderio efficacius luendi liberum arbitrium contra Mani­ chaeorum prædestinatianismum. Pelagius, in doctrina proponenda, verbis saltem, constans non fuit et, quatuor veluti formis involutum, eumdern errofern propa­ gavit, ut Catholicis illuderet, cum ab ipsis urgeretur. 1) Ab initio posuit vires liberi arbitrii plane sufficere ad implenda omnia legis praecepta, ad omnes vincendas tentationes, imo ad omnia opera supernaturalia elicienda et consequenter ad vitam æternam promerendam. 2) Gratiæ nomon et necessitatem proclamavit, sed nomine grat iæ, liberum arbitrium intelligebat, eo quod nullo nostro merito datur in creatione. 3) A Catholicis pressus, gratiam agnovit distinctam a natura, sed gratiam mere externam, legem scilicet et doctrinam. quibus postea adjunxit exempla Christi et virtutes, imo et quasdam gratias intellectuales seu internas mentis illustrationes. 4) Tandem eo usque venit ut admiserit gratiam internam, etiam voluntatis sed nec gratuitam : datur propter merita, nec necessariam : confertur enim ut ea quæ per liberum arbitrium fieri jubentur, facilius impleantur. Hanc Pelagii hæresim impugnarunt S. Hieronymus, præsertimque S. Augustinus, haneque damnarunt S. Pontifices Innocentius I et Zozimus, Concilia Carthaginensia (112. 418), Diospolilanum (415), Milevilanum (116), Ephesinum (431), multaque alia. Pelagianis adnumerandi sunt moderni Rationalists, qui opinan­ tur « hominem ex seipso ad omnis tandem veri et boni possessio­ nem jugi profectu pertingere posse et debere ». Vaticanum, s. 3, cn. 3 de revelatione, D. 1808. 154. 2° Semi-Pelagiani (1), quibus præ iverant monachi Adrumelani et Vitalis, diaconus ecclesiæ carlhaginensis, ducem præcipuum habuerunt Cassianum, abbatem S. Victoris Massiliæ ; sic vocati sunt, quia hæresim pelagianam quasi dimidiarunt, partim ea rejecta scilicet et partim retenta ; Massilienses etiam dicti sunt ab urbe Massilia, in Gallia, in qua maxima pars illorum commora­ batur. Ut Pelagianismum vitarent simul atque errorem aliorum qui. ex doctrina S. Augustini asserentis gratuit al cm divinæ electionis et prædest inationis, inferebant liberum arbitrium sublatum esse per prædestinationem, mediam, ut aiebant, elegerunt viam. Nimi­ rum gratiam quam, cum Catholicis, necessariam docebant ad fidem obtinendam et opera salutaria peragenda, eam cum Pela­ gianis, inutilem dicebant ad initium fidei et boni operis, ad pium scilicet credulitatis affectum et salutis desiderium. Porro hæc pia credendi voluntas, quam naturæ adseribebant, (1) Tlxeront, op. cil., t. 3, cp. 8 ; Cayré, op. cil., t. 2, table doctrinale, η 44. 174 NECESSITAS GRATIÆ AD ACTUS SALUTARES sufficit, juxta illos, ad veram fidem et gratiam habendam, quæ ideo datur, non quidem propter ipsa opera, sed propter affectum bene operandi. Consequenter homo, ex viribus propriis, in suscepta fide semper perseverare potest et in bono opere. Exemplo sequenti doctrinam suam illusi rabant : Quemadmo­ dum æger seipsum curare non valet, sed sanitatem tamen deside­ rare potest et medicum quærere, medicinamque a medico præscriptam sibi comparare et ex applicata medicina convalescere ; ita homo, per peccatum vulneratus, non valet quidem suam salu­ tem plene per se operari, illam tamen potest desiderare et media ad eam consequendam adhibere et, invia recta positus, perseverare. Huic errori strenue restiterunt, post S. Augustinum et S. Pros­ perum, S. Fulgentius et S. Cæsarius Arelalensis, usquedum dam­ natus fuerit in concilio Arausicano II (529), a Bonifacio II con­ firmato. Doctrina catholica. 155. Gratiæ necessitatem proclamant concilia, tum quoad opera vitæ æternæ meritoria, tum quoad omnes actus salutares justifi­ cationem præcedentes, tum quoad ipsum fidei initium et salutis. A. Quoad opera vit.e jetern/e meritoria. — Sic habet Trident. s. 6, cn. 1, I). 811 : «Si quis dixerit hominem, suis operibus, quæ vel per humanæ naturæ vires vel per legis doctrinam fiant, absque divina per Jesum Christum gratia posse justificari coram Deo, a. s. ». Cn. 2, D. 812 : « Si quis dixerit, ad hoc solum divinam gratiam per Jesum Christum dari, ut facilius homo juste vivere ac vitam æternain promereri possit, quasi, per liberum arbitrium sine gratia, utrumque, sed ægre tamen et difficulter, possit, a. s. » (1). B. Quoad actus salutares justificationem pr/ecedentes. Arausic. II definit, cn. 3, D. 176 : non ad invocationem huma­ nam gratiam dari, sed ipsam gratiam facere ut Deus invocetur a nobis ; — cn. 4, D. 177 : voluntatem, qua purgari velimus, per Spiritus Sancti infusionem et operationem in nos fieri ; — cn. 7, D. 186 : nullum bonum quod ad salutem pertinet vitæ æternæ, cogitare ut expedit, nec eligere, nec salutari, id est evangelicæ prædicationi consentire nos posse absque illuminatione et inspi­ ratione Spiritus Sancti. Idem docet Trid. s. 6, cn. 3, D. 813 : « Si quis dixerit, sine prævcnicnte Spiritus Sancti inspiratione atque ejus adjutorio, hominem credere, sperare, diligere aut poenitere posse, sicut oportet, ut ei justificationis gratia conferatur, a. s. ». C. Quoad initium fidei et salutis. — Cone. Arausic. II definit, cn. 5, D. 17S : « Sicut augmentum, ita etiam initium fidei ipsumque credulitatis affectum » esse Dei donum ; can. 6, D. 179 : (1) Cf. Bail prop. 23, 24, 42, 69 ; Synod. Pist. prop. 16 ; D. 1023, 1024, 1042, 1069, 1516. NECESSITAS GRATIÆ AD ACTUS SALUTARES 175 infusionemque et in ipirationem Spiritus Sancti requiri ut creda­ mus, velimus, vel aliquid, sicut oportet, agere valeamus. Trnl. s. 6, cp. 5,7). 797: « declarat ipsius justificationis exordium. in adultis a Dei pei Christum Jesum præveniente gralia sumendum esse...ita ut homo, sine gratia Dei, movere se ad justitiam coram illo libera sua voluntate non possit. » In schema te Vat. proposito erat can. 5, capitis 5 : Si quis dixerit natura; rationalis facultatem, sine divina per Jesum Christum gratia, sufficere ad aliquod opus bonum, quod ad justitiam et vitam aeternam dispona', a. s. ». [Coli. Lac. vi, 566]. 156. Hinc : de fide est: 1) Contra Pelagianos, gratiam supernaturalem esse absolute necessariam ad omnia opera vitæ æternæ mer Horia, ad omnes et singulos actus salutares, etiam ad eos qui justificationem præcedunt. 2) Contra Semi-Pelagianos, eamdem gratiam omnino necessa­ riam esse etiam ad initium fidei et salutis. Quapropter gratia supernaturalis absolute necessaria est, non tantum ut facilius fiat opus salutare, sed simpliciter ut fiat, ita ut, absque gratia, homo sit physice impotens erga quodvis opus supernaturale. Assertio : Homo physice non valet agere ullum opus salutare, etiam justificationem antecedens, absque gratia (1), qua indiget etiam ad initium fidei et salutis (De fide). Probatur, per partes, thesis quæ jam lota constat ex documentis fidei modo recitatis. I. — Homo, absque gratia, physice non valet operari ullum opus salutare. Hæc pars sic contra Pelagianos demonstratur : 1° Ex documentis Conciliorum et Ecclesiæ praxi. 157. A. In multis conciliis damnata est doctrina Pelagianorum et Semi-Pelagianorum. —a) Jam in Cone. Carlhaginensi (a. 418) declaratur [D. 103-105], « gratiam Dei... ad remissionem pecca­ torum valcre, sed etiam ad adjutorium ut non commitantur », per eamque non solum nobis aperiri inlelligenliam mandatorum (1) Habituali utique vel actuali. Textus alii clare indicant necessitatem gra­ tiæ habitualis, v. g. ad opera vitæ æternæ meritoria, alii tum de gratia habitua­ li, tum do gratia actuali intelligi posse videntur. 176 NECESSITAS GRATIÆ AD ACTUS SALUTARES ut sciamus, quid appetere, quid vitare debeamus, sed etiam « nobis præstari, ut quod faciendum cognoverimus, etiam facere diligamus atque valeamus ». Hæc porro gratia adeo necessaria est, ut non possimus « sine illa implere divina mandata ». b) Concilium Arausicanum II (a. 529) absolute docet [D. 178180], neminem posse « per naturæ vigorem, bonum aliquid, quod ad salutem pertinet vitæ æternæ, cogitare, ut expedit, aut eligere sive salutari, id est evangelicæ prædicationi consentire posse... absque illuminatione et inspiratione Spiritus Sancti », et totum opus salutare « sicut augmentum, ita etiam initium fidei ipsumque credulitatis affectum » esse « per gratiæ donum » ; unde « ut credamus, velimus, vel hæc omnia, sicut oporlel (ad salu­ tem), agere valeamus, per infusionem et inspirationem Spiritus Sancti in nobis fieri » confitemur. Eadem legere est apud Tridenlinum (supra, n. 155), eadem apud « De Gratia Dei Indiculum » ; « ab ipsius (Dei) gratia, omnia hominis merita præveniri, per quem fit, ut aliquid boni et velle incipiamus et facere » [D. 139, 141]. B. Ecclesiæ praxis præsertim innotescit ex Ecclesiæ publicis precibus. — Deum enim « sine quo nihil est validum, nihil sanc­ tum, sine quo labitur humana mortalitas » (orat. Dom. 3 post Pent.) ; « de cujus munere venit ut illi a fidelibus digne et lauda­ biliter serviatur » (12a Dom.) ; « sine intermissione precatur Ecclesia ut nobis largiatur « semper spiritum cogilandi quæ recta sunt, propitius et agendi » (8a Dom.), ut « nos gratia semper et prævenial et sequatur » (16a Dom.), ut sua virtute « ad nullum declinemus peccatum, sed semper ad ejus justitiam faciendam nostra procedant eloquia, dirigantur cogitationes et opera » (orat, ad Primam). Eademque doctrina aperte exprimitur in aliis Ecclesiæ preci­ bus, quarum sit sequens pulcherrimum exemplum : « Actiones nostras, quæsumus Domine, adspirando præveni, et adjuvando prosequere, ut cuncta nostra oratio et operatio a te semper incipiat, et per te cœpta finiatur » (Prec. post Missam). 2° Scriptura. · 158. Ex Scriptura constat.: 1) hominem ex se omnimoda impotentia laborare in ordine supernatural! ; 2) omnem operum sufficientiam in Deum refundi. 177 NECESSITAS GRATIÆ AD ACTUS SALUTARES A. Homo ex se omnimoda impotentia laborat in ordine : a) Ex peccati effectibus. — Per peccatum homi­ nes sunt natura filii iræ (Eph. π, 3), spiritualiter cæci (Eph. v, 8), supernaturaliter mortui (Rom. v, 15, Eph. n, 5). Ergo sicut filius iræ ab hæreditate paterna excluditur, nisi in integrum restitua­ tur, sicut cæcus videre non potest nisi illuminetur, sicut mortuus vivere nequit nisi resuscitetur, ita homo nil potest operari in ordine salutis, nisi Spiritus Sancti operatione seu gratiæ auxilio, denuo renatus fuerit, generatione utique spirituali (Jo. m, 3, 5), nisi illuminetur et vivificetur (Eph. n, 5) nisi denique noua fiat creatura, in Chrislo Jesu crealus in operibus bonis (II Cor. v, 17 ; Eph. n, 10). b) Ex filiatione adopliua. — Nemo, ex Dei voluntate, in vitam ælernarn inlrare valet, nisi factus sit filius Dei adopliuus juxta illud Jo. m, 5 : « Nisi quis renalus fuerit ex aqua et Spiritu Sancto, non potest introire in regnum Dei » ; et illud I Jo. m, 1-2 : « Videte qualem charitatem dedit nobis Pater, ut filii Dei nomi­ nemur et simus... Charissimi, nunc filii Dei sumus, et nondum apparuit quid erimus. Scimus quoniam, cum apparuerit, similes ei erimus : quoniam videbimus cum siculi esi. » [Supra, n. 40 sq.] Atqui filiatio Dei adoptiva prorsus transcendit vires et exigen­ tias naturæ humanæ, cum exigat nos constitui consortes divinæ naturæ [II Pct. i, 4], et ad visionem Dei intuitivam nos aptos efficiat [I Jo. m, 2]. — Ergo gratia absolute necessaria est ut ad hanc filiationem elevemur, et consequenter ad omnes actus supernaturales, quibus ad illam ordinamur et præparamur. c) Ex parabola vilis. — Ait Christus [Jo. xv, 4 sq.] : « Sicut palmes non potest ferre fructum a semetipso, nisi manserit in vite ; sic nec vos, nisi in me manseritis. Ego sum vitis, vos palmites : qui manet in me et ego in eo, hic fert fructum multum, quia sine me nihil potestis facere... ». Jamvero ibi non agitur de concursu Dei generali, sed de gratia supernaturali. Nam Christus vitis non dicitur nisi in ordine salutis, ut redemptor, mediator nempe inter Patrem agricolam et homines, cujus ideo influxus vere supernaturalis in homines exercetur. Cf. Knabenbauer, h. 1. Igitur homo se habet ad Christum in ordine salutis, sicuti palmes se habet ad vitem in ordine naturæ. Atqui palmes non potest ferre fructum nisi ex vite influxum vitalem accipiat. supernaturali Theol. IU 12 178 NECESSITAS GRATIÆ AD ACTUS SALUTARES Ego neque homo ullos fructus salutis afferre, nisi gratiam seu influxum vitæ supernaturalis ex Christo recipiat. B. Omnis operum sufficientia in Deum refunditur : Sin­ guli actus salutares Deo adscribuntur, ac proinde sub influxu gratiæ eliciuntur. a) Cogitai io salutaris. — II Cor. m, 5 : « Non quod sufficientes simus cogitare aliquid a nobis, quasi ex nobis, sed sufficientia nostra ex Deo est ». Porro loquitur S. Paulus de cogitationibus salutaribus. Nam hæc verba profert ut rationem reddat cur fiducia legitima et supernatural! (habetur enim ad Deum per Christum) munere aposlolico fungatur. Equidem hoc in opere, nihil sibi vindicat, ut qui non valeat boni quidpiam quod ad rem evangelicam aut omnino ad pietatem pertineat, ex propriis naturæ viribus vel cogitare, sed Dei graliæ confidit, qua idoneus factus est minister Novi Testamenti. b) Volilio et operatio salutaris. — Philip, n, 12 sq. : « Deus est enim qui operatur in vobis et velle et perficere, pro bona volun­ tate. » Fideles salutem operari debent cum metu et tremore (v. 12), quia a Deo habent eam consequi imo et eam velle. Sermo est ergo de volitione et operatione salutari. c) Resurrectio a peccato. — Homo in peccato constitutus viam salutis ingredi nequit nec per opera solius naturæ, nec per opera Legis mosaicæ, sed tantum per fidem Jesu Christi et gratiam. Ita S. Paulus, ad Rom. m, 22-24 : « Justitia autem Dei per fidem Jesu Christi in omnes et super omnes qui credunt in eum : non enim est distinctio. Omnes enim peccaverunt et egent gloria Dei. Justificati gratis, per gratiam ipsius, per redemptionem, quæ est in Christo Jesu ». Ita S. Petrus ad Judæos, Aci. iv, 12 : « Nec enim aliud est nomen est sub coelo datum hominibus, in quo oporteat nos salvos fieri. » d) Pia invocatio. — I Cor. xn, 3 : « Notum vobis facio, quod nemo in Spiritu Dei loquens, dicit anathema Jesu. Et nemo potest dicere : Dominus Jesus, nisi in Spiritu Sancio. » Sicut impossibile est ut quis, in Spiritu Dei loquens, dicat anathema Jesu, ita impossibile est ut quis, absque Spiritus Sancti auxilio, Dominum Jesum dicat, actu scilicet veræ fidei superna­ turalis. Cf. Rom. vm, 26 ; Eph. u, 8 ; Philip, i, 29. NECESSITAS GRATIÆ AD ACTUS SALUTARIS 179 e) Oinnia et singula opera. — Eph. n, 8-10 : « Gralia enim estis salvati per [idem, et hoc non ex vobis : Dei enim donum est, non ex operibus, ut ne quis glorietur. Ipsius enim sumus factura, creati in Christo Jesu in operibus bonis, quæ præparavit Deus ut in illis ambulemus. » Hoc in textu habetur argumentum omnino generale et com­ pletum : 1) Opera nostra ex se nil valent ad salutem ; salus enim est ex gralia, ergo gratuito et non ex nostris meritis ; per fidem, et non ex nobis, scilicet non ex operibus nostris, ut statim addit Apostolus ; est donum Dei : ideo gloriari non possumus, quia ex Dei misericordia justificamur. 2) At, sub influxu Christi facta seu ex gralia, opera nostra sunt vere salularia ; etenim, qua justi­ ficati, sumus factura Dei, et ita creati in Christo Jesu, id est, quasi de novo producti in Christo, nempe secundum interiorem hominem seu secundum esse supcrnaturale, eo ipso jam capaces sumus faciendi opera bona, quæ videlicet ad salutem proficiunt. 3° Traditione. 159. Inde a saeculo l' definitiones, de necessitate gratiie ad omnes actus salutares, adeo repelilæ et explicita·, contra Pelagianos inveniuntur, ut nulli dubium esse possit hanc esse veram Ecclesiae doctrinam. Sed hæc fuit etiam constans Patrum antiquorum præd:catio. A. Ante exortam Pelagianorum hæresim, Patres, licet quidam non semper expresse distinguant inter opera naturalia et supernaluralia [n. 161], jam certo proponunt doctrinam de necessitate gratiæ.—S. Justinus, I Apol. 10, J. 11 1, affirmat fidem esse donum Dei, qui « ipse nobis persuadet et ad finem nos adducit ». S. Irenæus declarat, hominem esse terram aridam, qua' fructum vitæ æternæ ferre nequit sine superna pluvia ctelesti [Jdr. hær. 3, 17, 2, J. 220] : « Sicut terra arida, si non percipiat humorem, non fructificat., sic et nos, lignum aridum exsistentes primum nunquam fructificaremus vitam, sim' superna voluntaria pluvia ». Cf. · j* < ut certo præbeant justo veram perseverandi potestatem. (3). c) Juxta alios [n. 169] istud auxilium merito dicitur speciale, quia distinguitur ab auxilio generali quod confertur justo ad singula opera salutaria, et consistit in gratiis actualibus stricle dictis, etiam justo interdum necessariis, ut possit moraliter superare difficultates in via virtutis occurrentes. d) Alii denique, etiam admittentes necessitatem gratiæ actualis in justo ad singulos actus salutares, contendunt illud auxilium non excedere legem communem gratiarum, sed « ideo nomen specialis mereri, quia distinguitur ab auxilio elevanle, quo etiam justus indiget ad quodlibet opus salutare... Igitur justi ut tanquam boni milites Christi laborando et certando perseverare queant, primo necessitate physica indigent gratia elevante ad singulos actus salutares, deinde necessitate morali indigent gratia ut medicinali, non quidem ad singulos actus bonos, sed ad graviores tentationcs vincendas legemque Christi diutius servandam. Dicitur: indigent gratia « ut medicinali ». Quum enim non qualiscumque militia ad cœlum perducat, sed salutaris tantum, auxilium speciale quo potestas perseverandi justis confertur, non erit medicinale tantum, sed simul etiam elevans » (4). 9 (1) Ita Joannes a S. Thoma, De gratia, disp. 21, a. 2 n. 1 ; Gonet, Clypeus theol. thorn., tract. 7, a. 8, n. 350 ; Salmenticenses, De Gratia, disp. 3, n. 234; Del Prado, De gratia et libero arbitrio, t. 1 p. 121 ; Hugon, tract, dogm., t. 2, p. 140 sq. ; Janssens, Summa, theol. t. 9, Dc gratia Dei et Christi, p. 229 sq.; Léplcler, Tract, de gratia, p. 87 sq. (2) Ita Hurter, n. 35 ; Pesch. n. 184 ; Mazzella, De gratia Christi, n. 315 ; Beraza, n. 230, 236, Lange, n. 174. (3) Suarez, De gratia, 1. 10, c. 2 ; A. Michel, art. cit., col. 1286. (4) Ita Van Noort, n. 42 ; supra, n. 150; Boyer, (pro manuscr.), n. 182, 192. NECESSITAS GRATIÆ AD PERSEVERANTIAM 193 ΠΙ. — Auxilium perseverantiæ nemini deest justorum ( De fide). Probatur : 174. A. Ex Documentis fidei. — a) Cone. Arausic. II, cn. 25, D. 200 : « Secundum fidem catholicam credimus quod accepta per Baptismum gratia, omnes baptizati, Christo auxiliante et coopérante, quæ ad salutem animæ pertinent, possint et debeant, si fideliter laborare voluerint, adimplere. b) Tridentinum, s. 6, cp. 11, D. 804 : « Deus impossibilia non jubet, sed jubendo monet et facere quod possis, et petere quod non possis, et adjuvat ut possis... Qui enim sunt filii Dei, Christum diligunt, qui autem diligunt eum, ut ipsemet testatur (Jo. xiv, 23), servant sermones ejus, quod utique cum divino auxilio praestare possunt... Deus namque sua gratia semel justificatos non deserit, nisi ab eis prius deseratur. » Et cn. 18, D. 828 : « Si quis dixerit, Dei praecepta homini etiam justificato et sub gratia constituto, esse ad observandum impossibilia, a. s. ». Cf. D. 806, 808, 832. c) Innocentius X ut haereticam damnavit lani Jansenii propo­ sitionem, D. 1092 : « Aliqua Dei praecepta, hominibus justis volentibus et conantibus, secundum præsentes, quas habent vires, sunt impossibilia : deest quoque illis gratia, qua possibilia fiant ». Cf. Vat., s. 3, cp. 3, D. 1794. B. Ex Scriptura — a) In genere. — Innumera sunt « loca Scripturarum, in quibus paterna Dei erga justos caritas commen­ datur, providentia singularis et protectio promittitur, eorumque spes vitæ erigitur ; quæ quidem testimonia adeo aperta sunt et iterata, ut unius jansenisticæ hæreseos perfracta et impia teme­ ritas illa obscurare sit ausa. — Lege Ps. xv, xxxm, xxxvi, xc, cn ; Eccli. c. 2, 33, 34 ; Lc. xi, xv ; itemque integram primam epistolam S. Joannis ». Schiffini, n. 333. b) In specie. — 1) Mt. xi, 28-30 : « Venite ad me·, omnes qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos. Tollite jugum meum super vos, et discite a me quia mitis sum et humilis corde, et invenietis requiem animabus vestris. Jugum enim meum suave est, et onus meum leve. » Hæc verba, quæ ad justos praesertim diriguntur, ut ad viva membra Christi, aperte signant Christum infirmitatibus mederi eorum qui ad ipsum veniunt, et animi Theol. ITT 13 194 NECESSITAS GRATIÆ Al» PERSEVERANTIAM requiem procurare omnibus qui jugum ejus tollunt. Ergo man­ data Dei, quæ non gravia dicuntur (1 Jo. v, 3) sed suavia et levia, gratiæ auxilio, servare possunt justi. 2) I Cor. x, 12, 13 : « Qui se existimat stare, videat ne'cadat. Tentatio vos non apprehendat nisi humana ; fi delis autem Deus est qui non patietur vos lentari supra id quod potestis, sed faciet cum tentatione proventum ut possitis sustinere. » Promittitur omnibus, saltem justis, auxilium quo possint tcntationes vincere, non utcumque quidem, sed ita ut ipsa tentatio, quantum est ex parte Dei, cedat in proventum, h. e. progressum in via salutis. Ergo nemini justorum deest auxilium, quo, usque in finem vitæ, immunes a peccato mortali se servare valeant, si velint. C. Ex Patribus. — Patres frequentissime prædicant omnibus, saltem justis, semper adesse gratiam, qua, si velint, praeceptis Dei obtemperare queant. Ita S. Basilius, ep. 110, 1 ; 171 ; 219,1 ; S. Gregorius Nyss., De beatitudinibus, or. 6 ; S. Chrysoslomus, in Act. hom. 23, 3 ; S. Hilarius, in Ps. 118. 96 ; S. Hieronymus, in Mt. 5. Hinc S. Augustinus : « Deus... justificat impium, et cum ad perfectam sanitatem, hoc est, ad perfectam vitam justitiamque perduxerit, non deserit nisi deseratur, ut pic semper justeque vivat. » — « Non igitur Deus impossibilia jubet, sed jubendo admonet et facere quod possis, et petere quod non possis. » — « Potest dici : homo, in eo quod audieras et tenueras, in eo perseverares, si velles. » — « Fit quippe in nobis per hanc Dei gratiam, in bono recipiendo et perseveranter tenendo, non solum posse quod volumus, verum etiam velle quod possumus (1). » Certissime ergo constat homini justo semper præsto esse gratiæ auxilia, quibus, per totam vitam, omnia mortalia vitare possit et in justitia usque ad finem vitæ perseverare. Ideo con naturale est justo vitare grave peccatum ; inde autem non sequitur justum non posse peccare, quia semper « potesl peccatum facere ex defectu voluntatis humanæ, quæ Spiritui Sancto resistit » (2). (1) De nat. et grat. c. 26, n. 29 ; c. 43, n. 50 ; De correp. et grat. c. 7, n. 11 ; c. 11, n. 32 ; cf. Encur. in Ps. 39, n. 27 ; in .Io. tract. 33. J. 1 792, 1795 1945’ 1955. (2) S. Thomas, in ep. 1 ad Cor., cap. 12, lect. 1. NECESSITAS GRATIÆ AD PERSEVERANTIAM 195 Π. — De necessitate gratiæ ad ipsum actum perseverantiæ finalis. Status quæstionis. 175. Perseverantia finalis multum addit potenliæ perseverandi : importat enim auxilia efficacia necnon specialem Dei providen­ tiam, qua mors homini contingat in statu gratiæ ; proinde ab auxiliis quæ ad posse perseverare sufficiunt et singulis confe­ runtur justis, omnino secernendum est perseverantiæ finalis donum, de quo nunc dicendum. Doctrina catholica. 176. Eruitur : 1) Ex Trid. s. 6, cp. 13, D. 806, quo de fide est neminem actu perseverare usque ad finem vitæ, nisi illud habeat « ab eo qui potens est, eum, qui stat, statuere, ut perseveranter stet, et eum qui cadit, restituere ». 2) Ex Trid. s. 6, cn. 16, D. 826 : « Si quis magnum illud usque in finem perseverantiæ donum se certo habiturum, absoluta et infallibili certitudine dixerit, nisi hoc ex speciali revelatione didicerit, a. s. ». De fide est etiam neminem, absque speciali revelalione, scire, absoluta et infallibili certitudine, se magnum illud perseverantiæ donum certo habiturum. Assertio : Justus usque ad morte actu non perseverat, nisi cum gratiæ auxilio omnino speciali, quod magnum Dei donum merito vocatur. (De fide.) ·· Thesis, quæ jam constat ex Ecclesiæ documentis, sic aliunde probatur : 177.1° Ex praxi Ecclesiæ. — Ecclesia, in suis publicis precibus, enixe a Deo postulat donum perseverantiæ finalis. Orat enim Deum ut det « salutis exitum » et « perseverantem in sua voluntate famulatum », ut fideles « custodiat opera misericordiæ suæ », et faciat « in sui nominis confessione perseverare » et multa alia hujusmodi. Ita singuli fideles in Oratione Dominica : « Sanctificetur nomen tuum... et ne nos inducas in tentationem » ; in Salutatione Angelica : « Sancta Maria,... ora pro nobis peccatoribus, nunc et in hora mortis nostræ ». Ita sacerdos, in Missæ offertorio, petit ut 196 NECESSITAS GRATIÆ AD PERSEVERANTIAM sacrificium « mihi et illis proficiat ad salutem in vitam aeternam > ; ante consecrationem : « ab æterna damnatione nos eripi et in electorum tuorum jubeas grege numerari » ; ante communionem : « fac me tuis semper inhærere mandatis et a te nunquam separari permittas ». 178. 2° Ex Scriptura et ex Patribus. — A. Scriptura ita emphatice perseverantiam Deo attribuit, ut videatur plus intelligere quam meram potestatem perseverandi, omnibus justis conces­ sam. a) Christus ita munus perseverantiæ a Patre postulat : Jo. xvii, 11, 15, 17, hacque de causa, ita insistit in inculcanda neces­ sitate orationis et vigilantiæ [n. 172]. b) I Pet. v, 10 : « Deus..., qui vocavit nos [vos] in æternam suam gloriam in Christo Jesu, modicum passos ipse perficiet, confirmabit, solidabitque ». c) Philip, i, 3 sq. : « Gratias ago Deo meo in omni memoria vestri ;... confidens hoc ipsum, quia qui cœpit in vobis opus bonum, perficiet usque in diem Christi Jesu ». Hinc ita Dei esi perficere sicut incipere, ut S. Paulus affirmet se semper orare ut actu perseverent Philippenses, quos tamen credit eximiæ virtutis. Adhuc: 1 Thess. v,23: «Ipse Deus pacis sanctificat vos per omnia, ut integer spiritus vester et anima et corpus sine querela in adventu Domini Jesu Christi servetur ». Cf. I Cor. i, 7, 8. d) Ipsa mors opportuna Dei providentiæ speciali tribuitur. Sap. 4, 11, 14 : « Raptus est, ne malitia mutaret intellectum ejus... Placita enim erat Deo anima illius ; propter hoc properavit educere illum de medio iniquitatum ». B. Patres, ante S. Augustinum, hanc veritatem noverant sed in praxi illam observabant potius quam theoretice exponebant. Cf. S. Cyprianus, De domin. orat. 12, 14, 16, 18 ; J. 558, 559. S. Augustinus ex professo agit de dono perseverantiæ tum in De correptione et gratia, c. 6 et 7 ac præsertim cp. 10-13;cf. Journ. 1947, 1949, 1958, 1960 — tum in toto libro de dono perseverantiæ, Journ. 1992 sq. In summa, donum perseverantiæ est magnum Dei donum : 1) propter suam infallibilem efficacitatem : « si data est, perseve­ ratum est usque in finem ; si autem non est perseveratum usque in finem, non est data » ; — 2) propter suam absolutam gratuitatem : « non secundum merita datur, sed datur secundum ipsius NECESSITAS GRATIÆ AI) PERSEVERANTIAM 197 [Dei] secretissimam eamdemque justissimam, sapientissimam, beneficentissimam voluntatem » ; — 3) propter opportunam quam importat conjunctionem mortis cum statu gratiæ : Nemo potest « negare donum Dei esse perseverantiam usque in finem vitæ, cum uitæ quando voluei it ipse det finem ». J. 1953, 1990, 2002. Cf. S. Prosper. Aquil., Resp. ad obj. Gallorum, 7 ; J. 2028 ; Orat. « Anima Christi » ad calcem Breviarii Romani, grat. act. post Missam. 179. 3° Ex ratione. — Perseverantia finalis est magnum Dei donum : 1) propter auxilia quæ supponit ; 2) propter connexionem infallibilem mortis cum statu gratiæ quam procurat ; 3) quia sub merilo non cadit. A. Quoad auxilia. — Perseverantia enim finalis non obtinetur nisi justo perseveranti subministrentur gratiæ efficaces præ sufficientibus. Atqui gratiæ efficaces speciale sunt Dei donum. Nam, licet liberum arbitrium sit causa proxima defectionis aut perseverantiæ, ollissima tamen et ultima causa cur unus præ altero reapse perseveret, non est nisi quia unus præ altero præuenlus est gratia efficaci, alia nimirum non est ac ipsa voluntas Dei, cujus inscrutabilia sunt judicia, quique unum dilexit præ altero, gratuitum ei conferens donum, quod absque injustitia non contulit et alteri. Ex hac parte itaque perseverantia finalis vere est donum Dei gratuitum, donumque dislinclum a gratia justificationis et a potestate perseverandi quæ per gratias sufficientes constituitur. B. Quoad conjunctionem mortis cum slalu gratiæ. — Hæc enim conjunctio mortis cum gratia minime est in poleslale hominis. Homo enim : 1) non potest sibi finem imponere, quando versatur in bono seu non potest facere ut illud instans in quo reapse perseverat in gratia, sit ultimum suæ vitæ momentum, potius quam alterum instans in quo forte non perseverabit, siquidem et mors et vita sunt in sola Dei manu ; 2) non valet ita immobiliter se in bono firmare ut, quocumque tempore mors advenerit, illum in statu gratiæ necessario inveniat : nam, quamdiu in terris a Domino peregrinamur, liberum arbitrium semper est vertibile de bono in malum. Ergo, etiam ex parte conjunctionis mortis cum actuali statu gratiæ, perseverantia finalis magnum est Dei donum, omnino gratuitum et a ceteris gratiis plane distinctum. 198 NECESSITAS GRATIÆ AD PERSEVERANTIAM Paucis : a) In parvulis et aliis qui, anle usum rationis morientes, absque ulla cooperatione, gratiam servant usque ad mortem, perseverantia finalis supponit tantum specialem Dei providen­ tiam, vi cujus mors conjungitur cum statu gratiæ. b) In adultis, 1) supponit hanc benignam providentiam vi cujus vel acceleratur mors ne cadant, vel prorogatur vita ut resipis­ cant, vel subtrahuntur aut temperantur pericula ct tentationes, etc. ; 2) supponit etiam auxilia intrinseca, quibus augentur vires ut pericula et tentationes efficaciter vincant vel ut cadentes resurgant tempore opportuno ; supponit demum ac praesertim ultimam gratiam e/ficacem, quæ ultimum animæ motum cum statu termini conjungit : hæc enim gratia ul­ tima, quæ est gratia efficax per antonomasiam, recte dicitur magnum el insigne Dei donum (1). C. Illud donum sub merilo nostro non radii, licet a Deo certo impetrari (suppliciter emereri) possit, per instantem orationem [1-2, q. 114, a. 9, c et ad 1]. Infra [n. 232] demonstrabimus perseverantiam finalem non cadere sub merito. Hæc autem perseverantia potest infallibiliter impetrari : a) Probatur. — 1) Mt. vu, 7-8 : « Petite, et dabitur vobis; quærite et invenietis ; pulsate et aperietur vobis. Omnis enim qui petit, accipit ; et qui quærit, invenit ; ct pulsanti aperietur. » Jo. xvi, 23 : « Amen, amen dico vobis : si quid petieritis Patrem in nomine meo, dabit vobis. » (Cf. Mt. xxi, 22 ; Mc. xi, 24 ; II Pet. i, 10 ; Jac. i, 5, etc.) Promittit igitur Christus nos certo impetraturos quidquid petierimus Patrem, in ejus nomine, in ordine ad vitam æternam. Atqui nil magis ad vitam pertinet æternam, quam perseverantia finalis. Ergo ipsa perseverantia finalis potest certo obtineri, si tamen instanter petitur, et, ul par esi, scilicet in conjunctione cum oratione Christi, qui semper exauditur pro sua reverentia. Heb. v, 7 ; Mt. vn, 11. Jainvero Christus, apud nos degens mortalis, nos docuit oralionem « quæ [propterea] dominica nuncupatur », quæ « quando oratur a sanctis, nihil pene aliud quam perseverantia posci (1) Hugon, De gralia, q. 2, a. 8, n. 7 ; Gonet, Clypeus, De gralia, d. 1, a. 8 ; Bllluart, diss. 3, a. 10. 5° ; Billot, th. 4, § 2. Cl Palmieri, th. 36, iv ; Janssens, p. 229 sq. — (2) S. Aug., De dono persev. c'. 17, n. 3 st]. NECESSITAS GRATIÆ AI) PERSEVERANTIAM 199 intelligitur » (2) ; nunc autem quolidie oral Patrem pro nobis in sacrificio Missae, sese offerens sacerdotum ministerio, ut nobis applicentur fructus redemptionis. Ergo non datur medium aptius ct efficacius ad impetrandam gratiam perseverantiæ finalis quam oralionem dominicam, pro­ ferre et Missam offerre aut perlitari jubere aut ei assistere aut saltem mente et corde Missis quæ celebrantur devotissime uniri. Quare Benedicius XV, Breve Apost. Sodalibus N. Dominæ a Bona Morte, 31 maii 1921, nos hortatur ut pro nobis vivis offerri mandemus Missæ sacrificium ut perseverantiæ donum nobis comparemus. b) Explicable. — 1) Constans autem, continua et humillima debet esse oratio nostra : id exigitur a Domino [Lc. xvm, 1] et ab experientia : constat enim viros etiam sanctos quandoque, post multas preces, graviter deliquisse ; instantior tamen fiet et ferventior occurrentibus gravibus aut mandatis servandis aut tentalionibus vincendis. 2) Sed ipsa perseverantia in oratione, modo debilo facta, ut infallibiliter sit impetratoria, sine dubio effectus est ipsius gratiæ semperque nobis manet incerta. 3) Quocirca, paucis contrahens grave S. Pauli monitum : « cum mela el tremore vestram salutem operamini » (Philip, n, 12), simul atque verba solantia S. Petri : « Omnem sollicitudinem vestram projicientes in eum (Deum), quoniam ipsi esi cura de vobis » (I Pel. v, 7), merito Concilium Tridenlinum solemniter declarat : 1) neminem perseverantiam finalem sibi polliceri posse, absoluli certitudine, 2) lamen « in Dei auxilio firmissimam spem collocare et reponere omnes debere. Deus enim, nisi ipsi illius gratiæ defuerint, sicut coepit opus bonum, ita perficiet, operans velle et perficere ». D. 806. Discrimen inter donum perseverantiæ et donum confirmationis in gratia. 180. Salmeron, Præamb. ad episl. S. Pauli, p. 2, disp. 14-15, nullum ponit discrimen inter donum confirmationis in gratia et donum perseverantiæ ; Vasquez putat confirmatos in gratia in eo tantum a perseverantibus differre quod illi, non hi, sint, per revelationem, conscii suæ salutis, (in 1-2, disp. 200, c. 5, n. 33). Plerique autem theologi : 1) contendunt contra Salmeron confirmationem in gralia non omnibus perseverantibus, sed aliqui­ bus tantum ut B. Virgini, Apostolis, concedi, et dono perseverantiæ 200 NECESSITAS GHATJJE AD VITANDA VENIALIA addere aliquid intrinsecum ; 2) contra Vasquez dicunt non constare omnes confirmatos in gratia habere revelationem suæ salui is. At : 1° Alii (1) volunt utrumque donum ab invicem accidentaliter lanium differre, quatenus confirmai is conferuntur auxilia abundanliora et intensiora quam perseverantibus. - Sed hæc sen­ tentia non videtur admittenda : 1) quia pueri, usu rationis caren­ tes, possunt confirmari in gralia, nec tamen recipiunt gratias illuminaiionis et inspirationis ; 2) quia non apparet cur hujusmodi auxilia confirmatis debeantur potius quam ceteris, nisi ex ipso dono confirmaiionis intrinsece exigantur; 3) quia donum perse­ verantia* esi proprium viatorum, eisque communicatur secundum providentiam Dei ordinariam, dum donum confirmationis est proprium beatorum, nec habetur in via nisi per quamdam provi­ dentiam extraordinariam. 2° Quare Thomistœ et alii (2) asserunt donum confirmationis distingui a dono perseverantiae, distinctione intrinseca, essentiali, rnodali. Perseverantia, aiunt, nihil aliud est quam gratia sancti­ ficans, inquantum huic homini infunditur a Deo, cum voluntate efficaci ut perseveret, ac proinde cum intentione et praeparandi et conferendi auxilia omnia et media apta ne finaliter deficiat; donum autem confirmai ionis, supra gratiam hac intentione datam, addit aliquid intrinsecum, videlicet quamdam participationem impeccabilitatis beatorum : hæc quidem participatio, quia est imperfecta, non reddit hominem absolute et intrinsece impecca­ bilem, sed ab intrinseco tamen postulat extrinsecam Dei protec­ tionem et omnia auxilia, quæ requiruntur ne confirmatus deficiat. Hinc qui perseverat, id habet omnino ab extrinseco : ex vo­ luntate Dei..., confirmatus autem immunis est a peccato, partira ab extrinseco, partim ab intrinseco : ex illa nempe impeccabilitate participata, qua quidem non tollitur (3) sed in actu primo ligatur omnis potestas peccandi, et quæ petit fulciri extrinseco Dei protectione, cum auxiliis opportunis. III. — De necessitate gratiæ ad vitanda venialia. Doctrina catholica. 181. Hæc statuit Gone. Carlhag. XVI: cn. 6, D. 106 : « Item placuit, quod ait S. Joannes Apostolus : « Si dixerimus, quia peccatum non habemus, nos ipsos seducimus, et veritas in nobis non est. » (I Jo. i, 8) : quisquis sic accipiendum putaverit, ut dicat propter humilitatem oportere dici, nos habere peccatum, non quia vere ita est, a. s. » (1) Suarez, De Gratia, 1. 10, c. 8, n. 29 ; Beraza, n. 250. (2) Ferrarlensls, Cont. Gentes, I. 4, c. 70 ; Alvarez, De auxiliis, disp. 104, n. 4 ; Gonet, disp. 1, a. 8, n. 391 ; Salmantlcenses, disp. 3, dub. 11, § 3, n. 247253*. Schiflini, n. 124; Zublzarreta, n 80; Lange, n. 572. Cf. Janssens, p.250, 251. (3) Uti volebat Valentia, in 1-2, d. 8, q. 3, p. 4, prop. 4 ; cf. I Cor. ix, 27. NECESSITAS (iKATLE Al» VITANDA VENIALIA 201 Cn. 7, D. 107 : « Item placuit ut quicumque dixerit, in oratione dominica ideo dicere sanctos : « Dimitte nobis debita nostra » (Mt. vi, 12), ut non pro seipsis hoc dicant, quia non est eis neces­ saria ista petitio ; et ideo non dicere unumquemque sanctorum : dimitte mihi debita mea, sed : dimitte nobis debita nostra ; ut hoc, pro aliis potius quam pro se, justus petere intelligatur, a. s. ». Hancque doctrinam ita denuo declaravit Tridenlinum, s. 6, cn. 23, D. 833 : « Si quis hominem semel justificatum dixerit... posse in tota vita peccata omnia, etiam venialia, vitare, nisi ex speciali Dei privilegio, quemadmodum de beata Virgine tenet Ecclesia, a. s. ». Cf. Trid. s. 6, cp. 11 ; s. 14, cp. 5 ; D. 804, 899. Assertio : Justus, absque speciali Dei privilegio, vitare non potest, per totam vitam, omnia peccata venialia (De fide). Thesis defenditur : 1) contra Pelagianos, qui multis sanctis utriusque testamenti plenam impeccantiam adscripserunt ; 2) contra Beguardos et Beguinas, qui dicebant : « homo in vita præsenti tantum et talem perfectionis gradum potest acquirere, quod reddetur penitus impeccabilis. » D. 471. Sensus thesis. 182. 1) Justus. — Scilicet omnis justus, degens in statu vitæ præsentis, quantumvis eximiæ sit sanctitatis ; ait enim Trid., s. 6, cp. 11, D. 804 : « in hac mortali vita, quantumvis sancti et justi in levia saltem et quotidiana, quæ etiam venialia dicuntur, peccata quandoque cadunt ». 2) Absque speciali Dei privilegio. — Nimirum, praeter assueta gratiæ auxilia, quæ ad vitanda omnia venialia non sufficiunt, justis opus est auxilio omnino speciali el singulari, quod sit exceptio a lege generali ordinaria ut reapse est concessum Beatissimae Virgini Mariæ. 3) Vitare non potest. — Hæc autem impotentia non est physica : non oritur enim ex defectu virium physicarum, nam justus potest physice vitare omnia et singula venialia, secus, ea non vitando, non peccaret : sed moralis, orta nempe ex summa difficultate, quæ de facto a justis superari non potest, nisi speciali Dei privilegio augeantur. 4) Per totam vitam.— Justus ideo valet, cum ordinariis gratiæ auxiliis, venialia vitare, ad aliquod breve tempus, puta ad plures horas vel dies, non autem ad tempus diuturnum, ut liquet ex mente Concilii Tridentini declarantis homines, quamtumvis sanctos el justos, labi in levia et quotidiana peccata. Hoc vero spatium temporis clarius definiri nequit, cum plurimum pendeat ex adjunc- 202 NECESSITAS GRATIÆ AD VITANDA VENIALIA lis in quibus versatur justus, ex habitibus acquisitis, ex vitæ conditione, ex fervore pietatis, ex gratiæ dono plus minusve copioso, etc. 5) Omnia peccata venialia. — Porro venialia, alia sunt plene deliberata, quæ scilicet committuntur, cum plena mentis adver­ tentia plenoque voluntatis consensu, sed venialia sunt ex genere suo, nempe ex levilale materiae; alia veru sunt semideliberala seu subreplilia, quæ fieri possunt in materia sive gravi sive levi, sed venialia sunt ex imperfectione actus, quatenus plenus deest volun­ tatis consensus aut plena mentis advertentia, et ex fragilitate contrahi dicuntur. Unde vera manet propositio Tridentina, qua excluditur possi­ bilitas vitandi omnia venialia, etiamsi hæc impossibilitas restrin­ gatur ad sola venialia quæ ex subreptione committuntur. De his itaque præsertim procedit præsens thesis. Jamvero sermo non esi de singulis peccatisvenialibus dislribuliue sumptis ; nam si neque singillatim vitari possent a justo, physice utique et moraliter, cum assuetis gratiæ auxiliis, ista peccata rationem voluntarii non haberent neque peccati. Sed agitur de venialibus collective sumptis, scilicet de lota eorum serie, quatenus singula, successive occurrentia, propter concatenationem quam habent cum præcedenlibus et sequentibus, specialem addunt difficultatem, adeo ut impotentia moralis, qua laborat justus, directe afficiat totam collectionem actuum, indirecte vero aliquem hujus collectionis actum, indeterminatum quidem, sed certo determinandum a voluntate libere defectura. Probatur thesis, quæ est dogma fidei (n. 181). 183. A. Scriptura. — « Tn multis offendimus omnes », ait S. Jacobus (m, 2) et omnes homines, ex mandato Christi, sic orare debent : « Dimitte nobis debita nostra » (Mt. vi, 12). Ergo omnes, etiam justi, habent peccata, pro quorum remis­ sione jugiter Deum rogare tenentur. Atqui hoc non esset univer­ saliter verum, si, cum ordinariis gratiæ auxiliis, justus vitare posset omnia venialia. Ergo speciali Dei privilegio opus est ut talis obtineatur effectus. B. Traditione. — Hanc doctrinam præclare profitentur Paires. — Origenes, Cont. Celsum, 1. 3, c. 63, J. 527 : « Impossi­ bile est hominem esse qui nunquam peccaverit » (excepto Jesu). S. Cyprianus, Pe Dornin, oral. n. 22, et S. Ambrosius, De bono rnorlis, c. 3 et 11 « asserunt, inquit S. Augustinus, sanctos ita juste in hac carne vixisse, ut eis esset necessarium, quo dimittan­ tur quotidiana peccata, orationis auxilium, perfectainque justi- NECESSITAS GH AWE AD VITANDA VENIALIA 203 Liam, quæ non possit habere peccatum, in alia vita futura eis qui juste hic vixerint præmium » (1). S. Gregorius Naz., Or. 16, η. 15, J. 981 : v Illud cognitum habeamus, quod omni vitio carere hominis modulum exce­ dit. » Ubi vitium pro peccato sumitur : τ: μεν μηίεν άμαρτείν. S. Augustinus, initio controversiæ pelagianæ, hanc quidem sententiam tenet (2), sed non audet damnare catholicos qui dicunt aliquos justos, non quidem esse sine peccato, sed posse, cum Dei auxilio, sine peccato vivere (3). Iterum autem atque iterum damnatis Pclagianis, aperte et constanter eam affirmat et defendit : Pelagianos qui sententiam docent oppositam, insanos appellat et addit : « Quia contendunt esse in hac vita vel fuisse justos nullum habentes peccatum,... apertissime orationi dominicae contradicunt, in qua omnia membra Christi : dimille nobis debila nostra, veraci corde et quotidianis vocibus clamant. » (4) Frequenter in argumentum assumit textus Scripturarum, quos modo indicavimus (5), addito isto (I Jo. i, 8) : « Si dixerimus quoniam peccatum non habemus, ipsi nos seducimus, et veritas in nobis non est (6). » Denique ab hac lege peccati excipit Sanctissimam Virginem Mariam (7). S. Leo M., Sermo 43, c. 1, J. 2201 : « Fallitur prorsus ista per­ suasio, et nimia vanitate veterascit quicumque, inter tentationes hujus vitæ, ab omni se vulnere credit immanem. » — Alia invenies apud Suarez, 1. 9, c. 8, n. 20 sq. C. Ratione. — Ex corruptione appetitus et ejus insubordinalione ad rationem. Fomite concupiscentiæ remanente in justis [D. 792] appetitus non plene subordinatin' ad rationem, eam sæpe prævenil, voluntatemque ad malum allied, otia II contra dictamen rationis. Unde magna requiritur vigilantia, magnusque conatus, ut hac in pugna continua, omnis consensus etiam imperfecte deliberatus caveatur, scilicet ut, per totam vitam, omnes repen­ tini concupiscentiæ motus statim reprimantur, eo vel magis quod, dum uni resistitur, alius insurgit et ita porro. 1-2, q. 109, a. 8 ; q. 74, a. 3, ad 2 ; a. 10. (1) Contra duas ep. Pelag. 1. 1, c. 12, n. 33. (2) Dc nat. cl gral. c. 36, n. 42 ; J. 1794. (3}Depecc. mcr. et rem. 2, 6, 7; 7, 8 \Deperj. justit. c. 21, 44; J. 1720,1801. (4) Contra duas ep. Pelag. 1. 1, c. 14, n. 28 ; 1. 4, c. 10, n. 27 ; De hrr. 88 ; J. 1888, 1894, 1 976. — (5) J. 1894, 1921, 1976. (6) J. 1794 ; Enchiridion, 64 ; J. 1918. — (7) J. 1794. 204 NECESSITAS GKATI.E AI» \ ITANDA \ ENIM,IA Jam vero semper vel diu perseverare in tanta attentione tan­ toque conatu non est in morali hominis justi potestate, nisi ipsius mentis inconstantia firmetur, voluntatisque infirmitas plene roboretur. Ad hoc autem necessaria est gratia specialissima, qua radicaliter sanetur habitualis deordinatio ex ipso fomite proxime dimanans, remote autem ex ipso peccato originali. Ergo moraliter fieri non potest quin justus ipse interdum venialiter deficiat, nisi speciali privilegio muniatur, quod, si perfectum sit, reipsa æquivaleat dono integritatis, olim in Para­ diso protoparentibus concesso. 184. Conclusiones. — a) Privilegium omnia vitandi venialia, exceptio est a lege generali, qua, juxta Scripturarum et Concilio­ rum testimonia et spectata polenlia Dei ordinata, nemo hac in terra vivit sine peccato ; hinc supponit, ut videtur, immunitatem a concupiscentia et consequenter est intime connexum cum immu­ nitate ab ipso peccato originali, seu cum privilegio immaculatæ conceptionis, quod Beatissimæ Virgini collatum est. Hoc itaque « privilegium, aiunt Salmanlicenses, n. 234, in eo consistit quod (Deus) communicet gratiam (sanctificantem) cum aliquo modo intrinseco (perfecte) participante modum justitiæ originalis (et ita) auferente inclinationem appetitus ad malum ». Hæc est, ut aiunt, perfecta immunitas a venialibus, qua ipse fomes extinguilur et qua anima in impeccabilitate radicali et physica constituitur. Cf. t. 2, n. 543, 644. b) Alia autem dari potest immunitas, imperfecta nempe, qua non extinguitur, sed tantum ligatur fomes, ita ut .anima in motum aliquem inordinatum jam amplius prorumpere nequeat, licet habeat inclinationem ad illum. Hoc dono prædita, anima est utique impeccabilis, sed moraliter tantum et de facto. Igitur credi potest : 1) aliquos sanctos, saltem pro aliquo vitæ tempore, aut raro aut nunquam venialia plene deliberata commi­ sisse, puta S. J. Baptistam, Apostolos post diem Pentecostes, et alios ; 2) aliquos etiam, in aliqua specie peccati, fuisse præservatos immunes, ut S. Joseph, post matrimonium, in materia castitatis; S. Thomam, in materia superbiae. Alios autem, præter B. Mariam, vitasse etiam subreptilia non constat ex revelatione. At sine dubio, Deus posset, etiam nunc, si vellet, privilegium imperfectae immunitatis conferre ; imo, testibus S. Joanne a Cruce aliisque viris mysticis, illud reapse confert saltem nonnullis ex sanctis qui, plene purgati per purificationes passivas, unioneque transformati et ad matrimonium spirituale elevati, speciali Dei assistentia, confirmantur in gratia et ab omni peccato etiam veniali præservantur. Hoc ideo admitti potest de aliquibus eximiis sanctis, faciliusque pro ultima vitæ periodo, quæ jam est quasi immediata præparatio ad gloriam. Idque colligi NECESSITAS GRATIÆ AD VITANDA VENIALIA 205 videtur tum ex vitis sanctorum, qui fuerunt in cœlum recepti immediate post mortem, tum ex doctrina Benedicti XII, qui agnoscit quosdam sanctos, non tantum martyres, sed etiarn con­ fessores, virgines et alios, « in quibus nihil purgabile fuit, quando decesserunt (1). » c) Quia impotentia moralis, qua laborat justus circa peccata venialia, non cadit super aliquem actum determinatum sed tantum­ modo indeterminate super aliquos de collectione, per tempus diuturnum, homo remanet omnino liber et quivis actus merito ei imputatur. Nunquam enim ipsa collectio venialium occurrit cumulative vitanda, sed singula seorsim in particulari, pro singulis instantibus. Atqui potest justus, physice utique et moraliter, vitare quodlibet veniale, determinate secundum se et prout sese offert hic et nunc. Ergo peccat libere, singula seorsim venialia committendo. d) Nec dicas tamen : Justus potest vitare singula venialia. Ergo potest vitare omnia. Nam non valet consequentia a sensu dislribulivo ad collectivum, quando in collectione importatur specialis difficultas, quæ non reperitur in singulis seorsim, ut contingit in præsenti, sicut non valet ista : nullus est lapis in acervo quem homo non possit ferre, ergo potest omnes ; neque ista : nulla est hora diei in qua infirmus non potest abstinere a cibo, ergo potest abstinere tota die. (1) D. 530 ; cf. A. Cabassut, O. S. B., in Vie spirituelle, nov. 1929, p. [57]-[75]. 206 DE GRATIÆ DISTRIBUTIONE CAPUT II DE GRATIÆ DISTRIBUTIONE Status quæstionis. 185. Hæc quæstio in mentem revocat unum e præcipuis myste­ riis, quæ in tractatu de Gratia continentur. Sane valde diversae sunt conditiones hominum erga gratiam. Alii, etiam visis ingentibus miraculis, non credunt, dum alii ad fidem veniunt, quasi nulla exterius apparente ratione. Alii, jam ab utero matris, benedictionibus cœli præveniuntur et dona semper majora et uberiora accipiunt ; alii autem gratias tantum communes recipiunt. Multi infantes, statim post Baptismum, coelum ingre­ diuntur ; multi vero sine Baptismo decedunt. Distributio igitur gratiarum divini est consilii mysterium, quod in hac terra, quamdiu a Domino peregrinamur, nobis absconditum manet et in altera tantum vita nobis manifestabitur. Quodsi enim quæratur cur Deus parcius suas distribuerit gratias ante Christi adventum et quare etiam nunc parce distribuat illas tot gentibus adhuc in tenebris et in umbra mortis sedentibus ; quare inaequali modo gratias conferat ; « ex duobus parvulis origi­ nali peccato pariter obstrictis, cur iste assumatur, ille relinquatur ; et ex duobus ætate jam grandibus impiis, cur iste ita vocetur ut vocantem sequatur, ille autem non vocetur aut non ita vocetur, inscrutabilia sunt judicia Dei. Ex duobus autem piis, cur huic donetur perseverantia usque in finem, illi non donetur, inscru­ tabiliora sunt judicia Dei ». S. Aug. De dono persev. 9, 21, J. 1995. His adeo et aliis similibus quæsitis responsum aliud dare non possumus, quam illud Apostoli [Rom. ix, 20] : « O homo, tu quis es, qui respondeas Deo » el illud Rom. xi, 33 : « O altitudo divitia­ rum sapientis* et scientiae Dei ! Quam incomprehensibilia sunt judicia ejus, el investigabiles viae ejus » ! Tollentur tamen omnes anxietates, si hæc animadvertamus : a) Deus est supremus Dominus suorum donorum ; potest ideo, absque ulla injustitia, gratiam largiri singulis prout vult, aliis uberiorem, aliis minus copiosam ; b) Deus neminem liberat nisi gratuita misericordia, per Dominum nostrum Jesum Christum, neminemque damnat nisi aequissima justitia, per cumdem D. N. J. C, (1) ; c) Deus vere tamen et sincere \rult salutem omnium hominum, quibus reapse singulis confert auxilia ad finem beatum attingendum necessaria, intelligendo utique auxilia sufficientia ; (1) S. Aug., ep. 194, n. 21 ; Palmieri, th. 62 ; Beraza, n. 446 sq. GRATUITAS GRATIÆ 207 gratia enim efficax non omnibus conceditur, secus non solum omnes possent ad salutem pervenire, sed de facto omnes salvi fierent. Ex dictis autem sat evidens est gratiæ distributionem nil aliud esse quam exsecutionem uoluntatis Dei salvificæ. Unde, quum de ipsa voluntate salvifica qua Deus providet omnibus auxilia suffi­ cientia ad salutem, jam actum sit, in tractatu de Deo uno, n. 93 sq., sat erit, in præsenti, breviter loqui : 1) de graiuitate gratiæ ; 2) de ipsius gratiæ distributione seu de actuali largitione auxiliorum sufficientium omnibus hominibus. ART. I De gratuitate gratiæ Errores. 186. Hominem, per opera mere naturalia, mereri posse gratiam docebant Pelagiani et Semi-Pelagiani : priores quidem, ex jus­ titia seu de condigno, posteriores vero ex decentia seu de congruo [supra, n. 153-154]. Baiani et Janséniste dicebant gratiam in statu naturæ puræ fuisse debitam, licet sit nunc indebita propter peccatum. Moderniste autumabant ordinem supernaturalem non esse nisi terminum evolutionis ipsius naturæ humanæ, qua ideo postulatur gratia. Denique huic errori jam aliqualiter præïbznlAugustinenses, dicentes gratiam actualem non absolute quidem, sed ex decentia Creatoris, deberi naturæ. Doctrina catholica. 187. A. Gratia non debetur natur e. — a) Saltem theologice certum, est gratiam esse supra exigentias naturæ lapsæ. D. 105, 180 ; cf. supra n. 155, 162. b) Theologice certum est gratiam esse supra exigentias naturæ etiam inlcgræ, ut patet ex damnatione propositionis 21 Baii, D. 1021 : « Humanæ naturæ sublimatio et exaltatio in consortium divinæ naturæ dcbila fuit integritati primæ conditionis, et proinde naturalis dicenda est, et non supernaturalis ». c) Saltem certum est etiam gratiam non postulari aut exigi a natura humana vel rite exculta et perfecta, ut constat ex damna­ tione a Pio Λ' eorum, qui « in natura humana non capacitatem solum et convenientiam videntur admittere ad ordinem supernaturalem... sed germanam verique nominis exigentiam.» [D. 2103]. B. Homo per opera naturalia gratiam mereri non po­ test. — Definitum est hoc : 1) in Conc. Arausic. II, cn. 18, 208 GRATUITAS GRATIÆ D. 191 : « Nullis meritis gratiam praevenientibus, debetur merces bonis operibus, si liant ; sed gratia, quæ non debetur, praecedit ul fiant ». Cf. D. 178. 2) In Trident, s. 6, cp. 5, D. 797, declarante hominem non posse c I rràa/fl, q. 24, n. 15 ; in 2, dial, 28, q. I, a. 4 ; S. Bonavontura, in 2, dint. 28, a. 2, q. I ; Cajotanns, in ! 2, q. 109, a. (i ; Blllunrt, dies. 3, a. 7 ; Sohlfllnl, n. 306 sq. ; n. 313 314 ; Billot, th. 13, § 2 ; Hugon, Hors de Γ l^hsc..., I p., c. 4, n ; Janssons, p. 177 191. (2) Ha J. Drlodo, rujus toslinwniuin et aliorum votorum legero est ap. Palmieri, De Gratia divina actuali III. 34 ; Ha A’. Thomas : · Hoc ipsum quod aliquis non ponit impodimontum gratia) ex gralia procedit. » llob. \n, loot 3 , ad Hom. e. IO, loci. 3. 212 GRATUITAS GRATIÆ usurpatam frequenter significantes ipsam graliam sanctificantem, quæ est præstantior gratia, ea testimonia commode accipi possunt de homine carente quidem gratia habituali, non autem carente omni gratia actuali (1). I 192. 2° Mulli tamen theologi (2), ita axioma intelligunt : Facienti quod in se est per vires naluræ, vel per vires tantum naturæ in facilioribus et per vires naturæ gratia medicinali (quoad modum supernatural!) adjutas in difficilioribus, Deus non denegat gratiam intrinsece supernaturalem. ! a) Homo igitur « facil quod in se est », non quidem merendo gratiam, aut eam impetrando, aut ad eam positive se disponendo, sed negative : scilicet non ponendo obicem gratiæ, quem e contra removet, non peccando. b) Deus non denegat gratiam, quia promisit dare omnibus et singulis hominibus gratiam ad salutem necessariam ; sed pro­ misit condilionate, saltem quoad vocationem immediatam et proximam ad fidem. Conditio autem, ut patet, non se tenet ex parte Dei, quia secus salva non maneret universalis voluntas Dei salvifica, de qua alibi, t. 2, n. 93 sq. ; sed ex parte hominis, qui debet carere indisposilione positiva. Rursus hæc conditio est : 1) negativa, nam bonum opus naturæ non est ratio cur datur gratia, quæ ad omnes destinatur sola Dei libera et gratuita voluntate ; sed hoc opere posito, abest peccatum, propter quod Deus posset negare gratiam. — 2) non necessaria, nam, non obstante peccato, Deus potest dare gratiam, quam de facto sæpe confert etiam gravissimis peccatoribus. In summa, homo, non peccando, infallibiliter gratiam habebit, sed propter liberam Dei voluntatem, qui nulli denegat gratiam, nisi ei qui peccato impedimentum ponit (3). 193. Htec tamen ultima interpretatio rejicienda vide­ tur : a) Supponunt gratuito Deum promisisse condilionalam gratiæ collationem. b) Connexio exlrinseca infallibilis, quam ponunt inter opus naturale et gratiam, videtur contradicere graluilali gratiæ. (t) Palmieri, th. 34, vi. (2) Suarez, De auxiliis, 1.3, c. 2, § 3 ; De gratia, 1. 4, c. 12, c. 15 sq. ; Rlpalda, op. cit., disp. 20, sect. 1 ; Mazzella, disp. 4, a. 5, § 2, n. 84 8 sq. ; Jungmann, n. 212 sq. ; Tabarelll, p. 117 sq. ; Pesch, n. 211 sq. ; Van Noort, n. 81 sq. ; Beraza, n. 390 ; Lange, n. 231 sq. (3) Palmieri, th. 34, ι-m ; cf. Journel, Ind. theol., 340. DE ACTUALI LARGITIONE GRATIÆ '213 Si homo enim, non peccando, scilicet non ponendo, ut aiunt, quod posset determinare negationem gratiæ, infallibiliter obtinet gratiam, quidquid dicant, vita naturaliter honest#, de facto, ex dispositione divina, facta est titulus exigens gratiam. Revera non peccare vel juvat ad consequendam gratiam vel non juvat : si juvat, ergo gratia datur ex meritis naturalibus et homo ipse inchoat opus suæ salutis ! Si non juvat, perperam asseritur Deum infallibiliter conferre gratiam non peccanti. c) Non ponens obicem gratiæ : 1) vel intelligitur qui totam servat legem naturalem et omnia vitat peccata mortalia, et axioma est falsum, nam demonstravimus neminem id posse absque gratia, imo absque gratia sanctificante [n. 150] ; — 2) vel intelligitur qui vitat quædam lanium peccata, et iterum falsum est axioma, nam experientia constat hanc gratiam quandoque non dari quibusdam viris qui plura vitarunt peccata, quandoque vero conferri hominibus perditissimis, nullam legem curantibus et in omnia flagitia prorumpentibus. Id aperte animadvertit S. Augustinus, in De diversis quæstionibus ad Simplicianum, 1, 2, 22 ; J. 1576 et in De peccatorum meritis et remissione, 1, 22, 31. Restat ergo præfatum axioma non aliter intelligendum esse quam in sensu Veterum, scilicet facienti quod in se est, ex gratia, tam ante quam post fidem, Deus non denegat graliam ulteriorem, ita ut paulatim ad justificationem perveniat. ART. II De exsecutione voluntatis salvificæ seu de actuali largitione gratiæ omnibus hominibus O' O Status quæstionis. 194. Protestantes rejiciunt omnem gratiam sufficientem ; Jansenislæ (2) autem contendunt : 1) nullam gratiam dari infidelibus (1) Ceterum hæc explicatio axiomatis falso supponit adesse in mundo homines omni gratiæ vere supernaturalis auxilio prorsus destitutos, quibus scilicet non dantur nisi gratiæ, ut aiunt, medicinales seu entitative naturales. Id enim gratis asseritur et certo repugnare videtur tum actuali Dei Providen­ tiae, tum Ecclesiæ documentis infra citandis art. m, m, ubi dc infidelibus. (2) Augustinus*, t. 3, 1. 3, c. 11, p. 126 sq. ; D. 1092. 214 DE ACTUALI LARGITIONE GRATIÆ negativis, quia fides est prima gratia, 2) gratiam vere sufficientem quandoque deesse peccatoribus imo et ipsis fustis. Contra hos omnes demonstrabimus a Deo dari omnibus homi­ nibus gratias sufficientes ad salutem, sive proxime tamen sive remote sufficientes. Jamvero gratia dicitur proxime vel remote sufficiens, relate ad aliquem actum salutarem determinatum, secundum quod per eam homo habet potentiam completam et expeditam vel tale opus immediate peragendi, vel tantum aliquid prævium faciendi, puta orationem aliamve actionem, qua posita, statim hoc certum opus efficere valeat [n. 96]. Dispensatio autem gratiæ inspici potest quoad justos, qui scilicet in statu gratiæ constituuntur ; quoad peccatores qui, propria culpa, a statu gratiæ exciderunt ; quoad infideles, præsertim quoad illos qui nihil unquam de Evangelio audierunt ; denique quoad parvulos et illos omnes sine Baptismo decedentes, qui nunquam usum habuerunt rationis. Doctrina catholica. 195. 1° De fide est Christum mortuum esse pro prædeslinalis, ideoque eis meruisse et præparasse gratias sufficientes : hoc adeo evidens est ut nulla egeat probatione. 2° De fide est Christum mortuum esse pro omnibus justis, qui omnes profitentur in Symbolo : « Oui (Jesus Christus) propter nos homines et propter nostram salutem descendit de cœlis. » 3° Certum est, imo fidei proximum, Christum mortuum esse pro omnibus peccatoribus, etiam obstinatis, ut constat ex fontibus Scripturæ et Traditionis. 4° Theologice cerium est Christum mortuum esse pro omnibus infidelibus negativis, ut infra monstrabimus. 5° Idem communiter tenent catholici de parvulis ante Baptis­ mum decedentibus. — Hac de re cf. Manuale, t. 2, De voluntate salvifica, n. 94 sq. I. — De gratia justis concessa 196. Jam demonstravimus [n. 174] contra Protestantes et Jansenistas, nemini justorum deesse auxilia quibus perseverare possint in bono. Hinc omnes et singuli justi, etiam illi qui forte extra veram Christi Ecclesiam versantur, tempore opportuno, urgente præ­ sertim præcepto vel tentatione, auxiliis pollent, proxime tamen vel remote sufficientibus, quibus semper et in quibuscumque adjunctis vitare possint peccatum mortale, adeo ut si peccent, propria culpa peccent. DE ACTUALI LARGITIONE GRATIÆ 215 IL — De gratia peccatoribus concessa Status quæstionis. 197. Peccatores, inter Christianos viventes, alii sunt peccatores communes, qui nempe actualiter in peccato sunt mortali, sed Dei timorem non penitus abjecerunt et ex peccato emergere in votis habent ; alii autem jure dicuntur obstinati (1), quia, in peccatis diu versati, lugendam suam miseriam non agnoscunt et difficilius e vitiis suis retrahi solent. Porro obstinatio duplex distinguitur : 1) perfecta quidem, quacum conversio est impossibilis : talis est obstinatio dæmonum et damnatorum ; 2) imperfecta autem, quacum conversio est valde difficilis. Loquimur in praesenti de hac tantum ultima, quæ constituitur : 1) obcæcalione intellectus, qua ita mens obnubilatur, judiciumque ita pervertitur, ut obcsecatus difficillime percipere possit veritates fidei et sæpe falsum pro vero approbet, malumque dicat bonum et vice versa [Is. v, 20 sq.] ; 2) obduratione voluntatis, qua voluntas perversionem sequens intellectus, ex longa peccandi gratiisque resistendi consuetudine, vel quandoque ex uno tantum peccato malitia extraordinaria investito, adeo firmiter ad malum inclinatur, ut obduratus neque judiciis Dei, neque conscientiae remorsibus, neque gehennae metu dimoveri possit, nisi majore quadam vi divinitus impellatur. Job. xn, 25; Sap. n ; De Veritate, q. 24, a. 11. Exinde inferes : 1) causam efficientem obstinationis esse ipsum peccatorem qui, actis malis repetitis, habitus malos contrahit, ex quibus derivantur inclinatio facilitasque maxima ad iteranda peccata, maximaque difficultas consuetudini malæ resistendi. 2) Causam meritoriam esse etiam peccatorem qui, gratias con­ temnendo, eisquc abutendo, meretur ut Deus ipsum deserat per subtractionem abundantioris auxilii. 1-2, q. 79, a. 3. Contendimus autem neminem, hac in terra degentem usumque rationis habentem, unquam privari omni gratia sufficienti, sed peccatorem etiam obstinatum, tempore opportuno, accipere gratiam . (1 45)-(146) ; Capéran, Essai théol., p. 1, c. 2 et note B, p. 26-40 ; note F, p. 137-142 ; Essai historique, c. 11. DE MEIUTO CAPUT HI DE MEIUTO Status quæstionis (1). 208. Actus supernaturales operari valemus statim ac facul­ tates nostræ ad ordinem supernaturalem elevanlur et hoc in ordine acluanlur, Elevantur autem facultates et actuantur supernaturaliter, non tantum per motiones transitorias gratiæ actualis, sed praesertim per formam permanentem gratiæ sancti­ ficantis, quatenus simul cum gratia habituali, quæ est quasi principium radicale operationum supernaturalium, in anima justi infunduntur virtutes supernaturales, quibus informantur nostræ facultates et vere potentes constituuntur agere secundum ordinem supernaturalem [n. 22 et 250 sq.]. Jamvero, considerata, in la parte tractatus, gralia sanclificanle in se et in suis effectibus formalibus; considerata in 2a parte, gralia acluali in sua essentia necnon et in sua connexione cum libero arbitrio in ordine ad opus salutare ; consideratis, jam in 3a parte, utriusque gratiæ necessitate et distributione inter homines, superest ut aliquid dicamus de valore morali operum, quæ a gratia procedunt. In omni autem opere supernatural! justorum triplex effectus moralis solet a theologis distingui : 1) meritorius, quo, ex dignitate operis, jus habetur ad praemium ; 2) salisfactorius, quo plus minusve reparatur offensa Deo illata aut remittitur pœna tem­ poralis peccatis debita ; 3) impetratorius (2), quo Deus inclinatur ad dona sua ex liberalilate largienda. — Impetratio autem differt a merito de condigno (n. 210) : 1) quia meritum procedit ex omni opere bono in statu justitiæ patrato, dum impetratio, stricte dicta, est effectus solius orationis ; 2) quia « impetratio (!) S. Thomas, 1-2, q. 114 ; Suarez, 1. 12, c. 2 sq. ; Salmanticenses, t. 10, tract. 16 . Billuart, diss. 8 ; Schiffini, n. 344 sq. ; Mazzella, n. 1116 sq. ; Jungmann, n. 334 sq. ; Pesch, n. 381 sq. ; Card. Billot, th. 19-22 , Hugon, De Gralia, q. 7 ; Terrien, La grâce et la gloire, t. 2, 1. 8 ; Van Noort, n. 188 sq. ; Rivière, in Diet, théol., art. Mérite ; Lange, n. 697 sq. ; Noble, O. P., V amitié avec Dieu, éd. 2, p. 387 sq. (2) Cf. Fonck,in Did. théol., art.-Impétration ; Lange, n. 196. 228 NATDRA ET CONDITIONES MERITI pertinet ad id quod petitur et innititur soli graliæ (misericordia? et liberalitati), meritum autem pertinet ad finem quem quis meretur et innititur justiliæ » [De Pot., q. 6, a. 9, ad 5] ; 3) quia non datur meritum nisi in statu viæ, dum impetratio possibilis est etiam post mortem : orant enim Christus, beati, imo et animæ Purgatorii. In primo et tertio etiam a merito de congruo differt impetratio. Porro in præsenti de solo effectu meritorio, qui potissimus est, loquimur, dicentes : 1) de meriti natura et conditionibus; 2) de ejus existentia et objecto. ART. I De natura et conditionibus meriti Notio meriti. 209. Meritum generat im sumptum, sed proprie tamen, prout scilicet actibus tantum convenit, dicitur in bonam partem, per oppositionem ad demeritum, quod in malam partem accipitur ; et est : 1) abstracte quidem, qualitas operis in ordine ad retri­ butionem et præmium ; 2) concrete vero, ipsum opus laude et praemio dignum. Theologice autem consideratum, meritum est : 1) abslracle : valor operis supernaluralis in ordine ad retributionem a Deo accipiendam ; 2) concrete, ipum opus supernaturale, cui debetur præmium æternum. Divisio meriti. 210. a) In genere. — Duplex distinguitur meritum : de condigno et de congruo. 1) Meritum de condigno, illud est cui debetur præmium ex justitia, eo quod, secundum redam æstimationem, æqualilas invenitur inter valorem operis et valorem præmii, et hoc est meritum proprie et simpliciter. 2) Meritum de congruo, illud est cui præmium tribuitur, non jam ex justitia, sed ex quadam tantum decentia, amicitia seu liberalilale præmiantis (3 p. supp. q. 14, a. 4). Sic militi valde strenue pro rege dimicanti, debetur de condigno stipendium militantibus promissum ; de congruo autem ei com- NATURA ET CONDITIONES MERITI 229 petit etiam speciale præmium, v. g. promotio ad gradum supe­ riorem. b) Merilum de condigno. - - Meritum de condigno duplex est : 1) unum in rigore juslitiæ, in quo perfecte salvatur aequalitas inter meritum et præmium, quatenus persona merens nullam accipit gratiam a præmiante, sed præmianti exhibet opus præmio plane proportionatum, ex solis propriis viribus factum, nec aliunde debitum. 2) Alterum de condi gnilale tantum, in quo quidem invenitur vera æqualitas meriti cum præmio, ex parte operis ad retribu­ tionem, non autem ex parte operantis ad retributorem, quia persona operans meritum simpliciter non habet ex se, sed suppo­ sita tum gralia ipsi facta a præmiante, tum promissione ipsius præmiantis. Et hoc est, ut ex infra dicendis (n. 225-226) melius patebit, solum meritum quod intercedit inter creaturam et Deum, quatenus actus nostri, qui vitæ æternæ non sunt condigni nisi ex gratia Dei et ordinatione, sunt tamen, ratione liberi arbitrii, in nostro dominio, et ad Dei obsequium sub præmii repromissione, ordinantur. c) Merilum de congruo. — Aliud est meritum improprie dictum, quod ita vocatur, quia nulla ratio juris aut debili moralis decentiæ se tenet ex parte merentis, sed totum fundatur vel in sola misericordia, vel in sola liberalilale et bonitate Dei, cui congruit conferre beneficia etiam inimicis, dum ea postulant aut ad illa recipienda virtute divina se disponunt. Hoc autem est meritum improprie dictum : est enim potius dispositio physica ad gratiam aut impetratio beneficii, quam meritum. Aliud est meritum stride dictum, quod nempe fundatur in amicitia supernaturali. Tunc enim debitum decentia1 se tenet ex parte merentis : amico aliquid postulante, congruit Deum illud ei concedere, non solum quia ipse liberalis est et misericors, sed etiam quia is, qui postulat, est amicus, ac proinde jus quod­ dam habet, amicale scilicet in bona amici. Conditiones meriti. 211. Ad meritum vitæ æternæ præter conditiones ad meritum naturale necessarias (cf. n. 134), aliæ requiruntur conditiones, de quibus sit thesis : NATI RA ET CONDITIONES MERITI Assertio : Ad meritum supernaturale de condigno vitæ æternæ requiritur : 1° ut operans sit in statu viæ et gratiæ et sibi merea­ tur ; 2° ut opus exhibitum sit actus liber, moraliter bonus, prœmio æqualis et sub influxu charitatis productus ; 3° ut adsit positiva Dei ordinatio et promissio. 'aM I. /',’.r parle subjecti operantis : Operans debet esse in statu viæ et gratiæ et sibi mereri. ( Theologice cerium.) 212. 1° Operans debet esse in statu viæ. Mane conditionem necessariam esse indicant : z a) Ecclesia. 1) Ecclesia enim damnavit errorem ori genista­ rum, qui volebant, in line temporum, fore finalem restaurationem daemonum et impiorum ad justitiam et beatitudinem \1). 211]. Ilie error, a nonnullis Modernisas renovatus, denuo rejectus est ex decreto S. Off., 29 jul. 1893. 2) Non semel declaravit Ecclesia slalim post mortem fieri judicium, quo sors singularum animarum, ultimo et definitive, statuitur. Ita professio fidei Midi. Palæologi, a. 1274 ; ita defi­ nitio Benedicti XII, a. 1336 ; ita cone. Flor., Meer, pro Græcis, 1439 ; ita professio fidei Maronitis præscripta a Benedicto XIV, a.1743 ; D. 464, 531, 693, 1084, 1468. 3) Contra Lutherum praedicavit animas Purgatorii « esse extra statum merendi vel augendæ caritatis ». D. 778. b) Scriptura. - 1) Jo. ix, 4 : « Mc oportet operari... donec dies est ; venit nox (scilicet mors), quando nemo potest operari. » (Cf. Eccl. ix, 5, 10 ; xi, 3.) 2) Gal. vi, 10 : « Dum tempus habemus, operemur bonum. » (Cf. Eccl. xiv, 17 ; xvm, 19.) 3) // Cor. v, 10 : « Omnes enim nos manifestari oportet ante tribunal Christi, ut referat unusquisque propria corporis ii. e. quæ fecit vivens m corpore), prout gessit, sive bonum, sive malum. » 4) Ileb. ix, 27 : « Statutum est hominibus scrnel mori, post hoc autem judicium. » (Cf. Eccli. xi, 18.) Docet ideo Scriptura homines non posse mereri, nisi guamdiu hic in terris vitam ducunt, et nullibi dari locum aut tempus meriti post mortem, cujus hora est hora judicii et retributionis. c) Traditio. — Patres in suis homiliis, quæ in Breviario legi possunt, et theologi omnes hanc edocent veritatem, quam quo­ tidie pradicat Ecclesia, exhortando fideles ad bene operandum ΝΛΤΙ.ΚΛ El CONDITIONES MEHITI 231 in præsenli uila, eo quod post mortem desinant probatio et meritum, juxta illud S. Aug., Enchiridion, 110 : r< Hic ornrn 11 critum comparatur, quo possit post hanc vitam relevari quis­ piam vel gravari. Nemo se autem speret, quod hic neglexerit, cum obierit, apud Deum promereri ». d) Halio. 1) Communissime tenent theologi ultimam ratio­ nem, cur tempore mortis absolvatur tempus merendi. es->c ipsam voluntatem Dei id libere statuentis, cum per se, aiunt, absolute fieri possit ut, etiam post mortem, maneat facultas merendi. Nullus autem terminus meriti convenientius statui poterat quam instans mortis : homini enim connalurale e^t ut suam perfectionem acquirat in slain conjunctionis anima; < um corpon·. in quo, ex ipsa utriusque principii unione, plures habet occa­ siones merendi et pugnandi pro præmio interno: connuturale ideo est etiam ut status meriti cesset, quando desinit principium merendi totale, compositum scilicet ex anima et corpore. 2) Alii tamen argumentum desumunt ex ipsa natura liberi arbitrii : Non est de essentia liberi arbitrii ut moveri pos-it · m a ipsum linem ultimum ; electio enim est eorum qua* sunt ad finem, non aut,em ultimi linis. Si ergo anima moveatur circa linem ultimum, hoc ci compel it non per se, sed per accidens tantum, ratione scilicet conjunctionis cum corpore, ex cujus mobilitate Iit ut anima possit recedere ab eo m quo prius lixa permanebat et vice versa. ( Consequent er in ipso instanti separationi- a corpore, anima cessat esse mobilis circa linem. et in fine, adepto, sive bono sive malo, in internum quiescit. Idem deducunt ex notione ma* el 1ermini (1|. 213. 2° Operans debet esso in statu gratiae. Probalur . A. lix Traditione. a) Ait Tridenlinum, s. 6, cp. 8. />. 801 : « nihil eorum qua* justificationem prircedunl, sive tides, sive opera, ipsam justificationis gratiam promeretur ». Addit autem, cp. 10, /c 809 : « nihil ipsis justificatis amplius , credendum estt quominus, plene illis quidem operibus, qua? in Deo sunt facta.... vitam æternam suo tempore, si tamen in gratia decesserint, (1) S. Thomas, Comp, theol., c. 174 , Coni. Genies, 1 \, ( 'JÛ ; Salmanticenses tract. 16, disp. 1, dub. 4, § 2 ; Billot, Disquisitio de nalura et ratione peccati personalis, th. 7, § 2 ; Hugon, 1. 2, De Gratia, ρ. 256 sq ; Hervé, t. 4, h. 605. 2.32 NATURA ET CONDITIONES MERITI consequendam vere promeruisse censeantur. » Idem declarat, s. 6, cn. 32, D. 842, dicens « justificatum bonis operibus... vere mereri ». b) Contra Baium, Ecclesia docet : 1) opus bonum, citra graliam adoptionis factum, non esse regni coelestis meritorium », et « opera bona, a filiis adoptionis facta, accipere rationem meriti, ex eo quod fiunt per Spiritum adoptionis inhabitantem corda filiorum Dei » — 2) proinde « esse necessarium ad rationem meriti, ut homo per graliam adoptionis sublimetur ad statum deificum», et ideo opera bona, « ante remissionem peccatorum facta », non esse « vitæ æternæ merita » (1). c) Quare S. Augustinus, ep. 194, c. 3, n. 6 : « Nullane igitur sunt merita justorum ? Sunt plane, quia justi sunt » ; — De gratia el lib. arb., c. 6, n. 14 : « Cui redderet coronam justus judex, si non donasset gratiam misericors pater ? Et quomodo esset corona justitiæ, nisi præcessisset gratia, quæ justificat impium (2) ? — S. Prosper Aq. : « Justificatus itaque homo, id est, ex impio pius factus, nullo præcedente bono merito, accipit donum, quo dono acquirat et meritum (3). » B. Ex Scriptura. — Jo. xv, 4 : « Sicut palmes non potest ferre fructum a semetipso, nisi manserit in vite, sic nec vos, nisi in me manseritis. » — I Cor. xm, 3 : « Si... caritatem autem non habuero, nihil mihi prodest. » Absque mansione in Christo aut absque caritate, nullum ferre possumus fructum salutarem. Atqui qui gratia sanctificante caret, nec in Christo manet, nec caritate pollet. Ergo. C. Ratione. — 1) Ex opposilione peccatum inter et meritum. — Homo nequit esse vita æterna indignus simul et dignus. Atqui hac vita fit indignus mortali peccato, dignus autem merito. Ergo mereri de condigno non valet homo nisi careat peccato. Sed, peccatum (etiam originale) non aufertur nisi per gratiam sancti­ ficantem. Ergo. 2) Ex ipsa natura meriti. — Inter meritum et præmium vigere debet quædam proportio Jamvero præmium coeleste intra ordinem filiationis supernaturalis invenitur, adeo ut in tantum vere mereri possimus, in quantum Dei sumus filii adoptivi, juxta jllud Rom. vin, 17 : « Si filii et heredes ». Sed per solam graliam (1) Prop. 12, 13, 17, 18. D. 1012 sq. (2) J. 1449, 1937. — (3) Jiesp. ad cap. obj. Cal., ad obj. 3 ; J. 2027. 9 ΝΛΤ1 RA ET CONDITION ES MERITI 233 habitualem supra conditionem servi constituimur et ad statum filiorum Dei elevamur (1). Ergo. 214. 3° Operans debet sibi mereri. — Opus enim nostrum ratio­ nem habet meriti de condigno ex dono gratiæ sanctificantis. Atqui, in praesenti rerum ordine, gratia confertur unicuique nostrum ut ipse ad salutem perveniat, non autem ut alios intrin­ sece sanctificet : hæc est prærogativa solius Christi, cujus est, in quantum caput Ecclesiæ et auctor salutis humanæ, alios homines ad vitam æternam adducere. Ergo (2). II. — Ex parte ipsius operis : Opus debet esse actus liber, moraliter bonus, praemio aequalis, et sub influxu charitatis productus. Probatur per paries : 1° Actus debet esse liber tum a coactione, tum a necessitate. (De fide.) 215. a) De fide est contra Jansenistas, nam ut hærelica dam­ nata est prop. 3a Jansenii, D. 1094 : « Ad merendum et demeren­ dum in statu nature lapsæ non requiritur in homine liberlas a necessitate, sed sufficit libertas a coactione ». b) Probatur ex Scriptura, quæ laudabiles seu meritorios non proclamat actus humanos, nisi in quantum ex vera libertate fiunt : Ita Eccli. xxi, 10 : « Beatus... qui potuit transgredi et non est transgressus, facere mala, et non fecit. Cf. Eccli. xv, 16. — Ita Mt. xix, 17, 21 : « Si vis ad vitam ingredi, serva mandata... Si vis perfectus esse, vade, vende quæ habes, et da pauperibus, et habebis thesaurum in coelo. » c) Constat etiam ex ratione. — « Ouia retributio alicui non debetur nisi propter opus quod ipse præstitit ; nemo autem præstat nisi quod in suo dominio est ; denique dominium actuum nostrorum non habemus nisi per liberum arbitrium. Ergo condi­ tio essentialis cujusvis meriti est ut procedat a libero arbitrio. » Billot, th. 19, § 1. Nec obstat ad rationem meriti quod opus sit præceplum. Nam in Scriptura sæpe promittitur merces operibus præceptis, v. g. (1 ) Trid., s. 6, cp. \ : D. 796 ; supra, n. 42, 43. (2) 1-2, q. 1 14, a. 6, 0 ; Suarez, 1. 12, c, 16, n. 3 sq. ; Beraza, n. 1099 ; Jans­ sens, p. 487. 234 NATURA ET CONDITIONES MERITI dilectioni inimicorum [Lc. vi, 35] et ipsi mandatorum observa­ tioni [Mt. xix, 17]. Imo, ceteris paribus, meritum augetur praecepto, quo operi additur meritum obedientiæ. Cf. Trid. s. 6, cp. 16, modo citat. 2° Actus debet esse moraliter bonus, imo supernaturalis. (Theol. certum.) 216. Malum enim opus pœna, non praemio dignum est ; opus autem indifferens, si in individuo exsistat, neque poena neque praemio dignum est. Ergo de condigno vere meretur solum opus moraliter bonum, et quidem omni ex parle bonum, saltem in mente operantis, ratione objecti scilicet, finis et circumstantia­ rum, juxta axioma : « bonum ex integra causa, malum ex quo­ cumque defectu. » Dixi : saltem..., actus enim Immani sunt morales tantum prout ab agenle apprehenduntur. 217. Quinimo eo plenius bonum esse debet opus meritorium, quod ordinis sit supernaturalis necesse est : actus enim meri­ torius se habet ad vitam aeternam sicut semen ad fructum et ideo debet esse ejusdem ordinis ac ipsa vita æterna ac proinde fieri sub influxu graliæ et ad Deum finem su pernaturalem referri. A. Actus debet procedere a gratia. — Secus facultas esset principium insufficiens actus supernaturalis. Id est omnino certum ex cone. Trid., D. 809, 842 : « Quum enim ipse Christus, Jesus, tanquam caput in membra et tanquam vitis in palmites in ipsos justificatos jugiter virtutem influat, quæ virtus bona eorum opera semper antecedit et comitatur et subsequitur, nihil ipsis justificatis amplius desse credendum est, quominus illis quidem operibus, quæ in Deo sunt facta..., vitam ælernam... vere promeruisse censeant ur ». Cf. prop. Baii, n. 213. Hinc S. Thomas, 1-2, q. 114, a. 2 : « Actus cujuscumque rei non ordinatur divinitus ad aliquid excedens proportionem virtutis quæ est principium actus : hoc enim est ex institutione divinæ providentia? ut nihil agat ultra suam virtutem. A’ita autem æterna est quoddam bonum excedens proportionem naturæ creata?... Et inde est quod nulla creatura est sufficiens princi­ pium actus meritorii vitæ æternæ, nisi superaddatur aliquod supernaturale donum, quod gralia dicitur ». At, juxta sententiam communiorem, ad singulos actus meri­ NATURA ET CONDITIONES MERITI 235 torios requiritur influxus gratiæ tum habitualis, in ratione prin­ cipii radicalis, tum actualis in ratione principii proximi. Cf. supra, n. 170. B. Actus debet referri in Deum finem supernaturalem. Non meremur enim in nostro ordine nisi in quantum propter gloriam Dei operamur (1-2, q. 114, a. 1, ad 2), alioquin nulla esset ratio cur a Deo exspectaretur retributio, neque hæc ullo jure posset ab illo exigi. Sed actus nostri non fiunt propter Deum nisi in quantum ad Deum finem supremum supernaturalem refe­ runtur seu in quantum sunt media ad hunc finem. Ergo. a) Id conslal ex Scriptura. — I Cor. x, 31 : « Sive ergo mandu­ catis, sive bibitis, sive aliud quid facitis, omnia in gloriam Dei facite. » — Coi. m, 17 : « Omne quodcumque facitis in verbo aut in opere, omnia in nomine Domini Jesu Christi, gratias agentes Deo et Patri per ipsum. » — Quare Scriptura præmium non promittit nisi operibus ad finem supernaturalem relatis : Mc. ix, 40 « Quisquis enim potum dederit vobis calicem aquæ in nomine meo, quia Christi estis, amen dico vobis, non perdet mercedem suam. » Mt. vi, 1 : « Attendite, ne justitiam vestram faciatis coram hominibus (1) ut videamini ab eis ; alioquin mercedem non habebitis apud Patrem vestrum, qui in cœlis est. b) Id constat ex Traditione. — S. Augustinus, enar. in ps. 31, 4 sq. : « Bonum opus intentio facit, intentionem fides dirigit. Non valde attendas quid homo faciat, sed quid, cum facit, aspiciat, quo lacertos optimæ gubernationis dirigat. » S. Leo Magnus de operibus misericordiæ ait, sermo 45, 3, J. 2202 : « Quia, quod non ex fidei procedit fonte ad præmia æterna non pervenit, alia est conditio operum cælcstium. alia terrenorum. Mundana benevolentia in iis quos adjuvat, habet finem, Christiana pietas in suum transit auctorem ». S. Gregorius M. : « Duo sunt quæ jubentur, et lumbos restrin­ gere et lucernas tenere, ut et munditia sit castitatis in corpore et lumen veritatis in operatione. Sed, et si utrumque agitur, restat ut quisquis ille est, spe ad supernam patriam tendat et nequa­ quam se a vitiis pro mundi hujus honestate contineat (2). » (1) Cf. Mt. v, 46 ; x, 41-42 ; xix, 29 ; Rom. n, 6-7 ; Gal. v, 6 ; Jac. n, 22. (2) Hom. 13 in evang., n. 1 ; in Breviar., Comm. Conf, non Pont., lect. S. 236 NATURA ET CONDITIONES MERITI 3° Actus debet elici sub influxu caritatis. (Probabilius.) 218. Id demonstrandum suscipimus contra V asquezium et Suarezium, multosque modernos eorum discipulos. A. Probatur Scriptura. — a) Sane bona cujuscurnque generis opera, variis in locis, dicuntur esse meritoria vitæ æternæ, juxta illud Rom. n, 6-8 . « Qui reddet unicuique secundum opera ejus ; iis quidem qui secundum patientiam boni operis gloriam et honorem et incorruptionem quærunt, vitam æternam... » (Cf. Mt. xix, 16 ; xxv, 34 sq. ; I Cor. xv, 58, etc.). — Hinc Tridenlinum, D. 809 : « Ideo bene operantibus usque in finem et in Deo speran­ tibus proponenda est vita æterna, et tanquam gratia filiis Dei per Christum Jesum misericorditer promissa, et tanquam merces, ex ipsius Dei promissione, bonis ipsorum operibus et meritis fideliter reddenda. » b) Attamen ita singulari prorsus modo hoc -meritum charHali attribuitur, ut inde jure inferre liceat actus aliarum virtutum rationem meriti non habere, nisi quatenus a charilate informantur. 1) Mt. xxii, 40 : « In his duobus mandatis [caritatis erga Deum et proximum universa lex pendet et prophetæ », universa scilicet vita moralis a caritate sustentatur sicut id quod sustentaculo suspenditur (1). Hinc non intelligilur caritas sine mandatorum impletione : « Si diligitis me, mandata mea servate... Si quis diligit me, sermonem meum servabit [Jo. xiv, 15, 23]. Quinimo [I Jo. v, 3 ; II Jo. 5] « hæc est caritas Dei, ut mandata custo­ diamus... Et hæc est caritas, ut ambulemus secundum mandata ejus », et in obligatione caritatis fraternæ ul in principio conti­ nentur, omnes nostræ erga proximum obligationes juxta illud Rom. xiii, 8-10 : « Nemini quidquam debeatis, nisi ut invicem diligatis : qui enim diligit proximum, legem implevit... Plenitudo ergo legis est dilectio. » Similiter qui implet mandata, opera facit caritatis (actu diligit) et manet in Deo et in ejus dilectione : « Qui habet mandata et servat ea, ille est qui diligit me... Si præcepta mea servaveritis, manebitis in dilectione mea » [Jo. xiv, 21 ; xv, 10] ; « Qui servat mandata ejus, in illo manet et ipse in eo » I Jo. m, 24 ; cf. iv, 7-12 ; v, 1-3 ; 1 Cor. xm, 4-8, 13]. Ex his sequitur totam vitam Christianam regi et informari a caritate, quæ vere animat et vivificat omnes actus virtuosos. (1) Ita Lagrange, V Evangile de Jésus-Christ, 1928, p. 450. ΝΛΊΊ Κ\ ET CONDITIONES MERITI 237 2) Christus ipse omnia mandala refert ad caritatem, et præmium directe caritati promittit : « Qui habet mandala mea, et servat ea, ille est qui diligit me. Qui autem diligit me, diligetur a Patre meo ; et ego diligam eum, et manifestabo ei meipsum [Jo. xiv, 21 j. 3) In inultis locis Scripturae merces absolute exhibetur danda iis qui diligunt Deum, seu iis qui faciunt actus caritatis, licet in his textibus non sit expresse sermo de caritate. I Cor. n, 9 : « Oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quæ præparavit Deus iis, qui diligunt ilium. » II Tim. iv, 7-8 : «Bonum certamen certavi, cursum consummavi, fidem servavi. In reliquo reposita est mihi corona justitiae, quam reddet mihi Dominus in illa die justus judex ; non autem solum autem mihi sed et iis qui diligunt adventum ejus. » — Jac. i, 12 : « Beatus vir, qui suffert tentationem : quoniam cum probatus fuerit, accipiet coronam vitæ, quam repromisit Deus diligentibus se. » Cf. Jac. ii, 5. Tantus est itaque primatus caritatis in ratione meriti, ut præinium, bonis omnibus operibus debitum, caritati absolute et ultimo adscribatur, quasi bonitas aliorum operum in ipsis operi­ bus caritatis recapitularetur (1). c) Insuper hæc conditio (informatio et influxus caritatis) aperte necessaria declarari videtur : nam aliæ virtutes ad salutem non proficiunt, nisi : vel cum charilale connectantur : « Si... charitalem non habuero, nihil mihi prodest » (I Cor. xm, 1-3) ; — vel per dilectionem operentur : « In Christo Jesu neque circum­ cisio aliquid valet, neque præputium, sed fides quæ per charitalem operatur » (Gal. v, 6). Et aliarum virtutum actus non valent, nisi fiant (n. 217, B), in nomine Domini Jesu Christi (Mt. xix, 29 ; Mc. ix, 40 ; Coi. m, 17) aut in gloriam Dei (I Cor. x, 31), nisi scilicet referantur in Deum finem ultimum supernaturalem. Atqui Deus finis ultimus supcrnaturalis est ipsum objectum caritatis (n. 353-354). Ergo actus aliarum virtutum non valent, nisi fiant aliqualiter, virtualiler nempe, ut modo dicemus, sub influxu caritatis. Hinc S. Thomas, 1-2, q. 100, a. 10, ad 2. explicando verba Apostoli [I Cor. x, 311 : « Dicendum quod sub praecepto caritatis (1) Argumenta Card. Van Roey, op. rit., p. 60-78, 146-149. paucis hic exhi­ bemus. 238 NATUBA ET CONDITIONES M EBITI continetur, ut diligatur Deus ex toto corde, ad quod perlinet ul omnia referantur in Deum, et ideo praeceptum charitatis homo implere non potest, nisi etiam omnia referantur in Deum. > B. Probatur ex Patribus. —■ S. Augustinus frequenter docet omne meritum oriri ex caritate in cordibus nostris diffusa per Spiritum Sanctum; ita De spir. el lilt. 14, 26: « Non enim fructus est bonus, qui de caritatis radice non surgit. » — S. Leo M, Sermo -18 de Quadrag. 