QUAS IN ROM. JOMJIRS PERROM E SOCIETATE JESU IN COLL. THEOLOGIAE PROFESSOR EOD. » d EDITIO XXI. RATISBONENSIS I. NOVISSIMIS CL. AUCTORIS CURIS AC NOTIS ORNATA ET AUCTA. VOLUMEN I RATISB0NAE MDCCCL1V. SUMPTUS FECIT G. JOSEPHUS MANZ. 4 LECTORI BENEVOLO Quod maximo illi ecclesiae lumini et theologorum fere parenti Augu­ stino, quum de Trinitate scriberet, visum est, verae justaeque excusationis loco sibi esse posse apud illos, qui putassent eum propterea tacere debuisse, b quia non tam expedite ac dilucide, quam ceteri, eloqui potuisset; id mihi theologicas hasce praelectiones in lucem educere cogitanti, de eventu tamen pertimescenti ob copiam praestantiamque tot illustrium virorum, qui tum superioribus aetatibus, tum hac etiam nostra, de re eadem scripserunt, magno, equidem fateor, solatio fuit, atque adeo incitamento, ut quod institueram, quanto possem citius, perficerem. Neque enim omnia, ajebat sanctissimus Doctor1, quae ab omnibus conscribuntur, in omnium manus veniunt, et fieri potest; ut nonnulli; qui etiam haec nostra intelligere valent; illos planiores noti inveniant libros, et in istos saltem incidant. Ideoque utile est, plures a pluri­ bus fieri diverso stilo, non diversa fide, etiam de quaestionibus eisdem, ut ad plurimos res ipsa perveniat, ad alios sic, ad alios autem sic. Accedebat, quod, quum postremus aggressus sim ad hoc genus doctri­ narum tractandum, auctorum priorum opibus locupletare commode potuerim inopiam meam; hinc, quam detrimenti quidquam Oorum multitudo et sapientia afferret operi meo, pretium potius eidem faceret, commendaretque illud lecto­ ribus, quippe in quo, quantum habenda brevitatis ratio patiebatur, collecta pleraque invenirent, quae a ceteris accuratius sunt disputata, unoque in con­ spectu universa intuerentur. Dlud vero tandem me vehementissime commo­ vebat ac veluti spei blandae stimulis concitabat, fore ut hac mea tenuitate laboris non tenuem fortasse operam navarem sanctissimae nostrae religioni, quam, hoc maxime tempore, tantis afflictam aerumnis totque calamitatum turbulentissimis fluctibus exagitatam dolemus. Etenim unum horum aliquod l) De Trinit lib. I. cap. 5. Μ bonorum inde ext i turum sperabam, nempe, ut, dum magis quam veterum, re­ centium opinionum pravitatem haeroticorumque nostrorum perversitatem in­ sector atque urgeo, vel ipse constringerem per me eorum audaciam, fu rore, mquocom pescerem, vel, si hoc minus assequerer, catholicos viros, qui id majori ingenii et doctrinae vi possent, excitarem ut praestarent, vel denique mature moniti adolescentes de temporum nostrorum erroribus, edoctique praesentem necessitatem ecclesiae, alacriores in studiis essent, seque impensius compararent, ut strenui ejus administri atque adjutores evaderent. Hoc autem postremum si vel unum obtineo, equidem laboris mei fructum amplissimum sum consequutus; nam si aetatibus reliquis, profecto hac nostra optandum maxime est, ut, quemadmodum increbrescere in dies numerum improborum, et profundiores, quam tolerabile sit. radices agere et dilatare stirpes vide­ mus, ita uberior etiam consurgat et quasi succrescat bonorum proles, succus­ que ille et sanguis incorruptus virorum propagetur, qui et sanctitate morum et excellentia doctrinae acceptam divinitus fidem et religionem adornent atque tueantur. Sic enim fiet, ut, si minus jactura omnis resarciatur, quam furiosorum hominum amentia et scelere pati cogitur Ecclesia, habeat tamen optima mater ex constanti gnavaque filiorum pietate quo inustum ab hosti­ bus dolorem allevet, quantumque ab his sibi injuriarum et vexationum timere debet, tantumdem in illis sibi praesidii solidaeque oblectationis gaudeat adesse. Haec ferme sunt, quae reluctantem me diu multumque et aegre feren­ tem, ut, quae hactenus in hoc Romano Collegio adolescentibus praelegeram, typis vulgarem, tandem accedentibus nonnullorum postulationibus, volentem, atque adeo fortasse audacem fecere; quae proinde etiam praeloqui volui, ut, qui fuerit mihi in hoc opere conscribendo animus, quod in eo edendo con­ silium, quisque perspiceret. Ceterum quemnam sortiturum sit demum exi­ tum, futurum ne sit ut probetur nec ne, quam divinari inutiliter et blandiri mihi, malo committi aequitati usuique lectorum, si prius tamen benignissimae Dei providentiae commendavero, in cujus majorem gloriam volo totum hoc cedat quodcumque est. Restat ut, quemadmodum ex Augustino accepi, quo exordirer, ab eo etiam mutuer quo finem faciam, illud orans omnes, in quo­ rum manus nostra haec pervenerint, ut scilicet, quia sicut Dei data, sic etiam mea errata cognosco, non solum curam legentis impendant, sed etiam censuram corrigentis assumant. 2 ') Epist. 37, ad Simplicianum. IN PRAELECTIONES THEOLOGICAS PROLEGOMENA. §. i THEOLOGIAE NOTIO 1. OPERISQUE PROSPECTUS. Theologia, quae, si vocis etymon spectes, est Sermo de Deo} modo latiori, modo strictiori significatione usurpatur. 2. Theologiae enim nomine ea peculiariter divinae scientiae pars com­ prehenditur, quae agit de Deo, deque iis, quae Deo inhaerent, cujusmodi sunt Dei proprietates seu attributa tum absoluta tum relativa. Ampliori acce­ ptione designatur praeterea quidquid ad Deum tanquam causam refertur, seu opera comprehendit omnia, quae extra Deum sunt, quamquam ab ipso originem trahant, atque instrumenta, quibus Deus ad aliquid efficiendum utitur.*— 3. Hinc in duas partes divina haec disciplina dividitur, quarum altera disputationes complectitur de Deo ejusque attributis, altera circa Dei opera versatur. 4. Cum autem dupliciter Deum spectare possimus, nempe vel ut aucto­ rem naturae, vel ut auctorem gratiae, hinc rursum posterior haec theologiae pars bifariam distribuitur. Prior quidem Dei opera contemplatur, qua creator et auctor naturae est; posterior, qua gratiae est fons et origo. 5. Ex operibus porro a Deo conditis alia mere spiritualia sunt, ut angeli et hominum animae, alia prorsus corporea, ut haec rerum universitas, quae coeli terraeque ambitu continentur, alia demum, quae tum spiritu tum corpore constant, ut homo ipse. 6. Sic opera gratiae, quibus intelligentes creaturae Dei ipsius naturam quodammodo induunt, seu ad quoddam cum Deo consortium ac communicationem Perrone, Praelectiones theolog. 1. £ supra naturae suae conditionem admittuntur, pro duplici communicationis modo, dupliciter distingui possunt. 7. Alia siquidem cum Deo communio interior est et absoluta, ac per hanc non divina solum, sed etiam Deus fit, et in unam cum Deo personam convenit humana natura, quod in Incarnatione divini Verbi contigit. Alia est, quae fit extrinsecus atque ex parte duntaxat, siquidem in sola volunta­ tum inter se conjunctione consistit. Haec porro moralis communiter nuneupatur, et est fons, unde omnis sanctitas, quae in creaturis est, dimanat. 8. Ad hanc vero conjunctionem efficiendam duplex adhibetur adjumentorum genus. Alia quippe sunt instrumenta, eaque partira efficientia, ut sacramenta novae legis, partira dirigentia, ut lex ac morum virtutumque praecepta. Aliae autem sunt interiores causae ejusmodi conjunctionis; ex quibus aliquae eam, quam vocant formam, constituunt, seu causam formalem justificationis et sanctitatis, qua tum angeli tum homines sancti efficiuntur: tales sunt gratia sanctificans, necnon fides, spes, caritas ac reliquae virtutes infusae; aliquae spectari debent ut dispositio seu praeparatio ad talem formam recipiendam, ut omnia auxilia gratiae quibus intelligentes creaturae interius illustrantur quoad intellectum, et permoventur quoad voluntatem ad bene et sancte vo­ lendum et agendum. 9. Statui sanctitatis et gratiae opponitur status peccati; et quum sibi invicem oppositorum mutua sit scientia, de peccatis etiam theologia pertra­ ctare consuevit 10. Ex hac vero theologiae notione, quam ex clarissimo Petavio 1 de­ duximus et contraximus, quaeque a methodo S. Thomae 2 non abscedit, duo colliguntur, generalis theologiae definitio, ut sit nempe: Scientia, quae de Deo agit, deque iis, quae ad Deum quoquomodo pertinent: tota deinde prae­ lectionum nostrarum ratio ordoque rerum, in quibus tractandis et evolvendis opera deinceps nostra versabitur. 11. Quare hae praelectiones dogmaticae complectentur tractatus de Deo ejusque attributis, de Trinitate, de Deo creatore, ubi de Angelis, de mundo, deque homine in duplici suo statu, naturae innocentis et lapsae, necnon de altera ejus vita sermo erit. Hos autem tractatus excipient illi, qui de Do­ minica Incarnatione sunt ac de divina Christi gratia, ubi de justificatione et merito, ac de sacramentis novae legis tum generatim tum singillatim. ') Cons. Petavins, tom. L De theologi­ cis dogmatibus, Proleg. L cap. 1. n. 1. et seqq. ’) Vestigiis tanti doctoris eo libentius insistimus, quod ipse veluti sol affulserit in Ecclesia Dei, eaque vi mentis copiaque et delectu doctrinae rem omnem theologicam persequutus sit, ut Angelici nomen merito sibi comparaverit. Eum vel ipsi doctiores protestantes magni faciunt; ac profecto vix theologum dixeris, qui ipsius opera, Sum­ mam praesertim et libros Contra gentes non legerit ac pervolutaverit. Nostra studiorum ratio theologiae professores jubet eum ut doctorem suum habere (Ratio studiorum Societ. Jesu, regula 2, proies, theol.). 12. Frustra porro de hle omnibus dissereremus, nisi luctuosis hisce nostris temporibus praejaceremus quasi fundamentum tractatum de religione, non modo adversus incredulos et recentiores rationalistas, qui omnem revelationem e medio tollunt, sed et adversus heterodoxos, qui, ex privato judicio revelationem divinam interpretantes, eam omnino labefactant atque subvertunt. 13. Ab hac propterea tractatione lucubrationes nostras auspicati sumus. Divina enim revelatione in tuto posita, atque Ecclesiae catholicae auctoritate firmiter constituta, facilis erit via ad ea omnia, quae hinc sponte quodam­ modo iluunt. 14. Ad haec potissima theologiae argumenta, quibus in Romano Collegio totum hujus disciplinae curriculum constat, est nobis in animo etiam tractatum de Locis theologicis adjicere, ut opus nostrum saltem ex hac parte absolvatur. Tractatus enim de actibus humanis, de legibus, deque virtutibus atque pec• catis, theologiae moralis institutoribus dimittimus. §. Π. FONTES AD HANC ELUCUBRΑΤΙΟΝΕΜ ADHIBITI. 15. Erit etiam operae pretium quaedam hic subjicere circa fontes, e quibus ea, quae scripturi sumus, depromemus. 16. Quum igitur juxta Angelicum Doctorem in celeberrimo opere, quod Contra gentes 3) inscripsit, ex veritatibus, quae ad Deum spectant, aliae sint, quae humanae rationis facultatem excedunt, aliae vero, ad quas ratio natu­ ralis potest pro suis viribus pertingere, hinc pro diversitate argumenti, de quo agitur, diversa etiam via est incedendum. Rursum, prout idem observat An­ gelicus Doctor4, quum ex hostibus, qui Christianam religionem impugnant, alii sunt, qui omnem penitus scripturarum auctoritatem rejiciunt, alii qui non admittunt nisi libros Veteris Testamenti, alii qui praeterea admittunt libros Novi Testamenti, sed respuunt traditiones et auctoritatem ecclesiae, hinc diverso armorum genere utamur necesse est, sive ad propositas veritates pro­ pugnandas, sive ad diversos ejusmodi religionis hostes refellendos. 17. Quare, ubi agendum nobis erit adversus incredulos, ratione atque monumentorum adjumentis eos a pravis nefariisque opinionibus deducere cona­ bimur, ut tandem admittant non solum divinae revelationis existentiam, sed insuper ecclesiae a Christo fundatae auctoritatem ; siquidem haec est veritatis magistra atque divinae revelationis servatrix et infallibilis interpres. Si vero cum judaeis nobis manus conserendae sint, ex Veteri Testamento atque ex auctoritatibus, quas ipsi non respuunt, eos erroris arguejnus. Sic ex sacris litteris universim sumptis pugnabimus adversus protestantes et haereticos, nec non ex certis totius antiquitatis monumentis. Demum, ut par est, si cum 3) Lib. L cap. 3. 4) Ibid. 1* 4 catholicis, seu cum iis, qui se catholicos profitentur, nobis negotium sit, quales hisce temporibus in tanta praesertim quidvis sentiendi et scribendi licentia non pauci existant, ex romanorum pontificum constitutionibus atque Conci­ liorum praesertim oecumenicorum decretis, ex recepta in ecclesia catholica doctrina et Patrum auctoritate eos refellemus, qui in aliquo articulo a sana doctrina aliqua ratione deflectunt, 18. Modo igitur ratione, modo auctoritate pro diversa adversariorum indole incedemus; aliquando, prout res postulabit, et ratione simul et auctoritate. 19. Quum vero gravissimi atque eruditissimi viri magnos exantlaverint labores ad religionem atque catholicam doctrinam propugnandam, sive ex an­ tiquis sive ex recentioribus scriptoribus, non dedignabimur ex probatis ejus­ modi fontibus aquas derivare ad hortulos nostros irrigandos, eosque suo loco cum debita laude commemorabimus, quod lubenti pariter animo praestaremus erga institutores nostros, quorum opera usi sumus, si typis vulgatae essent eorum lucubrationes. 20. Ne vero in nos etiam cadat ea satis communis querela, quod scilicet minus exacte atque accurate scriptorum loca referuntur, hanc nobis legem constituimus sancte servandam de nullo unquam, quoad licuerit, citando auctore, quem oculis nostris minime inspexerimus, adnotando, si opus fuerit, editionem etiam qua usi sumus. Quod si libros ipsos ad manus habere quandoque nobis non licebit, indicabimus saltem auctorem, cujus fide innixi, vel cujus.aucto­ ritate aut rationibus usi fuerimus. 21. Atque ista in genere de his fontibus delibasse sufficiat; ubi enim in operis decursu de iisdem specialis mentio fiet, et ex professo in tractatu de Locis theologicis sermo occurret, singulorum theologiae locorum auctoritatem expendemus ac vindicabimus. Quod quidem, ut per se patet, intellectum volumus de iis auctoribus, quorum operibus utemur sive ad rem catholicam adstruendam et confirmandam, sive ad errores adversariorum refellendos. Quod enim spectat ad ceteros quorum in notis tantum elenchum subjiciemus ad disci­ pulorum eruditionem, et quorum copia nobis praesto non est, eorum praeser­ tim quae a rationalistis in Germania prodierunt, hoc profitemur ut plurimum innixos Wegscheidero adducere. Hic enim cum institutionis redegerit doctri­ nam rationalisticam, auctores singulos magna sedulitate collegit in singulis doctri­ nae illius articulis : quare ab ipso elenchum nostrum praesertim mutuabimur. Siquidem Wegscheiderum potissime aggredimur, ct in hoc uno conficiendo, caeterorum fidem auctoritatemque elevare contendimus. METHODUS ET INSTITUTUM. 22. Diversam methodum pro subjectae materiae diversitate proque varia adversariorum indole adhibendam esse in harum praelectionum decursu, ex dictis compertum est. Illud tamen addimus, quod spectat ad speciale illud propositum, quod in animo nobis est, talem nempe tractationum seriem exhi­ bendi, qualis theologiae tironum captui accommodata sit. 5 23. Quare in scribendi ratione eam methodum consectabimur, quae et idonea sit ad eorumdem tironum ingenia in his disciplinis apte informanda, et privatis ac publicis concertationibus, quae ipsis ingeniis excolendis pluri­ mum conferunt, inserviat. 24. Idcirco praemissis, quae ad controversiae, de qua agitur, statum et naturam dignoscendam necessariae visae fuerint, notionibus ac enarrationibus opportunis ad definiendum germanum et verum propositionis enunciandae sen­ sum , propositionem ipsam statuemus, deinde vel refellemus vel propugnabimus quod propositum est. 25. Quum praeterea diuturnis experimentis nobis compertum sit, non parum conferre, ad claram qualemcunque notionem sibi efformandam, dilucide expo­ nere ac determinare propositae propositionis certitudinis gradum, et ea, quae stricte de fide sunt ac definita, ab iis secernere, quae talia non sunt, curae nobis erit, ubi materia patietur, singulis propositionibus suam, ut ajunt, qualificationem subjicere, atque illico fundamentum exhibere notae seu censurae, qua multata est. Ubi vero de ecclesiae definitione aut ejus sensu non omnino constat, dicemus quid nobis videatur ex argumentis, quibus innititur. Hinc fortasse fiet, ut omnis e juvenum mente confusio tollatur; ex qua non raro contingit, ut quae de fide sunt definita, vel ad doctrinam catholicam pertinent, vel quae eumdem certitudinis gradum minime obtinent, permisceant cum ingenti ipsius scientiae detrimento, atque periculo contrariam doctrinam non debita ac propria censura notandi. 26. Quamobrem, ubi opportunus erit locus et id ipsa materia patietur, satagemus propositiones enunciare iisdem plane verbis, quibus qualiscumque veritas vel a conciliis vel a constitutionibus pontificiis definita ac declarata est. 27. Jam vero sic insectabimur veritatis hostes, ut omnes domesticas atque olim magna animorum contentione agitatas in scholis catholicis quaestiones, quoad fieri potest, devitemus. Salva enim fide, et ecclesia ipsa annuente, una­ quaeque schola suis potest adhaerere placitis. Ad pacem propterea conservan­ dam atque fovendam, his supersedebimus, nisi expeditior dogmatis explicatio aliud suadeat; quo in casu illud ante omnia nobis curae erit, eam seligere sententiam, quae dogmati cum explanando tum contra incredulos ac heterodoxos tuendo accommodatior videbitur. Ne tamen quaestiones ejusmodi a theologiae studiosis penitus ignorentur, controversiam historica ratione exponemus, ac prae­ cipua utriusque contrariae sententiae momenta, ex cujusque illustrioribus patro­ nis deprompta, ingenue ac breviter attingemus ; quo fiet, ut in talibus quaestio­ nibus, unusquisque, perpensis hinc inde rationibus, eam sequetur sententiam, quam veriorem putaverit; tali enim in casu unusquisque in sensu suo abundet. §. IV. SCRIBENDI RATIO. 28. Duo prae oculis habemus, quae in ejusmodi praesertim scriptionis genere reperiri debent, brevitatem ac perspicuitatem. Haud ignoramus, quam operosum sit binas recensitas proprietates, quae sese invicem excludere ‘5? Λ Ι··Β -Ap-TÎ.···’1' jWBLv.v g J videntur, simul conciliare; divina tamen ope freti pro viribus enitemur eas perpetuo, consectari, easque ita simul conjungere, ut nec brevitas perspicui­ tati, nec perspicuitas brevitati detrimentum afferat. 29. Ad brevitatem obtinendam, inutiles omnino atque jamdiu obsoletas et antiquatas quaestiones missas faciemus, vel obiter de minus necessariis agemus, easque potissimum prosequemur, quae aetate hac nostra agitantur tum a biblicis ac rationalises, quos vocant, tum ab incredulis et heterodoxis. Rursum in iis, quae ab auctoritate pendent, in medium allatis praecipuis, sive ex Scriptura sive ex Patribus ac monumentis ecclesiasticis, testimoniis, quae rem conficere videntur, indicabimus fontes, ex quibus studiosiores atque ingeniosiores adolescentes poterunt sibi pleniorem comparare rei, de qua agitur, cognitionem, eosque praecipue, qui ex instituto de peculiari illo argu­ mento scripserunt seu commentaria ediderunt. Adversariorum autem diffi­ cultates, ut ordini inserviamus, in classes redigemus, ac non interrupto ser­ mone una simul conjungemus, tum ne aliquid nativae vis ac roboris amittant, tum ut locum exercitationibus scholasticis praebeamus, dum ad dialecticae normam eas unusquisque exigere debet in mutuis concertationibus; atque id quidem brevitati non parum inserviet. 30. Ad perspicuitatem quod attinet, quae est altera sermonis virtus ; eo utemur stilo eaque scribendi ratione, quae maxime decent tractatus polemicos, simplici nempe atque accurata. Exquisitam proinde elegantiam, quae quidquid latinum non est, rejiciat, minime consectabimur, utpote alienam ab eo fine, quem nobis proposuimus, et minus fortasse ad id accommodatam, ut nempe juvenum utilitatibus, quantum in nobis est, prospiciamus. 31. Cum opus erit, nonnullas addemus notulas, ad rem apertius decla­ randam, ita tamen ut nonnisi parce ac moderate id praestemus, ac nonnisi ubi necessitas aut saltem opportunitas ad majorem quaestionum claritatem tulerit, ne nimium libri moles excrescat. 32. Mediam igitur inibimus viam; nimiam in rebus tractandis prolixi­ tatem aeque ac nimiam jejunitatem devitabimus. Adolescentes theologiae studiosi totam quam exoptant, quaeque ipsis necessaria est, doctrinarum supel­ lectilem hic ita nanciscentur, ut eorum animi nec supervacaneis abundent, nec nimia rerum copia absterreantur. 33. Licet vero in his elucubrandis nec industriae nec labori peperceri­ mus, facile tamen profitemur, nos non omnes idcirco maculas culpasve effu­ gere potuisse. Et nos homines sumus ; humani nihil a nobis alienum putamus. Verum ejusmodi labes aequi bonique viros doctos consulturos esse confidimus. Quod si quidpiam minus caute aut minus accurate dictum, quidquam fortasse etiam catholicae ecclesiae doctrinis minus consonum invitis exciderit, id velut indictum haberi volumus, cum nos nostraque omnia sapientissimae huic veri­ tatis magistrae, columnae ac firmamento subjecta esse decernamus. TRACTATUS DE VERA RELIGIONE i ADVERSUS ET HETERODOXOS. INCREDULOS | ■ 1. Duae omnino sunt classes hominum, qui verae religioni adversantur atque repugnant, haereticorum una, altera incredulorum. Hi enim unica contenti religione naturali, si tamen eam, prout decet, admittunt, revelationem omnem, utpote supervacaneam et hominum cogitatione inventam, rejiciunt; illi vero, dum privato judicio religionem permittunt, suis pessime commentis eam temerant ac labefactant. Hinc fit ut adversus incredulos necessitas existentiaque revelationis sit demonstranda, simul et via ratioque tradenda, qua eam tuto investigent, si velint, et consequantur; adversus haereticos autem divinitus constituta ecclesiae auctoritas sit vindicanda, apud quam depositam Deus revelationem suam voluit, et qua solum vindice et magistra integram inviolatamque habere possumus, ejusque germanam intelligentiam tenere. 2. Duae itaque erunt quoque partes tractatus nostri. Altera incredulos redarguet, atque eos admodum quos deistas aut naturalistas vocant; qui quidem Deum existere et cultu pio prosequendum fatentur, ejusque praeterea provi­ dentiam agnoscunt sive pro hac, sive pro altera vita praemia poenasve pro merito decernentem: nam cum atheis, ubi de Deo ejusque attributis agemus, res nobis futura est. Eos hic. unos adorimur, qui in enumeratis modo articulis nobiscum consentientes, in eo tamen longe discrepant quod solam i I I I 8 religionem naturalem, uti appellant, necessariam homini esso arbitrantur. Altera sectarios sive haereticos perstringet, revelationem utique recipientes, at eam mancam, ut ita loquar, et mutilam: quippe qui traditiones divinas respuunt, et pronum ad incredulitatem iter faciunt, negantque commissam ecclesiae custodiae et fidei revelationem ejusque cognitionem, quam temere ad jus devocant sensumque privatum. 3. Intendendi hic sane nobis nervi omnes industriae et ingenii, nec per­ mittendum ut in tanti momenti re ullae nostrae partes desiderentur. Patro­ cinium enim suscipimus verae religionis ; agitur fides catholica, aguntur eccle­ siae jura, agitur sanctorum doctrina, tranquillitas imperii, salus populorum, sempiterna hominum felicitas, quae omnia extra veram religionem frustra re­ quiras, siquidem in ea unice continentur. « DE VERA RELIGIONE PARS ADVERSUS I. INCREDULOS. 4. Propositum quidem nobis erat exordiri a facto ipso constituendo, sive \ ab existentia divinae revelationis ostendenda. Hac enim semel constituta ac vindicata, continuo per se omnia evanescerent, quaecumque ab incredulis ad divinae alicujus revelationis vel possibilitatem vel necessitatem impugnandam sunt excogitata; essetque haec compendiaria prorsus via ad omnes revelatae religionis hostes profligandos. Ne tamen videamur novitati studere, atque aliud quam quod tritum est iter velle insistere, tum maxime ne juvenes iis destituantur praesidiis, quae ad divinae revelationis possibilitatem atque ne­ cessitatem adstrucndam in medium afferri solent, in quatuor praecipua capita hanc priorem tractatus partem distribuimus; in quorum primo de divinae revelationis possibilitate, in altero de ejus necessitate, in tertio de notis quibus vera a falsis distinguitur, in quarto demum de existentia disseremus. CAPUT DE DIVINAE I. POSSIBILITATE. REVELATIONIS 5. Revelatio, prout hic accipitur, est alicujus veritatis vel plurium etiam veritatum manifestatio; quae si a Deo, atque extraordinario quidem, id est supernatural!1, ut dicunt, modo, praeter consuetum nempe provi­ dentiae ordinem fiat, divina nuncupatur. 2 Manifestari autem aliquae veri’) Vox supernaturalis diversis in sen­ sibus intelligi potest: quo in sensu hic a nobis adhibeatur, ex totius quaeslionis tcnore intelligitur. 2) Quae quidem adnotavimus ad exclu­ dendum rationalisms nuper inducti systema, juxta quod non alia datur revelatio quam per rationem rite excultam, vel etiam, ut A · 10 tates a Deo possunt vel homini singulari, seu singularibus hominibus, ita ut per istos ceteri edoceantur, vel omnibus indiscriminatim. Si omnibus prorsus hominibus fieret ejusmodi manifestatio, tunc revelatio generalis ac communis vocaretur: sin vero peculiaribus a Deo electis hominibus, peculiaris ac privata. Revelatio illa, quae alicui immediate a Deo fit, dicitur immediata; si ista ad alios perveniat, mediata nominatur. 6. Rursus ex iis. quae a Deo manifestari possunt, alia sunt, quae liominis captum minime excedunt, alia, quae omnino superant, ac mysttria propterea vulgo dicuntur. 7. Jam vero ex incredulis alii sunt, qui possibilitatem quamcumquo revelationis inficiantur; alii minus saltem accommodatam homini traducunt revelationem mediatam, quae nempe hominum ministerio, ut notavimus, ad alios perveniat; alii denique revelationem tantummodo mysteriorum, veluti impossibilem impugnant, quibus omnibus totidem propositiones opponimus. PROPOSITIO I. Possibilis est divina revelatio immediata. 8- Possibilis enim divina censenda est revelatio, si neque repugnet ex parte Dei revelantis, neque ex parte hominis revelationem excipientis, neque ex parte rerum revelatarum. Jam vero nulla ex parte repugnat. 9. Non utique ex parte Dei, qui quum infinite sapiens ac potens sit, ideo aliquas potest veritates manifestare, innumerosque habet in promptu modos ea. quae ad se spectant, vel voluntatem suam patefaciendi. Neque hoc profecto quisquam, nisi atheus, in dubium vocabit; nam si homo potest sensa sua alteri aperire, quidni possit Deus? 10. Neque vero ex parte hominis, qui quum intelligcntia ac ratione praeditus sit. nulla certe re vetatur, propositam sibi veritatem excipere, sicut et alia quaecumque solent cum ipso ceteri homines communicare. 11. Neque tandem ex parte rerum revelatarum: si enim istae conferant ad majorem Dei cognitionem et gloriam et ad hominum utilitatem, nihil im­ pedit, quominus objectum esse possint divinae manifestationis, ut patet. 12. Haec magis confirmantur ex communi hominum sensu, qui nullam unquam repugnantiam invenerunt in ejusmodi revelationibus, uti constat ex nonnulli addunt, a Deo excitam ad verita­ tes cognoscendas; ac per hoc distinguitur a naluralisino stricte sumpto; isti omnes quemcunque, ut vocant, supeniaturalisinum rejiciunt. Horum elenchum et placita ex­ ponit Jul. Aug. Lud. Wcgscheider, Insti­ tut. theologiae Christianae dogmaticae, edit. VL Halae 1828. Hunc auctorem pro- testantem vere vocaveris rationalislarum si­ gniferum, qui ad certam methodum illorum doctrinam redegit. A Kantii philosophia magna ex parte originem suam agnoscit rationalismus, quem plures in Germania sequuli sunt, Fichte, Kôppen, Niethammer, Grohmann, Nitzsch, aliique apud eumdem, Proleg. de relig. cap. 1. § 9 et seqq. 11 historia omnium gentium, quae revelationes sive veras sive fictas admise­ runt. Ergo. DIFFICULTATES. 13. Obj. 1. Nos modum assequi non possumus, quo Deus aliquas ve­ ritates manifestet; incerta praeterea 2. ambiguaque semper res est revelatio, nunquam enim illo qui revelationem accipit, ita certus de ea esse potest, ut nullam moveat suspicionem erroris atque fallaciae: et sane 3. plures turpiter quovis tempore decepti sunt circa internas ejusmodi inspirationes, quae non nisi lusus turbatae mentis fuerunt, imaginationesque falsae, quales sunt quae dormientibus occurrunt. 4. Denique divinam dedecet majestatem, se eo usque demittere, ut creaturas tam miseras alloquatur. Ergo. 14. Resp. ad 1. D. Non possumus determinatum aliquem modum as­ signare, quo Deus aliquas veritates manifestet, Tr. vel C. non possumus sal­ tem in genere diversos assignare modos, quibus Deus ad aliqua manifestanda uti possit, N. Potest enim Deus suam patefacere voluntatem vel aliquas pate­ facere veritates sive per somnia, sive per aliquam loquutionem, sive per signa, sive per symbola, sive quacumque alia ratione, quam ipse noverit; nos vero minime tenemur determinare potius unum quam aliud medium, quo ipse uti maluerit. 15. Ad 2. D. Per se, Tr. spectato fine, quem Deus intendit, N. Quum enim Deus ad alicujus bonum, et a fortiori si ad bonum multitudinis dirigat illam veritatem, quam manifestat, potest ac debet ita certum de ea facere hominem, cui eam enuntiat, ut nulla ipsi dubitatio esse possit et omnem tollat metum deceptionis. Alioquin aliquid majus efficere posset homo, quam Deus. 16. Ad 3. D. Ex iis, qui veram revelationem non habuerunt, C. qui 4 veram habuerunt, N. Non eadem profecto ratione disserendum est de iis, qui veram revelationem habent, ac de iis, qui non habent; isti utique illudi de< cipique possunt, existimantes se aliquam revelationem habuisse, quum reipsa non habuerint. At qui vera' revelatione divina donati sunt, tali pollent sub­ jectiva, ut ajunt, certitudine, ut nullo modo decipi possint, quia quando lo­ quitur Deus vel aliquid efficit atque operatur, sapientissimus et providentissimus quum sit, talia exhibet suae operationis signa, quibus omnis errandi formido prorsus abigatur. 17. Dices: difficultas versatur in homine distinguendo, qui veram habeat revelationem ab homine, qui fictam habet; ergo. 18. Resp. praeter intimam certitudinem de qua modo diximus, non deesse extrinseca signa ad homines hujusmodi tuto recognoscendos, e. g. vitae sancti­ tatem, miracula, prophetias eventu comprobatas, testimonium aliorum prophe­ tarum, objectum ipsum revelationis, universalem quamdam approbationem, etc. ί2 qnae quidem omnia aliaquo horum similia si in alicujus revelationis con­ firmationem concurrant, jam nullus superest fraudi metuendae locus. 19. Ad 4. A’. Quid Deum deceat vel dedeceat, nostrum semper ex­ pendere non est. At Deum dedecere hominem affari et alloqui in iis potis­ simum. quae conferunt ad ejus bonum ac felicitatem, nemo dixerit, nisi insanus et impius. Deum non dedecuit hominem condere et quidem ad feli­ citatem. eum propterea nec dedecet viam tutam eidem homini indicare, qua ad optatam beatitatem possit pervenire. iz PROPOSITIO II. Possibilis est divina revelatio mediata. A 20. Ea scilicet possibilis est revelatio, qua homines alii revelatas divi­ nitus veritates per alios edoceantur, qui eas a Deo immediato acceperunt, seu per eos quos Deus ipse ejusmodi veritates edocuit. 21. Etenim ex praecedenti propositione possibilis est revelatio immediata; recte ergo possibilem esse revelationem mediatam infertur: quas enim divi­ nitus homo accipit veritates, potest cum ceteris communicare. Si quid dif­ ficultatis occurreret, ea non tam ex parte rei, quam ex parte hominum ce­ terorum proveniret, qui revelationes nuntianti fidem minime haberent; at si revelatio a Deo reipsa ortum ducat factaque sit in commune bonum, praesto erit Deus ipse subsidiis extrinsecis superius recensitis, praesertim vero mi­ raculis et vaticiniis, ut fides tuto ei adjungi possit ac debeat; quaesi desint, nemo sane est. qui assensum revelationem adstruenti praebere teneatur. 22. Ad assertionis confirmationem huc pariter accedit conspiratio omnium gentium, quae, quin absurdi quidquam in hac agendi ratione viderint, pronas potius aures praebuerunt illis hominibus, qui se a diis missos tradebant, ut eas ad officia religionis, legum ac morum recte instituerent, uti de Minoe legitur, Lycurgo, Numa, aliisque, qui ita comparatis hominum animis abusi sunt ad auctoritatem sibi suisque institutis conciliandam'. Ergo. DIFFICULTATES. 23. Obj. 1. Revelatio mediata fraudibus innumeris ohnoxia est; 2. nec solum privati homines, sed integri quandoque populi decepti sunt; eo vel maxime, 3. quod media ad fraudem detegendam omnino certa non suppetant; et si quae, essent, 4. nonnisi moralem certitudinem parere possent, quae profecto omnem prorsus errandi formidinem nunquam excludit: 5. longe pro­ inde satius esset, si homines singuli a Deo veritates edocerentur, quae homini scitu necessariae sunt, prout veritates naturalis religionis per rationem edo­ cuit, quaeque jure revelatio primitiva nuncupatur. Sic nulla jam superesset de religione controversia: sufficeret enim internam hanc vocem consulere; ergo. 13 24. Reep, ad 1. D. Si nulla haberemus media ad veram revelationem secernendam a falsa, C. si talia media habeamus, N. Quae vero ea sint, su­ perius exposuimus. 25. Ad 2. D. Decepti sunt ex defectu accurati examinis, C. quasi non potuissent ullo modo fraudem detegere, A' 26. Ad 3. A7. Ut ex dictis patet. 27. Ad 4. A7, minor. Si enim moralis certitudo sit summa atque perfecta, aeque ad assentiendum impellit, ac certitudo physica et metaphysica, atque in hanc demum resolvitur, omnemque proinde errandi formidinem tollit. Quandonam vero habeatur summa haec moralis certitudo, a logicis et criticis traditur. 28. Ad 5. D. Si homines ita comparati essent, ut nunquamV ea abuti possent aut vellent, C. si cupiditatibus obruti valde proni sint ad ea abutendum, A7. Nempe eodem modo ac homines cupiditatibus irretiti abusi sunt rationis lumine, quod omnibus affulget, atque in absurda non pauca lapsi sunt, sic etiam communi ejusmodi revelatione abuterentur, eamque ad cohonestanda turpia quaeque deducerent, quin unquam argui possent falsitatis. Singuli enim a Deo ea se accepisse affirmarent, quae non essent nisi propriae mentis deliria, ac totidem essent religiones quot capita, prout evenisse in ea, quam ipsi vocant primitivam revelationem, experientia demonstrat. Quare et hoc habetur emolumentum ex mediata revelatione, quod scilicet unitas atque consensio, quae sunt praecipuae verae religionis notae, inde exsurgant, tum publica hominum societas atque professio, necnon publicum societatis istius et professionis vinculum. Alioquin, ne fraudi daretur locus, a singulis efflagi­ tanda essent miracula et vaticinia, quod quam absurdum sit, nemo non videt. 29. Atque hinc responsio patet ad ea, quae in confirmationem adducuntur; ex dictis enim constat, neutiquam controversias de religione sic fore able­ gandas, quin potius viam latissimam apertum iri enthusiasmo, uti perspicuum est, et amplius confirmari posset exemplis non sane paucis nec obscuris ex recentioribus sectis, quae tum in Anglia, tum in foederatis Americae septen­ trionalis provinciis maxime vigent. 1 Neque enim homo in abstracto, seu prout a nobis fingitur, spectari debet, sed qualis reipsa est. PROPOSITIO ΙΠ. Possibilis est revelatio illarum veritatum, quae mentis nostrae captum excedunt, seu est possibilis mysteriorum revelatio. 30. Mysterium, quod idem significat ac res arcana, ut ex propositionis enuntiatione colligitur, hic accipitur pro veritate, quae longe ab intelligentia *) Nonnulli ex istis sectariis adeo progressi sunt, ut sibi a Deo nefaria quaeque ci homicidia ac parricidia imperata effutierint, Non pauca exempla videri possunt in controversiis episcopi Milner, quae suo loco affe­ rcnius. 14 nostra disjoncta sit; non eo quidem sensu quod plane nos lateat ejusmodi veritas, cujus terminos vere cognoscimus, sed quod terminorum ejus nexum non assequamur, quo fit, ut ejusmodi veritatem minime comprehendamus. Negant deistae, mysteria posse a Deo revelari, ast frustra; etenim 31. Dantur veritates, quae mentis nostrae aciem superant; ergo Deus potest eas manifestare, seu possibilis est mysteriorum revelatio. 32. Quod dentur ejusmodi veritates, nemo sanae mentis inliciari potest: tales enim sunt, quae naturam hominis spectant, tales, quae naturam spectant corporum omnium, quae nos circumstant. Hominem anima et corpore constare compertum est, qua vero ratione existât confleturque compositum utriusque, quomodo in corpus anima ac vicissim in animam corpus agat, plane nos praeterit. Ignorant philosophi quaenam sit corporum natura; tota qua late patet haec rerum universitas mysterium est. Recentiores ipsi physici, licet non parvos progressus fecerint in cognitione naturae, legesque multas et vires deprehenderint, fatentur tamen abdite latere adhuc istarum virium causas, et esse, ut quidam 1 ex ipsis ait, qualitates occultas. Quidni igitur dentur 311 ejusmodi veritates in Deo, cujus infinita prorsus natura est? 33. Jam vero, si dantur hae veritates, nihil obstare potest, quominus Dens eas nobis manifestet, si ita ipsi placuerit sive ad exercendam fidem nostram, sive ad capiendum nostri in eum obsequii atque obedientiae experi­ mentum. Nulla profecto in hoc invenitur repugnantia. Ergo. DIFFICULTATES. 34. I. Obj. 1. Ipsa mysterii notio excludit ejusdem revelationem: re­ velare enim est patefacere quod occultum est ; si igitur mysterium revelatum est, jam non est occultum sive mysterium. 2. Repugnat praeterea revelare, quod homo ratione sua assequi non possit; tum quia nullum esset emolumentum incognitae sive occultae veritatis: perinde enim esset, ac lingua ignota loqui, in qua nihil praeterea haberetur, quam sonus inanis verborum; tum quia mysteria ob insitam obscuritatem esse non possunt nisi perpetua feraxque disputationum ac discordiarum seges, uti experientia ostendit, ex qua depre­ hendimus totum Christianorum zelum imo et religionem collocatam fuisse in fide atque praetensa orthodoxia tuenda, id est, in verborum formulis sensu vacuis acriter propugnandis. Quare 3. si juxta Lockium nemo assentiri pro­ positioni potest, cujus termini non comprehenduntur, neque modus intelligitur, quo vel affirmantur vel negantur ad invicem; recte ipse concludit, nos nullum posse mysterio assensum praebere; ergo. 35. Resp. ad i. Vel N. vel D. Revelationem excludit intrinsecam, seu quoad ejus naturam, C. extrinsecam seu existentiam, N. Ad prob. revelare ‘) Blumenbach, Man. lïhist. nat. tom. I. sect. 2. §.9. 15 est patefacere, etc. I). In He, Tr. vel C. prout hie accipitur pro manifestatione nempe existentiae, Az. Ludunt igitur deistae in ambiguo, dum ta]ia opponunt; atque bine patet responsio ad illationem, si igitur mysterium revelatum est, jam non est mysterium. Non est profecto mysterium ex ea parte, qua reve­ latum est; at mysterium remanet quoad intimam sui naturarn, quae revelata non est. 36. Ad 2. N. Ad 1. autem prob. Quia nullum esset emolumentum incognitae sive occultae veritatis, D. si esset omni ex parte incognita et oc­ culta, C. si ex parte tantum, nempe quoad nexum terminorum, A’ Nam my­ steria, quae per revelationem proponuntur, ut ex dicendis suo loco patebit, non sunt omnino incognita; atque ut exemplis res plana fiat, quum dicimus in una divina natura tres esse personas, duas ideas enunciamus nobis bene cognitas, licet non assequamur modum, quo in una simplicissima natura tres distinctae personae subsistant; sic etiam quum dicimus in Christo duas esse naturas subsistentes in una divina persona, duos pariter terminos proferimus nobis cognitos, etsi non intelligamus, qua ratione duae naturae in una per­ sona subsistant; atque ita porro de ceteris mysteriis a fortiori dicatur. Inde magnum nobis emolumentum provenit, quum ejusmodi mysteria longe splen­ didiorem Dei ideam praebeant, ac basim ac fundamentum constituant firmis­ simum moralium virtutum et officiorum, atque incitamento sint ad sublimiorem perfectionem, ut infra evolvemus, capessendam. Ad confirmationem, perinde esset ac lingua ignota loqui, N. Etenim ex adductis exemplis corruit vana ejusmodi assertio: certe quum dicimus, Dei filium ad salvandum humanum genus, naturam humanam assumpsisse, atque ad expianda hominum crimina se victimam obtulisse, non loquimur lingua sinensi aut malabarica, cujus nonnisi vacuum sonum percipiamus, ut deistae autumant. Ad 2. prob. my­ steria ob insitam obscuritatem, etc. D. Respectu illorum, qui omnem legitimam auctoritatem rejiciunt vel eidem non obsequuntur, C. respectu illorum, qui, ut par est, ejusmodi auctoritatem venerantur, AT. Non igitur ex mysteriorum natura, sed ex defectu debiti obaequii erga auctoritatem a Deo constitutam ejusmodi controversiae ortae sunt, atque in dies oriuntur. Ceterum non solum circa mysteria, sed circa quoslibet religionis articulos ex ingenii humani abusu quaestiones motae sunt atque moventur. Ad confirmationem, experientia ostendit, etc. N. Istae enim non sunt nisi deistarum declamationes et ca­ lumniae. Quod is ecclesia catholica semper sollicita fuit in custodiendo fide­ liter divinarum veritatum deposito sibi a Deo concesso, munere suo functa est; alioquin jam funditus eversa foret tota Christiana religio. Quod vero subdunt de formulis verborum sensu vacuis, satis disjectum est ex responsione ad 2. 37. Ad 3. D. Quod tamen falsum est, ideoque rejiciendum, C. verum et admittendum, xV. Lockius enim ad evertenda Christianae religionis mysteria tale principium adstruxit, quod omnino est repudiandum: necessc enim non 16 ι est ad assensum alicui propositioni praestandum, ut termini eorumquo relatio mutua comprehendantur; sed satis est, ut eorum notio aliqua habeatur licet obscura et incompleta; alioquin deberent rejici omnia mysteria metaphysica et matheseos ipsiusque naturae, quae pauca non sunt, ut prae ceteris ostendit cl. Feller1, nec diffitentur deistarum coryphaei, Voltaire, Hume, Diderot aliique. * Quis autem hoc ferat? Caecus natus nunquam adduci posset ut ea crederet, quae de lucis phaenomenis ceteri homines testantur, et rudes ut absurda improbare deberent geometriae theoremata, quorum demonstrationem non assequuntur. En quo ducat lockianum principium a deistis celebratum.3 38. Π. Obj. 1. Homo ratione praeditus nihil admittere debet, nisi quod ratio et evidentia verum esse demonstret. Ideo enim Dens intelligendi facultate hominem instruxit, ut intelligeret, eaque veluti duce et magistra uteretur praesertim in religionis negotio, quod est omnium maximum. Quare 2. quum religio essentialis debeat esse omnibus hominibus communis, ita debet omnibus evidens esse, ut a quolibet etiam rudi plane intelligatur : neque enim homines ex imperio, sed ex persuasione credunt, ubi scilicet eos moverit rerum perspicuitas atque evidentia: talis autem esse non potest, quae proponit credenda mysteria. 3. Sane Deus noster, inquit J. J. Rous­ seau4, non est Deus tenebrarum, sed lucis; nec nos intellectu instruxit, ut nihil intelligeremus, nec rationem concessit, ut eidem repugnaremus. Quae magis confirmantur ex Bayle animadversione, qui non uno in loco observat, 4. mysteria ex eo quod sint supra rationem, hoc ipso esse contra rationem, quum non sint rationi conformia; quod exemplo turris longius conspectae declarat, quae, quum quadrata sit, ratione distantiae apparet rotunda; hinc affirmanti eam esse quadratam credere teneor contra id, quod oculi de ejus rotunditate testantur. Hinc factum est, 5. ut nulla falsa religio revelata perhibeatur, quae sua non habeat mysteria, uti sinensis, japonica, etc., sci­ licet ut in rudium animos facilius dominarentur. Optime propterea 6. con­ cludit Gibbon 5, hanc semper fuisse artem condendae religionis, praebere nempe credenda mysteria, quae non intelligantur, et ritus praescribere, quo­ rum nulla ratio assignari possit. 7. Quod tamen est contra apostoli · mo­ nitum: rationabile obsequium vestrum. Ergo. 39. Resp. Ad 1. D. Nihil admittere debet, nisi quod ratio et evidentia verum esse demonstrat evidentia vel intrinseca vel cxtrinseca, C. intrinseca tantum, A*, alioquin omnes, ut observavimus, deberent rejici veritates, quarum >) Catéchisme philosophique, suite du livre IV. ehap. 5. art. I. Les Mystères en général, §. 418 et scqq. 2) Loc. cil. 3) Consulatur quoque Bergier in Diction. thêol. art. Mystères. «) Emile, tom. HL pag. 129, 139, 140 et scqq. 5) Gibbon, The history of the decline and fall of the roman empire, in 8. Lon­ don 1823. cap. 16 ct seqq. 6) Την λογικήν λατρείαν υμών. Ad Rom. 17 intrinsecam naturam evidenter ratio non assequitur, quod est absurdum, nec ab adversariis conceditur. Ad probationem, ideo Deus inielligendi facultate, etc. D. ut intelligcret ea, quae ipsius limites non excedunt, C. quae excedunt, A’. In his enim officium rationis est, expendere momenta, quae auctoritati insunt ejusmodi veritates proponenti, seu credibiiitatis motiva diligenter aestimare, quae secum fert negotium omnium utique maximum, quale est religio. < 40. Ad 2. D. Debet esse omnibus evidens evidentia extrinseca, C. in­ trinseca, AT. Recolantur superius dicta. Ad confirm, neque enim homines ex imperio, etc. D. id est, praemisso accurato ac diligenti examine motivorum crcdibilitatis, C. id est, perpensa intima mysteriorum natura, quam assequi homines non possunt, A’ Responsio patet ex dictis: hinc negatur sequela, quod non possit esse homini essentialis religio, quae proponit mysteria credenda. 41. Ad 3. D. In se, C. respectu nostri, A7. Nimio siquidem lumine perstringitur quodammodo acies meatis nostrae, eadem prorsus ratione ac corporis oculis evenit, si solem adversum intueamur, cujus vim radiorum oculi nostri non ferunt. Ad confirm, nec nos intellectu instruxit, etc. D. In iis, quae intellectui pervia sunt, C. in iis-quae intellectus attingere non potest ob suam infirmitatem, AT. Recolantur quae dicta sunt circa mysteria naturae et agendi rationem caeci nati. Nego praeterea nos debere, repugnare rationi nobis a Deo concessae, dum mysteria credimus. Nullam enim repugnantiam videt aut videre potest ratio in mysteriis. Repugnantia non est nisi clara duarum idearum oppositio, nihil vero tale in mysteriis occurrit. 7 42. Ad 4. N. Etenim supra rationem id dicitur, cujus intimam veri­ tatem comprehendere non possumus; contra rationem vero id, quod evidentiae principiis est plane contrarium. Nunquam vero Bayle suis paralogismis osten­ dere potuit mysteria principiis evidentiae adversari.8 Hinc ad 1. confirm. quum non sint rationi conformia, D. positive, quasi nempe haberetur aliqua positiva oppositio mysteriorum cum ratione, AT. negative, quasi nempe habe­ retur tantum negatio conformitatis cum ratione in iis, quae sunt superioris ordinis, seu non cognosceretur conformitas mysteriorum cum rationis princi­ piis, C. Haec enim tria distinguenda, perpetuoque retinenda distinctio haec est, scilicet 1. quaedam relate ad nos cum ratione congruere; 2. quaedam eidem opponi; 3. denique quaedam nec cum ratione congruere, nec cum ipsa pugnare, ’) Consulatur Bergier, Traite de Ut traie religion, tom. III. edit. Paris 1784. pag 318 et seqq. 8) Consulatur S. Thomas, Lib. I. contra gentes, cap. 7, ubi invicte ostendit, nullam inveniri posse repugnantiam inter mysteria, quae humanae rationis capacitatem excedunt, atque rationem ipsam; quum idem Deus, Petrone, Praelectiones theolog. I. qui est auctor rationis, sil auctor pariter revelationis, ex quo Infert quaecumque argumenta contra fidei documenta ponan­ tur, non ex principiis primis naturae in­ ditis per se notis recte procedere : unde nec demonstrationis vim habent, sed vel sunt rationes probabiles vel sophisticae, et sic ad ea solvenda locus relinquitur. 2 1 18 quia sunt supra rationem, excellentioris videlicet ordinis, ad quern ratio limitibus circumscripta pertingere, nequit. Sane ipse Bayle # principii loco constituit, multum discriminis intéressé inter haec duo, videlicet si objecti alicujus possibilitatem non comprehendas, et si ejusdem comprehendas impos­ sibilitatem. Primum negativum est. et ad hoc referuntur mysteria; alterum est positivum: talia vero esse mysteria nunquam evincet Bayle cum suis asseclis. Ad 2. confirm, deductam a similitudine turris eminus conspectae, negamus ex dictis paritatem, quum sensus nisi rite applicati sint, aliter re­ praesentent objectum acreipsasit. quod de ratione dici non potest, dummodo ea recte utamur. Nam licet turris quadrata e longinquo visa, id exigentibus opticae legibus, appareat rotunda, sensus tamen nihil praecise testantur circa ejus rotunditatem vel quamlibet aliam figuram, quum ratione distantiae angulos et sinuositates non distinguant. Quare qui fidem tribuit testanti de quadrata turris figura, quum incertus de ea sit, nihilque affirmare possit, quippe quam e longinquo prospicit, vel callet hic opticae leges, vel eas ignorat. Si primum, sibi repugnare non debet; si alterum, non tenetur nisi suam ignorantiam fateri eamque deponere, dum, qui propius eam intuitus est, te­ statur esse quadratam, quum ipse in tanta distantia cognoscere non possit, utrum revera turris sit rotunda utrum vero quadrata. Eadem ratione gerere quisque se debet circa mysteria, quorum conformitatem cum ratione licet ipse non videat, ob auctoritatem tamen Dei testantis illa cum ratione non pugnare, id sibi persuasum habere debet, corumque veritatem admittere. 43. Ad 5. D. Ad ingenium conficta absque ulla cum doctrina inorum relatione et absque ullo fundamento, C. qualia in religione Christiana exhi­ bentur, iV. Recolantur superius dicta circa utilitatem mysteriorum.10 44. Ad 6. D. Quoad eos, qui absque divina missione proprio marte religiones cuderunt, Tr. quoad verae religionis praecones, N. Jam vero hic observanda est perversa agendi ratio, qua utuntur increduli, ut invidiam con­ flent sanctissimae religioni nostrae, fucumque faciant incautis; scilicet veram religionem cum falsis comparant, eamdemque imitando revelationes effingunt, et imperitis obtrudunt (mendacia siquidem, ut fidem inveniant, induere debent veritatis speciem); ea tamen si pertentes et excutias, continuo malitiam de­ prehendes , inanemque simulationem veritatis. Porro nihil quicquam commune est inventis hominum, fabulisque superstitionum cum systemate sibi ex omni parte cohaerente verae religionis, in qua sic omnia inter se connexa aptaque sunt, ut unitatem summam efficiant ac in sui admirationem rapiant vel invitos. Profecto mysterium SS. Trinitatis est fundamentum mysterii dominicae in­ carnationis, quod rursum supponit mysterium peccati originalis ejusque in omnes Adae posteros propagationis, ex quibus mire elucet divinae naturae ’) Diction, art. Spinoza. *°) Cons. Bergier, Diction, theol. artic. Mystères. 19 ejusquc attributorum, omnipotentiae, sapientiae, bonitatis, misericordiae, justitiae excellentia, nec non generis humani se prodit infirmitas. Hinc liquet aliud omnino esse agere de mysteriis in abstracto, ut deistae solent, aliud ea considerare in concreto, prout a religione proponuntur. 45. Ad 7. I). Id est, perpensis credibi litatis moti vis, quae hominem ad aesentiendum inducunt, C. id est, perpensa intima mysteriorum natura, ut alias diximus, AT. Si tamen hic apostolus loquitur de obsequio fidei prae­ stando, et non potius de moderata corporis afflictatione. At deistarum parum interest verum sensum attingere scripturarum. CAPUT DE REVELATIONIS Π. NECESSITATE. 46. Revelationis divinae nomine, ut 'ex superiore cap. compertum est, hic intelligimus supernaturalem illam Dei operationem, qua peculiares homi­ nes quasdam a Deo veritates edocti sunt, quibus ipsi deinde homines reliquos ad religionem et officia instituerent. 47. Gravissimam hanc inimus disputationem non solum adversus veteres recentioresque deistas, sed etiam adversus nuperos rationalistes, qui non aliam revelationem agnoscunt praeter naturalem, sive manifestationem Dei, quae fit per opera naturae, quamque, in universalem seu communem dividunt et in particularem. Universalis porro ex eorumdem sensu ea est, quae naturalibus animi facultatibus aliisque universae rerum naturae praesidiis effici­ tur, quibus homo ad concipiendam colendamque rerum divinarum notitiam adducitur. Particularis vero eademque mediata1 ea est, quae continetur complexu rerum· secundum naturam evenientium, quibus Deo auctore nonnulli homines prae ceteris excitati sunt ad verae religionis principia cognoscenda, eaque popularium quidem desideriis accommodata insigni cum successu aliis tradenda.2 *) Hoepfner, De discrimine mediatae et immediatae Dei efficaciae rectius intelligendae, Lips. 1823, pag. 21, sic rem explicat : Qui mediatam Dei efficaciam tuentur, ii recte discernunt inter cognitio­ nem ejus subjectivam et objectivant. Nec igitur Deum, si objective spectatur, im­ mediate in mundum agere negant; sed potius eum omnia, quaecunque tandem fiant, immediate perficere affirmant. Ne­ gant vero Deum, si subjective a nobis spectatur immediate operantem a nobis cognosci seu sentiri posse. Quam pulchra haec sunt et perspicua! Id ipsum tradit inter ceteros Baumgarten-Crusius, Pr. de notionibus mediati et immediati in disci­ plina theologica, Jcnac 1827; F. Fischer, Zur Einleit. in die Dogmatik der Ev. Kirche, seu Introductio in theol. dogma­ ticam evangelicae ecclesiae, Tubing. 1828, pag. 88 et seqq. ’) Sic totum systema exponit Wcgscheider, op. cit. proleg. I. §. 12. Unde intel­ ligimus, quo progressus sit protestantismus in Germania quantoque studio elaboret in omni penitus divina revelatione de medio tollenda. 2* 20 48. Antequam vero ad rem propius accedimus, majoris perspicuitatis gratia animadvertimus, objectum revelationis esse posse vel veritates ordinis humana ratione superioris; cujusmodi mysteria esse diximus, necnon ea, quae, a libera Dei voluntate pendent, quaeque seposita revelatione ab homine co­ gnosci nulla ratione possent; vel veritates, quae rationis humanae limitibus continentur; cujusmodi sunt ea. quae ope ratiocinationis homo assequi abso­ lute potest, e. g. Dei existentia. animorum immortalitas, officia quibus homo Deo, sibi, societatique obstringitur, aliaque hujusmodi. 49. Age porro dum divinae revelationis necessitatem adstruimus, non hanc volumus intelligi de veritatibus primi ordinis, quum exploratum sit illarum cognitionem nobis necessariam non esse nisi hypothetice, quatenus nempe per earum cognitionem et fidem voluerit Deus nos adipisci salutem; quum enim hoc revelationem potius supponat, quam adstruat, ex hac parte necessitatem, quam intendimus, evincere non possumus. 50. Restat proinde, ut ad veritates secundi ordinis necessitatem reve­ lationis, de qua loquimur, referamus. 51. Quum autem hujus secundi ordinis veritates rationis humanae fini­ bus concludantur, easque propterea humana ratio absolute cognoscere possit, plane consequitur, nos haud posse instituere controversiam de necessitate, ut dicitur, obsolida, sed solum de necessitate, quam vocant, morali; itaque hoc sensu necessariam revelationem esse defendimus. 52. Ad declinandas vero innumeras prope tricas, quas movent adversarii, contra quos agimus, circa humanae rationis vires, circa hominis dignitatem et conditionem, in quas injuriose nos agere clamant deistae ac rationalistae, eas deprimendo ad adstruendam nostrae revelationis necessitatem; praeterea ne petere videamur principium, ut iidem rursum conqueruntur, dum naturae humanae infirmitatem ex peccato primi parentis inductam supponimus; ad haec, inquam, incommoda declinanda, brevior nobis pro re, de qua agimus, via visa est, quae procedit ex facto, atque ab experimento, et quidem publico, universali, constanti, quodque a nemine in dubium vocari potest. 53. Duo enim ex historicis omnibus monumentis certa sunt, 1. universum humanum genus sibi relictum a veritatis tramite turpiter plus minus aberrasse, sive circa cultum, sive circa mores et officiorum principia; 2. nunquam po­ pulos revocari ad sana principia potuisse ex humana sapientia et industria. Jure proinde ex his inferimus, necessariam esse aliquam supernaturalem revelationem, tum ut homines dignum Deo cultum ac cetera quae hominis propria sunt amplectantur, tum ut in officiis ejusmodi contineantur. Sic igi­ tur procedimus. 21 PROPOSITIO I. Ex eo quod nullus populus divina revelatione destitutus dignum Deo cultum exhibuerit, atque in absurdos contra sanae ethices principia errores delapsus non fuerit, jure infertur divinae supernaturalis revelationis necessitas^. 54. Quum in prima propositionis enunciatae parte agatur de facto omni­ bus comperto atque ab omnibus admisso, nemine prorsus reclamante, possemus quidem illud supponere; juverit tamen nonnulla summation attingere ex vete­ ribus monumentis ad ejus confirmationem. 55. Ac primo quidem, gentes revelatione destitutas, sive quod ea ad illas non pervenerit, sive quod eam abjecerint aut omnino temeraverint; plures coluisse deos explorata res est. Astrolatria apud orientales praesertim populos, chaldaeos, persas, phoenices obtinuit. 1 Fuit pariter apud antiquissimos orientales populos, ceu religionis ac theologiae ipsorum fundamentum, doctrina de duobus principiis2, quae adhuc perseverat apud indos, et japones. Aliqui animantia bruta, imo et virgulta et caepas, ut aegyptii 3, fere omnes vero simulacra ut deos venerati sunt. Licet autem fateamur, non omnes fortasse adeo stolidos fuisse, ut ligna et lapides tamquam deos habuerint; si tamen ingenui sumus, nec apertissimis monumentis volumus contradicere, inficiari haud possumus, vulgo vehit deos ejusmodi simulacra et habita et culta fuisse.4 Graeci et romani genios praeterea, heroes sive vivos sive defunctos ut numina venerati sunt5: mitto dicere de reliquis gentibus, quippe, nota historia est et pervulgata apud omnes. 56. Exploratum pariter habemus ethnicas gentes cupiditates et vitia omnia diis suis tribuisse, eosque cupiditatum omnium atque vitiorum patronos exhi­ buisse, uti legere est apud veteres poetas, Homerum praesertim et Virgilium. 57. Certum denique est cultum omnem ethnicorum, obscoenas effigies 6, festa7, sacrificia, in quibus non eruor tantum sedet ipse pudor sacrificabatur ') Cons. "Voyages de Cyrus, par Μ. de Ramsay, in 8. "-) Ibid. 3) Conf. Jos. Flav. Contra Appionem, lib. I. cap. 9. n. 3, et lib. IL cap. 4. 4) Conf. Gerdil, Saggio d'islruzione teologica, De Deo uno; ubi refert Tyrios ca­ tenis vinxisse Herculis simulacrum, ne au­ fugeret; sic Guineac incolas hodicdum si­ mulacra sibi confingere, quae vocantur ab ipsis Fetièhe, quibus vim tribuunt ac vir­ tutem divinam. Omitto, quae ex scriptura afferri possent monumenta, nec non ex Josepho Flav. Sed ad os obstruendum recen- tioribus incredulis, qui negant, veteres vere idola ut numina coluisse, salis est in medium proferre Horatii versus ex lib. I. sat. 8: Olini truncus erain, ficulnus, inutile lignum; Cum faber, incertus scamnum faceretne Priapum, Maluit esse Deum. Deus inde ego· 5) S. August. De civ. Dei, cap. 15. lib. Π. 5) Ibid. lib. VU. cap. 21. Conf, insuper Bern. Montfaucon, L'antiquité expliquée et représentée en figures, Paris 1719, tom. I. et IL 7) Conf. S. August, loc. cit. el alibi pas­ sim, nee non Montfaucon, op. cit. loin. II. / 22 humanus % numinum gesta, praeterea templa 9, ritus, aliaque omnia, quae ad cultum spectabant vel reterebantur, non fuisse nisi publicum perpetuumque scelerum quorumcumque et flagitiorum irritamentum; adeo ut cultum ejusmodi vere dixeris vitiorum omnium apotheosin. Non potest quin toto animo com­ moveatur et perhorrescat, quisquis legat, quae apud Origenem 1 °, Tertullia­ num 1 Clementem Alexandrinum 1 * et Lactantium 13 de cruentis et obscoenis i ejusmodi superstitionibus referuntur.14 08. Et haec quidem de cultu; ex quibus colligi facile potest, quid in universum gentes circa mores et senserint et fecerint. Corruptionis scholae erant ipsorum theatra atque spectacula 15; fornicatio neque inter vitia quidem recensebatur16; paederastia passim recepta erat17; sicut et infantium ex­ positio, etc.; adeo ut pudeat nos tot truculenta et nefanda vel meminisse, quae tamen publico usu cohonestabantur ac ipsis legibus sanciebantur. 59. Ilis itaque leviter adumbratis, turpe quippe foret in his diutius immorari, sic breviter argumentum adstringimus. Quaecumque demum sit humanae rationis vis, sive in vero ac digno Deo cultu decernendo, sive in sanae ethices principiis expendendis, quam adeo et deistae et rationalistae extollunt; factum tamen est publicum, universale ct constans, per plura sae­ cula nullum populum, sive barbarum sive excultum, quamdiu revelatione destitutus fuit, tum cultum, qui Deo dignus esset, eidem exhibuisse, tum in turpissimos errores contra sanae ethices principia prolapsum non fuisse. Necessarium igitur est medium aliud supra humanam rationem positum ad homines recte instituendos sive circa cultum sive circa mores. Jam vero istud aliud esse non potest nisi supernato rale atque divinum, seu quod idem f ceteris vel inter ethnicos festive, ut solet, ridel Lucianus in dialog. De sacrificiis. ««) Conf. Mémoires pour servira l'hi­ stoire de la religion secrète des anciens peuples: ou recherches historiques et cri­ tiques sur les mystères du paganisme, par M. le baron de S. Croix. Paris 1784. vol. I. ’) Haec omnia recensita pariter sunt a 8., ubi clarissimo in lumine lotum hoc ar­ Grotio loc. cit. et a Clerico in suis annot. gumentum ponit. 1J) Satis est consulere TcrtuH. Apologet. documentis comprobata Ium ad lib. I. tum cap. 15. tum Orationes, quas in theatra ha­ ad lib. IL ’°) In lib. Contra Celsum, praesertim bet s. Joann. Chrysost. Certe ipso Gibbon fatente, theatrum erat tinus ex titulis, quibus lib. V. poterant romani divortium facere cum propria 19 In Apolog. cap. 14, et in lib. De uxore. Idololatr. cap. 1 et seqq. 1 e) Epictetus, Enchiridii cap. 47. >«) In Cohortatione ad gentes. '·) Aul. Geli. lib. XVIII. cap. 2, et »’) De dic. instit. lib. L, qoi inscribitur * lib. ΧΓΧ. cap. H; Plutarch, in opusc. De De falsa religione, tum passim in aliis liberis educandis, ante fin. opp. tom. II. earumdem institutionum libris. Sed prae Parisiis 1624. 8) Conf. Dionys. Halicarnass. lib. I. Plin. lib. XXVHL cap. 1. Cleric, in Annot. ad lib. I. Hugonis Grotii De rerit. relig. christ. ; s. Angus! ep. 91. cd. niaur.: Non aves, non quadrupedes, non denique sanguis humanus, sed multo scelestius pudor hu­ manus immolatus intereat. «*·· 23 t » est: Ex eo quod nullus populus divina revelatione destitutus dignum Deo cultum exhibuerit, atque in absurdos contra sanae ethices principia errores delapsus non fuerit, jure infertur divinae ac snpernaturalis revelationis neces­ sitas. Huic autem propositioni majus robur accedit ex demonstratione sequentis propositionis. DIFFICULTATES. 60. Obj. 1. Praecipuum humanitatis attributum, quo a brutis maxime ipsa secernitur, est perfectibilitas ; hinc licet aliquamdiu a recto honestoque ipsa aberraverit, 2. concludi non potest, semper populos in eadem ignorantia atque erroribus mansuros fuisse. 3. Proximae ejusmodi mutationis indicia sub iinem romanae reipublicae sunt 4. generalis polytheism! contemptus, irrisio idololatricae superstitionis in ore philosophorum admodum frequens, de quibus fidem faciunt veterum scripta, Tullii praesertim inter latinos ac postea Lucian! inter graecos; 5. quaedam denique ad raysticismum tendentia atque ad soli­ tudinem , de qua inter ceteros Josephus Flavius 18 late disserit. 6. Non omnes praeterea ejusmodi superstitionibus et vitiis obstringebantur: 7. plena sunt enim historica monumenta praeclaris virtutum exemplis, quibus quovis tempore viri ac mulieres floruerunt, adeo ut 8. vel ipse Augustinus romanorum virtutes demiratus fuerit. 9. Unius summi Dei notio in hominum mentibus nunquam penitus obliterata est, nunquam discriminis ratio inter justum et injustum, ita ut facinorosi semper poenis ac publica fuerint ignominia mulctati. 10. Frustra propterea ex generali illa populorum conditione infertur supernaturalis subsidii necessitas: quum ejusmodi medium insitum sit in ipsa rationali hominum natura, et eas notiones, quae ad religionem pertinent, ut verbis Wegscheider 19 utamur, soli homines quasi sanctissimum peculium sibi vindicant. 11. Accedit quod generalis illa defectio fuerit omnibus ac singulis voluntaria ac per rationis abusum, quemadmodum etiamnuin christiani volun­ tarie peccant ac ratione et revelatione abutuntur. Si igitur ex hujusmodi voluntario abusu inferri nequit necessitas alterius revelationis, ita ex voluntario abusu rationis non potest inferri necessitas revelationis cujuscumque ; ergo. 61. Resp. ad 1. D. In scientiis vel artibus, quae nullam ad mores ac religionem dicunt relationem, C. in iis, quae ad religionem pertinent, subdist. si nihil obstet ex parte cupiditatum, illecebrarum et exempli, C. positis ejus­ modi obstaculis, iV. Nullum utique dubium est, pcrfectibilitatem attributum esse humanitatis, at in iis, quae moralem vivendi rationem non attingunt. In his enim luctuosa experientia ostendit, quod homo sibi relictus in plura sive speculativa sive practica errorum monstra delabatur. Non enim in ab­ stracto homo sive humanitas spectari debet, sed in concreto, prout est malis cupiditatibus abstractus et illectus, pessimis exemplis circumventus, prae18) Contra Appionem, lib. II. cap. 13. 19) Op. cit. proleg. cap. 1. §. 10. n. a. K‘> II 24 25 judicatis opinionibus, quas ab infantia hausit imbutus, publica ac universali apud suos agendi ratione quodammodo raptus. Quanta vero horum omnium vis sit. graphice more suo Tullius*0 his verbis declarat: Nunc (natura) parvulos nobis dedit igniculos, quos celeriter malis moribus opinionibusque de· pravatis sic restinguimus, ut nunquam naturae lumen appareat; . . . simul atque editi in lucem et suscepti sumus, in omni continuo pravitate ct in summa opinionum perversitate versamur, ut pene cum lacte nutricis errorem suxisse videamur. Quum vero parentibus redditi, deinde magistris traditi sumus, tum ita variis imbuimur erroribus, ut vanitati veritas et opinioni confirmatae natura ipsa cedat.... Quum vero accedit eodem, quasi maximus quidam magister, populus atque omnis undique ad vitia consentiens multitudo, tum plane inficimur opinionum pravitate, a naturaque desciscimus. Ex quibus apparet, in re, de qua sermo est, hominem sibi relictum non in melius ferri, sed in pejus ruere perpetuo atque dilabi. 62. Ad 2. A’. Ut patet ex dictis: alioquin quo populus adultior fit, eo fieret perfectior magisque ad veritatem ac virtutem accederet: at experientia, monumentis historicis confirmata, contrarium ostendit; ex ea enim dignoscimus, eo puriores sive quoad cultum sive quoad mores fuisse populos, quo magis ad suam, ut ita dicam, infantiam accedunt; e contrario eo deteriores factos, quo magis ab ipsa recedunt. Sinenses profecto, quorum imperium antiquis­ simum est, quum neque scientiis neque artibus sint destituti, debuissent summam perfectionem attingere: attamen in suis superstitionibus ac in morum pravitate permanent, imo et deteriores sunt quam fuerunt tot retro saeculis, prout et in ceteris populis evenit. 63. Ad 3. A’ Ejusmodi enim indicia nil aliud evincunt, nisi romanam rempublicam epicureismi praesertim vi et impulsu in proximam venisse tum religiosam tum socialem dissolutionem, servatis primaevis institutis et cujusdam probitatis ac honestatis naturalis reliquiis. Ceterum multitudo nusquam adeo foede corrupta fuit, quam ubi superstitioni fuit dedita. 64. Ad 4. D. Ex parte epicureorum, ideoque et atheistarum practicorum, qui maxime tunc Romae dominabantur, C. ex parte magistratuum et populi, AT. Ejusmodi enim philosophi non solum polytheismi atque idololatriae, sed omnis prorsus religionis contemptum inducebant, quin defectui religionis quidpiam substituerent, ea ferme ratione qua aetate nostra sese gesserunt ac gerunt deistac, qui religionem Christianam diruere contendunt, quin ipsi, quae humanae societatis et vinculum et columen est, quidquam substituant ad extremam perniciem avertendam. Quod vero spectat ad magistratuum ac populi sensa circa polytheismum atque idololatriam, trium saeculorum odium et immanis furor adversus Christianos ea satis manifestant. 65. Ad 5. D. Respectu singulorum, Tr. multitudinis, N. Recolantur ante dicta. Josephus porro loquitur de tali dispositione ex commercio cum judaeis, seu potius cum Christianis, qui disseminari coeperant per imperium romanum. 66. Ad 6. D. Id est nonnulla eaque paucissima individua ab universali illa superstitione ac morum foeditate sibi temperarunt, Tr. vel D. subsidio primaevae revelationis vel communicationis cum judaeis, C. per se, N. Ut distinctio magis fiat perspicua, observandum in primis est, aliud esse loqui de multitudine, aliud de singulis individuis; porro quum dicimus imparem esse humanam rationem medicinae hisce malis faciendae, de populis sive multitudine disserimus, ut ex facto ostensum est; quod autem attinet ad indi­ vidua singula humanae speciei, absolute loquendo potuissent utique ab hac universali superstitione ac morum foeditate evadere, alioquin forent excusa­ bilia; et nonnulla quovis tempore fuerunt quae ad instar insularum natantium integra inviolataque in mediis debacchantis licentiae fluctibus perstiterunt ad divinae providentiae justificationem; non tamen dederim homines istos singu­ lares hoc esse consequutos vel absque subsidio primitivae revelationis, quae, ut infra invicte probabimus, ad omnes gentes pervenit, vel saltem absque communicatione cum verae religionis cultoribus. Hinc nova vis accedit stabi­ liendae supernaturalis revelationis necessitati. 67. Ad 7. Tr. Ejusmodi enim singularia exempla non destruunt factum generale et constans, quod nos adstruximus; nec infirmant argumentum, quod inde confecimus. Recolantur modo dicta in resp. ad 6. Addimus non ex uno vel altero praeclaro facinore, sed ex complexu perpetuitateque recte factorum oriri rectam vivendi rationem. Non vacat hic, neque praestat in ejusmodi praeclara gesta, quae tantopere jactant adversarii nostri, intimius inquirere. 68. Ad 8. D. Respective ad alias gentes, in ipsorum infantia et quidem abstractione facta a falso deorum ac daemonum cultu, C. absolute, A’ Etenim s. Augustinus21 haec scribit: Veteres igitur primi romani, ... quamvis ut aliae gentes, excepta una populi judaeorum, deos falsos colerent, et non Deo victimas sed daemoniis immolarent, tamen laudis avidi, pecuniae liberales erant; gloriam ingentem, divitias honestas volebant; hanc ardentissime dilexerunt, propter hanc vivere voluerunt, pro hac et mori non dubitaverunt; ceteras cupiditates hujus unius ingenti cupiditate presserunt. En, quo sensu commendet et sub quali restrictione ; igitur factum a nobis statutum confirmat. Ceterum quid senserit Augustinus de romanorum moribus primi ejus libri de civ. Dei aperte declarant. 69. Ad 9. D. Ita tamen, ut eas innumeris prope superstitiosis deorum cultibus et erroribus homines foedaverint ac fere soffocaverint, C. germanas et sinceras conservarint, iV. ut patet ex dictis. Damus utique numquam penitus oblitcratum illud, ut Tertullianus 22 vocat, testimonium animae naturaliter ’·) Tuscul. disput. lib. Hl. cap. 1. edit. Taur. opp. tom. XU. 21 ) De civ. Dei, lib. V. cap. 12. Ia) Apolog. cap. 17. i I i H 3 ! J j I 26 27 christianae; at incredibile dictu est, quot absurdis commentis ethnici ideam istam depravaverint, quod nemo certe in dubium vocabit. Idipsum dicatur de generalibus notionibus animae insitis de justo et injusto, de virtute ac turpitudine, quas notiones in applicatione atque in praxi ex generali illa ac publica morum perversitate pessime distorserant atque corruperant, quidquid tandem de singularibus casibus senserint. 70. Ad 10. D. Si rem in abstracto spectemus, Tr. si in concreto, ita ut absque ullo externo ac supernatural! subsidio homines sive populi officia ejusmodi et cognoscant et praestent, A'. Theoriae omnes ac ratiocinationes factum universale et constans non destruunt; porro factum contrarium evincit, quidquid sit de nativa rationis vi et efficacia, de qua hic non inquirimus. Hinc praeoccupata sunt, quaecumquc deistae ac rationalistae congerunt vide­ licet ex nomine legis naturalis, quae sic a natura dicitur, tum quia paucis­ simis ac simplicissimis veritatibus concluditur ac continetur, tum quia indita a Deo est humanae naturae, tum postremo quia invincibilis non est talis aberratio, aliaque id genus ingeniose excogitata, quae nulla ratione attingunt factum a nobis propositum, quodque infitiari adversarii non possunt, nisi velint omnia historica monumenta convellere. 71. Ad 11. D. Physice et absolute, C. moraliter subd. in nonnullis, Tr. in plerisque, A' Eo ipso quod populi in superstitionibus suis ac turpibus factis peccarent, voluntarie et ex rationis abusu ita se gerebant; imo non defuerunt quibus id aperte innotesceret, ac proinde se graviori culpa obstrin­ gebant; ast si spectemus multitudinem, rudes plerosque, inolitam consuetu­ dinem publice cohonestatam patebit miseros illos populos talibus tenebris ignorantiae ac errorum obvolvi, ut moraliter omnino ab illis se haud expedire absque extraordinario subsidio potuerint. Negamus porro paritatem quae instruitur inter illarum gentium statum et conditionem cum populo Christiano: is siquidem optime novit se a rectae rationis dictaminc non minus ac a reve­ lationis divinae institutis desciscere, ac proinde nullo modo aut ignoratione aut impotentia excusari, sed ex destinata malitia cupiditatibus illectus culpis irretiri. Exinde pariter sequitur ex perversa multorum etiam Christianorum vivendi ratione nullam ulterioris revelationis exurgere necessitatem. sophistae, Persarum magi, graeci ac romani philosophi sapientiae studuerint, scholas atque academias instituerint, sectas informaverint, et quidem per longum annorum et saeculorum tractum; certum tamen est, ipsos impares omnino fuisse populis ad veri numinis cultum ac veritatis cognitionem addu­ cendis, idque ex triplici ipsis inhaerente defectu. Ex defectu nempe unitatis, ex defectu auctoritatis, ex defectu sanctionis. 74. Ac primo quidem ex defectu unitatis; quum semper non solum scholae, sectae et acadeiniae, sed et philosophi singuli a se invicem discreparint in tradendis religionis ac morum institutionibus. Quod enim schola una, academia aut secta probabat ab aliis impugnabatur, nec raro discipuli in magistros insurgebant, adeo ut omnes philosophiae epochae in scepticismum delaberentur 1 ob unitatis ac consensus defectum; impares proinde se reddebant ad propria placita populis suadenda. 70. Ex defectu insuper auctoritatis ; auctoritas enim ista non erat perso­ nalis, ut patet, cum nulla potestate in populos pollerent, non doctrinalis, siquidem ad summum doctrina in sui admirationem populos rapuisset, non vero ad relinquenda cupiditatum oblectamenta, quibus nimis abducebantur, induxisset. Non realis, non quaevis alia, qua semper destituti fuerunt. Accedit nimia eorum facilitas in sese accommodando populorum superstitionibus, sive ad eorum ac magistratuum vindictam et poenas declinandas, sive ad propria commoda tuenda, adeo ut tanquam in dogma erexerint principium de accom­ modatione. 2 Quare vel ipse Socrates, qui vulgo perhibetur monotheismi PROPOSITIO II. Ex co quod nulla humana sapientia aut industria populos revelatione destitutos revocare valuerit ab universali illa defectione sive circà cultum sive circa mores, jure rursum infertur divinae ac supernaturalis revelationis necessitas. 72. Rursum et in hac propositione factum adstruitur extra omnem dubi­ tationis aleam positum. 73. Licet enim omnes Aegypti sacerdotes sive sapientes, Indorum gymno- ’) Cons. Histoire comparée des systè­ mes de philosophie considérée relativement aux principes des connaissances humaines, par M. Gérando; in qua auctor quinque philosophiae cpochas distinguit, quarum I. incipit a Thalete et desinit in Prolagoram, qui suis sophismatibus dubium circa omnia movet. Altera exordium habet a Socrate, qui coepit impugnare scepticismum, deinceps a Pyrrhone instauratum. Postea Epicurus venit cum suis principiis physicis inoralitatis; tum sequitur Zeno cum suo fato, quem sequuntur Arcesilaus ct Carneades, qui finem imponunt huic epochae. 3. Epocha complectitur vicissitudines philosophiae quae Romae cl Alexandrian obtinuit usque ad saec. VI. quo omne philosophiae studium barbarie superveniente exlinguitur. 4. Com­ prehendit totum illum temporis lapsum qui a saeculo VI. ad XVI. protenditur. 5. Ini­ tium ducit a tribus summis reformatoribus, Baconc in Anglia, Cartcsio in Galliis, Lcibnitzio in Germania ac ad Kantium usque pertingit, qui Baconem, Carlesium ac Leibnitzium immutat, statuitque philosophiam experimenti, ct ad hanc appellat auctor. Ast nonne rectius post tot saecula ab hac ad EXPERIMENTUM PHILOSOPHIAE posset appellari? Eccur non simul utraque con­ jungitur, religio nempe ac philosophia, prout in sua origine conjunctae erant? Nous la reverrons, inquit cl. Comes J. De Maistre, la superbe alliance de la religion et de la science; ils reviendront ces beaux jours du monde, où toute science remontait à sa source. Traduct. du Traité de Plutarque intitule: Des délais de la justice divine. Erat cnim commune apud ipsos re­ ceptum effatum: Expedire falli in religione civitates. Quare August, etiam ex hac parte veteres arguit philosophos, De civ. lib. VIL cap. 10, ubi de Seneca scribit: Colebat, quod reprehendebat ; agebat, quod argue­ bat ; quod culpabat, adorabat. Sic etiam Epictetus, Enchir. cap. 38. principii loco statuebat: Libare autem et sacrificare et 28 7j-.j martyr, teste Xenophonte1, ejus biographo et apologeta, passim patriis diis immolabat. 76. Ex defectu domum sanctionis; cum nulla ipsi auctoritate sua vel praemia vel poenas praeceptorum suorum observatoribus vel transgressoribus proponere potuerint, atque irriderent, quae poëtae de elysiis vel stygiis sedibus cecinerunt.4 Jam vero quid juvant eloquentissimi quique tractatus do virtu­ tibus ac vitiis ad populos absque certa sanctione vel ad virtutem adducendos vel ad retrahendos a vitiis? 77. Dili vero ex triplici defectu ipsis inhaerente, non solum ut rationem redderem facti propositi, verum etiam, ut innuerem adversus nostros deistas ac rationalistas, nec ipsos triplici hoc defectu laborantes aut nunc esse aut unquam pares fore, seposita revelatione divina ac supernatural!, ad hoc idem praestandum, quod veteres philosophi minime praestare valuerunt.5 78. His igitur sic constitutis ita perstringimus argumentum : res facti indubia est, humanam sapientiam et industriam non valuisse populos revelatione destitutos revocare ab illa generali defectione sive circa cultum sive circa mores, nec potuisse, etsi enixe id voluissent, nec posse, etsi vehementer vellent, ex triplici proposito defectu; ergo necessarium est ad hoc praestandum subsidium aliquod extra humanam conditionem positum, quod triplicem nuper expositam conditionem praeseferat. Atqui tale subsidium esse non potest nisi divina supematuralis revelatio, quae sola principium in se continet tum unitatis, tum snmmae auctoritatis atque efficacissimae sanctionis; ergo ex eo quod nulla humana sapientia ac industria populos revelatione destitutos revo­ care valuerit ab universali illa defectione sive circa cultum sive circa mores, jure rursum infertur divinae ac supematuralis revelationis necessitas. primitias offerre secundum patrios mores unumquemque decet: Σ'πίνδιιν δί καί 3veiv καί άτάρχιζ^αι κατά τα πάτρια, Ικάϋτοίί προςηκαι. 3) Xenoph. De factis et dictis Socratis memoratu dignis, lib. I. cap. 1. 4) Apposite J. J. Rousseau in Emile, lib. IIL pa?. 187, ita philosophum alloqui­ tur: Frustra virtutem statuere ac confir­ mare unius rationis ope conaris : nam quo unquam fundamento illam poteris susten­ tare? Praeclarae quidem sunt tuae de moribus leges, sed earum cedo, quaeso, sanctionem! Age, quid aeterno inferorum igni suffectum vis? J) Sic graphice describit idem J. J. Rous­ seau deislas seu philosophos: Philosophos, inquit, consului, eorum libros pervolvi, ac varias opiniones expendi: agnovi omnes animorum plenos affirmantes audacter, etiam in rebus dubiis ex tripode judicantes, (pii scire se omnia profitentur, extricent nihil, sese invicem irrideant ; quod quidem commune omnibus id mihi visum est, in quo minime hallucinentur. Elati et quasi orantes, quum alios petunt ; quum ipsi pe­ tuntur . fracti et abjecti; si eorum argu­ menta explores, nulla plane invenies nisi ad evertendum aliquid comparata ; si suf­ fragia recenseas, id quisque fert, quod sibi quisque tribuit: nulla quidem in re nisi in contendendo sibi invicem cohaerent ; cum ipsi uni veritatis lumine illustrati, candidi, fide digni videri volunt, tum nos jubent quodammodo ipsorum dicto acquie­ scere, et putida atque absurda commenta pro veris ac certis principiis obtrudunt. Emile, torn. III. pa?.21. 29 D1 F FIC U L T A T F S. 79. Obj. cum Ammon et Wegscheider: 1. Rationem, quatenus suprema ejus virtus dignoscitur in ideis concipiendis, quaeque ipsa recte dicitur idea, homini a Deo datam esse facultatem, non excultam, sed assidue excolendam constat, ejusquo aciem adjuvantibus tantum rebus faustissimis, a Dei provi­ dentia repetendis, ita curari posse, ut ne obscuretur errorum tenebris. Qua­ propter 2. distinguendum est inter rationem in abstracto et in concreto, uti dicitur, cogitatam. 3. Neque vero dubitari potest, quin in rebus gravissimis, quae, ad religionem et honestatem tuendam pertinent, itemque in praeceptis artis logicae omnes fere philosophorum scholae mirifice inter se conveniant; et 4. inter ipsos scriptores, quos profanos dicimus, et quos injuste aversantur atque calumniantur tenebrarum patroni, haud paucos esse constat, qui prae­ claras de religione ac virtute sententias, Jesu Christi decretis ac praeceptis haud absimiles in medium protulerint. 5. Contra inter cos ipsos, qui eamdem revelationem sequi se professi sunt, magna opinionum diversitas obtinuit; 6. nec illa revelationis auctoritas impedire potuit, quominus ejus asseclae ad superstitionem erroresque alios non modo ineptos sed etiam perniciosos delaberentur. 7. Quod si vero Deo placuisset, omnes omnibus temporibus idem prorsus sentire de rebus divinis, ita ut ipsa forma et involucra idearum ad religionem pertinentium omnibus eadem essent, certe sapientissimis praesidiis id effecturus fuisset. Ergo. Ita citati auctores.6 80. Resp. generating; D. Et haec respiciunt meram ab ipsis excogita­ tam possibilitatem, C. destruunt factum a nobis constitutum, N. Ejusmodi enim theoriae non sunt nisi imaginariae, et ab existentia revelationis illius originem ducunt, quam per summam injuriam ipsi impugnant, ut inferius ostendemus; sed nullo modo attingunt argumenta, quae ex facto deducuntur. Quid enim effecerunt veteres philosophi ad populorum illustrationem? Quid efficiunt deistarum ac recentiorum rationalistarum conatus, nisi corruptionem populorum, et juventutis sibi commissae? 81. Resp. singillatim; ad 1. AT. Experientia enim contrarium evincit, ut ex dictis patet, quaecunque demum vis in ratione supponatur. Non agitur de eo, quod possit, sed de eo, quod fecerit. 82. Ad 2. D. Et supposita qualicunque distinctione ob vitium eidem inhaerens impar semper est humana ratio effectui obtinendo, quem adversarii praetendunt, C. secus, Tr. 83. Ad 3. Ar. Quam enim mirifice philosophorum scholae inter se conveniant, si sermo sit de recentioribus, vidimus ex J. J. Rousseau, et 6) Amnion, Der rechte Slandpunct, Lips. 1822. pag. 19. prol. cap. 1. §. 11. n. a. Wegschcidcr, op. cit. 3 'I 30 31 patet ex perpetuo rationalistarum conflictu et pugna, quae in Germaniae scholis adhuc viget, et ex eorum libris. Si sermo sit de antiquioribus, patet ex historia philosophiae ejusque diversis sectis Stoicorum, epicureorum, pyrrhonistarum, cynicorum, etc.7 Quid porro commune habeant artis logicae praecepta cum gravissimis rebus, quae ad religionem et honestatem pertinent, non video. 84. Ad 4. D. Praeclaras de religione sententias absque fundamento, absque conjunctione et fine, et quidem generales et theoreticas, C. systema religionis ac ethices ex omni parte absolutum, bene connexum ac practicum, N. Aliud porro est nonnullas sententias, tractatus etiam ac dissertationes edere de religione ac moribus et quidem speculativas et generales, quod fieri utique ab antiquis philosophis potuit, multoque magis a recentioribus, qui tot sub­ sidiis religionis instructi sunt, atque interdum factum esse concedimus; aliud autem integrum, absolutum ac bene constructum praebere totius religionis atque ethices aedificium cum solido fundamento sive auctoritatis sive unitatis atque sanctionis, nec non cum applicatione generalium principiorum ad praxim, quod nusquam ab ipsis factum est. ac seposita revelatione nunquam fiet. Nunquam convenerunt in hominis fine constituendo; nunquam in certis ethices naturalis atque obligationis principiis constabiliendis ; nunquam stabiles regulas ad applicanda casibus particularibus principia virtutis, probitatis atque honestatis exhibuerunt; nunquam fines statuerunt, qui praecepta a consiliis seu a per­ fectione secernant et varios culpae gradus determinent; nunquam motiva omnibus communia et valida ad impellendum hominem ad virtutem, ct retra­ hendum a vitiis proposuerunt. Mira semper in his omnibus aliisque, a quibus recensendis brevitatis gratia abstinemus, viguit ac viget inter philosophos deistas ac rationalistas varietas, qui propterea nunquam ethicen populorum indigentiae accommodatam dare potuerunt, nedum cultus, ut ipsi vocant, theoriam.8 Quare tenebrarum patroni, (id est, catholici seu supernaturalistae) neque injuste aversantur neque calumniantur scriptores profanos, sed factum referunt, quod nostri lucis amatores nunquam destruent. 85. Ad 5. D. Inter eos, qui eamdem revelationem sequi se professi sunt, sed mutilam ac rejecto ecclesiae magisterio, magna opinionum varietas obtinuit imo et obtinet, C. qui integram sub auctoritate ecclesiae, subdist. in opinionibus levioris momenti, quae nec religionis nec doctrinae moralis attingunt substantiam ac nondum definitae sunt, C. secus, N. alioquin jam non sunt catholici. T) Cf. PlUlarch- De placitis philosopho­ rum , praesertim lib. IV. opp. fol. ed. Paris. 1624. tom. Π. Itaque mirifice scholae phi­ losophorum inter se conveniunt solum in dissentiendo. Philosophorum item clamores, acres disputationes, dissensiones graphice describit Lucianus in dialogo: Bis accusa­ tus, cap. 2 et seqq. 8) Lockius in suo Specim. intell. hum. lib. L cap. II. innumera prope exempla va­ rietatis ejusmodi exhibet, quae inter veteres et recentiorcs populos ct philosophos ob­ tinuit. Quod pariter praestitit Helvetius, Serm. 20. cap. 13. Consulatur de hoc ar­ gumento Spcdalieri, Diritti delC nomo lib. B · cap. 14 et seqq. necnon Manzoni, Sulla morale cattolica, cap. 3. Sulla distinzione di filosofta morale e di teoloyia : ubi egregie hoc argumentum evolvit. 8G. Ad G. I). In refractariis et perduellibus, C. in catholicis sinceris, A’. 87. Ad 7. I). Si hominibus iis uti placuisset, C. si propria sensa potius quam legitimam auctoritatem a Deo constitutam sequi maluerunt, A. Deus homini nunquam defuit, ut infra ostendemus, sive per primitivam revelationem, sive per constitutam a se ecclesiam: omnia enim suaviter fortiterque ad finem suum perducere maluit, quin vim inferre videretur humanae libertati, cui consultum ipse omni ratione voluit; etsi maxima in se esset atque efficacissima divinitus a se. constituta auctoritas. Sed si hominibus magis placuit evanescere in cogitationibus suis, quam eidem obtemperare, sibi imputent, si ortae divisiones sunt. s PROPOSITIO ΙΠ. Cum humana ratio ex se motiva sufficientia non praebeat ad homines in officio continendos atque a vitiis retrahendos, iterum necessitas jure merito infertur divinae ac supernatural is revelationis etiam in iis, quae naturali rationis lumine cognosci possunt. 88. Et hic factum enunciamus quod ab ipsa experientia eruitur; damus enim libenter philosophis, deistis ac rationalistis, humanam rationem cognoscere posse: teneri hominem ad cultum supremo numini praestandum, animam immortalitate esse praeditam, praemia poenasve ipsam manere post mortem, vitium esse fugiendum virtutemque sectandam aliaque id genus plurima, sola etiam inspecta naturae humanae conditione ejusque ad Deum relatione. At ubi humanorum animorum sinus introspiciantur, inficiari ipsi non possunt ejusmodi notiones sufficientes non esse ad hominem ita regendum, ut in omnibus rerum adjunctis in officio ipse se contineat atque ex virtute agat. 89. I. Quia non omnes, imo plerique non assequuntur vim naturalium ejusmodi demonstrationum, praesertim quod non pauci philosophi eas in dubium revocaverint, imo aperte negaverint. 1 90. Π. Quia constitutus ac sibi illi praebet, aegre . atque ad injustam saepe dantur difficilia rerum adjuncta, in quibus homo relictus, si alia non habeat motiva praeter ea, quae ratio omnino, imo nullo modo adducitur ad sectandam virtutem actionem vitandam; ut cum in aestu vehementis cupiditatis ’) Cons. Cic. Academ. Quaest. lib. II. praesertim cap. 37 et seqq. edit. Taur. 1829. opp. tom. XII. 32 V ί reperitur, vel cum agitur de famae ac vitae periculo, in injustae potentium virorum insectationis discrimine, quibus vulgo homines cedunt.3 91. IIL Quia, qui in conflictu reperiuntur, facile sibi suadent, in ejus­ modi casibus hominem non obligari ad tale vel tale facinus, dubia iis insur­ gunt de demonstrationis vi ac veritate, mens obnubilatur, nec videt amplius, quod antea evidenter cognoscere sibi videbatur 5 in subsidium adsciscit sa­ pientium dubia, falsum dictamen facile adoptat. 92. IV. Quia, quum ratio nonnisi generalia suppeditet principia sive circa cultum sive circa vitae futurae praemia vel poenas, nec determinet in particulari quo cultu, quibus in specie obsequiis divinitatem sibi homo demereri possit·, quaenam nos maneant praemia, quaenam poenae et quamdin dura­ turae, praesertim quum poenae juxta deistas aeternae esse non possint; inde fit, ut omnem penitus vim amittant, et homo haereat perinde ac si eas non cognosceret, praesertim si vitium utile sit, et virtus circumsepta et obsita difficultatibus, ut passim evenit. 93. V. Quia haec omnia confirmantur ex agendi ratione veterum philo­ sophorum 3, ac praesertim recentiorum deistarum, eorumque omnium, qui ipsorum sectantur principia, omni revelatione seposita. Publice enim nullam isti, ut plurimum, religionem exercent, vitiis diffluunt, dilectionis et charitatis actus in proximum, in arduis praesertim, vel omnino negligunt vel parvi­ pendunt. Et haec quidem illi, qui de probitate quadam naturali atque ho­ nestate gloriantur, quibus ad honeste tamen vivendum tot insunt praesidia, sive ex domestica institutione, sive ex quadam laudis et gloriae cupidine, ex quodam decore, virtutique insita vi, etc. Verum quid de infimae plebis hominibus, quibus talia principia communia fierent? * 1 i. ; Jam vcuja prosiliet frenis natura remotis. 4 Omnibus nempe cupiditatibus simul ac libertas omnis tribuitur, nullum vitium est, in quod flagitiosissimi non ruant ad omnia parati, nec ulla ratione contineri possunt, ut luctuosa experientia evincit, perinde nempe ac si nec Deus esset, nec ulla vel praemia bonis vel poenae malis essent constitutae. 94. Lnde sic ratiocinamur: Data qualicunque humanae rationis vi in agnoscendis officiis, quibus homines erga Deum, proximum ac semetipsos A'J Êg 2) Cons. Roberti S. J., Della probitit naturale, parte 2, ubi sex obstacula recen­ set, quibus homines sola naturali probitate ducti a virtute retrahuntur, quod pluribus illustrat exemplis ductis ab historia antiqua et recenliori. Cons, pariter Card. Gerdii, Diss. Delia origine dei senso morale, edit. Rom. opp. loin. IL 3) Sic dc sui temporis philosophis seri- bebat Cicero, Quaest. Tuse. lib. IL cap. 4. Videre licet alios tanta levitate et jacta­ tione, ut iis fuerit non didicisse melius", alios pecuniae cupidos, gloriae nonnullos, multos libidinum servos ut cum eorum vita mirabiliter pugnet ratio·, quod quidem mihi videtur esse turpissimum. Cons. Roberti, Delia probità naturale. D Horat. lib. IL sal. 7. 33 obstringuntur, quum in humana ratione nulla sint motiva sufficientia et omnibus accommodata, quae efficaciter in omnibus rerum adjunctis impellere valeant homines, eosque vel in officio continere vel retrahere a vitiis, ut ex facto experientia omnium saeculorum comprobato evincitur, velint nolint deistae ac rationalistae, necesse est vel ut homines sine ullo freno brutorum more dimittantur ingenti omnium jurium ac societatis jactura, vel ut existât aliquod motivum extra humanam naturam positum, quod illa omnia praestet, divina nempe’ac supcrnaturalis revelatio; seu quod idem est: Cum humana ratio ex se motiva sufficientia non praebeat ad homines in officio continendos ac retrahendos a vitiis; iterum necessitas jure merito infertur divinae ac supernaturalis revelationis etiam in iis, quae naturali rationis lumine cognosci possunt.5 DIFFICULTATES. 95. Obj. 1. „Ipsa humanae mentis natura et summi numinis idea recte efibrmanda omnem excludunt supcrnaturalis revelationis necessitatem; quem­ admodum enim omnia alia animantia iis viribus praedita sunt, quibus naturae suae fines attingere possint, ita procul dubio homines ratione sibi concessa praestant reliquis animantibus, eisdemque facultas data est ea omnia intelligendi et observandi, quae ad summos humani generis fines obtinendos, scilicet ad officia tuenda et ad religionem colendam, spectant. Deinde 2. homo, simul atque eo pervenit, ut rationis et officii sui sibi conscius sit, necesse est rationem teneat tamquam supremam cognoscendi vim, cujus decreta in omnibus vel cogitationibus vel actionibus servare debeat. Quicumque autem, spreto hoc rationis humanae principatu, revelationis, quae modo supernatural! ad certos homines delata dicitur, eam esse auctoritatem statuit, ut ei sine ulla dubitatione caeco quodam instinctu aut sensu parendum sit, is veram hominis naturam ac dignitatem tollit atque evertit. 3. Humana mens legibus cogitandi ipsi innatis subjecta, quaecumque vel sensuum ope perceperit, vel cogitatione ac meditatione repercrit, proxime quidem ad causam aliquam in mundo sensibus obvio vel ad origines in ipsa mente latentes referre cogitur; ideoque stultae esset arrogantiae, si causam eventus in rerum natura observati aut origines verae religionis inter homines deprehensae in animae facultatibus reconditas non statim perspexerit, eas prorsus negare velle, et supernaturalem ac miraculosum eventum fingere, cujus certa quaedam nota demonstrari omnino nequit. Si qui autem sunt, qui supernaturalismum, ut vocant, rationalem s) Optime S. Thom. p. 1. q. 1. osten­ dit, quod circa ea etiam, quae, de Deo ratione humana investigari possunt, neces­ sarium fuit hominem instrui revelatione divina, quia veritas de Deo per rationem investigata a paucis et per longum tempus Petrone, Praelectiones tlieolog. I. et cum admixtione multorum errorum ho­ mini perveniret, a cujus tamen veritatis cognitione dependet tota hominis salus, quae in Deo est. Eadem inculcat et fusius evolvit p. 2. 2. q. 2. art. 4. in corp., tum Contra gentes, lib. 1. cap. 4. 3 34 tuiti, religionem Christianam rationi prorsus convenire censeant, nihilominus tamen eamdem supernatural! modo revelatam esse contendant, ii leges cogitandi a Deo ipso homini datas transgrediuntur; nam quaecumque religionis doctrina menti humanae dicitur plane convenire, ea ex hac ipsa ad leges ejusdem accommodate repetatur necesse est. 4. Quumplures religionis doctrinae, quae vulgo positivae dicuntur, revelationis divinae cjusque. supernaturalis ac. miraculosae dignitatem sibi arrogaverint, nisi quis caeco quodam arbitrio alteram alteri praeferre velit, nulla alia est ratio et via eas examinandi, quam ut illarum placita cum iis, quae via naturali rectae rationis de Deo ejusque voluntate ipsi innotuerint, diligenter componat et ad hanc normam sine omni superstitione exigat. Nam qui hac norma in exploranda religionis, quae supernaturalem se profitetur, veritate uti noluerit ei verendum esset, ne, si forte daemon aliquis aut homo se Dei legatum profiteretur, aut falsa aut mala pro veris et honestis venditare auderet, placita summo numine indignissima tamquam ab ipso revelata sibi obtruderentur. Quot mala facinora, neglecta rationis cultura, obtentu numinis, et revelationis divinae inter homines patrata sint, historia gentium abunde docet. 5. Accedit, quod omnino nulla revelatio, quae sicut historia aliorum testimoniis nititur, tam certam potest nobis persuasionem afferre, quam quae ex ratione proficiscitur, cujus decreta homini sua ipsius conscientia innotescunt. Quo magis autem religio intimae humanae mentis conscientiae insita fuerit atque impressa, eo certius homo beneficam ejus vim in variis vitae humanae vicissitudinibus experietur. 6. Denique argumentum speciosissimum, quo revelationem supernaturalem ostendunt (sirpernaturalistacj, petitionis principii; quod vulgo dicitur, vitio premitur. Id enim sumitur ex iis, quae in aliquo libro, qui modo quodam supernatural! confectus esse perhibetur, leguntur. Huic autem ipsi fidem esse adhibendam hoc argumento scilicet persuadere conantur, quod supernatu­ ralem revelationem contineat. Itaque demonstrandum pro demonstrato ponunt. Ac si quis, ut fit, rationis humanae imbecillitatem religionisque naturalis insufficientiam e peccato originali, ex lapsu protoplastorum scilicet oriundo, demonstrare velit, is sane in eodem errore versabitur. Nec minus in eamdem reprehensionem incurret quicumque argumentationibus e ratione et philosophia deductis fidem religiosam, a ratione et philosophia plane alienam, ad earum praecepta non esse exigendam statuerit; ergo.“ Hactenus Wegscheider 6 ad suum rationalismum statuendum. 96. Resp. generatim D. Et haec usque adeo non destruunt factum a nobis statutum, ut ne attingant quidem, C. destruunt vel attingunt, iV. Stat adhuc tota argumenti a nobis inde deducti firmitas, stant omnia quae nexu 6) Op. cit. proleç. cap. 1. §. 2. Quod si cuipiam videri possint obscurae ejusmodi diificullates ita expositae, meminisse is de- bet illas de verbo ad verbum ex citato auctore esse desumptas. legitimo ex co consequuntur. Sed jam expendamus singula ab adversariis asserta. 97. Ad 1. A'. A. Ad arg. sive rationem, Ai paritatem. Cetera enim animantia, cum instinctu ac necessitate agant, iis utique mediis omnibus a natura instructa esse necesse est, quibus finem suum attingant. At vero homines, cum ratione ac libertate praediti sint, possunt utique a fine suo aberrare, prout eos sive quoad religionis cultum sive quoad officiorum ob­ servantiam revera et aberrasse olim et nunc quoque temporis turpiter aberrare historia et experientia testantur; quibus insuper edocemur nunquam per se homines a publica ejusmodi et universali aberratione eximi potuisse vel posse, ut ostensum a nobis est, absque externo aliquo adjumento, quo non solum rite instituantur, sed praeterea ad exequenda ejusmodi officia moveantur et impellantur. Hac ratione non solum hominis naturae et dignitati opportune provisum est, sed praeterea etiam homo ipse et tutius ducitur, et occasio ei praebetur tum exercendi virtutes sibi proprias, tum melius divinas perfectiones cognoscendi. 98. Ad 2. D. Id est, posita gratuita hypothesi de plena officiorum cogni­ tione et motivorum ad illa efficaciter adimplenda, Tr. vel C. sublata ejusmodi hypothesi, A7. Et hoc est praecise de quo quaeritur; omnium porro saeculorum experientia et factum ipsum ejusmodi hypothesin destruunt. Rationalistae igitur vere principium petunt, dum assumunt, quod esset probandum, et falsum omnino est. Ad conf. quicumque autem spreto hoc rationis, etc. D. Id est, qui rationi non tribuunt nisi eam partem, quae ei competit, A7, qui nullo modo rationem consulunt, immo et excludunt atque spernunt, C. Hoc vero non contendunt, qui rationem revelationi subjiciunt. Perperam proinde affirmant rationalistae, caeco instinctu aut sensu ab homine parendum esse supernatural! revelationi, quae rectum rationis usum numquam proscripsit, immo commendat. Rectae propterea rationis munia in revelationis negotio in eo sita sunt, ut expendat fundamenta, quibus haec innititur, et deinde, hac semel constituta, se submittat in iis, quae ejus captum excedunt, quod ratio ipsa dictat; in ceteris vero, quae ejusdem aciem minime superant, plura habet, in quibus se exerceat, ea evolvendo, quae per revelationem didicit. Haec autem agendi ratio nullatenus veram hominis naturam tollit atque evertit, ut ipsi autumant, sed impedit, quominus natura ac dignitas humana rursum concidant, prout revera hoc destitutas praesidio concidere necesse est. 99. Ad 3. D. Nisi certo constet ab alia causa, quam a naturali esse repetenda, C. alias, A’ Et hic rursum principii loco constituunt adversarii (qui nos arguunt petitionis principii) quod falsum est; asserunt et supponunt, sed non probant, humanam rationem absque externo ac supernatural! subsidio tum omnia religionis ac morum praecepta agnovisse tum motiva ad ea exe­ quenda, quod est contra factum. Scilicet quidpiam constanti vultu tamquam 36 ex delphico tripode asserere, et illud argumentis stabilire, non idem est. Primum illud optime adversarii nostri praestant, alterum negligunt. Ab Prob. stultae esset arrogantiae, etc. idem esto responsum; addatur non fingi a nobis supernaturalem ac miraculosum eventum, cujus certa quaedam nota demon­ strari omnino nequeat, sed plane demonstrari, prout evidenter patebit, cum sermo erit de divinae revelationis existentia, ubi pariter ostendemus certas quasdam esse notas ad supernaturalem ejusmodi eventum secernendum. Ad Conf. si qui sunt, qui supernaturalismum . . . ii leges cogitandi. . . transgrediun· tur, etc., N. Aliud enim est, facta revelatione earum veritatum, quae in natu­ rae ordine continentur, deprehendere eas consentaneas esse rectae rationis principiis, quod factu difficile non est: aliud vero illas omnes veritates, sepo­ sita revelatione, cognoscere, quod adeo difficile est, ut nedum integri populi plurium saeculorum decursu, sed vel ipsi sapientissimi philosophi in eo caecutiverint et toto coelo erraverint, ut ex facto ostendimus. 7) Duo haec ad­ versarii commiscent in sua thesi, quae commisceri nec possunt nec debent. Hinc negamus illationem : quaecumque religionis doctrina menti humanae prorsus dicitur convenire, ea ex hac ipsa ad leges ejusdem accommodate repe- . tatur necesse est; detecto enim sophismate, ejusmodi illatio evanescit. Adnoto praeterea, tamquam certum rursus assumi ab adversariis divinam revelationem non complecti nisi eas veritates, quae ordinem naturalem ηρη praetergredi­ untur; complectitur autem revelatio plures alias veritates, quae humanae mentis aciem superant, ut suo loco ostendemus, quare rursum peccat adver­ sariorum argumentatio, et eo laborat vitio, quod falsi suppositi vulgo dicitur. 100. Ad 4. D. Et inde sequitur rationem per se posse omnia religionis et morum officia cognoscere, vel cognita ab ipsa fuisse seposita revelatione, N. ut patet ex dictis; sequitur rationem propositas sibi morales veritates cognoscere tamquam rectis principiis congruentes, C. Recolantur nuper dicta in resp. ad Conf. 3. difficultatis. Eadem semper aequivocatione laborant ejusmodi argumenta. Ad Conf. quot mala facinora, etc. D. Ex neglecto examine accurato motivorum, quae vocant credibilitatis, C. rite adhibito hoc examine, N. Quae vero ejusmodi motiva sint, inferius aperiemus. 101. Ad 5. vel N. vel D. Persuasionem non afferat ejusdem ordinis, C. alterius ordinis, quae eamdem pariat certitudinem seu saltem aequivalentem, A. Ex logicis enim omnes norunt pro subjecta materia triplicem distingui certitudinem, metaphysicam, physicam atque moralem; et postremam hanc, ’) Plato communionem uxorum in sua re­ public admisit. Socrates Thcodolam quam­ dam meretricem docet artem homines alli­ ciendi, apud Xenophontem De dictis et factis mirabit, lib. IV. cap. 2. Epictetus in Enchir. cap. 47. fornicationem ut licitam admittit. Aul. Gellius, Aocf. attic, lib. XIX. cap. 2. refert versus amatorios Platonis, quibus sceleste paederaslia commendatur; sed me dies deficeret, si omnia errorum monstra, quae veteres admiserunt, recen­ sere vellem. Rccentiores deistae, ut suo loco ostendemus, non minus absurda et impia docuerunt. ut reliquas, quae ad institutum nostrum non pertinent, taceamus, dummodo plena sit, conditioncsque omnes praescierat, quas ilii requirunt, nos tutos aeque de veritate reddere ac certitudinem metaphysicam, atque in eam de­ mum resolvi. Hinc non minus certus sum me existere ex testimonio sensus intimi, ac existere Romam vel Lutetiam Parisiorum ex testimonio ceterorum hominum. Talis vero est certitudo, cui innititur existentia revelationis, ut suo loco ostendemus. Ergo falsum est, quod ab adversariis adstruitur. 102. Ad G. AT. Tantum enim abest, ut istud sit argumentum speciosis­ simum, ut sine illo res plane confici possit, prout reipsa a nobis praestitum est; etenim numquam ad illud recurrere debuimus, ut ex tota hucusque instituta disputatione patet, in qua praefatum argumentum non solum non attigimus, sed ne innuimus quidem ; reliqua proinde superstructa corruunt.8) f* C A P U T ΙΠ. DE NOTIS DIVINAE AC SUPERNATURAL IS REVELATIONIS. 103. Frustra divinae ac supernaturalis revelationis possibilitas atque necessitas fuisset per nos constituta, nisi praeterea adstrueremus certas notas ad eam discernendam ab hominum fraude. 104. Hujusmodi notarum potissimae, omnium consensu, sunt miracula et prophetiae. Hae notae si vere existant in confirmationem alicujus doctri­ nae, vel ad comprobandam alicujus missionem, quae a Deo esse perhibeantur, nullum dubium superesse potest sive circa divinitatem illius doctrinae, sive circa divinam missionem illorum, in quorum gratiam edita iUa sunt. 105. Dcistae ac rationalistae, cum nullam supernaturalem revelationem agnoscant, nullum pariter agnoscunt opus supernaturale ad eam confirmandam. 106. In rationalistarum systemate religio, quae supernaturalis dicitur, nil aliud est, quam ipsa religio naturalis sub forma positiva proposita Dei nomine, arbitrariis nonnullis additis institutis, ac mythis 1 involuta ad quam8) Infirmae adeo virtutis sunt argumenta, quibus theologiae in academia fridericiana professores inexpertae juventuti illudunt eamque decipiunt! quibus illi, qui de Christiano nomine gloriantur, fundamenta subruunt Christianae religionis et cujuscumque supernaturalis revelationis, ut eam a sola ratione repetant, id est, ut solum deismum statuant sub chrisliani nominis larva! Enimvero tales sunt fructus, quos demum in Germania protulit protestantisnius! Attamen, ut melius dignosci possit quo isliusmodi professores tendant, operae pretium erit eum versare librum, quem nu­ per edidit cl. August. Theiner, Storia dei seminario ecclesiastico, o gli otto giorni a sanC Eusebio a Roma. Roma 1834. epocha III, ubi totum hoc negotium repe­ tit a suis causis. Confundi tamen non de­ bent protestantes, quos vocant rationalistes seu naturalistes, de quibus agimus, cum aliis qui supernaturalistae dicuntur, quique adhuc revelationem retiijent. ') En, quid mythi nomine inlelligant neoterici protestantes rationalistae: Mythus generatim est narratio quaedam ad anti­ quissimam populi aut religionis instituti cujusdam historiam maxime pertinens, quae vel prorsus ficta est, vel factum aliquod aut placitum quoddam philosophicum ad- 38 dam apud rudes aucupandam auctoritatem. Quarc factum est, ut religiones mosaica et Christiana arbitrariae ab ipsis nuncupentur passim, et ex ea parte, qua prodigiosa lacta vel narrationes exhibent, mythologicae vocentur. 107. Ex ejusmodi principiis facile est dignoscere, nullas ab his aucto­ ribus veras ac proprie dictas notas agnosci ad supernaturalem divinam reve­ lationem secernendam. Cum vere hoc systema sibi sumpserint biblici germanici protestantes, fit. ut veluti mythi ab ipsis traducantur et juxta naturae leges passim explicentur miracula omnia, ut suo loco prolatis exemplis ostendemus. 108. Ut ejusmodi ambages atque impietatem abjiciamus, remque totam a suis principiis exordiamur, declarabimus quid miraculi et prophetiae nomine intelligamus, ut deinde I. miraculi possibilitatem et prophetiae confirmemus, H. eorumdem sive miraculorum sive vaticiniorum vim evincamus ad super­ naturalem revelationem dignoscendam, in cujus gratiam edita fuerunt. 109. Ne tamen rerum copia quempiam obruat, vel saltem confusionem pariat, in duos distinctos articulos eam dividimus in quorum priori de mira­ culis, in posteriori de prophetia disseremus. DE MIRACULIS. 110. Argumenti, de quo agere instituimus, perspicuitati inservientes, nonnulla praenotabimus quibus difficultates non paucae, quae moveri solent, ab ipso exordio praeoccupabuntur. 111. Ac I. quidem, cum miraculum a mirando dicatur, ac mirari ho­ mines soleant effectus extraordinarios, quorum causa eos latet, hic prius sista­ mus oportet. Si causa naturalis sit. id est intra naturae hujus visibilis atque corporeae leges posita, quamquam hominum captum effugiat, effectus erit mirus vel mirabilis, non autem miraculum: si enim ex naturae legibus phae­ nomenon enascitur, iteratis experimentis iterari debet. 112. II. Cum inter agentes naturales alii sint, qui in ordine sensibili hujus universi continentur, alii, qui ad ordinem invisibilem spectant, cujusditamcntis fictis ac plerumque miraculosis exornatum exhibet. Imbecillitas hominum rudiorum, qui accuratiore rerum naturae et philosophiae cognitione destituti, et fer­ vidiore imaginandi vi ducti, religionis ideas sine involucris historicis et symibolieis ne­ que ipsi capiunt, ncc eum aliis communi­ care valent, et modus eas per traditionem propagandi mythos istos, quibus omnium religionum origines implicatae sunt, pro­ genuit ac sustentavit; quemadmodum reli-’ qua omnium gentium historia antiquior my­ this referta est. Ita ^Vegscheider, op. cil. cap. 1. §. 8. n. b. Niebuhr, Rômische Geechichle, id est, Historia romana. B. Th. I. 1812. 2. A. 1826. G. Hermann, Primordia hist, graecae, Lipsiac 1820. Heyne, Commentai, de Apollodori biblio­ theca, tom. HI. pag. 906 etc. 39 modi eunt Angeli 8ive boni sive mali (quorum existentiam tunc solum ad­ mittunt deistae ac rationallstae, cum miracula impugnant), et cum eorum vires nos lateant, dicimus, fieri aliquando posse, ut non satis distinguamus effectum, de quo agitur, an immediate a Deo, an mediate ab Angelis sit repe­ tendus: ex quo difficultates oriuntur circa miraculi definitionem. Dixi ali­ quando; dantur enim miracula, quae, ut videbimus, nonnisi ab actione Dei immediata repeti possunt. Sed interea cum omnia miracula ejusmodi non sint, de hac re disquisitio est opportune instituenda. 113. III. Quum miraculum proprie dictum tale esse possit, tum ratione sui, tum ratione modi, difficultas, quae petitur ex vi et efficacia Angelorum, cadere non potest nisi in miracula, quae talia sunt ratione modi, seu in miracula secundi vel tertii ordinis, ut patebit ex dicendis. Jam vero cum Angeli boni agere non possint in naturam visibilem ac sensibilem nisi ad Dei nutum et imperium, nec mali absque Dei, cui subsunt, saltem permis­ sione, omnino cessat ejusmodi difficultas. Quaecumque enim supponatur vis Angelorum, certum est ipsos, si boni sint, nullum miraculum edere posse nisi in confirmationem veritatis, utpote Dei ministros: si vero sint mali, nihil prorsus efficere posse in confirmationem erroris saltem ita, ut error sit in­ eluctabilis, obsistentibus moralibus Dei attributis, ut postea declarabimus. Quare non est, cur hac de causa valde laboremus circa miraculi definitionem. 114. IV. His positis, nihil vetat, quominus cum D. Thoma 1 definiri possit miraculum quod fit praeter ordinem totius naturae creatae; vel, ut alibi '· suam explanat sententiam, illa simpliciter miracula dicenda sunt, quae divinitus fiunt praeter ordinem communiter servatum in rebus. Licet enim Angeli naturarum creatarum ambitu contineantur, cum tamen nihil efficere possint absque Dei vel praecepto vel permissione, semper verum erit, mira­ culum esse id, quod fit praeter ordinem totius naturae creatae sive ratione sui sive ratione modi, ut expositum est. Quod si morosis haec definitio non placeat, non abnuimus miraculum definire : opus sensibile, stupendum, ordini providentiae consueto et naturae legibus contrarium. In hanc porro definitionem verbis mutatis conveniunt definitiones, quae passim sive a philosophis sive a theo­ logis traduntur, si dolosas nonnullas excipias ad fallendum nempe excogitatas vel prorsus singulares. In hanc praeterea definitionem illa quatuor quadrant, "* * '4 * quae ad verum miraculum constituendum requiruntur 1. ut effectus sit sen­ sibilis, 2. ut a nulla creata causa, modo exposito, effici possit,, 3. ut sit proinde supernaturalis, 4. ut denique ad divina perducat. 3 115. Dixi passim traduntur, exploratum enim est, aliam viam inivisse ') P. I. q. 110. ari. 4. in corp. ’) Contra Gentit. lib. III. cap. 101. ’) Cons. Andreas Spagnius S. J., De miraculis, Romae 1787, pag. 2. De es­ sentia miraculi. Egregium opus, in quo istud argumentum dilucide evolvitur. 40 Carolnm Bonnet4, et cl. Houtteville5, juxta quos miraculum non pst, nisi eventus mirus atque stupendus ex incognita sed naturali legum harmonia ac temperatione profectus. Haec tamen miraculi notio a plerisque fortasse non injuria improbatur ac passim rejicitur. Quidquid vero de ea sentiendum sit, quod aliorum judicio relinquimu eam minus necessariam censemus ad Spinozae sophismata diluenda, in quem finem invecta est. 116. DLxi praeterea, λ dolosas nonnullas excipias ad fallendum excogi­ tatas vel prorsus singulares: cujnsmodi profecto ea est, quam Lockius 6 dedit, dum miraculum definit: operationem sensibilem, quae superat spectatorum ca­ ptum et juxta illos est contra cursum naturae et accipitur tamquam operatio divina, qua destruitur ipsa miraculi notio, cujus tota virtus penderet ab existi­ matione spectatorum. Id ipsum dicatur de aliis ejusmodi plus minus vitiosis definitionibus, quas hic non vacat ad trutinam vocare. 7 117. Igitur ut omnis aequivocatio tollatur, ad veram miraculi notionem requirimus, ut sit opus sensibile, ut a nulla causa creata effici possit, et quidem praeter consuetum naturae ordinem, et nos ad divina perducat. 118. Circa miraculi divisionem et gradus quoad substantiam, subjectum et modum, nec non de alia divisione miraculi, quod fiat supra, praeter et contra naturam, auditores remittimus ad celeberrimum opus Benedicti XIV De bcatificatione et canonizatione Sanctorum. 8 119. Ut igitur coeptum prosequamur iter ex adversariis miraculorum alii sunt, qui cum Spinoza 9 eorum possibilitatem denegant; alii vero data 4) Palingènêsie philosophique, part ΧΧΠ. chap. 5. 6. s) Tom. IL edit. Amst. 1744, lib. I. cap. 6; ubi advertendum est, Houtteville minime rejicere, communem notionem de miraculis, juxta quam etiam refellit Spinozam, sed aliam addere, ut se magis directe opponeret Spinozae. Differt vero quoad aliqua a Bonnet praesertim in eo, quod ille duos ordines a Deo ab initio constitutos existimaverit, ex quorum uno consurgeret consuetus naturae cursus, ex allero vero extraordinarius cursus existeret, in quo mi­ racula concipiuntur. Id est, ex Caroli Bon­ net mente duplicem Deus causarum seriem paravit, unam, quae communes produceret effectus, v. g. ortum et occasum solis, mo­ tus siderum, aliaque phaenomena, quae passim in mundo contingunt; alteram vero seriem causarum disposuit, quae in his vel illis locorum, temporum ac personarum ad­ junctis ab eodem auctore paratis praeter consuetas naturae leges operarentur. Hinc series causarum, v. g. quae a mortuis Lazarum excitarunt, jam ab initio disposita fuerat, eo tamen ordine, ut causae opera­ turae non essent nisi adveniente Christo ad sepulchrum et clamante: Lazare veni foras. Houtteville ’autem arbitratur Deum ab initio sic omnia disposuisse, ut ex legi­ bus semel positis omnia prodirent, sive quae naturalia, sive quae mira nobis videntur, quae tamen non minus naturalia, quam priora sunt. Ex quibus patet, sententias tam Caroli Bonnet quam Houtteville in idem quoad substantiam redire. 6) Journal des Savants, art. 9. anno 1708. ’) Consul. Andr.’ Spagni op. cit. part. II. art. 6, 7, 8, ubi accurate plures expendun­ tur definitiones miraculi partim falsae partiin imperfectae, vel saltem parum exactae. s) Lib. IV. part. L cap. 1 et seqq. Consul, praeterea Spagni loc. cit., ubi ex­ pendit diversas acceptiones nominis miraculi. ’) Tract, theol. pol. cap. 5. Spinozae 41 miraculorum possibilitate inficiantur miracula esso notam certam et inelucta­ bilem divinae revelationis, seu quod tuto ea discerni non possint ab operibus naturalibus vel ab operatione daemonis, seu quod assensum iis praestare non possimus defectu historicae certitudinis. Duo propterea a nobis praestari debent, I. adstruenda miraculorum possibilitas, II. eonimdem ineluctabilis vis ad probandam divinitatem supernaturalis revelationis. PROPOSITIO I. Miracula sunt possibilia. 120. Sane illud est possibile quod non implicat, sive nullam involvit contradictionem; atqui miracula posse a Deo fieri nullam involvit contra­ dictionem; miracula igitur sunt possibilia. 121. Deus enim, qui libere mundum condidit, ac libere eidem leges dedit, potest legibus libere a se constitutis derogare; ast ubi legum natura­ lium adest derogatio, ibi habetur miraculum; ergo. Praesertim cum ejusmodi derogatio, quae in tempore lieret, nullam importet mutationem in Deo, qui ab aeterno, dum constituit mundum condere, eique generales leges dare de­ crevit, simul decrevit peculiares ejusmodi derogationes ad manifestandam gloriam suam; Deus siquidem, dura opera mutat, non mutat consilium. 1 122. Et haec quidem juxta nostrum concipiendi modum; si intimius enim, ac prout in se est, res consideretur, aliter omnino se habet. Etenim Dens, si proprie loqui velimus, non regit genera vel species, quae non sunt nisi ideae abstractae, sed regit individua, quae sola realia sunt, neque regit legibus universalibus, quae pariter non sunt nisi in conceptu nostro, exinde ortae, quod nos conspiciamus Deum modo uniformi individua talis classis regere, sed regit voluntate peculiari individua singula; quo fit, ut, dum Deus decernit talem planetam v. g. sisti, non deroget alicui legi a se constitutae, sed decernit ejusmodi planetam moveri circa solem ad tantum tempus, postea sisti, ac rursum deinceps moveri, prout libet. In hoc vero nulla concipitur nec habetur legis universalis naturalis derogatio, ut patet; et sic de ceteris dicatur. Cum igitur, re in se spectata et prout est, nulla sit universalis naturalis lex, quae videlicet genera et species, et non potius individua respiciat, nec ulla habetur derogatio proprie dicta vel exceptio, sed simplicissi­ mus divinae voluntatis actus quo fit, ut tale naturae individuum in datis adjunctis hac potius vel alia ratione se habeat; qui proinde hac de causa miraculorum possibilitatem impugnant falso laborant supposito, ac Deum ex propria sua imbecillitate dimetiuntur. inter ceteros adstipulatus est ex hehraeis Dom. J. Salvador annis proxime elapsis in opere cui titulus: Histoire des institutions de Moïse et du peuple hébreu, Paris 1829. tom. I. pag·. 218 et alibi passim. >) S. August. Confess, lib. L cap. 4. 42 DIFFICULTATES. 123. I- Obj. 1. Non possunt a Deo fieri miracula, quin Deus ipso mutetur. Leges enim, quibus mundus regitur, sunt ipsa Dei decreta, quae mutari non possunt, quin mutetur ipse Deus, quod est absurdum. 2. Saltem miracula, subdit Salvador*, minus digna Deo videntur; in legibus enim mundi constituendis cur Deus non ita generaliter eas patere voluerit, ut cir­ cumstantias omnes etiam attingerent, quae essent exoriturae ex hoc ipso mundo? Secus 3- dicendus est locum identidem reliquisse evertendi has leges, quod nonnisi ineptis legislatoribus usuvenit, qui quum exigua mentis virtute sint instructi, totamque reipublicae regendae formam assequi nequeant, quoties graviores difficultates occurrunt, toties ad exceptiones confugere coguntur. 124. Resp. ad 1. .V. Ad prob. la/es sunt Dei decreta, etc., vel iV. quum leges non sint nisi effectus divinorum decretorum; vel D. Sunt ipsa Dei decreta, quae habent pro objecto tum leges tum ipsarum derogationes in tempore faciendas, C. secus, .V. Recolantur dicta in probationibus ; ex quibus patet, nec locum habere posse difficultatem propositam a Spinoza quae prae­ terea jamdiu a s. Thoma 3 praeoccupata est. 125. Ad 2. -V. Ad prob, in l&jibus constituendis, etc., D. Nisi Deus sibi aliquid minus usitatum reservarit ad torpidas quorumdam hominum men­ tes excutiendas, quae consuetis non moventur, C. quasi Deus non satis pro­ viderit ordinariis eventibus ac naturali rerum creatarum ordini, Ύ. Deus certe leges universales constituit, quibus ordinaria ratione mundus regeretur; at ei quoque placuit reservare sibi extraordinaria nonnulla facta, quibus homines supremum ejus dominium in res cunctas ejusque providentiam evidentius cognoscerent, ac praecipue certiores fierent de veritate religionis, quam re­ velare constituit, ut inferius ostendemus.4 -) Op. cil. ibid, et alibi passim. lieendum Deum de visibilibus admonent 3) En verba S. Thomae: Dicendum humanam mentem. Quia enim ille non est quod Deus sic rebus certum ordinem in­ talis substantia, quae videri oculis possit, didit, ut tamen sibi reservaret, quod ipse et miracula ejus, quibus lotum mundum aliquando aliter ex causa esset facturus. regit universamque creaturam administrat, Unde quum praeter hunc ordinem agit, assiduitate viluerunt, ita ut pene nemo non mutatur. Pars I. q. 105. art. 6. ad 3. dignetur attendere opera Dei mira et stu­ Eadem alibi scribit, praesertim quaest. penda in quolibet seminis grano; secundum disputatis 4. de miraculis, q. 6. art. 1. ad suam misericordiam servavit sibi quaedam, 6; et lib. III. Contra Gent. cap. 99. η. 7. quae faceret opportuno tempore praeter usi­ tatum cursum ordinemque naturae, ut non <) Ila S. August. Tract. 24. in Joann. majora sed insolita videndo stuperent, qui­ η. 1, praeoccupavit et solvit hanc difficul­ bus quotidiana viluerant. Majus enim mi­ tatem: ..Miracula, quae fecit Dominus J. C., raculum est gubernatio totius mundi, quam sunt quidem divina opera, et ad intel- saturatio quinque millium hominum de 43 126. Ad 3. D. SI id ox neceesitate faceret, C. si ex libera electione ob lines sibi praestitutos, S. Deinde Ne.g. Deum evertere suas leges (pium miraculum qualecuniquc edit; sed, ut in probationibus dictum est, derogat legibus suis, et quidem nOn omnibus, sed alicui peculiari legi et in casibus particularibus. Deus vim igni ademit, ne rubum combureret, non evertit legem, nec sustulit virtutem ubique igni inditam ad comburendum; et sic de ceteris dicatur. Aequi vocatione proinde utuntur increduli in his commi­ niscendis. Ad confirm, quod nonnisi ineptis legislatoribus, etc. I). Si Deus ejusmodi exceptiones faceret ex inopinato et non praeviso superveniente eventu, C. si e contrario in toto etiam systemate voluit has exceptiones ad suos lines obtinendos comprehendere, N. Hinc N. parit. Ineptus enim legis­ lator ad has exceptiones confugeret defectu scientiae et capacitatis, quod de Deo dici nequit, qui incredibili scientiae suae virtute omnia comprehendit; si tamen miracula exceptiones dicenda sint, in cujus vocis usurpatione rur­ sum latet acquivocatio. 127. Et haec, ne tritam desereremus viam; ceterum vi animadversionis in probationibus positae, ejusmodi difficultates toties repetitae ne locum qui­ dem habent. 128. Ex dictis pariter evanescunt, quae magno apparatu obtrudunt recentiores rationalistae, id est, increduli cum Wegscheider 5, dum scribunt: ..Hi (supernaturalistae) nimirum Deum sumunt res humanas naturali ordine in universum regere, et ubi hic naturalis ordo voluntati ipsius haud amplius satisfacere possit, miraculis patrandis ipsi quasi opem et medicinam ferre; illi vero (rationalistae) Deum statuunt ab aeterno res omnes continua serie secuturas tam sapienter disposuisse, ut quae v. g. ante plura jam saecula evenerint, id, quod nunc evenit, praepararent et efficerent, nec opus esset miraculis quibusdam quasi intercalaribus; ergo omnem gubernationis divinae sapientissimae et ima aeque ac summa, maxima aeque ac minima, extrema aeque ac novissima complectentis ambitum agnoscunt; dum isti (supernatura­ listae) in singulis tantum effectibus, Numen summum prodentibus, hic vel illic singularem Dei omnipotentis efficaciam cernere malunt, eoque hominibus rudioris aevi aequiparandi sunt, qui magis ad summam Dei vim et efficaciam quam ad sapientiam explorandam prompti erant.“ Ita illi ex tripode, pronunciant in quibus difficile est dijudicare, utrum impietas ignorantiae, an quinque panibus; et tamen haec nemo mi­ ratur; illud mirantur homines, non quia majus, sed quia rarum esL“ Ex hac s. Au­ gustini observatione palet, quid sentien­ dum sit de praeclara recenlibris rationa­ listae sententia, dum ait: „Miraculis multo minus declarari majestatem naturae divinae quam ordine naturae; quum in illis vim tantum admiremur (rudem quasi); in hoc vero et vim, quae virtutem rebus etiam abjectis indidit, et sapientiam dispensato­ ris/' Ita Doederlein, Institutio theolog. ciiristian. vol. I. pag. 615. Quam praeclare ac sapienter haec et ejusmodi alia profe­ runtur! 5) Op. cit. proleg-. cap. 1. §· 12. n. a. ista illi praevaleat, dum tamen uni ipsi et docti et sapientes a suis cele­ brantur. 129. II. Objicitur cum Spinoza: Miraculum est quid excedens cognitionem nostram, nosque perducens in cognitionem existentiae Dei vel alicujus sui attributi: sed non est possibile, ut id. quod excedit cognitionem nostram, nos perducat in alterius rei cognitionem; nam ex illo, quod excedit cogni­ tionem nostram, nihil potest inferri; ergo impossibile est miraculum. 6 •· 130. Resp. D. 1. part. maj. Miraculum excedit cognitionem nostram quoad modum, quo per divinam virtutem existit, C. quoad existentiam sui et quidem per virtutem divinam, A. et 3’ min. cum suis probationibus. Quomodo vero ab operibus naturalibus miracula dignoscantur, ex infra dicen­ dis patebit. 131· III. Objicitur ab anonymo quodam incredulo7: Miracula id sunt in ordine naturali, quod sunt mendacia in ordine morali; nam miracula sunt violatio ordinis naturalis; sed mendaciis non est credendum ; ergo neque miraculis. 132. Resp. A maj. Ad Prob. miracula sunt violatio ordinis nat. etc. vel xV. ex dictis miracula esse violationem ordinis naturalis; vel D. Id est, sunt suspensio ordinis physici libere a Deo facta, C. violatio proprie dicta, prout est mendacium in ordine morali, xV. Sublata inepta hac aequivocatione vocis violationis, evanescit tota virtus propositi argumenti, ex quo aeque anonymus inferre potuisset, miracula esse peccata, prout peccata sunt men­ dacia. 8 Accedit , quod violatio ordinis moralis importaret imperfectionem in Deum, quod repugnat summae ipsius sanctitati. Id patet ex ipso mendacio, quod opponeretur veritati. 133. Inst. Eadem est ratio legum physicarum ac legum moralium; atqui istae mutari non possunt; ergo neque illae. 134. Resp. A maj. et paritatem; priores enim, si quae sint, a libera 6) Ubi pariter notandum, aliis verbis, ut solent, camdein difficultatem rationalistes refricare, dum ajunl: Si nemo ejusmodi effectionem (miraculum) certis signis co­ gnoscere potest, ne apta quidem est Nu­ mini divino patefaciendo, quippe quae hominem in ambiguo relinquat, nec cer­ tam unquam ei persuasionem indere pos­ sit (ibid.). Eamdein jam proposuerat Rous­ seau apud Bcrgier, Traité hist. tum. V. 14. chap. 2. 7) In Diario literator. Pisan, tom. V. art. 3. pag. 88. s) Impugnarunt Benedictum Spinoza ex orthodoxis Calmet in Dissert, de veris fictisque prodigiis, quae est prima inter eas quas praemisit ad Comment, in Exod. Michael Vassor, ante suam apostasiam a religione catholica. \ eritable relig. livr. II. chap. 1; Fassonius, De mirae.; Hooke, Princip. relig. tom. III. Disseri. De Mi­ rae. ; Valsechius, Fondamenti della relig. lib. II. 16- η. 8.; Bcrgier, Traité hist, et dogmat. de la vraie relig., tom. V. — Ex helcrodoxis praecipue Petrus Bayle, cujus longam impugnationem referunt Trevolliani, anno 1743. art. 41. pag. 1018, et Alphons. Nicolai S. J., Lez. 7, suit Esodo. 45 Dei voluntate pondent, non autem posteriores, quae afficiunt ipsa moralia Dei attributa, sanctitatem nempe, justitiam, etc. PROPOSITIO II. . Miracula certissimam natam exhibent ad dignoscendam divinam ac supernaturalem revelationem. 135. Miraculum ex datis definitionibus non potest esse nisi a Deo: ergo si Deus miracula efficiat in favorem revelationis, quae ejus nomine pro­ ponitur, miracula non possunt non esse certissima nota ad dignoscendam di­ vinam ac supernatural em revelationem. 136. Deus enim veritas est neque unquam potest vel adstipulari errori et falsitati, vel suae auctoritatis sigillum apponere ad errorem confirmandum, vel saltem permittere, si sermo sit de operibus daemonum, ut ipsi talia opera edant, quibus homines invincibiliter in errorem inducantur. 137. Deus enim decipere homines non posset sive per se sive per alios; si igitur miracula veluti signa assumpsit ad testificandam ac patefaciendam divinae suae supernaturalis revelationis veritatem, nequit permittere, ut dae­ mones talia opera patrent, quibus vel dubia fiat probatio, quae ex miraculis eruitur, vel ita homines decipiantur, ut in errorem ineluctabiliter inducantur, tum etiam, ut dicemus, cum malos punire decreverit vel bonos probare. 138. Attamen iste solus casus esset, in quo exceptio fieri posset adver­ sus statutam propositionem, desumpta ex potestate malorum spirituum, quorum naturali vi, cum ignoremus quousque ea se extendat, patrari forsan nonnulla signa possent, quae saltem respectu nostri rationem miraculi haberent. Ast si notetur ejusmodi naturalem vim, quaecumquc ea demum sit, liberam non esse, sed divinae providentiae obtemperantem quoad exercitium, ex dictis nihil erui potest ad infirmandum assumptum. 139. Cum difficultates,' quae afferri solent, ad quatuor capita revocen­ tur, ad tollendam confusionem distincte ac divisim eas proponemus. 9 DIFFICULTATES ex ratione. 140. Obj. 1. Nemo perspectas habet omnes naturae vires; ergo nemo judicare potest inter opus naturale ac prodigiosum; sane 2. saepe perperam judicamus quidpiam naturam non posse ejusque legibus adversari, 3. quod rudibus praesertim accidere potest, quum ipsi impares sint examini ejusmodi instituendo. 4. Cum igitur dubium semper aliquod supersit in tali judicio efformando, dici nequit, miraculum esse certissimam divinae revelationis, cui testificandae assumitur, notam. Haec quidem veteres deistae, quibus kantiani ac rationalistae subscribunt, quaeque fusius evolvunt. 5. Est enim, in- 47 46 quit Em. Kant. quaedam humanae mentis arrogantia, quam falso modestiam interpretantur, quaeque, ubi in rerum natura aliquid accidit, quod non statim ex causis physicis et moralibus explicari posse videtur, id immediate virtuti, quae leges natuAie interrumpat, sive efficaciae Dei miraculosae, haud cun­ ctanter attribuit. 6. At modestum indagatorem decet, ubi talis eventus cau­ sas naturales et intermedias non statim reperiat, earum declarationem a futuro tempore potius expectare, quam continuo prodigia et miracula, id est, eventus supernatural! modo effectos somniare: quod quo rudior et incultior homo fuit, eo frequentius accidit. 7. Sunt quidam eventus in rerum natura, quorum causae, sicut rationes et leges naturae e quibus pendent, ob mentis imbecillitatem aut experientiam mancam non omnibus ex partibus et plane possunt cognosci, v. g. generationis mysVrium. Neque tamen inde concludi potest, causas et leges eas hic omnino locum non habere, et ipsum Deum in mundo sensibili interdum sine causarum intermediarum interventu, scilicet immediate et supernaturali modo, operari. 8. Namque Deus ipse leges cogni­ tionis humanae ita constituit, ut quaecumque in rerum natura evenerint, ad causas suas et ad leges in ipsa rerum natura positas, revocari debeant; nec, nisi his bene cogitatis, 9. primaria summaque rerum causa, a qua omnia continuata serie pendeant, in Deo sit quaerenda: 10. quippe qui cuncta ita disposuerit, ut ordine ac nexu quodam causali, qui ab humana mente inda­ gari queat atque comprehendi, eveniant. 11. Quae quum ita sint, Dei omni­ potentiam legibus naturae ab ipso datis superiorem quidem esse conceden­ dum est, homo tamen innatis sibi cogitandi legibus subjectus divinam in administranda rerum natura vim et efficaciam, nisi ex nexu causarum et eventuum experientia sensuum cognito, intelligere non potest 2 ; ergo. 141. Resp. Ad 1. D. Positive et quidem omnes naturae vires, C. ne­ gative saltem quoad illas, ex quibus judicari debet de miraculo, 2Γ. Nemo profecto omnes omnino perspectas habet naturae vires, ita ut de omnibus affirmare tuto possit, quousque sese earum efficacia extendat: at perquam saepe, experimento ductus, potest homo sive doctus sive rudis cognoscere, quoad usque illa pertingere non possit. Atque ut in concreto exemplum ponatur (a quo semper fugiunt adversarii, ut intra abstractionum latebras sese tegant), etsi fateamur nos ignorare, quousque sese attollat nobilissima medicinae ars, certo tamen scimus, nullum medicum solius voluntatis nutu vel voce quempiam infirmum sanare, os confractum consolidare, mortuum, et quidem jam quatriduo defunctum et foetentem, ad vitam revocare; quae si contingerent, quis ambigat de miraculo? Nonne et ipsi deistae et rationalistae, relictis suis omnibus abstractis ct contortis ratiocinationibus, miraculum ·) Vorlesungen uber die Metaphysik, seu Praelectiones de Meta physica> pag. 333. Lips. 1825. 5) Wegschcider, loc. c. §. 11. n. b. proclamarent? Possemus proinde et nos hic cum imitari, qui ad solvenda argumenta sibi proposita adversus motum coepit ambulare. 142. Ad 2. D. Saepe et quidem ex defectu accurati examinis, Tr. semper ac debito examine instituto, N. Recolantur nuper dicta, in quibus nemo facile decipi potest. 143. Ad 3. D. In nonnullis difficilioribus casibus, Tr. in recensitis, A' Eudes praeterea, si eventus aliquantisper implicatus accideret, cui judicando impares essent, deberent se judicio sapientum subjicere. Addimus, Deum ad testificandam suae revelationis veritatem iis portentis uti, in quibus nemo decipi potest; id enim ad suam providentiam spectat. Deistae id sibi fingunt, quod locum non habet. 144. Ad 4. AT. Recolantur superius dicta. 145. Ad 5- D. Si indiscriminatim et absque solido fundamento humana mens in hanc sententiam concederet, C. si solido fundamento et in factis indubiis, N. Duo extrema declinanda sunt, temeritas atque incredulitas. Et nos docemus, non semper aurem esse praebendam iis, quae tamquam mira­ cula praedicantur; non tamen sub nimiae modestiae obtentu respuere debe­ mus, quae vere miracula sunt atque a physicis legibus repeti nullatenus possunt, cujusmodi v. g. est Lazari a mortuis excitatio; alioquin Christus frustra ad fidem sibi conciliandam Judaeos ad signa et opera sua provocasset. Rationalistae porro, quibuscum agimus, scripturas admittunt, licet, ut vide­ bimus, inutili conatu omnia prodigia per violentam interpretationem ad na­ turae leges exigere satagant. 146. Ad 6- D. Si natura talis eventus ea sit, ut ejusmodi suspensio­ nem patiatur ct postulet, C. si autem ejusmodi suspensionem nec postulet ncc patiatur, N. Ridiculum plane foret, quod aliquis, ubi cerneret ad vocis imperium mortuum in vitam redeuntem, deberet animo haerere ac exspectare experimentum naturae et temporis ad cognoscendum, num ista aliquando possint vitam defuncto restituere. Falso supponunt adversarii, vel saltem supponere videntur, miracula esse ad instar combinationum chemicarum, vel electricorum aut magneticorum phaenomenorum, in quibus inveniri potest causa physica ad ea explicanda; at talia non sunt miracula, quae operatur Deus in confirmationem suae revelationis, ut praedictam animi suspensionem requirant, neque rudis quispiam in iis falli aut decipi potest, habito praeser­ tim respectu ad adjuncta omnia, in quibus miracula patrantur. 147. Ad 7. D. Et quum dantur ejusmodi eventus, mens assensum suum cohibere potest et interdum debet, C. omnes prorsus eventus ejusmodi sunt. N. Non inficiamur, dari tales eventus, quibus expendendis examine et quidem accurato opus sit, ut inde judicium de iis feratur; at negamus omnes omnino tales esse, ut ex dictis patet. In eo propterea peccant adver­ sarii nostri, quod velint ad omnes eventus extendere, quod non est nisi Μ 48 • I 1 paucorum, de quibus ex toto complexu judicari debet, et ex aliis etiam miraculis minime dubiis, a quibus illi priores eventus lucem accipiunt et firmitatem. 148. Ad 8. D. Si quae sint in rerum natura posita, C. si non sint, A; Jam vero eo ipso, quod miracula sint praeter ordinem totius naturae creatae, frustra in rerum natura quaereremus has causas et leges, prout autumant rationalistae, qui assumunt quod est falsum in suis argumentationibus; porro Deus, ipsis fatentibus, leges humanae cognitionis ita constituit, ut quaecumque in rerum natura evenerint, ad causas suas ct leges in ipsa rerum natura positas revocari debeant; miracula vero eveniunt praeter rerum naturam, ut diximus. 149. Ad 9. D. Id est, omnia, continuata serie, divina sapientia ab aeterno ad finem suum ordinate disposita sunt, et quidem independenter a naturalium causarum serie, C. in ipsa causarum naturalium serie, ita ut ab ista omnino pendeant, A' Responsio patet ex dictis. 150. Ad 10. D. Ratione superius exposita, C. secus, A’. 151. Ad 11. D. Id est, nequit homo intelligere modum, quo vis et efficacia divina operetur miracula, prout nec modum assequitur, quo haec eadem efficacia divina operatur ea, quae ordinis naturalis sunt, C. non potest intelligere utrum eventus quidam excedat consuetum providentiae ordinem, ac proinde non potest judicare de vero miraculo, A’. Quod vero subditur de nexu causarum et effectuum experientia sensuum cognito, coarctari debet ad ea, quae a nexu naturali pendent: non autem extendi potest ad ea, quae transgrediuntur ejusmodi nexum et a Deo in alio ordine constituta sunt. 3 DIFFICULTATES i ' ex daemonum efficacia. 152. Obj. 1. Possunt daemones mira quam multa patrare, quae vel miracula sunt, vel saltem eisdem aequivalent quoad effectum. 2. Saltem in- i ■ >1 I! Lï : animi facultatibus bene excultis, tum intui* tionc. quae dicitur naturae, et institutione, tum meditatione et abstractione. Praeterea ejusmodi persuasione commenta mysticorum de commercio quodam inter Deum ct ho­ mines immediato foventur ac sustentantur?4 Obscurior adhuc responsio haec est ac plu­ ribus nominibus falsa. Religio debet esse omnium, ideoque etiam rudiorum, qui non habent omnes animi facultates bene excul­ tas; falsum est non posse hominem sibi comparare cognitionem rerum divinarum nisi inluitione ct institutione naturae vel abstractione. Quod spectat ad fanaticum ·· · I 3) Quum quidam ex Germania in cen­ sura hujus loci Wegschcider (in Winer, N. Krit. Journal der theol. Lit. B. II. II. 3. pag. 318 et seqq.) reposuisset, Deum revelando efficaciam suam immediate exse­ rere in humanam rationem, quippe quae causalilatis legi haud obnoxia, sed vis quae­ dam sil sponte sua libere agens (quam obscura haec sunt ct incongrue dicta!) re­ spondit cit. auctor: „Is haud bene memor est legum, quibus animus humanus adstrictus est, qui, nulla alia vi ac ratione, re­ rum divinarum cognitionem sibi comparare atque omnino excoli potest, nisi singulis 111 ■ 49 certum semper erit, num ea, quae miracula credimus, utpote excedentia vires naturae nobis cognitas, divinae an diabolicae operationi adseribere debeamus. 3. In tali autem dubio instituendum esset examen de bonitate doctrinae, priusquam do auctore miraculi ferri judicium posset; 4. ast praeterquam quod examen omnium esse non potest, 5. praesertim ubi agitur de doctrina indif­ ferenti atque excedente hominum captum, miraculum jam non potest esse nota divinae revelationis, ex qua G. dignosci deberet, utrum miraculum opus IK! 1; . I 3; fi divinum sit; ergo. 153. Resp. Ad 1. D. Per se, Tr. reipsa faciunt, ita ut nulla via pateat ad secernenda opera daemonis a Dei miraculis, quum necessitas ur­ geat, spectata divina providentia, A’ Recolantur superius dicta. 154. Ad 2. Ar. Si enim patrantur in confirmationem doctrinae promo­ ventis temporale et spirituale hominis bonum Deique gloriam, apertum est, opera illa non esse a daemone, utriusque infensissimo hoste. Expendi prae­ terea debent qualitates morales illius, qui haec operatur, finis, adjuncta ce­ tera, quae ea comitantur. 4 155. Ad 3. D. Esset instituendum examen de bonitate doctrinae ge­ nerale, quatenus ea non sit evidenter contraria gloriae Dei et utilitati homi­ nis, C. quatenus debeat examen de bonitate doctrinae analylicum et parti­ culare institui, A; Quilibet porro rudis et bardus homo ad tale examen ido­ neus est. Quamvis semper prae oculis habendum sit, quod diximus de moralibus Dei attributis, quibus certi sumus, numquam ipsum passurum, ut daemon ita ejus opera imitetur, ut facile discerni nequeant, vel etiam ut in certis rerum adjunctis ea possit ullo modo imitari. 156. Ad 4. D. Modo exposito, N. alias, Tr. Recolantur modo dicta. 157. Ad 5. D. Et tunc, ut patet ex dictis, Deus non permitteret talia opera, C. permitteret, N. Alioquin nulla via superesset ad cognoscendam veritatem et errorem eo ipso, quod agatur de doctrina, quae mentis aciem superaret. 158. Ad 6. A7 Sed supposita bonitate doctrinae, de qua adhuc dubi­ tari posset, num divina an humana sit, accedit miraculum tamquam divini­ tatis sigillum. 5 nuper inductum penes protestantes Germa­ niae myslicismum, ipsi viderint, nec enim ejusmodi aberrationes nobis expendere in animo est. <) Cons. Spedalieri, Analisi deU' esti­ me critico del Sig. Nicolb Freret suile prove dei cristianesimo, cap. 4. art. 9. Del distintivo ira i veri ed i falsi miracoli. 5) Origenes, Contra Celsum, lib. II. Petrone, Praelectiones theolog. I. η. 51. merito infert ex eo, quod per prae­ stigia aliqua fiant, divina virtute aliqua fieri in vita neccsse esse. Οΰτω καί bel των κατά γοητείαν Ιπιτελούντων οτι πάν­ τως ανάγκη είναι καί από $είας Ινεργιίας îv τω βίω γινόμενα. Deinde pergit enume­ rans notas, quibus verum a falsis miraculis daemonum dignoscatur, easque repetit pfàesertim a qualitatibus moralibus eorum, quo­ rum opera id fit, ct praecipue a doctrina, 4 all< i *c ! [Γ ι’ί: · / L• !· r.ir • ·*·ψ 4 !<< r JΛ :i ’ •' 50 159. Inst. Scriptura ipsa hauc potestatem daemonibus tribuit; Deui, enim dicitur: St surrexerit in medio tui prophetes aut qui somnium vidiw. se dicat, et praedixerit (hebr. dederit vel ediderit) signum atque prodi­ gium, ct evenerit, quod locutus est, et dixerit, eamus et sequamur deos alienos, ... non audies verba prophetae illius aut somniatoris ; quia tentât vos Dominus.1 Sic in N. T. Christus: Surgent pseudochristi et pseudoprophetae et dabunt signa magna et prodigia, ita ut in errorem inducantur, si fieri potest, etiam electi1; et Apostolus loquens de viro peccati ait: Cujus est adventus secundum ope­ rationem satanae in omni virtute et signis et prodigiis mendacibus 8: et in Apocalypsi de bestia habente cornua duo ad instar agni dicitur: Dt fecit signa magna, ut etiam ignem faceret de coelo descendere in terram, . ... et seduxit habitantes in terra propter signa, quae data sunt illi facere in conspectu bestiae9; rursum; sunt spiritus daemoniorum facientes signa et procedunt ad reges totius terrae*0; ut nonnulla alia similia loca praetermittamus; ergo. 160. Resp. D. A. Id est, scriptura testatur daemones posse interdum mirabilia facere, Deo permittente, sive ad ultionem malorum in confirmatio­ nem erroris; ita tamen ut nullum certum suppeditet medium ad prodigiorum auctorem discernendum. A' secus, Tr. Plerique enim negant in citatis locis agi de veris proprieque dictis miraculis, ut patet ex commemoratis verbis Pauli ea vocantis signa mendacia seu mendacii, ut praesefert graecus testus. Sed dato etiam quod de veris miraculis saltem quoad nos in adductis texti­ bus ageretur, sic tamen Deus semper praesto erit, ut vel per celebriora miraquac Dei gloriam hominumque-utilitatem promoveat, dicens: Αια τί ούχί βεβασανισμένωί τού, ΙπαγγεΧλομένουί τάί δυνάμεις έΕετάσομεν από του βίου καί τον ή^ους καί τών ιπακολουβούντων ταΐ; δυνάμεσιν, ήτοι εις βλάβην τών άνβρώπων, η εις ηβών Ιπανόρβωσιν ; τις μεν δαίμοσι διακονούμεvof διά τίνων έπωδών καί μαγγανειών τά τοιαΰτα ποιεί; τις δ’ Ιν χώρα καβαρά καί ά/ία γινόμενοί κατά την ^υχήν έαυτοϋ καί τό πνιΰμα, οίμαι δε καί τό σώμα τώ Stiô παραδεχόμενος βιΐόν τι πνεϋμα, τά τοιαΰτα εις ώγέλειαν άνβρώπων καί προ­ τροπήν την έπί το πιστεύειν βεώ άληβινώ πράττει; Tom. L edit, niaur. 1733. pag. 425 et 42G- Η« ·'··-· r®so d5·· ijt5k ··• · *· · νπϊί ·» αύπη ·· in νίππ · ·““· ·* I Dealer. XUI. 2 : DZW □□'Τί5ν “Ti'1 ct seqq. τ) Έγερβήσονται γάρ ώευδόχρκίτοι καί ώευδοπροφηται, καί δώσουσι σημεία μεγάλα καί τέρατα, ώστε πλανήσαι, εΐ δυνατόν, καί τούς εκλεκτούς. Maith. XXIV. 24. s) Ον ΐστιν ή παρουσία κατ’ ένέργειαν τον σατανά έν πόση δυνάμει καί Οημείοις καί τέρασι ψίύίου;. II. Thessal. II. 9. ’) Καί ποίίϊ σημεία μεγάλα, ί’να καί πυρ ποιή καταβαίνειν Ικ τού ουρανού είς την Ύ0ν ) ένώπιον τών άνβρώπων. Καί πλανά τοΰί κατοικοΰντα; έπί της γης διά τα σημεία, ά Ιδόβη αΰτώ ποιήσαι ένώπιον του βηρίου. Apoc. XIH. 13 et 14. γάρ πνεύματα δαιμόνιων ποιοίκΓα « έ^τορεύεται έπί τούί βαΟιλεΐί τήί οικουμένη! γή{. pjld. XVI. 14. 51 cula, vel per totalem ejusmodi efficaciae ademptionem, seu potius per exer­ citii impedimentum per totalem istorum daemonis ministrorum confusionem, veritas eluceat, ne inevitabilis prorsus error evadat; prout evenit Magis in conspectu Pharaonis; nec enim xVIagi sciniphes e pulvere educere potuerunt, adeo ut exclamare coacti fuerint: Digitus Dei est hic 11 ; sicut Baal pseudosacerdotibus in conspectu totius populi israeiitici contigit12; prout denique continget sub mundi finem illis falsis prophetis veram religionem oppugnan­ tibus, praesertim si animadvertamus, Christum horum prodigiorum praedi­ ctione omnem vim eis ademisse. Hinc Deus gloriam suam, justi meritum, mali excaecationem eruent. Ex his responsio patet ad singula objecta testi­ monia et his similia, quae adduci possent. 13 DIFFICULTATES ex historia. 161. I. Obj. Nulla est religio, quae in sui confirmationem non habeat miracula. Vera miracula profecto sunt caecis visum restituere, defunctos ad vitam revocare, morbos subito depellere, aquam cribro asportare, onerosissi­ mam et haerentem navem cingulo trahere, cotem novacula secare et alia id genus plurima; atqui primum inter ceteros praestiterunt Vespasianus et Ha­ drianus, testibus Tacito 14 et Suetonio 15 atque Spartiano 16 ; alterum prae­ stitit Aesculapius, qui, ut refert Diodorus Siculus17, Androgeon’ Minois filium et Hippolytum filium Thesei a morte excitavit; tertium praeter Aesculapium Isis passim in templis sibi dicatis praestabat, eodem teste 18 ; quartum et quintum praestitit Claudia Vestalis, referente Valerio Maximo19; sextum denique Attius Navius, teste Livio. 20 Vel igitur omnem religionem divinam esse dicendum est, vel miraculum nullius roboris esse ad astruendam alicujus religionis divinitatem. 162. Resp. D. A. Nulla est religio, quae in sui confirmationem non habeat miracula vel vera vel ficta, C. vera, vel A7. vel subdist. Patrata in testificationem alicujus virtutis, Tr. in confirmationem erroris, A7. Ad prob. vera miracula profecto, etc. D. Et ejusmodi facta veluti fabulosa a sapien­ tibus habentur, quia ad critices regulas exacta vel falsa vel saltem suspecta deprehenduntur, C. deprehenduntur ut vera et ad falsae religionis confir­ mationem edita, A7. In primis recensita facta carent fundamento historico. ") Exod. VIII. 19. ”) III. Reg. XVIII. u) Conf. Tassoni, Verita della. Reli­ gione , tom. I. cap. 34. pag. 183- Pascal, Pensées sur la religion, chap. 18. η. 2. '<) Hist. lib. IV. n. 81. ,J) In Vesp. n. 7. *6) In hist. Aug. in Hadriano, n. 25. ,T) Bibl. Hist. lib. IV. pag. 189, edit. Ilcjir. Steph. 18) Ibid. pag. 189. 19) Lib. VIII. cap. 5. 20) Lib. I. cap. 36. 4* 53 52 Etenim ne unus quidem ex citatis historicis fuit oculatus testis, et ex incerto rumore ea referunt; ea insuper Tullius 21 contemnit, Lucianus vero ’2 irridet. Sacerdotum fraudibus eadem plerique adseribunt. 23 Nulla praeterea perhi­ bentur in falsae religionis testificationem saltem directe edita, quaeque natu­ raliter magna ex parte explicari non possint. 24 163. II. Obj. 1. Multi haeretici miracula patrarunt, ut Paulus Novatianns, teste Socrate15, cujus precibus Novatianorum ecclesia ab incendio incolumis evasit, et aqua e lavacro semel et iterum effluxit ad detegendum dolum judaei ab eodem Paulo ficte baptismum petentis. Idem de quodam, cognomento Eutychiano, e novatianorum secta referunt Socrates et Sozomenus, nempe eum sanasse morbos, et facta ab eo mirabilia, ut virtute, quae in vita ejus elucebat, Constantinum familiarem et amicum sibi effecerit.16 2. Quod Jl) De Divin, lib. II. cap. 38. „Omitle, sic alloquebatur Quintum fratrem, lituum Romuli, quem in maximo incendio negas potuisse comburi, colem Attici Navii: ni­ hil debet esse in philosophia fabellis loci." ”) In Dialogo, Jupiter confutatus, et Jupiter tragoedus, et alibi passim. î3) Valer. Max. lib. I. cap. 8. n. 6. scribit: „Nec me praeierit de molu el voce deorum immortalium humanis oculis auri­ busque percepto, quam in ancipiti opinione aestimatio versetur." Sic Curt lib. IX. cap. 1. cire. fin. ..Equidem plura transcribo quam credo. Nam nec affirmare sustineo, de quibus dubito, nec subducere, quae accepi." Similes confessiones saepe repe· riuntur in Liv. Dec. L lib. L Plutarch, in Vita Romuli. Id ipsum dicatur de prodi­ giis Vespasiani et Hadriani; nam Spartia­ nus in Hadriano tradit, quod Marius Max. ea referat tamquam ficte patrata, et Taci­ tus satis indicat ex assentatione in novum imperatorem Vespasianum illa fuisse exco­ gitata. Sed cons. Aug. Reumann. Dissert, de miraculis Vespasiani, etc. Tom. IL pag. 427; Joann. Clericus, Hist. eccl. prim, duorum saec. ad annum 138. Jac. Serces, Traité des miracl. pag. 276; Mosheim in Cudicorth, tom. II. p. 162, Lugd. Batav. 1772; Observatio Grotii De ver. relig. christ, lib. IV. n. 8. Circa facia prodigiosa Apollonio Tianco a Philoslrato post duo circiter saecula attributa, et ab Apuleio re­ lata in Asino aureo, consuli possunt Huetius, Demonstr. evang. prop. I.; Orsi, Storia eccl. lib. I. n. 69. et lib. II. n. 22: Dissert, de Du Pin sur l'histoire d'Apol­ lonius convaincue de fausseté. 54) Aegroti Babylone et fortasse in plu­ ribus aliis regionibus primum in viis publi­ cis exponebantur, ut transeuntes consule­ rent, et ab ipsis ea remedia acciperent quae simili morbo affectis jam pridem ad vale­ tudinem recuperandam conduxerant. Ae­ gyptii in templa Serapidis et Graeci in templa Aesculapii deferebant aegrotos, et modia, quibus sanati sunt, scripta in his fanis conservabantur. Ex his per experien­ tiam cognitis medicamentis progressu tem­ poris ars medica in scientiam redacta est primum in Aegypto, multo rccentiori aevo in Graecia, etc. Inter Hebraeos ut in Ae­ gypto et in Graecia sacerdotio ars medica commissa fuit. Ita Jahn, auctor non su­ spectus adversariis, in Archaeolog. §. 122. 2. edit.; inde originem habuerunt mythologicae illae fictiones de sanationibus ope Aesculapii, Isidis, etc. et haec cohaerenter ad principia adversariorum; nec omitten­ dum falso asseri Diodorum Siculum loc. cit. referre alicujus mortui excitationem sive ab Aesculapio, sive ab alio peractam. 3 5) Socrates, Hist. eccl. lib. VTL cap. 17. 2i) Socrat. lib. I. cap. 13. Sozom. lib. I. cap. 14. qui de Eutychiano scribit: Aïptϋιν Μ την Νουατιανών πρισβιύων 3ιία{ χάριτοί μαιΐχι, Stpaxtiaiç καβών καί κράivSi xapaSocoif, και αύτι.» Ιίων&ταντίνΜ δια την άριτην του' βίου σννήβη καί (ρίΧο'ν tivai. Ed. Cantabrigiens. fieri posse pro certo habet Tertullianus 27, et praesertim, 3. s. Augustinus 28, (pii non ex miraculis, quae pro se Donatistac habebant, sed ex verae eccle­ siae notis de veritate judicandum esse affirmabat. 4. Denique, quod omnem dubitationem tollit, sunt miracula edita ad tumulum diaconi Paris, haeretici jansenistae et appellantis, do quorum nonnullis extant decreta approbationis episcoporum Antissiodori et Montis Pessulani, et de omnibus vindiciae Montgeronii, qui fuit supremae parisiensis curiae consiliarius, in suo gallico opere tribus tomis comprehenso, quod inscribitur: Veritas miraculorum, quae facta sunt per intercessionem D. dc Paris et aliorum appellantium, demonstrata, editum partim anno 1717, partim vero anno 1747. Ergo. 164. Resp. ad 1. N. Ceteris enim omissis, ab haereticis nullum un­ quam factum miraculum Jos. Bingham, unus ex ipsis, ingenue fatetur et late etiam ostendit23, etsi nonnulli ex illis maxime voluerint; at frustra: in ipsis enim ad litteram semper verificatum fuit Tertulliani dictum in sua apostolorum cum haereticis comparatione 3 ° : Agnosco maxime virtutem (haereticorum), qua apostolos in perversum aemulantur, illi enim de mortuis vivos faciebant, isti de vivis mortuos faciunt. Hinc est quod nuperi praeser­ tim protestantes omnia jam miracula aggrediantur. At meminisse debemus vulpis uvam frustra arripere adnitentis, quam proinde tamquam acerbam sprevit. Ad prob. Paulus Novatianus, etc. D. Quae tamen perinde ac illa Eutychiani dubia vel falsa sunt, deficiente fundamento historico, C. vera et certa, A7. Ea enim ex incerto rumore referunt Socrates et Sozomenus, auctores nempe hac in parte nullius fidei, utpote addictissimi Novatianorum factioni, quique in pluribus mentiuntur.31 Addatur, Socratem, ex quo historiam suam magna ex parte Sozomenus derivavit, fateri, se ea, quae de Novatianis refert, accepisse a quodam Auxenonc presbytero novatiano. 165. Ad 2. Vel A7, vel D. Quatenus ab haereticis jactabantur, C. vera et proprie dicta, A’ Loco enim citato Tertullianus fingit haereticos ad ,7) Lib. De praescript. cap. 44. :s) Lib. De unitate Eccl. cap. 18. n. 47. edit. Paris, maur. alias, cap. 16. ”) Origines antiq. eccl. lib. XVI. cap. 5. §.7. 3 °) Lib. De praescript. cap. 30. Cons. Pamelius, qui in hunc locum observat cum ad litteram verificatum in Calvino, ex aucto­ ritate Hieronymi Bolsec, ocularis testis, qui in ipsius vita refert Calvinum excitare volentem quemdam Brulacum, quem ipse spe lucri ac pecuniae persuaserat, ut se mortuum fingeret, mortuum revera invenisse. Hanc historiam ab haereticorum oppositio­ nibus vindicat Card. Gotti, De Eccl. tom. I. cap. 2. §. 6. el fusius exponit Menochius ex vita Calvini scripta a Jacobo Lainger, doclorc sorhonico. Sluore, part. 3. cap. o. Alia conf, apud Spagni, op. cit. part. III. prop. 2. art. 1. 3,i S. Greg. M. lib. VII. ep. 34. alias 31. cd. maur. de Sozomeni historia hacc habet: „Sozomeni historiam sedes aposlolica suscipere recusat, quoniam multa men­ titur, et Theodorum Mopsuesliae nimium laudat, atque usque ad diem obitus sui magnum doclorem ecclesiae fuisse perhibcl.“ Hacc pariter in Socratem quadrant, praesertim circa Novatianorum encomia. 54 sni excusationem in dio judicii dicturos: Multa de auctoritate cujusque docto­ rs haeretici illos maxime doctrinae suae fidem confirmasse, mortuos suscitasse, debiles reformasse, futura significasse, uti merito apostoli crederentur. Quao ipse profecto non admittit, sed data hypothesi, quod ejusmodi prodigia hae­ retici patrassent. nihil ista conferre ad ipsorum excusationem asserit, addens: Quasi nec hoc scriptum sit, venturos multos, qui etiam virtutes maximas ede­ rent ad fallaciam muniendam corruptae praedicationis. Quid reipsa senserit Tertullianus de vi haereticorum in edendis miraculis, patet ex citato testi­ monio. ’* 166. Ad 3. D. Ita ut s. Augustinus pro veris habeat miracula, quibus Donatistae gloriabantur, A7, secus, Tr. Sed dato et non concesso, quod vera essent facta illa, volebat, ut, seposita omni contentione de miraculis, quaestio breviter dirimeretur per ecclesiae notas: Non in signis et prodigiis falla­ cibus, quia etiam contra ista verbo Domini praeparati et cauti redditi sumus, quaeque alibi 5 3 proinde comparat miraculis Simonis Magi, et Magorum Pharaonis. 167. Ad 4. D. Conficta, vel quae nihil supernaturale habeant, C. pro­ prie dicta miracula, A’. Ita quidem Franciscus Lafiteau 34 etBergier35 alii­ que multi, qui de iisdem disseruerunt, in quibus sunt Ludovicus la Taste, qui in suis epistolis theologicis omnia jactata ab Jansenistis miracula commen­ titia ostendit authenticis et legalibus documentis, et Joann. Joseph Languet, quem Benedictus XIV.5 6 doctissimum appellavit et pastorali flagrantem zelo, qui, cum esset archiepiscopus senonensis, de illis edidit anno 1734 documen­ tum pastorale, in quo copiose et distincte aliqua, quae vehementius et confi­ dentius obtrudebantur, plane falsa esse demonstrat vel ex parte morbi, vel sanitatis, vel testium, vel ex omni simul parte; quod et praestiterat archi­ episcopus parisiensis. Quare non solum ea irriserunt quidam ex protestantibus, cujusmodi sunt de Veux et Campbell37, sed nunc jam deseruerunt ipsi Jansenistae. Certe, vel ipsae indecorae totius corporis agitationes et turpia, quibus se dabant nonnulli convulsionibus correpti ad illius tumulum, satis produnt, quid de ipsis miraculis sentiendum sit. Episcopi Antissiodorensis et Montis Pessulani pertinebant ad eamdem sectam, non secus ac Montgeron38: nullius proinde sunt auctoritatis. 3 7) De praescript. cap. 30. circa finem. ”) Tr. XIII. in Joann, n. 17. ubi inter cetera scribit: Nemo vobis fabulas vendat . . . primo aut falluntur (Donatistae) aut fallunt, etc. 3t) Histoire de la constit. unigenitus, livr. VL edit. ann. 1731. 3S) Confut. de l'examen, part I. chap. 6. n. 3. 36) De festis, lib. I. c. 5. n. 5. Dissert, of mirae., part. I. sect. 5. apud Spagni loc. cit. 3S) Cons. Auct. Dictionarii auctorum ecclesia st. art. Caylus el Colbert, licet eorumdem fuerit fautor; nec non opus Réa­ lité du projet de Bourg - Fontaine ; atque Benedictus XIV. De canonix. Sanct. loc. cit. cap. 7. n. 20. 55 168. Nunc coronidi» gratia quoad miracula, quae ab haereticis quibus­ cumque patrata perhibentur, addimus: vel ea sunt a Deo, et tunc certe facta non sunt in confirmationem erroris, ut patet ex dictis; vel sunt a daemone, et tunc, cum iste subjiciatur divinae providentiae, numquam Deus haec per­ mittet , nisi suppeditet media ad praecavendum errorem, quod confirmari posset non paucis exemplis, quae videri possunt apud Baronium.î9 Et sic omnes tricae dissolvuntur. _y. DIFFICULTATES ex defectu certitudinis. 169. Obj. Cum ipse miracula non viderim, aliorum testimonio fidem praestare teneor; atqui hoc ipso moveri non possum ad revelationis veritatem agnoscendam. Semper enim 1. anceps haerere debeo, num omnes praeteri­ torum temporum testes, qui ea signa referunt, vel decepti fuerint, vel alios decipere voluerint. Ergo miraculum efficax esse non potest revelationis olim factae argumentum. 40 Sane 2. quae ratio efficere potest, ut imprudentiae sim accusandus, nisi credam ea, quorum ego testis non fui? 170. Resp. generatim. Ergo omnis historica et moralis certitudo esset e medio tollenda, quod tamen adversarii non admittunt. Attamen si quid efficerent ejusmodi aliaque his affinia argumenta, impeterent ac submoverent omnem moralem ac historicam certitudinem, incertaque essent quaecumque antiquitus gesta esse dicuntur. 41 171. Ad 1. Vel N. vel D. Si testes idonei non sint ad fidem facien­ dam illius facti, quod referunt, C. secus, N. Notas autem idoneorum testium exhibet critica, quarum aliae spectant ad intellectum, ex quo non potuerint decipi, aliae ad voluntatem, qua noluerint decipere. 4 2 172. Ad 2. A. Quia cum homines praeteritorum temporum iisdem fa­ cultatibus praediti fuerint, quibus et nos donati sumus, praesumendum est eos illa praestitisse, quae fecissemus et nos, si versati in iisdem rerum ad­ junctis fuissemus. Si nos v. g. audiremus, hominem ad vitam e mortuis revocatum, quomodo nos gereremus? Omnia examini accuratissimo subji­ ceremus, utrum nempe reipsa mortuus fuerit, qui excitatus perhibetur, quo tempore, per quos excitatus, quomodo, etc. idipsum de visu caeco nato resti­ tuto dicatur, hisque similibus, praesertim si in confirmationem alicujus **) Annal, ecclesiast. ad annum 484. Circa auctoritatem historiae Socratis et Sozonieni cons. Fleury, Hist. eccl. lib. XXVI. η. 49. tom. XIII. Des auteurs ecclésiast. pag. 685. ac de miraculis haereticorum in ecnerc leg. P. Maran, La doctrine de (Ecriture et des Pères sur les guérisons miraculeuses, pag. 2. IO) Ita Rousseau, Emile, tom. III. 4I) Cons. Ruffini, Ri/lessioni critiche, etc. pag. 176. n. 12. < 41 ) Cons. Spedalicri C ο n t r o Gibbon, pag. 165. sez. 3. §. 5. n. 13. 56 b F f Δ doctrinae fieront; nam Ista hominum investigationem ad se natura sua tra­ hunt, et facile perpendi et cognosci possunt. Ergo sic praesumendum est fecisse majores nostros, nisi velimus eos hebetes ac plumbeos, vel alterius naturae et indolis ab ea in qua nunc homines sunt, supponere; quod nonnisi per summam impudentiam et insaniam cogitari potest. 173. I. In st. Argumentum, quod nititur hominum testimonio, moralem tantum evidentiam parit, ergo ab intellectu non extorquet assensum; nam moralis evidentia non excludit possibilitatem oppositi. Quamobrem, licet plures homines rem aliquam factam esse testentur, semper absolute possibile est, eos aut fallere aut falli; ergo moralis evidentia non omne dubium ex­ cludit. Cum igitur pro divinae revelationis signis sola haberi possit moralis evidentia, jam patet nos per ipsam duci certo non posse in cognitionem divi­ nae revelationis. 174. Resp. C. A. Nam agitur de facto; facta autem metaphysicis ratiociniis probari nequeunt. Sed A'. cons. Nam moralis evidentia innititur principiis non minus evidentibus in genere suo ac iis, quibus innititur mathe­ matica demonstratio. Haec enim principia moralia: Humana societas nequit subsistere, nisi homines sibi mutuam fidem habeant. Praeteritarum generatio­ num homines in rebus maxime ad se pertinentibus non fuerunt omnes aut stu­ pidi aut amentes, vel alia id genus principia, aeque sunt evidentia ac istud: Si ab aequalibus aequalia demas, quae remanent, erunt aequalia. Ideo enim istud negari non potest, nisi contra evidentiam pugnes, ac intimo sensui vim facias. Atqui eodem modo negari non possunt moralia principia modo enunciata; ergo si principia moralia eamdem in genere suo evidentiam praese- I ferunt ac mathematica, aeque certa esse debent quae ex iis legitime inferun­ tur, quamvis demonstrationes ejusdem naturae non sint, et aeque insanus esset qui alterutrum negaret. 175. Fateor insuper illud discrimen intercedere inter demonstrationem mathematicam et moralem, quod illa ostendat rem aliter fieri non posse, ista vero non item; nego tamen quidpiam propterea detrahi posse evidentiae veri­ tatis moralis. Ex quo enim res potuerit non fieri, non probatur illam factam non esse; quia non quaeritur, utrum res esse potuerit, sed utrum, quae esse potuit, reipsa extiterit. Quod verissimum esse potest, etiamsi res potuerit non esse. Exempla sint in sole, qui vel mane sit oriturus, vel heri fuerit jam ortus; in sensationibus, quibus anima percellitur ad dignoscendam cor­ porum existentiam, licet illae absolute fieri possint, etiamsi nulla corpora existant; insanus tamen et amens haberetur, qui utrumlibet negaret ex eo nempe quod fieri potuerit, ut nec sol ortus fuerit, vel cras mane possit non oriri, vel corpora potuerint non existere. 