10, 3 : « Nudæ sunt tamen omnes sine caritate virtutes, nec potest dici in qualibet morum excellentia fructuosum quod non dilectionis parius ediderit. » — S. Gregorius in euang. hom. 27, I : « Nec habet aliquid viriditatis ramus boni operis, si non manet in radice caritatis. » C. Probatur ratione. — a) Ex bonitate aclus meritorii. — Ut opus aliquod sit meritorium de condigno, oportet ut sit omni ex parte bonum. Hanc autem bonitatem tantum habet, uti jam diximus, (piando reapse refertur in Deum finem ultimum supernaturalem. Sed ad finem ultimum aliquid referre proprium est charitalis. Ergo. b) Ex necessitate gratiæ ad meritum. — Ut actus alicujus virtutis, sive acquisitae sive infusae, sit vitæ æternæ meritorius, debet procedere a gratia sanctificante seu sub ejus influxu produci; sed a gratia nullus actus procedit nisi media charitate, juxta illud S. Thomæ : « Gratia non habet ordinem ad actum nisi charitate mediante. » (1) Ergo. Prob. min. — Agens et finis sibi mutuo respondent ; ergo nulla natura operatur nisi in ordine ad finem proprium, et mediante facultatequæ proxime illum finem respicit. Atqui proprius finis gratiæest Deus ipse possidendus et facultas, illum finem proxime respiciens, est charitas (2). Ergo acfus ceterarum virtutum, etiam infusarum nonnisi per caritatem ad finem ultimum ordinantur ac proinde nonnisi dependOnter ab ea fiunt vitæ æternæ meri­ torii. H c) Ex proportione aclus meritorii cum praemio ælerno. — Quædam æqualitas, uti statim dicemus, requiritur inter opus et mercedem. Jamvero merces seu vita æterna in Dei fruitione consistit. Motus autem humanæ mentis ad fruitionem divini boni est proprius aclus charitatis, per quem omnes actus aliarum virtutum ordinantur in hunc finem, secundum quod aliæ virtutes imperantur a charitate. Et ideo meritum vitæ æterna? primo pertinet ad charitatem, ad alias autem virtutes secundario, secundum quod earum actus a charitale imperantur. ■> — Fidei actus non est meritorius, nisi fides per dilectionem operetur, ut dicitur ad Gal. v, 6. Similiter enim (1) De Ver., q. 14, a. 5, ad 13. tjj (2) Salmant., tract. 16, disp. ·, dub. 1, § 1 ; cf. J. Weijenberg, Die Ferdienstlichkeit der menschlichen Handlung nach der Lchre des hl. Thomas von Aquin, Ilei der, 1931, p. 89 sq. ; Card. Van Roey, op. cit., p. 30-46 ; p. 161-166. NATURA ET CONDITIONES meriti 239 actus patientia* et fortitudinis non est meritorius, nisi aliquis ex caritate hæc operetur. » [1-2, q. 114, a. 4, c et ad 3]. Nec inde turberis, dicendo hunc modum operandi ex caritate nimis perfectum esse nimisque difficilem pro Christianis in communi spectatis. « Constat enim, ut dicemus n. 227, illos qui chrisliane uiuunl, sal sæpe opera sua sive explicite sive implicite in Deum ordinare ut dici possint ex charitate agere. Ad quod sufficit signan­ ter orationem dominicam cum intelligentia recitare ; qui sincere dicit : Paler noster.., sanctificetur nomen tuum, adveniat regnum tuum, fiat voluntas tua sicut in cado et in terra, ille perfecto actu·' charitatis elicit, ut scite observant theologi [ S. Alph., Theol. mor. 1. 3, tr. 1, n. 8] » (1). 219. Quali autem modo referri debeant actus nostri in Deum finem supernaturalem ut sint meritorii ? Valde controvertitur. Alii tenent in justis sufficere influxum habitualem caritatis seu præsenliam gratiæ sanctificantis et. habitus caritatis, ut omnia opera honesta sint meritoria vitæ æternæ. Hæc enim opera, quia bona sunt, sua natura ordinem habent ad Deum : ceterum hic ordo a nobis saltem in confuso agnoscitur ; itaque hæc opera sunt, in quolibet homine, actus quidam impliciti amoris : nam qui vult ho­ neste agere, vult id quod Deo placet et ideo quod amor intendit — in homine autem justo, sunt actus amici Dei et filii, ac proinde sunt aclus impliciter caritatis et præmium promerentur filiorum(2 . Alii (3) volunt omnes actus virtutum infusarum, quia sunt in­ trinsece boni, bonitate supernalurali, esse eo ipso de condigno me­ ritorios, « ex vi suæ bonitatis et connaturalis ponderis seu relatio­ nis in illum finem (beatitudinis supernaturalis), absque alia rela­ tione, quasi extrinseca, quæ per actum caritatis praeteritum vel præsentem illis adveniat (1). » - Act us autem virtutum moralium acquisitarum sunt et ipsi meritorii, dummodo fiant ex aliquo niotivo supernatural i seu ex quovis motivo fide cognito, si nempe liant ex quavis intentione supernatural!, quæ ceterum, in homine sincere Christiano, vix deesse potest. Thomislæ autem cum S. Bonaventura, S. Bellarmino, S. Alphonphonso, requirunt influxum saltem virlualem caritatis ad omnem actum meritorium virtutum sive infusarum sive acquisitarum. Thesis expresse docetur a S. Thoma (1-2, q. 11 I, a. t) : « Meritum vitæ æternæ primo perlinet ad charilalem, ad alias autem virtutes secundario, secundum quod earum actus a charitate imperantur . — De Veritate, q. 26, a. 6 : « Ad hoc quod aliquis actus sit per se meritorius, oportet quod sil aclus voluntatis vel imperantis vel (1) Van Roey, op. cit., p. 265. (2) Vasquez, in S. Th., in 1-2, disp. 127 et 217 ; Ripalda, De Ente sup., disp. 20 ; Schifflni, De Gratia, n. 371 sq. (3) Suarez, De Gratia, 1. 12, c. y et 10 ; Card. Mazzeila, Beraza, 991 sq., Lange, n. 724-727, etc. (4) Suarez, l. cit., c. 9, n. 4. 240 NATURA ET CONDITIONES MERITI elicientis, el iterum quod sil charitate informatus (1). » Hæc autem, informatio lit effective (2). Ergo importat influxum caritatis vir­ tualiter perseverantem. 4° Actus debet esse præmio æqualis. 220. Actus meritorius de condigno debet esse mercedi æqualis, non quidem in ratione physicae perfectionis : hoc enim est omnino impossibile, cum vita æterna prorsus excedit omnia vitæ præsentis bona, etiam charitatem vel dilectionem, sed in ratione vatoris moralis, ita ut opus præstitum vere æstimari possit tantum valere quantum valet præmium aeternum (3). Be enim vera opera meritoria naturam participant gratiæ a qua procedunt. Atqui per gratiam homo constituitur in esse dignus vita æterna. Ergo per opera gratiæ constituitur dignus vita æterna in operari seu, quod idem est, vere meretur de condigno vitam æternam. Hinc S. Thomas : « Gratia Spiritus Sancti, quam in præsenti habemus, etsi non sit æqualis gloriæ in aclu, est tamen æqualis in virtute, sicut semen arboris, in quo est virtus ad totam arborem. » 1-2, q. 114, a. 3, ad 3. III. — Ex parte Dei : Requiritur positiva Dei ordinatio et promissio. (Theologice certum.) 221. Vasquez (4) docet meritum de condigno inesse operibus nostris in gralia factis, seclusa omni intrinseca ordinatione divina, seclusaque omni ordinatione exlrinseca seu promissione de præmio conferendo. Scolus (.">) et Nominales tenent e contra, condignitatem operum nostrorum absolute et essentialiter constitui ex divina ordinatione exlrinseca seu ex promissione tanquam per rationem formalem. Suarez (6) autem, cum Contcnson (7) et aliis, promissionem divi­ nam requirunt tanquam conditionem, meritum de condigno com­ plentem. Communiter tamen theologi contendunt bona justorum opera : 1) condignitatem quidem intrinsecam habere ex seipsis, nempe ex gralia sanciilicante. aqua procedunt ; 2) at non valere in aclu secundo seu præmium iis non esse actu debilum, nisi ex ordinatione (1) Cf. 2-2, q. 2, a. 9, ad 1 ; q. 23, a. 7, a. S, 0 et ad 1 ; q. 26, a. 1, ad 1 ; 1-2, q. 114, a. 4, ad 3 ; in 2, dist. 26, q. 1, a. 4. ad 5 ; dist. 38. q. 1, a. 1, ad 4 ; dist. 40, q. 1, a. 5. Cf. Janssens, p. 484. ; (2) 2-2, q. 4, a. 3 et 4 ; q. 23, a. 8, ad 1 ; infra, n. 356. (3) 1-2, q. 114, a. 3 ; Billot, th. 19 in fine. (4) In 1-2, disp. 214. — (5) In 1 Sent., d. 17, q. 2. (6) De Gratia, 1. 12, c. 30 ; opusc. de divina justitia. (7) Theol. mentis et cordis, de merito sanctorum, spec. 2. NATURA ET CO NI) IT ION ES MERITI 241 Dei intrinseca, quæ nempe in ipsa collatione gratiæ inclusa est. 1° Contra Scolum, jam, ex n. 220, constat opera justorum bona, ex se et ratione sui valoris, præmio digna esse in actu primo, ac consequenter promissionem Dei eis neque dare neque augere valorem hunc intrinsecum. Præterea promissio Dei seu ordi­ natio ejus exlrinseca non mutat naturam operis ; quapropter si opus aliquod non habet ex se condignitatem cum præmio, hæc promissio nec valorem hunc illi conferre potest, nec ideo illud formaliter constituere meritorium præmii. 2° Requiritur aliqua Dei ordinatio (Contra Vasquez). — a) Id declarat Tridentinum, s. 5, cp. 16 : « Bene operantibus... proponenda est vita æterna... tanquam merces, ex ipsius Dei promissione, bonis ipsorum operibus et meritis fideliter reddenda. » b) Hoc indicat Scriptura. — Mt. xx, 2 : « Conventione autem facta cum operariis ex denario diurno, misit eos in vineam suam. » Nomine denarii communiter Patres intelligunt præmium vitæ, æternæ. Unde vita æterna· nobis confertur ex conventione. Atqui quod ex conventione datur sine dubio ordinationem præsupponit. Quare Scriptura aperte loquitur de repromissione Dei : Jac. i, 12 : « Beatus vir, qui suiïert tentationem, quoniam, cum probatus fuerit, accipiet coronam vitæ, quam repromisit Deus diligentibus se. » Cf. II Tim. iv, 8 ; Tit. i, 2 ; Heb. vi, 18 ; I Jo. n, 25. c) Probatur ratione. — Meritum de condigno in actu secundo « importat in merente jus ad bonum præmiantis et in præmiante obligationem ad illud reddendum. Atqui, quantumvis sit bonum opus hominis, non potest, seclusa Dei promissione, parere in homine jus ad bonum Dei, neque in Deo obligationem ad illud reddendum. » Billuarl, diss. 8, a. 1. Etenim homo nil valet Deo præstare, quod in utilitatem Dei cedat, vel quo Deus indigeat, vel quod prius Deus jam homini non dederit, vel denique quod Deo non debeatur variis titulis, v. g. creationis, supremi dominii. Ergo : 1) homo, ex se, nunquam jus acquirit erga Deum ; 2) Deus nullius hominis debitor est et erga neminem obligatur ad præmium conferendum, nisi ex præsupposita sua ordinatione [1-2, q. 114, a. 1, c et ad 2]. Ceterum, « etiam inter homines, nemo ex justitia tenetur remunerare obsequium, quantumvis pretio dignum, nisi illud acceptavit et ita obligationem retribuendi saltem tacito suscepit. » Van Noort. n. 201 ; Janssens, p. 475-478. Tliool. III 16 U<2 NATURA ET CONDITIONES MERITI ordinatio inclusa in ipsa Dei voluntate conferendi gratiam (Contra Suarez). —a) Etenim, secundum 3° Sufficit Suarezium, promissio Dei seu ordinatio extrinseca non p<· necessaria, tanquam conditio meritum de condigno compleo nisi quia, absque illa, Deus neque debitor est, neque obligatur i reddere mercedem. Atqui ad hoc non requiritur promissio propri dicta, sed sufficit ordinatio ad præmium inclusa in ipsa voluntat dandi gratiam ut principium meriti. Ergo. Prob. min. : 1) Gratia est semen gloriæ. Ergo, conferendo 1 libere gratiam, eo ipso Deus promittit (seu se obligat) confem gloriam iis qui gratia recte utuntur. — 2) Qui decernit aliquid | dare tanquam medium ad finem, eo ipso se obligat ad finem * conferendum omnibus qui medio isto legitime utuntur. Atqui Deus statuit, gratiam homini conferre, eique eam reapse confer! tanquam medium essentialiter ordinatum ad vitam æternam seu ί tanquam principium meriti gloriæ æternæ. Ergo, conferendo gratiam, Deus eo ipso se obligat ad reddendam gloriam tanquam præmium boni usus gratiæ. b) 1-2, q. 114, a. 1 : « Meritum hominis apud Deum esse non potest nisi secundum præsuppositionem divinæ ordinationis, ita scilicet ut id homo consequatur a Deo per suam operationem, < quasi mercedem, ad quod Deus ei virtutem operandi deputavit ; ; sicut etiam res naturales hoc consequuntur per suos proprio i motus et operationes, ad quod a Deo sunt ordinatae. » Hinc ea tantum ordinatio requiritur et sufficit ad meritum de | condigno, quæ sufficit ad regendas res naturales in fines suos naturales. Atqui ordinatio, qua Deus movet et regit res naturales ad fines proprios, non est nisi ordinatio intrinseca. Ergo ad meri­ tum de condigno sufficit ordinatio Dei intrinseca. Minor certa est : res enim naturales non aliter diriguntur in fines suos, nisi per collationem virtutum activarum quibus acquiritur finis, et per applicationem talium virtutum ad operan­ dum ; in his autem habetur ordinatio tantum intrinseca. Ergo. Hæc quidem Dei præordinatio, ut patet, non confert operibus nostris dignitatem, sed ea meritoria efficit, in actu secundo, ita ul Deus, licet nunquam sit simpliciter debitor nobis, sibi tamen ipsi debet, attenta ejus sapientia et æquitate, hanc suam ordina­ tionem adimplere, seu præmium æternum concedere actibus nostris in statu gratiæ factis [1-2, q. 114, a. 1, ad 3]. EXISTENT!A MERIT! 243 222. Nota. — Ad meritum de congruo nil aliud reauiritur nisi ul actus sit liber, moraliler bonus, supernaluraUs ct ab agente in slain vite effectus. Status autein gratiæ non semper requiritur [n. 237, 238] el ordinatio Dei intrinseca plane sufficit. ART. II De existentia et objecto meriti § I. — De existentia meriti Doctrina catholica. 223. Existentiam meriti vindicamus contra Protestantes, qui vel omnia opera justi mala esse declarant (1), vel saltem non meritoria vitae æternæ, quia nonnisi extrinseca pollent justitia. — « Indirecte meritum oppugnarunt mystici illi, qui, exaggerantes perfectionem quietis animæ justæ sub actione divina, stimulum operositatis retundunt, ac ita meritum in suo fonte inhibent. » .Janssens, p. 460. Ita Beguardi et Beguinæ, Mich, de Molinos, D. 471 sq. ; 1221 sq. Ikec sunt documenta fidei : a) Arausic II, cn. 18, D. 191 : « Nullis meritis gratiam prævenientibus debetur merces bonis operibus, si liant ; sed gratia, quæ non debetur, præcedil ut fiant. » b) Tridenlinum, s. 6, cn. 32, D. 842 : « Si quis dixerit hominis justificati bona opera ita esse dona Dei, ut non sint etiam bona ipsius justificati merita; aut ipsum justificatum bonis operibus, quæ ab eo per Dei gratiam et Jesu Christi meritum, cujus vivum membrum est, fiunt, non vere mereri augmentum gratiæ, vitam aeternam, et ipsius vitæ æternæ, si tamen in gratia decesserit, consecutionem, atque etiam gloriæ augmentum : a. s. » (2). Bona justi opera vere merentur ; ergo de condigno, licet vocabu­ lum hoc adhibitum non fuerit a Concilio, ne anathemate plecteret quosdam veteres theologos. Assertio : Omnia bona justoru •I opera, ex gratia facta, vere de condigno merentur apud Deum. I. — Bona justorum opera vere merentur (De fide). 224. A. Probatur ex auctoritate Ecclesia. — Tridentinum (!) Calvinus, Instit., I. 3, c. 2, n. 4 ; Lutherus, art. 31, 32. D. 771, 772. Cf. Moehler, Symbolic, § 22 ; Georges Goyau, Moehler, 2e ple, c. 4, p. 229 sq. (2) Cf. Rivière, art. ait., col. 735-761. 244 EXISTENTIA MEBITI enim expresse declarat omnes justos « operibus, (|iiæ in Deo sunt facta,... vilam æiernam suo etiam tempore, si tamen in gratia decesserint, consequendam vere promeruisse », et ideo « justos debere pro bonis operibus, quæ in Deo luerunt facta, exspectare et sperare æternam retributionem a Deo,... si bene agendo, et divina mandata custodiendo usque in finem perseveraverint» (1). B. Probatur Scriptura (2). — a) Ex modo designandi vilam æternam. — Multis in locis vita æterna proponitur ut merces bonorum operum, ut bravium certantium in agone, ut corona justitiæ, ut remuneratio, retributio, etc. Atqui hæc omnia vel merito respondent vel meritum præsupponunt eique tantum conferuntur. Ergo. Prob. maj. : 1) Merces : Mt. v, 12 : « Gaudete et exsultate, quoniam merces vestra copiosa in coelis. » — I Cor. m, 8 : « Unus­ quisque autem propriam mercedem accipiet secundum suum laborem. » Cf. Mt. xx, 1 sq. ; Sap. v, 16 ; Eccli. xvm, 22 ; Is. 40, 10. 2) Bravium : I Cor. ix, 24 : « Nescitis quod ii qui in stadio currunt, omnes quidem currunt, sed unus accipit bravium 2 Sic currite, ut comprehendatis. » — Philipp, in, 14 : « Ad desti­ natum prosequor, ad bravium supernæ vocationis Dei in Christo Jesu. » 3) Corona juslitiæ : II Tim. iv, 7-8 : « Bonum certamen certavi, cursum consummavi, fidem servari. In reliquo reposita est mihi corona juslitiæ, quam reddet mihi Dominus in illa dic, justus judex; non solum autem mihi, sed et iis qui diligunt adventum ejus. » Cf. II Tim. n, 3, 5 ; Jac. i, 12 ; Apoc. n, 10. 4) Retributio, remuneratio : Coi. iit, 23, 24 : « Quodcumque facitis, ex animo operamini sicut Domino, et non hominibus : scientes quod a Domino accipietis retributionem hereditatis. » — Heb. x, 35 : « Xolite itaque amittere confidentiam vestram, quæ magnam habet renumerationem. » (Cf. Heb. xi, 6, 26 ; 11 Cor. vi, 13). b) Ex comparatione cum poena damnationis. - Quemadmodum mala opera se habent ad damnationem, ita se habent bona opera ad vitam æternam, quæ ipsis datur et quidem secundum eorum (1) S. 6, cp. 16, cn. 26, D. 809, 836 ; cf. Indic, cp. 12 ; Lat. IV, cp. Firmiter ; Boii prop. 1-18, etc., D. 141, 430, 1001-1018. (2) Cf. Rivière, in Dici, théol., art. Mérite, col. 576-612. ’ .· EXISTENTIA MEBITI 245 mensuram. Atqui mala opera vere et proprie merentur damna­ tionem. Ergo bona opera vere merentur vitam æternam. Prob. maj. : Mt. xxv, 34 sq. : « Venite, benedicti Patris mei, possidete paratum vobis regnum a constitutione mundi. Esurivi enim et dedistis mihi manducare... Discedite a me, maledicti, in ignem æternum... Esurivi enim et non dedistis mihi man­ ducare... » — Mt. xvi, 27 : « Filius hominis.... reddet unicuique secundum opera ejus. » (Cf. Jo. v, 29 ; Rom. n, 6 ; 1 Cor. m, 8 ; II Cor. v, 10, ix, 6 ; Apoc. n, 23 ; xxn, 12.) C. Probatur ex Patribus. — Deus, inquit S. Theophilus Ant., « justum fert judicium, suam cuique pro meritis mercedem tribuens. Iis quidem, qui secundum patientiam bonis operibus incorruptionem quærunt, donabit vitam æternam ». Similia docent S. Justinus, S. Irenæus et Tertullianus (1). S. Hippolytus, Adv. græcos, 3, J. 396 : « Bene facientibus juste fruitio æterna retribuitur ». Idem habet S. Cyprianus, De opere et eleemos. 14, J. 564. S. Basilius, Hom. 7, 8, J. 966 : « Ostende opera [in terris facta], et reposce renumerationem ». — S. Hieronymus, Adv. Jovin. 2, 32, J. 1383 : « Jam nostri laboris est, pro diversitate virtutum, diversa nobis præmia præparare [in cœlo]. S. Augustinus : « Sicut merito peccati tanquam stipendium redditur mors, ita merito justitiæ tanquam stipendium vita æterna » (2). II. — Bona justorum opera merentur de condigno. (Theol, cerium.) 225. A. Id jam erui potest ex verbis Tridenlini supra recitatis : si justi enim vere merentur, habent meritum proprie et stride dictum seu meritum de condigno. B. Ex Scriptura deducitur. — Meritum de condigno illud est, cui ex justitia debetur merces, eo quod æqualilas proportionis habetur inter opus exhibitum et mercedem. Atqui vita æterna, secundum Scripturam, est corona justitiæ, quæ ideo ex justitia debetur, a justo judice conferenda, et quidem servata operum proportione. Ergo. Nec mirum, uti jam monuimus. Nam, licet inter opera hominis (1) S. Theoph. Adv. hær. 4, 37, feminarum. (2) Ep. 194, 5, 1498, 1502, 1 807 Ant., Ad Autol. 1, 7 ; S. Justinus, I Apol. 43 ; S. Irenæus, 1 ; J. 173, 123, 244 ; Tertullianus, De præscr. 20 ; De cultu 20 ; cf. serm. 43, 1,1 ; 87, 4, 6 ; in Jo. evang. tr. 3, 9 ; J. t 453, ; cf. 2045, 2316, 2326. 246 EXISTENTIA MERITI supernaturalia et retributionem divinam servari nequeat rigor justitiæ, quia tamen hæc opera a gralia sanctificante procedunt, eamdem ac ipsa gratia, proportionem habent ad vitam æternam. C. Probatur ex Patribus. — Tertullianus, De pœn. 2, ./. 311: « Bonum factum Deum habet debitorem. » — S. Ambrosius, in Ps. 118, 7, 3 : Deus « vult etiam conveniri, ut si quis proposita secutus virtutibus præmia, bene certaverit, fructum remunerationis exspectet, quin etiam exigat. » Jam audivimus S. Augus­ tinum vocare « stipendium justitiæ » vitam æternam, « quam, ut in De correp. et gral. 13, 41, declarat, certum est bonis operibus debitam reddi ». 226. Objiciunt Protestantes : a) Vitam æternam esse hereditatem (Rom. vni, 17) et ideo non ex merito conferri, sed jure filiationis; eamque dari ex misericordia (Ps. cn, 5) eo vel magis quod justi sunt servi inutiles (Lc. xvn, 10); secus enim merita Christi insuf­ ficientia fuissent. R. - Vita æterna solis utique liliis datur, sed in mercedem. tum propter valorem intrinsecum operum, tum propter ordinationem Dei et promissionem, qua lit. ut non tantum ex misericordia confe­ ratur, sed etiam in justitia, licet justi vere servi inutiles dici possint. siquidem eorum opera non cedunt in utilitatem Dei, sed e contra ex ipsis Christi meritis promanant et totam efficaciam ex ejus redemptione et gratia derivant. b) Non esse condignas passiones hujus temporis ad futuram gloriam quæ revelabitur in nobis (Rom. vm, 18). R. — Verum est has passiones secundum se consideratas, nullam habere proportionem cum torrente voluptatis, quo potan­ tur electi in patria (Ps. xxxv, 9) ; non autem, prout libere suffe­ runtur, propter Deum, ex gratia Spiritus Sancti. - — Ceterum, in textu, ut videtur, de merito non agitur ; sensus est, enim : dolores hujus vitæ libenter accipiendas esse propter futuram gloriam. III. — Omnia justorum opera bona sunt meritoria vitæ æternæ. (Doctrina communis et certa.) 227. Omnes actus justorum, qui moraliter non sunt mali, meritorios esse vitæ æternæ docent, cum S. Thoma. fere omnes theologi (1). (1) S. Th., in 2, dist. 40, q. 1, a. 5, 0 et ad 3 : « In illo qui gratiam habet, oportet (actum) vel meritorium vel demeritorium esse. » — De malo, q. 2, a. 5, ad 7 : « Habentibus charitatem, omnis actus est meritorius vel demeritorius. » Ibid., obj. 11 ; De Ver it., q. 14, a. 5, ad 13.— De Carit., q. un., a. 11, ad 2. — Capreolus, in 2, dist. 4, q. 1, a. 3 ; dist. 40, q. 1 a. 1 ; Cajetanus, in 1-2, q. 8, a. 3 ; Ferrariensis, in 3 contra Gentes, c. 109 ; Soto, De natura et gralia, 1. 3, « . 4 ; Salmantlcenses, disp. 4, dub. 5 et 6 ; Suarez, 1. 12, c. 11, n. 27 ; EXISTENTIA MEBITI 247 1° Probatur ex Tridentino. — Trident. s. 6, cp. 16, ita habet : « nihil ipsis justificatis amplius deesse credendum est, quominus plene illis quidem operibus, quæ in Deo sunt facia.... vitam æternam... oerc promeruisse censeantur ». Ergo omnia juslorum opera, quæ in Deo sunt lacta, scilicet, ut explicat postea (can. 32 supra cit.), quæ a justo fiunt, per Dei gratiam et Jesu Christi meritum, cujus vivum membrum est, vere meritoria sunt æternæ vitæ. 2° Probatur ratione. — Omnes actus honesti justorum ipso facto, meritorii sunt vitæ æternæ, si referri possunl et revera referuntur ad linem charitatis (1). Atqui omnes actus boni justorum his pollent dotibus. Ergo. Prob. min. per paries : A. Omnes actus honesti juslorum in finem charilatis ordinari possunl. — Etenim omnes actus boni in linem alicujus virtutis ordinantur ac proinde ordinari possunl in Deum fiirem superna­ turalem per imperium charilatis, sicut facultates aliæ naturales possunt in actum applicari per voluntatem quæ celeras movet. B. Omnes actus boni juslorum a charilale informantur ei in finem charilatis reapse ordinantur. - a) Certe non requiritur ut hi actus ad linem charitatis expressa ei actuali intentione referantur : hoc est impossibile homini, quamdiu in ordine præsenti versaiur. sed nec sufficit relatio illa habitualis, quæ per solam præsenliam habitus charitatis haberetur, nam « ex hoc quod est in habitu, nullus meretur, sed ex hoc quod actu operatur. » In 2, disl. 10, q. 1, a. 5, ad 6. b) Requiritur autem et sufficit ordinatio virlualis, quæ scilicet habetur, quando opus bonum ad finem caritatis ordinatur, non quidem actu et formaliter, sed virtute ordinationis prius factæ, quæ virtus in actibus sequentibus permanet [n. 219]. 1)Alii (2) autem volunt hanc ordinationem virtualem reapse non dari, nisi ipsa boni operis exislenlia a præcedente caritatis actu dependeat et profluat, nisi nempe actus vere procedat ex virtute præcedentis actus caritatis seu ex influxu præcedentis intentionis, et ita quidem ut intentio præterita sit vera causa hujus actus, qui sine ejus influxu non fieret. 2) Alii vero contendunt minime requiri ut actus bonus proveniat et causetur ex virtute præcedentis actus caritatis, sed satis esse Schlfflni, n. 369 ; Ripalda, Gonet, etc. ; S. F. de Sales, Traité de V amour de Dieu, 1. 12, c. 8 ; Terrien, La grâce et la gloire, t, 2. 1. 7, c. 3 ; Hugon, q. 7, a. 2, iv, p. 271 ; Van Noort, n. 211 sq., etc. (1) Quæstio est de actibus bonis præler actus elicitos charitatis. (2) S. Bonaventura, in 2 Sent., disl. 41, a. 1, q. 3 ; Scotus, ibid., q un. ; S. Bellarminus, De justificatione, 1. 5. c. 15 ; Billuart, De merito, a. 4 ; Hugon, Tract, dogm., t. 2, p. 269-272 ; Noble, U. 1’., L'amitié avec Dieu, éd. 2, p. 405-413. 248 EXISTENTIA M EBITI ul ex virtute hujusmodi actus seu ex virtute præviæ intentioni. ordinetur seu ordinem habeat ad Deum finem ultimum. Tunc carit non est actin meritorii principium causaris, sed tantum principium ordinans. c) Quid necesse sil ut veriflcelur hæc ordinatio virtualis? 1) Juxta quosdam (1), « sufficit semel, in primo nempe instanti justificationis, actum charilatis elicere, quo homo explicite v· implicite se suaque omnia Deo offerat, ut eo ipso omnia bona opera, per lotum vitæ decursum facienda, virtualiter in finem ultimum referantur et meritoria fiant (2) ». | Communis autem et vera sententia (3) docet omnia bona ju< opera virtute seu influxu caritatis in Deum finem ultimum reap I ordinari, dummodo toties producatur actus caritatis quoties eju* | praeceptum obligat, sive per accidens, v. g. ad tentai ionem aliquam superandam, ad aliud praeceptum adimplendum, sive perse, cum I pervenitur ad usum rationis, tempore mortis et pluries invita I juxta nonnullos, saltem semel quolibet anno, juxta alios : seme': in mense (S. Alphonsus), singulis hebdomalibus (Scolus), juxl . multos : saltem ter quaterve in anno. I laec docet S. Thomas : « Nec oportet, (ad meritum) quod intentio actualis ordinans in finem ultimum sit semper conjuncta cuilibet actioni, quæ dicitur in aliquem finem proximum ; sed sufficit quod aliquando actuali ter omnes illi fines in finem ultimum refe­ rantur, sicut ht quando aliquis cogitat se totum ad Dei dilectionem i dirigere : tunc enim quidquid ad se ipsum ordinat, in Deum ordi· | natum erit. El si quæratur quando oporteat actum referre in finem j ultimum, hoc nihil aliud esi quam qumrere (piando oporteat habitum | charilalis exire in aclum ; quia quandocumque habitus charitatis I in actum exit, Iit ordinatio totius hominis in finem ullimum, et I per consequens omnium eorum, quæ in ipsum ordinantur ut bona | sibi (4). » I d) Unde, his omnibus rite perpensis, cum in rebus moralibus ; non mathematice sed moraliter procedendum sit, nec facile net : opportunum arbitramur exacte determinare quoties reapse obliget 1 præceptum caritatis, at omnino dicendum putamus illud ’ frequenter obligare. Nisi enim identidem renovetur actus caritatis, sine dubio cessat virtualis influxus caritatis ac proinde cessat reni et efficax ordinatio vitæ nostra) in Deum finem supernaturalein. Quod constat : 1) Ex ipsa psychologia humana : « Spectata enim instabilitate mentis et infirmitate voluntatis, homo in tam varias intentiones variis vitæ adjunctis trahitur, ut vix fieri possit quin, post tempus plus minusve longum, primæ intentionis penitus obliviscatur eique valedicat. » [Van Roey, p. 235]. (I) Cf. Salmant., De mento, disp. 4. — (2) Card. Van Roey, op. cit., p. 222. (3) S. Thomas, text, cit., in 2 Sent., dist. 38, q. 1, a. 1, ad 4 ; dist. 40, q. I, •i. 5. ad 7 , dist. 42, q. 1, a. 2, etc. ; Capreolus, Cajetanus, Ferrarlensls, Soto, Rlpalda, Gonet, S. Alphonsus, Terrien, Schifilnl, PIgnataro, Billot, Van Roey, Janssens. — (4) In 2 Sent., dist. 40, q. 1, a. 5, ad 6. EXISTENTIA MERITI 249 2) E.r certa experientia : ('.(instat enim experientia impossibile esse ut homo diu quemvis acl.uni caritatis prorsus omittat et tamen in gratia sanctificante vivat, omniaque vitæ christianæ præcepta adimpleat ; ergo a fortiori impossibile est ut homo hujusmodi re perseveret in agendo propter Deum. 3) Kr natura caritatis : Caritas est virtus maxime activa, ac proinde quasi infallibiliter prorumpit in actum : ideo justus non potest diu vere justus permanere, quin interdum, saltem implicite, actum eliciat caritatis. Præterea caritas est vera amicitia; atqui amicus ita cum amico vivit, ut amicus fere perpetuo et menti ejus inhæreat et pectori ; ergo justus ita coram Deo et propter Deum vivere debet, quod impossibile est nisi saepe renovetu*· actus cari­ tatis. In praxi autem, qui bonam ducunt vitam Christianam præcepto caritatis abunde satisfaciunt : sponte enim actus faciunt caritatis, occasione meditationis aliusve orationis aut receptionis sacramen­ torum, etc., item tempore tentationis aut majoris difficultatis ; unde ex charitate sufficienter agunt ut revera omnia sua opera in gloriam Dei perficiant. » [Van Roey, p. 232]. Duplex vero occurrit casus : 1) Homo justificatur per actum contritionis perfeclæ. ----- Ipse actus contritionis efficaciter ordinat, quantum est ex se, lotum hominem in Deum finem ultimum supernaturalem. Proinde omnes operationes moraliter bonæ hominis ita justificati virtualité/’ referuntur in finem charitatis et sunt de condigno vitæ æternæ meritoriæ ; sed, et in futuro, omnes etiam erunt, meritoriæ, si homo perseverat in caritate, ut modo demonstra­ vimus. 2) Homo justificatur per sacramentum Pœnitenliæ cum sola attritione. Hoc etiam in casu, tenent communiter theologi omnes actus justi honestos meritorios esse a momento justificationis. Prima explicatio. Omnia bona justi opera vere in Deum finem ultimum virlualiter referuntur, ex hoc ipso quod homo, habilualiler ad Deum conversus per caritatem, aliquid agit quod est moraliter bonum seu intendit finem operis qui sit in Deum referibilis. ft a Saltnanticenses, Hillol, Terrien, Van der Meersch. Aiunt : Nullus esse potest in homine actus deliberatus, qui non sil imperatus a voluntate. Sed caritas, in ordine supernatural!, imperat ceteris virtutibus, sicut voluntas, in ordine naturali, imperat omnibus potentiis. Ergo, in justis, omnis actus deliberatus vel a line delicii et jam est malus, vel in finem bonum dirigitur et jam fit sub influxu caritatis. Coastal major ex hoc solo quod ipse actus a voluntate elicitus, ab ipsa etiam imperatur : nam « oportet ut in quolibet actu deliberato, voluntas super seipsam reflectens, non solum velit, verum etiam moveat et applicet se ad volendum, quod est imperare (1). » Prob. minor : Caritas, habens pro objecto finem ultimum sub (1) Billot, th. 20, §2. 250 EX 1ST ENT IΛ MERITI ratione linis, cui ex natura rei subordinantur omnes fines particu­ lares. sibi, ex natura, subordinates habet ceteras virtutes quæ circa hos lines versantur ; consequenter cari fas, ex essentia sua, habet ul perficiat voluntatem non solum ad eliciendum actum amoris sed ad imperandum omnes actus qui in Deum, finem ulti­ mum supernaluralem, referri possunt. Igitur, etiamsi non advertatur ad finem proprium caritatis, raritas. per se et ratione sui, perficit voluntatem justi ad imperium cujusvis actus virtuosi, qui scilicet fit ex inotivo formali alicujus virtutis. Secunda explicatio. Homo, in instanti justificationis, actu voluntario et libero recipit gratiam et caritatem. Hæc porro conver­ sio seu actualis et libera acceptatio gratia' et Dei amicitiae : a) \ el est « actus caritatis ex ipsa gratia sanctificante et habituali raritate in genere causæ efficientis consequens, licet possit dici illam natura præcedere in genere causa' materialis et disposilivæ (1) » et tunc nulla est difficultas. — b) Vel est. saltem actualis et totalis ordinatio hominis in Deum ul in finem ultimum «et ita, in habente caritatem, non est solum habitualis ordinatio in Deum propter habitus praesentiam, sed etiam tdrlualis propter praece­ dentem actualem ordinationem, quæ adhuc manet in effectibus per ipsam observantiam mandatorum : habens enim caritatem per observantiam mandatorum exercite diligit Deum, secundum illud Christ i (Jo. xiv, 21) : « Qui habet mandata mea, et servat ea, ille est qui diligit me (2). » Tertia explicatio. — Actus caritatis seu ordinationis caritativæ lori e non necessario conjungitur cum ipso instanti justificationis ; at non diu differtur : 1) quia « praeceptum caritatis, sive ratione sui, sive ratione aliorum præceptorum implendorum, quemlibet justum frequenter obligat, coque frequentius quo magis exponitur periculo peccandi, quod sane in pœnitente e peccatis renato verilicatur » (3) ; 2) quia multi pcenitentes, paulo post momentum justificationis, ad Deum sesse convertunt, vero motu caritatis, sive iu actibus post confessionem, sive occasione communionis quæ solet subsequi. Ergo, si excipias breve tempus quod datur inter instans justificationis et primum actum caritatis, in quo ceterum bona justi opera sunt saltem de congruo meritoria, cetera omnia justi opera honesta fiunt sub influxu caritatis et sunt de condigno meritoria (4). (1) Billuart, De Pœn. diss. 4, a. 7, §2 ; cf. S. Thomas, 1-2, q. 113, a. 4, 0 et ad 1, 2-2, q. 19, a. 9 et 10, q. 22, a. 2, ad 2 ; Périnelle, L'attrition d'aprèsle Concile de Trente et d'après S. Thomas d'Aquin, p. 142sq. De Vooght, in Ephe­ merides Theol. Lovan., 1928, p. 231 sq., 253. (2) Pignataro, De Gratia, p. 467. (3) Van Roey, op. cit., p. 253, quæ hanc osse explicationem communem inter theologos modernos declarat. (4) Idem omnino dicendum de puero baptizato, ad usum rationis perve­ niente, nam tunc iste puer præcepto caritatis tenetur, ac proinde si vult in EXISTENTIA MERITI 251 Manet ideo regula : nullus est, in homine justo, actus bonus qui non sit de condigno meritorius vitæ æternæ, et in praxi sufficit ut toties actus caritatis eliciatur, saltem quoties ita urget præceplum ut omissio hujus actus sit graviter culpabilis. Cum tamen principalior causalitas meriti de condigno ad charitatem spectat, ad hujus virtutis actus eliciendos et iterandos quam maxime invitandi sunt fideles, initio diei et etiam pluries in die, se et sua omnia Deo olïerendo seu in Illum ordinando ut in finem ultimum supernaluralem super omnia dilectum (1). Corollarium. — De his quæ augent •I eritum. 228. 1° Ad meritum simpliciter requiritur actus voluntarius, actus ex objecto bonus et charilate formatus. Ergo quo major prit vohmtarietas, major ex objecto bonitas, major præsertim infor­ matio charitatis, eo etiam majus erit meritum. a) Major volunlarielas, id est. major prompliludo voluntatis seu fervor, maj orque libertas, siquidem pro majore libertate major est imputabilitas, et pro majore promptitudine. major est et lauda­ bilior oblatio Deo facta. Ita, ceteris paribus : 1) elargitio magnae quantitatis pecuniae ad sublevandam proximi miseriam est perfec­ tior actus misericordiae quam parva eleemosyna ; 2) prompta et hilaris elargitio est perfectior quam elargitio quæ hae caret cir­ cumstantia. b) Major ex objecto bonitas, nam actus specificanlur ex objecto, ct ideo quo nobilius est objectum, eo nobilior est ipse actus (2). Eo autem nobilius est objectum, quo propius accedit ad Deum ipsum, quod est maximum et ultimum objectum. Ideo, ceteris paribus, artus virtutum theologicarum praestant iores sunt actibus virtutum moralium et inter illos, nobilior est actus caritatis. c) Major informatio charitatis : nimirum eo magis augetur meritum, quo magis ex motivo perfecti amoris ponitur actus, quo fervidior est ipsa dilectio et quo actualior charitatis influxus (3;. Ideo opera virtutum, ex se non magna, evadere possunt valde meritoria, si fiunt ex ferventi actu charitatis. d) Valor operis augeri etiam videtur pro diversa dignitate gratia permanere, actum caritatis sub gravi debet elicere vel eo ipso momento (S. Thomas) vel paulo post (communiter). Cf. 1-2, q. 69, a. 6, ad 3 ; De Ver. q. 28, a. 3, ad 4 ; De Malo, q. 5, a. 2, ad 8. (1) S. F. de Sales, Traité de Tamour de Dieu. 1. 11, c. 5 ; 1. '12, c. 7 et 9 ; Van Roey, op. cit., q. 3, c. 4, a. 2, p. 266 sq. ; Neveut, in Divus Thomas (Pia­ cenza), jul.-aug. 1931, p. 353 sq. (2) Hoc in sensu P. Terrien : « Plus la vertu que l’amour informe est d’un ordre supérieur, et plus son acte est intense, plus aussi, pourvu qu’il y ait égalité pour tout le reste, cet acte est méritoire. » Op. cit., t. 2. p. 74. (3) S. Thomas, in 2, dist. 29. q. 1, a. 4 ; Billot, th. 20, § 3 ; Schifilnl, n. 385 ; Terrien, toc. cit., cp. 6 ; Van Roey, op. cit., p. 182 sq. 252 EXISTENTiA MERITI supernalurali personæ agentis. Ita opera Christi erant infiniti valoris ; ita, in diversis justis, ceteris paribus, gradus gratiæ sanctificantis per se mensurat meritum operis. 2° Difficultas autem operis non est per se ratio augmenti meriti, quia potest provenire ex defectu ipsius operantis. In praxi : a) Si est operi exlrinseca, si provenit nempe ex actuali defectu operantis, v. g. ex habitibus vitiosis adhuc libere excultis, ex defectu luctæ contra passiones et inclinationes malas, ex defectu promptae voluntatis, ex defectu vigilantiae et prudentiae, etc., difficultas non auget sed potius minuit meritum : est enim signum caritatis non ferventis sed minoris in agente qui, nonnisi propter hanc suam parvam caritatem, passus est in se hujusmodi impe­ dimenta, ex quibus nunc oritur difficultas. — Ceterum si secus esset, quanto quis proficeret in virtute, eo minorem inveniens difficultatem in excercitio virtutis,eo minusetiamhaberet meritum, quod est absurdum. Unde S. Thomas, in 3 sent. d. 23, q. 1, a. 1. ad. 4 : « Difficultas potest esse ex nobis et ex rebus et similiter facilitas. Facilitas ergo quæ est ex ratione actuum, qui non sunt magni ponderis, diminuit, quantum in se est, rationem meriti; sed facilitas quæ est ex promplitudine operantis, meritum non diminuit respectu praemii essentialis, sed auget : quia quanto meriti caritate facit, tanto facilius tolerat et magis meretur. Et similiter quanto delectabilius operatur propter habitum virtutis. tanto actus ejus est delectabilior et magis meritorius. » b) Si autem difficultas est operi intrinseca, seu si provenit aut ex magnitudine et arduitate operis vel ex elevatione objecti, aut etiam ex ipsis conditionibus personæ operantis, v. g. ex ejus consti­ tutione physiologica et psychologica, ex circumstantiis externis in quibus versatur, ex tentationibus sive externis sive internis et aliis hujusmodi, quæ nullo modo pendent a voluntate subjecti et libertate, sine dubio difficultas auget meritum : tum quia supponit et exigit majorem caritatem vel ad opera majora aggredienda vel ad majora vincenda obstacula, tum quia vel majorem connotât operis bonitatem, « quanto (enim) aliquid est melius, tanto supra vires hominis operantis est elevatum », vel majorem exigit voluntarietalem, « quia in id quod difficile est, majore attentione aliquis consurgit, et cum majore conatu voluntatis » (1). 3° Actus externus, totam suam moralitatem ab intrinseco acci­ piens. per se nihil facit ad meritum : « tantum enim meretur qui habet perfectam voluntatem aliquod bonum faciendi, quantum si faceret illud » (2). . Ώ Per accidens tamen confert ad meritum, vel quatenus requiri! ut motus voluntatis magis intendatur, saepius iteretur aut diutius duret, vel quatenus secundum se quamdam habet bonitatem, v. g. (1) 1-2, q. 114, a. 4, ad 2 ; in 2, dist. 29, q. 1, a. 4 ; 2-2, q. 27, a. 8, ad 3, q. 155, a. 4, ad 2 ; Noble, op. cit., p. 389 sq. (2) In 2, dist. 40, q. 1, a. 3 ; De malo, q. 2, a. 2, ad b. OBJECTUM MERITI DE CONDIGNO 253 ratione exempli, aedificationis, etc. (1). Aliquando etiam exe­ cution! operis inesse potest aliud bonum a merito distinctum, v. g. qui sibi serio proponit orare aut opus aliquod pœnale facere, meretur ; at deest vis impelratoria et salis!adoria, nisi reapse oret et opus pœnale efficiat. § II. De objecto meriti 229. Dicemus successive : 1) de objecto meriti de condigno ; 2) de objecto meriti de congruo. I. — De objecto eriti de condigno 230. Hominem non posse sibi mereri, sive de condigno sive de congruo, primam gratiam actualem, jam probavimus (n. 162, 187 sq.), ubi de gratuitate primæ gratiæ ; superest autem inqui­ rendum : 1) quoad peccatorem de prima gratia habituali, 2) quoad justum vero, de perseverantia in gratia, de reparatione post lapsum, de gloria, denique de augmento graliæ et gloriæ. Assertio : Peccator non potest sibi de condigno mereri primam gratiam habitualem seu justificationem ; justus ipse non valet mereri de condigno donum perseverantiæ vel reparationem post lapsum, sed potest mereri gloriam et augmentum gratiæ et gloriæ. I. — Peccator non potest sibi mereri justificationem. (Proxi­ mum fidei.) 231. Constat : a) Ex Cone. Trid. s. 6, cp. 8, 1). 801 : « Gratis justificari ideo dicimur, quia nihil eorum, quæ justificationem præcedunl, sive fides sive opera, ipsam justificationem prome­ retur ». b) Ex Scriptura. Ubique enim Scripturarum justificatio exhibetur ut donum prorsus gratuitum : Rom. m, 24 : « Justificati gratis, per gratiam ipsius. » — Hom. xi, 6 : « Si autem gratia, jam non ex operibus: alioquin gratia jam non est gratia. » - Eph. n, 8 sq. : « Gratia enim estis salvati per fidem et hoc non ex vobis : Dei enim donum est ; non ex operibus, ut ne quis glorietur. » (Cf. Hom. iv, 5, ix, 30 sq. ; Eph. i, 5, etc.) Cf. n. 213. (!) 1-2, q. 20, a. 4. 254 OBJECTUM M EBITI DE CONDIGNO c) A./ ratione. \d meritum de condigno p raerequ iritu r status graliæ. Atqui ante justificationem certo deest status gratiæ. Ergo. II. ■ — Justus non potest mereri de condigno donum perseve­ rantiæ et reparationem post lapsum. (Saltem theologice certum.) 232. 1° Donum perseverantiæ. — Perseverantia enim in bono a gratiis efficacibus pendet, quibus liberum arbitrium, ex natura sua semper versatile, ad bonum constanter inclinatur usque in finem vitæ. Jamvero gratiæ efficaces, sive collective sumantur sive distri­ butive, objectum meriti de condigno esse nequeunt (1). a) Non collective : Nam ut posset homo omnes gratias efficaces mereri, deberet posse primam ex illis mereri. Sed nemo mereri valet primam gratiam efficacem, quam e contra præsupponit meritum. b) Non distributive : Supposita scilicet prima gratia efficaci, justus non potest cum illa ita bonum opus operari, ut ex ejus operis merito obtineatur alia gratia efficax et sic deinceps : secus enim, accepta prima gratia efficaci, eo ipso justus esset confia malus in gratia et amplius mortaliter peccare non posset. Hoc autem : 1) Contradicit Tridenlino docenti, s. 6, cp. 13 et cn. 1G, /j. 80G, 82G, perseverantiam finalem esse magnum Dei donum, de quo « nemo sibi certi aliquid absoluta certitudine polliceatur ». 2) Contradicit Scripturae, quæ ipsos justos monet ut « qui se existimat stare, videal ne cadat ; » (I Cor. x, 12), ut omnes « cum metu et tremore » salutem suam operentur (Philip, n, 12). 3) Contradicit experientiae, qua constat haud paucos justos, post sat diuturnam permanentiam in gratia, in peccatum cadere, et ab homine non pendere ut mors ei contingat tempore quo est in statu gratiæ. 4) Contradidi denique rationi, quia, sicut primum meritum de condigno supponit statum gratia* jam prius existentem, ita perseverantia meriti de condigno præexigil perseverantiam status graliæ, quam ideo causare non valet. (1-2, q. 114, a.9.) Adde quod efficacitas gratiæ pendet non tam ex justitia retri(i) Salmant., De merito, disp. 6, dub. 5 ; Suarez, 1. 12, c. 26, n. 24-25 ; Billot, th. 22, §2; Pesch, η. 425 ; Beraza, η. 1036 ; Janssens, p. 498-503. OBJECTUM MERITI DE CONDIGNO buculis quam ex consilio miserentis (Rom. ix, 15), qui eam largi­ tur, prout vult, cuicumque largitur. Adde etiam nullibi consignari in Scripturis, quoad doni perseverantiæ mentum, promissionem Dei quæ ad meritum de condigno requiritur. Adde denique conjunctionem mortis cum statu gratiæ, quæ ad perseverantiam finalem omnino etiam requiritur, esse in solius Dei potestate [n. 179]. 233. 2° Reparatione II post lapsum. — Probatur : a) Ex Con­ ciliis el lota Traditione : Ecclesia enim semper credidit et docuit remissionem peccati mortalis seu justificationem fieri omnino gratis et ex sola misericordia, quantacumque fuerint praecedentia merita. Cf. n. 70, 155, 231. b) Ex Scriptura : Ez. xvm, 24 : Si autem averterit se justus a justitia sua, et fecerit iniquitatem..., omnes justitiae ejus, quas fecerat, non recordabuntur. » Ergo praecedentia merita nihil proficiunt ad resurrectionem a peccato, alioquin vera et magna haberetur eorum recordatio apud Deum. c) Datione : 1) Magis est resuscitare mortuum quam viventem conservare. Atqui justus non potest secundum mereri (perseve­ rantiam). Ergo nec primum. 2) Reparationem mereretur justus vel per opera facta in justitia vel per opera post peccatum facta. Atqui, non per poste­ riora, quæ non sunt de condigno meritoria ; sed neque per priora, quæ per subsequens peccatum sunt mortificata. (1-2, q. 114, a 7 . 3) Si justus posset mereri de condigno reparationem post lapsum, eam infallibiliter obtineret, et sic omnes justi essent infallibiliter electi, quod falsum esse nemo negat. Cf. Suarez, 1. 12, c. 27, n. 1 et 2 ; Beraza, n. 1039. III. Justus potest de condigno mereri gloria: II aug; Lentum gratiæ et gloriæ. (De fide.) 234. 1° Gloriam. — Ex omnibus textibus supra allatis, ubi de existentia meriti, constat hominem justum mereri de condigno vitam æternam seu gloriam, et quidem primam gloriam : a) Id aperte declarat S. Thomas, 1-2, q. 112, a. 2, ad 1 : « Prae­ paratio hominis ad gratiam habendam, quædam est simul cum ipsa infusione gratiæ (actus scilicet perfectæ contritionis). Et 256 OBJECTUM MERITI DE CONDIGÆO talis operatio est quidem meritoria, sed non gratiæ quæ jam habetur, sed gloriæ quæ nondum habetur ». b) Idem docere videtur Tridenlinum, s. 6, cp. 32, D. 842, dicens : 1) de gratia, justum posse mereri ejus augmentum, ut excludatur meritum primæ gratiæ ; 2) de gloria autem, justum posse mereri « gloriam » (suo tamen tempore consequen­ dam, si in gratia decesserit) « atque etiam gloriæ augmentum », quasi diceret eum posse mereri non solum gloriæ augmentum, sed ipsam primam gloriam. « c) Idem denique tenent communiter theologi, contra De Lugo, De Incarn. disp. 6, sect. 3, et Ripalda, De Ente supernatural, disp. 89. Ratio est quia prima gloria non est principium meriti, sicut prima gratia, sed potius terminus meriti. Secundum Lange, n. 714, id erui non potest e definitione Tridentina ; quare ait, primus titulus ad gloriam videtur semper gratuito vel ob meritum de congruo tantum dari. Actus boni justorum merentur augmentum hujus primæ gloria^, sed simul ad titulum hereditatis addunt novum titulum meriti de condigno quoad vitam æternam in genere sumptam et consequenter etiam quoad primam gloriam ». Cf. S. Bellarminus, De justif. 1. 5, c. 20 ; Van Noort, n. 218. 235. 2° Augmentum gratiæ et gloriæ. — A. Augmentum GRATi/Έ : 1) Hoc definivit Tridenlinum : « Si quis dixerit... ipsum justificatum... non vere mereri augmenlum gratiæ... atque etiam gloriæ augmenlum, a. s. » et : « Si quis dixerit justitiam acceptam non conservari atque augeri coram Deo per bona opera; sed opera ipsa fructus solummodo esse et signa justificationis adeptæ, non autem ipsius augendæ causam, a. s. » [D. 842, 834'. 2) Probatur ex Scriptura, quæ hortatur fideles ut, « veritatem facientes in charitate », crescant in Christo (Eph. iv, 15), crescant in gratia (11 Pet. m, 18), in salutem (1 Pet. n, 2), ut exhibeant membra sua « servire justitia' in sanctificationem » (Rom. vi, 19) scilicet in sanctificationis augmenlum, quod dicitur esse fructus boni illorum operis : « Liberati a peccato, servi autem facti Deo, habetis fructum vestrum in sanctificationem, ii nem vero vitam æternam » (Rom. vi, 22). (Cf. Philip, i, 19 ; Coi. i, 10 ; Apoc. xxn, H.) Itaque augmentum sanctificationis seu gratia» sanctificantis OBJECTUM MERITI DE CONDIGNO 257 est fructus bonorum justi operum. Atqui, per bona justi opera, ejusmodi augmentum fit non quidem per modum efficientiae, siquidem gratia a solo Deo infunditur ; neque per modum meræ dispositionis, quia tunc non ipsi crescerent justi in gratia sed tantum se præpararent ad incrementum. Ergo fit per modum nier ili. Hinc S. Augustinus : « Intelligamus Spiritum Sanctum habere qui diligit, et habendo mereri ut plus habeat, et plus habendo, plus diligat » ; « Cum fuerit nata (caritas) nutritur ; cum fuerit nutrita, roboratur ; cum fuerit roborata, perficitur (1). » 3) Probatur ralione : Illud cadit sub merito condigni, ad quod motio gratiæ se extendit. Motio autem alicujus moventis non solum se extendit ad ultimum terminum motus, sed etiam ad lolum progressum in motu. Atqui motus gratiæ terminus est vita æterna, progressus vero fit secundum augmentum gratiæ. Ergo, quemadmodum justus de condigno meretur vitam æternam, ita quoque de condigno meretur augmenlum gratiæ. (1-2, q. 114, a. 8.) B. Augmentum glori/e : Consequenler enim ad augmenlum gratiæ, meretur justus augmenlum ipsius gloriæ, quæ est ad gratiam sicut fructus ad semen, et dabitur unicuique secundum ejus laborem (I Cor. m, 8) secundum ejus opera (Mt. xvi, 27). Ergo major erit, si meliora fuerint opera. Ergo rursus bona justi opera vere de condigno merentur gloriæ augmentum. Hinc cone. Flor., Decr. pro Græcis, D. 693, definit beatos «intueri clare ipsum Deum trinum et unum, sicuti est, pro merilorum tamen diuersilale, alium alio perfectius ». Et in hac doctrina, conslans est Palrum Iradilio. Cf. t. 4, De Paradiso, a. 2. Opera autem bona justorum de condigno merentur etiam glo­ riam accidentalem et ejus augmentum, secundum ipsa merita, nam hæc gloria est consectaria gloriæ essentialis. Cf. t. 4, De Paradiso, a. 3. 236. Nota. — Dispulalur inter theologos quandonam detur gratiæ augmentum, quod justorum meritis debetur : a) Alii, post Nominales et Suarezium (2), docent augmentum gratiæ semper et slalim sequi omnes et singulos actus meritorios, quantumvis remissos. (1) In Jo. tr. 74, n. 2 ; in cp. Jo. tr. 5, n. 4. (2) Suarez, 1. 9, c. 3 ; 1. 12, c. 25 ; Schliflnl, n. 369, n ; 390 ; Pesch, n. 424 ; Hurter, n. 238, 3. Theol. III 17 258 OBJECTUM MERITI DE CONGRUO b) Alii, cum Scoto (1), tenent (sed gratuito, ut videtur) omnes justorum actus semper mereri istud augmentum, quod reapse tamen non confertur nisi in primo instanti ingressus in gloriam, c) Alii denique, cum S. Thoma, contendunt hoc augmentum non dari nisi post actus /cruentiores ipso habitu gratiæ præexsistente (2). Actus ergo remissi merentur quidem augmentum gratiæ, sed augmentum istud differtur usquedum ponatur actus charitatis ferventior ipso habitu præexsistente : « Quolibet actu meritorio meretur homo augmentum gratiæ, sicut et gratiæ consummatio­ nem, quæ est vita æterna. Sed sicut vita æterna non stalim reddilur, sed suo tempore, ita nec gratia statim augetur, sed suo tempore, cum scilicet aliquis sufficienter fuerit dispositus ad gratiæ augmentum (3). » Ratio est : 1) quia habitus infusi augentur ex opere operantis ad modum habituum acquisitorum. Atqui habitus acquisiti non augentur nisi per actus intensiores, excedentes scilicet præexistentem mensuram ipsorum habituum. Ergo. Ratio est : 2) quia Deus, ut videtur, debet, in augmento gratiæ præstando, eumdem servare modum quem habet in gratia primo infundenda. Atqui gratia primo non infunditur nisi juxta disposi­ tionem operantis. Ergo gratia non augetur nisi augeatur dispositio operantis, seu major fiat ipsa dispositione præcedenti. Nec dicas hac in sententia, actus remissos esse inutiles, nam valde influunt in augmentum gratiæ, « in quantum ex uno actu charitatis homo redditur promptior ad agendum iterum secundum charitatem, et habilitate crescente, homo prorumpit in actum ferventiorem dilectionis, quo conetur ad charitatis profectum ; et tunc charitas augetur in actu » 2-2, q. 24, a 6, 0 (4). Alii autem cum doctrina Concilii Tridentini aptius cohærere putant sententiam Suazezii (5), alii sententiam S. Thomæ (6). Remanet ideo controversia quæ documentis Ecclesiæ non videtur posse dirimi. II. — De objecto meriti de congruo 237. Meritum de congruo adesse potest in peccatore et in homine justo, peccator autem sibi tantum, justus vero sibi et aliis potest aliquid de congruo mereri. (1) Scotus, in 4, dist. 21, q. 1 ; dist. 22, q. 1. (2) Pègues, Commentaire..., h. I. ; Billot, th. 21, § 2 ; Bllluart, diss. 8, a. 5, § 4 ; Hugon, p. 277 ; Satmant., disp. 6, n. 84 sq. ; Janssens, p. 497, 498. (3) 1-2, q. 114, a. 8, ad 3 ; cf. 2-2, q. 24, a. 6, 0 et ad 1. (4) « Actus , licet remissus, est, ex sua natura, quædam dispositio remota ad intensionem habitus, in quantum subsequens actus invenit potentiam magis idoneam ad agendum et sic repetitio actuum remissorum melior est quam carentia omnis actus et remote disponit ad actum ferventiorem, qui est ultima dispositio ad augmentum. » Van der Meersch, n. 214 ; cf. Sylvius, in 2-2, q. 24, a. 6, conclus. 4. — (5) Van Noort, n. 217 ; Pesch, n. 424. (6) Billot, p. 277 ; Van der Meersch, n. 211-216. OBJECTUM MERITI DE CONGRUO 259 Asserlio : Peccator, ex gratia actuali operans, potest de congruo, improprie dicto, sibi mereri gratias actuales ad justificationem proxime disponentes, et contritus, ipsam gratiam justificationis, I. — Peccator mereri potest gratias ad justificationem dispo­ nentes. (Probabilius.) 238. a) Congruum enim est ut dum homo bene utitur virtute a Deo accepta, Deus secundum superexcellentcm suam virtutem excellentius operetur. 1-2, q. 114, a. 3, a. 6 ; cf. in 4 seni., d. 15, q. 1 a. 3, ad 4 ; in 2, d. 27, q. 1, a. 4, ad 4. Atqui actus fidei, spei, attritionis, etc., quos cum gratia opera­ tur peccator, connaluraliler ordinantur ad justificationem. Congruum est ideo, his positis actibus, a Deo conferri gratias ad alios actus (caritatis scilicet seu contritionis perfectæ), quibus peccator proxime et immediate disponitur ad justificationem. Supra, n. 71 sq. Hoc tamen meritum, ut patet, non est meritum de congruo stricte dictum, quod scilicet amicitiae divinæ nititur et fundat jus amicabile ad præmium, sed meritum improprie dictum, quod nititur misericordia tantum et liberalilali. b) Hoc sensu Paires rationem meriti tribuunt fidei et aliis dispositionibus peccatoris ex gratia actuali procedentibus (1). II.— Peccator contritus meretur ipsam justificationem. (Probabilius.) 239. Congruum est enim ut opera peccatoris supernaturalia non careant ef/eclu ad quem, natura sua, diriguntur. Atqui contritionis actus, quo homo, ex Dei gratia, toto corde sese ad Deum convertit, natura sua, est ultima ad justificationem dispositio : siquidem importat, quantum est ex parte hominis, perfectam peccati detestationem, pcrfectamque ad Deum finem ultimum conversionem. Ergo congruum est ut homini contrito Deus restituat amicitiam suam (2). Probe tamen observa omnes quidem theologos fateri actum contritionis perfectæ influere in justificationem accipiendam per modum dispositionis et impetrationis, multos autem, præsertim Thomistas, huic actui negare rationem meriti de congruo, prout hoc distinguitur a dispositione et impetratione. Cf. supra, n. 76. (1) Cf. Suarez, 1. 12, c. 37, n. 40 ; E. Neveut, C. M., Du mérite de convenance, 1932, p. 15 sq. — (2) Billot, De Ecc. sacramentis, t. 2, th. 13, § 1 ; Salmant., disp. 6, dub. 1, § 1, n. 5. 260 OBJECTUM MERITI DE CONGRUO 240. An justus mereri possit de congruo : 1 ) reparationem post lapsum ; 2) donum perseverantiæ ? a) Posse justum mereri de congruo repartitionem post lapsum absolute negat S. Thomas (1-2, q. 11 I. a. 7), quia « impeditur talis meriti efficacia per impedimentum (subsequens peccatum), quod est et in eo qui meretur et in eo cui meretur ». Deest enim jus amicabile ad præmium. quia amicitia per peccatum amittitur. Nec inde sequitur eamdem omnino esse omnium sortem post peccatum commissum. Si quis enim multa habens merita, « non ex contemptu, sed ex infirmitate vel ex ignorantia, aliquod pecca­ tum (mortale) committat,... facilius ab eo resurgit... propter intentionem, quam habet redam ad Deum ; quæ, etsi ad horam intercipiatur, de facili ad pristina reparatur. » 2-2, q. 186, a. 10; in Heb. vi, lect. 5. Quidam tamen post Suarezim, quibus « satis decere videtur divinam justitiam late sumptam, ut non obstante superveniente peccato, recordetur præcedentium meritorum, et, intuitu illorum, peccatorem excitet ut a peccato resurgat », sententiam oppositamsa/is piam et probabilem habent. Illam tamen non universaliter veram dicunt sed in certis tantum casibus, quando nempe « præcedentia merita insignia fuerunt, et subsequens peccatum ex vehementi aliqua occasione vel fragilitate committitur ». Quod si autem præcedentia merita fuerint paucissima et peccata subsequentia maxima et frequenter muliiplicata, minima aut nulla adest congruitas ut Deus misereatur (Suarez, 1. 12, c. 38, n. 6-7) (1). b) Justum : 1) non posse de congruo proprie dicto mereri inte­ grum perseverantiæ donum, docent omnes theologi, quia prima gratia efficax, quæ est initium perseverantiæ, præsupponitur merito, siquidem ultimo pendet a libera Dei electione ; 2) posse vero non mereri sed impetrare perseverantiam, prout est tantum gratiæ conservatio, declarant mulli cum S. Thoma (1-2, q. 111, a. 9, ad 1) (2). Assertio : Justus potest de congruo mereri alteri gratiam, imo et primam gratiam, sibi vero et aliis quædam bona temporalia. (Theol. certum.) I. — Justus potest de congruo mereri alteri etiam primam gratiam. 241. Ex n. 214 « patet quod merito condigni nullus potest mereri primam gratiam nisi solus Christus ». (1) Cf. 1-2, q. 114, a. 7, ad 1 ; Salmant., disp. 6, n. 71 sq. ; Hugon, p. 275. (2) Cf. supra, n. 180 ; Pesch, n. 427 ; Neveut, Du mérite de convenance chez le juste, 1933. Praxis novem communionum non inducit certe meritum de congruo, nedum de condigno, sed habet rationem impetrationis, cui Christus promisit exauditionem. OBJECTUM MERITI DE CONGRUO 261 a) Potest alteri mereri : 1) Gratias : « Quia enim homo, in gralia constitutus, implet Dei voluntatem, congruum, est, secun­ dum amiciliæ proportionem, ut Deus impleat hominis volunta­ tem in salvatione alterius, licet quandoque possit habere impedi­ mentum ex parte illius, cujus aliquis sanctus justificationem desiderat. » (1-2, q. 114, a. 6.) 2) Primam gratiam : Quinimo licet justus non possit sibi mereri primam gratiam, hanc mereri potest alteri, quia meritum hoc gratiam supponit in merente, non autem in eo cui meretur. (Ibid., a. 7, ad 2.) b) Probatur sensu Ecclesiae. — A multis hoc profertur argu­ mentum : ait S. Jacobus (v, 16) : « Orate pro invicem ut salve­ mini : multum enim valet deprecatio justi assidua » ; hinc Ecclesia jubet justos orare pro aliis hominibus ut ad salutem perveniant. Sed si preces valent apud Deum ut impetratio, cur non valerent alia opera bona ut meritum de congruo ? Sic pie creditur S. Stephanum Pauli conversionem et S. Monicam Augustini conversionem meruisse. Huc facit etiam fidei articulus, quo profitemur sanctorum communionem. Hinc S. Thomas, in 2, d. 27, a. 6 ad 5 : « Per orationem sanctorum, hominibus offeruntur occasiones ut se ad Deum convertant et ad gratiam recipiendam præparant ; qua præparatione facta, et gratia eis infunditur ». Π. — Sibi et alteri mereri potest justus bona temporalia. 242. a) Si bona temporalia considerantur prout sunt utilia ad opera virtutum, quibus perducimur in vitam æternam, directe et simpliciter cadunt sub merito, sicut omnia gratia' auxilia, quibus, post primam gratiam, ad assequendam beatitudinem adjuvamur. (1-2, q. 114, a. 10. ) Hinc, ait Scriptura, Ps. 33, v. 10 : « Inquirentes autem Domi­ num non minuentur omni bono » ; Mt. vi, 33 : « Quærite primum regnum Dei et justitiam ejus, et hæc omnia adjicientur vobis. » Itaque a Deo conceduntur bona æterna : primario et ratione sui ; temporalia, secundario ct ratione æternorum. Hinc orat Ecclesia ut « sic transeamus per bona temporalia, ut non amittamus æterna (1) ». b) Si vero considerantur secundum se, non simpliciter cadunt (1) Dom. 3 post Pentec., orat. 262 OBJECTUM MERITI DE CONGRUO sub merito, etiam de congruo, quia non sunt simpliciter bona ; dicuntur tamen esse secundum quid objectum meriti de congruo, eo sensu quod Deus, quando expedit, ea concedit. « Congruil enim ut Deus faciat aliqualiter voluntatem amici qui a se recta intentione bona illa petit. » (Hugon, p. 281.) Hæc porro bona, non jam merito de congruo vero, sed quodam titulo convenientiae, dari possunt et impiis : ita Patres quandoque asserunt Romanos obtinuisse imperium terræ, propter bonas civiles virtutes, licet non semper recta fuerit eorum intentio (1) : nullius ideo sunt pretii in ordine ad vitam æternam, nec absolute desideranda nec petenda. 243. Agnoscentes autem dignitatem, quam nobis confert, divinæ naturæ consortium (II Pet. i, 4), æmulemur bona meliora, æternam patriam inquirentes, totisque viribus spiritualia prosequentes et coelestia, quibus, via recta et tuta, beatitudinem ingressuri sumus, « veritatem facientes in charitate, crescamus in illo per omnia, qui est caput Christus » (Eph. iv, 15), « cui honor el gloria in sæcula sæculorum. Amen. » (Rom. χνι, 27.) (1) S. Aug., Ep. 138, n. 17 ; De Cio. Dei, I. 5, c. 16. DE V1KTUT1BUS THEOLOGICIS 244. Gratiæ sanctificanti « additur nobilissimus omnium virtu­ tum comitatus, quæ in animam cum gratia divinitus infundun­ tur » (1). Quemadmodum autem subslanlia animæ informatur et sanctificatur per habitum gratiæ sanctificantis, sic nostræ facullales per virtutes et dona Spiritus Sancti ita informantur et elevantur ut proxime aptæ fiant ad elicienda opera supernaturalia. Hinc, post tractatum de Gratia, statim exponenda est doc­ trina de ipsis virtutibus, Paucis autem præpositis de virtutibus in communi, paucisque de donis Spiritus Sancti, tractatum instituemus de Fide divina cum appendice de Spe et Charitate theologica (2). (1) Catech. Rom., p. 2, c. 2, n. 51. (2) Summa theol., 1-2, q. 49-70 ; 2-2, q. 1-2? ; Suarez, Opera omnia, t. 12, De Fide, spe et charitate, Vivès, Parisiis,1858 ; De Lugo, Disp. scholast. et morales, t. 1 et 2, Vivès, Parisiis, 1868 ; Salmanticenses, Cursus theol., t. 6, tract. 12, De Virtutibus ; t. 11, tract. 17, de fide, Palmé, Parisiis, 1879 ; Billuart, S. 5. Thomæ, t. 5. De Fide, Paris, LecoiTre, 1878 ; Wirceburgenses, Theol. dogm., t. 4, ed. 2, Parisiis, 1852 ; Card. Mazzella, De Virtutibus infusis, ed. 3, Romæ, 1884 ; Schlfflnl, De Virtutibus infusis, Friburgi, 1904 ; Wilmers, De fide divina, Ratisbonæ, 1902 ; Hurter, Compendium theol. dogm., t. 1, tract. 4, ed. 9, Œniponte, 1896 ; Card. Billot, De Virtutibus infusis, ed. 2, Romæ, 1905 ; Pesch, Prælect. dogm., t. 8, ed. 3, Friburgi, 1910 ; Compendium theol. dogm., t. 3, ed. 2, Friburgi, 1921 ; H. Mazzella, Præl. scholast. dogm., t. 3, ed. 5, Augustæ Taurinorum, 1921 ; Manzoni, Compendium theol. dogm., vol. 3, ed. 3, Aug. Taurinorum, 1923 ; Van Noort, Tract, de fontibus revelat, et de fide divina, ed. 3, Bussum in Hollandia 1920 ; Garrlgou-Lagrange, De Revelatione, 1.1, ed. 3, Romæ, Ferrari,1931 ; Balnvel, Lafoi et Tacte de foi, ed. 2, Paris, Lethielleux, 1908; Dom A. Lefebvre, D'acte de foid'après ladoctrine de saint Thomas d'Aquin, Paris, 3° ed., 1924 ; Didiot, Cours de théologie catholique, Les vertus théologales, Paris, 1897 ; Terrien, La grâce et la gloire, t. 1, Paris, Lethielleux, 1901 ; Froget, De l'habitation du Saint-Esprit dans les âmes justes, Paris, Lethielleux, éd. 3, 1900 ; P. Lallemant, La doctrine spirituelle, Paris, Gabalda, 1908 ; Dom Marmion, Le Christ vie de l'âme, éd. 5, Paris, Desclée, 1919 ; Mgr Gay, De la vie et des vertus chrétiennes, 2 vol., éd. 7, Oudin, Paris, 1906 ; Dom Maréchaux, Les charismes du Saint-Esprit, Téqui, Paris, 1920 ; Mgr Landrleux, Le divin méconnu, Paris, Beauchesne, 1920 ; Biard, Les vertus théologales d'après les épitres de saint Paul, Paris, Gabalda, 1923 ; Mgr Turlnaz, La foi catholique, Paris, 1905 ; Rutten, Croire, Bruxelles, 1923 ; Gldrol, /.es raisons de • Il I 264 DE VIRTUTIBUS IN COMMUNI PRÆNOTANDA I. — De virtutibus in communi Notio virtutis. 245. Virtus generatim est qualitas mentis qua recte operamur seu dispositio ad recte agendum et quidem dispositio permanens seu habitus (1-2, q. 55, a. 4). Habitus enim est dispositio permanens, quo homo bene vel male se habet vel ratione naturæ (habitus entitativus) vel ratione operationis (habitus operativus) (1). Habitus itaque operaliuus potentiam disponit ad determinatum agendi modum. Porro habitus operalivi, de quibus solis agitur in præsenti, afficere possunt vel intellectum hominis, vel appetitivum tum rationalem tum sensitivum, in quantum natus est obedire rectæ rationi. 1-2, q. 56, a. 4 ; De Virt. q. 1, a. 8 et 9. Omnes isti habitus conferunt certe habilitatem ad rectam operationem ; at alii sunt, qui nil aliud præstant, nec inclinant ad rectum usum hujusmodi habilitatis : hi sunt qui nullo modo respiciunt appetitum sed solum afficiunt intellectum. Sane usus est actus voluntatis ; hanc autem potentiam nec perficiunt nec respiciunt isti habitus pure intellectuales ; hinc si artifex quis­ piam agat contra regulas artis volens, id est, quia vult hic et nunc abstinere a recto usu suæ artis, non propterea est in ipso ars deficiens nec ideo reputabitur artifex imperfectior, siquidem defectus operationis non ipsi habitui artis tribuendus est. Alii habitus non solum conferunt habilitatem bene operandi sed etiam rectum usum habilitatis ad bonam operationem, fa­ ciendo nempe ut subjectum in quo sunt, recte utatur illa habilitate. Atqui solius est voluntatis seipsam movere et alias potentias imperare ad ipsorum actus ; solius ideo est voluntatis ita hominotre croyance, Paris, 1923 ; Prat, La théologie de saint Paul, 2 vol., Paris, Beauchesne, 1913 ; Gardeil, in Did. thiol., art. Dons du Saint-Esprit ; Les dons du Saint-Esprit dans les SS. Dominicains, Paris, LecoiTrc, 1903 ; Balnvel, in Did. apol., art. l oi, Fidéisme ; Harent, in Did. thcol., art. Foi ; Brunhes, La Foi et sa justification rationnelle, Bloud et Gay, 1928 ; Beraza, S. J., Trac­ tatus de virtutibus infusis, Bilbao, 1929 ; Lange, De Gratia, n. 366 sq. ; Thamiry, Les vertus théologales, leur culte par la prière et la vie liturgique, Avignon, 1935 ; D. Th. Gral, O. S. B., De subjecto psychico gratiæ et virtutum, Romæ, 1934. (1) 1-2, q. 49, a. 1 et 3 ; q. 56, a. 3. DE VIRTUTIBUS IN COMMUNI 265 nem inclinare ad usum boni habitus, quando se offert occasio utendi. Inde sequitur hos habitus aut voluntatem ipsam perficere aut alias potentias, in quantum a voluntate ipsa sunt molæ. Hac de causa, dum habitus intellectuales dicuntur virtutes secundum quid, isti ultimi, qui necessario supponunt rectitudinem voluntatis, appellantur virtutes simpliciter : inclinant enim homi­ nem ad bene agendum in genere morum 1-2, q. 56, a. 3 ; q. 58, a. 1, a. 2.] Jamvero nullus actus simpliciter bonus in genere morum dicendus est nisi ad ultimum finem referatur. Igitur virtus perfecta, ea est tantum quæ exsistit in homine bene se habente in ordine ad finem ultimum, qui Deus est ; imperfecta vero seu informis, omnis virtus quæ invenitur in homine carente habituali inhæsione ad Deum super omnia : hæc enim virtus non facit habentem simpliciter bonum, quia ei deest ultima forma moralitatis (2-2, q. 23, a. 7). Subjectum virtutis. 246. Id nullo negotio eruitur ex modo dictis de virtute simpli­ citer, de qua sola agitur in posterum. Virtus est habitus inclinans potentias ad actus moraliler bonos. Atqui actus morales, utpote humani, proxime a voluntate proce­ dunt, sive ut eliciti sive saltem ut imperati. Ergo subjectum virtutis est vel ipsa voluntas vel aliæ potentiæ secundum quod a voluntate moventur (1-2, q. 56, a. 3). Divisio virtutum. 247. Virtus potest esse vel naturalis (1) seu acquisita vel supernatural is seu infusa. 1° Virtus naturalis. a) A;irtutes naturales hominis potentias disponunt et perficiunt ad eliciendos actus naturaliter honestos. b) Ilæ porro virtutes, quæ propterea virtutes acquisilæ dicun­ tur, teste experientia, repetitis actibus acquiruntur et augentur iisdem actibus, si tamen hi actus vel superexcedunt vel saltem æquant intensionem virtutis jam habitam (1-2, q. 52, a. 3). — Diminuuntur autem et corrumpuntur : per se quidem, per exerci(1) Datur etiam quædam virtus quæ naturalis dicitur, utpote indita a natura, ita habitus primorum principiorum [1-2, q. 51, a. 1]. De ea non agitur in præ­ senti. 26G DE VIRTUTIBUS IN COMMUNI tium actuum oppositorum ; per accidens vcyo, per cessationem ab actibus eorum, quibus comprimi deberent et prohiberi contraria, quæ sunt per se virtutis corruptiva. c) Virtutes naturales dant jacililalem agendi : tum internam, potentias nempe specialiter inclinando ad bonum quod est earum objectum, tum externam, diminuendo aut removendo impedimenta et obstacula ad exercitium actuum naturaliter honestorum, qualia sunt inconsideratio, passiones immortificatæ, habitus contrarii. 2° Virtus supernaturalis. 248. Loquimur tantum de virtute simpliciter supernatural! ; quæ est virtus per se infusa, ut mox dicemus. A. Existentia. — Revelatione docemur, præter virtutes acquisitas, alias esse virtutes supernaturales, quibus scilicet disponuntur potentiæ ad recte operandum, non jam convenienter ad naturam humanam, sed convenienter ad naturam alliorem, divinam nempe, cujus per gratiam consortes efficimur (II Pet. i, 4). Igitur hæ virtutes supernaturales sunt quasi nova principia operandi, proportionaliter se habentia ad gratiam, quæ in nobis est instar novæ naturæ, naturæ quidem participatæ, sicut se habent potentiæ activæ ad naturam propriam. His ideo homo constituitur potens agere supernaluraliter. B. Munus virtutum supernaturalium. — Antequam his virtutibus instruatur, homo potest quidem supernaturaliter operari sub transitoria motione Dei supernatural! (sub gratia actuali), sed actus supernaturalis, ut supernaturalis, ab eo non exit nisi in quantum est inlrurnenlum Dei : per se enim homo non habet formam seu potentiam iis actibus proportionatam. Virtutes autem supernaturales, naturalibus potentiis superve­ nientes, ita eas ultra ordinem suum perficiunt ut jam facultates, per virtutes elevatæ, fiant principium proximum, vere sufficiens et completum operationis supernaturalis, utique sub concursu supernatural! causæ primæ [η. 170 sq.]. C. Discrimen a virtutibus naturalibus : a) Quoad originem. — Virtutes naturales, actuum repetitione acquiruntur et augen­ tur ; virtutes autem supernaturales efficienter neque causantur neque augentur ab actibus humanis repetitis sive supernaturalibus sive a fortiori naturalibus, sed a Deo solo immediate infun- DE VIRTUTIBUS IN COMMUNI 267 duntur, quia, ex intrinseca ratione, elevant facultates hominis supra totum esse naturæ propriae. Quapropter dicuntur virtutes infusæ et quidem per se infusae, quæ scilicet non possunt « homini inesse nisi ex infusione divina », dum per accidens injusse dicuntur virtutes quæ naturaliter pos­ sunt causari seu exercitio acquiri, sed de facto miraculose a Deo infunduntur, sicut Apostolis dedit Deus scientiam scripturarum et linguarum (1-2, q. 51, a. 4). — Anima ideo non est erga has virtutes nisi in potentia obedienliali, quæ quidem potentia in actum educi nequit nisi per ipsum Deum (1) ; actus autem nostri supernaturales : ad primam eorum infusionem sunt causa tan­ tummodo disposition, ad earum incrementum causa meritoria, si fiunt in statu gratiæ [n. 70 sq., 235, 253]. b) Quoad perfectionem. — Virtutes naturales dant posse bene et facile ; virtutes supernaturales dant posse simpliciter in ordine salutari. Nihilominus virtutes supernaturales habitus dici debent (2) potius quam potentiæ : etenim 1) potentias præsupponunl non secus ac virtutes naturales, potentiasque tantum ele­ vant ad aliquam modalitatem operationis transcendentem naturæ vires ; 2) non disponunt nisi ad bonum, dum potentiæ tam ad malum quam ad bonum se habent ; 3) non nécessitant ad usum sui, nam « habitus non ex necessitate producit suam opera­ tionem ; sed homo utitur eo cum voluerit. » (1-2, q. 71, a. 4). c) Nola de facilitate quam præslanl virtutes infusce. — Virtutes tamen infusæ quamdam dant facilitatem agendi, facilitatem nempe internam, specialem scilicet inclinationem in proprium objectum. Sane quælibet natura inclinatur in finem sibi proprium : atqui natura in linein tendit per potentias quibus operatur. Ergo sicut ex natura essentiali resultant potentiæ inclinalæ in objecta singulis propria, pro conditione et modo ipsius naturæ cujus sunt, ita naturam illam supernaturalem participatam, quæ est gratia sanctificans, consequuntur virtutes infusæ sec u in afferentes connaluralem inclinationem in objecta specialia, prout ordinem habent ad finem vitæ æternæ. Cf. 1-2, q. 110, a. 2, q. 23, a. 2; 3, q. 89, a. 1, ad 3. Virtutes autem infusæ non afferunt facilitatem externam. Etenim facilitas exercitii virtutis acquiritur : positive, per repetitionem (1) De Virt., a. 10, ad 13 ; Man. theol. dogm., t. 2, n. 375 ; supra, n. 21. (2) Non dicuntur tamen habitus univoce cum habitibus prædicamentalibus ; sed ad speciem habitus operative reducuntur, sicut gratia sanctificans, quam ut quasi novam naturam consequuntur, ad speciem habitus entitativi reductive pertinet [Supra, n. 20, cj. 268 DE VIRTUTIBUS IN COMMUNI actuum ; negative : per ablationem impedimentorum, quibus difficilis redditur actus virtuosus. Jamvero impedimenta hujus­ modi generatim proveniunt vel ex complexione naturali vel ex consuetudine peccandi, scilicet ex habitibus vitiosis virtuti contra- j riis ; atqui virtus destruere non valet inclinationem vitiosam, qualiscumque sit, nisi inducendo positivam inclinationem contra­ riam ; hæc autem effici non solet nisi assuetudine operum, in quan­ tum per actus repetitos lit quædam inclinatio ad actus similes, el ita « inclinatio ad unum genus minuit vel destruit inclinationem in oppositum, ut sensus communis dictat, et sæpe etiam docet ' S. Thomas (1). » Unde, quia virtutes infusæ, ut patet, non frequenti actuum exercitio acquiruntur, sed, per infusionis viam, nobis immittuntur, per se nec positive nec negative conferunt facilitatem externam. Et hoc quidem valde consentaneum est divinæ Provi- ■ dentiae : Deus certe posset, cum infusione virtutum, simul pas­ siones refrenare et habitum pravum extirpare, sed, de lege ordinaria nec debet nec solet causare per seipsum quod homo, propria acti­ vitate, sibi acquirere valet. Attamen experientia constanti el universali constat sanctos, per frequentationem actuum virtutum infusarum, certo acquirere facilitatem exercendi opera virtutum, imo specialem exercitii facilita­ tem habere in ea virtute, in qua speciali modo se exercent. Hinc ad hanc facilitatem explicandam, alii (2) provocant tan­ tum ad bonam dispositionem subjecti et ad remotionem impedi­ mentorum, negantque ullum alium habitum in nobis produci exercitio virtutum infusarum : non naturalem quidem, quia repugnat talem habitum effici per actus supernaturales ; non supernaturalem, quia talis habitus exercitio acquiri non potest, sed a solo Deo infundi. Alii (3) e contra contendunt exercitio harum virtutum produci positivam inclinationem ad earum actus prompte et delectabiliter ponendos. Hæc autem inclinatio, aiunt, est habitus, quia est dis­ positio permanens ad bonos actus, non supernaturalis, quia ad habitum supernaturalem non est in anima nisi potentia obedientialis, quæ in actum reduci nequit nisi a Deo solo, sed naturalis, quo scilicet ipsæ potentiæ disponuntur ad promptius et facilius exsequendum opera virtutum. Itaque hic habitus eodem modo augetur, minuitur et corrumpitur quo habitus acquisitus, el, post destructionem virtutum infusarum per peccatum mortale, remanet donec per assuetudinem contrariam penitus destruatur. Divisio virtutum supernaturalium. 249. Virtutes infusæ distinguuntur in theologicas et morales. 1-2, q. 62, a. 3. (1) Billot, De Viri, inf., p. 52. — (2) Card. Mazzella, n. 78 sq. ; cf. Suarez, De Gratia, 1. 6, c. 14. (3) Billot, De Virtutibus infusis, p. 50 sq. ; Pesch, t. 8, n. 14 ; Van Noort, n. 172 ; cf. Gonet, Clypeus théol. thomisticæ, tract. 4, disp. 4, η. 25 ; Ami du Clergé, 10 feb. 1927, p. 84-87. M DE VIRTUTIBUS IN COMMUNI 269 A. Virtutes theologic/e. — Ita vocantur quia immediate versantur circa ipsum Deum ut finem ultimum supernaturalem, ip­ sum immediate attingunt et ipsi hominem immediate conjungunt. Igitur virtutes theologicæ : 1) habent Deum ipsum finem super­ naturalem ut objectum materiale primarium, ut objectum autem secundarium alia celera in quantum ad Deum referuntur et homi­ nem adjuvant ad divinam fruitionem attingendam ; 2) habent Deum ipsum, seu aliquam Dei perfectionem, ut objectum jorniale. 2-2, q. 1. a. 1. Tres sunt lanium virtutes theologicæ. « Nam Deus finis super­ naturalis comparatur ad nos, vel sub ratione veri, vel sub ratione boni. Si sub ratione veri excedentis naturale lumen, sic est objectum fidei quæ subjectatur in intellectu. Si sub ratione boni, vel consideratur secundum quod est summum bonum in super­ natural! beatitudine consequendum, et sic est objectum spei ; vel secundum quod est summum bonum absolutum, in communica­ tione ejusdem vitæ amicabiliter propter se amandum, et sic est objectum charitatis, quæ haud secus ac spes subjectatur in voluntate. Et non relinquitur alius modus actus virtuosi qui versetur immediate circa Deum, quia non sunt in anima spiri­ tuales potentiæ sub aliis rationibus attingentes objecta sua ». Billot, p. 111. B. Virtutes morales. — Versantur non jam circa Deum ipsum, sed circa media ad linem supernaturalem. Objectum materiale habent operationes hominis et passiones ; objectum formale : bonum honestum seu ordinem rationis ponendum in operationibus et passionibus relate ad finem ultimum. Jamvero quatuor principales numerantur, quæ ideo cardinales vocantur, quia in eis tanquam in cardinibus volvitur vita mora­ lis : hæ enim virtutes aliarum agmen ducunt, sicut capita exerci­ tus, et alias omnes sub se continent ut partes potentiales (1-2, q. 61). 1) Prudentia [2-2, q. 47], quæ secundum essentiam suam est intellectualis, merito connumeratur inter virtutes morales, quia præsupponit rectitudinem appetitus : ea est enim virt us, qua ipsa ratio recte judicat, de suo bono, recte constituitur in omnibus rebus, seu bene disponitur ad recte eligendum ea quæ sunt agenda propter finem. 2) Justitia [2-2, q. 48], qua ratio recte ordinatur circa opera- 270 DE VIRTUTIBUS IN COMMUNI Hones, seu per quam homo operatur quod debet in quacumque materia, constanti et perpetua voluntate tribuens jus suum unicuique. 3) Forlitudo [2-2, q. 123], qua firmatur ratio in prosequendo bono et compescuntur impetus passionum, quæ ab eo retrahunt, seu qua firmatur ratio ad ea sustinenda vel aggredienda propter quæ homo refugit bonum rationis. Quare definitur : virtus coerciliva timoris et audaciæ moderation, instantibus periculis; magis est tamen ad timores reprimendos (ad sustinendum) quam ad audacias moderandas (ad aggrediendum) : difficilius est enim timorem reprimere quam audaciam moderari, eo quod ipsum periculum, quod est objectum audaciæ et timoris, de se confert aliquid ad repressionem audaciæ, sed operatur ad augmentum timoris. Temperantia [2-2, q. 141], qua reprimitur passio impellens ad aliquid rationi contrarium, præcipue in ordine delectabilium, seu quæ moderatur appetitum circa delectabilia, secundum tac­ tum et gustum, prout decet rectam rationem. De medio virtutum. 249», io virtutes morales stant in medio. — a) Virtus quidem non necessario incedit media inter duo vitia extrema, quorum unum ipsi adversatur per excessum, et alterum per defectum : v. g. qui dat alteri minus quam debet, agit contra justitiam, sed qui dat plus quam debet, agit tantum præter justitiam, seu non est justus sed liberalis. At objectum virtutis est medium inter excessum et defectum in propria materia. Ratio enim cur bonum virtutis moralis in medio consistat, oritur ex conditione materiae circa quam virtus operatur, et in qua per excessum et defectum a proprio virtutis bono exor­ bitare contingit. Atqui eadem est illa materia in virtutibus infusis et in virtutibus acquisitis. Ergo satis est breviter demonstrare virtutes acquisitas in medio stare. Probatur. — Virtutes morales sunt circa passiones et operationes prout moderandas secundum regulam rationis ; ergo bonum earum est in conformitate ad rectam rationem ; sed conformitas seu adæquatio est medium inter excessum quod est ultra regulam et defectum quod infra habetur ; ergo bonum virtutis consistit in medio ejus quod superabundat et ejus quod deficit a mensura rationis rectæ [In 3 sent., d. 33, q. 1, a. 3. q. 1 ; 1-2, q. 64, a. 1]. b) Medium virtutis est medium rationis : est enim conformitas ad mensuram rectæ rationis ; ergo constituitur a ratione, quæ illud dictat et imponit virtutibus moralibus per prudentiam; DE VIRTUTIBUS IN COMMUNI 271 prudentia ideo est et ipsa in medio, in quantum est mensura virtutis moralis. Medium autem rationis quandoque est etiam medium rei, ut in justitia proprie dicta. Ratio enim determinat medium virtutis in propria ejus materia. Atqui justitia est circa operationes, quæ consistunt in rebus exterioribus, sine respectu ad diversas condi­ tiones operantis. Ergo medium jusfitiæ consistit in re determinata simpliciter et secundum se, in quantum scilicet justitia dat uni­ cuique quod debet nec plus nec minus. Quandoque autem medium rationis non est medium rei, ut in aliis virtutibus moralibus ; in eis medium rationis accipi i ur per comparationem ad nos et ideo variat secundum personas, quæ diversimode se habent ad pas­ siones interiores, circa quas versantur virtutes. Sic in uno datur excessus in potu, qui non est in altero. [1-2, q. G4, a. 2]. Probe tamen observa medium virtutum infusarum posse esse diversum a medio virtutum acquisitarum, quia determinatur per relationem non jam ad regulam rectæ rationis sed ad regulam legis divinæ. Ita v. g. homo moderate utetur cibo et potu : absti­ nentia naturali, ne noceat valetudini corporis, abstinentia supernaturali, ut castiget corpus suum et in servitutem redigat. [1-2, q. 63, a. 4]. 2° Virtutes theologicæ : a) Per se et ratione sui non sunt in medio. — Etenim « medium virtutis accipitur per conformitatem ad suam regulam vel mensuram... (atqui) secundum ipsam rationem virtu­ tis... mensura et regula virtutis theologicæ est ipse Deus : fides enim nostra regulatur secundum veritatem divinam, charitas autem secundum bonitatem ejus, spes autem secundum magni­ tudinem omnipotenti® et pietatis ejus, et ista est mensura excedens omnem humanam facultatem. Unde nunquam potest homo tan­ tum diligere Deum, quantum diligi debet, nec tantum credere aut sperare in ipsum, quantum debet. Unde multo minus potest ibi esse excessus, et sic bonum talis virtutis non consistit in medio, sed tanto est melius quanto magis acceditur ad summum ». 1-2, q. 64, a. 4. b) Per accidens, et ratione subjecti in quo est, dari potest medium in virtute theologica ; ratio est quia hæc virtus debet exerceri secundum mensuram nostræ conditionis, naturæ et facultatis, nec nimio conatu qui in detrimentum vergeret ipsius vitæ spiritualis in nobis. Sic « spes est media inter præsumptionem et desperatio­ nem ex parte nostra, in quantum scilicet aliquis praesumere dicitur, ex eo quod sperat a Deo bonum quod excedit suam conditionem, vel desperare, quia non sperat quod secundum suam conditionem sperare posset ; non autem potest esse superabundantia spei ex parte Dei, cujus bonitas est infinita. Similiter etiam fides est media inter contrarias hæreses, non per comparationem ad objectum quod est Deus, cui non potest aliquis nimis credere, sed in quan­ tum ipsa opinio humana est media inter contrarias opiniones. » 1-2, q. G4, a. 4. 272 DE VIRTUTIBUS IN COMMUNI c) Ul bonum virtutis theologicae salvum sit, ad minimum requi­ ritur ut objecto suo adhaereat, non quidem intensive super omnia, ita ut sit circa Deum major vehementia actus quam circa alia objecta, sed apprelialive super omnia, ita ul Deus simpliciter ceteris proferatur el pro aliis aestimetur, il a ul pro nullo bono consequendo vel malo vilando, fidelis vellet Eum offendere. Hac autem adhaesio appretiativa, ut patet, adesse nequit quin liat, saltem virtualis et implicita, comparatio ad alia objecta. Consequenter : I) Fides adhæret auctoritati divinæ pro omni alia auctoritate et (‘redit firmius Deo quam ceteris omnibus; 2) spes adhæret divinæ omnipotentiæ præ omni alia potentia et immobilius sperat in Deo quam in aliis quibuslibet ; 3) caritas adhæret divinæ bonitati pro omni alia bonitate, Deum simpliciter profert omnibus creatis et illum diligit super omnia cetera dilecta aut diligibilia. Et ideo singulæ virtutes theologicae il a tendunt in objectum suum, in Deum scilicet, ut exercite protestenlur nos paratos esse omnia deponere quæ ipsis sunt contraria, potius quam ab eis virtutibus vel tantisper recedamus (1). Assertio : In justificatione virtutes theologicæ et morales infunduntur simul cum gratia sanctificante, simulque cum ea augentur et amittuntur, si fidem et spem excipias. Sensus thesis. 250. 1) Justificatio sumitur, sensu lato, pro loto processu justificationis, inde ab actibus quibus adulti sese disponunt ad ipsam justificationem stricte dictam. 2) Infundi virtutes theologicas in justificatione saltem theologice certum est, imo a multis de fide dicitur. Infundi etiam virtutes morales est doctrina longe communior (2), probabilior et sensui Ecclesiae conformior. 3) Si fidem et spem excipias, ceteræ virtutes nec ab invicem nec a gratia sanctificante separari possunt, ergo omnes neces­ sario simul infunduntur et etiam simul amittuntur, nempe per quodlibet peccatum mortale. 4) Suarez, Vasquez, Valenlia et alii, ut Schiffini et Dieckamp, dicent habitus fidei infundi ante justificationem, statim ac eliciuntur actus respectivi ; Cajelanus, Solo, etc., volunt hos habitus infundi posse, sine caritate et gratia, non quidem exlra sacramentum, sed in sacramenlo, in Baptismo nempe suscepto (1) Billot, ed. 2, th. 3, p. 131-136. 3 (2) Contra Scotistas (Scot, in 3, dist. 36, q. 1, n. 28), Durandum, Occam, Ri l,; De Vooght, O. S. B. in Ephrem. theol. Lovan. 1933, p. 232-242. DE VIRTUTIBUS IN COMMUNI 273 cum fide et spe actuali, sed simul cum obice ad gratiam (1). Contra illos, sententia probabilior et communior tenet, cum S. Thoma (2), ipsos habitus fidei et spei, non ante gratiam, sed simul cum ea et caritate infundi. I. — Infunduntur virtutes theologîcæ et morales. 251. A. Constat ex documentis fidei. — a) Infunduntur virtutes theologicae : Juxta Tridenlinum enim justificatio fit « per volun­ tariam susceptionem gratiæ et donorum » ; hæc porro dona « simul infusa » sunt fides, spes et charilas (3). Atqui vocibus « fides, spes et caritas » designantur dona permanentia, principia scilicet operationum supernaturalium seu virtutes, nam : 1) actus non proprie infundi dici possent, 2) justificatio, de qua loquitur concilium, est justificatio communis infantibus et adultis, sed infantes incapaces sunt actuum. Ergo. Insuper fides, spes et caritas sunt virtutes realiter distinctae, nam sunt ab invicem separabiles; amissa enim gratia per pecca­ tum, non necessario amittitur fides, et fides quæ remanet, est vera fides licet non sit viva (4). b) Infunduntur virtutes morales : Concilium enim Viennense eligendam esse declarat sententiam « quæ dicit tam parvulis quam adultis conferri in Baptismo informantem gratiam et virtutes, tanquam probabiliorem et dictis sanctorum et doctorum modernorum theologiæ magis consonam et concordem » [D. 483'. Huic doctrinæ suffragatur Calech. Trid., p. 2, c. 2, n. 51, dicens : « Gratiæ additur nobilissimus omnium virtutum comi­ tatus, quæ in animam cum gratia divinitus infunduntur. » Atqui hæc verba omnino generalia inteUigi nequeunt de solis virtutibus theologicis. B. Constat ex Scriptura. — a) Rom. v, 5 : Ipsa « caritas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum Sanctum, qui datus (1) Suarez, De Gratia, 1. 8, c. 23, n. 12 ; De fide, d. 7, sect. 3 ; Vasquez, 1-2, d. 203, c. 9, n. 1 ! 7 ; Valentia, in 2-2, d. 1, q. 6, punct. 2 ; Schlfflni, n. 31 sq. ; Dlekamp, Dogtnatik, 2, Bd., 3-5, 510sq.— Cajetanus, in 1-2, q. G2, a. 4, in 2-2, q. 6, a. 2 ; D. Soto, De natura et gratia, 1. 2, c. 8. (2) In 3, d. 28, q. 2, a. 5 ; 1-2, p. 62, a. 4 ; 3, q. 85, a. 6 ; S. Bonaventura, in 3, d. 23, a. 2, q. 1, 2, 4, 5 ; A. Magnus, in 2, d. 26, a. 9; Scotus, in 3, d. 36, q. 1, a. 4, n. 30 : Lugo, De fide, d. 16, sect. 2 ; Ripalda, d. 128, sect. 2 ; Wlrceburgenses, Mazzella, Pesch, Beraza, sic. (3) S. 6, cp. 7, en. 11 ; D. 799, 800, 821. — (4) S. 6, cn. 28 ; D. 838. Theol. ΠΙ 18 TlK DE VIRTUTIBUS IN COMMUNI est nobis », et (I Cor. xni, 8) : « Charitas nunquam excidit >, · Atqui cum caritate manent fides et spes (I Cor. xm, 13) : « Nunc autem manent fides, spes, charitas, tria hæc ; major autem horum ' est charitas. » Ergo cum habitu caritatis simul infunduntur habitus fidei et spei. Sane Apostolus, post commendatam excellentiam caritatis præ omnibus donis charismaticis, quæ in futuro sæculo evacua­ buntur, manente caritate (v. 8-10), caritatem comparat cum aliis donis, quæ, in præsenti vita, singulis conferuntur ad propriam cujusque salutem. Hæc porro dona, fides nempe, spes et caritas, manent in hac vita, et nos ordinant ad visionem Dei intuitivam : exhibentur enim ut inchoata possessio futuræ beatitudinis, iisque ornati, justi nunc se habent ad beatos, sicut infantes ad viros in statu maturitatis (v. 11-13). i Hæc igitur tria : 1) Sunt uirlules lheologicæ. Etenim vel nomi- I nant habitus, et jam habemus intentum, quia certo referuntur ad Deum ut objectum primarium ; vel nominant actus, sed actus supernaturales in statu viæ jugiter exercendos, qui proinde, ob suavem et universalem divinæ Providentiæ oeconomiam, præsupponunt et postulant virtutes infusas, e quibus procedunt. 2) Sunt uirlules inter se distincte : etenim 1res diserte enume­ rantur et laudantur ; insuper inter eas maxime et specialim eminet caritas (major), quæ ceterum sola in futura vita perma­ nebit : « caritas nunquam excidit ». b) II Pel. i, 3 sq. : Deus per Christum nobis donavit « omnia divinæ virtutis suæ, quæ ad vitam et pietatem » faciunt, « maxima et pretiosa nobis promissa donavit, ut per hæc efficiamini divinæ consortes naturæ ». Quare debemus in fide exercere virtutem, scientiam (prudentiam), abstinentiam, patientiam, pietatem, amorem fraternitatis, charilalem. Ergo in justificatione non solum accipimus gratiam sanctificantem, qua sumus [Π Cor. v, 17 « nova creatura » et consortium habemus divinæ naturæ, sed alia dona recipimus quæ prosunt ad vitam novam et pietatem seu ad vitam supernaturalem. Aliis verbis : Non accipimus tantum novam naturam, naturam divinam participatam, sed principia operaliva huic naturæ proportionate, quibus apti efficimur et obligamur ad exercenda opera supernaturalia, quorum quædam statim enumerantur. DE VIRTUTIBUS IN COMMUNI 275 Hæc autem principia permanenlia operationum supernaturalium alia non sunt quam ipse virtutes infusæ. Ergo. C. Constat ex Traditione. — Jam tres virtutes theologicas enu­ merat S. Polycarpus. Ad Philip. 3, 2 : « /Edificari pol eril is in fide, quæ vobis est data..., subséquente .spe, praecedente caritate in Deum et in Christum et in proximum ». — « Fidem habes, spem, caritatem, quae manent, ail S. Chrysostomus (1 . hæc quaere. — » «Scimus, inquit S. Ambrosius, in I.c. G, 62, quatuor esse virtutes cardinales : temperantiam, justitium, prudentiam, fortitudinem. >· S. Augustinus : Deus « dedit fidem, spem et caritatem. « Virtutes agenda) vitæ nostræ quatuor describuntur a mullis et in Scriptura inveniuntur... Istæ virtutes nunc in convalle plorationi" per gratiam Dei dantur nobis. » — Enumeratis pluribus virtutibus, etiam moralibus (misericordia, caritate, pietate, castitate, sobrie­ tate), addit : « Intus sunt omnes istæ virtutes (pias nominavi. Quis autem sufficit omnes nominare ? Quasi exercitus est imperatoris, qui sedet intus in mente tua. Quomodo enim imperator per exer­ citum suum agit quodque placet, sic Dominus J. C. incipiens habitare in interiore homine nostro, id est in mente per tidem [Eph. 111, 17], utitur istis virtutibus quasi ministris suis (2 . S. Gregorius M., In Ez. 1.1, hom. 5, 11. J. 232 1 : « In sanctorum cordibus (Spiritus S.) juxta quasdam virtutes semper permanet, juxta quasdam recessurus venit, et venturus recedit. In fide etc iim, spe atque caritate, et in bonis aliis, sine quibus ad cælestem patriam non potest perveniri, sicut est humilitas, castitas, justitia atque misericordia, perfectorum corda non deserit. In prophetiæ ve o virtute, doctrina) facundia, miraculorum exhibitione, electis suis aliquando adest, aliquando se subtrahit ». D. Constat ex ratione. — Dedecet Deum minus providere creaturæ in ordine supernatural! quam in ordine naturali. Atqui, in ordine naturali, Deus ita nobis providet : 1) ut una cum natura nobis largiatur permanenlia principia act uum, intellectum scilicet et voluntatem, quibus connaturaliter ab ipso movemur in finem naturalem ; 2) ut hæc principia naturalia (facultates) perficiantur habilibus (virtutibus acquisitis), quibus permanentor disponimur circa media in finem naturalem. Decet igitur ut in ordine super­ natural! ; 1) cum gratia sanctificante, qua· est quasi nova natura, Deus nobis infundat nova operationis principia, huic naturæ proportionata (virtutes theologicas), quibus connaturaliter moveri possimus ab ipso in finem supernaturalem ; 2) ut his (1) In Act. Ap. hom. 40, n. 2 ; J. 1216. (2) In Psalm. 55, enarr. 19 ; in Ps. 83, enarr. 11 ; in ep. Joan, ad Parthos, tr. 8, n. 1 ; J. 1469, 1476, 1849 ; cf. ep. 98, c. 9 et 1 0 ; J. 1424, 1425. 276 DE VIRTUTIBUS IN COMMUNI operationis supernaturalis principiis seu « his virtutibus theolo­ gicis proportionaliter respondeant alii habitus divinitus causati in nobis » (1), virtutes nempe morales, quibus permanentor ordi­ namur circa media in finem supernaturalem. II. — Infunduntur omnes virtutes simul cum gratia sancti­ ficante. (Probabilius.) 252. Juxta omnes: 1) nulla virtus moralis infundi potest seorsim a caritate et gratia ; omnes omnino virtutes supernaturales, simul cum gratia et caritate infunduntur in parvulis per Baptis­ mum. Juxta omnes etiam fides el spes possunt sæpissime remanere, amissa gratia et caritate : hæc est enim doctrina omnino cerla et plane consonans divinæ misericordiæ: sic enim peccatores, per fidem et spem, possunt, sub motione gratiæ actualis, sese dispo­ nere ad recuperandam gratiam i Trid. s. 6, cp, 6, D. 798 ; infra, n. 253J. Inde autem statim movetur quæstio an, in adullis, fides et spes quandoque infundi possint, non infusa gratia et caritate ; porro, uti jam monuimus, n. 250, saltem probabilior dicenda est doctrina quæ tenet fidem et spem, non ante gratiam, sed una tantum cum illa infundi. Probatur thesis : 1° Ilabilus fidei el spei non infunduntur anle gratiam sanctifican­ tem extra sacramentum. — a) Clemens V, D. 483 : « Attendentes generalem efficaciam mortis Christi, quæ per Baptisma applicatur pariter omnibus baptizatis, opinionem quæ dicit tam parvulis quam adultis conferri in Baptismo informantem gratiam el virtutes (fidem, caritatem aliasque virtutes) (2), tanquam probabiliorem..., sacro approbante concilio, duximus eligendam. » Ergo adultis etiam fides infunditur regulariter vi ipsius Baptismi. b) Tridenlinum, s. 6, cp. 7, D. 800 : « Hanc fidem (quæ per cari­ tatem operatur), ante Baptismi sacramentum,... catechumeni ab Ecclesia petunt, cum petunt fidem vitam æternam praestantem. Ergo fidem habitualem in Baptismo consequuntur. Jamvcro fides actualis est, in adultis, dispositio necessaria ad fructum sacramenti accipiendum. Ergo, si habitus fidei infunderetur statim ac elicitur actus fidei, in adultis, vi Baptismi, nunquam daretur sed augeretur tantum habitus fidei. ,ύ (1) De Virt. in communi, q. un. ,a. 10 ; 1-2, q. 62, a. 1 et 2 ; q. 63, a. 3 ; q. 110, a. 2 ; cf. Terrien, La grâce et la gloire, t. 1, p. 159. (2) Innoc. Ill, ex ep. Majores ; D. 410. DE VIRTUTIBUS IN COMMUNI 277 Insuper Tridenlinum, post enumeratas in cap. 6 ejusdem s. 6, D. 798, dispositiones quibus adultus se præparat ad justificationem, quæque incipiunt a fide ex auditu concepta et terminantur ad poenitentiam, quam ante Baptismum agi oportet, necnon ad pro­ positum suscipiendi Baptismum et novam inchoandi vitam, addit, cap. 7, D. 799, 800 : α Hanc dispositionem seu præparationem justificatio ipsa consequitur, quæ non est sola peccatorum remissio, sed et sanctificatio et renovatio interioris hominis per voluntariam susceptionem graliæ et donorum... Unde, in ipsa justificatione, cum remissione peccatorum, hæc omnia simul infusa accipit homo per Jesum Christum, cui inseritur, fidem, spem el carilalem. » Sed si habitus fidei infunditur in ipsa justificatione et ideo per sacramentum in re vel in voto susceptum, ergo non confertur slalim ac elicitur actus fidei, scilicet in primo initio præparationis, sed tantum in compléta el ultima dispositione. 2° Habitus fidei el spei non ante gratiam sanctificantem infundun­ tur, etiam in sacramento. — Infusio enim omnium virtutum theolo­ gicarum a Tridentino refertur ad ipsum instans justificationis, ipsique justificationi inseparabiliter annectitur sive extra sacramen­ tum sive etiam in sacramento re et actu suscepto. Ceterum res Baptismi in renascentia novi hominis consistit, juxta illud Jo. m, 5 : « Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu S., non potest introire in regnum Dei », et illud Tit. m, 5 : « Salvos nos fecit per lavacrum regenerationis et renovationis Spiritus Sancti. » Ergo vel nullus est fructus Baptismi, ratione obicis in suscipiente, vel, si adest, necessario consistit in completa nativitate spirituali : non alia enim est vis Baptismi nisi ut conferat naturam novam, cum omnibus ad ipsam consequentibus, quorum primum est habitus seu lumen fidei. Billol, th. 4, § 1, n. 3° Habitus fidei el spei simul cum gratia sanctificante semper infunduntur. — Hæc conclusio sponte et necessario infertur ex dictis in 1° et 2°. Ceterum sicut operatio sequitur esse essentiæ, ita principia operandi sequuntur principium essendi. Ergo oportet ut virtutes non infundantur nisi consequenter ad infusionem « novæ naturæ », ac proinde non ante gratiam exsistant. Nec dicant adversarii : a) Argumenta modo exposita non sunt peremptoria ; insuper certum est fidem et spem conservari posse post gratiam, ergo etiam ante illam infundi possunt hæ virtutes.— Nam : 1) Si argumenta allata non certo probant thesim nostram, certissime sunt potius contra thesim oppositam ; 2) Ex conserva­ tione fidei et spei post gratiam non potest inferri earum infusionem ante gratiam : pro conservatione enim dantur argumenta positiva, quæ, fatentibus ipsis adversariis, omnino desunt pro infusione anteriore. Nec dicant : b) S. Thomas videtur favere doctrinæ de infusione habitus fidei et spei ante gratiam possibili : 1) Docet utique [1-2, q. 62, a. d] omnes virtutes simul infundi cum gratia, sed hoc intelligi potest vel eo sensu quod simul incipiant « in esse virtutis 278 DE VIRTUTIBUS IN COMMUNI simpliciter », vel eo sensu quod formatae virtutes simul infundantur, sed informes ante gratiam infundi possint. — Nam prior explicatio est contra ipsa verba textus ; posterior admitti nequit; licet enim fides informis non sit virtus [2-2, q. 4, a. 5], quia deest perfectio debita ex parte voluntatis, tides tamen formata et informis non sunt diversi habitus sed idem habitus [2-2, q. 4, a. 4, c et ad 4]; unde si habitus fidei ante gratiam infunderetur, jam non posset infundi in ipsa justificatione. 2) Supponit habitum fidei interdum infundi absque caritate : ait enim [2-2, q. G, a. 2, ad 3] : « Ille qui accipit a Deo fidem absque caritate non simpliciter sanatur ab infidelitate, quia non removetur culpa praecedentis infidelitatis, sed sanatur secundum quid, ut scilicet cesset a tali peccato... (Unde) datur aliquando homini a Deo, quod credat, non tamen datur ei caritatis donum... » — Ibi enim « accipere lidem a Deo », idem est ac « dari homini quod credat » ; dari autem quod credat, respicit actum et non habitum; insuper si id intelligendum est de habitu fidei informis, sequitur quod habitus supernaturalis fidei sit simul cum culpa infidelitatis, quæ non removetur. Cf. Lange, n. 401. III. — Omnes virtutes simul cum gratia augentur, o H si fidem et spem excipias, simul cum gratia amittuntur. (Proba­ nesque, bilius.) Probatur thesis per paries : A. Omnes virtutes simul cum gratia augentur. 253. Justificatio amplectitur gratiam et virtutes. Hinc, cres­ cente justificatione, crescunt ipsæ virtutes, non extensive quidem, nam virtutes infusae dant potentiam ad omnes actus supernaturales qui, in quibuslibet circumstantiis, fieri possunt ; sed intensive, non per additionem scilicet, sed per majorem radicalionem et participationem in subjecto [supra, n. 64 ; in Dici, de spiritualité, art. accroissement des vertus]. a) Sic rem exponit Tridenlinum, s. 6, cp. 10, D. 803 : « Justifi­ cati et amici Dei ac domestici facti, euntes de virtute in virtutem, renovantur, ut Apostolus inquit, de die in diem, hoc est mortifi­ cando membra carnis suæ, et exhibendo ea arma justitiæ in sanctificationem : per observationem mandatorum Dei et Eccle­ siæ in ipsa justitia per Christi gratiam accepta, coopérante fide bonis operibus, crescunt atque magis justificantur, sicut scriptum est : « Qui justus est, justificetur adhuc » et iterum : « Ne verearis usque ad morem justificari » et rursus : « Videtis, quoniam ex operibus justificatur homo, et non ex fide tantum. » — Hoc vero DE VIRTUTIBUS IN COMMUNI 279 justitiæ incrementum pelil santa Ecclesia, cum orat, or. Dom. 13 post Pentcc : « Da nobis, Domine, lidci, spei et caritatis augmen­ tum ». b) Insuper Seri plura non semel spcciatim loquitur de augmento fidei, spei et caritatis : Lc. xvn, 5 : « Dixerunt Apostoli Domino : adauge nobis /idem » ; II Cor. x, 15 : « Spem habentes crescentis fidei vestræ » ; Rom. xv, 13 : « Deus autem spei repleat vos omni gaudio,... ut abundetis in spe » ; Philip, i, 9 : « Et hoc oro ut carilas vestra magis ac magis abundet in scientia et in omni sensu. » Hoc autem augmentum intelligit etiam de habilibus, nam, per bona opera, singula membra corporis mystici Christi ardius cum Christo conjunguntur et plenius vitam supernaturalem a Christo dimanantem participant, Eph. iv, 15-16 : « Veritatem facientes in charitate, crescamus in illo per omnia, qui est caput, Christus, ex quo totum corpus compactum et connexum per omnem juncturam subministrationis, secundum operationem in mensuram uniuscujusque membri, augmenlum corporis facit in ædiiicationem sui in charitate. » Ergo per bona opera perficiuntur ipsa gratia et virtutes. c) Halio : res iisdem causis augentur quibus producuntur. Ergo, quia cum gratia infunduntur, omnes virtutes infusæ simul cum ea augentur et in eadem proportione ac ipsa gratia, tum ex opere operato per sacramenta, quæ sunt causæ instrumentales gratiæ sanctificantis [Trid. s. 6, cp. 7, cn. G, 7 ; D. 799, 849, 830]. tum ex opere operantis per actus meritorios, juxta illud Trid. s. 6, cp. 10, D. 803 jam sub a) recitatum ; juxta illud Coi. i, 9-11 : «Non cessamus pro vobis orantes... ut ambuletis digne Deo per omnia placentes, in omni opere bono fructificantes et crescentes in scientia Dei, in omni virtute confortati secun­ dum potentiam claritatis ejus, in omni patientia et longanimi­ tate cum gaudio ». Cf. supra, n. 64. B. Si fidem et spem excipias, omnes virtutes simul cum gratia amittuntur. 253a. Duo pramotanda : a) Virtutes infusæ non minuuntur directe el in se, sed tantum indirecte et sensu lalo, quatenus, per peccata venialia et per cessationem ab actibus earum, minuitur earum [eruor, et ita ad eas amitt endas paulatim disponitur homo, uti jam 11.67] diximus de grat ia sanctificante. Cf. 2-2, q.24,a. 10. 280 DE VIRTUTIBUS IN COMMUNI b) Inter virtutes distinguuntur: 1) virtutes perfectæ seu formatæ, quæ de facto perfecte ordinantur in finem ultimum supernaturalem ; 2) virtutes imperfeclæ seu informes, quæ sunt virtutes considerata? secundum nudam suam essentiam, abstra­ hendo ad ordinatione reali in finem ultimum. Jamvero cum gratia sanctificante necessario connectuntur ac proinde, ea amissa, amittuntur omnes \ irtutes perfectæ necnon omnes vir­ tutes morales etiam imperfectæ ; amissis autem ceteris vir­ tutibus, manere possunt fides et spes secundum essentiam ' propriam. 1° Omnes virtutes perfectæ sunt cum caritate necessario connexæ et ideo, ea amissa, et ipsæ amittuntur. — a) Caritas adeo insepara­ bilis est a gratia sanctificante, ut nonnulli docuerint unam ab altera non distingui [n. 22] : re enim vera, caritas est amicitia hominis ad Deum, quæ in communitate divinæ naturæ fundatur ; atque divinæ naturæ consortium habemus per gratiam sanctifi­ cantem ; ergo ubi adest caritas, ibi eo ipso adest gratia et vice versa. Sed gratiam sanctificantem comitantur omnes virtutes sicut naturam consequuntur polentiæ [n. 20, 22, 252]. Ergo, amissa gratia, sine dubio amititur caritas ; imo per se loquendo perire debent omnes virtutes, et de facto amittuntur omnes virtutes perfectæ, b) En ratio : Nulla virtus potest esse perfecta sine caritate. Ergo omnes virtutes perfectæ ita cum caritate sunt connexæ, ut, ea amissa, necessario amittantur. Sane actus nostri non sunt simpliciter boni seu perfecti, nisi in quantum actu vel virtute ad Deum finem ultimum supernaturalem sint reapse relati. Atqui hanc ordinationem habent tantum a charilale [n. 218, 227], quæ sola « tendit in ultimum finem sub ratione finis ullimi [2-2, q. 23, a. 7 ; q. 26, a. 1, ad 1]. Ergo a pari habitus nostri seu virtutes non sunt in slalu perfecto virtutis, nisi ad Deum finem ultimum supernaturalem per charitatem referantur. Hac de causa caritas dicitur forma virtutum, non quidem forma intrinseca, ad earum essentiam pertinens, sed forma exlrinseca, qua ordinantur et moventur ad finem ultimum, juxta illud q. disp. de car., a. 3, ad 18 : « Charitas non est forma intrinseca, sed ex hoc quod trahit alias virtutes ad suum finem, format virtutes. » Infra, n. 356 ; Noble, op. cil., c. 17, 18, 20. DE VIRTUTIBUS IN COMMUNI 281 2° Omnes virtutes morales, eliam secundum essenliam propriam, inter se el cum uarilale sunl necessario connexæ. — a) Sunt inler se connexæ : Virtutes enim morales habent pro objecto medium ralionis in operationibus et passionibus servandum. Atqui hoc medium non constituitur nisi per prudentiam, quæ est recta ratio agibilium. Ergo virtutes morales esse nequeunt sine prudentia n. 249a]. Prudentia item non potest esse sine consorlio omnium virtutum moralium : judicium enim prudentiæ est judicium praclicum, præsupponit ideo recliludinem appelilus ; sed appetitus rectitudo sine consortio omnium virtutum moralium est impossi­ bilis, cum effectus proprius illarum virtutum sit rectificare appetitivum circa materiam propriam. Ergo. b) Sunt connexæ cum carilale : 1) Etenim non possunt esse sine prudenlia supernatural! ; atqui hæc sine carilale esse nequit. Ergo virtutes morales non possunt esse sine caritate, eaque amissa omnes simul amittuntur. — Conslat minor : nam si ad perfectam prudentiam requiritur ut homo recte se habeat erga debitos fines particulares in quaque materia, quod fit per virtutes morales, a fortiori requiritur quod recte se habeat erga finem ultimum, quod fit per charitatem. 2) Caritas inseparabilis est a gratia sanctifiante, quæ hominem eleval ad esse supernaturale, simul ac est principium remolum omnium operum supernaturalium, omnium nempe operum, quæ ad finem ultimum ordinari possunt. Sed qui habet principium remolum operum supernaturalium, debet, ob suavem ordinem Providentiæ, habere etiam principium proximum seu potestatem perficiendi singula genera operum hujusmodi ; hoc autem est munus virtutum moralium infusarum. Ergo qui habet gratiam et caritatem, habet virtutes morales supernaturales ; et qui gratiam amittit, eo ipso omnes virtutes morales amittit. 3° Fides et spes, amissa carilale, remanere possunt secundum essenliam propriam. — Equidem fides et spes, sicut omnes virtu­ tes, per se amittuntur peccatis directe contrariis : spes amittitur per grave peccatum desesperationis aut præsumptionis ; tides per peccatum grave infidelitatis, amissaque fide, consequenter amit­ titur per accidens ipsa spes, quæ fide nititur et fidem supponit, cum fides sit « sperandarum substantia rerum ». Heb. xi, 1 2-2, q. 17, a. 7 ; q. 20, a. 2. 282 DE VIRTUTIBUS IN COMMUNI Amissa autem gratia et caritate, fides el spes remanere possunt : a) Id aperte de fide docet Tridenlinum. Dicit enim, s. 6, cp. 15, D. 808 : « non modo infidelitate, per quam et ipsa fides amittitur, sed etiam quocumque alio mortali peccato, quamvis non amittatur ; fides, acceptam justificationis gratiam amitti ». Et, cn. 8, £). 838, anathema pronuntiat contra illos qui contendunt « amissa per peccatum gratia, simul et fidem semper amitti ». —Quod autem spes etiam remanere queat, absque gratia et caritate, est unanimis theologorum sententia, propter paritatem rationis de qua nunc dicendum. b) Ratio cur una virtus non possit sine aliis existere non est nisi vel quia ab eis pendet in sua essentia propria, vel quia eas habet ut necessarias sui consequentias. Atqui neutrum dici potest de fide et spe respectu aliarum virtutum infusarum. Ergo fides et spes possunt, amissis ceteris virtutibus, conservari. Constat minor : 1) fides et spes non pendent a caritate, cui e contra præsupponunlur : ordine enim generationis actus fidei et spei sunt praevii ad actum caritatis ; praeterea experientia quotidiana constat homines a caritate recedere, qui tamen firmi manent in credendo revelata et sperando a Deo promissa ; 2) non pendent a celeris virtutibus : habitus enim fidei et spei ad virtutes morales se habent ul principia potius quam ut principiata, unde non ab ipsis pendent, sed magis e converso ; praeterea fides et spes non habent virtutes morales ul necessarias sui consequentias : hoc est proprium charitati ; denique non raro inveniuntur homines qui recedunt a virtutum exercitio et fidem servant cum spe. Cf. I Cor. xm, 2 ; Jac. n, 14. Fides autem et spes, quæ, amissa charitate, remanent, sunt verse virtutes, sed informes ac veluti morluæ. Ait enim Tridenlinum, cn. 28, D. 838 : « Si quis dixerit, amissa per peccatum gratia.... aut fidem quæ remanet non esse veram fidem, licet non sit viva, aut eum, qui fidem sine charitate habet, non esse Christianum, a. s. » Et Vaticanum, s. 3, cp. 3, D. 1791 : « Fides ipsa in se, etiamsi per caritatem non operetur, donum Dei est ». Actus ideo fidei et spei, virtutum informium, non sunt vitæ æternæ meritorii. Cf. supra, n. 218 sq. C. De duratione virtutu; ·· post hanc vitam [1-2, q. 67]. 253b. In damnatis, nulla remanet virtus supernaturalis, quia jam in æternum carent damnati omni auxilio gratiæ et incapaces sunt bonorum operum (1). (1) Ipso fides non manet in damnatis. Etenim, instanti mortis, si peccator contra fidem non peccaverit, aut fidem simpliciter vivam tunc recuperabit per veram conversionem aut ipsum habitum fidei ultimo et totaliter perdet per apostasiam : nam, rejiciendo ultimam gratiam, hoc ultimo peccato, pro semper in malo manet obstinatus, et in æternum creaturam ipsi Deo præferendo, eo ipso totaliter et pro semper destruit ipsum fidei fundamentum. DE DONIS SPIRITUS SANCTI 283 In animabus Purgatorii, manent omnes virtutes infusæ viato­ rum : charitas quidem, et virlules morales, quandum ad earum formale, quia sunt immobiliter firmatae in statu gratiæ ; fides et spes, quia adhuc sunt clongatæ a visione Dei et fruitione. In beatis : a) cessai fides : credens enim non videt quod credit, dum beatus videt id quo beatificatur ; ergo impossibile est quod tides maneat simul cum beatitudine in eodem subjecto. b) Cessai spes, nam quando habetur id quod speratur scilicet divina fruitio, jam spes esse non poterit ; cessat etiam quantum ad gloriam corporis, nam illi, qui habent gloriam animæ, non pro­ prie dicuntur sperare gloriam corporis (cujus jam inevitabilem causam habent), sed solum desiderare. c) Charitas manet : charitas enim est amor, de cujus ratione non est aliqua imperfectio, potest esse et habiti et non habiti, et visi et non visi. Unde charitas non evacuatur per gloriæ perfectionem sed eadem numero manet. d) Manent quoque probabilius virlules morales, sed tantum ad actus statui termini convenientes. Nimirum : 1) Non remanent quantum ad elementum materiate, seu quantum ad inclinationem ad ipsarum actus : nam, in futura vita, nec erunt concupiscentiæ et delectationes ciborum et Venereorum, nec timores et audaciæ circa pericula mortis, nec distributiones et commutationes rerum quæ veniunt in usum præsentis vitæ ; 2) remanent quantum ad earum essentiam, seu quantum ad elementum formale, quod est conformitas ad regulam divinam : nam appetitus sive rationalis sive sensitivus, erit omnino et in omnibus regulæ divinæ subditus ; 3) attamen, ante resurrectionem, virtutes quæ versantur circa passiones sensibiles, ut fortitudo et temperantia, non erunt nisi in radice, quia sunt in appetitu sensitivo, qui sine corpore esse non potest. II. — De donis Spiritus Sancti Notio donorum. 254. Nomine donorum Spiritus Sancti intelliguntur quidam habitus supernalurales, quibus facultates noslræ disponuntur ad prompte obediendum motionibus Spiritus Sancti, seu quibus aptantur ad connaluraliter recipiendas illuminationes el inspira­ tiones divinas [1-2, q. 68] (1). (1) Bonneioy, O. F. M., Le Saint-Esprit et ses dons selon S. Bonaventure, Paris, Vrin, 1929 ; Jean de S. Thomas, Les dons du S.-Esprit, tr. fr. R. Mari tain, éditions du Cerf, Juvisy, 1929; J. Biard, Les dons du S.-Esprit, Avignon, 1930 ; Ger. Paris, O. P., Dissertatio de donis Spiritus S. in genere, Aug. Taurin. Marietti, 1930. DE DONIS SPIRITUS SANCTI Assertio : In justificatione infunduntur dona Spiritus Sancti quæ septem nui II erantur et a virtutibus re distinguuntur. I. — Infunduntur dona Spiritus Sancti. (Doctrina catholica), 255. Probatur : a) Ex Isaia. — Describens futuram plenitu­ dinem donorum Spiritus Sancti in humanitate Christi, sic loqui­ tur prophéta : « Et egredietur virga de radice Jesse et flos de radice ejus ascendet. Et requiescet super eum Spirilus Domini : spiritus sapienliæ et intellectus, spiritus consilii et fortitudinis, spiritus scienliæ et pietatis, et replebit eum spiritu timoris Domini (1). » Atqui hæc dona Christo sunt data ut capiti corporis Ecclesiæ, in membra sua diffundenda (Jo. i, 16). Ergo omnes justi, omnes scilicet qui, per gratiam regenerati, oera sunt membra corporis Christi, participant hæc dona, quæ in Christo tantum plena erant, ut in omnium capite et causa exemplari. b) Per gratiam filii Dei constituimur. Porro, Rom. vm, 14 : « Qui Spiritu Dei aguntur, ii sunt filii Dei. » Sed quod ab alio movetur, debet, dispositione interna, ipsi motori proporlionari, ac proinde « quanto movens est altior, tanto necesse est quod mobile, perfectiore dispositione ei proportionetur ». Ergo, ut filii Dei congrue a Spiritu Dei moveantur, « oportet (eis) inesse... altiores perfectiones, secundum quas sint dispositi » ad divinam motionem recipiendam. Istæ autem perfectiones, quibus homo rite disponitur ut sit prompte mobilis ab inspiratione divina, sunt ipsa dona Spiritus Sancti. Ergo in justificatione infunduntur dona Spiritus Sancti [1-2, q. 68, a. 1 et 3]. c) Tota Traditio Christiana docet dona, Christo collata, a Christo capite descendere in singulos justos. Ita S. J. Chrysostomus, in Ps. 64, 2, J. 1208 : « Omnis gratia effusa est in illud templum (Christum) ; non dat enim illi Spiritum in mensura. Nos enim de plenitudine ejus accepimus, illud autem templum integram et universam accepit gratiam. Hoc Isaias quoque significans dicebat : « Requiescet super eum Spiritus sapientiæ... ». Ita S. A brosius « Post fontem (Baptismatis) superest ut perfectio fiat, quando ad invocationem sacerdotis Spirilus S. infunditur, Spiritus sapientiæ et intellectus... septem quasi virtutes Spiritus (2). » (1) Is., xi, 1-3. In textu bebrœo pictas non nominatur. (2) De Sacramentis, 1. 3, c. 2, n. 8 ; J. 1337 ; cL De mysteriis, c. 7, n. 42 DE DONIS SPIRITUS SANCTI 285 Ita S. Gregorius M., Moral. 1. 2, c. 56 : « In his igitur donis, sine quibus ad vitam perveniri non potest, Spiritus S. in electis omnibus semper manet ; sed in aliis (scilicet in donis miraculorum, prophctiæ et aliis gratiis gratis datis) non semper manet ». Ita manifeste senlil Ecclesia : « Veni, Sancle Spirilus... Da tuis fidelibus in te confidentibus sacrum septenarium » ; et : « Veni, crealor Spirilus... Tu septiformis munere. » d) Ralione theologica ostenditur dona consequi infusionem gratiæ et caritatis. Dona enim sunt habitus supernaturales, qui­ bus disponimur ad prompte et perfecte obediendum molioni Spirilus Sancli. Atqui Spiritus S. habitat in nobis per caritatem, juxta illud Rom. v, 5 : « Caritas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spirilum S., qui dalus est nobis. » Ergo « dona Spiritus Sancti connectunlur sibi invicem in caritate, ita scilicet quod qui caritatem habet, omnia dona Spiritus Sancti habet, quorum nullum sine caritate haberi potest. » 1-2, q. 68, a. 5. II. — Septem numerantur dona Spiritus Sancti. (Theologice cerium.) t 256. Id evincitur ex textu Isaiæ supra recitato et ex doctrina Ecclesiæ. Quatuor autem ad intellectum perlinent : intellectus, sapientia, scientia, consilium ; tria ad voluntatem : pietas, fortitudo et timor Domini. [1-2, q. 68, a. 4]. Donum intellectus disponit ad meliorem et profundiorem intelligentiam veritatum fidei ; donum sapientiæ, ad gustandum res divinas nec.non ad recte judicandum de illis secundum quamdam connaturalitatem ad ipsas ; donum scientiæ, ad recte æstimandas creaturas ut deficientes rivulos divinæ pulchritudinis : appetibiles quidem, in quant urn ad Deum ducunt, contemptibiles, si a Deo summo bono avertunt ; donum consilii, ad facile judicandum quid in singulis casibus agendum sit ut recte incedamus in via salutis [2-2, q. 8, a. 6]. Donum pietatis disponit, ad colendum Deum ut Patrem nostrum et proximum ipsum honorandum propter Deum; donum fortitudinis, ad spernenda et prompte superanda cuncta obstacula quibus a salute retrahimur ; donum timoris, ad fugiendas, ex filiali Dei reverentia, omnes delectationes quæ a Deo abducere possunt (!)’. (J. 1332) ; in Ps. 118, serin. 3, n. 21 ; S. Augustinus, in Breviario, lect. 9, in die 5 infra octav. omnium sanctorum. (1) De donis in particulari, 2-2, q. 8 (donum intellectus), q. 9 (donum scientiæ), q. 19 (donum timoris), q. 45 (donum sapientiæ), q. 52 (donum con­ silii), q. 121 (donum pietatis), q. 139 (donum fortitudinis). 286 DE DONIS SPIRITUS SANCTI III. — Donorum natura, discrimen a virtutibus, necessitas et permanentia. 257. 1° Donorum natura. — Dona esse habitus est sententia fere unanimis theologorum contra Ilugonem V. et Vasquerium. — a) Vox « requiescet. » sensu obvio insinuat dona permanentia seu habitualia, et ita a Patribus est intellecta. — b) Dona Spiritus Sancti se habent ad hominem relate ad Spiritum Sanctum sicut virtutes morales acquisitæ se habent ad vim appetitivam relate ad rationem. Atqui homo, ut connaturaliter et prompte moveri possit a ratione, disponitur per virtutes morales quæ sunt habitus permanentes. Ergo etiam, ut connaturaliter possit moveri a Spiritu Sancto, debet disponi per dona quæ sint habitualia. 2° Discrimen a virtutibus. — Contra Scolum et alios (Γ, communiter docent theologi, cum S. Thoma (2), dona realiter distingui a virtutibus infusis. Conveniunt quidem dona cum virtutibus, in quantum sunt habit us a Deo infusi et propriam recipientium salutem proficiunt ; ea autem cum virtutibus identificari non posse patet ex hoc solo quod omnia fuerunt in Christo, dum in eo defuerunt fides et spes. Jamvero dona realiter et specifice differunt a virtutibus infusis easque transcendunt, quia dum virtutes hominem perficiunt ad actus supernaturales modo humano producendos, sub imperio rationis et secundum regulam ipsius rationis per fidem illu­ minatae, dona nos perficiunt ad illos actus efficiendos ultra humanum modum, sub motione speciali Dei et secundum regulam divinam, videlicet secundum inspirationem ipsius Spiritus Sancti (3). ' Hæc etiam habentur discrimina : 1) A^irtutes dant novum posse et inclinationem ad agendum, dona autem animam disponunt ad bene recipiendum inspirationes divinas et ad prompte obediendum divinis impulsionibus. Sic virtutes respondent vi molrici quæ inest navi intrinsecus, dona vero respondent velaturae per quam navis est disposita ad recipiendum impulsum motoris exterioris (venti). (1) Pesch, n. 114. — (2) 1-2, q. 68, a. 1. (3) 1-2, q. 68, a. 1, 0 et ad 3 ; a. 2, ad 1 ; 2-2, q. 52, a. 1, ad 1 ; 3 Sent., dist. 34, q. 1, a. 1, a. 2 et 3 ; dist. 35, q. 2, a. 3 ; dist. 36, q. 1, a. 3 ; q. disp. de carit., q. unie., a. 2, ad 17 ; Garrigou-Lagrange, Perfection chrétienne et Contemplation, t. 2, append. 2, p. [52-64]. DE DONIS SPIRITUS SANCTI 287 2) Virtutes hominem disponunt ut ipse bene agal ; dona, ut bene agatur a Spiritu Sancto, non tamen ita ut ipse nihil agat : « In donis Spiritus Sancti mens humana non se habet ut movens, sed magis ut mota », sed « sic agitur a Spiritu Sancto quod etiam, agit » (1) ; « homo spiritualis non solum instruitur a Spiritu Sancto quid agere debeat, sed etiam cor ejus a Spiritu Sancto movetur... (et) ex instinctu Spiritus Sancti inclinatur ad aliquid agendum » (2). Hinc S. Augustinus : Filii Dei « aguntur ut agant, non ut ipsi nihil agant » ; attamen « procul dubio plus est agi quam regi ; qui enim regitur, aliquid agit, et ideo regitur ut recte agat ; qui autem agitur, agere aliquid vix intelligitur ; et tamen tantum præstat voluntatibus nostris gratia Salvatoris, ut non dubitet Apostolus dicere : quotquot Spiritu Dei aguntur, hi filii sunt Dei. Nec aliquid in nobis libera voluntas melius agere potest quam ut illi se agendam commendet, qui male agere non potest (3). » 3) Consequenter dum virtutibus uti valemus quando volumus, donis utitur ipse Spiritus S. quando vult. Attamen virtutes theologicae donis praeeminent, in quantum « præsupponuntur ad dona sicut radices quædam donorum ». Nemo enim familiariter moveri potest a Spiritu Sancto, nisi ei jam uniatur. Atqui prima unio hominis ad Deum inhabitantem animam fit per fidem, spem et charitatein. Ergo « dona pertinent ad has tres virtutes sicut quædam derivationes praedictarum virtutum » (4). Quare S. Gregorius M., Moral. 1. 1, cp. 12 : « neque ad denarii perfectionem septem filii, id est septeni dona, perve­ niunt, nisi in fide, spe et charitate fiat omne quod agant ». Merito igitur S. Thomas 11-2, q. G8, a. 8 : 1) Virtutes theologicae « regulant dona » : regulant enim eorum permanentiam et abun­ dantiam in nobis, siquidem quo sumus amore ferventiores, eo melius Dei instinctum sequimur ; 2) « dona ad perfectionem theologicarum virtutum ordinantur sicut ad finem » [2-2, q. 9, a. 1 ad 3j : his enim virtutibus jam ipsi Deo adhæremus ; porro ad hoc tantum conferuntur dona, ut intimior fiat et perfectior hujusmodi unio, ac proinde ut augeant vitam virtutum theolo(1) (2) (3) (4J 2-2, q. 52, a. 2, ad 1 ; 1-2, q. 68, a. 3, ad 2. Comm, in Rom. vm, 14, lect. 3. De correp. et gratia, c. 2, n. 4 ; De Gestis Pelagii, c. 3, n. 5. 1-2, q. 68, a. 4, ad 3 et a. 8. 288 DE DONIS SPIRITUS SANCTI gicam seu motum quo in Deum plenius rapiamur. Dona itaque non solum in caritate sibi invicem connectuntur, sed omnia in caritate radicantur simul ac in ea quadammodo consummantur [1-2, q. 68, a. 5]. Dona itaque perficiunt non ipsas virtutes theologicas sed earum activitatem et exercitium. Actus enim harum virtutum tendunt ad Ipsum Deum, sed dona spectant ad Deum, in quan­ tum est regula et mensura ipsius motus quo ad Illum tendimus. Ergo vita perfecta magis a donis pendet quam a virtutibus, nec vitam proprie mysticam ingredimur nisi sub influxu donorum, quando nempe anima, jam fervidissimam habens caritatem, fere cessat agere passivaque efficitur, ac totaliter et humiliter se Deo commendans divinoque beneplacito, nil aliud intendit aut desiderat quam Ipsi in dies semper plenius et perfectius uniri. 3° Necessitas donorum. — A. In specie. — Actus heroici, qui in sublimiore eminent perfectionis gradu, peculiari quadam ratione ad dona referuntur. Ratio est « quia si virtutes non excitarentur seu adjuvarentur per specialem et familiarem instinctum Spiritus Sancti, nusquam in tantam sublimitatem erumperent, propter loi. et tanta obstacula quæ perfecto earum exercitio afferunt et, infirmitas carnis et obscuratio intellectus (1). » Item ex donis pro­ cedunt facta sublimia vitæ contemplativæ et alia plura extraordi­ naria quæ leguntur in vitis sanctorum. B. In genere.·— Equidem dona non sunt necessaria ad singulos actus justorum : ad multos enim actus sufficere videtur ratio, fide illustrata, cum concursu Dei supernatural! ; imo ipsi peccatores possunt, sub motione gratiæ actualis, quosdam elicere actus super­ naturales. Attamen dona merito dicuntur, in praesenti ordine Providentiae, omnibus ratione adultis necessaria ad salutem ; non loquimur enim, ut patet, de infantibus vel amentibus, qui neque secundum ratio­ nem moveri possunt, et in quibus dona sunt tantum quoad habi­ tum necessaria, prout inseparabiliter connectuntur cum gratia sanctificante. — Hoc autem triplici argumento ostendi potest : a) Ex connexione donorum cum gratia. — Dona quæ a Deo, una cum gratia, omnibus et singulis, indiscriminatim et modo perma­ nenti, conferuntur in ordine ad vitam æternam, sunt ad salutem necessaria, non extraordinarie quidem, sed de lege ordinaria : secus enim otiosa plerumque manerent et in plerisque hominibus. Atqui dona Spiritus S. omnibus et singulis ita dantur in ipsa jus­ tificatione. Ergo dona perficiunt homines non tantum ad actiones extraordinarias et heroicas, sed etiam ad actiones vitæ christianæ (1) Gard. Billot, De Virt., th. 7, p. 184. DE DONIS SPIRITUS SANCTI 289 quotidianas, cos impellendo of juvando, per opera salutaria in vilain æternum. b) Ex imperfecta possessione gratiæ el virtutum. Sane quicumque perfecte habet naturam vel formam aliquam vel virtutem, potest per se secundum illam operari, non tamen exclusa opera­ tione Dei, qui in omni natura et voluntate interius operatur. Et ita quantum ad ea quæ subsunt rationi, in ordine scilicet ad finem connaluralem homini, homo potest operari per judicium rationis. At quicumque imperfecte habet naturam aliquam vel formam aut virtutem, non potest per se secundum illam perfecte operari, imo nec bene in difficilioribus, nisi ab altero moveatur. Atqui homo, in ordine ad finem ultimum supernaturalem, aliqualiter tantum et imperfecte possidet virtutes infusas : per eas enim ad modum suum solum operatur. Ergo, etiam virtutibus infusis ins­ tructus et ornatus, homo nequit per se perfecte operari in ordine supernatural!, ac proinde finem suum consequi non potest, nisi desuper ei adsit instinctus et motio Spiritus Sancti. b) Ex insufficientia virtutum ad tollenda obstacula. - Ratio enim humana, licet sanata quantum ad mentem per gratiam, licet informata virtutibus infusis, neque perfecte novit omnia quæ scire nobis expedit, neque omnia perfecta operari valet : remanet enim in ea corruptio et infectio quantum ad carnem, remanet in intellect u quædam ignorantiæ obscuritas. Hinc, etiam virtutibus ornatus, homo nequit quantum ad omnia repellere impedimenta stultitiæ, ignorantiæ, hebetudinis, præcipitationis, timoris et alia hujusmodi, quæ sat frequenter occurrunt, tum in decursu vitæ ordinario, tum ac præsertim occasione graviorum eventuum et operum difficilio­ rum. Quare necesse est ut a Deo dirigamur et protegamur, qui omnia novit et omnia potest; et contra defectus modo enumeratos dari debent dona Spiritus Sancti, ut, bene sequentes instinctum Ipsius, tum expedite perseveremus in via boni supernaturalis, tum el specialim in ea insigniter proficiamus. Paucis : « Per virtutes theologicas et morales non ita perficitur homo in ordine ad ultimum finem, quin semper indigeat moveri quodam superiori instinctu Spiritus Sancti. » Quocirca, nsquedum ad vitam aeternam perveniamus, dona sunt omnibus necessaria, et quidem semper, hoc est per totam vitam, at non pro semper, id est, non pro singulis actibus et instantibus (1). 4° Permanentia donorum. — Infusa simul cum gralia sancti­ ficante, dona Spiritus Sancti, non secus ac virtutes infusæ. eum ea augentur et amittuntur. Manent in patria quantum ad essentiam, juxta illud S. Am­ brosii, De Spiritu S. 1. 1, c. 20 : Civitas Dei illa Jerusalem coelestis non meatu alicujus fluvii terrestris abluitur, sed ex vitæ fonte procedens Spiritus Sanctus, cujus nos brevi satiamur haustu, (1) 1-2, q. 68, a. 2, ad 2 et ad 3 ; q. 109, a. 9 ; Gardeil, an. cit., coi. 1780 ; Froget, op. cit., p. 423 ; Noble, L'amitié avec Dieu. éd. 2, c. 19. Theol. TU 19 290 nE POMS SPIRITES SANCTI in illis ccnleslibus redundantius videtur affluere, pleno septem virtutum spiritualium fervens meatu. Halio est quia dona per­ ficiunt mentem humanam ad sequendam motionem Spiritus Sancli; atqui hoc perfectissime habebitur in pair ia, quando Deus erit omnia in omnibus [1 Cor. xv, 28], et quando homo erit totaliter subditus Deo. Non manent autem quantum ad omnem et. eamdem materiam, circa quam nunc operantur, ut dictum est de virtutibus infusis, n. 234, C. His in terris enim dona praecipue conferuntur in adju­ torium virtutum contra mala et omnia ad bonum obstacula, dum in patria erunt tantum ad eminenter perficiendum et consumman­ dum actum humanum visionis intuitivæ et fruitionis, quo beantur sancti. Quare, jam completa vita activa, omnia dona habebunt suos actus circa ea quæ perlinent ad vitam contemplativam, quæ est vita beata. 1-2, q. 68, a. 6, c. et ad 3. Corollarium. — De fructibus et beatitudinibus Spiritus Sancti (1) 258. Fructus et beatitudines distinguuntur a virtutibus et donis sicut actus distinguuntur ab habitibus. 1° Fructus [1-2, q. 70].—Juxta S.Paulum (Gal. v,22, 23) duode­ cim sunt fructus Spiritus Sancti : « Fructus autem Spiritus est : charitas, gaudium, pax, patientia, benignitas, bonitas, longani­ mitas,/ mansuetudo, continentia, castitas. » Certe z z fides, modestia, z « potuissent vel plores vel etiam pauciores fructus enumerari ; et tamen omnes donorum el virtutum actus possunt secundum quamdam convenientiam ad hæc reduci (2). » Porro fructus dicuntur « quæcumque virtuoso opera in quibus homo delectatur (3). » Sicut enim in corporalibus fructus est terminus ultimus et suavis operationis vitalis arboris aut plantæ, quando ad maturitatem pervenit ; ita in spiritualibus, ipsi actus humani virtuosi, qui sunt p! termini operationis humanæ, et suaves, quia operanti conveniunt, dicuntur fructus : fructus quidem hominis, si procedunt ab homine secundum naturalem facultatem, fructus Spiritus Sancti, si ab eo procedunt secundum virtutem el motionem Spiritus Sancti. Hi tamen actus qui fructus dicuntur, in quantum sunt, his in terris, ultimus terminus gratiæ sub influxu Spiritus Sancli. flores dici possunt in quantum ordinantur ad vitam æternam, quæ est ultimus operationum nostrarum supernaturalium terminus sua­ vissimus (4). Et merito, nam « sicut ex floribus accipitur spes fructus, ita ex operibus virtutum habetur spes vitæ æternæ el beatitudinis » (5). 2° Beatitudines [1-2, q. 69j. Christus, in sermone montano 7 (1) Garden, in Diet, théol., art. Béatitudes évangéliques, t. 2, n. 515 ; art. Fruits du S. Esprit, t. 6, 944. (2) 1-2, q. 70, a. 3, ad 4. — (3) 1-2, q. 70, a. 2. — (4) 1-2, q. 70, a. 1, ad 1. (5) In Gal. v, lect. 6. DE DONIS SPIRITUS SANCTI 291 (Ml. v, 3-10), beatos dicit eos qui perfectiore modo certas exercent virtutes. Hinc, beatitudinuni nomine designantur actus quidam excellentes virtutum sub donorum adjutorio. Hi actus, « ratione suæ perfec­ tionis, magis attribuuntur donis quam virtutibus » (1). Ita vocan­ tur : 1) quia spem firmam generant æternæ beatitudinis, in quan­ tum ad eam disponunt per modum meriti; 2) quia jam sunt, in viris sanctis, quædam prœlibalio et inchoatio futuræ beatitudinis, per gaudium resultans ex ipsa spe firma obtinendi præmium cæleste. Ipsæ quidem beatitudines, quæ sunt quasi octo viæ ad beatitudinem et octo fontes consolationis spiritualis, fruclus sunt etiam Spiritus Sancli, sed fructus excellentiores et suaviores, « nam ad rationem fructus sufficit quod sit aliquid habens rationem ultimi et delectabilis; sed ad rationem beatitudinis ulterius requiritur quod sit aliquid perfectum et excellens. Unde omnes beatitudines possunt dici fructus, sed non convertitur (2). » / 259. Hanc doctrinam ita paucis egregie exponit Leo XIII, Encyc. Divinum illud munus, 9 maii 1897, sub fine : « Hoc am­ plius, homini justo, vitam scilicet viventi divinæ gratiæ et per congruas virtutes tanquam facultates agenti, opus plane est septenis illis quæ proprie dicuntur Spiritus Sancti donis. Horum enim beneficio instruitur animus et munitur ut ejus vocibus atque impulsioni facilius prompliusque obsequatur ; hæc propterea dona tantæ sunt efficacilalis, ut eum ad fastigium sanctimoniæ adducant, tantæque excellenliæ ut in cælesti regno eadem, quanquam perfectius perseverent. Ipsorumque ope charis­ matum provocatur animus et effertur ad appetendas adipiscendasque beatitudines evangelicas quæ, perinde ac flores verno tempore erumpentes, indices sunt et nunliæ beatitatis perpetuo mansuræ. Felices denique sunt fruclus ii, ab Apostolo enumerati quos hominibus justis, in hac etiam caduca vita, Spiritus parit, et exhibet, omni refertos dulcedine et gaudio... Hæc omnia quum tanta sint, quumque Spiritus Sancti boni­ tatem in nos immensam luculenter declarent, omnino postulant a nobis, ut obsequii pielalisque studium in Eum quam maxime intendamus... (certantes) majore quotidie cura et noscere et amare et exorare : 1) Noscere « non modo quia id attingit myste­ rium quo ad vitam æternam proxime dirigimur, ob eamque rem firme credendum, verum etiam quia bonum quo clarius plenius(1) 1-2, q. 70, a. 2, 0. — (2) 1-2, q. 70, a. 2. 292 DE DONIS SPIRITUS SANCTI que habetur cognitum, eo impensius diligitur et amatur ». — 2 Amare, « quia summis Ipse nos cumulavit, beneficiis, quæ ut largientis benevolentiam testantur, ita gratum animum accipien­ tis reposcunt ». -3) «Postremo Spiritum Sanctum exorari et obse­ crari oportet, quippe cujus præsidio adjumentisque nemo unus non egeat maxime. Ut enim quisque est inops consilii, viribus infirmus, aerumnis pressus, pronus in vetitum, ita ad eum confu­ gere debet qui luminis, fortitudinis, consolationis, sanctitatis fons patet perennis... (Hinc Ecclesia illum) « enixe implorat ut eluat, ut sanet, ut irriget mentes atque corda, detque confiden­ tibus et virtutis meritum, et salutis exitum, et perenne gaudium... Demum hoc est fidenter assidueque supplicandum ut nos quo­ tidie magis et luce sua illustret et caritatis suæ quasi facibus incendat ; sic enim fide et amore freti acriter enitamur ad præmia sempiterna, quoniam ipse est pignus hereditatis nostræ ». TRACTATUS DE FIDE DIVINA 260. Post pauca de notione et divisione lidei, dicemus : 1) de fidei objecto; 2) de evolutione et progressu dogmatis; 3, de actu fidei divinæ. PRÆNOTANDA Notio Fidei. 261. λ ocabulum lidei, c verbo fido, confidentiam significat aut persuasionem. 1° In Scriptura. — A. Quandoque refertur ad voluntatem et designat : vel fidelitatem seu constantiam in implendis promissis [Rom. m, 3] : « Numquid incredulitas illorum fidem Dei evacua­ bit ? », vel ipsam promissionem [I Tim. v, 12] : « Habentes dam­ nationem, quia primam fidem irritam fecerunt », vel fiduciam quæ ex alterius fidelitate oritur [Mt. xiv, 31] : « Modicæ fidei, quare dubitasti ?» — Jac. i, 6 : « Postulet in fide, nihil hæsitans ». B. Præsertim ad intellectum refertur, et sumitur pro conscientia [Rom. xiv, 23] : « Omne quod non est ex fide peccatum est », vel præcipue et fere semper pro assensu mentis in verum [Heb. xi, 6] : « Sine fide impossibile est placere Deo. Credere enim oportet accedentem ad Deum, quia est, et inquirentibus se remunerator sit (1). » 2° In usu Ecclesiæ. — Hic porro ultimus sensus prævaluit in usu ecclesiastico, sed multipliciter tamen usurpatur (2). A. Sensu Latissimo. — Fides designat quemlibet assensum intellectualem, etiam evidentiæ innixum. B. Sensu geneiuco. — Fides significat tantum assensum præstitum ab intellectu sub imperio voluntatis. Hoc autem sensu fides improprie dicitur vel proprie. (1) Cf. Rom. x, 9 ; I Cor. xm, 10-13 ; Coi. n, 6, 7, 12 ; Eph. iv, 13, 14 ; Phil, m, 8, 9 ; I Thess. i, 8, 9 ; n, 12, 13 ; 1 Tim. i, 13, 19 ; iv, 1 ; H Tim. n. 17, 18 ; Tit. i, 13, 14. (2) Zorell, Novi Testamenti Lexicon Grsecum, v. πιστεύω, πίστίς. 294 PRÆNOTANDA DE FIDE a) Improprie fides habetur : 1) Quando mens indiget motione voluntatis, ut, deposita formidine irrationali, firmiter assentiatur veritati sibi præsenti ; tunc enim voluntas non intervenit nisi per accidens, ut removens prohibens : impedimentum nempe dubitationis irrationabilis [t. 1, n. 95, 1]. — 2) Quando intellectus non assentitur nisi cum formidine errandi ; tunc quidem inter­ ventus voluntatis per se requiritur, sed defectus adest ex parte assensus qui non est firmus : credere hic idem est ac opinari. b) Proprie : Fides est assensus firmus propter testimonium alterius. 1) Assensus firmus, excludens scilicet omne dubium prudens, et sic fides differt ab opinione, in qua intellectus adhæret uni parti, cum formidine oppositi. 2) Propter testimonium alterius, seu ob rationem rei exlrinsecam, et sic fides dilïert a scientia, in qua assensus præbetur ob ipsam intrinsecam rerum evidentiam. Hinc S. Thomas, 1-2, q. G7, a. 3 : « Fides.... excedit opinionem in hoc quod habet firmam adæsionem, deficit vero a scientia, in eo quod non habet visionem Igitur cum intellectus, natura sua, ad assentiendum non necessitetur nisi a perspecta interna rei veritate seu a veritate in se visa, assensus fidei nunquam datur nisi sub imperio voluntatis. Hoc autem dupliciter contingit : mens enim, sub imperio volun­ tatis, rei assentitur : 1) vel propter evidentiam testimonii seu quia ev.dens est testem in testificando nec falli nec fallere ; 2) vel I '■ ■ propter ipsammel auctoritatem testantis. Voluntas autem, ut patet, rationabiliter et firmiter assensum nec imperat nec impe­ rare potest, propter auctoritatem testantis, nisi antea hanc auctoritatem : scientiam scilicet et voracitatem testis demonstra­ verit et agnoverit ipse intellectus. Cf. t. 1, n. 94 sq. Ilie ultimus assensus, scilicet assensus propter auctoritatem testantis, de quo solo agitur in præsenti, est assensus fidei propriissime dictus. Quare actus fidei haud immerito definitur : actus quo mens, sub imperio voluntatis, firmiter assentitur veritati, propter auctoritatem testis. Diversus est ideo juxta diversam testantis conditionem ; dicitur : 1) assensus fidei humanæ, si nititur auctoritate hominis ; 2) assensus fidei divinæ, si nititur auctoritate ipsius Dei ; 3) assensus fidei ecclesiaslicæ, si immediate nititur auctoritate infallibili Ecclesiæ, ut in veritatibus cum revelatione connexis, ab Ecclesia definitis. Manuale, t. l,n.523 sq. PRÆNOTANDA DE FIDE 295 Errores. 262. 1° Antiqui Protestantes triplicem (idem distinguunt : 1) fidem historicam, qua credunt veritates in Scriptura contentas sicut omnia facta olim gesta ; 2) fidem miraculorum, qua admit­ tunt quædam Dei opera vires naturæ excedere ; 3) fidem promis­ sionum : generalem quidem, qua fideles credunt salutem omnibus promissam esse ; specialem, qua unusquisque fidelis credit seu potius confidit (fiducia) sua peccata esse sibi remissa, propter imputatam Christi justitiam. Hæc est vera fides salvifica (1). 2° Naturaliste penitus destruunt notionem fidei, quæ jam non auctoritate Dei revelantis nititur, sed dispositionibus subjectivis, inotivisque ordinis non rationalis sed affectivi. Fides ideo fere reducitur ad cognitionem naturalem mere subjectivam etafjeclivam, seu ad instinctum et sensum quemdam religiosum. Moliuum autem hujus fidei est : secundum Kanlium, exigentia) rationis practicæ seu conscientiæ moralis ; secundum Protestantes Liberales (Schleiermacher, Ritschl, Harnack, A. Sabatier, Réville : conformi tas cum aspirationibus nostræ conscientiæ, interna pro­ pria experientia apprehensa ; secundum Semi-Raltonalislas (Her­ mes, Gunther, Fro she hammer) : quædam practica necessitas cre­ dendi, quæ ex ral ione manifestatur, puta necessarius assensus rationis theoreticæ vel necessarius consensus rationis practicæ; secundum Modernislas : privata cuj usque hominis experientia seu intuitio quædam religiosa (2). 3° Graeco- Russi, cum cat holicis, dicunt fidem non esse fiduciam in sensu Protestantdum, sed esse virtutem theologicam, qua cre­ dimus a Deo revelata, etc. ; a veritate autem catholica discedunt, « in quantum fidem illam ob auctoritatem Dei præstitam conside­ rant tantum ut fidem improprie dictam et meram præparationem ad fidem propriam et veram, in intimo sensu, affectu cordis, immediata experientia consistentem » (3). Doctrina catholica. 263. 1° Fidei divinæ definitionem, jam datam a Concilio Tridenlino, D. 801, late exponit Concilium Vaticanum, s. 3, cp. 3, D. 1789, 1811 : « Fidem quæ humanæ salutis initium est, Ecclesia catholica profitetur virtutem esse supernaluralem, qua, Dei ; spirante et adjuvante gratia, ab eo revelata vera esse credimu'.!, non propter intrinsecam rerum veritatem naturali rationis lumine perspectam, sed propter auctoritatem ipsius Dei revelanlis, qui nec falli nec fallere potest ». (1) Harent, in Did. thèol., art. Foi, col. 100 sq. ; 135 sq. (2) Garrigou-Lagrange, De Revelatione, t. I, p. 112 sq. ; Hervé, Manuale, t. 1, n. 56, 90 ; t. 3, n. 299, 20 ; D. 1618 sq., 1666 sq., 2074 sq. (3) Spacil, De revelat., fide, dogmate, η. 200 ; cf. η. 123-147. 296 l’B.EAOTAADA DE EIDE Quæ definitio convenit etiam fidei informi vel morluæ (de qua infra), ibid., D. 1791, cn. 5, D. 1814 : « Quare fides ipsa in se, efiamsi per caritatem non operetur, donum Dei est, et actus ejus est opus ad salutem pertinens, quo homo liberam præstat ipsi Deo obedienliam gratiæ ejus, cui resistere posset, consentiendo et cooperando ». ’ Hæc verba Concilii directe respiciunt fidem habitualem. Sed habitus ex actu proprio declaratur ; ergo si in definitione Vati­ cana, loco « virtutem supernaturalem » ponas « actum supernaturalem », jam habes definitionem fidei actualis. Hujusmodi actus : 1) Non est « cæcus sensus religionis », sed « verus assensus intellectus veritati extrinsecus accepta; ex auditu, quo nempe, quæ a Deo personali, creatore ac Domino nostro dicta, testata et revelata sunt, vera esse credimus propter Dei aucloritalem summe veracis » (1). 2) Est assensus intellectualis sub imperio voluntatis, quo, D. 1789, « plenum revelanti Deo intellectus et voluntatis obse­ quium præstare tenemur ». 3) Est assensus su pernaturalis, nam, D. 1791, « nemo evange­ lical praedicationi consentire potest, sicut oportet ad salutem consequendam, absque illuminatione et inspiratione Spiritus Sancti, qui dat omnibus suavitatem in consentiendo et credendo veritati ». Quare profitemur [Arausic II, c. 5, D. 178] : « etiam initium fidei, ipsumque credulitatis affectum quo in (Deum) credimus... (esse) per gratiæ donum ». Inde patet verba « Dei revelantis » omnino accipienda esse de revelatione proprie dicta et supernaturali, qua Deus non solum veritatem nobis proponit, sed mentem suam manifestat, attestando se esse qui loquitur. Manuale, t. 1, n. 55 ; D. 2145. 2° Hæc doctrina fidei his Heb. xi. 1 verbis exprimitur : « Esi autem fides sperandarum substantia rerum, argumentum non apparentium. » Quæ verba sic a S. Thoma evolvuntur : 1) Subslanlia solet dici prima inchoatio cujuscumque rei et maxime quando tota res sequens continetur virtute in primo principio... Per hunc ergo modum dicitur fides esse substantia rerum speran­ darum, quia scilicet prima inchoatio rerum sperandarum in nobis est per assensum fidei, quæ virtute continetomnes res sperandas... (1) Jusjur. cont. Modern.; D. 2145 ; cf. Brunhes, La foi et sa justification rationnelle, p. 16 sq. ·%* I’B.E.\OTA.\DA DE 1-IDE “297 — 2) Sumitur argumentum pro argumenti effectu. Per argumen­ tum enim intellectus inducitur ad inhaerendum alicui vero ; unde ipsa firma adhæsio intellectus ad veritatem fidei non apparentem vocatur hic argumentum... — 3) Non apparen­ tium : fides enim est plena convictio rerum, quæ nec sensibus nec mente videntur, sed propter Dei auctoritatem admittuntur. Hanc descriptionem Apostoli esse veram definitionem demons­ trat S. Doctor. Quia fides est : 1) sperandarum substantia rerum, distinguitur a fide communiter sumpta, quæ non ordinatur ad beatitudinein speratam ; 2) argumentum, distinguitur ab opi­ nione, suspicione et dubitatione, per quæ non est firma adhæsio intellectus ; 3) non apparentium, distinguitur ab intellectu principiorum et scientia, quibus res menti apparent. « Si quis ergo in formam definitionis hujusmodi verba reducere velit, potest dicere quod fides est habitus mentis, quo inchoatur vita æterna in nobis, faciens intellectum assenlire non apparentibus » 2-2, q. 4, a. 1 ; cf. De Ver. q. 14, a. 2. Definitio scholastica fidei divinæ. 264. Actus fidei, ait S. Thomas, 2-2, q. 2, a. 9, est « actus intellectus assentientis veritati divinæ, ex imperio voluntatis, a Deo motæ per gratiam », seu actus quo intellectus, sub imperio voluntatis et influxu gratiæ, firmiter assentitur veritatibus revelatis propter auctoritatem Dei revelantis : verbis enim « veritati divinæ » indicantur simul id quod creditur (veritas divina) et id propter quod creditur (Deus revelans). 1) Actus inlelleclus. — Per fidem enim vera esse credimus quæ a Deo revelata sunt. Atqui verum est objectum intellectus ; insuper « assenlire proprie pertinet ad intellectum, quia importat absolutam adhærentiam ei cui assentitur. » De Veril. q. 14, a. 1, ad 3. 2) Ex imperio voluntatis. — Assensus enim non datur propter evidentiam rerum intrinsecam sed propter auctoritatem Dei revelantis. Quare « intellectus credentis determinatur ad unum non per rationem sed per voluntatem ; et ideo assensus hic accipitur pro actu intellectus secundum quod a voluntate deter­ minatur ad unum ». 2-2, q. 4, a. 1, ad 3. 3) Sub influxu gratiæ. — 2-2, q. 6, a. 1 : « Homo (enim), assentiendo his quæ sunt fidei, elevatur supra naturam suam, oportet 298 PRÆNOTANDA DE FIDE (ideo) quod hoc insit ei ex supernalurali principio interim movente, quod est Deus. (Quare) fides... est a Deo interius mo­ vente per graliam ». Divisio fidei divinæ. 265. a) Fides divina sumitur : 1) Objective, ut res credenda, juxta illud Symboli Athanasiani, D. 39 : « Hæc est fides catholica, quam nisi quisque fideliter firmiterque crediderit, salvus esse non poterit. Cf. Eph. iv, 5 ; Gal. i, 23. — 2) Subjective, et est vel actus credendi (Rom. i, 8) : « Fides vestra annuntiatur in universo mundo », Mt. ix, 29 : « Secundum fidem vestram fiat vobis >; vel habitus quo ad credendum disponimur : I Cor. xm, 13 : «Nunc autem manent fides... » Hæc porro fides subjectiva dividitur : b) In fidem simpliciter divinam, qua credimus omnia divinitus revelata, quin ab Ecclesia proponantur, et fidem divinam el catholicam, qua credimus omnia revelata quæ, D. 1792 : « ab Ecclesia sive solemni judicio sive ordinario et universali magis­ terio tanquam divinitus revelata credenda proponuntur ». Hæc divisio, ut patet, est mere accidentalis, nam modus quo veritas revelata nobis manifestatur, non mutat fidei naturam. c) In fidem formatam, seu vivam, quæ annexam habet caritatem et gratiam, in qua consistit vita supernaturalis animæ seu quæ caritate informatur, et in fidem informem seu mortuam, quæ sine caritate exsistit. Caritas tamen, uti jam diximus (n. 253), non est forma fidei quasi eam ab intrinseco vivificans et ad essentiam ejus pertinens, sed tantummodo exlrinsece perficiens ut possit operari actus vere meritorios vitæ æternæ. Ratio est quia ipsa fides informis est vera fides [2-2, q. 6, a. 2] : « informitas fidei non pertinet ad rationem speciei ipsius fidei, cum fides dicatur informis propter defectum cujusdam exterioris formæ » ; imo non est plene morlua, quia per eam operamur actus quibus ad justifi­ cationem disponimur [D, 7Ύ7, 798] et « actus ejus est opus ad salutem pertinens » D. 1791. ,H d) In fidem explicilam, qua assentimur alicui veritati revelatæ in se cognitæ, et fidem implicilam, qua assentimur veritati non in se cognitæ sed in alia, explicite credita, contentæ : ita qui credit quæcumque ab Ecclesia catholica credenda proponuntur. DE OBJECTO FORMALI FIDEI 299 CAPUT 1 DE OBJECTO FIDEI DIVINÆ Status quæstionis. 266. In fide sicut in scientia distinguitur objectum materiale ct objectum formale it. 1, n. 3j. Objectum maleriale fidei est id omne quod creditur seu credi potest, omne nempe quod est a Deo revelatum. Objectum formale generatim est ratio specialis seu formalis sub qua illud objectum materiale a fide attingitur. Distinguitur autem : 1) Objectum formale quod (objectum materiale prima­ rium) seu id quod primo et per se in objecto materiali a fide percipitur seu id quod primo et per se cadit sub assensu fidei, dum alia a fide per se utique sed secundario tantum attinguntur et in quantum ordinem habent ad objectum primarium. 2)Objectum formale sub quo seulumen quo et objectum materiat' et objectum format' quod a fide percipiuntur. Est ideo causa seu ratio objectiva quæ movet intellectum ad assentiendum verita­ tibus revelatis. Quare a multis vocatur etiam motivum fidei, sed motivum objeclivum cur credimus, propter quod assentimur seu quo movemur ad assentiendum. Dicitur autem objecliuum, ut plane secernatur ab aliis causis, quæ, ad actum fidei aliqua ratione concurrentes, sensu lato motivum fidei quoque appellan­ tur; ita sunt motiva credibilitatis,conditionesmoralessubjecti,etc. Paucis : rlgitur de motivo actus fidei, ut est actus ab intellectu elicitus ; non quæritur nunc quare talis actus a voluntate impe­ retur intellectui. ART. 1 De objecto formali fidei Assertio : Formale fidei objectum est auctoritas Dei revelantis. ( De fide) Probatur thesis : 267. 1° Ex auctoritate Ecclesi.e. a) Requiri objectum 300 DE ÜBJEOTD ΕΟΚΑΙΜ.Ι Ι-ΊΟΕΙ formale fidei constat tum ex definitione Vaticana jam data, [η. 2631 et ex cn. 2, D. 1811 : « Si quis dixerit ad fidem divinam non requiri ut revelata veritas propter auctoritatem Dei reve­ lantis credatur, a. s. » ; tum ex ipsa natura fidei, quæ absque objecto formali seu absque motivo objective non esset vera fides. b) Auctoritatem Dei revelantis esse formale lidei objectum est dogma fidei ex concilio Vaticano supralaudato. Hancque auctorita­ tem constitui ex sumina Dei sapientia et voracitate, non obscure indicat Vaticanum, quando addit : « propter auctoritatem Dei revelantis, qui nec falli (en sapientia) nec fallere (en veracitas) potest ». Sane testis ille est qui propriam cognitionem alteri ut veram manifestat. Proinde auctoritas testis in eo est quod, propter suam scienliam simul atque veracitalem, jus habet ut dc lege ordinaria et constanti ei loquenti statim et sponte assentiamur. Ergo auctoritas Dei revelantis est objectum formale fidei, si credimus Deo seu Dei testimonio, in quantum investitum est Dei ipsius auctoritate, scilicet quia Deus est summe verax et summe sapiens. 268. 2° Ex Scriptura. — En textus : Jo. m, 11, 31-34 : « Quod scimus loquimur, et quod vidimus, testamur, et testimonium nostrum non accipitis... (Christus) qui de coelo venit, super omnes est. Et quod vidit et audivit, hoc testatur, et testimonium ejus nemo accipit. Qui accepit ejus testimonium, signavit quia Deus verax est. Quem enim misit Deus, verba Dei loquitur. » Jo. vni, 26 : « Qui me misit, verax est ; et ego, quæ audivi ab eo, hæc loquor in mundo. — Rom. iv, 3, 20, 21 : « Credidit Abraham beo, et reputatum est illi ad justitiam... In repromissione etiam Dei non hæsitavit diffidentia, sed confortatus est fide, dans gloriam beo; plenissime sciens quia quæcumque promisit, potens est et facere. » I Thess. n, 13 : « Gratias agimus Deo... quoniam, cum acce­ pissetis a nobis verbum auditus Dei, accepistis illud non ut verbum hominum, sed (sicut est vere) verbum Dei, qui operatur in vobis, qui credidistis. » I Jo. v, 5, 9-10 : « Quis est qui vincit mundum, nisi qui credit quoniam Jesus est Filius Dei... Si testimonium hominum acci­ pimus, testimonium Dei majus esi... Qui credit in Filium, habet DE OBJECTO FORMALI FIDEI 301 testimonium Dei in se. Qui non credit Filio, mendacem facit eum, quia non credit in testimonium, quo testificatus est de Filio suo. » Hinc objectum formale lidei nostræ est testimonium Dei, et quidem in quantum est testimonium ipsius Dei seu in quantum est vestitum ipsius Dei auctoritate. Nam ipsi Deo credimus ; et testimonium et verba Dei accipimus quia testimonium et verba sunt Dei, dantes gloriam Deo, signantes quia verax est et sapiens : sciens nempe et videns quæ loquitur. Quare testimonium ejus semper habemus ut majus testimonio hominum, utique propter majorem Dei dignitatem. At testimonium Dei, divina auctoritate informatum, nil aliud est quam ipsa Dei testificantis seu reve­ lantis auctoritas. Ergo (1). 3° Ex Traditione. — S. Theoph. Aut. : « Credo, obtemperans Deo ». — Clem. Alex. : « Qui divinis Scripturis firmo judicio credit, demonstrationem accipit, cui contradici nequit, vocem scilicet Dei ». Hinc S. J. Chrysostomus : « Deo ubique obsequamur, nec contradicamus ei..., sed prævaleal ejus sermo rationi et intelligentiæ nostræ... Verbum quippe ejus fallere nequit.:, nunquam excidit » et S. Ambrosius : « Si Deo non credimus, cui credimus ? » « Etenim quam indignum ut humanis testimoniis de alio creda­ mus, Dei oraculis de se non credamus ! » Cassianus : « Deus hoc dixit, Deus locutus est : mihi verbum illius summa ratio est... sola mihi ad credulitatem sufficit persona dicentis. Non licet mihi de fide dicti ambigere, non licet delibe­ rare. Quid mihi quærerc quomodo verum sit quod Deus dixit, cum dubitare non debeam quin verum sit quod Deus dixerit ? » — Theodoretus : « Quis erit adeo stolidus vel potius attonitus, ut Deo universorum docente dubitet, nec fidem dictis habeat ? » — S. Leo M. : « Divina est enim auctoritas cui credimus » (2). 4° Ratione. — Fides est actus intellectus. Ergo id quod, in actu fidei, movet ad assentiendum est necessario veritas, non quidem evidens, nec evidentia intrinseca nec evidentia extrinI (1) Harent, in Dici, théol., art. Foi, col. 107 sq. ; Salmanticenses, disp. 1, dub. 2, n. 57. (2) S. Theoph. Ant., Ad Autol. 1,14; Clem. Alex., Strom. 2, 2, 8, 4 ; S J. Chrysost., In Mt. hoin. 82, 4 ; S. Ambros., In Lc. 4, 71 ; De Abraham, 1, 3, 21 ; Cassianus, De Incarn. Christi, 4, 6, 3 ; Theodoretus, Græc. aff. cur., 1 ; S. Léo, Serm. 27, 1 ; J. 175, 417, 1179, 1303, 1321, 2055, 2143, 2197. 302 DE OBJECTO FORMALI FIDEI seca, secus fidei assensus esset assensus scientificus, sed veritas seu potius veracilas testantis, annexa scienlia debita : ut fides enim sit certa, non sufficit ut testis dical (velit dicere) veritatem seu non mentiatur, non fallat, sed oportet etiam ut eam sciai seu non fallatur. Ergo objectum formale fidei divinæ est ipse Deus, in quantum est prima veritas in dicendo simul et in cognoscendo, seu in quantum est summe verax et summe sapiens : uno verbo est auctoritas Dei revelantis. Sic excluditur sententia jam antiquata Gui. Parisiensis, De fide c. 1, putantis nos credere Deo, non quia verax est, sed quia est supremus Dominus, cui obedire tenemur, etiam nulla habita ratione veritatis, seu ob solam voluntatem Dei aut ejus præceplum. Quare S. Thomas, 2-2, q. 1, a. 1 : « In tide, si consideremus formalem rationem objecti, nil est aliud quam veritas prima. Non enim fides, de qua loquimur, assentit alicui, nisi quia est a Deo revelatum. Unde ipsi veritati divinæ fides innititur tanquam me­ dio ». — De Ver. q. 14, a 8, ad 16 : « Ipsum testimonium veri­ tatis primæ se habet in fide ut principium in scientiis demons­ trativis ». Cf. 2-2, q. 1, a. 4, G, 8 ; q. 4, a. 1. 269. Nec dicas : 1° Objectum formale fidei est id in quod ultimo resolvitur assensus fidei. Atqui id in quod ultimo resolvitur assen­ sus fidei non est prima veritas in dicendo et in cognoscendo, sed prima veritas in essendo : nam quærenti quare Deus sit prima veritas in dicendo et in cognoscendo, necessario respondetur quia est prima veritas in essendo: hæc est enim unica ratio cur a veritate deficere non potest. Ergo objectum formale fidei est prima veritas in essendo. Ita Aureolus, in 3, d. 23, q. 4, a. 4 ; Bipalda, De fide, d. 2, s. 11, n. 101 sq. Besp. : Cone. maj. ; neg. min. et distinguo rationem additam : prima veritas in essendo seu ipsa essentia divina est id in quo onlologice fundatur veritas in cognoscendo et in dicendo (conc.) ipsa essentia divina, ul talis, est motivum (ratio) quod intellectum movet ad assensum fidei (neg.). — Neg, conseq. Credo quidem non quia Deus est, sed quia verax est et infallibilis. Assensus enim lidei est omnino simplex et in solo testimonio dicentis sistit, alioquin non est amplius assensus fidei. Si ergo ulterius quæras cur Deus sit verax, jam respondebo, non ut fidelis, sed ut theologus, quia Deus est. 2° Si ad actum fidei necesse est ut credatur veritas revelata propter auclorilalem Dei revelantis, pueri et rudes actum fidei divinæ raro producunt, nam ut plurimum credunt ob testimonium parentum aut parochi. B. Si credunt lanium et exclusive ob testimonium parentum aut parochi, sine dubio eorum fides non est divina, et ideo sedulo hac de re instruendi sunt. Attamen minipie requiritur ut in singulis DE OBJECTO FORMALI FIDEI 303 actibus fidei explicite renovetur cogitatio de auctoritate Dei, sufficit notitia de hoc fidei motivo antea habita et permanens. Hæc autem notitia adesse merito supponitur, quoties interrogati fideles respondent « se credere ul, salvi fiant, quia ista est vera fides, quia Deus ita credi jubet, et hoc se scire quia pastores ut ministri Ecclesiæ ita docent,... præsertim si ut plurimum Christiane vivant et ita tenaciter fidei adhæreant, ut etiam pro illa mori non dubi­ tarent » (1). Ceterum, in praxi sæpe repetendum est rudibus veritatem fidei esse a Deo revelatam, esse propter auctoritatem Dei credendam, etc. Corollaria. L — Num revelatio divina pertinet ad ipsum motivum formale fidei ? 270. 1° Juxta omnes revelatio divina absolute prærequiritur ad actum fidei : non credimus enim fide divina nisi quod est a Deo revelatum. * 2° Alii autem docent revelationem esse tantum conditionem sine qua non fidei, et non ingredi ipsum fidei motivum, quod adæquate constituitur ipsa et sola Dei auctoritate (2). 3° Ceteri fere omnes tenent ipsam revelationem perlinere ad motivum formale lidei. — A. Sed alii habent revelationem ut ele­ mentum subordinalum ac veluti materiale, quod auctoritate Dei informatur, et sic vim habet movendi ad assensum fidei. Ita vero, sine ratione, ponunt in objecto formali fidei cum elemento increato. elementum creatum, nempe ipsam revelationem (3). B. Alii rem clarius explicant, distinctione facta inter revelatio­ nem activam et revelationem passivam. Revelatio activa, aiunt, est ipse actus voluntatis quo Deus mentem suam ordinat ad nos, seu quo vult ut sui conceptus nobis manifestentur et innotescant; revelatio passiva est signum quo Deus veritatem, quam ad nos dirigit, ad extra manifestat. Porro revelatio activa est elementum constitutivum objecti for­ malis fidei. a) Constat ex n. 2G8 : Testimonium enim Dei est ratio propter quam credimus seu Deo credimus propter auctoritatem ejus in testificando ; quare fideles accipiunt fidem ut verbum seu testimo­ nium Dei. b) Constat ex ratione : 1) « Id quod Deum formaliter constituit testem et quod reddit auctoritatem Dei formaliter moventem, perti(1) Bllluart, De fide, d. 1, a. 1, obj. 3, a. 2 ; Billot, De fide, obj. 4, p. 229 cf. Pesch, n. 202 sq. (2) Scotus, in 3 seni., dist. 23, q. unie. ; Mastrius, De fide, q. 2, n. 5G-57. (3) Card. Mazzella, n. 342, 352 ; Suarez, De fide, disp. 3. sect. 2 ; De Lugo, De fide, disp. 1, sect. 7, n. 114 sq. ; Pesch, n. 220 sq. ; Cornp., n. 374 ; Wlrceburg., De fide, n. 147 sq., etc. 304 DE OBJECTO FORMALI FIDEI net ad motivum fidei. Sed revelatio activa fonnaliter constituit Deum testem, et reddit auctoritatem ejus fonnaliter moventem, nam auctoritas non loquens non est (formaliter testificans, nec) movens audientem. Ergo motivum formale lidei est prima veritas ul aclu testificans (seu auctoritas Dei aclu loquentis et revelantis) ; secus in actu primo moveret, non in actu secundo. » Merkelbach, n. 668. 2) Fides nostra debet esse non hypothetice tantum sed calegorice infallibilis. Atqui si motivum fidei esset sola auctoritas Dei in actu primo, independenter a revelatione activa, fides esset hypo­ thetice tantum infallibilis. Ergo ipsa revelatio activa pertinet ad objectum formale fidei. Prob. min. : Si motivum esset lanium auctoritas Dei, semper deberet subintelligi : si revera hoc est a Deo revelatum, tunc id est infallibiliter verum. Reapse enim non credimus solum quia Deus verax est (auctoritas), nec solum quia Deus revelavit (revelatio activa), sed propter utrumque, scilicet quia Deus, sapiens el verax, actu revelavit. Revelatio autem passiva est tantum conditio applicative. Sane, quia locutionem Dei in seipsa inspicere non valemus, ideo signo externo indigemus ut instrumento quo reapse nobis innotescat Dei revelatio ; at fides non hoc signo externo et creato nititur tanquam proprio fundamento, sed, statim ac per illud nobis manifestantur sensa divina, statim movemur ad credendum propter auctorita­ tem Dei revelantis, seu conceptus suos ad nos ordinantis (1). Hæc sententia est conformior definitioni Vaticanæ, conformior textibus Scripturæ jam allatis, et conformior ipsi naturæ fidei, quæ, utpote viitus theologica, habet motivum pure divinum et increalum, nam revelatio activa est actio increata Dei revelantis, quæ ab ipso Deo non realiter distinguitur. II. — Num propositio Ecclesiæ pertineat ad motivum for fidei ? II ale 271. a) Contra Protestantes omnino tenendum est propositionem revelationis per Ecclesiam esse conditionem sine qua non nostræ fidei : Ecclesia enim est medium ordinarium (non autem inspiratio privata, ut volunt hæretici) quo veritates revelatæ nobis certo et infallibiliter innotescunt, ut deinde iis assentiri valeamus propter auctoritatem Dei revelantis (2). Ecclesia enim, uti in tractatu de Ecclesia, n. 462 sq., 503 sq., demonstravimus, a Christo instituta est ut, usque ad finem tem(1) S. Thomas,!, q. 1, a. 3 et 7, a. 8, ad 2 ; 2-2, q. 1, a. 1 ; q. 5, a. 3 ; De Ver. q. 14 ,a. 8, ad ult. ; Joan, a S. Thoma, De fide, disp. 1, a. 1, n. 19 ; Cajetanus, In 2-2, q. l,a. 1 ; Salmant., De fide, disp. 1, dub. 3, § 2, n. 89 ; Billot, th. 9, p. 284 sq. ; Garrlgou-Lagrange, De Revelatione, t. 1, p. 441 ; Merkelbach, Summa theol. mor., t. 1, n. 668. (2) Cf. Card. Mazzella, De Virt. infusis, n. 923 sq. ; Franzelin, De Divina Traditione, ed. 4, p. 40 sq. ; p. 649 ;Harent,in Diet, théol., art. Foi, col. 163-167. UE OBJECTO FORMALI FIDEI 305 poruin, omnes homines infallibiliter doceat omnes veritates reve­ latas. hasque veritates infallibiliter custodiat. Quare Ecclesia est sola regula fidei omnino certa, et sola omnibus et singulis divinitus apta ut errores vitent et dubia necnon omnia servent credenda [t. 1, n. 559 sq., 568]. Proinde Ecclesia dici debet medium ordinarium, ut nobis reve­ latio rite proponatur, imo medium, in praesenti oeconomia, quo­ dammodo necessarium : 1) ut tota revelatio Christiana fiat omnibus certo ac luto credibilis, atque ita ab omnibus credi pos-it et debeat ; 2) imo aliqualiter eliam ut singuli queant fidem universalem abso­ lute servare, quin hæc fides ullo errore corrumpatur aut ullo dubio imminuatur vel commoveatur [Infra, n. 310]. Dico : medium ordinarium et quodammodo necessarium. Nam non repugnat, etiam in præsenti ordine, Deum aliquas veritates alicui, directe et immediate, certo aperire ; nec ideo repugnat homi­ nem aliquem posse actum fidei divinæ elicere absque propositione veritatis ab Ecclesia (1). Ita hæretici et schismatici bonæ lidei possunt, cum auxilio gratiæ divinæ, firmiter adhærere aliquibus veritatibus revelatis, quin istæ veritates iis ab Ecclesia proponan­ tur ; item infideles negativi, qui invincibiliter Ecclesiam ignorant, sed praecepta legis naturalis, cum auxilio Dei, observant, possunt, etiam per revelationem immediate iis factam, producere actum fidei aliosque actus ad salutem necessarios (supra, n. 205). Insuper non negamus aliquas adesse veritates ita manifeste in revelatione expressas, ut sint ipso facto de fide credendæ, quin indigeant ulla explicita Ecclesiæ propositione. b) Contra Durandum tamen communiter docetur hanc propo­ sitionem Ecclesiæ nullo modo pertinere ad objectum formale fidei. Halio est : 1) quia hæc propositio non formaliler influit in assensum fidei, sed tantummodo nobis applicat revelationem jam factam ; ad credendum autem movemur ipsa et sola auctoritate Dei actu revelantis; 2) quia hæc propositio Ecclesiæ est aliquid creatum, atqui nihil creatum ingredi potest objectum formale fidei, alioquin non esset virtus pure divina et theologica. Hac de causa, Concilium Vaticanum, in definienda fide, D. 1789, nullum fidei huic motivum formale assignat præter ipsam aucto­ ritatem Dei revelantis. Denique motivum fidei formale el specificum debet idem esse pro omnibus hominibus ; atqui fides Abrahæ, quæ a S. Paulo [Rom. iv, 3 sq.j exhibetur ut exemplar perfectum nostræ fidei, sine dubio nec propositioni nec auctoritati Ecclesiæ nitebatur, cupi tunc temporis adhuc non exsistebat Ecclesia. Ergo propositio Ecclesiæ non pertinet ad motivum formale fidei. c) At, quia « fide divina et catholica, ea omnia credenda sunt, (1 ) Hugon, Hors de VEglise point de salut, p. 330 sq. ; Réponses théol., p. 84 sq. Dublanchy,in Diet, théol., art. Eglise, col. 2169 ; Harent, ibid., art. l oi, col. 167171. Théol. ΤΠ 20 DE OBJECTO ΜΑΤΕΒΙΛ1Λ FIDEI 306 quæ in verbo Dei scripto vel tradito continentur, et ab Ecclesia... tanquam divinitus revelata credenda proponuntur ». [Vat. s 3, cp. 3, D. 1792], propositio Ecclesiæ infallibilis esi elementum essen­ tiale fidei divinæ et calholicæ [n. 310] ; ideo hæc tides essentialiter eadem est ac fides divina, sed ab ea differt accidentaliter. Fides enim catholice : 1) esi tutior, quia suum objectum mate­ riale accipit ab Ecclesia infallibili : — 2) magis esi meritoria, nam majus exigit mentis obsequium : Deo scilicel simul et Ecclesiæ; — 3) nobis esi magis accommodata : facilius est enim credere Ecclesiæ docenti quam Deo loquenli, Ium quia Ecclesia visibilis intelligentiæ omnium, præsertim simplicium et rudium, propior esi quam Deus invisibilis; Ium quia filii sponte obediunt matri et ejus verbo credunt, et ila fides in Deum Patrem valde robora­ tur; — 4) quia exigit adhaesionem omnium credentium eidem exlernæ et visibili Ecclesiæ auclorilali, eo ipso perfle il fidem divi­ nam, ei conferendo formam quamdam socialem, qua efficacius inter se conjunguntur mentes credentium el voluntates. ART. II De objecto materiali fidei divinæ 272. Ex dictis facile constat quid sit in genere objectum mate­ riale fidei divinæ. Etenim objectum materiale fidei dicitur quidquid subest rationi formali fidei. Atqui formalis ratio fidei est auctoritas Dei revelantis. Ergo quidquid est a Deo revelalum et illud solum materiale fidei objectum est. Quia vero veritates nec eodem modo continentur in deposito revelationis, nec eodem gradu ad vitam æternam pertinent ; ideo : 1) nec omnes, quæ quocumque modo revelatæ dicuntur, vere sunt objectum fidei divinæ ; 2) nec omnes sensu slriclo revelatæ eadem ratione pertinent ad objectum fidei. a Assertio: Omnia formaliter revelata et ea sola sunt objectum materiale fidei ; inter formaliter revelata, alia constituunt objec­ tum per se fidei, alia objectum per accidens. (Theologice certum.) 273. Quædam in revelationis deposito continentur fnrmaliler, quædam tantum virlualiler. I A. Continentia Formalis. Veritates formaliter seu per se ipsas revelatæ, vel explicite continentur in deposito fidei, scilicet in terminis propriis et expressis enuntiatæ (Trinitas, Incarnatio, DE OBJECTO MATERIALI FIDEI 307 Creatio), vel implicite, scilicet non in terminis absolute propriis sed æquivalenlibus, sicut pars in tolo, rationes definitionis in definito, particulare in universali. Ita in ista propositione : Christus est homo, continetur hæc : habet animam et corpus, et ista : est animal rationale. — In hac propositione : Omnes homines nascuntur cum peccato originali, ista continetur : Petrus vel Paulus, secluso privilegio speciali, nati sunt isto peccato polluti. Formaliter implicite revelatæ jure dicuntur etiam conclusiones quæ ex revelatione deducuntur per syllogismum improprie dictum seu mere explicalivum. Ita in præmissis revelatis : Sacra­ menta conferunt gratiam bene dispositis ; atqui Eucharistia est sacramentum, conclusio : ergo Eucharistia bene dispositis confert gratiam, continetur sicut particulare in universali. Si autem conclusio aliqua ex duabus præmissis revelatis nonnisi syllogismo rigoroso et proprie dicto deduci posset, hæc conclusio, ut videtur, nonnisi virlualiler revelata dici deberet. B. Continentia virtualis. — Veritates virlualiler revelatæ continentur in deposito revelationis sicut consequentia in prin­ cipio aut effectus in causa et ope discursus proprii et rigorosi certo deducuntur ex duabus præmissis, quarum una est formaliler revelata, altera vero certo naturaliter cognita (1). Prodatur thesis : I. — Omnia et sola formaliter revelata sunt objectum materiale fidei. 274. 1° Omnia formaliler explicite contenta in deposito reve­ lationis sunt sine dubio a Deo revelata, scilicet nobis a Deo dicta ; ac proinde sunt propter auctoritatem Dei revelantis cre­ denda. — Id dicendum est etiam de formaliter implicite revelatis : nam hæc in revelatione habentur æquivalenter et quoad sensum. Atqui revelatio non verbis aut vocibus constat sed sensu et significatione Verborum. Ergo quidquid, quoad sensum æquivalet veritati explicite revelatæ, sive cum ea convertitur sive sub ea formaliter comprehenditur, certo cadit sub testimonio Dei et est fidei objectum materiale. Solent theologi specialem movere quæstîonem num objectum (1) Schultes, Introductio in Historiam dogmatum, p. 183 sq. ; p. 166 sq. ; De Ecclesia, p. 304-308, 620-626 ; Hervé, t. 1, n. 504, 509. 308 DE OBJECTO MATElîlALI EIDEI lidei divinæ sit propositio particularis, quæ in universali formaliter revelata continetur, mediante facto aliquo contingenti, v g num Pius XI habeat primatum in universam Ecclesiam, num ex cathe­ dra loquens sit infallibilis ; num Concilium Vaticanum fuerit infallibile ? Hodie communiter affirmant theologi propositionem talem esse de fide, dummodo factum cont ingens sit absolute cerium, ea utique certitudine quæ excludit omnem errandi formidinem. Factum enim contingens non est nisi mera conditio prerequisite. Proinde statim ac de hoc facto certo constat, eo ipso explicite et clare apparet propositionem particularem in universali contineri ac ideo esse a Deo revelatam. Sane formaliter revelate sunt propositiones universales : Petrus et omnes ejus successores habent primatum, et, ex cathedra loquentes sunt infallibiles, etc. Ergo statim ac certo constat Pium XI esse in Pontificem seu in successorem Petri legitime electum, statim evidenter elucet hanc propositionem : Pius XI, legitimus successor Petri, habet primatum et esi infallibilis, non ex prædicta propositione universali per ratiocinium deduci, sed esse immediatam applicationem hujus propositionis in qua formaliter implicite continetur. Cf. Manuale, t. 1, n. 398, 400, 427 (1). 275. 2° Sola formaliler revelala sunt objectum materiale fidei, non autem virlualiler revelata. Etenim : a) Illud tantum fide divina credendum est quod certo a Deo nobis revelatum est; atqui virtualiter revelata sunt quidem cum revelatis logice connexa, sed realiler tamen ab eis distincta. b) Illud tantum est objectum fidei divinæ quod propter solam auctoritatem Dei revelantis admittitur ; atqui virtualiter reve­ lata, ut virtualiter revelata, non admittuntur unice propter verbum Dei : quia Deus ea dixit, sed etiam propter euidenliam naluralem, seu propter nexum quem habent cum iis quæ dixit Deus. Ergo (2). 276. Aliter tamen sentiunt multi theologi.—a) Alii (3 simpliciter tenent virtualiter revelata esse per se vere objectum fidei, quia Deus, sciens omnes conclusiones, quæ ex revelatis legitime aliquando educerentur,eas eo ipso revelavit et credendas proposuit. Sed falso, nam aliud est Deum scire et probare con­ clusiones quæ ex revelatis deducuntur, aliud est Illum eas velle (1) Franzelin, De Ecclesia Christi, th. 12 ; Schultes, p. 193. (2) Salmant., De fide, disp. 1. dub. 4, § 4, n. 124 sq. ; Wirceburg., De Virt. theol., disp. 2, c. 1, a. 3 ; Billot, De Virt. infusis, th. 12, § 3, p. 2G0 ; Pesch, n. 258 sq. ; VanNoort, n. 196 sq. ; Schultes, op. cit. p. 115 sq., p. 195 sq. (3) Melchior Cano, De locis theol., 1. 6, c. 8, ad 10 ; Vasquez, in 1, disp. 5, c. 3. DE OBJECTO MATERIALI FIDEI 30‘J nobis manifestare. Hinc hæc sententia hodie fere ab omnibus rejicitur. b) Alii docent virtualiter revelata non esse per se objectum lidei, sed credenda esse fide divina, post definitionem Ecclesiæ. Sicque assertum suum probare contendunt : 1) Quidquid Ecclesia definit., Deus per Ecclesiam testificatur ; sed testimonium divinum idem est et æque certum, sive per seipsum sive per Ecclesiam Deus illud praebeat ; ergo statim ac veritas aliqua ab Ecclesia delinitur, quo­ cumque modo cum revelatis sit connexa, eo ipso hæc veritas constituta est sub objecto formali fidei et fide divina credenda est(l). 