43 ) Cons. Houtteville, Lu Religion, etc. tom. II. livr. I. chap. 4 et SCnq. I I 57 176. II. Inst. Ubi duo morali evidentia constant, quae inter se sunt contraria, jubet prudentia ac communis hominum sensus, ut iis assentiamur, quae majorem evidentiae vim habent; jam vero dato etiam, quod ex testium fide dignorum auctoritate coalescat moralis evidentia de alicujus mortui re­ surrectione olim facta ad hominis nutum, negari certo non potest, quin ma­ jorem evidentiae gradum sibi vindicet perpetua ac omnibus obvia experientia, qua constat mortuos non resurgere. Atqui inter has duas propositiones moraliter certas eam sequi debeo, quae majori nititur evidentia. Ergo, coactus eligere inter alterutram propositionem, credere debeo mortuos non resurgere, ac longe facilius contingere potuisse, ut homines, qui testantur miraculum resurrectionis, vel decepti sint, vel fallere voluerint, quam fieri, ut falsa sit experientia, qua patet homines vere mortuos numquam ad vitam iterum re­ vocari 4 4. 177. Resp. 1. D. maj. Si major evidentiae vis cadat in idem objectum in quod cadit minor vis evidentiae, C. si in diversa objecta, N. et sic cor­ ruit totum argumentum, seu potius sophisma adversarii. Accedit quod ejus­ modi argumentum nimis probat, in primis quia tunc nulla esset fides historiae, quoties refert eventum extraordinarium, sive in ordine physico, sive in ordine morali. Homines v. g. diligunt vitam, curam sui habent, omnia potius patiun­ tur, quam vitam amittant. Ergo tamquam fabulosum rejiciendum, quod de αυτοχειρίαις, sive de suicidiis vel legimus vel audimus; idem dic de miri­ fica aliqua meteora quae apparuisse fertur; immo juxta adversarii principia, etsi oculis nostris conspiceremus mortuum resurgere, credere minime debe­ remus, cum sit contrarium consueto sensuum testimonio, qiiod homines resur­ gant. Itaque argumentum supponit falsum principium, nempe in rerum natura vel in societate nihil unquam accidere, nisi juxta ea, quae consuetis obser­ vationibus nostris consentanea sunt. 178. Resp. 2. Supponi hoc modo quod est in quaestione, nullam nempe fieri posse exceptionem quoad ea naturae phaenomena, quae contingere vide­ mus. Si enim aliter supponeretur, jam caderet tota argumentatio, et eo quae­ stio deducitur, ut videatur, an fide digni sint, qui rem aliter aliquando con­ tigisse referunt; quod ubi constiterit per critices regulas, jam insaniret, qui rem in dubium revocaret, eo quod aliter ipsa evenire soleat. Nam sensuum tuorum fides evidentiam quidem parit; sed nec minorem parit evidentiam fides sensuum aliorum, nisi constet cos falli potuisse, vel fallere voluisse. Utraque veritas pari evidentiae gradu constat, nec una cum altera pugnat. Nec qui narrant, mortuum resurrexisse id veluti perpetuum naturae phaeno­ menon exhibent, in quo utique pugna esset, sed contra ut effectum extraor­ dinarium divinae potentiae tribuunt.4 5 < <) Ita David Hume in examine de miraculis. 4S) Cons. Spedalieri loc. eit. §. 3. pag. 163; item „Disserlatiou sur les miracles * IΗ Η ·» •r. 58 179. III. Inst. t. Quo magis factum aliquod extraordinarium est, eo magis probabilem reddit errorem, dolum et mendacium eorum, qui illud refe­ runt vel testantur. 2. Ex quo fit, ut illud ipsum, quod minuit fidem doctio­ rum hominum, fidem augeat rudiorum: nec 3. propterea multitudo testium majorem gradum probabilitatis addit facti extraordinarii narrationi. 4. Sane vulgus, praesertim si imperitum et superstitiosum sit. sponte fertur ad mi­ rabilia et supernaturalia Admittenda.4 6 Praeterea 5. historia docet, multos ejusmodi eventus, qui olim supernaturales et prodigiosi a plerisque habeban­ tur, rerum naturalium scientia adaucta et diligentius exculta, fuisse a natu­ ralibus causis profectos, ex iisque postea recte explicatos esse. Unde recte concluditur fore, ut omnes ejusmodi eventus simili ratione explicari possint47, et quod consequens est, hominum testimonium circa miracula suspectum saltem esse debere. 180. Resp. ad 1. D. Si id genus factorum deberet provenire ab ipsius naturae legibus. C. si a causa ipsi naturae superiori, nempe Deo, A7. 181- Ad 2. D. In nonnullis factis dubiis, praesertim si agatur de ipso­ rum causa determinanda ac judicio ferendo circa eorum naturam, Tr. vel C. in omnibus indiscriminatim et cum agitur de factis in se, A”. I i » 182· Ad 3. Vel A’ absolute, vel D. ut modo distinximus in resp. ad 2. Notandum insuper est falso supponere La Croix, qui haec nobis obtrudit, multitudinem semper coalescere ex solis imperitis.49 Addatur praeterea ipsam eventus insolentiam efficere testes vel spectatores attentiores ad ipsum rite examinandum et perpendendum, ideoque majoris ponderis esse, ceteris pari­ bus, ipsorum testimonium in factis extraordinariis, quam in ordinariis. 183- Ad 4. Tr. Æ et D. cons. Si ageretur de causa vel judicio facti, C. si de facto ipso, A'. Ex natura porro facti, de quo vulgus testatur, sapientis ΐM I ib; contenant Vexamen des principes posés sur les probabilités, Paris 1816, pag. 135 par M. David Hume, écuyer, dans son cl seqq.; nec non La Croix, Traité élé­ essai sur les miracles, composée en anglais mentaire du Calcul des probabilités, par M. Jean Castillon, Utrect 1765: nec n. 130 cl seqq. non Recherches philosophiques sur les *’) Sic Krug, Pisteologie, Lips. 1825. preuves du Christianisme par C. Bonnet1·. pag. 111. Genève 1771. Hic moneo, quod, cum ad 4S) Exemplum esto in apparitione cru­ auctores protestantes remitto, eo consilio cis, quae superioribus annis contigit apud id faciam, ut indicem eos, qui de aliquo Aligné in Gallia in dioecesi Pictaviensi, argumento scripserunt, ad quos tunc tan­ cui interfuerunt praeter vulgus plerique viri tum recurrere poterunt auditores, quum docti, non solum ex catholicis, sed cx ipsis debitam facultatem impetraverint; quod et protestantibus, qui rem testatam fecerunt, de Catholicis scriptoribus accipiendum est, ut ex publicis documentis notum est. Cons. quorum opera in indicem relata sunt. Epist. pastoralis IUmj. D. de Bouille, epi­ “) Ita La Place, Essai philosophique scopi pictaviensis, data anno 1827 59 erit judicium ferre, utrum vulgus decipi potuerit nec ne, dum causae praeternaturali illud adseribit1 °. 184. Ad 5. Idem esto responsum, et N. cons. Nempe ex eo quod non­ nulli eventus, qui ut prodigiosi ad aliquod tempus habiti sunt, postea recte sint explicati (quos tamen adversarius minime recenset), inferri nullo pacto potest sic posse omnes per causas naturales rite explicari; v. g. ex eo, quod explicata sit aliqua meteora, quae vulgo ut supernaturalis habebatur, expli­ cari nequit sanatio caeci nati vel excitatio Lazari e mortuis; ast dialectica non est prima rationalistarum et incredulorum virtus. 180. Sed praestat populari huic argumento, petito ex ignorantia et super­ stitione veterum, quod tantopere adversarii jactant, apponere tres quaestiones, quas subjicit doctus Ruffini.49 50 . 186. I. Cur post Christi adventum judaica gens, etsi superstitiosa ac generatim ignorantia laborans, nec ab anticipatis judiciis immunis, non am­ plius praesetulerit miracula inter suos patrata? 187. II. Cur provinciae Asiae, Africae et Graeciae, licet in immensum distent a liberaliori illa humanitate ac cultu, in quo erant temporibus apo­ stolorum et Cypriani, Augustini, Basilii, etc. attamen non amplius in medium afferant miracula, prout olim afferebant? 188. III. Cur inter diversas religiones, quae Christianum nomen sibi assumunt, sola religio catholica semper miracula exhibeat, quae in sinu suo patrentur, et adhuc in praesentiarum producat, licet catholici neque scientiis neque litteris aut artibus ceteris inferiores sint, et licet catholica ecclesia non pronuntiet, seu decretum emittat de aliquo miraculo, quin prius rigidis­ simum undequaque examen tum circa factum tum circa ejus naturam insti­ tuerit 51 ? 49) Contra La Place et La Croix lega­ tur Ruffini in egregio cit. opere, Riflessioni critiche, Modena 1821, ubi ostendit, quam fallacia sint fundamenta calculorum, quibus subjicitur probabilitas eventuum humano­ rum; praesertim memoria 4. pag. 137. et pag. 158 et seqq. Cons, pariter Gerdii, Saggio d'istruzione teologica, art. della storia umana, opp. ed. Rom. vol. X. 5#) Op. cit. pag. 166. S1) Ut quis certior fiat de severiori ejus­ modi examine decretis praemittendo; legat celeberrimum opus Benedicti XIV. De Beatificatione et Canoniz. Sanctorum, praesertim lib. IV. Ut leve specimen ha­ beatur summae severitatis, qua miracula Romae expenduntur, pretium operae erit, duo facta in medium adducere, quae va­ leant omnem suspicionem amovere. Alterum referlur ab auctore vitae S. Vincentii a Paulo (Histoire abrégée de S. Vincent de Paul, par M. Collet Dr. eu Théolo­ gie, Avignon, 1762.) de quodam miraculo patrato a S. Vincentio erga Aloisiam Elisabetham Sackvillc, natione anglam, quae in Gallia apud Haye quemdam ex prote­ stantibus reformatis degebat. Hoc miracu­ lum adeo evidens visum est protestant) ipsi, ut illud evulgaverit per totam Lutetiam Parisiorum. Ejus autem uxorem ita admi­ ratio perculit, ut extra sensus paulisper manserit, dein non dubitaverit chirographo, manu propria exarato, tamquam testis ocu­ lata miraculi instantané) et permanentis il­ lud confirmare. Illud tamen sacra rituum congregatio non admisit defectu sufficicn- I J MW < GO DIFFICULTATES ex intima hominis ui el efficacia. 189. Obj. 1. Eventus extraordinarii, qui miracula vulgo nuncupantur, semper vivam supponunt fidem, seu fiduciam, vel in eo, qui eos recepit, vel in eo, qui ea operatur, aut etiam in utroque. 2. Jam vero id genus even­ tuum seu miraculorum, quae ex fido proveniunt suscipientis, quid aliud sunt, nisi quas dicimus sanationes, quae repeti debent a phantasiae seu imagina­ tionis vi? Imaginationis vero ac phantasiae vis non aliud hic est nisi lirina persuasio receptae vel recuperandae valetudinis, ex qua provenit effectus sanationis. 3. Plura ejusmodi facta collegerunt P. Régnault52 et Des Veux5’ aliique. 4. Miracula vero, quae repeti debent a fide ac voluntate agentium id sunt, quod olim dicebatur imaginatio operans extra proprium corpus (cujus efficaciam adeo magni fecerunt Avicenna et Pomponatius), nunc autem nun­ cupatur magnetis mus animalis seu mesmerismus5 *, cujus effectus major erit, si fidei conjungatur contactus sive mediatus sive immediatus. Si cum agentis fide uniatur fides patientis, seu cum vi magnetismi vis imaginationis, mortui, qui perhibentur ad vitam revocati, potuerunt mortui esse apparenter tantum, et tunc maxime, in casu nempe mortis apparentis, utilissimus evadit inagnetismus animalis. 55 5. Quis porro scit, utrum vis voluntatis et fidei pluvias possit excitare (prout existimavit Avicenna) ac similia producere phaenomena nec ne? Quis limites figat virtuti imaginationis seu magneticae? Quis satis novit naturae vires? Quis satis hominem novit ejusque indefinitas facul­ tates, quarum ipse capax est? 6. Hac proinde ratione explicari possunt tium probationum (pag. 605. scqq.). Aliud refertur a P. Daubcnton in vita S. Joann. Francisci Regis (La vie du bienheureux Jean-François Regis, par le R. P. Daubenton, Paris 1716·). Romam venerat con­ spicuus Anglus prolestans. Praelatus qui­ dam romanus, qui cum eodem amicitiam inierat, illi tabulas, quae plurium miracu­ lorum probationes continebant, legendas praebuit. Has ipse quum summa animi voluptate legisset, Praelato reddidit dicens: „Voilà certainement la plus sûre manière de prouver les miracles. Si tous ceux, que l’on reçoit dans l’cglise romaine étaient établis sur des preuves aussi évidentes et aussi authentiques que ccuxci le sont, nous n’aurions aucune peine à y souscrire, et par là vous vous sauveriez de toutes les railleries, que nous faisons de vos pré­ tendus miracles. Eh bien, respondit Prae- latus, sachez que de tous ces miracles, qui vous paraissent si avérés et si bien appuyés, aucun n’a été admis par la Con­ grégation des Bits, parce qu’ils n’ont pas paru suffisamment prouvés/* Protcstans, ejusmodi inexspectato responso percitus, fassus est. nonnisi caecam praeventionem posse obsistere canonization! sanctorum, neque unquam arbitratum se esse, caute­ lam ecclesiae romanae eo usque progredi in examine, quod ipsa instituit circa mira­ cula (pag. 33.). »’) Entretiens physiques, tom. II. pag. 9. 13) Lettres sur les miracles, livr. IV. Rotterdam 1735. 14) A Mesmer Helvetico praecipuo ma­ gnetism! animalis propagatore. Vid. Mé­ moires de F. A. Mesmer sur ses décou­ vertes, Paris, ann. VU. ) Eluge, cujus operis compendium et 61 miracula, quae in revelationis divinae confirmationem patrata referuntur, quin ad ullam vim supornaturalem confugiamus, d) Sane Christus semper fidem exigebat ab iis, in quorum gratiam miracula edebat, b) Ob hujus autem fidei defectum nonnisi pauca edere potuit in patria sua.5· c) Manus impo­ nebat super eos, quos curabat, praesertim d) in caecum illum, de quo Mar­ cus47 scribit, quod videret homines velut arbores ambulantes, nec nisi repe­ tita manuum impositione -ad perfectam visus restitutionem devenit imper­ tiendam. e) Quare sub hac tantum conditione facultatem praebuit morbos sanandi: Super aegros manus imponent, et bene habebunt58, vel saltem non­ nisi olei unctione apostoli atque discipuli infirmos sanabant5 9, quae f) omnia apprime, conveniunt cum magnetismi efficacia; ergo. 190. Resp. ad 1. In primis, Neg. omnia miracula in solis sanationibus consistere, ut supponere videntur adversarii; certe multiplicatio et transmu­ tatio substantiarum inter sanationes non recensentur, neque inter miracula, quae ex vi phantasiae pendent. Si possent magnetismi patroni quinque panibus ac duobus piscibus quinque hominum millium multitudinem satiare, prout praestitit Christus co, vel aquam in vinum convertere, ut factum est in nuptiis Canae61, valde commendanda esset eorum imaginationis vis, ac libenter ab omnibus exciperentur. Hactenus tamen haec non praestiterunt6 2 ; bine ceteris omissis, jam ruit tota difficultas inde petita. 191. Ad illud, quod subditur de viva fide D. Tamquam conditione, neque tamen in omnibus casibus, C. tamquam causa efficiente, et quidem semper, Ar. Mortui enim ac sensibus destituti ejusmodi fidem habere non possunt, si de patientibus sermo sit. Si vero de agentibus loquamur, adnoto, interdum Deum miracula operari per malos homines, non quidem in confirmationem erroris, quod fieri nequit, sed ad manifestationem gloriae suae. Perversi enim homines aliquando dicturi sunt: Nonne in nomine tuo virtutes multas fecimus 6 3 ? Quod si fides passim requiritur ad patranda miracula, requiritur tantum tamquam conditio, ut dictum est, minime vero tamquam causa efficiens miraculorum, ut adversarii supponunt, quod tamen nemo dicet. Addatur hanc fidem numquam operari, nisi pro objecto habeat Deum, Chriexcerpta exhibent Ephemerid. medico-chirurij. D. Flajani. »«) s7) iS) 4») •°) fiI) Matth. XIII. 58; Marc. VI. 5. Marc. VUI. 23 et seqq. Mare. ult. 18. Marc. VL 13; Jac. V. 14. Matth. XIV. 17 et seqq. Joann. VI. 6. Joann. II. 8. i2) Id ipsum dici posset de multipli­ catione farinae et olei ad Eliae promissa (IV. Reg. IV.), de ferrea ascia, quam ex fluvii fundo super aquas Eliseus revoca­ vit (IV. Reg. VI. 6.), aliisque id genus sexcentis, quae in scripturis utriusque foe­ deris occurrunt; ut sileam de iis, quae in sanctorum processibus authenticis leguntur, ut in actis s. Franciscae Romanae, s. Theresiae, s. Mariae Magdalenae de Pazzis, s. Aloisii Gonzagae, s. Francisci Xavcrii, s. Francisci de Hieronymo, etc. eD Matth. VII. 22. 62 ! stum, aut sanctos ejus, non autem quemlibet alium, ex quo rursum depre­ henditur argumenti fallacia. 192. Ad 2. A'. suppositum, ut patet ex dictis, vel D. Nonnullae sana­ tiones eorum, praesertim qui perturbata phantasia vel amentia laborant, Tr. vel C. omnes et in quolibet casu, AT. Valde conferre persuasionem recuperandae valetudinis, et in nonnullis casibus valere, apud omnes com­ pertum est, ac non solum medici admittunt, sed ct ipse Benedictus XIV.54 pro certo habet; quare et hic casus in congregatione rituum prae oculis ha­ betur 6 5 ; idque potissimum valet ad corrigendam laesam phantasiam. 6 6 Ast pervicacis, ne dicam, insanientis est velle ad omnes casus ejusmodi vim ex­ tendere atque asserere, ad ossium v. g. contusionem et fracturam, ad vul­ nera aliosve morbos insanabiles ita ut omnes sola phantasiae ac imaginationis extra corpus operantis vi ad integritatem restituantur.6 7 Id si esset, non solum miracula, sed et therapeutica et chirurgia e medio possent facile tolli. 193- Ad 3- D. Quae tamen spectant ad classes, quas enumeravimus, C. secus, A; Ea etiam collegit Benedictus XIV.68 quin inde aliquid concludi possit ad enervandam miraculorum vim. 194. Ad 4. D. Cui falso et gratuito tales effectus adseribuntur, C. non­ nulli effectus, qui ex persuasione pendent, quod nuper innuimus (in resp. ad 2.), Tr. Nec enim vacat omnes magnetismi nugas expendere, quas modo doctiores plcrique contemnunt, ac Mesmer passim ut circulator traducitur69; ·*) De Beat, et Can. Sanet, lib. IV. c. ulL ubi de hoc argumento fuse agit. 6S) Ibidem inter ceteras difficultates, quas ipse Lambertinius opposuit, quum officio promotoris fungeretur, et hanc pro­ movit in causa s. Francisci Regis. De eadem rursum actum est in causis B. Joannis de Prado, S. Vinccnlii a Paulo, B. Petri Forerii, apud eumdem, lib. IV. part. I. cap. 15. 6<) Cons. Moratori, Delta forza della fantasia umana. Venez, 1745- cap. 8, 9; Opusc. scientific! di Bologna, tom. I. pag. 117 et seqq.; Leufncn, Sur l'impossibilité des opérations sympathiques. Hic obiter duo notentur, 1. saepe ejusmodi persuasionem nihil efficere, ut fatetur ipse Deleuze, loc. cit. tom. II. pag. 271; 2. in quodam opere magnetism! animalis casum occurrere cujusdam puellae, quae ex cura magnetismi in­ sanivit (Journal magnét. du traitement de M. D. . . . par M. Cheulié de Lyon). 6τ) Cf. Deleuze, Hist. critique du ma­ gnétisme animal, tom. II. pag. 8, licet et ipse fautor sit Mesmerism!; Bachelier d’Agés, De la nature de l'homme et des moyens de le rendre heureux, Paris anno VHL alter magnetismi patronus. Vid. in­ super, Leçons (ΐanatomie comparée par M. Cuvier, et publicées par M. Dumeril, Paris 1815. tom. II. pag. 117. •s) Loc. cit. *’) Animadvertendum porro hic est, non­ nullos scriptores catholicos non solum in Galliis, sed in Germania praesertim, non habere magnetismum animalem ut merum praestigiatorum inventum, sed agnoscere atque admittere veram ac rcalem insitam vim producendi quosdam effectus, quorum causa inter naturae vires nos latet in tota sua extensione. At praeterquam quod isti scriptores simul fatentur magnetismum ob­ noxium esse daemonis artibus, absolute ne­ gant effectus supcrnaturales, quos in mi­ raculis vel mystica sanctorum vita cernimus et admiramur, quidpiain habere commune cum effectibus magnelicis, immo istos ab illis toto coelo differre fatentur, nec posse ulla ratione magnetismi ope explicari. Cons. 63 atque hinc responsio patet ad id, quod subditur de apparentibus mortuis, et ad mirabiles effectus, quos super eos magnetismus producit. Nos agimus de vere mortuis, qui ad vitam revocati sunt absque ullo apparatu atque ad solum imperium et nutum tliaumaturgi. Profecto Lazarus jam foetebat ut­ pote quatriduanus. 70 195. Ad 5. Resp. Omnes norunt ab experimento, neminem posse vi imaginationis pluvias excitare, alioquin expeditum remedium in promptu esset, quoties siccitate laboramus. Ejusmodi quaestionibus possemus similes alias apponere. Quis scit utrum possint homines vi solius imaginationis vivere necne, aliaque id genus praestare, quin quidquam comedant aut bibant? Id experiantur magnetismi patroni. Fortasse huc aliquando deve­ nient. Ex superius dictis jam responsio patet ad ceteras dubitationes quin tempus terere in his debeamus. 196. Ad 6. A7. Ad probationem a) Christum semper fidem exegisse, etc.; in primis negamus cum semper fidem exegisse ab iis, in quorum gratiam miracula operabatur, prout nullam exegit in citatis miraculis multiplicationis panum et conversionis aquae in vinum; neque quum excitavit filium viduae Nairn71 vel filiam Jairi 72, ut alia omittam. Dein D. exegit ut conditio­ nem, eo quod miracula ederet ad suam confirmandam divinam missionem, C. ut causam effectricem et necessariam, N. Recolantur superius dicta. Ad b) Defectu hujus fidèi, etc. D. quatenus illi concives indignos se praebuerunt ejus beneficiis, C. absolute, N. Addo, etsi non multa ob adductam rationem, nonnulla tamen Christum inter Nazarethanos patrasse miracula. Notandum I > * praeterea in passim recepta adversariorum hypothesi sufficere fidem in agente. Adeo nempe sibi cohaerent, dum religionem impugnant! Ad c) Manus im­ ponebat, etc. D. Aliquando, C. semper, N. Immo nonnisi una vel altera vice legitur Christum ad conferendam sanitatem manus imposuisse; passim solo nutu, ac saepe etiam absentibus valetudinem conferebat. Legant evangelium. Ad d) Praesertim in coecum illum, etc. D. Ad experiendam illius fidem, vel mysterii causa, C. ex necessitate, N. Cum id nonnisi semel con­ tigerit, nec alibi occurrat, peculiares ob causas sibi notas, Christum ita egisse dicendum est; alioquin semper debuisset eadem ratione se gerere. Adver­ sarii autem casum extraordinarium extendunt ad ceteros omnes, etsi contra­ rium constet. Ad e) Sub hac tantum conditione, etc. A7. Etenim Christus numquam hunc ritum praescripsit ad edenda miracula, vel ad gratiam cura­ tionum, sed solum praedixit, fore ut, quum manus imponerent ipsius disciGoerrcs in praefatione novae editionis ope­ rum B. Henrici Susonis cura D. Melchioris Diepenbrock, quae inscribuntur Hein­ rich Sinus Leben und Schriften etc., Re­ gensburg 1829. 7 °) Joann. XL 39. 71 ) Luc. VII. 14. ”) Marc. V. 41. fL· 64 puli, aegri salutem consecuturi essent. Ceterum legimus, claudum, sedentej ad portam speciosam a Petro et Joanne absque manuum impositione sanatum et absque oleo73; sic omnes eos valetudinem recuperasse, quos Petrus tran siens obumbrasset 74, illos, ad quos Pauli sudaria et semicinctia defereban tur 7S, etc. Rursum bona fides deprehenditur adversariorum, dum talia ob trudunt.7 6 Ad f) Quae omnia apprime, etc. Neg. prorsus quidpiam communi habere recensita signa cum nugi§ magneticorum. Ubi enim in illis apparatui occurrit magnetism!, ubi convulsiones, detorsiones, somnus, aliaque id gentu non pauca, quae in illo requiruntur et passim absque omni effectu, ipsismel latentibus 7 7 ? Nonnisi igitur per summam impudentiam ejusmodi comparatio instituitur. DE PROPHETIA. 197. Prophetia, graece «maij1, passim definitur praesensio et prae­ dictio certa futuri alicujus eventus, qui in causis naturalibus praesciri non potest; vel pressius manifestatio rei futurae creaturis occultae. 2 Ex qua pro­ phetiae notione patet, tres conditiones ad eam vere et proprie talem consti­ tuendam requiri: I. ut sit praedictio certa, non conjecturalis, II. rei futurae liberae, quae proinde nec arte nec scientia naturali qualicumque cognosci possit, III. ita determinata, ut non accommodetur eventus prophetiae sed potius prophetia determinet eventum; id est, quod non sit vaga et obscura, ”) Act. Πί 7. ”) Ibid. V. 15. 75) Ibid. XIX. 12. J I ■ ' I I » 76) Apposite S. Thom. p. ΙΠ. q. 83- a. 4. ad 1. observat, quod manus impositio . . . ordinatur ad miracula perficienda, ut scilicet per contactum manus hominis sanctificati etiam corporalis infirmitas tol­ latur. 77) Vide Examen sérieux et impartial du magnétisme animal, Paris 1784; Bi­ bliothèque du magnétisme animal, Juin 1818. tom. II. pag. 15. et alibi passim; De­ leuze, op. cit. tom. L pag. 168; tom. IL pag. 8, 18, 24, 27. 67, 88. Ipsemet Mes­ mer queritur exagerata esse, quae vulga­ bantur, Mémoires etc. pag. 108. I *) Hebr. annuntiatio, interdum ρίΠ prospectus, seu Γιί$ΊΟ visio. ’) Cons. S. Thom. 2. 2. q. 171. art. 1 : Dicendum, quod prophetia primo et prin- cipaliter consistit in cognitione, quia vi­ delicet prophetae cognoscunt ea, quae sunt procul et remota ab hominum cognitione etc. Et ibid. q. 174. a. 2. ubi tres gradus prophetiae distinguit. Ab hic tradita pro­ phetiae notione recessit incredulus Dumarsais in sua Analyse de la religion chré­ tienne, ubi scribit tieram significationem prophetae esse praedicatorem aut horta­ torem: sed bene vapulat a Nonnotte S. J., Diction, philosoph. art. Prophéties. Id ipsum, quod Dumarsais, innuit Salvador, in sua Histoire des institut, de Moïse et du peuple hébreu, Paris 1828. livr. Π. chap. 3. Orateurs publics ou Prophètes, pag. 192 et seqq.; ubi nihil supernatural·: in ipsis agnoscit, nullum vaticinium proprie dictum, quin potius omnem prophetiam ex­ cludit. Nec mirum, cum Judaeus iste non refricct nisi Spinozae principia et deislarum nec non recentiorum hiblicorura et rationa­ lis tarum. 65 flexiloqua, quae omni eventui accommodari possit, et applicatio non sit arbin— trnria. Quae conditiones semper prae oculis habendae sunt ad cavillationes omnes adversariorum detegendas, praesertim cum ipsae sint, quae characterem et notam divinitatis imprimunt prophetiis. Est enim prophetia genus quoddam miraculi, seu verum quidem miraculum: sed prophetia prae miraculo hoc habet, quod probationem suam sibi ipsi suppeditat. Quisquis enim prophe­ tiae veritatem certam habere potest, rnodo sciat eam praedictam fuisse ante­ quam evenerit, et ejusdem praedictionis exitum animo contempletur. Cum nonnulli ipsam prophetiae possibilitatem impugnaverint, alii vero ejusdem probationis vim oppugnent vel parvipendant, quod circa miracula effecimus, id ipsum praestabimus circa prophetiam, ostendendo ejusdem possibilitatem, atque summam ejusdem vim et efficaciam ad evincendam divinitatem super­ naturalis revelationis. DE PROPHETIAE POSSIBILITATE. 198. Omnis prophetiae, seu, ut veteres vocabant, divinationis possibili­ tatem ex antiquis negarunt Colophonius, Tullio 3 teste, et Epicurus, qui rerum humanarum curam ad Deum non pertinere profanus homo asserebat4 ; sic sensit Carneades, eodem Tullio 5 teste. Ex recentioribus hanc Deo denegant facultatem futura praevidendi Spinoza G atque sociniani7 ; nunc demum rationalistae.8 Adversus quos sit PROPOSITIO. Prophetia est possibilis. 199. Non implicat, sive nulla est repugnantia, Deum libere futura cognoscere, et haec manifestare; ergo prophetia est possibilis. DuO enim haec ad prophetiam requiruntur et sufficiunt. Jam vero non repugnare, quo­ minus Deus libere futura cognoscat, insita hominibus ipsa Dei idea evincit, quorum ea semper fuit persuasio, Deum omnia cognoscere. Idem postulat ipsius entis perfectissimi notio, alioquin nec omnia praesentia Deus cerneret, neque omnia tempora complecteretur ejus^ aeternitas, ac nova semper fieret accessio ad ejus scientiam quae omnia a Dei idea summopere abhorrent. 200. Quod si ejusmodi libere futura Deus necessario cognoscit, haec ’) 4) curo. s) 6) ") De divin, lib. I. cap. 3. Diog. Laert. lib. X. qui est de Epi­ Cicer. De nat. deor. lib. I. cap. 19. De fato, cap. 14. Tract, theol. polit. Faust. Socin. in Praelect. theol. cap. Perrone, Praelectiones theolog. I. 8, 9, 10; Joann. Crellius, De Deo et attri­ butis divinis, cap. 26. pag. 223. vers, belgic.; Valer. Smalzius, Contra Framium, pag. 472 et seqq. s) "Wegscheidcr, op. cil. pars I. cap. 2. §. 50; Kant, Anthropolog. 101. apud. eumd. 5 66 ipsa manifestare potest, ut patet per se, et ex iis, quae de revelationis pos­ sibilitate disseruimus. Ergo prophetia possibilis est. DIFFICULTATES. ! 201. Obj. 1. Quod nondum est, nihil est, atqui objectum prophetiae est id quod nondum est, ergo nihil est; at quod nihil est, nec praevideri nec praedici potest; ergo impossibilis est prophetia. 1 Addatur 2. difficile, immo impossibile esse quempiam infallibiliter certum esse de accepta a Deo pro­ phetia. Praeterea 3. quaevis'praedictio divinitus patefacta, qua fatum inevi­ tabile hominis aut populi cujusdam, quod ab opere quodam ab ipsis perpetrando pendeat, diserte annuntiatur, ideae Dei sanctissimi ac benignissimi repugnat, fatalismum fovet, et libertatem hominum moralem tollit 2 ; ergo. 202. Resp. ad 1. D. Nihil est actu existens, C. nihil est possibile et consequenter cognoscibile ab intellectu infinite perfecto, AT. Eodem ferme modo se habent futura respectu Dei, ac se habent praeterita respectu nostri. Res praeteritae in se utique nihil sunt, attamen certo fuerunt; idem dic de futuris respectu Dei, si tamen futura aliqua in Deo sunt vel praeterita, et non potius omnia praesentia: unde fit, ut in Deo proprie nulla sit praescientia sed potius scientia. 203. Ad 2. A'. ut patet ex dictis agendo de possibilitate revelationis3 ; et A”. conseq. Dummodo enim eventus veritatem vaticinii comprobet, nihil aliud requiritur; vaticinium siquidem, ut diximus, probationem suam sibi ipsi ' suppeditat. 204. Ad 3. A’ Non enim eveniet, quia praevisa vel praedicta, sed ideo praevisa et praedicta est res aliqua, qtila futura, ideoque si aliqua necessitas est in ejusmodi praedictionibus, non est nisi consequens et hypothetical,; logice enim prius est. aliquid esse, quam videri, proindeque et manifestari. ’) Ita fere Voltaire, Essai sur les moeurs et Vesprit des nations; Discours prélimin. et arlic. oracles tom. VIII. de ses oeuvres, édition de Genève 1769. pag. 88. a) Ita VTegscheider loc. cit. 3) Num. 8 et scqq. hujus tract. 4) Difficultatem hanc, quam adeo magni facit Wegscheider cum suis, jam promove­ rat Epicurus, quocum causam communem agunt sociniani et rationalistae. Ipse enim non solum rejecit divinationem ex eo, quod nulla diis cura esset de nobis, sed prae­ sertim ex perempta hac ratione humana li­ bertate: 'Η μαντική ανύπαρκτοί. tt St καί υπαρκτική ούδιν προ; ήμάί ήγητίον τα γι- ν ύαινα; seu, Divinatio nulla est; si vero talis esset, omnem ea tolleret voluntatis libertatem, nihil ad nos eristimandum pertinere quae fiunt. Diog. lib. X. Segm. 135, edit. Meibomii Amstclod. 1692. Eadem sententia inhaesit Carneadi, qui apud Tul­ lium loc. cit., ne Apollinem quidem futura posse dicere putavit, nisi ea, quorum cau­ sas natura ita contineret, ut ea fieri necesse esset. Idem senserunt Stoici et Tul­ lius ipse, quorum sensa fuse S. Augusti­ nus refellit, De civ. Dei, lib. V. capp. 8, 9, 10. Cons. S. Thom. loc. cit. art. 6. ad 1. qui hanc difficultatem jam praeoccupa­ verat. i V 67 n. DE VI ET EFFICACIA PROPHETIAE AD OSTENDENDAM DIVINITATEM REVELATIONIS. 205. Hic observare jnvat quamdam excellentiae speciem respectu nostri sibi conciliare prophetiam super miraculum ad ostendendam divinam alicujus missionem ac proinde divinitatem factae revelationis. Cum enim unusquis­ que testis esse possit eventus praedicti, satis est eum cum prophetia compa­ rare, ut superius observatum est. Quare minus cavillationibus ac telis in­ credulorum vaticinium exponitur quam miraculum. Quod patet potissimum ex ipsa incredulorum agendi ratione et praesertim Freret, qui licet plura congesserit adversus probationes christianismi,. ejusque doctrinam, mira­ cula, etc., alto tamen silentio praeteriit vaticinia, perinde ac si ad ea minime advertisset, eaque penitus dissimulavit, prout observavit Spedalieri. 1 At quod non praestitit Freret seu verius auctor operis sub ejus nomine vulgati, id praestiterunt rationalistae; qui nihil intentatum reliquerunt ad vim ele­ vandam hujus notae supernaturalis revelationis. Ipsorum argumenta inferius expendemus. Interea sit PROPOSITIO. Prophetia est certissimum divinae ac sup ematur alis revelationis argumentum. 206. Prophetia vere et proprie dicta non potest esse nisi a Deo: ergo quoties vera habetur prophetia eventu comprobata, toties ineluctabile divinae ac supernaturalis revelationis exurget argumentum. 207. Antecedens constat ex notione, quam de prophetia dedimus; con­ sequens negari non potest. 208. Id confirmatur ex omnium gentium persuasione, sive ex sensu naturae communi. Nulla enim gens est, quae non admiserit praedictionem libere futuri alicujus eventus, qui exitum sortitus fuerit vehit ineluctabile argumentum divinitatis. Hinc propterea receptum apud veteres sapientes adagium, cujus meminit Cicero2: Siquidem ista sic reciprocantur, ut et si divinatio sit, dii sint, et si dii sint, sit divinatio; qui praeterea addit: Vetus opinio est, jam usque ab heroicis ducta temporibus, eaque et populi romani et omnium gentium firmata consensu, versari quamdam inter homines divinatio­ nem, quam graeci μαντικήν appellant, id est, praesentionem et scientiam rerum futurarum.3 Exinde repetenda oracula, aruspicia, Sibyllae, ceu totidem divi’) C onfu tax. deir esame critico dei signor Nie. Freret. Pracfaz. pag. VIH. edit. Rom. 1778. ’) De divin, lib. I. cap. 5. 3) Ibid. lib. I. cap. 1. Idem alias Balbum ita locutum fuisse fingit: „Velleius, quia nihil tam irridet Epicurus quam prae­ dictionem rerum futurarum, mihi videtur quam maxime confirmare deorum providentia consuli rebus humanis. Est enim profecto divinatio, quae mullis locis ct temporibus apparet, tum in privatis rebus tum maxime ». , 68 nitatis organa. Poetae ipsi passim vates exhibent numine plenos et agitatos ad futura praedicenda. Adeo gentes omnes hac persuasione imbutae erant, divinationem sive prophetiam nonnisi a Deo esse! Ergo. L, DIFFICULTATES. 209. I. Obj. Frustra Deo adseribuntur prophetiae; 1. prophetia enim a vividiore imaginatione pendet; 2. facile siquidem accidit, ut vehementior animi allectus imaginationem incendat, qua sibi animus quasi praesentia fingat, quae sperat vel metuit, ut Cassandrae contigit malorum vehementer terrore perculsae, quae Troja a graecis patiebatur. Ita post Spinozam auctor operis Examen religionis. 3. Hinc fit, ut per conjecturas humanas quaedam praevideri possint ac praenunciari, ut saepe factum esse omnis historia docet. Ergo incertum est, quod a vaticiniis deducitur, argumentum. 210. Resp. -V. A. Ad 1. prob. D. Ac proinde hujusmodi prophetia ea non est. de qua loquimur. C. illa de qua loquimur. A’. Nempe eo ipso, quod a vividiore imaginatione pendeat aliqua praedictio, non includitur in pro­ phetiae notione, quam dedimus, et ex qua exclusimus omnem causam natu­ ralem. Addendum ejusmodi vaticinia incerta esse et conjecturalia, minime vero certa et determinata, qualia ad revelationis notam necessaria esse diximus. 211. Ad 2. Idem responsum esto, quod accommodari etiam potest iis, quae ex magnetismo animali vel somnambulismo objici solent; etenim semper extra hypothesim versantur; nam in his omnibus aliisque similibus praeexi­ steret causa naturalis, quam nos exclusimus. Addatur imaginationem, utut vividissimam, nullam habere vim posse in liberas hominum voluntates et actiones, quae futurae sint, cum nullam adhuc habeant determinationem vel in seipsis vel in causis. Quare Cassandrae factum, ejus supposita veritate, quae tamen saltem dubia est, extra rem et causam profertur. 4 212. Ad 3. D. Et in hoc casu haberetur prophetia proprie dicta, de qua loquimur, A". improprie dicta, C. Futura pleraque non negamus posse non sine aliqua probabilitate conjici ac praenunciari; sic ex habitu corporis, et indole, propensionibus, aliisque id genus, futurum hominis exitum proba­ biliter conjicere possumus et solemus; ita nos quotidie ex puerorum indole conjicimus: iste vitam finiet in suspendio, hic erit sanctus, apostolus, etc.; id ipsum dicatur de politicis praedictionibus, quas non raro exitus confirmat.5 in publicis. Multa cernunt haruspices, multa augures provident, mulla oraculis declaran­ tur, multa vaticinationibus, mulla somniis, mulla portentis.44 De nat. deor. lib. II. cap. 65. edit. Taur. opp. ΧΠΙ. Cons. Huet. Demonstr. evang. tom. I. Axiom. 4. ubi mira eruditione, ut solet, adductis veterum sive graccorum sive latinorum testimoniis, id luculentissime evincit. Optime propterea et energice Tertullianus, Apol. cap. 20. concludebat: Idoneum testimonium divini­ tatis veritas divinationis. *) Cons. S. Thom. loc. cit. q. 172. art. 1. ubi tolum islud argumentum evolvit atque in clarissimo lumine ponit. s) Huc referuntur praedictiones s. Gre- 69 At haec neque excedunt naturalis ingenii vires vel conjecturae limites; hinc etiam vidimus saepe spem fallere et inopinato eventu omnem conjecturam subvorti, et ratio est, quia humana conjectura non ornnes possibiles casus praevidero potest. 213. II. Obj. Si prophetia a Deo esset, non vero ex humana indu­ stria vel arte comparata, id potissimum erueretur ex prophetiis, quae in sacris litteris habentur. Jam vero, inquit Wegscheider 8 cum suis rationalistis, 1. praedictiones vere et proprie dictae, indubitatae, summaque cum claritate definitae, in utroque sacro codice frustra quaeruntur, ipsiusque Jesu Christi praesagium de reipublicae judaicae excidio non satis perspicue enun­ tiatum est (Matth. XXIV. 36). \ 2. Tum prolata sunt nonnulla vaticinia ab hominibus auxilio divino plane indignis (Num. XXII. 5 et seqq. I. Sam. XV. 32; Jon. I. 3; IV. 1 et seqq. Joann. XI. 51). Praeterea 3. nonnulla in libris sacris continentur, quibus eventus nequaquam respondit; conf. prae­ ter plurima vaticinia messiana Isaïae XXII, XXIX, XXXIV, LXHI, LXVI; Dan. II, VII; Oseae IX. 3; XI. 5; Ezech. XL et seq. Luc. I. 32; Act. Π. 30; Matth. XXVI. 32; coll. Act. I. 4; Matth. XVI. 28; Joann. XXI. 22; I. Thess. IV. 15; V. 1 et seq. I. Cor. XV. 51; Apoc. et quae populi tradi­ tionibus mythicis et superstitiosis nituntur, veluti Ezech. XXXVIII et XXXIX. 4. Alia denique singulari quodam scriptorum hebraeorum artificio post eventum demum conficta sunt, v. g. Gen. XXV. 23; XXVII. 27, 29; XXXIX, XL, XLIX; Num. XXIV. 17 et seqq.; Deut. XXXIII; I. Reg. XHI. 2; XIV. 15; Dan. VII, XII; Matth. ΧΧΙΠ. 35; vel 5. praedictiones nonnullae, propria earum significatione mutata aut pressius definita, ad rerum eventum inflexae et singulis rebus in facto positis post eventum demum accu­ ratius adaptatae sunt, v. g. Dan. IX. 24; Ps. XVI, coll. Act. Π. 29 et seq.; Ps. XXII. 17—19, coll. Joann. XIX. 23 et seq. Isaïae LUI; Matth. XII. 40; XVI. 21; XVII. 9; XXII, XXIII, XX. 19; XXVI. 34, coll. Joann. XU. 36 et seq. Luc. XIII. 32; Joann. XXI. 18. Postremo 6/’quemadmodum Jesus ipse parum honorifice judicavit de hebraeorum vatibus (Matth. XI. 11; Luc. VIL 28); ita apostoli vaticinationem obscuram et imperfectam esse ipsi pro­ fessi sunt (I. Cor. XIII. 9; II. Petr. I. 19, conf. Act. I. 7). Omnino autem apparet, Jesuin interpretandi rationem, quae in talmudicis et rabbinorum sicut in Philonis et Josephi scriptis latissime regnat, sequutum, et eo ipso, quod nonnulla prophetarum oracula ejus fata resque ab eo gestas vere adum­ brare videntur, ductum, V. T. effata de felicissima rerum conversione et de novae faustiorisque civitatis instauratore aliaque, providentia divina ita mogorii Naz. de futuro Juliani apostatae exitu, et P. Le Jay S. J. de Voltaire, Polybii relate ad romanae reipublicae finem, Jos. Flavii quoad Vespasiani assumptionem ad imperium, Mahumctis circa victoriam graecorum sub Heraclio in persas, etc. °) Op. cit. part. I. cap. 2. §. 50. < - 70 dorante, ad seipsum traduxisse, ut fidem faceret judaeis, et ideis ipsorum messionis suas de regno quodam spirituali per Messiam condendo (Mattii. XI. 13; XXII. 32 et seq. Luc. XVII. 20 et seqq. Joann. VIII. 12; XVIII. 36) prophetarum quidem dictis nonnullis (Is. II. 2—5; XL 1 et seq. XLII. 1—4; Joel. III. 1; Zach. III. 7 et seqq. VL 12—15; Mal. III. 1—4; IV. 1 et seq.) jam vere adumbrato, adnecteret. Quae cum ita sint, prguinentum e vaticiniis deductum etc.; ergo. T •f’ rn 214. Resp. C. maj. X. min. Ad 1. prob. A’. Mentitur Wegscheider dum talia affirmat; exemplo sint promissiones Abrahae factae (Gen. XIII. 63 et seq.) de possessione terrae Chanaan, rursum praedictio de futura gentis peregrinatione a se nasciturae in Aegyptum, de illius servitute per quadrin­ gentos annos, deque ejus liberatione in quarta generatione (ibid. XV. 13 et seq.), praedictio nativitatis Isaac (ib. XVIII. 10) et quidem intra annum contra omnem expectationem, de benedictione omnium gentium in semine Abraham (ibid.), ut innumeras alias ex V. T. omittam claras, definitas, cujusmodi sunt eae omnes, quas edidit Moyses in conspectu Pharaonis circa fu­ turas Aegypti plagas earumque cessationem (Exod. VIII, IX, X, XI, XH), ex N. T. autem omnes praedictiones Christi cum omnibus suis adjunctis circa ipsius passionem (Matth. XVI. 21; Marc. IX. 31; Luc. IX. 44 et XXIV. 7) ejusque post tres dies resurrectionem (ibid.), circa trinam Petri negationem illa ipsa nocte ante galli cantum (Matth. XXVI. 34; Marc. XIV. 27; Joann. XVI. 32). Impudenter igitur mentiuntur rationalistae, dum talia effutiunt. Ad Prob, ipsiusque J.-C. praesagium, etc., 2V. Apertissimum siqui­ dem est illud non praesagium sed vaticinium de proxima templi ac Soly­ morum eversione, si praesertim conferatur locus parallelus Luc. XXI. 9 et seqq. et Marc. XIH. 2, cum omnibus suis adjunctis temporis, personarum, etc. Sufficit, ut quis certior fiat de gratuita adversariorum assertione, legere citata loca eaque cum historia Jos. Flavii de bello judaico comparare.8 215. Ad 2. Tr. Quia ejusmodi dona, quae a theologis dicuntur gratis data, absque sanctitate consistere possunt, et in ejusmodi casu nihil efficaciae suae amitterent vera vaticinia. Saepe diximus vaticinia suam probationem secum ferre.9 ‘ ) Haec eadem fere sunt, quae jam ob­ licta, Pellam in Galilaea se receperint, ut jecerat Voltaire, Bible enfin e.rpliquee par refert Eusebius. Hist. eccl. lib. III. cap. 5. plusieurs aumôniers de S. M. L. R. I). P. vers. Valesii; oppidum autem illud erat trans et Questions sur ΐ Encyclop. art. Messie, Jordanem. Quod ergo clarum et definitum tom. XXIV; ex quo patet, quam vere di­ fuit omnibus Christianis aetate illa, erit ob­ xerimus, rationalismum non esse nisi atlieis- scurum Wegscheider? mum seu theismum lanatum. 9) Cons. S. Thom. loc. cit. ari. 4, ubi s) Perspicuum adeo et definitum est hoc ostendit, esse posse prophetiam sine morum vaticinium, ut chrisliani eo admoniti, rece­ probitate, cum ad proximorum utilitatem dente exercitu Romanorum, Jerosolyma re- ac salutem, non autem propriam, sit a Deo 71 216. Ad 3. Vel A·. vel D. sl conditionata sint, conditione non posita, ut saepe factum est, C. si absoluta subditi. posita arbitraria interpretandi methodo protestandum, nempe juxta privatum uniuscujusque sensum Tr. juxta sanae exegesis regulas, A7, Observandum Igitur est, non pauca vati­ cinia conditionata esso; porro cum conditio effectum suum non sit sortita, quid mirum si vaticiniis effectus non responderit? Talia sunt, quae adim­ plenda adhuc supersunt, vel in dies adimplentur, talia quae in Apocalypsi leguntur, quae spectant ad plenam vocationem gentium; talia quae sub cor­ tice litterae sensum spiritualem praescierunt (licet adversarii nostri id non admittant), cujusmodi sunt ea, quae de futurae synagogae felicitate, de sede David, de regno messiano, aliisque id genus non paucis pro lubitu intelligunt isti neoterici biblici protestantes et rationalistae, ut inde arguant eventum prophetiae non respondisse. Addatur gratis omnino asserere adversarios, ci­ tata ab ipsis vaticinia impleta non esse, atque insuper nec id asserere ipsos potuisse; etenim si omnia V. et N. T. vaticinia obscura sunt et indefinita, quomodo nunc affirmant, eventum iis non respondisse? Mendacem oportet esse memorem 10 ! 217. Ad 4. A7. Haec enim non est nisi gratuita et impudens adversarii assertio contra omnes critices regulas et consensum et testimonium universae gentis judaeorum et Christianorum. Observandum est, quod inter vaticinia scriptorum hebraeorum singulari artificio post eventum demum conficta recen­ seat auctor noster etiam illud quod legitur Matth. ΧΧΠΙ. 35. Quam bene haec cohaerent11 ! Addo : saltem ista vaticinia post eventum conficta deinfusa. Certe juxta verba Christi (Matth. VII. 22) dicturi aliquando nonnulli impii erunt: Nonne in nomine tuo prophetavimus ? 10) Hic obiter notetur, protestantes so­ litos esse scripturam per solam indicatio­ nem capitum et versiculorum adducere. Et hoc duplici ex causa, 1. ut fucum faciant imperitis et malam fidem facilius tegant; 2. ut ostentent propriam peritiam in versan­ dis scripturis. At primum ingenuo scriplore indignum est, alterum puerile, cum ope concordantiae quisque possit eamdem peri­ tiam ostentare. Nunc ut speciem exhibeam malae fidei et gratuitarum assertionum Wegscheider in adductis locis, observo cap. XXIX. Isaiae esse de eversione Solymo­ rum, quod ad amussim impletum est; cap. XXXIV. de Dei ultione in omnes gentes, quae pariter sub chaldaeis contigit; cap. LXIIL de Christi triumpho in hostes suos et derelictione hebraicae gentis, quod pa­ riter suum exitum sortitum est; cap. LXVI, pariter esse de vocatione gentium et judacorum derelictione seu reprobatione; Dan. cap. Π. esse de visione Nabuchodonosor et de quatuor monarchiis. Eccur autem ad­ impletum non est hoc vaticinium? Sic di­ catur de ceteris, cum non vacet singula percurrere. Interea Crimine ab uno disce omnes. 11 ) Praestat et hic novum sumere spe­ cimen innocentiae atque honestatis ratio­ nalistarum eorumque eruditionis biblicae, quam in eis aliqui suspiciunt. Inter vaticinia conficta Wegscheider refert Gen. XXXIX; at hoc caput nullum exhibet vaticinium, sed historicum lotum est, de tentata nempe Josephi castitate. Quo vero fundamento in animum induxerit suum Wegscheider, tot­ idem esse conficta vaticinia, ea quae prae­ dicunt futuram superioritatem hebraici po­ puli super Idumaeos (ut Gen. XXV. 23; XXVII. 27; XXIX.) plane ignoro. Id ipsum dicatur de interpretatione somniorum eunu· — - 72 berent esso clara ac definita, cur igitur nulla esso Id genus oracula adver­ sarius noster affirmavit? Mendaces sibi constaro non possunt. 218. Ad 5. D. In sensu et sententia adversarii, C, reipsa, N. profecto commoda via est ad declinandam vim vaticiniorum, ut si quae sint luculenta et ineluctabilia, gratis affirmare ea post eventum conficta esse, iis autem, quae eludi minime possunt, affingere alium et privatum sensum, contrarium illi, quem sacri scriptores aperuerunt, ac deinceps affirmare ea deflexa signi­ ficatione post eventum ad alia fuisse accommodata. Sed neque hic sibi con­ stat auctor noster. Nam Danielis caput IX. supra inter conficta post eventum retulit, nunc recenset inter ea, quae post eventum deflexa sunt a propria significatione. Addatur Psalmum XVI. (in Vulg. XV.) de Christi resurre­ ctione in sensu recepto ab ipsa synagoga a Petro expositum esse, alioquin palam et pro concione non retulisset, Psalmum XXH. (XXI.) de Christi passione in citato versu accipiendum esse tum res ipsa declarat, tum synagogae recepta expositio etc et sic de ceteris ibidem commemoratis. 219. Ad 6. Neg. prorsus Hoc enim novum est figmentum adversarii nostri. In locis enim citatis Christus solum dixit: Aon surrexit inter natos mulierum major Joanne Baptista, vel ut est apud Luc. Major inter natos mulierum propheta Joanne Baptista nemo est. 12 Utrum hoc dicendum sit, parum honorifice de prophetis loqui, ad quos saepe provocat Christus ipse (ut Luc. XXIV. 25, 27 ; Joann. VI. 45 et alibi passim), quisque intelligit. Ad conf, ita apostoli vaticinationem obscuram, etc., N. Numquam apostoli hoc dixerunt, sed mentitus est bonus rationalists. I. Cor. ΧΙΠ. 9. Apostolus ait: Ex parte enim cognoscimus et ex parte prophetamus 13 ; H. Petr. I. 19 ' ’i •> chorum Pharaonis a Joseph in carcere facta (Gen. XL.) et de Jacobi morituri benedi­ ctionibus in filios (ib. XLIX.). Quare tan­ tae fraudis non indicavit tempus, auctores, adjuncta? Sed veniamus ad Dan. VII. et seqq. usque ad XII; Porphyrius longe ante rationaiislas a quodam Epiphane haec capita in Judaea, aetate Antiochi, conficta autu­ mavit. At praeter Judaeorum traditionem, in quorum manibus volumen Danielis erat, desperatum Porphyrii perfugium prorsus evertit testimonium Jos. Flavii, qui (Archaeol. lib. XL cap. ult.) refert Alexandro M. Jerosolymam adventanti a sacerdotibus volumen Danielis exhibitum fuisse, ac lo­ cum illum ostensum (est autem cap. VIII.), in quo regem Persarum devictum iri a rege Graecorum praedicebatur, Λειχ^ιίσης δε αύτώ τήί ^ανιήλου βίβλου Ιν ή τινα των Ελλήνων καταλύαειν τήν Πιρσών αρχήν Ζόρλου, νομίβαί αυτοί είναι ό βημαινόμι· νοί, τότε μεν ήνβείί άπέλυΟε τό τρ St Ιπιοΰαη αροίκαλι^άμινοί, Ικελευβεν αύτούί αίτεϊββαι δωρεάί αί αν αυτοί 3έΛωίι etc. peg·. 581. tom. I. op. edit. Havcrcamp, Amst. 1726. Jam vero Alexander Antio­ chum praecessit annis plusquam 150; fieri proinde non potuit, ut liber Danielis sup­ positus fuerit, vel assuta recensita capita tempore Antiochi. Sic corruit commentum Porphyrii, et Wegscheidcr qui eadem re­ coquere audet. Consulatur praeterea Die Authentic des Daniel, etc. seu Authentia Danielis demonstrata, etc. per Ernst Wil­ helm Hcngstcnbcrg, Berolini 1831. in 8. ·’) Observat vero hic Maldonatus com­ parationem a Christo institui in sanctitate, non autem in prophetia. ”) Prophetiae hic apostolus praefert visionem beatificam, quae utique clarior 73 contrarium docetur: Habemus firmiorem propheticum sermonem, cui benefa­ citis attendentes tamquam lucernae lucenti in caliginoso loco, adeo ut veluti praeferat prophetiam visioni sibi factae in monte sancto; Act. vero I. 7 le­ gitur: Non est vestrum nosse tempora vel momenta, quae Pater posuit in sua potestate. Itaque si adversarius noster hic non abutitur scripturarum auctoritate ac bona lectoris fide, et perfricta fronte imperitis imponit, quis hoc facere dicendus sit plane non video. 220. Ad 7. N, Et hic praeter falsi tatem impietas etiam adversarii patet, quippe Christum ut seductorem traducit, quod abusus fuerit judaeorum sim­ plicitate. Et tamen isti Christiano adhuc nomine gloriantur, et impune theo­ logiam in academiis tradunt! Cum igitur praeter suam impudentem asser­ tionem nullam afferat probationem, non est cur hic tempus teramus. 14 221. Inst. 1. Varius est prophetarum stylus pro diverso eorum ingenio et educatione. 2. Sine aliquo apparatu prophetare non valent, ut contigit Elisaeo (IV. Reg. III. 15). 3. Institutae inveniuntur apud haebraeos prophe­ tarum scholae, in quibus ars prophetandi tradebatur; hinc et grex prophe­ tarum occurrens Sauli (I. Reg. X.) ; 4. hinc enthusiastae quidam ex ipsis indecora patrabant, ut esset nude incedere (Is. XX.). Ergo divinae revela­ tioni prophetia adseribi non debet. 222. Resp. ad 1. Quia Deus probabiliter non semper verba singula, sed sensum ut plurimum prophetis tradebat, C. secus subdist. quia Deus verba dictans sese diversae prophetarum indoli accommodabat, C. quia ex ipso non erant edita vaticinia, N. Nec enim homo, inquit s. Thomas 15, ex operatione divina immutatur circa prophetiam. criL Cons. Bernard, a Piconio in Triplici expositione. Non absolute proplerea loqui­ tur Paulus, sed relative. H) In nota (o) scribit: Sic Josephus, interpretandi genus Judaeis usitatum sequutus, Vespasianum oraculis messianis portendi {Bell jud. lib. VI. §. 4.), Cgril­ lus jeros. sua ipse fata a prophetis prae­ dicta fuisse opinatus est. Sozoin. hist. lib. IV. 5; Ammon, Bibl. theol. II. 86 et seqq.; Eichhorn, Ausfuhrl. Unterr. 156 et seqq. Briefe Uber den Rationalismus, 221 et seqq. Sed si Josephus incredibili assenta­ tione contra omnium suae gentis sensum accommodavit oracula messiana Vespasiano, ergo et Christus hunc morem sequutus est? Mira rationalistarum dialectica ! Falsum porro est Cyrillum jeros. opinatum fuisse fata sua a prophetis praedicta; neque id tradit Sozomenus, sed relata ingentis crucis in aëris spatio apparitione ab omnibus conspecta per plurcs horas (et hic videant rationalistae an unquam signa defecerint in eccle­ sia catholica) subdit aliquos asseruisse haec in sacris libris olim praedicta fuisse per divinam quamdam prophetiam. En verba Sozom. loc. cit.: Έλέγετο δε "παρά των τα τοιάδε Ιπιβτημόνων κατά τινα προφητείαν 3είαν πάλαι ταντα προμεμηνΰσ^αι Ιν ταΐί ίεραμ βίβλομ. Talis est fides istorum viro­ rum Ammon, Eichhorn, etc., qui habentur ut rationalism! fundatores! *s) S. Thom. loc. cit. art. 3. ad 1. Conf. etiam Huet. Demonstr. evany. prop. VIII. ubi in sententia de divina inspiratione quoad singula verba ad rationem reddendam di­ versitatis styli, quae in singulis prophetis habetur, hac pulchra similitudine utitur: Eodem modo ac idem ventus transiens per diversas organi fistulas diversum sonum ---------------------------- - - - - 74 223. Ad 2. iV. Casus enim Elisaei, qui adducitur, unicus est et aingularis. Ad sedandum enim animum suum psaltem requisivit, non ad excitan­ dum spiriinm prophetiae. 224. Ad 3. D. Ad pie educandos adolescentes, ex quibus Deus aliquos identidem eligebat ad futura praenuntianda, C. ad artem prophetandi addi­ scendam, A. Et hic obiter notamus cum Bergier *8, non unam esse in scripturis nominis prophetae acceptionem; aliquando enim hac denominatione veniunt oratores, quo sensu Aaron dicitur propheta Moysis; interdum desi­ gnantur aliqui addicti ad divinas laudes canendas, talis fuit Saul inter pro­ phetas. vel cum domi prophetabat, psallente David; veniunt insuper doctores et interpretes legis, quo sensu nonnulli dicuntur filii, id est, discipuli pro­ phetarum, qui nempe legis doctrinam addiscebant ab his doctioribus, quorum aliqui divino etiam lumine edocebantur. Quae si accurate distinxissent in­ creduli, prophetiam inter humanas artes minime connumerassent. 225- Ad 4- D. Ex praeconcepta adversariorum sententia, C. in se, N. Etenim Isaias ad calamitatem Aegyptiorum et Aethiopum symbolice expri­ mendam deposito pallio nonnisi ultima veste indutus incessit. Orientales siquidem nudum dicunt, qui nonnisi hac ultima veste, quam ehram appellant, indutus est, atque, ita hodicdum in Oriente ruricolae et ad meccanum pseudo­ prophetae sepulcrum peregrinantes vestiti sine aliorum offensione incedunt. ‘J. DIFFICULTATES ex ethnicorum vaticiniis. 226. Obj. 1. Nulla est religio, quae suas non habeat prophetias seu divinationes et oracula, 2. quae si cum biblicis conferantur, vix ullum inter ea deprehenditur discrimen. 3. Celeberrima sunt oracula Jovis Dodonaei in emittit, sic licet idem spiritus sit, qui di­ versos inspirat, diversimode loquitur pro diversitate indolis, etc. Ceterum controver­ sia de modo ipspirationis, sive quoad so-' lurn sensum, sive quoad verba singula adhuc viget. Concilium trid. litem diri­ mere noluit, sed solum declarat Deum utriusque foederis auctorem esse. Plures diversi­ mode loquuntur. Ex theologis Lcsstus el Hamelins S. J. inter alias theses hanc sta­ tuerunt: Ut aliquid sit scriptura sacra non est necessarium singula ejus verba esse inspirata, quam Ihesim Theologi Lovanienses et Duaceni annis 1587 et 1588 atro carbone notarunt. Haec tamen censura a reliquis catholicis, ab universitate Parisiens! cta Rom. Pontifice minime probata fuit. Cum Lessio et Hamelio consentiunt e Soc. Jcsu Bdlarminus, Mariana, a Lapide, Bonfrerius aliique; ex externis Alclchior Canus, Contensonius. Calmet, estqae sententia communissima. Conf. diss. Calmet De in­ spiratione. etc. ad II. Petr. Ilolden longius progressus est. ««) Traité, etc. tom. VU. chap. 7. art. 1. §. 1. Plura etiam de hoc argumento ha­ bet Jahn, Introd, in libros F. el N. Foe­ deris, §. 83. Sed ab hoc auctore valde cavendum, saepe enim accedit ad biblicos protestantes. *7) Janssens, Herm. tom. I. n. 319; et hic auctor in nonnullis a vera via deflectit, merito proinde castigatus ab Amando a S. Cruce dioec. Leodiensis presbytero, in suis Animadvers erit, in eumdem, Monaci 1820. Inierim ex dictis patet quid reponendum sii 75 Chaonia Epiri regione, Jovis Arnmonie in Lybia, Apollinis in Delo, Delphis et alibi, Latonae in Aegypto, quod Sebenniticum oraculum vocabatur, aliaque permulta erudite collecta et declarata a Mussar do 18, a quibus ethnici expe­ tebant et plerumque obtinebant prophetias, responsa scilicet de rebus ab humana cognitione prorsus remotis. 4. Nil mirum proinde si ea ut divinitus inspirata ethnici crediderunt. 5. Notissima sunt carmina Sibyllina ab ethni­ cis pariter et Christianis admissa. 6. Negari saltem non potest, daemones potuisse praedicere, quae essent ipsi facturi. 7. Hinc dubium semper evadit argumentum ex prophetia deducturo ad evincendam divinitatem supernaturalis revelationis ; ergo. 227. Resp. ad 1. D. Veras vel fictas, C. veras subdiet. quae tamen •naturalem scientiam et conjecturam non excedant, C. quales nos propugna­ mus, N. Nullum exemplum ex tota antiquitate proferri potest de editis ora­ culis saltem in confirmationem falsae religionis, quae notas praeseferant a nobis superius expositas. 228. Ad 2. N. Peculiare enim intercedit discrimen, illudque multiplex inter ethnicorum oracula et vaticinia biblica. Licet enim demus (quod verius censemus ob aperta patrum testimonia) cum P. Balto S. J. adversus Van Dale et Fontenelle non omnia gentilitatis oracula sacerdotum fraudibus esse adseribenda, attamen jure affirmamus dari characteristicas notas, quae essen­ tialiter oracula paganorum a biblicis distinguant. Ut enim cetera omittam, oracula et divinationes non erant 1. nisi effata singularia, nulla ratione inter se nexa, 2. eaque de eventibus proxime instantibus, ut certis personis vel deitatibus consuleretur, et 3. adeo ambigua, ut quidquid accideret, prae­ dictum fuisse videretur. 19 Sic de celeberrimis oraculis Apollinis scribit scurrae Voltaire, dum ridet panem stercore humano vel bovino linitum ab Ezechiele comedendum (Ezech. IV. 12.). At non ad­ vertit numquam ejusmodi mandatum a Deo prophetae datum esse, sed ad exprimen­ dam summam lignorum penuriam, ad quam in captivitate Judaei redigendi essent, jus­ sit Deus coquere panem ex fimo exsiccato sive hominis sive bovis; en verba textus: ÎWFI C*N‘7i PNS· ΝΤΠ coque il- τττ - ·· »*;·.·: · : lum sub cineribus cum hominis excre­ mento; eumdem sensum referunt chaldaeus ac graeci interpretes LXX: Έν βολβίζοκ κό.τρου άι&ρωπϊνιρ lyxpüÿtis aura. Jam vero hodicdum in Aegypto atque in Oriente pauperes incolae desertorum pqnes suos frequenter siccatis stercoribus boum, imo ct hominum coquunt. Conf. Corneille Le Bruyn, Voyages au Levant, tom. I. pag. 230; Tournefort, tom. III. pagg. 106, 122, 133, 136; Pietro della Valle, pag. 1. loll. 2; Gemelli Carrcri, Voyage autour du monde, tom. II. pag. 57; Calmet, hie; Lamy, Ap­ paratus ad Bibl.; Gucnée, Lettres de quelques Juifs, etc. tom. II. Icit. IV. §. 7. pag. 244, edit de Lyon 1823. ls) In sua Historia Deorum fatidico­ rum, Va tum, Sibyllarum, Phoebadum apud priscos illustrium, Coloniae Allobrog. edit. 1675. *9) Omnia prorsus gentilitatis oracula fraudibus sacerdotum adseribenda esse VanDale, De Orae. vel. ethnic. Diss. II. con­ tendit, cui adstipulatus est Fontenelle, Hi­ stoires des Oracles, chap. 7. quibus non­ nulli ex recentioribus subscribunt atque Cicero 20 : Sedjam ad te venio, sancte Apollo . . . tuis enim oraculis Chrysippus totum volumen implevit, partim falsis, ut ego opinor, partim casu veris, ut fit in omni oratione saepissime, partim flexiloquis et obscuris, ut interpres egeat inter­ prete, et sors ipsa referenda sit ad sortes, partim ambiguis et quae ad diab­ eticam deferenda sint. E contrario vaticinia biblica 1. sunt permulta, quae omnia amice _inter se~ conspirant; '2. ad finem communem, grandem et Deo dignum tendunt; partim de factis in sera posteritate eventuris agunt, atque 4. minime ambigua, sed determinata, certis adjunctis definita, et eatenus, qua­ tenus opus est, clara sunt. Talia sunt vaticinia, quae seriem eventuum, qui ad hebraeos aliasque gentes spectant ab Abrahamo per XXII saecula miro consensu praenuntiarunt, et eo tendunt, ut divinam legationem prophe­ tarum, et per hanc legationem, veritatem doctrinae de Deo unico, omniscio, provido, sanctissimo comprobarent, eamque custodirent hebraei usque ad adventum Messiae ex Davidis posteris orituri, per quem eadem cognitio ad universas gentes erat propaganda. Nec generica sunt ista vaticinia, sed quam· plurima cum suis adjunctis temporis, loci, personarum, absque ambiguitate, perspicua et clara. Plura jam exempla superius exhibuimus agendo adver­ sus rationalistas, quibus addi possunt, speciminis gratia, quae habentur Gen. j XII. 2 — 3; XV. 4 — 5; XVII. 4 —8, etc.; tum Isaiae XXI. et Jer. L. et LI. I de futura per medos et persas Babylonis depopulatione, quibus si conferantur, quae refert Xenophon21, videtur historicus nonnisi eorumdem vaticiniorum commentaria edidisse, adeo omnia adjuncta enunciata ad amussim completa cernuntur! Plura alia non minus clara ac definita praetermitto, ut brevitati praestitutae inserviam, cum ejusmodi vaticiniis abundent utriusque foederis paginae. I 229. Ad 3. Responsio patet ex dictis. inter ceteros Janssens, op. cit. Moshemius vero mediani viam inivit, in Notis ad Cudtcorth, asserens nihil certi affirmari posse pro alterutra sententia. At conlra Van-Dale ejusque sectatores strenue adeo dimicavit P. Baltus auctoritate omnium veterum ethnicorum, si Plutarchum exci­ pias, ss. Patrum, praesertim Justini, Ter­ tulliani, Cypriani, Athanasii, Lactantii, Au­ gustini, qui dicebat: Loquacissinia simu­ lacra, pulsis daemonibus « Christianis, vetuli sine flatu organa siluisse, quod veteres apologelae ethnicis passim expro­ brabant, praesertim Tertullianus et Cypria­ nus: tum factis certissimis ac testibus im­ mediatis, cujusmodi fuit s. Joann. Chrysoslomus quoad silentium oraculi daphnitici in translatione reliquiarum s. Babylae, etc. Addo non solum internas notas ita ut Fontenelle coactus fuerit palmam dare adversario suo, festivo illo dicto: Le diahle a gagné sa cause ; Diabolus nempe cau­ sam suam vicit. Sane Bcrgier loc. ciL observat, neminem ausum fuisse P. Balti opus refellere. Hinc bene concludebat P. Berlier S. J.: Veneratio, (μια ecclesiae patres prosequi debemus, non sinit nos dubitare, quia daemonum arte quaedam sint edita vaticinia. In epistolis, quibus titulus : Lettres édifiantes et curieiises etc., mulla narrantur de his vaticiniis per idola emissis, ab ipsis oculatis testibus. Cons. Amandus a S. Cruce op. cit. adversus Janssens. ’·) De Divin, lib. II. cap. 56. edit Taur. 1831. op. tom. XIII. *‘) Cyrop. lib. VIL cap. 5. biblicorum oraculorum ah oraculis ethnicorum essentialiter differre, ut ex nuper dictis evincitur, sed etiam externa adjuncta; 1. enim multa oracula ethnico­ rum seu divinationes arte fiebant; 2. oracula ethnicorum addicta erant certis locis, ut vates graecorum Dodonae, Delphis, Delo, etc. adeo ut per totum orbem tercentum ad minus recenserentur; pendebant insuper a certis anni tempestatibus vel a vapore cavernarum subterranearum , Pythiae esu bacca­ rum aut gestatione coronae laureae in furorem concitabantur, tripode in Boeotia potissimum; nota est insuper duplex origo oraculi Dodonaei ex sacerdotissa Thebana in sylva Dodonae ex murmure rivi, tum ex statua aenea, aeneo flagello, vasis aeneis; sacerdotes etiam in quibusdam quercubus oracula dabant, etc. 3. Non modo oracula gentilium, sed et praestigiatores donis ac muneribus con­ ciliabantur, ut vaticinia ederent; hinc harioli et aruspices erant instrumenta principum ac magistratuum, per quos plebs ad ea, quae decreta erant, flecteretur. Hinc illud Demosthenis: Pythia philippizat. 4. Oracula et omnis generis hariolatores credulos habebant coaevos suos; prout vero progressu temporis vanitas et fallacia detegebatur, fidem amittebant et in oblivionem abibant. Contra vero pro­ phetae 1. nulli erant addicti loco, 2. cujuscumque erant conditionis, 3. absque ullo apparatu vaticinia dabant, 4. non solum non rogati, sed invitis regibus, principibus, populo; nedum vero aliquam aut laudem aut mercedem referrent, ludibria, odium, insectationes, minas, vincula, carceres, vitae pericula ac necem etiam subibant; unde s.'Stephanus (Act. VII. 52): Quem, ait, pro­ phetarum non sunt persecuti patres vestri? 5. Plerumque habuerunt coaevos incredulos nec fidem nacti sunt, nisi postquam vivere desierunt, quum nempe fallere amplius non possent, quando scilicet vaticinia eorum posteriori aevo complerentur; id progressu temporum adeo manifestum fuit, ut multi etiam ethnici veritatem vaticiniorum biblicorum agnoverint22. 230. Ad 4. D. Rudes, et absque sufficientibus motivis, C. doctiores et sapientes, N. Recolantur superius dicta. 231. Ad 5. D. Quin edita sint in confirmationem erroris, Tr. secus, N. Omnia obscura et incerta sunt, quae spectant ad deperdita Sibyllina carmina; sola nobis remanent, quae recensuit Virgilius (Ecl. IV.): Ultima Cumaei, etc.; quae certe continent de Christo vaticinium, quidquid cum suis contendat Heyne.23 Diversa sunt veterum judicia circa illa. Nonnulli Patres censent ”) Ita quidem Jahn, op. cit. etsi pro­ testandum biblicorum passim vestigia premat. 13) In argumento hujus eclogae; ubi adstruit poëtam phantasmata poetica ab aureae aetatis narrationibus petila cumulasse, in certo aliquo temporis sui eventu decla­ rando, quem paulo obscurius designavit, quoniam in vaticinium rem mutavit, atque vaticinantis verbis et phantasmatibus sensa sua exposuit. Deinde, exposita theoria va­ ticiniorum apud suos recepta, quod orta ea sint ex spe melioris aevi concludit : „Quascumquc in hoc genere descriptiones novae felicitatis habemus, sive in Orientis, sive in graecis vel romanis poëtis, eae omnes fere inter se similes sunt: bestiae ac ferae cicures, serpentes innocui, fruges nullo cultu enatae, mare placidum, dii prae- Deum per Sibyllas vere edidisse vaticinia sicut olim per impium Balaam. Quae nunc prostant in bibliotheca Patrum, tum quae ex codicibus ambrosia, nis et vaticanis nuper evulgavit cl. Maius, ex omnium criticorum judicio spuria sunt. *4 232. Ad 6. D. Si Deus id ipsis permisisset, Tr. secus, A'. Recolantur orro , quae diximus de miraculis, spectatis moralibus Dei attributis. 233· Ad 7. A' Ex hoc enim, quod nummi aliqui suppositi sunt ac spurii, non sequitur, omnes ut spurios amandandos; immo ex eo, quod aliqui suppositi tii sint, concludi potius debet genuinos existere. sentes in terris, aliaque ejusmodi in omni­ bus commemorantur.” Quibus verbis satis aperte alludit ad Is. XI. quem non secus ac profanos poëtas auream illam aetatem descripsisse innuit. Sed quid exspectes a profanis istis scriptoribus omni religionis sensu destitutis, qui nonnisi terrena sapiunt! Quomodo autem adeo universalis sensus nationibus omnibus inhaesit absque aliquo originario principio, ex quo in omnes ema­ naverit? 14) Cons. Gallandi, tom. I. Bibi. Pa­ trum, Prolog, cap. XVI; ubi ostendit car­ minum Sibyllinorum auctorem esse Christia­ num ex circumcisione, qui ea edidit anno 138. Quod attinet ad veteres Sibyllas earumque carmina, omnia involucris tegun­ tur. D. Pierre Petit in erudita Dise. de Sibyllis, eas ad unam reducit, eamque opi­ natur vocatam fuisse Delphicam, Erythraeam, Cimmerianam, Cumanam. Samiam, Helles­ pontiacam, Lybicam, Persicam, Phrygiam, Tiburtinam, a diversis locis, in quibus commorata est. Existimat ipsam fuisse graccam, eo quod oracula omnia graece scripta sint, Erythraeae Asiae urbis natam, Hicrophilem nuncupatam, demum Cumis in Italia obiisse. Alii Varronem secuti sunt, qui decem eas numerat. Ceterum inter has decem Cumana est celebrior. Tres ex ea libros Tarquinius magno pretio emit, quos lapideae capsulae inclusos in Capitolio re­ posuit. Hi libri consulebantur a romanis, quoties graviora impendebant reipublicae discrimina. LXXVI vero annis ante Chri­ stum Capitolio sub Sylla conflagrato, se­ natus romanus in Asiam et Graeciam misit ad colligenda quotquot Sibyllina oracula reperire potuissent. Hi legati mille versus propheticos existimatos Romani attulerunt, qui denuo in Capitolio reaedificato collocati sunt; et sic ratio redditur de carminibus Sybillac.Cunianae a Virgilio recensitis, cum teste Tacito, Hist. lib. V. cap. 13. et Sue­ tonio, lib. II. cap. 14. Oriente toto per­ vulgata opinio seu potius traditio fuerit de magno rege ex Judaea profecturo, qui rerum potiretur, quae inter Sibyllina car­ mina relata est, cujus meminit Virgilius. Guillelmus Beveregius carmina sibyllina in 1res classes distribuit; prima complectitur genuina annis 76 ante Christum combusta; altera subinde a Romanis collecta, quorum fragmenta apud Plutarchum, Varronem, Tul­ lium. Virgilium occurrunt, quaeque Slylicon v. saeculo, teste Rutilio Numatiano, Itinerarii lib. II. flammis tradidit; tertia demum classis, quae tom. L Bibi. Patrum inserta sunt, quibus addi debent a cl. Maio vulgata. Ex Patribus ea citarunt Justinus, Athenagoras, Theophilus antiochcnus, La­ ctantius aliique. Celsus apud Origenem, lib. V. n. 61, el lib. VII. n. 56, Christianos Sibyllistas vocat, quod istorum carminum auctoritate uterentur. Cons. Bevereg. Co­ dex can. lib. I. cap. 14. tom. II; in Georg. Bulli Primit. et A y os lol. trad, de J. C. divinitate asserta, etc. cap. 4. §. 3 ct seqq. Collect. Patrum Ayost. J. B. Cotelerii, Anlw. 1698; Fabric. Bibl. Gr. tom. I. cap.29. pag. 227 cl seqq. edit. Hamb. 1790. Sed potissimum ex catholicis Gallandi loc. cit. et D. Prudentius Maran Maurinus, Praef. ad Justin, passim, edit. Parisiis 1742; qui­ bus levissimi recentiores biblici protestan­ tes et rationalistae refelluntur in illa jejuna conjectura de Sibylla portendente aetatem auream absque ulla ad Christum relatione. 234. I. Inst. 1. Constat ex indubiae fidei historicis qnaedam auguria et vaticinia ethnicorum clara, ac de re longe post eventura edita, et ad amussim adimpleta fuisse. 2. Tale fuit, teste Varrone25, illud Vetii de duratione imperii romani per XII saecula ex XII vulturibus a Romulo visis. 3. Tale illud cujusdam Germani, qui, teste Flavio Josepho20, nuntiaverat et regnum et diem obitus Agrippae ex bubone, quem suspexerat. 4. Tale illud Thami, qui ab ignota voce jussum acceperat praedicandi ad portum Paladcs mortem Pan, teste Plutarcho.87 5. Nec mirum, cum non desint ex ipsis ecclesiae patribus, qui prophetiam a causis naturalibus repetant. 6. Sic s. Gregorius M.28 : Ipsa, inquit, aliquando animorum vis subtilitate sua ali­ quid praevidet, quod exemplis confirmat; et 7. s. Augustinus29: Animae hu­ manae, scribit, secundum quod a sensibus corporis abstrahitur, competit futura praevidere. 8. Quod et in soninambulis passim fieri cernimus; ergo. 235. Resp. ad 1. A7. Haec enim non est nisi gratuita assertio, ut ex responsione ad singula facta quae afferuntur statim patebit. 236. Ad 2. D. Ita ut falsitatem augurii ostenderit eventus, C. secus, Tr. Imperium enim romanum occidentale ultra XH saecula perduravit ab urbe condita; orientale vero ad IX circiter alia saecula. Si vero de Urbe tantum sermo sit, rursum patet falsitas augurii, nondum enim Roma excidit. 237. Ad 3. AT. Hic enim Josephum ut in nonnullis aliis factis fabulam sive commentum obtrusisse patet tum ex natura ipsius narrationis, tum ex Act. apost. XH. 23; ubi Herodis Agrippae mors alia omnino ratione descri­ bitur saltem quoad causam; percussus enim ab angelo perhibetur. Consu­ latur non solum Prolusio Joann. Ilarduini de nummis Herodiadum, Pari­ siis 1693, sed ipse Ant. Van-Dale, qui eam Josephi narrationem omnino vellicat atque explodit. 30 238. Ad 4. D. Quatenus Deus adegerit daemones ad idololatriae cladem ex Christi morte denunciandam, C. alias, Tr. Transmisimus porro omnia facta ista ex parte historica, quia ex critices regulis valde nutant. 31 239. Ad 5. D. Prophetiam late sumptam, C. stricte sumptam, A’. De hac porro nos loquimur; et sic responsio patet ad ea quae 6, 7 et 8 objecta sunt, quare non opus est ut illa singulatim ad trutinam revocemus. 32 îs) Antiq. lib. XVIII. 2i) Archaeol. lib. XVIII. cap. 6. η. 7. coll. lib. XIX. cap. 8. n. 2. 27) De orae, defectu. îs) Dial. lib. IV. cap. 26. î9) De Genesi ad Utt. lib. XII. cap. 13. Jo) In lib. De Orig. et progressu idolol. cap. 7. pag. 137. »') Cons. fluet, Demonstr. erang. prop. IX%cap. 136; Sorry, Exercit. 57. η. VIII; Vossius, De theolog. gent.et physio -Christ. lib. VIII. cap. 3, ubi vindicat.historiam hanc Plutarchi; sed exponit vel de daemonis clade illata per Christum, vel de morte ip­ sius Christi. Cons. opp. tom. V. Amstelod. 1700. 3Cons. S. Thom. 2. 2. q. 172. art. I. ubi citata Patrum dicta explanat dicens: „Quod prophetica praecognitio potest esse de futuris dupliciter; uno modo secundum I ·< η i t« ’ • ’ ‘1 π 81 80 240. Π. Inst, cum Rousseau. Ut ex prophetiis certum argumentum erui possit de divina revelatione, tria haec concurrant, neeesse est; 1. ut nos testes simus prophetiae, cum editur, ne per vana figmenta decipiamur; 2. nec prophetiae tantum, sed et ejusdem adimplementi; 3. ut certi simus, quod eventus nec potuerit naturali via praevideri, nec fuerit fortuito casu cum prophetia conjunctus; atqui id vix ac ne vix quidem fieri potest; ergo. 241. Resp. A' .U et m. Prophetia enim est factum, et factum pariter est ejus adimplementum. Possumus igitur certi esse de ipsis non. secus ac de ceteris factis jam praeteritis quibuscumque. Sed nec pauca aut minus illustria exempla suppetunt ex sacris litteris vaticiniorum, in quibus tres recensitae conditiones mirifice concurrunt, v. g. trina Petri negatio, resurrectio Christi, Jerosolymorum ac templi eversio, ut cetera omittam. » CAPUT IV. DE EXISTENTIA DIVINAE AC SUPERNATURALIS REVELATIONIS. 242. Si possibilis est supernaturalis divina revelatio, si necessaria, si certis characteribus ac notis discerni potest, prout adversus deistas ac ratio­ nalistes in superioribus capitibus nos evicisse confidimus, expendendum su­ perest, utrum Deus homini defuerit, an vero eidem pro sua benignitate reipsa per supernam aliquam revelationem consuluerit. Negant deistae ac rationalistae; nos affirmamus. Agitur de quaestione facti, quae proinde mo­ numentis dirimenda est. Moyses, Prophetae, Christus se tamquam divinitus missos ad divinam hominibus patefaciendam voluntatem perhibuerunt; si quod sunt in seipsis; alio modo, secundum quod sunt in suis causis. Praecognoscere autem fu(ura, secundum quod sunt in seip­ sis, est proprium divini intellectus, cujus aeternitati sunt omnia praesentia, et ideo talis praecognitio futurorum non potest esse a natura, sed solum ex revelatione divina. Futura vero in suis causis possunt prae­ cognosci naturali cognitione etiam ab ho­ mine. Sicut medicus praecognoscit sanita­ tem vel mortem futuram in aliquibus causis, quarum ordinem ad tales effectus experi­ mento praecognovit.” Quo posito funda­ mento, quod in corpore articuli evolvit, ad objectas sibi s. Augustini et s. Gregorii M. auctoritates ita respondet: ,,Dicendum quod anima, quando abstrahitur a corporalibus, aptior redditur ad percipiendum influxum spiritualium substantiarum, et etiam ad per­ cipiendum subtiles motus, qui ex impres­ sionibus naturalium causarum in imagina­ tione humana relinquuntur, a quibus per­ cipiendis anima impeditur, cum fuerit circa sensibilia occupata. Et ideo Gregorius dicit quod anima quando appropinquat ad mor­ tem, praecognoscit quaedam futura subtili­ tate suae naturae, prout scilicet percipit etiam modicas impressiones; aut etiam co­ gnoscit futura revelatione angelica, non au­ tem propria virtute; quia, ut s. Augustinus dicit lib. XII. cap. 13. Super Gen. adiit.: Si hoc esset, tunc haberet, quandocumque vellet, in sua potestate futura praecogno- I score, quod patet esse falsum“. Haec qui­ dem voluimus per extensum referre, ut pa­ teat a s. Ductore praeoccupata jam fuisse, quae postea magnetismi animalis patroni commenti sunt loquendo de somnambulismo I a magnelismo excitato, de quo ipsi mira I referunt. | itaque ex indubita monumentis constabit, ipsos praeter doctrinae utilitatem et sanctitatem miraculis et vaticiniis missionem suam confirmasse, evidens erit, et ipsos fuisse divinitus missos, ac divinam esse revelationem seu doctrinam, quam ipsi hominibus proposuerunt, seu divinam supernaturalem revelationem existere et factam esse. Hoc porro est, quod ostendere aggredimur. 243. Priusquam vero manus operi admoveamus, praemittimus: 1. nobis firmum certumque esse, tum Moysen, Prophetas, Christum extitisse, tum genuinos ac veraces libros esse utriusque foederis. Sacrarum litterarum ·* * <· \ professorem adeat, qui vult cognoscere, cur ita credamus. 2. Christum esse finem legis mosaicae, finis enim legis Christus et centrum unicae illius verae religionis, quae a mundi primordiis ad consummationem usque saecu­ lorum sese extendit, quemque Moyses et prophetae venturum praedixerunt, ad cujus adventum et cessare omnis mosaicae legis apparatus atque oecono­ mia, et synagoga repudiari, et gentes ad unius Dei cognitionem ac ejus me­ diatoris fidem vocari debuerunt. De quibus ex professo agemus in Tractatu de Incarnatione. Quare si nos ostenderimus miraculis et prophetiis, veterum­ que vaticiniorum, quae in suae divinae missionis confirmationem Christus protulit, adimplemento, Christum fuisse divinitus missum, ac si insuper divi­ nam hanc Christi legationem confirmaverimus tum sanctitate et utilitate ipsius doctrinae, religionis a se institutae mirabili propagatione, martyrum constantia atque ecclesiae conservatione, tria simul conficiemus atque obtinebimus ; nempe 1. adversus deistas et rationalistas directe existentiam divinae ac supernaturalis revelationis in novo foedere per Christum factae, et indirecte hanc ipsam fuisse factam per Moysen et prophetas in lege veteri; 2. perfidiae judaeos, 3. superstitionis mahumetanos arguemus atque paganos. Hanc igitur utpote breviorem ac faciliorem viam ad finem, quo contendimus, assequen­ dum, sectari constituimus in propositionibus, quas subjicimus. PROPOSITIO I. Christus miraculis et vaticiniis, praesertim vero sua a mortuis resurrectione divinam sui missionem comprobavit, seu divina facta est ac super­ naturalis in Novo Testamento per Christum revelatio. 244. Divina ac supernaturalis illius missio dicenda est, quae veris mi­ raculis ac vaticiniis certissimis comprobatur; multo autem magis, si miracula et vaticinia ad propriae missionis ostendendam veritatem edita sint, cum illis ') Rom. X. 4. TiXof γάρ νόμον Χριστοί; subdit autem Apostolus: tls δικαιοσύνην παντί τω πιστιύοντι, ad justitiam omni credenti, ex quo patet, quam sit abjecta et ridicula Rosenmûllcri versio seu potius paraphraPerroru, Praelectiones theolog. I. sis; ipse enim verba τΐλοί γάρ νόμου Χριστό; vertit: Nam Christus sustulit le­ gem mosaicam. Ejusmodi enim liberis versionibus facile est obtrudere quidquid lubet. - 82 I « JÏ1 1 omnibus adjunctis temporis, loci et personarum, ubi nulla fraus, nullus dolus, hallucinatio nulla esse aut fingi possit. Atqui ita Christus luculentissime suam a Patre missionem comprobavit. Major,patet ex superius disputatis. 245. Minorem per panes evincimus. Ac I. quidem Christi miracula 1. nec pauca fuerunt, nec suspecta, vel in occulto patrata; etenim in vicis, in templo, in urbibus populi frequentia celeberrimis, coram ingenti multitudine pleraque acciderunt (Matth. IV. 23; XI. 5, etc. Mare. I. 32; II. 3; Lue. MI. 12 et alibi passim). Non modo genere sed etiam opibus ac digni­ tate inclytos viros quandoque ea respexerunt (Matth. VIII. 5; Marc. V. 22 et 25; Joann. IV. 46 et alibi). In tota regione sic apud omnes celebrata erant, ut vel de iis quandoque publica actione quaesitum sit (Joann. IX. 13. et XI. 47 et seqq.); vel principum virorum invidiam, regis curiositatem ex­ citaverint (Matth. XXVII. 18; Luc. XXIII. 8); adeo ut, si quid fraudis la­ tuisset, statim et a callidioribus detegi, et iis docentibus patefieri necesse fuisset.1 246. 2. Prodigiorum multitudo commodam etiam occasionem veritatis explorandae suppeditabat, ac omne deceptionis periculum toties repetitis acti­ bus eliminabat; unum enim, in quo praestigiatoris opera deprehensa fuisset, reliqua suspecta reddidisset, praesertim cum Christus ad suam comprobandam missionem illa ederet, et ad ea adversarios suos provocaret (Joann. V. 36; X. 37—38; Matth. XI. 4 et alibi). 247. 3. Tandem, ejus generis erant eventa, quae sensuum testimonio probarentur, ita ut rudissimus quisque e vulgo idoneus eorum testis esset; morborum genera quaeque uno verbo depulsa, membrorum perditus usus in­ numeris hominibus redditus, mortui ad vitam revocati, ac ejusmodi prodigia quandoque etiam in absentium beneficium patrata; ergo. J 248. II. Quod vero attinet ad prophetias, eae pariter nec paucae sunt, neque obscurae, sed apertae ac definitae, quaeque vel completae sunt vel in dies complentur. Nonnullas speciminis gratia recensebimus. Christus evangelium per universum orbem promulgatum iri, ac futurum ut mulieris, quae caput ejus unguento delibuerat (Matth. XXVI.), pietas ubique celebraretur: gentesque omnes legibus evangelicis se subjecturum, promisit (Matth. XXIV. 14; Marc. XIII. 10; Luc. XXIV. 47; Joann. XII. 32). Haec cum Marcus et a for­ tiori Matthaeus scriberent, vix fieri coeperant, quae exitum cum mundi excidio sunt habitura. Apostolis se adfuturum, tum ut doctrinam inauditis prodigiis confirment (Marc. XVI. 17; Joann. XIV. 12), tum ut constantiam ac forti­ tudinem praescierant, cum ab hebraeis atque ethnicis, coram regibus atque magistratibus velut impii atque sacrilegi, hostesque generis humani tradu­ cendi essent, disertis verbis spondet (Matth. X. 16; XVH. 19; XXIV. 9; *) Cons. Spedalieri, op. cit. cap. 3. art. 3, 4, 5, 6. 83 Luc. XXI. 12; Joann. XV. 20; XVI. 2). Apostolorum acta ex parte pro­ missi liberationem continent, verum post exarata tria evangelia maxima ex parte haec evenerunt. 2 249. Adversitatum fluctibus perpetuo jactatam ecclesiam usque ad mundi exitum ac Petri successorum regimini obtemperantem perseveraturam esse vaticinatur (Matth. XM. 18; XXIV. 35; XXVIII. 20). Vaticinium quotidie comprobat eventus. Clarissimum insuper est Christi oraculum de Jerosolymoruni excidio. Tres cvangeliorum scriptores, qui stante adhuc secundo templo atque jerosolymitana urbe scripserunt, non uno in loco referunt (Matth. XXIII. 36; XXIV. 2; Marc. XIII. 2; Luc. ΧΠΙ. 34; XXI. 6) cum omnibus suis adjunctis temporis3, personarum4, modi5, signorum6, eorumque omnium, quae praecedere urbis templique eversionem debebant, eamque subsequi7 usque ad mundi exitum. Quae quidem omnia ad amussim partim ’) Vid. I. Cor. Π. 4 — 5; I. Thcss. I. 5. 5) Aon praeteribit generatio haec, etc. (Matth. XXIV. 34; Luc. XXI. 32), anno autem 37 a Christi morte urbs templum­ que eversa sunt. Conf. Jos. Fjav. De bello jud. lib. VII. q Multi venient in nomine meo, etc. Matth. XXIV. 5; Marc. XIII. 6). Jos. Flav. De bello judaico, lib. Π. memorat Judam galilaeum et Theudam aegyptium quemdam aliosquc veteratores, qui prodigiorum spe multitudinem in desertum pertractam in se­ ditionem impulerunt. Post dirutam urbem novemdecim a Joann. Lensio in Schediasmate de pseudo-messi is numerantur. 4) Bellis atque tumultibus infaustum to­ tum illud tempus futurum erat (Matth. XXIV; Luc. XXL). Tacitus {Hist. lib. I. cap. 2) illud vocat opimum casibus, atrox prae­ liis, discors seditionibus, ipsa etiam pace saevum. Circa illud tempus in Judaea bellis civilibus ac seditionibus ultra du­ centa hominum millia fuisse absumpta, in agro alexandrino foediorem judaeorum stragem editam esse tradunt Josephus et Philo. Peste, fame atque terracmotibus vastatnm iri orbem praesagivit Christus (Matth. XXIV; Marc. XIII; Luc. XXL): Erit fames valida, terra emo tus ; etc. Jam vero Tacitus, Hist. lib. I. cap. 2; Plinius, Hist. nat. lib. II. cap. 84, in edit. Hard, cap. 86, terraemotu Siciliam, Campaniam, Calabriam, Pontum, Macedoniam, Achajam concussa subversaque fuisse tradunt. Fame vexata Judaea est Act. XL de qua Jos. Flav. Archaeol. lib. XX. cap. 12. Triplex in Italia fames commemoratur: prior sub Claudio universum orbem populata est, te­ stibus Suetonio et Dione in Claudio, et Tacito, Annal, lib. XIII. cap. 43; altera sub Nerone, qua Romae triginta hominum millia perierunt, teste Suetonio in Nerone; tertia memoratur a Tacito, Annal, lib. XVI. cap. 13. atque anno 66 aerae vulgaris con­ tigit. 6) Terrores de coelo et signa magna erunt (Luc. XXI.). En quid referat Taci­ tus, Hist. lib. V. cap. 15; „Visae per no­ ctem concurrere acies, rutilantia arma, et subito nubium igne collucere templum, ex­ pansae repente delubri fores, et audita ma­ jor humana vox excedere Deos; simul in­ gens motus excedentium/1 7) 1. Multa mala (Matth. XXIV; Luc. XXL) a judaeorum odio perferenda nunciat apostolis : Persequentur vos trahentes in synagogas, etc. Revera Stephanum et utrumque Jacobum interemerant; Petrum, Paulum, Joannem in vincula conjecerant; ubique gentium plebis ac principum animos in apostolos concitaverant. 2. Hostes moe­ nibus castra admoturi urbem obsidione cir­ cumdaturi esse dicuntur (Luc. XXL 43) : Circumdabunt te inimici tui vallo, etc. Ante urbis excidium anno IV. Cestius Gal­ lus legiones in urbem adduxit. Bellum deinde numquam intermissum, donec Titus adimpleta esse ex historicis illorum temporum. Josepho Flavio, Tacito, Plinio et Svetonio novimus; partim adimpleri nos ipsi cernimus oculis nostris; ad j huc enim urbis templique ruinae permanent, non obstantibus Juliani impe­ ratoris conatibus 8. ac miseranda adhuc perdurat judaeorum dispersio. ' 250. III. Utramquo praeterea minoris propositi argumenti partem per resurrectionem Christi, quae simul et praeclarum vaticinium et miraculuii stupendum fuit, immo et aliorum vaticiniorum et miraculorum veluti sigillum, mirabiliter confirmamus. Christus enim se tertia die resurrecturum ex tu-. mulo spopondit (Matth. XII. 40; XX. 19; Marc. IX. 30; X. 34; XIV. 28: i Luc. XVIII. 33; Joann. II. 19). Vulgatum erat apud hebraeos hoc Christi ■ oraculum (Matth. XXVI. 61 ; XXVH. 40). Idcirco ad tumulum positae eicubiae (Matth. XXVII. 63). Hoc vero vaticinium, antequam evangeliiw conscriberetur, effectum suum sortitum est. 251. Hoc porro resurrectionis factum comprobatur 1. ex apostolorum testimonio, qui non dubitarunt vitam exhibere in ejus confirmationem; 2.» plusquam quingentis fratribus (I. Cor. XV. 6), quorum aliqui adhuc in vivis erant sub Trajano Imperatore; 3- ex omnibus apostolorum prodigiis, quae patrata sunt in confirmationem resurrectionis Christi (Act. III. 15—16); 4. ex iis omnibus, qui ex judaeorum atque ethnicorum castris ad Christi disciplinam accesserunt, qui propterea praeconceptas opiniones exuere, avitam I mnros in orbem exstruxit contra ipsos urbis urbe Zelotes in interiori templi adyto velu! muros, quod plane inusitatum est in obsi­ in arce constituti foeda omnia patrarunt dionibus. 3. In montibus perfugium quae­ 6. Ne lapis quidem super lapidem post tem­ rere monentur (Matth. XXIV.): Tunc, qui pli eversionem mansurus esse dicitur (Maith. in Judaea sunt, fugiant ad montes. Tu­ XXIV.), urbs a gentibus conculcanda, us­ tum revera in montanis regionibus perfu­ que dum impleantur tempora nationum, gium Christianos in oppido Pellae reperisse, captivi per orbem universum dispergendi tradit Eusebius loc. cit. 4. Caedibus, fame, judaei (Luc. XXL). Et invito imperatore peste, populum intra obsessam urbem ab­ miles templo flammas admovit, ut testatur sumptum iri docet Luc. XXI; nutrientibus Jos. De bello jud. lib. VU. Hadrianus Ae­ praesertim foedum aliquid et miserabile im­ liam, quae pristinum Jerosolymorum no­ minere, Matth. XXIV. Vae nutrientibus, men deinde recepit, ex altero montis latere etc.; captivorum post excisam urbem in­ aedificavit. Julianus templum excitare co­ gentem multitudinem abductum iri, Luc. natus voti compos fieri nequivit. Miseran­ XXI. Atqui, Josepho teste, De bello jud. dae judaeorum dispersionis testes ipsi su­ lib. VI el VII, intra paucos obsidionis dies, mus. Ita sanguis interfecti Salvatoris in sexaginta funerum millia elata sunt; pas­ eorum, qui interfecerunt, caput recidit, prout sim projecta mortuorum corpora in cibum ipsi sibi ominati fuerant. Haec fusius prose­ viventibus cesserunt; a lactente puerulo cuti sumus, ut prava ralionalistarum fides nec manum nec dentem impia mater absti­ in propatulo poneretur, qui, ut vidimus, nuit; toto tempore obsidionis undecies cen­ non satis definitam hanc Christi praedictio­ tena hominum millia desiderata sunt, et no­ nem effutire ausi sunt. naginta millia abducta. 5. Imminentis excidii signum, Cum videritis abominationem, etc. s) Cons. V arburton, Dissertation sur ! (Matth. XXIV.). Primum Claudius ido- les tremblemens de terre et les éruptions | lum inferri jussit, postmodum jam obsessa de [eu, etc. Paris 1764, trad, de l’anglais. religionem ejuraro tenebantur, et aerumnis perlculieqne plenam vitam agere cogebantur, vitamque ipsam plerumque profundere. 3. Saltem indirecte ex agendi ratione judaeorum cum apostolis testantibus veritatem resurrectionis Christi, et cum excubiis ad tumulum positis, in ipsas enim nec animadver­ terunt nec eas puniverunt, quod tamen facere debuissent, si ex ipsarum so­ cordia Christi corpus ab apostolis raptum fuisset. 6. Ex eorum tacita confessione; etenim longe latcque famam Christi resurrectionis manasse, atque revera sepulchrum vacuum repertum fuisse, assentiuntur judaei apud Origenem, lib. I. Contra Celsum, et Agobardum, De judaicis superstitionibus, tum in impurissimo libello •’lUT' sive Generationum Jesu. 9 Cum vacuum • · 9 9 illud sepulchrum vesanas eorum mentes mire torqueat, hinc alii Christum noctu sublatum a discipulis, alii per urbem raptatum avibusque dilacerandum projectum, alii judaeis ipsis, ne magicam vim discipulis inderet, occultatum r. < fuisse, demum absurdissima quaeque comminiscuntur. Verum Christum et e cruce depositum, et in horto quodam sepulchro illatum, et custodes tumulo appositos, et nihilominus sepulchrum vacuum repertum esse nobis concedunt. 252. Ilis coronidis loco addimus: 1. judaeos Christi miracula fateri, tum in locis citatis, tum in tractatu Sanhedrin, licet ea vel magicae arti vel aliis causis adseribant, immo nec dissentire nec abnuere Jos. Flavium. 10 2. Nec ab ipsis ethnicis ea unquam in dubium revocata fuisse, adeo ut apologetae eorum veritatis vindicias numquam suscipere debuerint. 3. Acer9) Qui reperitur ultimo loco in colle­ ctione edita a Christoph. Wagcnseilio sub titulo, Tela ignea Satanae, Alldorfii Noric. 1681. Haec ipsa miracula Christi Jesu fa­ tentur hebraei in tractatu Avoda Zara in Geniara /lierosol. fol. 40, atque in eodem tractatu in Gemara Babyl. fol. 27. 2, in tract- Sabbath, fol. 14. 4, Aiedrasc Koheleth, fol. 73. 1. Cons. De Rossi, Della vana aspettazione degli Ebrei, cap. VIII. §. 7. le) Archaeologia, lib. XVIII. cap. 3. n. 3, edit. Havercamp. Valde agitatum esse ab eruditis hoc testimonium non ignoramus. Pluribus enim suspectum est; eorum argu­ menta retulit Andr. Bosius in Exercitatione historico-critica in periocham Josephi de Jesu Christo. E contra Natalis Alex., Huclins, Valesius, Pagius, Caveus aliique primi subsellii critici eam acerrime tuentur. Ani­ madvertendum porro est, nec ante Euscbium a quopiam unquam prolatum hunc locum, nec post Eusebium usque ad Tanaquillum (seu potius Fabrum) sacculo XVI. in dubium revocatum, sed et a Photio in recensione antiquitatum omitti; nimis videri disertum testimonium Josephi de Christo, luculenter nimis vetera prophetarum oracula Christo accommodare, alieno loco insertam hanc clausulam videri. Contra vero, hac sublata, Josephi fidem, historiaeque inte­ gritatem desiderari, cum nullibi Jesu men­ tio facta sit, praesertim cum loquens de Jacobo, cum fratrem Christi vocet. Quare Wagenscilius in Pera librorum juvenilium, pag. 189, Itligius in Proleg. ad Joseph., Le Moyne in Variis sacris, pag. 931, Fa­ bricius Bibl. graec. lib. VI. eam non intrusam sed interpolatam fuisse rati sunt. Quidquid sit, aut testimonium Josephi re­ cipitur, aut rejicitur. Si recipitur, ut om­ nia suadent, nobis favet. Si rejicitur rur­ sum nobis favet, cum alia tam alti silentii ratio assignari non possit, quam ipsum no­ luisse Christianis suppetias ferre, nec ali­ quid habuisse, quo praeclara Christi gesta potuisset obscurare. Cons. Diss. Ilavercamp. sub finem II. vol. opp. Jos. Flav, sa WG· 86 bissimos Christiani nominis hostes, Celsum, Porphyrium, Hieroclem atqw. Julianum illa ut certa supponere, licet magicae arti ea ot ipsi adscribant, ut videre est apud Iluetium in Demonstratione evangelica, 1 * DIFFICULTATES. Adversus Christi miracula ei vaticinia. 253. I. Obj. adversus miracula. 1. Nullum potest argumentum ei Christi miraculis erui, si ea suspecto nitantur testimonio; tale autem e&t testimonium apostolorum, plura demonstrant. 2. Etenim apostolis, qui ea refe­ runt, utile fuit mendacium; 3- praesertim cum possent exinde ingentem sibi gloriam comparare vel saltem sperare. 4. Falsum praeterea est, omnes apo­ stolos morte violenta occubuisse, hinc frustra eorum constantia in medium profertur ad veritatem miraculorum confirmandam. 5. Dato etiam, quod omnes revera caesi fuerint, nulla tamen quaestio de. Christi gestis habita est; superstitionis, impietatis, veneficii damnati sunt. 6. Denique notum at, inquit Freret, ex Luca, quia ubique sectae huic contradicitur·, ergo. 254. Resp. ad 1. C. JI. N. m. nempe suspectum esse testimonium apo­ stolorum. Addo falso supponere adversarios soli apostolico testimonio inniti Christi miracula. Nos contrarium ostendimus. 12 255. Ad 2. AT. Siquidem utile non fuisset in hac vita patriam, paren­ tes, amicos, familiares deserere; nullo otio aut securitate, nec certa sede frui; non solum maledictis, verum etiam verberibus proscindi, saepius egere, ac famem, vincula, squaloremque carcerum pati, ac mortem crudelissimam obire. Haec prius in deliciis habenda et inter humanas jucunditates essent recensenda. Neque id utile ipsis post mortem esse poterat in altera vita, cum mendacium in re gravissima aeternis suppliciis mulctandum esse et sci­ rent et profiterentur. 256. Ad 3- D. Si fucum facere sperare potuissent, et propria impro­ bitate in doli suspicionem se numquam venturos, potuissent sibi blandiri, Tr. vel C. secus, 2V. Jam vero agebatur de factis publicis quae statim exami­ nari potuissent, quaeque propterea ipsi supponere nullo modo poterant, quin uti mendaces ab omnibus haberentur. *’) Cons. Eusebins. Demonstr. erang.·, el ex recentioribus Dominique De Colonia S. J- Za Religion chrétienne autorisée par le témoignage des anciens auteurs payens, Lyon 1718; Houtleville, La Religion chré­ tienne prouvée par les faits; Addisson, De la Religion chrétienne, avec les notes du seigneur de Correvon, Lausanne 1757 ; Bullet, Histoire de Rétablissement du Chri­ stianisme tirée des seuls auteurs juifs et payens, Paris 1764; Duvoisin, Démon­ stration évang. Paris 1802, Mayer, Spe­ cimen defensionis et expositionis histo­ riae Jesu Christi et Apostolorum ex graecis et romanis scriptoribus profanis, germanice, 1805. 87 257. Ad 4. D, Non omnes roipsa mortem pertulerunt, Tr, vel C. si sermo sit de Joanne; non omnes ejus oppetendae discrimini sese objecerunt, A. Coterum Clom. Alex. ‘s testatur, omnes pro ecclesiis, quas fundarunt, passos esse. ld. ipsum confirmat vetus auctor 14 , et aeque constans Christianorum sententia est. 258. Ad 5. D. Nulla quaestio de Christi gestis habita est, quia de pu­ blicis notissimis factis agebatur, de quibus numquam quaesitum tormentis est, C. quia do his non agebatur, N. Ad illud, quod subditur, supersti­ tionis, etc. damnati sunt’, D. quae tamen religio superstitionis, impietatis, magiae, blasphemiac tum a judaeis tum ab ethnicis odiosis appellationibus insimulabatur, ea Christi prodigiis factisque innititur, C. secus, N. In eo tota quaestio versabatur, in eo institerunt apostoli. Cur judaei atque ethnici ab hoc quaestionis statu elapsi sunt? 259· Ad 6. D. Quoad doctrinam, C. quoad facta, N. Haec enim ju­ daei agnoverunt, ut ostendimus. Ceterum plurimi ex judaeis fidem susceperunt. 260. I. In st. 1. Si vera essent Christi miracula, quae in evangelica historia recensentur, judaeorum primores amplexi Christianam religionem essent; atqui nonnisi plebeii, qui patulas fabellis aures gerunt, iis credi­ derunt; 2- qui propterea Christi fidem suscipientes nullum examen veritatis factorum instituerunt. 3. Ceterum veteres omnes historiae fabulis scatent, hinc et evangelica, quae et ipsa mythicam suam originem redolet; 4. satis enim id liquet ex eo, quod doctiores ethnici ipsam impugnaverint; 5- quod nec christiani quidem omnes evangelicae historiae assensi sint, 6. Quae quidem duobus praesidiis mirifice confirmantur; ut enim observat Freret, ethnicorum, qui calamum in Christianos exercuerunt, opera deperdita sunt; fragmenta tantum ab apologetis servata, quae non magnam Christianis mole­ stiam exhiberent, ergo evangelicam historiam ad trutinam revocarunt, et ut­ pote fabulis refertam refellerunt. Alterum est, quod haeretici apostolici emendatores apostolorum se gerebant; ergo docebant contraria. • 261. Resp. I. Ad 1. D. M. Si ira, odio, invidia, cupiditatibus impulsi, et pracconceptis opinionibus excaecati , a veritate oculos minime avertissent, ut innumeri quotidie ex incredulis avertunt, C. quasi falsa essent, quae de Christo referuntur praeclara gesta, iV. Recolantur superius dicta. 15 Neg. etiam min. Jairus enim, Nicodemus, Zachaeus, Lazarus, Joseph arimathaeensis, multi ex principibus viris et ex sacerdotali ordine (Joann. NIL 42; Act. VI. 7), Crispus archisynagogus, Sosthenes synagogae princeps, Apollo • · vir facundus (Act. XVIII. 8, 17, 24) Paulus ipse, non erant de plebe vin. *3) Stromal, lib. IV. cap. 9. Ον μ«μοΰμινοι οί απόστολοι . . . ύπίρ των ΙκκληΟιών , a; IngEav, ϊπα^ον. *4) Epist. sub nom. S. Ignatii ad E - ■ Ji Philipp, cap. IX. P-l (τφ κυρίω) καί συνέπαθορ. 14) Vid. cl. Bern, de Rossi, La υαηα aspeltaxione degli Ebrei, etc. cap. 8. §. 38, > il· 88 Resp. Π. D. min. Et viri plebeii non satis idonei testes esse poterant veri-l tatis miraculorum, X. secus, Tr. Dummodo bonis oculis et auribus e&eU instructi, aeque idonei testes esse poterant, ac divites et nobiles doctiqv! homines. | 262. Ad 2. N. Numquam enim absque accuratissimo examine, quisque voluptatum atque cupiditatum illecebris obdurescit ac certo fortunarum at · vitae discrimini se objicit, immo et istud subit, ut debuerunt facere ii onrned qui Christi religionem amplexati sunt. | 263. Ad 3. Tr. et X. cons. quoad historiam evangelicam, ob peculians I rationes a nobis allatas. Agitur enim in ea de factis publicis, quae sub omnium oculis evenerunt, et quae referuntur ab auctoribus fide dignis aci testibus de visu, ut Matthaeus et Joannes sunt, vel ex depositione eorum.! qui iis interfuerunt, ut Marcus et Lucas. Addo nunc veterem factam esSe i historiam evangelicam; verum eo tempore, de quo disputamus, recentem! fuisse, aetatemque, in qua conscripta fuit, litteris floruisse ; mythicam proinde i originem nullo modo redolet, ut dictitant increduli rationalistae ; sed *omne praesefert veracitatis et ingenuitatis notas intrinsecas atque cxtrinsecas.14 264. Ad 4. D. Doctiores ethnici libidine ac luxu corrupti, sapientiae I fama tumidi, honorum divitiarumque cupidi, aures apostolis non praebuerunt, | novam doctrinam contemnentes, C. impugnarunt, subdi, doctrinam, C. facta, K Ceterum ex ethnicis plures docti Christianam religionem secuti sunt, ut Ser- ' gius Paulus (Act. XIII. 12), Dionysius Areopagita (Act. XVIII. 34), Clemens romanus, Hermas, Ignatius, etc. Fasti ecclesiastici saeculi II. nomina exhi­ bent plurium, qui genere, opibus, doctrina claruerunt. 17 265. Ad 5. D. Id est haeretici evangelicae historiae assensi non sunt, in quaestione juris, C. facti, N. Nempe ea ratione primi haeretici se ges­ serunt ac se gerunt haeretici protestantes aetatis nostrae, praesertim biblici *6) Cons. Houtleville, La Religion, etc. tom. IV. liv. 3. Diss. I; Cellerier, Essai d une introduction critique an Nouveau Testum. Genève 1823. part. I. sect. 1. De lépoque ou les livres du Nouveau Testa­ ment ont été écrits et de leur authenticité, pag. 2 et seqq. λλ egscheider op. cit. part. I. cap. 9. §. 42. n. a. de mythis post Scidenslicker, Meyer, Bauer, Kaiser, etc. haec habet: nAccedit quod primae religionis Chri­ stianae origines in ea tempora incidunt, in quibus hominuin animi butiibaiuovia et miraculorum opinione imbuti essent ita, ut eventus praesertim extraordinarii, sed cum naturae legibus facile conciliandi (ut ipsi autumant), causas habere extra rerum na­ turam constitutas immediatas comminisce­ rentur, corumquc errorem in ipsa rerum narratione proderent (ut ipse affirmat ct non probat) . . . varias autem de Jesu nar­ rationes mythicas jam inde a medio saec. L circumlatas fuisse, evangeliorum apocry­ phorum (quae tamen ecclesia constanter re­ jecit) argumentum salis declarat." Posset tamen et hoc negari; aliud enim est, non­ nulla facta esse falsa et conficta, aliud esse mythica in sensu adversariorum. Cons. Co­ dex apocryphus N. T. Fabricii. ·’) Cons. S. Hieron. De viris illustri­ bus, seu De scriptoribus ecclesiasl. in praefat. 89 ac rationalistao, qui propria sensa ecclesiae auctoritati praeferentes in ab­ surda omnia lapsi sunt, ut suo loco expendemus. te 266. Ad 6. N. Ad 1. prob. Ethnicorum qui calamum, etc. Resp. 1. Dato etiam, quod adversarii supponunt, negamus alterum ex altero sequi; ox ignotis enim ducunt argumentum. Resp. 2. Juliani imperatoris opera ferine integra supersunt19; ex his porro liquet, quod semper doctrinae, non autem historiae evangelicae detraxerint ethnici. Ad 2. prob. Haeretici apostolici, etc. D. Quoad thcoretica systemata, C. quoad res gestas, prout sen­ suum, hominumque testimonio comprobantur, N. —* 267. II. In st. rationalistae: 1. Scriptores sacri ea enarrant, in quibus partim fides testium desideratur20; vel 2. res vere factas et judicium suum de iis in narrando confundentes; vel 3. traditionem sequentes, mythos tra­ dunt; 4. partim eventus narrant a veris naturae legibus pro se nihil abhor­ rentes; 5- aperte denique profitentur, discrimine haud facto inter miracula vera et falsa, 6. tum doctrinae veritatem non pendere ex miraculorum aucto­ ritate (Matth. XII. 27; XXIV. 24; Marc. XIII. 22; Luc. IX. 49; XI. 19; Gal. I. 8; IL Thess. II. 9; addatur Matth. XI. 11; Luc. XVI. 27 et seq. Joann. XIV. 10 et seqq. XX. 29), ac de illa prius constare debere, quam de miraculo judicari plene ac tuto possit, 7. tum Jcsu Christi apostolorum­ que facta mirabilia, quae ad sanandos hominum morbos potissimum pertinue­ runt, Jesu ipso teste, a popularibus similiter effecta (Luc. XL 19; Joann. XIV. 12); 8. ne spectatorum quidem excitasse fidem, adeo ut potius incre­ dulitatem eorum fovendo (Matth. XVI. 1; XXI. 28; Marc. VIIL 2; Joann. VI. 2 et seqq. VII. 5 ; XI. 46 et seqq.) ; 9· a qua ne apostoli quidem plane immunes fuere, quippe quibus ipsius Jesu miracula certam fiduciam facere haud valuerint (Luc. XXIV. 21 et seqq.), vel ad Jesum crucifigendum judaeos adducerent (Act. Π. 22 et seqq.). 10. Neque ullo modo cogitari potest narrationes de istis miraculis post complura saecula ad certam persuasionem inducendam majorem vim habere posse quam illa miracula apud eos, qui ea oculis cernebant, habuisse historia testatur. 11. Jesum ipsum fidem mi­ raculis suis, quibus majora a cultoribus suis expectanda promisit (Joann. XIV. 12) excitandam strenue repudiasse, (Matth. XII. 39 et seqq.; XVI. 1 s) Haec «ad rem nostram praeclare scri­ bit Tertull. lib. De praescr. cap. 37: »IJnde autem extranei et inimici apostolis haere­ tici, nisi ex diversitate doctrinae, quam unusquisque de suo arbitrio adversus apo­ stolos aut protulit aut recipit"? **) Edita a Petavio, anno 1613, ac rur­ sum ab Ez. Spanhemio, Lips. 1696, prae­ ter aliam collectionem, quae edita est Pa­ risiis 1630. 2°) Ita Gurlitt., Or. de usu libror, sacr. ad humanitatem et omnem doctrinam li­ beralem excolendam vario et multiplici, Hamb. 1803, pag. 30; Krummacher, Ueber den Geist und die Form dei' evang. Geschichte, seu De spiritu ac forma hist, evang. Lips. 1805, pag. 86 et seq. Driefe Uber den Halionalismus, seu Epistolae de rationalismo, pag. 338 et seq. 355 et seq. 90 1—4; Mare. VIU. 12; Luc. XI. 29; Joann. II. 18, 19; IV. 48; VI. 39; XIV. 12; add. Marc. V. 48; Luc. VIII. 56) quod quidem aliis effatis haud bene convenit. 12. Accedit quod persuasio de veritate miraculorum tamquam eventorum supernaturalium gravissima verae virtuti detrimenta affert, ipsamque legis moralis sanctitatem infringit, 13. Sola igitur biblica iniraculorum notio admittenda est, qua providentia divina ita eventa illa instituit, ut ad fines optimos consequendos conducerent. 14. Ipso Christo praeeunto (Matth. XII. 38 et seqq.; XVI. 1—4; Joann. IV. 48; VU. 17; VIII. 31; XIV. H), non tam inter argumenta, quam inter incitamenta multitudinis incultioris ad veritatem cognoscendam recte referuntur. 81 268. Resp. ad 1. A’ Nam vel ipsi, quae referunt, factis interfuerunt, vel ab iis, qui immediate ea viderant, acceperunt; assecuto omnia a prin­ cipio diligenter, ait s. Lucas, quare numquam in dubium revocata. 269. Ad 2. AT. Sed facta, prout contigerunt, miro animi candore refe­ runt, ut cuique ea legenti patebit. 270. Ad 3. -V. Non enim juxta perversa rationalistarum placita, sed ex mente sacrorum scriptorum et totius antiquitatis sensu, scripturam exponere debemus. Nam novum et recens est hoc inventum, ex eo potissimum ortum, quod tumidi isti sapientes libros sacros ad profanos exegerint non sine im­ pietatis gravissimae, culpa.2 2 îl) Ita "Wegscheider op. cit. part. I. cap. 2. §. 49. 21) Hanc recte dixeris ideam fixam (in­ saniam) neotericorum protestantium biblicorum el rationalistarum, qui ubique vident mythos. En quomodo disserant: «Mythos sacros intelligimus narrationes in antiquissi­ mis monumentis instituti alicujus religiosi traditas, in quibus, ut est captus rudiorum ingeniorum, naturae quaedam supra huma­ nae naturae fastigium positae sic inducun­ tur agentes, ut modo legibus naturae con­ trario nonnulla moliantur et efficiant. Ejasth1 in religionibus paganorum (aeque atque in monumentis judaicae et Christianae religionis) antiquissimis reipsa reperiri, ab iis negari nequit, qui progres­ sus disciplinarum historicarum, philologicarum et philosophicarum non ignorant, nec mentis quadam imbecillitate ducti eas­ dem res iisdem nominibus appellare dubi­ tant (id est, dummodo sint impii et incre­ duli; ceterum Petavius, Huetius, Bossuet, Muratorius aliique innumeri doctissimi viri, licet illas omnes disciplinas probe callue- li rint, nil tale deprehenderunt; hoc reser­ vatum erat solis ralionalistis). Quum vero menti humanae necessario haec lex sil proposita, ut omnia, quae in orbe ter­ rarum sensibus subjiciuntur, referat ad ne­ xum causarum, et temporis successu et in spatio agentium, omnes ejusmodi mythi ad normam artis criticae atque historicae exi­ gantur nccesse est. Quo facto homines pii rcligionisque sensu imbuti, quominus in ipsis rebus mythice traditis divinam provi­ dentiam, naturalibus tamen praesidiis ac causis utentem, venerentur et tacito quodam sensu agnoscant, minime prohibetur (prae­ claram veniam'.). Absque illo autem exa­ mine fieri non posset, ut in antiquissimis libris superstitiosae narrationes a veris re­ rum eventibus dignoscerentur (nego suppo­ situm in libris sacris). Ac nisi ejusmodi mythos in scriptura sacra reperiri statuimus, et veritatem ipsam divinam in iis latentem ab externa narrantium forma et involucro probe discernimus (nego iterum suppositum), librorum scripturae sacrae auctoritas contra adversariorum calumnias et opprobria haud ί 91 27t. Ad 4. A; Cum vero in nota exemplum ducant, ex Matth. IX. 24, ubi perhibetur excitatio a mortuis filiae Jairi, et Joann. IX. 6, 7, ubi cae­ cus natus sanatur, patet impudentia istorum veteratorum, durn affirmant, quod nonnullis miraculorum narrationibus certa insunt documenta, quae naturalcm effectum produnt. 2 3 Excitent ipsi defunctum qualemcumque, vel luto visum caeco nato restituant! 272. Ad 5. N. Haec enim est gratuita assertio. 273. Ad 6. D. A falsis miraculis veritas seu potius divinitas doctrinae non pendet, C. a veris, N. Saepe enim, ut videmus, Christus ad ista ad­ versarios provocat. Matth. XII. 27 argumento ad hominem utitur ad im­ pactam sibi calumniam repellendam, quod in Beelzebub ejiceret daemonia; ibid. XXIV. 24 praedicit praestigias futuras pseudoprophetarum, ut ex Paulo vidimus, qui utitur phrasi (II. Thess. II. 9) rùqaob ψεύδους. Hinc responsio patet ad locum parallelum Mare. ΧΙΠ. 22. Luc. autem IX. 49 sermo est dc aliquo ejiciente daemonia in nomine Christi, in quo nulla est repugnantia, nihil inconveniens. Textus Luc. XI. 19 est parallelus Matth. XII. 27, de quo supra. Cetera loca citata vel non sunt ad rem, cum sermo non sit de miraculis, ut Gal. I. 8, vel sunt contra ipsos, ut Π. Thess. Π. 9; atque hinc patet rursum recta rationalistarum fides. 274. Ad 7. N. Nec illud evincunt loca citata ab adversariis, Luc. enim XI. 19, sermo est de argumento ad hominem, de quo supra ad 6. Joann. XIV. 12, nil tale habetur,’ quod ipsi fingunt; en verba: Alioquin propter opera ipsa credite. Amen, amen dico vobis, qui credit in me, opera, quae ego facio, et ipse faciet, et majora horum faciet, quia ego ad Patrem vado. Addo alteram ideam fixam esse neotericorum biblicorum protestantium, pe­ rinde esse daemonia ejicere ac morbos depellere. Coronidis gratia, atque ad detegenda plenius mendacia adversariorum addo, Joann. HI. 2, Nicodemum de Christo dixisse : Rabbi, scimus, quia a Deo venisti magister; nemo enim potest haec signa facere, quae tu facis, et Joann. XV. 24, Christum ipsum dixisse : Si opera non fecissem, quae nemo alius fecit, peccatum non haberent, ergo rursum falsitatis arguuntur et malae fidei. 275. Ad 8. D. in pluribus, N. Omnes enim qui crediderunt in eum, miraculis ad credendum sunt adducti; recolantur nuper dicta ex Nicodemo; satis defendi potest (non est quod hoc ve­ reantur delicati rationalistae, semper enim defensa est absque ejusmodi deliramentis). In explicandis mythis biblicis hoc potissi­ mum considerandum est, librorum sacro­ rum auctoribus obversatam esse opinionem theocraticae cujusdam immediatae, vel po­ testatis divinae, sive a Deo ipso sive per angelos administratae, et si qua inciderant mala majora sive physica sive moralia, ea, in libris N. T. praesertim, ex opinione il­ lius aetatis vulgari ad satanam ejusque so­ cios tamquam horum malorum primos ar­ chitectos et antistites referri.“ Ita auctores loc. superius cil. In postremis his verbis tot fere sunt mendacia, quot verba. 23) Briefe Uber den Rationalismus, seu Epistolae de ralionalismo, pag. 215. 92 in omnibus Subd. Quia aliud est convinci aliud converti, C. quasi unum sit, X. Causas jam adsignavimus. quare veritati plures obstiterint ac propriae convictioni. 276. Ad 9. D. Circa peculiare factum resurrectionis, de quo postea, Tr. vel C. circa alia Addo s. Lucam XXIV. 21, loqui de solis duobus discipulis Emmaus castellum petentibus. 277. Ad 10. Responsio patet ex dictis in solut. ad 8; eadem enim ratio suffragatur praesentibus ac prioribus illis, qui increduli fuerunt tempore Christi, perversa nempe cordis dispositio. 278- Ad 11. A". Hoc enim est novum mendacium. Nam Christus, ut supra vidimus, provocat semper ad miracula sua, ut suam ostendat missionem; | quomodo igitur strenue repudiavit miracula ad fidem excitandam? Ex locis adductis adversarii aliud non evincunt, nisi Jesum pro lubito incredulorum signa facere noluisse, cum tot fecisset, et eos remisisse ad maximum ex miraculis a se faciendum in sua resurrectione ; alia ad rem non faciunt, ut cui­ que loca illa percurrenti constabit. 279. Ad 12. A". Cum autem contenti sint adversarii gratuita assertione, vel ad summum alterius rationalistae sive increduli, Kantii nempe auctori­ tate, hinc satis nobis est, eam negare. Poteritne Deus contrarius esse verae virtuti ac sanctitati, dum tot per servos suos prodigia patravit? 280. Ad 13. D. Prout intelligitur ab ecclesia et a tota antiquitate, C. prout intelligitur a neotericis biblicis protestantibus et rationalistis, qui totam revelationem subvertunt, A’. 281. Ad 14- A' Hoc pariter putidum mendacium est. Christus enim non solum ad incitamentum sua proposuit miracula, sed ad validissimum ar­ gumentum. Z?» opera non fecissem} inquit (Joann. XV. 24), quae nemo alius Si mihi non vultis credere, fecit, peccatum non haberent operibus credite, et alibi passim; ac proinde saepe adeo ea vocavit signa vel opera antonomastice, nec soli multitudini imperitorum, sed doctoribus ipsis inter judaeos proposuit, ut patet ex verbis Nicodemi, quae adduximus, ex sanatione manus aridae coram pharisaeis et scribis, Matth. XII. 10; Mare. III. 1 ; Luc. VI. 6. 14 A 282. II. Obj. Vaticinia, quae Christo tribuuntur, potuerunt naturali lumine cognosci, vel saltem e naturali rerum sibi succedentium serie erui, vel fortuito casu compleri; ergo. 283. Resp. Neg. antec. cum agatur de rebus, quae a libera hominum voluntate pendebant, et quidem de eventibus enunciatis ac definitis in suis 2<) En, quomodo impudentibus menda­ ciis et gratuitis assertionibus magni isti no­ minis viri contortis ac violentis interpreta­ tionibus magnifico autem levissimae erudi­ tionis apparatu, juventuti illudant. Fastidium revera creat istorum commenta persequi; sed interea religionis fundamenta subruunt. Liceat repetere: En protestantismi fructus! 03 adjunctis etiam minutissimis, ut ostendimus, imrno et hominibus maxime obsi­ stentibus, ut ex irritis .Juliani conatibus patet. 284. Inst. Saltem non omnem sunt effectum sortita Christi vaticinia, plures enim in paganismo adhuc versantur nationes. 285. Resp. D. Quia lex evangelica per gradus quosdam debebat pate­ fieri et admitti, C. secus, subdist. quae tamen in dies effectum sortiuntur, et in mundi exitu perfecte complebuntur, C. alias, N. DIFFICULTATES. Contra Christi resurrectionem. 286. I. Obj. 1. Apostolorum testimonium ad adstruendam Christi re­ surrectionem insufficiens per se est; 2. addicti enim erant Christi scholae ac magisterio; 3. nec haberi possunt nisi ut testes singulares, cum nonnisi singuli ad provincias singulas se contulerint. 4. Ceteri qui de Christi resur­ rectione scripserunt vel testati sunt, ut Marcus, Lucas, Paulus, eam nonnisi per traditionem cognoverunt; ergo. 287. Resp. ad 1. N. Ipsorum enim probitas numquam in suspicionem venit; adeo constantes in hoc ferendo testimonio fuerunt, ut non solum in­ commoda et ludibria et probra quaeque pertulerint, sed et sanguinem ac vitam ipsam profundere non dubitaverint. Neg. praeterea suppositum, solos nempe apostolos testes fuisse resurrectionis; plusquam quingentos numeravit Paulus; recolantur probationes. 288. Ad 2. D. Qui proinde mentiri non poterant ex suis principiis, C. secus, N. Notandum praeterea est, mendacium ipsis emolumenti nihil afferre potuisse, et ipsos detrimenta maxima fuisse ex eo laturos; neque, non sup­ posita rei veritate, unquam vel spem potuisse animo concipere se fucum facturos. 289. Ad 3. D. Cum per orbem diffusi sunt, Tr. ante dispersionem et quidem in oculis totius synagogae et eorum omnium, qui Christum morti addixerant, N. Nec illud praetereundum est, quod miraculorum virtute prae­ diti ingentibus prodigiis fidem sibi apud populos, quibus praedicabant, con­ ciliarunt. 290. Ad 4. Resp. 1. _V. Paulus enim testatur (I. Cor. XV. 8) Chri­ stum ita sibi post resurrectionem apparuisse 2 5, ut ipsum viderit. Marcus ex omnium veterum scriptorum consensu interpres ac discipulus fuit s. Petri26; îs) 'Έσχατον δΐ πάντων, ώΰπερίΐ τω Ικτρώματί, κάμοί. ,β) Atque hinc patet impudentia Weg·scheidcri (op. cit. part. III. cap. 2. §. 131. n. c.) dum scribere non erubuit: Marcus cap. XVI. Luc. cap. XXIV. Auctor capi­ tis XXI. Evang. Joann, (nempe cum suis una cum novis templariis, de quibus suo loco, rejicit ut spurium cap. XXI. Evangelii s. Joann.) et Paulus apost. I. Cor. XV. 5 et seqq. Jesum tamquam genium coelestem suis apparuisse narrantes) tra- 94 Lucas comes individuus s. Pauli; ab iis propterea, cote risque apostolis ei discipulis, quibuscmn conversati sunt, certiores facti fuerunt de Christi re­ surrectione, quam scripto tradiderunt. Kesp. 2. D. Per traditionem, id est, per testimonium immediatum apostolorum, ceterorumquo Christi discipulo­ rum. C. per traditionem proprie dictam et in sensu adversariorum, iV.47 291. Π. Obj. Non desunt indicia interna, quae dubiam saltem Christi resurrectionem evincant: {.discipuli nesciebant, Christum resurrecturum esse (Joann. XX. 9) : 2. dubitarunt de vera Christi resurrectione (Matth. XXVIII. 17; Marc. XVI. 11): 3. mulieribus affirmantibus se Christum vidisse nullam fidem adhibuerunt, immo nec decem apostolis Thomas; 4. plures occurrunt in liistoria Christi redivivi contradictiones; ergo. 28 292. Resp. Nty. antec. Ad 1. autem prob. D. Juxta intelligentiam scripturarum V. T., Tr. vel C. absolute, A’ Loco enim citato Joann, ait: Ntmdum enim sciebant scripturam. Conf. Matth. XXVH. 63. 293. Ad 2. D. Quidam et ad tempus, C. omnes et semper, N. 294. Ad 3. Al·^. cons. Haec enim agendi ratio apostolorum evincit, ipsos neque stupidos neque nimium credulos fuisse. Plus enim nobis Thomae infidelitas ad fidem, inquit S. Greg. M., quam fides credentium discipularum profilât.2 9 295. Ad 4. D. Apparentes, C. verae et reales, A’. ditionem secuti videntur mythicam, quippe qui ipsi uumquam cum Jesu post ejus in vitam reditum convenissent. Perinde ac si aliquot saecula fluxissent a Christi re­ surrectione, ut debuerint traditionem my­ thicam amplecti. Stulti! vere φασκοχκ» tivea 5οφοί, Ιμωράν$τ)3αν. 7’) Quid si admitteretur sententia nunc post Basnagium (In Annal. Polit. Eccl. ad ann. 6G. §. XV. seq.) inter protestantes bîblicos passim recepta, Marcum evangelii scriptorem eumdem esse cum Joanne Marco, de quo sermo est in Act. Aposl. XIL 12; XIII. 13; XV. 37, cum Cêlérier (Intro duct, au A. T. Sect. IIL). Rosenmüller, Kuinoel, Schmidt, Eichhorn. Bertholdt, etc.? Tunc potuisset sane in hac hypothesi (quam ta­ men nos parum probabilem habemus, iinmo ut falsam rejicimus) esse testis oculatus plurium Christi gestorum ac ipsius resur­ rectionis, eo magis quod juxta s. Epipha­ niam (haeresi 51, quae est Alogorum in edit. Petavii), pseudo -Dorotheum et pseudo- Si enim accurate Hippolytum aliosque Marcus fuisset unus ex septuaginta discipulis et unus ex illis qui a Christo discesserunt (Joann. VI. 67). îS) Non possumus admittere, quod Ro­ senmüller. in Schol. ad Matth. XXVIIL invexit ad conciliandas diversas narrationes evangelislarum, dum inquit: ..Quisque evangelisla eodem prorsus modo rem narravit, quo ipse primum de ea certior factus fue­ rat. Quum autem nulhis apostolorum mu­ lieres, primas resurrectionis nuncias, om­ nes vidisset, aliae potius mulieres alios apostolos per dissitas urbis Jerosolymae regiones adiissent, et quae ipsae viderant, his exposuissent, hinc factum est, ut unus has, alter alias πόρισταίιι; resciret, et in litteras referret." Haec enim olent princi­ pia Biasing. Eichhorn, Herder, Griesbach, aliorumque recentiorum biblicorum circa fontes ab ipsis excogitatos, unde evangelistae suas narrationes hauserunt, quos suo loco refellemus. ‘ 9) Homil. 20. in Evang. · . I i 95 tempora, diversitas apparitionum et personarum distinguantur, omnes evane­ scunt.’0 Consulantur interpretes. 296. 111. Obj. Multa sunt, quae suadent vel nonnisi apparentem fuisse Christi resurrectionem vel phantasiae jocum in apostolorum Christo addicto­ rum mentibus. 1. Nam ipsi apostoli existimabant se spiritum videre (Lue. XXIV. 37). 2. Discipuli euntes in Emmaus eum non cognoverunt nisi in fractione panis (ib. 31). 3. Januis clausis in coenaculum introivit (Joann. XX. 19). 4. Maria Magdalene non potuit ipsum tangere (ib. 17). 5. Id confirmant subitae illae ac subsecivae apparitiones, quae in evangelio refe­ runtur, et quidem sub diversa forma, modo hortulani, modo peregrini, etc. ergo. 297. Resp. ad 1. Neg. antec. ad 1. prob. D. Ob timorem conceptum ex subita apparitione intra januas clausas, C. postquam confirmati sunt, N. Ceterum Christus ibidem se et videndum et palpandum eis praebuit, unde factum est, ut omne dubium deposuerint. 298. Ad 2. D. Non cognoverunt ob immutatam formam vel corporis glorificati vel personae peregrini, quam gerebat, C. postea non cognoverunt, AT. Conf. Matth. XVII. 2. 299. Ad 3. D. Ad ostendendas dotes glorificati corporis, C. quasi ve­ rum non habuerit corpus, N. Nam Thomae (ib. 27) et cicatrices ostendit et se palpandum praebuit. 300. Ad 4· D. Quia Christus tangi noluit, C. quia non potuit, N. Conf. Matth. XXVHI. 9. 301. Ad 5. D. Et id genus apparitionum arguit peculiarem aliquam oeconomiam ex parte Christi redivivi, C. arguit falsitatem vel dubium saltem verae resurrectionis, A; Conf. Act. X. 41. 302. IV. Obj. 1. Apostoli potuerunt decipi circa veram Christi resur­ rectionem; fortasse enim necdum mortuus fuerat, cum e cruce depositus fuit a duobus discipulis (Joann. XIX. 38, 39). Et sane 2. Pilatus mirabatur, si jam obiisset (Marc. XV. 44). 3. Hinc, diligenter compositus a Josepho arimathaeensi et Nicodemo, convaluit ac veluti redivivus apostolis apparuit. 4. Nec obstat custodia sepulchro apposita, quod vacuum fortasse signarunt sacerdotes et pharisaei, putantes ibi reipsa depositum Christi cadaver, quod factum non fuerat, nisi per simulationem ; ergo. 303. Rcsp. ad 1. A’. Ad prob. Neg. suppositum; res enim in publico 3i) Has apparentes contradictiones jamdiu veteres ecclesiae patres conciliaverant. Consulatur inter ceteros Hesychius jerosolymit. qui, ut invictissime ostendit Combefisius Ord. Praed. tom. II. Auctarii, pag. 775, est verus auctor orationis De resurrectione Christi, hactenus Gregorio Nysseno tributae, quare mirum est adhuc passim protestantes, qui critici sagacissimi haberi volunt, eam citare sub nomine Grcgorii Nysseni; ita quidem Kuinoel in Com­ ment. hist, in cap. XVI. AIarci, nec non Bcltenius, Griesbachius aliique non pauci cum ipso. 96 acta est coram acerbissimis Christi hostibus. Eum centurio confodit (Joann. XIX. 34). · ‘ 304. Ad 2. D. Ita tamen ut non donaverit corpus Jesu, nisi certior factus a centurione de ipsius morte, C. secus, A’ 305. Ad 3. D. Id est, sicut mos est judaeis sepelire, ut dicitur Joann. XIX. 40, C. ad eum componendum, quasi mortuus non esset, N. Addo omnia adjuncta omnem possibilitatem excludere suppositi adversariorum. 306. Ad 4. 2V, Sacerdotes enim ac pharisaei, qui tanta anxietate et sollicitudine excubias a Pilato petierunt, ut omnem fraudi aditum praeclu­ derent, tales omnino non erant, qui antequam diligenter introspicerent, sigil• lum apponere vellent.3 2 307. Inst. 1. Cur igitur apostoli non petierunt a Pilato acta juridica resurrectionis Christi, ut illa universo orbi exliibentes fidem facerent veri­ tatis ejusmodi resurrectionis? 2. Cur synedrio id persuasum non fuit, quam­ quam et militum accederet testimonium? 3. Cur demum Christus non se denuo redivivum genti universae exhibuit ad confirmandam propriam missio­ nem, praesertim quum saepius miraculum resurrectionis veluti tesseram divi­ nae suae missionis proposuerit ? 308. Resp. Ad 1. Quia apostoli omnia a Deo, nihil ab hominibus sperabant. Miracula quae patrabant ad testificandam Christi resurrectionem, longe melius hanc veritatem confirmabant, quam quaevis acta juridica, quo­ rum authenticitatem in dubium homines revocare potuissent. •* 5 <) ’JAA’ των Στρατιωτών λόγχη αυ­ US qui post anxietatem summam mortui τού τήν πλιυράν Ινυζ,ι, καί tv3w Ιίήλ^ίν sunt, et ex corde cum arcu aortae copulato. aïua καί ΰόωρ. Atque ex his patet, non Addatur verbum νϋττίΐν, quo usus est solum impium, sed et ridiculum se prae­ Joannes, vere significare pungere, perfo­ bere G. Paulusium dum (ad hunc locum) dere, aperire, etc. Jesum a milite illo non lelhaliter vulnera­ 3î) G. Panlusius ex recenlioribus bibli· I tum autumat, sed vitae residuae exploran­ dae causa leviter tantummodo punctum esse, cis proleslantibus rationalisas, Comm. HL I -λίυράμ omnino latius significare, nec ac­ ad Matlh. XXVIL 50, pag. 310 et seqq., I curatius partem lateris a Joann, loc. cit. in­ plura congessit, quibus efficeret Jesum I dicari. Hoc enim est vim inferre textui. Christum non vere mortuum, sed animi de- I Pleura apud anatomicos dicitur membrana liquium passum esse. Sic A. Henneberg, | pectus intus et utrinque circumcingens (hinc Philos, hist, und krit. Commentar Uber I dolor lateris acutus pleuritis et morbus die Geschichte des Begrübnisses, der Auf- I lateralis) ; communi loquendi usu, quem erslehung und I/immelfahrt Jesu, seu I Joannes sequitur, intelligunlur partes sub Philos, hist, et critic, comm, super hist. ! pectore sitae, id est pulmones, cor cum sepulturae, resurrectionis et ascensionis 1 pericardio, vasa magna reliqua; ita Gru- Jesu, Lips. 1826, pag. 187 et seqq. et plu- i nenis uterque, pater et filius, medici jenen- res alii ex ipsis in hanc sententiam vene- ' ses, de quibus postea. Accedit per ictum runt apud Kuinoel in Comm. sup. JIatth. et inflictum lateri vulnus illico profluxisse in hunc locum. Ast quaenam tam absurda sanguinem et aquam, quae emanare non sunt, quae impii ejusmodi homines non potuerunt, nisi ex pericardio aqua pleno in admiserint? 97 309. Ad 2. Dico, synedrium adeo certum persuasumque fuisse, ut pecunia milites corruperit, 2. ut milites ob socordiam minime puniverit, 3, ut apostolos (Act. IV.), testantes Christi resurrectionem, veluti sepulcrorum violatores ncqnc accusaverit, neque mulctaverit, sed ipsis tantum vetuerit, ne Christi religionem praedicarent, et inducerent super se sanguinem Christi occisi, 4. ut multa turba sacerdotum (Act. VI. 7) Christi fidem amplexa sit. 310. Ad 3. Resp. quia noluit; quare noluerit, penes ipsum est: ce­ terum ad judaeos certos reddendos de Christi resurrectione sufficiens erat testimonium apostolorum et publica miracula, quae coram multitudine ipsi in ejus confirmationem patrarunt. Conf. Act. II. 2 et seqq. HI. 6 et seqq. V. 12—15, et alibi passim. 311. V. Obj. 1. Nil constat ex libris sacris, inquiunt rationalistae, decorpore Christi in vitam restituti glorificato (Luc. XXIV. 15, 30, 39 et seqq. Joann. XX. 25). 2. Quamvis omnes fere consentiant in confirmanda narratione de Jesu reditu ad vitam, 3. qui a Deo, naturae cursum rerumque, ex quibus victrix Jesu causa penderet, seriem sapientissime moderante, recte deducitur.33 Plurimum quidem supernaturalistae dant vaticiniis de Jesu reditu in vitam ab ipso editis (Matth. XVI. 21; XVII. 9; XX. 17—19; XXVI. 32); 4. verum enim vero, quum Jesus in ultimis colloquiis, quae ab Joanne referuntur (XIII—XVII.), ne minimum quidem sperandae resurre­ ctionis suae indicium prodat; 5. immo potius contrariam sententiam diserte pronunciet (XVH. 4, 11; add. Matth. XXVI. 29; Luc. XXIII. 43, 46; Joann. XIX. 27); 6. quumque ejus discipulis post Jesu mortem summa desperatione afflictis nuncius de ejus in vitam reditu adeo inopinatus acciderit (Mare. ΧΠ. 8, 11; Luc. XXIV. 11, 22, 37 et seqq. Joann. XX. 9), ut Thomas nisi cicatricibus vulnerum contactis se crediturum esse negaverit (Joann. XX. 25); 7. quum in proximis post resurrectionem colloquiis Jesus ipse, discipulis istam desperationem et animi demissionem exprobrans, nusquam se iis, quid libi eventurum esset perhibeat, sed potius veterum prophetarum oracula nunc eventum habere dicat (Luc. XXIV. 27, 44); hinc 8. credibile est, ea quae Jesus universe et infinite de inimicorum suorum propulsatione et institutorum suorum felici progressu (Joann. XII. 23), vel etiam de amicis ipsum olim revisuris (Joann. XIV. 19—21; XVI. 16—22) dixerat, postea ex eventu ab ejus discipulis pressius accepta et explicata fuisse, ita ut narratores harum rerum ea, quae serius intellexissent, cum iis, quae antea accidissent, misce:1) Ita Wcgsch. 1. cit. 131. Historiam pirterca resurrectionis Christi apud eumfen in dubium vocarunt Reimarus in LesKiBeÿtrâge aus den Schatzen der W’ol'nb. Bihlioth. 5 fragm., seu Collât, ex iloauris Biblioth. Wolf, fragm. 5, Wolîtrrme, Praelectiones theolog. I. fenb. 1777; Wfinsch, in I. Horiis, 1788, p. 241 et seqq.; Bahrdt, Ansfit hrung des Plans und Zwecks Jesu, B. IX et X, seu Executio intentionis et finis Jesu, vol. IX et X. 98 rent atque confunderent. 9. Fieri etiam potuit, ut Jesus ipse tertio dit a in vitam rediturum hoc sensu dixerit, quo apud prophetam (Oseae VI. 2 et3i, salus proxime exoritura tridui vocabulo designatur, praesertim quum similet dicendi formulae ei haud inusitatae fuerint (Conf. Luc. XIII. 32; Joau II. 19; Marc. XIV. 58). Quod Christi effatum Joannes aperte ex eventu iiterpretatus est (Εν. II. 22). Addatur Cic. (Epist. ad Q. Fr. I. 4): Saq· triduo summa cum gloria dicebar esse rediturus. 3 4 10. Qua sententia pn> bata non impedimur, quominus vel in allegoricis istis Jesu dictis eventi comprobatis, quemadmodum in singulis V. T. institutis atque oraculis veluti ΰκιά τών uùlôrrcoy, id est, umbra futurorum (Col. II. 17) divinam provi­ dentiam pia mente cognoscamus35; 11. ideoque narrationem Jesu ad vitam revocati habeamus ut mythum poeticum vel ad summum historico-poeti­ cum 3 8 ; ergo. 312. Resp. ad 1. X Hi enim ipsi evangelistae in locis propositis com­ memorant Christum vel subito evanuisse (Luc. cap. cit. 31), vel intrasse ad discipulos januis clausis (Joan. XX. 19—26), vel elevatum et sublatum in coelum (Luc. cap. cit. 51); quae, nisi praeseferant dotes corporis gloriosi ab apostolo recensitas (I. Cor. XV. 43 et seqq.), quid praeseferant non video. Vere isti circulatores, qui soli docti apud suos audiunt, posuerunt in men­ dacio spem suam, juxta illud (Is. XXVIU. 15): Posuimus mendacium spem nostram, et mendacio protecti sumus. 313. Ad 2. D. Id est omnes absolute, C. non omnes, N. Proferant ipsi aliquam exceptionem si possunt. En novum mendacium ! 314. Ad 3. D. Supposita veritate resurrectionis, C. hac sublata, 3. Deus enim nos apertissime decepisset. 315. Ad 4. D. Expresse, Tr. aequivalenter, A’. Quid enim sibi volunt, et ad quid nisi ad ejus resurrectionem spectant illa Christi verba: Modicum et jam non videbitis me, et iterum modicum et videbitis me (Joann. XVI. 16)? Rursum : Et vos igitur nunc quidem tristitiam habetis ; iterum autem videbo vos, ct gaudebit cor vestrum (ib. 22). Accedit, quod etsi in hoc peculiari *4) Sic G. Paulusius, Comment. IL 564 cl seqq. apud Wegscb. pari. L cap. 2. §. 50. n. (n); Dc Vfette, Bibi. Dogm. 2. A. 199; Bretschneider, /landbuch d. Dogm., seu Manuale dogm. Theol. I. 174 et seqq. apud eumdem. Quid intactum reliquit prin­ cipium dissolvens proteslantismi? 3i) Küster, Emmanuel oder Charakteristik der Neu-Testamenti. Wunder-Erzdhlungen, sive Emmanuel seu character narrationum miraculor. N. T., Lips. 1821, pair. 304; Schudcroff, Neueste Jahrb. fur Jÿligions- Kirchen- und Schulte es en, B. Π. Η. 5. seu Novissimi annales circa res relig eccles. et schol. Vol. II. fol. 5. pag. 349 et seqq. 1827. 36) Semler, Beantwortung der Frag­ mente eines Ungenannten, Π. A. seu Respons, ad Fragm. anonymi ctijusdam. Edit. 2- 1780; Eberhard, Geist des Urchrist enthums, seu Spiritus primitivi chri­ stianismi, ΠΙ. H. 1808, pag. 122. Mythum historico- poeticum e rebus in facto positis, quae pro visionibus et revelationibus habi­ tae fuerint, effectum, praefert Kaiser, Bibi. Theol. I. 258 et seqq. 99 sermone verba non fecerit de resurrectione (quod tamen ex dictis falsum est), non propteroa falsas esse toties repetitas et apertas praedictiones de sua post triduum resurrectione inferri posset. 316. Ad 5. N. Neque enim secum pugnare potest divina sapientia, ut blasphemi ipsi circulatores obtendunt. Joannes vero (cap. XVII. 4, 11) nec verbum habet quod hoc innuat; siquidem voces illae: Et jam non sum in mundo, ct hi in inundo sunt, et ego ad te venio, juxta omnes interpretes, non exclusis Rosenmüller et Kuinoel, respiciunt tempus, quod subsequi debebat ejus in coelum ascensum, et patet ex ipso contextu. Quod et de reliquis citatis textibus dicendum est, quemadmodum eos consulentibus patebit; si tamen ad rem faciunt. 317. Ad 6. D. Et hoc argueret quamdam infidelitatem ex parte aposto­ lorum ac Thomae praesertim, C. falsitatem praedictionum Christi resurre­ ctionis, AT. Alterum enim ex altero non sequitur. 318. Ad 7. N. Hoc enim est putidum mendacium; angelus enim (Matth. XXVIII. 6) mulieres sic affatus est: Non est hic, surrexit enim, sicut dixit, et (Marc. XVI. 7) Ite, dicite discipulis ejus, et Petro, quia praecedit vos in Galilaeam; ibi eum videbitis, sicut dixit vobis; item (Luc. XXIV. 6) Non «t hic) sed surr exit ; recordamini qualiter locutus sit vobis, cum adhuc in Galilaea esset, dicens: quia oportet filium hominis tradi in manus hominum peccatorum, et crucifigi, et tertia die resurgere, et recordati sunt verborum ejus; et (v. 44) Christus ipse sic omnes discipulos alloquitur: Haec sunt verba, quae locutus sum ad vos, cum adhuc essem vobiscum, quoniam necesse est impleri omnia, quae scripta sunt in lege Moysis et prophetis et psal­ mis de me. Itaque utrumque conjunxit Christus et praedictiones suas et V. T. vaticinia. Quis porro fidat hominibus adeo impudenter mentientibus3 7 ? 319. Ad 8. Neg. Immo est prorsus incredibile; tum quia auctores sacri, velint nolint rationalistae, fuerunt divinitus inspirati, ut nos opportune osten­ demus; tum quia hoc est novum commentum toti antiquitati inauditum et nonnisi ab his larvatis Christianis excogitatum; tum denique, quia ratio ipsa docet, longe facilius deceptos istos neotericos esse et decipi, quam Christi discipulos, qui toties Christum apertissime ac absque ambagibus suam resur­ rectionem praenuntiantem audierunt. 320. Ad 9. Neg. omnino ob rationes superius allatas, praeter violentam scripturarum contorsionem, quae admitti deberet. Licet enim Christus (Luc. XHI. 32) tertiam diem de proxima sua passione usurpaverit (reliqui enim citati textus non pertinent ad ejus resurrectionem), aeque ac Cicero, loquens ”) Cons. F. V. Reinhard, Diss. De Christo suam, dum viveret, resurrectionem praedicente, Hclmst. 1798. Ex his colli­ gitur frustra G. Paulusium in suis commen- tariis septem integras paginas insumpsisse ad evincendum Christum numquam suam praedixisse futuram resurrectionem. .· A de omine quod proximum suum ab exilio reditum praenuntiabat, ex contas patet illum loquendi modum ibi indefinite accipi do proximo eventu. .1 Christus saepe indicavit tres dies, tres noctes, etc. loquendo do sua resurrs ctione, adducto praeterea exemplo Jonae, ut ex allatis testimoniis palam it alioquin nihil amplius determinati haberi posset. 321. Ad 10. Neg. suppositum. Haec enim sententia probari non potes: nisi a neotericis rationalistis totam religionem Christianam evertentibus. Xi gamus dicta Christi esse allegorica, quod ipsi numquam ostendent; et muht minus concedimus ea conferri posse cum illa generali futurorum obscuritati de qua loquitur Apostolus loc. cit., cum clara adeo Christi effata de sua fe­ tura resurrectione sint et aperta, ut quisque debeat sibi vim inferre, si il alium sensum ea velit detorquere, ac in meridiana luce caecutire. Quod spectat ad divinam providentiam, quam istiusmodi homines obtrudunt, jas superius respondimus eam non posse admitti, negata rei veritate, quia ii errorem ineluctabili ter induceremur. 322. Ad 11. A’ Haec est enim mera blasphemia. Certe Apostolus aliter sentiebat, cum (I. Cor. XV. 14 et 15) diceret: Si Christus non resitrrexit, inanis est ergo praedicatio nostra inanis est et fides vestra, invenims autem falsi testes, quoniam testimonium diximus adversus Deum, quod suscita­ verit Christum, quem non suscitavit.36 Non igitur resurrectio Christi, sed istorum rationalistarum systemata dicenda sunt mythi poetici, in quibus vere evanuerunt in cogitationibus suis talia effutientes. 323. Inst. Ex dictis 1. Christus praenuntiavit se resurrecturum post tres dies, tum mansurum in corde terrae tribus diebus et tribus noctibus (Matth. ΧΠ. 40). Atqui nonnisi per integrum diem juxta evangelistas fuit Christus in corde terrae. 2. Forsan ut contendit G. Paulusius, vehementi syncope oppressus, atque ab imperitis pro mortuo habitus, in sepulcro con­ ditus, ad se rediit, et eo facilius cum ad eum in vitam revocandum valde contulerint tum aeris in sepulcro temperies, tum exhalationes opobalsamicae; citius proinde prodiit, nempe ante tempus constitutum. 324. Resp. ad 1. D. Diebus incompletis pro completis computatis juxta hebraeorum loquendi usum, C. completis, A’ Hebraei enim qui noctem 3S) Ex hoc vero Pauli textu rursum de­ prehendimus quam falso Wegschcider, Op. cit. part. HL cap. 2. §. 131. n. (e), scribat: «Neque tamen totam religionis christianae veritatem ex hoc solo facto (resurrectionis) pendere contendimus. Haud enim ignora­ mus, quod quis veram religionis doctrinam proposuerit, id minime probari posse re quadam in facto posita, quam pauci tantum testes cognoverunt, miraculique spe- ciem olim pro aevi incultiori ingenio in­ duerunt; sed solo illius argumento cum sa­ nae rationis principiis bene conveniente ve­ ritatem ostendi. Accedit quod Jesus ipse post reditum in vitam doctrinam suam nus­ quam huic rei quasi fundamento super­ struxisse traditur." Mitto mendacia et falsitates in his verbis congestas; illud solum animadverto, quod si haec admitterentur, mentitus apertissime fuisset Apostolus loc. cit. diei initium computabant, duas noctes curn partibus primi ac tertii diei tres dies atque tres noctes vocabant, tempus incompletum pro completo habebant, ut in omnibus fere linguis pars dici, mensis, anni, dies, mensis, annus per synecdochen dici solet. Conf. Gen. XLII. 17 et 18; Deut. XIV. 28; coli. XXVI. 12.39 325. Ad 2. Neg. Nec enim praeferre debemus nugaces et impias excogi­ tationes apertis evangelistarum testimoniis, sed attendere ad scripturarum auctoritatem et ad confessionem infensissimorum Christi hostium, judaeorum nempe, ut superius vidimus. Nam neque ipsi judaei in haec deliramenta venerunt, ad quae devenit G. Paulusius a suis ipsis confutatus. 40 Ceterum Grunerus, jenensis medicus, ostendit frigida illa in saxis excavata sepulcra atque exhalationes opobalsamicas, relate ad nervos male incitatos et cerebrum ”) Ita respondet vel ipse Kuinoel in comm. ad hunc locum. Sane vetus synagoga semper spectavit, fictione quadam juris, temporis pariem velut tempus integrum. Ghemara Hicrosolym. tract. Sabbat fol. 12 el post eam doclores omnes, uti Maïmonidcs tract. Mikvaot cap. 8. in suo commentario in Mischna, R. Obadiah Barlenora ibid. Maïmonidcs, lad hhazaka tract. Schaar-Abot hattummeol cap. I. aliique passim, affirmant in praxi praevalere opinionem Rabbi Eliezer Ben-Azaria (Misçhna tract, mikvaot cap. 8. §. 3. Talmud tract. Sabbat fol. 86) qui cum omnibus docloribus mischnicis te­ net terminum alicujus temporis et initium alterius sumi pro tempore completo. Huc pariter referuntur quae ghcmarislae tradunt de computatione TDty quae vox interdum usurpatur ad significandum diem ct no­ dem, seu integrum diem naturalem, quem graeci vocant νυχ^ήμίρον noctem et diem DÎ1, interdum vero diem aut no­ dem, aut etiam partem dici ct partem nodis perinde ac si esset integer. Hinc in tract. Aooda/ι zarit Babyl. legitur: »At quantam est spatium fW? Dicit R. Jotbanan vel dies vel nox. Sic etiam Jeros. Schabhat fol. 12. 1. R. Achiba statuit diem pro HPp, et noctem pro HP>’· At traditio est R. Eliezerum Ben-Azariae di­ xisse Γι/122 FW ηιφοι rw π5ύι dp DP dies et nox honà, et pars honà est sicut rw r.i’pci rw totum;" el paulo ante »R. Ismacl computa­ vit partem fW Pr0 toto.“ Ex quibus ab­ unde liquet juxta judaeorum consuetudinem idem significare tribus diebus et tribus noctibus ac vel 1res integros dies vel par­ tem trium dierum. Cf. Lightfoot, Horae hebr. Lips. 1684. ad cap. ΧΠ. v. 40. Matth. Quapropter quod Matth. XH. 40. dici­ tur tribus diebus et tribus noctibus alibi significatur per verba tertia die uti Matth. XVI. 21 ; XVH. 22; XX. 19; Marc. IX. 30; X. 34; Luc. IX. 22; XXIV. 7 et 46. Ex his inlelligitur sollicitudo extraordinaria principum sacerdotum, et pharisaeorum, qui postridie a Christi morte (XXVII. 62), quamvis duplex solemnitas concurreret, sab­ bati et paschalis, se contulerunt ad Pilatum, ac deinceps sigillo sepulcri lapidem com­ munierunt. Nam nisi ipsi intellexissent praenunciatam resurrectionem potuisse con­ tingere sub initium diei tertiae, seu post mediam sabbati noctem, abunde eis tem­ pus suppetiisset ad illa omnia praestanda die insequenti, seu ut nos dicimus, die dominica, quin praepropere festinarent illa omnia persequi die sabbati ct solemni, quod a lege vetitum erat. 4 °) Vid. Flallus (Mollerus), Kritik des Commentons von Dr. Paulus, seu Criti­ cae obsere, super Comm. Paulusii; Storrius, Hat Jesus seine Wunder fur einen Heireis seiner Sendung erklart? seu Deditne Jesus miracula sua tamquam argu­ mentum suae missionis? Scottiopusc. tom. I. pag. 297 el seqq. Μ affectum, idonea potius esse ad mortem afferendam, ut exemplis evincit, quaa ad vitam restituendam.41 PROPOSITIO Π. Doctrinae euangelicae excellentia et sanctitas divinam ac supernatural^ Christi missionem invictissime confirmat. 326. Divina sane ac supernaturalis illius missio dicenda est, qui Dd nomine doctrinam sive theoreticam sive practicam proponit, quae Deo digni sit, digna homine, digna societate, quae dogmata omni humana sapientii superiora contineat, quae officia omnia legis naturalis complectatur, cui abs­ que ullo vel minimo errore nec quidpiam desit nec supersit, quae simul motiva efficacissima ad ea adimplenda praebeat, quae sic vitia eliminet, ot ipsorum et originem detegat et adjumenta exhibeat ad ea radicitus convel­ lenda, quamque nemo unquam ex philosophis vel excogitavit vel excogitare potuit. Atqui tab's est doctrina, quam Christus Dei nomine proposuit; ergo. Sic porro breviter per partes minorem evincimus: 327. I. Christus Deum exhibet non solum ut ens summum ac perfectis­ simum, sed insuper ut patrem amantissimum ; homines vero tamquam unius parentis filios, qui unicam familiam constituant, fraterno charitatis vinculo colligatos; qui principibus pareant, non ex metu tantum, sed ex conscientia, tamquam Deo ipsi, cujus vices in terris principes gerunt, quibusque et tri­ buta solvere et honorem impertiri tenentur. 328. H. Dogmata omnia ab ipso tradita eo spectant, ut et sublimiorem de Deo ideam excitent et penitiorem humanae conditionis ingerant cogni­ tionem. Dogma siquidem peccati originalis, quo tota infecta exhibetur hu­ mana natura, relationem dicit ad aliud dogma, Incarnationis nempe et Re­ demptionis. Hoc pariter supponit dogma Trinitatis personarum subsistentium in eadem natura divina. Ex quibus et origo humani generis, ejusdemque a primaeva dignitate lapsus, necnon divina bonitas atque justitia in hominem mirifice elucent, ac basim constituunt firmissimam atque validissima incita­ menta suppeditant ad homines in officiis continendos promovendosque. 41) In duobus libellis tum a patre tum mento resurrectionis inter alios: Les té­ a filio conscriptis, De Jesu Christi morte moins de la résurrection de J. C., exa­ vera, non simulata, H. 1805. At in eo minés et jugés selon les règles du Barreau, labantur, dum ostendere contendunt, Jesuni par Sherlok, (rad. de l’anglais ; Hoatleville, vixisse quidem adhuc, quum cruci affixus op. cit. tom. IV; Bcrgier, Did. Theol. art. hasta foderetur, vitam aliquam, sed prae- Résurr. de J. C,; La Religion chrétienne debilem proximeque casuram, vulnere vero demontree par la résurr. de J. C., par in pectus illato e vita subito excessisse; Ditton, trad, de l’anglais; Observations de cum Joannes (XEX. 30) jam antea scripse­ Gilbert West sur l'histoire et sur les rit: et inclinato capite tradidit spiritum. preuves de la résurr. de J. C. Consuli possunt de hoc gravissimo argu- 329. ΠΙ. Haec vero officii sic Christus complexus est, ut semel Deo supremo ac ultimo hominis fine constituto, hunc instruat ad ipsum super omuia diligendum, ac proximum, quo nomine omnes omnino homines, sive amicos sive inimicos, sive concives sive extraneos, comprehendit, propter Deum diligendum sicut se ipsum. Amor proinde seu caritas est in evangelica doctrina ad instar universalis, ut ita dicam, fluidi, quod omnia et sin­ gula societatis membra atque integrum corpus permeat atque pervadit, ei vitam ac motum communicat, illudque nectit et ambit, ut unum quid cum Deo ac cum societate universa quodammodo efficiat. Ex quo foecundissimo principio officia singularia fluunt, quae ipse persequitur et evolvit tum in admirabili illo sermone, quem in monte habuit ad discipulos suos (Matth. V—VII.), tum in tot illis sapientia vere coelesti refertis sententiis, quibus ad sanctitatem cujusvis conditionis homines informat. 330. IV. Ilis autem officiis motiva subjecit efficacissima, quibus homi­ nes permoventur, tum ad ea execution! mandanda, tum ad se retrahendos a transgressione. Cum enim plerique rudes ac pene barbari homines non satis amore alliciantur ad propria munia obeunda, Christus et praemia am­ plissima atque aeterna, poenasque item acerbissimas atque aeternas pro me­ ritis uniuscujusque proposuit; tum denique semetipsum ut absolutissimum virtutum omnium exemplar ad imitandum praebuit, in tot praesertim, quibus undique premimur, angustiis atque adversitatibus leniter ferendis, quibus nihil efficacius excogitari potest. 1 *) Character personalis Christi Jesu est novum argumentum divinae ipsius missio­ nis. quod nos quidem proposuissemus di­ stincta propositione, nisi nos absterruisset conceptus limor nimiae prolixitatis in insti­ tutionibus fugiendae. Remittimus propterea auditores nostros ad demonstrationem evangelicam cl. Duvoisin, Démonstration Evangélique, par M. J. B. Duvoisin, Evêque de Nantes, Paris 1826, chap. 3, Caractère de Jésus-Christ ; nec non ad opus D. Aymé, Les Fondements de la foi, Paris 1775, tom. I. II. partie, pag. 411 et seqq. Si Dons dederit, de hoc ipso argumento alibi age­ mus. Hic satis sil in medium afferre vul­ gatissimum quidem, et sane pulcherrimum locum, in quo J. J. Rousseau Christi di­ vinitatem ex ejus personali charactere con­ fessus est: ..Quelle douceur, quelle pureté dans ses moeurs, exclamat, quelle grâce touchante dans ses instructions ! Quelle élé­ vation dans ses maximes ! Quelle profonde sagesse dans ses discours! Quelle présence d’esprit, quelle finesse et quelle justesse dans scs réponses! Quel empire sur ses passions! Où est l’homme, où est le sage, qui sait agir, souffrir et mourir sans faiblesse cl sans ostentation? Quand Platon peint son juste imaginaire, couvert de tout l’op­ probre du crime, cl digne de tous les prix de la vertu, il peint trait pour trait JésusChrist; la ressemblance est si frappante que tous les Pères Font sentie, et qu’il n’est pas possible de s’y tromper. Quels pré­ jugés, quel aveuglement ne faut-il point avoir pour oser comparer le fils de Sophronisquc au fils de Marie? Quelle distance de l'un à l'autre? Socrate mourant sans dou­ leur, sans ignominie, soutint aisément jus­ qu'au bout son personnage, et si cette fa­ cile mort n’eût honoré sa vie, on douterait si Socrate, avec tout son esprit, fût autre chose qu’un sophiste. H inventa, dit-on, la morale. D'autres avant lui l’avaient mise en pratique; il ne fit que mettre en leçons leurs exemples . . . Mais où Jésus-Christ 104 331. V. Ad vitia omnia convellenda ipsorum fontem et originem dete­ git. quae sita esi in hominis inordinato sui ipsius amore et ad res sensibile nimia propensione, quo iit ut et ceteris se praeferat quisque, et a sensibus suis se nimis abripi patiatur. Quare ad φιλαυτίαν, tot malorum acaturigj. nem, penitus compescendam, opposuit Christus odium perpetnamque abnegationem sui et crucis amorem; ad refraenandam porro illam ad sensibilia pro. pensionem, a terrenis avocat hominem, atque incitat ad coelestia desideria his verbis (Matth. VI. 19 et seqq.): Nolite thesaurizare vobis thesauros in terra, ubi aerugo et tinea demolitur, et ubi fures effodiunt et furantur. The­ saurizate autem vobis thesauros in coelo, ubi neque aerugo neque tinea demo­ litur, et ubi fures non effodiunt nec furantur·, ubi enim est thesaurus tuus, ibi est et cor tuum. 332. Ne tamen desponderent animum uberrimas validasque gratias pro­ misit, quibus homines adjuti nihil tam arduum atque difficile sit, quo con­ tendere non possint: sacrificium item juge atque perpetuum instituit, et sa­ cramenta, quibus ipsi confirmati corroborentur atque ad arctissimam cum Deo communicationem eleventur, sanctissimo praesertim eucharistiae sacra­ mento, in quo semetipsum in cibum et potum praebet ad eos alendos et nu­ triendos ad aeternam vitam. 333. Quae quidem omnia, sic leviter adumbrata, coronidis gratia placet duobus aliquantum prolixis testimoniis S. Augustini exponere, quibus sive partem theoreticam sive practicam religionis Christianae non minus vere quam eleganter ipse complexus est. Sic vero scribit in libro De vera religione j cap. Ill et seqq.: Si Plato ipse viveret et me interrogantem non aspernare- j tur, vel potius, si quis ejus discipulus eo ipso tempore, quo vivebat, eum inter­ rogaret, cum sibi ab illo persuaderetur, non corporeis oculis, sed pura ments veritatem videri; cui quaecumque anima inhaesisset, eam beatam fieri atque avait-il pris chez les siens celle morale élevée et pure dont lui seul a donné les leçons et l’exemple? Du sein du plus fu­ rieux fanatisme la plus haute sagesse se fil entendre,, et la simplicité des plus hé­ roïques vertus honora le plus vil de tous les peuples. La mort de Socrate philo­ sophant tranquillement avec ses amis est la plus douce qu'on puisse désirer; celle de Jésus expirant dans les tourmens, injurié, raillé, maudit de lout un peuple est la plus horrible qu’on puisse craindre. Socrate, prenant la coupe empoisonnée, bénit celui qui la lui présente et qui pleure; Jésus, au milieu d'un supplice affreux, prie pour ses bourreaux acharnés. Oui, si la vie cl la mort de Socrate sont d'un sage la vie et la mort de Jésus sonl d'un Dieu. Di­ rons-nous que 1 histoire de l’évangile est inventée à plaisir? Mon ami, ce n’csl pas ainsi qu'on invente . . . Au fond, c'est re­ culer la difficulté sans la détruire; il serait plus inconcevable que plusieurs hommes d'accord eussent fabriqué ce livre qu’il ne l'est qu’un seul en ait fourni le sujet. Ja­ mais des auteurs juifs n’eussent trouvé ni ce ton, ni cette morale; et l'évangile a des ’ caractères de vérités si grands, si frappans, si parfaitement inimitables, que l'inventeur en serait plus étonnant que le héros." 105 perfectam; ad quam percipiendam nihil magis impedire quam vitam libidinibus de­ ditam et falsas imagines rerum sensibilium quae nobis ab hoc sensibili mundo per corpus impressae varias opiniones erroresque generarent; quamobrem sanandum tssc animum ad intuendam incommutabilem rerum formam, et eodem modo semper se habentem, atque undique sui similem pulchritudinem nec distentam locis nec tem­ pore variatam, sed unum atque idem omni ex parte servantem, quam non crederent esse homines cum ipsa vere summeque sit; cetera nasci, occidere, /luere, labi et tamen, in quantum sunt, ab illo aeterno Deo per ejus veritatem fabricata constare; in quibus animae tantum rationali et intellectuali datum at, ut ejus veritatis contemplatione perfricatur, atque afficiatur, orneturque ex ea adernamque vitam possit mereri; sed dum nascentium atque transeuntium rerum amore ac dolore sauciatur dedita consuetudini hujus vitae atque sensibus corporis inanibus evanescit imaginibus, irridet eos qui dicunt esse aliquid quod ncc istis videatur oculis, nec ullo phantasmate cogitetur, sed mente sola et in­ diligentia cerni queat. Cum haec ergo a magistro sibi persuaderentur, si ex co quaereret ille discipulus, utrum si quisquam existeret vir magnus atque di­ vinus, qui talia populis persuaderet credenda saltem, si percipere non valerent, aut si qui possent percipere, non pravis opinionibus multitudinis implicati, vul­ garibus obruerentur erroribus, eum divinis honoribus dignum judicaret ; respon­ deret, credo, ille, non posse hoc ab homme fieri, nisi quem forte ipsa Dei vir­ tus atque sapientia ab ipsa rerum natura excerptum, nec hominum magisteriis, sed intima illuminatione ab incunabulis illustratum tanta honestaret gratia, ianta firmitate roboraret, tanta denique majestate subveheret, ut omnia con­ temnendo quae pravi homines cupiunt, et omnia perpetiendo quae horrescunt, d omnia faciendo quae mirantur, genus humanum ad tam salubrem fidem summo amore atque auctoritate converteret. De honoribus vero ejus frustra se consuli, cum facile possit existimari, quanti honores debeantur sapientiae Dei, qua gestante et gubernante ille pro vera salute generis humani magnum aliquid proprium et quod supra homines esset, mereretur. 334. Quae si facta sunt, si litteris monumentisque celebrantur, si ab una regione terrarum, in qua sola unus colebatur Deus, et ubi talem nasci opor­ teat, per totum orbem terrarum missi electi viri virtutibus atque sermonibus divini amoris incendia concitarunt, si confirmata saluberrima disciplina, illu­ minatas terras posteris reliquerunt, et, ne de praeteritis loquar, quae potest quisque non credere, si hodie per gentes populosque praedicatur : In principio erat verbum, .... et sine ipso factum est nihil, etc., si ad hoc percipien­ dum, perfruendum, ut anima sanetur et tantae luci hauriendae mentis acies * convalescat, dicitur avaris: Nolite vobis condere thesauros in terra, etc.; dicitur luxuriosis: Qui seminat in carne, de carne metet corruptionem, qui seminat in spiritu, de spiritu metet vitam aeternam; dicitur superbis: Qui se exaltat humiliabitur, et qui se humiliat exaltabitur; dicitur iracundis: 106 il ! »Ί ' U':’ 1 î · τ1 ' iΐ · Accepisti alapam, para alteram maxillam; dicitur discordiosis.· Diligito inimi­ cos vestros; dicitur superstitiosis: Regnum Dei intra vos est; dicitur curiotu: Nolite quaerere quae videntur, sed quae non videntur. Quae enim vident® temporalia sunt, quae autem non videntur, aeterna sunt. Postremo dicitur omnibus: Nolite diligere mundum, neque ea quae in inundo sunt; quoniaa omne quod in mundo est, concupiscentia carnis est et concupiscentia oculo- I rum et ambitio saeculi. 335. Si haec per totum orbem jam populis leguntur et cum venerationi > libentissime audiuntur, si post tantum sanguinem, tantos ignes, tot cruces mar- , tyrum, tanto fertilius et uberius usque ad barbaras nationes ecclesiae pullu- : larunt; si tot juvenum et virginum millia contemnentium nuptias casteque vi­ ventium jam nemo miratur: quod W1 cum fecisset Plato, usque adeo perversam temporum suorum timuit opinionem, ut perhibeatur sacrificasse naturae, ut tam­ quam peccatum illud aboleretur; si haec sic accipiuntur, ut quomodo antea talia disputare, sic nunc contra disputare monstruosum sit; si tali pollicita­ tioni atque sponsioni per omnes terrarum partes quas homines incolunt, sacra Christiana traduntur; si haec quotidie leguntur in ecclesiis et a sacerdotibus exponuntur; si tundunt pectora qui conantur haec implere; si tam innumera­ biles aggrediuntur hanc viam, ut desertis divitiis et honoribus hujus mundi d omni hominum genere, uni Deo summo totam vitam dicare volentium desertat. quondam insulae ac multarum terrarum solitudo compleatur; si denique per urbes atque oppida, vicos et agros etiam villasque privatas, in tantum persua­ detur et appetitur a terrenis aversio et in unum Deum verumque conversio, ut quotidie per universum orbem humanum genus una pene voce respondeat, sursum corda se habere ad Dominum; quid adhuc oscitamus crapulam hester­ nam et in mortuis pecudibus divina eloquia perscrutamur? . . . Qui bonum d appetendum fatentur, cognoscant Deum ct cedant Deo per quem populis jam omnibus haec credenda persuasa sunt. 336- Alter vero ejusdem s. doctoris locus desumtus est ex lib. I. De moribus Ecclesiae 1, in quo ita religionem ipsam alloquitur : Tu pueriliter pueros, fortiter juvenes, quiete senes, prout cujusque non corporis tantum, sed et animi actas est, exerces et doces; tu foeminas viris suis, non ad explendam libidinem, sed ad propagandam prolem, et ad rei familiaris societatem, casta et fideli obedientia subjicis; tu viros conjugibus, non ad illudendum imbecillio­ rem sexum, sed sinceri amoris legibus praeficis; tu parentibus filios libera qua­ dam servitute subjungis; parentes filiis pia dominatione praeponis; tu fratribus fratres religionis vinculo firmiore quam sanguinis nectis; tu omnem generis propinquitatem et affinitatis necessitatem, servatis naturae voluntatisque nexibus, 5) Cap. XXX. n. 63. Cons. Tableau synoptique contenant l'exposition de la doctrine renfermée dans les saintes écri- lures, par Mr. l'abbé Frère, in Annalibus cit. art. 46, 30. Avril, art. Doctrine chré­ tienne. 107 mutua caritate constringis ; tu dominis servos, non tam conditionis necessitate, quam officii delectatione doces adhaerere; tu dominos servis summi Dei, communis domini, consideratione placabiles et ad consulendum quam ad coercen­ dum propensiores facis; tu cives civibus, tu gentes gentibus, ac prorsus homines hominibus primorum parentum recordatione, non societate tantum, sed quadam diam fraternitate conjungis; doces reges prospicere populis, omnes populos se subdere regibus . . . ostendens, quemadmodum et non omnibus omnia, et omni­ bus caritas et nulli debeatur injuria. 337. Jam vero religionis systema, in omnibus suis partibus prorsus ab­ solutissimum, quod in admirationem sui rapuit vel ipsos religionis infensissi­ mos hostes quod ita connexum est, ut et dogmata a se invicem pendeant, et officiorum omnium praecipuum fundamentum constituant; quod omnem virtutem, immo et virtutum omnium perfectionem et apicem insinuet; quod vitium nullum levemque defectum non eliminet ; quod et motiva efficacissima complectatur et validissima media suppeditet ad ea vel fugienda vel prose­ quenda; quod constituto ultimo fine cetera omnia ad eum finem dirigat, Dei nempe gloriam et hominis bonum ac beatitatem; quod demum simplicitate 3) Auctor Epistolarum persicarum aperte fatetur moralia evangelii praecepta infinite praestare iis, quae a sapientissimis totius an­ tiquitatis philosophis tradita fuerant, atque perfectum esse philosophum qui sit vere Chri­ stianus. J.J. Rousseau: «Scripturarum maje­ state, inquit, fateor in admirationem me trahi. Evangelii sanctitatem intimo quodam animi sensu percipio ; videte philosophorum libros cum omni sua pompa, quam exigui illi sint, si cum hoc conferantur. Fierine potest, ut liber sublimis adeo simul et simplex opus humanum sit?" Sed praestat proprio idiomate ejus sensa referre, quae talem elo­ quentiae vim praeseferunt, ut ea latine ex­ primi admodum difficile sit: «Je vous avoue, inquit, que la majeste des écritures m’étonne, la sainteté de l'Evangile parle à mon coeur. Voyez les livres des philosophes, avec toute leur pompe qu’ils sont petits près de celuilà! Sc peut-il qu’un livre à la fois si sublime ct si simple soit l’ouvrage des hommes?" (Emile, loc. cit.) Iterum vero in Epist. ΠΙ. ei montibus data, evangelicae moralis pulchritudinem, sanctitatem, veritatem, pro­ funditatem ita extollit prae doctrina philo­ sophorum, ut hanc saepe erroribus conta­ minatam dicat, illam vero unam esse con­ firmet, quae sit semper tuta, semper vera, semper unica, sibi semper constans. Inde vero concludit adeo certam hanc esse at­ que infallibilem divinae revelationis notam, ut alio nullo opus sit vel criterio vel argu­ mento. Quae quidem postrema verba caute accipienda sunt; iis quippe abutuntur rationalistae, qui cum omnia supernaturalia re­ jiciant miracula, vaticinia, etc., hinc huic interno criterio, ut vocant, unice insistunt, cetera respuentes, prout praestiterunt Dôdcrlein, in Christi. Religions-Vnterricht, seu Christianae relig. doctrina, I. 193 et seqq.; Ziegler, » Vernunft- und schriftmassige Erdrterung, dass der R eue is für die Wahrheit und Gottlichkeit der christl. Religion mehr aus der innem Vortrefflichkeit der Lehre, ais aus Wundern und Weissagungen zu fiihren ist, seu Dilucidatio ex ratione et scriptura, quod de­ monstratio veritatis et divinitatis religio­ nis christianae potius ex interna doctri­ nae praestantia quam ex miraculis et pro­ phetiis sit deducendain Henke, Mag. I. 20 et seqq. et Summa theol. christ. 37 ; Jo. Schulthess, De uno planissimo plenissimoque argumento pro divinitate disci­ plinae ac personae Jesu (ex Joann. VII. 17.), Tur. 1828, pag. 2; Locke, The rea­ sonableness of Christianity as delivred in the scriptures, London 1696. 108 sua sublimissima omnibus ita accommodatum sit, ut omnes omnino conditio­ nes, status, varietatem vicissitudinum ac multitudinem attingat, non potest non esse a Deo ipso, vel ab eo qui sit edoctus a Deo: atqui talo est systema evangelicae doctrinae, ut ex dictis evicimus; ergo doctrinae evangelieae ex­ cellentia et sanctitas divinam ac supernaturalem Christi missionem invictis­ sime confirmat. DIFFICULTATES. 338. I. Obj. cum D. de Pradt. Religio Christiana opponitur civilis so­ cietatis bono, ut patet 1. ex ipsa ejus perfectione. Christianus est homo perfectus, est ens privilegiatum ac proinde rarissimum. Quod autem verum est in morali, multo magis verificatur respectu religionis, quae ad id tendit ut hominem religiosum sibimet vilem reddat, ut merita ipsi eatenus tantum concedat, quatenus ea non a propria virtute repetit, sed ab iis adjumentis quae illi religio ipsa suppeditat. Ejusmodi religio hominem ultra humani­ tatem evehit; ita vero est ardua, ut humanam infirmitatem opprimat; vult praeterea ut humanis omnibus nuncius remittatur, quae res locum habere nequit nisi in monachismo seu in separatione a mundo. 2. Id patet ex ni­ mia auctoritate seu imperio sacerdotum in homines, quos tot subjiciunt ob­ servantiis cultus, ut ipsos obruant. Haec porro duo opponuntur civili pro­ gressui tum industriae tum libertatis; quod cuique patet dummodo protestantismum seu christianismum dimidiatum conferat cum catholicismo seu inte­ gro christianismo. Apud protestantes enim industria viget, mores efflorescunt, contra apud catholicos omnia languent. 3. Patet ex influxu longe validiori, quem exercet civilis cultura ad populorum mores corrigendos prae religione, quae potius detrimentum exteriori suo cultu morum integritati affert. 4. De­ nique id patet ex doctrina catholica circa foenus, quod valde promovet niercaturam, sine quo hac nostra aetate societas existere fere nequit, et quod tamen prorsus eliminatur a religione catholica; ergo. 4 *) Oeuvres politiques de M. de Pradl, logique examinant la conformité des prinancien Evêque de Malines, Du Jésuitisme cipcs avec les conséquences, et de la géo­ ancien et moderne, 3. edit. Paris 1828, métrie calculant les diverses proportions des chap. VI et seqq.; qui tamen protestatur lignes relativement à leurs effets. La ju­ se in cil. capp. spectare religionem Christia­ stice exige qu’on ne nous transporte pas nam extra theologiam, ac discussione pure sur un terrain qui n’est pas celui dont nous humana. En ejus verba, quibus orditur avons fait choix; ici nous ne sommes pas cap. VI. inscriptum. «De la modification de en chaire, seulement nous avons le com­ l’action du Christianisme par la civilisa­ pas à la main.