2) Ante Ecclesiæ definitionem veritas, quam virtualiter re­ velatam dicebamus, reapse « erat implicite et confuse a Deo revelata ; accedente Ecclesiæ definitione, incipit apparere explicite quomodo hoc objectum non solum in causa sed in seipso et formaliter continebatur in revelatione præterita... Unde eo ipso quod Ecclesia aliquid proponit et delinit, jam illa propositio est de fide (divina), quia eo ipso (propter assistentium divinam) constat hanc propositionem contentam fuisse in (aliis) propositionibus a Deo antea revelatis » (2). Respondemus ·: 1) Ecclesiæ definitio non mutat naturam veri­ tatis seu ejus habitudinem ad depositum revelationis, sed hanc naturam tantummodo declarat, et veritatem tenendam proponit sicuti est : vel tanquam divinitus revelatam ac ideo fide divina credendam, vel tanquam cum revelatis connexam et tunc fide ecclesiastica tenendam, scilicet non propter auctoritatem Dei revelantis, sed propter auctoritatem infallibilem Ecclesiæ defi­ nientis. Quodsi ideo veritatem aliquam, usque nunc habitam tan­ tum ut virtualiter revelatam, definiat Ecclesia ut de fide divina credendam, sequitur non hanc veritatem antea fuisse virtualiter revelatam, nunc autem, accedente Ecclesiæ definitione, fieri lormaliler revelatam, sed eam semper formaliler contentam fuisse in deposito revelationis (3). 2) Falso supponunt testimonium Ecclesiæ esse ipsum Dei testimonium, seu Deum loqui per Ecclesiam, quia, etiam in defi­ niendis cum revelatis connexis, Ecclesia gaudet assistentia divina. Nam hæc assistentia divina, ab extrinseco adveniens, facit quidem testimonium Ecclesiæ esse infallibile ac proinde absolute certum et majus omni testimonio hominum, at relinquit illud intrinsece humanum, siquidem, etiam sub assistentia, Ecclesia non est instrumentum et organum Dei ad modum scriptorum aut prophe­ tarum in inspiratione et revelatione, sed sua propria magisterii (1) Suarez, disp. 3, sect. 11, n. 11. (2) De Lugo, De fide, disp. 1, sect. 13, n. 270 sq. ; Gardeil, Le donné révélé el la Théologie, éd. 2, p. 171-185, et Marin-Sola, L'évolution homogène du dogme catholique, éd. 2, Gabalda, 1924, quamdam mediam viam tenent ; cl. Schultes, p. 128, p. 170 ; Ami du Clergé, 12 mari. 1925, p. 161 sq. ; Gardeil, in Revue des Sciences philos, et théol., oct. 1924, p. 583 sq. (3) Schultes, prop. 1 et 2, p. 195 sq. ; p. 203. 310 DE OBJECTO MATERIALI FIDEI potestate utitur, et, ad modum causæ principalis, ideo humanæ, discernit cum revelatis connexa et de illis, judicio suo, decretum edit doctrinale. 3) Falso etiam supponunt nos, in rebus connexis ab Ecclesia delinitis, assentiri proxime quidem Ecclesiæ, sed ultimo assentiri ipsi Deo, qui infallibilitatem Ecclesiæ nobis revelavit. Fidei enim natura unice pendet a motive formali proprio, ex quo specificatur, non autem ex mediis quibus hujus motivi valorem et exsistentiam agnoscimus ; atqui motivum formale, in casu, non est auctoritas divina, sed sola Ecclesiæ definientis auclorilas. II. — Inter formaliter revelata, alia constituunt objectum perse fidei, alia objectum per accidens. 277. Omnes veritates formaliter revelatæ eodem gradu et eodem titulo sunt credibiles, quia omnes æqualiter sub Dei auctoritate cadunt. At non omnes eadem ralione pertinent ad finem a Deo intentum in revelando, consequenter nec ad fidem eodem modo spectant. Quocirca si spectatur finis revelationis et fidei, qui est vita æterna, institui debet ordo quidam inter veritates revelatas, et ita distinguitur objectum fidei proprium et per se, et objectum improprium et per accidens. 1° Objectum fidei proprium et per se. — a) Indicatur : Deus nil aliud directe intendit per revelationem, quam hominibus commu­ nicare veritates ad salutem consequendam necessarias : hinc directa intentione revelata dicuntur omnia, quæ quolibet modo faciunt ad cognitionem sive finis supernaturalis sive mediorum in finem illum conducentium ; inter ea tamen, alia sunt de substantia doctrinæ, alia tantum de complemento ejus, utpote ad penitiorem tantum et pleniorem cognitionem veritatum salutis ordinata. Hæc omnia a Tridentino, s. 4, D. 786, vocantur «res lidei et morum ad aedificationem doctrinæ chrislianæ pertinen­ tium », hæcque constituunt objectum fidei proprium et per se. b) Dividitur objectum : Inter has autem veritates, aliæ ad fidem pertinent primario, aliæ secundario tantum. 1) Objectum primarium : Quia finis ultimus supernaturalis hominis est ipse Deus, intuitiva visione possidendus [Jo. xvn, 3 ; I Cor. xm, 12; I Jo. m, 1-3], revelatio et fides ipsa versantur primario circa ipsum Deum, qui ideo dicitur objectum primarium (seu attri­ butionis) fidei, quod nempe per se et ralione sui creditur, et ratione cujus cetera creduntur. Cetera enim sub revelatione et « sub assensu fidei non cadunt, nisi secundum quod habent aliquem DE OBJECTO MATERIALI FIDEI 31 i ordinem ad Deum, prout scilicet per aliquos divinitatis elïectus homo adjuvatur ad tendendum in divinam fruitionem » w 2-2 q. l,a. 1]. 2) Objeclum secundarium sunt ideo omnia revelata, quæ non sunt de fine supernatural!, sed de mediis, quibus, plus minusve proxime, ad hunc finem obtinendum ordinamur et juvamur [De Ver. q. 14, a. 8 . Ita veritates de humanitate Christi, de universa oeconomia ejus regni in terris, de præceptis, consiliis, sacramentis, etc. 2° Objectum fidei improprium et per accidens. — Alia sunt revelata, quæ, ex se, ad religionem aut ad salutem non perlinent, sine quibus ideo doctrina revelata circa fidem et mores est omnino completa. Hæc nec revelata sunt directa intentione, nec cum iis revelatis connexionem habent nisi externam et mere materialem seu occasionalem, sed sunt revelata per concomitanliam tantum, seu per accidens, scilicet non ut sciantur, sed ut, per ea, aliæ veritates revelatæ modo convenienti el humano proponantur ; ita multa adjuncta physica,genealogica, chronographica,geogra­ phica, etc. Hæc ideo, quæ in Scriptura certo continentur, sunt quidem res fidei, sed fidei constituunt objectum improprium et per accidens [2-2, q. 1, a. 6, ad 1, a. 81. Scholion. 278. Hic quærunt theologi : 1° Num revelationes privates sint objeclum fidei divinæ ? — Sed ex dictis in tractatu de Ecclesia [n. 503], sequitur eas fide divina credi posse et debere, tum ab eis quibus fiunt, tum ab iis ad quos destinantur, dummodo de earum divina origine certo constet : hæc est doctrina communior contra Salmanlicenses (1) et paucos alios. 2° Quodnam sit objeclum fidei divino-calholicæ ‘l — Sed ex alibi dictis (2), constat objectum fidei divino-catholicæ esse ea omnia quæ, in revelatione publica formaliler et directa intentione contenta, clare et definitive ab Ecclesia ut talia credenda proponuntur, juxta illud Vaticani, s. 3, cp. 3, D. 1792 : « Fide divina et catholica ea omnia credenda sunt, quæ in \rerbo Dei scripto vel tradito conti­ nentur et ab Ecclesia sive solemni judicio sive ordinario et univer­ sali magisterio tanquam divinitus revelata credenda proponuntur. 3U Num actus fidei ccclesiasticæ procedat ex virtute fidei theolo­ giae 'l Respondemus actum lidei ecclosiasticæ, quamvis specie (1) De fide, disp. 1, dub. 4, n. 104 sq. Cf. Lennerz, DeVirt. theol. (pro nianuscr.), n. 155 sq. (2) De Ecclesia, n. 503 sq., 506, 524 ; De Traditione, n. 571, 573 sq. 312 DE OBJECTO MATERIALI FIDEI differat ab actu lidei divinæ, merito referri ad virtutem lidei theo­ logicæ. Nam, ut ail S. Thomas, 1-2, q. 54. a. 4. unus habitus ad multa se extendere potest, quin ipse realiter multiplicetur, si illa multa, ad quæ se extendit, ordinem habent ad aliquid unum ad quod principaliter respicit habitus. Ergo unus idemque habitus lidei se extendit non solum ad ipsum actum credendi revelata a Deo, sed ad omnes alios assensus qui cum fide divina connectuntur. tum ad eos qui actum lidei praeparant, ut judicium credibilitalis, tum ad eos qui proficiunt ad securitatem et conservationem fidei. 4" \um objectum materiale fidei catholics? creverit in decursu sæculorum *1 — .Jamvero augmentum fidei potest fieri vel per novas revelationes, quibus lit profectus in ipsa doctrina revelata seu profectus objectivas et simpliciter, vel tantum per clariorem propositionem et ampliorem cognitionem jam antea revelatorum, cl tunc fit profectus non in ipsa revelatione sed in nobis tantum : profectus subjectivus el secundum quid. a) Isque ad mori em \post olorum fuisse progressum objecti rum seu crevisse ipsum revelationis depositum, omnes concedunt. Hinc S. Gregorius M., in Ez. 2, 1, 12. J. 2329 : « Secundum incrementa temporum erexit scientia spiritualium Patrum. Plus namque Moyses quam Abraham, plus prophetæ quam Moyses, plus Apos­ toli quam propheta' in omnipotentis Dei scientia eruditi sunt Attamen, cum S. Thoma, dici potest subslanliam articulorum lidei semper eamdem mansisse, per substantiam lidei intelligendo illos duos articulos principales ab initio certissime revelatos de exist entia Dei ut linis supernaturalis et de speciali ejus providentia circa media ad hunc finem conducentia [Heb. xi, Gl. Balio est quia cetera omnia, qua* in decursu temporum revelata fuere, in his articulis implicite et remote continentur : « In esse enim divino concluduntur omnia quæ credimus in Deo aeternaliter exsistere, in quibus nostra beatiludo consistit. In fide autem providenti® includuntur omnia quæ temporaliter a Deo dispensantur ad homi­ num salutem, quæ sunt via ad beatitudinem ». 2-2, q. 1. a. 7. b) Inde a tempore Apostolorum jam amplius non datur nisi progressus subjectivus. Sed hæc quæstio tanti est momenti ut ad illam elucidandam necesse sit caput speciale instituere. DE EVOLUTIONE ET PROGRESSU DOGMATIS 3 13 CAPUT II DE EVOLUTIONE ET PROGRESSU DOGMATIS Notio dogmatis (1). 279. a) Quoad nomen.—Dogma, e verbo 8:ζέω, significat aliquid fixum et determinatum in doctrina, ad modum decreti aut legis (Lc. n, 1 ; Act. xvi, 4 ; xvn, 7 ; Eph. n, 15 ; Coi. n, 14). Inde vero a sæculo 4, hoc nomen restringitur ad designandas solas fidei veritates, hancque formalem significationem habet usque nunc, apud omnes ecclesiasticos auctores. b) Quoad rem. — Stricto sensu, dogma est omnis el sola veritas a Deo revelata, el, ul talis, ab Ecclesia fidei nostræ directe proposita, seu omnis et sola veritas, quæ objectum est lidei catholicæ. Cf. Manuale, t. 1, n. 504, 524. A dogmatibus itaque oportet secernere omnia alia, quæ, præter ea quæ fide catholica sunt credenda, sub nomine doctrinæ calholicæ veniunt, videlicet connexa cum revelatis, et multa (1) Franzelin, De Divina Traditione et Scriptura, p. 1, sect. 4, th. 22-26 Billot, De immutabilitate Traditionis, c. 1, § 4, c. 4 ; Lépicier, De stabilitate et progressu dogmatis, Desclëe, 1910 ; Tractatus de Sacra Doctrina, Lethielleux, 1929 ; De Groot, Summa apologetica de Ecclesia catholica, q 19. a. 4 et 5 ; Vacant, Etudes théologiques sur les constitutions du Concile du Vatican, Paris. 1895, t. 1, art. 20 sq., n. 98 sq. ; t. 2, art. 136-141, n. 839 sq. ; Gardeil, Le donné révélé et la théologie, Gabalda, 1910, lr0 p., 1. 1, m, p. 77 sq. ; 1. 2, p. 115 sq. : Dublanchy, in Diet, théol., art. Dogme ; H. Pinard, in Diet, apologétique, art. Dogme ; Hurter, Theol. dog. compendium, t. 1, th. 31 ; Bainvel, De magis­ terio vivo et Traditione, p. 3, n. 109 sq. ; De la Barre, De la vie du dogme catho­ lique, Paris, 1898 ; Prunier, Evolution et immutabilité de la doctrine religieuse de VEglise, Paris (coil. Bloud) ; B. Allô, Foi et Systèmes, Paris, 1908 ; Fontaine, La théologie du Nouveau Testament et l'évolution du dogme, Paris, 1907 ; A. Pal­ mieri, Il progresso dommatico nel concetto catholico, Florence, 1910; Cyrille Labeyrie, La science de la Foi, 5° p., c. 7, p. 562 sq., La Chapelle-Montligeon, 1903 ; Tuyaerts, L'évolution du dogme, Louvain, 1919 ; Van Noort, De Fontibus revelationis, ed. 3, 1920, n. 213 sq. ; Schultes, Introductio in Historiam dogma­ tum, Paris, Lethielleux, 1922 ; Marin-Sola, L'évolution homogène du dogme catholique, éd. 2, Paris, Gabalda, 1924 ; Schultes, De Ecclesia catholica, art. 68 sq. ; A. Sartori, Propedeutica alla Storia del Dogma, Torino-Roma, Marietti, 1926 ; L. de Grandmaison, Le dogme chrétien sa nature, ses formules, son déve­ loppement, Paris, Beauchesne, 1928 ; Jugie, Theol. dogm. christ, or., t. 4, p. 468 sq. ; Spacil, op. cit., n. 156-189. 314 DE EVOLUTIONE ET PROGRESSU DOGMATIS alia, quæ, etsi non definita, ab Ecclesia tamen laudantur et commendantur. Cf. t. 1, n. 457-459. Systemata erronea. 280. Negant generatim objectivitatem dogmatum et immutabi­ litatem. Schleiermacher (1768-1841) (1) declarat dogmata esse tantummodo rcpræsentationes seu potius symbola, quæ plus minusve ideas exprimunt religiosas et semper in alia omnino diversa mutari possunt. Hæc porro theoria, a Ritschl (1822-1889) propagata, fere eadem invenitur apud Guntherum, Harnack, Sabatier et apud omnes Protestantes Liberales. 1) Guntherus, a Vaticano damnatus : 1) docet Apostolos paucas tantum doctrinas fundamentales accepisse et tradidisse, a quibus decursu temporum universa effloruit doctrina catholica, sub directione Spiritus Sancti, sed ope solius philosophiae et rationis; 2) putat alium esse sensum dogmatis aliis temporibus, et ipsas Ecclesiæ definitiones veritatem tantum relatiuam tradere, quæ scilicet tempori magis congruat (2). 2) Harnack autem contendit dogma Christianum nec immutabile esse nec semper idem, nec pure evangelicum, sed paulatim a theo­ logis elaboratum esse ex Evangel ii doctrina, cum qua habens semper quædam principia communia, unum aliqualiter perseverat. Insuper dogmata necessaria non sunt religioni, quæ e contra a dogmatibus se liberare debet, ut in puritatem primitivam restituatur (3). 3) Sabatier : a) Contra Harnack proclamat dogmata absolute necessaria ad religionem propagandam et ædiiicandam ; b) cum illo autem dicit ea non esse nisi symbola fidei communis, indefinite quidem varia pro rerum et scientiæ humanæ varietate (4). 4) Multa cum his affinia docent Modernistic (5). Juxta eos enim dogmata originem non habent a revelatione supernatural! sed ab ipso homine, nam sunt tantummodo « intelligentiæ Christianae interpretationes evolutionesque, quæ exiguum germen in Evange­ lic latens externis incrementis auxerunt perfecerunt que ». (1) La foi chrétienne suivant les principes de I'Eglise évangélique, 1821 ; cf. Vacant., op. cit.,t. 1, n. 78, 84. ·. SM (2) D. 1636 ; cf. Vacant, Etudes..., t. 1, n. 104 sq. (3) Précis de l'histoire des dogmes, trad. Lug. Choisy, Paris, 1893 ; L'essence du christianisme, Paris, trad. 1907 ; cf. G. Goyau, L'Allemagne religieuse, Paris, 1901. (4) Esquisse d'une philosophie de la religion, 1. 3, p. 261 sq. ; Les religions d'autorité et la religion de l'esprit, 1. 1, c. 1, p. 2“ sq. ; 1. 2, c. 2 et 3, p. 280 sq., Paris, Fischbacher. (5) Lolsy, L'Evangile et l'Eglise*, p. 5-24, p. 110 sq., Paris, 1903 ; Autour d'un petit livre*, Paris, 1903, p. 177-220 ; Simples réflexions sur le décret du Saint-Office et sur l'encyclique*, Paris, 1908, p. 80 90 149. 150. fie. · Tyrrel, Lex orandi*, Lex credendi*, 2 vol., Londres, 1903. ’ · * DE EVOLUTIONE ET PROGRESSU DOGMATIS 315 Dogmata scilicet modum tantum suppeditant credenti, quo sibi suæ fidei rationem reddat, quatenus media sunt inter credentem ejusque fidem, quippe quæ sunt fidei symbola et veritatis imagines simul atque instrumenta in manu credentis seu, ut aiunt, veritatis vehicula. Veritatem autem absolute continere non valent, cum, ex una parte sensus religionis, cui accommodari debent, infinitos habent aspectus quorum modo hic modo alius apparet, et, ex alia parte homo credens, cui etiam accommodanda sunt, aliis semper condi­ tionibus uti possit. Ergo dogmata vicissitudini subesse oportet ac propterea varietati esse obnoxia (1). Aliquid simile docet ipse Leroy (2), qui tamen dogma ipsum distinguit a formulis dogmaticis. Formulæ dogmaticæ, ait, fluc­ tuationes sequentes ipsius activitatis humanæ, sunt et ipsæ in perpetuo fluxu et indefinite perfectibiles ; dogma vero est immu­ tabile, quatenus est directio nobis praclica, quatenus scilicet prac­ tice determinat quomodo se habere debet fidelis in vita sua morali : in cogitando nempe et in agendo. Conceptus catholicus dogmatis. 281. Secundum doctrinam catholicam, dogmata sunt aliquid objectivant simul ct immutabile. Ipsi Græci, paucis tantum excep­ tis, qui Protestantibus Liberalibus et Modernisas adhærent, hanc tenent doctrinam, sed immutabilitatem non omnino sensu catholico intclligunt, ut dicemus n. 286 sq. a) Objeclivilas. — Licet dogmata enuntientur in sententiis et formulis humanis, objectivant tamen continent et manifestant veritatem de rebus divinis : humane enim exprimunt veritates hominibus revelatas a Deo qui nec falli nec fallere potest. Sane dogmata nunquam plene et adæquate ipsam et totam Entis divini plenitudinem exhauriunt et notam faciunt, cum terminis tantum analogicis (3) ac proinde imperfectis, infinitas Dei perfectiones manifestant, removendo ab ipsis modum imper­ fectum et participatum, secundum quem apud nos inveniuntur, Attamen hæc Dei cognitio, quam nobis præbent fidei dogmata, (1) Pius X, in Decr. Lamentabili, prop. 26, 54, 58-65, Encyc. Pascendi, D. 2026, 2054, 2058-2065, 2079, 2080. (2) Dogme et Critique*, passim, præsertim, p. 6-50. Cf. W. James, Prag­ matism*, Londres, 1907 ; Laberthonnière, Le dogmatisme moral*, Paris, 1898 ; Essais de philosophie religieuse*, Paris, 1903 ; Jléalisme chrétien et idéalisme grec*, Paris, 1904. Cf. Schultes, op. cit., p. 32 sq. (3) Utique, si loquantur de mysteriis proprie divinis. Multa enim, v. g. dogmata naturalia et facta Christianismi historica, quæ credenda proponuntur, sensu obvio et univoco accipi possunt et debent. 316 DE EVOLUTIONE ET PROGRESSU DOGMATIS nec falsa est, nec mere negativa, quia, quamvis non attingat positive proprium divinæ perfectionis modum, vere tamen exprimit aliquid quod revera in Deo est et ipsi vere competit, sicut affirmat ei competere, vere nempe « habet, ut ait S. Doctor, aliquam modicam imitationem essentiæ divinæ » (1), vereque per eam « aliquam mysteriorum Dei intelligentiam assequimur fructuosissimam » (2). b) Immutabilitas. — Veritas enim est adæqualio rei et intellec­ tus, quæ adæquatio in eo reponitur quod, in judicio, forma expressa per prædicatum convenit revera subjecto reali sicut affirmat intellectus. Hinc si adæquatio adest, judicium ipsum absolute verum est ; si deest adæquatio, judicium est absolute falsum. Atqui dogmata sunt veritates a Deo, Veritate prima et essentiali, revelata: et ab Ecclesia infallibiliter fidei nostræ propositæ. Ergo dogmata sunt absolute vera et absolute immuta­ bilia, adeo ut doctrina, quam continent et manifestant, nulla­ tenus in se mutari possit aut in errorem vergi. Et vero, si judicia, quorum elementa recte consociantur ab ipsa ratione humana, evidentia mota, absolute dici debent vera ; a fortiori vera sunt judicia a Deo ipso directe formata, a Deo ipso nempe docente nos convenientiam prædicati cum subjecto, nisi forte Deo denegaveris « potestatem exprimendi veritatem myste­ riorum suorum in lingua, quantumvis imperfecta et deficiente, quæ apud nos est » (3). Assertio : Dogma, nullum inde ab Apostolis incrementum objectivum pati valet ; crescere vero potest in clariore propositione et explicatione, necnon et in uberiore notitia. (De fide). (4). I. — Nullum incre II entum objectivum. 282. Revelatio enim catholica, ita clausa est tempore mortis Apostolorum, ut postea non solum non sit exspectanda nova oeconomia amplioris revelationis, sed neque fuerit neque futu­ rum sit ullum objectivum incrementum depositi revelati. ' Hæc est etiam sententia communis theologorum Orientis sepa­ rati. (1) (2) (3) (4) De veritate, q. 2, a. 1, ad 10 ; 1, q. 13, a. 12 ; q. 13, a. 3 ; 2-2, q. 1, a. 2. Vol., s. 3, c. 4. D. 1796. Cf. Billot, De Traditione, c. 4, ed. 2, p. 89 sq. Billot, loc. cit., p. 103 ; Γαζ., s. 3, < n. 3 de fide et ratione ; D. 1818. Marin-Sola, dévolution homogène..., t. 1, c. 3, n. 177-182. de i:\oi γτιοχε et pkogbessi dogmatis A. Non nova Œcononna. Etenim : I; Constat ex institutione pcrpeliia Ecclesiæ hierarchise el. primatus, necnon ex Ecclesiæ indefectibil i I ate. Hine in Cone. Vai. paratus erat canon seq. : « Si quis dixerit præsentem Christi Ecclesiam non esse ultimam ac supremam consequendae salulis oeconomiam, sed expectandam aliam per novam et pleniorem divini Spiritus effusionem, a. s. ». 2) Œconomia præsens, a Christo instituta, dicitur « plenitudo temporis » (Gal. iv, 4 ; Ephes, i, 10), seu tempus ultimi et definitivi status hominum in terris (Hebr. i, 2 ; Act. n, 17 , post illud veniet consummatio (Mt. xxiv, 14). 3) Per oppositionem ad antiquum Testamentum, quod erat mobile et, abrogandum, Novum Testamentum dicitur regnum immobile, quod manet, seu regnum ultimum in terris. Sumens argumentum ex verbis Aggæi (Agg. n, 7) : < Adhuc semel, et ego movebo non solum terram, sed et ccelum », ait Apostolus : « Quod autem adhuc semel dicit, declarat mobilium translationem tanquam factorum, ut maneant ea quæ sunt immobilia. Itaque, regnum immobile suscipientes, habemus gratiam. » (Heb. xn, 27-28 . 4) Religio universa intime nectitur cum sacerdotio. Atqui sacerdotium antiquum inefficax erat et abrogandum. Ergo Mosaics œconomia erat quoque abroganda. Sacerdotium autem Christi, quod veteri succedit, efficax est, æternum et nunquam abrogandum. Ergo œconomia Christiana in hoc sacerdotio fundata, est et ipsa æterna seu ultima veræ religio­ nis forma in terris. Ilæc sunt verba Heb. vu, 11 sq. : « Si ergo consummatio per sacerdotium Leviticum erat..., quid adhuc necessarium fuit, secun­ dum ordinem Melchisedech,* alium surgere sacerdotem ?... Transo lato enim sacerdotio, necesse est ut el legis (œconomiæ totius) translatio fiat... Reprobatio quidem lit præcedentis mandati, prop­ ter infirmitatem ejus et inutilitatem : nihil enim ad perfectum adduxit lex ; introductio vero melioris spei, per quam proximamus ad Deum... Hic autem (Christus), eo quod maneat in æternum. sempiternum habet sacerdotium. » 5) Quemadmodum Vetus Testamentum se habet ad Ecclesiam Christi in terris, ita Ecclesia Christiana se habet ad gloriam cælestem et ita media est inter umbram veterem et consummatam realitatem (res) seu promissionum possessionem in cœlo, ut ait Apostolus ad Heb. x, 1 : « Umbram enim habens lex futurorum bonorum, non ipsam imaginem rerum ». [I Cor. xiu, 9 sq.] : \ idernus nunc (in œconomia Christiana), per speculum in aenigmate : tunc autem (in cœlo) facie ad faciem. » Cf. I. Jo. m, 2. 283. Non nova revelatio. —- Sane, usque ad tempus N. Tes­ tamenti, novæ factæ sunt revelationes, tum sub œconomia palriarchali, tum sub Lege scripla, ut omnes concedunt, ut his­ toria constat, et aperte declarat Apostolus [Heb. i, lj : « Multi- 31S 1»E EVOLUTIONE ET PROGRESSU DOGMATIS fariam, multisque modis olim Deus loquens patribus in pro­ phetis ». Incrementum autem objeclivum verbi Dei absolute cessavit tempore mortis r\postolorum : a) Id clare enuntiat Vaticanum, s. 3, cp. 4, D. 1800 : « Neque enim fidei doctrina, quam Deus revelavit, velut philosophicum inventum, proposita est humanis ingeniis perficienda, sed tanquam divinum deposilum Christi sponsæ tradita, fideliter cuslodienda et infallibiliter declaranda. » Et adhuc, s. 4. cp. 4, D. 1836 : « Neque enim Petri successo­ ribus Spiritus Sanctus promissus est, ut eo revelante novam doc­ trinam patefacerent, sed ut, eo assistente, Iradilam per Apostolos revelationem seu fidei deposilum sancte custodirent et fideliter exponerenl. » b) « S. Scriptura : 1) nullibi vel levissime indicat adhuc exspec­ tandam esse novam revelationem ; 2) satis aperte docet ipsis personaliter Apostolis traditam esse omnem veritatem saluta­ rem (1) ; unde : 2) successoribus Apostolorum id unum inculca­ tur : custodire depositum, permanere in iis quæ didicerunt, supercertari semel traditæ fidei (2). c) « Explicitius rem conficit Tradilio (3), quæ a primis tempo­ ribus solam doctrinam apostolicam sectari voluit, et in materia fidei novitatem rei semper habuit ut signum peremptorium hæreseos » (4). IL — Dogma crescere valet in propositione et notitia. 284. Revelatio itaque, secundum scipsam, jam amplius augeri nequit ; nunc autem quæritur utrum et quale augmentum ad­ mitti possit secundum clariorem revelationis propositionem et secundum ejus uberiorem notitiam. 1. _ NON fit incrementum quoad omnia dogmata 285. a) Jamvero mulla sunt dogmata quæ, jam ab initio et (1) Jo. XIV, 26 ; XVI. 12-15. (2) I Tim. VI, 20 ; II Tini, i, 13-14 ; n, 2 ; m, 10, 14 ; Rom. xvi, 17 ; Jud. 3, etc. ; De Grandmalson, op. cit., p. 182-193. M (3) S. Iren., Adv. hœr. 1. 3. c. 4, n. 1, c. 24, n. 1 ; 1. 4, c. 33, n. 8 ; Tertul., De Prsescr. hxret. 7, 8, 20, 21 ; S. Athan., Epist. de synodis. 5 ; S. Basillus, De fide, 1 ; S. J. Chrysost., In ep. ad Rom. hom. 1. n. 3 ; Vine. Lirin., Comm., 9, 22. — J. 213, 226, 242 ; 288, 289, 293 ; 785 ; 972 ; 1181 ; 2169 ; 2173. Cf. De Grandmalson, p. 193-212. (4) Ha Van Noort, De fide divina, n. 216. Cf. De Ecclesia, n. 503, 564, 580. DE EVOLUTIONE ET PRO (.BESSU DOGMATIS 319 semper esse debuerunt expresse et explicite in fide Ecclesiæ ; omnia scilicet quorum ii des explicita omnibus necessaria est ad salutem, sive necessitate medii, sive etiam necessitate præccpti. Quare hæc omnia, quovis tempore, continebantur in apostolica doctrina et Traditione : clare quidem, quantum temporum adjuncta postulabant, diserle etiam, diligenti nempe et accurata prædicatione, licet non repugnet propositionem horum dogmatum et cognitionem luisse postea pleniorem et apertiorem. b) Sunt autem alia revelata, quæ non ita sunt de subsianlia doctrinæ, sed potius de complemento ejus, quatenus multum faciunt ad ejus penitiorem et expolitiorem intelligentiam, nec ideo necessario sunt cognoscenda et credenda explicite ab omnibus ; de his itaque potuit esse aliquando et potest esse, pro multis, implicita fides, implicitaque propositio, ac proinde de his etiam verus progressus. 2. — FACTUM PROGRESSUS 286. Inter Græco-Russos : alii progressum dogmaticum explicant in sensu Modernistarum, ut Tolstoï. Rozanov, Mereskosky, Minsky, Bulgakov. Jakoblcv ; alii progressum non ultra saeculum nonum protrahunt, ut Jonas, metropolita Mosquensis, Nectarius Hiero­ solymitanus, Paisius n ; alii rejiciunt omnem progressum dogmati­ cum veri nominis, ut Cekanovsky, Flovrosky, Skaballanovic, Nicanor, archiepiscopus Odessa, AI. Bieliaev, Leporskii. Communiter tamen, etiam rccentiores aliquem admittunt verum progressum saltem subjectivum. In praxi autem multi illorum iis assentiunt, qui aut negant verum progressum aut illum coarctant intra periodum septem priorum conciliorum œcumenicorum. Uni­ cum enim habent critérium veritatis revelatae, illud Vincenti i Lirinensis, Commonit. 2, J. 21C8 : « In ipsa catholica Ecclesia magnopere curandum est ut id teneamus, quod ubique, quod semper, quod ab omnibus creditum est ». Porro ex hoc effato, quod, contra catholicos, sensu negativo et exclusivo intelligunt, conclu­ dunt illas solas veritates inter dogmata referendas esse, qua1 ubique, semper et ab omnibus fide explicita credita fuerint, et sic de facto rejiciunt omnem verum progressum dogmaticum. A. Certo dari progressum constat : 1° Ex auctoritate. — a) S. Simplicius, an. 476. ad Aeacium ep. Const., D. 159 : « Hortor, frater carissime, ut modis omnibus faciendae synodi perversorum conatibus resistatur, quæ non alias semper indicta est, nisi cum aliquid in pravis sensibus novum aut in assertione dogmaticum emersit ambiguum : ut in commune tractantibus, si quæ esset obscuritas, sacerdotalis deliberationis 320 DE EVOLUTIONE ET PROGRESSU DOGMATIS illuminaret aurlorilas ; sicut primum Arii ac deinde Neslorii, pos­ tremum Dioscuri atque Eutychetis Heri coegit impietas. » b) S. Irenæus, Adv. hær., 1. 3, c. 24, n. 1, J. 226 : Doctrinam fidei « quam perceptam ab Ecclesia custodimus, et quæ semper a Spiritu Dei, quasi in vase bono eximium quoddam depositum juvenescens et juvenescere faciens ipsum vas in quo est. » Origenes, De princip., 1. 1, præf., n. 3, J. 44 1, distinguit inter ea quæ, omni­ bus credentibus necessaria, jam a tempore Apostolorum, fuerunt omnibus manifestissima, et horum inquisitionem scientiiicam necnon aliorum minus necessariorum cognitionem quæ nec omni­ bus nec ab initio fuerunt in aperta Ecclesiæ prædicalione. S. Augustinus, C. Julianum, 1. 1, c. 6, n. 22 : « Vides certe ab eo (S. J. ChrysosLomo) dictum esse parvulos « non habere peccata » intellige propria, et nulla contentio est. At, inquies, cur non ipse addidit « propria » ? Cur, putamus, nisi quia, disputans in catholica ecclesia, non se aliter intelligi arbitrabatur, tali quaes­ tione nullius pulsabatur, vobis nondum ligantibus securius loque­ batur. » — Contra rebaptizantes agens, De Bap., 1. 2, c. 7, n. 12-14 : « Nolite ergo nobis auctoritatem objicere Cypriani ad Baptismi repetitionem... Nondum enim erat diligenter illa quæstio Baptismi pertractata, sed tamen saluberrimam consuetudinem tenebat Ecclesia... Postea, dum inter multos ex utraque parte tractatur et quæritur, non solum inventa est (veritas), sed etiam ad plenarii concilii auctoritatem roburque perducta. » J. 1228, 1623 (1765). S. Vincendus Lirin., Commonit. 21 : « Christi Ecclesia, sedula et cauta depositorum apud se dogmatum custos, nihil in his unquam permutat, nihil minuit, nihil addit... sed omni industria hoc unum studet, ut vetera fideliter sapienterque tractando, si qua sunt illa antiquitus informata et inchoata, accuret et poliat; si qua jam confirmata et definita, custodiat. » 2° Ratione theologica. — a) Re enim vera dogmata divina, quia profundissima et fecundissima, nec debuerunt Apostoli, nec moraliter potuerunt singula jam explicite proponere, non quidem propter defectum scientiæ in ipsis, sed : 1) propter infinitos dogmatum respectus, quos singulos intellectus huma­ nus, etiam fide illustratus, statim percipere non valebat ; 2) prop­ ter infinitas dogmatum applicationes, diversas pro conditionibus et exigentiis in decursu temporum exorituris, diversas nempe pro diversissimis erroribus, quibus opponuntur et quos humana infirmitas aut perversitas in posterum excogitaret. Schulles, p. 242. b) Insuper hæc praedicatio, absolute universalis et plena, eo minus erat ab initio necessaria, quod « una cum dogmate etiam 3-21 DE i:\Ol.l ΙΊΟΧΕ ET pboghessi. dogmatis charisma veniatis ad dogma singularum relatum necessitati applicandum et explicandum, in successores Apostolorum ex Christi promissione et institutione propagabatur ». Franzelin, th. 22, p. 2G1. c) Ouinimo valde conveniens erat, initialiter, quædam obscure tantum revelari : ita enim clarius elucet conformitas revelationis cum humani ingenii indole. Nam quemadmodum mens humana in divina cognoscenda veritate semper amplius proficere potest, ‘quin eam unquam exhauriat, ita semen veritatis eo plenius evolvitur ct eo abundantiores affert fructus quo intensius et profundius a mente humana, sub lumine Spiritus Sancti, exco­ litur. 287. B. Hinc sequitur non omnia dogmata fuisse, jam ab, initio, in Ecclesiæ prædicalione : 1 Æque explicite. — Multa enim erant postea, ortis dubiis, explicanda per magisterium Ecclesiæ. Ita contra Arianos, definivit Nicaenum Verbi con­ substantialitatem ; contra Maccdonianos, divinitatem Spiritus Sancti statuit Constantino politarum I; ita contra Protestantes, enuntiavit Tridentinum numerum sacramentorum septenarium etc. [2-2, q. 11. a. 2, ad 3]. 2) Æque clare,. Plura, prius obscure et confuse, et quasi solo Ecclesiæ usu et, praxi proposita, postea erant distinctius et disertius declaranda et inielligenda. Ha dogmata de characteribus sacramentorum, de præsentia totius Christi sub qualibet, specie singulisque partibus, de infallibilitale pontificia, etc. 3) Æque enucleate. Multa, antea simplicius enuntiata, deinde strictiore declaratione debuerunt exprimi contra novas hærescs. Ita, terminis technicis et propriis, non stati m definitum est mysterium Trinitatis, mysterium Incarnationis, etc., quæ tamen semper explicite cred id il Ecclesia. Ita sanctitas originalis B. Ma­ ria' Virginis, inclusa in ejus summa puritate, postea lanium articulatius et distinctius credenda proposita est. 288. C. Hinc etiam sequitur potuisse esse aliquando intra ipsum unii alis el communionis catholicæ gremium, controver­ siam de dogmate nondum explicite proposito. Eo enim ipso quod nec omnia dogmata clare el expresse inveniuntur in revelatione, nec semper et ubique fuerunt ab Ecclesia explicite proposita ad fidem catholicam, liquet potuisse Theol. III 21 322 DE EVOLUTIONE ET PROGRESSU DOGMATIS de iis oriri controversiam, salva fidei integritate. Exempla habes in quæstionibus de rebaptizantibus, de B. Virginis con­ ceptione. 3. — OCCASIONES PROGRESSUS DOGMATICI ET CAUSÆ In his id communiter sentiunt Græco-Russi quod tenent Catho­ lici ; pauci lamen aliqui habent Spiritum Sanctum noi tantum ut causam principalem sed ut unicum principium progressus dog-. matici. A catholicis autem dissentiunt in quantum, juxta illos, subjectum seu organum progressus non est, ut profitentur catholici, authenticum el infallibile magisterium Ecclesiæ, sed ipsa universa ecclesia fidelium vel pressius conscientia seu experientia religiosa ecclesiæ universalis, sub directione Spiritus Sancti animas inhabi­ tantis : ibi latet radix deviationum multarum et errorum. Spacil, n. 185-189, 203. 289. 1° Occasiones. — Huic profectui occasionem, ut pluri­ mum, præbuerunt hæreses et controversiae. A. Contra hæreses enim, decursu temporum succrescentes, nccesse fuit veritatem revelatam defendere, et consequenter illam diligentius considerare, penitius scrutari, accuratius inves­ tigare et instantius prædicare. Hac de re S. Aug., De Civ. Dei, 16, 2, 1 : « Multa quippe ad fidem catholicam pertinentia, dum hæreticorum callida inquietudine exagitantur, ut adversus eos defendi possint, et considerantur diligentius, et intelliguntur clarius, et instantius prædicantur : et ab adversario mota quæstio, discendi existit occasio ». Cf. Enar. in Ps. 54, 22 ; 67, 39. Reapse hæreses Sabellianorum et Arianorum occasiones fuerunt strictius definiendi Verbi divinitatem, ejus a Patre distinctionem et tamen ejus cum Patre consubstantialitatem ; bæresis Pelagiana valde profuit ad dogmata plenius elucidanda de peccato originali et de gratia, etc. B. Controversiæ theologorum : 1) vel ad profectum pro­ fuerunt vere dogmaticum, ut controversiæ de numero sacramen­ torum, de natura characteris sacramentalis, de necessitate intentionis ad validam sacramentorum administrationem ; 2) vel saltem hypotheses crearunt aptiores ad dogmatum expositionem et ipsos doctores obligarunt ad verba de his rebus accuratius seligenda et cautius ponderanda, ut controversiæ inter Thomistas et Molinistas, inter Thomistas et Scotistas. J)E EVOLUTIONE ET PROGRESSU DOGMATIS 323 290. 2° Causæ progressus (1) : A. Caus/e secundari,i ·,. — 1) Fidelium devotio. - Fideles enim, sub instinctu Spiritus Sancti, duci possunt ad melius intelligenda et credenda ea quæ pietatem fovent et cultum, et consequenter ad favendum pro­ fectui dogmatis. Revera murmur fidelium contra Nestorium non parum profuit ad definiendam divinam Maternitatem B. Virginis, et eorum pietas maxime studia theologorum stimulavit in nego­ tio Immaculatæ Conceptionis. 2) Theologorum opera. — Indirecte progressum dogmaticum praeparant theologi : remote quidem, accurate pervestigando naturales disciplinas pra^sertimque philosophiam, quorum ope et profectu, aptiores liunt ad dogmata penitius agnoscenda et plenius exponenda, eo certe magis quo clarius et verius perspi­ ciunt multiplicem dogmatis nexum cum humanis veritatibus. Proxime vero et praecipue, labore assiduo et methodico, sub lumine fidei, diligentius scrutando revelatam doctrinam jam acceptam, eam intimius penetrando et, pro adjunctis et necessi­ tatibus, novas dogmatis applicationes proponendo. Id porro procurant, quatenus, sub auctoritate et vigilantia Ecclesiæ^ docentis, omni studio incumbunt in elucidandos et illustrandos textus Scripturarum aut Patrum, in difficultates solvendas et objectiones, in explanandas definitiones et decisiones Ecclesiæ dogmaticas, in demonstrandam mirabilem dogmatum harmo­ niam et connexionem, denique in conclusiones deducendas ex ipsis dogmatibus jam plene eliquatis. 291. B. Causa principalis. — Directe autem hunc progressum vere constituit ipsum authenticum Ecclesiæ magisterium. Spiritus Sancti enim quotidiana et continua providentia, Ecclesia illu­ minatur et dirigitur in omnem veritatem (Jo. xiv, 26), imo in cognitionem rerum divinarum semper in dies pleniorem inducitur, ut valeat, juxta Christi promissa, fidei depositum integre cus­ todire et infallibiliter declarare. Id autem facit magisterio, tum solemni et extraordinario, tum ordinario et universali : divina nempe opportunitate, hæresi et errori illimem opponens veritatem, summa cum auctoritate scripta dijudicans Patrum (2) et Theologorum (3), doctrinasque (1) Schultes, op. cit., p. 272 sq. ; De Grandmalson, op. cit., p. 226 sq. (2) D. 128, 142, 164-165, 1320, 2027. (3) D. 368, 385, 431, 449, 480, 530, 1090, 1327. πε i:\olitio.\e et pbogressu oorîMvns revelatas al» alienis authentice discernens el fidei proponens. Ipsa1 postea Ec< lesiæ definitiones et ipsa decreta non raro novum praeparant dogmatis profectum, quatenus fideles ad unitatem provocant, controversiarum campum limitant, præsertimque principia statuunt firmissima, quæ deinde maximo sunt adjumento ad dogmata uberius invest iganda et distinctius enucleanda. 4. - NATURA ET MODUS DOGMATICI PROGRESSUS 292. Proleclus illo est vere profectus fidei, non permutatio (1 . Non aliud scilicet adjungitur objectum aut substituitur, sed idem manens objectum dogmaticum, in eumdem sensum eamdemque sententiam amplificatur, nimirum in pleniore lumine collocatur aut sub alio et alio respectu clarius illustratur. 1° Doctrina catholica. Id aperte declarat Cone. Vaticanum, s. 3, cn. 3, I). 1818 : « Si quis dixerit fieri posse ul dogmatibus ab Ecclesia propositis, aliquando secundum progressum scientia·1 sensus tribuendus sit alius ab eo quem intellexit el inlelligit Ecclesia, a. s. » Et adhuc, cp. 4, J). 1800 : « Sacrorum... dogmatum is sensus perpetuo est retinendus, quem semel declaravit sancta mater Ecclesia, nec unquam ab eo sensu altioris intelligentiæ specie et nomine recedendum. Crescat igitur... et multum vehementerque proficiat tam singulorum quam omnium... intelligenlia, scientia, sapientia, sed in suo duntaxat genere, in eodem scilicet dogmate, eodem sensu, eademque sententia. » 2° Comparationes. 293. Profectus dogmaticus non immerito comparatur cum progressu parvuli ad virum perfectum, cum progressu arbus­ cula* ad arborem, dummodo comparatio intelligatur tantum ex parte qua vir et arbor idem sunt, specifice et individualiter, quod parvulus et arbuscula, solum statura et amplitudine robustiores et perfectiores, non autem ex parte qua augmentum parvuli aut arbusculæ ab e.rlrinseco procedit per conversionem et assimilationem extranei alimenti. Optima est etiam comparatio progressus dogmatici cum pro­ gressu ceterarum scientiarum. Nam. quemadmodum singula' (1) Vincent. Lii in., Commonit. 23. J. 2 i 7'· DE EVOLl i’IOXE E< I’llOGi’.ES.a DOGMATIS scientiæ suum supponunt objectum, quod semel datur nec cum scientiæ progressu mutatur : progressus enim totus est in cogni­ tione hujus objecti, quod nempe melius attingitur, sive in se et directe, sive in connexione cum aliis jam notis ; ita dogmatis depositum, semel pro semper Ecclesiæ commissum, non in se mutatur, crescit vero in cognitione, in quantum non aliquid novi invenitur, sed ipsummet distinctius percipitur et expressius fidei proponitur, quod antea confuse tantum vel implicite cognos­ cebatur, nec diserte praedicabatur (1). 3° Explicatio theologica. 294. A. Progressus in propositione. Ex dictis constat profec­ tum dogmatis genera tini effici, quatenus authenticum Ecclesiæ magisterium : a) Explicite et arliculaliin proponit, ea quæ prius in alio implicita prædicaverat, v. g. singulatim evolvens partes constitutivas alicujus complexi aut propositionibus particula­ ribus enuntians quod prius in una tantum universali comprehen­ debatur. Ita : 1) prius proclamat dogmata complexa : Christus est Deus et homo ; Mater Dei est Virgo sanctissima ; S. Petrus habet primatum in universam Ecclesiam ; deinde elementa eorum constitutiva proponit : ergo in Christo una est persona, sed duæ sunt naturæ, duæ voluntates et operationes ; ergo B. Virgo est immunis a peccato oroginali ; ergo S. Pontifex hæc habet jura et officia, ita 2) ex universali propositione : gratia est necessaria ad omne opus salui are, infert Ecclesia gratiam esse necessariam ad initium fidei et ad perseverantiam finalem. b) Diserte et expresse declarat et prædicat, quæ antea praxi tantum et consuetudine, maxima saltem ex parte, latebant. Ita ex praxi baptizandi et non rebaptizandi eruitur dogma de validitate el necessitate Baptismi puerorum necnon valor Baptis­ mi ab hæretiris collai i ; ex usu non rebaptizandi innotescit cha­ racter sacra mentalis ; ex usu adorationis et communionis : dogma de præsentia Christi sub qualibet specie eucharistica. (1) Lépicier, De stabil. et progr. dogmatis, p. 2. art, 3, n. G, p. 125 sq. ; Bainvel, De Magisterio vivo,.., n. i 48 sq. : Gardeil, /.<· donné révélé et la ι ■ dogie, 1. 2, h, p. 157 sq. ; De la Barre, La vie du dogme cathol que. appendice ; GarrigouLagrange, Le sens commun, la philosophie de l'etre et les formules dogmatiques, Paris, l'.lO'.i, p. i 13 sq., De itcvclationc, t. 1, p. 169 sq. ; De theoria Newman, cf. Schultes, p. 290 ; Van Noort, n. 235 ; Marin-Sola, L'évolution homogène..., t. 1. t ». n. 22i 22'» ; J. Guitton, La philosophie de Vcwman. Essai sur l'idee de développement, Paris, Boivin, 1933. 3iis subjectivis; 2) de praeparatione actus fidei ; 3) de analysi actus fidei ; 4) de actus fidei proprietatibus ; 5) de subjecto virtutis fidei et de fidei necessitate. ARI'. I De principiis subjectivis actus fidei Status quæstionis. 299. Omnes causas, quæ ad productionem actus fidei salutaris cooperantur, paucis declarat S. Thomas his verbis 2-2, q. 2, a. 9 : Credere est actus intellectus assentientis veritati divinæ, ex imperio voluntatis, a Deo motæ per groliam ». 1° Actus fidei elicilive ad intellectum perlinet. —a) Id statuitur: 1) contra Protestantes, qui fidei justificantis essentiam collocant in solo actu voluntatis, in fiducia nempe qua quis firmiter confidit peccata sua, propter merita Christi, sibi non imputari ; 2) contra multos recenliores philosophos, qui fidem ad sensum quemdam religiosum seu ad affectum quemdam aut cordis motum revocant, ut Kant, Sabatier, plerique Modernistæ. b) Id clare infertur : 1) ex definitione \7aticana, D. 1789, quæ asserit fidem esse virtutem qua « revelata vera esse credimus... » ; 2) ex juramento antimodernistico, D. 2145, quo profiteri debe­ mus « fidem esse verum assensum intellectus... quo... quæ a Deo revelata sunt..., vera esse credimus, etc. » 2° Aclus fidei non producitur nisi sub imperio voluntatis. — a) Id demonstratur : 1' contra Protestantes et Jansenislas, qui omnem libertatem rejiciunt in rebus moralibus et religiosis ; 2) contra Hermesianos, qui duplicem fidem distinguunt : fidem cordis, quæ per caritatem operatur et libera est, fidem cognitionis DE PHINCIPJ1S SUBJECTIVIS ACTUS FIDEI 331 seu fidem passivam, quæ consistit in necessario consensu verita­ tibus Christianis præstito (1). b) Id definitum est : 1) a Cone. Trid. s. 6, cp. 6, D. 798 : « Disponuntur ad ipsam justitiam dum excitati divina gratia et adjuti, fidem ex auditu concipientes, libere moventur in Deum, credentes vera esse quæ divinitus revelata et promissa sunt » ; 2) a Cone. Valic. s. 3, cp. 3, cn. 5, D. 1791, 1814 : Per actum fidei « homo liberam præstat ipsi Deo obedientiam, gratiæ ejus, cui resistere posset, consentiendo et cooperando » ; « Si quis dixerit assensum fidei non esse liberum, sed argumentis humanæ rationis necessario produci..., a. s. ». 3° Gralia omnino requiritur ul aclus fidei sil actus vere supernaluralis [Trid. s. 6, cp. 8, D. 801 j « humana· salutis initium, fundamentum et radix omnis justificationis ». — a) Id aperte constat ex dictis in tractatu de Gratia n. 153 sq., et fidenter asseritur : 1) contra Pelagianos, qui docebant hominem posse, viribus propriis, actus vere salutares perficere ; 2) contra SemiPelagianos, (pii autumabant saltem initium fidei ipsumque credulitatis allectum posse a nobis produci sine gratiæ auxilio. b) Id est dogma fidei, ex Vaticano. D. 1791, 1814 : « Nemo evangelicæ prædicationi consentire potest, sicut oportet ad salutem consequendam, absque illuminatione et inspiratione Spiritus S.... Quare fides ipsa, etiamsi per caritatem non operetur. donum Dei est » ; « Si quis dixerit... ad solam fidem vivam, quæ per caritatem operatur, gratiam Dei necessariam esse, a. s. ». Ex his ideo certissimum est gratiam necessariam esse ad omnem actum fidei sive formatæ sive informis (2). Assertio : Actus fidei salutaris elicitur ab intellectu, sub imperio voluntatis et cum gratiæ divinæ auxilio. Probatur thesis per partes : I. — Actus fidei elicitur ab intellectu. (Saltem theologice certum.) 300. A.Probatur ex documentis fidei.- In jurisjurandi formula (1) Cf. Diet, théol., t. 6, col. 287 ; t. 7, col. 1780. (2) Cf. Arausio. II, cn. 5, 7 ; Trid., s. 6, cp. 6, cn. 3, D. 178, 180. 798, 813 ; A. Stolz, O. S. B., Glaubensgnadc und Glaubenslicht nach Thomas von Aquin Romæ, Herder ,1933. 332 DE PRINCIPIIS SUBJECTIVIS ACTUS FIDEI adversus Modernism um : « Profil eor fidem ... esse) verum assen­ sum intellectus veritati extrinsecus acceptai ex auditu, quo nernpc, quæ a Deo personali, creatore ac Domino nostro dicta, testata et revelata sunt, vera esse credimus, propter Dei auctoritatem summe veracis. » Idem fere legitur in Cone. Vaticano, supra, n. 299. • B. Probatur ex Scriptura. — a) Ileb. xi, 1, 3, 6 : « Est autem fides sperandarum substantia rerum, argumentum non appa­ rentium... Fide intelligimus aptata esse saecula verbo Dei, ut ex invisibilibus visibilia fierent... Sine fide autem impossibile est placere Deo. Credere enim oportet accedentem ad Deum, quia est. et inquirentibus se remunerator sil. » - - II Cor. x, 5 : In captivitatem redigentes omnem intellectum in obsequium Christi. » Hinc fides est argumentum quo convincimur de veritate rerum non apparentium, est actus quo intelligimus munduin esse a Deo creatum, quo credimus Deum esse el bona opera remunerat urum, quo intellectus captivus ducitur in obsequium Christi. Atqui hæc omnia sine dubio ad intellectum spectant. Ergo actus fidei salutaris est formaliter actus intellectus. 'd b) Christus ipse ait , Jo. xvn, 3, 8 : « lb.ee est vita æterna, ut cognoscant te, solum Deum verum, et quem misisti, Jesum Christum... Verba quæ dedisti mihi, dedi eis el ipsi acceperunt et cognoverunt vere quia a te exivi et crediderunt quia tu me misisti.)' Idem docet S. Joannes : Jo. vi, 70 : « Et nos credidimus et cognovimus, quia tu es Christus, Filius Dei. » (I Jo. v. 13, 20: « Hæc scribo vobis, ut sciatis quoniam vitam habetis aeternam, qui creditis in nomine Filii Dei... Et scimus quoniam Filius Dei venit et dedit nobis sensum, ut cognoscamus verum Deum, et simus in vero Filio ejus. » (Cf. Hom. x, 9.) **3 Ex his et nudi is aliis locis manifeste constat actum fidei esse assensum intellectualem. C. Probatur ex Traditione. - a) Clemens Alex, prædicat fidem esse « aninue libera1 rationalem assensionem ». - Fides dogmatica, ait S. Cyiill. Hier., « assensionem anima? de re quadam includit». — « Fides, inquit S. J. Chrysostomus, est, visio eorum quæ non sunt manifesta ». S. Aug. : « (’.rodere nihil aliud est quam cum assensione cogitare... Cogitat (enim omni- (pii credit. et credendo cogitat et cogitando credit Theodoretus : « Fides est in id DI I’ll' ·TPIIS SI B.JECTIVK ACTES FIDEI quod vere esi de/i.ra cogitatio id comprehensio invisibilium con­ gruens naturæ » (1). b) Hac de ratione : 1) Patres, quando symbolum explicant catechumenis, docent symboli articulos esse præcipua fidei objecta, quæ ipsis credenda proponuntur, sicque manifeste ostendunt fidem esse assensum intellectus in veritates revolatas. 2) Idem declarat S. Thomas, quem deinceps sequuntur omnes theologi catholici : « per auctoritatem divinam intellectus cre­ dentis convincitur ad assent iendum his quæ non videt » ; « credere immediate est actus inlelleclus, quia objectum hujus actus est verum, quod proprie pertinet ad intellectum » (2-2, q. 4. a. 2 et 3). II. — Actus fidei elicitur sub imperio voluntatis (De (ide.) 301. A. Probatur ex documentis fidei. — Tridentinum, D. 798, declarat homines «fidem ex auditu concipientes, libere moveri in Deum ». Vaticanum, D. 1791, docet fidem esse « opus ad salutem pertinens, quo homo liberam præstat ipsi Deo obedientiam », et definit. D. 1814, « assensum fidei christianæ esse liberum ». B. Probatur ex Scriptura. — In Scriptura actus fidei praecipitur et credenti præmium promittitur, perna non credenti (Mc. xvi, 15, 1G) : « Euntes in mundum universum, prædicate evangelium omni creatura*. Qui crediderit et baptizat us fuerit, soleus erit ; (iui vero non crediderit, condemnabitur. » Jo. m, 18, 19 : « Oui credit in eum (Filium Dei non judicalur, qui autem non credit, jam judicatus es/... Hoc est autem judicium, quia lux venit in mundum, et dilexerunt homines magis tenebras equam lucem : erant enim eorum mala opera ». I Jo. ni, 23 : « Hoc est mandatum ejus, ut credamus innomine Filii ejus, Jesu Christi ». Cf. I Jo. v, 10. Ergo fides pendet a voluntate hominis, et jure ab Apostolo vocatur obedieidia [Rom. i, 5], qua « obedimus Evangelio » Rom. x, 1G : Act. vi, 71, qua intellectus captivatur in obse­ quium (obedientiam) Christi II Cor. x, 5]. C. Probatur ex Traditione. — S. Irenæus : « Etiam in tide liberum et suæ potestatis arbitrium hominis servavit Dominus... Et propter hoc is qui credit ei habet vitam æternam ; qui autem (1) Clemens Alex., Sirom. 5. 1. 32 ; S. Cyrlll. Hier., Cat. 5, 10 ; S. J. Chrysost., in Hei), horn. 21, 2 ; S. Aug., De prted sanet 2. 5 ; Theodoretus, Gr;rc aff. c«r. i ; J. 421. 820, 1223, 1980, 2144. 334 DE PBINCIPIIS SUBJECTIVIS ACTUS l'IDEI non credit Filio, non habet vitam æternam, sed ira Dei manebit super ipsum ». Idem docet Clemens Alex. « Profecto, ait S. Aug., iidesm potestate est» ; « credere non potest nisi volens», Theodoretus : «Fidesest volunlaria animi assensio»(l). Quare S. Thomas : «Credere estactus intellectus, secundum quod movetur a voluntate ad assentiendum. » « Actus nostri sunt meritorii, in quantum procedunt ex libero arbitrio moto a Deo per gratiam... Ipsum autem credere est actus intellectus assentientis veritati divinæ ex imperio volunlalis a Deo motæ per gratiam ; et sic subjacet libero arbitrio in ordine ad Deum; unde actus fidei potest esse meritorius. » 2-2, q. 4, a. 2 ; q. 2, a. 9. III. — Actus fidei non fit nisi sub gratiæ auxilio. (De fide.) 302. A. Probatur ex conciliis. —1) Cone. Arausicamim II, a. 529, contra semi-Pelagianos docet, cn. 5, D. 178, « sicut aug­ mentum, ita etiam initium fidei ipsumque credulitatis allectum, quo in eum (Deum) credimus... per gratiæ donum, id est per inspirationem Spiritus Sancti... nobis inesse. » Ideo, addit, cn. 7, D. 180, non possumus « bonum aliquid, quod ad salutem pertinet vitæ æternæ, cogitare, ut expedit, aut eligere sive salutari, id est, evangelicæ prædicationi consentire... absque illuminatione et inspiratione Spiritus Sancti ». 2) Tridenlinum ait, s. G, cn. 3, D. 813 : « Si quis dixerit, sine præveniente Spiritus Sancti inspiratione atque ejus adjutorio, hominem credere.... posse, sicut oportet, ut ei justificationis gratia conferatur, a. s. ». 3) Vaticanum, D. 1791, 1814 : « Fides ipsa, etiamsi per cari­ tatem non operetur, donum Dei est » ; I nde « si quis dixerit... ad solam fidem vivam, quæ per caritatem operatur, gratiam Dei necessariam esse, a. s. ». B. Probatur ex Scriptura. — a) Argumentum generale : Fides est actus salularis, juxta illud Heb. x, 38 : « Justus meus ex fide vivit ». Cf. Rom. i, 17 ; Gal. m, 11. Atqui nullum actum salu­ tarem ponere possumus sine gratia, juxta illud Domini, Jo. xv, 5 : « Sine me nihil potestis facere », et illud Apostoli, II Cor. m, 5 : « Aon quod sufficientes simus cogitare aliquid a nobis quasi ex (1) S. Iren., Adv. hxr. 't, 37, 5 ; Clemens Alex., Strom. 5, 1, 3, 2 ; S. Aug., De spir. et litt., 31, 54 ; in Jo. tr. 26, 2 ; Theodoretus, Græc. aff. cur. 1 ; J. 245, 421. 1734, 1821. 2144. Cf. S. Hilar., in Ps. 118, 1. 10, n. 12 ; S. Ambros., in Rom. iv, 4. DE ACTUS I IIH Ï PHÆI’ABATIONE 335 nobis; sed sufficientia nostra ex Deo est». Cf. De Gratia, n. 155sq. b) Argumentum speciale : Non sufficit prædicatio externa (1 Cor. m, 7), sed, etiam ea supposita, divina operatio seu gratia requiritur ad ipsum fidei actum, Jo. vi, 44 : « Nemo potest venire ad me, nisi Pater, qui misit me, traxerit eum ». Cf. vi. 66 sq. Eph. n, 8 : « Gratia enim estis salvati per fidem, et hoc non ex vobis : Dei enim donum est. » — Philip, i, 29 : « Vobis donatum est pro Christo, non solum, ut in eum credatis, sed ut etiam pro illo patiamini. » — Deus « operatur in vobis qui credidistis. » (I Thess. ii, 13.) C. Probatur ex Traditione. - S. J. Chrysost., in Eph. hom. 4, 2 ; J. 1204 : « Fidei non nostrum, sed Dei est donum ». S. Augustinus, inPs. 118, en. 18,3, J. 1486: Fides«non fit propriis tanquam naturalibus viribus, sed Deo adjuvante atque donante > De prædeslinalione sanci. 5, 10 ; 8, 16, J. 1982, 1984: «Habere fidem... graliæ esi fidelium » ; « fides igitur, et inchoata et perfecta. donum Dei est ». De dono persev. 19, 50, J. 2004 : « Isti tales tantique Doctores [Cyprianus, Ambrosius, Gregorius Naz.]... totum dantes Deo, atque ab Ipso nos accipere confitentes..., ut in ipsam Trini­ tatem credamus, et confiteamur etiam voce quod credimus : hæc utique graliæ Dei tribuunt, Dei munera agnoscunt, ab Ipso nobis, non a nobis esse testantur ». ART. Il De præparatione actus fidei Ut actus fidei prudenler elici possit et rile eliciatur, plura requiruntur tum ex parte intellectus, tum ex parte volunlalis, tum ex parte graliæ. Hinc triplex paragraphus. I. — Præparatio ex parte intellectus Status quæstionis. 303. a) Non agitur de illis hominibus qui immediate revela­ tionem divinam acceperunt aut de revelationis exsistentia, modo aliquo extraordinario, certiores facti sunt. Hi enim, absque ullo ( 1) Cf. De spir. el litt. 34, 60 ; Coni, duas ep. Pelagii, 1,19. 37; J. 1 736, 1390. 336 hi: \cti s in>i:i ph ’·.;· \- vrioxE prævio conatu et absque ulla praevia scientilica inquisitione, actum fidei elicere possunt, cum et objectum formale fidei (auctoritas Dei revelantis) el objectum materiale (veritates revelatae) ipsis immediate innotescant. b) Pro ceteris, scilicet pro omnibus qui revelationem medialam tantum habuerunt, tria requiruntur ex parle intellectus ad præparationcm actus fidei : 1) cognitio auctoritatis Dei ; 2) certi­ tudo de facio revelationis ; 3) propositio authentica veritatum credendarum. Hinc duplex erit thesis : la de judicio credibilitatis ad quod speci ant duæ priores conditiones ; 2a de propositione veritatum credendarum. Assertio la : Ante fidem requiritur piævium judicium certum credibilitatis. (Theol. certum.) 304. Sensus thesis. - 1° Judicium credibilitatis duplex distin­ guitur : speculativum et speculalivo-practiciini. — a) Judicium speculativum est actus intellectus, quo judicamus doctrinam catholicam esse evidenter credibilem propter auctoritatem Dei revelantis ; b) judicium credibilitatis praclicum est actus intellec­ tus. quo judicamus doctrinam catholicam esse evidenter creden­ dam seu talem doctrinam fide divina credere esse honestum imo obligatorium. 2° Judicium autem praclicum credibilitatis, quod et judicium credendilalis vocatur, supposita credibilitate revelationis divinæ, necessario finit ex agnita hominis dependentia erga Deum, juxta illud Vaticani : « Cum homo a Deo tanquam creatore et Domino suo totus dependeat et ratio creata increatæ A critati penitus subjecta sit, plenum revelanti Deo intellectus el. voluntatis obsequium fide præstare tenemur (1). » Prius vero judicium immediate infertur ex notitia certa auctoritatis Dei et facti revelationis. I. — Requiritur notitia certa auctoritatis Dei. 305. De hac vero auctoritate nil fere dicendum videtur. Ex philosophia enim et ex dictis in tractatu de Deo Uno constat (il S. 3, cp. 3, D. i 789 ; cf. Pius IX, Encyc. Qui pluribus, <) nnv. 1846 D. 1639. Ï’ DE ACTUS EID El ΡΗ.ΕΙ’ΑΒ νΐΊΟ.ΧΈ 337 Deum esse ens perfectissimum in quocumque ordine, ac proinde esse etiam infinitam sapientiam et increatam veracilalem seu nullatenus falli aut fallere posse. Ergo auctoritas Dei statirn innotescit cuique ratione utenti, et ideo aliquid divinitus seu fide divina credibile est statirn ac constat illud fuisse a Deo dictum. Hinc Pius IX, encyc. Qui pluribus, D. 1637 : « Quis enim ignorai vel ignorare potest, omnem Deo loquenti fidem esse habendam, nihilque rationi ipsi magis consentaneum esse quam iis acquies­ cere iirmiterque adhaerere, quæ a Deo, qui nec falli nec fallere potest, revelata esse constiterit. » II. — Requiritur notitia certa facti revelationis. 306. 1° Constat ex documentis ecclesiasticis. — a) Con­ cilium Valicanum : « Si quis dixerit revelationem divinam exter­ nis signis credibilem fieri non posse, a. s. » — « Ut fidei nostræ obsequium rationi consentaneum esset, voluit Deus cum internis Spiritus Sancti auxiliis externa jungi revelationis sua' argumenta, facia scilicet divina atque imprimis miracula el prophetias, quæ cum Dei omnipotentiam el infinitam scientiam luculenter com­ monstrent, divinæ revelationis signa sunl certissima et omnium intelligentiæ accommodata. » « Ad solam enim catholicam Ecclesiam ea pertinent omnia, qua' ad evidentem fidei christianæ credibililalem tam multa et tam mira divinitus sunt disposita. Quin etiam Ecclesia per se ipsa... magnum quoddam et perpe­ tuum est motiuum credibilitatis et divinæ suæ legationis testimo­ nium irrefragabile (1). » b) Damnata fuit propositio hæc ab Innocenlio XI : « Assensus fidei supernaturalis et utilis ad salutem stat cum notitia solum probabili revelationis, imo cum formidine qua quis formidet ne non sit locutus Deus » et prop. 25 Modernistarum a Pio X : «Assensus fidei ultimo innititur in congerie probabilitatum (2). '> 2° Constat ex Scriptura. a) Ipse Christus aperte declarat homines ad fidem ducendos esse per motiva et argumenta certa credibilitatis et sine his argumentis non obligari ad credendum : Jo. v, 36 : « Opera qua' dedit mihi Pater ut perficiam ea, ipsa (1) S. 3, en. 3 et 4, cp. 3 ; D. 1812 (1813). 1790. 1794 ; cf. D. 1638. (2) D. 1171. 2025. Cf. 1622-1627, 1639, 1642, 1646, 1659, 1707. 2106 ; Tract. de Hci'el. rhristiana, n. 90 sq. ; Harent, ia Dici. théol., art. Foi. col. 192 sq. Theol. Ill 22 338 PE ACTUS FIDEI PHÆ PARATIONE opera, quæ ego facio, testimonium perhibent de me, quia misilme Pater. » Sod si hæc opera miraculosa testantur Christum missum esse a Deo ad divinam revelationem mundo annuntiandam, sunt sine dubio motiva crcdibilitatis. Atqui de his addit Christus, Jo. x, 37, 38 : « Si non facio opera Patris mei, nolite credere mihi. Si autem facio, et si mihi non vultis credere, operibus credite. » — xv, 24 : « Si opera non fecissem in eis, quæ nemo alius fecit, peccatum non haberent ». (1) b) Evangelislæ et Apostoli miracula Christi et vaticinia in Eo adimpleta proponunt ut argumenta quibus homines ad fidem moveantur. — Jo. xix, 35 : « Qui vidit, testimonium perhibuit et verum est testimonium ejus, et ille scit quia vera dicit, ul et vos credulis. p — xx, 31 : « Hæc (signa) scripta sunt ul credatis quia Jesus est Christus Filius Dei, et ut credentes vitam habeatis in nomine ejus. » — Act. x, 39 sq. : « Tesles sumus omnium quæ fecit (Jesus)... quem occiderunt... Hunc Deus suscitavit tertia die et dedit eum manifestum fieri non omni populo, sed testibus præordinatis a Deo : nobis, qui manducavimus et bibimus cum illo, postquam resurrexit a mortuis. Et præcepit nobis prædicarc populo et testificari, quia ipse est qui constitutus est a Deo judex vivorum et mortuorum (2). » 3° Constat ex Traditioni·:. S. Justinus : « Quomodo enim homini crucifixô crederemus eum esse primogenitum ingenito Deo..., nisi leslimonia de eo, antequam homo factus veniret, prædicala inveniremus, eaque evenlu confirmata videremus 1 » Tertullianus : «Nihil interim credam nisi nihil temere credendum, temere porro credi quodeumque sine originis agnitione credetur». Lactantius præcepit ut investigetur et perpendatur veritas quæ credenda proponitur. — Quare S. Augustinus : « Quis non videat prius esse cogitare quam credere ? Nullus quippe credit aliquid, nisi prius cogitaverit esse credendum. » Addit : « Absit ut ideo credamus, ne rationem accipiamus sive quæramus ; cum etiam credere non possemus, nisi rationales animas haberemus » (3). Hinc opera apologetica conscripserunt Patres ut demonstra­ ti ) Cf. Mt. IX, 4 ; XI, 2 sq. ; xn, 39 sq. ; Mc. xvi, 17 sq. ; Lc. x, 9. sq. (2) Cf. Act. n, 14 sq. ; m, 12 sq. ; xin, 17 sq. ; I Cor. xv, 17 ; II Cor. xn, 12 ; II Pet. i, 16 ; I Pet. m, 15, etc. ; in tract, de Revel. Christ., η. 1 98-199, 204. (3) S. Justinus, 1 Apol. 53 ; Tert., Adv. Mare. 5, 1 ; Lactantius, Divin. Instit. 2, 7 (8), 1 ; 3, 27,1 ; S. Aug., De prsed. sanet. 2, 5 ; ep. 120,1, 3 ; in Ps. 118 enar. 18, 3 ; J. 125, 344, 637, 629, 1980, 1429, 1486. DE ACTIIS FIDEI PRÆPARATIONE 339 rent rationabilitatem fidei calholicæ. Ita Clemens Alex., Origenest Eusebius Cæsar., S. Athanasius (1), etc. 4° Constat ex ratione.— Assensus fidei ita firmus esse debet, ut infra dicemus [n. 329], ut parati simus vitam potius quam fidem deserere. Atqui voluntas talem assensum rationabiliter et prudenter imperare nequit nisi intellectus antea demonstra­ verit veritatem, cui adhærendum est, esse vere a Deo revelatam ac ideo evidenter fide divina credibilem. Ergo ante fidem requi­ ritur certum judicium crcdibilitatis. Hinc : 1) S. Thomas, 2-2, q. 1, a. 4, ad 2 : « Ea, quæ subsunt fidei..., sub communi ratione credibilis..., sunt visa ab eo qui credit. Non enim crederet, nisi videret ea esse credenda vel propter evidentiam signorum vel propter aliquid hujusmodi ». 2) Pius IX, D. 1637 : « Humana quidem ratio, ne in tanti momenti negotio decipiatur et erret, divinæ revelationis factum diligenter inquirat oportet, ut certo sibi constet Deum esse locutum, ac eidem... rationabile obsequium exhibeat ». Corollaria. I. — - De certitudine sufficienti et de modo quo acquiritur. 307. Sufficit certitudo moralis sive absoluta sive respect iva. a) Sufficit certitudo moralis. — Hæc enim certitudo : 1 est vera certitudo, quia excludit saltem omne dubium prudens [t. 1, n. 92, 96] ; 2) est sola possibilis, ex lege Dei ordinaria, nobis scilicet qui revelationem tantum mediatam habemus. Signa enim supernaluralia, quibus innititur revelatio, nobis non innotescunt nisi ex testimonio humano (miracula, prophet iæ), vel supponunt leges naturæ humanæ seu modos constantes et uniformes agendi homi­ num (miracula moralia) ; proinde nonnisi certitudinem moralem generant. Ergo aut certitudo moralis de facto revelationis sufficit, aut fides, ad quam omnes obligantur homines, est impossibilis. Cf. t. I, n. 99. b) Sufficit certitudo absoluta. — Certitudo, e demonstratione historica facti revelationis nata, ea est quæ a theologis vocatur absoluta, quæ scilicet sufficit respectu cujusuis intellectus etiam acutissimi. Ea est scientifica, si distincte ac considerate percipiuntur motiva crcdibilitatis et rite solvuntur objectiones adversariorum ; vulgaris, si minus distincte et minus reflexe hæc motiva cognos­ cuntur. Porro ad hanc certitudinem vulgarem pervenire possunt plerique fideles. Nam « ita divina bonitas et sapientia, in ordine (1) Clem. AI., Strom. 2, 2, 9, 6 ; Origenes, C. Cels. 1, 2 ; 1, 9, 11 ; Euseb. Cæsar., Præp. evang. 1,1 ; S. Athan., Or. cont. Gent. 1 ; J. 417, 510, 513, 514, 661. 340 DE ACTIIS FIDEI PlbEPARA'l ΙΟΧ’Ε provident iæ supernal urali". disposuit Ecclesi un catholicam iis insignem characteribus, ut in ea, citra scient ideas inquisitiones, quibus longe maxima pars hominum idonea non esi, etiam rudes habeant /(icite, cognoscibile compendium molinorum credibilitalis ad plenam certitudinem, qua1 poterunt per disciplinas apologetica* distinctiori et ampliori explicatione confirmari » (1). ’.Λ c) Suf/lcil certitudo respectiva. Ea est certitudo quæ, præscindendo ab objectiva dignitate rationum, reapse sufficit menti illius qui hic et nunc fidem vult amplecti, et respectu illius, omne dubiurn prudens excludit, pro tunc temporis. Hæc certitudo sufficit, nam : 1) Si certitudo respectiva don .sufficeret, fides foret impossibilis multis hominibus, v. g. pueris et .rudibus. 2) Id omnino convenit ordini Providentiæ. Regula enim prudentiæ est, ut in necessariis quæ per nosmetipsos percipere non valemus, audiamus et sequamur eos quos natura posuit eruditores et magistros. Proinde pueri et rudes, rationabiliter et prudenter, fide humana credunt id quod parentes vel pastores illis affirmant de exsistentia et veritate revelationis et, hac via auctoritatis, suf­ ficienter, suo modo, suaque conditione, sibi efformant judicium certum de facto revelationis divinæ. Cf. t. 1, n. 100. 3) Ea certitudo de credibilitatc revelationis sufficit, qua prae­ sente, voluntas potest imperare assensum fidei firmum et pruden­ tem. Atqui ad talem assensum obtinendum sufficit certitudo respectiva. Nam, etiamsi desini his vel illis rudibus et pueris motiva absolute sufficientia, certo ipsis adsunt. via auctoritatis, argumenta respective sufficientia, quæ sciiicet sufficiant ad exclu­ dendum, pro illis, omne dubium prudens, ac proinde ad produ­ cendum in illis, assensum firmum. < Cum enim, ail De Lugo, non occurrant ei (rustico vel iniero) rationes, quæ homini docto occur­ rerent ad prudenter formidandum, non potest ipse prudenter formidare, et pro ejus captu, illa fortissima sunt, quæ debilia essent in ordine ad alios » (2). Ergo hæc certitudo vere sufficit ut voluntas possit imperare assensum fidei firmum. d) « Demum hac in re (in acquirenda certitudine sufficienti de credibilitatc revelationis divina* mullum tribu udum est divinæ gratiæ, quæ, licet secluso miraculo (3 , locum motivorum credibilitatis non suppleat, potest tamen office’· e : u) ut eliminentur difficultates veritatem obscurantes, et b ut motiva credibilitalis apprehendantur eo modo ut suade: nt el persuadeant. Hinc S. Thomas, 2-2, q. 2. a, 9, ad 3 Oui credit, inducitur auctoritate divinæ doctrina* miraculis confirmata* el. quod plus est, interiori (1) Annot. 19 in primum schema Const, de doi t. cafh. ('<>11. Lac. 7, 532 sq. ; t. l.n. 100. (2) De fuie. disp. 5, n. 36 ; Harent, art. Foi, col. 221 sq. (3) Quandoqin enim, extraordinarie, gratia totaliter supplet propositionem externam motivorum er· dibilital-s, ita ut < · dantia r v-la ta absque ullo motivo c.edibilitatis seupotiusevidentia credibilitatisagratia ips; miraculoseproducta. DE ACTES FIDEI PBÆU’ABATIDXE 34'1 instinctu Dei invitantis » ; el ipsum Cone. Vat. s. 3, cp. 3, D. 1790, 1791 : « II litlei nostra? obsequium rationi consentaneum esset, voluit Deus cum internis Spiritus S. auxiliis externa jungi revela­ tionis suæ argumenta » ; et paulo post : - Cui quidem testimonio (scii. Ecclesiæ^ efficax subsidium accedi! ex superna gratia ». Van Noorl, n. 278. II. — Quid de b ominibus qui bona fide vivunt extra Ecclesiam catholicam ? * 308. Sic respondet Pius IX. D. 1G77 : « Notum Nobis Vobisque esi eos qui invincibili circa sanctissimam nostram religionem ignorantia laborant, quique naturalem legem ejusque præcepta in omnium cordibus a Deo insculpta, sedulo (cum gratia' servantes ac Deo obedire parati, honestam rectamque vitam agunt, posse, divinæ lucis el gratiæ operante virtute, æternam consequi vitam, cum Deus, qui omnium mentes, animos, cogitationes babil usque plane intuetur, scrutatur, < t noscit, pro summa sua bonitate et dementia minime patiatur quempiam adernis puniri suppliciis, qui volun­ taria? culpæ reatum non habeat ». — Adhuc, D. 1G-18 : « Gratiæ cœlestis dona nequaquam illis defutura sunt, qui hac luce recreari sincero animo velint et postulent ». Igitur Deus omnibus providet de necessariis ad salutem, eis præstando auxilia saltem remote sufficientia, ut possint ad eredibilitatem doctrina? salui is et ad ipsam fidem pervenire. Cf. De Gratia, n. 202 sq., 205. III. — Num possit unquam adesse justa causa recedendi a vera fide ? 309. Equidem certitudo respectiva, quæ tune temporis puero sufficit aul rudi, potest de facto fieri insufficiens in futuro, si, crescente ætale aut scientia, difficultates aut dubia exoriantur circa credibilitatem et veritatem religionis. At, nisi puer aul ejus parentes officio suo omnino defuerint, nisi rudis ipse omiserit sinceram el diligentem investigationem, sine dubio mox invenient argumenta et motiva credibilitalis plane sufficientia imo et absoluta, quibus, omne dubium prudens semper excludatur. Deus enim I Tim. n, I i « qui omnes homines vult salvos fieri el ad agnitionem veri tat is venire », non potest permit­ tere ul homo aliquis in ea conditione unquam ponatur, in qua, velit nolit, jam ei impossibile sil fidem rationabiliter tenere. Hinc Vaticanum, s. 3, cp. 3, en. G, Γ). 179 1, 1813 : « Benignissi­ mus Deus... eos quos de tenebris transtulit in admirabile lumen suum, in hoc eodem lumine ut perseverent, gratia sua confirmat, non deserens, ni>i deseratur. Quocirca minime par est conditio cora ;i. qui pe. οιΊγΙι' fidei donum catholica? veritati adhæserunt, atque eorum, qui dueli opinionibus Immanis falsam religionem 342 DE ACTUS FIDEI P1VE PARATIONE seciantur ; illi enim qui fidem sub Ecclesiæ magisterio susceperunt, nullam unquam habere possunt justam causam mutandi aut in dubium fidem eamdem revocandi ». « Si quis dixerit... (quod catholici justam causam habere possint fidem, quam sub Ecclesia* magisterio jam susceperunt, assensu suspenso in dubium vocandi, donec demonstrationem scientificam credibilitatis et fidei suæ absolverint : a. s. » (1). Ergo : a) De fide est catholicos nunquam habere posse causam objective justam mutandi fidem suam aut eam indubium revocandi: id enim concilium voluit directe statuere contra Hermesianos. b) De fide est etiam catholicis non deesse gratiam ad credendutn, nisi ipsi prius gratiæ defuerint. c) Certissimum est neminem catholicum, absque sua culpa, eo posse devenire ut a vera fide secedat, a fortiori ut neget aut in dubium revocet ea quæ de necessitate medii sunt credenda : Deus enim non deserit nisi prius deseratur. Dixi : certissimum est. Nam : 1) Nonnulli censent id de lide esse ; quod quidem nimium esse demonstrare contendit Vacant (2) post Franzelin (3). 2) Alii putant defectionem a vera fide non esse necessario in se formaliter peccaminosam, sed non posse fieri nisi post antecedentia peccata, v. g. negligendo instructionem eccle­ siasticam, male vivendo, legendo vel audiendo asserta fidei contra­ ria, omittendo orationem aut sacramenta ; id mullis videtur omnino retinendum (4). 3) Attamen quidam (5) putant dari posse per accidens quemdam rudem catholicum, qui ita inducatur in errorem invincibilem ut sec­ tam aliquam heterodoxam amplectatur sine culpa formali contra fi­ dem, imo putando hoc esse licitum et honestum. « Hæc quidem, nisi cautissime explicentur, periculosedisputantur ; sed ab hæresi, quæ sacro Concilio examinanda proponitur, sunt alienissima (6) ». Assertio 2a : Ad actum fidei catholicæ prærequiritur propositio authentica Ecclesiæ. (Theol. certum.) 310. Sane nemo teneri potest ad assen tien dum, assensu fidei, alicui veritati, nisi ipsi certo constiterit hanc veritatem in reve(1) Cf. Harent, art. cit., coi. 290 sq. ; Scheeben, La dogmatique, trad, fr., Paris, 1887, 1.1, p. 547, 548 ; Lahousse, Dc Virt. theol., Brugis, 1 900, n. 227 sq. ; Pcsch, n. 381 ; Lennerz, S. J., De obligatione catholicorum perseverandi in fide documenta concilii Vaticani, Romæ, 1932 ; De Virt. theol., n. 378 sq. ; Beraza, n. 681 sq. (2) Etudes théol., etc., t. 2, p. 165 sq. ; Harent, art. cit., coi. 291 sq. (3) Dc Trad, divina, ed. 4, p. 647 sq. ; Didlot, Logique subjective, 1892, tli. 91 ; Granderath, Const, dogrn. Cone. Vat., explicatæ atque illustrato!, 1892, p. 61. — (4) Pesch, n. 386 sq. (5) Platelius, De fide, n. 61 ; Tanner, De fide, q. 2, dub. 5, n. 139 ; cf. Vacant, loc. cit.. p. 178. — (6) Schema prosyn. Cone. Vat.; Vacant, (. 1, p. 601 ; Coli. Lac. 534 sq. H DE ACTUS FIDEI PRÆPARATIONE ✓ 343 latione contineri. Atqui, secundum providentiam Dei ordinariam et secundum oeconomiam a Christo institutam, veritatis revelatæ propositio per Ecclesiam est necessaria ut omnibus et singulis sufficienter innotescat quænam sint veritates revelatæ. Seclusa enim hac Ecclesiæ auctoritate ad proponendam revelationem, nil aliud restat quam propria singulorum inquisitio. Hæc autem scientifica demonstratio sine dubio impossibilis est moraliter saltem longe maximæ parti hominum. « Quamvis ergo veritas nondum ab Ecclesia proposita omnibus ad credendum, pro illis quibus sufficienter innotescat tanquam comprehensa in deposito revelationis, sit objectum fidei divinæ ; imo quamvis etiam reve­ latio privata præsertim ab iis, quibus fit, possit credi fide divina, quando de divina locutione sufficienter eis constat ; nihilominus nec priori modo ante propositionem Ecclesiæ, nec altero modo unquam constituitur objectum fidei catholicæ seu universalis ». Franzelin, De Trad, div., p. 652 ; cf. th. 6, p. 40 sq. Statim autem ac de veritate et infallibilitatc Ecclesiæ catholicæ alicui certo constat, statim is plenam habet certitudinem de revelatione veritatum quas Ecclesia prædicat. Porro ad certitudinem, saltem respeclivam, pervenire possunt omnes fideles. Nam, ut recte animadvertit Pesch, n. 298 : « A pa­ rentibus, magistris, parochis, aliis hominibus primam notitiam exsistentiæ et perfectionum Dei et facti revelationis accepimus. Procedente ætate, vidimus cum hominibus, quos pueri novimus, alios consentire, omnes catholicos alicujus regionis cum suis sacerdotibus, sacerdotes cum episcopo, lideles unius regionis cum fidelibus totius mundi, totum mundum catholicum cum Summo Pontifice... » Hoc itaque modo, etiam simplices fideles, sufficienter licet confuse, propositionem universalis Ecclesiæ percipiunt : 1 quoad veritates religiosas sibi explicite cognitas ; 2) imo quoad omnes veritates revelatas, nam de veritatibus magis reconditis aut minus scitu necessariis generatim expresse non cogitant, sed eas potius implicite admittunt et credunt per assensum generalem : « Credo quidquid Deus revelavit et per Ecclesiam catholicam credendum proponit » (1). (1) Harent, art. cil., col. 344. 3 i 'i HE ACIIS ΙΊΗΙΙ ΙΉ.ΕΙΆΒ ΑΊΊΟΝΕ Π. — Præparatio ex parte voluntatis 311. Voluntas cooperatur ad actum fidei : a) indirecte, remo­ vendo obstacula ; b) directe, et quidem dupliciter : 1) remote, applicando intellectum ad efTormandum judicium credibilitatis ; 2) proxime, imperando ipsum assensum fidei. Assertio : Ad actum fidei prærequiritur voluntatis cooperatio indirecta et directa (Doctrina certa). 1. — Requiritur cooperatio indirecta. 312. « Qualis unusquisque est, ait Schola, talis finis videtur ei.» Ergo rectitudo moralis omnino requiritur ut homo possit expedite el ej/icaciler perspicere et amplecti rationes ordinis intellectualis (judicium credibilitatis), quibus ad fidem ducitur. Atqui mulla dantur obstacula qua?, nisi removeantur, impediunt hanc hominis rectitudinem ac proinde mentis adhæsionem. En præcipua : a) Superbia. Homo enim superbus propriam excellentiam inordinate appetit, sibi soli confidit, sibi plane sufficit. Hinc quasi sponte inclinatur ad rejicienda mysteria ut inintelligibilia, revelationes legesque ab extra impositas ut hurnanæ dignitatis imminutivas et autonomiæ rationis oppositas, imo forte ut nocivas. b) Animus levis et curis temporalibus et externis ita irretitus ut altiora, supernaturalia et interiora vix unquam attente considerare queat. c) Vitæ sensualitas et impuritas : qui enim vitiis indulgent, parum curant de altera vita et difficile percipiunt argumenta de rebus divinis, difflciliusque admittunt præcepta moralia quæ pravis obstant passionibus ; item qui detinentur delectationibus carnalibus, voluptate frui intendunt nec appetunt res spirituales sed fastidiunt eas (2-2, q. 153, a. 5). d) Præjudicia, quæ, nostris præsertim temporibus, multas imbuunt mentes et obcæcant. Iis enim ducti, homines a priori respuunt res metaphysicas ut omnino incertas, revelationem et miracula ut errores obsoletos, imo nec de istis examen instituere volunt. Ad voluntatem autem, ut patet, imprimis pertinet hæc obsta­ cula removere seu producere hanc pr.eviam moralem rectitudinem DE ACUS FIDEI PlVEPARATlüNE 3'ή necessariam ul mens humana rite disponatur et efficaciter perdu­ catur ad assensum fidei. Agente quidem et regente voluntate, quæ ipsa, hac in re, motivis valde diversis et cuique subjecto accommodatis, moveri potest, homo paulaiim domitas habet passiones et præjudicia expellit. Homini autem sic præparato, sub influxu borne et rectæ voluntatis, mox religio incipit placere, ei bona apparens et ut,ilis ad explendas omnes naturæ aspira­ tiones et exigentias, hineque amabilis et desiderabilis. Proinde mens, mundata et liberata, ad religionem fortiter attrahitur et quasi sponte et connaturalitcr eo perducitur ut prius exoptet hanc religionem esse veram, ac postea ejus veritatem inquirere et crcdibilitatem probare intendat (1). II. — Requiritur cooperatio directa. 313. A. Cooperatio remota. —- Voluntas directe sed remote ad actum fidei cooperatur, applicando intellectum ad elïormandum judicium credibilitatis. Hæc porro cooperatio multiplex esse potest : Intellectus enim motione voluntatis indiget : 1 ut excitetur ad attente considerandas rationes quibus factum reve­ lationis certo innotescit, et regatur in eligendis firmioribus et Q.validioribus ; 2) ut in ipsa demonstratione efficienda constanter sustineatur et dirigatur ; 3) ut, demonstratione etiam scientifica peracta, diluere valeat difficultates et expellere dubia quæ remanere possunt, et, deposita formidine ex iis exorta, quam ipse intellectus irrationalem agnovit, firmiter assentiatur veritati. Influxus quidem volunt alis nec roborat nec firmat objectivum valorem motivorum credibilitatis, sed mentem disponit et dirigit ut expeditius et efficacius adhæreat hisce crileriis. Motiva autem, quibus ipsa voluntas in hoc negotio impellitur, diversa esse possunt, nec ulla regula fixa statui potest. Hæc sunt præcipua : « solum desiderium veritatis inveniendæ, amor Dei naturaliter cogniti et obligatio inquirendi religionem, quam forte revelavit, falsitas propria· sectæ jam perspecta aut prudens dubium de ejus veritate, inquietudo et paupertas animai religione carentis spes albioribus animæ aspirationibus uberius prospiciendi, etc. ». Van Noort, η. 287. B. Cooperatio proxima. Vetus fidei est actus intellectus (1 ) Manuale, I. 1, n. 95, 103 ; Brunhes, La foi cl sa justification rationnelle, p. 64-93. 3 46 DE ACTUS FIDEI PRÆPARATIONE elicitus sub imperio voluntatis. Voluntas ideo cooperatur directe et proxime ad ipsum actum fidei, imperando assensum intellec­ tus (1). Ipsa quidem voluntas movetur a bonitate quam in hoc assensu deprehendit intellectus. Hæc porro bonitas est : 1) ipsius actus fidei rationabilitas et honestas; 2) obligatio subjiciendi intellectum Deo, propter summam ejus auctoritatem ; 3) utilitas fidei in ordine ad salutem ; 4) aliaque motiva v. g. obedientiæ, religionis, divinæ charitatis aut misericordiæ, etc., quæ diversa esse possunt et plus minusve efficacia secundum uniuscujusque dispositionem (2). 314. Scholion. — Exinde liquet præparationcm affectivam actus fidei non minus necessariam esse quam præparationem intellectua­ lem, imo forte magis necessariam. Posita enim bona et recta voluntate, sequitur reflexio mentis, attenta motivorum credibilitate ; deliciente autem hac bona voluntate, vix proficiunt argu­ menta intellectualia, etiam valida et firma. Hac ratione ducti, alibi [t. 1, n. 104, 108, 109], diximus magnam utilitatem, imo respectu multorum hominum veram necessitatem motivorum ordinis moralis, quæ, a criteriis externis religioni intrinsecis et a criteriis internis exorta directe in voluntatem ipsam influunt et cor ipsum vehementer excitant et commovent. Attamen non est ita exaggerandum munus voluntatis ut fere ad nihilum redigatur munus intel ectus et sic a sola voluntate pendere dicatur fides, ut « rationes cordis » ex se plane sufficiant ad eam habendam. A quo errore non satis recedunt qui apologeI icam mere internam excolunt et ad fidem homines adducere inten­ dunt ex solis intimis aspirationibus et exigentiis humanæ naturæ ad supernaturale. Cf. t. 1, n. 110 sq. III. — Præparatio ex parte gratiæ 315. Actus lidei qui non elicitur nisi sub influxu gratiæ, etiam gratiæ auxilio praeparatur. Cf. supra, n. 155 sq. a) Homo certe gratia praevenitur, qua perversa ejus voluntas corrigatur et intellectus aptus fiat ad veritatem inquirendam. Cone. Arausic. II, cn. 5, 7, D. 178, 180. b) Homo adjuvatur : 1) gratia externa seu providentia speciali, qua Deus efficit, ut, tempore opportuno, præsto sint media extrinseca ad salutem valde proficua, v. g. prædicatio evangelii, (1) De his fuse ubi de libertate fidei, n. 326. (2) De Poulpiquet, Lobjet intégral dc Γ apologétique. p. 303-308 ; Bainvel. la foi et l'acte de foi, p. 140. 'λ DE ACTUS FIDEI PRÆPARATIONE 347 pia lectio, Act. χνι, 14 ; 2) gratia inlerna, qua Deus mentem illuminai ut tutius inveniat et clarius percipiat motiva credibilitatis, volunialemque roborat et determinat ut efficacius imperet assensum intellectus ; 3) ipso habitu fidei, jam in Baptismate infuso, quo connaturalitcr dispositive « inclinatur mens hominis ad assentiendum his quæ conveniunt reclæ fidei et non aliis », et « fide detinetur ne conirariis fidei assentiat » (1 ,, proindeque vere disponitur ad citius et facilius eflOrmandum judicium credibilitatis (2). Hinc Vaticanum, s. 3, cp. 3, D. 1790, 1794 : « Ut fidei nostræ obsequium rationi consentaneum esset, voluit Deus cum internis Spiritus Sancti auxiliis externa jungi revelationis suæ argu­ menta » ; « Cui quidem (Ecclesiæ) testimonio efficax subsidium accedit ex superna virtute. Etenim benignissimus Dominus et errantes gratia sua excitat atque adjuvat, ut ad agnitionem veri­ tatis venire possint ». Hinc Scriptura (Jo. vi, 44) : « Nemo potest venire ad me, nisi Paler... traxerit eum. » — Act. χνι, 14 : « Cujus (Lydiæ) Dominus aperuit cor intendere his quæ dicebantur a Paulo. » — xxvi, 18 : Ego mitto te (Paulum) aperire oculos eorum, ut convertantur a tenebris ad lucem, et de potestate Satanæ ad Deum, ut acci­ piant remissionem peccatorum, et sortem inter sanctos per fidem quæ est in me. » Hinc S. Thomas, 2-2, q. 2, a. 9, ad 3 : « Ille qui credit, habet sufficiens inductivum ad credendum ; inducitur enim auctoritate divinæ doctrinæ miraculis confirmatæ, et quod plus est, interiore instinctu Dei invitantis ». Immerito autem Rousselol vult judicia credibilitatis et pium affectum credendi non præcedere ipsum actum fidei, sed simul fieri cum ipso actu fidei, uno eodemque actu, et modo quidem supernatural!, sub in/huu gratiæ proprie dictæ, quia sine gratia non possumus cum certitudine percipere motiva credibilitatis et eorum valorem agnoscere (3). Nam : 1) Demonstravimus it. 1. n. 132] hominem posse, sub concursu Dei generali, naturaliter peispicere vim motivorum cre­ dibilitatis. ac proinde posse elTormarc saltem judicium speculati­ vum credibilitatis. 2) Aliud est credere et aliud judicare veritates (1) (2) (3) 1914, De Ver., q. 14, a. 10, ad 10 ; 2-2, q. 1, a. 4, ad 3. Harent, art. Foi, col. 237 sq., 365, 366 ; Brunhes, op. cil., p. 94-109. In Recherches de Sciencerelig., 1910, p. 241-259 ; 444-4 75 ; 1913, p. 1-36 ; p. 57-69 ; 453-458. DE ANALYS I ACTUS FIDEI 34. liened. XIV, Do synodo, 8, 10, 10. W 7/7 3) Rationibus conuenienliæ, quæ ex I). Thoma desumuntur, 3, q. 60, a. 5, c. et ad 1 ; q. 64, a. 2, ad 1. Posterior sententia (1) tenet Christum nonnisi in genere deter­ minasse materias et formas sacramentorum. Præcipuum, quo fulcitur hæc sententia, est argumentum histo­ ricum : Si materiæ et formæ sacramentorum a Christo fuissent in specie determinat®, semper et ubique eædem mansissent. Atqui fact® sunt mutationes, et quidem essentiales, quoad ipsas materias el formas aliquorum sacramentorum. Ergo hujusmodi materiæ et. formæ non fuerunt a Christo in specie determinat®. Prob. min. : Historice constat : 1 ) in Eclesiis orientalibus ritum quorumdam sacramentorum valde differre a ritu latino, v. g. formam Confirmationis et Pœnilenliæ, materiam Ordinis; 2) in ipsa Ecclesia latina ritum hodiernum a ritu vetere non parum discrepare, v. g. materiam Ordinis : olim episcopi, presbyteri et diaconi, manuum impositione ordinabantur, ut constat ex Scrip­ turis, ex Pat ribus, ex Libris I i lurgicis, necnon ex prioribus conciliis; nunc autem materia Ordinis est manuum impositio simul atque instrumentorum traditio, ut patet ex Decreto ad Armenos el. ex Pontificali. At : a) Repugnat sacramenta luisse invalida, per multa sæcula, tacente et consentiente Ecclesia, aut nunc esse valida in aliqua parte Ecclesiæ el invalida in alia. - b) Durum est admittere erro­ rem gravem in Decreto ad Armenos, documento magni momenti (1) Salmant., De sacr. in gen., c. 4 ; Do Lugo, De sacr. in genere, disp. 4, sect. 5 ; Billuart, diss. a, 1. 5, obj. 3 ; Billot, t. 1, de sacr., th. 2, th. 15, §3 ; t. 2, th. 30 ; Hurter, t. 3, η. 287 ; Hugon, p. 24 sq. ; H. Mazzella, n. 80 ; Van Noort, n. 101 ; De Smet, n. 99 sq. ; D’Alès, De Baptismo, p. 33, 42 48 ; Galtier, in Diet, théol., art Imposition des mains, col. 1384 sq. ; Coppens, I 'imposition des main et les rites connect-, p. 430 q ; Merkelbach, Summa thcol. mor., t. 3.U.18. q· DE INSTITUTIONE SACRAMENTORUM 427 et vere dogmatico : exponit enim doctrinam catholicam de re sacramentaria (1). Ergo Christus non determinavit in specie materias et formas sacramentorum, sed, salva eorum veritate substantiali. qua: vere pendet ab ipsius institutione, Ecclesiæ permisit ut quas ad hanc veritatem substantialem exprimendam idoneas judicaret, materias et formas seligeret. 