- Quid sibi vult hoc prae * tion. Nous voici hors de la théologie; nous ambulo, nisi sub obtentu considerandae re­ rentrons dans une discussion purement hu­ ligionis christianae (nempe catholicae ut ipse maine: il s’agit de savoir pourquoi un culte postea exponit), inducere religionem Chri­ éminemment réprimant ne réprime pas au­ stianam, sub respectu politico spectatam, tant que d'autres, qui le sont moins. Ici adversantem societatis bono atque incre­ il n'y a plus que de la moralité, de la mento? Si justitia exigit, ut ipse ait, ne 339. Heap. Neg. antec. Imino religio et Hocietaa amice inter se conspi­ rant; religio enim Christiana est validissimum fundamentum civilis societatis, quo sublato societas pessumdetur ncc.esse est. Experientia omnium saecu­ lorum evincit numquam magis societatem civilem floruisse, quam cum totam suam vim religio Christiana exercere potuit.5 340. Ad 1. D. Quae perfectio tamen pari gradu omnibus a religione non praescribitur, C. eodem gradu, N. Confundit hic auctor duo quae con­ fundenda non sunt, perfectionem essentialem, quae sita est in mandatorum observatione, quaeque pro potiori parte exigitur ab ipsa religione naturali, et perfectionem, ut ita dicam, accidentalem et accessoriam, qualis in consiliis evangelicis insinuatur. Jam vero prima optime componitur cum omnibus officiis societatis, ut patet; altera vero, quae non est nisi paucorum, etsi cultores suos a societate quadantenus videatur segregare, eidem tamen socie­ tati illos proficuos sub alio respectu efficit, quandoquidem ejus bonum haud parum promovent studiorum cultura, juventutis institutione, nosocomiorum cura, precibus, exemplo, aliisque id genus innumeris, quae nonnisi societatis eam trahamus extra quaestionis statum, ve­ «Tableau historique et pittoresque de Paris, ritas pariter exigit, ne religio Christiana seu Paris 1822, scribit : Sans la religion tout catholica deformetur juxta praeconccptas pouvoir politique ne serait qu’une force aveugle et matérielle, puisque, séparé de pseudopolitici istius ideas. Deinde prolatis, la raison divine, il serait dépourvu de toute quae a nobis adducta sunt, concludit: »Si conscience, et par conséquent de toute ju­ l’on veut me contester ces bases et les taxer stice. On peut même dire que, dans cet d'exagération, je demande, 1. si elles s’é­ cartent en aucun point de la ligne rigou­ état complet de violence et d’abrutissement, il lui serait impossible d’exercer la moin­ reuse de l'enseignement chrétien ; 2. si ce n’est pas ainsi qu’ à son début le christia­ dre action sur des intelligences, et de con­ server quelques moments d’existence; d’oû nisme a agi, et si ce n’est pas ainsi qu’il il résulte que plus la loi divine à la quelle eûus est représenté tous les jours; 3. si il est tenu d’obéir, et qui fait sa véritable le ministère ecclésiastique ne renferme pas toutes les attributions que je viens de mon­ force, est respectée, plus il a de raison, de conscience et d’équité . . . C’est dans trer; 4. si l’un des premiers dogmes du Christianisme, puisqu’il est rempli de my­ la religion chrétienne que cette loi a reçu son dernier développement; c’est donc dans stères, n’est pas l’abnégation de la raison les sociétés chrétiennes que l’opposition an pieds de la foi ; 5. si le prètre n’est morale a le plus de force. C’est dans cette pas le juge de cette foi.” Ex iis, quae di­ centur in solutione difficultatum, patebit société que le pouvoir politique, soumis à des préceptes qui ne l’obligent pas moins partira inexacta et exaggerata, partim falsa esse, quae velul totidem axiomata vellet que le dernier de ceux qui lui obéissent, auctor sibi concedi, ut inde pessimas in­ est contraint, quelques efforts qu’il fasse ferat consecutiones, quasi fieri unquam pos­ pour en sortir, de rentrer à chaque instant dans les limites de l’ordre et de la justice, set, ut religio divinitus revelata possit esse de pratiquer les vertus qui en dérivent, en­ contraria publico ac politico societatis bono, vel adversari temporali uniuscujusque pri­ fin de se montrer intelligent pour comman­ der à des intelligences.” nt! felicitati. J) Apposite cl. de Saint-Victor in suo 111 osores dissimulare possunt ac parvipendere.4 Atque hinc cetera ruunt, quae accidentalibus ot externis adjunctis, nullo vero modo a religione, ut ipse ex falso principio deducit adversarius noster. j autumat. 341. Ad 2. 2). Si ejusmodi auctoritas et imperium sacerdotum cum 342. Ad 3. D. Ita tamen, ut haec ipsa cultura a religione catholica recta rerum administratione consistere non possent, C. si potius eam promorepetenda sit, Tr. secus, N. Valde ingratos se religioni catholicae exhibent vent, aV. Haec enim non est nisi putida adversarii calumnia. Influxus enim ejus detractores, dum civili culturae morum emendationem tribuunt, quae sacerdotalis non afficit nisi rectam morum institutionem, ex qua omnia bona nonnisi a catholica religione inducta est. Medio aevo, quinam nisi religio in societatem profluunt, hominesque sub tali influxu sinceri, veraces, justi catholica ejusque ministri, praesertim vero romani pontifices, sedulo adlabomagis efficiuntur in contractibus, in publica rerum administratione, in pro­ rarunt, ut populi ab illa barbarie, quae Europam pene universam dominaba­ priis officiis rite persolvendis ceterisque omnibus, in quibus societas optime tur, eriperentur? Quis magis studia et artes omnes promovit quam catho­ consistit. Quod si abusus aliquis irreperet, ejusmodi abusum religio non lica religio7 ? Nunc vero haec dissimulantes religionis hostes impudenter approbat. Cultus vero exterior non est nisi medium, quo non solum Deus affirmant civilisationem, ut vocant, non vero religionem mores corrigere. Ad­ honoratur, sed etiam promovetur cultus interior, et homines inter se arctiori datur, ejusmodi civilisationem non mores proprie corrigere, sed vitia mutare, vinculo constringuntur·, quo sublato, ipsa religio in interitum vergit, ut patet luxum promovere, qui est societatis pernicies, et quamdam externam molliex protestantisme, qui cum nonnisi terrena promoveat, in deismum et ratioréprimer les abus d’autorité, ralliaient les 7) Hic juvat in medium afferre, quae nalismum declinavit. Quidquid porro deistae dicant de honestate protestananclor certe adversariis non suspectus, ab­ intérêts, les volontés, et prévenaient ou tium, a veris rerum aestimatoribus compertum est, quam corrupti ac foedati éteignaient les troubles. Robert Ward, dans bas Grégoire, de hoc argumento scripsit: mores generatim apud eos sint. Utinam non ita esset, neque enim Christia­ ses savantes recherches sur les lois, attri­ .Chez certains hommes la haine contre nus gaudere potest de fratrum errantium corruptela! Quod addit de indu­ bue le maintien de l’état social à l’ascen­ la Papauté est effervescente à tel point dant qu’exerçaient les Papes, et aux con­ qu’ils voudraient exterminer l’Italie, parce stria et commercio apud populos septentrionales, ut plurimum id non pendet ciles qui rapprochaient les peuples par quelle rcconnail le Pape, et à peine ils nisi ex indole ac genio populorum et a temporum circumstantiis. Certe ca­ l’entremise de leurs Evêques, et même les pardonnent au Tibre d’arroser la ville de tholici in Anglia, Hibernia, Germania, Gallia, nec minus industrii sunt quam Rome. Ces insensés rendent le christia­ princes réclamaient l’intervention pontificale. L’histoire de Jersey et Guernesey en four­ protestantes, nec minus seduli; ex hac porro observatione os obstruitur mali­ nisme responsable des torts de quelquesnit un exemple. Par un usage ancienne­ uns de ses ministres. Avec cette manière gno detractori in sua comparatione inter populos septentrionales et meridio­ de raisonner on proscrirait l’or, parce qu’il ment établi, lorsqu'il y avait guerre entre nales, quam fuse frustra prosequitur. Olim soli fere itali commercium pro­ y a des faux monnoyeurs, le désintéres­ l’Angleterre et la France, les habitans des moverunt; nonnullae etiamnum sunt Italiae partes, in quibus commercium deux pays ne devaient ni s’insulter, ni se sement, la sobriété, parce qu’il y a des avares et des débauchés. Toutes les ver­ battre, aussi loin que peut s’étendre en et industria non minus vigent, quam apud septentrionales; sic lusitani ca­ mer la vue des îles. A la sollicitation tus seraient complices de ceux qui les ou­ tholici saeculi XVI. id fuerunt quod modo angli. Itaque totum pendet ex ·) «Fateor, inquit Leibnitzius, mihi sem­ per religiosos ordines, piasque confraternitates, ac societates, aliaque hujusmodi lau­ dabilia instituta mire probata fuisse; sunt enim quasi coelestis quaedam militia in ter­ ris, si modo, remotis depravationibus et abusibus, secundum instituta fundatorum regantur, et a summo pontifice in usum universalis ecclesiae temperentur. Quid enim praeclarius esse potest, quam lucem veritatis per maria et ignes et gladios ad remotas gentes ferre, solamque animarum salutem negotiari, interdicere sibi varias illecebras atque ipsam jucunditatem collo­ quii convictusque, ut contemplationi abstru­ sarum veritatum ac divinae meditationi vace­ tur; dedicare sese educationi juventutis ad spem doctrinae et virtutis; miseris, despe­ ratis, perditis, captivis, damnatis, aegrotis in squalore, in vinculis, in remotis terris auxilium ferre atque adesse, ac ne pestis quidem metu ab effusae caritatis officio deterreri? Quicumque haec ignorant aut spernunt, hi nihil nisi plebeium et vulgare de virtute sapiunt, et hominum obligatio­ nem erga Deum solemnium qualicumque obitione et frigida illa consuetudine vivendi, quae vulgo sine zelo, sine spiritu in ani­ mis regnat, inepte metiuntur.« Ita quidem auctor protestans, Systematis theologici, Paris 1819, pag. 88; quae si conferantur cum iis, quae scribit Dominus de Pradt, nunc episcopus, nunc pscudopoliticus, pa­ tebit eum habere, unde erubescat. tragent En ouvrant les yeux sur le mal, doit-on les fermer sur le bien? Le Chri­ stianisme et ses Pontifes furent, pour ainsi dire, le ciment qui dans le moyen âge empêcha la dissolution de l'Europe. Le clergé ne put la sauver entièrement de la barbarie, mais du moins il y conserva, et seul il y conserva, quelques restes de l’an­ cienne civilisation; le ministre de l’évangile est le lien, qui met en contact les diverses classes de la société; placé entre le riche cl le pauvre, il appuie les prières de celui qui a besoin, et amollit le coeur de celui qui peut donner. Le clergé est un corps modérateur entre ceux qui commandent et ceux qui obéissent. A cette époque où des poten­ tats sans frein tourmentaient les peuples, communément les Papes s’interposaient pour d’Edouard IV., Sixte IV. la dixième année de son règne lança une bulle qui excom­ muniait ipso facto les infracteurs. Un histo­ rien protestant, Jean de Müller, croit que sans les Papes nous serions aussi étran­ gers aux connaissances des anciens, que le sont aux arts et aux sciences des Grecs les Turcs qui occupent leur territoire. Tan­ dis que de preux chevaliers se glorifiaient de ne pas savoir écrire, attendu leur qua­ lité de nobles, tandis q.u’en Angleterre les barons demandaient à Richard II. qu'aucun vilain ne pût envoyer son enfant à l'école, et qu’ils le forçaient à révoquer les actes d’affranchissement, de toute part s’élevaient des écoles monastiques; elles conservaient le feu sacré et de là s’échappaient des rayons de lumière." (Histoire des Sectes.) 112 ». 4 ! :. I tient fovere ac probitatis speciem, non voro probitatem ipsam ac bonos more et virtutes, quae nonnisi a sola religione promoveri possunt et conservari.· 343. Ad 4. D. Immoderatum et injustum foenus, C. moderatum et justis titulis cohonestatum, A’. Recentia porro sunt responsa, quae ad diversa quaesita circa lucrum ex mutuo dedit sacra congregatio romana (et circa foenus ecclesia tolerat varias opiniones, ut constat ex editis libris), ei quibus patet, adversarium falsum supponere, dum absolute pronunciat, quod· cumque honestum lucrum ex contractu, qui passim mutui vocatur, sed reipsa non est, ab ecclesia catholica damnari ’ ; interest autem ecclesiae non minus quam societatis ea foenora damnari, quae repugnant justitiae et caritati, ei I quibus exitium enascitur tot familiarum eorum ingluvie et rapacitate, quos i urget auri sacra fames. -> . 344. I. Inst. cum eodem auctore aliisque incredulis, qui eum prae- ! cesserunt: 1. Christianismus hominis mentem deprimit, ejus rationem con- . fundit, vincula injicit ejus pedibus. Quo igitur abit ejus libertas? 2. Chri- · stianus est veluti captivus sui cultus, qui non tendit nisi ad hominem a | terra evellendum, quam exhibet ceu lacrymarum vallem. ‘3. Verus christia- ' norum pater est Pater caelestis, quem ut adeat, opus est relinquere patrem matremque terrenam, ac dicere fratribus suis: Non novi vos. 4. Non est nisi unum verum regnum, illud nempe quod non est hujus mundi; divitiae | ad illud non modo non aperiunt aditum, sed occludunt, lacryinae sternunt viam, aegritudines praeparant, simplicitas perducit. 5. Omnis humana doctrina evanescit vel confunditur ab ejusmodi placitis. 6. Nullo non tempore vigi­ lantia in seipsum Christiano injungitur, adversarius circa ipsum excubat eumque obsedit, mors semper praesto est ad eum invadendum ; oculus divi­ nitatis ubique eum persequitur, penetrat omnes ejus cordis latebras; manus occulta in libro recenset omnia quae praestituto die ei objicientur; supremus judex numquam a tribunali abscedit; 7. simplex mentis evagatio potest ipsum ad irreparabilem jacturam perducere; quilibet illicitae satisfactionis impetus animum ejus permeans potest insanabile vulnus afferre; 8. humanae vitae laus, quam mundus dignitati paternae ut plurimum tribuit, in caelibatum ac virginitatem transfertur; 9. oblectationes vero, quae plerisque ad bene viven­ dum sunt necessariae, non sunt nisi iis infirmitatibus tributae, quibus hu­ mana natura abundat. 10 10. Ex quibus concluditur, Christianam doctrinam hominem abjectum efficere ac ineptum ad officia societatis, ad bella praeser­ tim; e contrario formidabilem huic ipsi reddere ministrum hujusmodi reli­ gionis; ergo. s) Cons. Card. Gerdil, Discours de la nature et des effects du luxe, Edit. Rom. opp. tom. VIH; Roberti, Dialogo filosoftco. et Discorso cristiano sul lusso. ’) Cons. Decisiones S. Congregat. Rom. el universalis Inquisit. de Usura. 1 °) Op. cit. ch. VI. * 113 345. Reap. I. Neg. cons. cum pariter omnia hic exposita partim falsa, partira exaggerata, partim denique sint quae ab ipsa naturali lege profici­ scantur, et iu quocumque religionis systemate admitti debeant. 34G. Resp. II. singillatim, et ad 1. quidem: Falsum est, religio­ nem Christianam mentem deprimere, rationemque confundere, vel illi vincula injicere. Innumeri docti et sapientes viri, qui quovis saeculo in ecclesiae dnu floruerunt, mendacii arguunt D. de Pradt; nusquam scientiae et libe­ rales artes majus incrementum habuerunt quam in religione Christiana atque catholica. Romana urbs uti religionis centrum est, sic centrum fuit omni tempore bonarum artium; ad eam confluunt undique viri septentrionales ad eas addiscendas, inde in Europam saeculis elapsis omnis cultura diffusa est et promanavit. 11 347. Ad 2. Falsum est, Christianum esse veluti captivum sui cultus, qui non tendat nisi ad hominem a terra divellendum ; quod si aliquo modo Christianus captivus est sui cultus, ut auctoris phrasi utamur, seu suae reli­ gionis, eo sensu est, quatenus fides exigit rationis submissionem, et haec submissio a ratione ipsa praescribitur. Verum amor est veluti christiani cultus anima; amor autem captivum hominem non efficit, sed liberum ea libertate, qua donavit nos Deus. Evangelium autem numquam moderatum honorum usum proscripsit, sed abusum tantummodo ac profusionem, vetatque animi perversitatem, in eo positam, ut fruamur utendis, utamur vero fruendis. Calamitates vero, quae undique nos circumstant, et gemitus, quibus mundus resonat, satis evincunt, an jure terra ista vallis lacrymarum vocanda sit po­ tius quam felicitatis sedes. 348. Ad 3. Falsum est, verum patrem non esse, nisi caelestem, quem ut adeamus, opus nobis sit relinquere patrem matremque terrenam, etc., si id accipiatur ad exclusionem terrenorum parentum; dum enim Christus pro­ hibet nobis vocare patrem super terram, eo quod nobis unus sit Pater in caelis (Matth. XXIII. 9), non excludit obsequia, quibus terrestres parentes prosequi debemus, cum potius hac de causa acriter objurget scribas et pharisaeos, qui sub falso religionis obtentu haec negligebant (Matth. XV. 3 et seqq.): sed vult, Deum per excellentiam et Patrem dici et haberi, et com­ parative, cum plura certe debeamus Deo, quam parentibus; adeo ut in con­ flictu inter Dei offensam et offensionem parentum, Deum ipsis praeferamus; H) Cobbelt (Ep. L) ad eliminandam ca­ lumniam toties a protestantibus ac deistis et incredulis impactam ecclesiae catholicae, quod foveat illum, quem vocant obscurantismujn et ignorantiam, prout denuo pracslil dominus de Pradt (nam isti non fa­ ciunt nisi sc invicem exscribere), instituta Perrrne, Praelectiones theolog. I. comparatione ex dictionariis historicis viro­ rum illustrium tum doctrina, tum artibus praestantium, quos saeculo XVII. et XVIII. dederunt Anglia, Italia et Gallia, invenit Angliam etsi radiis reformationis collustra­ tam dedisse 132, Italiam superstitiosam 164, Galliam suis tenebris involutam 676. * t 114 - t atque hinc patet, quo sensu teneamur patrem et matrem relinquere, fratres, que ignorare, cum nempe istorum amor cum amore Dei consistere non potes:, quod et ipsa recta ratio dictat. Haec porro nosse debuisset D. dc Pradi utpote episcopus, qui toties pensum officii divini persolvens legit verb s. Gregorii Magni: £os, qui nobis carnis cognatione conjuncti sunt, et proxi­ mos navimus, diligamus, et quos adversarios in via Dei patimur, odiendo ά fugiendo nesciamus. lt 349. Ad 4. D. Non est nisi unum regnum aeternum, quod omnes appetere debeant. C. ad exclusionem terreni. A’ Sed falsa praeterea sunt, qua? addit de divitiis, perinde ac si a consecutione illius regni excluderent. Ki doctrina siquidem Christi, non divitiae, sed abusus divitiarum, ut nuper ex­ posuimus, excludunt a regno caelorum. Quot divites, reges, imperatores in album sanctorum retulit ecclesia? Difficile sane est, illarum illecebris non tangi, attamen divinae gratiae auxilio omnia possibilia fiunt, ut ipsemet Christus docuit. Apposite s. Ambrosius: Discant divites, non in facultatibia crimen haerere, sed in iis, qui uti nesciant facultatibus. Nam divitiae, ut im­ pedimenta improbis, ita bonis sunt adjumenta virtutis. 13 Sic non omnes fletus et aegritudines, neque omnis simplicitas nos in illud intromittunt, sed quae propter justitiam tolerantur atque ab ea procedunt. 350. Ad 5. Falsum est omnem humanam doctrinam evanescere atque confundi ab ejusmodi placitis, dummodo rite intelligantur, atque ad sensum absonum non detorqueantur, prout faciunt adversarii nostri. Tot sancti ei docti viri, quot ecclesia recenset, id suis operibus ostenderunt. 351. Ad 6. Quae addit de vigilantia, daemonis insidiis, Dei omniscientia, de ratione operum nostrorum reddenda, verissima sunt; ast quivis, qui atheus non sit, haec ipsa admittere debet, utpote quae hominem cautum et sollicitum reddunt, ne cupiditatibus suis se abripi sinat, sed virtutem sectetur et a vitio declinet. His sublatis, actum est de virtutibus et vitiis vel appetendis vel declinandis. 352. Ad 7. D. Si eisdem plene consentiat, C. si rejiciat, N. Itaque haec exaggerata sunt et doctrinae catholicae contraria: quod si homo illis consensum praebeat, cui dubium esse potest, reum coram Deo eum fieri? quid aliud recta ratio docet? 41 353. Ad 8. D. Id est caelibatus ac virginitas, utpote majus bonum, praefertur statui conjugali ut minus bono, C. praefertur, aliquid detrahendo laudi dignitatis paternae, A'. Haec non sunt nisi obsoletae calumniae, quas auctor noster veritus non est mutuari a protestantibus et incredulis. Hono­ rabiles vero nuptias catholicis esse, patet ex eo, quod magnum sacramentum *’) Homil. 37. in Evanç. de Com. unius Martyris. s?v. 13) Lib. VIH. in Luc. circa finem. sint juxta apostoli14 doctrinam. Quod vero virginitas praeferenda sit (in se spectata) conjugali statui, ipso rationis lumine agnoverunt ethnici ipsi 15 ; ceterum apostolus nuptiis satis aperte caelibatum praefert, et ex eo, immo a Christo id didicit ecclesia. 354. Ad 9. D. Id est permittuntur oblectationes utpote bonae et honestae, C. ut minus bonae et illicitae, N. Inter ceteras virtutes religio recenset etiam ιντοαπελίαν. 10 355. Ad 10. Negamus omnes consecutiones male deductas ex falsis principiis, ac 1. quidem, Christianam doctrinam hominem sibi vilem efficere et ineptum ad societatis officia. Religio enim moderatur excessus et damnat; at promovet et incitat ad bona omnia ac virtutes quaslibet sive publicas sive privatas pro uniuscujusque statu et conditione. Praestantissimos viros sem­ per aluit, qui una simul conjunxerunt pietatis officia et officia boni civis et magistratus, qui artes ita coluerunt, ut excellentissimi audiverint communi omnium suffragio. Apostolus otium damnat, omnibus inculcans, quoniam si quis non vult operari, nec manducet (Π. Thess. III. 10), et ad proprii munii officia incumbere rursum omnibus inculcat, dicens: Si quis suorum et malime domesticorum curam non habet, fidem negavit et est infideli deterior (I. Tim. V. 8). 2. Pariter negatur consequentia quod homines nempe ineptos efficiat ad bella17 ; evangelica enim doctrina Christianos milites in officio continet eos removendo ab illo aestu inconsulto, quo sanguis non effunditur, sed projicitur, hostesque ut fratres agnoscere jubet (Conf. Luc. III. 14). Ceterum et lue experientia contrarium evincit; Constantinus, Theodosius, Ca­ rolus M., Ludovicus IX., Henricus I. imperator, Stephanus Hungariae rex, ") Ephes. V. 32. 1J) Cons. Morin, Dissert, sur le céli­ bat, cujus epitomen dedit Zaccaria S. J. in op. Storia dei celibato sacro; et qui adversariis suspectus esse non potest, Fr. Creuzer, Religions de ^antiquité, considérits principalement dans leurs formes symboliques et mythologiques, ouvrage tra­ duit de ΐallemand, refondu en partie, complété et développé, par J. D. Guigniaul, 1825; ex quo patet, eamdem inhaesisse ideam Indis circa caelibatum sacerdotum vel a remotissima antiquitate, Cons, praeterea Comes J. de Maistre, Du Pape, cap. Π! §. 1, ubi documentis antiquis et recentioribus ostendit ideam generalem diffeam inter nationes omnes circa caelibaturn religiosum. '») V. S. Thom. 2. 2. q. 168. ar. 3. Cons. Traité des jeux et des divertisse- mens, par M. Jean Bapt. Thiers, vol. I. in 8, Paris 1686. IT) Quam urget Gibbon velut objectam christianis a Celso apud Origenem, quam quidem difficultatem more suo Gibbon de­ pravat; nam Celsus (apud Orig. lib. VUL n. 75) solum horiatur chrislianos, ut arma pro rege capiant, et si ita postulat, sub illo militent, et cum illo ducant exerci­ tum; minime vero, ut scribit Gibbon, quasi objiceret Celsus, quid de imperio esset, si omnes christiani fierent, etc. Sed bonam fidem in referendis auctoritatibus penes in­ credulos, cum pugnant adversus religionem, numquam inveni. Interea circa privatum sensum Origenis et Tertulliani relate ad militiam videatur Hugo Grotius lib. VIII. cap. 2. sect. 9. De jure belli el pads, et maurinus editor opp. Orig. ad lib. VHL Cont. Cels, ad §. 73. n. c. I ; * · v t; Ii 116 Princeps Condaeus, Eugenius Sabaudus aliique innumeri non minus plet* quam militari gloria insignes luerunt. 3. Denique negatur sequela, qu^ scilicet religio Christiana formidabilem constituat suum ministrum, cum naliam ipsi tribuat potestatem, quam quae in aedificationem est, ad saluta nempe animarum procurandam, qui ad imitationem capitis sui mitis esse tfc. bet et humilis corde. Quod si severitatis exempla interdum dare tenetur id in bonum tendit, et ea nonnisi provocatus et compulsus elicit, ut liisterias mente minus praejudicata perlustranti patebit, posthabitis calumniis, qui­ bus veteres et novi religionis hostes eam diffamare frustra conati sunt.1’ 356. Π. Inst. 1. Religionis efficacitas nulla est ad corrigendos mores. I 2. Quod vel quale vitium eradicavit apud italos, ac praesertim Romael 3. Quid contulit ad moralem emendationem Hispaniarum ? Nonne ejusmodi regiones postremum in societate locum occupant ? 4. Dum e contra in regio­ nibus septentrionalibus quidquid moralis habitudinis habetur, id uni cultura? civili (civilizationem vocant) exclusive acceptum referri debet19 ; ergo. 357. Resp. ad 1. A*. Immo religionis efficacitas illa est, quae potissi­ mum confert ad mores corrisendos. Si veteres legislatores ad unum omne' ' religione usi sunt ad animos efferatos emolliendos atque in officio confinée- i dos, alia profecto ipsis insedit opinio ac adversario nostro. Quod si tantum I potuit religionis umbra, ut ita dicam, quid non poterit veritas ipsa? Tolle religionis habenas, in pristinam barbariem illico relabentur populi. Ipsa ci­ vilis cultura, ut supra notavimus, quam summopere extollit dominus de Pradt, ab religionis virtute repeti praecipue debet. Sed ut propius ad evaugelicam efficacitatem veniamus, si jura belli mitiora, si mitior et cultior ubi­ que politia, si ubique fere aut abrogata servitus, aut humanioribus circum­ scripta legibus 2 °, si in connubiis publica quaedam sonatur honestas et I sanctitas, si theatrorum licentia minus expudorata quam olim, si gladiatorum cruorc non amplius amphitheatra madent, nemo, qui in historiis hospes non | sit, ignorat ab evangelio id omne provenisse. 21 Norunt eruditi omnes, C 11 ' 'Γ id' i. 117 C Λ ’*) Numquam e juvenum mentibus exci­ dere debet monitum comitis de Maistre, qui loquens de ejusmodi auctoribus haec praeclare scripsit: ..Jeunesse inconsidérée, quand tu portes les mains sur quelque livre de ces hommes pervers, souviens-toi que la première qualité qui leur manque c'est toujours la probité11 (Soirées de Saint-Petersbourg, tom. I. pag. 188). In hoc vero censu primum profecto locum obtinet ab­ bas de Pradt, qui nonnisi sannis, calum­ niis, falsitatibus ac perpetuis paralogismis catholicam religionem ac praesertim romanaiu sedem oppugnare nititur, tum in opere citato, iam in altero cui titulum fecit: Con­ cordat de CAmérique avec Rome, Paris 1828; in quibus veritus non est, multa vel ab ipso Baylc depromere. >») Ibid. ch. VIII. '°) Cons. Comes de Maistre, Du Pape, live. IL chap. V. ut pateat cujus conditio­ nis fuerint innumeri prope sen i apud omnes gentes, ac praesertim in republica romana et in imperio, antequam religio Christiana potuerit mitiorem reddere ipsorum infelicissimam sortem, ac demum solvere eorum vincula. 2I) Immortalis semper erit in fastis re- quanta éasot et quam publica et offusa istorum omnium depravatio, antequam evangelli splendor elucesceret, ita ut vere affirmare nobis liceat, 1. etiamnum evangelio plurimum debere eas ipsas gentes, quae evangclium aut corrupe­ runt deinceps aut abjecerunt ; 2. majorem minoremve in iis esse corruptio­ nem, prout magis minusve ab evangelii regula recesserunt aut recedunt.22 358. Ad 2. Omnia recensita vitia religionis virtus in Italia ac etiam Romae eradicavit, Cum enim Roma centrum religionis Christianae sit, ipsius actio ad omnes regiones promanavit. 2 3 Quod si vitia non ubique cessarunt, id non ex hujus actionis defectu, sed ex defectu eorum, qui in suis flagitiis oblimati, illius actionem religiosam nullam aut pene nullam reddiderunt, sen ipsius influxum impediverunt est repetendum. Si aegrotus praescripta a medico pharmaca negligit, sibi imputet, si valetudinem minime recuperat. 359. Ad 3. Ad emendationem moralem Hispaniarum in sensu ab auctore intento certe nihil contulit, cum ejusmodi emendatio moralis nil aliud sit, nisi turpis et cogitandi ct agendi licentia; si vero sermo sit de emendatione morali proprie dicta, omnia sunt repetenda ab efficacia religionis, adeo ut regio illa quovis tempore veros sanctitatis heroas ediderit et omnium virtu­ tum eximios cultores. Quod si et illic et alibi pensum solutum est huma­ nae infirmitati, rursum dicimus, id non defectui religionis sed defectui eorum, qui eidem se subduxerunt, adseribendum esse. Quod vero subditur de ex­ tremo humanae societatis loco, omnino parvipendimus, cum id semper intelligcndum sit in perverso auctoris pseudopolitici sensu. 360. Ad 4. Resp. Nostrum non est odiosam hic instituere comparatio­ nem: sed interea certum est, 1. septentrionales ct ipsos homines esse, ideoIhionis chrislianac S. Thelemaciis martyr, w v 7 qai non dubitavit ex ultimis orientis plagis Romam petere, in amphitheatrum prosilire ac sanguinem effundere, ut ejusmodi tru­ culenta spectacula impediret, prout rcipsa facium est jussu Honorii imperatoris post necem sancio viro illatam. Consul. Bolland. Acta Sanctorum, dic 1. Januarii. ”) Merito Fellor in Catech. philos. Liège 1788, tom. III. cap. 4. §. 1. pag. 274, affirmat, ..qu’un demi-siècle de paganisme présente infiniment plus d’excès énormes -.fon ne trouverait dans toutes les mon­ archies chrétiennes depuis que le Christia­ nisme règne sur la terre.« Cons. eruditis­ simus P. Baltus in opere Jugement des SS. Pères sur la morale de la philosophie jw/enne, Slrassbourg 1719, chap. 13 et seqq. ni qoisque intelligât quam depravati mores essent sive publici sive privati in omni so- cietatis vieuit. ordine, quamdiu religio pagana 23) Eloquentissime, ut solet, s. Leo M. romanae urbis conditionem ac vigentem omnium vitiorum ac superstitionum collu­ viem, cum ad eam s. Petrus se contulit, exponit: «Hic, inquit, conculcandae philo­ sophiae opiniones, hic dissolvendae erant terrenae sapientiae vanitates, hic confutandi daemonum cultus, hic omnium sacrilegio­ rum impietas destruenda, ubi diligentissima superstitione habebatur collectum, quidquid usquam fuerat vanis erroribus institutum . . . Silvam istam frementium bestiarum, et turbulentissimae profunditatis oceanum constantior, quam cum supra mare grade­ reris, ingrederis" (Serm. de ss. Aposl. Petro et Paulo). Quis porro haec omnia a romana urbe eradicavit nisi sola catholica religio? V· que et omnibus infirmitatibus obnoxios; 2. non ab externa tantum quadam probitatis specie de morum integritate esse judicandum; 3. qui eas regiones perlustrarunt, ea referre, quae cum supposita probitate nulla ratione cohae­ rent: 4. Romam atque in Italiam ut plurimum corruptionem ab ejusmodi peregrinatoribus inferri. *1 Urinam plerique omnes ex his heterodoxis numquam regiones nostras inviserent! 361. II. Obj. 1. Nil novi Christus intulit in mundum, quod non acce­ perit vel a lege mosaica vel a veteribus Graeciae sapientibus. Ex religionibus ethnicorum mutuatus est mysteria sua, seu dogmata ac ritus; ab indi? mysterium Trinitatis, Incarnationis, lapsus hominis, angelorum rebellionis, baptismi, etc.; a sinensibus praeceptum humilitatis Christianae, condonationis offensarum, ac dilectionis inimicorum, alia ex Aegypto, alia ex Perside.” 2. Quare religio Christiana de suo non adjecit, nisi intolerantiam religiosam. 3. ex qua tot haeretici flammis consumpti, 4. terrifica inquisitionis tribunalia. 3 ·) Ut specimen habeatur probitatis et rito propterea dicebat cL Marchio Maflejcs culturae civilis septentrionalium protestan- apud Roberti (La probitit nat. pag. 2), duo tium, juvat in medium afferre fragmenta sta- se collegisse ex longis suis peregrinationi­ tisticae medicae, quae D. Casper, Medic. bus, tum nempe pluris facere patriam suam, Doctor Berolinensis evulgavit anno 1825. tum magis venerari suam religionem. Post Ex his patet numerum eorum, qui in se haec supervacaneum censeo in medium af­ manus inferunt, singulis annis augeri. Ab ferre quae de Parisiorum corruptione, ei anno 1818 ad annum 1822 numerantur in tempore quo illic invaluit incredulitas, pro­ sola monarchia borussiana 3860 suicidia, dunt publicae ephemerides, ex quibus pa­ id est 7 pro singulis 100,000; Berolini ab let, supputatione facta, ex 22,000, qui sin­ anno 1822 ad 1823, 1 ex singulis centenis. gulis annis nascuntur, 7000 spurios esse, Rarissima autem sunt haec exempla in Ita­ id est tertiam fere partem; vix spatio 8an­ lia; nec latet ratio, quia ea nondum attigit norum numerantur 2108 suicidia, etc. Quid gradus culturae prolestantium septentriona­ igitur nobis obtrudit dominus de Pradt prae lium. Legi praeterea poterunt Lettres sur italorum humanitate civilem septentrionalium la Suisse, par M. Raoul-Rochette, Paris culturam ? Legatur praeterea egregium opus I 1826, in quibus praeclarissime ostenditur L'action du clergé sur le peuple; ut nihil praestantia provinciarum catholicarum super dicam de anglis, genevensibus, etc., cum protestantes seu reformatas tum in hone­ res notissima sil quibus moribus protestan­ state, tum in relationibus politicis; in per­ tes illic universim utantur. 25) Ita auclor operis Résumé de Chisonali vigore ac robore, in heroism© et in­ dole militari, pace interna, et indole paci­ stoire des traditions morales et religieu- , fica, spiritu tolerantiae, fidelitate, etc., adeo ut ses chez divers peuples, par 31. de S***, vere dici possit hoc opus et comparationem Paris 1825, lum Felix Bodin in opere Coup ctformalem refutationem continere practicam doeil sur thistoire de la civilisation, omnium calumniarum, quae in cultum ca­ Paris 1825, qui plura a Gibbon mutuatus I tholicum et catholicorum indolem passim in­ est; alüque innumeri prope diobolares scri­ tentantur, et praestantiae, quam quidam de plores, qui eadem semper ad ravim usque industria dare affectant protestantibus super recantant, perpetuo sese exscribendo, nulla ■ catholicos. Ad Italos speciatim quod atti­ habita ratione responsionum, quae his falsilatibus el calumniis datae sunt a catholicis net, consuli possunt Lettres sur CItalie, par M. Pierre de doux, quae anno 1829 scriptoribus non solum, sed ab ipsis inge- ! Parisiis duobus voluminibus prodierunt. Me- nuis protestantibus. 5. nox s. Bartholomaei, G. ex qua denique tot religionis bella, quae exitium Europae intulerunt. 7. Hinc imperatores et reges exauctorati a romanis pon­ tificibus, 8. oinniumque malorum colluvies, quibus ipsi causam dederunt; ergo. 362- Resp. ad 1. Vel Λ’. vel T). Si sermo sit de lege mosaica, multa accepit explicando et ad perfectionem adducendo, quae nonnisi involuta et imperfecta in ea lege esse poterant, quae umbra erat, figura, typus ac veluti praeparatio quaedam ad evangelium, C. nihil addidit de suo judaeis prorsus incompertum, et inulta non vetuit, quae Moses ad duritiem cordis illis per­ miserat, V. Addimus, quod sicut mosaicae ita etiam Christianae religionis divinitas ex ipsa ejus doctrina jure probatur. Non aliud enim inter ipsas discrimen est, quam quod auroram inter ac meridiem. 20 Quod attinet ad Graeciae sapientes, prorsus, A’. Eos enim Christus numquam audivit. Totum insuper Christianae religionis systema ita unum est sibique cohaerens, ut tale numquam ediderint philosophi, qui distracta principia et sparsa tradebant velut disjecta corporis membra, nullo nexu conjuncta, erroribusque permixta, ut suo loco vidimus. Ex religionibus ethnicorum, etc. Neg. pariter, eadem ratione. Quae vero mysteria vel dogmata proferunt adversarii, quae tamen toto caelo distant a mysteriis et dogmatibus religionis Christianae 2 7, evin­ cunt nonnulla rudera, ut ita dicam, et fragmenta antiquarum traditionum apud omnes gentes conservata'esse plus minusve erroribus foédata, C. se­ cus, N.2s Ista enim somnia sunt incredulorum nostrorum, qui dum negant in evangelio mysteria tradita esse vel dogmata , haec postea inveniunt apud barbaras gentes atque indidem profluxisse affirmant, Sed incohaerentia ipsorum propria est. 363- Ad 2. A’ Haec intolerantia enim ex ipsa rei natura oritur, ritas et error simul cohaerere non possunt. Sed de tolerantia suo loco. 364. Ad 3. Vel ïV. vel D. Ab intolerantia civili, Tr. ab intolerantia religiosa, AT. Intolerantia enim religiosa optime consistere potest cum tolerantia civili, Tot hebraei in ditione ipsa pontificia commorantes id apertissime evincunt. Quod attinet vero ad intolerantiam civilem, quae extranea omnino est a religione, hoc pendet ab ingenio principum, a civilibus legibus, ab adjunctis, quae modo eam excludunt, modo patiuntur. Ceterum hic ad•+ ”) Hanc eamdem difficultatem jam pro­ posuerat judaeus Orobius in amica colla­ tione cum Limborchio in tertio scripto, quaesito II. n. 1. ”) Cons. Origenes, Cont. Cels. lib. VI. et s. Aug. De civ. Dei, lib. VIII, X, XII et XIX. *’) Cons. Lettere americane dei conte Carli-Rubi, nec non Annales de philoso- phie chrétienne etc. tom. VIII. anno V. η. 43. 3i. Janv. Paris 1834, arl. «Voyages et traditions, croyances, superstitions et restes des traditions primitives observées, par M. Dumont d’Urville dans son voyage autour du monde à borde de FAslrolable dans la nouvelle Zélande ct les îles de Jonga.» Cons. praeterea Creuzer, op. cit. et in Biblioth. univers. Genev. tom. XXX, an. X. art. Mythologie. * Vrr f'· * ■ : jr' · V 120 •il·. ■ 121 notasse juvabit, nullos esse magis intolerantes quam sectarios, qui perpetuo vel aperta vi. cum possunt, vel clanculum ac per insidias catholicos ubique fere, quoad potuere, insectati sunt atque insectantur. Si conferantur cuœ catholicis, qui ab haereticis aut sectariis interfecti sunt, victimae, ut ipsi voeant, haereticorum penitus evanescunt. 89 bnnalia inquisitionis apud haereticos longo severiora esse. Percurrantur qnao Elisabeth» regina in catholicos anglos molita est, quae principes prote­ stantes etiamnum moliuntur adversus eos, qui Romam appellant, et pudore suffundi debent, qui haec objicere non desinunt. Sed ista dissimulantur, quia haereticorum et sectariorum sunt, illa amplificantur, quia catholicorum. 365- Ad 4. D. Quoad errorum inquisitionem. C. quoad inflictionem poenarum. A”. Tribunalia enim inquisitionis ad fidem intemeratam servandam in errores inquirunt, ne ceteri inficiantur; sed, processu confecto, reos ad ci­ vilia tribunalia dimittunt; haec porro iis legibus ipsos subjiciant, quae in eos constitutae sunt. Nil proinde commune habet ecclesia cum ejusmodi poenis. Principes vero laici ideo illas poenas in haereticos tulerunt, quia experientia edocti sunt, neminem fidei vel religioni bellum movisse, qui simul machinatus non sit adversus regnum. 30 Sed et hic observandum est, tri- 366. Ad 5. D. Si a religione caedes illa nocturna s. Bartholomaei fuerit rei imperata vel permissa, C. si a politicis rationibus, N. Notandum porro est hic, 1. exaggeratam illam caedem a plerisque esse; 2. calvinistes non nisi apud catholicos vel parochos vel episcopos effugium invenisse ab illo popu­ lari furore; 3. ortam illam esse ob perpetuos haereticorum tumultus adver­ sus tranquillitatem regni, nullo vero modo ob ipsorum errores. Attamen numquam desinunt, his dissimulatis, illam sive haeretici sive increduli nobis ingerere, cum religio catholica ab ea semper abhorruerit. 31 2’) Dominas Proudhomme. in sua Histo­ quisilion espagnole, praesertim pag. 89 el ria delictorum inter rebelles motus, jam seqq. Elisabclha instituit inquisitionem ad­ ab anno 1796 recenset supra dnccnlena mil­ versus catholicos sub nomine Commissio­ lia victimarum tunc temporis interempta­ nis longe terribiliorem tribunali Hispaniarum; inter quas, quotquot haberi potuerunt rum. Cobbctt, Ep. XL A history of the sacerdotes et religiosi, truculenter mactati protestant reformation etc. : Inquisitio Hisunt. Cons, praeterea Historia Jacobinismi spaniarum, inquit, tot caedes non patra­ abbatis Barruel, ex qua patebit, quinam vit a sua institutione ad hanc usque diem, fuerint effectus civilis culturae absque cultu, quot singulis annis regni sui ferox ista quam adeo extollit abhas de Pradt. Quod regina protestons commisit; quae proinde attinet ad haereticos, omissis innumeris do­ merito, in Diblioth. univ. tom. XXVIL Ti­ cumentis, ex quibus palet, quam immani­ berius faemininns vocata est. Quid actum ter in catholicos saevierint fero quovis loco non est in Dania atque Saevia adversus ct quoad potuerunt, satis sit in medium catholicos! Quo furore in Hibernia anniadducere quae in sola Anglia sub Elisabe- nianos protestantes anglicani persecuti non tha adversus catholicos patrarunt. Styrpe, sunt? Atque eadem ratione protestantes ct auctor protestons, referi Elisabclham sin­ increduli, quoties clavum gubernii obtinue­ gulis regni sui annis super 500 catholicos runt. plus minus eadem ratione ubique lo­ interemisse, nec tamen contentam fuisse; corum sese gesserunt. Attamen sola com­ regnavit autem annis XLV. Romae anno memoratur inquisitio hispanica vel lusilana, 1584, prodiit opus Joann. Bapl. Cavalleri, quae tamen non fuerunt nisi institutiones qui lineari pictura expressit supplicia ad peculiares politicae potius quam religiosae. cruciandos catholicos adhibita, Cum hacc Sed de moderatione hispanicae inquisitionis pictarum tabularum collectio in lucem pro- praestat audire auctorem minime suspectum diit, Elisabclha vix LI aetatis annum at- atque inquisitionis inimicum, qui, cum of­ tingebat. Quid facium non est sub Hen- ficio legati gallici ibi functus esset, hacc rico VIII. ejus patre, ct deinceps a sequen­ scripsit: «L'inquisition pourrait être citée, tibus regibus! Attamen de his ne unus de nos jours (suh Carolo II. Hisp. Rcgc); quidem ex incredulis hiscit. comme un modèle d'équité . . . plus de 3 °) Cons. Bergicr, Did. de theol. ari. neuf ans de séjour et d'observations m'ont Inquisition; Ab. Va vrai. Etat présent de prouvé qu'avec quelque circonspection dans l'Espagne, Amsterdam 1719; Feller. Diet, ses propos el sa conduite relativement à hist. art. Limborch, Isabelle; De Maistre, la religion, on peut facilement lui échapper, Lettres à un gentilhomme russe sur lin- et vivre aussi tranquillement en Espagne qu'en aucun autre pays de l’Europe." (Tableau de lEspagne, tom. I. pag. 388). fid. Frayssinous, Conférence sur la reli­ non vengée du reproche de fanatisme. ’*) Apposite observat Cobbet, Ep. X. oiodem s. Bartholomaci non aliam originem Labuisse, nisi vindictam, quam Guisaei dutis filius sumsit a De Colygny ejusque as­ seclis, quorum opera proditorie interfectus fuerat ejus pater Franciscus Lotharingiae dux Guisae, ct traditae anglis civitates Dieppe et Le Havre sub Elisabclha, cujus instinctu calvinistae tot actus perduellionis h Galliis moliebantur. Adeo verum est, religionem alienam omnino esse ab ejusmedi tumultibus. Attamen vix legas aucto­ rem incredulum vel haereticum, qui eam aedem religioni catholicae non objiciat. Mirum quot paralogismes superstruant! In­ terea simplices capiuntur. Cons. Tableaux iiitoriques et pittoresques de Paris, par J. B. de Saint-Victor, tom. III. p. 1. p. 1’9 et seqq., ubi ex marlyrologio Calïîeî. anni 1582, ostendit non inveniri nisi ”5 victimas hujus caedis adeo magnifica­ te. ct lotum facium istud in suo lumine • 11'X.it. Recte in rem nostram scribit •:L Manzoni: «Ripetcrcmo dunque quel fawipio, che ad una dollrina si deve chiei-r conto delle sue conseguenze legillime, t non di quelle, chc le passioni ne pos‘ oo dedurre, cd applicandolo alia religione, >weremo, che anche in questo essa è d dissopra di lutte le teorie umane per quei caralteri inimitabili, chc la dislinguono. Essa cscludc ogni conseguenza dannosa c la cscludc con quclla stessa autorità, che rende sacri i suoi principj, il chc ossa sola puo fare; se andando di ragionamenlo in ragionamenlo si arriva ad una ingiuslizia, si puo csscre ccrli di aver mal ragionalo, c Fuomo sincero trova nclla religione stessa 1’avviso, che cgli è uscito di slrada, perché dove apparisce il male, ivi si trova una proibizione ed una minaccia. Non è quindi ragioncvole dare Ia colpa aile verità rivelatc, che gli uomini si sieno odiati e distrutti, ma deve dirsi invcce: la disposizionc degli uomini ad odiarsi cd a nocersi a viccnda c talc pur troppo, che essi ne hanno preso prktcslo sino dalle verita di una religione, che dà a loro la rcgola di amarsi, come una rcgola senza cccczione ... Ia religione cattolica non ha mai agito, ne poleva agire come causa diretta e na­ turale di dissenzione: ma lutlo è arme nclla mano di un furioso ; queste non sono scoppiale fra uomini dapprima concordi ed umani, ma sempre in tempi feroci c brutali, in tempi in cui tuite Ic passioni oslili erano accese . . .; ogni volta chc si trova nella storia un esempio d'influenza benigna dclla religione, non si puù a meno di non riconosccrc una causa che produce il suo cflello proprio. Uno di questi eseinpj è la tregua di Dio, c una voce di concordia c di picta, che sola s'innalza fra i gridi dclla provocazione c dclla vendetta; é la ® Λ tr Ήi .1 i Λ .i ■ . · 122 i « 1 * ? 4 — —. I H Ad 6. iV. Apposite de ejusmodi bellis J. J. Rousseau ad nrcliiepiscopum parisiensem scribebat: Λ superiora bella quae religionis dicuntur, expendas, ne unum quidem invenies, cujus origo et causa non fuerit in aula principum, quorum intererat, illa bella geri. Machinationes bellorum in secre­ tioribus adgtis struebantur; dein proceres commovebant Dti nomine populum et classicum canebant. 3t 368. Ad 7. D. Quia illi imperatores et reges jus et initum foedus, prout illius temporis adjuncta poscebant, pessime violarunt, C. alias, N. Jam vero pontifices qui restaurarunt imperium in occidente, sub peculiari condi­ tione et clausula imperatores constituerunt, ut defensores se praeberent eccle­ siae romanae: cum igitur ex defensoribus facti fuerint acerrimi hostes et impugnatores, hinc utpote pacti violatores exauctorati sunt, quae quidem ratio aeque militat pro temporibus quibus jus electorale introductum fuit. Non a potentia propterea sibi attributa a romanis pontificibus, sed ab ipsa rei na­ tura repetenda est ejusmodi exauctoratio. Nec praetereundum est pontificem interdum ex recepta communi sententia suorum temporum egisse.33 Oppor­ tuna praeterea est animadversio recentis auctoris: De iis ecclesiae'praesuli­ bus longe aliud judicium feras, si qua vixerunt aetate considerentur. Etenim plura sunt, quae publicam animadversionem merito concitarent aetate hat nostra, quae tamen alio sub caelo atque in diverso rerum ordine videri possint consentanea communi societatis bono; extremis porro malis extrema remedia identidem admovere prudentiae est, nec tam facile reprobanda sunt illa, quibus homines meliores fiunt: ferrea autem saecula ferreo quodammodo regimine con­ tineri debuisse nemo infitiabitur, qui paulisper humani generis historiam per­ scrutetur. 3 4 voce del vangelo e suonô per la bocca dei vescovi e dei preli. Ma per spicgare le vessazioni commesse coi preleslo della re­ ligione, bisogna suppone uno stato d’ignoranza o di mala fede, un inaspriniento degli animi, dei moti di aversione precsistcnli, dei fini nascosli, e un grado di passione, che alteri l’intelletto al pun to di farlo acconseniire a cio che è proscritto da quella c^le st propone per norma. S. Ambrogio spezza e vende i vasi sacri per riscattare gli schiavi iUirici per la piu parte ariani; s. Martino di Tours va a Treveri per intercedere presso {'imperatore in fa­ vore dei priscillianisti, e considera come scomuniealo Ilacio e gli altri vescovi, che Tavevano mosso a sevirc contro di quelli; s. Agostino supplica il proconsole dcll' Af­ frica per i donatisti, dai quali ognuno sa, che travaglio avesse la chiesa: Noi preghiamo voi, dic' egli, perché non sieno uccisi; noi prcghiamo Dio, perché si rav- I vcggano. Ecco i veri cattolici ; e la storia ecclesiastica abbonda di questi esempj/ (Sulla morale catlolica, pag·. 99 et seqq. edit. Rom. 1626.) 31) Cons. Paradoxes intéressant pas. 875 — 886; Frayssinous, Confèrence etc. des guerres de religion. 33) Cons. Muzzarelli, in opusc. s. Gre­ gorio III ; cons, etiam ipse proteslans Leibnilzius opp. tom. IV. pag. 3; Cacsarini Zurstenerii. Tract. De jure suprematus, integrum caput XXXI. 3 4 ) Ita auctor op. Des guerres sacrées par rapport à Γutilité publique. Consul etiam comes J. de Maistre in op. Du pape, lib. II. cap. 7. 123 369. Ad 8. N. Quae enim diasidia interdum exorta sont ex dnarnm potestatum conflictu, aliis externis causis impellentibus quam religioni adscribi debent, et religioni falso sunt imputata ad invidiam ipsi creandam in iis rebus, in quibus religionis velamen atque praetextum subdolo consilio vafri homines atque ambitiosi quaerebant. At in aestimandis cxponendisqne factis ratio critica docet, atque sapientes monent rei praetextum a vera rei causa efficiente et impellente probe distinguendum esse ac secernendum^ Saepe enim exterius v. g. belli aut facinoris praetextum omnibus patet, vera autem et intimior causa plerosque latet. Quamquam, si ea quae objiciuntur vera essent, quid tandem evincerent? Hoc unum, Christianam videlicet so­ cietatem ex hominibus coalescere, qui optima quacumque re interdum abu­ tuntur. Haec igitur et similia ab humana vel infirmitate vel pravitate pro­ ficiscuntur , minime vero a religione ipsa Christiana, a qua interdicuntur omnino et reprobantur. Maligni praeterea est, omnia mala prosequi et exaggerare, et innumera bona alicujus institutionis, quae in immensum de­ fectus illos ipsi extraneos superant, silentio praeterire. 35 r PROPOSITIO HI. ·- > Admirabilis Christianae religionis propagatio in omnibus suis adjunctis spectata ineluctabile pariter suppeditat divinae ac supernaturalis Christi missionis argumentum. 370. Christi vaticinium de futura suae religionis per universum orbem propagatione superius dedimus ; jam vero ejus adimplementum nulli humanae seu naturali causae, sed uni divinae virtuti adseribendum esse sic ostendere aggredimur. 371. Certum est, Christianam religionem vix trium saeculorum spatio n) Vel ipse Montesquieu, qui certe laisse périr toutes les années, plus de trentesuspectus nemini esse debet, hoc ipsum mille enfans de compte fait, et les philo­ jam adverterat, scribens: »C’est mal rai­ sophes nous vantent les moeurs chinoises. sonner contre la religion, que de faire dans La barbarie des Romains laissait mourir de faim et de maladie tous les ans un plus no grand ouvrage l'énumération des maux quelle a produits, si l’on ne fait celle des grand nombre d’esclaves, et les philoso­ biens qu’elle a faits; si je voulais raconter phes n'en disent rien." {Traité hist, et doym. de la vraie religion ; tom. X. pag. 487.) toux les maux qu’ont causés la monarchie, les lois civiles, le gouvernement républi­ Multiplicari possent in infinitum, ut ita di­ cam, monumenta ex quibus colligi possent cain, je dirais des choses effroyables.“ (Esprit des lois, liv. XXTV. chap. 2.) «Sans sor­ ingentia beneficia, quae in societatem con­ tulit religio Christiana, quae tamen incre­ tir de notre France, inquit Jiergier, je soutiens que la seule institution des hôpi­ duli dissimulant, ac interca microscopio latebras omnes inquirunt, ut inveniant quae taux pour les enfans trouvés, et les soins reprehendant, et miseris paralogismis reli­ qu'inspire aux parens l’idée du baptême, gioni adseribunt ca, quae religio proscribit conserve toutes les années plus de six ac damnat. mille français ... La cruauté des Chinois 124 1 per universum orbem ubique fuisse diffusam et propagatam; atqui hujus ce­ lerrimae diffusionis causa, omnibus adjunctis perpensis, nulla humana vel naturalis adsignari potest; ergo tam subita atque tam lata Christianae reli­ gionis propagatio a divina ac supernatural! aliqua virtute repeti debet, seu quod idem est, ejusmodi propagatio ineluctabile suppeditat divinae ac supernaturalis Christi missionis argumentum. 372- Major, quae res facti est, ex indubiis monumentis constat. Jam enim ab ipsis ecclesiae primordiis scribebat apostolus ad Romanos (XV. 19), quod repleverit evangelium Christi ab Jerusalem per circuitum usque ad Illyricum, et quod romanorum fides annuntiaretur in universo mundo. Pli­ nius junior Asiae proconsul sub finem saeculi I. sic ad Trajanum scribit ‘ : Visa est mihi res digna consultatione propter periclitantium numerum ; inulti enim omnis artatis, omnis ordinis, utriusque sexus etiam vocantur in periculum et vocabuntur ; non civitates tantum, sed vicos etiam atque agros Christianae superstitionis contagio pervagata est ; prope jam desolata templa deorum, d solemnia diu intermissa. Et Seneca5 : Quum interim usque eo consuetudo convaluit sceleratissimae gentis, ut per omnes jam terras recepta sit; victi vi­ ctoribus leges dederunt. Hinc merito Tertullianus 3 sic romanos alloqui po­ terat saeculo IU: Hesterni sumus, et vestra omnia implevimus, urbes, insulas, castra ipsa, palatium, senatum, forum; sola vobis reliquimus templa. 4 373. Ad minorem quod attinet, sic eam ostendimus: Agitur enim de propagatione religionis novae, quae dogmata proponebat humanae rationi im­ pervia, atque receptis notionibus contraria, cujusmodi sunt mysteria Trinita­ tis ac Dei hominis facti et turpiter cruci affixi, ex invisa judaica natione orti, carnis resurrectionis, etc.; agitur de religione, quae austera praecepta imponebat, qualia sunt abnegatio sui, animi demissio, inanis gloriae con­ temptus; quae bellum omnibus cupiditatibus ac flagitiis indicebat; quae cul­ tores suos communi ceterorum infamiae et privatae exeerationi objiciebat (utpote qui traducerentur veluti homines contemptissimae inertiae, per flagilia *) Lib. X. Ep. 97. "·) Apud s. August. ne cio. Dei. lib. VI. cap. XL n. 36, el inter fragmenta ex libris Senecae, tom. IV. opp. edit. Taur. 1829, CX rcccnsionc Ruhkopf, qui in nota ad biinc locum, relatis versibus Rutilii: 3) Apolog. c. 37. «) Plura vide apud cl. Ausaldi, ordinis Praed. Disseri. Multitudo maxima eorum, qui prioribus ecclesiae saeculis Christia­ nam religionem professi sunt, ostensa et vindicata : item Mamachium, ejusd. ord. Atque uttnani num quam Judaea subacta fuisset tom. I. Orig. et antiquit. Christianarum, Pompeii bellis imperioque Titii edit. rom. 1 <49. pag. 343 et seqq., ubi non Latius excisae pestis contagia serpunt, solum testimoniis ethnicorum ostendit in­ Victoresque suos uatio victa premit, gentem fuisse Christianorum numerum a addit: ubi etsi judaei nominantur, certum Neronis ad Trajani aetatem, sed praeterea Christianos maxime inlelligi, sicut et in argumenta solvit, quibus Vilringa conatus Seneca ipso. est eorum numerum extenuare. 125 ί/irwî, humani generis odio convicti', sontes et novissima exempla menti6, ut reipublicae eversores, ita ut quidquid demum infortunii aut calamitatis con­ tigisset iisdem continuo tribueretur0, ac denique certissimo mortis periculo et perpetuis privationibus eos exponebat7 ; agitur de propagatione ejusmodi religionis inter gentes flagitiosissimas et in omne vitiorum genus effusas, quin philosophorum superbia, princjpum ira, immanitas sacerdotum, qui omni qua poterant industria ejus propagationi sese objiciebant, ingruens sibi malum avertere possent ; agitur demum de talis religionis propagatione tot inter dif­ ficultates peracta per duodecim viros piscatores, ineptos, rudes, judaeos. 8 Cum itaque ex una parte omnis generis obstacula validissime huic propa­ gationi obsisterent, ex altera vero religio subsidiis omnibus naturalibus ad ea superanda idoneis, penitus esset destituta, impossibilis erat hujus religionis propagatio, nisi invisibilis ac supcrnaturalis virtus ei adstitisset; nam ubi vis motrix est minima ac pene nulla, et oppositio seu resistentia est maxima, effectus obtineri nequit, nisi occulta aliqua virtus praesto sit, quae certe in casu nostro esse non potuit nisi supcrnaturalis atque divina. 374. Jam vero haec propagatio vel contigit propter miracula, vel sine miraculis; si primum, divina jam est religio, quae obsignata fuit certissima veritatis ac divinitatis nota, cujusmodi miracula esse ostendimus; si alterum dicitur, propagatio hujus religionis est omnium primum raaximumque mira­ culum. Sic impios ac infideles sui temporis premebat s. Augustinus.9 s) Vide Tacit. Annat, tom. IV. cum no­ tis Valeriani. ‘) Vid. Terlull. Apolog. cap. IV. :) Gibbon ipse graphice describit miscnsdam Christianorum conditionem tribus illis prioribus saeculis in Historia de casu imperii romani, cap. XV. s) Eloquentissime, ut solet, hoc argunsenlam evolvit s. Joann. Chrysosl. Orat. V. Contra gentiles, Horn. Quod Christus est Dens. Illud etiam eleganter illustrat ScgKri noster in numquam satis commendato L'incrediilo senza scusa, pari. 2. cap. 9. *) De civ. Dei, lib. XXII. Feliciter Ecc Augustini argumentum Dante expres­ sit in suo Paradiso, Cant. XXIV. his ver­ sibus. 106 et seqq. M Q moodo si rlvoke al Cristiancsmo, Diu' io, senza miracoli: quest’ uno E tal, che gli altri non sono ii centcsmo. Perbelle autem illud evolvit Card. Palhvicinus in opere Arte delta perfezione criitiana, lib. I. cap. XVL his verbis: ■■Per conoscere che la conversione dei mondo falta senza miracoli sarebbe stato maggior miracolo, facciasi ragione, che i misterii di nostra fede come superano nell’ esistenza il poter della creata natura, cosi superano nella credenza 1‘intender della creata natura; onde ciô che la natura fa, e ciô che olla sà, non basta a renderli priidenlemcnte credibili. Solo il miracolo, siccome leslimonianza di Dio, che non puo nè cader, nè trarre in errore, li costituisce mcrilevoli di credenza. Ora il miracolo puo essere di due maniore; o esteriore cd aperto al senso, corn’ è illuminer ciechi, risuscitar defunti, e ciô intende s. Agostino col nome universal di miracoli nelia prima parte dei suo disgiunto; o interiore, mo­ vendo l'intelletto, e la volonté a ciô che lor sarebbe impossibile per natura, e questo è quel piû stupendo miracolo, il quai af­ ferma s. Agostino, che sarebbe accadulo se il mondo senza miracoli della prima sorte si fosse convertito a Cristo. E dirittamente l'afferma; poichê tra le suddetlc 126 DIFFICULTATES. 375. I. Obj. cum Gibbon10 aliisque incredulis: Ex conjunctione ac veluti concursu plurium causarum naturalium ratio sufficiens habetur propa­ gationis religionis Christianae. Eo contulit 1. tot populorum conjunctio sub una imperii romani auctoritate, quo factum est, ut fama longe lateque pro­ pagaretur novae istius religionis; 2. indoles philosophiae et dispositionis in plerisque philosophorum sectis illius aetatis, quae in mysticismum declina­ verat, et in amorem solitudinis ac meditationis, quaeque rerum externarum contemptum ingerebat ac scepticismum circa paganam religionem 11 ; 3. bella i IU due quali là di miracoh maggior miracolo è in cui slava raceolto il fior dell’ ingegno, e qudlo per cui Dio si mostra signore asso- della sapienza terrena, e che era prima cosi luto d'una maggior natura; ma superiore noil· intellello, come nclla volontà occupato a lutte le corporali nature ê rintellelluale ; da opinioni, ed affezioni diretlamente con­ adunque maggior miracolo, che il ridurre trarie.· ,0) Gibbon, loc.-cit. un occhio acciecato a condizion di vista, 11 ) Haec difficultas jam proposita fuerat e un corpo defunto a condizion di vita, è il sospingere l'intelletto in atti ecccdenti a Montesquieu, Esprit des lois, liv. XXHL Foperar suo naturale. Or questo sarebbe chap. 21 ; et a Deslandes, Hist. erit, phi­ awenuto se innumerabili uomini sapientis- losophiae, lib. VII. cap. 34. Eclecticismus, simi, senza argomento di miracolo esteriore, aiunt ipsi, opera Potamonis sub Augusto avesser prestala fede a mislerj tanto più inductus fuerat. Quo argumento usi sunt alti di cîô, che detla il conoscimenlo natio. Patres, ut facilius evincerent philosophiam E maggiormente perché opponevasi a questa eo quod religio seu philosophia Christiana fede Tappelito inferiore, che mol to puô selecta et pracslantiora dogmata omnium nella credenza .... poichè tnl fede obbli- sectarum in se continerent. Addunt prae­ gava i credenti a condannar se stessi per terea, ea aetate qua religio Christiana prae­ delinquenti e rei di eterno supplizio, se dicari coepit, a pluribus philosophorum non abbandonavano quei piaceri, ove il co- sectis inductam nescio quam aversionem ab mun senso e la corrotta natura violente- imperio romano, quin immo et ab omnibus mente ci lira. Eppur gli articoli di questa jam eversae rcipublicae negotiis cbraStiav, fede s'infissero lor si profondamente nel exinde perfectionis veluti ideam tum fere cuore, che d'allra materia non vergaron le apud omnes contemplationi, meditationi ac carte, non cibarono i pensieri, non inna- solitudini affixam, quae semitam dogmati­ moraron gli affetti; si che per sostenimento bus ac disciplinae Christianorum aperiret, di essa alcuni tali sapienlissimi uomini sof­ prout innuunt Justinus et Clem. alex., dum tener la morte, come san Giuslino, sant' passim tradunt per philosophiam Verbum Ireneo, e san Cipriano; altri rinunziaron jam populos praeparasse, praesertim vero gli onori e le dignitâ, come san Paolino; Euseb., Hist. eccl. lib. III. cap. 37 : Sialtri si ritirarono a vita austera negli eremi, quidem plerique, inquit, ex illis temporis come san Girolamo e Arsenio; altri dieder discipulis, quorum animos ardentioris phi­ ripudio a tutti i diletti del senso, in cui losophiae desiderio Verbum incenderat, Ser­ per addietro stavano profondamente som- vatoris nostri praeceptum jam ante imple­ mersi, e ad ogni letteratura profana in cui verant (Σωτήριον πρότερον άπίπϊήρουν παtrionfavano, come sanf Agostino. Ma più ρακελιν^ιν) divisis inter egentes facultati­ comprendendo in una parola che in moite, bus suis.» Ibi notat Willelmus Lowt Eubasti dir che a questa fede si converti senza sebium hic eos fortasse respicere, qui se­ forza e di pura voglia tutto 1 impero romano, verioris xitae instituto et rerum mundanarum 127 et depopulationes provinciarum per barbaros, sub Gallieno imperatore prae­ sertim, teste ipso Sozomeno 12, cui adstipulantur Theodoretus et Philostorgius; quibus factum est, ut inter barbaros numerus Christianorum augeretur. Ex causis vero internis contulerunt, 4. ipsa Christianorum disciplina et vi­ vendi ratio; ex quo enim evangelium praedicari coepit, freqnentissimae fue­ runt oblationes, primitiae, sportulae, agapae, convivia, mensae communes. 13 Inducta deinceps sunt xenodochia aliaque his similia instituta, quae plures ad sectam Christianam traxerunt, teste Juliano imperatore.14 5. Facilitas, qua christiani inter suos admittebant omne perditorum mortalium genus, spemque praebebant criminum veniae facile impetrandae. Quare Julianus sic Christianam religionem irridens: Quisquis mulierum corruptor, inquit, quisquis homicida, quisquis piaculo et exeerando scelere sese obstrinxit, fidenter adito; etenim simul atque hac aqua ablutus fuerit, illico ego eum purum reddani: quod si iisdem sese flagitiis rursus contaminaverit, efficiam, ut tonso capite et pectore percusso expietur. 15 6. Fama miraculorum, quorum pote­ statem edendorum sibi attribuebant christiani, quamque summopere depraedicabant, plures decepit. Sive igitur spectemus humanarum causarum con­ cursum, sive ipsius religionis Christianae indolem, patet naturali omnino ra­ tione eam propagari potuisse. 376. Resp. Neg. antecedens sive collective sive distributive sumptum, cum et impares effectui isti explicando sint causae, quae ex rerum huma­ narum concursu petuntur; calumniosae vero, quae ex indole et disciplina Christianae religionis. Ac primo quidem impares sunt ejusmodi causae quae, licet collective sumantur, solum evincunt, res humanas divina providentia disponente concurrisse ad facilius notitiam evangelii propagandam, non autem movisse homines ad credendum et ad amplectendam religionem ea animi per­ suasione, ut pro ipsa parati essent ad bona, parentes, patriam, vitamque ipsam amittendam. Calumniosae vero sunt, quas ipsi ex indole religionis derivant, ut ex dicendis patebit. Sed jam singillatim eas disjiciamus. 377. Ad 1. D. Juvit ad notitiam evangelii disseminandam, C. ad mo­ vendos animos, ut ipsam amplecterentur, N. Addatur plurimum ejusmodi imperii romani amplitudinem conferre potuisse ad ipsam religionem Christia­ nam facilius convellendam ex tacita ipsius Gibbon confessione. 16 tonlemptu acti jam fuerant; quare prae­ reptum Christi de divisione bonorum pau­ peribus facienda jam antea, scilicet ante­ quam religioni divinae nomen darent, ad­ impleverant. Sed res incerta ex Eusebio. *’) Hist, eccles. lib. IL cap. 6. n) Hanc difficultatem urget Thomas Hobbes in satyra, quam Historiam eccletiulicam inscripsit, illis versibus: K ·· Traxit, et ut dixl, multos aequatio vitae Mensaque communis, quels erat una fides; Doctis, indoctis, fidis simul et simulatis Hoc paupertatis dulce levamen erat. Sic etiam Felix Bodinus, op. cit. M) In Epist. XLIX. ad Arsacium pon­ tificem Galatiae, tum in fragmentis oratio­ num circa finem, editionis Pelavii. 1 δ) Apud Gibbon, loc. cit. 16) Cons. Versio ilalica edita Mediolani ft 11 ■i 128 .1 i ! I Ad 2. D. Poterat haec indoles, etc. disponere aliquot eosquo rarissimos ad amplectendam Christianam religionem quoad aliquas veritate morales, et quidem in pari casu, Tr. omnes indiscriminatim, spectatis prae­ sertim rerum adiunctis quae in probationibus recensuimus, et quoad omnes veritates, X Addimus philosophos, si fortasse aliquos excipias platouicos. teste s. Augustino 17, infensissimos prae ceteris adversarios fuisse, quos ec­ clesia nacta sit5 stoici siquidem et epicurei, qui primis illis ecclesiae saeculis in imperio romano principem inter ipsos locum obtinebant, summopere abhorrebant a Christianorum institutis. 379. Ad 3. Eadem esto distinctio ac in resp. ad 1. nam eadem ratio militat. Addatur inter captivos plures sacerdotes ethnicos fuisse: quare ipsi idem non praestiterunt? Itaque omnes causae recensitae ab adversariis va­ lent quidem in ratione medii, quo usa est divina providentia, non autem in ratione causae proprie dictae. HUT 380. Ad 4. D. Et haec commendant sanctitatem Christianae religionis et primorum Christianorum, C. explicant causam propagationis, vel Λ. vel subdist. Quoad aliquos, si insuper non debuissent sese exponere irae suorum, mortis evidenti periculo et in infinitas propemodum aerumnas se conjicere, Tr. omnes vel etiam plerosquc in dictis rerum adjunctis, X 18 Addatur xeno­ dochia, ptochia, gerontotrophia, etc. nonnisi sero instituta in ecclesia fuisse, postquam nempe pacem et securitatem ipsa adepta est. 381. Ad 5. D. Quatenus nempe Christiana religio vel tota vel magna ex parte coaluerit ex scelestorum hominum faece atque colluvie, X secus subdist. Et hos, quos admittebat religio in sinum suum, hac lege admittebat, ut veterem hominem exuti novum induerent juxta severa evangelii praecum specimine confutationis Spedalicri et anonymi cap. III. (tom L pag. 143, edit. Pisan.) Conf. Spedalieri Contra Gibbon, fere tota sectione VI. par. I, ac praesertim cap. 3. pag. 262, edit. Placentinae. l~) De Verit. relig. cap. VIL lfc) Sportulae, etc. non dabantur nisi egenis, viduis, pupillis, etc. En verba Tertulliani, Apolog. cap. XXXIX. «Haec quasi deposita pietatis sunt ; nam inde non epulis, nec potaculis, nec ingratis voratri­ nis dispensantur, sed egenis alendis humandisque, et pueris ac puellis, re ac pa­ rentibus destitutis, jamque domesticis se­ nibus, item naufragis, et si qui in metallis, et si qui in insulis, vel in custodiis, dum­ taxat ex causa Dei sectae, alumni coniesHaec ferme repetit sionis suae fiunt.“ s. Cvprianus, Epist. 38, edit. Pamelii, quae i est ad Calcedonium et Herculanum colle­ gas, et ad Rogatianum ei Numidium pres­ byteros: «Cumque ego vos pro me vicarios miserim, ut expungeretis necessitates fra­ trum nostrorum sumptibus, si qui etiam vellent artes suas exercere, additamento, quantum satis esset, desideria eorum ju­ varetis, simul etiam et aetates eorum, ct conditiones ct merita discerneretis etc.« — Ex quibus deducunt eruditi, matriculam necessitatum continuisse nomina egentium, aetatem, etc. aliquando nomina expuncta, aliquando addita quae opus essent ad alen­ dam familiam, cum suis artibus quod esset salis sibi comparare non poterant. Hoc stu­ dium numquam defuit in ecclesia catho­ lica. Innumera occurrunt exempla omnium saeculorum. Ethnicorum pauperes interdum alebantur ab ecclesia. 129 eepto, C. quacumque, ratione, N. Nec praetermittendum est eo magis alienos homines esse ab amplectenda Christiana religione, quo magis moribus perditi sunt atque corde corrupti; quod si plures ejusmodi conditionis homines ad Christiana castra transierunt, in eo mirifice elucet virtus divinae gratiae, qua adeo perculsi sunt, ut Christianam fidem professi mira statim morum sancti­ monia fulserint, teste Plinio 19 ac ipso Juliano imperatore, qui ad Arsacium Galatiae pontificem scribens, ut per ipsum ethnicos ad bene vivendum in­ flammaret, exemplum proposuerit Christianorum benignitatem in peregrinos, curam ab illis adhibitam in mortuis sepeliendis et sanctimoniam vitae.2 ° 382. Ad 6. D. Una cum veritate miraculorum praeteritorum, quae Chri­ stus et apostoli patrarunt, atque praesentium quae passim nempe a Christia­ nis peragebantur, C. fama tantum absque eorum veritate, N. Postremum enim lioc supponere tum absurdum tum ridiculum foret. Addo minus etiam talem conjecturam valere, quod eamdem potestatem sibi tribuerint ethnici.21 383. U. Obj. Nemo ab initio religionem Christianam amplexus est, nisi populus; est autem pervulgatum illud Senecae adagium: Argumentum pessimi turba est; ergo. 384. Resp. 1. A. AI. Plures enim nos recensuimus ex judaeis et ethni­ cis. qui Christianam religionem professi sunt, doctrina, nobilitate, opibus flo­ rentes. Illis addimus Polycarpum, Ignatium, Irenaeum, Justinum, Clemen­ tem, Ammonium, Origenem, Aristidem, Apollinarem, Athenagoram, Quadra­ tum. Apollonium, etc., ut posteriores omittamus; addimus Glabrionem, qui sub Trajano magistratum gesserat, Flavium Clementem virum consularem Domitiani consobrinum, ejusque uxorem Flaviam Domitillam Augusti san­ guine natam; addimus eos quos Tertullianus recenset ex palatio, foro, seLib. X. cpist. XCVII. scribit: «Af­ friabant autem (christiani conquisiti) hanc hisse summam vel culpae suae vel erroris, qwd essent soliti stato dic ante lucem con­ venire, carmenque Christo quasi Deo di­ tat secum invicem; seque sacramento non in scelus obstringere, sed ne furta, ne latrwinia, ne adulteria committerent, ne fidem fallerent, ne depositum abnegarent." Ad­ ditur Tertullianus qui provocabat ethnicos, ct proferrent aliquem in carceribus deten­ tam, vel extremo supplicio affectum aut conquisitum alia de causa praeter illam fidei. -Cous. Mamach. De orig. tom. I; Fleury, Moeurs des Israelites et des Chrétiens, parte II; Bossuet, Discours sur l'hist. univ., partell. chap. 19 ; Spedalieri, op. cit. sect. IV. up. 1; et ex antiquis s. Augustinus, De naribus ecclesiae catholicae. I i s#· ·>■ 20) Ep. XLIX. edit. Spanhem. En ip­ sius verba: Τι ούν ήμεΐ{ οιόμε$·α ταϋτα άρκεΐν, ούύί άποβλέπομεν, ο μάλιστα την ά^εότητα συνηύΖησεν ή περί τους ζί'ρου> (ριλαν^ρωπία καί ή περί τάί ταφά, τών νε­ κρών προμήθεια καί η πεπλαςμένη Οεμνότη> κατά τον βϊον; Integra ferine epistola non continet nisi Christianorum elogium. αι) Cons. Spedalieri, Contra Gibbon, sect. IH. cap. 2, 3, 8. Origenes Contra Celsum, lib. I. affirmat, tot fuisse portenta a Christi sectatoribus patrata, quae non tam trahebant ad Christum quam coactos etiam et invitos rapiebant, οτι πολλοί ώίπερεί άκόντεί προσεληλύ^ασι χριστια­ νισμέ. Notae sunt provocationes publicae Tertulliani, Cypriani aliorumque Patrum. : Perrone, Praelectiones theolog. I. •· 130 1 natu; quos omnis ordinis recenset Plinius. Nonne adversarii nostri objiciunt plures philosophos ex indole philosophiae, quam profitebantur, ad Christianam religionem venisse ? * * 380- Resp. 2. D. M. Et humilis plurimorum fidelium conditio est anliqui vaticinii adimplementum de iis, qui in futurum Messiam credituri sub initio erant, C. aliquid roboris detralüt argumento nostro N. Conf. Is. LXI. 1 cum Luc. IV. 17 et seqq. ! 386. Ad Prob. Argumentum pessimi turba est, D. Cum agitur de speculativis quibusdam veritatibus, circa quas turba indifferenter se habete potest, Tr. cum agitur de deserenda religione, quam cum lacte suxerat, atque de nova amplectenda, invisa, cupiditatibus inimica, cum famae, paren­ tum, bonorum omnium vitaeque ipsius discrimine, A’ In negotio enim reli­ gionis sive verae sive fictae, multo illi tenacius adhaeret turba, populus, plebs, quam sapientes et nobiles; hinc si turba religionem Christianam am­ plexa est, ad id praestandum nonnisi aut argumentorum evidentiam, aut di­ vinae gratiae omnipotentem virtutem, aut utramque simul fortiter suaviterque ipsam impulisse dicendum est. 387. ΙΠ. Obj. Christiana religio acceptum referre debet incrementum suum magna saltem ex parte persecutionibus imperatorum Christianorum ; ergo. 388. Resp. A’ A. Nam religio Christiana jam longe lateque per uni- ; versum orbem propagata erat, eamque profitebatur major forsan incolarum romani imperii pars, ante Constantini conversionem. 23 Imperatores chri”) Apposite Hieronymus, Praefat. in Catal. Script. Fccl.t Discant igitur, in­ quit, Celsus, Porphyrius et Julianus, ra­ bidi adversus Christum caues, discant eorum sectatores (qui putant ecclesiam nullos philosophos et eloquentes, nullos habuisse doctores), quanti et quales viri eam fundaverint, e xtrux erint ; et desinant fidem nostram rusticae tantum sim­ plicitatis arguere. Nonne jam publica existebat in urbe Alexandriae schola a primis ecclesiae sacculis instituta, in qua viri do­ ctissimi Ammonius , Pantaenus, Clemens alex., Origenes, etc. floruerunt, et ad quam vel ipsi ethnici tunnatim confluebant? En quid de ejusmodi schola scribat Eusebius, Hist. Eccl. lib. V. cap. 10. ubi loquens de Pantacno: ’-Εέ αρχαίου ISovr, inquit, διδαΟκαλιίου τών ΐιρών λόγων nap' αυτό if ffvvtSrcÛTOç, ο καί df ήμ&ί ααρατιίνιται, καί npôf τών tv λόχφ καί τρ πιρί τα Stia σ.τονύρ δυνατών tfvyxporeiaSat παρκλ^οαμιν, id est: >.Jani inde a priscis tempori- bus, sacrarum litterarum schola in ea ci­ vitate fuerat; quae quidem nostra adhue aetate perseverat, et ab hominibus tum elo­ quentia turn divinarum litterarum studio in­ structissimis obtineri dicitur.·* Porro, sub Severo (inquit anonymus chronographus) floruit Pantaenus, quem secutus est in schola (alexandrina) Clemens Stromateus, hunc Origencs. Cf. Cave, /list. vol. II. pag. 37, ad annum Christi 181; ergo jam inde a saeculo IL celeberrima illa schola florebat ”) Cons. Spcdalieri in Analisi del( esame critico di Freret, cap. VIL art. 3 et seqq. Etsi Constantius imperator arianus sub poena capitali prohibuerit exercitium idololatriae, nulla supersunt monumenta, ex quibus constat, illas leges fuisse exe­ cution! mandatas; immo s.Augustinus aperte scribit: Quis unquam detectus non nega­ vit, vel saltem timore poenae tantum sce­ lus se numquam patraturum promisit? Ipse Gibbon fatetur irritos conatus illos fuisse. Julianus imperator idololatriam pro­ 131 siiani collabentem jam undique idololatricam superstitionem vel proprio fato permiserunt, vel nullo ferme negotio funditus sustulerunt. 389. IV. Obj. Paganismus, muiiainetanisinus, proiestantismus brevi longe latequo propagati sunt: ergo celeritas propagationis Christianae nihil habet supernaturalis aut divini; in insito siquidem humani cordis novitatis amore et exemplo principum habetur ratio sufficiens propagationis cujuscumque religionis, ideoque et Christianae. 24 390. Resp. I), cons. Celeritas per se, etc. C. cum omnibus suis ad­ junctis, iV. In hoc enim praecise totum consistit propositi argumenti robur, non autem in materiali, ut ita dicam, propagatione in se spectata. Hinc S((/. paritatem. Quid mirum si pagana superstitio tam late propagata sit, innixa cupiditatibus ac vitiatae propensionibus naturae, et simul freta aucto­ ritate, potentia ac legibus principum? Si tamen paganismus una religio di­ cendus est, et non potius unum nomen. Sic nihil mirum est, si islamismus, ntpote secta cupiditatibus blandiens ac praecouceptis magna ex parte opinio­ nibus conflata, inter arma et caedes, tam celeriter creverit; praesertim cum ob diuturnas simultates ct bella, ad internecionem pene usque pertracta, in­ ter romanos et persas, utriusque imperii vires consumptae essent. Quod depngnavit post Constantii obitum, et rursum ii ipsi fuerunt qui christianam religionem juxta Freret religio pagana dominari quo­ professi erant sub Constantino, arianam dammodo coepit. Sed hic duo sunt notanda sub Constantio, et paganam sub Juliano, Freret mendacia ; t. quod negaverit Julia­ eadem ratione qua in Anglia Kranmer et num Christianos fuisse persecutum; hoc Paulet, Caecilius aliique fuerunt semi-ca­ enim falsum est; nam dupliciter saeviit in tholici sub Henrico VIII., protestantes sub ehristianos, indirecte per discordiae inter Eduardo VI., catholici sub Maria, denique Praelatos semina quae ipse jecerat; directe rursum protestantes el calvinistae sub Eli­ per vim, exilia, bonorum direptionem, cru­ sabclha. Paulet sub quinque Regibus qua­ ditas, mortem. In martyrologio romano ter mutavit religionem. Ceterum Joviniaplura occurrunt nomina eorum, qui sub nus successor Juliani paganos persecutus Juliano passi sunt. S. Gregorius naz. ejus non est, Valentinianus, cos protexit, Va­ crudelitates palam ipsi exprobravit. Fictos lens pepercit ethnicis, saeviit in catholicos. saepe praetextus quaerebat eadem ratione, Sub Theodosio, Arcadio et Honorio vix . Μ 152 cabant, ipsi ethnici a quibuscumque sectis discreverunt et agnoverunt 3. Dummodo christiani lidem qj tirassent tamquam absoluti et immunes ab his omnibus criminibus habebantur. 6. Ideo perduelles declarabantur, quia respondebant: Obedire oportet Deo magis, quam hominibus (Act. V. 29.). 7. Addo, quod si ob impacta ejusmodi crimina saltem ut apparentes prae­ textus, christiani interficiebantur, ergo infero, non temporalis quaestus, nw inanis gloriae cupidine, non sectae augendae causa, non animi furore, ut deistae contendunt, martyres mortem obibant, cum nonnisi infamia eos se­ queretur, sed unius veritatis gratia sobrii prudentesque sanguinem dabant. 437. Inst. Plures quovis tempore apostatae fuerunt; ergo. 43S. Resp. Tr. antec. N. vel D. cons. Et istorum apostasia propriam arguit imbecillitatem, divitiarum, honorum, voluptatum, etc. amorem, C. ar­ guit infirmitatem argumentorum Christianae religionis, quam deseruerunt, J. Immo istorum ignavia ceterorum fortitudinem exaltat tamquam vere divinam. A cruciatibus enim vinci hominis est, cruciatus vincere christiani. Contra propriam vero conscientiam et persuasionem atque ex ignavia eos cecidisse, duo sunt quae ineluctabiliter evincunt. 1. quod plures resumptis viribus novo se certamini committerent, et qui in prima pugna victi sunt, in altera fuere victores; 2. quod, vix pace ecclesiae reddita, illico turmatim lapsi non solum precibus , sed et lacrymis et gemitibus episcopos obsiderent, ut pacem et |l !BI i mundi rectores, indeque prodiisse tot eth­ nicorum in christianos calumnias de incesti­ bus cum matribus et sororibus, et conse­ crandis dapibus, praeclarum hoc exhibet testimonium de ecclesia catholica: Ή τής καθόλου και μόνης αληθούς Ικκλησίας λαμπρότης, τό σεμνόν καί ειλικρινίς καί ίλευSiptov τό τε σώφρον καί καθαρόν της IvSiou πολιτίίαΐ τε καί φιλοσοφίας εις απαν γένος Ελλήνων τε καί Βαρβάρων άποστίλβουσα · συναπίσβη γούν αματω χρόν<* καί ή κατά παντός του δόγματος διαβολή· ιμενε δε μονή αρα παρά πασι κρατούσα καί άνοιιο* λογουμενη τά μάλιστα διαπρίπειν ιπι σεμνότητι καί σωφροσύνη 3είοις τε και φιλοσόφοις δόγμασιν, ή xqS' ημάς διδασκαλία. Id est: «Catholica ecclesia, quae sola vera est, semperque sui similis et constans, no­ vis quotidie incrementis augebatur, gravi­ tate, sinceritate ac Ubertate, modestia de­ nique ac sanctitate vitae cujusdam, philo­ sophiaeque divinae omnium oculos, non graecorum modo, verum etiam barbarorum perstringens; simul etiam extincta est tem- poris lapsu calumnia illa quae universae religioni nostrae afficta fuerat (puto Sismondi hic dicturum non esse ferro et igne ecclesiae catholicae), mansitque tandem dis­ ciplina nostra sola omnium consensu supe­ rior et victrix, ac prae reliquis sectis mo­ destia, gravitate, divinaeque sapientiae prae­ ceptis excellere ab omnibus judicata·" Dein­ ceps hinc factum refert, ut ecclesia catho­ lica dicta fuerit a gentilibus ? κρατονία όόία, et catholici κρατούντες· Et sane hoc nomine Damascius in Isidori vita, pag. 1058 donat ecclesiam catholicam, ac rursum pag. 1072 idem apud Suidam disserens de Ammonio; sic etiam ante ipsum Porphyrins, in libro De oraculorum philosophia, apud Euseb. De praep. evang. c. 10, et Theodoretus, lib. De curatione graecanicae superstitionis, id ipsum observat, immo ipse Julianus in Misopogone, pag. 99. των κρατουντών, de iis qui tunc praevalebant loquitur. Cons. Valesius in notis ad cita­ tum Eusebii locum. Miror quomodo eruditi protestantes ista non viderint. 153 veniam patrati criminis consequerentur, ac. durissimis publicae ac diuturnae poenitentiae laboribus se subjicerent ad ejusmodi pacem obtinendam. 4 8 EORUM QUAE HACTENUS PROPOSITA SUNT SUMMA ATQUE CONCLUSIO. 439. Jam praestat institutae disputationis adversus incredulos summam colligere, tum ut inde pateat argumentorum nexus et vis, quibus nostra doctrina constituitur; tum ut consecutionum series deducatur ex iis, quae confirmare studuimus; tum denique ut ex parallelismo impugnationis incre­ dulorum planum fiat quam levibus nitantur momentis, qui fidem adhibere religioni detrectant. 440. I. Ad primum quidem quod attinet, ex dictis patet possibilem di­ vinam ac supernaturalem aliquam revelationem esse, sive ex parte Dei, sive er parte hominis, sive ex parte rei revelatae. 49 Dari insuper certissimas notas quibus divina ac supernaturalis haec revelatio probe secernatur a qua­ cumque hominum fraude, cujusmodi esse ostendimus, tum ex se, tum ex omnium gentium consensu, extrinsecas miracula et vaticinia eventu compro­ bata, intrinsecam sanctitatem doctrinae, quae tamquam revelata perhibetur, quae nempe promoveat gloriam Dei et utilitatem hominum. 50 Hanc porro revelationem etiam ex ea tantum parte quae complectitur officia hominum erga Deum, erga seipsos et erga societatem, quae nempe absolute captum hominis non excedunt, non solum utilem, sed plane necessariam, saltem mo­ rali necessitate, esse ex triplici capite collegimus, quae totidem facta sunt ab omnibus historicis monumentis testata; ac 1. quidem ex eo quod nulla gens unquam fuerit vel sit, quae, divina hac supernaturalique revelatione destituta, vel dignum Deo cultum exhibuerit, vel plus minus in gravissimos errores non impegerit contra sanae ethices principia; 2. ex eo quod nulli unquam philosophi vel sapientes idonei fuerint vel sint, ex triplici intrinseco ipsis inhaerente defectu, ad homines retrahendos a gravissimis ac pernicio­ sissimis recensitis erroribus, eosque in officio continendos; 3- demum ex eo quod humana ratio, nullis aliunde suffulta praesidiis, motiva sufficientia non praebeat ad homines in officio continendos atque a vitiis retrahendos, etiam in iis quae naturali rationis lumine cognosci possunt.51 441. His constitutis investigavimus, utrum divina bonitas homines in tanta necessitate positos sibi ipsis omnino permiserit, an vero proposita reve- i i ’*) Cons. Morinus, De poenitentia: Petavius, De poenitentia ; Mamachius, De orig. christ, et s. Cyprianus passim in suis epistolis. Novatiani schisma originem cepit «accusatione, quam ipse intulerat ecclesise romanae, quod pacem lapsis poeni­ tentia functis concederet, atque rursum communionem suam eos admitteret. 49) Cap. 1. Prop. I. 5 °) Cap. 3. 51 ) Cap. 2. 1 154 I rl s : I latione iisdem consuluerit; atque ostendimus Deum reipsa hominibus non defuisse, sed per Christian potissimo gentes omnes ad verum Dei cultum atque ad sanam ethicen revocasse. Divinam porro ac supernaturalem Christi missionem seu revelationis factum extra omnem dubitationis aleam posuimui argumentis intrinsecis et extrinsecis, vaticiniis scilicet et miraculis a Christo patratis; ac praesertim gloriosa ipsius a mortuis resurrectione, quae omnino maximum et miraculum et vaticinium fuit et ceterorum omnium velut con­ firmatio atque sigillum. Et haec quidem quod attinet ad argumenta extrinseca; ad interna retulimus sanctitatem evangelicae doctrinae, quae in summo gradu gloriam Dei promovet, atque omnium et singulorum hominum utilita­ tem per integrum systema ita connexum, sive ex parte propositae doctrinae, sive ex parte motivorum atque sanctionis, ut nihil in ipso desiderari possit, nihil ipsi addi. Subsidiariis denique, si ita loqui fas est, argumentis, petitis tum ex admirabili religionis Christianae propagatione, tum ex ejusdem non minus prodigiosa conservatione, tum ex martyrum testimonio, quae omnibus adjunctis perpensis non competunt neque competere poterunt unquam nisi uni divinae ac supernatural! revelationi, seu uni religioni Christianae, talem certitudinis gradum adjecimus, ut nihil certius a prudenti et cordato quolibet desiderari possit. Quae quidem posteriora tria argumenta, quatenus in se continent atque includunt vaticiniorum Christi adimplementum, ad extrinsoca superius recensita vocari facile possunt. 5 2 442. Π. Cum vero Christus finis legis sit, ad quem et lex mosaica ei prophetae» referuntur, et quibus Christus adversus judaeos suam divinam comprobavit missionem53, cum insuper veritas non nisi una sit, neque opponi possit veritati nisi error, jure inde inferimus. 443- 1. Divina igitur pariter est missio Mosis et prophetarum in veteri lege, ideoque et doctrina ab ipsis Dei nomine hominibus proposita. 444. 2. Si Christus finis fuit legis, atque in ipso lex et prophetae suum adimplementum habuerunt, ergo jamdiu abrogata est lex mosaica, quae non fuit nisi praeparatio quaedam ad Christum; vana proinde spe judaei eum praestolantur futurum, qui jamdiu venit; et quod consequens est, praesens judaeorum conditio ineluctabile argumentum est propriae eorum perfidiae, adimplementi veterum vaticiniorum, divinitatisque Christianae religionis. 440. 3- Ergo pagani, islamitae, deistae, increduli denique omnes extra veritatis semitam versantur. 446. 4. Cum argumenta, quae deducuntur ex Christianae religionis pro­ pagatione, conservatione et martyrio, nonnisi in ecclesia catholica verificentur, et tamen objectum sint Christi praedictionum, merito pariter infertur, tum heterodoxos ea urgere non posse adversus incredulos, quin noceant pro»’) Cap. 4. ”) Cons. Joann. V. 46; Luc. XXIV. 44. 155 prino causae 5 4 ; tum solam ecclesiam catholicam integrum christianismum constituere, sectas vero non esse nisi christianismi fragmenta, reliquias sive segmenta, nec ipsis ullo modo competere posse divinos religionis a Christo institutae characteres 5 6 ; tum denique iisdem argumentis quibus quispiam Christianus fit, catholicum fieri. 447. III. Analyst instituta argumentorum, quibus increduli ac rationa­ listae divinam ac supernaturalem revelationem impugnant, omni fuco, jocis, calumniis ac falsae eruditionis apparatu sepositis, illa huc reducuntur: Homo sibi sufficit, ut sufficiunt sibi reliqua animantia omnia. Revelatio multis de­ ceptionibus patet. Dantur revelationes falsae, ergo omnes falsae sunt. Plura falsa sunt miracula et vaticinia, ergo omnia. Phires abusi sunt religione, ergo nulla est admittenda religio. Ethnicismus, islamismus, protestantismus cito ex naturalibus causis et propagati et conservati sunt, ergo et christia­ nismus. Plures fanatico furore abrepti in quavis secta mortem obierunt, ergo omnes Christiani martyres tales sunt censendi. Magni abusus, magna crimina in religione Christiana fuerunt, et adhuc sunt; ergo tota Christiana religio non est nisi magna seductio atque deceptio. 56 448. Quis porro non videat ejusmodi argumenta talia esse, ut proba­ tiones Christianae religionis non solum non infirment, sed ne attingant quidem? Si tota Christiana religio non est nisi factum quoddam, plane patet nihil unquam proficere posse ejusdem adversarios, nisi monumenta de­ struant quibus illa fulcitur; cum vero haec monumenta summo certitudinis gradu innitantur, infirmari non possunt, quin ipsius certitudinis subruantur fundamenta. 54J Nullum est fere argumentum quod heterodoxi urgere valeant ad christianismi defensionem, quod non pugnet adversus illos pro ecclesiae catholicae veritate. Nul­ lum enim est quod faveat christianismo par­ tiali. Quare vel ipse Grotius qui praecla­ rum opus edidit De veritate religionis Christianae, cum sibi proponit argumentum sive difficultatem petilam ex multiplicitate sectarum, haeret, nec amplius Grotius vi­ detur. Id ipsum contigit Abbadie; id ipsum celeris omnibus. Cons. Gerdii, Dissert. II. «Saggio dell· uso che si puo fare a favore della religione cattolica dcgli argomenti de’ protestant! in prova della rivclazione con­ tre grincreduli.1* Opp. edit. Rom. tom. XL 5i) Satis est ad ejusmodi divinos cha­ racteres eliminandos inquirere in cujuslibet sectae originem, epocham, motiva, doctri­ nam, progressus, ut luce meridiana clarius pateat, ex humanis cupiditatibus ortas eas esse, ac omnes humani operis vicissitudi­ nes fuisse expertas; totum in iis humile et abjectum. i6) Ita incredulorum facile principes Boulanger, Bollingbrocke, Freret, Rousseau, Voltaire, etc., qui tantopere desudasse di­ cuntur ut christianismum retexerent, per­ penderent, atque ad analysin revocarent; ita qui cos exscripserunt, vel in compen­ dium redegerunt atque, utpote obscurio­ res obsoletiquc, jacent; ita demum, licet aliam viam iniverint, Rationalistae, qui quam primum obsolescent et ipsi. Haec est enim conditio omnium religionis Chri­ stianae impugnatorum et hostium, sive prin­ cipes ii fuerint, sive scriptores:‘'*Eccc ini­ mici tui, Domine, ecce inimici tui peri­ bunt; eorum nomina in pulvere scripta sunt, licet aetate qua vixerunt, magnum de se excitaverint fragorem. « 156 449. Rursum facta Christianae religionis ita inter se firmo nexu colli· gantur. ut, ejus veritate ac divinitate posita, omnia explicentur, et illa sublata, sic omnia in suspenso maneant vehit totidem effectus sine causa. 450- Cum autem haec agendi ratio contraria sit ipsi humanae naturae, vim sibi inferant necesse est qui eam sectantur, neque unquam quiescere possint. Poterunt quidem increduli sibi ad tempus illudere, ferventibus praesertim cupiditatibus; ratio tamen jus suum semper sibi vindicat. Unde fit, ut, quieto tandem animo Christianae religionis motiva perpendentes, in­ creduli non pauci demum resipiscant, vel saltem in mortis discrimine con­ stituti plerique in sinum ejus confugiant. Pauci enim omnino sunt qui ita obdurescunt, ut velint ad extremum usque vitae spiritum in incredulitate persistere, iique vel stolidi vel corruptissimi, qui numquam aut fere numquam finem cogitant, ad quem conditi sunt; ac ne turbentur a falsa illa qua frui videntur pace, a quocumque religionis examine refugiunt pejus quam a cane et angue.5 7 451. Expendant igitur religionis Christianae fundamenta, et motiva con­ ferant si placet cum suis argumentis, omnibus anticipatis judiciis exclusis, ut res tam gravis postulat, lucem a Deo enixis precibus humili ac sincero animo petant, et procul dubio ad eam religionem revertentur a qua aber­ rantes recesserunt. y H: r1 s’) Facile posset catalogus ct quidem prolixus exarari eorum incredulorum, qui duobus abhinc saeculis, vel examine accu­ rate instituto ad catholicam fidem redierunt, vel saltem quos pocnituit propriae incredu­ litatis in articulo mortis, ac se cum eccle­ sia reconciliarunt, vel omni ratione conati sunt id efficere, licet hinc amicorum arti­ bus ct fraude, justo illinc Dei judicio, ob­ stacula non levia repererint quominus id excquerenlur. D. Emery in quodam opusculo de hoc argumento edito haec habet: »On ferait une longue liste des esprits forts qui ont rendu hommage à la religion au mo­ ment de la mort. Nous ne citerons que quelques-uns de ceux dont le nom est le plus connu; Boulanger, Toussaint, Bonlainvilliers, le marquis d’Argens, Montes­ quieu, Maupertuis, BuiTon, Dumarsais, Fontenelle, Damilaville, Thomas, Bouguer, de Langle, Tressan, Mercier, Palissot, Poulavic, Larcher. Diderot voulait se confes­ ser, on lui en ôta les moyens: Sans moi, disait Condorcet, parlant de d'Alembert, sans moi il faisait le plongeon. Il paraît qu’on se précautionna également contre la faiblesse de Voltaire, qui mourut au rap­ port de Tronchin dans les convulsions de la rage, en poussant le cri sinistre: Je suis abandonne de Dieu et des hommes. J. J. Rousseau selon toutes les vraisem­ blances. termina lui-même sa vie." α· < VERA RELIGIONE ?K; ADVERSUS HETERODOXOS. · 1. Ileterodoxorum nomine veniunt sectae omnes, cujuscumque demum communionis ac denominationis sint, quae sive in pluribus, sive in pauciori­ bus fidei articulis, ab ecclesiae catholicae doctrina quovis tempore recesse­ runt, vel ab ea in dies recedunt. Longum propterea esset, immo vix possi­ bile tot sectarum errores singillatim persequi. Revocari propterea disputatio nostra debet ad aliquod generale principium, a quo tota controversia sponte sua quodammodo defluat. Constituta porro atque in tuto posita divinae re­ velationis existentia adversus incredulos, inquirendum superest, num Deus qui suam aperiens doctrinam ac voluntatem hominibus mirifice prospexit, banc suam revelationem privatis hominibus seu spiritui privato uniuscujusque dimiserit, an vero alicui coetui seu societati a se institutae, publicae, infal­ libili atque perpetuae conservandam atque interpretandam tradiderit et con­ signaverit. In hac vero posteriori hypothesi remanet discutiendum, quaenam societas legitimos titulos praeseferat, quibus jure meritoque sibi vindicet divinam hanc auctoritatem. In his maximi momenti quaestionibus expen­ dendis tota versabitur altera haec tractatus nostri pars. Ex duplici hac disquisitione, controversiae peculiares omnes enucleantur ac dissolvuntur, cum ubi semel de illis constiterit, non agatur amplius nisi de audiendo ejusmodi infallibili magisterio a Christo ipso instituto. Omnem proinde diligentiam impendemus ad argumentum istud solide evolvendum, quod ut obtineamus, continenti propositionum serie, quae se invicem excipiant, rem totam com­ plectemur. Λ ii I 158 PROPOSITIO L Validissimae rationes ostendunt, de via ordinaria divinam revelationem ab auctoritate divinitus instituta atque infallibili custodiri, atque proponi debere. 2. Ut patet ex ipsa propositionis enunciatione, sermo hic non est de ipsa actuali revelatione, sen actuali veritatum manifestatione, sed de reve­ latione jam facta, litterisque consignata, vel viva voce transmissa, seu de col­ lectione ipsa ac corpore, ut ita dicam, jam factae revelationis. 3- Hisce positis, sic 1. ex ipsa natura rei, de qua agitur, evincitur pro­ positio. Nisi enim a publica, externa ac infallibili auctoritate, divina reve­ latio proponeretur, infallibiliter nobis constare non posset de identitate divinae revelationis: fluctuare semper deberemus incerti, utrum id vere revelaverit Deus, nec ne: an quidpiam eidem additum, quidpiam ab ea detractum fuerit eo vel maxime quod autographa omnia cito perierint. 1 Accedit quod fraus facile irrepere posset, prout reipsa factum constat ex suppositione tot libro­ rum, qui sub ementito nomine editi sunt, sive quoad vetus, sive quoad novum testamentum.1 Cum vero fides non minus divina et infallibilis esse debeat in suo objecto et motivo quam in medio per quod proponitur, patet revela­ tionem nonnisi ab infallibili atque divina auctoritate proponi posse. 4. Id ipsum pariter evincitur ex necessitate determinationis sensus legi­ timi ejusdem revelationis. Etenim, cum revelatio in hominis gratiam ac bo­ num data sit, necessario verbis ac signis patefieri ac exprimi debuit. Jam vero verba diversas plerumque habent significationes, diversos, quandoque aequivoca propterea sunt seu aequietiam contrarios, exprimunt conceptus ipsis nunc in dubium revocetur, non est cur in re non necessaria opus inpendamus. Certe ad sensum determinandum verborum sacrae scripturae, ipsi perpetuo accedunt vel ad usum loquendi, quem vocant, vel in subsidium adsciscunt linguas affines, pas­ sim ad phrases profanorum scriptorum phra­ ses exigunt scripturales, et tamen perpetuo haerent, ac fluctuant incerti, et quod ab uno scriptore affirmatur ut certum, ab altero 2) Satis est evolvere pseudepigrapha ut falsum rejicitur. Levis istorum commen­ veteris el novi testamenti J. Mb. Fabricii, tatorum sive exegelicorum, seu potius phi­ et aliorum, qui sive ante sive post ipsum lologorum lectio sufficit, ut quisque intelligat ejusmodi collectiones fecerunt et amplifica­ in quanta ipsi versentur fluctuatione. Isto­ rum opera ut plurimum non sunt nisi con­ runt, ut Thilo et Tischendorf. textus auctorum heterodoxorum vel affir­ 3) Pluribus exemplis ostendi id facile mantium vel negantium, hunc vel illum posset; cum vero id neque a protestantibus nativum sensum esse verbi quod expen- ') De autographis V. T. nihil omnino scimus; quoad autographa autem N. T. Cellérier in suo: Essai d'une introduction critique au Nouveau Testament, Genève 1823, sect. HL, censet ipsa, utpote exarata in cortice papyri, quae usitatissima tunc erat, cum scripta illa edita sunt, cito periisse, adeo ut aetate Tertulliani, Clemen­ tis alex., Origcnis nulla amplius vestigia superfuerint ΠΙΙ 159 vocationi subjecta; nisi itaque ab infallibili auctoritate divinitus ad hoc in­ stituta, revelatio proponeretur, nutantes ac dubii semper essemus circa verum objectum ac germanum sensum ac intelligentiam ejusdem revelationis; prae­ sertim cum agitur de mysteriis humanae rationi imperviis, in quibus hallu­ cinatio facillima est. Quod ex perpetuo experimento nimis luctuoso ex parte illorum omnium qui viam auctoritatis deserentes sibi ipsis duces esse volue­ runt, mirifice confirmatur. Eo enim devenerunt ut, licet sacros revelationis codices assidue versent, in desperationem acti, nesciant quid tenere debeant, tot diversarum interpretationum numero, varietate ac contrarietate huc illuc distracti.4 5. Ex perpetuitate demum ipsius divinae revelationis eadem veritas patet. Divina enim revelatio non pro solis praesentibus, sed pro omnibus omnino hominibus cujuscumque aetatis facta est; quare, nisi perpetua quae­ dam semperque vivens divinitus instituta auctoritas esset ad eamdem invio­ late servandam, et custodiendam a privatorum hominum novitatibus, interpo­ lationibus , praeposteris interpretationibus, prout experientia passim fieri videmus 5, numquam nobis constare posset de ejusdem veritate atque inte­ gritate; hinc necessario lites ac controversiae perpetuae quae numquam di­ rimi possent. Abhorret autem ab idea sapientis legislatoris permittere cujus­ que hominis arbitrio codicem, et sensum propriae legislationis. Quod ut aliquo exemplo magis declaretur, fingamus animo, quempiam viatorem duas obire civitates, quae aeque glorientur optimis sibi datis legibus atque statutis, et ambae ut sapientissimum habeant legislatorem, utrique civitati communem; sciscitante autem ab iis viatore, quemnam sapientissimus hic legislator con­ stituerit magistratum, vel quod tribunal ad codicem suum incolumem servan­ dum, vel quem interpretem ad lites quae suboriri solent dirimendas, altera indicet constitutos a legislatore judices et magistratus, altera autem conten­ dat non alium a legislatore constitutum judicem ac interpretem quam codicem ipsum, cui fidem adhibebit viator, et quam ex his duabus civitatibus verum dicere arbitrabitur? Illam profecto, quae magistratus ac judices constitutos affirmat, cum hoc longe magis congruat sapientiae ac prudentiae optimi ledunt. Praeter Criticos sacros videri pos­ sunt Kui no el, Rosenmüller, Eichhorn, etc. 9 Sane ecclesia genevensis (ut alia wmpla missa faciam) in suo Statuto, sub die 3. Maii ann. 1817, prohibuit, ne quis­ piam in scholis agat de quaestionibus apud ipsam controversis, circa duas J. C. natu­ ris, peccatum originale, gratiam et prae­ destinationem. Vid. Précis des débats théologiques de Genève, par J. J. Cheneviére, 1824, pag. 22. Nempe eadem ratione ac exercitus, imperator seu dux, cum se viderit ad extrema redactum, monet ut sibi quisque prospiciat; ita ecclesiae reformatae tot dubiis ac tot perplexitatibus pressae et contradictionibus absque ullo termino, qui­ bus ipsarum doctrinae scatent, eo demum devenerunt ut dicerent membris suis: En Biblia, legite, expendite, cudite vobis reli­ gionem, sibi quisque prospiciat. Vid. The catholic miscellany, mensis Julii 1826. s) Non pauca exempla ejusmodi novi­ tatum, interpolationum, etc. inferius da­ bimus. X·'· 160 gislatoris, qualem fuisse ambae profitentur, cum rei natura id exigat; cnm enim lites excitantur, ut plurimum circa sensum codicis versantur; absurdum autem est affirmare, ad litem dirimendam constitutum esse codicem ipsum, circa cujus sensum lis moveri solet. 6. Validissimae igitur rationes ostendunt, quod nisi extraordinario ali­ quo medio a Deo ipso provideatur, de via ordinaria nccesse sit, aliquam constitutam divinitus auctoritatem esse, eamque infallibilem atque perpetuam, quae divinam revelationem custodiat, proponat, verumque illius sensum aperiat. K · DIFFICULTATES. 7. Obj. Ante Christi adventum nulla instituta fuit infallibilis ejusmodi auctoritas, ad divinam revelationem proponendam; ergo. 8- Resp. D. Æ Quia Deus extraordinaria quadam ratione et pren­ dentia supplebat ejusmodi defectui, C. secus, A' Vel enim sermo est de tempore patriarcharum, vel de eo quod subsecutum est sub Moyse, respecta hebraeornm vel ethnicorum. Certum autem est Deum, in prima illa epochs per immediatas apparitiones saepius repetitas, revelationis jam factae integri­ tati ac germano sensui prospexisse. Quod vero spectat ad aetatem posterio­ rem, praeterquam quod constituta jam fuit synagoga ac sacerdotium aaronicum, quod depositarium fuit et quidem publicum atque perenne mosaicae legis, certum pariter est ipsum Deum suae revelationi consuluisse, per pro­ phetarum seriem numquam fere interruptam, usque ad Christum, ac singulari providentia populum suum rexisse, ut incolume servaretur revelationis 1 depositum. s His addimus fidei articulos, ad salutem obtinendam explicite credendos, paucissimos fuisse, unitatem nempe Dei creatoris et remunerato- IJ 1:1 ·) Josephus Flavius exhibet catalogum omnium summorum sacerdotum, qui. non interrupta serie, ab Aarone usque ad Ananum, seu Annam et Caipham, sub quibus mortuus est Christus, sibi invicem succes­ serunt, et ab his usque ad Joann. Giscala, qui omnium pontificum judaeorum postre­ mus fuit; sub ipso enim a Romanis exci­ sum est templum flammisque consumptum; qui omnes fuerunt octoginta novem. Sie dividit : ab Aarone ad Salomonem qui primum templum erexit . . 13, spatio annorum 612; » a Salomone usque ad captivitatem Babylonicam.................. » 466: 18, a captivitate Babyl. usque ad Antiochum Eupatorem . . . 15, » » 412; ab Antiocho, qui Oniam UL cognomento Menelaum sacer­ dotio spoliavit, usque ad Herodem Π. omnes Assemonei, quorum ultimus fuit Aristobulus, creatus Pontifex ab He­ rode, a quo postea vita privatus est.................................. 15, η » 113; post hunc usque ad Titum successere alii............................. 28, » 1(Π. ·>.« v ·:■ Vid. Antiquitatum lib. XX. cap. 10. Jam vero Salvador, Histoire des Instit. de Moïse, etc. livr. IL Des fonctions lègis- 1 - 89 latices, chap. 1. J)e ia magistrature χαcerdotale, pag. 128 et seqq. observat scopum institutionis leviticae esse vigilantiam 161 ris, expeetationemque futuri liberatoris 7, qui proinde facillima ratione ad seram usque posteritatem transmitti poterant. Nondum enim completa reve­ latio data fuerat. Quod si aliqui ex propria culpa illos obliterarunt, penes ipsos sit; quamquam si absque personali culpa aliqui posteriorem praesertim articulum ignoraverunt, dummodo legem naturalem observaverint, dubitandum non est, Deum pro sua bonitate aliquo modo iis providisse, et si aliqui ad­ huc ejusmodi sint, iis providere, infundendo nempe iis habitum fidei, spei et caritatis supcrnaturalis, sine quo nemo finem suum, supernaturalem scili­ cet beatitudinem, consequi potest, secus ac rationalistae sentiunt, et qui ipso­ rum vestigia premere non erubuit Franc. Brenner canonicus bambergensis, in libro cui titulus: De dogmate. 8 9. Ceterum numquam Deus ita suam revelationem privatorum hominum arbitrio atque interpretationi dimisit, ut fas unicuique fuerit eam aliquo modo vel temerare vel exponere. 10. I. Inst. 1. Ethnici non potuerunt revelationem habere, nisi per privatam familiarum traditionem, idcoque absque ejusmodi publica atque in­ fallibili auctoritate; 2. atque ex ipsis judaeis nonnisi pauci viderunt prophe­ tas, eosque immediate audierunt, quin dicendum sit eos omnes fide divina caruisse; ergo. 11. Resp. ad 1. D. Qui proinde eamdem revelationem vel oblitera­ runt vel innumeris prope commentis ac fabulis temerarunt, C. integram cu­ stodierunt subdiet. Nonnulli privati qui primaevam revelationem, extraordi­ naria ratione propositam, traditione conservarunt, Tr. nationes integrae, 7V. Quo propiora fuerunt tempora primaevae revelationi, eo magis pura conser­ vata est, etiam apud gentes divina revelatio; ast processu temporis adeo obliterata est vel foedata, ut nonnisi vestigia superfuerint veluti navis tabu­ lae per naufragium diffractae, quas ingenti labore eruditi hinc inde college­ runt. 9 Quae quidem vestigia duo ostendunt, nempe tum revelationem quamid legis conservationem. Ejusmodi officium pariter spectabat ad publicum lotius gentis synedrium. His addatur scries propheta­ ram usque ad Malachiam. Joseph, lib. I. Contra Appionem, cap. 2. η. 3. refert libros quos nos deulcrocanonicos dicimus, diligenter in catalogo digestos scripturarum fuisse, etsi non habeant parem auctoritatem ac praecedentes (scilicet protocanonici) ex defectu successionis non satis clarae pro­ phetarum. Ex quibus patet numquam di­ vinae revelationis depositum in V. T. fuisse privatorum arbitrio commissum. ’) Apostolus, Jlebr. XI. 6, his verbis veluti compendio quodam complexus est, Perrone, Praelectiones theolog. I. quae fide necessaria ad salutem tenenda essent: ..Credere enim oportet accedentem ad Deum quia est, et inquirentibus se re­ munerator sit.“ 8) Landshutii, 1832. 9) Praesertim Eusebius Caesariensis in duobus praeclaris operibus De praepara­ tione ac De demonstratione evangelica. Ex rccentioribus vero plures viatores uni­ versalis ejusmodi traditionis rudera, ut ita dicam, atque fragmenta, penes diversos po­ pulos barbaros atque silvestres collegerunt. Inter quos dignus est qui legatur Comes Carli Rubi in suis Lettere Americane, duobus voluminibus; nec non Croyances, 11 I 162 dam oliin datam hominibus fuisse, tum corruptam hominum eorumdem incurü ac negligentia. Hine nisi Dens, per peculiarem populum, quem sibi delegit ejusdem revelationis custodem ac depositarium, ei prospexisset, actum pm tus de ea esset, prout etiam nunc temporis absque catholica ecclesia vir rudera, ut ita dicam, magni illius aedificii, quod per revelationem conditura est, superessent atque caementa. 10 Quod si nonnulli, iique paucissimi into ethnicos, intemeratam servarunt acceptam revelationem, id acceptum referri debet tum paucitati articulorum qui credendi propositi erant, tum peculian etiam divinae gratiae subsidio, quo factum est, ut eorum memoria prora» non deleretur. Addendum praeterea est, actum tunc temporis minime fuiss* de integro revelationis codice, prout nunc agitur, quem proinde neque inter­ pretari, neque corrumpere potuissent, sed de memoriter retinendis panes articulis, ut notavimus. Tantum porro abest, ut exinde possit aliquid contn nos erui, ut magis confirmetur quod demonstrandum assumpsimus. Etenim cum ageretur de illa partiali revelatione adeo aperta et facili, per traditio­ nem ad posteros transmittenda, si ea tantum de sua perspicuitate atque in­ tegritate amisit inter gentes, non aliam ob causam nisi quia carebant ea auctoritate ac magisterio per quod integra et incolumis servaretur, quanto apertius patet ejusdem auctoritatis necessitas, ubi agitur de revelatione com­ pleta ac litteris consignata, ut nihil addam de parte illa quae per solani tra­ ditionem transmissa est? 12. Ad 2. A' conseq. Etenim prophetae missi potissimum sunt ad homi­ nes in officio continendos, et ad sartam tectamque divinam jam datam reve­ lationem apud illos servandam, et ad manifestandam peculiarem aliquam Dei voluntatem, non autem ad divinam primitivam revelationem ad salutem ne­ cessariam, proponendam. Quoties nempe opus fuit prophetas mitti ad judaeos î ' 1 i superstitions, et restes des traditions pri­ mitives observés par M. Dumont d' l'r ville, dans son voyage autour du monde à borde de CAstrolabe, dans la Nouvelle Zélande, et les îles de Tonga, etc., Annales de philosophie chrétienne, recueil périodique, 5 année, tom. VIII. n. 43. 31. Janvier, Paris 1834; A eue theologische Zeitschrift, von D. Joseph Plelz, id est, Novae ephe­ merides theol. Viennae 1833. fasc. IL pag. 189—210, fasc. HL pag. 305—329, fasc. IV. pag. 26 — 50. Ex quibus palet apud uni­ versas gentes obtinuisse ideam exislenliae Dei, semideorum seu angelorum, pugnae inter duos primos fratres Cain et Abel, Trinitatis occupatae in hominis creatione, fueminae aedificatae ex viri costa, lapsus protoparcnlum, etc. 1 °) Sane cum unaquaeque secta haere­ ticorum eorum, qui a temporibus apostolicis ad nos usque exorti sunt, qui vix nu­ merari jam possunt, aliquam revelationis partem negaverit, cum unaquaeque prae­ terea aliquid dc suo adjecerit, cum nullus sit fidei articulus qui plures non sit nactos adversarios atque impugnatores; absque ec­ clesiae catholicae firmitate tanta esset re­ rum omnium perturbatio atque confusio, etiam post Christi adventum, qualis fuit apud omnes populos (si unam excipias ec­ clesiam judaicam seu synagogam) circa pri­ mitivas traditiones, quae, si non penitus perierunt, ita tamen fuere corruptae, ut absque earum prototypo nihil certi in iis discerneremus. Hoc vero magis patebit ex inferius dicendis. 163 praesertim revocandos ad legis observantiam, vel ad peculiarem Dei volun­ tatem ipsis aperiendam, independenter etiam a synagogae approbatione missi a Deo sunt, non vero ad novos fidei articulos proponendos, sed potius ad jam receptos magis ac magis confirmandos et enucleatius exponendos, contorlasque interpretationes privatorum corrigendas, quaestionesque, si quae ortae essent, dirimendas 11, et ad ipsorum animos excitandos in spern projjine futuri liberatoris adventus. Ceterum et ex jugi prophetarum missione, ad integritatem ac puritatem factae revelationis conservandam, rursum colli­ gitur necessitas illius auctoritatis quam adstruimus. Scripta vero propheta­ rum simul ac emittebantur, synagoga seu synedrium ea in reipublicae tabu­ larium inferebat, ut intemerata ibi servarentur. 12 Cum his praesidiis desti: tutae fuerint gentes caeterae, hoc ipso amiserunt vel foede corruperunt revei hias veritates, licet omnes a Noe ejusque filiis, ex quibus originem trahebant, eas acceperint; ex quo magis semper ac magis absoluta necessitas eruitur cujusdam custodis ac interpretis divinae revelationis. 13. Π. Inst. Exceptis protoparentibus, qui immediate primitivam illam revelationem a Deo ipso acceperant, reliqui nonnisi per illos eam cognove. runt; jam vero protoparentes eorumque posteri auctoritatem illam publicam atque infallibilem minime constituebant; ergo. 14. Resp. D. min. Ita tamen ut Deus extraordinaria providentia, ut ! dictum est, illius integritati atque incolumitati prospexerit, C. secus, jV. Nam protoparentes et patriarchae aliique, quibus Deus se manifestavit ac re! consitos articulos credendos proposuit, eos, ut patet, fide divina tenebant, ! reliquis autem certitudine morali summa constabat de factis illis; hinc ipsi I eosdem articulos eadem fide credebant. Deus interea numquam destitit ex­ traordinaria sua providentia, prout temporis illius infantia exigebat, ab iis in memoriam revocandis, ut eorum fides viva servaretur usque ad plenitudinem temporis, in qua misit filium suum, qui revelationem complevit, et ad suam perfectionem adduxit. Praeterea numquam dimittenda est distinctio superius proposita (in resp. ad 1. inst.), aliud nempe esse transmittere oralem tradi­ tionem de nonnullis articulis, aliud vero cum agitur de corpore ipso totius completae revelationis, sive scriptis consignatae, sive per traditionem trans”) Hoc munus semper fuit propheta­ ram qui a Deo excitabantur, non solum ad fauri enuncianda, verum etiam ad arguen­ dos judacos ob legis transgressionem, atçae ad evertenda inania quorumdam com­ menta, saepeque perversa ad effugiendam legis observantiam, atque ad falsam spem uaeipiendam nescio cujus immunitatis aprosyilis poenis ob ipsorum flagitia. Plena rant prophetarum volumina ejusmodi acri­ bus objurgationibus, praesertim apudlsaïam, Jercmiam, Ezechielem, etc. Quod si non­ nulla dubia, vel quaestiones exortae essent, eas prophetae dirimebant (I. Mach. IV. 46; IV. Reg. XXII. 14 et alibi passim). *2) Vid. Histoire critique du Vieux Testament, par le P. Richard Simon, Rot­ terdam 1685, tom. I. livr. I. chap. 4. Qui tamen plura habet, quae probari nullatenus possunt a sano catholico. 165 164 missae, licet et in primo casu opus fuerit peculiari Dei providentia ad tis integre custodiendam, nec Deus eam privatorum arbitrio ac interprétatif dimiserit. PROPOSITIO c I •J r 1HI · Et quo sequitur, Christum non aliam voluisse gentibus sive convertendis sive conversis relinquere sive constituere regulam proximam eorum quae et credere et agere deberent, nisi publicum, jugo ac vivens ecclesiae magi­ sterium. I IL 18. Hinc patet adeo connexum esse systema auctoritatis cum ipsa reve­ latione, ut neccsse sit vel rejicere omnem revelationem quae praeter veri­ Sola ecclesia a Christo instituta instructa est hac infallibili auctoritati. tates ordinis naturalis imponat hominibus obligationem credendi veritates 15. Ecclesiae nomine hic non intelligimus coetum omnium fidelium $ tupernaturales et servandi praecepta positiva, vel si illa admittitur, debeat legitimis pastoribus subsunt sub Romano Pontifice, eamdemque cum ip$j pariter admitti medium certum et tutum, et quidem jugiter perseverans quo fidem profitentur, eademque sacramenta participant, seu ecclesiam discertat. veritates illas et praecepta cognoscere homines absque erroris periculo pos­ sed potius episcopatum universum seu, ut ita dicam, in tota sua plenitude, sint. IIoc autem non est nisi auctoritas a Deo ipso instituta, nempe eccle­ nempe corpus pastorum una cum Romano Pontifice, seu ecclesiam docento. ’ sia. a qua edocemur tum libros, quos sacram scripturam dicimus et veraces 16. Jam vero episcopatus in apostolis, qui primi episcopi fuerunt, cone­ et divina inspiratione conscriptos fuisse, tum hunc et non alium esse sensum que capite ac principe Petro, divinam revelationem eamdemque completa illarum sententiarum seu verborum quae in iisdem continentur. immediate a Christo et Spiritu Sancto accepit: Christus praeterea apostil;· 19. Tria itaque habemus ex verbis Christi: 1. immediatam missionem misit per universum mundum ad divinam revelationem patefaciendam hoœiapostolorum ad gentes edocendas in rebus fidei et morum; 2. jugem adsinibus, ipsisque propriam adsistentiam promisit usque ad mundi finem. Apem stentiam Christi erga apostolos eorumque legitimos successores, usque ad sunt Christi verba apud Matth. cap. ult.: Euntes docete omnes gentes., consummationem saeculi in ejusmodi ministerio: 3. aeternum denique Spiri­ docentes eos servare omnia quaecumque mandavi vobis, et ecce ego vobiite. tus Sancti cum iisdem magisterium. sum (docentibus et baptizantibus) omnibus diebus, usque ad consummation* 20. Ergo apostoli sive ecclesia non solum habuit revelationem a Christo, saeculi ; et apud Joann. XIV. 16, 17: Ego rogabo Patrem et alium Pansed habuit praeterea ab eodem Christo et a Spiritu Sancto germanum sensum 7?4 .... eidum dabit vobis, ut maneat vobiscum in aeternum, Spiritum veritatis ejusdem revelationis. apud vos manebit d in vobis erit. Act. XVI. 13 prosequitur Christus: Cw 21. Ergo non soli apostoli, sed insuper legitimi eorumdem successores, autem venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem ; ac nirsuc. ibid. XX. 21 : Sicut misit me Pater, et ego mitto vos. | seu ecclesia omnium saeculorum utitur seu gaudet iisdem praerogativis, in17. Quae quidem afferimus ut monumenta tantum historica, utpote re­ fallibilitatis nempe et auctoritatis ad proponendam, custodiendam ac inter­ pretandam hanc eamdem revelationem, utpote persona moralis jugiter vivens lata ab auctoribus qui ea referunt quae ipsimet immediate a Christo ips usque ad consummationem saeculi 1, nec non ad conservandam revelationem acceperunt, et omni fide digni sunt, non autem ut testes divinitus inspirate • eos hic sumimus. Uno verbo, adstruimus factum institutae ac fundatae t i Christo societatis, quae depositaria ab ipso instituta est doctrinae suae, ce·! que ipse commisit magisterium omnium gentium per instructionem viva voc* faciendam. Non enim dixit Christus apostolis : Euntes scribite, sed Eiati docete,*neque ad tempus tantum, sed semper, quousque scilicet erunt ve! I gentes convertendae, vel gentes conversae in doctrina semel accepta conser­ vandae. IIoc propterea magisterium juge ac perpetuum esse debet. Apestoli vel discipuli nonnisi data occasione commentaria sua ediderunt. Οώ et hoc sedulo animadvertendum est, evangelistas minime in animo habui»I codicem integrum et absolutura Christi doctrinae et legum posteritati tr> · dere, sed commentarium historicum gestorum et dictorum Christi, et quidfE neque integrum neque perfectum, adeo ut non possint haberi evangelia ε codex et norma saltem perfecta et adaequata credendorum et a^endonm μ ? .Εχ iis orti sunt pseudo­ Christi, ct pseudo-prophetae, pseudo-apo­ stoli, qui adulterinam invehentes doctrinam adversus Deum ct adversus Christum ejus, unitatem ecclesiae disciderunt. Et imme­ diate ante scripserat .·*' Βασιλιιδιανοί . . . ίκαβτο! Ιδίως, >:αί ίτίρως ιδίαν δόζ,αν ~αριιςήγαγιν. »Hasiliani .... qui seorsim singuli proprias opiniones induxerunt.'1 Ex quibus discimus spiritum privatum ori­ ginem omnium haeresum fuisse. Quod et de encratilis notat idem Eusebius, lib. IV. cap. 29. scribens, quod legem et prophe­ tas admitterent, sed ιδίως Ipugvtvovrtf τών ιερών τα νοήματα γραφών, id est, proprio quodam sensu scripturas exponunt. 168 DIFFICULTATES. li 27. Obj. Haec propositio nititur falso supposito; supponit enim a) Chri­ stum instituisse ecclesiam in modum unius corporis seu societatis per me­ tuam membrorum relationem et dependentiam saltem ab uno capite; 6) diri, nam missionem praerogativam esse exclusivam istius corporis; c) illam owenomiam fore perpetuam atque ordinariam ; <7) revelationem proponi a Ub corpore; atqui haec falsa sunt; nam i. apostoli seorsim singuli et independenter ab invicem revelationem proposuerunt, totidemque fundarunt indepadentes societates 5 ; 2. apostoli non solum episcopatum repraesentabant, eus acceperunt a Christo missionem, sed praeterea universitatem fidelium, qui proinde hoc ipso propriam missionem a Christo ipso immediate habuerunt: 3. temporaria fuit illa oeconomia, siquidem verba quibus Christus fu tuna suam adsistentiam promisit, respiciunt ea tempora tantum, in quibus apostolis erant necessaria signa et prodigia ad disseminandum evangelium, ut patet ex Marci cap. ult.; 4. demum revelatio semper a privatis hominibus et indivi­ duis proponitur, immo quandoque et a laicis; ergo. 28. Resp. A'. A. Ad prob. C. maj. et A'. min. sub hac generali obser­ vatione, quod apostoli seu ecclesia quae immediate a Christo tum revelatio­ nem accepit tum ipsam missionem, aliter semper intellexit et in praxim re­ degit Christi verba et institutionem, ut in probationibus ostendimus. 29. Sed jam singillatim resp. ad 1. D. Apostoli seorsim singuli tam­ quam totidem membra ejusdem corporis et cum debita subordinatione ai snum caput, Petrum scilicet, ut inferius ostendemus, revelationem proposue­ runt, C. alio sensu, A’. Negamus pariter totidem ipsos societates independentes constituisse; cum enim Christus universum gregem suum Petri curae tradiderit (Joann. XXI. 17), hinc apostoli singuli acquirebant, ut ita loquar. Petro; omnes illae partiales societates seu ecclesiae coalescebant in unam universalem sub regimine Petri, quae proinde jam ab ipsis apostolicis temporibus Catholica seu universalis nuncupata fuit. 6 5) Ita Gibbon, Hist, de lapsu rom. imp. cap. 15. n. 5; juxta ipsum apostoli sibi non vindicarunt auctoritatem legislate vam, episcopi et presbyteri ejusdem erant auctoritatis, ecclesiae ab initio erant tot­ idem respublicae, quae postea formam /bederativam inierunt, unde origo unitatis, etc. 6) S. Ignatius, Epist. ad Smyrnaeos cap. 8. sic ait: Οπου αν oavy ό ίπί'Τκοπος. Ικει τό πλήθος Ϊ3τω· ωςπερ οπού αν ή Χρίστος Ίηβούς, Ικεϊ ή καθολική Ικκλησία. Id est: η Ubi comparuerit Episcopus, ibi et multitudo sit; quemadmodum ubi fuerit H Christas Jesus, ibi catholica est ecclesia.· Sic in cpisL ecclesiae smyrnensis de mar­ tyrio s. Polycarpi legitur; Ααί ούτω; w της <χο3αρζίας βτίγανον απολαβώνΤ σίτ τοϊς οπο^τόλοΐί και πασ< δικαίοις αχαλλιιλ μένος, 5ο£α£<ι τον 3εόν καί πατίρα, και ευλογεί τον κύριον ημών και κυβερνητπτ των δωμάτων ημών, καί ποιμένα της κατά την οικουμένην καθολικής Ικκλησίας. U est: μ Et hac ratione immortalitatis coronam ad­ eptus (s. Polycarpus), una cum apostolis atque omnibus sanctis laetus glorificat Deum Patrem, ct benedicit Dominum nostrum 169 30. Ad 2. D. Apostoli sub aliquo respectu interdum universum fidelium coetum repraesentabant, C. semper, ae praesertim in officiis proprii mini­ sterii, ideoque et missionis ad evangelicam praedicationem, N. Alioquin frustra Christus instituisset peculiarem ministrorum ordinem; frustra segre­ gate! Spiritus Sanctus Paulum ct Barnabam ad opus ministerii (Act. XIII. 2); frustra apostoli ordinassent episcopos quibus commendarent fidei depositum (I. Tim. VI. 20) et frustra Spiritus Sanctus eosdem posuisset ad regendam ecclesiam Dei (Act. XX. 28); frustra denique Christus fidelibus id injunxisset, ut suos audirent ministros, iisdem obedirent (Luc. X. 16) iisque subessent, quae omnia apostoli in omnibus fere epistolis fidelibus commendant (I. Thess. V. 12; Tit. I; Hebr. XIII. 17, etc.). Et sane si omnes magistri, ubi disci­ puli? Si omnes pastores, ubi grex? 31. Ad 3. A’. Nam Christi ecclesia semper indiget ejus praesidio et adsistentia. S. Marcus loc. cit. ne innuit quidem aliquando miracula et signa in ecclesia cessatura. Addatur Christum apostolis eorumque successo­ ribus promisisse Spiritum veritatis qui doceret eos semper omnem veritatem, quique esset mansurus cum ipsis in aeternum: addatur praeterea Christi pro­ missionem apud s. Marc. cap. ult. hactenus in ejus ecclesia adimpleri. 7 32. Ad 4. D. Revelatio semper a privatis individuis proponitur ut yriwtis hominibus et nomine proprio, Ar. ut publicis ecclesiae ministris et legatis ac nomine ecclesiae, C. Nec enim semper vel princeps vel respu­ blica vel senatus in persona propria vel subditis vel exteris gentibus propria eiponunt mandata, aut voluntatem patefaciunt, sed per suos plerumque nun­ cios aut legatos: sic ecclesia per suos ministros gentibus Christi evangelium annuntiat, revelationemque divinam proponit. 33. I. I n s t. Ergo etiam haereticus posset ecclesiae nomine fidem an­ nuntiare, ct gentes ipsi credere tenerentur. Atqui hoc est absurdum. 34. Resp. D. M. Posset haereticus ecclesiae nomine fidem annunciare mentiendo, C. vere et proprie, N. Quod si infideles bona fide ipsum eccle­ siae ministrum putarent, tenerentur quidem credere, sed in hac hypothesi non propter ipsum crederent, sed propter ecclesiam cujus nomine praedicat et cujus nomen usurpat, ac populi illi sic edocti jam pertinerent ad eccle­ siam Christi, ut infantes ab haereticis baptizari, et adulti qui bonae fidei gubernatorem corporum nostrorum et ca­ tholicae per universum orbem ecclesiae.0 (Apud Usserium.) Et in actis s. Pionii, qui passus est sub Decio, legitur: »Tum Po­ lemo, cliristianus, inquit, es? Respondit Pionius: sum profecto. Cujus, inquit Po­ lemo, es ecclesiae? Respondit Pionius: Catholicae; nulla enim est alia apud Chri­ stum." (Cons. Valesius in notis ad cap. 10. lib. VII. Hist, eccles. Eusebii, ct Acta sanctorum apud Bollandum , mensis Febr. die 1.) 7) Ut patet ex dictis in I. Parte hujus tract, n. 392 ct seqq. 171 170 sunt, seu ignorantia Invincibili laborant. Ecclesia enim, ut loquitur s. Augu. stinus, etiam per ancillarum sinum liberos parti Christo. 6 35. II. Inst. Nullum saltem infideles motivum oxtrinseoum ct infil. libile habent, quo induci possint ad actum fidei eliciendum, et ad credeadum fide divina quae ipsis proponuntur; ergo. 36. Resp. D. .1. Nisi Deus aliqua ratione suppleret, Tr. vel C. ti Deus supplear. 3*. Jam vero Dens vel per donum miraculorum ecclesiae ministris concessum, vel per internam gratiam suam, vel per utrumque situm cum infidelibus evangelium annuntiatur, ipsos et illustrat et movet et per­ suadet et trahit adeo ut firmissime ac fide divina propositis fidei articuli.’ assentiantnr et credant, non minus ac si ab ecclesia ipsa ea credenda pro­ ponerentur. Brevi insuper iidem populi certiores fieri possunt de ecclesiae existentia ejusque praerogativis. 37. III. Inst. Possent tamen hae ratione illudi ac decipi; ergo. 38. Resp. D. A. Si mala fide agant, C. si animo sincero viam salutis quaerant. 3’. Etenim Deus pro sua bonitate non patitur illos illudi ac de­ cipi qui eum timent, et veritatem ex toto corde ac sincera mente inquirunt.’ PROPOSITIO ΙΠ. Sola proinde ecclesia est custos et interpres infallibilis divinae revelationis, sive viva voce per traditionem transmissae sive litteris consignatae. 39. Haec propositio est velnti corollarium praecedentis ; etenim si Chri­ stus non privatis hominibus, sed pastorum coetui, seu ecclesiae a se institu­ tae munus religionis propagandae et conservandae demandavit, si eidem spe­ cialem ad id munus rite obeundum ac perpetuam adsistentiam promisit, si veritatis spiritum dedit in aeternum cum ipsa mansurum, si apostoli revela­ tionis depositum delectis ad id successoribus custodiendum tradiderunt, ut patet ex illis apostoli verbis quibus sic Timotheum a se constitutum eccle­ siae ephesinae episcopum hortatur: Bonum depositum custodi per Spiritum Sanctum qui habitat in nobis (II. Tim. I. 14); Tu assecutus es meam doctris) Hoc est argumentum septem libro­ rum, quos s. Augustinus inscripsit De bap­ tismo adversus Donatistas, in quibus osten­ dit fieri etiam aliquando posse, ut aliquis habeat aliquid catholicum extra ecclesiam catholicam, praesertim lib. I. cap. 10. „Nam si sapientia ct veritas, (prae­ clare inquit s. August. De moribus Eccle­ siae. lib. I. cap. 17. n. 31, 32) non tolis animi viribus concupiscatur, inveniri nullo pacto potest. At si ita quaeratur, ut dig- num est, subtrahere sc se «atque abscon­ dere «a suis dilectoribus non potest . . . . Amore petitur, amore quaeritur, amore pul­ satur, amore revelatur, amore denique in eo quod revelatum fuerit permanetur . . . . O utinam possetis intelligere quae dicta sunt. Confcstim abjiceretis omnes ineptias fabellarum, et vanissimas imagines corpo­ rum, totosque vos magna alacritate, sincero amore, firmissima fide, sanctissimo eccle­ siae catholicae yremio conderetis." nam, institutionem, propositum, fidem ... tu vero permane in iis quae didi­ cisti d credita sunt tibi, sciens a quo didiceris; quae audisti\ a me per multos testes, hacc commenda fidelibus hominibus, qui idonei erunt ct alios docere (II. Tim. II. 2); ac rursum: O Timothee, depositum custodi, devitans profanas vocum novitates, et oppositiones falsi nominis scientiae, quam quidam promit­ tentes, circa fidem exciderunt (I. Tim. VI. 20 et 21). Eadem inculcat Tito epi­ scopo cretensi alii suo discipulo. Ex his plane consequitur, solam hanc ecclesiam custodem et interpretem infallibilem atque perpetuam esse divinae sibi traditae revelationis, non autem privatos homines, quibus semper obedientia injungitur, in rebus praesertim fidei ac morum, nisi velint ab eccle­ sia ipsa extorres fieri, et haberi in censu ethnicorum et publicanorum ac haereticorum. 40. Revelatio autem partim scriptis consignata fuit, partim viva voce transmissa, juxta illud apostoli: Tenete traditiones quas didicistis, sive per sermonem, sive per epistolam nostram (II. Thess. Π. 15). Hinc s. Joannes in evangelio cap. ult. declarat se multa omisisse ex iis quae Christus fecit, et in secunda ac tertia epistola profitetur se plura adhuc scribenda habere, sed velle magis os ad os loqui (II. Joann. 12; et III. Joann. 14). Volens propterea apostolus Paulus quosdam contentiosos compescere, eos provocat ad con­ trariam ecclesiae consuetudinem dicens: nos talem consuetudinem non habemus, neque ecclesia Dei. 41. Sola idcirco ecclesia a Christo instituta est utriusque scripturae videlicet et traditionis depositaria, custos et infallibilis interpres ab ipsa sua institutione, ac talis erit usque ad consummationem saeculi, quia ipsa semper suam retinet, possessionem ac praescriptionem, et semper habet in semetipsa legitimos titulos juris sui. Ipsa propterea est regula proxima quoad res omnium credendorum et agendorum. 42. Quapropter sequitur I. illos omnes et solos libros scripturae cano­ nicos et divinos esse ab omnibus admittendos, quos ecclesia Christi ut tales recognoscit et admittit. Istorum autem censum exhibet concilium tridentinuro, sess. IV. 43. II. Omnes et solas traditiones ab omnibus Christi fidelibus divinas habendas esse, quas eadem Christi ecclesia ut tales admittit ac veneratur. 44. III. Jure suo ecclesiam uti, cum non omnes promiscue scripturae versiones approbat et permittit, sed illas tantum quas ipsa authenticas et fideles recognoscit; ct cum insuper versiones in linguas vernaculas nonnisi sub praescriptis a se conditionibus vulgari ac legi permittit (I. Cor. XI. 16). 1 *) Ecclesiam itaque non absolute sacra­ rum scripturarum lectionem in lingua verna­ cula vetare filiis suis, ut calumniantur hae­ retici. et post ipsos Janscnistae, patet ex regula III. Indicis librorum prohibitorum ; sed cum depositaria et custos fidelis sit sacrorum eloquiorum, in primis votat versiones quas ipsa non recognovit, cum in 172 45. IV. ITacrcticos nullum jus in scripturam ac traditionem habere, ar multo minus ad earum interpretationem, utpote refractarios et extra eccle­ siam constitutos, ut infra ostendemus. 46. V. Privatos fideles fructum quidem percipere posse ex scripturis, cum omnia ad ipsorum bonum ae utilitatem in ecclesia ordinata sint, vel eas juxta ecclesiae regulas exponere et interpretari, sed ea sub conditione, ut ipsorum interpretationes et expositiones intra privatae opinionis cancellos concludantur: et ecclesiae judicio subjiciantur, cum ipsius tantum sit authen­ ticam et auctoritativam interpretationem dare. DIFFICULTATES. I. Obj. 1. Scriptura est patrimonium commune; eam Deus in haereditatem legavit filiis suis; Evangelistae fidelium precibus morem gerentes evangelium scripserunt * ; 2. Apostoli epistolas suas ad varias fidelium socie­ tates miserunt; 3. Scripturae lectionem omnibus commendarunt; 4. Apostolus Paulus omnibus Thessalonicensis ecclesiae fidelibus injunxit: Tenete tradi­ tiones, etc.; ergo non coetus pastorum, sed fidelium coetus est custos divinae revelationis, ac proinde legitimus ejus interpres. 48. Resp. I. generatim D. A. Sub directione ecclesiae, quae a Christo ipso revelationem accepit et a Spiritu Sancto una cum ipsius intelligentiaac legitimo sensu, C. independenter ab ecclesiae auctoritate et directione, A Etenim certum est quod Christus aperuit illis (apostolis) sensum, ut intdligerent scripturas (Luc. XXIV. 45), utique Veteris Testamenti; quoad scriptu­ ras vero Novi Foederis certum pariter est ex dictis, ecclesiam iis praescri­ psisse, easque ut genuinas ac divinas approbasse. Sic apostolorum princeps approbavit epistolas omnes s. Pauli, et simul corripuit praeposteras quorum­ dam privatorum interpretationes (II. Petri III. 15). 49. Resp. II. Singillatim, ad 1. D. Quatenus ad commune bonum et utilitatem a Deo data est sub ecclesiae directione, C. quatenus ad omnes et singulos jus pertinet auctoritative eam custodiendi et interpretandi, X. fc» versionc, ui notum est, possit sensus cor­ rumpi facili negotio, quemadmodum cor­ ruptus est in tot versionibus haereticorum, quarum catalogum exhibet Lelong in sua Bibliotheca sacra, duobus vol. fui. Pari­ siis 1723. Sed praeterea, ea ratione qua infantibus, qui lacte opus habent, ad nu­ tri tionem solidus cibus subtrahitur, ne eis noceat, vult ecclesia ut adnotationibus at­ que illustrationibus difficiliora loca expla­ nentur. Praeclare Comes de Maistre: .La douce colombe, avalant d abord et triturant â demi le grain qu'elle distribue ensuite à sa couvée, est l'image naturelle de FEglise expliquant aux fidèles cette parole écrite, qu'elle a mise à leur portée; lue sans notes et sans explications, l’Ecriturc-sainte est un poison." Soirées de s. Pétcrsboure, soirée XI. tom. II. pag. 344, édit. d’Anvers. Sed de hoc argumento ex professo in tract. De locis theologicis. -) Ila passim scriptores Historiae Eccle­ siasticae testantur. 173 Nam et sacramenta commune patrimonium ac haereditatern constituunt, nec tamen propterea fideles jus habent ea administrandi. Ceterum quinam legis­ lator codicem suum dimittit uniuscujusque custodiae atque interpretationi? Si res ita se haberet, actum prorsus esset de tota ipsa legislatione. 50. Ad 2. D. Una cum pastoribus suis eommque subordinatione ac dependentia, C. ad solos fideles exclusive, A. Apostoli scilicet epistolas suas scribebant vel ad universam ecclesiam vel ad ecclesias particulares, quae constituebantur ex pastoribus et fidelibus, istis autem perpetuo sub­ jectionem et dependentiam a propriis pastoribus commendabant; quod si ad particularia individua scribebant, ca minime subducebant generali institutioni, qua tenebantur obedire iis, quos Spiritus Sanctus posuit episcopos regere eccle­ siam Dei (Act. XX. 28), et quibus dicebatur: Obedite praepositis vestris et subjacete eis, ipsi enim pervigilant quasi rationem pro animabas vestris reddi­ turi (Hebr. XIII. 17). 51. Ad 3. D. Ut supra, sub directione ecclesiae, C. independenter ab ipsa, AT. 52. Ad 4. D. Id est ecclesiae prout supra explicatum est, C. fidelibus seorsim sumptis, A’. Addo apostolos proprii pastoralis ministerii officio functos esse, cum ista scriberent ad fideles communiendos a seductoribus, ac propte­ rea ex illorum agendi ratione magis confirmari necessitatem dependentiae a legitima auctoritate, ne in errorem quis inducatur vel ex propria infirmitate vel ex aliorum malitia. 53. Inst. Scriptura non est nisi voluntatis Dei declaratio; atqui omnium filiorum est interpretatio voluntatis patris; ergo. 54. Resp. D. min. Juxta regulas, quas pater ipse praescripserit, ac prout exigit ipsa rei natura, C. pro uniuscujusque arbitrio ac voluntate, A’ Alioquin, si lis oriretur inter filios circa patris dispositionem, nullus unquam finis disceptationis haberetur. Quare apostolus Petrus omnibus inculcat: Hoc primum scientes, quod omnis prophetia scripturae propria interpretatione non fit: non enim voluntate humana allata est aliquando prophetia: sed Spi­ ritu Sancto inspirati locuti sunt sancti Dei homines (IL Epist. I. 20, 21). 55. II. Obj. Si ecclesia esset revera depositaria, custos atque inter­ pres infallibilis revelationis, nulla unquam excitata controversia fuisset circa numerum librorum canonicorum eorumque authenticitatem, nulla quaestio mota fuisset circa traditiones ; atqui magna olim, ac primis ipsis ecclesiae saeculis, dissensio fuit circa hos articulos inter diversas ecclesias, nec magis Patres inter se hac in parte concordes fuerunt3 ; ergo. 56. Resp. D. JI. Si ecclesiae infallibilitas esset per modum revela3) Cons. Franc. Marchini, Tractatus de divinitate et canonicitate sacrorum bibliorum, Taurini 1777, in 4. * 174 tionis aut inspirationis, C. si per modum adsistentiae no orret in propriis judiciis, V. Porro apostoli acceptam a Christo revelationem consignarunt vel singularibus individuis, episcopis scilicet, vel particularibus ecclesiis quas instituerunt, et ad quas identidem etiam scripserunt; nec totam insuper, at­ que, u( ita dicam, in solido revelationem singulis ad instar unius doctrinae corporis tradiderunt, sed prout occasio ferebat, exceptis articulis explicite necessario ab omnibus credendis, eam proponebant, prout colligitur ex I. Cor. III. 1. 2, et alibi passim. Hinc non potuit statim constare singulis episcopis vel ecclesiis particularibus, ex quibus ecclesia universalis coalescit, do iis, quae apostoli sive viva voce, sive scriptis singularibus vel episcopis vel eccle­ siis commiserunt. Inde ortae quandoque vel excitatae controversiae sive circa numerum librorum canonicorum, sive circa veritatem aliquarum tradi­ tionum, sive demum circa legitimum sensum quorumdam scripturae locorum, donec collatis suffragiis ecclesia universa divina ope suffulta de eis determi­ naverit seu judicium tulerit. 4 ΰι. In st. Ergo ecclesiae fides non semper uniformis fuit. 58. Resp. Si sermo sit de aliqua difformitate positiva, quatenus alii contraria vel diversa crederent, Λ. Si de difformitate negativa, subd. quoad ecclesias aliquas vel particularia individua circa puncta nondum definita, Tr. Voco autem difformitatem negativel C. : quoad ecclesiam universalem vam illam diversam sentiendi rationem, quae oriebatur vel adhuc oritur circa quaestiones nondum eliquatas vel definitas, quae potius provenit ex carentia cognitionis quam ex positiva aliqua scientia; omnes tamen ita affecti erant, prout semper sunt, ut implicite crederent ea omnia, quae tamquam divinitus revelata teneret vel tenet ecclesia, explicite credituri, si ea expresse ecclesia definivisset vel definiret. <) Ex his palet, celeberrimam Vincenti! Lirinensis effatum, quod semper, quod ubique, quod ab omnibus creditum est esse tenendum ; quod ipse fase evolvit n. 3, 4, 5, adversus haereticos in suo Commo­ nitorio , et quo nonnulli ex rccentioribus scriptoribus abusi sunt ad statuendam ne­ scio quam auctoritatem universalem gene­ ris humani ut fidei Christianae basim, non esse intelligendum nisi in sensu, ut dicunt, positivo quatenus nempe, quod semper, etc. non possit non esse verum, aut non ex traditione apostolica descendere; non autem in sensu negativo, ita ut verum aut certum non sit censendum quidquid sem- per. ubique el ab omnibus creditum sal­ tem explicite minime fuerit; alioquin actum esset de aullienlicilate et canonicitale omnium librorum, quos deuterocanonicos dicimus: quod prorsus absurdum est, atque a Vin­ cendi Lirinensis mente omnino alienum, qui profecto non ignorabat agitatas adhuc sua aetate esse, vel paulo ante fuisse con­ troversias circa sacrorum librorum canonicilalem; et aliunde constat successu tem­ porum sexcenta fuisse ab ecclesia definita, quae prius, nondum ortis haeresibus, quae solemncs ejusmodi definitiones provocarunt, nonnisi implicite credebantur. 17.5 PROPOSITIO IV. Ecclesia Christi eat una, visibilis atque perpetua. 59. Hic nobis in animo non est agere de notis verae ecclesiae, de qui­ bus ex professo in tractatu de Locis theologicis sermo instituetur, sed solum eas intrinsecas et essentiales proprietates persequi, quae ad rem praesentem faciunt, juxta methodum quam nobis praefiximus ad impugnandos heterodoxos. 60. Ut igitur ad propositum veniamus, ecclesia est societas ab ipso Christo instituta ad profitendam religionem, cujus ipse auctor est et invisi­ bile caput. Cum vero religionem Christus ad commune hominum bonum et utilitatem instituerit, hinc sequitur quod ecclesia vel societas a Christo in­ stituta necessario debeat esse una, visibilis atque perpetua. 61. Una quidem, prout una est religio, una fides, quam Christus homi­ nes docuit, quamque ipse voluit homines profiteri. Religio autem et fides, sicut et veritas, una est ac indivisibilis in sui notione, nec ullam patitur cum falsitate et errore vel commixtionem vel transactionem, cum altera alteram excludat, veritas enim, ut acute observat s. Augustinus, est quod vere est1, falsitas autem quod non vere est; quicumque propter ea recedunt a fide quam Christus tradidit ecclesiae suae, seu societati quam ipse instituit, hoc ipso recedunt a veritate et ab unitate; ergo ecclesia Christi est essentialiter nna, sicut essentialiter una est fides et una veritas. 62. Et sane Christus vocat ecclesiam suam unum ovile (Joann. X. 16), vocat regnum suum 2, ecclesiam suam (Matth. XVI. 18), etc. Et apostolus Unus Dominus, una fides, unum baptisma (Ephes. IV. 5) ; et in symbolo apostolico jubemur credere ecclesiam catholicam. 3 ’) Tract. XXXVUI. in Joann, n. 10. pag. 559. edit. Maur. ’) Matth. XVL 28 et alibi ecclesia pas­ sim a Christo regnum D ei vocatur, regnum cotlorum, etc. 3) Ubi obiter notandum est, plerosque protestantes, qui adhuc retinent symbolum ipostolicum, prorsus sustulisse vocem ca­ tholicam e symbolo, ne, quoties illud re­ citant, toties propriae sectae condemnatio­ nem reperianl. Attamen neque hac ratione iilam effugiunt, siquidem, cum profiteantur h credere ecclesiam, et quidem unicam et singularem, quid aliud venire potest sub hc denominatione nisi ecclesia catholica? Xamquid ridiculum non est putare, aposto1'4 vel auctores antiquissimos hujus symboli, quod saltem ab aetate aposlolica pro- venit, et doctrinam apostolicam continet, voluisse ut objectum vel articulum fidei proponere : Credo ecclesiam lulheranam, vel reformatam, vel protestantem, etc.? Alii nonnulli aliter vitium originis suae ob­ tegere conati sunt, dum vocem catholicam aequivoce verterunt per vocabula germanica Allgemeine christliche; Borussiae rex qui apud protestantes sui regni sacris pracest, in Agenda seu Rituali protestantico, ejus jussu ex ecclesiae romanae Ordinibus et antiquis ritualibus catholicis conflato, et protestantibus regia auctoritate nuper im­ posito, verba Symboli apostolici : » Credo . . . sanciam ecclesiam catholicam, sic trans­ tulit : Ich glaube . . . einc heilige, all­ gemeine christliche Kirche." (Vid. Agende fur die eoangelische Kirche in den Kiinig- ■■■ ■Μ frf*·· Λ 176 *r>·· ■ii «Π: ; ’· L· >« & « iL r 177 '♦· 63. Omnis insuper societas, quae ex hominibus coalescit, debet nece*, sario esse visibilis atque externa; talis autem est ecclesia quam Christus iastituit. Ergo ecclesia Christi non solum una, sed et visibilis est. Quare non solum internam fidem, sed et externam iidei professionem Christus ab hominibus exposcit: Qui confitebitur me coram hominibus, inquit, confitetor ci ego euip coram Patre meo; qui erubuerit me et sermones meos coram h<> minibus, erubescam et ego eum coram Patre meo, qui in coelis est (Matth. X. 32). Et Apostolus ad Romanos: Corde creditur ad justitiam, ore aulin confessio fit ad salutem (cap. X. 10). Symbola praeterea externa ipsis dedit, nempe sacramenta, externum sacerdotium et externos ministros; praecepit ei ct vicissiin injunxit pastoribus, omnes obedirent praepositis sibi pastoribu ut pascerent gregem sibi commissum; voluit ut omnes sub comminatione aeternorum suppliciorum ad ecclesiam accederent, e contrario autem inobedientes et pervicaces in proprio sensu ab eadem expellerentur, aliaque ejus­ modi; quae quidem omnia societatem profecto visibilem et externam suppo­ nunt. Ut ergo ecclesia Christi necessario est una, ita necessario visibilis e» atque externa. 64. Ex iisdem principiis veluti sua sponte sequitur Christi ecclesiam perpetuam esse debere, seu perpetuo duraturam. Etenim Christus pro omni­ bus omnino hominibus, ac proinde pro hominibus omnium locorum et saecu­ lorum, religionem suam instituit, ac fidem credendam proposuit; voluit m quovis tempore infideles, quibus annuntiaretur evangelium, ad ecclesiam ac­ cederent, eidemque aggregarentur, et quovis tempore ab eadem expellerentur contumaces ac rebelles; hinc semper subsistere debet ecclesia seu ista so­ cietas, quam semel Christus instituit in omnium bonum ac utilitatem.4 lich-Preussischen Landen, mit besonderen Bestimmungen und Zusatzen fur die Provins Westphalen und die RheinProvinz, pag. 23, in 4. Berlin 1834, id est: Agenda pro evangelica ecclesia regni borussici, cum peculiaribus dispositionibus et additionibus pro provinciis iVestphaliae et Rheni.) Sectae itaque suae senten­ tiam clarius pronunciat, quam si vocem catholicam omnino de medio sustulisset. Dixi auctores antiquissimos; licet enim quidam recentiores intemperantes critici sub­ dubitare videantur, apostolos per se hanc fidei regulam, quam symbolum apostolicum dicimus, minime confecisse, attamen extra dubium est ipsum antiquissimum esse, cu­ jus jam meminit Tertullianus, in lib. De virginibus velandis, cap. 1, ubi illud vo­ cat regulam fidei; tum in lib. De Praesc. cap. 13; et Adv. Praxeam, cap. 2; atque s. Irenaeus, lib. I. Contra haereses, cap.2: immo doctus Pclavius censet ad hanc fida formulam, passim jam receptam in omni­ bus ecclesiis apostolica aetate, s. Paulus respexisse in Epist. I. ad Cor. VUI. 5, quaeque catechumenis ac tironibus, ante baptismum proponi, atque ab iis exigi so­ lebat {Theol. dogm. torn. IL lib. HL h Trin. cap. 1. §. 5). Vid. Bergier, Did. de theol. art. Symbole, ncc non Nat. Ala. Diss. Λ7. in suec. ecclesiae I. 4) Atque hinc refellitur illorum senten­ tia neotericorum, qui ausi sunt affirmar;. Christum non potuisse religionem, ut vocant. positivam instituere, eo quod haec contraria sit hominis indoli, quae ad libertatem adeo prona est. Id tamen plane ridiculum est: nam eo quod nonnulli rebelles se submittere 65. Cum vero per hominum infirmitatem vel malitiam ac improbitatem fieri posset, ut veritates ab ipso propositae vel toto vel saltem aliqua ex parte laederentur, vel ut dissolveretur societas ipsa, quam Christus insti­ tuerat, hinc perpetuam ac numquam desituram protectionem et defensionem suam eidem promisit, qua fieret, ut intemerata semper persisteret adversus quaecumque hominum ac inferorum molimina; sic apud Matthaeum: Portae inferi, inquit, non praevalebunt adversus eam (Matth. XVI. 18), et iterum: Eca ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem saeculi (Mattii. XXVIII. 20) ; ct alibi passim. Quae oracula, aliaque ejusmodi, sem­ per ecclesia intellexit de indefectibili sua subsistentia et infallibilitate sibi a Christo tributa usque ad mundi finem. Ac proinde ecclesia Christi, ut ne­ cessario ac natura sua una est ac visibilis, sic necessario perpetua ex Christi institutione est atque indefectibilis. 66. Ex dictis sequitur, I. cum Christus unitati tantum praerogativas detrectant legitimae auctoritati a Deo con­ stitutae, debebit ne Deus eorum perversae agendi et sentiendi rationi sc se accomo­ date? Cum tamen apud prophetam scriptum sil: Ouïs tibi imputabit, si perierint mitionts, quas tu fecisti? Posset ct his dicere Christus Dominus: Numquid et vos vultis abire? Praeterea hic obiter monebo, nul­ lum majus inesse pondus alii rationi, quam ad hanc impossibilitatem saltem indirecte ostendendam, adducit neotericus auctor Georg. Hermes, nuper theologiae profes­ sor in universitate Bonnae, in sua Intro­ ductione ad christiano - catholicam theologiam, germanice exarata, pag. 1; Philojoph. introduci, edit. 2. Munsleri 1831; ubi postquam in quaest. III. pag. 504 ct seqq., multa obscure atque implexe disse­ ruit de possibilitate revelationis supernaturalis. tandem accedens ad eas generales conditiones, a quibus revelatio tamquam realis esi habenda, pag. 523. hoc generale statuit critérium: »Ibi, ncc alibi, rcalilas supernaturalis divinae revelationis vel cujuscomque miraculi admitti debet, ubi per hujus negationem ratio thcorctica necessa­ rium principium rejicere, vel praclica in­ dubium officium omittere cogeretur, quia in utroque casu ratio eadem se praestat pro ipsius realitale ct veritate." Quod prin­ cipium seu critérium a nullo vere catholi­ co admitti potest; inde enim sequeretur humanam rationem, sive theoreticam sive Perrone, Praelectiones theolog. I. praeficam, esse judicem eorum, quae Deus revelare ac moliri posset. Quid si agatur de iis, quae mentis nostrae captum exce­ dunt, cujusmodi plura sunt, quae in reve­ latione supernatural! continentur? Motiva, ut vocant, cxtrinseca credibilitalis ad haec admittenda sufficere debent; alioquin non rationem revelationi ac mysteriis, sed reve­ lationem ac mysteria rationi subjiceremus, quod est principium socinianorum et in­ credulorum. Sed de hoc auctore ejusque systemate, cui adlaborando viginti tres annos ipse insudavit, suo loco dicemus. Interca id graviter dolemus, quod hermesianum ejusmodi eversivum systema in Westphalia passim atque in Borussia in ipsis scholis catholicis et recipitur et pro­ pugnatur. Haec quidem ita se habebant, cum pri­ mum hoc opus in lucem prodiit (anno 1835); posteaquam vero emissum est decretum a sancta sede adversus Hermesii libros, nemo catholicus hermesianam doctrinam in publi­ cis scholis tuebitur, illive favebit. Nec ste­ tit per illum archiepiscopum coloniensem, qui tamquam murum aeneum sese illis per­ niciosis novitatibus opposuit, quominus vel ab ipsis animis eraderetur. At eheu! con­ stantiae ct fortitudinis suae reus molestam subit captivitatem, quae utinam neque no­ vatoribus addat audaciam, neque in sanae doctrinae vergat detrimentum.' 12 178 omnes tribuerit tum auctoritatis, tum infallibilitatis, etc., has nullo modo privatis hominibus competere. 67. Sequitur II. has multo minus vindicare sibi posse sectas quaslibe; utut numerosissimas, quae identidem ab unitate recesserunt, quaeque spectari debent veluti totidem rami a magna arbore excisi, ac veluti rivuli a f«l> separati et disjuncti, veluti membra a vivo corpore exsecta, ut sancti eccle­ siae patres passim loquuntur, ac praesertim s. Cyprianus5; ideoque secut carere vita omnique vitae principio. 6 68. Sequitur III. somniare prorsus eos omnes, qui ad suam cohonestadam defectionem ab ecclesia, obtrudunt nescio quam invisibilem successiones et communionem cum justis (id est. haereticis) omnium praeteritorum tem­ porum, ex quibus tantum vera ecclesia a Christo instituta juxta ipsos cmlescit. 7 69. Sequitur IV. commentitiam esse distinctionem articulorum fundamen­ talium et non fundamentalium, quam primus invexit Jurieu 8, quamque pro5) » Ecclesia una est, inquit sanctus mar­ tyr (lib. De unitate ecclesiae), quae in multitudinem latius incremento foecunditatis extenditur. Quomodo solis multi radii, sed lumen unum, et rami arboris multi, sed ro­ bur unum tenaci radice fundatum; et cum de fonte uno rivi plurimi defluunt, numerosi­ tas licet diffusa videatur exundantis copiae larsitatc, unitas tamen servatur in origine. Avelle radium solis a corpore, divisionem lucis unitas non capit. Ab arbore frange ramum, fractus germinare non potcsL A fonte praecide rivum, praecisus arescit. Sic et ecclesia Domini/ etc. Edit. maur. pag. 195. 6) Ut rami dissecti, radii a sole divisi, etc. Hinc concludebat idem s.Doctor: Hanc unitatem qui non tenet, non tenet Patris et Filii fidem, vitam non tenet et salu­ tem, ibid. pag. 196. Impossibile est ut se­ ctarii oculos in sanctorum ecclesiae patrum scripta conjiciant, et illico non inveniant propriae sectae damnationem. At ipsi sapientissimos patres contemnunt, nec illo­ rum ullam rationem habent. Ipsi viderint, si coram Deo tanta animorum audacia eos excuset; etiam veteres haeretici, ut refert s. Irenaeus, lib. III. Contra haereses, sub finem cap. 2, parvipendebant apostolos. Quid inde ? T) D. Neander. berolinensis professor, in sua Histoire de l'église, statuit quod ad bene cognoscendam historiam et eret Ius religionis christianac seu ecclesiae, re­ cesse sit rei basim ponere in idea eccle­ siae invisibilis. Haec asserlio multos nacU est impugnatores etiam inter reformatos. In Ephemeride euangelica, quae Berolir. imprimitur, pastor Grundlvig, in arlicul· cui titulus Neander, scribit ejusmodi ec­ clesiam invisibilem inveniam seu excogita­ tam esse a prolestanlibus ad respondendum catholicis, qui cis exprobrabant non amplis» eos in ecclesia esse, extra quam non da­ tur salus, quibus non aliter reponere po­ tuerunt quam dando hoc nomen soli electo­ rum ecclesiae, quae nulla distinguiturnob sensibili. Verum, subdit ipse, si homint» nullum habent adjumentum ad secernendis veram ecclesiam, haec non erit nisi «h imaginarium, atque impossibile pariter eri! asserere eum certitudine, utrum s. Slcphinus an vero ipsius carnifices pertinuerint ad ecclesiam, eo quod nos eos non aliunde secernere possimus quam ex verbis et actio­ nibus, id est, ex rebus sensibilibus. s) Cum animadverteret premi a catholi­ cis reformatos protestantes ab ineluctabili argumento, desumpto ex perpetuitate eccle­ siae ac numquam interrupta episcoporum successione, ab identitate doctrinae, etc. hinc excogitavit distinctionem articulorum fundamentalium et non fundamentalium. quam late prosequitur in opere, Le vrai 179 testantes passim ambabus ulnis velut salutarem protestantismi tabulam, qua ab imminenti naufragio eriperentur, sunt complexi, ut adstruerent ad eccle­ siam Christi seu unitatem cos omnes pertinere, qui articulis fundamentalibus assentirent, licet alios omnes articulus fidei rejicerent. Caeteris enim omis­ sis, futilitas hujusmodi distinctionis ex eo deprehenditur, quod ea detrahat unitati ac integritati fidei, quam Christus omnibus indiscriminatim credendam per ecclesiam a se institutam proposuit, dicens: Docete omnes gentes ser­ vare. omnia quaecumque mandavi vobis. . . Qui non crediderit, condemnabitur (Matth. cap. ult.; Marc. XVI. 16). 70. Sequitur V. unitatem debere perpetuari, qualem Christus ipse eam instituit; jam vero Christus eam non solum constare voluit ex unitate seu identitate fidei et ex eorumdem sacramentorum participatione, verum etiam ei unitate regiminis, ac speciatim ex unitate capitis visibilis, quod universae a se institutae praefecit ecclesiae, Petrum dico, cui Christus apud Matthaeum ait: Et ego dico tibi, quia tu es Petrus; et super hanc petram aedificabo uclesiam meam, et portae inferi non praevalebunt adversus eam, et tibi dabo (laves regni caelorum, et quodeumque ligaveris super terram, erit ligatum et in coelis, et quodeumque solveris super terram, erit solutum et in coelis (Matth. XVI. 18). Ac rursum apud Joannem eidem Petro: Pasce agnos meos.... pasce oves meas (Joann. XXI. 15 et seqq.). Quae verba de vera superioritate potestatis, honoris ac jurisdictionis Petro ejusque successoribus collata «emper intellexit ecclesia. Sequitur proinde schismaticos esse eos omnes, qni ab hoc capite ac unitatis centro se subduxerunt vel identidem subdu­ cunt, ideoque ad Christi ecclesiam nulla ratione pertinere, qui Petro ejusque legitimis successoribus non adhaerent; nec quidquam episcopos in ecclesia posse, quod gubernandi potestatem attinet, nisi cum Petro et sub Petro, cum sub hac conditione tantum ipsi utantur privilegiis seu praerogativis, quibus Christus episcopatum instruxit. Unitati siquidem, ut ostendimus, Christus has praerogativas concessit. 9 iÿtlfme de l'église, in 8, 1686, tum in opere Unité de Céglise, 1688, quibus osten­ dere nititur ecclesiam constare ex omnibus societatibus christianis, quae retinuerunt fundamenta fidei. Fanatici omnium saetolorutn proscripti db ecclesia catholica in •lypticos istius Jurieu referuntur. Ipse Bayle, linta ministri protestantis amplitudine per­ citos, eum acriter impugnavit in suo tra­ ctato Janua coelorum reserata cunctis re­ ligionibus a celebri admodum viro domino Petro Jurieu, cui epigraphum praemisit: Porta patens esto, nulli claudatur hone­ sto. Verum ejusmodi systema, quod ab initio per hominum ora late abiit, jam plane jacet etiam apud ipsos protestantes. Nulla quippe est secta, quae non fateatur per illam doctrinam subrui fidei fundamenta. Quis judex erit? Vid. Feller, Diet. hist. art. Jurieu; Bayle, pariter in art. Jurieu, ubi eum vellicat acerbissime. 9) Ut patet ex facto, et ex confessione ipsorum incredulorum Gibbon et Hume, quos inferius adducemus. 180 DIFFICULTATES. ■ !i Z f1* U 71. I. Obj. Eodem modo quo ecclesia est una, est etiam sancta; ergo sicut pravitas morum in individuis non ofücit verae ecclesiae sanctitati, sit diversitas aut pravitas fidei ac doctrinae non detrahit ejus unitati. • 72. Resp. Cone, antec. et neg. conseq. Ad paritatem D. Si pravitas mo­ rum sit personalis, C. si doctrinalis, vel JV. vel subdist^ privata, C. publica, quhe nempe proveniat ex ecclesiae magisterio, A; Sanctitas enim ecclesiae perinde ac unitas non minus ex fidei regula quam ex regula morum pendet; quapropter, si semel ecclesia pravam morum doctrinam traderet filiis suis, aperte patet qqpd sancta jam esse cessaret, eadem ratione ac si prava dogmati doceret. Quod si nonnulli privati sive circa fidem sive circa mores pecca­ rent. utique istorum error aut ignorantia aut malitia nullo modo officerent sive unitati sive sanctitati ecclesiae, sed illis solis nocerent. 73. I. Inst. Unitas plerumque ex diversis, immo contrariis quando­ que elementis seu principiis constare potest; ergo et unitas fidei. 74. Resp. D. A. Unitas physica. C. doctrinalis, fidei ac religionis, A?’ 75. II. Inst. Religio vetus sive naturalis sive judaica una et integra subsistebat, licet ipsarum cultores diversa, immo et contraria sentirent circa multos articulos, prout de ethnicis notum est, et quod spectat ad judaeos, circa resurrectionem futuram, e. gr. ut sadducaei, vel circa humanam liber­ tatem vel aliquot traditiones, ut pharisaei 11, vel circa libros canonicos, ut Samaritani ; ergo. · 76. Resp. Neg. antec. Quoad omnes partes: ac primo quidem ad ethni­ cos quod spectat, errores, quibus pedetentim se commacularunt, errores erant privatorum, qui a regula seu fidei norma desciverant. Cum vero in dies cresceret ejusmodi defectio, ne religio ex integro periret, Deus in Abrahamo ejusque posteris peculiarem sibi populum delegit velut publicum verae reli­ gionis ac fidei depositarium, apud quem vera ecclesia seu religio subsistere incolumis pergeret: ad hanc autem, spiritu saltem, pertinebant quicumqne inter gentes veram religionem ex antiqua et domestica traditione profitebantur. Quod si aliqui etiam inter judaeos a veritatis tramite deflexissent, et adver­ sati essent expressis fidei articulis, quos vera ecclesia profitebatur, hoc ipso culpabiles erant, et spiritu saltem, cessabant pertinere ad hanc veram eccle­ siam, quandoque etiam ab ipso corpore expellebantur. 12 Hinc vera religio ,0) Unitas enim fidei ac religionis est ipsa incommutabilis veritas, simplex, indivi­ sibilis, aeterna, quae ab ipso Deo dimanat, qui est veritas ipsa subsistens, ut passim loquitur s. Augustinus, et ut patet per se. ' >) Consul. Flav. Josephus, Antiquit. lib. XVIII. cap. 1 et seq. ubi exponit dog- mata peculiaria uniuscujusque sectae pharisaeorum nempe, esseniorum, sadducaeorum et galilaeorum, qui a Juda galilaeo no­ men sortiti sunt. 1 ■) Flav. Josephus ibid, refert sadducaeos coactos fuisse, cum aliquam publicam adininistrationem susciperent, se confor- 181 seu ecclesia una semper ac indivisa immutabiliter exstitit, non obstantibus illis particularibus defectionibus, quae nocebant quidem his culpabiliter er­ rantibus, non autem fidei et ecclesiae integritati et unitati, cui Deus semper prospexit, quamque incolumem ad Christum usque peculiari sua providentia servavit. 77. II. Obj. cum Brctschneider 18: 1. Uniformitas in modo concipiendi veritates fidei est prorsus impossibilis. 2. Variationes continuae hac in parte ei historia bibliorum ac dogmatum particularium patefiunt. 3. Unitas, quam catholica ecclesia jactat, reducitur demum ad unitatem verborum, quae pari­ ter existit in fidei professionibus ecclesiae evangelicae, 4. sed verbum est sonus vacuus, neque constituit unitatem intellectualem; 5. sic nulla inter nos omnes est discrepantia in pronunciandis his verbis : Credo in Deum, attamen quae non existit diversitas in nostris conceptionibus respectu divini­ tatis? 6. Vis et auctoritas cum ultimo non inducant nisi unitatem in ver­ bis, satius est non aliam admittere auctoritatem quam rationis utpote quae sola consistere possit cum spiritu religionis ac dignitatis hominis rationalis. 7. Homo quilibet per se veritatis compos fieri debet. 8. Privare omnes ho­ mines ejusmodi jure naturali, eo quod nonnulli individui homines eo abusi sint, aeque absurdum esset ac interdicere omnibus navigationem, quia non­ nulli naufragium fecerunt; ergo. 78. Resp. ad 1. D. Quoad gradum comprehensionis, C. quoad sub­ stantiam, N. Scilicet omnes uniformes esse possunt in credendis iisdem fidei articulis, quoad eorum substantiam, at pro majori vel minori ingenii acu­ mine, vel cognitionis seu scientiae apparatu, majori vel minori perfectione eos percipiunt, prout pariter contingit in scientiis naturalibus; sic rusticus et astronomus eamdem quoad substantiam solis et lunae ideam habent, sed astronomus eas callet leges, quas ignorat rusticus, et ita de ceteris. 79. Ad 2. D. Apud dissidentes ab ecclesiae auctoritate, C. apud do­ ciles ecclesiae filios in definitis fidei articulis, N. Ecclesia catholica semper idem credidit, tenuit ac docuit in iis quae ad fidem pertinent; quod si dissi­ dentes haeretici ac protestantes et rationalistae in perpetua fluctuatione fue­ rant et sunt, sive circa scripturae sensum sive circa particularia dogmata, illud defectui auctoritatis, quam rejecerunt, adseribere debent, non autem mare pharisaeorum placitis, alioquin ipsos populos minime tulisset; sic enim de saddueaeis scribit (§. 4) : 'Οπότε γάρ Ιπ àpπαρέλ^οιεν, άκονΰίω; μεν καί κατ’ ανάγκα;, προ;χωροΰ(ϊι δε ονν οΐ; ό φαριffafoi Àtytt, διά τό μι) ΰλλωί ανεκτού; γεdj^at τοΐ; πλή$εΰιν, id est: >.Nam si quando magistratus gerunt, inviti et neces- sitate coacti, pharisaeorum opinioni assentiuntur, quod eos alioquin non ferret po­ pulus.» 13) In op. cui titulus: Henricus et An­ tonius , seu de proselytis ecclesiae roma­ nde et ecclesiae evangelicae ; cui respon­ dit D. Handschuh, in ejusdem operis con­ tinuatione, Viennae 1828. 