397. Nec obstant verba '1 ridentina, ut patet. Nam salva et integra remanet subslanlia sacramenti, etiam specifice variata seu maleria seu forma, dummodo servetur Christi institutio, dummodo scilicet Ecclesia assumat el assignel materiam et formarn quæ sint signum idoneum ad finem sacramenti exprimendum : sic enim prorsus immutata manet ipsa significatio sacramenti ; atqui, ut modo dicemus, significatio est forma sacramenti metaphysica ; ergo, integra manente significatione, essentialiter immutatum manet et ipsum sacramentum. Hinc potest Ecclesia, ex potestate sibi a Christo tradita, materialiter eligere et mutare signa sacramentalia, quin ullo modo mutetur subslanlia sacramentorum seu quin mutetur formale institui ionis : sufficit ut signa electa sint vere apta ad effectum sacramentalem manifestandum. Ideo nulla videtur esse ratio cogens cur dicatur Decretum ad Armenos esse, in parte sacramentaria, erroneum et corrigendum. Cf. Manuale, t. 4, n. 502, 507. Denique rationes conuenienliæ, quæ militare videntur in favorem déterminai ionis specifica?, non tanti valent coram argumentis historicis. In praxi, quidquid sentias de determinatione signi sacramentalis Ecclesiæ permissa, stare debes regulis ab ipsa Ecclesia præfixis, ne forte periculo nullitatis exponatur sacramentum. (1) Ami du Clorgé, 12 mart. 1925, p. 173 sq. ; D’Alès, Dc Bapiismo, p. 47 ; Merkelbach, n. 18, n. 1. 428 DE MATERIA ET FORMA SACRAMENTORUM CAPUT II DE MATERIA ET FORMA SACRAMENTORUM Res et verba in sacramentis. 398. Signum sensibile est sacramenti velut essentia physica il·. Sub anliqua Lege, sacramentale signum solis rebus vel actio­ nibus quibusdam constabat, nec ulla verba necessario usurpaban­ tur. Illa sacramenta cum erant, ut ait Apostolus, umbra futurorum, ideo non fiebant per verba, aptissima præ cæteris signis ad clario­ rem significationem exprimendam, sed per res tantum aut actiones, ut umbrosa servaretur sacramentorum significatio, huic statui imperfecto apprime consona. Sub nova Lege, signum sensibile, quoad singula sacramenta, non solis rebus et actionibus constat, sed etiam verbis, ut rerum et actionum significatio ex se confusior et indefinita, certa et rata evadat, adjecta significatione verborum, quæ inter omnia signa potiore pollent vi distincte significandi mentis conceptus. Duo igitur sunt e quibus conflatur quodlibet novæ Legis sacra­ mentum, quorum alterum (res-actiones) dicitur materia; alterum vero (verba) forma vocatur. Ut apertior sit signi sacramentalis compositio ex materia et forma, et circa eorumdem usum exinde colligamus practicas regu­ las, dicemus duplici art. : α) De veritate materise el formæ, b) De usu malerise et formæ. ART. I De veritate materiæ et formæ Notîo materiæ et for 399. Materia est res vel actio sensibilis ad rationem sacra­ menti per formam determinanda. — Duplex est : remota, quæ est ipsa res vel in sacramento adhibenda, ut aqua in Baptismo, vel circa quam exercetur actio sacramentalis, ut in Poenitentia, (1) Essentia metaphysica constituitur toto sacramento quatenus est signum significans gratiam et efficax sanctitatis. Hoc modo si spectetur sacramentum, totus ritus sensibilis se habet per modum materiæ, et erit subjectum significa­ tionis ; ipsa autem significatio et virtus quæ, ex institutione Christi, huic ritui tanquam subjecto insunt, erunt forma. DE MATERIA ET FORMA SACRAMENTORUM 429 peccata post Baptismum commissa ; proxima, quæ est applicatio seu usus materiæ in actione sacramentali, v. g. ablutio aquæ in Baptismo. Forma est pars signi sacramentalis quæ materiam determinat et perficit ad effectum sacramentalem significandum et produ­ cendum. — Consistit in verbis ore prolatis, si excipiatur Matri­ monium, in quo nutus vel similia signa exprimentia mutuam acceptationem, vices formæ explere possunt. Assertio : Omnia N. Legis sacramenta, in sua essentia physica, duabus partibus constant, rebus scilicet et verbis, quæ aptissime materia et forma dicuntur. I. — Sacramenta constant materia et forma. ( Saltem theol. certum.) 400. Probatur : A. Auctoritate. — a) In Decreto ad Armenos, D. 695, legitur : « Omnia (novæ Legis) sacramenta tribus perfi­ ciuntur, rebus tanquam materia, verbis tanquam forma et persona ministri conficientis sacramentum » ; postea, D. 696 sq., idem decretum declarat materiam et formam uniuscujusque sacra­ menti. Concilium utitur verbo « perficiuntur », quia nominat personam ministri. Sacramenta intrinsece constant materia et forma, tanquam partibus componentibus ; perficiuntur exlrinsece etiam persona ministri qui conficit sacramentum, unionem materiæ et formæ operando. b) Cone. Trid., s. 14, cp. 2, D. 895, docet sacramentum Pœnitentiæ a Baptismo inter cætera differre « materia et forma quibus sacramenti essentia perficitur ». — Hinc Calechismus Trid. p. 2, c. 1, n. 15 : « Hæ (materia et forma) sunt partes, quæ ad naturam et substantiam sacramentorum pertinent, et ex quibus unumquodque sacramentum necessario constituitur. » Idem docet Leo XIII, encyc. Aposlolica curse, 1896, D. 1963. B. Ex Sacræ Scripluræ et 'Traditionis fontibus. — a) In Scrip­ tura, cum de singulis sacramentis sermo est, uniuscujusque materia et forma colliguntur ; v. g. : 1) pro Baptismo, materia est aqua, « lavacrum aquæ in verbo vitæ » (Eph. v, 26) ; « nisi quis renatus fuerit ex aqua » (Jo. m, 5) et forma, invocatio Trinitatis : « Docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine 430 DE MATERIA ET FORMA SACRAMENTORUM Patris, et Filii, et Spiritus sancti » (Mt. χχνιιι, 19) ; 2) pro Confir­ matione (Act. vm, 15 sq.) : « oraverunt pro ipsis... tunc imponebant manus super illos » ; 3) pro Eucharistia (Mt. xxvi, 26-30), panis et vinum cum verbis consecrationis ; 4) pro Extrema Unctione (Jac. v, 14) : « orent super eum (infirmum), ungentes eum oleo ». Et sic de cæteris sacramentis : % b) Traditio ipsa rem sensibilem et verbum edocet, ubi de sacramentorum administratione loquitur (1). Item pro istis sacramentis et pro aliis, jam S. Cyrillus Hier., Cat. myst. 3, 3, J. 842, ac præsertim S. Augustinus, in Jo. tr. 80, 3, J. 1834 : « Detrahe verbum, et quid est aqua nisi aqua ? Accedit verbum ad elementum et fit sacramentum » ; cf. ibid. 15, 4 ; J. 1817. Cæterum, ut in hac generali quæstione generalia tantum dicamus, usus constans omnium Ecclesiarum qui continetur in monumentis præsertim liturgicis, testatur duplex sacramentorum elementum, sc. materiam cum verborum formula. C. Ex congruentia hujus compositionis. — Triplicem congruen­ tiam refert S. Thomas, 3, q. 60, a. 6 : 1) « ex parte causæ sanctifi­ cantis, quæ est Verbum incarnatum, cui sacramentum quodam­ modo conformatur in hoc quod rei sensibili verbum adhibetur, sicut in mysterio Incarnationis carni sensibili est Verbum Dei unitum». 2) « Ex parte hominis qui sanctificatur, qui componitur ex anima et corpore, cui proportionatin' sacramentalis medicina, quæ per rem visibilem corpus tangit, et per verbum ab anima credituri. 3) ex parte significationis sacramentalis. Dicit S. Aug., De docl. christ. 2, 3 : « Verba inter homines obtinuerunt principatum Signi­ ficandi, quia verba diversimode formari possunt ad significandos diversos mentis conceptus ; et propter hoc per verba magis dis­ tincte possumus exprimere quod mente concipimus ». Ad perfec­ tionem ergo significationis in sacramentis novæ Legis rebus adhi­ bere oportuit verba, ut significatio sacramentalis pressius deter­ minaretur. II. — Convenientia nominum « materiæ et formæ ». 401. Illa nomina, eo quo nunc usurpantur sensu in re sacramentaria, erant insolita ante xin seculum, et prius, ut fertur, adhibita (1) Ita pro Baptismo, Didachê, 7, 1 sq. ; S. Justinus I Apol. 61 ; Tertullianus, Dc Baptismo, 1, 13; Origenes in Bom. v, 8 sq. ; S, Cyprianus, ep. 73, 9, 18 ; J. 4, 126, 302, 307, 499, 595, 597 ; ita pro Eucharistitia, S. Justinus, I Apol. 65 sq.; S. Irenæus, Adv. hoer. 18, 5; 5, 2, 3; Origenes in Mt. xi, 14; J. 128sq., 234, 249, 504 ; pro Confirmatione, Tertul. De Bapt. 8. J. 304. DE MATERIA ET FORMA SACRAMENTORUM 431 fuerunt a Gulielmo Allissiodorensi (f 1231) aut a Slephano Langton (j· 1228). Hæc autem appellatio, a pluribus jam seculis universali theolo­ gorum usu recepta, actibus Cone. Florent, et Trid. probata, aptior videtur quam expressio altera « res et verba ». Et quidem : 1) Actus humani qui sunt materia sacramenti Pœnitentiæ non proprie res dici possunt, quin imo potius verbis exprimuntur (contritio, con­ fessio et satisfactio) ; in Matrimonii sacramento, cujus forma est mutua acceptatio traditionis corporum, hæc mutua acceptatio non necessario iit verbis, sed etiam per nutus, litteras, etc., in matri­ monio mutorum. 2) Servatur analogia cum materia et forma in compositionibus physicis. In composito physico materia præcedit ul quid indifferens ad hoc vel illud compositum et perficiendum per formam, forma accedit ut perficiens et determinans materiam ad certæ speciei perfectionem, et ex utriusque unione constituitur unum aliquid totum ab utraque distinctum ; ita in sacramento N. L. ad elemen­ tum, quod indifferens et indeterminatum est ad mullas significa­ tiones, accedit verbum perficiens et contrahens elementum ad determinatam significationem, et ex his duobus coeuntibus exsur­ git unum sacramentale signum ; v. g. aqua potest significare ablu­ tionem propter suam humiditatem et refrigerium propter suam frigiditatem, sed, accedente forma Ego te baptizo..., ablutio aquæ contrahitur ad significandam emundationem spiritualem. Attamen, ut scite animadvertit Card. Franzelin (De Sacr. c. 2) comparatio cum materia et forma in compositionibus physicis, nitra suum scopum non est urgenda : « In illis ex materia et forma constituitur compositum physice unum, adeoque physica unio materiæ et formae requiritur ; in sacramentis vero ex materia significante minus expresse, et ex forma magis determinante tan­ tummodo exsurgit una significatio, atque ideo unitas signi ; ad hoc autem sufficit materiæ ac formæ conjunctio moralis,h. e. ejusmodi ut secundum æstimationem hominum, quorum gratia utique, signum sensibile est institutum, pars utraque concurrat ad unam significationem. » Cf. in 4, d. 1, q. 1, a. 3, ad 2 ; 3, q, 60, a. 5 et 6 ; q. 90, a. 2. ART. II De usu materiæ et formæ 402. Materia et forma, ut ex eis coalescat sacramentale signum, / o 7 uniri postulant ; prout a Christo determinata" non mutentur oportet ; denique earum, absque accedente rationabili causa, reiteratio esset sacrilegium seu abusus rei sacræ. 432 DE MATERIA ET FORM/X SACRAMENTORUM Hinc duplex assertio : Asserlio la : Ab eodem ministro conjunctim adhibendæ sunt ateria et forma Christo institutæ, ita ut quælibet mutatio substantialis tollat veritatem sacramenti. I. — Ab eodem •I inistro adhibeantur materia et forma. (Doc- Irina catholica,) 403. Unus ac idem minister debet unionem materise et forrnæ efficere, applicando materiam et formam proferendo ; utraque enim unam actionem sacram, nomine Christi ponendam, constituit. Sic invalidum esset Baptisma si unus aquam in capite infantis infundat et alter verba pronuntiet. Opinio de probabili valore sacramenti in casu contrario rejicienda est ex S. Cong. de disciplina sacramentorum, 17 nov. 1916 (1). — Evidens est etiam materiam et formam applicari debere circa idem subjectum. Excipitur Pœnitenliæ sacramentum, quod est per modum judicii et in quo pœnitens tanquam reus materiam applicat, sacerdos autem ut judex formam profert. In Extrema Unctione et in Eucharistia sunt plures materiæ et forrnæ partiales, adeoque valent hæc sacramenta : si unus ungat unum sensum proferendo formam huic sensui respondentem, alter simul vel post, alterum sensum cum partiali forma respondente, uti mos est in ecclesia græca ; si unus consecraret panem eucharisticum, et, eo deficiente, alter consecraret vinum. II. — Conjunctim adhibendæ sunt materia et forma ( Cerium.) 404. A. Principium generale. — Sacramentum est compositum morale ab hominibus exercendum et recipiendum : sufficit igitur inter materiam et formam ea unio temporis, ut secundum moralem hominum aestimationem, verba vere ad actionem referri et cum ea unum totale signum constituere videantur. — Ouæ unio, modo strictior, modo minus stricta exigitur pro cujusque sacramenti indole. B. Applicatio ad singula sacramenta. — a) In Eucharistia mateiia consecranda debet esse physice præsens cum pronuntiatur forma. Patet ex pronomine hoc, hic, quo res præsens tantum demonstratur. b) In Baptismo, Confirmatione, Ext. Unctione et Ordine, nonnulli auctores requirunt simultatem quamdam physicam, partialem nempe, qua scilicet forma proferri incipiat antequam materia desinat applicari, aut vice versa, materia applicari incipiat ante(1) A. A. S., vol. 8, p. 478 sq. » In extrema tamen necessitate, id sub condi­ tione tentari possit, quia persona dicentiset facientis fortasse moraliter una est, cum materiæ appositio et forrnæ pronuntiatio nomine unius Christi fiant. » Vermeersch, n. 1 77, 3. . DE MATERIA ET FORMA SACRAMENTORUM 433 quam forma desinat proferri. « Alii multi tenent esse illa valida sacramenta, si forina pronuntiatur immediate ante vel statim post adhibitam materiam, quia tempus præsens in forma expressum, v. g. ego le baptizo, moraliter loquendo, admittit quamdam latitu­ dinem, sicut i patet ex eo quod Baptismus est certo validus, etiamsi ablutio non fiat nisi sub verbis : in nomine Palris... In praxi : cum in sacramentis sententia solum probabili cum periculo nullitatis uti sil regulariter illicitum, juxta primam sen­ tentiam est agendum, ut ceteroquin a Rituali præscribitur ac proinde requiritur saltem ad liceitatem; quodsi sacrament um aliter fuerit ministratum, repetatur sub conditione ». Merkelbach, n. 14, qui in nola ostendit posteriorem sententiam non concordare cum instr. S. Off. 2 maii 1858, et frustra provocare ad decreta S. Off. 12 sept. 1877, 30 nov. et 14 dec. 1898 ; S. Cong. de discip. Sacr. 17 nov. 1916. c) In Poenitentia, quæ naturam judicii sequitur, salis diu differri potest absolutio post accusationem, modo ex adjunctis pateat nexus inter utramque. Imo tenendum videtur, contra S. Alphonsum, posse inter accusationem et absolutionem intercedere eam temporis distantiam quæ in judicio forensi inter examen causæ et sentent iam intercedit. Vermeersch, n. 176. d) In Matrimonio, sicut in aliis contractibus, sufficit ut consensus unius ponatur, dum alterius consensus adhuc moraliter perseverat. III. — Quælibet mutatio substantialis, in materia aut in forma, tollit veritatem sacramenti. ( Theol. cerium.) 405. Thesis intelligenda est de omni mutatione subslanliali, sive fiat ex proposito, sive ex errore vel inadvertentia ; — patet ex dictis de natura et institutione sacramentorum. Jamvero : 1° Materia substantialiter mutatur, quando, secun­ dum communem usum et æstimationem hominum,J nomine et re differt ab ea quam instituit Christus et adhibet Ecclesia ; secus, erit tantum mutatio accidentalis, v. g. adhibere in Eucharistia panem fermentatum (in Ecc. latina), in Baptismo solemni aquam non benedictam. « Mutatio in materia haberi potest : 1) ob defeclum comple­ menti, h. e. si materia nondum sit perfecta, ita ut proprio usui naturali deservire nequeat, v. g. panis crudus ; 2) ob corruptio­ nem, si materia pristinam naturam amiserit, v. g. acetum ; 3) ob admixtionem alterius materiæ, ita ut, ex ipsa rei natura vel ex hominum æstimatione, nova quædam non vero prior materia haberi censeatur, v. g. si frumento triticeo magna quantitas hordei misceatur ». Cappello, n. 22. Theol. ITT 28 434 DE MATERIA ET FORMA SACRAMENTORUM 2° Forma subslanlialiler mutatur si sensus verborum non idem manet ; accidenlaliler, si verba cuindem sensum retinent. Id autem sex variis modis fieri potest, juxta illos versiculos : Nil formæ demas, nil addas, nil variabis, Transmutare cave, corrumpere verba, morari. a) Omissio esi : 1) substantialis, si omittantur syllabæ aut voces essentiales, v. g. verbum baptizo aut syllabæ lizo, in collatione Baptismi ; 2) accidentalis, si contra, v. g. omissio pronominis £70 in forma Baptismi. b) Additio est: 1) substantialis, si sensus formæ mutetur, si dicas, v. g. : Ego te baptizo in nomine, Patris el Filii creati el Spiritus sancti ; 2) accidentalis, si servetur veritas sensus, v. g... in nomine Patrii et Filii unigeniti, etc. c) Variatio per vocem diversi sensus est substantialis, v. g. si dicat ur : Ego te absolvo pro Ego te, baplizo ; variatio per synonyma aut voces diversi idiomatis est tantum accidentalis, v. g. abluo pro baplizo. d) Transpositio est substantialis, si auferatur formæ sensus, v. g. : Ego in te baptizo, nomine Patris, etc. ; ordinarie accidentalis tantum est, ut : Te, ego baptizo. e) Corruptio qua mutantur litteræ est substantialis, si tollatur debitus formæ sensus, v. g. si dicas : in nomine matris pro Pairis; si autem corrumpatur littera ex defectu pronuntiationis, forma valet, v. g. Ego te bablizo. co pus, calis. f) Interruptio ita notabilis ut verba non jam moraliter cohaereant, invalidam reddit formam, v. v. si quis, prolatis verbis Ego le bap­ tizo, recitet psalmum, et postea addat in nomine Pairis, etc.; interruptio brevissima non invalidât formam, v. g. si baptizans, post verba : E go le baptizo, breviter sternutet aut dicat ad adstantes, tacete... et mox subjungat : in nomine Pairis, etc. 406.N. B. — a) Ad validitatem, formæ requiritur ut verba : 1) modo sensibili et audibili pronuntienlur ; non sufficit mente tantum ea legere aut oculis percurrere ; 2) proferantur modo efficienti (consecratorio) et non tantum historico vel concionatorio aut promissorio. Ratio est quia, ut infra (n. 413 sq.) fusius dicemus, sacramenta non sunt tantummodo, ut volunt Protestantes, signa sensibilia ad fidem nostram excitandam et spem nutriendam, sed etiam, el primario, signa efficacia sanctificationis et consecrationis. Hinc ipsa verba sacramenlalia, quæ sunt pars essentialis praecipua sacramentorum, sunt primario verba consecraloria : consecrant enim Ium materiam, cui accedunt, eam elevando ab esse naturali ad esse sacrament ale. tum ipsum hominem quem sanctificant el Deo consecrant. Quando forma· inseritur aul additur aliquid quod ejus signifi­ cationem ambiguam reddat, si liat e\ inadverlenlia aul linguæ HE MATERIA ET FORMA SACRAMENTORUM 43.) inscitia, sacramentum est validum ; si vero liai ex industria el prava intentione, sacramentum esi. invalidum. Sic Zacharia Papa, in responso ad Bonifacium arch. Moguntinum, formulam Bap­ tismi « Ego te baptizo in nomine Patria et Filia et Spiritu Sancta validam declaravit, si minister id fecisse! pro ignorantia latinæ locutionis ; invalidam, si ex consulto minister ita egisset. b) Ad liceilalem requiritur ut verba proferantur ea reverentia et devotione quam postulat dignitas sacramentorum, nec repe­ tantur, nisi credas te probabiliter formam male protulisse aut id certo cognoscas, ut infra melius explicabitur. Assertio 2a : Minister qui, absque causa rationabili, vel mutat materiam aut formam, vel adhibet materiam dubiam, vel sacra­ mentum iterat, a peccato non vacat. (Theol. certum.) I. — Peccat qui, absque causa, materiam mutat aut formam. 407. 1° Mutatio substantialis materiæ aut formæ est peccatum mortale ex toto genere suo, i. e., parvitatem materiæ non admittit ; sed fieri potest veniale ex defectu deliberationis vel ex imperfectione consensus. Revera talis mutatio, cum sacramentum invalidum efficiat, est : ajpeccaturn sacrilegii contra religionem seu profanatio rei sacræ et contra Christum, cujus nomine ageret sic ministrans et nil faceret ; b) peccatum contra caritatem, quia proximum privat magno bono spirituali ; c) peccatum contra jusliliam, maxime si agatur de pastore et ministris ex officio qui, subditis rationa­ biliter petentibus, tenentur ex justitia sacramenta vere minis­ trare. 2° Mutatio accidentalis materiæ aut formæ, extra casum necessitatis, est peccatum mortale ex genere suo : a) Peccatum Mortale : ob violationem præcepti ecclesiastici, et ob injuriam quæ irrogatur Christo et Ecclesiæ, in quorum nomine minis­ trantur sacramenta. b) Ex genere suo, nimirum talis mutatio potest esse gravis aut levis ratione objecti, quæ gravitas aut levitas discernenda est prudentium hominum judicio. Hinc si sacerdos latinus uteretur pane fermentato in Eucharistia conficienda, aut si baptizans diceret : Abluo le in nomine Genitoris, Genilique el Spiritus sancti, mutatio esset gravis; e contra, omissio prono­ minis Ego in forma Baptismi, item omissio particulae enim in forma consecrationis, censetur levis. 436 DE MATEIUA ET FORMA SACRAMENTORUM Mutatio in se levis evadere potest gravis, ratione contemptus, scandali aut periculi mutationem introducendi substantialem. II. — Peccat qui, absque causa, adhibet materia 1« 408. Materia dubia ea est quæ, prudenti judicio, non æstimatur cum certitudine sufficere ad sacramenti valorem. Jamvero graviter peccat qui adhibet materiam dubiam aut etiam probabilem, dum certa haberi potest. Probatur : a) Ex prop. damn, ab Innoc. XI, D. 1151 : « Non est illicitum in sacramentis conferendis sequi opinionem proba­ bilem de valore sacramenti, relicta tutiore ». b) Ral. theol. — Nam in hoc casu minister peccat triplici peccato : sacrilegii, contra caritatem et contra justitiam, modo jam dicto, n. 407. Dixi : dum materia certa haberi potest. Etenim, quoties deficit materia certa : 1) Licet uti materia dubia, si gravis urget necessitas vel saltem notabilis utilitas suscipientis. Nam sacramenta sunt propter homines, el minus malum est exponere sacramentum nullitati quam hominem æternæ damnationi. 2) Oportet sub gravi, sacramentum sub conditione ministrare cum materia dubia, quando adest extrema necessitas. Ratio est manifesta, et constat ex Ecclesiæ praxi, quæ, in casu necessitatis, ministrare jubet Baptismum cum materia dubia, et absolutionem moribundis dubie dispositis. * III. Peccat qui, absque causa, iterat sacramentum. 409. Deficiente rationabili dubio sive de valore sacramenti collai i sive de collatione priore sacramenti, minister iterans sacra­ mentum absque causa, abutitur re sacra et grave committit pecca­ tum, quod tamen potest, esse leve aut nullum, ob conscientiæ perplexitatem et animi angustias, prout contingit in scrupulosis. Dicitur : absque causa. Nam repetitio sacramenti quandoque licita est et quandoque etiam obligatoria. a) Licita, quoties adest rationabile seu prudens dubium de valore sacramenti collât i. Rationabile eo facilius æstimandum est dubium quo magis necessarium est sacramentum (Baptismus) aut quo magis damnosa est ejus nullitas (Ordo). Hinc Codex, e. 732, § 2 : « si prudens dubium existât num revera vel num valide collai a fuerint (Bap., Gonf., Ordo), sub conditione iterum confe­ rantur ». b) Obligatoria, quoties sacramentum de cujus valore aut colla­ tione dubitatur, necessarium est sive absolute sive relative aut ab ejus valore alia pendent. Ita iterari debet Baptismus, Ordo, absolutio moribundi, unctio moribundi sensibus destituti (si prius DE MATERIA ET FORMA SACRAM EXTORUM 437 non receperit Poenitentiam). Quare fere si Heel repetere, repeti etiam debet. Scholion. Quomodo iteranda sacramenta dubie collata ? 410. 1° Sacramenta absolute iterari debent, si certo constat de eorum invaliditate. Sacramentum autem dubie confectum iterari debet sub conditione : sic enim salvatur reverentia erga sacramen­ tum jam collatum, si forte fuerit validum, et simul providetur bono suscipientis, si sacramenti prior collatio fuerit invalida. 2° Conditio verbis (1) exprimi debet in Baptismo, ex praescripto Ritualis Romani, necnon ex damnatione Synodi Pistoriensis. D. 1327, quæ affirmabat conditionalem formam omittendam esse in casu dubii Baptismatis. 3° In ceteris sacramentis repetendis, sufficit conditio mentalis: attamen, praesertim si publice fiat iteratio, expedit ut conditio verbis apponatur, nisi inde praevideatur offensio suscipientis sacra­ mentum, v. g., in forma absolutionis : si nondum te absolvi, aut si es capax, ego te absolvo, etc. 4° « Quoties Ordinatio iteranda sit vel aliquis ritus supplendus, sive absolute sive sub conditione, id fieri potest etiam extra tem­ pora ac sccrelo. » Cod., can. 1007. (1) Aliqui putant satis esse conditionem mentalem, si dubium est occultum aut si Baptismus secreto conferatur. DE EFFICIENTIA SACRAMENTORUM 438 CAPUT III DE EFFICIENTIA SACRAMENTORUM 411. Sacramentis novæ legis incst virtus duplicem producendi effectum principalem : unum omnibus sacramentis communem, sc. gratiam; alterum nonnullis proprium seu characterem. Hinc triplex articulus : 1) de ipsa causalilale sacramentorum ; 2) de gratia sacramentorum ; 3) de charactere sacramentorum. ART. I De causalitate sacramentorum Duo sunt agenda : 1) contra Protestantes et Modernistas sta­ tuendum est dogma catholicum de vera causalitate sacramento­ rum ; 2) breviter exponenda sunt systemata, quæ, de hac causa­ litate, libere disputantur inter catholicos. I. — Vera sacramentorum efficacia Errores. 412. Novatores uno ore negant sacramenta esse veras causas gratiæ. Juxta ipsos enim justificatio non fit per donum creatum et intrinsecum gratiæ, sed per solam fidem seu fiduciam, qua singuli certissime credunt sibi singillatim imputari ipsam Christi justitiam; consequenter coguntur denegare sacramentis ullam veram causalitatem relate ad justificationem et ad gratiam. Jamvero : a) Lutherani dicunt sacramenta esse sigilla quibus promissiones nostræ justificationis confirmantur. b) Ziringliani et Sociniani habent sacramenta ut signa seu eæremonias, quibus externe profitemur fidem Christianam, seu quibus fideles ab infidelibus discernuntur. Cf. Confessio Aug., a. 13. c) Plerique tamen Protestantium, præsertim Calvinislæ, agnos­ cunt sacramentis inesse vim sed mere externam, (‘t objeclivam exci­ tandi vel augendi fidem quæ justificat. |H Hinc, palet : 1) quare dicunt sacramenta esse « media graliæ» el simul docent solam fidem justificare ; 2) quare declarant verba DE EFFICI ΕλΤΙΑ SACRAMENTORUM 439 formæ sacramentorum esse tantum promissoria et concionaloria, quatenus in mentem revocant promissiones divinas et, ad modum concionis, excitant fidem suscipientium, minime vero consecra­ toris. seu productiva gratiæ. d) Modernislæ doctrinam Protestantium adhuc extenuant dicentes, £). 2041 : « Sacramenta eo tantum spectant ut in mentem hominis revocent præsentiam Creatoris semper beneficam » (1). Doctrina catholica. 413. Hæc habet Cone Trid., s. 7, cn. 5-8, D. 848-851 : « Si quis dixerit hæc sacramenta (N. L.) propter solam fidem nutriendam instituta luisse, a. s. » « Si quis dixerit sacramenta N. L. non continere gratiam quam significant, aut graliam ipsam non ponentibus obicem non conferre, quasi signa tantum externa sint, acceptæ per fidem gratiæ vel justitiæ et nolæ quædam chrislianæ professionis, quibus apud homines discernuntur fideles ab infidelibus, a. s. » « S. q. d. non dari gratiam per hujusmodi sacramenta semper et omnibus, quantum est ex parte Dei, etiamsi rite ca suscipiant, sed aliquando et aliquibus, a. s. » « S. q. d. per ipsa N. L. sacramenta ex opere operato non conferri gratiam, sed solam fidem divinæ promissionis ad gratiam conse­ quendam sufficere, a. s. » Cf. symbola fidei; cone. Carthag. XVI, cn. 2, D. 86, 102. Hinc de fide est sacramenta N. L. : 1) non esse tantum signa et notas chr'slianæ professionis aut justitiæ acceptæ ; sed 2) continere gratiam quam significant, 3) hanc ipsam gratiam semper conferre omnibus non ponentibus obicem, 1) eamque conferre ex opere operato. Manent explicandae formulae : 1) Ex opere operato ; 2) Non ponen­ tibus obicem. De formula « ex opere operato ». 414. Hæc formula in usu fuit a sæc. xn. Illam primo forte usurpavit Petrus Pictavicnsis (f 1205), qui fuit cancellarius Academiæ Parisiensis ; post ipsum, eamdem adhibent Innoc. III, Alex. Halensis, S. Albertus M., S. Bonaventura, S. Thomas. Quam approbavit et sancivit Tridentinum, quia apprime et concise doctrinam exhibet catholicam et usu quem penes est norma loquendi, jam invaluerat (2). Opus operatum passive sumitur pro opere peraclo, et opponitur operi operantis. Jainvero opus operantis est opus subjective sumptum, seu opus prout bonum est vel meritorium ex parte subjecti agentis ; opus operatum est ipsum opus objective el (1) Cf. Hocedez in Nouvelle Revue théol., 1931, Sacraments et Magie, p. I 26, 481sq. — (2) Cf. Pourrai, La théologie s aeramenta ire, p. 146 sq. ; De Smet, n. 20. 440 DE EFFICIENTIA SACRAMENTORUM secundum se consideratum, independenter a bonitate aut merito quod habere potest ex parte hominis operantis. Proinde, in casu, opus operantis est actus bonus vel meritorius suscipientis aut ministrantis sacramentum ; opus operatum est ipsum sacramentale signum valide positum, independenter a dispositionibus subjecti vel ministri, tanquam causaliter influentibus in effectum sacramentalem. Dixi:... causaZi/erinfluentibus... Etenim : 1 ) sacramentum, ut sit uolide posit uni, pendet a certis ministri actibus seu dispositionibus, sine quibus neque esse neque concipi potest ritus sacramentalis. videlicet a capacitate ministri, a debita materiae et formæ appli­ catione necnon ab intentione in ministro laciendi quod facit Ecclesia (n. 467 sq. ; 2) sacramentum pendet etiam a certis subjecti dispositionibus, tum ut valide ei applicetur, tum ut gratiam ei vere conferat (n. 415). Quocica dicendo sacramenta conferre gratiam ex opere operato. Concilium aperte docet, positis conditionibus ponendis, gratiam causari per ipsum signum sacramentale valide adhibitum secundum institutionem Christi et Ecclesiæ intentionem, et quidem ipso jacto sure positionis, seu ex virtute quæ ipsi signo sacramentali, ut tali, inest ex sua divina institutione et ideo hanc gratiam nullo modo causari per bonos actus aut bonas dispositiones ministri vel suscipientis. Exinde liquet Protestantes nos calumniari dicentes sacramenta, secundum catholicos, habere vim magicam et homines sanctificari ceremonia mere externa. De verbis « non ponentibus obicem ». 415. Sacramenta, quia gratiam continent, eam semper et omnibus conferunt, quantum est ex parte Dei, quoties valide ponuntur. Heapse tamen gratiam actu non producunt sine præviis dispo­ sitionibus ex parte suscipientis, si adultus fuerit (1). Et merito quidem, nam nulla causa activa suum effectum inducere valet in passivo, nisi illud sit rite dispositum ad effectum suscipien­ dum. Quare Tridentinum declarat sacramenta de facto ogratiam conferre « non ponentibus obicem » tantum, seu iis qui « rile ea suscipiunt ». M (1) De infantibus cf. infra n, 510, 51!. DE EFFICIENTIA SACRAMENTORUM 441 Porro . a) Ut opus operatum valide subjecto applicetur, requi­ ritur in suscipiente tum capacitas (n. 510), tum voluntas hoc sacramentum suscipiendi (n. 513). — b) Deinde, supposito valore sacramenti, adhuc postulantur in subjecto actus quidam boni supernaturales, quibus anima ad gratiæ sacramentalis infusionem rite disponatur : equidem ad justificationem variæ requiruntur dispositiones præviæ ex parte adulti, motus scilicet fidei, spei, pœnitentiæ, amoris initialis (1), quæ tamen disposi­ tiones non sunt causæ efficientes gratiæ sed tantum conditiones sine quibus non, impedimentum removentes ut sacramenta pro­ ducant gratiam, sicut apertio fenestræ est conditio ut illumi­ netur aula, non illuminationis causa. Vdulti, qui his carent dispositionibus, incapaces sunt reci­ piendi gratiam seu ponunt gratiæ obicem quem removeri necesse est, tum ut suscipientes sacramento animam coaptent, tum ut sacramentum iis conferre possit gratiam. .Jamvero ille obex gratiæ, qui dicitur obex simpliciter, nil aliud est quam mala animæ dispositio repugnans infusioni gratiæ. Hæc autem dispositio, ut infra explicabitur [n. 4 18 sq., 515, 516], est in sacramentis mortuorum impoenitentia de peccalo commisso, et in sacramentis vivorum conscientia status peccali. Datur etiam obex secundum quid, qui consistit in defectu melioris dispositionis et impedit infusionem gratiæ largioris. Sacramenta enim conferunt gratiam secundum propriam disposi­ tionem subjecti [Trid., D. 799] ; ideo quo meliores erunt illæ dispositiones, eo intensior gratia ex opere operato conferetur ; sic sol abundantius lumen diffundit in cubiculum undequaque apertum. Assertio : Sacramenta N. L. gratiam conferunt ex opere operato omnibus non ponentibus obicem. (De fide.) Thesis quæ jam certissime constat ex documentis fidei, n. 113 recitatis, sic aliunde probatur : 1. — Scriptura. 416. Sacra Scriptura (2) efficientiam sacramentorum testatur : (1) Trid. s. 6, cp. 6 ; D. 798 ; tract, de Gratia, ubi de dispositionibus ad justificationem, et infra, n. 448-451, 515-517. (2) Ut corruat doctrina Protestantium de non-cfficientia sacramentorum, sufficit ostendere saltem quædam sacramenta vere gratiam conferre ex opere operato. Postea agendum erit speciatim de singulis. ■ 442 DE EFFICIENTIA SACRAMENTORUM v. g. Baptismi (Jo. in, 5) : « Nisi quis renatus luerit ex aqua ct Spiritu S., non potest introire in regnum Dei » ; — Eph. v, 26 · « Mundans (Ecclesiam) lavacro aquæ in verbo vitæ » ; — TiL. m, 5 : « Salvos nos fecit per lavacrum regenerationis et renovationis Spiritus sancti ». Confirmationis (Act. vm, 17, 18) : « Tunc imponebant (Petrus et Joannes) manus super illos et accipiebant Spiritum sanctum. » Cum vidisset autem Simon quia pe/· impositionem manus Aposto­ lorum daretur Spiritus S... ». Ordinis (II Tim. i, 6) : « Admoneo te ut resuscites gratiam Dei quæ est in te per impositionem manuum mearum », etc. In his et similibus textibus describuntm· efieclus qui e sacra­ mentis manant, sc. nativitas spiritualis, mundatio, regeneratio, donatio Spiritus sancti, collatio gratiæ. Illi vero efieclus referuntur ad virtutem signi sacrameutalis (ad opus operatum) tanquam ad causam, nulla interjecta men­ tione lidei per quam suscipiens sacramentum reciperet gratiam : regeneramur ex aqua; mundamur per lavacrum aquæ ; Spiritum S. recipimus vi manuum impositionis ; gratia sacramenti Ordinis in nobis est per impositionem manuum. Particulæ ex, per, non denotant simplicem concomitantiam inter positionem signi sacramentalis et gratiæ donationem, sed aliquam causalitalem quæ ipsimel signo tribuitur, seu ex opere operato : elïectus enim habetur, slalim ac ipsum signum rite ponitur. Confirmatur ex primo textu (Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu S.), in quo particula causalis ex refertur tam ad aquam Baptismatis quam ad Spiritum S. Sicut ergo hæc particula significat Spiritum S. esse causam gratiæ, ita etiam significat aquam Baptismi, opus operatum, esse pariter causam gratiæ saltem instrumentaient (1). Insupei constat : a) Sacramenta esse tantum causam instru­ mentaient gratiæ. 1) Id docet Tridenlinum, s. 6, cp. 7, D. 799 : « Justificationis causæ sunt... efficiens... misericors Deus..., inslrumenlalis item : sacramentum Baptismi ». 2) Id docet Scriptura : « Salvos nos fecit [Deusi per lavacrum regenerationis ». 3) Id exigit ratio : Solus enim Deus potest ita elevare significa (1) Scripturæ testimonia, quibus Novatores probare nituntur solam fidem justificare sive extra sacramenta sive in sacramentis, explanantur in tract. de gratia, n. 70 sq. A DE EFFICIENTIA SACRAMENTORUM 443 tionem et virtutem signorum sensibilium, ut causent gratiam, quæ est ordinis supernaturalis et divini. b) Requiri dispositiones ad justificationem adultorum. Ita Act. n, 38 : « Poenitentiam agite, et baptizetur unusquisque » ; vm, 36-37 : « Ecce aqua, quid prohibet me baptizari ? Si credis ex toto corde, licet ». II. — Traditione sive theoretica sive practica (1). 417. 1° Traditione theoretica. — A. Non omnes Patres prae­ sertim antiquiores, expresse declarant sacramenta N. L. efficien­ ter producere gratiam, sed, ex modo quo describunt eorum efieclus supernalurales, facile colligitur hos effectus a Patribus ad sacra­ menta referri tanquam ad causam. Ita Didachê 10, 7 ; Episi. Barnabæ 11, 11, J. 34 ; 16, 8, 9 ; Hermæ Pastor, Mand. 4, 3, 1 ; Vis. 3, 3, 5 ; S. Justinus I Apol. 61 ; Clemens Alex., Pædag. 1, 6, 26, 1 ; J. 126, 107 ; Ori genes, Comm. in Jo. 6, 17 ; Oplalus Mileu., De schisma t. Donat. 5, 1 ; S. Aug., in ps. 83, 2. B. Muli i autem diserte tribuunt sacrament is causalitalem ex opere operato: a) Dicuntea habere, ex virtute divina sibi indita, vimsupernaluralem sanctificandi homines. Ita jam S. Theophilus Ani., Ad Aulol. 2, 16 ; J. 181: «Homines poenitentiam et remissionem pec­ catorum per aquam et lavacrum regenerationis accepturi sunt ». Ita Tertullianus, De Bapl. 4, J. 303 : « Supervenit Spi­ ritus de coelis et aquis superest sanctificans eas de semel ipso, et. ita sanctiiicatae vim sanctificandi combibunt ». In De carnis resurr. 8, J. 362, alia sacramenta Baptismo æquiparat quoad efficacitatem : « Caro abluitur ut anima emaculetur ; caro ungitur, ut anima consecretur ; caro signatur ut et anima muniatur. Caro manus impositione adumbratur, ut anima spiritu illuminetur. Caro corpore et sanguine Christi vescitur, ut et anima de Deo saginetur ». Ita Novatianus, De Trin. 29 ; Aphraates, Dem. 6, 14 ; S. Cyrillus Hier., Cat. 17, 14 , 21, 3 ; J. 607, 683, 835, 842. Ita S. Basilius, De Spiritu S. 15, 35, J. 947 : « Si qua est gralia in aqua, non est ex ipsius aquæ natura, sed ex Spiritus præsentia ». Ita S. Gregorius Nyss., or. eat. 34 : « Deus suam operi (scilicet ablutionis) virtutem indidit » ; Coni. Maced. 19 : « Aqua ex se nihil ad sanciiflcationem confert, nisi vis ejus per sanctificationem (a Spiritu S.) immutatur ». Ita S. Ambrosius, De Spiritu S. 1, 6, 79 ; S. Augustinus, Coni. Cresconium, 4, 16, 19 ; In Jo. tr. 80, n. 3 ;in Ps. 73, 2 ; ep. 98, 2 ; J. 1834, 1475, 1423. Ita S. Cyrillus Alex, in Jo. 2, 1, J. 2110 : « Spiritus Sancti ope(1) Pourrat, op. cit., c. 3, § 2, p. 87 sq. ; J. Index theol., 437 et 447. 444 \ AlU.E CALS.E ralione, aqua qua baptizat i corpus aspergitur, reformatur ad divinam virtutem et potentiam ». b) Comparant sacramenta cum causis naturalibus et spccialim aquam Baptismi regenerantem : 1) cum utero materno, ex quo generamur ; ita S. J. Chrysostomus, in Jo. hom. 26 (alias 25), 1 : « Quod est matrix embryoni, hoc est aqua fideli, in aqua fingitur et formatur » ; 2) cum utero B. Virginis, ex qua natus est Christus; ita S. Leo in Nativ. Domini, 5, sermo 5 : « Originem quam sumpsit [Filius Dei] in utero Virginis, posuit in fonte Baptismatis ; dedit aquæ quod dedit Matri : virtus enim Altissimi et obumbratio Spiritus Sancti, i[uæ fecit ut Maria pareret Salvatorem, eadem facit ut regeneret unda credentem ». Ergo, juxta Patrum doctrinam, gratiæ collatio in sacramento­ rum receptione, non adseribitur fidei aut pietati suscipientium sed fit virtute quæ sacramentis inesl et insidet, seu ex opere operato. 418. 2° Traditione practica seu universali et perpetua Ecclesia·. praxi baptizandi infantes ante rationis usum (pædobaptismus), et amentes ; quin imo absolvendi moribundos qui sensibus destituuntur, si christiane vixerint ; item ex usu perantiquo infantibus modo baptizatis Confirmationem et Eucharistiam dispensandi. His vero in adjunctis, sacramentum nequit excitare fidem qua moveretur Deus ad gratiam concedendam. Ex seipso ergo, seu ex opere operato, prodest sacramentum : suscipiens namque incapax est fidei actus aliarumve dispositionum, et minister forsan esse potest hærelicus, quin imo grave peccatum committere in ipso actu ministrandi sacramentum. Ceterum si sacramenta tantum excitarent fidem, conferrent gratiam tam adstantibus et auditoribus quam suscipientibus et necesse non esset ut a singulis hominibus reciperentur. Id tamen negant Protestantes, contra quos ideo manifesto est praxis Ecclesiæ. Π. — Opiniones theologorum in explicanda sacramentorum causalitate 419. Efficacia sacramentorum ex opere operato, dogma catho­ licum est ; sed, hac salva efficacia, in varias abeunt theologi sententias quoad modum explicandi causalitatem sacramen­ torum. Ad eorum quæ dicturi sumus intelligentiam, nonnulla prae­ mittere expedit circa diversas species causæ efficientis. \ΛΒΙ/Ε CAUSÆ Vm Prænotanda circa varios efficientiæ modos. 420. Causa efficiens ca est quæ per suam actionem operatur ad effectum producendum. 1° Causa efficiens esi physica vel moralis : Causa efficiens physica operatur influendo in effectum aclione sua reali et physica, v. g. pictor est causa physica imaginis ; calamus est causa physica scripturæ. Causa efficiens moralis illa dicitur quæ causarn physicam movet (motione morali, sc. in intellectum et voluntatem), ad effectus productionem. Movet causam physicam ad effectum producendum,sive bonitate sua, sive imperio, sive consilio et suasione, sive ex pacto quodam fœdere : v. g. filius regis de patre bene meritus, qui efflagitat veniam rei apud patrem, est causa moralis cur venia concedatur ; Christus per sua merita est causa moralis nostræ redemptionis ; dominus mandans servo ut aliquem occidat est causa moralis homicidii (1). 421. 2° Utraque causa est principalis vel instrumenta lis : Causa principalis (2) ea est quæ ad effectum producendum agit virtute sibi propria (physica aut morali)—hoc est. habente inea esse fixum et completum — et effectui proportionata ; v. g. pictor est causa physica principalis tabellæ quam pinxit ; filius regis qui efflagitat veniam rei est causa moralis principalis veniæ concessæ (filius regis ad veniam obtinendam agit virtute meritorum quæ habet apud patrem et quæ sunt veniæ concedendæ proportionata). Causa instrumentons (3) ea est quæ ad effectum producendum agit, non virtute propria sed virtute derivata a causa principali, quæ ea utitur tanquam instrumento : v. g. penicillus quo utitur pictor ad pingendam tabellam est causa physica instrumentalis tabellæ ; epistola a filio regis conscripta, qua venia impetratur reo, est causa moralis instrumentalis ejusdem veniæ (epistola qua utitur filius regis, agit, ad veniam obtinendam virtute derivata a meritis filii regis). (1) Sumitur causalitas moralis ex parte modi causandi, quatenus hæc causalitas exercetur movendo causam physicam ; non vero ex parte termini qui causatur, sic institutio episcopi in consistorio potest dici causa moralis, quia ei confert quid morale scilicet jurisdictionem. (2) Agitur tantum in præsenti, de causa secunda seu creata, quæ ab alia, a prima nempe, pendet etiam quoad actuale exercitium suæ virtutis ; causa autem prima, non solum virtute propria agit, sed etiam nullo modo ab alia pendet, ne quidem quoad actuale exercitium suæ virtutis. (3) Billot, De Sacr., t. 1, q. 62, § 1 ; Hugon, Tract, dogm., t. 3, q. 3, a. 2, p. 67 sq. ; La causalité instrumentale en théologie, c. 1, Téqui, 1907 ; De Régnon, La métaphysique des causes, Paris, 1906, p. 106 sq., 135 sq. ; De Smet, n. 31 sq. 446 VAH LE CAUSÆ Ad causæ autem proprie inslrumenlalis inlelliyenliam hæc juval animadvertere : 1) Duplex est operatio instrument i : operatio pro­ pria seu connaluralis, quam exercet instrumentum virtute sibi propria : sic serra, sua dentaturæ acuitate, scindit ; operatio proprie instrumentons, quam non exercet, nisi sub motione causæ principalis seu virtute proprie instrumental! : ita serra, ab artifice mota, scindendo, facit lectum. (3, q. 62, a. 1, ad 2.) 2) « Causa secunda instrumentalis non participat actionem causæ superioris, nisi in quantum, per aliquid sibi proprium, dispositive operatur ad effectum principalis agentis... (secus frustra adhiberetur ad agendum. » (1, q. 45, a. 5), v. g. serra, ex natura, apta est ad scindendum et ejus effectus proprius, (scissio ligni) est quid inchoativum ad effectum causæ principalis (lectum facere). Cf. n. 427, obj. 1. 3) Instrumentum « non perficit instrumentalem actionem nisi exercendo propiiam : scindendo enim facit lectum. » (3, q. 62, supra). 4) Virtus ideo seu motio instrumentalis minime mutat naturam rei, quæ in instrumentum accipitur, « quia actio alicujus, etiamsi sit ejus ut instrumenti, oportet ut ab ejus potentia egrediatur (De Pol. q. 3, a. 4), sed addit tantummodo novam formalitatem seu efficaciam propriæ instrumenti operationi ; elevat nempe pro­ priam ejus virtutem, adeo ut instrumentum possit aliquid ultra operari. 422. 3° Causa perficiens el causa disponens : Causa efficiens tum principalis tum inslrumenlalis potest esse velperficiensvcAdisponens. Causa perficiens ea est quæ pertingit ad ultimam effectus per­ fectionem ; v. g. pictor est causa principalis perficiens picturæ quam efficit ; penicillus est picturæ causa inslrumenlalis perficiens, seu, ut aiunt, producit picturam instrumentante!' perfeclive, quia actio ejus instrumentalis pertingit ad ipsam formam artis inducendam. Causa disponens solummodo causât dispositionem quæ exigit quantum in se est, ultimam effectus perfectionem, v. g. homo generans est causa principalis disponens filii, nam non pertingit actio generantis ad efficiendam animam quæ est a solo Deo per creationem, sed pertingit ad inducendum in materia dispositiones exigentes infusionem animæ rationalis ; verba quibus lex promul­ gatur sunt operum legis causa inslrumenlalis disponens, quia virtus eorum non perlingil ad ipsa opera efficienda, sed tantummodo ad obligationem inducendam ex qua sequitur necessitas operandi secundum legem, seu, ut aiunt, producunt opera legis instrumenlaliter dispositive. da Est et alia causa disponens (plane efficiens), quæ non solum exigit ultimam effectus perfectionem, sed etiam effective concurrit ad illam producendam, qua scilicet mediante producitur ipse effectus ultimus, ita semen relate ad plantam, remedium relate ad sanitatem. CAUSALITAS MORALIS 447 Quæstionis præfinitio et partitio opinionum. 423.Cum gratia superexcedat virtutem propriam cujuslibet signi sensibilis, evidens est sacramenta ad gratiæ pro­ ductionem non agere nisi inslrumenlaliler. Jamvero virlus illa inslrumenlalis quæ sacramentis insidet est vel : 1) virlus quæ Deum infallibiliter moveal et inducat ad largiendam gratiam suscipientibus sacramentum, et tunc habe­ tur causal Has moralis ; vel : 2' virlus qua ipsummel sacramentale signum, ut Dei instrumentum et sub motione divina, operetur ad gratiam causandam ; aut : a) producendo physice ipsam graliam in anima et tunc habetur causalilas perfecliva el physica ; aut : b) producendo in anima dispositionem quæ sit ratio exigiliva gratiæ, et tunc datur causalilas dispositiva sive juridica sive physica, prout virtus instrumentalis est ordinis inlenlionalis aut physici. (1) Hinc triplex systema circa sacramentorum causalitatem explicandam : 1""' systema causalitatis moratis ; 2um systema causalitatis perfeclivæ et physicæ ; 3"n’ systema causalitatis disposilivæ. 1. — Systema causalitatis moralis. Hoc systema aliter omnino et aliter exponitur a Veteribus theologis et a Recentioribus. 424. 1° Causalitas improprie dicta. — Veteres (2), huic sententiæ faventes, dicebant sacramenta (instar schedulæ papyraceæ repræsentantis pretium meritorum Christi), movere infallibiliter Deum, ex paclo quo se libere obstrinxit, ut ad praesentiam signorum sacra­ mental ium gratiam conferat. Hac vero in explicatione, sacramenta videntur esse tantummodo conditio sine qua non dandæ gratiæ : nulla enim eis ine< dignitas aut excellentia intrinseca quæ moveal Deum ad gratiam conceden­ dam ; sed Deus gratiam largitur quia paclo se obstrinxit. (1) Hæc dispositio physica non est tantum gratiæ exigiliva, sed etiam pro­ ductiva, in quantum potens est ad illam inducendam, modo adsint conditiones de cetero requisitæ. (2) Durandus, in 4, d. 1, q. 14, n. 19 ; Occamus, in 4, d. 1, q. 1, 2° ; Petrus Alliacus, in 4, d. 1, q. 1, a. 1, conci. 3 ; G. Blel et ceteri Nominalistæ. — Citatur etiam S. Bonaventura, (in 3, d. 40, dub. 3 ; in 4, d. 1, p. 1, a. 1, q. 4 et ad 2 q. lat.), qui tamen dubitanter loquitur : « sacramenta Novæ Legis sunt causa, et efficiunt et disponunt, extenso nomine... ; utrum autem plus habeant, nec volo affirmare, nec negare ». — Citatur Scotus (in 4, d. 1, q. 2, n. 5, q. 5), sed ibidem, q. 4, n. 8, dicit : « sacramentum proprie dicitur dispositio activa naturalis respectu gratiæ, reducta ad genus causæ efficientis ». 448 CAUSAUTAS MOR AUS Insuper hæc sententia, licet non fuerit expresse damnata, diffi­ cillime conciliari potest cum doctrina Trident ina, quæ dicit sacra­ menta continere et conferre gratiam : conditio enim neque continet neque proprie causât effectum. - Moderni (1) theo­ logi hanc sententiam excoluerunt, dicendo sacramenta esse moraliter actiones Christi et dignificari ineritis Christi ita ut non jam videantur mera conditio sine qua non, v. g. ut schedula papyracea sed vera causa moralis, v. g. tanquam moneta aurea cui inest dignilas pretii propter quam traditur merces. Sacramenta, aiunt, habent dignitatem derivatam ex persona et meritis Christi — tum quia Christus ea insliluil, —- tum quia, Christi nomine et auctoritate, eorum dispensatio fit, et vi hujus dignitatis, quæ vere eis inesl, exigunt collationem gratiæ (i. e. sua dignitate ac bonitate a Christo accepta, movent Deum, causam principalem physicam gratiæ, ad gratiam conferendam). Sacramenta itaque sunt instrumenta quibus utitur ChristusHomo ad obtinendam a Patre infusionem gratiæ seu applica­ tionem suorum meritorum. Hinc, quia humanitas Christi fuit instrumentum Dei ad merendam gratiam, sacramenta, ex virtute in eis derivata ab hac humanitate, merito dicuntur esse Dei instrumenta ad sanctificandos homines. 425. 2° Causalitas moralis proprie dicta. Hæc quidem sententia probabilitate non caret. At non videtur sufficienter salvare veram et propriam causahlatem sacramento­ rum. a) Non salvat causalilatem instrumentaient. — Instrumentum enim debet esse medium inter causam principalem et effectum, nec agere nisi quia et in quantum movetur ab agente principali. Atqui in hac sententia : 1) sacramentum non est medium inter Deum et gratiam, sed Deus potius mediat inter sacramentum et gratiam; 2) sacrament um non agit in quantum movetur a Deo, sed quatenus movet Deum ad conferendam gratiam. Ergo sacramentum non est causa instrumentons gratiæ, sed forte causa ejus meritoria aut impetrator i a (2). ‘/Js At certe sacramentum : 1) non causât gratiam per modum impetrationis, quandoquidem sacramentum non est, ul sacrificium, interpellatio seu effusio precum, nomine Christi, ad Deum (1) Vasquez, in 3, q. 62, a. 4, disp. 132 et 133 ; Melchior Cano, Belectde Sacramentis, p. 6, p. 431 ; De Lugo, De sacr. in genere, disp. 4, sect. 4 ; Tournely id., q. 3, a. 2 ; Franzelin, De sac. in genere, th. 10 ; Pesch, n. 141 sq.; Hurter et alii. 'X, (2) Hugon, p. 75 ; Lercher, t. 4, n. 200-202. 5« CAUSALITAS PERFECTIS A ET PHYSICA 449 directa, sed signum efficax sanctificationis ; 2) non earn causal per modum meriti, seu emptionis, in quantum, meritis Christi quasi oneratum, offerret Deo tantum pro tanto, et sic esset vere pretium pro quo deberetur el daretur gratia, ut in b) de­ monstramus. b) Non saluai ullam veram causalilatem. - Sacramenta enim non possunt esse causa propter quam Deus producit gratiam, nisi in quantum vere illis inest illa dignilas intrinseca, quam vere iis inesse asserunt hujus sententiæ defensores... Atqui hæc dignitas, ut videtur, sacramentis omnino deest. Ego sacramenta nullo modo vera sunt causa gratiæ. Prob min. : Actiones quidem humanitatis Christi, quia proce­ dunt a persona Verbi, necessario intrinsece participant dignitatem personæ, sed acliones sacramenlales non exercentur a propria Chrisli persona. Ergo dignilas eorum, si quæ sil, est mere erlrinseca et inde repetenda quod nomine Christi exercentur et coram Deo représentant merita Christi. Ideo sacramenta non sunt vera causa gratiæ sed tantum conditio Sine qua non et comparari debent non moiïetæ aureæ quæ intrinse­ cum habet valorem sed schedulae papyraceae, quæ signum est repraesenlalivum, non vero causa pecuniæ solvendæ. 2. Systema causalitatis perfectivæ et physicæ 426. 1° Sententiæ expositio (1). — Secundum illud systema, sacramenta habent causalilatem perfeclivam el physicam — perfeclivam quidem, quia, actione sua instrumental!, pertingunt immediate ad ipsam gratiæ productionem ; physicam, quia oirlus instrumental is qua efficiunt gratiam, est physica, motio nempe a Deo accepta, qua signum sacramentale intrinsece elevatur ut valeat physice conferre gratiam. Hæc quidem virtus non recipitur in sacramentis ut quid completum et fixum ; sed per modum motus transeunter et fluen­ ter : est veluti quædam continuatio virtutis causæ principalis quæ pariter agit ; v. g. hoc modo virtus artis erat in cithara quam aclu pulsabat Mozart, aut in penicillo quo actu utebatur Raphael ; i. e., transeunlur el fluenter, dum in organo barbariæ (1) Juxta multos, huic sententiæ favere videtur S. Thomas, præsertim, 3, q. 62 ; Cajetanus, Joan, a S. Thomas, Sylvius, in 3, q. 62 ; Gonet, ibid. (lisp. 3, a. 2 ; Salmanticenses, disp. 4, dub. 3 et 4 ; Billuart,diss. 3, a. 2 ; Hugon. p. 67 sq. ; La causalité instrumentale, c. 4 ; Pègues, in Revue Thomiste, jan. jul. 1904 ; Suarez, disp. 9 ; Bucceroni, Comm. de sacramentorum caus alit ate ; Mattlussl, De sacramentis animadversiones, Rom®, 1915 ; A. d’Alès, De Bap­ tismo, p. 134 sq. ; B. Lavaud, in Revue Thomiste, 1927, p. 292 sq., 450 sq. ; Synave, Vie de Jésus, Paris, Revue des Jeunes, 1928, t. 2, p. 415 sq. ; Dlekamp, I. 4, p. 42 sq. Cf. Marin-Sola, in Divus Thomas, jan. 1925. Theol. ΙΠ 29 450 CAUSALITAS PERFEGTIVA ET PHYSICA virtus est completa et fixa, indigens ad agendum nonnisi applica­ tione facta motu locali manuum. ' ■ 427. 2° Sententiæ discussio. — Negari nequit causalitatem phy­ sicam conformiorem videri testimoniis Scrip turæ, Patrum el Con­ ciliorum dictis. Celerum, quum opérai io sacramentorum supernaluralis sil., in seipsa a nobis apprehendi non potest. Ideo necesse non esi ul eam perfecte explicare valeamus, sed sufficit ut, ejus exsistentiam certo cognoscentes, ejus naturam analogiis instrumentorum naturalium aliqualiter ostendamus (1). . \ Hæc tamen sententia multis implicatur difficultatibus : 1) Decsl sacramentis actio præuia dispositiva, quæ tamen requi­ ritur in instrumento. Resp. : Sacramenta, actione propria, operantur dispositive ad productionem gratiæ, non ex parte rei operalæ, sed ex parte modi operandi. Equidem, in rebus creatis, instrumentum debet, actione propria, producere effectum priorem, qui sit quid inchoa­ tivum. el dispositivum ad effectum causæ principalis : sic scissio ligni est quid inchoativum et dispositivum ad formam lecti quam intendit artifex. Ratio est quia agentia creata iis utuntur instru­ mentis propter indigentiam, quia scilicet non possunt per se solos producere effectum. At Deus non ex indigentia utitur instrumento, sed ad nostram lanium utilitatem, voluntarie nempe attemperando actionem suam modo alicujus creaturæ, qua liberrime utitur. Ideo in instru­ mento divinæ virtutis, quia Deus potest in eo supplere, per modum virtutis transeuntis, id quod illi deest proportionis ad effectum, non requiritur ut actio prævia instrumenti sil vere proporlionala et accommodata effectui producendo, seu, si mavis nullum requiritur, ex parte instrumenti, initium effectus obli­ nendi. Ideo ut effectus liat mediante instrumento, sufficit ut id quod assumilur in instrumentum, actione sua modificet actionem principalis agentis, ex parte modi operandi, scilicet ul non sit sub­ jectum mere passivum ani purum medium, sed habeat actionem propriam, ad cujus modum fere attemperatur virtus divina, in hoc instrumento quodammodo recepta. Atqui sacramenta habent hujusmodi actionem præviam, v. g. ablutionem, unctionem. Ergo, quemadmodum sacramenta ex se apta sunl ad significandum, sed ex divina insl ilul ione t anium habent quod artu grat i am significent, ita e.r se corpus afficiunt v. g., abluendo, sed ex virtute divinitus recepta, corpus tangendo animam sanctificant. [3, q. 62, a. 1, ad 2]. 2) Non inlelligitur quomodo virtus spiritualis possit esse in signo materiali quale est sacramentum. Resp. : \ irtus spiritualis nequit recipi in subjecto corporeo, si (1 ) Monsabré, ( arême 1 883, 62e conf. ; Caiech. Horn., p. 2, c.1, n. 24 ; MarinSola, Ο. P., in Divus Thomas, mart. 1925, p. 49-G3. “q! CAI’SALITAS PERFECT! VA ET Pin SICA est ad modum accidentis completi et permanentis, bene vero si est ad modum entis incompleti et motionis transeuntis; ita per calamum scribentis transit quædam virtus intellectualis, quæ requiritur ad scriptionem formalem. Atqui virtus sacramentalis est motio vialis et incompleta. Ergo. Certe accidens completum et permanens est propter subjectum, et ideo debet subjecto proportionari ; virtus autem el molio transiens est propter terminum ac proinde termino non subjecto proportionatin'. [De Ver. q. 27, a. 4, ad 5], 3) Operatio sequitur esse essentise. Atqui sacramenta sunl entia moralia. Ergo moraliter non physice operantur. Resp. : Cone. maj. - Ad min. : Sacramenta sunt entia moralia, quatenus sufficit unio moralis ini er materiæ applicat ionem et formæ prolationem, sed quando agit forma, vere et physice tangit et consecrat materiam. Ergo adest tunc quædam unio physica materiæ et formæ. Ad conci. : Sacramenta non operantur nisi quando perfecte existant. Atqui sacramenta, quia significando causant, eo tantum instanti perfecte exsistunt quando perfecte significant, scilicet in ultimo instanti prolationis verborum. [3, q. 78, a. 1. ad 3 ; Kupp., q. 30, a. 1, ad 3]. Sed tunc, instant adversarii, virtus formæ consequitur significa­ tionem. Atqui significatio est quid morale tantum. Ergo virtus sacramentalis est moralis et sacramenta moraliter operantur. Resp. : « Significatio vocum est quid morale pendens ab institu­ tione hominum; supposita tamen institutione, vox habet vim physicam immitendi suas species in sensum auditoris, et per eas conceptionem loquentis in ipsum transfundendi. Il a similiter ins­ titutio sacramentorum ad significandam et causandam gratiam est quid morale dependens a voluntate Christi, al, supposita hac institutione, habent vim physicam causandi gratiam in anima (1). Probe enim observa sacramenta non causare gratiam neque actione externa et mechanica, quæ ceterum non in omnibus sacra­ mentis exercetur, neque per virtutem naturalem, sed actione formaliier instrumental! seu per virtutem supernaluralem instru­ mentaient a Deo derivatam. Atqui, quia actio propria signi sacra­ mentalis est, actio significandi, sequitur hanc virtutem superna­ luralem nec a Deo infundi nec ideo operari, nisi in eo ipso instanti in quo signum sacrament ale terminatur et in quo significatio clare manifestatur. Ergo illud Ierminalivum seu illa ultima actionis pars merito dicitur constituere subjectum reule illius virtutis superna­ luralis instrumentons, qua tunc sacramentum physice causât gra­ tiam. Dielcamp, p. 48. t) Sacramenta licte suscepta, recedente fictione, gratiam confe­ runt (2). Atqui tunc physice non exsistunt. Ergo tunc saltem non producunt physice gratiam. (1 ) Bllluart, diss. 3, a. 2, obj. 1. — (2) Infra, n. 447 sq. 452 CAUSALITAS PERFECTIVA ET PHYSICA Resp. : Dist. min. : sacramenta tunc non existant physice in se (cone.) ; in virtute seu dispositione quam relinquunt (neg.), et nego conci. Sane pro tribus sacramentis, quæ imprimunt characterem, character, qui physice exsistit, potest, recedente fictione, physice concurrere ad gratiæ productionem. Pro aliis sacramentis, generatim dicitur quod in voluntate, quæ sese determinavit ad recipien­ dum sacramentum, remanent quædam vestigia physica, quibus uti potest Deus ad producendam gratiam. — Insuper etsi conce­ deretur sacramentum eo casu operari moraliter, remaneret adhuc doctrina thomistica inconcussa. Quia enim objiciunt adversarii excepiionem, mirum esse non debet nos quoque respondere alle­ gando aliquam exceptionem. Ceterum non repugnat sacramentum habere duplicem modum operandi : physicum, in casu ordinario ; moralem, mutatis conditio­ nibus, in casu extraordinario, reviviscentiæ. Marin-Sola in Divus Thomas, 1. cit. : A. Haynal in Angelicum 1927, p. 51 sq., 293 sq., 382 sq., ita hanc solvunt objectionem: « Homo Christianus vi characteris baplismalis habet potentiam passivam alia sacramenta suscipiendi [n. 461]. Sed omnis potentia passiva physice mutatur, cum actum suum recipit et quidem pro semper aut pro aliquo tempore aut transeunter tantum. Sicque character baplismalis qualibet valida sacramentorum susceptione physice mutatur ; quæ mutatio, si semper vel per aliquod tempus remanet, est causa physica reviviscentiæ sacramenti valide sed ficte suscepti ». Diekamp, p. 50. 5) Deficit actio physica ubi deficit præsentia physica. Atqui præsentia physica sæpe deest in sacramentis, præsertim in Poeni­ tentia et Matrimonio. Ergo. Resp. : Dist. maj. : Ubi deficit præsentia physica tum instru­ menti tum agentis principalis (conc.) ; ubi deficit tantum præsen­ tia instrumenti (subd.), si deficit et quoad suppositum et quoad virtutem (conc.), si deficit tantum quoad suppositum (neg.). Cf. 3, q. 56, a. 1, ad 3. Contrad. min. el nego conci. Necesse enim non est ut sacramenta tangant physice corpus, contactu suppositi, dummodo virtus sacramentalis ad animam physice pertingat. Atqui virtus sacramentorum omnino subordinatur Deo, cui physice unitur. Ergo Deus, ubique præsens, potest applicare physice ad animam virtutem sacramentorum, ubicum­ que sint corpora. Ita ignis, in loco inferni tantum exsistens, torquet tamen dæmones, ubicumque sint, ut instrumentum Dei (1). (1) Hæc responsa præsertim ex Billuart, diss. 3, a. 2 et Hugon, p. 80 sq., excepimus. Contra illa cf. De Lugo, De sac. in genere, disp. 4, sect. 4 ; Pesch, n. 163 sq. ; Billot, th. 7, § 3. 7*11 CAUSALITAS DISPOSITI VA 3. Systema causalitatis dispositivæ 428. Secundum illud systema, sacramenta sunt vera instru­ menta Dei ad conferendam gratiam et aliquid vere e/ficiunt in aniina suscipientis, at ipsam gratiam non producunt nisi mediale, mediante scilicet dispositione prævia, gratiæ exigiliva, seu, ut ait S. Thomas (in 4, dist. 1, q. 1, a. 4, q. 1) « dispositione, quæ est necessitas, quantum in se est, ad gratiæ susceptionem ». Hæc dispositio, de qua sermo est, non est ea dispositio qua acquiritur mera capacitas ad perfectionem effectus, sed dispositio quæ exigit hanc ultimam perfectionem effectus, seu potens est ad illam producendam. Ideo sacramenta, inducendo in anima hanc dispositionem, vere sunt causa efficiens dispositionis et simul e/Jeclus quem exigit (causât) dispositio, ipsius scilicet graliæ, quæ quidem ipsa, posito valide sacramento, semper producitur, vel slalim, si nullum adsit obex, vel poslea, remoto obice. Hæc autem dispositio est, juxta Veteres (1), ordinis physici; juxta alios (2) ordinis moralis seu inlenlionalis. Hinc duo agenda : 1 ) demonstrandum est sacramenta causare gratiam inslrumenlaliler dispositive ; 2) inquirendum utrum virtus sacramentalis sit physica aut inlenlionalis. . — Sacramenta causant gratia n instrumentaliter dispositive. 429. a) Probatur : Sacramenta efficiunt id quod significant. Atqui nonnulla saltem sacramenta immediate significant non gratiam, sed aliquid præviuin gratiæ exigitivum seu producti­ vum. Sic ritus externus in Eucharistia, directe significat præsentiam corporis et sanguinis Christi ; in Ordine, characterem seu (1) S. Thomas, in 4, dist. 1, q. 1, a. 4, 0 et ad 1 ; dist. 5, q. 1, a. 3, q. 1 ; dist. 18, q. 1, a. 3, q. 1 ; De Ver., q. 27, a. 4, ad 3, a. 7 ; Dc Potentia, q. 3, a 4, ad 8 ; 3, q. 6G, a. 1 ; Eum non immutasse sententiam suam in Sumina theol. contendit Billot. Hanc theoriam defendunt multi veteres Thomistse, ut Paludanus, in 4, d. 4, q. 1 ; Capreolus, ibid., q. 1, a. 1, conci. 3 ; Ferrariensis, in 4 Cont. Gentes, c. 57 ; aliique, ut Al. Halensis, in summ., p. 4, q. 5, m. 4, a. 5 ; Alb. Magn., in 4, d. 1, a. 5, etc. Cf Pourrai, La theol. sacram., p. 153 sq. ; Lau­ rent, O. P., in Revue des Sciences phil. et théol., febr. 1931, p. 77-82. (2) Billot, loc. cit. ; Van Noort, n. 57 sq. ; Bellevue, La grâce sacramentelle, Paris, Retaux, 1900, p. 66 sq. ; Manzoni, n. 42 ; De Smet, Dc sac. in gen., n. 38-44 ; Van Hove, La doctrine du miracle chez S. Thomas, p. 148-159. Ad hanc theoriam referri opinionem A’. Bonavcnturæ contendit P. Remy, O. M. C., in Etudes Franciscaines, 1930, p. 324-339, et Lercher, t. 4, n. 207. De hac causalitate cf. Hugon, t. 3, q. 3, a. 2, n. 19 ; Ami du Clergé, 1926, p. 62 sq. ; Merkelbach, t. 3, n. 45-46. bob CAI SALITAS DISPOSITIVA deputationem (potestatem) ad munia sacerdotii ; in Matrimonio, vinculum conjugale, ut repraesentans conjunctionem Christi cum Ecclesia. Ergo saltem quædam sacramenta non causant gratiam nisi mediante dispositione gratiæ exigitiva. Baptismus, Confirmatio, Extrema Unctio, si attente consi­ derentur, gratiam item non significant nisi dispositive. Sensus enim forrnæ non est : ego tibi confero gratiam rcgenerativain, confirmativam, alleviativam, sed potius : ego tibi confero conse­ crationem, consignationem exigitivam seu productivam hujus­ modi gratiarum. Id facile ostenditur : Sacramenta valide collata necessario causant de facto id quod significant. Atqui hæc sacramenta possunt esse valida et tamen infructuosa, propter obicem in recipiente. Ergo nec immediate significant nec immediate causant gratiam ipsam, secus in casu obicis non verificarctur forma, sed producunt immediate effectum a gratia distinctum et gratiæ præviurn, qui semper producitur quoties sacramentum est validum etsi infructuosum, et quo exigitur seu producitur gratiæ collatio. Ergo rursus hæc sacramenta non perfective sed dispositive tantum efficiunt gratiam [3, q. 63, a. 3, ad 3 ; q. 66, a. 1 ; q. 69, a. 10 ; in 4, d. 1, q. 3, a. 2, q. 5]. Idem dicendum de Poenitentia, si ad modum sententiæ judi­ cialis intelligatur forma absolutionis : sententia enim judicialis non operatur ipsam liberationem vincti e carcere, sed facit ei jus ut liberetur ; ita absolutio non tribuit pœnitenfi ipsam gratiam liberativam a peccatis, sed ei dat titulum hujus gratiæ exigitivum, vel, juxta alios, immediate causât in eo poenitentiam interiorem, qua tantum mediante, producitur gratia [3, q. 84, a. 1, ad 3 ; a. 3, ad 5]. ' b) Confirmatur : Sacramenta ficte suscepta, remoto obice, reviuiscunl et gratiam producunt. Atqui in hoc casu sacramentum ipsum jam non exislit. Ergo non potest ipsum tunc, actione sua, attingere ipsam gratiam. Ergo in eo casu sacramenta non ipsam gratiam immediate causant in anima, sed dispositionem præviam, quæ, valide posito sacramento, nunquam deest et qua, remoto obice, exigitur seu producitur gratiæ infusio. Sed si, in casu reviviscentiæ, sacramenta gratiam causant dispositive tantum, logice infertur ea, semper et in omni casu, nonnisi dispositive ad gratiæ productionem operari. CAUSALITAS DISPOSITI VA 455 Objicitur : 430. a) Hæc theoria 1ère* reducitur ad causalHalem moralem, in quantum dispositio inducta a sacramento movet Deum ad confe­ rendum gratiam. Resp. : 1) Dispositio exigitiva gratiæ non movet Deum ad pro­ ducendam gratiam, sed constituit animam recipients sacramen­ tum ut cui debetur gratia, quemadmodum dispositione^ inducta,· ab homine generante constituunt subjectum cui debetur animæ rationalis infusio. — 2) A fortiori vana est objectio, si dispositio inducta sit ordinis physici, supponens ideo virtutem sacrament aleni physicam, et concurrens ipsa ad producendam gratiam. b) Hæc sententia excluditur a Tridentino docente sacramenta continere gratiam et gratiam ipsam conferre, non solum titulum aut dispositionem ad gratiam. Resp. : a) Tridentinum nullibi dicit gratiam immediate conferri per sacramenta. />) Gratia vere continetur in sacramentis el vere ab eis confertur, sive est eorum effectus immediatus et proximus, sive mediatus tantum et ultimus. — Insuper, vero quidem sensu, gratia potest dici immediate producta a sacramento : 1 quia dispositio gratiæ exigitiva seu productiva lotam vim suam habet a sacramento externo acceptam ; 2) a fortiori, si per sacramentum infelligitur sacramentum totale seu adaequatum, ut aiunt, sacramentum nempe verum et validum, i. e., sacramentum externum (sacramentum tantum) cum dispositione infallibiliter produci a (res et sacramen­ tum), sine qua non habetur sacramentum validum. c) ' Scientes doctrinam mullorum Scholasticorum de ornatu animi gratiæ prævio, PP. Tridentini verbum « immediate » omise­ runt in definitione el formulam « ex opere operato conferre » adhi­ buerunt ut excluderent non omnem dispositionem mediani inter ritum externum el gratiam, sed eam tantum quæ est ex parte operantis, contra Protestantes. II. — De natura virtutis sacramentalis. 431. 1° Est virtus physica. — Id tenere videntur antiqui theologi. Equidem causa principalis operatur per virtutem suae formie, causa autem instrumentalis per virtutem derivatam a principali agente. Hinc : 1) elïectus assimilalur non instru­ mento sed principali agenli, in quo proprie continetur ; 2 actio el virtus insl rumentalis ejusdem ordinis esse debent cujus sunt actio et virtus causa* principalis. Igitur virtus sacramenlalis est physica quemadmodum virtus divina, a qua dimanat (3, q. 62, a. 4, 0 ; in 1 Seni., d. 1, q. 1, a. 4, sol. 2, ad 1). In eo systemate fere eaedem manent et eodem modo solvuntur difficultLates qua; opponuntur causalitati physica* et perfectiva*. præter illam qua· ex reuivisce.nl ia sacramentorum enascitur. 456 CAUSALITAS DISPOSITU A 432. 2° Est virtus intentionalis. — Id doccnt nonnulli recentiores post Card. Billot, et sic ratiocinantur : A. Argumentum directum. — Sacramenta sunt causa efficiens instrumentalis gratiæ. Sed instrumentum [3, q. 62, a. 1, ad 2] « non perficit instrumentaient actionem nisi exercendo actionem propriam ». Et ideo operatio instrumentalis debet esse ejusdem ordinis ac operatio propria instrumenti, et virtus instrumentalis ejusdem ordinis ac virtus instrumenti propria, cujus non est nisi modificatio et elevatio, narn [De Pot. q. 3, a. 4] «actio alicujus, etiamsi sit ejus ut instrumenti, oportet ut ab ejus potentia egrediatur ». Ergo virtus instrumentalis sacramentorum est ejusdem ordinis ac eorum virtus propria. Jamvcro sacramenta sunt in genere signi, seu « significando causant » (1). Omne ens enim in eo genere collocatur in quo unum quid laciunt sua essentialia constitutiva. Atqui elementa essentialia constitutiva sacramentorum (materia scilicet et forma) nonnisi in genere signi unum quid efficiunt (2). Ergo operatio seu virtus sacramentorum, sive instrumentalis sive propria, ea est qute signis competit. Signorum vero propria operatio ordinis intentionalis est (consistit in ingerendo speciem sui sensibus) et consequenter eorum inslrumenlalis (3) operatio est etiam ordinis inlenlionalis, i. c. vel exprimunt conceptiones intellectus, si sermo sit de signis speculativis, vel imponunt ordinationes intellectus sub rnolionc voluntatis, si sermo sit de signis praedicis quæ simul et notificant et causant. Cum ergo sacramenta sint signa praclica intellectus divini, simul Dei intentionem exterius manifestant et ordinationem ejus praclicam imponunt, efficaciter conferendo animæ jus (reale) seu titulum exigilivum gratiæ. Sic, v. g. Litterae quibus S. Pontifex constituit novos epis­ copos, rationem habent instrumenti quo, in electis, episcopalis dignitas quoad jurisdictionis potestatem inducitur ; sic exterior judicis sententia instrumentum est quo fit jus ut reus puniatur vel accusatus dimittatur. (1) De Veril., q. 27, a. 4, ad 13 et 17. (2) Cf. 3, q. 62, a. 4, ad 4 ; q. 78, a. 4, ad 3. Λ (3) Hæc virtus instrumentalis inest : 1) signis naturalibus ex ipsa rei natura; 2) signis autem ex institutione, ab intellectu movente, in quantum nempe subsunt signa institutioni intellectus qui signis utitur. CAUSALITAS DISPOSITIVA 457 B. Argumentum indirectum. — Omnia quæ videntur repu­ gnantia in virtute instrumental! physica, evanescunt si ponas virtutem intent ionalem. Nam facile intelligitur : 1) in signo sacramentali esse virtutem quamdam inlenlionalem, quæ ipsi incst ex institutione Christi (i; ; 2) hanc virtutem esse in loto sacramento, prout scilicet re et verbo constat, quæ in unum coeunt in ordine significationis; eam denique esse in sacramento secundum quod non in indivisibili instanti, sed per successionem temporis perficitur. Etenim « licet significatio practice non exserat vim suam nisi in ultimo terminativo forniæ verbalis, vere tamen exserit illam in virtute omnium antecedentium, quæ sicut influunt in significationem nunc primo terminatam, ita et eodem modo influunt in significationem qua praef icam et efficacem » (2). 4P Objicitur : 433. a) In hac theoria, sacramenta non sunt vera causa gratiæ sed mera conditio sine qua non. Resp. : Quemadmodum « I esi amentum legitimum non est nuda conditio, sed verum instrumentum quo jura in bona defuncti conferuntur, ita sacramentum, valide susceptum, est vera causa instrumentalis effectiva tituli el disposiliva ipsius gratiæ . Van Noort, n. 59. b) Hæc doctrina affinis esse videtur doctrin.æ protestanticæ de sacramentis fidem excitantibus. Resp. : Neg. Xam hæc sententia minime asserit virtiftem sacramenti in eo esse, quod intellectui suscipientis ingerat notitiam aut fidem ordinationis atque imperii divini ; sed in eo, quod objec­ tive significando voluntatem divinam de gratia communicanda, subjecto tribuat titulum eam habendi. Neque necesse est ut suscipiens significationem percipiat aut titulum collatum lide agnoscat. Nonne per testament uni legitimum etiam infanti, usu rationis adhuc destituto, jura conferuntur » ! Van Noort, n. 59 ; Billot, ed. 6, p. 111. 434. De distinctione inter sacramentum tantum, rem et sacra­ mentum et rem tantum. Scholastici (3) in sacramentis N. L., generatim tria distinguunt : (1) S. Thomas, 3, q. 62, a. 4, ad 3 ; q. 78, a. 4, ad 3 ; 4 Coni. Gentes, c. 56. (2) Billot, th. 7, § 3, cujus, hae in quæstione, præcipua exhibemus argu­ menta ; Lorcher, n. 208-213 ; De Smet, n. 39-44. (3) 3, q. 63, a. 1, ad 2 ; a. 2, ad 4 ; a. 3, ad 2 ; a. 4, ad 1 ; a. 6, ad 3 ; q. 66, a. 1 ; q. 69, a. 10, etc. ; cf. Innoc. Ill, ep. « Cum Martha circa », a. 1202, D. 415. 458 DE GBATIA SACKA.UE.NTOBU.U a) Id quod est sacramentum tantum, scilicet externum signum const ans materia et forma. Dicitur sacramentum tantum, quia significat ôt non significatur. b) Id quod est res tantum, nempe ultimus effectus sacramenti seu gratia singulis sacramentis propria. Dicitur res tantum, quia significatur et non significat. c) Id quod est res sacramentum scilicet aliquid intermedium, dispositio quæest necessitas, quantum in se est, ad susceptionem gratiæ (in 4, d. 1, (j. I, a. 4, q. 1). Dicit ui· res et sacrament um, quia simul significatur et significat : significatur per externum signum sacramentale, et (quatenus nexu infallibili cum ipso signo externo connectitur) significat gratiam sanctificantem, ultimum effectum sacramenti. In theoria causalil at is disposil ivæ, res et sacramentum est ipsa dispositio exigiliva (productiva) gratiæ, (pue sic assignatur pro singulis sacramentis : In Baptismo, Confirmatione el Ordine, est character, seu deputat io ad functiones sacras; in .s*. Eucharistia, est præsentia corporis et sanguinis Christi, in Poenitentia est poenitentia interior seu jus liberationis a peccatis ; in Extrema Unctione, est unctio spiritualis, seu jus allevialionis seu quædam ægroti sub Dei misericordia consignatio ; in Matrimonio, vincu­ lum conjugale repræsentans unionem Christi cum Ecclesia. Qui admitt unt causali! at em physicam sive pcrfectivani sive disposil ivam, putant rem et sacrament uni esse aliquid omnino physicum. — Qui autem docent causalitatem dispositivam inlentionalem, contendunt rem et sacramentum : 1) non importaro realilatem physicam nisi in quatuor sacramentis primo loco nominalis; 2) prout, est aliquid physicum a sacramento causari i n fall i bi liter quidem, sed dispositive tantum ; 3) non esse titulum ad gratiam in quantum implicat realitatem physicam, sed in quantum dicit aliquid inlenlionale, videlicet certam deputationem hominis ad functiones sacras (in Bap., Confirm., Ord.), aut præseil· talionem materiæ consecrandae imperii divini in ordine ad Iranssubstantiationem, (in Euch.). ART. II De (iratia sacramentorum Dicemus : 1) De indole ipsius gratiæ producta; ; 2) De mensura 2, a. 2, ad .3 : ■< Ratio gratiæ sacramentalis se habet ad graliam communiter dictam, sicut ratio speciei ad genus ». In 1, d. 7, q. 2, a. 2, qc. 2, ad 2 : « Gratia sacramentalis perficit remonendo primo el principaliter delectum ex peccato consequentem ; sed gralia virlulum el (1) Gonet, De sacr., disp. .’I, a. 4, n. 204 ; Suarez, Dc sacr. disp. 7, s. 3 ; Vasquez, disp. 131. c. 7 ; Franzelln, th, 11, sdiol. 3 ; Pesch, n 137 ; VanNoort, n. 68-69 ; De Smet, n. 74-76. (2) Van Noort, n. 69 ; Pesch, Lercher, n. 227 ; Goupil, Les sacrements, I 1, p. 38. (3) J. a S. Thoma, Dc sacr. disp. 24. a. 2, dub. un. ; Contenson, diss. 1, c. 2 ; Sylvius, in 3, q. 62, a. 2 ; Salmantlcenses, n. 140 148 ; De Each. disp. 10, dub. 1. n. 16 ; Dc vitiis et peccatis, disp. 16, dub. 1, n. 8 ; Bllluart, diss 3, a. 5 ; Hugon, t 3 q. 3, a. 3, \ n ; Zublzarreta, n. 99 ; Dlekamp, p. 26-27 ; Tanquerey, n. 382 ; Morkelbàch, n. 35 ; Ami du Clergé, 1929, p. 323-326 ; 532-533 ; P. Gounin, in Revue A pol., aug. 1932, p. 129-150, sepi. 1932 p. 257-277. (4) Billot, III. 5, § 2 ; Pègues, t. 17, p. 89-94. 464 DE GRATIA SACRAMENTORUM donorum perficit inclinando in bonum vir lutis et doni ». Cf. 3, q. 62, a. 2, ad 2 ; in 4, d. 1, q. 1, a. 4, qc. 5, ad 2, d. 7, 1. c., ad 3. De Ver. q. 27, a. 5, ad 12 : « Diversi sacramentorum effectus sunt ut diverses medicinae peccati, et participationes viri ut is dominicas passionis, quæ a gralia gratum faciente dependent, sicut virlules et dona... Et sic cum propriis effectibus habent effectum commu­ nem, qui est gratia gratum faciens ». Cf. ibid, ad 15. b) Id est conformius institutioni et naturæ sacramentorum : Sacramenta, quia praecipue instituta sunl in remedium peccati, specialiter dimanant a Christo Redemptore [3, q. 62, a. 5; De Ver., 1. c. ad 12] : Christus enim venit ad reparandam naturam lapsam ac proinde ad pugnandum contra omne quod ex peccato nocivum manet in nobis. Hinc gratia sacramentalis, gratiæ communi qua sanctificamur, addere debet vigorem et perfectionem specialem ad sananda vulnera a peccato in nobis inducta seu ad imminuendos et corrigendos defectus ex peccato consequentes et remanentes. c) Id magis congruit ordini divinæ Providcnliæ : Maxime enim convenit ut sacramenta quæ sunt instituta ad sanandos defectus peccati, habilualiler latentes in nobis, conferant nobis non solum jus ad auxilia actualia opportuna sed principia intrin­ seca el permanentia, quibus habilualiler disponimur contra hujus­ modi defectus. d) Esi conformius etiam doctrinæ quam Pius XI tradit de gratia sacramentali Matrimonii : « Hoc enim sacramentum, ait, in iis qui obicem non ponunt, non solum permanens vitæ supernaturalis principium, gratiam scilicet sanctificantem, auget, sed etiam peculiaria addit dona, bonos animi molus, gratiæ germina, naturæ vires augendo ac perficiendo, ut conjuges non ratione tantum intelligere, sed intime sapere firmiterque t enere, efficaciter velle et opere perficere valeant quidquid ad statum conjugalem ej usque lines et officia perlinet; jus denique iis concedit ad actuale gratiæ auxilium toties impetrandum, quotiescumque ad munera hujus status adimplenda eo indigent » (1). Igitur, licet ratio rei permanentis salvetur etiam ab illis qui ponunt in ipsa gratia habituali jus intrinsecum ad auxilia oppor­ tuna, ultima explicatio, quæ est profundior, nobis probabilior videtur. 443. B. Gratia sacramentalis in specie. — Vigor ille specialis, quem gratiæ communi addit gralia sacramentalis, ordinatur : 1) in Baptismo, ad novam vitam instituendam et Baptismi vola adimplenda ; 2) in Confirmatione, ad fidem augendam alacriterque et fortiter propugnandam, contra timorem et respectum munda­ num ; 3) in Eucharistia, ad animam nutriendam et per caritatem Deo uniendam; 4) in Poenitentia, ad præterita peccala expianda el nova vitanda ; 5) in Extr. Unctione, ad peccati tollendas reliquias (1) Encyc. Casti Connubii, .1. J. S., 1930, p. 554, 555. DE GRATIA SACRAMENTORUM 465 el ultimas tentationes superandas; 6) in Ordine, ad rite exercendum cultum divinum et sacramenta ministranda ; 7) in Matrimonio, ad fidelitatem mutuo servandam, ad caste vivendum et onera Matrimonii ferenda. § II. — MENSURA GRATIÆ PRODUCTÆ Doctrina communis sequenti thesi proponitur. Assertio : Ex opere operato : 1) gratiam æqualem æqualiter dispositis, inaequalem vero inæqualiter dispositis, conferunt sacramenta, si solo numero sunt distincta ; 2) inæqualem autem probabilius, etiam æqualiter dispositis, si specie sunt diversa. 444. Probatur primum : a) Ex Tridenlino : Loquens, s. 6, cp. 7, D. 799, de justificatione per Baptismum, dicit gratiam conferri « secundum propriam cujusque dispositionem et coope­ rationem ». b) Ex ralione [3, q. 69, a. 8 ]: Sacramenta operantur ad instar causarum naturalium. Atqui eædem causæ naturales, in subjectis æqualiter dispositis æqualiter causant effectum, inæqualem autem in subjectis inæqualiter dispositis. Ergo. Hoc quidem ex opere operato : proinde omnes usu rationis carentes, qui Baptismum recipiunt, eamdem accipiunt gratiam ; si unus præ alio sanctificaretur, id esset non ex ipso sacramento, sed ex speciali Dei benevolentia. In adultis autem,mensura gratiæ, ab uno et eodem sacramento productæ, pendet ex sola singulo­ rum dispositione. ,445. Probatur secundum : Causa perfectior, ceteris paribus, perfectiorem producit effectum. Atqui, teste Tridentino, s. 5, cn. 3, D. 846, sacramenta sunt alia aliis digniora. Ergo, stante æquali dispositione ex parte suscipientium, alia aliis perfectius operantur. 446. Nota : Eucharistia, quæ continet ipsum auctorem gratiæ, majorem certe confert gratiam ; de ordine perfectionis aliorum sacramentorum, diximus, n. 386. Supponi autem potest sacramenta, quæ semel tantum confe­ runtur et magis sunt necessaria, ut Baptismum et Ordinem, majorem causare gratiam. Theol. III 30 4fi6 DE GBATIA SACRAMENTO BUM § Π1. REVIVISCENTIA GRATIÆ IMPEDITÆ 447. Accidere potest sacramentum esse validum el simul informe seu carere effectu gratiæ et quaeritur utrum gratia, velnti praefocata in semine, defectu sufficientis dispositionis ad ejus receptionem, possit postea fieri viva, eo sensu quod sacramentum informe propter obicem, remoto obice, potiri effectu suo incipiat. 448. Obex. — Obex est indisposilio subjecti ad recipiendum sacramenti fructum (1). Dicitur etiam fictio, quia subjectum accedens ad sacramentum, fingit aut credit se habere sufficientem dispositionem ad effectum sacramenti, cum tamen hac careat. Duplex distinguitur obex : 1) positivus seu formalis, quando obex est voluntarius et graviler culpabilis, v. g. si quis adultus accedat ad unum e sacramentis vivorum cum peccato mortali cujus est conscius vel ad unum e sacramentis mortuorum absque attritione supernatural! ; 2) negativus seu materialis, quando obex non est graviler culpabilis, quia suscipiens sacramentum invincibiliter ignorat dispositionem requisitam, vel non advertit ad defectum hujus d’spositionis, v. g. adultus, dum baptizatur, habet de suis peccatis attritionem tantum naturalem, quam super­ naturalem esse invincibiliter existimat ; vel non advertens, omittit dolorem de peccatis personalibus. Assertio : Positis ponendis, singula sacramenta, præter Eucha­ ristiam, reviviscere possunt quoad gratiam. 449. Explicatur thesis : a) Positis ponendis. — Positis scilicet conditionibus quæ necessariæ sunt ut obex removeatur. b) Singula sacramenta. — De Baptismo doctrina est commu­ nissima (2) et certa; de Confirmatione et Ordine, doctrina commu(1) Agitur de obice gratiæ, non vero de obice sacrame/iti qui est ineptitude ad recipiendum, sacramentum — Obex gratiæ impedit gratiæ collationem, dum ineptitude impedit valorem sacramenti, et oritur, v. g. ex detectu characteris baptismatis quoad omnia reliqua sacramenta ; ex sexu femineo, quoad Ordinem ; ex sanitate corporis vel ex infantia quoad Extremam Unctionem ; ex charac­ tere sacramentali jam recepto quoad sacramenta quæ imprimunt characte­ rem, etc. (2) Vasquez (disp. 159, sect. 1, η. 38) non plane rejicit opinionem commu­ nem quam « satis probabilem » dicit, sed probabilem quoque vult opinionem Scoti, juxta quam, recedente fictione, pœua remittitur Baptismo, ex opere operato, culpa vero virtute solius contritionis sert sacramenti poenitentiae. Cf. Pesch, n. 315. DE GRATIA SACRAMENTORUM 4G7 /iis; de Matrimonio el Exlrema Unctione, doctrina probabilis; de Poenitentia controverlitur, sed a mullis nunc et olim docetur. c) Præter Eucharistiam. Nam vel removes obicem ante specicrum corruptionem, el tum: praesentia Christi adhuc perdu­ rante, sacramentum ipsum perdurat et suum obtinet effectum, sed non reviviscit ; vel removes obicem, jam corruptis speciebus, et tunc nil remanet in anima quod gratiam appellare possit, ac ideo dari nequit reviviscentia. Factum reviviscentiæ. 450. A. Argumentum : Sacramenta operantur ad instar causarum naturalium. Atqui causæ naturales, si a producendo effectu propter obicem impediuntur, statim remoto obice effec­ tum consequuntur, quamdiu præsentes subjecto manent cum inclinatione ad effectum. Ergo a pari, sacramenta valide sed ficte suscepta, remoto obice gratiam producunt, quamdiu relin­ quitur in anima vera quædam dispositio illam exigens. B. Applicatio ad singula sacramenta : 1° Baptismus, Confir­ matio et Ordo imprimunt in anima characterem indelebilem, qui est dispositio proxima ad gratiam ; ideo hæc sacramenta, remoto obice, effectum immediate consequuntur, et per lotam uilam reviviscere possunt. Id explicite docet S. Augustinus pro Bap­ tismo in De Bapt. 1, 12, 18 ; 3, 12, 18, J. 1620, 1625. Insuper si ista sacramenta indigne suscepta reviviscere non possent, cum iterari nequeant, fidi in æternum privarentur gratiis sacramenlalibus, quæ tanti valent ad obligationes proprii status adimplendas. Id quidem specialim dicendum pro Bap­ tismo : Etenim lictus adhuc habet peccatum originale, et pecca­ tum originale remitti nequit, nisi per Baptismum aut per contri­ tionem perfectam cum volo Baptismi [Trid. s. 14, cp. 4, D. 897]. Atqui fictus nec potest de novo recipere Baptismum, quia prior Baptismus valide collatus iterari nequit, nec ideo potest emittere votum novi Baptismi. Ergo ne salutis via licto præcludatur, debet reviviscere prior Baptismus. 3, q. 69, a. 10. 2° Matrimonium et Exlrema Unctio reviviscere possunt : 1) quia iterari nequeunt, sive durante vinculo ejusdem conjugii sive in eodem mortis periculo ; 2) quia, valide suscepta, relin­ quunt aut in anima ornatum quemdam physicum vel intentionalem aut in charactere baptismali mutationem physicam, per idem tempus perdurantem ; quare ista sacramenta reviviscere possunt, sed solum durante prædicto tempore [n. 427, 429]. 