182 auctoritati ipsi, quae sola efficit, ne incerti circumferamur omni vento doctri­ nae (Ephes. IV. 14). I 80. Ad 3. Ae<7. Verba enim non sunt nudus vocis sonus ac sensu vacuus. sed signa sunt mentis conceptuum, ut omnes logici docent. Neque Christus, neque apostoli, cum fidem tradiderunt et commendarunt ecclesiae, ut eam usque ad consummationem saeculi intemeratam custodiret et conservaret, umquam in animo habuerunt tradere ac commendare nudum vocis sonum, seu voces sensu vacuas, sed veritates per verba significatas; sic neque martyres sanguinem fuderunt ad conservandam materialem verborum formu­ lam, cui nulla determinata idea responderet. Certe apostolus Timotheo com­ mendabat, ut formam haberet sanorum verborum, quae a me, inquit, audisti infide (H. Tim. I. 13). Ludicra porro fuisset haec commendatio, si verba non sunt nisi voces sensu vacuae. Cum legislatores leges condunt, vel cum principes decreta promulgant, in adversarii hypothesi non darent nisi voces absque sensu; cum medici pharmacum aegrotis praescribunt, non praescribe­ rent nisi materialem verborum formulam; patres familias filiis suis petenti­ bus panem, dare possent lapidem, pro ovo scorpionem, pro pisce serpentem. Adeo desipiunt, qui uniratem ecclesiae impugnant! Negamus praeterea eccle­ siam, quam dicunt evangelicam, prout in ecclesia catholica viget, praeseferre unitatem fidei, tum quia ex protestantismi notione, ut inferius exponemus, nullam habet auctoritatem, qua praescribere possit ejusmodi fidei unitatem, tum quia ecclesiae singulae diversas fidei professiones habent, quas pro di­ versitate temporum seu scientiarum progressu, ut ipsi dicunt, variant, tum quia passim jam nullum librum symbolicum admittunt. 14 14) Ecclesiae evangelicae rhenanac, in decreto unionis §. 3, decreverunt assu­ mere sacras scripturas velut unicum doctri­ nae theologicae fundamentum, e medio tol­ lendo quodeumque symbolum; quod decre­ tum confirmatum fuit, post novam delibe­ rationem mensis Novemb. 1825, a tertia synodo generali ecclesiae protcstanlis Rhe­ no- Bavaricae. Ecclesia genevensis pariter omnia symbola et confessiones fidei reje­ cit, in suo statuto sub die 3. Maii 1817. Quae quidem documenta aliaque inferius dabimus. Interea patet viarn impiorum re­ vera esse tenebrosam; nesciunt ubi cor­ ruant; adeo nempe apud protestantes res fidei ac religionis perturbatae sunt et con­ fusae, ut nesciant ubi pedem figant, nêque ubi consistant. Dixi autem passim prote­ stantes nullum jam librum symbolicum ad­ mittere; quoniam non ignoro aliquot pro- testantium communiones ejusmodi libros adhuc retinere; immo in Borussia rex ipse novam a se editam litnrgiam tamquam librum symbolicum fidei per cultus uniformitatem manifestatam promulgavit, omnesque mi­ nistros jurejurando ad eam suscipiendam adstrinxit. Sed notum pariter est hisce mi­ nistris, qui in libros symbolicos jurant, per­ suasum esse se hujusmodi jurejurando ad credenda vel docenda ea omnia, quae in libris istis continentur, adstringi minime posse. In hac porro ingenuis ac religiosis viris non satis honesta agendi ratione ipsi ministri aliquam excusationem obtendere posse videntur; siquidem qui apud ipsos pontifex seu papa est, non censuris, sed aut expulsione aut armata militum vi cos ad obediendum adigit; quod sub finem anni superioris (1834) evenit. Cum enim detrectassent non pauci lutherani ministri ac ?’ ·; v. • ^2’ * ‘ wL. ' " . * ' ’ *· · ·*· *·*/-’ * "* U_ '* /vK ■ ' ** · ' - -V*- · * \ ■ << ' L · — * *ί/'·-* ’ >·* •V·'*· · -Ύ - · 183 81. Ad 4. Neg. Omnes enim homines hactenus verba veluti signa mentis notionum habuerunt, atque ut medium necessarium ad suas ideas sibi invi­ tem communicandas. Sublatis verbis, actum est de societate et de qualibet «cientia; libri omnes physicae, matheseos, etc. essent abjiciendi, si nullum praeseferrcnt sensum, nec scientiae unitatem; ad confusionem babelicam re­ verteremur. Addo quaedam verba habere sensum determinatum et unicum, tnjusmodi e. gr. sunt nomina, quibus geometrae utuntur, cum designant cir­ culum, triangulum, etc., quaedam autem quamdam pati latitudinem significa­ tionis, ita tamen ut habeant ideam fundamentalem certam in quam omnes conveniunt. 1S 82. Ad 5. D. Non omnes eumdem conceptum habent divinitatis quoad cognitionis gradum, ut supra dictum est, C. quoad substantiam, N. Omnes enim qui haec verba proferunt: Credo in Deum, non aliud intelligunt sub generali Dei notione nisi summum esse ac perfectissimum rerum omnium principium, etc., etsi non apprehendant in specie summas ejus perfectiones, ceteraque omnia, quae in Deo considerari possunt, quaeque nonnisi docti et quidem pro diverso scientiae gradu assequuntur. I lulheranae societates excipere novam Agendani, seu liturgiam denuo praescriptam sub : die 28. Febr. anni 1834, a qua vehementer abhorrebant aeque ac ab conjunctione cum tedtsia unita quam vocant, de qua ali­ quid inferius dicemus, plures parochi de loto, in quo erant, dejecti sunt, ac a lege statutis poenis mulctati, novique vicarii in I ipsorum locum suffecti. Quum vero, in qmdim Silesiae urbe, Oels nuncupata, turba templuin occlusisset atque obsignassct, ne novis vicariis aditus ad illud pateret, quincenli milites urbanusque praelor missi sunt, qui populum coercerent et compellerent. Quo in tumultu ipso nativitatis dominicae pervigilio ad viginli circiter homines vul1 utribus mulctati sunt; in singulas autem domos decem, et quindecim etiam, milites distributi, qui ad frugem ct obedientiam pertinaciores suavioribus argumentis addu­ cerent. Atque hoc specimen est certissinum libertatis conscientiae, quam prote­ stantes tantopere depraedicant. Praeclaram oascientiae libertatem ! Operae pretium erat romani pontificis jugum abjicere ad eam unciscendani! Habemus tamen, quod ve­ hementius miremur; nam in iisdem hisce ' -is, de quibus est sermo, lutherani disitniientes ab ecclesia unita seu evangelica modo vocantur protestantes, modo secta; vid. Epheni. unio. Augustanae n. 26, 27, cum additamentis extraord. ad diem 1. Ja­ nuarii 1835, n. 21. pag. 102, 103. 15) Apposite cl. Manzoni: ..Questa diversità, o per dir meglio latitudine di signi­ ficato, si trova piû specialmente nei nomi consecrati ad esprimere disposizioni morali. Ma non perlante è certo, che gli nomini s'intendono fra di loro, se non con precisionc, almeno approssimativamente, quando adoperano o ascoltano alcuna di queste parole; non potrebbero anzi disputare, se non andassero intesi piû o meno, se non dessero in parte lo stesso significato alie parole in questione; il che ha falto dire a taluno, che non vi ha dispute di meri vocaboli, ma che tutle sono d’idee. Questo si spiega, a mio credere, osservando, che in ognuno di questi nomi d’idee morali (quod de ce­ teris dici debet) vi è una idea prédominante e generalissima che tutti vi riconoscono, benchè ncll’ applicazione essa subisca modificazioni indefinite seconde la diversity delle menti ; idea che ricompare sempre, e che regge per cosi dire il complesso d’idee alie quali si vuole applicare quel nome.* (Morale cattol. cap. 17. pag. 355, edit, rom.) 184 83. Ad 6. Al·/?, ex dictis. Ad id vero quod adversarius subdit, satio? esse non aliam admittere auctoritatem quam rationis, respondeo, rationed minime praeseferre aliquam auctoritatem in iis quae ad fidem pertinent, sed eam in his non esse nisi pedissequam; positis scilicet lidei dogmatibus, potest ratio plura invenire ad ea illustranda, magisque comprobanda, atque ad ostendendum nullam in iis inveniri repugnantiam, etc.; has enim partes, et quidem solas, potest habere ratio in rebus lidei. Ex quo patet falsum esse quod ipse assumit, homines scilicet rationales veluti machinas excipere de­ bere veritates fidei, iisque assentiri; talis enim semper fuit spiritus religio­ nis, ut nullo modo detrahat dignitati hominis rationalis, cum ipsa ratio nos doceat summa veneratione excipienda esse quae tamquam divinitus revelata proponuntur ab auctoritate infallibili, nomine ipsius Dei, cujusmodi Christi ecclesiam esse ostendimus. 84. Ad 7. D. Veritatis ordinis naturalis, Tr. vel C. ordinis supernatorails ac revelatae, X 85. Ad 8. Neg. suppositum, homines nempe jure naturali gaudere in­ quirendi in veritates a Deo revelatas; in his enim homines non habent jm. sed debitum captivandi proprium intellectum in obsequium fidei (U. Cor. X. 5; Philipp. IL 17); et quicumque sibi temere arrogarunt ejusmodi com­ mentitium jus, se committendo liberae navigationi, ut similitudine adversarii utar, naufragaverunt circa fidem (I. Tim. I. 19), ut Hymenaeus et Alexander, prout testatur apostolus. Certe Christus, cum misit apostolos ad praedican­ dum, de ejusmodi jure ne verbum quidem fecit, sed simpliciter eis dixit: Praedicate euangelium omni creaturae; qui crediderit, salvus erit; qui non cre­ diderit, condemnabitur. Videat adversarius, ne in horum censu sit. 86. ΙΠ. Obj. cum Benjamino Constant.‘° Christus nullam determinatam ac peculiarem ecclesiam instituit, nullum externum ac proprie dictum sacerdotium, sed ministros tantum, et quidem ab invicem liberos, misit ad annuntiandam populis doctrinam suam, quae cor potius quam mentem afficit. Religio enim essentialiter non consistit nisi in cordis affectu, ac mere, ut ajunt. sentimentali, quae proinde in se immutabilis est, licet diversas formai accidentales capere possit, hinc diversitas formarum non officit unitati reli­ gionis. Oportet praeterea distinguere, subdit Bretschneider 16 17, inter eccle­ siam et christianitatem: Christus Dominus fundavit quidem christianismum, minime vero formam catholicam vel graecam vel evangelisticam christianismi. Sane, concludit Felix Bodin18, ecclesiae ab apostolis fundatae non erant nisi totidem societates inter se distinctae atque independentes, ad quarum 16) De la religion considérée dans sa source, ses formes et ses développements, loc. cit. 17) Opere citato. I 18) Résumé de l'Histoire de Frana augmenté d un coup-d'oeil sur Γ histoire de la civilisation, Paris 1825. 185 regimen aliquis ox praesfantiorihus fidelibus eligebatur; omnes autem ejus­ modi aristocraticac respublicae sacrae communicabant cum romano praeside ad instar statuum foederatorum Americae, qui uni subsunt generali praesldl; ergo. 87. Resp. Neg. antec. quoad omnes partes. Sero nimis Constant, Bretschneider, Bodin ista systemata irreligiosa ac totius revelationis eversiva excogitarunt. Incognita fuerunt apostolis ac toti antiquitati, quae ejusmodi figmenta ne somniavit quidem. S. Petrus veram exercuit jurisdictionem in ecclesiam universam10, prout pariter exercuerunt ipsius successores. Eccle­ sia est in possessione sua, a qua ipsam neque haeretici, neque rationalistae seu increduli exturbare possunt. Omnia praeterea monumenta ecclesiastica explodunt ejusmodi deliramenta. S. Clemens romanus veram exercuit aucto­ ritatem in Corinthiorum ecclesiam 2 0, exercuit Victor adversus quartodecimanos, Stephanus adversus rebaptizantes. 21 S. Irenaeus et asiatici episcopi hanc superloritatem ecclesiae romanae, seu romani pontificis, et agnoverunt et testati sunt2 2, ut nihil dicam de subsequentibus pontificibus. Appella­ tiones, quae undique interponebantur ad romanam sedem, id ipsum invictis”) Act. IX. Petrus utpole totius eccle­ siae caput perhibetur pcrlransiens univerlos, id est, non modo visitans omnes ec­ clesias tunc temporis fundatas, sed insuper inEp. Π. cap. III. 15, 16, approbans et com­ mendans scripta apostoli Pauli. In concilio hierosolimitano (Act. XV. 7) omnium pri­ mus sententiam dixit circa exortam quae­ stionem. Ibid. I. 15, ipse proposuit fratri­ bus simul congregatis, ut alter sufficeretur in locum Judae praevaricatoris, quae qui­ dem omnia totidem actus sunt jurisdictionis, quam jure primatus sui Petrus apostolus exercuit. ’·) Ubi sedulo animadvertendum est, Corinthios ad sedandas seditiones ortas in propria ecclesia a ds. Clementem, romanum pontificem, confugisse, ut probabilius vi­ detor ex communiori criticorum sententia, cnm adhuc in vivis esset s. Joannes apo‘folns, qui tunc regebat omnes Asiae eccle­ sias a se fundatas. Atque inde eruitur romanorum pontificum supremam auctoritatem in ecclesiam universam agnitam jam fuisse viventibus apostolis, atque ab ipsis roma­ nis pontificibus jam tunc in praxim dedu­ ctam. ’·) Nota est ipsius responsio seu de­ cretum datum adversus s. Cyprianum ejus- que synodum africanam : Si quis ergo a quacumque haeresi venerit, nihil innove­ tur, nisi quod traditum est, ut manus illi imponatur in poenitentiam (Ep. s. Cypr. LXXIV. ad Pompejum). 22) Vid. praeclarum s. Ircnaei testimo­ nium (Contra haereses, lib. III. cap. 3): ^Ecclesiae romanae, ab ipso maximae vocatae et antiquissimae et omnibus co­ gnitae, a gloriosissimis duobus apostolis Petro et Paulo fundatae, etc.............. Ad hanc ecclesiam, ait, propter po lentio­ rem principalitatem, necesse est omnem convenire ecclesiam, hoc est, eos qui sunt undique fideles, in qua semper ab his, qui sunt undique, conservata est, quae est ab apostolis traditio.*' Qui deinde refert de Clemente, tertio ab apostolis episcopo : ..Et vidit ipsos apostolos, et contulit cum eis. . . . Sub hoc igitur Clemente, dissensione non modica inter eos, qui Corinthi essent, fratres facta, scripsit quae est Romae ec­ clesia potentissimas litteras Corinthiis, ad pacem eos congregans et reparans fidem eorum.·1 Ex quibus patet s. Irenaeum superioritatem ecclesiae romanae seu romani pontificis in universam ecclesiam apertissime agnovisse. Atque hic obiter observo, manrinum editorem aliam lectionem secutum 187 186 ! I » I • l sime ostendunt.ts Verba, quibus Christus ecclesiam suam instituit, in sen­ sum adversariorum nullomodo possunt detorqueri. 88. Ad id porro, quod subdit Bretschneider de distinctione inter ecclesiam et christianitatem seu christianismum, dico ejusmodi distinctionem ya· nam prorsus esse. Quid est enim christianismus nisi societas comm, qui profitentur doctrinam Christi, et quidem in sua integritate, prout Christus apostolis suis illam tradidit praedicandam omnibus gentibus ? Haec autem societas alia non est. nec esse potest, nisi ecclesia. Accedit quod nullibi legitur, Christum fundasse christianismum, vel id ipsum innuisse; saepissime vero legitur, eum fundasse ecclesiam suam: Aedificabo, ait, ecclesiam meam..... Qui ecclesiam non audierit, sit tibi tamquam ethnicus et publicanus ; adeo ni tota controversia, quae a tribus saeculis viguit inter protestantes et catho­ licos, in hoc posita fuerit: Quaenam scilicet sit vera ecclesia Christi; numquam vero: 1'trum Christus fundaverit, vel instituerit ecclesiam, prout nunc tem­ poris a Benjamino Constant, biblicis ac rationalisas fit, qui, cum omnem fidem amiserim, confugiunt ad cordis affectum, quem vocant sentimentalem, ad caritatem, etc., cum Christus dixerit: Qui non crediderit, condemnabitur. 89. Quod spectat ad formas, quas dicunt accidentales, catholicam, prae­ eam, evangelicam (lutheranocalvinianam), respondeo Christum reipsa non fundasse nisi unam ecclesiam, quae totam doctrinam suam et solam profitea­ tur sub legitimis pastoribus, eorumque capite ac principe a se constituto: Super hanc petram, inquit, aedificabo ecclesiam meam. Quae quidem ecclesia catholica nuncupata fuit ab ipsis temporibus apostolicis, ut supra adnotatum est, eo quod integrum complectatur christianismum, quovis tempore et quo­ vis loco; et haec est proprietas intrinseca et essentialis verae ecclesiae Christi, non vero forma eidem superveniens et accidentalis, ut ipsi autumant Ceterae vero societates omnes, quae partialem christianismum profitentur, debuerunt sibi adsciscere aliquam denominationem et formam determinatam induere, utpote locales et temporaneae: de his autem formis quid sentien­ dum sit, in sequenti propositione dicemus. 90. Inst. 1. Si unitati Christus praerogativas auctoritatis infallibilitatis ac perpetuitatis concessit: ergo s. Petrus ejusque successores, utpote I J ·: esse atque posuisse potiorem pro potentiorem, at absque solido fundamento; ctenim non innititur nisi auctoritate codicis claramontensis, qui tamen mendosus est. cum habeat pontiorem, et auctoritate Salmasii protestantes, contra omnium antiquorum co­ dicum fidem, qui habent potenliorein, quod quidem etiam innuit codex claramontensis per illud ponliorem, vocabulum imperfe­ ctum, quo indicatur librarium per abbre- viationem, ul fieri solet, scripsisse ponliorem pro pptentiorem. ”) Haram appellationum exempla plura suppeditat in suis epistolis s. Cyprianus; notae sunt appellationes ad romanam sedem s. Atlianasii, Pauli, etc. nec non s. Joaun. Chrysoslomi; immo ipsius s. Dionysii alcxandrini, cum accusatus cssel sabellianismi, ad s. Dionysium romanuni pontificem. pars totius, nulla speciali praerogativa gaudent; 2. addatur promissiones Christi posse conditionatas esse, 3. prout insinuant ejus verba: Filius ho­ minis venietis; putas inveniet fidem in terra? (Luc. XVIII. 8.) Et verba apo­ stoli, qui, loquens de tempore quod antichrist! adventum praecedet, scribit: }ui venerit discessio primum, etc. (II. Thess. II. 3) ; 4. hinc s. Hieronymus non dubitavit de aetate sua affirmare., quod nicaenae fidei damnatio concla­ mata est; ingemuit totus orbis, et arianum se esse miratus est21 ; ergo. 91. Resp. ad 1. D. Si Petrus ejusque successores spectarentur ut personae privatae, C. si ut caput ecclesiae, universalis pastor ac unitatis centrum, N. Nam ut apposite observat s. Ambrosius: Vbi Petrus, ibi ccclem‘5, vel ut loquitur s. Cyprianus: Ecclesia est in episcopo 28 ; ac proinde omnes praerogativae unitatis seu ecclesiae eminentiori quadam ratione in Petro resident, quia in Petro ecclesia, et ecclesia in Petro est: nec fieri un­ quam potest, ut, cum Petrus seu romanus pontifex proprio ministerio fungi­ tur, ecclesia per ipsum et in ipso non agat, non definiat, etc. Est enim caput, et quidem vivum et operans. Talis est autem ratio, quare videamus Christum Petro seorsim ea omnia contulisse, quae toti postea contulit colle­ gio apostolico seu ecclesiae, quae insuper debet regi, moveri, dirigi a capite, nec quidpiam potest independenter ab ipso. 92. Ad 2. Neg. Ecclesia enim eas semper ut absolutas intellexit et ha­ buit. Addo ejusmodi exceptionem aditum aperire omni perduellioni: quilibet enim haereticus et contumax posset hoc modo eludere quamcumque ecclesiae definitionem. 93. Ad 3- D. Et haec verba intelligenda sunt de defectione partiali particularium membrorum, Tr. de defectione totali ipsius ecclesiae, N. Transmisimus primum membrum antecedentis, eo quod non desint interpretes, qui alio sensu exponant objecta testimonia. 94. Ad 4. D. Et hyperbolica s. Hieronymi verba sunt intelligenda de apparente quadam ac momentanea multorum defectione, C. de vero ac ge­ nerali ecclesiae defectu, A; Citata enim verba protulit s. doctor ex occa­ sione subscriptionis a patribus ariminensibus factae voci όμοούβιος, dura nempe vim vocis non intelligerent, decepti fraudibus arianorum ac vi adacti; rerum simul ac detecta est fraus, plerique illam illico retractaverunt. Deerat concilio romanus pontifex vel ejus legatus, majorque episcoporum ecclesiae catholicae pars eidem concilio non interfuit 2 7 ; addo nonnisi per vim sibi a 14) In Dial. adv. Luciferianos, η. 19, edit. Vallarsii. 1J) Enarr. in Psalm. XL. n. 30. 15) De unit. Ecclesiae, loc cit. ”) Ursacii potissimum ac Valentis epi­ scoporum arianorum artibus factum est, ut deciperentur patres ariminenses, qui ad id adducti fuerunt, ut subscriberent formulae sirmiensi, quae vel catholica est, vel sal­ tem sensum catholicum patitur. Filius enim catholico sensu dici potest similis Patri, at in sensu similitudinis substantialis proma·. ·.?-■■· < \·λ·. « 188 Constantii imperatoris satellitibus illatam episcopos illos subscripsisse. Sane nemo ingemit et miratur se esse et haberi, qualem se esse scit ct vult; ergo, cum episcopi ariminenses ingemuerint et mirati sint juxta Hieronymum, traduci se veluti arianos, manifestum est eos tales non fuisse neque in con­ fessione externa; alias nec ingemuissent, nec mirati fuissent. PROPOSITIO Hinc sola ecclesia catholica est vera ecclesia Christi. 95. Haec propositio necessario fluit ex praecedenti. Si enim vera ecclesia Christi ea sola est, quam Christus ipse fundavit in unitate fidei ac regiminis, quaeque non interrupta successione ad mundi exitum perdurare debet; cum ecclesia catholica sola sit, quae ab apostolis ad nos usque per­ venerit in ntraque fidei ac regiminis seu capitis unitate, ut omnia monu­ menta testantur, evidens est solam ecclesiam catholicam veram esse eccle­ siam Christi. 96. Et sane quod attinet ad unitatem fidei, haec patet ex eo, quod omnium saeculorum haeretici impugnaverint illam eamdem fidem, in cujus possessione jam erat ecclesia cum ipsi insurrexerint et protestati fuerint modo adversus unum, modo adversus alterum ipsius fidei articulum, quos tamen ecclesia semper in possessione sua retinuit, rejiciens ut profanos novatores et usurpatores eos, qui aliquo ex ejusmodi articulis eam privare conati sunt: non secus ac eos exeerata est, qui spolia aegyptiorum in suam haereditatem novo semper astu inferre aliquando contenderunt, eosque pariter ut profanos novatores rejecit e sinu suo1. Ipsa proinde semper praescripsit istorum in- Î . nantis a participatione ejusdem naturae di­ vinae. Sed crimini datum est patribus istis, quod neglexerint formulam nicaenam, quae erat tessera omnium catholicorum adversas arianos multiplicesque arianorum surculos, qui unanimiter eam rejiciebant. Celerum a Constantii satellitibus plures easque gra­ vissimas vexationes patres ariminenses passi sunt, adeo ut nullo modo censeri debeat libera eorum subscriptio; facta enim est sub finem synodi, quando jam degenera­ verat in conciliabulum. Dixi praeterea ma­ jorem defuisse episcoporum ecclesiae ca­ tholicae partem, praeter romani pontificis legatos, quia, licet nemo ex veteribus trans­ miserit ad nos certum episcoporum nume­ rum tempore Constantini et Constantii, at­ tamen opera ac diligentia Caroli a s. Paulo, Lucae Holstenii atque Binghami, facta re- censione omnium sedium episcopalium κ· clesiae catholicae in imperio romano, com­ pertum est numerum eorum per ea tempon ad 1800 attigisse, quorum mille invenie­ bantur in provinciis graecis Imperii, octngenti vero in latinis. Etsi huic supputo· tioni non subscribamus, nam ex aliis mo­ numentis constat longe plures per ea tem­ pora in occidentali praesertim ecclesia epi­ scopos fuisse. In hoc censu praeterea de­ sunt sedes episcopales extra ditionem romanam positae, quae paucae non erant In concilio vero ariminensi non interfuerunt nisi 400 episcopi, ex quibus juxta s. Athinasium, lib. De synodis, quinquaginta,?! juxta Sulpitium Severum, octoginta erant ariani. Cons. Collectio Conciliorum Labbaei, torn. Π. coi. 792 et seqq. ') Id evincitur ex ipsis scriptis aposfc- 189 novationibus sivo negativis sivo positivis. Quare ecclesia semper tranquilla spectatrix fuit istarum omnium sectarum ortus et interitus, ac toties repetere potuit: Defuncti sunt enim qui quaerebant animam pueri, nec non Psalmistae verba : Vidi impium superexaltatum et elevatum, et transivi ; et Ktt non erat. 97. Patet 2. ex consensu ac testimonio haereticorum. Haeretici enim, qui numquain sibi cohaerentes fuerunt, dum in aliqua doctrinae parte seu ar­ ticulo ab ecclesia dissentiebant, cum eadem in ceteris omnibus fidei capitibus consentiebant; omnes proinde haeretici, exceptis punctis a quibus aberra­ bant, fassi semper sunt in reliquis ecclesiam catholicam veram fidem reti­ nuisse; hinc, si percurramus circulum articulorum, quos seorsim singulae haereticorum sectae cum ecclesia catholica profitebantur vel adhuc profiten­ tur, completum habebimus et absolutum doctrinae catholicae corpus seu col­ lectionem omnium dogmatum fidei nostrae ; quo fit ut haeretici ipsi, licet inriti, totidem sint luculentissimi testes verae fidei, quam ecclesia catholica semper professa est. Quod vero attinet ad veritates, quas ipsi singillatim impugnarunt, nulla est ratio cur his potius quam illis asseutiamur. Si enim simul colligerentur articuli seorsim ab ipsis negati, jam nullus nobis restaret articulus fidei, atque in pluribus perfectae simul haberentur contradictiones. 98- Patet 3- eadem veritas ex perpetua dissensione haereticorum in constituenda vera et certa epocha, et in determinando vero auctore innova­ tionis, quae juxta ipsos in ecclesia catholica aliquando introducta fuit. Centuriatores magdeburgenses sibi contradicunt2 ; Hospinianus accusat s. Grégo­ rien M. tamquam auctorem superstitionis et idololatriae 3 ; minister Claudius aeculum VII. recenset adhuc inter aureos ecclesiae dies 4 ; Andreas Rivetus liris. Etenim s. Petrus excitat primos Chri­ stianos, ut memores sint, adversus haere­ ticorum novitates, verborum prophetarum et apostolorum (Π. Petr. IL 3) ; sic pariter s. Judas adhortatur fideles ut adhaereant fortiter semel traditae sanctis fidei ; s. Pau­ lus in L ad Cor. cap. XV, arguit cos, qui dicebant resurrectionem jam esse factam, sen non dari carnis resurrectionem ; s. Joan­ nes invehitur in eos, qui docebant Christum non venisse in carne, qui solvebant Chri­ stum, etc. Quod attinet ad patres aposto­ lus aliosquc, qui eos subsecuti sunt, res ideo manifesta est ex ipsorum scriptis, ut in dubium id revocare perinde sit ac lucun meridianam negare, Legantur epistohe s. Ignatii martyris , epislolae s. Polycarpi, scripta Justini, Clementis alexandrini. Ircnaci, Origenis, etc. In quavis prope pagina in novatores haec objurgatio occurrit, ct eos hoc ipso nomine patres damnaverunt. Quod vero admirationem exci­ tat, potissimum est, quod recentiores no­ vatores (protestantes) dicant, veteres nova­ tores haereticos, insanos, etc., neque ani­ madvertant se in cumdcm censum cadere. Nullum omnino discrimen est inter recen­ tiores et veteres, nisi fortasse in aliqua erro­ rum diversitate ac temporum discrimine, sed principium idem est, quia diversitas temporis ct errorum non mutat naturam haereseon. 2) Cfr. Centurial. lib.II. cap. 4. pag. 138. tum. Cent. Ill, cap. 5. pag. 145, ed. Basil, anni 1562, et alibi passim, siquidem sem­ per haerent. 3) Apud anonymum impugnatorem Gibbonii, edit. Pisan. 4) Ibidem. 190 i I sententiam dicit communem omnibus calvinistis esse, quod antichristus signun sen vexillum publice erexerit in ecclesia post sexcentos annos a Christo natos; alii communiter vel ad quintum vel sextum saeculum restringunt aureos ecclesiae dies·; dominus d'Aubigne quatuor priora integra saeculi ex consensu ministrorum calvinistarum habet pro regula fidei; Gibbon affirnurt, quod nemo eruditorum resistere possit ponderi evidentiae historicae, quae testatur per totam periodum quatuor priorum saeculorum praecipua puncta doctrinae papisticae (nempe catholicae) jam admissa fuisse theoretic* et practice 7 ; Newton latetur germina papismi sata fuisse ab ipsa aetate apo stolica. 8 Ergo ex aperta confessione ipsorum adversariorum eorumque agendi ratione ineluctabile habemus argumentum de perpetua fidei unitate in eccle­ sia catholica, quin recurrere debeamus ad positiva et singularia testimonii quoad singulos articulos, de quibas agendum erit in hujus operis decurso. Addo qualemcumque haereticorum hypothesim pugnare cum promissis Christi et esse prorsus impossibilem, cum, ut ait Bellarminus, in omni etiam levi mutatione semper ostendi haec quinque possint: auctor, dogma, aetas, defen­ sores et oppugnatores. Duplex porro ratio est hujus perpetuae dissentioni’ haereticorum in figenda epocha inductae in ecclesiam novitatis. Prima est, quia quoties ipsi voluerunt eam determinare, toties catholici anteriora do­ cumenta fidei catholicae opposuerunt. Altera ratio est professio nonnullorum articulorum, quos unaquaeque secta professa est eum ecclesia catholica, quosque aliqua alia secta rejecit, ut contigit quoad socinianos circa articulos tri­ nitatis, divinitatis Christi, aliosque quamplurimos. 99. Quod vero spectat ad unitatem regiminis, seu ad successionem non interruptam pastorum seu episcoporum, a Christo ad nos usque, series romanorurn pontificum, cum quibus omnium particularium ecclesiarum episcopi communicarunt, est monumentum indubiae fidei atque certissimum perpetui­ tatis et unitatis regiminis ejusdem ecclesiae. î<‘ 100. Tertullianus, Cyprianus, Irenaeus, Eusebius Caesariensis, Optatus milevitanus, Augustinus exhibent catalogum romanorum pontificum sancti Petri successorum usque ad sua tempora, quem subséquentes scriptores sub­ inde extenderunt usque ad aetatem nostram. ® 101. Romanum autem pontificem quovis tempore habitum fuisse veluti s) Critici sacri. pag. 148, London; addalur Hume, qui in 6) V. Bellarm. lib. IV. De notis eccle­ sua Historia Jlenrici VIII. cap. 29. ad annum 1521, affirmavit: >.Que les pouvoirs siae militantis, cap. 6. 7) J/cmi. tom L cap. 1. versionis gal­ exercés par l’église romaine sont en grande partie antérieurs à presque tous les établïsselicae. mens politiques de Γ Europe." s) Bishop Newton, Dissertations ou the prophecies, in 8. tom. HL cap. 10. ’) In Historiis ecclesiasticis omnibus. 191 caput totius ecclesiae catholicae, principium, radicem, fontem, centrum uni­ tatis regiminis ecclesiastici, omnium saeculorum monumenta pariter testantur. 102. S. Irenaeus: Ad hanc ecclesiam (romanam), scribit, propter polcntiorcm principalitatem necesse est omnem convenire ecclesiam, ct eos qui funt undique fideles: atque exposita serie romanorum pontificum a s. Petro usque ad Eleutherium concludit: Hac serie et successione, tum traditio apoilolorum in ecclesia, tum praedicatio ad nos usque pervenit. 10 103. Tertullianus licet jam montani sta vocat romanum pontificem fyiscopum episcoporum 1*‘, quae denominatio vel communis erat in ecclesia ad designandum romanum pontificem, vel saltem ab omnibus admissa erat suprema romani pontificis auctoritas in universam ecclesiam, ipso adnotante Fleuryilla denominatione designata. 104. Origen es unum idemque esse affirmat petram seu romanum pontificem et ecclesiam, scribit enim: An quasi unam eamdemque rem pe­ ltam et ecclesiam (Christus posuit)? Hoc verum existimo ; nec enim adversus petram, super quam Christus ecclesiam aedificat, nec adversus ecclesiam portae inferi praevalebunt. 13 105. S. Cyprianus vocat ecclesiam romanam Ecclesiae catholicae ra­ dium et matricem 1et romanum pontificem ecclesiae unius caput et radicem 1 s, et alibi rursum vocat romanam ecclesiam Ecclesiam principalem, unde unitas sacerdotalis exorta est. 16 106. Concilium propterea aquilejense, quod anno 381 celebratum fuit, cuique praefuit s. Ambrosius, haec habet, loquens de eadem romana sede: Inde enim et in omnes venerandae communionis jura dimanant. 17 Hinc ce­ lebre illud ejusdem s. Ambrosii dictum : Ubi Petrus ibi ecclesia.16 107. S. Hieronymus comparat ecclesiam seu sedem romanam arcae '·) Contra haereses, lib.IIL cap. 3. elseq. *’) Lib. De pudicitia, cap. 1: ..Audio edictam esse propositum, ct quidem pe­ remptorium : pontifex scilicet maximus,«quod est episcopus episcoporum, edicit: ego ct moechiae et fornicationis delicta poeniten­ tia functis dimitto." Edit. Rigallii. ”) Vid. Hist, ecclès. livr. V. n. 46. Paris 1713, ubi sic scribit: «Les Papes ne prenaient point alors ces titres, ct c’cst par ironie que Terlullien les leur donne; cuis cette raillerie eiit été sans fondement, si le pape n’eût été en effet regardé par­ tons les catholiques comme le chef de la religion et le pasteur des Evêques mêmes. D lai donne ensuite les titres de Pape et d’Apostolique que les catholiques lui don­ naient. " 1 3) 'H ώ>· ivàf καί του αυτόν της πέτρας καί τρί έκκλησίας ; τούτο 5' οιμαι αληθές -o/yai'ftv · ουτί γάρ της πέτρας, έ<ρ ής ό Χρίστος οικοδομιΐ την έκκλησϊαν, οΰτι τής Εκκλησίας πύλαι άδου κατισχύσουσιν. Tom. XU. in Matth. η.2. Cons, praeterea cumdcm, Hom. V. in Exod. n. 4, ubi ait: ..Vide magno illi ecclesiae fundamento et petrae solidissimae, super quam Christus fundavit ecclesiam, quid dicatur a Domino: modicae, inquit, fidei quare dubitasti?" *4) Epist. 45. ad Corn. ,5) Epist. 73. ad Jub. 16) Epist. 55. ad Corn. *’) Collect. Condi. Labbaei, epist. I. ad Gratianum Imperatorem, tom. II. col. 99. 1 s) In Psal. XL. n. 30. 192 F Noe. extra quam omnes perierunt, et domui, extra quam agnum comedew profanus est; sic enim scribit ad Damasum: Ego Beatitu dini tuae, id at, cathedrae Petri, communione consocior, super illam petram aedificatam tccltsiam scio. Quicumquc extra hanc domum agnum comederit, profanus est. & quis in Xoe arca non fuerit, peribit regnante diluvio. 19 108. S. Optatus milevitanuS: Cathedra, inquit, unica est, quot est prima de dotibus. . . . Sedit prior Petrus, cui successit Linus, Lino Climens, Clementi AnaCletus. . . . Damaso Syricius, qui noster est socius, cwn quo nobis totus orbis commercio formatarum in ima communionis societati concordat. 20 109. S. Augustinus in eodem sensu loquens de successione roma· norum pontificum ac Petri sede, ut confunderet schismaticos donatistas, scribit: Ipsa est petra, quam non vincunt superbae inferarum portae. 21 110. S. Petrus C h r y s o 1 o g u s : Quoniam B. Petrus, inquit, qui in propria sede vivit ct praesidet, praestat quaerentibus veritatem. 2 2 111. Huic consentiens doctrinae concilium oecumenicum chalcedonense, actione II, clamavit: Petrus per Leonem locutus est23 ; et simi­ liter conc. generale VI. actione XVIII. loquens de epistola s. Agathonis: Charta, ait, et atramentum videbatur, sed per Agathonem Petrus loquebatur·, ct episcopi orientales, scribentes ad pontificem Symmachum, sic eum allo­ quuntur : Qui quotidie a sacro tuo doctore Petro doceris oves Christi per totum habitabilem mundum creditas tibi pascere. 24 Μ ■ Ο 112. Hinc concilium oecumenicum lateranense IV. anno 1215 hanc edidit definitionem: Sancimus, ut post romanam ecclesiam, quae dispo­ nente Domino super omnes alias ordinariae potestatis obtinet principatum, ut­ pote mater universorum Christi fidelium et magistra, etc. 25 In concilio lugdunensi oecumcnico. anno 1274 celebrato, hanc fidei professionem graeci ediderunt, ut denuo cooptarentur in ecclesiam catholicam: Romana Ecclesia summum et plenum primatum ct principatum super universam ecclesiam catholicam obtinet, quem se ab ipso Domino in beato Petro apostolorum principe sive vertice cujus romanus pontifex est successor, cum potestatis pknitudine recepisse veraciter et humiliter recognoscit. Ac demum concilium Hir *’) Epist. 15, ad Damas, alias 57, edit. Vallarsii, n. 2, qui praeterea in Dial. adv. Lucif. n. 9: «Ecclesiae salus, inquit, in summi sacerdotis dignitate pendet, cui si non exsors quaedam et ab omnibus emi­ nens detur potestas, tot in ecclesiis efficien­ tur schismata, quot sacerdotes.’ :») Lib. Π. Contra Parmen, edit. Gabr. Albaspinaei, Paris. 1651. 2l) In Psalmo contra partem Donali. circa finem, tom. IX. opp. *’) Bibl. Patrum De la Vigne, tom. Ü Acta Concilii Chalcedon., tom. IV. edit. Labbaei. Apud Labb. tom. IV. col. 1305. ,s) Ibid. tom. XL par. L cap. 153. ΐδ) Ibid. col. 966. '2 193 oecumenicum florontiiium definivit: Sanciam apostolicam sedem et ruinanuui pontificem in universum orbem tenere primatum; et ipsum romanum pontificem successorem esse beati Pétri principis apostolorum, et verum Christi vicarium, totiusque ecclesiae caput, ct omnium Christianorum patrem et docto­ rat aistere; ct ipsi in beato Petro pascendi, regendi ct gubernandi universalem (tdtsiam a Domino Nostro Jesu Christo plenam potestatem traditam esse. 27 113. Patet igitur ex his omnibus testimoniis et monumentis, aliisque qnamphirimis, quae afferri possent omnium saeculorum, semper romanum [wntilicem s. Petri successorem ab universa ecclesia veluti radicem, fontem, originem, caput et centrum ecclesiasticae unitatis habitum fuisse. Hinc licet inulti fuerint episcopi per orbem dispersi, semper tamen unus fuit episcopa­ tus ob istorum intimam adhaesionem ad romanum pontificem, et una eccle­ sia, quae ad Trinitatis instar, ut loquitur s. Symmachus28, cujus una est atque individua potestas, unum per diversos antistites sacerdotium. Qua pariter similitudine usus est s. Cyprianus29, tum ad explicandum Episcopatum unum episcoporum multorum concordi numerositate diffusum, tum ad exponendam unitatem illius episcopatus, cujus a singulis in solidum pars tenetur30; qui postea concludit: Et idcirco Dominus insinuans nobis unitatem de divina auctoritate venientem ponit et dicit : Ego et Pater unum sumus; ad quam unitatem redigens ecclesiam suam, denuo dicit: Et erit unus grex, et unus pastor31; ex quo infert: Si autem grex unus est, quomodo potest gregi numerari, qui in numero gregis non est? 114. Jure propterea his praemissis nos concludimus: ecclesia Christi unitate regiminis in Petro ejusque successoribus constituta est; atqui in sola ecclesia catholica invenitur ista perpetua et numquam interrupta successio romanorum pontificum ceterorumque omnium episcoporum, qui cum ipsis communicarunt, assurgendo a Pio IX. qui nunc ecclesiam regit, usque ad Petrum, nempe usque ad apostolos et usque ad Christum; ergo sola ecclesia catholica habet hanc perpetuam regiminis unitatem. Ilo. Seu quod consequens est, si vera ecclesia Christi necessario atque Ώ ipsius institutione est una, visibilis atque perpetua, cum sola ecclesia ca­ tholica has sibi vindicet proprietates, sola igitur ecclesia catholica est vera ecclesia Christi. Quod erat demonstrandum. ΐ:) Έτι όρίΖομεν την αγίαν αποστολί<9F χαδίόραμ, καί τον ρωμαϊκόν αρχιερέα W χασαμ την οικουμένην τό πρωτεΐον κα· άχειν, αυτόν τε τον ρωμαϊκόν αρχιερέα ίιάίοχον είναι του μακαρίου Πέτρου του κορνοαίου τών αποστόλων, καί άλη3ή τοποτερητήν του Χρίστου, καί πάσης της Ικκλη0ίας κεφαλήν, καί πάντων τών χριστιανών χατερα τε καί διδάσκαλον ύπάρχειν, καί Perron*, Praelectiones theolog. I. αύτο" tv r<.7 μακαρίω TJi-pta τού ποιμαίνειν, καί δΐιθϋνειν, καί κυβερνάν την καθο­ λικήν Ικκλησίαν υπό τού κυρίου ημών ' Ιησού Χρίστου πλήρη Ιζ,ουσίαν παραδεδόσθάι. Apud Labb. toni. XIII, col. 1167. 5S) Epist. I. apudLabb. tom. IV. col. 1291. î9) Epist. 52. ad Antonian. 3 °) Tract. De unitate ecclesiae. 3 *) Epist. 76. ad Magnum. 13 îl J *I I ;1 194 116. Ex his sequitur I. omnes communiones ah eadem ecclesia separatas totidem esse synagogas satanae, ut phrasi urar beati Joannie®*, et humanae superbiae monumenta, non autem Christi ecclesias. 117. Sequitur II. hanc esse potissimum rationem, cur praeter ecclesiam romanam seu ecclesiam catholicam, quae a Christo ad nos usque perseverat, nullae sectae ausae quidem luerint, ubsistente scilicet ineluctabili conscien­ tiae testimonio, sibi usurpare nomen ecclesiae catholicae, quam denominationem semper intactam reliquerunt veteri illi ecclesiae, a qua discesserunt, sed vel a sectae seu factionis auctoribus nomen habuerunt e. gr. sabelliani, ariani, macedoniani . . . lutherani, calvinistae, jansenistae, etc. vel ab alio nomine, quod sibi imposuerunt, e. gr. gnostieorum, noëlarum . . . reformatorum, apostolicorum, evangelicorum, protestantium. Hae autem sunt illae, quas Brefschneider et Benjaminus Constant vocant formas accidentales; sunt certe prorsus accidentales, stricto sensu acceptae, a spiritu superbiae inductae. Toties proinde se ipsos judicant et damnant, quoties, symbolum apostolicum recitantes, profitentor se credere ecclesiam, dum ipsae separatas factiones constituunt et particulares sectas. 33 *118. Sequitur III. quod si fons et origo unitatis episcopatus et eccle­ siae est in romano pontifice, graecos schismaticos, ruthenos, ecclesiam anglicanam, ultrajectinam ceterosque episcopos omnes, a romano pontifice separa­ tos ac divisos, nullo modo pertinere ad individuam ecclesiae unitatem, ideoque neque ad Christi ecclesiam. 119. Sequitur IV. nullum dari posse concilium vere oecumenicum, seu repraesentans universam ecclesiam, absque romano pontifice, qui, cum sil caput ecclesiae, hoc ipso est caput concilii oecumenici, quod illam reprae­ sentare debet, quodque alioquin esset acephalum. 120- Sequitur demum ineptire factiosos quosdam scriptores, qui dicunt romanum pontificem esse signum, vexillum, signiferum unitatis vel caput ministeriale, non autem simpliciter caput, centrum, radicem ipsius unitatis.31 **) Apoc. III. 9. 3J) Conantur quidem haeretici identidem alio nomine catholicos nominare, papislas e. gr. pontificios, romanistes, etc. at fru­ stra; in hoc enim, sicut et in reliquis omni­ bus suos, ut ipsi vocant, antecessores imi­ tati sunt, qui eadem ratione sese gesserunt, nullo tamen felici successu; Catholicae enim gloriosum nomen semper ecclesiae romanae communioni adhaesit atque adhae­ rebit. En quid de veteribus haereticis scri­ pserit s. Augustinus, lib. I. Operis imper­ fecti. n. 75: «Alhanasianos, inquit, vel homousianos ariani catholicos vocant, non et alii haeretici. Vos autem non solum a catholicis, sed etiam ab haereticis a vobis dissentientibus et vobis similibus pelaeiani vocamini; quemadmodum non tantum a ca­ tholica. sed etiam ab haeresibus vocantur ariani. Vos vero soli nos appellatis traducianos, sicut illi homousianos, sicut donalistae macarianos, sicut manichaei pharisaeos. ct ceteri haeretici diversis nomini­ bus. Nec mirum esse debet, quod novi haeretici catholicis, a quibus exeunt, no­ vum nomen imponant. Hoc enim et alii fecerunt, quando similiter exierunt.· ’’) Ita passim jansenistae, praesertim 195 DIFFICULTATES. 121. I- Obj. 1. Fides in ecclesia immutari potuit pedententirn, ut fit, donec mutatio ista evaserit universalis; nil mirum igitur, si assignari non |-;$it epocha certa inductae immutationis. 2. Addatur, quasdam veritates et dogmata tractu temporis obscurari posse, propterea stante hac universali ouarumdani veritatum obscuritate, error obrepere facillime potuit: ergo. • & 122. Resp. ad 1. AT. Alioquin promissis Christus defuisset, quod im­ puni est asserere. Ignorantia ct error dari possunt in privatis individuis, jumquam vero in ecclesia ipsa; Christus enim, ut superius diximus, promissiones suas et privilegia non privatis et singularibus personis, sed unitati «incessit. Alias semper incerti fluctuare deberemus. 123. Ad 2. iV. pariter; siquidem ejusmodi universalis obscuritas est commentum jansenistarum, merito confixum a Pio VI. in constitutione Auctotan fidei.3 5 Etenim Christus semper vigilat super ecclesiam suam, eidem prospicit, ac semper cum ipsa est. 124. Inst. Cur itaque, cum nova oritur controversia, tot disquisitiones fiunt, tot exoriuntur dissidia? 120. Resp. Quia Christus non per modum inspirationis, sed per moium adsistenliae, ut jam notavimus, ecclesiae suae praesto est; neque excludit media, studium scilicet, humanam-% industriam, etc. ad finem obtinendum. · + · Et eidem ratione ac, cum quis cum altero contendit de possessione bonorum inorum, iste inquirit in instrumenta et titulos propriae possessionis, maxima qua potest diligentia, ut sibi vindicet bona propria, sic ecclesia inquirit dili­ genter in monumenta scripturae et traditiofiis, ut ea opponat istorum nova­ torum audaciae, et consulat inultorum infirmitati. Praeterea, nonne et in concilio jerosolymitano inter apostolos, et seniores magna conquisitio (Act. XV.7) facta est ad dirimendam controversiam de legalium observantia, etsi apostoli omnes et singuli infallibiles essent? 126. II. Obj. Episcopi sunt successores apostolorum, qui immediatam ■uo Tamburini, in sua Ethica, tom. I. 252 ct seq. atque in sua Analisi (telle ptfcrizioni di Tertulliano, §. 40, 60, 69 ■ ’·?. ei in Catech. Gourlin, tom. I. cap. 9. :· 3· pag 273. Denominatio vero capitis whteriaUs, tributa romano pontifici, provripta fuit in constitutione Pii VI. Auctortsi fidei, prop. III. his verbis: «De ca­ pitis ministerialis denominatione romano poatifiei attributa, sic explicata, ut roma­ ns pontifex non a Christo in persona beati Petri, sed ab ecclesia potestatem ministerii accipiat, qua velut Petri successor, verus Christi vicarius ac totius ecclesiae caput pollet in universa ecclesia; haeretica." 3i) Prop. I. ..Propositio, quae asserit postremis hisce saeculis esse generalem ob­ scuritatem super veritates gravioris momenti, spectantes ad religionem, et quae sunt ba­ sis fidei et moralis doctrinae Jesu Christi; haeretica." 13 * 196 habuerunt a Christo missionem, et quidem illimitatam, et super ipsos nc5 minus quam super Petrum aedificata ecclesia est, dicente apostolo, qiiud fide, les aedificati sunt super fundamentum apostolorum ct prophetarum (Epb« 11.20); ac. teste praeterea beato Joanne, civitas Hierosolymorum (eccle.-ii) habet fundamenta duodecim, et in ipsis duodecim nomina duodecim apostolo­ rum Agni (Apocal. XXI. 14); ergo falsum est unitatem regiminis ecclesiasiid ab unitate capitis seu romani pontificis provenire, ab eaque pendere. 127. Resp. D. primae propositionis sensum. Episcopi simul unes corpus efficientes sunt successores apostolorum seu collegii apostolici, C subd. quoad potestatem ordinis, C. quoad potesUsingillatim sumpti Addo, licet extraordinaria fuerit apostolorum pv tem jurisdictionis, testas, eam tamen non fuisse illimitatam atque independentem. Nam eitraordinariam hanc potestatem habuerunt quidem apostoli a Christo, sed subordinatam Petro, qui unus plenitudinem potestatis accepit ad suos sutcessores transmittendam, utpote ordinariam. Hinc istud intercedit discrimei inter potestatem Petro collatam et potestatem collatam apostolis singulis: licet utraque fuerit plena et universalis, attamen potestas Petri fuit ordww· ria, suprema, et independens, potestas apostolorum extraordinaria et subordinata Petro quoad exercitium, quae propterea cum ipsis terminare debebar. Etenim potestas ista extraordinaria concessa fuit apostolis ad fundandam eccle­ siam, ac necessaria fuit illis ecclesiae primordiis, potestas Petro insuper con­ cessa fuit ad unitatem ecclesiae conservandam, ideoque perpetua atque, n: loquitur Tertullianus, cum jure traducis. 1’ 128. Hinc rursum idem Tertullianus : Memento, scribebat, clava hi/ Dominum Petro, et per eum ecclesiae reliquisse 36: ac reliqui Patres passis vocant Petrum, caput, coriphaeum, pratsidem, principem, pastorem supreme apostolorum ct ecclesiae37, quia, ut loquitur s. Cyprianus: Exordium d unitate proficiscitur, d primatus Petro datur, ut una Christi ecclesia, et calk(Ira una monstretur, ct pastores sunt omnes, et grex unus ostenditur, qui 8 apostolis omnibus unanimi consensione pascatur, et ecclesia Christi una mon­ stretur 3 8, ecclesia est in episcopo .... Petro primum Dominus potestate dedit, et post ad apostolos quoque loquitur . . . super Petrum aedificat adisiam, inde episcoporum ordinatio et ecclesiae ratio decurrit33; ac rursun: l na ecclesia a Christo Domino super Petrum origine unitatis et ratione fun­ data 4°; et alias saepe eamdem veritatem inculcat. Consonat s. Cypriani s. Augustinus, dicens: Et dubitabimus nos ejus ecclesiae condere gremio, qua usque ad confessionem generis humani ab apostolica sede per successions 36) Scorp. cap. 10. 3 9 Vid. Bolgeni, CEpucopato, 1789, Part. I. cap. 2. 3S) De unitate ecclesiae. ”) Ibid. 4 °) Epist. LXX. Ad Januarium. 197 qriscoporum, frustra haereticis circumlatrantibus, . . . culmen auctoritatis obtirtui/“?ut alia innumera his similia Patrum testimonia praetermittam. 129. Ad 2. prop, partem, super ipsos non minus, etc. D. Sed diversa ratione, ut nuper declaravimus, C. eadem ratione, N. 130. Ad 3. ad prolata nempe testimonia scripturarum, D. Fideles aedi­ ficati sunt super fundamentum, id est, super fidem praenuntiatam a prophe­ tis, et praedicatam ab apostolis, qui per praedicationem diversas ecclesias fundarunt, C. secus, N. 131. I. In st. 1. s. Cyprianus dicit: Episcopatus unus est, cujus a lingulis in solidum pars tenetur 42; 2. idem praeterea addit: IToc erant tique d ceteri apostoli, quod fuit Petrus, pari consortio praediti et honoris d potestatis 4s; et 3. s. Hieronymus: Licet . . . cuncti (apostoli), inquit, times regni cadorum accipiant, et ex aequo super eos ecclesiae fortitudo soliktur4 4 ; ergo. 132. Resp. ad 1. D. A. A singulis in solidum pars tenetur, quoad in­ dividuam unitatem ipsius episcopatus et ecclesiae, quae non dividitur per multitudinem episcoporum, qui cum Petro et sub Petro tenent et pascunt portem sibi commissam, C. quasi episcopi singuli episcopatum in solido te­ nerent, A’ Talem porro esse germanum sensum textus allati, patet ex verbis, quae immediate praecedunt : Quam unitatem, inquit, firmiter tenere et vindicare debemus, maxime episcopi, qui in ecclesia praesidemus, ut episcopatum quoque ipsum unum atque indivisum probemus............ episcopatus unus est etc. Ipsemet s. martyr, scribens ad Cornelium, vocat: Petri cathedram atque eccle­ siam principalem, unde unitas sacerdotalis exorta est. 45 Hinc illae similitu­ dines solis, unde radii; fontis, unde rivuli; arboris, unde rami exoriuntur, quibus passim ipse utitur ad ecclesiae naturam et unitatem designandam. 46 133. Ad 2. D. Hoc erant in dignitate apostolatus ac potestate extra­ ordinaria, C. in potestate episcopali, subd. simul sumpti, C. seorsim sumpti, /V. ’*) De utilitate credendi, cap. XVII. n. 35. Jam vero si ad haec aliaque prope innumera antiquitatis documenta, quae ad­ duci possent, animadvertissent vel animad­ verterent protestantes, profecto tot nova systemata non excogilassent vel quotidie «cogitarent ad detegendam veram Christi ecclesiam, et constitutam a Christo religio­ nem. Via enim brevissima nobis a patri­ tus unanimiter proponitur, ecclesia Christi est illa, cui praesidet ut caput romanus pon­ tifex, beati Petri successor ct Christi vica­ nus, quaeque a Christo ad nos usque per­ petua successione pervenit. Haec est via regia, quae fallaciae vel errori seu deceptioni obnoxia non est. Haec obtinet summam auctoritatem. Ubi haec abjicitur, nihil certi superest, nullum omnino effugium, per quod desperationem vitare possimus, ut ex dicen­ dis magis patebit. <2) De unitate ecclesiae. ”) Ibid. <·») Lib. I. Cont. Jovinianum, n. 26. 4S) Epist. LV. •*6) De unit. eccl. loc. cit. Cons, in hunc textum s. Cypriani Bolgeni, in opere inscripto L Episcopato, cap. 2. n. 20; et cap. 6. n. 68 et seq. edit. Rom. 1824; et Petrus Ballcrinius, De vi ac ratione pri­ matus Rom. Pont. cap. 13. §· 3. 198 199 Etenim hic s. Cyprianus non videtur spectaro nisi solani dignitatem apost·. 137. ΙΠ. Inst. Non satis patet quandoque, quinam sit romanus pon­ latus, sub quo respectu dici poterant ceteri apostoli Petro aliqua ratione pj. tifex legitimus; romana praeterea ecclesia saepe suo pastore caret, sede va­ res: etsi in hac ipsa dignitate, juxta eumdein Cyprianum, essent Petro toW canto; ergo in ejusmodi casibus ecclesia nullum habebit caput, nullum centrum. dinati; protinus enim subjicit: ZW exordium ab unitate proficiscitur, (l pri­ 138. Resp. Neg. conseq. In his enim casibus omnes ecclesiae particu­ matus Petro datur, ut una Christi ecclesia et cathedra una monstretur. Qucd lares communicant cum sedo romana, quae centri vices supplet, ut patet ex si adversarii contendant, loqui s. martyrem de dignitate seu potestate epi­ perpetua praxi. Negotia, quae urgent, sic expediri possunt communi con­ scopali , tunc dicimus sub duplici respectu tum apostolos tum episcopos con­ sensu tribunalium seu congregationum et cardinalium, quando peculiari non siderari posse, quatenus nempe unum constituunt corpus et individuum ena indigent romani pontificis auctoritate, quae alioquin tamdiu desideratur, do­ suo capite, et quatenus singillatim sumpti singularia membra sunt ejusden nec novus pontifex vel certus designetur. Qui bona fide tempore schismatis corporis; sub primo respectu omnes utique pari potestate praediti sunt, n; uni potius pontifici dubio adhaerent quam alteri, hoc ipso inculpabiles sunt, senatores in senatu sub et una cum suo praeside, qui omnes gaudent pote­ et virtnaliter saltem germano seu vero unitatis capiti adhaerent. 51 state suprema, legislativa, etc. ; sub altero respectu nullam aliam potestatem 139. IV. Inst. Concilia basileense ct constantiense non habuerunt habent, quam eam, quae eis conceditur seu communicatur; haec autem eiromanum pontificem veluti unitatis centrum et caput; ergo. traordinaria potestas apostolis a Christo ipso data est cum subordinatione ad Petrum quoad exercitium, ut superius notavimus, episcopis autem quoad pro­ imperator Aurelianus, qui ad episcopum vocat, Wctsteinii (Proleg. n. 1. pag. 19): prias dioeceses a romano pontifice tribuitur ac communicatur.4 7 romanum querelas sibi delatas remiserat, .Si tamen ecclesiasticam historiam velimus eum exilio mulctavit. Vid. Eusebius, Hist, consulere, patebit jam inde a saeculo IV. 134. Ad 3. D. ut supra; etenim prosequitur ibidem immediate s. Hie­ eccles. lib. VIT. cap. 30. tum, enatis controversiis, ecclesiae graeronymus: Inter duodecim unus eligitur (a Christo), ut capite constituto scitucae Doctores in duas partes scinderentur, matis tollatur occasio. όΙ) Sane ecclesia nonnullos, qui falsis ingenio, eloquentia, numero tamen non 135- II- Inst. Ecclesiae orientales et apostolicae independents sem­ aequales, eam pariem, quae vincere cupie­ pontificibus, errore decepti, adhaeserant, bat, Romam confugisse, majestatemque pon­ fastis suis adseripsit. Juvat nonnulla hic per fuerunt ab ecclesia romana, seu a romano pontiiice; ergo. exempla afferre. Dic 31. Maii in Martyrotificis comiter coluisse, coque pacto, op­ 136. Resp. Neg. antcc. Nam romani pontifices toties veram exercuerim: logio romano mentio fit s. Paschasii, qui pressis per pontificem et episcopos latinos auctoritatem in ecclesias orientales, quoties sese obtulit occasio vel necessi­ adversariis praevaluisse, atque orthodoxiam errore deceptus adhaesit schismati Lauren­ tii antipapae adversus s. Symmachum, de tas, ut pleraque ecclesiastica monumenta testantur, ipso fatente Fleury.4’ ia conciliis stabilivisse; eam ob causam Athanasius non sine comitatu Romam pe­ quo sic scribit s. Gregorius Magnus, lib. IV. Et sane frequentes fuerunt recursus ad apostolicam sedem. Non raro saw Dialog, capp. 40 et 41 : »Qui enim non tiit plurcsque annos ibi haesit." Admissa patriarchae alexandrinus, antiochenus, jerosolymitanus, apostolicam sedem in primis confessione adversariorum de usu malitiae sed ignorantiae errore peccaverat, adierunt; non raro ad ipsam appellationes detulerunt; non semel etiam ipsos purgari post mortem a peccato potuit." Vid. appellationum ad romanum pontificem ex Baronius in Notis ad Martyr. rom. loc. parte ecclesiarum orientalium, IV. ecclesiae patriarchas romani pontifices deposuerunt; s. Athanasius, a sua sede arianocil. Sic sub die 5. Aprilis recensetur no­ saeculo, sciscitari possumus a Wetsteinio rum machinationibus expulsus, appellavit ad sedem romanam; s. Sophronius men s. Vincentii Fcrrcrii, quem schismati et Gibbon, quaenam unquam pars sit, quae jerosolymitanus et Sergius constantinopolitanus in causa monothelitarum Ro­ Benedicti XIII. antipapae, eodem errore vincere non cupiat? Certe ipse Nestorius mam miserunt. In schismate antiocheno id ipsum factum est. 49 Quod pri­ deceptum, ad tempus adhaesisse constat. vincere cupiens Romam confugerat, at fru­ stra; ratio est, quia, cum haeresini induxis­ B. Petrus luxemburgensis vivere desiit, mis etiam ecclesiae saeculis passifn factum ipsemet Wetsteinius concedit set, quae numquam in Petri cathedra lo­ quum adhuc adhaereret schismati antipapae eidemque assentitur Gibbon. 50 «’) Cons. Mazzarelli, in Dissertatione : An Summus Pontifex habeat auctoritatem destituendi Episcopum incitum, et··., inter dissertationes ejusdem selectas, Romae anno 1807 editas, η. IV. 1S) Opere citato. Cons, praeterea Opu­ sculum domini Marchetti: Del concilio di Sardica, vol. L in 8, nec non eruditissimi fratres Ballerini. tum in cil. op. De vi et ratione primatus Romanorum Pontificum. tum in adnolationibus ad novam editionem operum s. Leonis Magni, operibus nun>qnam salis commendatis. «») Ibid. s0) De lapsu imp. rom. cap. 21. Ιο· quens de appellatione interposita a s. Ath> nasio ad romanam sedem, n. 1, refert ani­ madversionem prudentia plenam, ut ipse cum habere potest, hinc nedum vinceret, victus est, ipsi obsistente romano pontifice. Sciscitamur secundo, quomodo a romano pontifice ct episcopis latinis opprimi potue­ rint orientales dissidentes tempore perse­ cutionum, quum tamen certum sit, jam III. ecclesiae saeculo Romae accusatum fuisse Paulum samosatenum sub imperatore Au­ reliano ob novitates quas disseminare coe­ perat, atque a romano pontifice Paulum fuisse depositum, quod cum intellexisset Clementis VII. a quo creatus fuerat Cardi­ nalis, et inter beatos a vero pontifice ejus­ dem nominis, Clemente VII. adseriptus est. Vid. Raynaldus, ad annum 1387, n. 11. s. Antoninus, III. part. tit. cap. 2. §. 1, cu­ jus verba referuntur ab eodem Raynaldo, loc. cil. Ciacconius, Vitae et res gestae Pontificum Rom. et sanctae romanae ec­ clesiae Cardinalium, vol. I. fui. pol. 1012. Romae 1630. Bolland. Acta SS. mensis Julii, sub die 2. Julii, §.12, Vindiciae, etc. 200 140. Resp. Ncg. antec. Haec enim concilia, si tamen in decretis quae romani pontificis auctoritatem spectant, oecumenica sunt, quod plerique jure negant, istud unitatis centrum in pontifice ultro admiserunt; eorum discepta, tio non erat nisi de amplitudine pontificiae potestatis. Ceterum hac in parte concilium basileense tamquam schismaticum vulgo habetur, Constantin^ autem respicit tempus schismatis, atque passim quoad ista decreta rejicitur, vel saltem ut dubiae habetur auctoritatis, ideoque nullius roboris51: sed de; his uberius et ex professo in tractatu De locis theologicis, ubi de romano pontifice. PROPOSITIO VL Quicumque quovis tempore, spiritus privati placita sectando, se opponunt ecclesiae catholicae magisterio, rebelles sunt, sectarii et novatores. 141. Una est omnium haereseon origo, systema videlicet spiritus pri­ vati ‘, seu privatorum hominum, qui sese erigunt adversus legitimam aucto­ ritatem, divinitus institutam ad fidem docendam, propagandam atque inteme­ rate servandam usque ad consummationem saeculi, quam solam esse ecclesiam catholicam praecedenti propositione ostendimus, ut sua propria sectentur placita. 1 142. Christus, ut vidimus, soli ecclesiae, nempe docenti, a se institutae missionem dedit, eamque perpetuam constituit fidei depositariam ac magistram cunctis gentibus. Ecclesia hac facultate utens per suos ministros auctoritative, ut ajunt, seu nomine ipsius Christi, quovis tempore omnibus gentibus i.ii u ■ 52) Cons, opus Schelstrate : De Con­ ciliis Constantiensi el Basileensi, in 4. necnon Animadversion es Roncagliae et Alansi, ad Hist, cedes. Natal, alex. in diss. IV. saeculi XV. et XVI. in decreta, sess. IV. et V. Concilii constantiensis. §. 1 et seqq. l) Hic notanda est confusio nuper in­ ducta a plerisque rcccntioribus scriptoribus, qui promiscue accipiunt has duas denomi­ nationes spiritus privati (Arationis indivi­ dualisa perinde ac si idem significarent, at longe a se distant. Etenim ratio indivi­ du alis in bonam partem accipi potest, cum homo etiam individualis recte ratione sua uti possit ad inquisitionem veritatis, ct pas­ sim recte eadem utatur; at denominatio spiritus privati semper in malam partem accipitur, pro oppositione nempe rationis propriae adversus legitimam auctoritatem a Christo institutam, id est, ecclesiam catho­ licam; hinc factum est ut Bellarminus, B·:canus, Bossuet etc. aliique controversis^ numquam impugnaverint rationem indiridualem, sed semper spiritum pricatum protestantium. ’) En verba, quibus Ilegesippus omnium haeresoon originem declarat : Εκαστος ι’5/ακ καί Ιτίρωί ιδίαν δόίαν παριιςήγαγιν : ϊ<1 est: Oui (haeretici) seorsim singuli pmprias opiniones induxerunt. Apud Eus. Hist, eccles. lib. IV. cap. 22, qui prae­ terea refert ex eodem Hegesippo, qui florui! sub imperatore Hadriano, ipsum, cum Ro­ mam proficisceretur, plurimos episcopus adiisse, et ab omnibus unam eamdemipu audivisse doctriiutm ; ori την αυτήν napi -άντων -apiiXyrpt διδασκαλίαν άκοΰσαι γί -οι -άριστι, etc. Unde patet perpetua uni­ tas in ecclesia catholica, dissensio et divi­ sio perpetua in sectis heterodoxorum. 201 sibi commendatas veritates tradit, ac suos filios edocet. Hinc sicut ecclesiae cilicium ac munus est docere, sic privatorum est doceri et credere, seu, ut f loquitur apostolus, in captivitatem redigere intellectum in obsequium Christi (II. Cor. X. 5), seu fidei Christianae et dbedirc fidei (Hom. I. 5 et alibi passim). Fides proinde seu veritas necessario a legitima auctoritate est 3 ; hacresis contra seu error necessario a spiritu privato huic legitimae auctoritati oppo­ sito. Haec autem oppositio ex parte horum privatorum hominum necessario includit perduellionem, et quotquot ecclesiam catholicam deserunt, ut priva­ torum hominum placitis adhaereant, hoc ipso adhaerent perduellioni, sectarii fiunt, novatores vel novatorum participes. t 143. De his novatoribus jam scribebant apostoli in concilio hierosolymitano congregati : Quoniam audivimus quia quidam ex nobis exeuntes turbactrunt vos verbis, evertentes animas vestras, quibus non mandavimus, etc. (Act. XV. 24); et apostolus ad Galatas: Sunt aliqui, qui vos conturbant, et volunt convertere euangelium Christi; sed licet nos, aut angelus de coelo evangelizet vobis, praeterquam quod evangelizavimus vobis, anathema sit (cap. I. 8) ; et ad Thessalonicenses : Rogamus vos, . . . ne quis vos seducat ullo modo (II. Thess. Π.3); atque ad Timotheum: Erunt homines se ipsos amantes, cupidi, elati, tuperbi, blasphemi, . . . hi resistunt veritati, homines corrupti mente, reprobi circa fidem (II. Tim. III. 2 et seq.) ; denique, ut alia innumera his similia testimonia praetermittam, Christus ipse in Apocalypsi reprehendit atque ob­ jurgat episcopum Pergami, eo quod haberet in ecclesia sua tenentes doctrinam nicolaïtarum. Ex doctrina igitur Christi et apostolorum isti omnes, qui in­ surgunt adversus legitimam auctoritatem, ut ipsius doctrinae ac magisterio sua propria placita substituant, tamquam totidem perturbatores, seductores, evangelicae doctrinae corruptores, superbi, mente corrupti, reprobi circa fidem, anathematizandi, sectarii, haeretici habendi sunt absque ullo discrimine; nam apostolus loquitur etiam de iis qui subsequentibus aetatibus insurrecturi erant, scribit enim ad Timotheum: In novissimis diebus instabunt tempora periculosa, etc. (II. Tim. III. 1). Ergo omnes et singuli, qui quovis tempore, quovis coloro ac praetextu, priorum novatorum vestigia sectantes, spiritus privati figmenta opponunt receptae ab ecclesia doctrinae, omnes, inquam, indiscriminatim tamquam rebelles, seductores, perturbatores, reprobi circa fidem hoc ipso sunt et erunt usque ad consummationem saeculi. 144. Et sane in rebus fidei, vel legitimae standum est auctoritati vel ’) Praeclare s. Augustinus, lib. De uti­ litate credendi, cap. IX. cum hoc inter ccthsiam catholicam et haereticos dixisset esse discrimen, quod ecclesia catholica ve­ nientibus ad se praecipiat fidem, haeretici autem promittant rationem, concludit: >.Vera religio, nisi credantur ea, quae quisque po­ stea, si se bene gesserit dignusque fuerit, assequatur atque percipiat, et omnino sine quodam gravi auctoritatis imperio iniri recte nullo pacto potest.« Ed. maur. tom. VIII. h - 202 spiritui privato. Si primum dicatur, cum nulla alia auctoritas legitima sii nisi ecclesia catholica a Christo instituta, quod jam demonstravimus, et cum omnes et singuli novatores, nullo facto discrimine, ab ecclesia damnati» proscripti sint. hinc, omnes indiscriminatim rebelles et sectarii ex aequo sunt, incipiendo a nicolaitis, quos Christus ipse reprobavit, usque ad unitarios et methodistas. Quanam enim ratione methodistae, unitarii, protestantes ausint sese praeferre nicolaitis, gnosticis, cerinthianis, carpocratianis, arianis aut aliis haereticis, quasi nempe illi erraverint, ipsi vero a veritatis tramite minime deflexerint? Quis judex erit? Ergo vel omnes pariter damnandi et repro­ bandi, vel omnes pariter ut veritatis cultores ac veri Christi discipuli habendi sunt: quod postremum cum dici non possit, nisi impie dicatur, tum Christum, tum apostolos errasse, dum hos insectati sunt et rejecerunt ab ecclesiae com­ munione, restat ut primum affirmetur. Nulla via media. 145. Quod si contendant adversarii, spiritui privato vel, ut in praesen­ tiarum loqui malunt, rationi individual! uniuscujusque standum esse in ne­ gotio fidei, tunc frustra damnati fuissent omnes novatores seu haereticis temporibus apostolicis usque ad nos; omnes admittere possemus errores non semel contrarios et contradictorios, quos delira hominum quorumdam ratio invexit; omnis prorsus veritas sic prolaberetur; nullum jam dogma esset re­ tinendum. In Deo tres essent personae et una tantum; Christus Deus esset simul et non esset; duae essent in Christo naturae et una solum; una esset in ipso persona et duplex: Deus auctor esset peccati et non esset: in ho­ mine esset liberum arbitrium et absoluta necessitas, etc. etc. vel saltem esset indifferens unicuique sic diversa, immo et contraria sentire et credere; et quod consequens est, cum identidem homines isti nonnihil novi induxerint etiam circa moralem seu practicam doctrinam, fas unicuique esset tamquam licita habere homicidia, adulteria, fornicationes, incestus, infanda denique omnia flagitia, quae tum veteres tum recentiores approbarunt. 4 Itane ecclesia. A) Fletchers Works, vol. III. pag. 10. refert moggletonianos et labbadistas, qui sunt ex secta methodistarum, sub prae­ textu obsequendi interiori lumini, se flagi­ tiosissimis impietatibus dedisse, prout adhuc faciunt nonnullae aliae sectae mcthodislicac. Adulterium et homicidium, inquit supranominatus Richardus Hili, »non nocent filiis Dei, immo sunt ipsis utilia. Peccata inea possunt Deo displicere , sed persona mea semper ipsi cara erit. Etsi magis pecca­ rem quam Mariasses, non ideo minus di­ lectus filius Dei essem, quia semper me videt in Christo; exinde fit, ut inter ipsa adulteria, incestus ct homicidia possit ad me verba convertere: Tota pulchra es, amica mea, et macula non est in te.· (Ibid. vol. IV. pag. 97.) «Etsi ego vitupero eos, qui dicunt: Peccemus, ut in nobis gratia abundet; attamen, his non obstan­ tibus, adulterium, incestus, homicidium me sanctiorem reddent super terra et gloriosio­ rem in coelis.·* f F'leteher's Duybenys Guide to the Church, pag. 82.) D. Milner (Let­ ters to a Prebendary) refert el ipse Salo­ monem quemdam, ministrum apud Conten­ iry, populum docuisse jurare, blasphemare, liberumque laxare frenum excessibus omni­ bus. Quoniam abhorret animus ejusmodi excessus recensere, qui plura cupit praeter έ· 203 a Christo instituta, erit sino dogmate et sino morali? Quorsum igitur revelatio? Ergo vel catholici vel rebelles, vel in ecclesia catholica vel in synagoga satanae, vel Christi vel Belial, vel catholica fides vel quod libet spi­ ritus privati deliramentum, omnia contradictoria aeque vera, aeque lau­ danda sunt! 146. Ex his sequitur I. quod quicumque protestati sunt adversus eccle­ siam catholicam, protestati fuerint adversus veritatem et adversus Deum ipsum. 147. Π. Quod, cum protestantismus sit actus rebellionis adversus eccle­ siae auctoritatem, quotquot haeretici fuerunt et sunt, totidem fuerint ac sint protestantes, ejusdem nempe criminis rei, et ipsis idem conveniat nomen. 148. IU. Quod, cum protestantismus vox sit negativa, significans actum protestationis adversus articulos fidei ab ecclesia definitos, fiat ut, quo quis minus credit, seu quo plures articulos rejicit, eo magis sit protestans, eique magis conveniat talis denominatio, ita ut perfectus incredulus ac rationalista sit perfectus protestans. 149. IV. Quod protestantismus partialis sit plena et formalis incohae­ rentia: si enim regula fidei est spiritus privatus, nulla est ratio cur vel unus fidei articulus admittatur ob ecclesiae auctoritatem. Hinc protestantismus partialis non est status consistentiae ; quisquis enim a fide catholica reces­ serit, ille profecto in nullo statu medio diu permanebit, sed ad deistarum vel rationalistarum partes accedet; et sane deismus ac rationalismus sunt na­ turalis ac ultimus fructus protestantismi. 5 DIFFICULTATES. 150. I. Obj. S. Cyprianus aliique quamplurimi africani episcopi dis­ sentiebant a romano pontifice, ideoque ab ecclesia universali, circa valorem ! citatos auctores, consulere potest ipsos scri­ ptores protestantes, Trombley, Considéra­ tions sur l'état présent du Christianisme, pag. 239, et Baronem de Stark, Entretiens philosophiques sur la réunion des differen­ tis communions chrétiennes, traduits de l'allemand, Paris 1818, praesertim pag. 285, ubi refert excerptum cujusdain dissertatio­ nis De s. Pauli christianismo, auctoris inonymi, insertae in Repertorio Semleri, in qua auctor praeferl ethnicismum christianie religioni, ct §. 3. quaerit: >.Si le ré­ tablissement de la religion des Grecs et des Romains ne serait, point le meilleur parti quon pût prendre." Id ipsum praestite­ runt magistri populi seu pastores, ut con­ stat ex nota 72 operis Thiess; sic imitati sunt nonnullos philosophos gallos, nominalim vero Raynal, qui in sua Historia philosophica amare queritur De ce que la Croix de J. C. avait remplacé les divini­ tés riantes de Rome et de la Grèce. Si tamen hoc opus citati auctoris foetus est. ·') Leibnilzius merito praedixit, in epist. inedita ad Arnaldum, atheismum vel sal­ tem naturalismum postremam hacresium fore: «Il est vraiment à craindre que la dernière des hérésies ne soit l'athéisme, ou du moins le naturalisme." Vid. Exposi­ tion de la doctrine de Leibnitz sur lu Re­ ligion. Paris 1819, pag. 415. Eventus ve­ ritatem praedictionis ostendit. 204 baptismi haereticorum. nec tamen rebelles habiti sunt. Sic semipelagiani, licet errarent circa gratiae necessitatem ad initium iidei, non propterea damnati sunt. Frequentes sunt, in ecclesia ipsa catholica, concertationes circa lidei articulos, divisae scholae sunt thomistarum, congruistarum, augustinianensium} etc. nec propterea alterutra contendentium pars rebellis cen­ setur. Jam ipse apostolus scripserat : Unusquisque in suo sensu abundd (Rom. XIV. 5); necesse propterea non est auctoritati acquiescere in iis, quae ad fidem pertinent. * 151. Resp. D. Ante expressam ecclesiae definitionem, et quidem sub anathematis poena latam, C. post ejusmodi definitionem, 1V. Aliud esterrare, aliud in proprio sensu persistere, seu resistere legitimae auctoritati de­ finienti. Jam vero citati africani episcopi errabant quidem ante expressam illam definitionem: cum tamen dubium fortasse adhuc superesse posset, num ipsorum doctrina contraria esset ecclesiae doctrinae, innoxii erant; non autem post ejusdem ecclesiae definitionem, cui se reipsa submiserunt. Nec illud omittendum est, quaestionem illam rebaptizantium spectatam ab illis fuisse, juxta non paucos eruditos, ut quaestionem potius disciplinae quam fidei.’ Hinc factum putamus, ut nonnulli, etiam post concilium nicaenum, perrexe­ rint consuetudinem illam inveteratam in suis ecclesiis retinere, ut suo loco dicemus. 152. Semipelagiani numquam sectam constituerunt, vix enim s. Caelestinus pontifex dederat rescriptum suum ad controversiam illam dirimendam, cum statim omnes, quos error ille infecerat, eidem decreto ultro adstipulati sunt. 153. Atque hinc responsio patet ad difficultatem petitam a concerta­ tionibus theologorum. Ejusmodi enim domesticae concertationes, quae, salva caritate, in scholis catholicis libere agitantur, fidem seu fidei articulos ab ecclesia definitos nullatenus attingunt, sed modum tantummodo ac rationem nonnulla explicandi; praeterea omnes theologi catholici parati sunt privatos sensus subjicere ecclesiae definitioni, si qua ab ipsa daretur. 6 7 Nunc vero addo nullum fortasse argumentum validius afferri posse ad summam in eccle­ sia unitatem adstruendam. quam istud quod eruitur ex theologorum discepta­ tionibus. Hae siquidem incipiunt, ubi dogma desinit; et unaquaeque schola J i ! I d 9 6) Vid. Bo!çeni* in opere Risposta al quesito , cosa è un appellante? Teslo X. 7) Atque hinc patet mala eorum fides, qui, ad cohonestandas propriae sectae di­ visiones in rebus iidei. in medium afferunt dissensiones theologorum catholicorum, non advertentes ingens intéresse discrimen inter divisiones et placita haereticorum, quae oriuntur ex defectione a legitima auctoritate. ac subruunt fidem ipsam, et accidentales, ut ita dicam, levesque dissensiones theo­ logorum, qui in fide unanimes sunt, et quorum controversiae agitantur circa ea, quae nondum ab ecclesia definita sunt, nec habent pro objecto nisi diversam rationem exponendi ea quae ad fidem pertinent, salva semper fide ipsa. 205 latis jam definitionibus innititur ad suum placitum stabiliendum; demum una­ quaeque definitionem ilnalein efflagitat ad plenum triumphum reportandum. 8 154. Ad verba apostoli: Cnusquüque, etc. D. circa aliquam praxim praesertim disciplinae, quam ecclesia liberam unicuique reliquit, C. in rebus fidei definitis, A’. Hoc enim inauditum in ecclesia est, et apostolus, ut patet ex contextu, loquitur de libera discretione ciborum et quorumdam legalium observatione. 155. II. Obj. Spiritus evangelii est spiritus libertatis; et sane Chri­ stus, cum in mundum venit, praestitit erga degenerem judaeorum religionem, quod postea Lutherus efficere tenta vit in ipsa religione catholica, tunc tem­ poris foede immutata per usurpationes papales et insectatorem monachorum spiritum medio aevo 9 ; ergo. 156. Resp. D. -4. Spiritus evangelii est spiritus libertatis a lege mosaica ac legalibus observantiis, vel per oppositionem ad spiritum servitutis ο et timoris legis mosaicae, C. est spiritus libertatis, ita ut liberum unicuique sit credere, sentire et innovare in rebus fidei, prout magis libet, A; Absurda enim esset libertas illa credendi quodlibet, verum aut falsum, fidemque omnino destrueret. 157. Ad probationem, Neg. impiam et blasphemam comparationem. Ecquis enim, nisi deista vel atheus, impurum ac scelestissimum apostatam, qui immani arrogantia inconsutilem Christi vestem, id est, ecclesiam, dilace­ rare aggressus est, per rebellionem filiorum adversus propriam suam matrem omnia susdeque vertendo, audeat comparare cum unigenito Filio Dei, qui non venit solvere legem, sed adimplere (Matth. V. 17)? Ubinam signa inve­ niuntur ejus missionis? Ubi vaticinia, ubi miracula? Nisi per summum nefas velis inter ipsius prodigia satanicum plane furorem, fornicationes, adul­ teria, sacrilegia recensere. 1 ° 158. Quod si Christus abrogavit legem caeremonialem et judicialem, ’) Vid. Newman, Conferences prêchèes à Moratoire de Londre, vers, ex angl. Paris 1851. Confer. III. ubi hoc argumen­ tum egregie evolvit adversus Jewel aliosquc anglicanos. ♦) Ita auctor operis Chronologie uni­ verselle, vol. 100. De la Bibliothèque du citoyen du XIX. siècle. ’·) Vid. Lessius, in Consultatione : Ouae [ides et religio sit capessenda, Consid. IX. quinta ratio ex vita et morum conditione; ubi pessima, Lutheri et Calvini vita in propatulo ponitur. Quod attinet ad mira­ cula Lutheri nemo id ignorat, quod testis ocularis refert Frid. Staphylus, in Absoluta apologia, pag. 404, de Lulhero anno 1545. exorcizante quamdam juvenem de Alisnea Wiltenbergac; ea nempe ratione, qua (Act. XIX. 16) in filios Scevae daemon insiliit, sic insiliit in Luthcrum ejusque socios, nec levi illos damno affecit. Staphylus, quum Luthcrum magistrum suum jugulo a dae­ mone arreptum conspiceret, et fugam mo­ liens seram recludere non valeret, 'securim a clerico per fenestras injectam adeptus, fores excidit salutique suae et incolumitati consuluit. Cons. Baddeley, A sure way to find out the true religion, Boston 1831, pag. 66. Ά Λ 207 206 substituendo umbrae ac figurae rei veritatem, necessario debuit vetus pariter sacerdotium abrogare, lex enim et sacerdotium relativa sunt; attamen novum in se sacerdotium instituit ac sempiternum, cujus ministros voluit perpetuari in ecclesia sua per continuam successionem, usque ad saeculi consummationem, cum potestatis plenitudine, quam in episcopatu, sensu jam exposito, collocavit 159. Si aliquot praeterea abusus in ecclesia 11 circa disciplinam vel individuorum mores identidem exoriuntur, quis poterit tales abusus extir­ pate, nisi ecclesia ipsa, quae sola talem a Christo auctoritatem nacta est? Numquam privatorum est potestatem in ecclesia Dei exercere. Ii proinde qui sibi ejusmodi jus arrogant, tamquam sacrilegi et perduelles habendi sunt, ac detestandi veluti profani usurpatores, si fidem approbatam ab ecclesia mutare volunt. 160. ΙΠ. Obj. Scriptura ubique supponit liberam doctrinae discussio­ nem et examen ex parte fidelium, qui debent probare utrum spiritus ex Da sint, ut praescribit apostolus Joannes (I. Joann. IV. 1); quibus praeterea in­ jungit Paulus: Omnia probate, quod bonum est tenete (I. Thess. V. 21); qui cavere debent, ne quis eos seducat (Coloss. II. 18): quique jubentur omne ex­ ternum excludere magisterium, cum Spiritus Sanctus unumquemque interius doceat ad fidern necessaria: Non necesse habetis, inquit Joannes, ut aliquid doceat vos: sed unctio ejus (Christi) docet vos de omnibus, et verum est, et non est mendacium. Et sicut docuit vos, manete in eo (I. Joann. II. 27). Quod sane consonat veteri prophetiae, in qua dicitur: Ponam universos filios 'tuos doctos a Domino (Joann. VI. 45, coll. Isaiae LIV. 13); quod quidem vatici­ nium suum adimplementum in novo foedere habuisse tradit Christus, qui propterea vetuit, ne quispiam ex discipulis suis vocaretur magister: Quia magister vester, inquit, unus est Christus (Matth. XXIII. 10); ergo. i I 1·Γ 161. Resp. 1. N. A. Nihil quippe evincunt adducta testimonia, quae alio sensu semper intellexit ecclesia. 162. Resp. 2. Ncg. Antec. Ad quatuor vero priores probationes, D. Et allata testimonia speciatim tendunt ad excludendum systema spiritus pri­ vati, C. ad illud cohonestandum, sive ad excludendam ecclesiae auctori- r 1 ’) Vid. Muzzarclli in praeclaro opere, Il boon uso della logica in materia di reli­ gione, tom. L edit Florentiae 1821, opusc. II. cui titulus est: Abusi nella chiesa ; scite el. auctor distinguens inter abusus ecclesiae et abusus in ecclesia, merito negat, vel ali­ quando extilisse, vel extare posse abusus ecclesiae, seu totius ecclesiae corporis, nisi Christus promissis suis potuerit deesse; abusus enim quoslibet ecclesia numquam probavit, sed perpetuo damnavit atque pro- scripsit, juxta illud s. Augustini effatum : .Ecclesia Dei inter multam paleam, multaque zizania constituta, multa tolerat; et tamen quae sunt contra fidem vel bonam vitam non approbat, nec tacet, nec facit.* (Epist. 55. ad Januar.) At fatetur, abusns esse in ecclesia, semperque aliquot fuisse, ct futuros esse, quia cum ex hominibus ec­ clesia coalescat, qui fragiles sunt'el infirmi, impossibile est, ut nemo sit, qui humans non patiatur. I talem Λ. Etenim allati textus inducti sunt ad praemonendos fidele?, ut ea­ want a privatis et suspectis docioribus, qui, rn m apostoli adhuc in vivis essent, jam coeperant hac illae disseminare falsa dogmata , ac puram aposto­ lorum doctrinam corrumpere. Quapropter ipsi, utpote vigiles pastores, gre­ gem sibi commissum perpetuo monent de imminenti periculo, ac de necessi­ tate obsequendi legitimae auctoritati, si immunes ab erronea doctrina et ïeduetione esse velint. Subdit enim inter ceteros B. Joannes: Haec scripsi vAis de. iis, qui seducunt vos (I. Joann. II. 26). Apposite Bellanninus, lib. 3. bt verbo Dei, cap. 10, ad argumentum 12, inter cetera habet: Haec scribit L Joannes, quomodo si catholicus aliquis scriberet catholicis, qui ab haereticis Adderentur ct perturbarentur ; non necesse habetis, ut aliquis lutheranus vel talrinista doceat vos doctrinam Christi; omnino enim quae vos scire oportet jam didicistis et tenetis ex praedicatione ecclesiae, adjuvante unctione Spiritus Sancti. 163- Ad 5. probationem, D. Christus in adductis verbis vanam exclu­ dit nominis gloriam, C. excludit magistros ab ecclesia, N. Alioquin quo­ modo dixisset apostolis: Euntes docete? Ex eo autem, quod se unum ma­ gistrum praedicet hon sequitur, quod excludat ecclesiae magisterium. Oppor­ tune enim observat s. Augustinus magistrum proprie ac praecipue illum dici, qui doctrinam a seipso habet, non vero item illum, qui doctrinam ab alio acceptam ceteris tradit. Ecclesia autem non aliud filios suos docet, quam quod didicit ab ipso Christo. 164. In st. Apostolus inquit: 1. Non dominamur fidei vestrae (H. Cor. L 23); et 2.: Spiritualis homo judicat omnia, et ipse a nemine judicatur (L Cor. II. 15) ; ergo. 165. Resp. ad 1. D. Non dominamur, id est, non intendimus ob prae­ dicatam vobis fidem arbitrarium in vos exercere dominatum cum ostentatione potestatis, C. non intendimus germanam in vobis fidem conservare, N. Ut patet ex scopo et contqxtu istius capitis, et prout ipse exponit Rosenmiiller.12 Et sane solus Deus est, qui dominatur fidei nostrae; ecclesia no’ non docet nisi ea, quae Deus revelavit. 166. Ad 2. D. Judicat omnia judicio privato, quod tamen non dissen­ tiat ab ecclesiae magisterio, Tr. judicio definitivo ac independenter ab ecclesiae auctoritate, N. Addendum, non deesse qui ita explicent citatum textum, ut hinc falsum ostendant ethnicorum vel profanorum judicium de religione Christiana: nullus enim Christianus erroris circa doctrinam quam profitetur n) In hunc locum, cui praeiverat Bern, i Piconio; si quid enim boni in suis comlentariis habent protestantes, id a nostris sntuati sunt, nec umquam fere fontes indi- gitant. Hoc praeclare ostendit Dr. Petrus Fourer. Ackermann, Canonicus lateran. in opere, quod inscribitur Prophetae minores perpetua annotatione illustrati, Vien. 1830. 209 208 i «nip 7/ * argui potest 1 3, ct sane congruit contextus. Sed dato etiam, quod de cbristiano a Spiritu Sancto interius edocto sermo sit, sciri numquam potest cer­ titudine fidei, quinam ejusmodi homo spiritualis sit. 167. IV. Obj. Ea, quae ad salutem spectant diligentissimo examine ponderanda ac discutienda ab unoquoque sunt, nisi velimus ipsum natura? jus prorsus violare: liberum ergo unicuique erit ecclesiae judicio adhaerere vel ab eo recedere, quoties conscientia aliud suadet. 