468 DE GRATIA SACRAMENTORUM 3° Pœnitentia. — A. Multi theologi sentiunt hoc sacramentum non reviviscere : I) quia non certo constat illud esse posse validum simul et informe ; 2) quia omnis gratia necessaria conferri potest in nova et fructuosa confessione. B. Non pauci (1) tamen, et merito quidem, ut videtur, contra­ rias tenent partes. Duplex distinguitur casus : a) Attritio quæ est sufficiens materiæ pars in Pœnitentia coexisterc potest cum obice ad receptionem gratiæ, v. g. si quis aliorum suorum peccatorum nondum remissorum oblitus, ea quorum meminit confiteatur cum attritione particulari, cujus sc. motivum nequidem virtualiter ad peccata oblita se extendit. Sed hic casus vix practice possibilis est. b) At etiam ex parte gradus appreliativi dari potest attritio quæ sit sufficiens materiæ pars in sacramento, et insuffteiens dispositio ad gratiæ receptionem. Etenim, ad sufficientem dispositionem requiritur attritio apprelialive summa; ad materiam sacramenti sufficit omnis vera attritio qua homo sincere et absque sacrilegio subjicit sua peccata clavibus Ecclesiæ, etsi illa attritio non sit apprelialive summa, v. g. si quis absque gravi negligentia accedat ad sacramentum Pœnitentiæ, dolens de peccatis commissis et proponens cavere de futuris, non tamen ut de summo odibili et vitabili, et invincibiliter ignorans se esse insufficienter dispositum ad justificationem. Hoc in casu ponit materiam validam sacramenti, quamvis desit gradus apprelialivus, qui exigitur ad justificationem. En rationes : 1) Attritio non est pars sacramenti, nisi in quan­ tum est sensibilis. Atqui exterius manifestari quidem potest dolor verus et sincerus de peccato commisso, non autem supremus gradus hujus doloris. Ergo gradus appretiativus non pertinet ad materiam sacramenti. 2) Sacramentum Pœnitentiæ est ad modum judicii. Atqui sacerdos judicium ferre nequit nisi de re moralilcr noscibili. Atqui attritio, ut vera et sincera, non autem ut appretiative summa, moraliter cognosci potest. Ergo absolutio potest esse valida, quin habeatur in pœnitente attritio appretiative summa. 3) Hoc adeo admittendum videtur, ut, juxta omnes, sufficiat ut pœnitens habeat attritionem appretiative summam in ipso instanti quo datur absolutio. Atqui in absolutionis momento, jam terminum habuit processus judicialis, jam supponitur materia de inlegro apposita judicio confessarii. Igitur superveniens perfectio (1) S. Thomas, in Supp. 3, q. 9, a. 1; S. Antoninus, in Summ., p. 3, tit. 14, c. 19 ; Dornin. Soto, dist. 18, q. 3, a. 3 ; Cajetanus, Op. de confessione, q. 5 ; Capreolus, in 4, d. 17, q. 2, conci. 3 ; Joannes a S. Thoma, De sacr. disp. 33, a. 6 ; Gonet et inulti Veteres ; Billot, De Peen. th. 16 ; Vermeersch, Theol. >nor.,t. 3, n. 5G9 ; Ami du Clergé, 1920, col. 675 sq. ; Hugueny, O. P., La Pénitence, t. 2, p. 461-464 ; Merkelbach, t. 3, n. 58 ; Lahltton, t. 4, p. 72 ; cf. D’Alès, De sacr. Pœnil., p. 156, schol. 2. DE GRATIA SACRAMENTORUM 469 attritionis amplius concurrere non potest nisi in ratione disposi­ tionis obicem removentis. Ergo rursus attritio potest esse sufficiens ut materia sacramenti, quin sit sufficiens ut dispositio ad justifi­ cationem, scilicet quin sit appretiative summa. Billot, De Pœn. th. 16. Igitur sacramentum Pœnitentiæ potest esse simul validum et informe, ac proinde ejus reviviscentia affirmanda videtur : remanet enim in anima post absolutionem res el sacramentum, ornatus nempe animæ (pœnitentia interior) causativus gratiæ remissivæ peccatorum quæ valide subjecta fuerunt Ecclesiæ clavibus, seu titulus hanc exigens gratiam. At idem numero Pœnitentiæ sacramentum nonnisi semel revi­ viscit, quia exigentia illa, absolutione concessa, sese extendit ad ea tantum peccata præcedenter confessa nec remissa, et ideo his remissis, jus exhauritur. Conditiones reviviscenti». 451. Ad removendum obicem ea requiritur et sufficit dispositio, quæ, in receptione sacramenti, necessaria erat ad gratiam obti­ nendam. Hinc : a) Obex positivus non removetur nisi per contritionem perfectam cum voto confitendi aut per attritionem cum absolu­ tione. Susceptio enim sacramenti cum obice formali est peccatum grave post Baptisma commissum. Atqui tale peccatum non aufertur nisi per sacramentum Pœnitentiæ in re aut in voto susceptum. Obex positivus seu sacrilegium in receptione Baptismi annume­ ratur peccaris post Baptismum commissis, quæ sacramento Pœni­ tentiæ deleri postulant. « Sane obex ille in tantum cohibet gratiam Baptismi, in quantum adhuc perseverat, quando gratia deberet affluere. Atqui infusio gratiæ natura subsequitur ministrationem sacramenti et impressionem characteris. Ergo obex, in quantum gratiam cohibet, sin minus tempore, saltem natura Baptismo posterior est. (1). » — Hoc in casu sacramenta Pœnitentiæ et Bap­ tismi simul operantur, ut, eodem instanti, per Poenitentiam tollantur peccatum fictionis aliaque peccata post Baptismum commissa, et per Baptisma tollatur originale peccatum cum aliis peccatis ante Baptismum commissis. b) Obex negativus: 1) Per se removetur per attritionem supernaluralem. Attritio enim supernaturalis est dispositio sufficiens ad sacramenta mortuorum ; et, ad sacramenta vivorum sufficit per Van Noort, n. 144. 470 DE CHARACTERE SACRAMENTORUM accidens, quando nempe quis bona fide putat se esse in statu gratiæ, ut semper contingit cum obice negativo [n. 439, 440]. il) 2) Per accidens autem, si post receptionem alicujus sacramenti cum obice negativo, committatur peccatum mortale, supervenit novus obex, qui, nonnisi per contritionem perfectam aut attri­ tionem cum sacramento Poenitentiae, tolli potest. ART. Ill De charactere Alter sacramentorum effectus, non quidem omnibus com­ munis, sed trium tantum proprius, est character. Notio characteris.Kg 452. 1° Significatione generali, character (vox græca) est signum quoddam quo una res ab alia discernitur, vel ad certum deputatur munus, v.g. figuræ, quibus litteræ scribuntur,dicuntur characteres; figura quæ olim, ferro candenti, pecoribus imprime­ batur, ut nota domini sui, vocabatur character. Quocirca, eorum qui olim militiæ adseribebantur, corporalis nola (cui successit habitus militaris), quæ erat signum deputationis public® ad militiam, nomine characteris designabatur. Exinde propter analogiam inter terrestrem et spiritualem contra hostes animæ, sub Christo duce, militiam, vox characteris translata est ad designandam nolam spiritualem eorum qui in religione Christiana deputantur ad cultum divinum. 2° Significatione sacramentali, character est : Signum quoddatn spirituale, animæ indelebililer impressum, quo fideles deputanlur ad cerla quædarn officia callus el ab aliis discernuntur. Dicitur : a) Signum : quia est significativum alterius rei : significat participationem sacerdotii Christi, deputationem ad divina et distinctionem ab aliis (ut infra dicemus). b) Spirituale i. e. nec corporale, quemadmodum erat circum­ cisio, nec externum, ut sunt insignia ministrorum, advocatorum, militum, sed nola interna, quæ licet in seipsa invisibilis, sensibilis (1) Quidam theologi censent attritionem, ad talem reviviscentiam sacra­ mentorum vivorum, non sufficere, nisi coexistât sacramento ; in aliis casibus, ad reviviscet, tiam hanc requireretur status gratiæ aliunde causatus. ’ DE CHARACTERE SACRAMENTORUM 471 lit ralione sacramenti a quo fuit impressa ; noscimus aliquem insigniri charactere v. g. baptismali, quia compertum habemus eum fuisse ablutum nomine SS. Trinitatis. c) Animæ indelebililer impressum ; in anima tanquam in subjecto imprimitur character ; indelebililas est præcipua dos characteris, qui natura sua perpetuo durare postulat. d) Quo fideles : 1) deputantur ad certa quædarn officia cultus diuini, scilicet ad aliquod munus in Ecclesia Christi et præcipue ad sacramenta ministranda vel suscipienda ; 2) ab aliis discer­ nuntur, coram Deo et angelis, imo et coram hominibus, ratione visibilis sacramenti quo imprimitur character. Circa characterem duo quaeruntur : 1° an sit. seu ejus existenlia; 2° quid sit, seu ejus nalura et indelebililas. I. — De characteris existentia Errores circa existentiam characteris. 453. Existentiam characteris impugnavit Wiclefus, xiv s., quem Novatores universim, post Lulherum et Calvinum, secuti sunt. Aiunt Innocentium III, qui præfuit Conc. Later, œc. IV (1215) et obiit an. 1216, fuisse primum auctorem characteris, cujus nulla mentio occurrit, in Scripturis et SS. Patribus. Doctrina catholica. 454. Explicite doctrinam de existentia characteris tradunt Innoc. III et Gregorius IX. a) Innocentius III, Ymberto archie p. Arelal. interroganti, num etiam dormientibus et amentibus, si baptizarentur, character imprimeretur, affirmative respondet, dummodo prius habuerint intentionem recipiendi Baptismum ; idem dicit de iis hominibus qui libere ad Baptismum accedunt , sed, ait, « ille qui nunquam consent it, sed penitus contradicit, nec rem nec characterem sus­ cipit sacramenti. » D., 411. b) Gregorius IX {Decret., 1. 2, tit 2, c. 16 : « Respondemus, quod eos, qui, extra tempora statuta, sacros ordines receperunt, characterem non est dubium recepisse. » c) Hanc doctrinam, declaratam ab Eug. IV, D. 693. in Conc, Flor. (1439), solemniter definivit Conc. Trid. s. 7, cn. 9, D. 832: « Si quis dixerit, in tribus sacramentis, Baptismo scilicet. Con­ firmatione et Ordine, non imprimi characterem in anima, h. e. signum quoddam spirituale et indelebile, unde ea iterari non possunt : a. s. ». Idem docet, s. 23, Cp-1, cn-1, D. 960,971: 472 DE CHARACTERE SACRAMENTORUM Assertio : Tria sacramenta, Baptismus scilicet, Confirmatio et Ordo, characterem imprimunt in anima. ( De fide.) Thesis, quæ jam certo constat ex auctoritate Ecclesiæ, sic ostenditur : 455. 1° Suaderi potest characteris veritas e quibusdam Scripturæ sacræ testimoniis. Theologi nonnulli, post Catechismurn R., De sac. in genere, n. 29, de charactere intelligunt verba II Cor. i, 21 : « Qui unxit nos Deus, qui et signavit nos, et dedit pignus spiritus in cordibus nostris (1). » At hæc mentio obsignationis, « quam operari dicitur Deus, non modo valde indeterminata apparet, sed neque certo referenda ad Baptismatis sacramentum (2). In quantum vero mentio illa scrip turis tic a attenditur in connexione cum clarioribus Traditionis documentis, ipsi non deest quædam vis probativa ». De Smel, n. 64. 456. 2° Probatur existentia characteris Traditione. — A. Ex Patrum: a) Ab ævo apostolico, Baptisma exhibetur uti « sigillum impressum » (3), ut « signum infragile » (4), ut « signaculum in Christo muniens contra tentationes » (5), « ut signaculum nostrum, signaculum fidei (6), ut «sigillum datum a Domino suis fidelibus, cui opponitur character bestiæ dandus ab Antichrsto » (7). — Et forma Confirmationis antiquissima Ecclesiæ græcæ hæc erat : Sigillum doni Spiritus Sancti. b) Inde a sæc. IV, Patres explicite agnoscunt in quibusdam sacramentis effectum distinctum a gratia, « salutare scilicet et admirabile sigillum », « sigillum infrangibile », « signum nempe spiritale », et « in anima impressum », quod in apostatis quoque et desertoribus permanet, « quod contremiscunt dæmones et agnoscunt angeli », illumque effectum comparant vel cum obsi­ gnatione in cera, vel cum regio charactere qui monetis imprimi­ tur, vel cum charactere militari (8). auctoritate (1) Cf. Eph. i, 13 ; iv, 30. — (2) Prat, Théol. de S. Paul, t. 2, éd. 6, p. 163. (3) Clemens Rom., II Cor., c. 7, n. 6 ; c. 8, n. 6. ■ (4) Const. Apost., 1. 3, c. 16. — (5) Acta S. Theclæ, c. 8. (6) Tert., De sped., c. 4, n. 24. (7) Hipp., De Christo et Antichristo, n. G. (8) S. Cyr. Hier., Cat. 1, c. 3. S. Basii., Hom. 13, n. 5. — Sacr. Serapionis n. 25. - S. Ambr., de Sp. S^°, 1. 1, c. 6, n. 79. — S. Ephræm., Hymn, de oleo et oliva, 4. — S. Aug. Contra ep. Parmen, 1. 2, c. 13, η. 29, 30. J. 808, 968, 1240, 1282, 712, 1619, 1620. Cf. Pourrat, La théologie sacramentaire, c. 4, n et III, p. 189 sq. ; S. J. Chrysost., in II Cor. hom 3, 7 ; Ad illuminandos, cat. 2, 5. DE CHARACTERE SACRAMENTORUM 473 Traditionalis doctrina colligitur ex S. Augustino, qui luculenter eam exposuit in controversia cum Donatistis. Hanc enim doctri­ nam non tradit S. Aug. ut suam, sed, in sua defensione, ubique appellat ad communem consuetudinem Ecclesiæ catholicæ, ad sanam doctrinam, ad sensum Pastorum, universalis Ecclesiæ (1). Porro S. Doctor aperte distinguit in Baptismo, Confirmatione et Ordine : 1) sacramentum quod transit, seu ritum externum et visibilem ; 2) effectum communem bonis et malis, nempe characterem; 3) effectum, bonis proprium, scilicet gratiam. Character autem, ait, est character Dominicus, regis, imperatoris nostri, qui est quædam consecratio indelebilis et inamissibilis : permanet enim et inhæret cunctis suscipientibus, bonis ad salu­ tem, malis ad condemnationem ; etiam extra Ecclesiam conferri potest et, ratione hujus permanentiæ, Bap. Conf, et Ordo sine sacrilegio iterari non possunt. B. Ex perpetua Ecclesi/e doctrina et praxi de non iteran­ dis sacramentis Baptismi, Confirmationis et Ordinis. Hanc doc­ trinam et praxim testantur Acta conciliorum, testimonia Patrum et historia ecclesiastica. In antiquis quidem temporibus, quando ad Ecclesiam reverte­ bantur : 1) apud diversas Ecclesiæ regiones, rebaptizabantur homines ab haereticis baptizati ; 2) reordinabantur, sæculo quinto in ecclesia græca necnon apud Gallos et Hispanos, clerici qui ab Arianis et aliis haereticis Ordinem receperant; item sæculo unde­ cimo, qui a Simoniacis ordinati erant. Hæc autem facta nil probant contra thesim praesentem, nam ea tantum reiterabantur sacra­ menta, quæ putabantur fuisse invalide ministrata ; quapropter error versabatur non circa ipsam iterabililatem horum sacramen­ torum sed circa conditiones eorum validitatis. Observa insuper argumentum non procedere : 1) ex solo facto initerabilitatis, ut sic, nam aliqua sacramenta possent, ex voluntate Dei, esse inilerabilia, etiamsi non producerent in anima notam aliquam physicam ; sed 2) ex initerabilitate, prout in traditione Ecclesiæ proponitur : traditio enim docet quædam sacramenta iterari non posse, hac sola ratione quod imprimunt in anima signum indelebile. Hinc recte infertur : quodeumque sacra­ mentum iterari nequit, characterem imprimit. Cf. De Smet, n. 69. (1) De Baptismo, 1. 3, c. 15, n. 20, 21 ; ]. 5, c. 23, n. 33 ; 1. 6, c. 9, n. 14 ; Contra ep. Parmen., 1. 2, c. 13, n. 28, 29, 30 ; De bono conjugali, c. 24, n. 32 ; Coni. litt. Petii., 1. 2, c. 104, n. 239 ; Cont. Cresc. Donat., 1. 1, c. 30, n. 35 ; De nuptiis et concup., I. 1, c. 10, n. 11 ; J. 1626, 1627 ; 1636, 1637 ; 1617-1620 ; 1642, 1647, 1713, 1867 ; alia vide ap. Franzelin, th. 12 ; De Smet, n. 61-63. 474 DE CHARACTERE SACRAMENTORUM C. Ex consensu scholarum. — Quamvis enim nonnulli de natura characteris disputent (1) aut opinentur ejus existentiam non posse evidenter probari ex Scriptura et Patribus antiquis (2), Scholastici omnes characterem profitentur, et quidem propter aucloritalem Ecclesiæ, a qua, ut aiunt, recedere non licet. 457. 3° Confirmatur convenientiis. - a) Pro Charactere in r/enere: « Sacramenta novæ Legis ad duo ordinantur, videlicet ad reme­ dium contra peccata el ad perficiendam animam in his quæ perli­ nent ad cultum Dei secundum ritum christianæ vitæ. Quicumque autem ad aliquid certum deputatur, consuevit ad illud consignari, sicut milites qui adseribebantur ad militiam antiquitus, solebant quibusdam characteribus corporalibus insigniri, eo quod deputa­ bant ur ad aliquid corporale. Et ideo, cum homines per sacramenta deputentur ad aliquid spirituale pertinens ad cultum Dei, conse­ quens est quod per ea fideles aliquo spirituali charactere insignian­ tur. » [3, q. 63. a. 1]. b) Pro charactere in Baptismo, Confirmatione et Ordine : Ratio a priori cur sint sacramenta imprimentia characterem et cur sini tria tantum, est sola Christi voluntas, nobis per Ecclesiæ infallibile magisterium manifestata. 458. N. B. — Quatuor alia sacramenta non imprimere charac­ terem, explicite docet Deer, ad Armenos, D. 695 : « reliqua vero quatuor characterem non imprimunt » ; implicite autem et lacite idem tradit Tridentinum, tria tantum sacramenta nominando ut characterem imprimentia. En ratio intrinseca: Character, ul. modo dicemus, est consecra­ tio el deputatio specialis ad certos actus cultus divini. Atqui non deputamur ad speciale officium cultus publici : nec per Poeni­ tentiam el Extremam Unctionem, quibus liberamur a peccatis, nec per Matrimonium, quod per se et directe ordinatur ad officium naturale el quasi domesticum, nec per Eucharistiam, quæ non deputat ad aliquid perfectius agendum aut recipiendum in sacra­ mentis, sed est ipsa finis el consummatio omnium sacramentorum. Ergo hæc sacramenta non imprimunt characterem. 3 q. 63, a. 6, c. et ad 1. II. — Characteris natura 459. De fide definita est exislenlia characteris, ejusdem autem nalura adhuc incerla manet ; quare generalia et veriora tantum de ea dicemus. (1) Ita nonnulli putabant characterem deleri posse et reapse characterem Ordinis per degradationem interdum deletum esse. Cf. Bronimer, Die Lehre vont sakramentafen Charakter in der Scholastik..., Paderborn, 1908, p. 46 sq. (2) Ita Scotus, in 4, dist. 6, q. 9, n. 14 ; Durandus, in 4, dist. 4, q. 1, n. 40 ; Albertus M., in 4, <1. fi, a. I ; Cajetanus, in 3, q. 63, a. 1. DE CHARACTERE SACRAM ENTORI'M 475 Assertio : Character est supernaturalis animæ qualitas, qua homo ad divinum cultum deputatur, sub Christo summo sacer­ dote, cui configuratur. (Doctrina communis.) I. — Est supernaturalis qualitas animæ. 460. Character enim non est ipsum Dei Verbum, uti somniavit Rosmini (D. 1918), sed neque ipse Spiritus Sanctus, uti erronee recenter dixit Farine, sed est ens a Deo productum in anima. Insuper, cum sit ens spirituale et permanens, non potest esse nisi vel substantia, vel retalio, vel qualitas. Atqui : A) Non est relatio : a) Rationis retalio, quam mente con­ cipimus ex susceptione sacramenti, uti voluit Durandus. Xam tunc non intelligeretur quo pacto doctrina catholica affirmare possit characterem imprimi in anima eique perpetuo inhaerere, neque quomodo tria dunlaxal sacramenta imprimant characterem, cum supradicta relatio omnibus sacramentis conveniat. b) Retalio realis, uti docebat Scotiis. Xam si character esset relatio prædicamentalis, vel naturaliter animæ conveniret, quod affirmare haereticum est . vel fundamentum absolutum, aliud a se et permanens, haberet in anima. Atqui nullum assignari potest fun­ damentum hujus relationis. :« non enim est ipsa essentia animæ. aut aliqua ejus facultas, alioquin cmnes animæ haberent charac­ terem ; 2) non gralia, dona aut virtutes : malis enim el peccatori­ bus character imprimitur el. gratia amissa, perdurat ipse; 3 non ipsa actio sacramentalis : hæc enim transit remanente charactere, non potest autem remanere relatio realis sine suo fundamento proximo ; 4) si dicas actionem sacramentalem remanere virtute, assignandum est. quid sit ista virtus remanens, nihil autem aliud esse potest, quam ipse character (1) ». Ergo vel ipse character, independenter a quocumque funda­ mento, alio a se, animæ immediate et per se convenit seu natura­ liter, quod jam rejectum est, vel non est relatio. B) Non est etiam, ul constat, ipsa substantia animæ, cui impri­ mitur et inhaeret. C) Ergo est : 1° Qualitas. — l\on habitus quidem, « quia nullus habitus est qui se possit ad bene vel male habere. Character autem ad utrumque se habet : utuntur enim eo quidam bene, alii vero male, quod in habitibus non contingit, nam habitu virtutis nullus utitur male et habitu malitiæ nullus bene. Ergo relinquitur quod character sit potentia » (3, q. 63, a. 2). 2° Qualitas animæ. — Animam enim physice obsignat, ita ut (1) Billuart, diss. 4, a. 2 ; cf. Salmanticenses, Dc Sacramentis, disp. 5, dub. 2. §2. 476 DE CHARACTERE SACRAMENTORUM anima signata a non-signata certo distinguatur. Nam character, realis atque spiritualis qualitas, est animæ vera et perpetua consecratio qua homo sanctificatur, non quidem secundum quod sanctitas importat munditiam a culpa, sed secundum quod importat deputationem ad cultum divinum ; ita etiam res inanimatæ sanctificari dicuntur, in quantum divino cultui deputantur. I Hæc porro consecratio, licet in se invisibilis, visibiliter tamen manifestatur ex sua connexione necessaria cum ritu externo sacramentali, adeo ut, valide suscepto sacramento, eo ipso sciamus baptizatum, confirmatum aut ordinatum intrinsecus . differre a non-baptizatis, etc. [3, q. 63, a. 1, ad 2 ; a. 6, ad 2]. 3° In intellectu subjectata. — a) Character est qualitas spiri­ tualis et indelebilis, ac proinde subjectari nequit in composito humano, neque in membris externis corporis, uti voluit Durandus, b) Quidam autem volunt illum subjectari in ipsa essentia animæ, ita S. Bellarminus, Suarez, Vasquez, Lugo ; alii, in voluntate, ut plures Scolislæ ; alii, in intellectu simul et volun­ tate, ut Al. Alensis et S. Bonauentura ; Thomistæ autem et cum ipsis multi alii theologi docent eum recipi in solo intellectu. Equidem character : 1) est potentia et immediate ordinatur ad operationem : ergo debet subjectari non in essentia animæ, sed in ejus facultate; 2) « ordinatur ad ea quæ sunt divini cultus, qui quidem est quædam fidei protestatio per exteriora signa » ; ergo debet subjectari in ea potentia in qua est fides, scilicet in intellectu •[3, q. 63, a. 4, 0· et ad 3]. II. — Charactere homo deputatur ad cultum divinum. 461. « Sacramenta N. L., ait S. Thomas, characterem impri­ munt, in quantum per ea deputantur homines ad cultum Dei, secundum ritum christianæ religionis... Divinus autem cultus consistit vel in recipiendo aliqua divina vel in tradendo aliis. Ad utrumque horum requiritur quædam potentia ; nam ad tradendum aliquid aliis requiritur potentia activa, ad accipiendum autem requiritur potentia passiva. Et ideo character importat quamdam potentiam spiritualem ordinatam ad ea quæ sunt cultus divini. Sciendum tamen est quod hæc spiritualis potentia est instrumenlalis, sicut dictum est de virtute quæ est in sacra mentis. Habere enim sacramenti characterem competit ministris DE CHARACTERE SACRAMENTORUM 477 Dei ; minister autem se habet per modum instrumenti. [3, q. 63, a. 2.1 462. Disputatur inter theologos utrum hæc potentia sit physica an moralis. — Qui propugnant causalitatem physicam sacramen­ torum intelligunt potentiam physicam, permanentem, qua simpli­ citer possumus sacra valide aut convenienter recipere vel conferre. .Juxta alios non paucos, potentia ista non est potentia physica, sed tantum moralis seu recipiendi aut ministrandi sacramenta ex officio, ex legali deputalione. Homo quilibet, absque charactere, est physice capax recipiendi aut ministrandi sacramenta, et si, characteris defectu, horum receptio aut ministratio invalida evadat (v. g. ministratio alioruni sacramentorum præter Baptisma absque charactere sacerdotali ; receptio aliorum sacramentorum absque charactere baptismali), hoc ideo fit quia lex institutionis ad vali­ ditatem actus exigit in conferente aut in suscipiente sacramentum specialem depulalionem (potentiam moralem} (1). III. — Charactere homo configuratur Christo, summo sacer­ doti. 463. Character sacramentalis importat spiritualem quamdam potestatem ad exercendum cultum divinum. Atqui totus cultus christianæ religionis derivatur a sacerdotio Christi, cum Christus sit Summus Sacerdos, Auctor nostræ religionis et cultus. Ergo character sacramentalis nil aliud est quam participatio quædam polenliæ sacerdotalis Christi seu participata similitudo ejus sacerdotii. Proinde character sacramentalis est specialiter character Christi, cui tanquam Summo ac principali sacerdoti configurantur fideles ac præcipue ipsi sacerdotes. Hæc enim participatio sacerdotii Christi vario gradu habetur pro variis characteribus : Per characterem Baptismi, præcipue Christo ut regi configuramur, quia efficimur membra et cives ejus regni, quod est Ecclesia, et nobis confertur potentia passiva recipiendi alia sacramenta ceteraque bona spiritualia, necnon potentia activa, qua, sub hierarchiæ principibus, esse possimus minister sacramenti Matrimonii simul atque participare de sacris cæremonis et precibus. Per characterem Confirmationis, præcipue Christo ut magistro et prophelæ configuramur, nam constituimur milites Christi, et accipimus activam potentiam profitendi quasi ex officio fidem et pugnandi contra Dei hostes [n. 628]. (1) Billot, th. 11, § 1 ; Pesch, η. 189 sq. ; Van Noort, 89 ; cf. 3, q. 72, a. 5, ad 2 ; De Smet, n. 57 ; Lercher, t. 4, n. 225. 478 DE CII WAGTEHE SADDAM E.VIOIU M Per characterem Ordinis, proprie, el formaliler Cliristu sacerdoti configuramur, quia consecramur ministri Christi et Ecclesiæ, nobisque tribuitur activa potentia conficiendi sacramenta eaque ministrandi (1). Hinc : 1) Baptizati et Confirmati nonnisi generaliter participant de sacerdotio Christi, nec sacerdotes dicuntur nisi sensu lato et improprio [I Pet. n, 9] ; 2) Decst character in Christo, qui non participationem sed plenitudinem habet sacerdotii. [3, q. 63, a. 5.] 464. Ex dictis n. 461 sq. sequitur characterem esse signum fidelium dislincliuum, Christo configuralivum, consecrat.ivum sci­ licet et obligatiuuni, in quantum ad sacra aut recipienda aut defendenda aut exercenda obligamur ad quæ per characterem consecramur. Sed character est quoque signum indelebile gratiæ exigitivum, de quo restat dicendum. 465. Character est indelebilis.— Id defenditur contra Scolum el Vasquezium (2), (pii volunt characterem esse indelebilem ex sola exlrinseca Dei disposilionc. Indelebilitas characteris in hac vita, est de fide ex Decreto ad Armenos et ex Tridenlino, s. 7, cn.9, D. 695, 852: indelebilitas in altera vila, est sententia communis et certa. Probatur : 1° Constat ex documentis fidei necnon ex p'raxi Ecclesiæ nunquam iterandi sacramenta quæ [et quia] characte­ rem imprimunt. 2° Constat ex ipsa natura characteris : a) Res Deo consecrata talis manet, quamdiu manet integra. Atqui character est divina quædam animæ consecratio, quæ est participatio sacerdotii Christi. Ergo tamdiu manet, quamdiu manent Ium sacerdotium Christi, tum anima, quæ est ejus subjectum, scilicet in æternum. 3, q. 63, a. 5, c. b) Character est virtus quædam instrumentons simul atque forma quædam accidentalis. Atqui, : 1) ut virtus instrumentalis, desinere nequii ob defectum potentiae principalis, quæ eo utitur ad operanda sacra, cum hæc potestas, quæ est potestas sacerdotalis Christi, maneat in æternum ; 2) ut forma accidentalis, corrumpi nequit : per se, scilicet ad introductionem contrarii, nam character nullum habet contrarium, nec ullis peccatis everti potest; per accidens, ratione subjecti cui inesl, eum anima sit immortalis. 3, q. 63, a. 5, ad 1. |H 3° Constat ex fine characteris. — 3, q. G3, a. 5, ad 3 : « Quamvis (enim) post hanc vitam non remaneat exterior cultus, remanet tamen finis illius cultus ; et ideo post hanc vitam remanet charac­ ter, in bonis ad eorum gloriam, in malis ad eorum ignoniniam : (1) Hérls, Le mystère du Christ, p. 2, c. 2, p. 259-300. (2) Scot., in 4 Sent., d. 6, q. 9, n. 20 ; Vasquez,in 3, d. 134, c. 5, n. 90. DE CHARACTERE SACRAMENTORUM 479 sicul etiam militaris character remanet in militibus post adeptam victoriam, in his qui vicerunt ad gloriam, in his qui victi surit ad poenam. » 466. Character esi signum exigit iuum gralise. — Per characterem consecramur et obligamur ad cultum divinum. Atqui nemo decenter exercere potest ullum officium cultus divini absque gratia, tanti muneris dignitati proportionata. Ergo character ita disponit ad gratiam sacramentalem recipiendam, it a ere se eam appellat, ut hæc gratia statim conferatur vel augeatur, nisi sit obex [n. 415. 437]. A gratia autem varie discrepat character : a) Quoad originem : 1) Character per sacramentum tantum, gratia, etiam extra sacramentum, dari potest;?) Quoties sacra­ mentum valide confertur, character semper imprimitur, gratia cohiberi potest indispositione subjecti. b) Quoad stabilitatem : Character indelebilis est, gratia amitti potest et reapse quovis peccato mortali amittitur. c) Quoad naturam el proprietates : Gratia est naturæ divinæ consortium, quo filii Dei sumus et amici ; character est quædam sacerdotii Christi participatio, quæ nos reddit Dei instrumenta et ministros. — Character ad potentiam reducitur, gratia ad spe­ ciem habitus. — Gratia et character per se simul tempore infun­ duntur, sed per accidens, præsente obice qui postea removetur, cha­ racter præcedit gratiam. 1 480 DE MINISTRO SACRAMENTORUM CAPUT IV DE MINISTRO SACRAMENTORUM Prænotanda. 467. Minister generatim intelligitur ille qui ritus sacramentales conficit et subjecto confert : omnia enim sacramenta, excepta Eucharistia, una et eadem operatione conferuntur simul ac confi­ ciuntur, ac proinde ministro indigent, qui sit persona re distincta ab ipso suscipiente. Dico : excepta Eucharistia : quia enim Eucharistia in re perma­ nente non in usu consistit, dispensatio ejus fit per actionem dis­ tinctam a confectione, et idcirco, nisi agatur de ministro Missam celebrante, non idem minister, qui sacramentum conficit, etiam' necessario dispensat. Quinimo communionis distributio valide et sacramentaliter fieri potest a quocumque, etiam sibimetipsi. In praesenti autem agitur tantum de ministro secundario, qui scilicet nomine et auctoritate Christi, ministri principalis (n. 389, operatur et debile ponit omnia quæ ad essentiam sacramenti sunt necessaria. Duplex distinguitur sacramentorum minister (1) : a) Ordinarius, qui ex officio, ad sacramenta conficienda specia­ liter est consecratus (2), quamvis forte licentia Parochi aut Ordinarii loci ad id requiratur, si minister ex officio curam animarum non exerceat. Ita, v. g. quilibet sacerdos est minister ordinarius Bap­ tismi solemnis, ejus tamen collatio reservatur parocho aut alii sacerdoti de ejusdem parochi vel Ordinarii loci licentia (c. 738, § Db) Extraordinarius, qui sacramentum conficere potest, vel propter specialem facultatem seu privilegium, speciale, vel ob ali­ quam necessitatem aut ob justam causam. Sic Diaconus : 1) Baptis­ mum solemnem ministrare potest, sed justa de causa, et cum loci Ordinarii vel parochi licentia (c. 741, § 1) ; — 2) Eucharistiam... gravi de causa (c. 845, § 2). Distinguitur etiam, in ordine ad Baptismum : 1) Minister Baptismi solemnis, qui omnia, in Ritualibus præscripta, observat, et ad hoc deputatur, sive ex officio (ordinarius), sive ex delegatione (extraordinarius) ; 2) Minister Baptismi non solemnis seu privati, qui sacramentum ministrare potest, propter necessitatem, et qui­ dem servando tantum ritum essentialem, si sit laicus (c. 759, § 1 . (1) Cappello, Traci, de Sacramentis, η. 40 : L. Godefroy, in Did. théol., art· Ministre des sacrements. (2) In sacramento Matrimonii ipsi contrahentes sunt ministri. DE MINISTRO SACRAMENTORUM 481 Assertio : Solus homo viator, ratione praeditus, potest esse, de ordinaria Dei Providentia, sacramentorum minister ; non omnis tamen homo viator, etiam baptizatus, potest esse minister, vel extraordinarius, omnium sacramentorum. / I. — Solus homo viator... est sacramentorum minister. (Theol. certum.) 468. Probatur : a) Ex voluntate Christi. — Christus enim visibi­ lia sacramenta instituit pro Ecclesia militante, non ab aliis quam hominibus, iisque viatoribus, ministranda, quemadmodum suscipienda (Mt. xvm, 19 ; xxvm, 18 sq. ; Lc. xxn, 19 sq. ; Jo. xx, 22 ; Act. xx, 28 ; Heb. v, 1, 4 ; Jac. v, 14). b) Ratione convenientiae. — Minister principalis sacramentorum est Christus ul homo et caput generis humani, ex cujus passione virtus sacramentorum derivatur. Ergo convenit ministrum secundarium esse etiam hominem, non autem alium natura supe­ riorem, qualis est angelus. Dicitur : 1) Ratione pnæditus, quippe infantes ac perpetuo amentes nequeunt valide conficere sacramentum, quia et usu rationis carent ad.agendum humano modo, et cæteroquin inten­ tionis requisitae sunt incapaces. 2) De ordinaria Dei providentia : nani, extraordinarie et per miraculum, angeli vel animæ separatae possent ministrare sacra­ menta. Cf. Nicephorus, Hist. ecc. 1. 11, c. 20; Breviarium rom. in festo S. Stanislai, 3, q. 64, a. 7 ; C. Gentes, iv, 74. II. — Non omnis homo, etiam baptizatus, potest esse minister vel extraordinarius omnium sacramentorum. 469. Hæc pars quæ contra Protestantes statuitur : a) Est de fide definita a Cone. Tridentino, s. 7, cn. 10, D. 853 : « Si quis dixerit, Christianos omnes in verbo et omnibus sacramentis administrandis habere potestatem, a. s. ». b) Constat Scriptura et Traditione quæ diserte significant Christum elegisse apostolos, quibus solis et Ecclesiæ successori commisit sacramentorum ad ministra tionem : Baptismi 'Mt. xxvm, 18 sq.] ; Pœnitentiæ [Mt. xvm, 18 ; Jo. xx, 22 sq.] ; Eucharistiæ et Ordinis [Lc. xxn, 19 ; \ct. xiv, 22 ; 1 Tim. iv, 1 1, v, 22 ; Tit. i, 5] ; Ext. Unctionis [Jac. v, 14 sq.], etc., uti in tractatibus de singulis sacramentis explicite dicetur. Theol. ΤΠ 31 482 DE MINISTRO SACRAMENTORUM Ergo hæc potestas non competit nisi iis qni eam per sacram Ordinationem acceperunt. Insuper hæc potestas ministerialis, etiam rite accepta, legi­ time (1) exerceri nequit nisi ab iis qui ab ipsa Ecclesia catholica ad sacra dispensanda jure mittuntur : soli enim Ecclesiæ com­ misit Christus potestatem supremam el plenam in sacris dispen­ sandis tanquam in bonis ipsius propriis, juxta illa Mt. xxvm, 18 sq. : « Data est mihi omnis potestas in coelo et in terra ; euntes ergo docete omnes gentes... docentes eos servare omnia quæcumque mandavi vobis » ; Jo. xx, 21 : « Sicut misit me Paler, et ego mitto vos », etc. Sola ideo Ecclesia jus habet proprium et exclusivum tum insti­ tuendi ministros, tum eos ad exercendam potestatem ministerialem millendi vel ab ea prohibendi. — « Ergo ad usum legitimum potestatis ministerialis missio vel deputatio facta ab Ecclesia requiritur adeo, ut omnis qui, destitutus missione, sacramentum mala fide ministrat, et omnis qui, a tali ministro, sacramentum mala fide recipit, sacrilege agat, et juri, quod Ecclesia habet in sacramenta, deroget. » Lercher, t. 4, n. 248. Cf. n. 519, 520. Attamen, quia valor sacramentorum a solo Christo institutore pendet, minister illegitimus, cui perpetuo inest potestas Ordinis, potest valide ministrare sacramenta (2), dummodo se constituat aliquo modo ministrum Ecclesiæ catholicae, per intentionem saltem implicitam faciendi quod facit vera Christi Ecclesia, ut infra fusius dicetur. A communi regula excipiuntur : 1) sacramentum Baptismi, qui ab homine quolibet, dummodo habeat intentionem faciendi quod facit Ecclesia, valide administrari potest, imo et legitime in casu necessitatis ; 2) sacramentum Matrimonii, cujus ministri sunt contrahentes baptizati, quodque, in certis adjunctis, etiam inter catholicos validum esse potest, imo et licitum, absque parochi præsentia (c. 1098). His prænotatis, agemus in articulis duobus : 1° de qualitatibus requisitis in ministro sacramentorum ; 2° de obligationibus ministri sacramentorum. (1) Cf. tract, de Ecclesia, n. 281 sq. (2) Est tamen alique. restrictio facienda, ut in sacramento Pœnitentiæ, ad cujus validitatem requiritur jurisdictio, quæ per Ordinationem non datur, sed per solam communicationem a prælatis Ecclesiæ. Μ DE MINISTRO SACRAMENTORUM 483 ART. I De qualitatibus requisitis in ministro sacramentorum 470. Ul administratio sacramentorum sit valida, requiritur intentio ; fides autem et probitas necessariæ sunt, ut sit digna. Nihil dicemus de attentione seu applicatione mentis ad ea quæ aguntur. Ad valorem sacramenti nulla requiritur attentio, dummodo, cum debita intentione, materia et forma rite ponantur. Ad licitam confectionem requiritur ut absit voluntaria distractio, quæ tamen probabilius non erit culpa gravis, nisi accedat pericu­ lum omittendi aliquid essentiale vel notabile. 91 § L — DE MINISTRI INTENTIONE Notio intentionis. 471. A) In genere. — Intentio, etymologice accepta, significat tendere in aliud ; et est aclus voluntatis in aliquem finem tendentis, seu aclus deliberatus quo voluntas aliquid agere vel omittere decernit, et sic dilïert ab attentione, quæ est actus intellectus, applicatio nempe intellectus ad ea quæ peraguntur. B) Quoad sacramenta. — Ut valida sit confectio sacra­ menti, minister debet velle ritum sacramenlalem conficere seu, ut aiunt theologi post Concilia, debet generatim velle « facere quod facit Ecclesia. » Jam vero : a) Vox n Ecclesia » hic sumitur sensu genera li et indeterminato pro vera Ecclesia Christiana, quæcumque illa sit, vel esse, falso judicio putetur, sive Romana, sive Lutherana, sive Anglicana. Necesse enim non est ut minister velit facere quod facit Ecclesia Romana, neque ut credat veritatem Ecclesiæ et reli­ gionis christianæ, dummodo intendat facere generatim quod christiani facere consueverunt per talem ritum. Sic atheus, Judæus, hæreticus, paganus, si rogati a christianis baptizent, satis est. ut, ne cogitando quidem de Ecclesia, habeant intentionem faciendi quod ab illis petitur : in hac enim intentione generali implicite continetur intentio faciendi quod facit Ecclesia ; minister enim 484 DE MINISTRO SACRAMENTORUM rogatus practice suam facit intentionem illorum qui ab ipso petunt sacramentum. b) Expressio « quod facil Ecclesia » multiplici gradu intelligi potest : 1) ipscmet ritus mere externus et materialiter speciatus, consistens nempe in conjunctione debitae matcriæ cum forma et utriusque ad subjectum applicatione ; 2) ille ritus ut in Ecclesia jrequenlalur tanquam aliquid sacrum et religiosum et ab ipsa habetur ut a Christo Domino institutus ; 3) idem ritus, ul est in se et reipsa sacer seu sacramentum ; 4) denique idem ritus, qui est sacramentum, ul habens ex divino instituto, adjunctam sibi graliam et quandoque characterem. Divisio intentionis. 472. Intentio est : a) Ratione finis : 1) Jocosa seu mimica, qua minister tum externe tum interne simulai sacramenti administrationem, cum aperta derisione. 2) Externa, qua serio ponitur ritus ut mere exlernus. Hæc intentio voluntati quidem interna est, sed externa dicitur, tum quia ejus objeclum est totum externum (ritus materialiter spectatus), tum quia ipsa certo et physice exterius manifestatur ipsamet posi­ tione ritus. 3) Interna, qua ponitur ritus ut sacer; interna vocatur, quia ejus objeclum, i. e. ratio actionis ut religiosae et sacrae in Ecclesia Christiana, potest adesse et abesse a ritu exteriore ; objeclum enim hoc (actio prout sacra et religiosa) sola mente concipitur nec physice exterius manifestatur ipsamet positione ritus. b) Ratione influxus in actum: 1) Actualis, quando minister vull et attendu sacramentum ministrare. (Hæc intentio adesi et adver­ titur.) 2) Virtual is, quando minister ponit ritum virlule intentionis antea habitae, quamvis de ea actu non cogitetur. (Hæc intentio adest hic et nunc sed non advertitur.) 3) Habitualis, quæ est — vel facilitas operandi comparata ex repetitione actuum, absque ulla intentione prævia ; sic amentes et dormientes quandoque agunt quæ cum usu rationis et vigilando facere consueverunt ; — vel intentio quæ, prius habita et non retractata, tamen ne virlule quidem influit in actum, quia jam est moraliler interrupta, per notabilem temporis moram, v. g. qui optavit ut ante mortem suam baptizaretur, neque hoc desiderium retractavit, habet intentionem habitualem Baptismi recipiendi, quando sensibus destitutus in periculo mortis jacet. 4) Interprelaliva, quam minister nec habet, nec habuit, quam autem, propter inclinationem habitualem voluntatis, haberet certo, si reipsa quod agit adverteret. H c) Ratione modi quo effectus Intenditur : 1) Absoluta, qua con­ DE MINISTRO SACRAMENTORUM 485 fectio sacramenti et illius effectus absque ulla restrictione inten­ ditur ; 2) Condilionala, qua id intenditur sub aliqua restrictione. d) Ratione objecti : 1; Determinata, quæ fertur circa certam et definitam personam aut materiam, v. g. intentio sacerdotis qui vult præsentem infantem baptizare. 2) Indeterminata, quæ fertur circa personam aut materiam insufflcicnter determinatam, v. g. intentio sacerdotis qui vult quinque ex hostiis præsentibus consecrare, non determinans has quinque. Errores. 473. a) Errores Prolestanlium. — Juxta Protestantes, sacramenta non sunt nisi signa ad excitandam vel augendam fidem suscipien­ tium. Consequenter ad valorem sacramentorum nulla requiritur intentio in ministro, sed sufficit ut ponatur, et quidem quocumque modo, ritus externus. b) Theoria A. Catharini. — Catharinus (1) docet « positionem ritus externi materialiter, dummodo ponatur libere, serio, omnique semoto joco », sufficere ad valorem sacramenti, etiamsi minister contrariam intus gerat voluntatem. Hanc sententiam amplexati sunt nonnulli, præsertim e Facul­ tate Parisiensi, addita tamen a quibusdam hac clausula restrictiva « intentionem externam non sufficere nisi ritus externus, ex cir' cumslanliis loci, temporis et status ministri, videatur aspicientibus esse sacramentum ». Huic autem opinioni, quam olim communissimam affirmabat Bossuetius, vix tenuis aliqua superest probabilitas. Doctrina catholica. 474. Cone. Trid. hæc habet, s. 7, cn. 11, D. 854 : « Si quis dixerit in ministris, dum sacramenta conficiunt et conferunt, non requiii intentionem saltem faciendi quod facit Ecclesia ; a. s. » De fide est ergo, contra hæreticos, ad valorem sacramentorum necessariam esse in ministro intentionem faciendi quod facit Ecclesia. Theologi autem communiter tenent, contra Ambrosium Calharinum, non sufficere intentionem externam, sed requiri internam et implicitam saltem intentionem faciendi ritum, quatenus religiosus et sacer usurpari solet a Christianis. Hæc autem inten­ tio, ul su/ficiat ad validitatem, debet esse saltem virlualis, ' æquiualens absolulæ et determinata ad certam materiam et personam. Unde sit thesis : (1) In op. : De necessaria intentione in perficiendis sacramentis, Romffi, 1552 ; cf. Thouvenin, in Diet, théol., art. Intention, col. 2273 sq. 486 DE MINISTRO SACRAMENTORUM Asserlio : Ad valorem sacrai enti necessaria est in ministro intentio faciendi quod facit Ecclesia, et quidem intentio interna, quæ sit saltem virtualis, saltem absolutæ æquivalens et ad mate­ riam et personam determinata. I. — Necessaria est intentio. (De fide.) 475. Prob. : a) Ex documentis fidei. — Innocentius VIH præscripsit Waldensibus professionem fidei : ad confectionem Eucharistiae, « tria sunt, ut credimus, necessaria : scilicet certa persona, id est, presbyter ab Episcopo... constitutus ; et illa solemnia verba... in canone expressa, et fidelis intentio proferen­ tis ». — Item Murtinus V (1418) et Eugenius IV (1439) in minis­ tro sacramenti postulant intentionem faciendi quod facit Eccle­ sia [D. 424, 672, 695]. — Item Tridentinum, ut vidimus, et Leo XIII, anno 1896, declaravit ordinationes Anglicanorum invalidas esse propter mutilationem formæ et propter « defectum intentionis ». D. 1963 sq. b) Scriptura. — I Cor. iv, 1 : « Sic nos existimet homo ut ministros Christi et dispensatores mysteriorum Dei. » Cf. textus ubi Apostoli eorumque successores dicuntur ministri Christi constitui in dispensatione sacramentorum [Jo. xx, 21 ; Mt. xxviii, 19 ; Lc. xxn, 19]. Conferens ideo sacramenta agit ut dispensator et minister Christi. Dispensator autem ac minister non est nisi qui intendat aliquo modo facere quod voluerit fieri nomine suo ille cujus est minister. Quis enim putaverit illum, qui deputatur a rege, vere officium ministri agere, si casu et præter intentionem, si dormiens, aut ebrius, aut jocose, proferat verba relate ad poli­ ticum grave negotium. c) Ratione theologica. — 1) Minister se habet tanquam Christi instrumentum, non qualecumque sed ratione et libertate praeditum, et hanc ob causam, actio, qua sacramentum conficit, humana esse debet, i. e. fieri ex voluntate et deliberatione, non vero casu et absque intentione. « Et ideo requiritur intentio, qua se subji­ ciat principali agenti, ut scilicet intendat facere quod facit Christus et Ecclesia. » [3, q. 64, a. 8, ad 1.] 2) « Quando aliquid se habet indifferens ad multa, oportet quod per aliquid determinetur ad unum, si illud effici debeat. Ea vero quæ in sacramentis aguntur, possunt diversimode agi, DE MINISTRO SACRAMENTORUM 487 sicut ablutio aquæ, quæ iit in Baptismo, potest ordinari et ad munditiam corporalem, et ad sanitatem corporalem, et ad ludum, et ad multa alia hujusmodi ; et ideo oportet quod deter­ minetur ad unum, id est, ad sacramentalem effectum, per inten­ tionem abluentis. » 3, q. G4, a. 8. d) Ex absurdis consectariis sententiae oppositae. — In sen­ tentia Reformatorum, mater, dum abluit mane infantem, si dicat forte aut pietatis causa : Ego te lavo in nomine Patris el Filii el Spiritus Sancti, ipsum baptizaret ; sacerdos, in refectorio legens ex S. Scriptura verba consecrationis, eo ipso consecraret omnem panem præsentem. 476. Nec objici potest factum : 1) S. Gcnesii, cujus Baptismum mimice collatum, ratum postea habuit Ecclesia — 2) puerulorum a S. Alhanasio adhuc puero, in ludo baptizatorum, quos, post examen, non rebaptizandos judicavit Alexander episcopus Alexan­ drinus. Nam concessa veritate ulriusque facti (1), Ecclesia et episcopus valida non habuerunt hæc baptismata, nisi quia ipsis sincera et vera apparuit, in utroque casu, intentio baptizandi. II. — Requiritur intentio interna. (Communis el certa.) 477. 1° Pbobatur ex Ecclesiæ sensu. — a) Ex declaratio­ nibus conciliorum. — Praeter materiam el formam ad valorem sacramentorum requirunt concilia intentionem ministri faciendi quod facit Ecclesia. Atqui intentio, quam vocant externam, habetur ipsa seria positione ritus externi materialiter spectati, et sufficienter exprimitur per verba « materiam et formam ». Ergo concilia aliam exigunt intentionem, scilicet internam. Praeterea Conc. Trid. s. 14, c. 8, D. 902, definivit nullam esse absolutionem prolatam a sacerdote « cui desit animus serio agendi el vere absolvendi ». Ergo prælcr externam intentionem « animum serio agendi », seu præter seriam positionem ritus externi, exigitur intentio « vere absolvendi » interna, cum in definitione hæc a præcedenti discriminetur. b) Ex auctoritate Alex. VII1 el Missalis Romani. — 1) Alex. VIII, D. 1318, damnavit prop. seq. : « Valet Baptismus collatus a ministro, qui omnem ritum externum formamque baptizandi observat, intus vero, in corde suo, apud se resolvit : (1) Cf. De Smet, η. i 20, n. 4, 5. 488 DE MIMSTRO SACRAMENTORUM non intendo quod facit Ecclesia ». Ergo, præter intentionem externam (omnem ritum externum) requiritur intentio interna (intus...). — Quare merito Benedictus XIV : « negari non potest grave vulnus præfatæ (Catharini) opinioni » inflictum fuisse hac damnatione [De Synod. 1. 1, c. 4, n. 8]. 2) Missale Romanum (§ 7 de defectibus occurr. in celeb. Missae) irritam declarat consecrationem, si sacerdos habens coram se 11 hostias intenderet solum decem consecrare, non determinans quas decem intenderet, quia requiritur intentio. Atqui, in casu, adest intentio externa, nam sacerdos libere, omni semoto joco, et in iis circumstantiis adhiberi solitis, peragit exterius id omne quod materialiter et externum requiritur ; caret duntaxat interna et secreta intentione, cujus defectu (1) nil consecrat. Ergo. 478. 2° Probatur ratione theologica. — a) Ex natura sacramentorum. — Ritus enim externi sacramentorum (mat. et forma) indifferentes ad plura remanent : possunt esse naturales aut profani, nec ullatenus fieri valent determinate sacramentales, nisi determinatio ad id necessaria ex ministri intentione proveniat. Nec dicas « ritum externum de se indifferentem determinari ad esse sacramentale per consuetas circumstantias » (loci sacri, caere­ moniarum, etc.). Ritus enim potest poni materialiter (ut quid naturale et profa­ num), sive in his circumstantiis sive extra eas, nec ea vi pollent circumstantiæ ut act io in se non sacra fiat actio ejus ordinis qualem instituit Christus, eo vel magis quod istae circumstantiæ ab Ecclesia institutæ sunt nec proinde attingere possunt sacramentorum essentiam. b) Ex natura potestatis ministerialis. — Sacramenta, ex eorum institutione, neque conficiuntur neque ministrantur nisi nomine Christi el vi potestatis divinitus e Christo derivalæ. Minister autem neque ex hac potestate, neque nomine Christi agit, nisi intentione interna id velit vel expresse vel sali em implicite. Ergo, stante positioni* seria ritus externi, si velit illud ponere ex facultate sua naturali et nomine proprio, nolens ut hæc sua actio sit sacra et Christiana, nullum efficitur sacramentum sed quid naturale et profanum. Cf. 3, q. 64, a. 8, ad 1 ; supra, n. 475, c. 479. 3° Confutatione adversariorum. — a) Objiciunt 1° : Sa­ cramenta gratiam producunt ex opere operato. Ergo, dummodo donatur serio ritus externus, nil aliud requiritur ad validitatem. (1) Ad materiæ faciendam determinationem. DE MINISTRO SACRAMENTOKI Μ 489 R, Sacramenta semel facia valent utique ex opere operato, sed ut fiant et sini, sacramenta pendent ab intentione ministri illa conficientis. b) Urgent 2° : Posito serio ritu externo, sacramentum est certo validum, qualiscumque habeatur interna ministri intentio contra­ ria ; hæc enim voluntas est tantum inanis velleilas, quæ nil officit validitati sacramenti, quemadmodum voluntas agricolae, qui, semen terræ mandans, non vult esse fructiferum, non irritum facit semen si terra propitia sit, aut voluntas illius qui ignem stupae adrmrsens, non vult igne comburi stupam, non impedit stupæ combustionem, etc. Ergo. R. — 1) Argumentum præsens (non minus ac praecedens) est pura pelitio principii : assumunt enim adversarii, tanquam princi­ pium demonstrationis, id ipsum quod ipso argumento demonstrare volunt : confici scilicet sacramentum sola positione seria ritus externi. 2) Exempla allata non sunl ad rem : ignis enim, semen, etc. sunt res ex se ita delerminatæ ad effectus suos, ut, etiamsi per jocum, casu et indeliberate applicentur, effectus prorsus idem obtineatur. Nulla certe requiritur intentio, nec actus serius, nec actus humanus, ut ignis comburat aut semen germinet. Si ergo valerent hæc exempla, ritus externus, etiam mimice peractus, esset sacramentum, quod est hæresis Lutheri (1). c) Dicunt 3° : Si necessaria est intentio interna, cum hæc sit secreta et latens, nec suscipientibus nec Ecclesiæ cognoscibilis est, fideles nunquam securi erunt de validitate sacramentorum ; imo potest aliquando accidere, hominum malitia, ut ordo sacer penitus exstinguatur, et deliciat ipsa Ecclesia, sacris ministris orbata. R. — Ait Leo XIII ep. « Aposlolicæ curæ », 13 sept. 1896 : « Cum quis ad sacramentum conficiendum et conferendum, mate­ riam formamque debitam serio ac rile adhibuit, eo ipso censetur id nimirum facere intendisse (intentione interna) quod facit Ecclesia. » — S. Thomas, 3, q. 64, a. 8, ad 2 : « In verbis quæ profert (minister), exprimitur intentio Ecclesiæ, quæ sufficit ad perfectionem sacramenti, nisi contrarium exterius exprimatur ex parte ministri vel recipientis sacramentum ». Quo in casu, de validitate sacramenti adest certitudo moralis, quæ, de rebus ad salutem pertinentibus, in hac vita mortali, dumtaxat, haberi potest et sufficit ad depellendas animi anxietates. Nulla enim occurrit ratio posiliua ut inique sentiamus de intentione ministri, eo vel magis quod intentionis internæ exclusio nonnisi ex reflexa et rarissima inter homines malitia concipi potest. Nulla paritas inter hanc exclusionem et defectum sanctitatis qui ex sola ministri fragilitate plerumque oritur. — Aliunde, (1) Cf. Franzelin, th. 17 ; BiUuart, diss. 5, a. 7, prob. 6°. 490 DE MINISTRO SACRAMENTORUM minister, istiiisinodi malitiæ capax ut vitiet intentionem, pariter clam vitiare posset materiam et formam sacramenti. Quoad Ecclesiam vero, ipsi providet Christus, qui promisit so futurum cum ea, omnibus diebus, usque ad consummationem sæculi, nec unquam fore ut portæ inferi adversus eam prævaleant. In praxi, quidquid theoricc sentias de opinione Gatharini, eam sequi omnino illicitum est, quia ubi agitur de sacramen­ torum valore, pars tutior est semper eligenda {D. 1151). III. — Requiritur intentio saltem virtualis. (Cerium.) 480.1° Non sufficit intentio habitualis, el a fortiori interprelaliva, — Minister in sacramentis operari debet humano modo, i. e. cum deliberatione et judicio. Atqui non fit actus humanus : 1) ex intentione interpretation, quæ non exsistit, nec proinde influit in sacramentum ; 2) ex intentione habituali (1), quæ non perse­ verat, et ideo non influit etiam in sacramentum. 2° Non requiritur intentio actualis. — Intentio actualis, etsi optima et pro viribus curanda ob reverentiam sacramenti, non tamen est in potestate hominis, cujus mens sæpe et facile ad diversa distrahitur. Unde, si necessaria esset actualis intentio, munus sacramenta ministrandi nimis arduum esset, et de valida receptione apud fideles nimiæ generarentur anxietates. 3° Sufficit intentio virtualis. — Intentio virtualis vere influit in actum eumque humanum facit ; nam est ipsamet actualis intentio, virtute adhuc perseverans, per suum influxum in exsecu­ tionem operis sacramentalis. IV. — Requiritur intentio saltem absolutæ æquivalens. 481. Intentio ministri absolutæ æquivalens est illa quæ nalura transit in absolutam priusquam sacramenium perficiatur. « Quod generatim requiratur intentio absoluta vel æquivalenter talis, inde est quod intentio debet in actu secundo existere momento quo sacramentum conficitur, quo nempe materia et forma applicantur : tunc enim, illo ipso momento, influxum suum exercere debet intentio, ut signum, materia et forma constans, determinetur et constituatur in suo esse sacramentali, in sua ratione causæ instrumentalis ». De Smel, n. 129. (1) Doctores frequenter per intentionem habitualem intelligunt eam quæ jam usu communi theologorum vocatur virtualis. Nulla ergo realis dissensio cum pro duplici diversa nominis significatione, alii affirmant et alii negant, habitualem intentionem sufficere. Cf. 3, q. 64, a. 8, ad 3. DE MINISTRO SACRAMENTORUM 491 a) Talis est intentio cum conditione de præierilo aut de præsenli, v. g. si jam non es baptizat,us, vel si vivis, ego te baptizo ; hoc enim in casu, veriiicata conditione, subsistit intentio et valet sacramentum ; non veriiicata conditione, nec subsistit intentio nec validum esse potest sacramentum. b) Conditio de futuro generatim invalidât sacramentum. Nam ritus sub tali conditione collatus, non valet quando ponuntur materia et forma, quia tunc deest intentio ministri ; neque valet quando verificatur conditio, quia amplius non exsistunt materia et forma. Dixi : generatim, nam excipiendum est Afalrimonium quod, impleta conditione, validum erit : siquidem sequitur naturam contractuum. 482. N. B. a) Nullum est sacramentum, etiam cum conditione de futuro necessario v. g. ego te absolvo, si cras orietur sol, si minister velit a tali conditione pendere suam intentionem. b) Conditio occulta, solique Deo nola, probabilius obest valori sacramenti. Sacramentum enim humano modo ministrari debet ; igitur nequit apponi conditio quæ non cadat sub humana condi­ tione. — In praxi ideo nunquam apponenda est talis conditio, ne valor sacramenti incertus reddatur. c) Si minister habeat duas intentiones sibi invicem contrarias, videndum est quænam ex eis prævaleat; v. g. minister vult ponere ritum sacrum, sed non vult hunc ritum esse sacramentum. Si hæc posterior ita prævaleat ut excludat priorem, sacramentum est invalidum ; si utraque esset æqualis, nil fieret, nam altera alteram destrueret ; si dubium maneret, dubium esset sacramentum. d) Graviter peccal quicumque aut sacramentum facit invalidum sive ex defectu intentionis debitæ sive ex condi­ tione apposita, aut condilionem apponit absque gravi causa [n. 402 sq.]. V. — Requiritur intentio deter • I inata ad materiam et perso­ nam. ( Certum.) 483. Actio sacramentalis non fertur in rem vagam et indeter­ minatam, sed in rem concretam et particularem; item, effectus sacramenti non applicatur in genere, sub notione vaga, nec inde­ terminatus remanere potest, sed alicui subjecto aut aliquibus subjectis plane definitis applicatur; v. g. non baptizatur homo in genere, sed hic homo : Petrus ; non consecratur hostia in genere, neque tres ex præsentibus hostiis, sed hæ tres determinatae consecrantur, etc. Atqui sola ministri intentione ita determinari possunt, in ordine ad sacramentum, tum materia, tum persona. Ergo. 492 DE MINISTRO SACK AMENTORUM In praxi, minister censetur et debet suam intentionem dirigere ad materiam vel personam præsentem, quæcumque illa sit, ita ut error circa numerum hostiarum consecrandarum vel circa nomen, sexum, conditionem personæ, non invalidet sacramentum, nisi constet ministrum revera alligasse intentionem exclusive ad determinatam personam, ad determinatum numerum hostiarum. Excipitur Matrimonii sacramentum in quo determinatio inten­ tionis fertur non in quamcumque personam præsentem, sive Catharinam sive Agatham, sed in talem personam in individuo, v. g. Catharinam : quapropter invalidum esset matrimonium cum Agatha, nisi tamen contrahens matrimonium vellet contrahere cum persona præsente sive sit Catharina sive sit Agatha. § Π. — DE MINISTRI FIDE ET PROBITATE Quæstio spectari potest relate ad validam et ad licilam sacra­ mentorum confectionem. I. — De fide et probitate ministri ad valorem sacramenti. Errores. 484. 1° Quoad fidem : Rebaptizantes, medio circiter sæculo tertio, docuerant nullum esse Baptismum (et alia sacramenta) ab hære­ ticis vel schismaticis collatum (multo magis ab infidelibus), ac proinde ab his baptizatos rursus baptizandos esse cum ad Eccle­ siam redeant. Rebaptizantium duces fuerunt S. Cyprianus, Carthaginensium episcopus, fretus auctoritate Agrippini decessoris sui, et Firmilianus epiSc. Cæsariensis in Cappadocia : Cypriano ex Africanis episcopi plures (78 circiter) et Firmiliano ex Asia Minore episcopi mulli (50 circiter) adhæserunt, hac præcipue ratione innixi quod Christus soli veræ Ecclesiæ sacramenta dederit, non vero extra­ neis, hæreticis aut schismaticis, qui sunt extra veram Ecclesiam. 2° Quoad probitatem i. e. sanctitatem seu gratiæ statum : 1) Donatistæ, ineunte iv sæc., docuere irrita prorsus et vana esse sacramenta collata, non solum ab hæreticis qui sunt extra Eccle­ siam, sed eliain a ministris improbis, saltem publicis, intra Eccle­ siam. 2) Donastistarum hæresim renovarunt, see. xii : Waldenses el Albigenses, sec. xiv et sequente: Wiclefus et Joannes Ilus, docentes sacerdotem in peccato mortali existentem non valide conficere sacramenta. Doctrina catholica. 485. a) Quoad fidem : Jam S. Slephanus, habens validum Bap­ tismum ab hæreticis collatum, præscribit de baptizatis ab hære­ ticis, quando ad Ecclesiam redeunt : « Nihil innovetur nisi quod DE MINISTRO SACRAMENTORUM 493 traditum est, ut manus illis imponatur in pcenitentiam » D. 46. Multi etiam provocant ad concilium Arelalense, armo 314, cn. 8, D. 53, et ad concilium Nicænum i, cn. 8, D. 55 [97] ; ab his tamen abstinemus, quia non ab omnibus admittitur in his certo agi de re praesenti. Cf. De Smet, n. 136, in nota. Cf. Decr. ad Armenos, D. 695. Denique Tridentinum, s. 7, cn. 4 de Bapt., D. 860 : « Si quis dixerit Baptismum, qui etiam datur ab hæreticis in nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti, cum intentione faciendi quod facit Ecclesia, non esse verum Baptisma, a. s. ». Cf. Cod., cn. 742, § 1. De ordinibus ab hæreticis collatis jam, in prioribus Ecclesiæ temporibus, ut testes habes : Concilium Arelalense ordines Λ’ουαlianorum, D. 53 et S. Gregorium M. ordines Nestorianorum validos declarantes. Nunc Codex, cn. 2372, validos declarat ordines a notorio apostata, hæretico, vel schismatico collates. Cf. De Smet, n. 138. De celeris sacramentis non habetur expressa definitio ; at, ob Ecclesiæ praxim et intimam analogiam cum Baptismo et Ordine, certum est, imo et fidei proximum, fidem non requiri in ministro ad eorum validitatem (1). b) Quoad sanctitatem seu graliæ statum : Jam concilium Arelatense, cn. 13, validos habet ordines a traditoribus collates. Item SS. Pontifices, Felix n, ep. 14, 5, Gelasius i, ep. 3, 6, Anastasius n, ep. 1, 8, D. 169, ut valida agnoscunt sacramenta Baptismi et Ordinis ab Aeacio Constantinopolitano schismatico collata. Innocentius III, anno 1208, Waldensibus professionem fidei imposuit, D. 424, in qua agnoscunt sacramenta « licet a peccatore sacerdote ministrantur ». Idem docet Joannes xxii, anno 1317, D. 488. Concilium Consta nliense, anno 1418, D. 584, 672, reprobavit art 4 Wiclefi : « Si episcopus vel sacerdos existit in peccato mortali, non ordinat, non consecrat, non conficit, non baptizat ». Cf. Decr. ad Armenos, D. 696. Denique Tridentinum, s. 7, cn. 12 de sacr., D. 855 : « Si quis dixerit ministrum in peccato mortali existentem, modo omnia essentialia, quæ ad sacramentum conficientium aut conferendum pertinent, servaverit, non conficere aut conferre sacramentum, a. s. ». Cf. Trid. s. 14, cn. 10 ; s. 22, cp. 1. D. 920, 939. Asserito : Nec fides nec probitas ministri ad valorem sacramen­ torum requiritur. (Sallent lheol. cerium.) 486. Affinis est utraque quæstio et satis est demonstrare fidem non requiri. Nam si hæresis ministri, quæ est peccatum gravissi(1) Sacramentum Poenitentia? a ministro excommunicato aut hæretico collatum potest esse invalidum, non quidem ex defectu fidei in ministro, sed ex dejectu jurisdictionis. Cod., can. 873, § 3 ; 2261, 2264, 2314, etc. I i 494 DE MINISTRO SACRAMENTORUM mum, non impedit valorem sacramenti, statim sequitur pecca­ tum grave ministri non obstare valori sacramenti. Jamvero thesis, quæ jam constat ex auctor Hale Ecclesiæ : 1° Innuitur Scriptura. — Sacramenta enim non hominis sed Dei sunt opera, eorumque virtus a Dei virlule pendet non a ministrorum sanctitate aut fide, qui sunt tantum Christi ministri [Jo. i, 33; I Cor. i, 13, m, 4, 5, 7, iv 1]. Atqui virtus divina impediri nequit malitia hominis, etiam ministri. Ergo nec fides nec sanctitas requiruntur in ministro ad valorem sacramenti. 487. 2° Probatur ex Traditione. — A. Constat ex patribus qui thesim demonstrant : a) Ex nalura sacramentorum. — Sacramenta, aiunt, efficaciam suam habent ex meritis Christi, ex virtute sibi a Deo indita, non autem ex merito ministri. Quare sicut 9 sigillum eumdem habet effectum, sive aureum sit sive ferreum (1) ; sicut semen fructum affert, sive sor­ didis sive lotis manibus seminetur, modo ex se fructiferum sit et terra idonea (2) ; sicut lux etiam per sordes diffun­ ditur, nil sordium contrahens (3), ita minister, sive bonus sive malus, valide conficit sacramentum, dummodo sit Christi instru­ mentum. b) Ex natura potestatis ministerialis. — Equidem in Ecclesia catholica, cujus sacramenta sunt bona propria, residet suprema dispensationis auctoritas ; nihilominus minister, quantumvis hæreticus [n. 471,478], potest se subjicere Christo et verse Ecclesiæ, per intentionem saltem implicitam faciendi id quod Christus instituit et quod facit vera Ecclesia. « Ecclesia, inquit S. Aug. (4), legitima Christi sponsa, utitur hæreticis et schismaticis tanquam utero ancillarum ut sponso suo Christo filios generet, quemad­ modum Sara, Lia et Rachel filios per uterum ancillarum jure conjugali pepererunt. » « Quamvis ipse non baptizaret, sed discipuli ejus. Ipse et non ipse ; ipse (Christus) potestate, illi ministerio... Quos baptizavit Judas, Christus baptizavit. Sic ergo quos baptizavit ebriosus, (1) S. Gregorius Naz., Orat. 40, 26. (2) S. Augustinus, Contra Crescon., I. 3, c. 8. (3) « Sic et Baptisma Christi nequit cujusquam sceleribus inquinari. » S. Aug., 1. 1, de Bapt., c. 12. (4) Contra Donat., 1.1, C. 16 ; cf. Cont. cp. Parm., 1. 2, c. 10, n. 22 ; De Bapt., 1. 3, c. 10, n. 13 ; 1. 5, c. 20, n. 28 ; S. Joan. Chrys., In Joan,, hom. 86, n. 4; In ep. I ad Cor., hom. 8, n. 1 ; J. 1616, 1624, 1635— 1169, 1189. DE MINISTRO SACRAMENTORUM 495 quos baptizavit homicida, quos baptizavit adulter, si Baptismus Christi erat, Christus baptizavit (1). » B. Constat Ecclesiæ non rebaptizandi illos qui ab hæreticis baptizati fuerunt : In duobus prioribus sæculis, adest in Ecclesia Romana theoria et praxis vindicans valorem Baptismi in hæresi suscepti ; in pluribus autem ecclesiis Asiæ minoris et in ecclesia Africana inde ab initio tertii sæculi, viguit consuetudo contraria. Istum usum novum defenderunt Tertullianus, De Baptismo, 15, J. 308, concilia Garthaginense (200), Iconiense et Synnadense (circa 235), ac præsertim S. Cyprianus, cum tribus synodis Carthag. annis 255 et 256. Ceteræ ecclesiæ, præcipue Romana, his sese opposuerunt et praxi et doctrina ; ipse S. Slephanus Papa omnino sustinuit validitatem Baptismi ab hæreticis collati, confidenter provocans ad traditionem Ecclesiæ antiquam et universam, D. 46 : « Si qui ergo a quacumque hæresi venient ad vos, nihil innovetur nisi quod traditum est, ut manus illis imponatur in poenitentiam », id est reconcilientur absque iteratione Baptismi. Ceterum ipse S. Cyprianus pro sua opinione nullam traditionem, quæ Agrippino decessore suo antiquior esset, allegare potuit, et, confessus consuetudinem antiquam sibi adversari, ratione potius quam auctoritate rem decidi volebat : « Non, ait, est de consuetudine præscribendum, sed ratione vincendum (2). » Inde a decreto S. Stephani prævaluit absolute doctrina catho­ lica, ut constat ex concilio Carlhaginensi (348), cn. 1, D. 88 in nota, et variis aliis conciliis particularibus vel generalibus, necnon ex multis decretis SS. Pontificum, usqueduni res definita fuerit a Tridenlino [n. 485]. Hoc autem argumentum eo præstantius est quod Patres et Pontifices contra hæreticos invocant continuum usum ecclesia­ rum ; ita v. g. S. Augustinus contra Donatistas : De unit. Eccl. 22, 63 ; Cont. Crescon. 1, 28, 33 ; De Bapt. 2, 7, 12 sq. ; 5, 22, 33 ; ex perpetua consuetudine (1) In Joan, eoang., tract. 5, n. 18 ; J. 1810. (2) S. Cyprianus, Epist. 71 ad Quint., ep. 72, n. 3 ; 73, n. 3, n. 13, etc. — Fundamentum erroris S. Cypriani et aliorum fuit « quod non distinguebant sacramentum ab effectu sacramenti (seu gratia), et credebant apud hæreticos irritum esse sacramentum, quia carebat suo effectu »ob indispositionem susci­ pientis. Cf. De Smet, n. 135 s.q 496 DE MINISTRO SACRAMENTORUM 6, 8, 12 ; ita S. Anastasius II, D. 169 et Nicolaus I, anno 866, in Resp. ad consulta Bulgarorum, D. 334a, 335. 488. 3° Confirmatur rationibus theologicis. — a) Minister in conficiendis sacramentis est instrumentum Christi. Instrumentum autem non agit virtute propria sed virtute accepta a causa prin­ cipali et effectum producit, qualemcumque formam habeat ipsum, dummodo retineat id quod exigitur ad rationem instru­ menti. « Minister Ecclesiæ, ait S. Tho: as, De Ver. q. 29, a. 5, ad 3, non agit in sacramentis quasi ex propria virtute, sed ex virtute alterius, scilicet Christi ; et ideo in eo non requiritur gratia personalis, sed solum auctoritas Ordinis, per quam quasi Christi vicarius constituitur ». Ergo minister ipse qualiscumque sit, sive malus, sive etiam infidelis, potest, ex virtute a Christo accepta, valide sacramentum conficere, quamdiu habet omnia ad rationem ministri requisita, scilicet quamdiu debitam habet potestatem et ritum sacramentalem præscripto modo ponit, cum intentione faciendi quod facit Eccles’a [3, q. 65, a. 5, a. 9 ; C. Gentes, iv, 76]. Adhuc : Potestas conficiendi et ministrandi sacramenta i n. 485, n. 1 ] pertinet ad characterem sacerdolalem, qui est inde­ lebilis. Ergo minister, etsi malus, etsi ab Ecclesia separatus censura vel infidelitate, valide ministrare potest sacramenta [a. 9, ad 3 ; C. Gentes, iv, 771. b) Fideles versarentur in perpetua incerlitudine et innumeris torquerentur anxietatibus circa validam susceptionem sacra­ mentorum, cum quandoque, apud hæreticos et in calamitosis temporibus, difficile sit scire an minister sit hærelicus et semper impossibile sit discernere an minister in statu gratiæ existât. II . De probitate ministri ad licitam sacra • 9 entoruj H confec­ tionem. 489. Quamvis salva maneat sacramenti validitas, attamen omni jure prohibitum est ullum ministrari sacramentum a ministro qui non est in statu gratiæ, nisi prius hunc statum recuperaverit. Assertio : Ad sacramenta licite conficienda seu ministranda requiritur in ministro status gratiæ. (Theol. cerium.) 490. Id requiritur non solum propter gravitatem et sanctitatem HE MINISTRO SACRAMENTORUM 497 actionis sacramenta lis : sancta sancte tractanda sunt, sed speciatim quia minister personam Christi gerit et ejus nomine operatur, ac proinde Christi sanctitati conformari debet, juxta illud : « Sancti estote, quia ego sanctus sum (1). » Hinc Rituale Rom. tit. 1, n. 3, 4 : « Impure et indigne sacramenta ministrantes in æternæ mortis reatum incurrunt (2). » Cf. 3. q. 64, a. 6. Consequenter : a) Minister consecratus seu vi muneris ad tale opus formaliter deputatus, graviter peccat si, sciens et volens, solemn i ter conficit sacramentum, nisi necessitas urgeat sacramenti conferendi et moraliter desit tempus sese cum Deo reconciliandi saltem per actum contritionis perfectae. b) Deficiente una e triplici conditione requisita, nempe si minister vel non est consecratus (deputatus ex officio) vel non conficit sacramentum, vel non conficit solemniter, controvertitur num minister peccet graviter necne. Practice ideo affirmari nequit peccatum esse mortale. Hinc non videntur peccare mortaliter : 1) Laicus in casu neces­ sitatis baptizans, imo sacerdos qui. in casu necessitatis, more laicorum i. e. absque solemnilale baptizat (3). [3, q. 64, a. 6. ad 3]. 2) Sacerdos vel diaconus qui Eucharistiam distribuit aut eam tangit aut defert. 3) Sacerdos qui audit confessiones sed non absolvit. 4) Parochus vel sacerdos delegatus qui Matrimonio assistit. 5) Episcopus qui tonsuram vel ordines minores vel etiam subdiaconatum, quia non certo sacramentum administrat. 6) Sacerdos qui sacramenlalia ali asve sacras functiones peragit. 7) Diaconus et subdiaconus qui ad altare ministrant in sacrificio. c) Multi autem theologi cum S. Alphonso tenent sacerdotem lot peccata committere quot sacramenta numero distincta conficit : unde tot sunt peccata quot absolutiones, Baptismata, etc. Alii taincn, cum vera probabilitate, docent sacerdotem nonnisi unico peccato peccare, si uno tenore plura conficit sacramenta, v. g. plures absolvit, baptizat. d) Ad Eucharistiam sive conficiendam sive sumendam praemit­ tenda est confessio sacramentalis. <* Ouodsi, deficiente copia confessarii et urgente necessitate, elicito tamen perfectae contritionis actu, (sacerdos) celebraverit, quamprimum confiteatur (4). » Ante confectionem aliorum sacramentorum sufficit elicere actum contritionis perfeclæ prudenter existimata? : id expresse (1) Lev. xi, 44 ; cf. Lev. xxi, 16 ; Ex. xrx, 22 ; Tit. i, 7 ; I Tini, m, 10. (2) De ministro excommunicato agitur n. 519, 520 ; de ministro irregulari, C. 983-991. (3) BJlluart, diss. 5, a. 4, dico 2°. Laici Matrimonium suscipientes in mortali, peccant mortaliter, non autem, ut sibi illud conferentes. (4) Rit. Rom., tit. 1, n. 4 ; Conc. Trid., s. 13, cp. 7 ; D. 880, 893, 1138, 1139 ; Cod.. cn. 807, 856. Theol. ΠΙ 32 498 DE MINISTRO SACRAMENTORUM declarat Riluale Romanum el implicite Codex J. Can. AL, si habea­ tur copia confessarii et temporis locique ratio terat, convenu conti teri. ART. II De officiis ministri sacramentorum Post hæc quæ jam dicta sunt, remanent consideranda ministri sacramentorum officia relate ad obligationem 1 ) ministrandi sacramenta dignis; 2) denegandi sacramenta indignis; 3) rile conferendi sacramenta. I I. — Obligatio sacramenta ministrandi dignis Asserlio : Omnes ministri qui, ex officio, curam habent anima­ rum, tenentur ex justitia, sub gravi, sacramenta ministrare, sive per se sive per alium, subditis rationabiliter petentibus ; gravitas tamen obligationis diversa est pro diversa fidelium necessitate. (Theol. cerium.) I. — Qui cuiam habent animarum... tenentur ex justitia, sub gravi... 491. 1) Curam habent animarum : episcopi, parochi, vicarii parochorum qui, cum ipsis, curam subsidiariam ex obligatione exercent, capellani nosocomiorum, monialium, etc. 2) Rationabiliter autem sacramenta pelunl fideles, non tantum quando ea suscipere tenentur sive ex prsecepto, sive ex necessitate conscientiæ consulendi, sed etiam quando ea postulant, ex mera devotione, ad suam utilitatem et profectum spiritualem. Argumentum. — Etenim : 1) adest præceplum divinum [Mt. xxvm, 19 sq. ; Jo. xxi, 15 sq. ; Act. xx, 28 ; Eph. iv, 11 sq., etc.] quod mandat pastoribus oves suas pascere, ipsarum nempe spirituale bonum atque salutem procurare ; 2) adest præceplum ecclesiasticum toties repetitum (1), quod obligationem minis­ trandi sacramenta imponit gerentibus curam animarum ; 3) adest tacitus contractus initus : a) cum Ecclesia, a qua officium accipit pastor cum obligatione illud adimplendi ; b) cum subditis, (1) Cone. Trid.., s. 23, cp. 1 de Deformatione. Cod., cn. 467, § 91, 62, 892, § 1, 939 ; nit., tit. 1, c. 1, n. 5. M i DE MINISTRO SACRAMENTORUM 499 ratione stipendii (bonorum beneficialium et casualium), quod percipiunt pastores cum stricta obligatione ministrandi sacra­ menta. Quare « si parochus graviter neglexerit sacramentorum, administra tionem,... ab Ordinario coerceatur ad normam can. 2182-2185 » (c. 2382). II. — Gravitas obligationis pendet a fidelium necessitate. 492. 1° In extrema necessitate subditorum, quando sc. adest periculum proximum damnationis nisi conferantur sacramenta, tenentur ministri, etiam cum evidenti periculo propriæ vitæ, minis­ trare sacramenta omnino necessaria, h. e. Baptismum et Poeniten­ tiam, et Extremam Unctionem si fidelis sub conditione tantum absolvi possit, quia nempe, nondum absolutus, sensus amisit. Animadvertas aul em pastorem non teneri sacramenta ministrare cum periculo vitæ, nisi : 1) morali certitudine constet subditum ver­ sari in extrema necessitate seu damnatum iri nisi sublevetur : 2) sit spes moraliter cerla successus. Hinc si necessitas sit tantum probabiliter extrema vel effulgeat spes tantum probabilis successus felicis, tunc, juxta mullos, non tenetur pastor propriam vitam exponere. Tempore autem pestis vel imminentis persecutionis sibi et gregi, non licet pastori gregem suum deserere, etiamsi alium sacerdotem idoneum substituat. (S. C. Cone., 12 oct. et 6 déc. 1576.) 2° In gravi necessitate subditorum, quando sc. fideles gravi morbo laborant, vel urget præceplum suscipiendi sacramenta (v. g. confessio et communio paschalis), vel versantur in gravi tenlatione quæ, absque sacramentorum adjutorio, facile vinci nequeat, vel sunt in statu peccati mortalis nec alium sacerdotem facile adire possent ; — tenentur pastores cum gravi incommodo sacramenta ministrare, etiam cum probabili periculo vitæ. 3° In communi necessitate subditorum, qui curam animarum exercent ex officio, tenentur quidem sacramenta ministrare non tamen cum gravi incommodo. Hinc: a) Peccant graviter parochi: 1) qui habitualiter se morosos et difficiles præbent in excipiendis confessionibus aut distribuenda communione ; 2) qui subditorum confessiones excipere aut com­ munionem distribuere nolunt nisi paucis diebus intra mensem determinatis, vel paucis horis populo incommodis. 6) Venialiter autem peccant, si, extra casum necessitatis, sacramenta denegant semel aut iterum tantum, uni tantum aut alteri, uni semel aul iterum. Quoad scrupulosos et devotulas, qui quotidie confiteri volunt, nullum est peccatum ministri denegantis ministerium, cum tam frequens confessio his non expediat. 500 DE MINISTRO SACRAMENTORUM Corollarium. De ministris ex caritate. 493. a) Delicientibus ex munere ministris, ministris, qui curam animarum non habent ex officio, incumbit tantum obligatio ex caritate, el quidem generatim sub levi, sacramenta ministrandi fidelibus rationabiliter ea petentibus, extra nécessitai em, quoties id facere possunt absque incommodo (c. 892, § 2). b) In gravi necessitate proximi, sub gravi tenentur iidem, sed non cum gravi proprio incommodo. c) Sub gravi denique et cum gravi incommodo, imo cum certo periculo vitæ, debent omnes sacerdotes (c. 892, § 2) sacramenta absolute necessaria ministrare fidelibus in extrema aut quasi-exlrema necessitate constitutis, dummodo constet de hac necessitate simul atque spes proximum salvandi sit moraliter certa, (c. 939). Extremæ autem necessitati assimilanda est necessitas gravis communis, « tum quia commune damnum privato prævalet ; tum quia gravis necessitas communis extremam plurium neces­ sitatem sccum fert » (1). II. — Obligatio sacramenta denegandi indignis 494. Notiones. — Incapaces seu non apii ii sunt qui vel valide non possunt vel adulti nolunt recipere sacramenta ; indigni autem ii sunt qui, etsi capaces valide suspiciendi sacramenta, ea jruc­ tuose recipere nequeunt. De solis indignis erit sermo, cum evidens sit sacramenta deneganda esse incapacibus : talibus enim ministrare sacramenta esset simulalio sacramenti [n. 506] et abusus rei sacræ intrinsece malus. 495. Indignitas inquirenda. — Nemo praesumitur malus nisi probetur ; proinde minister non tenetur sacramenta denegare iis de quorum indignitate non moraliter certo constat. Inquisitio autem, ab ipso facienda, diversa est pro diversa cuj usque sacramenti natura. 1° Ante Baptismum, de debita adulti suscipientis dispositione prudens judicium sibi comparare debet minister, juxta illud : « Adultus, nisi sciens et volens probeque instructus, ne baptizetur ; insuper admonendus est ut de peccatis suis doleat » (c. 752, § 1). Ratio est quia Baptismus janua est omnium aliorum sacramentorum et jus confert ad omnia bona Christiana, et ideo dari non debet nisi iis qui sponte accedunt et j undatam spem præbent vitæ christianæ. fl 2° Baplizatus autem, eo ipso, jus habet ad omnia sacramenta quæ ad propriam ipsius sanctificationem spectant. Quare, ubi minister est mere dispensator (scilicet quoad Conf., (1 ) Vermeersch, De sac., n. 190 ; Cappello, De sac., t. 1, n. 69. I»E MINISTRO SACRAMENTORUM I i 50! Each., el Ext. Unet.), denegare non debet sacramenta, quamdiu non constat de vera petentis indignitate. Ubi autem minister est veluti judex, semper petentis idoneita­ tem per prius debet cognoscere : ita, in Pœnilentia, cujus pars est ipsa dispositio pœnitentis (c. 870), in Ordine, quo noua jura, et quidem maximi momenti pro universali Ecclesia et omnium animarum salute, conferuntur (c. 974) ; in Matrimonio, cui, utpote ad commune bonum civitatis et Ecclesiæ plurimum proficienti, varia obstare possunt impedimenta. Divisio peccatorum. 496. Alii peccatores publici dicuntur, alii vero occulti. 1° Publicus dicitur peccator, cujus indignitas communiter jam cognoscitur : 1) Publicitas vero relativa est, si multi tantum aut major pars communitatis, delictum ejus qui sacramentum petit, cognoscunt, quin tamen ad communem vulgi notitiam pervenerit. (Cappello, n. 74.) 2) Absoluta autem est publicitas, si delictum sit : a) notorium notorielale famæ, scilicet si jam divulgatum est aut talibus contigit seu versatur in adjunctis ut prudenter judicari possit et debeat facile divulgatum iri ; — b) notorium notorielale juris, post sen­ tentiam judicis competentis quæ in rem judicatam transierit, aut post confessionem delinquentis in judicio factam ; — c) notorium notorielale jacti, si publice notum sit et in talibus adjunctis com­ missum, ut nulla tergiversatione celari queat, nulloque juris suf­ fragio excusari possit (c. 2197, 1, 2, 3). Itaque publice indigni sunt notorie excommunicati, interdicti, manifestoque infames, meretrices, concubinarii, etc. (c. 855, § 1, c. 2260, § 2, 2275, 2, Pit., (it. 4, c. 1, n. 8). 2° Occultus autem peccator censetur ille cujus crimen aut pes­ sima vita a paucis cognoscitur, ita ut adhuc celari queat majori parti communitatis. Modus accedendi ad sacramenta. 497. 1) Publice accedunt peccatores, si coram communitate et cum aliis. — 2) Occulte, si tantum coram ipso ministro aut puerulis, vel semifatuis vel non advertentibus, quorum ratio habenda non est. Assertio : Sacramenta regulariter deneganda sunt : 1) peccatori publico, sive occulte sive publice petenti ; 2) occulto occulte petenti ; regulariter autem ministranda occulto peccatori publice petenti. (Cerium.) I. — Sac. deneganda peccatori publico et occulto occulte petenti [3, q. 80, a. 6]. 498. A. Peccatori publico deneganda sunt sacramenta. — Hegulariler utique, si delictum sit absolute publicum. 502 DE MINISTRO SACRAMENTORUM Probatur : a) Ex mandato Christi : Mt. vn, 6 : « Nolite dare sanctum canibus neque mittatis margaritas ante porcos. » Quæ verba dc sacramentis figurate dicta esse docent Patres. b) Ex Codice : Codex : 1) Post jRiluale (1), publice indignos arcet a Poenitentia, Eucharistia, Extrema Unctione, « nisi de eorum emendatione constet et publico scandalo prius satisfece­ rint » (c. 855, § 1 ; 942). 2) Gravissimis poenis (suspensione, aliisque pœnis) puniendos judicat ministros qui ausi fuissent sacramenta administrare illis qui jure sive divino sive eccle­ siastico eadem recipere prohibentur (c. 2364). c) Ex debito fidelitatis : Sancta enim nonnisi sancle et ideo dignis solis dispensari debent. d) Ex debito caritatis : Minister enim debet, quantum potest, impedire sacrilegam sacramenti susceptionem. 499. Dixi : regulariter : Nam excipiuntur : 1° Sacramentum Pœnitentiæ, pro peccatoribus quibuscumque institutum : publicus enim accessus ad sacramentum ex se, generatim, emendationem satis probat. Quandoque tamen satisfactio seu reparatio publica exi­ genda est. Hinc maxima adhibenda est prudentia, in nostris præsertim regionibus; et in praxi, quotiescumque permittit tempus, ad Ordinarium recurrendum est, si grave permanserit dubium de casus solutione. 2° Sacramentum Matrimonii, ad majus malum vitandum, quia sacerdotis cooperatio est valde minor, cum non sit nisi testis ex officio assistens. Ne assistat tamen parochus Matrimonio : 1) pec­ catoris publici, non reconciliati, « nisi gravis urgeat causa, de qua, si fieri possit, consulat Ordinarium » (c. 10G6) ; 2) fidelium cum notorie apostatis, haereticis, aut societatibus ab Ecclesia damnatis adseriptis, nisi consulto Ordinario (c. 1065). 3° Sacramentum Extremae Unctionis, quando moribundus peccata confiteri non potest, nam in articulo mortis constitutus, peccator praesumitur se velle disponi, et necessitas tollit scandalum. 4° Casus in quo peccator signa sufficientia dederit conversionis et scandalum reparaverit, v. g. deserendo occasionem proximam peccandi ; faciendo restitutionem, publice retractando quæ scandalose dixit aut egit. — In omni casu sufficit ut conversio nola sit sacerdoti et praesentibus, dummodo publica liat eum publica fama recepti sacramenti. Sed, etiam in articulo mortis, exigenda videtur hæc saltem publicitus, scilicet ipsius ægroti retractatio coram sacerdote et duobus testibus, licet forte satis esset « ut curet confessarius, petita quantum opus sit, facultate ab ægroto, ut (1) Tit. 3, c. 1, n. 23 ; tit. 4, c. 1, n. 8 ; tit. 5, c. 1, n. 10. DE MINISTRO SACRAMENTORUM 503 norint fideles moribundum satisfecisse, prout poterat, praebentibus obligationibus » (1). 5° Insuper requiritur : 1) « ut francomuralores vel alii simili associationi adscript! a secta sua omnino se separent, eamque abjurent, libros, manuscripta ac signa sectam respicientia, si quæ retineant, in manus absolventis tradant, ad Ordinarium quam­ primum caute Iransmittenda, aut saltem, si justa? causae id postu­ lent, comburenda, utque clericos et religiosos sectæ massonicæ aliive simili associationi adseriptos S. G. S. Officii denuntient (c. 2336, § 2) ; — 2) ul publice excommunicati (et personaliter inter­ dicti) (2) cum Ecclesia reconcilient ur in foro externo et coram eodem foro externo absoluanlur. » (c. 2260, £ 1, 2275, 2). De Smel, n. 162. 500. Nota, a) In dubio de publicitale criminis, peccator potius assimilandus est occulto peccatori (c. 942) ; in dubio autem de emendatione vel retractatione, seu de scandalo amoto necne, diffe­ rendum est potius sacramentum. Denique peccatori, qui absque scandalo vel diffamatione præteriri nequii, negandum non est sacramentum, si crimen non est publicum in loco ubi petit nec praevidetur brevi agnoscendum. b) De haereticis et schismaticis. — Haeretici vel schismatici for­ males seu mala fide errantes, ut indigni a sacramentis suscipiendis arceantur. Quinino [cn. 731, § 2] : « Vetitum est sacramenta Ecclesiæ minis­ trare hæreticis aut schismaticis, etiam bona fide errantibus eaque petentibus, nisi prius, erroribus rejectis, Ecclesiæ reconciliati fue­ rint » (2). Cf. cn. 87. Hæc regula, etiam in articulo mortis, tenenda est. Attamen, inquit S. Officium, 17 maii 1916, « schismaticis, in mortis articulo, sensibus destitutis, absolutio et Extrema Unctio conferri possunt sub conditione, præserlim si ex adjunctis conjicere liceat, eos impli­ cite salt em errores suos rejicere, remoto tamen efficaciter scandalo, manifestando scilicet adstantibus, Ecclesiam supponere eos in ultimo momento ad unitatem rediisse. » Idem dicendum videtur de hæreticis qui sacramenta admittunt, ut Hitualistæ ; at si agatur de hæreticis qui et Poenitentiam et Extremam Unctionem respuunt., ii non videntur posse absolvi vel inungi sacramentaliter, quia dubitari potest imo et debet de eorum intentione ea sacramenta suscipiendi, nisi ea expresse petierint. c) Licealne ministro, ob melum mortis, sacramenta indigno conferre ? 1) Nunquam licet, si in contemptum religionis vel in odium fidei petatur sacrament uni, quia ejusmodi administratio esset intrinsecus mala. (1) Vermeersch, n. 193 ; Arni du Clergé, déc. 1921, p. 684 sq. ; De Smet, n. 162, 163. (2) Idem dicendum de iis qui sectæ utheisticæ adscript! sunt vel fuerunt [Pont. (’omni, interpret. Cod. 30 jut. 1934 ; A. Λ. Ν'. 1934, p. 494]. 504 DE MINISTRO SACRAMENTORUM 2) Secluso autem contemptu, co nlravertitur. Alii (1) collationem negant, quia effectus bonus : vita scilicet ministro servata, non æque primo sequitur, sed mediante tantum sacramenti profana­ tione; porro nunquam sunt lacienda mala ul eveniant bona. -Alii (2) vero sacramenti collationem permittunt, quia collatio sacramenti nondum est ejus profanatio, quæ profanatio causam habet non actionem ministri, sed dispositionem pœnitentis. 501. B. Sacramenta deneganda occulto peccatori occulte petenti. — a) Ita docet, relate ad Eucharistiam, post 7b7., tit. -1, c.l, n. 9, Codex (c. 855, § 2) : « Occultos vero peccatores, si occulle petant ct eos non emendatos agnoverit, minister repellat. » b) Ratio est quia, propter argumenta modo allata, sacramenta indignis conferri non debent, nisi accedat gravissima ratio. Atqui, in casu, nulla adest ratio, cum peccator occulle petal, nec proinde, ex sacramenti denegatione, ulla oriatur diffamatio. Si tamen indignitas petentis e sola sacramenlali confessione inno­ tuerit ministro, concedendum est sacramentum, ne odiosa fiat confessio. 502. N. B. In denegatione sacramenti, maxima prudentia ulatur minister, nec unquam aliquid publice agat aut dicat quo offenderetur petens vel ejusdem læderctur fama, et quo ipse diffa­ mationis accusari posset coram civili tribunali. II. Regulariter ministranda sunt sacramenta occulto pecca­ tori publice petenti. [3, q. 80, a. 6 ; q. 81, a. 2.] 503. a) Constat ex praxi Ecclesiæ, in Rituali et Codice, loc. cit., consignata : « occultos peccatores (ne repellat minister) si publice petant, et sine scandalo ipsos praeterire nequeat », b) Ratione. — Hoc in casu, sacerdos non cooperatur receptioni sacrilegæ sacramenti, quæ tota se tenet ex parte recipientis, sed tantummodo non impedit hoc peccatum ob rationabilem cau­ sam, nempe : 1) ob diffamationem famae proximi ; 2) ob scandala quæ inde orirentur ; 3) ob incommoda timenda, si sacerdos ex malitia, imprudentia, vel falsis rumoribus procederet. Excipitur tamen sacramentum Ordinis, a quo, ob publicum bonum, indignus, etiam occultus, esi repellendus, licet ejus delicium juridice probari nequeat. Ratio est quia, in casu, non tam digna (1) S. Alphonsus, n. 49 ; LehmkuhI, n, n. 53 ; Pesch, n. 303 ; Merkelbach, n. 90. (2) Ballerini-Prlmieri, t. 4, n. 689 ; Genicot, t. 2. η. 122 ; Vermeersch, n. 194 ; Cappello, n. 71. PE MI NISTRO SACRAMENTORUM 565 sacramenti susceptio consideratur quam dignum exercitium sacra­ rum functionum et bonum Ecclesiæ publicum. Porro, ait Pesch (n. 298), « qui aggreditur bonum publicum, amittit eo ipso jus in bonum privatum, si sine hujus læsione bonum publicum efficaciter defendi nequit. Nunquam tamen uti licet notitia ex confessione habita (1). » Celerum denegalio Ordinis de se non arguil indignitatem nec importat infamiam, cum sciatur alliorem virtutem ac vocationem ad Ordinis susceptionem requiri. De Smet, n. 160. III. — Obligatio sacramenta rite conferendi Hæc obligatio duo prohibet . 1) rituum omissionem ; 2) sacra­ menti simulationem. 1. — Obligatio ritus sacramentorum servandi 504. Inter ritus alii sunt essentiales, sine quibus non valide confi­ ceretur sacramentum, de quibus dictum est n. 405-408 ; alii sunt accidentales, sine quibus sacramentum valide subsisteret, qui fue­ runt ab Ecclesia instituti pro solemni sacramentorum administ ra­ tione. Assertio : Absque peccato omitti aut mutari nequeunt ritus sacramentorum etiam accidentales. (Certum.) 505. A. Ritus essentiales. — De illis valet præsertim hæc Ecclesiæ præscriptio : « Jn sacramentis conficiendis, administrandis ac sus­ cipiendis accurate serventur ritus et cæremoniæ quæ in libris ritua­ libus ab Ecclesia probatis praecipiuntur » (c. 733, § 1). — Et rursus : « Summa in iis (sacramentis) opportune rileque administrandis ac suscipiendis diligentia el reverentia adhibenda est · (c. 731, § 1,. B. Ritus accidentales. - Eorum omissio vel mutatio est pecca­ tum mortale ex genere suo, ob legem Ecclesiæ quæ eos præscribit sub gravi peccato, uti constat : a) ex verbis Codicis modo allatis ; b) ex declarahone Tridcnlina s. 7, cn. 13, D. 856, qua graviter prohibetur rituum sive contemptus, sive omissio, sive mutatio in alios ritus; c) ex molivo legis, ne existât confusio in administra­ tion© sacramentorum, sed e contra concilietur reverentia sacra­ mentis et excitetur fidelium pietas. — Peccatum morlale est ex genere suo, quia dari potest levitas materiæ. si absit contemptus aut scandalum, v. g. omissio signi crucis, genuflexionis, etc. Curandum est ut sacramenta conficiantur et conferantur cum debita licentia, si ea opus sit, et in debilis temporibus et locis : de his agetur in tractatibus de singulis sacramentis. Denique curandum est ut sacerdotes, in sacramentis publice (1) Supp., q. 36, a. 4, ad 3 ; Cone. Trid., sess. 14, de Reform., c. 1. 506 DE MINISTRO SACRAMENTORUM ministrandis utantur veste conveniente, quæ ad talos pertingat, ea nempe, quam deferre debent, Missam celebraturi. S. C. Conc. 28 jul. 1931 ; A. A. S. 1931, p. 336. II. — De simulatione sacramenti Notio simulationis et dissimulationis. 506. Simulatio est externa significatio rei quæ revera non exislil, dum dissimulatio est celatio veritatis quam occultare expedit ; v. g. si tristis, exterius non manifestet tristitiam, est dissimulatio; si autem lætum exterius se præbeat, est simulatio. Exinde adagium : Dissimulamus vera, simulamus falsa. a) Simulatur itaque sacramentum, quando ita exterius ponitur actio sacramentalis, ut omnibus videatur valida, quamvis invalida sit ex occulto defectu, quia scilicet, scienter, minister caret interna intentione, vel modo aliis imperceplibili, adhibet materiam aut formam invalidam (1). — Simulatio est formalis vel materialis prout aliorum deceptio intenditur vel solum prævisa permittitur. b) Dissimulalur sacramentum, quando aliqua peragitur actio non sacramenlalis ad celandam sacramenti collationem aut denegationem. Asserlio : Nunquam licet ministro, nequidem ad evadendam co; minata; sibi morte simulare sacra 11 entum ; dissimulatio autem aliquando licita est. (Certum.) •I 507. Simulatio semper illicita est : a) Probatur ex prop. seq. ab Innoc. XI damnata, D. 1179 : « Urgens metus gravis est causa justa sacramenti administrationem simulandi ». b) Halio est quia hæc simulatio est : a) mendacium facti (rcale mendacium) in re gravissima : facto asserit minister se absolvere, consecrare, cum reapse non facit ; b) gravis irreverentia in Christum, Auctorem sacramentorum, cui minister illudit, abutendo rebus sacris ab Ipso institutis. In praxi : 1) Qui consecrationem simulat, gravius peccat, quam qui indigne consecrat, ut declaravit Innocentius III, a. 1208, in ep. « De homine qui », D. 418. Et ita de aliis sacramentis. 2) Gra­ viter peccaret sacerdos qui hostiam non consecratam pro conse­ crata porrigeret, etiam scienti et consentienti : hoc est enim simu­ latio circa sacramentum, et gravissimum sacrilegium, quia periculo idololatriæ exponit fideles. (1) Hic posterior modus est simulatio improprie dicta, quia ritus sacramen­ talis reapse non exsistit, ex defectu essentiali in materia aut in forma . DE MINISTRO SACRAMENTORUM 507 508. Dissimulatio aliquando licita est : In dissimulatione enim deest materia et forma : ergo nulla irrogatur sacramento injuria; et accedente jusla causa, secluso scandalo et contemptu, permitti­ tur deceptio aliquorum circa ipsam sacramenti adrninistrationem. Nunquam tamen licet intendere deceptionem, sed illam quæ prævidetur deceptionem permittere. Hinc : a) Non peccaret qui, gravi de causa, ex conventione, v. g. ad infamiam vel scandalum vitandum, hostiam indigno non por­ rigeret, sed diceret : Corpus D. N. J. C... et hostiam in ciborio occulte reponeret ; id tamen rarissime fieri expedit. b) Licet dissimulare absolutionis collationem ad vitandam infamiam sacerdotis jamjam celebraturi ; item licet confessario recitare preces cum signo crucis super pcenitentem indispositum, celare nempe absolutionis denegationem, ad sigillum sacramentale servandum. 509. N. B. — An minister aliquid percipere possil pro sacramen­ torum adminislralione ? — 1° « Pro administratione sacramentorum minister nihil, quavis de causa vel occasione sive directe sive indirecte exigat aut petat, prælcr oblationes de quibus in can. 1507, § 1. » (c. 136.) 2° « Praefinire taxas... occasione ministrationis sacramentorum vel sacramcntalium, in tota ecclesiastica provincia solvendas, est Concilii provincialis aut conventus Episcoporum provinciæ ; sed nulla vi praefinitio ejusmodi pollet, nisi prius a Sede Apostolica approbata fuerit. » (c. 1507, § 1.) Deficiente autem hac prælinitione aut ea nondum a Sede ApostoUca approbata, minister oblationes percipere potest juxta pro­ batam consuetudinem (c. 463, § 1), quæ scilicet rationabilis est in seipsa, et legitime præscripta ad normam can. 27 et 28. (Capello, n. 96.) 508 DE SUBJECTO SAEBAM EA TUBUM CAPUT V DE SUBJECTO SACRAMENTORUM Subjectum capax suscipiendi sacra; enta. 510. Capacitas subjeci i est ejus aptitudo ad recipiendum valide sacramentum seu ad recipiendum ex sacramento id quod est res et sacramentum, etiamsi non recipiat rem sacramenti, id est gra­ tiam. Ita Baptismum valide suscipit, qui recipit characterem baptismalem, etiam non recepta gratia. .Jamvero ex voluntate Christi, per Ecclesiæ perpetuam traditio­ nem declarata, nccnou ex /ine ipsorum sacramer torum, solas homo viator capax est. recipiendi sacramenta [n. 468]. Hoc autem generale principium sic declari potest : 1° Omnis homo viator nondum valide baptizatus est subjectum Baptismi. Patet, tum ex absoluta nécessitai e Baptismi {Nisi quis renatus, etc.), tum ex perpetuo Ecclesiæ usu baptizandi etiam infantes et amentes (c. 745, § 1). 2° Solus homo baptizalus est subjeci uni cæterorum sacramento­ rum : Baptismus enim est janua qua ingredimur in Christian» vitæ societatem (Decr. ad Armenos). 3° Omnis homo baptizatus non est subjectum omnium aliorum sacramentorum, lia incapaces sunt : Pœmtentiæ, Extremæ Unc­ tionis et Matrimonii : infantes el perpetuo amentes ; Ordinis : feminæ ; Extremæ Unctionis : sani; Matrimonii : impedimento dirimente ligati. De requisitis in subjecto capaci. 511. In infantibus et perpeluo amentibus, ad ea quorum sunt capaces suscipienda sacramenta, nulla requiritur dispositio : nam, sicut sine ulla personali voluntate, peccato originali justi­ tiam amiserunt, ita etiam sine personali voluntate justitiam recuperare possunt ; ceterum nullam habere valent dispositio­ nem, ergo nulla exigi potest. De solis igitur adultis agitur. Dispositiones vero aliæ sunt ad validam, aliæ ad fructuosam et licitam sacramentorum susceptio­ nem. Umberg, Systema sacramentarium, n. 75-117. DE SUBJECTO SACBAMEXTOiU M 509 I. — De susceptione valida Asserlio : Ad validam sacramentorum susceptionem, Pœnitentiæ sacramento tamen excepto, non requiritur fides, sed requiritur intentio, diversa quidem pro diversa sacramentorum natura. I. — Non requiritur fides. (Theol. ceitum.) 512. Prob. : a) Ex Ecclesiæ sensu et continua praxi, quæ semper rata habuit sacramenta Baptismi, Confirmationis et Ordinis in hæresi suscepta, dummodo servatus fuerit legitimus ritus. b) Ex modo operandi sacramentorum qui, a Christi institutione et insita sacramentorum virtute, pendet. « Reda fides baplizali, ait D. Thomas, 3, q. 68, a. 8, non requiritur ad Baptismum, sicut nec recta fides baptizantis, dummodo adsint cætera quæ sunt de necessitate sacramenti ; non enim sacramentum perficitur per jusliliam dantis vel suscipientis Baptismum, sed per virlulem Dei. » Exceplo Pœnilenliæ sacramento, quia contritio, quæ est simul dispositio ad justificationem et pars essentialis hujus sacramenti, sine fide supernatural! haberi nequit. II. — Requiritur intentio. (Theol. cerium.) 513. In adultis et in iis qui expeditum usum rationis habent vel habuerunt, requiritur interdio suscipiendi sacramentum, ul rem in Ecclesia sacram, seu suscipiendi id quod Christus instituit vel quod Ecclesia facit vel quod Christiani recipiunt [n. 471, 477]. Non sufficit ut quis se habeat passive, mere neutraliter, neque volens neque nolens. Similiter qui, dum exterius consentire videtur receptioni sacramenlali, interius tamen vellet dumtaxat rem profanam excipere et non rem sacram seu id quod facit Ecclesia, ille careret debita intentione quæ referri debet ad sacra­ mentum prout rem sacram et religiosam in Ecclesia. Probatur : a) Concilia Cartilagineuse III (397), ïrausicanum I (441) cn. 12 et 13, præscribunt ut ægrotis, qui mentis suæ jam compotes non sunt, sacramentum non conferatur, nisi constet cos antea illud petiisse. 5'10 DE SUBJECTO SACRAMENTORUM b) Innocentius III, ep. Majores, anno 1201, D. 411 : « Ille qui nunquam consentit [susceptioni Baptismatis, item pro aliis sacramentis], sed penitus contradicit, nec rem nec characterem suscipit sacramenti ». c) Tridentinum, s. 6, cp. 6 et 7, D. 798, 799, declarat adul­ torum justificationem fieri « per voluntariam susceptionem gratia? et donorum » ; proinde adulti « disponuntur ad ipsam justitiam et « proponunt suscipere Baptismum ». Cf. Instr. S. C. Propag. Fidei, 23 jun. 1830 et Deer. S. 09’., 28 nov. 1900. d) Rituale Romanum, tit. 2, c. 3, n. 1 et 9, praecipit ne bapti­ zetur adultus, nisi sciens et volens; item amentes et furiosi baptizentur : 1 ) si lucida habent intervalla, dum mentis compotes sunt, si velint ; 2) imminente autem periculo mortis, si antequam insanirent, suscipiendi Baptismi desiderium ostenderint ». Item Codex, cn. 752, 754 ; cf. Rituale, tit. 5, c. 1, n. 11 ; Cod., cn. 940, 943. e) Idem docet S. Augustinus, De Bapt. 4, 24, 31, J. 1632; S. Thomas, 3, q. 45, a. 6 ; q. 68, a. 7, c et ad 2, etc. JVec dicas quandoque ratam fuisse sacram Ordinationem plane reluctantibus collatam. Nunquam enim Ecclesia validam habuit Ordinationem datam homini omnino ac penitus reluctanti, sed tan­ tummodo Ordinationem eorum qui, ex humili!ate aut reverentia sacrorum Ordinum, primum reluctantes, subinde, ut votis, preci­ bus, aut etiam minis cederent, se ordinari consenserunt. Cod. cn. 214. f) Id exigit ratio lheologica : Non convenit enim adultum obligationes aut gratiam sacramentis adnexas suscipere absque proprio consensu. III. — Pro diversa sacramentorum natura requiritur intentio diversa. (Certum.) 514. 1° Principium generale : In suscipiente sacramentum, voluntas quæ requiritur est potius non obstantis quam positive influentis : intentio enim suscipientis non influit in confectionem sacramenti ; sed est conditio necessaria ut sacramentum voluntarie ac proinde valide suscipiatur : collat io enim sacramenti est donatio quædarn ; porro ad validitatem donationis requiritur et sufficit libera acceptatio. Quare in suscipiente non requiritur intentio virlualis ut in minis­ tro, nisi in Matrimonio ubi contrahentes sunt ministri, et in Poeni­ tentia, in qua actus pœnitentis sunt materia sacramenti ; sed r DE SUBJECTO SACRAMENTORUM 541 sufficit intentio habitualis sive expressa, quæ scilicet, positive fuit formata et non retractata, sive etiarn implicita, quæ nempe conti­ netur in voluntate generali et directa suo tempore recipiendi media salutis, seu in voluntate Christiane vivendi et moriendi. 3, q. 68, a. 7, a. 12 ; q. 69, a. 9. 2° In praxi : a) Ad Confirmationem, Extremam Unctionem Viaticum, Poenitentiam in articulo mortis et probabiliter ad Bap­ tismum, sufficit intentio habitualis implicita, sensu jam dicto. b) Intentio habitualis expressa requiritur : 1 ad sacram Com­ munionem, extra casum Viatici : in generali enim proposito vivendi Christiane non continetur intentio sumendi Eucharistiam toties et tali tempore : 2) ad Ordinem et Matrimonium [et juxta multos, ad Baptismum], in quibus novus vitæ status sumitur cum novis officiis. II. — De susceptione fructuosa 515. Ut sacramentum fructuose suscipiatur, scilicet ut recipia­ tur non solum res el sacramentum, sed etiam res sacramenti seu gratia, requiritur ut subjectum sit capax simul el dispositum. Gratia enim sacramentalis, sicut quælibet alia forma, in subjecto præsupponit aptitudinem seu dispositionem ad eam recipiendam [n. 415, 448 sq.] ; et quo melior est subjecti dispositio, eo uberior est fructus sacramenti [n. 444]. 516. Hinc in adultis ad fructuosam sacramenti susceptionem [n. 439] : a) Pro sacramentis mortuorum requiritur attritio supernaturalis, quæ ipsa supponit actus fidei, spei et pœnitentiæ [Trid. s. 6, cp. 6, cp. 8 ; s. 14, cp. 1, cp. 4 ; D. 798, 801, 894, 898 ; supra n. 70 sq.]. b) Pro sacramentis vivorum, requiritur status graliæ sanctifi­ cantis prudenter existimatus [supra, n. 61 sq., 438, b, 439, 2°j. c) Si aliquis sit conscius peccati mortalis : pro Eucharistia, ex Ecclesiæ præcepto, præmittenda est confessio sacramentalis, nisi adsint simul urgens necessitas communicandi et defectus confessarii [Trid. s. 13, cp. 7, cn. 11, D. 880, 893 ; Cod. cn. 856] ; pro aliis sacramentis, consulenda est confessio, sed sufficit actus caritatis vel contritionis perfect® prudenter existimat». 517. Consectaria / Grave peccatum sacrilegii committit : 1) ille qui sacramentum recipit sine capacitate vel intentione : id est enim simulatio et irrisio sacramenti ; 2) ille qui suscipit sacramentum sine dispositione ad frudum necessaria, quia privat sacramentum suo principali effectu, gratia scilicet ad quam producendam ex institutione ordinatur. 512 DE SUBJECTO SACRAMENTORUM III. De susceptione licita Subjectum, etiam capax et dispositum, non rile suscipit sacra­ menta, nisi ad ea legitime accedat, nec ea petat a ministro indigno. 518. Ad sacramenta legitime accedunt, positis ponendis, omnes baptizati, qui, capaces et dispositi, a sacramentis susci­ piendis nec jure divino nec jure ecclesiastico prohibentur, nam « laici jus habent recipiendi a clero, ad normam ecclesiastica disciplinae, spiritualia bona, et potissimum adjumenta ad salutem necessaria ». Cod. cn. 682. Porro a sacramentis suscipiendis prohibentur non solum incapaces, sed etiam baptizati, qui, etsi capaces et forte dispo­ sitio [bona fide] vel a juribus catholicorum plane excluduntur [cn. 87], ut apostatae a fide, haeretici et schismatici [c. 731, §2], vel jura non plane participant, ut excommunicati et personaliter interdicti [c. 2257, §1, 2260, § 1, 2268, § 1, 2275, 2 ; cf. tamen supra, n. 498-500]. 519. Petitio a II inistro indigno. — Minister indignus vocatur ille qui certo peccaturus praevidetur in sacramentis conferendis, sive quia in slalu peccati versatur, sive quia a sacramentorum administratione ex aliqua censura ecclesiastica excluditur. Porro generalim prohibetur petitio sacramentorum a ministro indigno, quia caritas vetat quominus alteri praebeamus occasio­ nem peccandi aut ejus culpae cooperemur ; insuper adesse potest ratio scandali aut periculum perversionis. Hinc Codex : « Prohi­ betur excommunicatus licite sacramenta et sacramentalia conficere et ministrare » (1). 520. Regulæ practicæ. — 1° Sub gravi prohibetur sacramenta petere vel recipere a ministro qui illud invalide vel dubie est minis­ traturus : quia est inducere directe vel cooperari ad actionem intrinsece malam. 2° i Ab excommunicatis vitandis (2) necnon ab aliis excommunicalis postquam intercessit sententia condemnatoria aut declarato(1) Can. 2261, § 1. Idem dicendum de haereticis et schismaticis, interdictis et suspens’s ; cc. 2314, § 1, 2275, 2284, 2298. Imo, pro haereticis et schismaticis, prohibitio est strictior, siquidem Ecclesia vetat omnem communicationem in divinis cum illis omnibus, etiam cum illis qui tolerati sunt excommunicati nec expresse denuntiati aut damnati. De Smet, n. 190. — (2) Can. 2258, § 2. 513 !>K SUBJECTO SACKAMEXTUIU A! ria, fideles in solo mortis periculo (1) possunt petere Ium absolutio· nem. sacrament alem..., turn etiam, *?/' alii desint ministri, cetera sacramenta el sacrament alia. » 2201, § 3). hern fideles moribundi ab hæreticis et schismaticis (dummodo absit periculum perversionis et participationis in ritu hæretico vel schismatico necnon pericu­ lum scandali) petere possunt sacramenta maxime necessaria Bap­ tismi, Pœnitentiæ, imo et Extrernæ Unctionis, si non potest institui confessio, non autem cetera sacramenta. 3° Ab aliis excommunicatis « fideles possunt, ex qualibet justa causa, sacramenta et sacrarnentalia petere, maxime si alii ministri desini, et tunc excommunicatus requisitus potest eadem minis­ trare, neque ulla tenetur obligatione causam a requirente percon­ tandi ». Cn. 2261, § 2. a) Justa petendi causa est non tantum causa gravis, sed præser­ tim spiritualis aliqua nécessités vel utilitas, v. g. urgens praecep­ tum confessionis vel communionis annuae ; periculum damni spiritualis ex dilatione, quia petens est in statu peccati mortalis aut diu carere debet communione, lucratio jubilaei, celebratio Missæ. b) Maxime.... — Si adsit enim alius minister, lex caritatis postu­ lat ut non praebeatur ministro malo occasio peccandi et fidelibus occasio scandali, si id fleri potest absque gravi incommodo. 4° Item petitio sacramenti a ministro peccatore censura non ligato, licita est ex quavis justa necessitatis aut utilitatis causa : res enim quae petitur est in se bona, et minister peccatum vitare potest, eliciendo udum contritionis perfectae. — Minor autem causa, ul patet, sufficit, si minister aliunde jam est ad sacramentum ministrandum paratus, vel ex officio obligatus 3. q. 61. a. G. ad 2 . (1) Trid., s. 14, cp. 7 ; D. 903 ; Cod., c. S82. Th pol. 35 DE SACRAMENTALIBUS 514 APPENDIX DE SACRAMENTALIBUS Notio sacramentalium (1). 521. 1° Nomen. — Sacramentale a sacramento derivatur et vi nominis indicat id omne quod pertinet ad sacramentum, v. g. ablutio aquæ in Baptismo est quid sacramentelle ; sigillum confes­ sionis est sigillum sacramentale. 2° Acceptationes. — a) Apud antiquiores theologos hoc nomen usurpatum fuit, per oppositionem ad essentiam sacramenii, pro adjunctis accidentalibus in administratione sacramentorum, et aliis rebus quibus utimur ad cultum Dei externum. b) Posteriores t heologi, a S. Bellarmino (f 1621) usque ad nos­ trum ævum. adjuncta accidentalia in administratione sacramen­ torum caeremonias vocarunt, nomine sacramentalium restricto ad res actionesve sacras quæ, dum extra sacramenta adhibentur, cum sacramentis tamen similitudinem quamdam præ se ferunt. 3° Definitio. 522. « Sacramentalia sunt res aut actiones, quibus Ecclesia, in aliquam sacramentorum imitationem, uti solet ad obtinendos, ex sua impetratione, effectus præsertim spirituales » (can. 1144). Cf. Supp., q. 29, a. 1. a) Res aul actiones. — Res sensibiles, v. g. panis benedictus, agnus Dei, seu actiones externae, v. g. signum crucis, exorcismi in energumenis, quæ manifestant rem per se invisibilem, puta remissionem peccatorum. b) Quibus Ecclesia... uli solei. — Utique per superiores eccle­ siasticos seu ministros, vel per iideles, quibus usus sacramentalium commendatur. I c) In aliquam sacramentorum imitationem. — Sacramentalia sic vocantur propter similitudinem quam præ se ferunt cum sacra­ mentis : sunt quippe signa sensibilia et practica effectuum super­ natural ium. Sicut enim in sacramentis adest significatio volunlalis Christi, ut rite ea suscipientes effectum a sacramentis significatum acci­ piant, ita in sacramentalibus adest petitio Ecclesiae ut rite iis utentes, a Deo accipiant effectum a sacramentalibus significatum : namque Ecclesia non producit ipsa immediate effectum, sed (i) Arendt, De sacramentalibus, Romœ, 1900 ; Pesch, n. 328 sq. ; Cappello, n. 99 sq. ; Vernieersch n. 843 sq. ; Mangenot, in Dici, théol., art. Bénédiction ; Dom G. Lefebvre, in « Liturgia », Bloud et Gay, 1930, p. 749-792. DE SACRAM ENTAI J P. l’S aliquid facit (petitio, impetratio), cujus intuitu Deus operatur. d) Ex sua impetratione. — Sacramentalia a sacramentis differunl : 1) ratione originis, quia ah Ecclesia instituuntur et deter­ minantur ; 2) ratione e/flcienliæ, quia non operantur nisi ex iinpelralione seu ex opere operantis Ecclesiæ. e) Ad oblinendos effectus praesertim spiriluales. — Sacramentalia non producunt gratiam sanctificantem, ut sacramenta, sed vel et præsertim effectus alios spiriluales, ut gratiæ actualis collationem ; vel etiam effectus temporales, per specialem Dei providentiam, v. g. sanitatem corporalem, tempestatis sedationem. Partitio sacramentalium (3, q. 87, a. 3). 523. Sex communiter numerantur species sacramentalium, sequenti versiculo expressæ : Orans, tinctus, edens, confessus, dans, benedicens. Orans indicat : Orationem Dominicam, orationem factam in ecclesia consecrata, preces publicas nomine Ecclesiæ factas, totam lilurgiam eucharisticam et sacrificalem inMissali expressam; el etiam orationem specialem ab Ecclesia præscriptam, v. g. preces dicendas post Missam jussu Pii XI. Tinctus indicat: assumptionemvel aspersionem aquæ benedictæ, sacras unctiones in diversis consecrationibus (consecratione Ecclesiæ, altaris, calicis), lotionem pedum, quæ uti caeremonia sacra antiquitus invenitur. Edens indicat manducationem panis benedicti, fructuum et esculentorum Ecclesiæ precibus benedictorum. Confessus indicat confessionem generalem quæ fit initio Missæ, ante distributionem communionis aul in horis canonicis. Dans indicat eleemosynam spiritualem vel corporalem, quæ ab Ecclesia praescribitur et fit ejus nomine. Benedicens indicat benedictionem Papæ, Episcopi, abbatis, sacerdotis in fine Missæ vel post communionem extra Missam ; varias benedictiones ab Ecclesia institutas, ut v. g. prima tonsura ; res benedictas precibus Ecclesiæ, uti sunt sal, cineres, campanæ, organa, rami, cerei, agni Dei, numismata, rosaria ; tandem exorcismi. 524. Codex (c. 1148) distinguit : 1) Benedictiones invocativas seu simplices, quibus ornatæ, res quidem ad salutem proficiunt animæ et corporis, v. g. benedictio esculentorum, benedictio domus, agri, etc. ; homines autem a Deo beneficium quoddam consequi valent, v. g. benedictio mulieris post partum, benedictio nuptialis, benedictio SS. Sacramenti, etc. 2) Benedictiones constitutivas et consecrationes, quæ rem sacram permanenter efficiunt : quibus scilicet personæ Dei servitio spe­ cialiter mancipantur, ita prima tonsura, benedictio virginis, abbatis ; res vero in usum sacrum segregantur seu Deo couse- 516 DE SACRAMENTALIBUS erant ur, ita consecratio Ecclesiæ, altaris, calicis, benedictio aquæ, ciborii, campanæ, etc. Auctor sacramentalium. 525. Sacramentalia, quia sunt media socialia, légitima indigent determinatione ab ipso redore societatis ecclesiasticæ. Id expresse declaratur a Codice : « Nova sacramentalia consti­ tuere aut recepta authentice interpretari, ex eisdem aliqua abolere aut mutare, sola potest Sedes Aposlolica » (can. 1145). Hinc proprie sacramentalia non dicuntur nisi ea quæ fuerunt ab Ecclesia immediate instituta, vi utique potestatis ministerialis a Christo acceptæ. Multa ideo, quæ inter sacramentalia solent recenseri, sacramentalia non sunt nisi quatenus ab Ecclesia vel publice adhibentur, v. g. Oratio dominica, vel praescribuntur, v. g. eleemosyna, vel inter sacros ritus recipiuntur, v. g. lotio pedum. Et, præter hanc Ecclesiæ ordinationem, hæc omnia non aliam efficaciam habere videntur nisi efficaciam orationis et bonorum operum, quibus movetur Deus ad veniam peccatorum concedendam et misericordiam exhibendam. Minister sacramentalium. 526. A) In genere. — « Legitimus sacramentalium minister est clericus, cui ad id potestas collatu sit, quique a competente auctoritate ecclesiastica non sit prohibitus eadem exercere » (c. 1146). Porro generatim prohibentur sacramentalia conficere et minis­ trare, excommunicali, interdidi, etc., de quibus actum est ubi de petitione sacramentorum a ministro indigno (c. 22G1, 2275, 2284). B) In specie. — a) Quoad benedictiones. — « Consecrationes nemo qui charactere episcopali careat, valide peragere potest, nisi vel jure vel apostolico induito id ei permittatur » (c. 1147, § 1). Atqui jure id agere possunt : 1) Cardinales (c. 239, § 1, n. 20) ; 2) Vicarii et Præfecti Apostolici (c. 294, § 2) ; 3) Abbates et Prælali nullius (c. 323, § 2). « Benedictiones autem impertire potest quilibet presbyter, excep­ tis iis quæ Romano Pontifici aut Episcopo aliisve reservantur. Benedictio reservata, quæ a presbytero detur sine necessaria licentia, illicita est sed valida, nisi in reservat ione Sedes Apostolica aliud expresserit. » [c. 1147, § 2-3]. Romano autem Pontifici reservantur benedictiones pallii, agnus Dei, rosæ aureæ, etc. ; Episcopis, generatin'! benedictiones quæ in Pontificali continentur, v. g. s. chrismatis, olei infirmorum, etc. ; quæ in Rituali habentur benedictiones episcopales, ex induito aut delegatione, dari possunt a presbytero. « Diaconi et Lectores illas tantum valide et licite benedictiones dare possunt, quæ ipsis expresse a jure permittuntur » (c. 1147, § 4). Lectores scilicet possunt benedicere panem et fructus novos ; DE SAGBA.\IE.\TALIB( S. 517 at non possunt ea (vel mensam) benedicere, præsente sacerdote ; a fortiori jus non habent solemniter benedicendi panem in Missa parochiali. Diaconi, præter benedictionem cerei paschalis, pos>unt, (piando extraordinarie ministrant solernnem Baptisrfium, facere benedictiones et exorcismos qui praescribuntur, non autem salern aut aquam benedicere (1) ; item, quando de Ordinarii vel Parochi licentia, gravi de causa concedenda (c. 845, § 2), Viaticum deferunt ad infirmos, possunt facere aspersionem aquæ benedictæ, dicere Misereatur, Indulgentiam, signare infirmum, dicere Dominus vobiscum cum oratione, et benedicere infirmum et assistentes cum SS. Sacramento. Item, rite extra Missam administrantes Eucha­ ristiam, possunt et debent populum benedicere. (Hit., t. IV, c. 22, n. 10 ; Comm. interp. Cod., 13 jul. 1930, A. A. S., 1930, p. 365). b) Quoad exorcismos. — 1) « Nemo, potestate exorcizandi præditus, exorcismos in obsessos (2) proferre legitime potest, nisi ab Ordinario peculiarem et expressam licentiam obtinuerit » (e. 1151, § 1). « Hæc licentia ab Ordinario concedatu” tantummodo sacerdoti pietate, prudentia ac vitæ integritate prædito, qui ad exorcismos ne procedat, nisi postquam diligenti prudentique investigatione compererit exorcizandum esse revera a dæmone obsessum » (c. 1151, § 2). 2) « Ministri exorcismorum qui occurrunt in Baptismo et in consecrationibus vel benedictionibus, sunt iidem qui eorumdem sacrorum rituum legitimi ministri sunt » (c. 1153). Subjectum sacramentalium. 527. a) Quibus concedenda. — Can. 1119 : « Benedictiones, imprimis impertiendæ catholicis, dari quoque possunt catechumenis. Imo, nisi obstet Ecclesiæ prohibitio, etiam acatholicis (3) ad obli­ nendum fidei lumen vel, una cum illo, corporis sanitatem. » Can. 1152 : « Exorcismi a legitimis ministris fieri possunt non solum in fideles et catechumenos, sed etiam in acalholicos vel excom­ munica tos. » b) Quibus deneganda. — Sacramentalia recipere prohibentur : 1) Excommunicali el interdicti, post sententiam declaratoriam aut condemnatoriam (can. 2260, § 1, 2273, 2° ; 2) fideles qui, pro deliciis suis, ipsis sacramenl alibus ab Ecclesia privantur (can. 2291, 6°) ; 3) denique « catholici, qui matrimonium mixtum, etsi validum, sine Ecclesiæ dispensatione inire aussi luerint..., donec ab Ordina­ rio dispensationem obtinuerint » (can. 2375). (1) S. R. C., 10 feb. 1888. Ait tamen De Smet (n. 197 bis) : « non excepta, ut videtur, benedictione salis in Baptismo adhibendi et pro se citat N. R. th. 1923, p. 383. Cf. Ami du Clergé, 1928, p. 476, 878. (2) Exorcismi ideo locorum et agrorum, qui huic prohibitioni non sunt obnoxii, facilius permittuntur. (3) Acalholici possunt recipere cineres, palmas benedictas [S. C. R., 9 martii 1919] ; non autem benedictionem nuptialem. 518 DE SACRAM ENTALIBUS Modus conficiendi et tractandi sacramentalia. 528. a) Modus conficiendi. — « In sacramenlalibus conficiendis seu administrandis ciccurcde serventur ritus ab Ecclesia probati, » Quæ quidem observantia adeo est necessaria ul « consecrationes ac boned itiones, sive constitutivæ sive invocativæ, invalida; sint, si adhibita non luerit formula ab Ecclesia praescripta » (can. 1148). b) Modus tractandi. — 1) Omnia sacramentalia ita cum reverentia tractanda sunt ut qui ea irrideret aut eorum usum superstitiosum pertinaciter diceret aut rationali homine indignum et alia hujusmodi, certo peccaret. 2) Res consecratæ vol benedictæ constitutiva benedictione ad usum profanum vel non proprium adhiberi non debent, etiamsi in dominio privatorum sint (can. 1150). Quocirca non licet uti candela benedicta ad illuminandum cubiculum nec bibere aquam benedictam ad sedandam sitim. « Verum hæc nec mortalia sunt nec sacrilegii arguenda ; et ex justa causa facile excusantur. Sed qui falsam materiam scienter sacramenlalibus supponat, gravis sacrilegii reus fuerit (1). » Res autem benedictæ benedictione invocativa, licet reverenter etiam tractandæ sint, in usum tamen profanum et vitam quoti­ dianam pie usurpari possunt, juxta finem ad quem sunt benedictæ. Ita esculenta, iis legitime dari possunt, ad quorum utilitatem benedicuntur, sive hominibus sive etiam brutis. Efficientia sacra: II entalium. 529. 1° Effectus sacramentalium.— a) Sacramentalia non producunt gratiam sanctificantem. Secus enim non differrent a sacra­ mentis et, non minus ac sacramenta, ab Ecclesia institui non possent. b) Præter depulationem quamdam rei aut personæ ad cultum divinum, quam producunt nonnulla sacramentalia (n. 524, 2), quinque assignari solent effectus sacramentalium. Hi tamen effectus non ab omnibus indiscriminalim producuntur, sed singulorum sacramentalium efficacia particularis dijudicanda est ex fine ad quem ordinantur juxta intentionem Ecclesiæ, colligendam quidem ex eorum institutione et ex precibus quibus conficiuntur. Sunt : 1) collatio gratiarum actualium ; 2) relaxatio pœnæ temporalis peccatorum; 3) remissio peccatorum venialium; 4) effugatio vel cohibitio dæmonis ; 5) nonnulla beneficia tempo­ ralia, v. g. sedatio tempestatis, fugatio animalium nocivorum, alleviatio morborum, liberatio a subitanea morte, etc. 530. 2° Modus quo producunt effectus. A) In genere. — a) IVon operantur ex opere operato (2) : 1) Solus enim Deus potest efficaciter adncctere signo sensibili effectus quos solus etiam potest dare; (1) Vermeersch, De sacramentis, n. 848. (2) Ipsa tamen deputalio rei vel personæ ad cultum divinum sequitur inlallibiliter ac veluti ex opere operato. Arendt, p. 26 sq. I DE SACRAMENTALIBUS 519 2) Experientia constat sacramentalia effectum non producere infallibiliter ; atqui si operarentur ex opere operato, quantum ex .se infallibilem haberent effectum (1) ; 3) Ecclesia, in benedicendis sacramentalibus, nonnisi verbis deprecatoriis utitur, ostendens >e totum effectum a divina misericordia, per preces suas, exspectare. b) Non habent tantum efficaciam, qua pollent omnia bona opera, quorum totus valor reducitur ad opus ipsius operantis (2 , alias omnia hæc opera bona sacramentalia dicenda essent. c) Sed virtutem habent specialem, independentem a merito personæ cui applicantur vel quæ iis utitur, Nimirum suos effectus sacramentalia producunt ex opere operantis Ecclesiæ : preces nempe Ecclesiæ, quibus fuerunt benedicta et consecrata, continent per modum signi, casque coram Deo repraesentant in ordine ad effectus pro quibus inducuntur. B) In specie. — 1) Collatio gratiarum actualium habetur per sacramentalia quatenus impetrant a Deo gratias illas, virtute orationum Ecclesiæ, quæ in eorum benedictione fusæ fuerunt. 2) Relaxatio pœnæ temporalis pro peccatis mortalibus et venia­ libus quoad culpam deletis, obtinetur vel per modum indulgentiae annexæ sacramentalibus, ultra meritum personæ quæ ipsis utitur, v. g. rosariis ; vel per modum impetrationis, uti oblinetur remissio venialium ; hic tamen ultimus modus agendi sacramentalibus negatur a multis, quia non certo constat aliqua sacramentalia ad hunc linem et effectum tali modo obtinendum fuisse instituta (3, q. 87, a. 3, ad 3). 3) Remissio peccatorum venialium producitur a sacramentalibus, in quantum inclinant animam ad motum pœnitentiæ, non solum objective, ut cruces, sacræ imagines, sed etiam impclralorie. vi orationum Ecclesiæ. 4) Effugalio vel cohibitio daemonis fit per sacramentalia. tum vi potestatis adversus dæmones quam Christus dedit Ecclesiæ, tum per modum impetrationis Ecclesiæ, cujus nomine preces fusæ fuerunt. 5) Beneficia temporalia obtinentur per modum impetrationis, nisi forte aliquod malum temporale, ex dæmonis malitia, indirecte tollatur, nempe cohibendo dæmonem per modum imperii. Hic absolvitur Tractatus de Sacramentis divinis, quibus, monente S. Augustino (1. 2 de Visit, infirm., c. 2) « tides plus quam verborum argumentatio adhibenda est ». (1) Quamvis oratio non sit de se infallibilis, præsertim quando pro aliis funditur (2-2, q. 83, a. 15, ad 2 : a. 7) ; nulla tamen Ecclesue oratio est frustanea, et in hoc sensu sacramentalia habent infallibilem effectum, quatenus semper aliquem obtinent effectum aut illum in individuo postulatum aut alium divinæ Providentiæ magis consentaneum. (2) Non negamus tamen : 1) meritum ministri influere in effectum sacra­ mentalium ; 2) dispositiones requiri in subjectu ut conditiones necessarias ad effectus obtinendos. DE BAPTISMO Ratio tractatus. 531. In tractatu de Sacratnenlis in genere, quæ omnibus sacramentis communia generalim dicta sunt. N une autem de singulis sacramentis accurate disputandum est. Porro, ut ait Cone. Flor., « primum omnium sacramentorum locum tenet sanctum Baplisma, quod vitæ spiritualis janua est. » Hinc prius nobis agendum est de sacramento Baptismi (1). Notio Baptismi. 532. Quoad nomen. — Vox « Baptismus » a voce græca βάπτισμι aut βαπτισμός, derivata a verbo βάπτω unde βαπτίζω, varios habet sensus. Quandoque lotionem significat aut ablutionem (Judith, xn, 7; Lc. xi, 38 ; Me. vn, 38 ; Heb. vi, 2, ix, 10) ; quandoque autem metaphorice usurpatur sive ad designandum afflictionem, qua instar aquæ, homo mergitur et absorbetur (Mc. x, 38 ; Mt. xx, 22; Lc. xn, 50) ; sive ad significandam gratiæ effusionem, qua anima quasi immergitur (Act. i, 5) ; quandoque etiam ritum religiosum aut a S. Joanne Baptista (Mt. m, 7 ; Mc. i, 4 ; Lc. m, 3 ; Act. xiii, 29), aut ab ipso Jesu Christo (Rom. vi, 4 ; Ephes, iv, 5; Coi. ii, 12 ; I Pet. m, 21) adhibitum. (1) Codex Juris Canonici,!. 3, p. 1, tit. 1, can. 737-779 ; S. Thomas, 3, q. 6671 ; Billot, De sacramentis, t. 1, th. 22-30 ; Billuart, de Baptismo; Pesch, Praelectiones dogmaticae, vol. 6, de Baptismo, n. 347 sq. ; Corblet, Histoire dog­ matique, l turgique et archéologique du sacrement de baptême ; Mgr Duchesne, Origines du culte chrétien, c. 9 ; Cappello, Tractatus canonico-mor alis de Sacra­ mentis, vol. 1, n. 123-192, Marietti, 1921 ; Vermeersch, Institutiones theol. mor., t. 3, de Baptismo, n. 214-260 ; Blat, Commentarium textus Codicis juris canonici, 1. 3, p. 1, de sacramentis, tit. 1, de Baptismo, p. 21-71, Romæ 1920 ; Lépicler, De Baptismo et de Confirmatione Romæ, 1923 ; Gihr, Les sacrements ae Γ Eglise catholique, § 27-39 ; Diet, de théol., t. 2, art. Baptême ; Diet, de la Bible, t. 1, art. Baptême ; P. de Puniet, art. Baptême, in Diet, d’Archéologie chrétienne, t. 2, col. 251-346 ; Spacil, Doctrina theologica Orientis separati de sacramento Baptismi, Romæ, Inst. Pont. Orient., 1926 ; A. d’Alès, in Diet. Apol., art. Ini­ tiation chrétienne ; in Diet, de la Bible (supplément), art. Baptême ; De Bap­ tismo el Confirmatione, Beauchesne, 1927 ; De Smet, De sacramentis in gencre. De Baptismo et Confirmatione, ed. 2, Brugis, 1925 ; Boulanger, O. P., Le Bap­ tême; La Confirmation, Paris, Desclée, 1930 ; Merkelbach, Summa theologis moralis, t. 3, η. 111-172 ; Diekamp-Holïmann, t. 4, p. 78-106. I NOTIO BAPTISMI 521 Usu vero universali Ecclesiæ nomine Baptismi intelligitur primum ex septeni sacramentis, quo « membra Christi ac de corpore efficimur Ecclesiæ ». Quoad rem. — Recte definitur : Sacramentum a Domino nostro Jesu Christo institutum ad spiritualem hominis regenerationem, per ablutionem corporis externam, cum expressa Irium SS. Trini­ tatis personarum invocatione. a) Sacramentum... regenerationem. — Hæc verba indicant auctorem et finem proprium Baptismi. b) Per... externam. — Quibus verbis exprimitur maleria Baptismi, tum remota : aqua ; tum proxima : ablutio externa c) Cum... invocatione. — Ista verba designant formam propriam Baptismatis, quam ipse Dominus servandam tradidit Apostolis (Mt. xxvm, 19). Varia Baptismi nomina. 533. Multiplici nomine designatur Baptismus secundum diversas ejus considerationes. Ratione materiæ, dicitur lavacrum aquæ (Eph. v, 26), fons divinus, lavacrum mysticum, aqua salutaris, unda genitalis. Ratione formæ, vocatur sacramentum fidei, signatio fidei : est enim quædam fidei protestatio. Ratione effec­ tuum appellatur lavacrum regenerationis et renovationis (Tit. m, 5), ablutio peccatorum (Act. xxn, 16), diluvium peccati, illu­ minatio, sacramentum illustrationis (Heb. vi, 4), quia in animam primum fidem infundit ; sepultura hominis cum Christo (Rom. m, 4), circumcisio non manufacta (Coi. n, 11). Præcipuæ figuræ Baptismi. 534·. Hoc sacramentum in V. Testamento multis figuris adum­ bratum testantur Patres. Inter quas præcipue tantum indicantur : 1) Aquæ creationis, super quas ferebatur Spiritus Dei, et ex quibus emersus est mundus (Gen. i, 2) ; nam ex aqua Baptismi, Spiritu Sancto fecundata, enascitur mundus vitæ. spiritualis et gratiæ. 2) Diluvium et arca (I Pet. m, 20-21) ; Baptismo enim a peccati diluvio eripimur et, Ecclesiam ingredienles, a communi morte spirituali præservamur. 3) Transitus maris rubri (1 Cor. x, 2), quia per Baptismum, in cujus aqua demerguntur peccata, diaboli vindictam aufugimus. 4) Aqua e petra /luens, sub virga Moysis (I Cor. x, 4) præfigurat Christum, quo salvamur, aqua mediante baptismati. 5) Lolio Naaman Syri in .Iordane (l\ Reg. v, 14) : Baptismi enim aqua a peccatis mundamur. 6) Circumcisio (Rom. n, 25, 29 ; Coi. n, 11) erat signum foederis Dei cum populo Israelitico simul atque actus legalis quo judaicæ 599 NOTIO BAPTISMI genti aggregabantur homines. Ita Baptismus in Lege Christi. 7) In Novo Testamento quædam etiam adhibent ur figurae Bap­ tismi, v. g. probatica piscina (Jo. v, 2) ; Domini sepultura (Rom. vi, 4). Partitio tractatus. 535. Quæ doctrinam de Baptismo spectant quatuor capitibus absolventur, quæ sic ordinari possunt : 1) de ipso Baptismi sacramento; 2) de Baptismi effectibus; 3) de ministro Baptismi; 4) de Baptismi subjecto. BAPTISMI EXISTENTJA >23 CAPUT I DE IPSO BAPTISMI SACRAMENTO Dicendum : 1) de existent ia hujus sacramenti ; 2) de ejus natura seu de ejus materia et forma. ART. I De Baptismi existentia Status quæstionis. 536. Baptismi existentiam negant : 1) omnes qui vel totam revelationem Christianam vel uirluiem sacramentorum Novæ Legis respuunt ; 2) Reformatores, qui Baptismum dicebant valere tantum ad excitandam fidem ac proinde non esse majorem baptismo Joannis ; 3) Protestantes Liberales et Modernislæ, qui contendunt Baptismum a communitate Christiana institutum esse in ritum necessarium (1). Catholici omnes credunt Baptisma esse sacramentum a Christo institutum, ut docet Tridentinum, s. 7,’ en. 1, D. 814 : « Si quis dixerit sacramenta novæ Legis esse plura aut pauciora quam septem, videlicet Baptismum..., a. s. » ; non parum autem inter se discrepant circa tempus quo institutum fuerit, et circa lempus quo inceperit obligare. Asserlio : Christus instituit Baptismum aquæ in sacramentum Novæ Legis et quidem ante Passionem ; lex autem Baptismi obligare non incepit nisi post Resurrectionem. 537. 1° Christus instituit Baptismum aquæ. — A. Probatur ex documentis fidei. — 1) Jam symbolum Nicæno-Conslanlinopolilanum (381) confitetur « unum Baptisma in remissionem pecca­ torum ». — 2) Conc. Carlhag. XVI (418) necessitatem et ideo (I) Peer. Lamentabili, prop. 42 ; D. 2042. 52 4 BAPTISMI EXISTENTIA cxistentiam Baptismi definit contra Pelagianos. — 3) Cone. Tolel. XI (675) : « Unum Baptisma credimus et confitemur in remissionem omnium peccatorum. » 4) Baptismum esse unum e sacramentis N. L·. testantur conc. Veronense (1184) et Lal. IV (1215) contra Albigenses, necnon professio fidei Michaelis Palæologi (1274) et concilium Flor. (Decr. pro Armenis, 1439).— 5) Tridenlinum, sub Paulo IU (1547) diserte declarat existentiam, necessitatem et e/ficacitatem Baptismi, quæ denuo proclamat professio fidei Tridentina (1564). — Denique Pius X (1903, 1907) contra Modernistas, docet Baptismum non originem ducere e communitate Christiana, quæ illum fecisset necessarium, sed esse sacramentum a Christo institutum ut medium ad salutem necessarium [D. 86 ; 101-102 ; 287 ; 402, 130, 465, G96 ; 844, 852, 857-870 ; 2040, 2042, 2043, 2088]. B. Probatur ex Scriptura. — a) Baptismus Christi /iguralur et praeparatur per Baptismum Joannis Baptistæ [Mt. m, 11] : « Ego quidem baptizo vos in aqua; qui autem post me venturus est, fortior me est... ipse vos baptizabit in Spiritu Sancto et igni». Ilis quidem non aperte prænuntiatur Baptisma christianum, sed sat clare indicatur Christum animas baptizaturum non in aqua tantum, sed et in virtute Spiritus Sancti : hujus enim Baptismi pignus futurum est donum Spiritus S. in igne (Pentecostes). — Mc. i, 7-8 ; Lc. in, 16-17 ; Jo. i, 29-34. b) 7n Baptismo Christi a Joanne, jam aliqualiter impletur promissio Baptistæ de novo Baptismo et adumbratur collatio hujus Baptismi in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti [Mt. m, 13-17] : « Tunc venit Jesus a Galilæa in Jordanem ad Joannem, ut baptizaretur ab eo... Baptizatus autem Jesus confestim ascendit de aqua. Et ccce aperti sunt ei cœli ; et vidit Spiritum Dei descendentem sicut columbam et venientem super se. Et ecce vox de coelis dicens : Hic est Filius meus dilectus in quo mihi complacui. » Ita, accipiendo baptismum Joannis, Christus sanclificavil aquas ad meliorem Baptismum, cujus ipse est auctor et quo postea vere et efficaciter sanctificarentur homines. Sic rem intelligunt multi Patres, ut SS. Ignatius, Justinus, Melito Sardensis, Athanasius, Optatus, Hilarius, Ambrosius, Hieronymus, Gregorius Xaz., Chrysostomus, etc., quam doctrinam S. Thomas, 3, q. 66, a. 2, sic paucis tradit : « Aqua Baptismi habet quod corpus tangat et cor abluat, ex BAPTISMI EXISTENTIA 525 contactu carnis Christi ». — Mc. i, 9-11 ; Lc. m, 21-22 ; Jo. i, 32-34. c) In colloquio cum Nicodemo, Christus diserte declarat regene­ rationem spiritualem per Baptismum aquæ Spiritu S. vivificata*, omnibus necessariam esse ad ingrediendum cadum [Jo. m, 5] « Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu Sancto, non potest introire in regnum Dei. » d) Missio el mandatum baptizandi. — 1) Jam ante passionem suam, Christus misit discipulos baptizare et quidem Baptismo novo, ut videtur, distincto scilicet a baptismo Joannis (1 Jo. m, 22-26 ; iv, 1-2]. — 2) Post resurrectionem clare mandat discipulis ut gentes omnes doceant, « baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti » [Mt. xxvm, 19]. Porro in isto Matth. loco, quem authenticum esse declaravit Commissio Biblica (2), 19 junii 1921, sermo est de novo Baptismo, quem a baptismo Joannis distinctum proclamat ipsa fides (3), de Baptismo nempe quem Nicodemo prædixerat Christus ad spiritualem regenera­ tionem necessarium. e) Ex praxi Apostolorum. — Jam a die Pentecostes, Apostoli, ubicumque prædicant Evangelium, Baptismum conferunt, ex mandato Christi, tanquam ritum legitimum et necessarium adhæsionis Christo et professionis christianæ (4), in remissionem peccatorum et gratiæ collationem, juxta illud Act. n, 38 : « Poeni­ tentiam agite, et baptizetur unusquisque vestrum in nomine Jesu Christi in remissionem peccatorum, et accipietis donum Spiritus Sancti. » Ergo vel Baptismus aquæ est ritus a Christo institutus, vel usus Baptismi, inde ab origine Ecclesiæ, sine causa existit et manet inexplicabilis. C. Probatur unanimi Christianorum consensu. - Omnes enim, a primo sæculo, ut patet ex « Doctrina duodecim Apostolorum, c. 7, n. 1 : « De Baptismo autem, sic baptizate... in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti in aqua viva », usque ad hodier­ num diem, constantissime tenuerunt Baptismum a Christo institutum fuisse, ut homines de corpore Ecclesiæ efficiantur. Testimonia habes, n. 553, episl. Barnaba?, Hermæ Pastoris. • I (1) Cf. D’Alès, Dc Bapt., p. ! 9, in Diet, de la Bible, art. Baptême, col. 858 s(j. ; Coppens, ibid., col. 877 sq. (2) D. 2154 ; cf. D’Alès, art. cit. col. 859 sq., De Bapt. p. 21-23. (3) Trid., s. 7, cn. 1, de Bapt. ; D. 857. (4) Act. ii, 37-41 ; vni, 12-16, 32-38 ; ix, 10 18 ; x, 44-48 ; xvi, 12-15, 33 ; xvm, 5 ; xxii, 16 ; Rom. vi, 1 sq., etc. I 526 BAPTISMI EXISTENTIA S. Justinus de catechumenis jam credentibus et peccatorum veniam a Deo petentibus ait : « Deinde eo ducuntur a nobis ubi aqua est, et eodem modo regenerantur, quo et ipsi sumus rege­ nerati. Nam in nomine Parentis universorum ac Domini Dei, ac Salvatoris nostri Jesu Christi, et Spiritus Sancti, lavacrum in aqua tunc suscipiunt... Hanc autem hujus rei rationem ab Apostolis accepimus. » — Aphraates exigit fidem « in Baptismi sacramentum » huncque Baptismum apprime distinguit a bap­ tismo Joannis. — Cetera Patrum testimonia legas n. 553 (1). 2° In sacramentum Novæ Legis. — Sacramentum Novæ Legis est signum sensibile a Christo permanenler institutum ad significan­ dam gratiam el sanctitatem conferendam. Atqui hæc omnia in Baptismo christiano reperiuntur : a) adest signum sensibile, ablutio nempe ex aqua et SS. Trinitatis invocatio ; b) a Christo institutum, uti probatum est, et quidem permanenler, ut constat tum ex verbis missionis Apostolorum, Mt. xxvm, 20 : « Ecce ego vobiscum (docentibus et baptizantibus) sum omnibus diebus usque ad consummationem sæculi », tum ex modo agendi Aposto­ lorum et Ecclesiæ (pii semper Baptismo usi sunt ; c) significa­ tivum et productivum gratiæ, nam Baptismus operatur regenera­ tionem spiritualem quæ, jus conferens ad regnum Dei seu ad gloriam, nonnisi per gratiæ infusionem fieri potest. Hæc veritas confirmatur ex unanimi consensu Patrum et theologorum de quo modo diximus. 3° Ante Passionem. — Christus enim, ante suam passionem, baptizabat, sive per se sive per discipulos [Jo. m, 22 ; iv, 1-2]. Atqui, Baptismate proprio, non Joannis, baptizabat, uti indi­ cant : a) Ipsa verba Praecursoris dicentis, Mt. ii, 11 : « Ego quidem baptizo vos in aqua ; (pii autem post me venturus est, fortior me est,... ipse vos baptizabit in Spiritu Sancto et igni » (2) ; Jo. i, 33 : « Hic est qui baptizat in Spiritu Sancto » scilicet non ut ego in aqua tantum, sed in aqua Spiritus Sancti virtute sanctificata et fecundata ad internam animæ purificationem, cujus efficacia ipso ignis symbolo designatur. b) Disputatio inter discipulos Joannis et Judæos orta, quænam purificatio, Joannis aut Christi, melior esset [Jo. m, 25]. (1) J. 4, 34, 92, 126, 681, 690, etc. (2) Quid sit iste ignis, cf. A. d’AIès, art. cil., col. 854-855. -fl BAPTISMI EXISTENTIA 527 c) Communio et ordinatio sacerdotalis (I) Apostolorum in ultima cœna ; ha*c enim susceptum supponunt Baptismum, qui est omnium sacramentorum janua. Ceterum probabile non est Apostolos tunc non fuisse baptizatos, S. Paulus enim qui mira­ biliter conversus et justificatus erat, baptizandus tamen mittitur ad Ananiam [Act. ix, 7-18]. Hæc est sententia communis apud theologos. Tempus autem certum hujus institutionis difficilius determinaretur. Attamen tenendum videtur Baptismum probabilius institutum fuisse sive, ut aliqui volunt, in conversatione cum Nicodemo [Jo. m, 5], sive potius ut generatim tradunt Patres Græci et cum eis S. Tho­ mas, 3, q. 66, a. 2, 0, et Catechismus Concilii Tridenlini, p. 2, c. 2, n. 19, quando Christus ipse a Joanne in Jordane baptizatus est. Verumenimvero tunc sacramentum institui dicitur quando ejus materia consecratur, forma designatur et effectus insinuatur. Atqui quando Christus fuit baptizatus in Jordane, materia Baptismi, aqua nempe, sanctissimi et purissimi ejus corporis tactu, fuit consecrata ; forma autem designata fuit per præsentiam trium personarum SS. Trinitatis sub specie visibili, et effectus insinuatus per coeli apertionem [Mt. m, 16-17] (2). Ut medium autem necessarium salutis Christus Baptismum prænuntiauit, colloquons cum Nicodemo [Jo. m, 51. et promul­ gavit ascensurus in coelum [Mt. xxvm, 19]. Demum, nonnisi post resurrectionem Domini, institutio fuit completa et perfecta, quatenus tunc tantum Baptisma evasit commemoralivum passio­ nis Domini et prognosticum gloriæ, cujus aditus antea non patebat [Rom. vi, 3. sq. ; supra, n. 364]. 4° Lex Baptismi obligare incepit post Resurrectionem. — Baptisma obligatorium esse non potuit ante promulgationem Novæ Legis, cujus est sacramentum. Atqui Lex Nova, Veteri succedens, obligare non incepit nisi postquam hæc ultima obligare cessavit, scilicet post resurrectionem Christi, saltem a die Pentecostes in qua, cessante Lege Vetere, publice et ex officio Nova Lex promulgata fuit ab ipsis Apostolis [Act. π ; cf. Calech. Trid. n. 21 ; Van Noorl, n. 207]. (1) Trid., s. 21, cp. 1, D. 930. — (2) Cf. Do Smet, n. 213-215. 528 MATERIA ET BURMA BAPTISMI ART. n De materia et forma Baptismi 538. Quemadmodum singula Novæ Legis sacramenta, ita duabus partibus essentialibus conflatur Baptismus, rebus nempe tanquam materia et verbis tanquam forma. Unde duplex para­ graphe : § I. — DE MATERIA BAPTISMI Materia duplex distinguitur : remola scilicet, quæ est ipsa res sensibilis seu aqua ; proxima, quæ est ipsius rei usus et applicatio seu corporis ablutio. I. — De materia remota 539. Errores. — Præter Gnoslicos veteres et Manichæos qui, aquam malam habentes, Baptismum noxium dixerunt ; nonnulli, post Lulherum, contendunt liquorem quemlibet, saltem urgente necessitate, validam esse materiam Baptismi ; dum alii, duce Calvino, autumant Baptismum spirilualiter accipiendum esse de compunctione cordis et bonæ conscientiæ testimonio. 540. Doctrina catholica. — Ilis verbis Tridentini, s. 7, cn. 2 de Bapt., D. 858, declaratur : « Si quis dixerit aquam veram et naturalem, non esse de necessitate Baptismi, atqae ideo verba illa Domini N. Jesu Christi : « Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu Sancto ». ad metaphoram detorserit, anathema sit. » Cf. D. 696, Cod. cn. 737. Assertio : Omnis et sola aqua naturalis est materia remota Baptismi. (De fide.) Thesis quæ, ex documentis fidei certo constat, sic aliunde pro­ batur : 541. A. Ex Scriptura. — Christus, Nicodemum alloquens de necessitate Baptismi, aquam omnino necessariam declarat ad regenerationem spiritualem [Jo. m, 5]. Rem ita intelligunt Apostoli qui, vivente Domino, aqua utuntur in Baptismi colla­ tione [Jo. m, 22, 23 ; iv, 1-21, et, post resurrectionem, nonnisi aquam adhibent ut materiam necessariam, ul patet de eunucho Candacis reginæ [Act. vm, 36-381 et de centurione Cornelio [Aci. x, 47 ; cf. Eph. v, 26 ; I Pet. ni, 20]. 529 MATERIA ET FORMA BAPTISMI B. Ex Traditione. — Patres, una voce (1), aquam proclamant materiam Baptismi et omnes concordant cum S. Auguslino, in Jo. 15, 4, 'ί'!'\ΤΙ \ 3 constat ex ipsa oeconomia Christiana, cujus Christus est pro­ prius et solus auctor : est enim unicus mediator inter Deum el homines, unica causa meiiloria gratia', immediatus et unicus anclor el fundator Ecclesiae visibilis nccnon omnium ejus elemen­ torum essentialium, inter quæ certo eminent sacramenta, quibus regulariter etpnecipue communicatur hominibus vita supernaluralis gratiæ, fructus nempe Redemptionis; 4) const at denique ex declarationibus Tridenlini, quibus asseritur Ecclesiam nullam habere potestatem erga substantiam sacramentorum. 3° Traditione. 616. a) Argumento praescriptionis in tractatu de Sacramentis in genere allato (n. 382). b) Testimonio Patrimi. - - 1 Patres Apostoli ci et Apologislæ non expresse quidem loquuntur de sacramento Confirmationis, rui tamen sæpe alludunt. Ila S. Clemens Rom. (I ep. ad Cor. n. 2) inler gratias Corinthiis collatas plenitudinem enumerat Spiritus Sancti, quo roboratus est Hernias, juxta testimonium Pastoris (Sim. IX. 1.2, cujusque unctione chrisliani recte vocari debemus ut referi S. Theophilus Antiochenus, Ad Autol. i, 12, d. 174, scientes Spiritum accipi, non magia mediante, sed manuum impo­ sitione (S. Iren., Adv. hær. 1. 1, c. 23, n. 1.) 2) Tertio saeculo praeclara exstant testimonia Tertulliani et S. Cypriani. Uterque Confirmationem a Baptismo aperte secer­ nit ; prior aulem spirituales effertus hujus sacramenti præsertim describit, posterior vero ejus necessitatem et ritus essentiales. « Egressi de lavacro, ait Tertullianus, De Baptismo, 8, J. 304, perungimur benedicta unctione. ... Dehinc manus imponitur per benedictionem advocans el invitans Spiritum Sanctum ». De carnis resurr. 8, ,J. 362 : « Caro abluitur, ul anima emaculetur ; caro ungitur, ut anima consecre­ tur ; caro manus impositione adumbratur, ul el anima Spiritu illuminetur ». Quod nunc quoque, declarat S. Cyprianus, ep. 73, 9, J. 595, apud nos geritur, ul qui in Ecclesia baptizantur, præpositis Eccle­ sia' offerantur. (d per nostram orationem ac manus impositionem Spiritum Sanctum consequantur, el signaculo dominico consum­ mentur ». 3 Testes Confirmationis sunt (diam : Firmilianus [inter ep. S. Cypriani 75, 7) : Qui in Ecclesia < præsident majores natu,... et baptizandi et manum imponendi el ordinandi possident potes­ tatem . Auctor de Rebap., 3 : « Per manus impositionem Episcopi datur unicuique credenti Spiritus S., sicut Aposloli circa Sama­ ritanos, post Philippi Baptisma, manum eis imponendo fecerunt, CONI’ IB M AT K ) M S EX I ST ENT IA 593 et hac ratione Spiritum S. in eos contulerunt (1 ». S. Corne­ lius in ep ad Fabium, Kirch. 256, dicens de Novatiano qui, in periculo mortis baptizatus est, sed « postquam liberatus est a morbo, ... neque ab Episcopo consignatus esi. Hoc autem signaculo minime percepto, quo tandem modo Spiritum S. potuit accipere ? S. Cyrillus Hier., Cat. mysl. 3, n. 1, J. 841 : « Vobis... postquam e sacrorum laticum piscina ascendistis, datum est chrisma, illius antitypum quo uncius est Christus, quod est nimirum Spiritus Sanctus. » 4) A saeculo quarto taediosum esset et inutile permulta recitare testimonia Patrum, qui cum S. Hieronymo(2) consentiunt dicente : « hanc esse ecclesiarum consuetudinem, ut ad eos qui... per pres­ byteros et diaconos baptizati sunt, episcopus ad invocationem Sancti Spiritus manum impositurus excurrat ». c) E libris liturgicis, v. g. e Sacramentario Serapionis, J. 1240, (sæc. iv) ubi legitur « Oratio in oleum quo unguntur baptizati >, < ut baptizati et uncti, in eo effigie signi salutaris crucis Unigeniti..., tanquam regenerati et renovati per lavacrum regenerationis, ipsi quoque participes fiant doni Spiritus Sancti et hoc sigillo confirmati. permaneant stabiles et immobiles, innocui et inviolati ». 617. Nota. — a) Distinguenda charismata a dono Spiritus Sancti. — Charismata, donum scilicet miraculorum et prophetiae, donuiri linguarum et alia hujusmodi, licet, primis Ecclesiæ temporibus, non raro cum infusione Spiritus Sancti connectanlur (Act. n, S. iv, 30, vm, 7, 39, x, 4G, xix, G), non necessario tamen nec semper manuum sequuntur impositionem. Hinc adesse possunt, adhuc non dato Spiritu Sancio : ita Apostoli, ante Pentecosten, cura­ tiones operantur et dæmonia ejiciunt (Lc. ix, G ; x, 17-19) ; el deesse possunt, post acceptum Spiritum S., ita S. Petrus, « reple­ tus Spiritu Sancto » coram Synedrio confidenter loquitur, sed nec miracula facit nec dono utitur linguarum (Act. iv, 8, 13). Quare charismata non constituunt exclusive donum Spiritus Sancti, sed ab eo certo distinguuntur et fere semper exhibentur ul effectus hujus Doni (Act. n, 4, 17, 18 ; x, 14-46 ; xix, G.) Unde merito S. Thomas, 1, q. 43, a. 3, ad I : « Si daretur solum signum gratiæ gratum facientis sine gratia (charisma), non diceretur dari simpliciter Spiritus S., nisi forte cum aliqua determinatione, secundum quod dicitur, quod alicui datur spiritus propheticus vel miraculorum, in quantum a Spiritu Sancio habet virtutem pro­ phetandi vel miracula faciendi. » Denique charismata sunt sæpe sæpius manifestatio sensibilis gratiarum quæ a conversis post Baptismum recipiuntur (Act. vm, (1) Apud d’Alès, p. 174 ; Klrch, 256 ; J. 841. Cf. S. Hippclytus, in Dan. 1, 16, J. 390 ; Origenes, in Lev. honi. 6, 5 ; 8, 11. (2) Dialog, contra Lucifer., c. 8 et 9 ; J. 1358-1359. Cf. S. Ambros., de Mys­ teriis c 7 n. 42, De sacram., 1. 3, c. 2, n. 8 ; S. Cyr. Hier., Catcch. 21 (myst. 3), n. 3 ; S. Aug., Cont. Iit. Petii. 1. 2, c. 104, n. 239 ; J. 1332, 1337, 842, 1647. Theol. ΠΓ 38 594 MATERIA ET FORMA CONFIRMATIONIS 7; nix, 6), sed : l) nullibi exhibentur ut effectus formalis nui primarius Confirmationis ; 2) sunt transitoria et paulatim cessare debent, ul factis constat ; 3) non alligantur ad ritum sensibilem, nec. omnibus nec per modum doni permanentis conferuntur (1 Cor. xii, 30 sq.) ; 4) inesse possunt etiam peccatoribus (Jo. xi, 51). Donum autem Spiritus Sancti : 1) est donum omnino sanctum et sanctificans (Lc. xi, 13 ; Act. π, 17, 38 ; v, 14, 16, 32 ; xix, 1, etc.) ; 2) durare debet usque in finem mundi (Act. n, 39), ut sæpo declaravit ipse Jesus (Lc. xxiv, 48-49 ; Act. i, 8 ; Jo. xiv, 16, 25-27) ; 3) ad modum doni permanentis conceditur, et quidein ex operato, per ritum sensibilem, scilicet per impositionem manus (Act. vin, 17 sq., xix, 6) ; 4) omnibus promittitur (Act. vni, 15-19 ; x, 44, 45, 47 ; xi, 15 ; xv, 8-9 ; xix, 6), sed fructuose non recipitur nisi a rite dispositis (xv, 9) ; 5) rite autem acceptus, confert virtutem efficacem fidem confitendi et profitendi (Lc. xxiv, 48, 49 ; Act. i, 8, n, 14, m, 12, iv, 8, 13, 33, vi, 8, 10, ix, 15, x, 46, etc.). Cf. Pirot, in Dici. Bible (Supp.), art. Charismes. b) De tempore institutionis. — Confirmat io, quia est sacramentum, f.iit sine dubio a Christo immediate institutum [n. 393] ; at de ipso institutionis tempore nil certi habetur. Quare S. Thomas, 3, q. 72, a. 1, ad 1, dicit : « Christus instituit hoc sacramentum, non exhibendo sed promittendo, secundum illud Jo. xvi, 7 : Si non abiero, Paraclitus non veniet ad vos, si autem abiero, mittam eum ad vos. Et hoc ideo, quia in hoc sacramento datur plenitudo Spiritus Sancti, quæ non erat danda ante Christi resurrectionem ct ascensionem, secundum illud Jo. vn, 39 : Nondum erat Spiritus datus, quia Jesus nondum erat glorificatus ». Attamen certo ante passionem Christus Confirmationem præparavil (1), imo, juxta multos, in ultima Cama instituit, etsi illud Apostolis non dispensavit ; alii putant Confirmationem non fuisse a Christo institutam, nisi post resurrectionem, quando Christus, per dies quadraginta apparens discipulis, sæpo locutus est de regno Dei. Sive autem Christus hoc sacramentum i isti tui t in specie sive in genere Lrn. 390, 396], impositio manuum in Confirmatione, semen quoddam forte habet in ritibus Judaicis, sed nullatenus mutuata est e ritibus paganis, neque e cultu Mithrae, ut quidam volunt, neque e Mandæis et Gnoslicis, apud quos hujusmodi impositio est potius imitatio ritus Christiani (2). § II. - DE MATERIA ET FORMA CONFIRMATIONIS I. .— De materia Confirmationis Status quæstionis. 618. In Actibus Apostolorum, ut ritus Confirmationis expresse (1) Alt. m, 16 ; Diet, théol. t. 3, col 1026. (2) Coppens, L'imposition des mains et les rites connexes, p. 361-373 ; 398. MATERIA ET FORMA CONFIRMATIONIS 595 non indicatur nisi manuum impositio cum oratione. - Patres et libri liliirgici, alii manus impositionem et unctionem comme­ morant, alii : solam unctionem. Unctio autem, saltem inde a sæcu­ lo iv, in multis ecclesiis, exhibetur ut elementum pertinens ad ritum Confirmationis. Cf. documenta infra citanda. 1 line explicatur, hac de re, controversia apud theologos : a) Alii, ut Aureolus, Habert et Sirmondus (1 . materiam Confirmationis essentialem reponunt in prævia manuum impositione, quæ ab Episcopo peragitur, versus omnes confirmandos simul, dum dicit orationem : « Omnipotens sempiterne Deus ». — Quæ quidem opinio hodie sustineri nequit, post decreta S. Cong. de propag. fide, 6 aug. 1810, 17 apr. 1872, 22 mart. 1892 (n. 622). Insuper hæc cæremonia deesl apud Græcos, quorum ritus Confirmationis certo validus est. b) Alii, ut Durandus, Solus et alii (2), putant solam unctionem chrismatis ad validitatem sufficere. - Sed tunc difficile intelligitur O quomodo invalida non fuerit Confirmatio, si ministrata fuerit per solam manuum impositionem. c) Alii, ut Tapper, Mori nus et Eslius, tenent et manuum impo­ sitionem et unctionem, scorsim adhibitam, esse materiam adæquatam, ita ut alterutra ad validitatem sacramenti sufficiat. Hæc opinio, si ita intelligitur, ut, hodie etiam, quilibet Episcopus possit, salvo valore sacramenti, ad libitum aut unum aut alterum adhibere, certo rejicienda esi, ut constat ex verbis Bened. XIV (Ex quo primum, 1 mart. 1756) : « Exira controversiam est... in Ecclesia latina Confirmationis sacramentum conferri adhibito sacro chrismate sive oleo olivarum balsamo commixto, ductoque signo crucis per sacramenti ministrum in fronte suscipientis, dum idem minister formæ verba pronuntiat. » Cf. Cod. c. 780. d) Alii tandem asserunt materiam essentialem esse chrismalionem simul ac impositionem manus. Hæc opinio est communior et probabilior, imo vera et certa, si sermo sit non de præterito, sed de ritu hodierno Ecclesiæ latinæ, ut constat ex Codice jmis canonici (3). Doctrina catholica. 619. « Secundum sacramentum, ait Cone. Flor., Decr. ad Armenos, D. 697, est Confirmatio, cujus materia est chrisma confectum ex oleo, quod nitorem significat conscienti®, et balsamo, quod odorem significat bonæ famæ, per episcopum benedicto ». Tridenlinum, s. 7, cn. 2 de Conf., D. 872: «Si quis dixerit injurios (1) Aureolus, in 4, d. 7, Q. 1 ; Habert, In notis ad Euchologium Grxcorurn ; Sirmondus, In utroque antirrhetico. (2) Durandus, in 4, d. 7, q. 2 ; Sotus, in 4, d. 7. q. un. a. 2. (3) Lépicler, n. 16 sq. ; Galtler, in Did. théol., art. Imposition des mains, col. 1319 sq., col. 1335 sq., 1343 sq. ; De Smet, n. 369 sq. ; Coppens, op. cit., p. 285-34 7 ; art. cit., col. 129 sq. ; Villien, Les Sacrements, p. 86-97. 596 MATERIA ET FORMA CONFIRMATIONIS esse Spiritui Sancto eos qui sacro Confirmationis chrismati virtutem aliquam tribuunt : a. s. ». Et jam in professione fidei Waldensibus præscripta legitur, D. 421 : « Confirmationem ab episcopo factam, id est, impositio­ nem manuum, sanctam et venerande esse accipiendam censemus ». Igitur ex documentis fidei constat 1) materiam proximam Confirmationis esse unctionem chrismatis, proindeque chrisma necessariam ejus esse materiam remotam ; constat 2) manuum impositionem ad ipsum sacramentum pertinere. Assertio : Materia Confirmationis est chrisma, ab episcopo consecratum, per manus impositionem subjecto applicatum, unctione facta in fronte. (Theol. certum.) Probatur thesis per partes : I. — Chrisma ab episcopo consecratum de necessitate est sacramenti. 620. A. Chrisma debet coniici ι-x oleo olivarum (1) et balsamo, ut patet ; a) ex præmissa declaratione Cone. Floren­ tini et Trideniini. — Id jam indicatur a conc. : 1) Arausic. I (441) : « Inter nos placuit semel chrismari » ; 2) Hispalensv n, cn. 7, (619) : Presbyteris non licet « nec chrisma conficere, nec chrismate baptizatorum frontem signare » ; 3) Tolet iv, cn. 57, (633) : « Baptismi gratiam percepisse el chrismate unctos esse. » b) Ex praxi universali el perpetua Ecclesiæ. — Jam Traditio apostolica (sæc. 3) duas distinguit unctiones, quarum una, ad Baptismum pertinens, fit a presbytero, altera ab Episcopo, qui, oleum sancli/icalum infundens et in capite imponens, dicit : « Ungo te sancto oleo in Domino Patre omnipotente et Christo Jesu et Spiritu Sancto (2). » Innocentius I, in ep. ad Decentium (416), D. 98, docet pres­ byteros posse, « cum baptizant, chrismate baptizatos ungere... sed quod ab Episcopo fuerit consecratum, non tamen frontem ex eodem oleo signare, quod solis debetur Episcopis, cum tradunt Spiritum S. ». (1) « Innixi tamen praecipue responso mentis non iterandis (i, 16) quod varie probabiliter sufficere existimant. Quare, utile possit cum solo oleo benedicto, n. 263 ; Cappello, n. 196. (2) A. d’Alès, Dr Bap., p. 182. Innoc. IU, c. Pastoralis, i, De sacra­ exponitur, Suarez el A'. Alph. oleum in mortis articulo, sacramentum tam conditionate conferri. » Vermeersch, fl MATERIA ET FORMA CONFIRMATIONIS 597 Fabianus, papa, ep. 2, praecipit ut chrisma ex oleo et balsamo confectum singulis annis renovetur. — S. Leo M. (f 461) hortatur Christianos ut permaneant « stabiles in ea fide... in qua, renati per aquam et Spiritum Sanctum, ait illis, accepistis chrisma salutis et signaculum vitæ æternæ (1) ». S. Gregorius M. (j 604), in Cant., i, 2, J. 2294, dicit commixtio­ nem balsami cum oleo ab ipso Pontifice fieri ; et in ep., 1. 4, ep. 26, ad Januarium : « presbyteros chrismale tangere eos qui baptizandi sunt, prohibuimus... [Attamen] ubi Episcopi desuni, ut presbyteri etiam in frontibus baptizandos chrismale tangere debeant, concedimus ». Innocentius IV (f 1254) in cp. ad Ep. Tusculan., 6 mart. 1254, D. 450 : « Singuli quoque Episcopi in suis ecclesiis, in die Cœnæ Domini, possunt, secundum formam Ecclesiæ, chrisma conficere, ex balsamo quidem et oleo olivarum. Nam Spiritus Sancti donum in chrismatis unctione confertur. » — Clemens VIII (f 1605), D. 1086. Cf. alia testimonia, n. 622. c) Ex Calechismo Bomano, de Conf. n. 7, late exponente cur in materiam Confirmationis statutum sit chrisma : oleum nempe gratiæ plenitudinem exprimit, quæ per Spiritum Sanctum a Christo capite in alios redundat atque effunditur ; balsamum vero virtutum suavitatem significat simul ac contra contagionem o o scelerum tutelam. d) Ex Codice juris Canonici, c. 781, § 1 : « Chrisma, in sacra­ mento Confirmationis adhibendum, debet esse ab episcopo conse­ cratum, etiamsi sacramentum a presbytero, ex jure vel ex apostolico induito, ministretur. » 3, q. 72, a. 2. B. Chrisma debet esse ab episcopo consecratum. Bene­ dictionem episcopi omnino requiri, ex necessitate præcepli eccle­ siastici, docent certissime Patres (2) ; docent concilia (cf. n. 619) : ita concil. Carthagincnsia (390) cn. 3, et 397, cn. 36 ; conc. Tolet. cn. 20 (circa 400), Kirch, 712 : « Placuit... nullum alium nisi Episcopum chrisma conficere » ; docent SS. Pontifices. Jam audivimus Innocentium I. — Ait Clemens VI (1351) : « Per nullum sacerdotem, qui non esi Episcopus, chrisma potest rite et debite consecrari. » — Clemens VIII (1595) : « Chrisma... (1) Scnn. 24 de Nativ. Domini. (2) Cf. præter testimonia jam allata, S. Cyr. Hier., Catech. 3 Mystag., 1,3; J. 841, 842. 598 MATERIA ET FORMA CONFIRMATIONIS non nisi ab Episcopo... benedici potest (1). » — Item Irmoc. IV (n. 620) ; Benedicius XIV, in Const. Ex quo primum, 1 mart. 1756 (n. 618k Idem præscribit Pontificale, idem Biluale B., in Instructione pro simplici sacerdote, Appendix, De Conf., n. 3-4 ; idem fatentur omnes theologi, 3, q. 72, a. 3 et ad 3, Codex juris c. 734, 781, § 1, S. Cong. de Sacramentis, 7 maii 1934, Instructio pro simplici sacerdote... A. A. S. 1935, p. 16. C. De necessitate sacramenti. — Hæc ultima pars quæ communior habetur apud theologos, probabilior sallem dicenda est : a) quoad chrisma quidem, propter declarationem Floren­ tinam, quæ mixlionem ex oleo et balsamo materiam proclamat sacramenti : quid ergo ipsi essentiale, et propter usum perpe­ tuum Ecclesiæ. — b) Quoad benedictionem vero episcopi : 1) quia, juxta Flor. Cone, et Codicem, c. 781, § 1, materia Confirmationis non est nisi chrisma ab episcopo benedictum ; 2) quia, jam ab initio, Ecclesia hanc exegit benedictionem, episcopo, qui hujus sacramenti minister est ordinarius, reservatam, nec certo noscitur eam unquam permisisse simplices sacerdotes ad chrisma bene­ dicendum delegari (2). 621. N. B. — a) Oleum adhibendum ad conficiendum chrisma oleum est olivarum, quod solum simpliciter oleum dicitur, solumque in usu fuit a primævis christianismi temporibus. b) Balsamum autem cujuscumque regionis sufficit et in ea quantitate, quæ satis sit, ut sui odorem dare possit. c) Chrisma, sive vetus sive novum, verum est chrisma proptereaque sufficiens materia Confirmationis ; ex præccpto tamen Ecclesiæ, renovandum est singulis annis in Coena Domini. Hinc episcopus, qui cum chrismate vetere confirmaret, graviter pec­ caret. II. — Impositio manus cum unctione chrismatis in fronte est materia proxima Confirmationis. 622. 1° Unctionem chrismatis ad essentiam sacramenti Confir­ mationis pertinere : a) constat ex omnibus quæ tractavimus, n. 616 et 620 ; b) constat ex ratione : Materia enim proxima sacramenti est applicatio materiæ remotæ subjecto sacramenti ; (1) D. 571 ; 1086. (2) S. Bas’l., Despir. S. c. 27, n. 66 ; J. 954 ; Can. Hippolyt., n. 133 ; Innoc. I, Ep. 25, D. 98. Cf. D. 1628. MATERIA ET FORMA CONFIRMATIONIS 599 atqui materia remota est chrisma ; ergo materia proxima est unctio chrismatis. Omissa voce « chrisma », jam a primis temporibus Confirmatio designatur per unctionem olei, quæ fiebat per consignationem frontis cum impositione manus. Ita Constitutiones Ecclesiae Ægypliacæ, sæculo 3 (?) : Episcopus manum super baptizatos ponit, dicens : < O Domine Deus... ita eos fac dignos qui repleantur Spiritu Sancto tuo... » Et fundit oleum gratiarum actionis in manum suam et ponit manum in capite ejus, sic dicens : Ungo te oleo sancto per Deum Patrem omnipo­ tentem et J. G. et Spiritum S. Et signet super frontem ejus, in os eum osculans, et dicat : Dominus tecum ». Similia habes in Constitutionibus Apostolorum (circa 400), 7, 22, 2, J. 1233; in Canonibus Hippolyti, 131-141 [D'Alès, p. 200]; apud S. Ambrosium, De mysteriis. 7, 42, J. 1332; De sacramentis (?), 3, 2, 8, J. 1337 : « Sequitur Baptismum spiritale signaculum... ; quia post fontem superest ut perfectio liat, quando ad invocationem sacerdotis Spiritus S. infunditur ». Cf. .8. Augus­ tinus, loc. infra citandis. 2° Manus impositio ita requiritur ut non sufficiat absque unctione chrismatis, qme est materia essentialis, sed neque alia exigatur quam illa quæ unctionem ipsam comilalur et in ipsa intrinsece includitur. Datio desumitur : a) E.r auctoritate Pontificum, qui Continua­ tionis sacramentum statuunt ipsam chrismationem seu manus impositionem, utramque rem alteri æquiparando. Innocentius I, loc. cit., n. 620, jam illud diserte declarat, />. 98. « Per frontis chrismalioncm, ait Innocentius III, in ep. ad Basilium, D. 419, manus impositio designatur, quæ alio nomine dicitur Confirmatio, quia per eam Spiritus S. ad augmenlum datur et robur... Hanc (unctionem) nonnisi summus sacerdos, id est Epis­ copus, debet conferre, quia de solis Apostolis legitur, quorum vicarii sunt Episcopi, quod per manus impositionem Spiritum Sanctum dabant. » Quare alibi, ep. ad Vicarium nosl. Consi. 16 nov. 1199, reprobat presbyteros, qui audent sacramenta ministrare, « quæ ab Apostolorum tempore rite fuerunt solis pontificibus reservata, ut sacramentum Confirmationis, quod chrismando renatos soli debent Episcopi per manus impositionem conferre. » Innocentius IV, in ep. ad Episc. Tusculan., 6 mart, 125 1, D. 159 : « Soli autem Episcopi consignent chrismate in frontibus baptizatos, quia hujus unctio non debet nisi per Episcopos exhiberi. Quoniam soli Apostoli, quorum vices gerunt Episcopi, per manus imposi­ tionem, quam Confirmatio repræsenlal, Spiritum S. tribuisse leguntur. » 600 MATERIA ET FORMA CONFIRMATIONIS Item Benedictus XIV, ep. ex quo primum tempore, n. 618. b) Ex declarationibus Ecclesiæ ubi Confirmatio modo impositio manus (1), modo unctio chrismatis (2)· nominatur, modo utroque nomine designatur : « Aliud est. sacramentum Confirmationis, quod per manuum impositionem Episcopi conferunt, chrismando rena­ tos (3). » Cod. c. 780 : « Sacramentum Confirmationis conferri debet per manus impositionem eum unctione chrismatis in fronte ». c) Ex Pontificali Romano juxta quod, facta prima manuum impositione, episcopus, Confirmationem suscepturos, per ordinem genuflexos, confirmat, unctione chrismatis. Non alia ergo requi­ ritur manuum impositio præter eam quæ fit in ipsa chrismatione. d) Ex Patribus. - Tertullianus, De Baptismo, 7, J. 304 : « Exinde egressi de lavacro perungimur benedicta unctione, de pristina disciplina, qua ungi oleo de cornu in sacerdotio solebant... Sic et in nobis carnal i 1er currit unctio, sed spiritualitcr proficit... Dehinc manus imponitur per benedictionem, advocans et invitans Spiri­ tum Sanctum. » Ipsa unctio, de qua loquitur Teri., videtur luisse illa unctio, quæ in ecclesia \fricana, habebatur ut sacra­ mentum a Baptismo distinctum et cui conjungebatur manus impositio et benedictio. Id confirmatur ex locis parallelis, in quibus unctio exhibetur ut ritus efficax a Baptismo distinctus. Ita Adu. Marc. 1. 1, n. 11, J. 333, distinguit « aquam... qua suos abluit (Christus),... oleum, quo suos ungit » ; De earn, resurr., c. 8, ./, 362 : « Caro abluitur, ut anima emaculetur ; caro ungitur, ut anima consecretur ». S. Cyprianus, ep. 73, 6 : « Manum impopi, ut Spiritum Sanc­ tum consequatur el signetur » ; cf. ibid. 9, [n. 616]; ep. 74, 5, 7 ; Ad Demelr. 22. S. Cyrillus Hier., Cat. 22 (myst. 4), 7, J. 847 : Oleo caput tuum impinguavit in fronte, per signaculum quod habes Dei, ul efficiaris effigies signaculi, sanctificatio Dei. » S. Pacianus (sæc.4), De Baptismo, G : « Hæc autem compleri alias nequeunt nisi lavacri et chrismatis el antistitis sacramento. Lavacro enim peccata purgantur : chrismate Sanctus Spiritus per­ funditur ». S. Augustinus, In Jo. tr. 118, 5, J. 1844 (1) : « Quod signum [crucis Christi nisi adhibeatur, sive frontibus credentium sive ipsi aquæ ex qua regenerantur, sive oleo quo chrismate unguntur..., nihil eorum rite perficitur ». Cf. Sermo 99, 12 ; 227, ad Infantes ; 324, etc. e) E libris lilurgicis. — In his aperte distinguitur duplex unctio : una quæ, egressis e lavacro, seu baptizatis, fit a presbytero, altera quæ deinde fit ab ipso episcopo, cum consignatione in fronte. (1) Professio fidei Waldensium. D. 424. (2) Dec. ad Armenos, D. 697. — (3) Prof, fidei Mich. Palæologi, D. 465. (41 Textus iste non ab omnibus de Confirmatione intelligitur. MATERIA ET FORMA CONFIRMATIONIS 601 Ita : I) Homæ : Sacramenlarium Gelasianum : infantes e fonte ascendentes, a presbytero in cerebro signantur ; deinde ab episcopo datur eis Spiritus septiformis; ad consignandum imponit eis manum, dicens : « Deus omnipotens,... immitte in eos Spiritum S. tuum Paraclitum... » Postea signet eos in fronte de chrismate, dicens : « Signum Christi in vitam æternam. Arnen ». Sacram. Gregorianum : Pontifex, leuala manu sua super capita baptizatorum et a presbyteris signatorum in vertice, dicit : <· Omnipotens sempiterne Deus... » ; deinde, lincto pollice in chrismate, facit crucem in fronte unius, similiter per omnes singillat im . 2) In Gallia : Missale Golhicogallicanutn : Dum chrisma eum tangis, dicis : Perungo te chrisma sanctitatis... .Missale Galli­ canum veins : « Deus... ipse te [baptizatumj lenit chrismate suo sancto, ut habeas vitam in sæcula sæculorum ». Eadem habes ap. Missale Bobiense. 3) In Hispania : Liber ordinum Ecclesiæ Mozarabicæ, ed. Ferolin, p. 37, Baptismum distinguit a Confirmai ione : Qui renati sunt sacro Baptismis fonte,... et qui chrismate delibuti sunt divinæ unctionis ». 4) In Syria : Testamentum I). /V. J. C., ed. Rahmani, p. 131 : « Episcopus imponat super illos (baptizatos) manum, el dicat... Similiter oleum infundens el manum super caput ejus baplizati· imponens, dicit: ungendo ungo( te) in Deo omnipotenti, in Christo Jesu et. in Spiritu S., ut sis operarius habens fidem perfect am... Et signans illum in fronte, det ipsi pacem, dicens : Deus humi­ lium sit tecum... ». Cf. D'Alcs. th 1 I. f) Confirmatur ex eo quod iteranda non est Confirmatio, si omissa fuerit impositio manus prœvia ad unctionem (S. Cong. Prop. 1'id., G Aug. 1840) (1). g) Neque contrarium docet Scriptura (Act. vm, 17. xix G dicens Spiritum datum fuisse per impositionem manuum \.poslolo­ rum, cum hæc impositio ungens seu chrismans esse potuerit, imo fuisse jure dicatur, nam eodem modo quo S. Lucas in Actibus, antiqui Paires non semel aiunt in Ecclesia dari Spiritum Sanctum per manus imposilIonem, quin excludant tamen unctionem aut aliam exigant quam illam per quam lit ipsa unctio (2). 623. Corollaria. — a) « Unctio (chrismatis ne liat aliquo instru­ mento », secus non adesset vere manus impositio, sed ipsa ministri manu capiti confirmandi rite imposita » (can. 781, § 2 . scilicet dexteræ manus pollice, juxta Ponli/icale, il a ut valida tamen foret unctio si alio digito episcopi fieret, quia adhuc sufficiens esset manus impositio. (1) S. C 5. Off., 17 apr. 1872, 22 mart. 1892, expresse declaravit ad valorem sacramenti non requiri ut omnes confirmandi adsint prima: manuum imposi­ tioni aut ultima benedictioni : nam hæ mere cæremoniic sunt. (2) Galtier, art. cit., coi. 1347 sq., 1384 sq. ; Suarez, d. 33, s. 4. Cf. Mc. vi, 5 ; vm, 23 ; .xvi, 18 ; Act. i.x, 12,17 ; xxvm, 8,'cum Mc. vi, 13 ; Jac. v, 14, 15. 602 MATERIA ET FORMA CONFIRMATIONIS b) Fieri debet in fronte (probabilius de necessitate sacramenti), juxta praxiin Ecclesiæ perpetuam et praescriptum Conc. Florent. et Juris Canonici (can. 780), ut confirmatus « neque propter timorem, neque propter erubescentiam nomen Christi confiteri praetermittat » (S. 77?. 3, q. 72, a. 9. 0). Facta ideo unctione in alia corporis parte, Confirmatio esset sub conditione iteranda. c) Fieri debet per modum crucis (probabilius etiam de neces­ sitati* sacramenti , ul ex Pontificali Bornano clare constat : decet enim confirmatum ipso signo Christi signari et armari militem Summi Regis. II. — De forma Confirmationis 624. Tot numerantur opiniones circa formam Confirmationis quot, circa ejus materiam, sententiæ distinguuntur. Materia autem essentiali in tuto posita in paragrapho præcedenti, ut vera sponte habenda est forma quæ ipsi respondet et eam comi­ tatur. Porro, circa hanc formam, nil legitur in Scripluris et apud antiquos Patres aliqua reperitur varietas. Restat igitur ut ex praxi Ecclesiæ deducatur et ex conciliorum definitionibus, .lamvero apud Latinos, forma usualis et adhibenda, hæc est : « Signo te signo crucis el confirmo te chrismate salutis, in nomine Patris el Filii el Spiritus Sancti » ; apud Græcos vero : « Signa­ culum doni Spiritus Sancti. » Utramque autem formam legitimam esse ostendemus. Assertio : Forma Confirmationis, cum Latinorum tum Graeco­ rum, legitima habenda est. (Theol. certum.) 625. 1° Forma Latinorum. — Probatur : a) Ex Concilio Flor. ubi, in decreto ad Armenos, ipsa formæ verba leguntur. b) Ex Calechismo Bomano, de Conf. n. 9, qui, post recitata formæ verba, addit : « Si etiam ratione aliqua probari non possit hanc esse hujus sacramenti veram et absolutam formam, Eccle­ siæ catholicæ auctoritas, cujus magisterio ita semper edocti sumus, non patitur nos ea de re quidquam dubitare. » c) Ex Codice declarante, c. 780, adhibenda esse « verba in pontificalibus libris ab Ecclesia probatis præscripta ». d) Halione : « In hoc sacramento ,ait S. Thomas, 3, q. 72, a. 4, c, tria sunt necessaria, quæ continentur in forma prædicta : Quorum primum est causa conferens plenitudinem roboris spiritualis, MATERIA ET FORMA CONFIRMATIONIS 603 quæ esi S. Trinitas, quæ exprimitur cum dicitur : in nomine Patris, etc... - - Secundum est ipsum robur spirituale, quod homini confertur per sacramentum materiæ visibilis ad salutem, quod quidem tanpitur cum dicitur : confirmo le chrismate salutis. — Tertium est signum quod pugnatori datur, sicut et in pugna corporali milites insigniis ducum insigniuntur, et quantum ad hoc dicitur : signo le signo crucis, in quo scilicet Box noster trium­ phavit, ut dicitur Coi. n, 5 ». Ad validitatem autem essentialia videntur : 1. verbum confirmo, nisi alio verbo synonymo suppleatur : 2. verbum le, quo subjec­ tum sacramenti designatur ; 3. verba signo le signo crucis, utpote valde consentanea lini et effectui sacramenti ; verba chrismate salutis, alias non satis explicaretur materia; hæc vero omnia, ut plenius tota exprimatur actio ministri ; 3. expressio SS. Trini­ tatis, ut in Baptismo, cujus Confirmatio est perfectio (1 . Dicere autem corroboro pro confirmo, vel sanctificationis pro salutis esset mutatio tantum accidentalis (S. Lig. n. 168 ; Suurezius, d. .33, s. 5, et alii communiter). 626. 2° Forma Græcorum. — Probatur : a) Ex praxi Ecclesiæ Græcæ a Sede Aposlolica approbata. - Antiquissima enim et immemoriali traditione hanc formam retinent Græci quam, etiam Romæ, sub oculis Papa·, adhibuerunt. Ergo vel est suffi­ ciens, vel ritum approbarunt SS. Pontifices divinæ institutioni repugnantem. Atqui posterius rejiciendum est, nisi velimus respuere infallibile magisterium R. Pontificum. Ergo legitima est et valida forma Græcorum. b) Confirmatur. — « Quoties actum est de unione Græcorum cum Latinis et de materiis inter ipsos controversis, nunquam Latini objecerunt Græcis nullitatem suæ formæ, quamvis Marcus Ephesinus in conc. Flor, exposuisset Græcos confirmare sub hac forma. — Imo congregatio cardinalium ab ί rbano VIII ad examen Ritualis Græcorum deputata, circa materiam et formam Confirmationis nihil innovandum consuit. » (Billuarl, de Conf. a. 6.) c) Ex Codice, c. 780, in quo formam exhiberi dicitur « per verba in' pontificalibus libris ab Ecclesia probatis praescripta. » d) Ilatione. - Conjunclim cum materia hæc forma sufficienter effectus exprimit sacramenti : per signaculum enim significatur (1) Licet nonnulli theologi theoretic? judicent neque invocationem Trinitatis neque verba « signo crucis » requiri ad valorem sacramenti, quia ea desunt in forma græca ; practice famen, hate omnia verba accurate proferenda sunt ne sacramentum nullitali forte exponatur. 604 EEFECTUS CO N FIRMATIONIS character ; donum autem Spiritus Sancti non est qualecumque donum, sed donum speciale quo baptizatus, chrismate unctus et sii?no crucis armatus, ad fidem Christi audacter profitendam roboratur. Implicite etiam et practice indicantur actio confir­ mandi, necnon minister et subjectum sacramenti. ART. II De Confirmationis effectibus Ex Confirmationis essentia varii dimanant effectus, de quibus nunc dicendum. Asserlio : Confirmatio est sacramentum vivorum, imprimens characterem et gratiam conferens, cum quodam speciali vigore ad fidem alacriter et fortiter propugnandam. 1° Sacramentum vivorum. (Doctrina catholica.) 627. Per se enim et ex institutione divina ordinatur Confir­ matio ad roborandum et stabiliendum in vita spirit uali jam natos hacque vita aliquatenus viventes. Confirmatio enim, secundum Scripturam et Traditionem, est velut complementum et consum­ matio Baptismi. Atqui in Baptismo jam infunditur gratia cum dpnis Spiritus Sancti. Ergo in Confirmatione datur abundanlior infusio gratiæ et donorum Spiritus S. — Ceterum hæc « abun­ dantia » indicatur tum per pinguedinem olei [3, q. 72, a. 2, c et ad 3], tum per impositionem manus, quæ, ex usu Ecclesiæ, designat copiosum gratiæ effectum [3, q. 84, a. 4, c], tum per ipsa verba formæ, quæ significant Confirmationem gratiam, in eam jam habente, firmare, roborare, eam augendo. Hinc Confirmatio per se gratiam confert secundam ; per acci­ dens tamen gratiam primam operari potest in pecêatore qui, cum attritione generali de peccatis suis, bona fide accedit. [Supra, n. 439.] 2° Imprimens characterem. 628. a) Declaratum est a Gone. Florentino, D. 695 : « Inter sacramenta I ria sunt : Baptismus, Confirmai io et Ordo, quæ characterem, id est, spirituale quoddam signum a cæteris distine- EFFECTUS CONI’IKMATÎONIS » livum, imprimunt in anima indelebile ». Cf. Trid. s. 7, de sac. in genere, cn. 9, s. 23, cp. 4 ; D. 852, 960. b) Probatur Traditione, cujus doctrinam luculenter exponit S. Augustinus in controversia cum Donat istis, de Confirmatione special.im loquens in 1. 2 contra Petitionum, c. 101. ubi affirmat « sacramentum chrismatis semel datum permanere etiam in pessimis » [Supra, n. 456]. c) Datione. — Character est quædam spiritualis potestas ad aliquas sacras actiones ordinata. Unde, sicut in Baptismo homo, statim natus, fit membrum Ecclesiæ et potestatem accipit ad ea agenda quæ ad propriam pertinent salutem, prout scilicet secun­ dum seipsum vivit ; ita in Confirmatione homo, miles armatus et ad ætatem perfectam perductus, potestatem accipit ad ea agenda quæ pertinent ad pugnam spiritualem contra fidei hostes. (S. Th., 3, q. 72, a. 2, a. 5, a. 10, ad 2.) Hinc character Confirmationis ex necessitate præsupponit characterem baptismalem... quia nullus potest promoveri in ætatem perfectam (per Confirmationem), nisi primo fuerit natus (per Baptismum) [a. 6]. Item sicut quidam possunt, etiam ante Baptismum, fidem Christi publice profiteri, ita etiam quidam, sive baptizati sive non, id valent ante Confirmationem, v. g. sanguinem 'fundendo pro Christo. At soli confirmati habent, ex ipso charactere, potestatem id faciendi quasi ex officio et ita non solum contra hostes invisibiles, sed contra hostes visibiles, id est, contra persecutores fidei, ex officio pugnare [3, q. 72, a. 5, ad 2]. Ex eo autem quod Confirmatio characterem imprimat indele­ bilem, sequitur hoc sacramentum : 1) valide susceptum, nunquam iterari posse (n. 409, 454 sq.) ; 2) valide, sed eum obice susceptum, posse certo reviviscere, positis ponendis (η. 119 sq.). 3° Conferens gratiam cum speciali vigore. (De fide.) 629. Probatur : a) Ex Conc. Flor. : « Effectus hujus sacramenti est, quia in eo datur Spiritus Sanctus ad robur, sicut datus est Apostolis in die Pentecostes, ut videlicet Christianus audacter Christi confiteatur nomen ». Cf. Trid. s. 7. cn. 2. de Conf., D. 872 ; s. 7, cn. 6 de sacr. in gen., D. 849. b) Ex Scriptura. — Gratia Confirmationis est, mensura tamen valde inaequali, gratia quam, in die Pentecostes, receperunt Apostoli. Atqui hæc gratia ordinabatur ad fidem Christi audacter et fortiter annuntiandam et profitendam. Ergo. GOG I EFEC.TI’S COMIRM \TIuMS Constat major ex dictis η. 615. Minor probatur ex mullis locis N. T., 1 in quibus promittitur et dari dicitur Spiritus S., ut Eo donati sini testes Jesu Christi et ejus doctrinæ (Lc. xxiv, 48-49 ; Act. i, 8, ii, 14, m, 12, iv, 8, 13) ; 2) ex quibus constat testes impavidos fuisse nominis et lidei Christi, tum Apostolos et discipulos (Act. iv, 31, 33, v, 32, vi, 8, 10, vu, 52, 56, ix, 15), tum ipsos fideles (Lc. xn, 11, 12 ; Act. n, 47, x, 45). c) Ex Traditione. - Confirmai io a Traditione exhibetur ul consummatio Baptismi ad fori iter pugnandum contra potestates adversas et immobiliter permanendum in fine. Ait Tertullianus : « Caro signatur, ut et anima muniatur » ; S. Cyprianus : Baptizati « per manus impositionem... signaculo dominico consummantur ». Eadem fere legenda sunt apud S. Cyrillum Alex. S. Cyrillus Hier. : « Dum unguento visibili inungitur corpus, sancto et vivifico Spiritu anima vivificatur » (1). In Sacramentario Serapionis, sæc. 4, 25, J. 1240, oratio fit in oleum, « ut baplizati uncti... participes fiant doni Spiritus Sancti, et, hoc sigillo confirmati, permaneant stabiles et immobiles, innocui et inviolati. Cf. alia documenta, n. 616, 622. d) Ex Catechismo Romano, Dp Confirm, η. 17 : Confirmatio « Baptismi graliam perficit : qui enim per Baptismum Christiani effecti sunt, quasi infantes modo geniti teneritatem adhuc et mollitiem quamdam habent, ac deinde, chrismatis sacramento, adversus omnes carnis, mundi et diaboli impetus, robustiores fiunt, et eorum animus in fide omnino confirmatur ad confitendum et glorificandum nomen Domini nostri Jesu Christi ». e) Ratione. — Cum singulis sacramentis lines sint speciales et proprii, gratiam specialem his finibus accommodatam habeant necesse est. Gralia autem Confirmationi propria alia nequit esse aut excogitari quam tum specialis vigor gratiæ sanctificantis ad pugnandum contra spirituales hostes, tum specialis Spiritus Saucii protectio qua, tempore opportuno, specialia recipiuntur auxilia ad fidem constanter tenendam et profitendam. 3, q. 72, a. 4, ad 3 ; a. 7, c et ad 3 ; C. Geni. 4, 60. Hujus graliæ roborativæ natura et qualitates in ipso signo sacramentali diserte edocentur : 1) ex oleo, quod significat tum robur ad pugnam : alhlelæ enim membra sua ungebant ut ad certamen expeditiores fierent, tum plenitudinem virtutis Spiritus Sancti ; 2) ex balsamo, quod significat tum suavitatem omnium virtutum, juxta illud II Cor. n, 15 : λ Christi bonus odor sumus », tum tutamentum contra putredinem et contagionem scelerum ; 3) ex consignatione frontis, quæ hic fit, ut sciat confirmatus semper (1) Tertullianus, De earn, resurr. 8 , S. Cyprianus, ep. 73, 9 ; S. Cyrillus Alex., Jn Joel. comm. 32 ; S. Cyrillus Hier., Cat. myst. 3, 3 ; J. 362, 595, 2100, 842. MINISTER CONFIRMATIONIS 607 in mani festo se demonstrare fortem Chrisli militem et nomen Christi publice confiteri absque ullo timore el verecundia; 4) ex cæremonia alapæ, quæ habetur, ut confirmatus meminerit se paratum esse oportere ad omnia adversa, invido animo, pro Christi nomine ferenda [3, q. 72, a. 9 ; Calech. B. p. 2, c. 3, n. 7 et 20]. 630. Corollarium. — De comparatione Confirmationem inlen el Baptismum. — Licet gratia Baptismi, qui majoris est necessitatis, maxima videatur maximisque encomiis a Patribus commendetur, quia est gratia regenerativa, omnem omnino culpam plene r< miltens, communius tamen Confirmationem ipsius gralia Baptismi majorem gratiam conferre creditur, 1° quidem quia, hoc sacra­ mento, perfectio tribuitur homini Christiano qui, po?t Confirma­ tionem, ad baptizatum comparatur sicut vir ad puerum ; 2° etiam quia Confirmatione datur septiformis Spiritus Sanctus, non tantum ad habitationem Deo consecrandam, ut in Baptismo, sed cum omni plenitudine sanct itatis et scientiæ et virtutis, ut declarat S. Thomas, 3, q. 72, a. 11, ad 3, cum Patribus et Pontificali. VRT. Ill De Confirmationis ministro et subjecto I. — De ministro Confirmationis Status quaestionis. 631. 1° Errores. — Plures irrepserunt abusus in Ecclesia Latina, sæculo quinto et sæculo sexto. Pholiani, postcaque Valdenses, Wicle/ilæ et llussitæ, docentes episcopos non esse presbyteris superiores, omnino negarunt episcopum esse solum ministrum ordinarium Confirmationis ; imo aliqui dixerunt episcopos hanc potestatem sibi reservasse propter cupiditatem lucri temporalis et honoris [D. 608]. — Idem gencratim tenent Lulherus, Melanchlon, Calvinus, qui præterea Confirmationem habent caeremoniam olim utilem, nunc prorsus otiosam. Armachanus [Richardus Fitzralph (filius Radulphi), archiepiscopus ecclesiæ Armachanæ in Hibernia (f 1360), in Quaestionibus Armenorum et Græcorum, l. 9, c. 4 de reform., vult facultatem confirmandi, per decreta Ecclesiæ, episcopis esse reservatam, sed Confirmationem a presbyteris, sine delegatione collatam, esse validam. Max de Saxo nia, in Ephemeride « Poma e ΓOriente », nov. 1910, p. 26, putat hanc reservationem ortam esse ex ratione agendi Latinorum. 608 MINISTER CONFIRMATIONIS Denique nonnulli theologi, ut Hugo Victori nus, Petrus Lombardus, Durandus, Antissiodorensis, Adrianus, Albertus M. (1), aut putarunt aul innuerunt simplicem presbyterum nec a Summo Pontifice delegari posse ut valide Confirmationem conferret. 2° Doctrina catholica. — Duplex distinguitur minister Confirma­ tionis, ordinarius nempe et extraordinarius [n. 467]. Porro de fide est ministrum ordinarium Confirmationis esse solum Episcopum ; theologice certum esi simplicem presbyterum esse ministrum extra­ ordinarium, qui speciali delegatione indiget non solum ut legitime sed etiam ut valide possit Confirmationem ministrare. Assertio : Ordinarius Confirmationis minister est solus Episco­ pus ; extraordinarius minister est presbyter, cui vel jure communi vel peculiari Sedis Apostolicse induito ea facultas concessa sit (C. 782, § 1 et 2). Probatur thesis : I. — Ordinarius Confirmationis minister est solus Episcopus [De fide]. 632. a) Probatur ex Magisterio Ecclesiæ. — Jam concilium llliberitanum 'circa 300], cn. 38 et 71, jubet ut catechumenus baptizatus « ad Episcopum perducatur, ut per manus imposi­ tionem perfici possit » ; baptizatos enim « Episcopus... per bene­ dictionem perficere debebit ». S. Innocentius 7, sæculo quinto, repressit presbyteros ecclesiæ Eugubinæ, qui usurpabant jus conferendi Confirmationem potestate ordinaria ; item S. Gelasius I presbyteros ecclesiæ Lucaniæ, et sæculo sexto S. Gregorius M. presbyteros ecclesiæ Calarilanæ in Sardinia [n. 620]. En verba S. Innocentii I, ep. 25, J). 98 : « De consignandis vero infantibus manifestum est non ab alio quam ab Episcopo fieri licere... Hoc pontificium solis deberi Episcopis, ut vel consi­ gnent vel Paracletum Spiritum tradant, non solum consuetudo ecclesiastica demonstrat, verum et illa lectio Actuum Aposto­ lorum [vm, 14-17], quæ asserit Petrum et Joannem esse directos, qui jam baptizatis traderent Spiritum Sanctum ». Photianis restitit S. Nicolaus I ; Innocentius III aperte dicit : « Hanc [unctionem Confirmationis] non nisi summus (i) Hugo Viet., De sacramentis, I. 2, p. 7, C. 2 ; Pet. Loinbardus, 4 Sent. d. 7 ; Durandus, in 4, d 7, q. 3 et 4 ; Antissiodorensis, Summa 1.4, tr. 5, c. 3 : Adria­ nus, ibid. a. 3 ; Alb. Magnus, in 4, d. 7, a. 4. MINI STER CON FI RM ATIONIS 609 sacerdos i. c. Episcopus debet conferre », idque imposuit Valdensibus in professione fidei [D. 419, 424] ; idem docet Innocen­ tius IV, ep. Sub catholicæ, 6 mart. 1254, D. 450 : idem Cle­ mens VI, ep. ad Consolatorem, 29 sept. 1351, D. 572; Wiclef damnavit concilium Conslanliense, D. 608 ; rem diserte proponit Eu genius IV, in Decr. ad Armenos, D. 697. Tridenlinum, s. 7, cn. 3 de Conf., D. 873 : « Si quis dixerit sancta? Confirmationis ordinarium ministrum non esse solum episcopum, sed quemvis simplicem sacerdotem, a. s. ». Cf. s. 23, cp. 4, cn. 7, D. 960, 967 ; Benedicius XIV, const. Etsi pastoralis, 2G maii 1742, D. 1458. Pius X, in epist. Ex quo ad Episcopos Orientis, A. A. S. 1910, p. 117 sq., declarat : « Absonum est validam habendam esse Confirmationem a quovis presbytero collatam » utique absque delegatione necessaria. Hinc Codex, c. 782, § 1 et 2, quem approbat et denuo promul­ gat Instruct io recentissime edita a S. Congreg. de Sacramentis, 7 maii 1934, A. A. S. 1935, p. 12. b) Innuitur ex Seriplura. — Ex Jerusalem missi sunt non qualescumque ministri, sed duo Apostoli, Petrus nempe et Joannes, ad confirmandos Samaritanos jam a Philippo diacono baplizatos [Act. vm, 14-17] ; item baptizati Ephesiani a S. Paulo acceperunt sacramentum Confirmationis. Ergo tunc temporis ad Apostolos certe pertinebat Confirmationem conferre. Scriptura quidem non expresse dicit hac potestate non pollere presbyteros ; sed ex factis indicatis non immerito inferunt Patres potestatem ordinariam Confirmandi Apostolorum successoribus, id est Episcopis, reservari. c) 'Traditione demonstratur. — 1° In Ecclesia Occidentali, jam a primis temporibus, Confirmatio solis Episcopis reservatur : aut enim Episcopus ipse confert Baptismum et lunc baplizatos statim Confirmat, aut a sacerdotibus baplizatos solus postea Confirmat. Hunc morem baplizatos offerendi confirmandos solis praepositis Ecclesiæ seu Episcopis testantur Tertullianus, S. Cyprianus, Auctor libri de Rebaptismale, SS. Hieronymus et Augustinus; item Sacramenlariurn Gregorianum, n. 74, Sacramenlariurn Serapionis [n. 616.] Eamdem doctrinam tenent et prædicant omnes Pontifices Romani, inde ab Innocentia I, uti jam monuimus [n. 615, 620, 622, 631]. Et hæc est ratio cur Ecclesia, etiam hodie, nonnisi exceptionaliter, et in aliquibus regionibus in America Meridionali, Theol. ΠΙ 39 V< 61Ο ΜI NISTER CON FIRMATION IS ubi servari non potest jus commune ob extraordinaria rerum et personarum adjuncta » ex induito tantum Aposlolicæ Sedis, simplicibus sacerdotibus concedit facultatem confirmandi (1). 2° In Ecclesia Orientali, in primis saeculis, Confirmatio a solis Episcopis confertur. Testes sunt Eirmilianus, inter epist. Cypriani 75, 7 : Didascalia Apostolorum 2, 32, 3 ; 3, 12, 2 ; Testamentum Domini Nostri Jesu Christi, ed. Rahmani, c. 9. Hinc S. J. Chrysostomus, in Act. hom. 18, 4 : Philippus, «cum baptizabat, Spiritum Sanctum baptizatis non dabat, neque enim potestatem habebat. Hoc quippe donum duodecim illorum tantum erat. Igitur hæc erat Apostolorum prærogativa. I Tide et coryphæos [id est Episcopos] et non alios hoc facere videmus ». Cf. n. 3, J. 1215. Ex usu autem Græcorum Confirmationem conferendi simul cum Baptismo, paulalim mos invaluit ut presbyteri ipsi facultatem obtinuerint quasi permanenter Confirmandi, dummodo adhiberent chrisma ab Episcopo consecratum. Id jam testantur: 1) Constitu­ tiones Aposlolicæ [circa 400], 8, 28, 3, J. 123G : « Presbyter... manus imponit, non ordinat »; 2) Auctor Quæslionum Veleris el Novi Testamenti, q. 101 [circa 375] qui dicit, in Ægypto, presbyteros Confirmare, Episcopo absente. Et. ita, in lota Ecclesia Orientali, presbyteri non facti sunt qui­ dem, jure proprio, ministri ordinarii Confirmationis, sed habue­ runt, per concessionem permanentem, id quod, in Occidente, per exceptionem tantum sacerdotibus traditur. d) Datione confirmatur. — 1. Calechismus Bom., de Confirma­ tione, n. 11 : « Ut enim in extruendis ædificis, etsi fabri, qui infe­ riores ministri sunt, cæmenta, calcem, ligna et reliquam materiam parant atque componunt, absolutio tamen operis ad architectum spectat ; ita etiam hoc sacramentum, quo veluti spirituale ædificium perficitur, a nullo alio, nisi a summo sacerdote administrari opus erat ». 3, q. 72, a. 11. 2. Item, ad reges tantum et duces spectat milites recipere et consignare, ad alios autem nonnisi ex commissione. Atqui epis­ copus in Ecclesia est veluti dux in exercitu. Ergo ad ipsum perlinet baptizatos per Confirmationem spirituali mililiæ adseribere. 3, q. 65, a. 3, ad 2 ; 4 Cont. Gentes, 60. 3. « Sub aspectu practice magni momenti est, ut solus Episcopus hoc sacramentum administret. Hoc enim faciendo, cuilibet membro suæ dioecesis tanquam dispensator magnarum gratiarum magis conjungitur, et in Christianis conscientia omnes ad unam commu­ nitatem pertinere roboratur, ideoque unitas Ecclesiæ confirmatur » Diekamp, p. 126. Cf. S. Hieronymus, Dial. cont. Luciferum, c. 9, J. 1359 ; S. Bonavenlura, in 4, d. 7, a. 1, q. 3. (I) 61. Cong. de Sacramentis, Instructio jam cit., J. A. S. 1935, p. 14. MINISTER CONFIRMATIONIS 611 Π. — Extraordinarius minister Confiimationis est presbyter. 633. Probatur : a) Ex Magisterio Ecclesiæ. — 1) Concilium Florentinum ct Tridentinum episcopum vocant ministrum Confirmationis non simpliciter quidem, sed ordinarium. Ergo innuunt ct supponunt alium esse extraordinarium, ut expresse subdit Flor. : « Legitur tamen aliquando per Aposlolicæ Sedis dispensationem, ex rationali et urgente admodum causa, sim­ plicem sacerdotem chrismate, per episcopum confecto, hoc admi­ nistrasse Confirmationis sacramentum. » 2) Omnia fere documenta, n. 632 allata, diserte exhibent potes­ tatem Confirmandi ut prærogativam Episcoporum ; ergo sat clare indicant solum Episcopum, vi Ordinis, posse licite et valide Confirmare, ac proinde presbyteros, si id aliquando valide fece­ rint, id non fecisse nisi vi specialis concessionis. Ceterum plura documenta, ut D. 573, 571, aperte prædicant simplicem presby­ terum valide posse Confirmare, sed tantum per deputalionem Eomani Pontificis. b) Ex praxi Ecclesiæ Græcæ. — Longe ante schisma Photianum, Græci sacerdotes sacro chrismate inungebant infantes baptizatos, et valide quidem, uti merito deducitur ex conciliis Lugdunensi II et Florentino, quæ usum hunc non rejiciendum præscripserunl, sed ratum habuerunt. Etiam nunc Orientales tum catholici tum schismatici eumdem servant usum et Sedes Aposlolica Confirmationem ab iis collatam agnoscit ut validam, ut expresse declaravit S. Officium, 15 jan. 17GG, de presbyteris schismaticis : « censuit non expedire quod Confirmati a sacerdotibus schismaticis denuo liniantur, post reditum ad unitatem », nisi in locis ubi hæc facultas fuerit expresse. revocata. Coli. Lac. vr, p. 569 sq. ; cf. D. 1458, n. 2. Quod autem ita jamdudum presbyteri Græci consignent, id ad delegationem sive expressam sive tacitam Sanctæ Sedis referendum est. Benedicius XIV, De synodo diœcesana 7, 9, 3. c) Ex praxi Ecclesiæ Latinæ. — Concilium Toletanum (400), cn. 20, statuit « diaconum non chrismare, sed presbyterum, absente Episcopo ; præsente vero, si ab ipso fuerit præceptum ». Idem innuit S. Hieronymus : etenim ex una parte, ep. 146, 1. J. 1357, dicit presbyterum « excepta Ordinatione », facere quod facit Episcopus ; ex alia vero declarat Confirmationem reservari Episcopo, Dial. Coni. Lucif., 9, <7. 1359 ; ergo videtur supponere hoc sacramentum etiam a presbyteris quandoque ministrari posse. Anno 593, S. Gregorius M. presbyteris Calaritanis in Sardinia prohibuit ne baptizatos confirmarent [Epist. 1. 4, ep. 9] ; audiens 612 MINISTER CONFIRMATIONIS autem mullos ex hac prohibitione scandalizatos esse, ad Janua­ rium eorum episcopum, scripsit, 1. 4, ep. 26, J. 2294 : « Nos quidem secundum usum veterem ecclesiæ nostræ fecimus ; sed si omnino hac de re aliqui contristantur, ubi Episcopi desunt, ut presbyteri et in frontibus baptizatos [al. baptizandos] chrismate tangere debeant, concedimus ». Postea potestas Confirmandi sæpe data est sacerdotibus, ut nonnullis fratribus minoribus a Nicolao IV, Joanne XXII, Ur­ bano F, Eugenio IV, Leone X, Adriano VI ; itemque quibusdam abbatibus, missionariis et aliis, a Gregorio XIII, Benedicto XIII, Clemente XI, Benedicto XIV, De synodo diœcesana, 1. 7, c. 7, n. 6 ; unde generatim dici potest, ut videtur, inde a tempore S. Gregarii M. hanc facultatem a Sede Apostolica, fere quolibet sæculo, factam esse presbyteris latinis, quibusdam in casibus singularibus. Confirmandi cum chrismate ab Episcopo benedicto. d) Praxis hodierna. — « Ob eorum præcellentiam hac facultate ipso jure reapse fruuntur, præter S. R. E. Cardinales [cn. 239, § I, n. 23], Abbas vel Prælatus nullius, Vicarius et Præfectus Apostolicus, licet charactere episcopali carentes, qui tamen ea valide uli nequeunt, nisi intra fines sui territorii et durante munere tantum [c. 782, § 3], dummodo episcopali dignitate etiam insigniti non sint ». Instructio S. Cong, de Sacr. A. A. S. 1935, p. 13. Alii vero omnes presbyteri peculiari Sedis Aposlolicæ indullo indigent ut valide ministrent Confirmationem [c. 782, § 2]. Hæc ad(o erat omnium persuasio, tempore medii ævi, ut quidam theologi [n. 631] per excessum peccarent, dicendo nec ipsum Summum Pontificem istam facultatem posse presbyteris commit­ tere. In praxi autem, hoc indultum : 1) conceditur aut Episcopis, ut possint deputare sacerdotes ad id munus, ut ad decennium concessum est Ordinariis locorum Americæ Latinæ a Pio XI, in Litteris Apost. 30 apr. 1929, aut sacerdotibus immediate designatis [Instructio S. Cong, de Sacr., A. A. S. 1935, p. 13 sq.] ; 2) non datur nisi in quibusdam casibus reapse singularibus, uti « in aliqui­ bus omnino extraordinariis locorum et temporum adjunctis qua­ rumdam regionum Americæ Latinæ, i i quibus ordinarii seu nativi ministri, nempe Episcopi, copia forte non suppetit, gravi ideo et urgente exstante causa ». Quinimo « ne quid detrimenti capiat reverentia Sacramento débita et offensionis pia christianæ plebis exspectatio Episcopi persona orbatæ, atque ut Confirmationis administratio, quatenus sinit substituti ministri persona, conspi­ cuo splendore ac præclara solemn itate fiat », cavet Ecclesia ut sacerdotes illi, ad Confirmationem ministrandam deputati, sint, quantum fieri potest, in aliqua dignitate ecclesiastica constituti, ut Protonotarii Apostolici (1). (1) Pius X, motu propr. Inter multiplices, 21 feb. 1905 ; Pius XI, Litt. Apost. 30 apr. 1929, Const. Ad incrementum, 15 aug. 193Ί. MINISTER CONFIRMATIONIS 613 Denique S. Cong. de Sacramentis, 25 jan. 1924, noluit indultum excepi ionale, Americæ meridionali concessum, extendere, etiam gravibus et argent ibus causis, ad alias regiones etiam in Europa m casibus particularibus, sed suasit Episcopis ut recurrant, his in adjunctis, ad S. Sedem pro obtinendo Episcopo Auxiliari seu Coadjutore, vel opem petant ab Episcopis finitimarum dicecesium. /1. A. S. 1935, p. 14. il I i ’ Scholion. 633a. 1° Soli saardoles delegari possunt ad Confirmandum. — Ex omnibus argumentis in thesi allatis certo constat solos pres­ byteros reapse delegatos fuisse ul, essent ministri extraordinarii Confirmationis, hancquc esse doctrinam universalis Ecclesiæ. Id certe provenit ex ipsa Christi voluntate el institutione. Ratio autem hujus voluntatis ita proponitura S. Thoma [3, q. 72, a. 11, ad 1 ; in 4, d. 7, q. 3, a. 1, q. 3, sol. 3]. « Omnis operatio in corpus [Christi] myslicum sacramental is, per quam gratia datur, dependet ab operatione sacramentali super corpus Domini verum ». Atqui potestas Confirmandi respicit corpus Christi mysticum, cujus membra spiritualité!· perficit ; insuper presbyter [non autem dia­ conus vel clericus inferior] habet potestatem super corpus Domini verum. Ergo solus presbyter deputari potest ad sacramentum Confirmationis extraordinarie ministrandum. 2° An solus Papa, ex institutione Christi, hanc facultatem com­ mittere possit presbytero ? — a) Nonnulli, exemplo Græcorum moti, volunt, spectato solo jure divino, delegationem Episcopi sufficere ut presbyteri valide confirment. Ita Card. Pallavicinus, Christianus Lupus, Thomassinus, nostrisque diebus, Card. Lépicier (1). b) Alii verius, ut videtur, id negant, quia documenta tum anti­ qua [D. 573, 574, G96, etc.] tum recentiora [Pii X, Pii XI, S. Cong. de Sacramentis], semper requirunt delegationem Sedis Aposlolicre. Hæc est etiam doctrina S. Thomæ, 3, q. 72, a. 11, ad 1. Quare diximus simplices sacerdotes, in Ecclesia Græca, hanc facultatem a tacita quadam Romani Pontificis concessione proba­ bilius accepisse ; ceterum, inquit Benedictus XIV, De synodo diœc. 1. 7, c. 8, n. 7 : « quidquid est de hac difficili et valde implexa controversia, omnibus in confesso est irritam nunc fore Confirmationem a simplici presbytero latino ex sola Episcopi delegatione collai am, quia Sedes Apostolica id juris sibi unice reservavit >. J). 1458, in nota. 3° De ralione qua presbyler conslituitur minister extraordinarius Confirmationis. — a) Alii, ut Mendive, de Confirm, c. 3 ; De Smet, n. 401, 401 bis, putant presbyteros, de se et vi Ordinationis sum. (1) Card. Peliavlcinus, Hist. cone. Trid., 1. 9, c. 7, n. 16 ; Christ. Lupus, In notis ad en. VIII Synodi, c. 5, t. 2 ; Thomassinus, De Vel. et Nova Ecclesiæ disc., p. 1, 1. 2, c. 23, n. 6 ; Lépicior, p. 412. ·' !; | ι 1 I | I ; | ■ 614 Μ1 NISTER CON FI RM ATI ONIS habere potestatem valide Confirmandi, sed hæc potestas per decreta Ecclesiæ impeditur quominus nunc valide exerceatur absque delegatione S. Pontificis. b) Alii, ut Suarez, d. 36, s. ‘2, η. II ; Pesch, n. 554, 555, putant in Ordine presbyteratus contineri potestatem Confirmandi, at non completam ut in Episcopo, sed radicalem tantum el, incompletam, quæ ideo compleri debet ex speciali depulatione S. Pontificis, ut sacerdos fiat minister vere capax Confirmationis. Huc referri potest theoria Lercher, qui, n. 302, vult delegatione S. Pontificis conferri presbytero non ipsam potestatem Confirmandi sed jus ad illam obtinendam, quia, ex divina institutione, debita est legitime designato. c) Alii communius dicunt presbyterum, ex charactere suo, habere jure divino potestatem ad valide Confirmandum, non absolute quidem, sed sub conditione commissionis seu delegationis ab Eo qui gaudet plenitudine potestatis in Ecclesia. Ita, ni fallor, S. Thomas, locis modo citatis ; Salmanlicenses morales, tr. 3, c. 4, p. 1, n. 10 ; Billuarl, a. 7, obj. 2 ; Billot, th. 34 ; Hugon, p. 272, 273 : Zubizarreta, η. 293 ; Win Noort. η. 263 : Lépicier, p. 450 sq. ; D'Alès, p. 217 ; Diekamp, p. 127 ; Merkelbach, n. 189. Regulæ practicæ. 634. 1° Quoad episcopum. — Cum Confirmationis sacramen­ tum, non per modum judicii sed per modum consecrationis, exerce­ tur, ad illud vere conferendum sufficit potestas Ordinis. Qua­ propter quilibet episcopus valide confirmare potest quemlibet baptizatum. a) Legilimilas : C. 783 : « Episcopus in sua dioecesi hoc sacra­ mentum eliam extraneis legitime ministrat, nisi obslet expressa proprii eorum Ordinarii prohibitio. In aliena dioecesi, indiget licentia Ordinarii loci saltem rationabiliter præsumpta, nisi agatur de propriis subditis, quibus Confirmationem conferat privatim ac sine baculo et mitra ». Graviter itaque peccaret Episcopus qui auderet has præscriptiones transgredi. b) Obligatio : C. 785, § 1, 3 et 4 : « Episcopus obligat ione tenetur sacramentum hoc subditis rite et rationabiliter petentibus confe­ rendi, præsertim tempore visitationis dioecesis. Ordinarius, legi­ tima causa impeditus aut potestate confirmandi carens, debet, quoad fieri possit, saltem intra quodlibet quinquennium providere ut suis subditis hoc sacramentum administretur. Si graviter neglexerit sacramentum Confirmationis suis subditis per se vel per alium ministrare, servetur præscriptum can. 274, η. I . juxta quod : « in diœcesibus suffraganeis Melropolila potest ... vigilare ut fides ac disciplina ecclesiastica, accurate serventur, ac de abusibus Romanum Pontificem certiorem facere. » 2” Quoad Presbyterum. — a) Legilimilas * C. 782, § 4 et 5 : Presbyter lalini ritus cui, vi induit i, hæc facultas competat, S U B.J ECTU M CONFIRMATIONIS (515 Confirmationem valide confert solis fidelibus sui rilus, nisi in induito aliud expresse cautum fuerit. Nefas est presbyteris ritus orientalis, qui facultate vel privilegio gaudent. Confirmationem una cum Baptismo infantibus sui rilus conferendi, camdem ministrare infantibus latini rilus ». C. 784 : « Presbytero quoque licet, si apostolico locali privilegio sit munitus, in designato sibi territorio confirmare etiam extraneos, nisi id ipsorum Ordinarii expresse vetuerint. » Cf. c. 2365. b) Obligatio : C. 785, § 2 : « Eadem obligatione (qua tenetur episcopus) tenetur presbyter, privilegio apostolico donatus, erga illos quorum in favorem est concessa facultas. » II. — De subjecto Confirmationis Assertio : Valide confirmari possunt soli baptizati, quorum nemini licet, oblata occasione, hoc negligere sacramentum, quod autem licite et fructuose non recipitur, nisi suscipiens sit in statu gratiæ constitutus, et, si usu rationis polleat, sufficienter instructus. (Theol. cerium.) 1° Subjectum. 635. a) Confirmationis capaces sunl omnes baptizati, sive infantes, sive adulti. — Constat : 1) ex Actibus Apostolorum, (ii, 2) : Apostoli enim baptizatisJ · ■ omnibus indiscrirainatim manus imponebant ; 2) ex antiqua Ecclesiæ praxi, apud Græcos adhuc legitime vigente (can. 782, § 5), qua baptizati, statim post Baptismum, absque ullo ætatis discrimine, confirmabantur ; 3) ratione, nam per Confirmationem promovetur homo in ætatem perfectam spiritualem, quam ideo, quovis humanæ vitæ tempore consequi potest [3, q. 72, a. 8]. « Et inde est quod multi in puerili ætate, propter robur Spiritus Sancti perceptum, usque ad san­ guinem fortiter certaverunt pro Christo » (ad 2). b) Soli baptizati. — Omnium enim aliorum sacramentorum janua est Baptismus, ad quem ceterum Confirmatio comparatur sicuti perfectio suo perfectibili et augmentum generationi. Hinc Codex, cn. 786 : « Aquis Baptismi non ablutus valide confirmari nequit ». [Act. vm, 14-17.] Hinc perpetuo amentes valide confirmari possunt ; licet enim nunquam sint spiritualiter militaturi, robur tamen spirituale et augmentum gratiæ accipere possunt quo, sine pugna, ad pre­ mium militantium pervenient. I » 616 S UB J ECTUM CO N FIH M AT IO M S Simili ratione expedit ut jamjain morituris Confirmatio ministretur [ad 4], quamvis reapse hoc sacramento non raro priventur, quia id commode fieri nequit, præsertim, quia epis­ copi occupationibus aliis impediti, ad omnes languidos ire non possunt. 636. In praxi : a) Sacramentum Confirmationis convenienter differtur ad septimum circiter ælalis annum. — Nam : 1) « Major reverentia sacramenti est, ut cum propHa fide et dispositione homi­ nis suscipiatur ». 2) « Est etiam major utilitas ipsius hominis, quia majorem gratiam ex opere operato accipiet, si cum propria dispositione accedat », « præmissa (nempe) illa catechesis instructione, quæ tantum juvat ad animos puerorum excolendos et in doctrina catholica solidandos, prout experientia docet (1) ». .3) « Praeterea, cum in hoc sacramento fiat veluti secunda pro­ fessio fidei, per se videtur expediens, cum prima in Baptismo facta sit per alios, ut secunda in hoc sacramento fiat per ipsummet suscipientem » (Suarezius, de Conf. disp. 35, sect. 2, n. 2). 4) Convenit denique, quia episcopi, quibus solis in Ecclesia latina competit Confirmationis administratio, impossibilitate practica laborarent omnes adeundi infantes. b) Nihilominus, etiam ante adeptum usum rationis, conferri potest Confirmatio, si infans in mortis periculo sit constitutus, vel ministro id expedire ob justas et graves causas videatur [Cod., can. 788), sed in his casibus lanium in Ecclesia latina. A. A. S. 1931, p. 353. [.J In Hispania tamen et in aliquibus regionibus Americæ Lalinæ, ubi viget consuetudo antiquissima ministrandi Confirmationem ante usum rationis, hæc consuetudo servari potest ; sed, eliam in his regionibus, nisi obstent justæ et graves causæ, do quibus in cn. 788, fideles sedulo edocendi sunt de lege communi Ecclesiæ Latinæ. c) Opportunum certe est et conformius naturæ et effectibus Confirmationis pueros ad Sacram Mensam prima vice non accedere nisi post receptum hoc sacramentum [3, q. 72, a. 2] ; attamen pueri, quando ad annos discretionis pervenerunt, possunt com­ municare, etiam non recepta confirmatione. S. C.de Sacr., A. A. S. 1932, p. 272 ; 1935, p. 15. d) Qui prudenter dubitat an valide confirmatus sit, sub conditione denuo confirmari potest et ad id invitandus est, sed non tenetur, cum hoc sacramentum non sit ad salutem necessarium. 2° Necessitas. 637. a) Confirmatio non est necessaria necessitate medii ad (1) S. Cong, de discip. sacr., A. A. S. 1932, p. 271 ; Villien, op. cit., c. 2, p. 83-86. SUBJECTUM CONFIRMATIONIS 617 / salutem. — Nam, cum, absque Confirmatione, vita spiritualis accipi possit et servari, etiam ea deficiente, salus obtineri potest. Unde Codex, c. 787 : « Hoc sacramentum non est de necessitate medii ad salutem ». b) Nemini tamen licet, oblata occasione, illud sacramentum ncgligere. — Quemadmodum enim de intentione naturæ est ut omnis qui corporaliter nascitur, adolescat et ad maturitatem hominis adulti perveniat, ita multo magis de intentione Dei est omnia ad perfectionem pervenire, ex cujus imitatione hoc natura participat (3, q. 72, a. 8). Unde, regulariter, christiani hominis forma perfecte absolvenda est, per Confirmationem, in eo qui per Baptismum regeneratus est. Attamen, quia hoc sacramentum est tantum « ad perfectionem salutis » [3, q. 72, a. 1, ad 3], per se non datur praeceptum recipiendi Confirmationem (1). Hinc : a) Qui illud non recipiunt, per se graviter non peccant. b) Qui autem illud prætermiltunt, absque rationabili motivo, a peccato veniali non vacant, juxta illud c. 787 : « Nemini licet, oblata occasione, illud sacramentum ncgligere ». c) Per accidens dari potest grave peccatum ratione contemptus aut. scandali aut specialis necessitatis ob grave periculum pro fide, quod, absque Confirmationis susceptione, vinci nequiret. Merito igitur Calechismus Romanus, de Conf. n. 14 : « Maxime cavendum est, ne in re sanctitatis plena, per quam nobis divina munera tam large impertiuntur, aligna negligentia committatur. « Et Codex, c. 787 : « Parochi curent ut fideles ad illud (sacramen­ tum) opportuno tempore accedant. » 3° Conditiones ex parte confirmandi. 638. Pro infantibus et perpetuo amentibus nulla requiritur dispositio praeter gratiam baptismalem. In adultis vero ad validitatem requiritur, cum Baptismo, intentio saltem habitualis implicita Confirmationem recipiendi [n. 514]. Ad liceilalem autem, aliæ exiguntur dispositiones ex parte animæ, aliæ ex parte corporis. a) Ex parle animæ : C. 78G : « Ut quis licite et fructuose Confir­ ai) Exstat autem præceptum ecclesiasticum ne guis prima tonsura initietur nisi confirmatus {Trid. s. 23, do reform, c. 4 ; Cod. c. 974). Omissio tamen non putatur mortalis. — Item catholici nondum confirmati, ante matrimonium, hoc sacramentum recipere debent, «si id possint sine gravi incommodo· (c. 1021, §2). * 618 APPENDIX metur, debet esse in slain gratiæ [quia Confirmatio est sacra­ mentum vivorum, η. 51 G, 627], et, si usu rationis polleat, suffi­ cienter instructus », tum scilicet de necessariis cognitu necessitate medii et praecepti, tum « pro suo captu, de natura, dignitate effectibus ac dispositionibus ad digne sacramentum hujusmodi recipiendum » S. C. de Sacr., A. A. S. 1935, p. 17. Ad meliorem praeparationem, consulenda est oralio cum aliis pietatis operibus. b) Ex parle corporis : 1) Secundum Pontificale et « juxta vete­ rem Ecclesiæ usum, confirmandi deberent esse jejuni, idque optandum propterea esset ut in præsenti etiam servaretur » ; at consuetudo invaluit ut non jejunis, imo post prandium sæpe ministretur hoc sacramentum. 2) « Caveant confirmandi ne sordida fronte, capillisque implexis ad hoc sacramentum accedant, vestibus sint, quemadmodum et patrini, simplicibus et ad modestiam compositis. Mulieres vero illud suscepturæ et quæ matrinarum officium exercebunt, in ecclesiam ne accedant vanis indutæ ornamentis aut fucata facie, sed cum omni modestia et reverentia ». A. A. S. 1935, p. 17. APPENDIX 639. Ilie pauca tantum addenda videntur de variis quæ occur­ runt in Confirmaiione ministranda adjunctis aut accidentalibus cæremoniis, necnon de munere palrinorum. I. — De tempore et loco Confirmationis 64C. 1° De tempore [c. 790] : « lloc sacramentum quovis tempore conferri potest ; maxime autem decet illud administrari in hebdo­ mada Pentecostes ». 2° De loco [c. 791' : « Licet proprius Confirmationis administrandæ locus ecclesia sit, ex causa tamen, quam minister justam ac rationabilem judicaverit, potest hoc sacramentum in quolibet alio decenti loco conferri ». C. 792 : « Episcopo jus est intra fines suæ dioecesis Confirmatio­ nem administrandi in locis quoque exemptis ». II. — De patrinis 641. 1° Necessitas [c. 793] : Ex vetustissimo Ecclesiæ more, ut in Baptismo, ita etiam in Confirmatione adhibendus est patrinus, si haberi possit. » — Hæc obligatio de se gravis est. S. Ofl. 5 sept. 1877 ; 3, q. 72, a. 10. APPENDIX 619 2° Numerus [c. 794] : « Patrimis unum tantum confirmandum aut duos praesentet, nisi aliud justa de causa ministro videatur ». Hinc, ex qualibet justa causa, Episcopus permittere potest duos aut 1res tantum petrinos adhiberi pro omnibus masculis et pro femi­ nis pariter duas aut 1res tantum matrinas, imo unum tantum propueris et unam pro puellis, sallem ex induito apostolico [S. Off. 16 jun. 1884], In locis missionum, ubi desunt confirmati, nonnulli confirmentur sine patrino et patrini fiant ceterorum. « Unus quoque pro singulis confirmandis sit patrimis » ; nec permittuntur, unus et una, ut in Baptismo. 3° Conditiones ad validitatem [c. 795] : « Ut (piis sit patrinus, oportet : 1) Sit ipse quoque confirmatus, rationis usum assecutus et inten­ tionem habeat id munus gerendi ; 2) Nulli hæreticæ aut schismaticæ [aut atheistical] sectæ sit adscriptus, nec ulla ex pœnis de quibus in can. 765, η. 2 (de Bap­ tismo, η. 602), per sententiam declaratoriam aut condemnatoriam notatus ; 3) Non sit pater, mater, conjux confirmandi ; 4) A confirmando ejusve parentibus vel tutoribus vel, hi si desint aut renuant, a ministro vel a parocho sL designatus ; 5) Confirmandum in ipso Confirmationis actu per se vel per pro­ curatorem physice tangat. » Id autem facit, ponendo manum suam dexteram super humerum dexterum confirmandi. 4° Conditiones ad liceitatem [c. 796] : « Ut quis licite ad patrini munus admittatur, oportet : 1) Sit alius a patrino Baptismi, nisi rationabilis causa, judicio ministri, aliud suadeat, aut statim post Baptismum legitime Confirmatio conferatur ; 2) Sit ejusdem sexus ac confirmandus, nisi aliud ministro, in casibus particularibus, ex rationabili causa videatur ; 3) Serventur præterea præscripta c. 766 (de Baptismo, n. 602). » 5° Obligationes [c. 797] : « Etiam ex valida Confirmatione oritur inter confirmatum et patrinum cognatio spiritualis, ex qua patri­ mis obligatione tenetur confirmatum perpetuo sibi commendatum habendi ejusque Christianam educationem curandi , si confir­ matus egeat et desit cura parentum. Hæc autem spiritualis cogna­ tio matrimonium non irritat. (C. 1079.) III. — De collatæ Confirmationis adnotatione et probatione 642. 1° Adnotatio [c. 798 j : « Nomina ministri, confirmatorum, parentum et palrinorum, diem ac locum Confirmationis parochus inscribat in peculiari libro, præter adnotationem in libro baptizatorum de qua in can. 470, § 2. » llæc obligatio est gravis et ipsi parocho incumbit, ut diximus de Baptismo, n. 607. C. 799 : « Si proprius confirmati parochus præsens non fuerit, de APPENDIX 620 collata Confirmatione minister, vel per se ipse vel per alium, quamprimum eumdem certiorem faciat ». Hoc onus etiam ipsis Cardinalibus incumbit. C. 239, § 1, n. 23. 2° Probatio [c. 800J : « Ad collatam Confirmationem probandam, modo nemini fiai præjudicium, satis est unus testis omni excep­ tione major, vel ipsius confirmati jusjurandum, nisi confirmatus fuerit in infantili ætate ». Cf. de Baptismo, n. 608. IV. — De caeremoniis Confirmationis 643. a) Cæremoniæ accidentales ab Episcopo in Confirmationis collatione adhibendae, accurate describuntur in Pontificali Ro­ mano ; per se obligant sub gravi, quædam tamen minoris momenti sub levi præcipiuntur [n. 405, 406, 505]. 1. Impositio el exlcnsio manuum præ vi a super Confirmandos : est mera cæremonia, ad essentiam sacramenti non pertinens ; ei tamen omnes adesse tenentur [c. 789]. 2. Alapa levis, cujus loco antiquitus osculum dabatur in signum caritatis et pacis, confirmato datur super genam ; interim Episco­ pus dicit « pax tecum ». 3. Fascia seu vitta linea, qua frons confirmati est ligandus, non obligat, modo pars inuncta diligenter abstergatur, ne chrisma defluat. 4. Aliud nomen, præ ter baptismale, imponere potesl Episcopus [S. C. R., 20 sept. 1749], sed non tenetur. 5. Benedictioni communi in fine omnes adesse debent [c. 789]. 6. Vesles sacras induit Episcopus ; ex qualibet justa causa potest administrare Confirmationem sine mitra et baculo, adhibito rochetto et stola, imo privatim cum stola sola [S. Off. 12 feb. 1851, c. 783, § 2]. b) Ritus servandus a simplici sacerdole, hoc sacramentum minis­ trante ex delegatione S. Sedis, traditur, in « nova S. Congregationis de disciplina sacramentorum Instructione », ad normam Codicis juris canonici accommodata, quæ prostat in Appendice Ritualis Romani ; cf. A. A. S. 1935, p. 11-22. — Pontificalibus uti nequit, nisi aliunde hoc habeat privilegium, et commonere debet adstantes se Confirmationem collaturum ex delegatione S. Pontificis. 644. Hæc sunt quæ generation de Sacramentis in communi, de Baptismo et de Confirmatione pastores maxima cum diligentia inquirere debent et agnoscere, ut res præstantissimas et sanc­ tissimas digne et salutariter impertire possint, nec unquam ab illa divini interdicti regula discedant ; « Nolite sanctum dare canibus, neque mittatis margaritas ante porcos (1). » (1 ) Mt. VII, 6. APPENDIX 621 Hæc quæ fideliter tradenda, tum ut fideles intelligent quanto honore et cultu et veneratione hæc divina et coelestia munera digna sint, tum ut in iis, quæ adeo sancte et religiose spoponde­ runt cum Baptismo initiati sunt, fidem servent atque eam vitam instituant, quæ sanctissimæ christiani nominis professioni respondeat, tum denique ut, christiani hominis forma perfecte in eis absoluta, infragiles permaneant Christi milites, et, tan­ quam fortes athletæ, parati sint ad fidem suam ubique profiten­ dam necnon ad eam ,si opus sit, fidenti animo defendendam (1). (1) Catcch. Rom. his loc. INDEX RERUM DE GRATIA CHRISTI Prooemium tractatus................................................................... Momentum, divisio tractatus................................................ Notio, definitio, divisio gratiæ ............................................. 1 1 2 Pars L De Gratia habituali.......................................................... 7 Caput I. Natura gratiæ habitualis......................................................... 8 Varia nomina, definitio gratiæhabitualis............................... 8 Gratia sanctificans est donum quoddam creatum, intrin­ secum et permanens ........................................................ 10 Gratia sanctificante sumus participes divinæ naturæ, physice et formaliter, sed analogice............................. 19 Gratia sanctificans est qualitas, animæ inhærens, ab anima et ab ejus potentiis realiter distincta............................ 26 Gratia sanctificans distinguitur a virtute infusa charitatis.. 30 Caput II. De effectibus gratiæ sanctificantis......................................... 34 Art. I. De impii justificatione............................................................. 35 Corollaria.................................................................................... 47 Art. II. De filiatione Dei adoptiva......................................................... 48 Causa formalis adoptionis divinæ......................................... 52 Art. III. Inhabitatio Dei in anima justorum....................................... Factum inhabitationis.............................................................. 55 Inhabitatio communis tribus Personis divuiis...................... 60 Modus inhabitationis............................................................... θ1 Inhabitatio communis Sanctis V. et N. Testamentis ........ 76 Caput III. De proprietatibus justificationis............................................. M Certitudo, augmentum, amissio justificationis.................... 78 Caput IV. De dispositionibus ad justificationem...................................... θ® Præparatio per fidem el alias virtutes ................................... 99 Vera dispositio ad justificationem......................................... 9* Pars II. De Gratia actuali..................................................................... 99 Caput I. De notione gratiæ actualis..................................................... 99 Art. I. Quibus competit ratio gratiæ actualis .................................... Art. II. Nalura gratiæ actualis ............................................................ Art. III. Divisiones gratiæ actualis......................................................... Caput II. De gratia sufficienti et efficaci................................................ Art. I. Confutatio errorum.................................................................... I. De gratia sufficienti............... II. De gratia efficaci...................................................................... *** 623 INDEX RERUM Ari. II. Varia systemata...................................................................... 128 I. Distinctio gratiæ efficacis a sufficienti.................................... 129 II. De causa efficaciæ gratiæ..............................·.......................... 131 Pars III. De pertinentibus ad utramque gratiam...................................... Caput I. De gratiæ necessitate.................................................................. Prænotanda de natura actuum et de necessitate................ Art. I. Necessitas gralix ad opera naturalia...................................... § 1. Sufficientia naturæ ad aliquod opus bonumnaturale.......... § 2. Necessitas gratiæ ad quædarn opera naturalia ....................... Art. II. Necessitas gratiæ ad opera supernaluralia............................... § 1. Necessitas gratiæ ad actus salutares etiam ante justifica­ tionem......................................................................... 172 § 2. Necessitas gratiæ ad perseverantiam....................................... I. Necessitas gratiæ ad potestatem perseverandi....................... II. Necessitas gratiæ ad actum perseverantiæ.............................. III. Necessitas gratiæ ad vitanda venialia...................................... Caput II. De gratiæ distributione.............................................................. Art. I. Gratuitas gratiæ...................................................................... Art. II. De distributione gralix........................................................... I. De gratia justis concessa............................................................ II. De gratia peccatoribus concessa.............................................. III. De gratia infidelibus concessa.................................................. IV. De gratia infantibus concessa.................................................. Caput III. Demerito....................................................................................... Art. 1. Natura et conditiones meriti................................................ Art. II. Exsistentia et objectum meriti.......................... , § 1. Exsistentia meriti .................................................................... § 2. Objectum meriti........................................................................ I. Objectum meriti de condigno.................................................. II. Objectum meriti de congruo.................................................. 144 144 144 151 151 160 172 186 186 195 200 206 207 213 214 215 219 224 227 228 243 243 253 253 258 DE VIRTUTIBUS THEOLOGICIS % Prænotanda............................................................................................... I. II. De virtutibus in communi...................................................... De donis Spiritus Sancti........................................................... 263 264 DE FIDE DIVINA Prænotanda Caput Caput· I ÏI ................ ................. ........................ ................ Fidei not io —· dplinitio — divisio.. ................. ................ .............. Dp obiocfo fAdei divinæ ................ ................ ............ Do PVnlllfionP pt nrOPTPAAU dofirmatis ............ 293 293 299 299 306 313 316 . ................. .................. 330 330 ΛΛ .................. 335 .. . 624 II. III. Art. III. Art. IV. Art. V. I. II. Appendix. I. II. INDEX RERUM Ex parte voluntatis ............................................................... Ex parte gratiæ...................................................................... De analyst actus fidei.............................................................. De proprietatibus fidei ....................... t, De subjecto et necessitate fidei................................................. De subjecto fidei .................................................................... De necessitate fidei................................................................ De spe et caritate theologica.................................................. De spe theologica................................................................... De caritate theologica .......................................................... 344 345 343 354 335 366 369 377 377 387 DE SACRAMENTIS Notiones praeviae............................................................................................... 398 Præstantia tractatus. — Notio et convenientia sacramen­ torum ................................................................................. 398 Partitio tractatus..................................................................... 403 Caput I. De existentia sacramentorum................................................... 404 Art. I. Existentia sacramentorum ante Christum................................. 404 § 1. De remedio contra peccatum originale.................................. 405 § 2. De sacramentis Legis Mosaicæ................................................. 409 Art. II. Existentia sacramentorum sub Nova Lege ............................ 411 § 1. De sacramentorum numero.................................................... 411 § 2. De ordine sacramentorum ad invicem.................................. 418 § 3. De auctore sacramentorum .................................................... 420 Caput II. De materia et forma sacramentorum...................................... 428 Art. I. De Veritate materiæ et formai.................................................. 428 Art. IL De usu materiæ et formæ.......................................................... 431 Caput III. De efficientia sacramentorum................................................. 438 Art. I. De causalitate sacramentorum ................................................ 438 § 1. Vera sacramentorum efficacia................................................ 438 § 2. Opiniones theologorum de causalitatesacramentorum .... 444 Art. II. De gratia sacramentorum........................................................... 458 § 1. Indoles gratiæ productæ ........................................................ 458 § 2. Mensura gratiæ productæ ...................................................... 465 § 3. Reviviscentia gratiæ impeditæ................................................ 466 Art. III. De Charactere............................................................................ 470 § 1. Characteris existentia.............................................................. 471 § 2. Characteris natura et indelebilitas ........................................ 474 Caput IV. De Ministro sacramentorum.................................................... 480 Art. I. Qualitates requisite: in ministro.............................................. 483 § 1. De ministri intentione............................................................. 483 § 2. De ministri fide et probitate .................................................. 492 Art. II. De officiis ministri.................................................................... 498 § 1. Obligatio ministrandi sacramenta dignis............................... 498 § 2. Obligatio denegandi sacramenta indignis.............................. 500 § 3. Obligatio sacramenta rite conferendi................................... 505 Caput V. De subjecto sacramentorum.................................................... 508 Art. I. Dispositiones rcquisitæ in subjecto ........................................ 508 § 1. Dispositiones ad valide suscipienda sacramenta ............... 509 § 2. Dispositiones ad licitam susceptionem................................. 511 Art. II. De petitione sacramentorum ab indignisministris................. 512 Appendix. De sacramentalibus.................................................................. 514 INDEX RERUM 625 DE BAPTISMO Notiones prævlæ......................................................................... Ratio tractatus. — Notio, figuræ Baptismi. — Partitio tractatus................................................................................. Caput I. De Ipso Baptismi sacramento.................................................... Ari, I. Existentia Baptismi ................................................................. Art. II. Materia et forma Baptismi................................................... |§ 1. Materia Baptismi : remota,proxima........................................ § 2. Forma Baptismi ....................................................................... Caput II. De effectibus Baptismi............................................................... Caput 111. De Baptismi ministro............................................................... Art. 1. Minister Baptismi solemnis................................................ Art. II. Minister Baptismi privali .................................................. Caput IV. De subjecto Baptismi .............................................................. Art. 1. De Baptismi necessitate .................. Art. II. De Baptismo adultorum................................ Ari. 111. De infantium Baptismo ............................... § 1. De infantibus in genere............................................................ § 2. De infantibus infidelium ........................................................ Art. IV. De iteratione Baptismi........................................................... Appendix. De Baptismi cæremoniis............................................................ 520 523 523 528 528 533 538 549 549 552 555 555 570 573 573 576 578 580 DE CONFIRMATIONE Art. 1. § 1. § 2. Art. II. Art. III. § 1. § 2. inendix. Ratio et partitio tractatus........................................................ De ipso Confirmationis sacramento.......................................... Confirmationis existentia........................................................ Materia et forma Confirmationis................................ 58? 588 588 594 604 607 607 615 618 De Confirmationis efiectibus................................................. De Confirmationis ministro el subjecto.................... Minister Confirmationis............................................................ Subjectum Confirmationis ...................................................... De administrations Confirmationis ...................................... Theol. ΠΙ 4U I INDEX ALPHABETICUS (Indicantur numeri marginales) Ablutio in Baptismo, 544 ; qualis requiritur, 545. Acceptatio operis a Deo, conditio meriti, 221. Actio moralis Christi in sacramen­ tis, 425. Actus natura, 124 ; divisio, 124 ; naturalis, 124 ; supernaturalis et salutaris, 124, 152 ; actus honesti possibiles sine gratia, 131 ; actus salutaris principium, 127 ; objec­ tum formale, 127 ; impossibilis sine gratia, 153 ; etiam in justis, 170. Actus fidei, quid, 264 ; ejus principia subjectiva, 299 ; ejus præparatio, ex parte intellectus, 303 ; num ad illum requiiitur propositio Eccle­ siæ, 310 ; præparatio ex parte voluntatis, 311 ; ex parte gratiæ, 315 ; ejus analysis, 316 ; ejus compossibilitas cum actu scientiæ, 324 ; ejus proprietates, 322 ; sub­ jectum, 332 ; necessitas, 336. Adami gratia, 7. Adhæsio Intellectus, major in fide, 322 ; super omnia, 329. Adjuvans gratia, 92. Adoptio, quid, 4 0 ; per gratiam sanc­ tificantem, 43 ; ejus causa forma­ lis, 46. Adulti, quandonam tenentur bap­ tizari, 578 ; valide et licite bapti­ zantur, 579 ; corollaria, 580. Alphonsus S., de efficacia gratiæ et libertate, 120. Amentes valide baptizantur, 577. Amicitia, quid, 10, 11, 351 ; Dei cum homine, 52 ; per gratiam sanctificantem, 16, 32, 35 ; per caritatem, 350, 351. Amissibilltas gratiæ, 60, 65. Amor Dei perfectus, num possibilis sine gratia, 147 ; amor concupiscentiæ in spe, 344 ; benevolentiæ, 350 ; amicitiæ, 350 ; in caritate, 351 ; Dei, 354 ; proximi, 354. Anabaptistæ, de infactibus relate ad Baptismum, 581. Analysis fldei, 316 ; sententia Suarezii, 318 ; Billot, 320 ; Lugonis, 319 ; Thomistarum, 321. Animæ Purgatorii retinent habitus virtutum, 253, b. Aqua, materia valida Baptismi, 542 ; licita, 542. Arduitas in spe, 341 ; aliqua requi­ ritur, 341 ; non est objectum formale spei, 344. Articuli fidei, credendi necessitate medii, 338. Aspersio in Baptismo, 544. Assensus Intellectus in fide, 261 ; 300 ; firmus, 329 ; imperatus a voluntate, 261, 301 ; liber, 326 ; non discursivus, 320 ; simplex, 320 ; super omnia, 329. Assimllatio ad Deum per gratiam, 16. Attentio in sacramentis ministran­ dis, 470. Attributionis objectum in fide, 266, 272 ; in spe, 342. Attritio, ad licite suscipienda sacra­ menta mortuorum, 515 ; in Bap­ tismi receptione, 578 ; ad remo­ vendum obicem gratiæ, 451. Auctoritas Dei revelantis, motivum fidei, 267 ; movet ad credendum, 267 ; crediturne in ipso actu fidei, 320, 321. INDEX ALPIÎABET1CUS Augmentum gratiæ sanctificantis, 60, 64 ; auget meritum, 2.35. Augustinenses, de insufficientia na­ turæ ad quodvis opus bonum, 131 ; de gratuitate gratiæ, 186 ; de effi­ cacia gratiæ et libertate, 118. Augustinus S., de operibus infide­ lium, 138 ; de efficacia gratiæ, 116. — Balsamum, num est de necessitate Confirmationis, 620. Baptismus, notio, 532 ; nomina, 533 ; figuræ, 534 ; est sacramentum a Christo institutum ante Passio­ nem, 537 ; obligatorium post Re­ surrectionem, 537 ; materia re­ mota, 540 ; materia proxima, 544 ; forma, 547 ; in. nomine Jesu, 549; effectus, 551 ; minister, 559 ; ne­ cessitas, 569 ; flaminis, 572 ; sanguinis, 573 ; adultorum, 577 ; infantium, 581 ; iteratio, 591 ; cæremoniæ, 596. Baptismus flaminis, quid, 571 ; quo­ modo supplet Baptismum aquæ, 572 ; quomodo operatur, 574 ; comparatur aliis Baptismis, 575. Baptismus sanguinis, quid, 573 ; sup­ plet sacramentum, 573 ; quomodo operatur, 574 ; comparatur ceteris Baptismis, 575. Beati retinent habitus virtutum, 253, b. ; non possunt credere, 253, b. ; num ministraro possunt sacramenta, 468. Beatitudines, 258. Beatitudo, objectum spei, 342. Benedictio aquæ baptismatis, 542. Benedictiones constitutive» et invocativæ, 524. Benevolentia, in caritate, 350 ; inter Deum et justum, 351. Berti, de efficacia gratiæ, 118. Bona temporalia, objectum meriti, 242. Bonitas Dei respectiva, motivum spei, 344 ; absoluta, motivum caritatis, 353. Cæremoniæ sacramentorum, quomodo servandæ, 505 ; tismi, 596 ; Confirmationis, Cajetanus, de infantibus sine tismo morientibus, 576. Theol. III 504 ; Bap­ 639. Bap­ 627 Calvinus, de effectibus gratiæ, 26 ; de fide justificante, 69. Caritas, quid, 350 ; virtus infusa, 249. 250 ; re differt a gratia sanctifi­ cante, 22 ; est amor benevolentiæ, 350 ; ejus objectum formale, 353 ; objectum materiale, 354 ; excel­ lentia, 355 ; est forma virtutum, 356 ; necessitas, 357 ; qualis in­ fluxus caritatis requiritur ad meri­ tum, 218 ; actus caritatis supplet Baptismum, 572. Catharlnus, de intentione externa, 473, 477. Causa efficiens, 420 ; physica, mora­ lis, 420 ; principalis, instrumentalis, 421 ; perfectiva, dispositiva, 422. Causæ justificationis, 68 ; ejus causa formalis, 46. Causalitas sacramentorum, 411 ; erro­ res, 412 ; doctrina catholica, 413 ; ex opere operato, 414 ; non ponen­ tibus obicem, 415 ; causalitas impropria, 424 ; moralis, 425 ; perfectiva et physica, 426 ; dispositiva, 428 ; physica, 431 ; intentionalis, 432, Certitudo, dc statu gratiæ, 61 ; de facto revelationis, 306 ; potest esse minor quam certitudo fidei, 325, 329 ; qualis sufficit, 307 ; num certitudinem sufficientem habent pueri et rudes, 269, 307 ; num inculpabiliter amitti potest a ca­ tholico, 309 ; certitudo fidei, 322, 329 ; spei, 348 ; spei erga fidem, 348. Character, notio, 452 ; errores, 453 ; doctrina catholica, 454 ; exsis­ tentia, 455 ; natura, 459 ; indelebilitas, 465 ; connexio cum gratia, 466. Charismata, quid, 7 ; distinguenda a dono Spiritus Sancti, 617. Chrisma, quale esse debet, 620. Chrismatio, materia proxima Con­ firmationis, 622 ; quomodo fit, 623. Christus habet potestatem excel­ lentia, 389 ; ipse instituit sacra­ menta, 391 ; immediate, 393 ; quomodo materias et formas deter­ minavit, 394. Circumcisio, erat sacramentum, 374 ; 40· 628 INDEX ALPIIABETICUS Determinatio inateriæ et formæ in quomodo agebat ad productionem sacramentis, 394 ; qualis, 395, gratiæ, 375 ; num instituta ad 396. deletionem peccati originalis, 374, Deus, objectum attributionis in fide, B. Concilium Viennense, de virtutibus 267 ; ut prima veritas, motivum fidei, 268, 269 ; exsistens et remu­ infusis in parvulis, 22, 251 ; Tri­ nerator, credendus necessitate me­ dentinum, de justificatione, 12, dii, 338 ; non item ut trinus et 27 ; de fide, 263. redemptor, 339 ; ut summum Conclusio theologica, 273 ; non est bonum respecti vum, motivum spei, de fide divina credenda, 275 ; fides 344 ; item ut auxiliator, omnipo­ non est conclusio, 319. Concupiscentia reddit hominem inca­ tens, misericors fidelis, 344 ; ut finis supernaturalis, motivum cari­ pacem diu servandi totam legem, 142 ; amor concupiscentiæ, in spe, tatis, 352. Diaconus, minister extraordinarius 344 ; num in caritate, 350, 352. Condignitas operum ad præmium Baptismi solemnis, 561. Dignitas sacramentorum inæqualis, æternum, 210, 220, 225. Conditionata collatio sacramentorum, 386. Dilatio Baptismi, 578. 410. Discursus non est in fide, 319, 320. Conditiones meriti de condigno, 211 ; Dispositiones, ad justificationem, 70 ; de congruo, 222, nota. num veræ causæ, 75 ; dispositio Confirmatio, notio, 610 ; est verum exigitiva gratiæ, 428, 429 ; ratio sacramentum, 615 ; quandonam instituta, 617 ; materia remota, reviviscentia, 447, 434 ; disposi­ tiones in ministro sacramentorum, 620 ; proxima, 622 ; forma, 624 ; 470 ; dispositiones subjecti, con­ effectus, 627 ; minister ordina­ ditiones gratiæ sacramentorum, rius, 632 ; extraordinarius, 633 ; 415, 511 ; dispositioni respondet subjectum, 635 ; necessitas, 637 ; mensura gratiæ, 444 ; qualis genetempus et locus, 640 ; patrini, 641. Congrulsmus, 112. ratim requiritur, 415 ; in Bap­ Connexio virtutum, 250. tismo, 578 ; ad martyrium, 573 ; Consortium divinæ naturæ per gra­ in Confirmatione, 635, 638 ; ad removendum, obicem 451. tiam, 16. Dissimulatio sacramentorum, 506, Contritio perfecta supplet Baptis­ mum, 572. 508. Distributio gratiæ, gratuita, 185, Controversiae, occasio profectus fidei, 187 ; universalis, 194 ; quoad jus­ 289. tos, 196 ; quoad peccatores, 197 ; Convenientia sacramentorum, 365. quoad infideles adultos, 202 ; quoad Cooperans gratia, 89. Cyprianus S., de fide in ministro infantes, 206 ; inæqualis, 185 ; sacramentorum, 484. mysterium, 185. Dogma fidei, 279, 281 ; cresci tne Cyrillus Lukaris, de sacramentis, 382. dogmatum numerus, 278, 282. Dona Spiritus S., quid, 254 ; infun­ Dæmonum fides, 333. duntur in justificatione, 255 ; sep­ Damnati non retinent habitus vir­ tem numerantur, 256 ; discrimen tutum, 253, b. ; nec habent actum a virtutibus, 257 ; non sunt ad fidei, 333. solos actus heroicos, 257, 3° ; Defectio a fide nunquam est ratio­ necessitas, 257, 3° ; permanentia, nabilis, 309 ; num semper peccaminosa, 333. 257, 4°. Delectatio gratiæ, apud AugustiEcclesia, ejus potestas in dispensa­ nenses, 118; apud Jansenistas, tione sacramentorum, 469 ; quoad 102. cæremonias, 504, 522 ; quoad Desiderium in spe, 341. INDEX ALPIIABETICUS materias el formas sacramento­ rum, 393 ; veritates credendas proponit, 310 ; non obstat culturæ scientific®, 340 ; eam dese­ rere, maximum damnum, 309. Ecclesia Graeca docet septem sacra­ menta, 382; quomodo baptizat, 547 ; confirmat, 626. Effectus gratia*, 10, 24 ; sacramento­ rum : gratia, 435 ’, character, 452 ; sacramentalium, 529 ; Baptismi, 551, 558 ; Confirmationis, 627. Efficacia graliæ, 101 ; errores, 102 ; doctrina catholica, 103 ; varia sys­ temata, 108; Thomismus, 109, 115 ; Augustinianismus, 118 ; Molinismus, 110, 111 ; Congruismus, 112; systema sorbonico-alphonsianum, 120 ; sacramentorum, 412, Elevans gratia, 150, 173. Erasmus, de Baptismo infantium. 581, 586. Evidentia, in fide, 261 ; revelationis non tollit obscuritatem fidei, 323 ; ejus libertatem, 328. Evolutio dogmatum, cf. progressus. Excitans gratia, 92. Exsistentia Dei, num credi potest. 325 ; quo sensu articulus princi­ palis fidei, 278. Exorcismi, 523, 526. Facienti quod in se est, Deus non denegat gratiam, 191. Facilitas acquisita eliciendi actus virtutum, 248. Favor externus non est justificatio, 26, 32. Fictio, quid, 448 ; quomodo remo­ venda, 451. Fides, quid, 261 ; divisio, 261 ; fides humana, divina, ecclesiastica, 261. Fides divina, definitio, 263, 264 ; divisio, 265 ; objectum formale, 267 ; objectum materiale, 272 ; incrementum, 278, 282 ; funda­ mentum justificationis. 70. 71 ; quo sensu justificat, 72, 336 ; non est prima gratia, 203 ; separabilis a gratia et caritate, 253' ; quandonam infunditur, 252 ; principia subjectiva actus fidei, 299 ; præparatio fidei ex parte intellectus, 303; ex parte voluntatis, 311 ; 629 ex parte gratiæ, 315 ; fidei ana; lysis, 316 ; fidei veritas, 322 obscuritas, 323 ; libertas. 326 ; firmitas, 329 ; irn-vocabililas, 331 ; inæqualitas, 331 ; subjectum, 332 necessitas, 336 ; habitudo ad ratio­ nem, 340 ; fides non requiritur ad valide ministranda sacramenta. 486 ; requiritur in subjecto, 516. Fides ecclesiastica, differtne a fide divina, 261, 278. Fides late dicta non sufficit ad justi­ ficationem, 336, 337. Fides promissionum, miraculorum, 262. Fiducia Protestantium, 69 ; non jus­ tificat. 71. Filiatio adoptiva, quid, 40 ; ejus causa formalis, 46. Finis ultimus supernaturalis. moti­ vum caritatis, 352. Firmitas fidei, 329. Forma virtutum est caritas, 356. Forma sacramentorum, 399 ; est consecratoria, 414 ; quænam debet esse unio formæ cum materia, 404 ; forma Baptismi, 546 ; Con­ firmationis, 624. Formallter revelatum, explicite, im­ plicite, 273. Formido in fide, 329 ; in spe. 348. Fructus Spiritus, S., 258. Gerson, de infantibus absque Bap­ tismo salvandis, 576. Gratia, notio, 4, 5 ; definitio, 6 ; increata et cieata, 7 ; Dei et Christi, 7 ; externa et interna, 7 ; gratis data et gratum faciens, 7 ; habitualis et actualis, 7 ; princi­ pium fidei, 161, 299, 302 ; requiri­ tur ad fidem, 302, 315 ; non con­ currit ad actum falsum, 322 ; adjuvat ad judicium credibilitatis, 307 ; effectus sacramentorum, 435 ; prima et secunda, 436 ; sacramentaiis, 441 ; augetur pro dispositione. 444 ; in a*quali dispositione estne æqualis, 444, 445 ; reviviscit, 44 9 ; connectitur cum charactere, 466. Gratia actualis, exsistentia, 80 ; na­ tura. 81, 84 ; vari® opiniones, 85, 86 ; quoad actus deliberatos, 87 ; operans et coopérons, 89 ; præve- 630 INDEX ALPHABETICUS Gutberlet, de infantibus non bapti­ nions et subsequens, 90 ; excitans zatis, 576. et adjuvans, 92 ; sufficiens et Gunther, de evolutione dogmatis, efficax, 93 ; ejus necessitas, 128 ; 280. ad verum cognoscendum, 129 ; ad opera naturalia, 139, 150; ad Habitudo fidei et rationis, 340. legem naturalem servandam, 1 '» 1 ; Habitus, quid, 245 ; entitativus. ad graves tentationes vincendas, operativus, 245 ; supernaturalis, 145 ; ad amorem Dei super omnia, 248. 147 ; ad opera supernaturalia : Haeretici formales non habent ac­ ante justificationem, 155 ; ad ini­ tum fidei, 334 ; illum habere tium fidei, 161 ; ad perseveran­ possunt materiales, 335 ; num tiam, 166 ; ad ipsum actum perse­ possunt ministrare sacramenta, verantiæ, 175 ; ad vitanda venia­ 4 86 ; num possunt recipere sacra­ lia, 181 ; est gratuita, 187 ; datur menta, 512 ; licetne ab eis petere omnibus, 194. sacramenta, 519. Gratia efficax, 101 ; exsistit, 103, Harnack, de evolutione dogmatis, 104 ; difficultates, 107 ; varia 280. systemata catholicorum, 108 ; difHermes, de fide, 262, 299. fertue a gratia suficienti ? juxta Honesta opera, quædam possibilia Thomistas, 109 ; juxta Molinistas, sine gratia, 132. 110; undenam, ejus efficacia, Honestas operis, conditio meriti, 216. juxta Molinistas, 111 ; juxta Tho­ mistas, 115 ; juxta Augustinenses, Illustratio intellectus, gratia actua­ 118 ; juxta S. Alphonsum, 120. lis, 82. Gratia sanctificans, nomen, 9 ; defi­ Immersio baptismalis, 544. nitio, 10 ; est donum creatum, Imperium caritatis in alias virtutes, a Spiritu S. distinctum, 12 ; intrin­ 219, 356. secum et permanens, 13, 14 ; quo Impetratio, quid, 208 ; obtinet per naturæ divinæ sumus consortes, severantiam, 180. 15 ; physice, formaliter et analo­ Impositio manus, qualis requiritur gice, 17 ; per modum habitus in Confirmatione, 622. inhæret animæ, 20 ; distinguitur Imputatio justitiæ Christi, 26, 27. a potentiis, 20 ;e potentia obedien­ Inæqualitas gratiæ, 64 ; gratiæ sacra­ tial) animæ producitur, 21 ; reali­ mentalis, 444 ; fidei, 331. ter distinguitur a caritate, 22 ; nos Incertitudo justitiæ acceptæ, 61. facit justos, 28 ; filios Dei adopti­ Incrementum fidei, cf. progressus. vos, 43 ; templum Spiritus S., 49 ; Indigni, 494 ; num eis ministrari quomodo, 53 ; ejus incertitudo, possunt sacramenta, 498. 61 ; inæqualitas, augmentum, 64 ; Indubitabilitas, quid, 329 ; minor amissibilitas, 65 ; num per venia­ in fide, 325, 329. lia minuitur, 67 ; status gratiæ Inevidentia revelationis non requi­ requiritur ad licite ministranda ritur ad libertatem fidei, 325, 328. sacramenta, 490 ; ad licite recipien­ Infaiiibilitas, major in fide, 322. da sacramenta vivorum, 516, 518. Infantes, habent : media sufficientia Gratia sufficiens, 96 ; remote et ad salutem, 206 ; sufficientem proxime, 96 ; verum beneficium, certitudinem de facto revelationis, 100 ; datur omnibus justis, 174, 269, 307 ; propositionis Ecclesiæ, 196 ; peccatoribus etiam obdura­ 269, 310; quomodo, ante Chris­ tis, 197 ; infidelibus adultis, 202 ; tum, liberabantur a peccato origi­ quomodo, 205 ; infantibus, 206. nali, 372 ; num sacramenta reci­ pere possunt ,510 ; quænam, 510 ; Gratuita est gratia, 162, 187 ; de salvantur per martyrium, 573 ; axiomate : Facienti quod in se est secluso martyrio, Baptismus aquæ Deus non denegat gratiam, 191. INDEX ALPHABETIGUS est eis absolute necessarius, 569 ; sunt capaces Baptismi, 583 ; de­ bent baptizari, 584 ; quampri­ mum, 584 ; corollaria practica, 586 ; cum adoleverint, subsunt legibus Ecclesiæ, 585 ; infantes infidelium, invitis parentibus, baptizari non licet, 588 ; exceptis casibus certis, 589 ; regulæ quoad infantes hæreticorum aut schismaticorum, 59(». Infideles, quid, 202 ; actus honestos elicere possunt, 134 ; habent gra­ tiam vere sufficientem, 203 ; quo­ modo, 205. Infidelitas destruit fidem et spem, 2533. Influxus gratiæ, 85. Infusio baptismatis, 544, 545 ; infusio virtutum, probatur, 250, 251 ; quandonam infunduntur fides et spes, 252. Inhabitatio Trinitatis in justis, 48. Initerabilitas sacramentorum, 454 ; ratio initerabililatis, 456 ; inite­ rabilitas Baptismi, 592 ; Confir­ mationis, 628. Initium fidei impossibile sine gratia, 161. Inspiratio voluntatis, gratia actua­ lis, 83. Institutio sacramentorum a Christo, 392, 393 ; hypothesis institutionis per Spiritum S. in Apostolis, 391 ; in genere vel in specie, 394 ; Bap­ tismi, 537 ; quandonam, 537. Intentio in ministro sacramentorum, quid, 471 ; ejus divisio, 472 ; errores, 473 ; doctrina catholica, 474 ; necessaria est intentio, 475 ; interna, 477 ; saltem virtualis, 480 ; absolutæ æquivalens, 481 ; determinata, 483 ; intentiones contrariæ, 4 82. Intentio in subjecto sacramentorum, requiritur ad validitatem, 513 ; diversa pro diversis sacramentis, 514. Irrevocabilltas fidei, 331. Iteratio sacramentorum, 409. Jansenistae, de efficacia gratiæ, 102 ; de delectatione victrici, 102. Judicium credibilitalis et credentitatis, 304 ; quomodo pendet a volun­ tate, 307 ; a gratia, 307. 631 Jurldlctio requiritur ad sacramenta legitime ministranda, 469 ; ad baptizandum, 560, 561 ; ad confir­ mandum, 631 sq. Justi sunt amici Dei, 24, 23 ; '-jus filii adoptivi, 43 ; indigent gratia ac­ tuali, 157, 170 ; habent gratiam ut possint perseverare, 174 ; non possunt, sine speciali privilegio, diu vitaie venialia, 182 ; non omnes necessario salvantur, 65 ; 105 ; non merentur de condigno donum perseverantiæ, 232 ; illud possunt suppliciter emereri, 179 ; vere merentur de condigno vitam æternam, 224 ; gloriam et aug­ mentum gratiæ et gloriæ, 234 ; non merentur de condigno repara­ tionem post lapsum, 233 ; de congruo merentur sibi et aliis bona temporalia, 242 ; aliis etiam primam gratiam, 241. Justificatio, quid, 25 ; errores, 26 ; doctrina catholica, 27 ; delet pec­ cata, 28, 35 ; per infusionem gratiæ sanctificantis, 32 ; fitne in instanti 37 ; estne opus maximum Dei, 38 ; miraculosum, 39 ; ejus causæ, 68 ; dispositiones ad illam, 70 ; veræ dispositiones, 75. Justificatio adulti prærequirit fidem actualem, 71 ; non sufficit votum fidei, 337 ; nec fides late dicta, 337. Justitia Christi, quomodo nobis impu­ tatur, 27, 32. Klee, de infantibus absque Bap­ tismo salvandis, 576. Lex naturalis tota absque gratia servari nequit, 141. Libertas, conditio meriti, 215 ; liber­ tas fidei, 326 ; non tollitur per evidentiam revelationis, 328. Locus Baptismi. 606 ; Confirmationis, 640. Lolsy, de institutione sacramento­ rum, 391 ; de evolutione dogma­ tum, 280. Lutherus, de necessitate graliæ, 131 ; de libero arbitrio, 102; de fide justificante, 59, 69 ; de æqualitate justitiæ in omnibus, 59 ; de operi­ bus bonis, 131, 223. 632 INPEX ALPITABETICUS Magisterium vivum, causa efficiens explicationis dogmatum, 291 ; au­ thenticum, 291. Manus impositio, materia Confirma­ tionis, 291. Martyrium, quid, 573 ; supplet Bap­ tismum, 573 ; dispositiones requisitæ in adulto, 573 ; operatur quasi ex opere operato, 574. Materia et forma sacramentorum, 399 ; remota et proxima, 399 ; partes constituentes sacramento­ rum, 400 ; earum convenientia, 401 ; conjunctio necessaria inter materiam et formam, 403 ; num in genere an in specie determi­ nat» a Christo, 395 ; materia et forma Baptismi, 540 ; Confirma­ tionis, 619. Medicinalis gratia, 150, 173. Medium virtutum, 249a. Mensura gratiæ, in sacramentis, 444 ; num seniper æqualis in æquali dispositione, 445. Merces, honeste a Deo speratur, 347. Meritum, quid, 209 ; differt ab impe­ tratione et satisfactione, 208 ; de condigno, de congruo, 210 ; condi­ tiones meriti de condigno, 211 ; de congruo, 222 ; exsistentia merit, 223 ; causæ quæ augent meritum, 228 ; objectum meriti de con­ digno, 231 ; de congruo, 237. Minister sacramentorum, principalis : Christus-Homo, 389 ; habet supre­ mam auctoritatem dispensationis, 389 ; persona ministri secundarii, 467 ; minister ordinarius, extra­ ordinarius, 467 ; num omnes homi­ nes possunt esse ministri sacra­ mentorum, 468 ; ministri fides et probitas, 4 84 ; ad valorem sacra­ mentorum, 486 ; ad licitam eorum confectionem, 4 89 ; ministri inten­ tio, 471 ; errores, 473 ; qualis intentio requiritur, 475 ; ministri officia, 491 ; obligatio dandi sacra­ menta dignis, 491 ; ministri ex caritate, 493 ; obligatio denegandi sacramenta indignis, 498 ; indi­ gnitatem inquirendi, 495 ; obli­ gat o sacramenta rite conferendi, 504 ; num licet ab indigno ministro peter·1 sacramenta, 519 ; num licet sacramentum simulare, 506 ; num licet aliquid percipere pro sacra­ mentorum administralione, 509 ; minister Baptismi, 559 ; solemnis, 560 ; privati, 562 ; extraordina­ rius, 561 ; Confirmationis : ordi­ narius, 632 ; extraordinarius, 633. Modernistae, de sacramentis, 378 ; de Baptismo, 536 ; de Confirma­ tione, 613. Molinismus, 110, 111. Motio Dei, 85, 86. Motivum fidei, 266 ; non est reve­ latio, 270 ; motiva voluntatis ad t credendum, 313. Naturæ divinæ consortes sumus per gratiam, 15 ; qualis sit hæc parti­ cipatio, 18, 19. Necessitas, 128 ; necessitas gratiæ ad opera honesta, 139 ; ad universam legem servandam, 141 ; ad ten la­ tiones vincendas, 145 ; ad actum perfecti Dei amoris, 147 ; ad sin­ gulos actus salutares, 155 ; etiam in justis, 169, 170 ; ad initium fidei, 161 ; ad perseverandum, 172 ; ad venialia vitanda, 182 ; necessitas fidei, 336 ; quinam arti­ culi credendi necessitate medii, 338 ; necessitas spei, 349 ; caritatis, 357 ; sacramentorum, 387 ; Bap­ tismi, 566, 568, 569 ; quandonam incipit, 537 ; Confirmationis, 637. Newmann, de evolutione dogmatis, 293, n. 1. Numerus sacramentorum, 379 ; con­ venientia hujus numeri, 384. Obduratio, quid, 197 ; ejus causæ, 197, 200. Obdurati habent gratiam vere suffi­ cientem, 199. Obex sacramenti, 448, n. 1 ; gratiæ, 448 ; formalis, materialis, 448 ; quare dicitur fictio, 448 ; quo­ modo removetur, 451. Objectum materiale et formale, 266 ; objectum meriti de condigno, 231 ; de congruo, 237. Objectum formale fidei, est auctoritas Dei revelantis, 267 ; ad illud pertinetne revelatio, 270 ; propositio per Ecclesiam, 271, 3;0 ; sufficit INDEX ALPHABETICUS ejus notitia habitualis, 269, 310 ; quomodo attingitur in actu fidei, 320, 321 ; num supernaturale, 321, 329 ; objectum formale spei, 344 ; caritatis, 353. Objectum materiale fidei divinæ, 272, 273 ; primarium, secundarium, accidentarium, 277 ; num revela­ tiones privatæ sunt objectum fidei divinæ, 278 ; id objectum crevit sub V. Testamento et usque ad mortem Apostolorum, 278 ; ab eo tempore crevit secundum quid, 282 ; ejus substantia semper eadem 278, 292. Obligatio ministrandi sacramenta dig­ nis, 491 ; ea denegandi indignis, 498 ; ea rite conferendi, 504 ; legis Baptismi, 537. Obscuritas fldei, 323 ; remanet etiam cum perfecta evidentia attestantis, 323 ; idem potestne esse scitum simul et creditum, 324. Obstacula fidei, 312. Occasiones profectus fidei, 289. CEconomla nova non exspectanda, 282. Oleum catechumenorum, 597 ; oleum olivarum necessaria in Confirma­ tione, 621 ; quodnam oleum est materia valida Confirmationis, 620. Opera bona requiruntur ad conser­ vandam justitiam, 174 ; justorum merentur, 224 ; vitam æternam, 227 ; et quidem de condigno, 225. Operans gratia, 89. Opus operatum et operantis, 414 ; sacramenta N. Legis conferunt gratiam ex opere operato, 416 ; non autem sac. V. Legis, 375, 377 ; sacramentalia operantur ex opere operantis Ecclesiæ, 530. Opus salutare, 125 ; non iit sine gratia, 155. Oratio dominica est sacramentale, 523. Ordo sacramentorum, naturalis, 385 ; dignitatis, 386 ; necessitatis, 387. Orientales, de inhabitatione Dei, 48 ; de certitudine status gratiæ, 59 ; de necessitate gratiæ ad initium salutis, 164 ; de fidei notione, 262 ; de notione dogmatis, 281 ; de incremento fidei : objective, 282 ; subjectivo, 286 ; de occasionibus 633 et causis progressus, 289 ; de fidei : libertate, 326, firmitate, 329 ; de numero sacramentorum, 382 ; de materia proxima Bap­ tismi, 543. Ornatus anlmæ in sacramentis, 428, 434. Parentes tenentur infantes ad Bap­ tismum deferre, 584 ; non-christiani, num licet eorum infantes baptizare, 588. Partes sacramentorum, 400 ; quo­ modo uniri debent, 403. Participatio Del naturalis et supernatura is, 19. Peccatores indigni sac., 494 ; eorum indignitas inquirenda, 495 ; publici, occulti, 496 ; publice, occulte acce­ dentes ad sac., 497 ; num eis ministranda sunt sacramenta, 498 ; sacramentalia, 527 ; num et qua­ tenus licite suscipere possunt sa­ cramenta, 515. Peccatum, actuale quomodo remit­ titur per Baptismum, 554, 555 , ve­ niale per sacramentalia, 530. Pelaglanl, de necessitate gratiæ, 153. Perseverantia, notio, 165 ; necessitas gratiæ ad posse perseverare, 169 sq. ; auxilium perseverantiæ, 173 ; nemini deest justorum, 174 ; neces­ sitas gratiæ ad perseverantiam finalem, 175 ; donum perseverantiæ et donum confirmationis in gratia, 180. Pius IX, de salute infidelium, 205. Poena temporalis aufertur per sacra­ mentalia, 530 ; per Baptismum, 555 ; per martyrium, 573. Pcenalltates remanent post Bap­ tismum, 557. Potentia obedientlalls, 21. Potestas auctoritatis et excellentia· in sacramentis, 389 ; ministerialis 389 ; non legitima extra Eccle siam, 469. Præambula fldei, 303 ; eorum notitia certa prærequiritur ante actum fidei, 304. Prædeterminatio physica, 115; mo­ ralis, 118. Præmotio physica, 115; non aufert libertatem, 115, 117. 634 INDEX ALPHABETICUS Præparatio fldei ex parte intellectus, 303 ; voluntatis, 311 ; gratiæ, 315. Præveniens gratia, 90. Presbyter, minister extraordinarius Confirmationis, 633 ; quare solus, 633a. Principia subjectiva fidei, 299. Privata revelatio, num credenda fide divina, 278. Privilegium speciale ad vitanda venia­ lia, 182 ; ejus natura, 184. Progressus fidei, objecti vus, 282 ; sub V. Testamento, 278 ; usque ad mortem /Ypostolorum, 278 ; subjectivus, 284 ; in Ecclesia, 295 ; in fidelibus, 295 ; errores, 280 ; doctrina catholica, 281 ; factum progressus, 286 ; occasiones, 289 ; causæ, 290 ; natura, 292 ; major in uno quam in altero, 296. Promissio divina ad meritum requi­ ritur, 221. Proprietates justificationis, 60 ; incer­ titude, 61 ; inæqualitas, 64 ; aug­ mentum, 64 ; amissibilitas, 65 ; — fidei, 331. Propositio Ecclesiæ requiritur ut res sit fide divino-catholica credenda, 278 ; quomodo fit, 271 ; quomodo a fidelibus cognoscitur, 269, 310 ; non pertinet ad objectum formale fidei, 271 ; num propositio parti­ cularis est objectum fidei, 274. Protestantes, de justificatione, 26 ; de efficacia gratiæ, 102 ; de neces­ sitate gratiæ, 131 ; de bonis ope­ ribus, 223 ; de fide, 262, 299 ; de numero sacramentorum, 378 ; de causalitate sacramentorum, 412; de Baptismi necessitate, 567. Proximus, quis sit, 354 ; quomodo diligitur propter Deum, 354. Pueri, quomodo habent certitudinem de facto revelationis, 307. Ratihabitio Baptismi in infantia suscepti, 585. Rebaptizantes, 591. Redemptio, num necessitate medii credenda, 339. Regeneratio, effectus gratiæ sanc­ tificantis, 32 ; Baptismi, 553, 556. Relatio operum in Deum, conditio meriti, 216 ; per caritatem, 218. Remedium naturæ, quid 372 ; num erat sacramentum, 373 ; quomodo operabatur justificationem, 375. Remuneratio, num necessitate medii credenda, 338. Renovatio hominis per gratiam 32. Reparatio a lapsu, objectum meriti 234. Res et sacramentum, 434 ; in sin­ gulis sacramentis, 434. Res fidei et morum, 277. Revelatio, num constituit objectum formale fidei, 270 ; formalis requi­ ritur, 273 ; inevidentia revela­ tionis non requiritur ad fidem, 323. Revelatum, quid, 272 ; formaliter explicite et implicite, 273 ; virtualiter revelatum, 273 ; num objec­ tum fidei divinæ, 275 ; privatim, num fide divina credendum, 278. Reviviscentia, 447 ; Baptismi, 450, 558 ; aliorum sacramentorum, 450 ; conditio, 451. Ritus sacramentorum, quomodo ser­ vandi, 505 ; sacramentalium, 528. Rousselot, de necessitate gratiæ ad judicium credibilitatis, 315 ; de libertate fidei, 327. Rudes, quomodo habent certitudi­ nem de facto revelationis, 307 ; de propositione Ecclesiæ, 269, 310. Sabatier, de evolutione dogmatis, 280. Sacerdos, minister sacramentorum, 469 ; Baptismi, 559, 560 ; Confir­ mationis, 633. Sacramenta, ante Christum, 369 ; sub Lege naturæ, 370 ; sub Lege mosaica, 371, 376 ; non causabant gratiam ex opere operato, 375, 377 ; sub N. Lege, 378. Sacramenta mortuorum, dant per se gratiam primani, 438 ; per acci­ dens secundam, 439 ; conditiones ad eorum receptionem validam, 512 ; fructuosam, 516. Sacramenta vivorum, dant per se gratiam secundam, 438 ; per acci­ dens primam, 439 ; conditiones ad eorum receptionem validam, 512 ; fructuosam, 516. Sacramentalia, notio, 521 ; definitio, 522 ; divisio, 523 ; auctor, 525 ; INDEX ALPHABETICUS minister, 526 ; subjectum, 527 ; modus ea conficiendi et tractandi, 528 ; efficientia, 529. Sacramentum, nomen, 362 ; usus, 362 ; definitio, 363 ; numerus sep­ tenarius, 380 ; convenientia, 384 ; ordo naturalis, 385 ; perfectionis, 386 ; necessitatis, 387 ; partes, 400 ; auctor, 393 ; determinatio in genere an in specie, 394 ; causalitas secundum fidem, 413 ; diversimode explicatur, 419 ; causalitas impro­ pria, 424 ; moralis, 425 ; perfecti va physica, 426 ; dispositiva, 428 ; physica, 431 ; intentionalis, 432 ; qualem gratiam producunt, 437 ; habitualem primam vel secundam, 438 ; sa era men talem, 441 ; qua mensura, 444 ; quomodo gratia impedita reviscit, 4 47 ; qua condi­ tione, 451 ; quænam sacramenta reviviscunt, 450 ; tria sacramenta imprimunt characterem, 455 ; mi­ nister sacramentorum, 467 ; inten­ tio ministri, 4 71 ; dispositiones morales. 485 ; officia ministri, 491 ; subjectum sacramentorum, 510 ; dispositiones subjecti ad recep­ tionem sacramentorum validam, 512 ; fructuosam, 516 ; num licet petere sacramenta ab indigno mi­ nistro, 519. Sacramentum Pœnltentiæ revivis· citne, 450, 4° ; quomodo con­ currit ad reviviscentia m Bap­ tismi, 451. Sacramentum tantum, 434 ; res et sacramentum, 434. Sacramentum validum et informe, 447. Sanctificatio hominis in justifica­ tione, 32 ; interior, exterior, 363 ; omnia sacramenta aliquam sanctificationem producunt, 363 ; sacramenta sunt veræ causæ nos­ træ sanctificationis, 416. Sancti efficimur per gratiam, 24, 28. Satisfactio differt a merito, 208. Schell, de infantibus absque Bap­ tismo salvandis, 576. Scientia objectorum materialium fidei pugnatne cum fide, 325. Semi-Pelagianl, de necessitate gra­ tia*, 154 ; de perseverantia, 166. 635 Sensus compositus et divisus, 117. Septenarius numerus sacramento­ rum, 380 ; convenientia, 384. Signa status gratiæ, 62. Significatio sacramentorum, 363 ; ri­ tus externi, 434. Signum naturale, conventionale, mix­ tum, symbolicum, 364. Simulatio sacramenti, 506, 507. Spes, separabilis a gratia et caritate, 253“ ; quandonam infunditur, 252 ; quid, 341 ; objectum mate­ riale primarium, 342 ; secunda­ rium, 343 ; objectum formale, 34 4 ; ejus honestas, 347 ; certi­ tudo, 348 ; necessitas, 349. Spiritus S. non est gratia sanctificans, 12, 46 ; justos inhabitat. 49 ; inhabitatio appropriata, 52 ; ejus dona, 254 ; fructus, 258. Stabilitas gratiæ habitualis, 65. Status gratiæ (cl viæ) requiritur ad meritum, 212 ; non requiritur ad sacramenta valide ministranda. 486 ; requiiilur ad ea licite minis­ tranda, 490. Status innocentia?, 368 ; in eo non fuerunt sacramenta, 369 ; nec fuissent si durasset, 369 ; — legis naturæ, 368 ; in eo fuit remedium contra peccatum originale, 372 ; — legis mosaics'., 368 ; in eo multa fuerunt sacramenta, 376. Subjectum fidei, 332 ; — sacramen­ torum, 510 ; quinam sunt, 510, intentio, 513 ; dispositiones neces­ saria;, 511 ; ad reviviscentiam, 451 ; — Baptismi, 577 ; — Con­ firmationis, 635. Subsequens, gratia, 90. Substantia : fidei semper eadem, 278, 292 ; actus, 126. Supernaturale, objectum, 125 ; opus 124. Supernaturalitas, operis, conditio me­ riti, 216 ; actus, 126 ; undenam, 127. Susceptio licita et fructuosa sacra­ mentorum, 515, 518. Syncretismus de efficacia gratiæ et libertatis, 120. Templum Spiritus S., efficimur per gratiam, 49. 636 INDEX ALPHABETIGUS Tempus Baptismi, 605 ; Confirma­ tionis, 640. Tentatlo gravis, 145 ; potestne vinci sine gratia, 146. Testimonium in fide, 261. Theologi, causa subordinate expli­ cationis; dogmatum, 290. Thomlsmus, 109, 115. Titulus app 1 ans gratiam, 429 ; ratio reviviscentiæ, 434 ; quamdiu ma­ net, 429. Traditio practice in sacramentis, 380, 418, 485, 487. Trinitas SS. justos inhabitat, 49. Unio inter materiam et formam in sacramentis, 403. Valor sacramentorum, 400, 413. Venialia omnia diu vitari nequeunt sine speciali privilegio, 182 ; num minuunt gratiam sanctificantem, 67 ; virtutes, 253a. Veracltas Dei, 267. Veritas prima, motivum fidei, 269. Verba et res in sacramentis, 398. Virtuallter revelatum, 273 ; num objectum fidei divinæ, 275. Virtus, quid, 245 ; suojectum, 246 ; naturalis, 24 7 ; generatio, augmen­ tum, amissio, 247 ; dat facilita­ tem, 247 ; supcrnaturalis, 248 ; differt a naturali, 248 ; a solo Deo infunditur et augetur, 250 ; theologica, moralis, 249 ; de medio virtutum, 249a ; non dat eamdem facilitatem ac virtus acquisita, 248 ; exsistentia virtutum infusa­ rum, 251 ; exceptis fide et spe, sunt inseparabiles a gratia sancti­ ficante, 253 ; simul cum gratia augentur, 253 ; amittuntur, 253· ; non proprie minuuntur, 253tt ; duratio virtutum, 253a ; earum forma est caritas, 253, 356 ; virtutes infusae in susceptione sacramentorum vel primo acci­ piuntur vel augentur, 436. Visio beata excludit fidem, 333 ; est objectum spei, 342. Vita æterna. gratia et merces, 224 ; objectum meriti, 227, 234. Voluntas, præparat fidei assensum, 312. Votum Baptismi, 566, 572. Imprimerie Jacques et Demontrond. — Besançon