168. Resp. D. .1. Antequam fidem Christianam quis amplectatur, sea quamdiu infidelis est. jus habet inquirendi in motiva credibilitatis, Tr. postquam fidem suscepit, -V. Fideli enim nullum dubitativuni, ut vocant examen permittitur, quod cum vera fide consistere nequit. Permittitur ta­ men iis, qui idonei sunt, examen tantum discretionis, ut magis magisque « in fide confirment. 169. Inst. Saltem unicuique examen dubitationis licebit instituere circa veram ecclesiam, alioquin sequeretur, quempiam posse, immo et de­ bere sectae, quae Christiana dicatur, et in qua natus sit, adhaerere, quod est absurdum. Quod si examen dubitationis necessarium est ad veram Christi ecclesiam dignoscendam, quidni etiam ad cetera fidei dogmata discutienda? 170. Resp. I). -V. Unicuique licitum est examen dubitationis circa veram ecclesiam, immo necessarium iis omnibus qui extra catholicam eccle­ siam versantur, C. catholicis, A'. Ratio summae disparitatis inter utrosque ex eo patet, quod catholicis per examen discretionis evidentia morali constet de perpetua et numquam interrupta, successione episcoporum ab apostolis usque ad nos, prout omnia publica monumenta testantur. Contra vero eadea morali evidentia constat omnibus sectariis de epoclia, in qua ipsorum majo­ res ab eadem ecclesia discesserunt ad novam societatem instituendam, quae se se opposuit tum auctoritati tum fidei quam reliquerunt, vel a qua ob suam pervicaciam expulsi sunt. Ideoque primi certi sunt, et quidem certitudine fidei, de infallibilitate propriae ecclesiae, cui promisit Christus se adfuturus usque ad consummationem saeculi: sectarii autem numquam sibi hanc infallibilitatem possunt polliceri, nisi velint sibi arrogare, quod denegant eccle­ siae universae quam deseruerunt. Hinc catholici ex propriis principiis dubi­ tare non possunt, sectarii autem ex propriis principiis dubitare debent. Ve­ rum de hoc argumento alias iterum agemus. 13) Cons, cilatus auclor in hunc locum. PROPOSITIO VII. /w, qui auctoritatem rejiciunt catholicae ecclesiae, ut spiritus privati placita sectentur, nulla est vera fides, sed opinio tantum vel dubium. 171. Ut omnis tollatur amphibologie, antequam manum admoveamus ad veritatem enuntiatae propositionis evincendam, praemittimus: 172. I. Ex recepta apud omnes doctrina, actum fidei bifariam constare, tum nempe ex objecto, ut vocant, materiali, cujusmodi sunt veritates ipsae revelatae, tum ex objecto formali, seu motivo, auctoritate scilicet et veraciute Dei revelantis, quae quidem duo una cum divinae gratiae auxilio re­ quiruntur et sufficiunt ad actum fidei theologicae constituendum. Quum proinde dicimus respectu eorum, qui auctoritatem ecclesiae catholicae reji­ ciunt, ut sectentur placita spiritus privati, nullam dari fidem, id intelligimus ei defectu regulae proximae universalis atque infallibilis, quae nobis tuto proponat tum veritates revelatas tum verum sensum revelationis, ita ut circa objectum materiale decipi nulla ratione possimus. Quod enim revelatio èupernaturalis data divinitus fuerit, et quod talis et non alius sensus sit ejusmodi revelationis, est quoddam factum, de quo nobis certo constare non potest, nisi per eos, quos Deus ipse constituit ejusdem testes, depositarios ac interpretes, quales ab initio fuerunt apostoli una cum Petro, in quibus coepit ecclesia docens, quae viva semper est, ac jugiter perseverat vivo ma­ gisterio suo in romanis pontificibus, Petri successoribus, atque in episcopis, qui cum ipsis conjunguntur et ipsis subordinantur. 1 173. Π. Non spectari a nobis hunc vel illum peculiarem fidei actum, quem quispiam circa unam vel alteram revelatam veritatem, independenter ab ecclesiae magisterio, elicere posset, eo quod ipsi ex motivis, ut vocant, credibilitatis, vel evidenti morali certitudine de aliqua revelata veritate con­ jure posset, ac de sensu obvio ejusdem revelationis: sed a nobis agi de toto potissimum fidei systemate, seu de universis articulis, quos omnes cre­ dere tenemur utpotc a Deo revelatos. Christus enim, ut vidimus, integrum fidei depositum ecclesiae suae concredidit, ut haec usque ad consummatio­ nem saeculi eamdem fidem, quam accepit, doceret omnes gentes : Docentes, ait. servare omnia quaecumque mandavi vobis; integram propterea materiale fidei objectum intelligimus, non autem partiale. Quamquam, quod sedulo observandum est, nemo positive fidei actum eliciat, nisi dependenter ab ecclesiae auctoritate, a qua, saltem ab origine, didicit tum esse revelatio­ nem, et talem sensum esse revelationis circa illam peculiarem veritatem. Si ') Cons. Bolgeni in opere L'Economia delta fede cristiana, Brescia 1790, cap. 1. iri. 1 el seqq. Perroflf, Praelectiones tbeolog. I. 14 210 quandoque enim protestantes positivo aliquid credunt, credunt ex principio, ut ita dicam, catholico, et ex ea parte catholici sunt, quod et de ceteris haereticis est intelligendum ; nam nemo est haereticus vel protestons, nisi quatenus de suo vel adjecit, vel detraxit ab iis, quae ecclesia docuit aut docet. 174- III. Adstruimus, eos hoc integrum materiale fidei objectum habere non posse, qui opponunt spiritus privati placita, seu substituunt spiritum privatum magisterio et auctoritati ecclesiae a Christo institutae; hocque « duplici causa: tum scilicet ob regulas fidei remotas, cujusmodi sunt scripturi et traditio, de quibus ipsis constare non potest independenter ab ecclesiae testimonio; tum ob ejusdem genuinum scripturae et traditionis sensum, quem independenter ab ejusdem magisterio agnoscere nequeunt. Quae quidem evincere intendimus tum a priori, ut dicunt, tum a posteriori, a jure scilicet ct facto, seu agendi ratione ipsorum protestandum. Quae quum ita sint, accedimus ad enunciatae propositionis probationem. 175. Systema fidei est systema auctoritatis. Fides enim in genere non est nisi assensus alicui praestitus ob ejus auctoritatem. Apostoli autem a Christo edocti de veritatibus fidei, has easdem tradiderunt successoribus a se delectis, ut isti pariter has easdem integras transmitterent ad seram us­ que posteritatem, quales eas acceperunt absque ulla discussione. Apostoli rursum eorumque successores infidelibus eas ipsas credendas proposuerunt, et, cum totum istud supernaturale systema captum rationis excederet, signa ediderunt, vel motiva credibilitatis exposuerunt, ut rationabile esset eorum obsequium erga fidem. Quod tamen spectat ad veritates ipsas, prout in se sunt, id semper expostularunt, ut omnes captivarent intellectum, et eas cre­ derent, comminantes aeternas poenas his, qui eas credere detrectassem. Quotquot proinde crediderunt, crediderunt ob auctoritatem ecclesiae, quae testabatur a Christo seu a Deo se eas accepisse. 176. Propter infallibilem hanc ecclesiae catholicae auctoritatem, divinitus institutam, fideles omnes has et non alias crediderunt veritates tamquam tot­ idem fidei articulos, has et non alias admiserunt traditiones tamquam divinitus acceptas, hos et non alios canonicos libros tamquam divinitus inspiratos, juxta celebre Augustini effatum: Ego vero euangelio non crederem, nisi me catho­ licae ecclesiae commoveret auctoritas.2 Augustino praeiverat s. Irenaeus, eumdem sensum exprimens, dum ait, non apud alios quaerendam veritatem quam apud ecclesiam; cum apostoli, inquit, quasi in depositarium dives plenissim in eam contulerint omnia, quae sint veritatis, ut omnis quicumque velit, sumat a ea potum vitae. Haec est enim vitae introitus, etc.3 ; deinde exposita successione HÏT ac praecipue ecclesiae romanae, a quibus quaerenda ecclesiarum apostolicarum, ’) Lib. Contra epist. fundamenti, cap. 5. n. 6. Contra haereses, lib. ΤΠ. cap. 4. 211 veritas esset, concludit. Hac ordinatione et successione ea quae est ab apodolis traditio et veritatis pracconizatio pervenit usque ad nos. 4 Praeiverat j. Polycarpus, qui ex testimonio ejusdem Irenaei: Vir multo majoris auctoritatis et fidelior veritatis est testis quam Valentinus et Marcion et reliqui, pi sunt perversae sententiae. Hic docuit semper, quae ab apostolis didicerat, φΜ ecclesia tradidit, et sola sunt vera. 5 Praeiverat Clemens romanus, quem idem Irenaeus asserit, vidisse ipsos apostolos, et contulisse cum eis, cum aHuic insonantem praedicationem apostolorum et traditionem ante oculos halcrd' Praeiverat s. Ignatius martyr, quem Eusebius testatur, horta­ tum esse fideles, ut apostolorum traditionibus tenaciter inhaererent Ί, nec non Origen es, de quo pariter idem Eusebius scribit: Ecclesiastico insistens tmoni, quatuor dumtaxat euangelia testatur, his verbis: Sicut ex traditione, inquit, accepi de quatuor evangeliis, quae sola in universa Dei ecclesia, quae tib cocio est, citra controversiam admittuntur.6 Eusebius ipse, eodem loco primam Petri memorans epistolam, boc ei testimonium reddit : Petrus autem, rei tamquam fundamento superstructa est ecclesia Christi, adversus quam nec i}iae inferorum portae sunt praeualiturae.9 Ut nihil dicam de Tertul­ liano, qui in suo libro De Praescriptionibus, totus est in hoc principio evol­ vendo adversus omnes haereticos, et de iis, qui recensitas sententias exseripsenmt, Cyrillo alex., Capreolo Carthaginiensi, Vincentio lirinensf, etc., qui unanimes in hoc principio adstruendo auctoritatis eccle­ siae catholicae insistunt, sive ad veros scripturae libros ac traditiones apostolicas cognoscendas, sive ad germanum earumdem sensum excutiendum.10 Propter idem idcirco universale motivum, quo infideles Christiani facti sunt, «ediderunt omnibus et singulis veritatibus ab ecclesia propositis, propter auctoritatem nempe infallibilem ipsius ecclesiae, seu per idem motivum facti sunt catholici per quod facti sunt Christiani. ') Tij αυτή τάζει, καί τή aùrij διδαχή 'r.:i àxi των αποστόλων έν τρ έκκλησία παpa'icJir, καί τό τής αλητείας κήρυγμα καήπηκεν di ημάς. S. Iren. Contra haere­ nt, cap. 3. pag. 176, edit, maurin. *) λίαρτυροΰσιν τούτοις ai κατά τήν '.tiiar έκκλησίαι jtâtJai, καί οΐ μέχρι νυν ϊώάεγμίνοι τονΠολύκαρπον, πολλφ άζιοπίτοτερον καί βεβαιότερον αλητείας μάρttfa όντα, Ούαλεντίνου καί ΡΙαρκίωνος, uù τών λοιπών κακογνωμόνων · οί καί . . . . η καί μόνην ταύτην αλήθειαν κηρϋζας tre τών αποστόλων παρειληιρέναι, τήν υπό πρίκκλησίας παραδεδομένην. Ibid. pag. 177. ·) Κλήμης, ο καί έωρακώς τούς μακαpiivf αποστόλους, καί συμβεβληκως αύτοΐς, «irriδαυλόν τό κήρυγμα των αποστόλων, και τήν παράδοΟιν προ οφθαλμών ε'χων, ον μόνος. Ibid. pag. 176. 7) Προύτρεπέ τε άπρίζ ίχεσ^αι τής των αποστόλων παραδόσεως. Hist, eccles. lib. III. cap. 36. s) Τον έκκλησιαστικόν φυλάττων κανόνα, μόνα τέσσαρα είδέναι ευαγγέλια μαρτύρεται, ώδέ πως γράφων ώί έν παραδόσει μα3ών περί των τεσσάρων ευαγγελίων, d καί μόνα αναντίρρητα έστιν έν τή ύπό τόν ουρανόν έκκλησία τοΰ 3εοΰ. Ibid. lib. VL cap. 25. 9) Πέτρος δε tip ώ οίκοδομεΐται ή Χρί­ στου έκκλησία. Euseb. loc. cit. ,0) Cons. Gerdilius, in Comm. adv. Boehmerum, opp. edit. Rom. tom. XI. pag. 77. 14* 213 Si igitur norma et regula proxima fidei nostrae est auctoriiv ecclesiae proponentis, seu applicantis nobis divinam auctoritatem, et conditi» sine qua certo et infallibiliter constare nobis non potest, quaenam sint de fide tenenda, patet quod quicumque hanc rejicit, seu contra ejus auctoritatem protestatur, veram fidem habere nequeat. Nulla enim est ratio, cur quis bot credat, alind vero non credat; praeter proprium spiritum privatum; et eodem modo, quo quis rejicit unum articulum, potest pariter et alium respuere, atque ita porro, donec ne vel unus quidem supersit, juxta Tertulliani dictum: Idem licuit valentinianis, quod Valentino, idem marcionitis quod Mardoni, di arbitrio suo fidem innovare.11 Cum autem spiritus privatus per se fallibilis sit et errori ac deceptioni obnoxius, evidens est nullam esse infallibilem re­ gulam quoad eos, qui rejiciunt auctoritatem ecclesiae, propter quam aliquid de fide credatur, ideoque intra humanae opinionis limites non concludatur quidquid ab ipsis vel admittitur vel rejicitur. Cum nemo insuper possit tamquam certam propriam tueri sententiam, alienam autem, quae suae oppo­ nitur, certe ut absolute falsam rejicere, in iis praesertim, quae humanae mentis captum superant, infertur, per hanc substitutionem spiritus privati auctoritati ecclesiae, necessario oriri dubium aliquod universale, nec quem­ quam unquam posse verum fidei actum elicere, ac necessario in dubio abso­ luto in iis, quae ad fidem pertinent, versari debere; vel si quis actum fidei elicit, non elicit, prout adnotavimus, nisi ex principio catholico. 178. Haec magis ac magis confirmantur ex doctrina et agendi ratione ipsorum protestantium. Aliquot enim dogmata ab initio rejecit Lutheru·, alia negavit Calvinus, alia Zwinglius, alia anabaptistae, omnia demum reje­ cerunt sociniani. methodistae, rationalistae, deistae. Pastores genevenses adeo desciverunt a placitis Calvini, ut postremis hisce annis bellum, hacte­ nus non sopitum, moverint adversus doctores et ministros quosdam, qui, a proposito sibi systemate discedentes, aliquot dogmata, e. gr. peccati origina­ lis, Trinitatis, divinitatis Christi; adhuc retinere ac defendere conabantur. “ t ! F ■pc rd ♦ ι i0 I 179- Hinc in Recognitione protestantica protestantismus definitur: actu independentiae rationis humanae in negotio religionis. *3 Juxta anglicanum Watson, protestantismus est actus, quo quis credit quidquid vult, et profitetur *’) De praescript. cap. 42, cujus inte­ ger textus ita est: -Mentior, si non etiam a rêgulîs suis variant (haeretici) inter se, dum unusquisque proinde suo arbitrio mo­ dulatur, quod accepit, quemadmodum de suo arbitrio ea composuit ille, qui tradidit. Agnoscit naturam suam, el originis suae morem, profectus rei. Idem licuit valenlinianis quod Valentino. . . Denique pe- nitus inspectae haereses omnes in mulw cum auctoribus suis dissentientes deprehen­ duntur.·' (Pag. 217. edit. Rigallii, Lutetia·: Paris. 1664.) 1 ’) Vid. edictum senatus genevensis btum adversus eos, quos vulgo nuncupant Moiniers, in Meni. cath. Févr. 1824. ”) Reçue protestante. quidquid credit 11 ; vel prout traditur in catechismo anglicano nuper evul­ gato: Protestantismus est detestatio papismi (Catholicism!) et exclusio papisLarwn (catholicorum) ab omni officio ecclesiastico et civili 15 ; juxta quam defi­ nitionem, licet omnia rejiciantur fidei dogmata, et omnia subvertantur moralitatis principia, dummodo rejiciatur ecclesia catholica, quisque poterit esse protestons, ideoque et judaeus et islamita immo ct ethnicus. In controver•ia nuper habita in provinciis confoederatis Amcricae septentrionalis a Bre­ ckenridge, protestantismus definitur: Religio reformata et opposita ecclesiae Mlholicae romanac, quoad doctrinam, moralitatem, regimen, disciplinam ac niltum: et alibi: Religio revelata ac consistens cum ss. Scripturis tamquam unicis fidei ac praxis seu morum regulis, et quae contra errores ct corruptiorw ecclesiae romanac protestatur. 16 Quae quidem definitiones congruunt tum ceteris allatis, cum statuant essentiam protestantisme consistere in pri­ vata scripturarum interpretatione et protestatione adversus ecclesiam catho­ licam. Istiusmodi principiis insistentes nonnulli ex protestantibus rejiciunt hoc vel illud caput e sacris libris 17, hunc vel illum librum e censu scriptu­ rarum divinarum; sunt qui rejiciunt omnem inspirationem librorum sacro­ rum; sunt qui affirmant christianismum necessarium non esse nisi ad solam *’) Apud Milner, The end of religion's ntlrooersy, etc. part. III. pag. 125. '») The protestait's catechism, by the Bishop of Saint - David, pag. 12. Juxta Tzsehirner professorem lipsicnsem prote•tantismus est un christianisme dégagé de formes gênantes ; juxta’theologos ligurinos, protestantismus consistit in triplici liber­ ate eiaminis , interpretationis et publicae professionis; et ita porro, adeo ut mira sit •iiuensio in ipsa protestantismi definitione. “) In Controversy between rev. Mes­ ters Hughes and Breckenridge, Pliiladeli' phiie 1833, cont. n. 20. pag. 226, numquam hit provocator stetit regulis utrimque sta­ tutis, sed omnia miscet atque confundit. Mire in eum congruit cl. comitis De Maistre ictum: >.Sur les points où il n’est pas possible de bien raisonner, Γ esprit de secte Lit ce qu'il peut, il divague, il donne le change, et surtout il s'étudie à laisser les (hoses dans un certain demi-jour favorable a Γ erreur. “ Soirée 8, pag. 96. Et ipse 'pidem confugit ad loca communia inqui­ sitionis, noctis s. Barlholomaei, etc. i:) Speciminis gratia nonnulla indicabi­ mus exempla. Duo priora capita, evan- gelii s. Lucae rejecerunt Evanson in The dissonance of the four generally received Evangelist, and the evidence of their re­ spective authenticity examined, Ipswich 1792, 8; J. E. C. Schmidt, Das iichte Evangelium des Lucas, eine Verrnuthung ; seu Evangelium authenticum Lucae, in Ilcnckii Collect, pro religiosa philosophia, exegesi et historia ecclesiastica, part. V. sect. 3- pag. 473 el seqq.; Horst, Ueber die beyden ersten Kapiteln im Evangelium Lucas, seu De duobus primis capitibus evangelii Lucae, in Henckii Musaeo. Au• thentiam ultimae sectionis evangelii s. Marci, a versu 8. ad fmem, multi impugnarunt; cfr. Michaelis Begrabniss- und Auferstehungsgeschichte, seu Historia sepulturae et re­ surrectionis, pag. 179; Tclleri, Neues Ma­ gasin etc., seu Nova collectio pro condo­ nat oribus, vol. 3. §. 5, aliique non pauci apud Kuinoel, in Comment, in lib. Novi Testamenti hist. cap. 21. s. Joannis prae­ ter novos tcmplarios in ipsorum codice, qui Levitikon inscribitur, Parisiis vulgatus anno 1831, fere omnes recenliorcs bibliei protestantes rejiciunt, vel saltem in dubium revocant. Cons. Kuinoel, op. cil., Cleri­ cus, etc, 214 moralem institutionem; sunt denique qui asserunt nullas actiones osse per se immorales, seu nullas dari actiones subjective immorales, sed solum Me­ gales, quatenus minus congruunt cum humanae societatis legibus et institutis. Omnia enim affirmant subesse necessitati naturae, nec posse dari pugnam et oppositionem inter mentem et sensibilitatem. 18 Jani vero quis non videt hac agendi et quidlibet sentiendi licentia omnem funditus tolli Christianam reli­ gionem. vel ad summum non amplius retineri christianismi nisi nomen et larvam ? 180. Propterea ex dictis jam sequitur I. Protestantismum non esse, ut cum chemicis loquar, nisi principium dissolvens religionis Christianae, quae vitam non habet nisi in sola ecclesia catholica, quae cum ea quodammodo identificatur. 19 181. Sequitur U. Protestantes, ac proinde haereticos omnes, nullum habere vinculum unitatis religiosae, cui propterea consulere non possunt nisi per auctoritatem civilem et politicam20, vel per commune odium adversus ecclesiam catholicam a qua discesserunt. 21 ,s) Apud Baronem de Stark, op. cit. 2°) Experimento compertum est plurium et Trembley, pariter op. cit. Nos inferius saeculorum, sectas quae se subduxerunt ex his omnibus aliquot eorum, quae hic legitimae auctoritati .spirituali, prolapsas indicavimus, documenta proferemus; interim fuisse sub imperium saeculare seu civile, omissis quae sociniani, antinomii, aliique quod multo duriorem in ipsas exercet pote­ sectarii docent, salts sit ea in medium af­ statem, quam unquam ante earum rebellio­ ferre, quae testatur Trembley, op. cit. nem in ipsas exercuerint romani pontifices. pag. 262 et seqq. in ipso nempe reforma­ Quare merito scripsit Feller, Did. hist. tionis sinu doceri : » Qu'il n'y a point d'actions tom. VIL pag. 262. «Tous ceux, qui se immorales par elles-mêmes, quoiqu'elles sont sépares du grand corps de l'église et puissent être illégales, d'après les lois et de son chef, n’ont jamais manqué de tomber les conventions de la société, qu'il n'y a sous une autorité profane et arbitraire." Hoc point d'action subjectivement immorale, jamdiu observaverat Melanchthon in Prae­ mais, que tout est soumis à la nécessité fatione suorum operum, ubi vehementer de la nature, et qu’il ne peut y avoir d' op­ conqueritur, jugo papali, quod non erat position entre la sensibilité et la raison.” nisi ligneum, suffectum fuisse jugum fer­ 1 *) Apposite comes de Maistre in opere, reum politicorum seu laicorum, qui sibi quod inscribitur Du Pape, livr. II. chap. 5. arrogaverant auctoritatem terribiliorem pa­ scripsit: ..Si le protestantisme porte toujours pali. Centuriatores magdeburgenses, in le mèm nom, quoique sa foi ait immensé­ Introductione ad centuriam VII. graviter ment varié, c’est que son nom étant pure­ et ipsi de eodem malo conqueruntur. Sic ment négatif, et ne signifiant qu' une renon­ angles non puduit pro romano pontifice ciation au catholicisme, moins il croira, Elisabethain vcluti papissam habere. Sic plus il protestera, plus il sera lui-même. alibi supremi magistratus omnia spiritualia Son nom devenant donc tous les jours plus negotia, synodos, lilurgiam, etc. moderan­ vrai, il doit subsister, jusqu'au moment tur, et ministri non aliud possunt nisi au­ où il périra, comme l’ulcère périt avec le riculas demittere, et abjectissime in his dernier atome de chair vivante qu'il a dé­ omnibus, velint nolint, assentin’. voré. “ Quod plane congruit cum iis quae 21 ) Odium omnium sectarum adversos habet apostolus: Sermo eorum (haeretico­ religionem seu ecclesiam catholicam potest rum) ut cancer serpit. (Π. Tim. II. 17.) vere dici ipsarum vita et alimentum. Indi- 215 182. Sequitur III. quod si nonnulla adhuc christianismi lineamenta su­ persunt apud heterodoxos, et omnes fructus suos nondum protulit protestanlismus apud populum, id unico repetendum esse ex incohaerentia pastorum ac ministrorum qui propriam auctoritatem auctoritati ecclesiae catholicae mbstituerimt, vel ex influxu validissimo, quem adhuc, saltem indirecte, exer­ cet catholica ecclesia in istas sectas, etsi ab ea divisas et rebelles. 183. Sequitur IV. merito nos affirmasse rationalismum et naturalismum, etc. esse verum, naturalem et necessarium fructum illius principii, in quo tota posita est reformatio seu protestantismus, independentiae nempe ab{oluiae et completae a legitima auctoritate, seu ab auctoritate ecclesiae ca­ tholicae, quam unice Christus constituit custodem, interpretem infallibilem, depositariam et testem suae doctrinae ac religionis. DIFFICULTATES. 184. I. Obj. Protestantes auctoritatem ecclesiae a Christo institutae minime rejiciunt, sed abusum istius auctoritatis, qui posterioribus saeculis inolevit. Immo emendatores sacrorum 2 2, qui quovis saeculo insurrexerunt, nihil innovarunt in rebus fidei, sed solum protestati sunt adversus novitates, quae in eamdem ecclesiam identidem irrepserunt, fidem revocantes ad simplicitatem ecclesiae purioris ac primitivae; ergo. 185. Resp. AT. A. et adversariorum suppositionem. Nullus enim ejusmodi auctoritatis abusus in iis, quae ad fidei ac morum integritatem spectant, jnxta Christi promissa in ejus ecclesia locum habere potest. Haec autem appellatio ab ecclesia praesenti ad ecclesiam primitivam ac puriorem prae­ teritorum saeculorum non est nisi pallium, quo semper nisi sunt isti (non mtndatoreS; sed corruptores sacrorum, id est, haeretici) cohonestare propriam perduellionem, ut populis fucum facerent. Ebionitae, eleesaitae, simoniani, nicolaïtae, cerinthiani, gnostici insurrexissent adversus novitates apostolorum, ’em loi machinationes oriufitur, insectatio­ ni, fraudes de quibus consuli potest Les) άλλω{ άνεκτούί ytvttâai ΐύΐί χλή$ι1ιν. 13) Atque hinc patet, quam insulse Voltaire in Questions sur Cencyclopédie, art. Prophéties, dicat plures prophetas fuisse schismaticos. t Λ- 224 I 225 modo quo Christus vult, C. eo modo quo volunt haeretici, A’. Quandoqui­ Invictissime ostendunt, sic origo ac perpetua vicissitudo et successus, quos dem Christus ipse apostolis dixit: Docentes servare omnia quaEcUMQUB man­ subiit protestantismus, non minus quam sectae omnes, quae in ecclesia passim davi vobis (Matth. ult.); ergo non partem aliquam, et prout unicuique libet excitatae sunt, invictissime ejus arguunt falsitatem. Addo adhuc haereticos ignorare quid Christus sit, utrum Deus scilicet au 218. Divinum opus omnes praesefert characteres divinos, quibus facile homo tantum, etc. ab humano quocumque molimine secernitur; talis porro est ecclesia catho­ 214. Ad 2. D. Cognoscent an fsint veri discipuli, et non solum fidei lica, quae a sua origine semper eadem immutabiliter stetit, semper sibi conprofessione, sed et operibus bonis, quorum praecipuum est caritas, C. an ttans, semper praeseferens divinae adsistentiae, ac divinarum promissionum discipuli simpliciter. S. Vult enim Christus Dominus discipulos suos cogno­ signa atque argumenta, ut ex iis, quae hactenus dicta sunt, quisque intelsci ex bonis operibus, quae fidem commendent. Sunt enim aliqui, de qui­ ligit. Dei enim perfecta sunt opera; apud quem non est mutatio, nec vicissi­ bus loquitur apostolus, qui verbis profitentur se nosse Deum, factis autem tudinis obumbratio (Deut. XXXII. 4; Jacob. I. 17). negant (Tit. I. 16); quo sensu etiam dicebat apostolus Jacobus: Ostendam 219. Jam vero protestantismus saeculo XVI. ortum suum habuit ab tibi ex operibus fidem meam (Jacob. IL 18). Addatur haereticos nec veram apostata Luthero ex aemulatione privata ordinis, cui ipse nomen dederat; hanc caritatis dilectionem habere, nec habere posse. Etenim sine fide nulla ilein incrementum coepit ex pervicacia ac perduellione contra constitutionem vera datur caritas, quae commisceri non debet cum liberalitate, docente Leonis X. qui nefarios illius proscripserat errores. Tunc primum rerum saapostolo : Et si distribuero in cibos pauperum omnes facultates meas .... tranun hic restitutor proclamavit principium protestantismi de absoluta spi­ caritatem autem non habuero, nihil mihi prodest (I. Cor. XIII. 3). ritus privati independentia ab ecclesiae auctoritate. Quo principio semel 215. IV. Obj. Plures interdum in schismate vixerunt, in eoque de­ constituto, coepit totum religionis Christianae aedificium labefactare, prout functi sunt, nec tamen ab ecclesia Christi extorres habiti fuerunt, quin etiam ipsi libuit. Rejecit indulgentias, purgatorium, missas privatas, necessitatem nonnulli in sanctorum album sunt relati. Tales fuerunt sancti Meletius et bonorum operum, statuit articulum de sola fide justificante, sustulit omnia Paulinus. antiocheni episcopi, talis Lucifer calaritanus, ac plures ex iis, qui iere sacramenta. Ad haec/adjecit Scripturarum corruptionem, expunxit plu­ Aeacii schismati adhaeserunt; ergo. res libros e censu hagiographorum scriptorum, nec tamen in hac re sibi un­ 216. Resp. D. .1. Plnres, bona fide, atque in dubio de vero ac legi­ quam constans fuit; saepe affirmat quod negaverat, negat quod affirmaverat2, timo episcopo vel pontifice, C. alias, N. Idem enim dicendum est de schi­ projectus in omnem libidinem, arrogantia tumens, ita ut saepe videatur spi­ smatibus partialibus quod de generalibus, quando scilicet pontifex est dubius, ritu satanico correptus. 3 ut supra notavimus. Meletius porro et Paulinus viri sancti erant, et uterque 220. Ex eodem protestantismi destructivo principio velut ex equo trocommunicabat, saltem mediate, cum universa ecclesia. Lucifer calaritanus jano plures statim proinde sacrorum emendatores Zwinglius in Helvetia, Cal­ vel in unitate ecclesiae defunctus non est, neque inter sanctos ab ecclesia vinus in Galliis, Carolostadius in Germania, Munsterus in Westphalia, etc. universali recensetur, vel saltem eum ante mortem poenituit, ut aliqui vo­ qui emendarunt suo sensu quod inemendatum reliquerat Lutherus, seu verius lunt. 14 Nulli pariter ex iis, qui Aeacii schismati adhaeserunt inter sancto mbverterunt quod intactum adhuc ille servaverat. Sed et isti novos emen­ relati fuere, quin potius Euphemii et Macedonii, constantinopolitanorum an­ datores nacti sunt in quakeris, fratribus bohemis, pietistis, herrnhutanis, swetistitum, nomina e sacris dypticis expuncta sunt, eo quod Aeacii nomen in deuborgianis, arminianis, et in socinianis, qui rursus dejecti de loco, quem dypticis retinuerint. ls ‘ sibi usurpaverant, emendati fuerunt ab illuminatis et philosophis, ac demum a rationalistis ac naturalistis. Protestantismus in innumeras prope sectas sive PROPOSITIO IX. frustula divisus est, quae se invicem non ita pridem damnabant atque anaProtestantismi origo ac variae phases ipsius arguunt f'alsit atem. ibematizabant4, ac, quantum poterant, morte mulctabant. 5 7. Eadem nempe ratione, qua origo, stabilitas ac perpetuitas eccle­ siae catholicae, prout superius demonstravimus 1, ejus divinam institutionem 14J Vid. Nat. Alex. /list, eccles. sae­ culi IV. cap. 6. ari. 11. *3) Ibid. Sense. V. cap. 3. art. 16, circa iincm. Nec non Petrus Ballcrinius in ap­ pendice ad §. 1. cap. 2. opcris De ci ac ratione primatus. Part. L cap. 4. prop. 1 et seqq. ’) Vid. Catechismus Christianus Dr. Hortini Lutheri, ex ejus operibus simul wllectus per Ludovicum Upleber 1744, qui denao reeusus fuit Augustae Vindelicorum inno 1828, cum hac inscriptione: »Diss. Christophori Besold, motiva sui reditus ad Prrrow, Praelectiones thcolog. I. rom. cathol. ecclesiam elaborata, translata et edita per P. W. K. appendix secunda." 3) Vid. Lessius, diss. cit. cum ejus ap­ pendice. 4) Sic enim, ut diximus protestantes vocant haeresiarchas saeculi XVI. Simon 15 i !S'j WO ·< Ί 226 227 221. Donec, ad saniora consilia so recipientes ejusmodi emendatore» coeperunt serio aecum consulere, de foedere ineundo, praesertim inter dua principales sectas lutheranorum et calvinistarum, plures prodiere libri ex utraque parte ad pacem hanc conciliandam®, ast irrito conatu; saepius in­ stituta sunt colloquia •I* religiosa, praecipue Lipsiae anno 1631, et Maulbrimi anno 1654, ast nec ipsa optatum effectum consequuta sunt. Sub sacculi XVIII, initium, adnitente vel maxime Borussiae rege, qui Berolini templum pro magus fuit primus emendator sacrorum, quem postea tercenlum alii subsecuti sunt usque ad Lutherum et Calvinum. Postre­ mum locum inter hos sacrorum emenda­ tores obtinent rationalisée, seu potius athei, qui sacra omnia plenissime emenda­ runt. ?! 5) Nemo est, qui ignoret Lutherum, Melanchthonem, Bugenhagen, Regium ac theologos rimae et Tubingae pronuntiasse, anabaptistas, utpute haereticos, posse morte mulctari; ac reipsa Müller, Kraut ct Peisker capitis sententiam Jenae subiisse, coopérante Mclanchthone notum est; omnes norunt sub­ mersiones aliaque supplicia, quibus in Hel­ vetia isti enihusiastae affecti fuerint: Servetum Calvini jussu fuisse igne combustum, Gentilem capite truncatum res pariter no­ tissima est. Poët reformatorum coryphaeus iu Galliis decrevit imitandum esse Calvini exemplum in catholicorum supplicio, quod ipse dederat respectu Served (isti tamen accusant catholicos intolerandae!); ct sane episcopos, sacerdotes, religiosos catholicos passim ab ipsis morti datos esse, praeser­ tim in rusticorum bello, quod dirigebant reformationis praecones, indubiis monumen­ tis compertum est; vid. Baro de Stark, op. cit. pag. 406 ct seqq. ·) Foederis conditiones, a theologo heidelbcrgensi David Paraeo, in suo Irenico, 1614 propositae, non sine stomacho re­ jectae sunt a lutheranis; proponebant au­ tem, ut doctrinae, in quibus ambae se­ ctae a se invicem non discrepabant, fun­ damentales declararentur, quique hoc inficiarelur syncretista vocaretur. Gustavus Adolphus, occasione cujusdam principum conventus, auctor fuit, ut collatio insti­ tueretur inter theologos lutheranos ct cal­ vinistas anno 1631, in qua confessio augu- utraque confessione, ut ajunt, erexit ac dedicavit, denuo ten tata pax est, sed obsistentibus lutheranis res infecta cessit. Novi exarati libri ad eumdem scopum obtinendum, ac nova data edicta praesertim a Borussiae rege Guillelmo I. anno 1636, quibus jubebat calvinistas recedere a doctrina de prae­ destinatione, lutheranos vero a consuetudinibus abstinere, quas adhuc cum religione catholica retinebant; donec Fridericus II. anno 1740 sectis omnibus plenam libertatem restituit. Quo tempore etsi nihil directe ad unionem ineundam molitus fuerit Fridericus, attamen longe lateque recentiori philo­ sophia. rationalismo ac naturalismo sese diffundentibus, omnis difficultas sub­ lata videbatur. Sed necdum optatam pacem sunt assequuti. Ipsius successor Guillelmus III. 18. Junii 1798, emisit edictum, in quo proposuit novam liturgiam, qua ambae confessiones uterentur, quin tamen ulli liturgiam illam acceptandi obligationem imponeret: sed et istud edictum nullum alium effectum obtinuit, quam ut scriptores non pauci e grege rationalistarum unionem plenis buccis praedicarent, ac omnibus eam factam esse suaderent. Cum anno 1817 jubilaeum reformationis celebraretur, qui illic sacra modera­ bantur, die 27. Septembris publice declararunt se optare, ut unio quam pri­ mum locum haberet; plura ad illam stabiliendam praescripta sunt, indictae synodi, Berolini aliisque in locis calvinistae et lutherani in eodem templo sacram coenam celebrarunt, ea lege, ut quisque circa realem Christi prae­ sentiam crederet quidvis prius quisque sibi persuaserat, sive panem scilicet, sive reale Christi corpus. Haec unio, quae partialis fuit, ecclesiae euangelicae sibi nomen adseivit anno 1818. Synodis nova ecclesiae constitutio proposita fuit, et anno 1820 edita denuo est nova liturgia, quae librum symbolicum unitae ecclesiae constituit, atque omnibus ecclesiis commendata, quae rursum anno 1834 indicta est7 ; attamen hoc eodem anno 1834 contra hanc liturgiam scripsit D. J. G. Scheibel.8 slana vclul fundamentum sumeretur, quam reformati, absque propriae doctrinae detri­ mento, facile admittere potuissent, nihil ta­ men facium est; prout nihil pariter profuit colloquium in urbe Cassel anno 1661 habitum inter theologos marburgenses ct wittenbcrgenses. Decretum tamen ibi editum est, quo statuebatur, ne propter articulos, de quibus convenire non poterant, se invicem injuriis lacesserent, neve calumniis objurgarent, vel odio prosequerentur, sed unusquisque alte­ rius partis asseclas vera membra unicae cerae ecclesiae haberet. Haec porro con­ ventio dicta fuit unio conservativa; verum theologi lulherani, qui illius participes fue­ rant, in syncretistae notae suspicionem in­ currebant. Paria prae se ferebant ea, quae proposuit theol. tubingensis Pfaff in diver­ sis opusculis collectis et vulgatis anno 1723, 2. vol. in 4, quibus titulus: Gesaminelte Schriften, so zur Vereinigung etc., seu: Collectiones ad stabiliendam concordiam, etc. Utraque pars, aiebat ipse, habet ar­ ticulos necessarios ad salutem; diligant ergo se ut fratres, et adhuc residuam opinionum diversitatem patienter ferant, ita quidem ut in posterum liberum unicuique sit, comam ex manu lulherani vel calvini ani praedica­ toris accipere. Hoc vero consilium, saltem apud lutheranos, fautores non habuit; ipse Leibnilzius et Molanus ei adversabantur. Vid. Amiraldus calvinista, in op. cui titu­ lus: „De secessione ab ecclesia romana, deque pace inter euangelicos in negotio religionis constituenda, 16 i7, el dein in Irenico, anno 1662; Calixlus, De toleran­ tia reformatorum circa quaestiones inter ipsos et augustanam confessionem profes­ sos controversas consultatio, 1607«; vid. Hist, eccles. D. Hortig, continuata a Joann. Jos. Ignat. Dollinger, sacrae theologiae prof, in universitate monachiensi. • · . <- * < ‘ ' 222. Et haec de varietatibus sectarum protestantium in se; ad doctri­ nam vero quod attinet, et haec, ex principio a Luthero posito de omnimoda independentia spiritus privati ab ecclesiae auctoritate in bibliorum interpre­ tatione. suas conversiones subiit.9 Non pauca dogmata, ut vidimus, rejecerat ’) Sic inita tandem, aliqua sallem ex parte, pax fuit religiosa inter lutheranos el cdvinislas, licet tam in doctrina quam in fiustilulione, quoad res maxime essentiales, differant inter se, ac tam acriter inter ipsos dimicatum fuerit, ut, teste Schrokio, in Hist, eccles. vol. IV. pag. 292, a tempore reformationis lulherani majori odio et de­ testatione insectati fuerint calvinistas quam ipsos catholicos. Quoad unionis seu socié­ tés istius documenta consulatur folium pe­ riodicum religiosum, cui titulus: Der Katholik, id est: Catholicus, editum a D. Weiss, Spirae anno 1834, mens. April, fasciculo IV. pag. i—26; mens. Mai. fasc. V. pag. 141 — 181; mens. Jun. fasc. VI. pag. 280 — 310. s) Actenmüssige Geschichte, etc., seu: Historia authentica tentaminis reformatam et lutheranam ecclesiam uniendi per quam­ dam agendam communem, etc. Lips. 1834. 9) Quae quidem jamdiu praedicta fue- 15 * I : λ· 229 m till I ! Lutherus. mnlto plura rejecerunt ejus discipuli, donec agentibus potis­ simum gallis et anglis naturalisas ct latitudinariis nec non Fridcrico II. Borussiae rege, ac demum philosophia kantiana, eo deventum est, ut fides omnis ac ipsa etiam religio revelata, si tamen nomon excipias, extineta videatur. 223. Etenim ex systemate kantiano distingui dehet religio vera a reli­ gione seu fide ecclesiastica. Religio vera est religio rationis, quae sola ad­ mitti potest; fides ecclesiastica est fides praestita veritatibus positivae reve­ lationis. Religio revelata nec potest nec debet aliud esse quam simplex vehiculum ad facilius invehendam religionem rationis, quam alio nomine vocat fidem religiosam, cujus objectum ex propria cujusque hominis ratione erui potest. Quo purior et universalior fiet fides haec religiosa, sensim sine sensu deficiet fides ecclesiastica. Hinc statutus canon ad exponendas sacras Scripturas, non aliud scilicet in illis esse quaerendum quam solam religionem rationis; reliqua vero non esse nisi involucra vel accommodatitium quid ad vulgi opinionem, quae tunc vigebat, quum scripturae editae sunt, vel ad privatam biblici scriptoris opinionem. Juxta Jacobium ejusque asseclas reli­ gio, perinde ac quaevis alia scientia philosophica, in naturali ct immediata fide, in perceptione veri et supcrnaturalis absque probatione, id est in scien­ tia intuitiva consistit; alia, praeter hanc internam, revelatio nec ulla forma externa religionis existit 10 Quo convenit, saltem ex parte, philosophia iden­ titatis, invecta a Schelling ejusque discipulo Daub, nec non doctrina de abso­ luto, quod in historia tantum sui conscium (id est personale) sit, et de reditu, qui aliquando fiet omnis separati ad identitatem, adeoque de annihilatione omnis personalitatis. 11 rant a Bossuet ac Fenelon inter catholicos, ac Leibnitzio inter protestantes. ,0) In lib. De rebus divinis. ’*) Dum dicimus ex principio independentiae spiritus privati a legitima auctori­ tate omnes sectas ortas esse, ornnesque errores illos profluxisse, inter quos fluctuant protestantes, non exclusis ipsis rationalisme ac naturalismo, quos affirmavimus fructum germanum esse principii reformationis, duo haec confundere non debemus, quae occa­ sionem querimoniae dederunt prolestantibus Plures enim inter ipsos conqueruntur, ca­ tholicos injuste adseribere principiis refor­ matoris saxonis errores, qui non solum ex illius doctrina non profluunt, verum etiam toto coelo eidem adversantur; Lutherus enim per Adae peccatum prorsus parusse homi- Dis arbitrium autumavit, humanamque ratio­ nem penitus obtenebratam; rationalislae au­ tem ulrumque rejiciunt, ac rationem sibi solam sufficere obtendunt. Assentimur pro­ pterea et nos doctissimo professori Mohler, qui in sua Symbolice, pag. 353. primae edit. 1832, adstruil, recentiorem theologiam protestanticara reactionem esse perfectissi­ mam atque completam adversus antiquaro, rationemque terribili plane modo se vindi­ casse de totali oppressione, ad quam eam redegerant reformatores, quae onus prae­ terea in se suscepit in omnibus contradicendi illorum doctrinae. Ast his non obstantibus, verissimum est, idem esse principium for­ male praedicatum a reformatoribus, cuique Lutherus et rationalistae inaedificarunt, et cujus ope propugnarunt suas reformationes atque doctrinas. Absoluta oppositio, quam 224. Hinc nova prodivit exegesis sacrorum librorum, juxta quam sublata Flint miracula ct vaticinia omnia, introducti mythi, adoptatum systema, ut vocant accommodationis. *2 Eminent in hac schola Paulus Hetzel, Eichhorn, uterque Rosenmiiller 1 Koppe, Heinrichs et Kuinoel. 225. Semler oppugnat inspirationem scripturarum, plures libros ex­ pungit e canone, Vetus Testamentum in contemptum adducit, opponit reli­ gioni exteriori ac publicae fidei ecclesiasticae religionem interiorem et mora­ lem privatam. 14 Gruner asserit christianismum, jam sub finem saeculi I. in suis principalibus doctrinis per doctrinam platonicam fuisse corruptum, atque idcirco rejicit Christiana mysteria. Eckermann contendit doctrinam Jesu nihil amplius esse quam popularem instructionem ad moralem et ratio­ nabilem cultum Dei; insuper evangelia esse corrupta, et apostolicas epistolas falsas continere interpretationes et errores. Henke querebatur de nimis ad­ ime dilatata christolalria tamquam de impedimento magnae et beneficae recolutionis in rebus religiosis. Wegscheider, cujus operis dogmatici, quod classicum apud rationalistas audit, saepe in priori hujus tractatus parte men­ tionem fecimus, supernaturalem revelationem minime necessariam, quin immo impossibilem declarat. Ad eumdem censum pertinent Rohr, Bbhme, Schul­ tes, nec non Schott, Bretschneider et de Wette, qui postremus in dogma­ tibus Christianis non aliud videt praeter expressionem symbolicam religiosarum idearum. Utpote omni humanitate expertes, incredibiliquc arrogantia tumen­ tes, doctrinas Christianas aggressi sunt Basedow et Car. Frid. Bahrdt. 15 invenimus inter ejusmodi protestantes, malime evincit falsitatem illius principii formalis fundamentalis, atque necessitatem illins auctoritatis, quae nobis verum praebeat sensum verbi Dei, et proponat, conservet ic semper tueatur divinam revelationem in sua integritate atque in unico suo sensu. Itaque duo haec distingui debent, princi­ pium scilicet generale ac fundamentale re­ formationis a Luthero invectum de indctendentia rationis ab auctoritate, et pcculiare doctrinae Lutheri systema, Syslema rationalism! adversatur peculiari doctrinae Lutheri. ideoque ab eo recedit rationalista; quatenus autem hoc systema provenit ex independent ia, rationalismus genuinus fru­ ctus est reformationis, ut ceteri errores omnes, quos recensuimus. ”) Cujus auctor videtur Scmier. Cons. Hue. James Rose, op. cit. Sur l'état de la religion protestante. ”) Etsi Rosenmüller junior in suis scholiis in libros Veteris Testamenti majori mo- deratione usus esse videatur, in Daniele tamen, edit, anno 1832, nullam plane tem­ perantiam servavit, sed abjudicat Danieli prophetiam ejus nomine inscriptam, vel saltem suspectam reddit, valde probabile existimans ante annum Christi ducentesi­ mum aut centesimum octogesimum nondum fuisse scriptum volumen, quod Danielis nomine inscribitur. Ad gravissimam vero Christi Jesu auctoritatem, qui, referente Matthaeo (cap. XXIV. 15) et Marco (cap. XIII. 14), praedictionem, quae in Daniele cap. IX. 27 legitur de futuro templi jcrosolymitani excidio, Danieli prophetae tribuit, respondet Jesum ex recepta tunc aequalium suorum sententia loquutum esse; de ipsius scholiis tacebo; vid. proëmium §. 3. 1 ■·) Recolantur superius relata ex opere ministri protestantes Baronis de Stark. 15) Generalis bibliotheca germanica, ab anno 1768, medium erat sive organum ac vehiculum omnium aptissimum ad omnes ejusmodi impietates disseminandas. Quique 230 226. Post haec, non est quod aliquis quaerat, quid sentiant protestan­ tes, praesertim rationalistae et naturalistae, circa singulos fidei Christianae articulos. Satis sit observare nonnullos ex ipsis eo devenisse, ut dicere non erubuerint, Joannem Baptistam et Christum Jesum loedus inter se infisse, ut alter Praecursoris, alter Messiae personam sustineret ‘6, et alii scripserint apologiam Judae Iscariotis. 17 Ί • ■I fi I *f : t alios audacia et impietate superabat, primus habebat, summis laudibus in hac pessima bibliotheca afferebatur. Cum impossibile sit errores, quos isti docuerunt et docent, singillatim persequi, ut aliqua saltem idea habeatur istarum impietatum, placet ca re­ ferre, quae scribit protestans Joanu. Trem­ blay, in op. eiL ^Considérations sur fetat psésent du christianisme·· pag. 62: -Plu­ sieurs prédicateurs, ait ipse, (en Allemagne) ne nient pas, à la vérité, Γexistence de Dieu, la providence, une vie future, et cepen­ dant enseignent publiquement qu'on ne peut proprement rien savoir de ces vérités fonda­ mentales de la religion, représentent non seu­ lement dans les églises mais aussi dans les écoles, comme nulles les preuves de l'exi­ stence de Dieu tirées de la considération de Γ univers, soutiennent que tout ce qu'on peut affirmer c'est qu'un homme vertueux doit désirer qu'il y ait un Dieu. On sait qu'ils en disent autant du christianisme, el affir­ ment que J. C. a enseigné la même do­ ctrine, et que la bible ne doit cire employée que comme une introduction à la raison pure, puisqu’on ne peut pas plus prouver la révélation que l’existence de Dieu.” Et tamen isti sunt professores in universitati­ bus el curam gerunt animarum ! Cons, prae­ terea opus cui titulus: Der Triumph, etc., seu: Triumphus philosoph. saeculi XVIIl. Germantown 1803, auctore eodem de Stark, qui edidit Convivium Theoduli. Nunc in medium prodeat minister genevensis Chastcl, et principii loco statuat: nQu‘on peut distinguer en deux classes les dogmes du christianisme; les uns sont reconnus anté­ rieurement à l'interprétation de l'évangile, et sans eux il n’y a point de christianisme; ce sont les dogmes de l'existence de Dieu, de la mission divine de J. C. et l'inspira­ tion des écrivains sacrés; nous les appelle­ rons primitifs. Les autres dérivent d'une interprétation déterminée de l’évangile, après que celui-ci a été reconnu pour régie de foi . , . nous les appellerons d'interpréta­ tion.'· (De Γusage des confessions, etc. pag. 2.) Circa prima dogmata affirmat omnes ehrislianos convenire ; quoad dogmata inter­ pretationis asserit convenire catholicos; re­ formatos vero consentientes esse circa dog­ mata primitiva, dissentientes vero in dog­ matibus interpretationis. At ex allatis do­ cumentis palet fidsum esse protestantes el reformatos consentientes esse circa dogmata primitiva, nam et illa destruxerunt. Obser­ vat praeterea fidei confessiones non fuisse obligatorias nisi saeculo III. casque causas fuisse divisionum et multiplicationis hacreseon. At in hoc dupliciter labitur, quia fides coepit esse obligatoria a sua promul­ gatione, ut patet ex epistolis apostolorum; et symbolum aposlolicum statim obtinuit ab ipsa praedicatione evangelica, etsi daremus non esse confectum ab ipsis apostolis, quod tamen Rufinus cum aliis affirmat; 2. adeo multiplicatae fuerunt haereses duobus prio­ ribus ecclesiae saeculis, ut Hippolytus, Eu­ sebio teste, Hist, eccles. lib. VI. cap. 20. secundo saeculo labenlc, librum scripserit adversus triginta duas haereses; quod ante ipsum jam praestiterant Hegesippus, qui floruit sub Hadriano, et Melito, et Bardesanes haereticorum malleus nuncupatus, apud euindem, lib. IV. cap. 22. An haec ignorantiae vel malae fidei ministri prote­ stants vel utrique simul adseribenda sunt? l6) Ita Becker, Historiae universalis ad usum juventutis, vol. IU, ubi Christum Dominum et Joann. Baptistam velul ferventioris ingenii homines (Feuerkôpfe) tra­ ducit, qui ad excutiendum jugum sacerdo­ tum judaeorum, quorum detestabantur su­ perbiam et hypocrisin, post longas delibe­ rationes convenerunt inter se, ut alter Prae­ cursoris, alter Messiae personam gereret. • .if·· 231 227. Libros fero omnes, sive veteris sive novi foederis, vel prorsus rejecerunt, vel eorumdem authonticitatem in dubium revocarunt. Quo potis­ simum tempore protcstantismus sibi ecclesiae evangelicae titulum adscivit, ut observat Reinhard, scripturae ct evangelii auctoritatem plerique ex pro­ telantibus rejiciebant. Inter libros Veteris Testamenti maxime Pentateucho historica abjudicatur auctoritas; eum Davidis aut Salomonis aetate confectum asserunt Vater atque Gesenius, tamquam epos declaratur a de Wette, Alii, ut Fulda et Nachtigal universum Vetus Testamentum serius ortum aperte pronunciant. Idem contigit libris Novi Testamenti; Eichhorn omnia evancelia tardiorem habuisse originem contendit; Vogel, Horst, Ballenstedt, Bretschncider evangelium Joannis genuinum esse negant, immo opus cujusdam gnostici illud esse autumant. 18 Schleiermacher, Borussiae regis concionator, primam epistolam , ad Timotheum apostolo Paulo abjudicat; Eichhorn utramqne rejicit, ac illam praeterea quam Paulus ad Titum scripsit. Juxta hunc auctorem Apocalypsis non est nisi drama, in quo excidium judaismi atque ethnicismi exprimitur; Semler prius eamdem rejecerat veluti furentis auctoris librum. Tria priora Evangelia, Matthaei nempe, Marci et Lucae a communi quodam fonte syrochaldaico, quem Urevangelium vocant, hausta fuisse tra­ dunt Lessing, Semler, etc. ac praesertim Kuinoel. 19 Quod vero accidit in­ tegris libris, a fortiori singulis librorum sacrorum partibus evenit, quarum vix ulla est, quae non traducatur ab uno vel altero tamquam subdititia vel interpolata; nos nimis taederet singula persequi. 228. Interea ex his, quae vix a nobis delibata sunt, sive circa protestantismi originem et vicissitudines, sive circa fructus, quos protulit tum in doctrina, sive theoretica sive practica, sive circa exegesin et criticam sacram, sic argumentum perstringimus. Quod a pessimo atque eversore principio originem ducit, quodque natura sua infert opinionum et sententiarum divi­ sionem ct sectas, et eo tendit ut omnem fidem, proindeque religionem omnem revelatam e medio tollat, ac nonnisi ad dubium quoddam universale inducat, et morum corruptionem inferat, certo non potest esse a Deo ejusdem reve­ lationis auctore, et secum fert propriae falsitatis ineluctabilia argumenta, meland in Agathodaemon, Berolini 1799, voat Christum nobilem theurgumjudaeum ; alibi eum ut cnthusiastcn traducit, lib. IV. pag·. 335 et 355. ”) Edita est a praedicatore evangelico, qui nititur Christum accusare, quod sibi soeinm adsciverit Judam, hunc vero ab omni nicula purgare suae proditionis. Cons. Correctiones pro amicis et inimicis calholiduiii, a Joann. B. Pfeilschifter, edit. Offenbachii ad Moenum 1831, pag·. 116 et seqq. I ,s) Cons. Hughes James Rose, op. cit. 19) Vid. Joann. Gregorii Rosenmuller, Scholia in Novum Testamentum, edit. VI. tom. I. in praei, ubi De quatuor erangeliis, pag. 2 et seqq., nec non Kuinoel, Com­ ment. in lib. N. T. historicos, Lipsiac 1832, vol. I. prolegomena §. 1. De origine e v an­ geliorum Matthaei, Marci et Lucae. 232 ·■ dicente Christo, non potest arbor bona malos fructus facere .... ex fructibus eorum cognoscetis eos. Atqui ex dictis talis est protestantismus; ergo. 229. Atque hinc sequitur I. divisionem intrinsecam esse atque ossentialem protestantismo, nec nisi per quamdam conventionem ac mutuam ces­ sionem posse inter se diversas sectas coalescere, facultatem praebendo, ui unaquaeque in negotio religionis id sentiat, quod unicuique magis luber, prout factum vidimus in foederatione inita inter hitheranos, et calviniste, quasi ageretur de latifundio; proindeque unitatem essentialiter opponi natu­ rae protestantismi. f r‘ Τι : 14 J • a · a - < 4 ‘ 230. Sequitur Π. neminem protestandum, si principio essentiali refor­ mationis adhaerere velit, habere jus alteri exprobrandi propria sensa religiosa ut impia et absurda.10 231. Sequitur HI. frustra nonnullos protestantes adhuc gloriari, quod protestantismus habeat pro basi ac regula purum verbum Dei, tum quia se­ posita ecclesiae auctoritate numquam ipsis constare potest, quodnam sit istud Dei verbum, quum nullus fere sit liber, cujus authenticitas in dubium revo­ cata non sit, et non revocetur; tum quia absque ecclesiae auctoritate numquam ipsi certi esse possunt de inspiratione divina sacrorum librorum, quae pariter vel penitus abjudicata est ab universa scriptura, vel saltem in du­ bium revocata quoad plurcs libros; tum denique quia, si verbum Dei pendeat ab interpretatione spiritus uniuscujusque privati, nullus est error, nullum paradoxum, quod non cohonestetur per verbum Dei sic expositum, prout anabaptistae, quakeri, sociniani, methodistae et alii novatores faciunt. Quo­ modo enim verbum Dei, prout litteris consignatum est, potest regula esse fidei, si tota lis fere semper vertitur circa sensum verbi Dei? Quicumque in judicio lites agitat, legem pro se habere contendit, et nisi judex foret, qui sententiam ferret, nullus unquam liti et controversiae finis esset. Nullus unquam haereticus extitit, qui non jactaret pro se esse verbum Dei, ita gnostici, ita manichaei et ceteri omnes qui non secus ac protestantes in innumeras prope sectas seu frustula divisi sunt, quod pariter contigit arianis. aliisque omnibus sectis ab ecclesia separatis, quae proinde omnes aeque perierunt. 21 2 °) Sic enim statuit Derisio protestantica : Notre croyance nest que la liberté d'examen (anno 1825, 4. livraison, pag. 153), et alibi: Ce principe fondamental du pro­ testantisme est admis aujourd' hui sans re­ striction (5. livr. pag. 151.) 21) Gnostici cito in quinquaginta seelas divisi sunt, ipsis fatentibus Moshemio, Cle­ rico, Beausobrio, apud Gibbon, op. cit. lib. I. cap. 15. Tertullianus, loquens de Marcionitis, dicebat: Faciunt favos et ve­ spae , faciunt ecclesias et marcionitae. Recensentur novemdecim fidei confessiones spatio qualuordecim circiter annorum editae ab arianis apud Petavium, De Trin. lib. 1. cap. 7. n. 13. Et sic ceteris omnibus eve­ nit. Quod attinet ad nostros protestantes, res adeo aperta est, ut ipsimet nunc de hac variatione glorienlur. Certe impossibile est. ut ipsi possint confessionem fidei elicere 233 232. Sequitur IV. hanc potissimam rationem case cur tot ex privatis et principibus viris, doctrina et eruditione conspicui, ejusmodi chaos, quod necessario protestantismo inest, animadvertentes, ad ecclesiae catholicae gre­ mium, a quo eorum patres, recesserant, se se receperint, ut in illa conscien­ tiae pacem nanciscerentur, quam frustra inter tot sententiarum varietatem ac fluctus protestantismi quaesierant. Dum contra nonnisi pauci sordidique apo­ statae, coelibatus ac propriae vocationis pertaesi, ad protestantismum defece­ runt aut deficiunt. 2 2 DIFFICULTATES. 233. Obj. 1. Etiam ecclesia catholica suas vicissitudines passa est. 2. Fidei definitiones, quas identidem ecclesia catholica emisit, totidem argu­ menta sunt progressus ac perfectibilitatis systematis, quod adoptavit prote­ stantismus. 3. Quid porro sunt fidei dogmata, quibus gloriatur ecclesia catholica, nisi unius vel alterius patris istius ecclesiae inventa, vel formulae verborum sine sensu? 2 3 4. Cum proinde vera lux non prodierit nisi saesive communem sive perpetuam; non com­ munem, quia juxta ipsos fides est nego­ tium individuate; non perpetuum, quia eorum religio assimilari potest tabulis meleorologicis, in quibus attendendum est ad diem, horam, locum atque almosphaerae sta­ tum, utrum humidus an siccus, supra vel infra zero. Hinc protestantes non possunt dicere nisi: Ego credo in me, protestor contra ecclesiam romanam. Cons, epistola data ad rcdactorcs revisionis protestanticae in Mémorial catholique, mense Februario, anno 1827. ”) Innumeri prope sunt nobilitate, doctri­ na et eruditione insignes, qui ad religionem catholicam ab initio hujus sacculi, tum in Ger­ mania, tum in Anglia, Gallia et foederatis sta­ tibus Americae redierunt. Longum esset ca­ talogum texere. A multis annis in Hungaria id animadvertitur, quod singulis annis ex frigescentibus catholicis ad religionem protestanlicam a 30 ad 40 migrent; conira vero at protestantibus a 500 ad 600 ad ecclesiam catholicam se conferant; licet provocati pro­ testantes, ut hoc factum negarent altum ta­ men silentium servarunt. Cons. Universa­ lis amicus relig. et eccles. et Correspondens eccles. a D. Benkert Herbipoli (Würz­ burg) edit. n. 9. 28. Fcbr. 1834, pag. 10 et seqq. Diximus e frigescentibus catholi­ cis, quia verissima est observatio cl. comi- lis de Maistre, hoc discrimen intercedere inter catholicos et protestantes relate ad firmitalem in sua religione, quod quo catholicus innocentions vitae est, co tenacius ecclesiae suae adhaeret, et eo magis flu­ ctuat, quo inquinatioribus moribus diffluit; e contra, quo magis protestons vel secto­ rius corruptus mente et corde est atque in vilia effusus, tanto est firmior in sua secto; et quo integrioribus moribus praestat, eo magis dubitat de veritate suae sectae, et ad religionem catholicam accedit. Et sane ut plurimum, qui ad protestantismum nunc accedunt quinam sunt, nisi perditi quidam apostatae sacerdotes vel religiosi ad omnia vitia projecti? Nempe quod veteribus hae­ reticis solemne fuit, rccenlioribus etiam fa­ miliare est, quod citatus Tertullianus illis exprobrabat, dicens: ..Ordinationes eorum temerariae, leves. Nunc neophytos conlocant . . . nunc apostatas nostros, ut gloria cos obligent, quia veritate non possunt. Nusquam facilius proficitur, quam in castris rebellium, ubi ipsum esse illic promereri est.- (De praescr. cap. 41. edit. Rigallii.) Hoc possem pluribus exemplis illustrare nisi, ageretur de re notissima. 23) Sic Henke in Hist, eccles. cujus iteratae editiones, continuationes et com­ pendia communem plausum, quo apud pro­ testantes fuit excepta, ostendunt. In hujus 234 culo XVI. ex illo tempore clariores semper radios emisit ad tenebras dissipandas, quas ecclesia tum decipiens tum decepta effuderat, ac fanatismue et dominandi libido foverant, donec emendatores sacrorum, captivitatis illius vincula solventes, in libertatem et se et nos asseruerunt. 5. Atque hinc ratio eruitur cnjusdam inconstantiae atque fluctuationis, quae tum in ipsis tum in primis eorum discipulis interdum conspicitur, circa plures vel pau­ ciores articulos quos retinuerunt, cum nec uno temporis momento potuerint omnes ideas illas deponere, in quibus ab infantia fuerant enutriti.24 Net est 6. quod rationalismus nobis objiciatur aut naturalismus ; si enim res bene perpendatur, rationalismus est proprius ecclesiae catholicae; ct caput eccle­ siae romanae spectari debet ut verus rationalista; etenim ipse praetendit spiritum suum internum seu rationem suam, intra sui pectoris veluti pene­ tralia, posse per immediatam inspirationem divinam sententias legesque pro­ ferre, quae norma sint in rebus fidei, etiamsi desit, vel illi opponatur Scri­ ptura. Item concilia ecclesiae catholicae sint naturalistica, rationalistica seu phantastica, quatenus ipsa confirmant proprias sententias, non jam in solo canone infallibili verbi Dei scripti, sed in praetensa ac fallaci illustratione interna et inspiratione Spiritus Sancti, prout potissime concilium tridentinmn se gessit *5 ; ergo. 234. Resp. ad 1. D. In disciplina mutabili et accidentali, Tr. vel C in fidei morumque doctrina, N. Jam enim ostendimus ipsos adversarios nobis ultro dare vel a primo ecclesiae saeculo omnia germina catholicae doctrinae reperiri. Saepius provocati adversarii, ut assignarent epocham mutationis, quam nobis objiciunt, numquam id efficere potuerunt, prout superius osten­ dimus. 235- Ad 2- D. Id est majorem recepti jam dogmatis dilucidationem, ex occasione eorum qui aliquem articulum impugnarunt, C. per novorum dogma­ tum introductionem, Λ7. Nempe ex occasione, qua aliqui receptam in eccle­ sia doctrinam temerare infami ausu aggressi sunt, ecclesia accuratiori examini subjecit controversum articulum, ipsumque sibi vindicavit per expressam illius articuli definitionem et condemnationem oppositae novitatis. Ita con­ stanter ee gessit ecclesia, quod ut obtineret, semper ad vetusta monumenta ac receptam fidem provocavit, ut ex historia conciliorum unicuique constare poterit. Protestantismus contra, per suum perfectibilitatis inventum, unum porro historiae initio stalim evangelistae ut mendaces, apostoli vero ut corruptores do­ ctrinae Jesu Christi traducuntur. Huc re­ feruntur pariter historiae dogmatum a proteslantibus passim vulgatae. □ <) Ita respondere solent protestantes, cum ipsis objicitur recessus a doctrina emen­ datorum suorum. 15) Sic Ernestus Sartorius, prof. Theol. dopmat. et moral. Dorpart. in Deitritge zur etc., id est: Collationes ad defensionem evangelicae orthodoriae, Heidelbergae 1825. 9 235 post aliud omnia fidei dogmata rejecit, donec vel ipsum fidei nomen sustu­ lerit, et tunc demum summam adeptus est, ad quam tendebat, perfectionem, omnia scilicet destruendo. 2 6 236- Ad 3. Respondeo fidei dogmata esse totidem veritates divinitus revelatas, quas a Christo ecclesia accepit ad posteros transmittendas et in­ temerate servandas ab edaci novatorum dente, prout, divina ope suffulta Retenus praestitit, ac praestabit usque ad consummationem saeculi, juxta fundatoris sui pollicitationes. Quod attinet ad supposita patrum inventa, respondeo non esse istam nisi gratuitam adversarii assertionem, omni desti­ tutam fundamento, immo plane contrariam omnibus historicis documentis. En quid de ecclesiae patribus jam suo tempore scripserit s. Augustinus: tyiod invenerunt in ecclesia, tenuerunt, quod didicerunt, docuerunt, quod a Patribus acceperunt, hoc filiis tradiderunt 2 7 ; et longe ante s. Augustinum Ter­ tullianus dicebat: Quicumque hac regula incedimus, quam ecclesia ab apoΛΐί», apostoli a Christo, Christus a Deo tradidit, constat ratio propositi wîtri28, et ita distinguebat catholicos ab haereticis, qui suis novitatibus intiquam doctrinam ecclesiae catholicae temerare audebant, ut innumera ejusmodi testimonia praeteream, quae impudentissimi mendacii arguunt ad­ versarium nostrum, qui nonnisi imperitis fucum facere potest. De formula verborum. quam dicit sensu vacuam, satis disseruimus, nec opus est eadem refricare. 237. Ad 4. D. Qualis lux nempe jam affulserat simonianis, nicolaïtis, teterisque haereticorum pestibus, usque ad Lutherum et deinceps, seu a diabolo excitata, C. lux quae a Deo sit, JY. Optime Tertullianus: Sed ptaeritur a quo intellectus interpretetur eorum, quae ad haereses faciant? A diabola, cujus sunt partes intervertendi veritatem. 2 9 Mirum sane est Chri­ stum ecclesiae suae non prospexisse nisi a tempore Lutheri ejusque sociorum perduellionis et apostasiae nec antea cognitum fuisse principium regenera­ tionis per sexdecim integra saecula. Apposite rursum Tertullianus: Quod apud multos unum invenitur non est erratum sed traditum. Audeat ergo aliγΰ dicere illos errasse qui tradiderunt? Quoquomodo sit erratum, tamdiu ”) Vadem damus hujus assertionis non rcipectum D. Müller profess. Schaffusiac: -Des Théologiens mêmes, inquit, se font e» affaire de noyer la religion dans un nin déisme, . . . tous ensemble sciemMl ou sans s’en douter tiennent la même flwdttite, et le langage suivant: déchirons ?l jetons loin de nous ces liens, qui atta(iuienl à la foi et au devoir nos ignorans d ténébreux ancêtres.“ Vid. «Recherches lût de Muller dans ses lettres confiden- tielles à Briesler," 1801, pag. 41, ct pag. 69, 88, ubi citat textus Schrük ct Vincenlii Lirincnsis ad judicium ferendum novi perfectibilismi protestantium. Celui-ci, in­ quit de Stark (op. cit.) est au but, quand il aura atteint l'athéisme. 2’) Lib. II. Contra Julianum, n. 34. tom. X, edit. maur. 2S) De praescript. cap. 37. ”) Ibid. cap. 2. ·> 236 237 utique regnavit error, quamdiu haereses non erant. Aliquos marcionitas d nonne protestans est? Nonne protestantes ii sunt, a quibus mysticismus et valentinianos (lutheranos et calvinistes) liberanda veritas expectabat; interta fanatismus prodiere? 82 Porro, si jus suum est cuique tribuendum, teneant perperam evangel kabatur, perperam credebatur tot millia millium perperam protestantes quod suum est; iste est fructus sive effectus illius magnae lucis, tincta, tot opera fidei perperam administrata, tot virtutes, tat charismata ptr- juae demum regnum suum adepla est saeculo XVI. et illius libertatis, quam peram operata, tot sacerdotia, tot ministeria perperam functa, tot denique in mundum intulit Luthcrus cum ceteris suis sacrorum emendatoribus. martyria perperam coronata.3 ° Libertas vero, in quam nos asseruerunt, esi 240. Atque #hinc responsio patet ad id quod subdit idem auctor de solutio ab omni freno et subjectione legis cvangelicae divinorumque manda­ twnano pontifice ac de conciliis ecclesiae catholicae rationalistis, naturalistes, torum, ita ut neque islamitae tanta licentia, credendi nempe quidquid placet, phantasticis, eo quod definitiones edant per inspirationem immediatam sine et faciendi quidquid lubet, utantur. scripturis et contra scripturas. Cui unquam id persuadere poterit? Num238. Ad 5. D. Id est in destructionis progressu, a quo sive quodam quam pontifex aut concilia definitiones fidei edunt nisi in verbo Dei seu re­ irresistibili conscientiae clamore, sive contraria animorum dispositione detine­ velatione divina fundatas, quae pervenit ad nos tum per scripturam tum per bantur, C. secus. A’ Nimirum ejusmodi emendatores vel statim non agno­ traditionem (de qua in tractatu de locis theologicis); nihil sive pontifex sive verunt omnes principii a se constituti pessimas consecutiones, vel nondum concilia de suo obtrudunt, sed testes sunt doctrinae, quam Christus docuit satis firmi in impietate ab iis exhorruerunt, atque ut proprium est eorum, et apostoli tradiderunt, prout supra exposuimus. Aliud porro est divina qui periculum vident nec. pedem a praecipitio retrahere valent, nituntur per xdsistentia, qua suffulta est ecclesia juxta Christi promissa, aliud illa divina incohaerentiam in medio itinere consistere, Ast abyssus aperta erat, impuliffn immediata inspiratio, de qua loquitur adversarius, quam numquam sive pon­ sum ipsi dederant, eorum discipuli omnem harum consecutionum necessatifex sive concilia sibi vindicant, quum edunt fidei definitiones. Divina in­ rium nexum sequuti sunt, magisque obfirmati antecessorum exemplo, post spiratio non tribuitur a catholicis in iis, quae ad religionem pertinent, nisi varias fluctuationes demum fructus omnes illius destructivi principii collegehagiographis scriptoribus. Sola divina adsistentia tribuitur tum romano pon­ runt, quos afferre debebat, Sic cadaver per aliquot tempus lineamenta sertifici ex cathedra, ut ajunt, decernenti, tum ecclesiae sive dispersae sive in vat, quae· postea, cum corruptum ac dissolutum est amittit. Sic contigit conciliis congregatae. Divinae autem adsistentiae nomine designant illam protestantismo. Bossuet ac Fenelon ejusmodi dissolutionem jamdiu praevi­ peculiarem opem atque specialem providentiam, qua Deus ita praesto est derant atque praedixerant: eventus veritatem ejusmodi praeditionis com­ ecclesiae suae, ut non patiatur illam in errorem labi, quacumque demum probavit. ratione id obtineat; verificari enim debent Christi dicta: Portae inferi non 239. Ad G. D. Ea nempe ratione, qua datur participatio justitiae cum paevalebunt adversus eam; et: Ecce ego vobiscum sum usque ad consumma­ iniquitate, aut societas lucis ad tenebras, aut conventio Christi ad Belial, C. tionem saeculi, aliaque ejusmodi. Si adversarius legisset concilium tridenalia ratione, N. Si rationalismus est proprius ecclesiae catholicae, ut impuirtisque usu obtineri nequeat, jam ab ini­ sit protestantes in duos, ut ita dicam, in­ dentissimus auctor affirmat, qui fit, ut ecclesia catholica illum damnet et tio reformationis ecclesiae primis ejus augentes exercitus, in naturalistas > qui re­ anathematizet, et rationalistae pejus quam a cane et angue abhofreant ab doribos hic rationis usus adeo observabatur, jiciunt positivam Dei revelationem, et superecclesia catholica? Nonne hoc est vocare lucem tenebras et Christum asst in ipsa sacrorum emendatione raliona- naturalistas, qui ipsam admittunt. Qui tichristum? Quamquam hic opus non sit plura congerere ad depellendam liimi germina clarissime appareant.·* Ac quidem postremi iterum in duas classes sub­ dividuntur, quarum altera ad unguem se­ demum ibid. not. A*, ostendere nititur racalumniam, quum vel ipsi protestantes rationalistae ejusmodi invento gbctatur Lutheri placita, admillilque propte•onilismi principia fuisse a Luthero posita, rientur·, Wegscheider unus ex ejus antesignanis recenset auctores rationalism!, rea libros symbolicos seu fidei professiones et concludit: «Quae cum ita sint, theologi qui omnes protestantes sunt.31 Kantius, a quo potissimum originem duxit. una cum aliqua hierarchica constitutione retentions, qui ad Lulheri exemplum, clas·») Ibid. capp. 38 et 39, edit. Rigallii. 31) Op. cil. Sic enim inter cetera scri­ bit in praefatione cap. 2: «Omnino progres­ sus in litterarum doctrinis . . . effecti plerosque protestandum ecclesiarum socios ad altiora quasi scientiae atque culturae templa adduxerunt, unde aliam fidei reli­ giosae formam ac speciem intuentur, quam majoribus nostris pro illius aetatis rationi­ bus licuit." Et clarius adhuc (proleg. cap. 1. §. 13): ..Protestantismus autem, inquit, quum accurata et subdita librorum sacruniE indagatione nitatur, coruinquc argumento ad verum vitae usum transferre studeat, utrumque autem pro illorum librorum di­ versa indole, saepius obscura, nisi rations rAimisque rationibus ducti ultra libros symwlieos et usum rationis, quem dicunt for­ cent, sapere tandem aliquando didicerunt, no jure, sicut Lutherus, recte, uti viden­ tur, neque ideo calumniandi sunt.*· ”) Celeres rationalism! progressus inter protestantes, ejusque aperta oppositio contn quodlibet christianismi principium divi­ suarum ecclesiarum, prout in Borussia po­ tissimum viget; altera vero est pietistarum seu mysticorum , qui libros symbolicos re­ jiciunt, neque obsequi se profitentur nisi interiori Spiritus Sancti lumini. Pietislae in Germania suae sectae fundatores agno­ scunt Philippum Jacobum Spener, comi­ tem Zinzendorf, Frid. Wantenville et Spangenberg. 239 238 tinum, reperisset. nullum esse fidei decretum, in quo non referantur testi­ monia tum ex scriptura tum ex traditione deprompta.’3 PROPOSITIO X. Sterilitas protestantismi in suis missionibus apud infideles llovum est ipsius falsitatis argumentum. 241. Inter ceteros divinos characteres et dotes, quibus praestat catho­ lica ecclesia, mira ipsius foecunditas in conversione infidelium debet recen­ seri. Cum enim ipsa missionem a Christo acceperit per ea verba: Ewifa per mundum universum, praedicate euangelium omni creaturae; numquam de­ stitit filios suos in diversas regiones mittere, qui spiritu vere apostolico re­ pleti eas de tenebris infidelitatis ad evangelicam lucem revocarent. Innu­ meros propterea recenset, qui in ejusmodi ministerio non solum magnus exantlarunt labores, sed et sanguinem profuderunt, ac plures praeterea, qui quovis saeculo tum prophetiae tum signorum dono ditati religionem mirifice propagarunt. Non solum nullum regnum vel provincia, sed nec regio, nec civitas, nec vicus est in toto terrarum orbe, qui ad Christi fidem aliter venerit quam per ecclesiae catholicae operarios. Historia ecclesiastica in suis annalibus quovis fere saeculo aliquam gentem vel regionem refert, quae evangelium amplexa est per operarios a romanis pontificibus ad praedicandum missos. 1 242. Haereticae sectae e contra semper sterilitate a Deo multatae sunt, adeo ut nulla proferri possit gens, quam aliquando ab infidelitate aliqua hae”) Praeclare Vinccntius Lirin, in suo Commonitorio, n. 32. scribit: -Christi vero Ecclesia, sedula ct cauta depositorum apud se dogmatum custos, nihil in his unquam permutat, nihil minuit, nihil addit, non amputat necessaria, non apponit superflua, non amittit sua, non usurpat aliena . . . . denique quid unquam aliud conciliorum de­ cretis enisa est, nisi ut quod antea simpli­ citer credebatur, hoc idem postea diligen­ tius crederetur? .... Hoc, inquam, sem­ per, nec quicquam praeterea, haereticorum novitatibus excitata, conciliorum suorum de­ cretis catholica perfecit ecclesia, nisi ut quod prius a majoribus sola traditione suscepe­ rat, hoc deinde posteris etiam per scriptu­ rae chirographum consignaret-* S. Innocentius L jam saeculo V. epist. XXV. ad Decentium Episc. Eugub. scripsit: >.Cum sit manifestum in omnem Ilaliam, Gallias, Hispaniam, Africam atque Siciliam et insulas inleijacentcs nullum in­ stituisse ecclesias nisi eos, quos venerabilis apostolus Petrus aut ejus successores consti­ tuerint sacerdotes.“ Addit autem D. Con­ stant in notae: ..Hilarius iis, qui una fidii communione ac societate copulabantur, li­ brum de synodis scribens, cum iisdec Germaniae primae et secundae Brilanianimque episcopos recenset. His si adjungactur variae Illyrici provinciae, quas Inno­ centius epist. XIII. n. 2, suam in eas vi­ cem Rufo committens, recenset, dioeceseon. quae ad romanum patriarchalum attinent, salis accurata habebitur enumeratio.·* De Anglia, Hibernia, Scotia, Hungaria, Polo­ nia. rcliquisque septentrionalium regionum gentibus, ad Christi fidem conversis rominorum pontificum sedulitate subsequentibos temporibus, res vulgatissima est. relica secta ad Christi fidem converterit. Hujus sterilitatis conscii haeretici infidelium conversionem penitus neglexerunt, vel animum desponderunt post infelicia tentamina nullosque successus, ac semper ad Christi fideles seu ca­ tholicos pervertendos studium omne adhibuerunt: Cum hoc sit negotium illis (haereticis), ut jam scripsit suo tempore Tertullianus, non ethnicos conver­ tendi, sed nostros evertendi, hanc magis gloriam captant, si stantibus ruinam, non si jacentibus elevationem operentur; quoniam et ipsum opus eorum non ά suo proprio aedificio venit, sed de veritatis destructione. Nostra suffodiunt, ut sua aedificent. 2 Ac talis constanter omnium haereticorum indoles fuit, talis perpetua eorum agendi ratio. 243. Ac proinde ita se gessit protestantismus. Ab initio reformationis, ut ipsi vocant, de conversione infidelium protestantes ne cogitarunt quidem. Omnes eorum machinationes dirigebantur ad perversionem catholicorum, ad eitirpationem antiquae fidei. Licet vero nonnullae protestanticae respublicae classibus instructae essent, et maritimo potirentur imperio, quibus subsidiis uti potuissent ad Christi fidem inter paganos disseminandam, iis uti malue­ runt ad catholicas missiones evertendas, ut se gesserunt Batavi, et heu nimis felici successu in Japonia praesertim et Indiis orientalibus ! Immo ut pro­ testantes zeli defectum in evangelii propagatione tegerent, declarabant mi­ nime per conscientiam licere paganos in sua fide turbare, atque in dordracena synodo objectioni remonstratentium respondebant: Qui sine peculiari rotatione et missione paganis euangelium annuntiat, haec in eum quadrat apostoli Petri objurgatio, quod se videlicet rebus alienis immisceat, Deumque tentet, cum sine vocatione tanto se objicit periculo. Subsequentibus tempori­ bus decanus cantuariensis in oratione habita coram rege Angliae asserebat nemini licere, quin habeat, ut apostoli, extraordinarium mandatum, illudque probare possit, religionem etsi falsam regionis alicujus aggredi, hominesque ab ejus professione contra magistratus voluntatem dimovere.3 244. Ast perculsi gloriosis catholicorum successibus, demum et ipsi protestantes coeperunt serio de missionibus apud infideles cogitare sub finem saeculi XVII. ‘ Anno 1647 jam exorta erat quaedam societas in Anglia ad hunc finem, quae a senatu (parlamento) approbata est, tamen nonnisi tardius aliquid profecit. Fridericus IV. Daniae rex missionem instituit anno 1706 pro sua colonia Tranguebar in Indiis orientalibus; in Groenlandia vero ab anno 1708 evangelium praedicavit venerabilis Joannes Egede. Anabaptistae inchoarunt missiones suas anno 1792. Anglia praesertim sub hujus sael) De praescript. cap. XVII. ’) Cons. /list, eccles. D. Hortig conti­ nuata a Joh. Jos. Ignat. Dollinger, sacr. Theol. Doct. et Profess, ordin. in universi­ tate Monachiensi. 4) Dixi demum, nam notum est missio­ nem anno 1536 a Genevensibus tentatara non fuisse nisi abortivam. 240 culi XIX. initium maximo coepit suum exercere zelum ex occasione missio­ num anabaptistarum et methodistarum, pluresque ibi institutae sunt societates generales et particulares ad propagandas missiones; ab anno 1807 in­ sudatur convertendis nigris in Sierra-Leone Africae; Societas Britannica nuncupata et extranea bibliorum propagandorum erecta est Londini anno 1801, quibus aliae auxiliares adjectae sunt. His porro delibatis circa originem et progressum missionum protestantium, expendamus breviter media, quibus ad linem obtinendum ejusmodi so­ cietates usae sunt, deinde successum et fructum. ,Ί 245. Jam vero si spectemus numerum missionariorum protestandum, constat ab anno 1824 societatem ecclesiae anglicanac 419 missionarios per­ manentes habuisse. 5 Eodem anno methodistae numerabant 623- 6 Hae duae proinde, societates jam tunc suppeditarunt 1042 operarios. Nunc supputatione instituta ad ceteras societates, quas mox recensebimus, in sola Anglia habe­ remus 3442 emissarios; ex America societates, quae illic sunt, miserunt ad missiones saltem 1000 concionatores ; itaque, non computatis missionarii;, quos protestantes regiones suppeditarunt, habemus summam 4442. 7 Licet vero missionarii societatis propagationis evangelii teneantur juxta tenorem diplomatis, dati 16. Junii 1801, prospicere instructioni coloniarum anglicanarum, cui tribuuntur 122 missionarii ac 96 ludimagistri, attamen certum est, hos ipsos debere operam navare conversioni infidelium. 246. Si vero spectemus numerum societatum, quae pecunias ac libros quotannis subministrant ad opus conversionis infidelium, inveniemus ex Ang­ lia, Statibus Foederatis Americae, Gallia, Germania, Hollandia, Helvetia ac regionibus septentrionalibus XIX societates principales, quibus aliae qua­ tuor addi debent institutae ad distribuenda biblia, tractatus religiosos, Ubrca precum et homilias ecclesiae anglicanac. 8 Unaquaeque vero ex his societati­ bus suas habet numerosas veluti minores gentium sodalitates, quas vocant auxiliares; in sola Gallia 200 numerantur in Anglia vix numerari possum Scopus harum societatum est, pecunias ac libros subministrare missionarii;. qui conversioni infidelium dant operam. Porro hae societates jam ab anno .d 5) Vid. eruditam dissertationem cl. D. Nie. Wiseman, rectoris collegii Anglorum in alma hac Urbe, et prof, linguarum orienta­ lium in Archigymnasio Romano, quam prius recitavit in academia religionis catholicae, postea typis vulgavit Romae 1831; ex qua pleraque documenta, quae hic recensentur, desumpsimus, et quae interea proferimus, ut videant protestantes, in quorum manus haec dissertatio non venit, quibus funda­ mentis ea, quae hic traduntur, nitantur. - ?» 6) Quarterly Review journ. 1825, pag. 29. et Christian register, in quo so­ lum enumerantur 210. ') Nouveau journal asiatique, Paris 1828, tom. II. pag. 29, computat 5000 mis­ sionaries. ’) Jowett, Christian researches in the mediterranean, 3. edit. Lond. 1824, pa.’. 318. 241 1824 subministrabant singulis annis 1,715,500 nummos scutatos (francos cir­ citer 9,263,700), id est, 4700 (francos circiter 18,800) in dies singulos. # Cum vero missionarii adhuc conquererentur de ejusmodi stipendio quasi ni­ mis exiguo, reditus seu proventus annui societatum jam ascendebant ad 3,431,000 scutatos (franc. 18,527,400). 10 Societas biblica innumera exem­ plaria s. Scripturae, in omnia fere idiomata ac dialectus conversae, quotannis distribuit ope suorum publicanorum et viatorum, qui veluti totidem missio­ narii spectari debent. Anno enim 1830 solo distribuit 632,676 exemplaria Novi Testamenti. 11 Et hoc medium censetur aptissimum ad conversionem infidelium. 247. His addantur subsidia externa, quibus abundant missiones pro­ testantes, nempe favor, qui vel a magistratibus vel legibus tribuitur 12, appa­ ratus moderatorum ac omnis gradus magistratuum, publicarum ephemeridum, doctorum virorum, etc., opes et commoda quibus ejusmodi missionarii obru­ untur 1 ·, regiones, in quibus ut plurimum commorantur, quae ad Britanniam pertinent; quod si barbaros ac silvestres penetrare interdum tentant, semper armatis provinciae praesidiis utuntur, praemia distribuunt cum magna pompa ac apparatu suis alumnis in scholis, quas gratis aperiunt14, adeo ut vere scribere potuerit D. Buchanan magnus missionum fautor: Nulla gens christiana unquam campum tam extensum habuit ad propagationem fidei chriilianae, qualem nos habemus ex influxu, quem exercemus super centum millio/U3 incolarum Indostan. Nulla unquam natio tot commodis abundavit ad dilatationem suae religionis, qualia nobis offeruntur inter gentes, quae nullam opponunt resistentiam, quae obtemperant libenter miti imperio nostro, quae reurentur principia nostra, et dominationem nostram velut benedictionem aesti­ mant, 1 s Talia igitur sunt media, talia subsidia ac commoditates, quibus * protestantes instructi sunt ad disseminandam eA’angelicam doctrinam apud infideles. Restat ut videamus, quo successu ac fructu opus istud perficiant. 248. Ex confessione ipsorummet protestantium fautorumque harum mistionum, ejusmodi fructus post tot labores et tot impensas nullus aut fere ’) Quarter. Reo. pag. 29. '·) Qui calculus valde moderatus est; Ephemerides enim asialicae. Paris. 1828, : m. II. pag. 32, illi addunt vicies centena rrJllia libellarum gallicarum. ”) Christ, regis t. eodem anno Londini vulgatum. ”) Societas propagationis evangclicac uno 1819 a Georgio III. litteram regiam, ut vocant, impetraverat, qua praescribeba­ tur stipes expetenda in universo regno, colkzitque scutata romana 283,200. Christian Remembr. vol. XI. Lond. 1829, pag. 50. Perrone, Praelectiones theolog. I. 13) Quilibet stipendium annuum perci­ pit scutatorum 1132 (fr. circiter 6112); quod si uxorem habeat, augetur alios scutatis 188 (fr. circiter 1015); quod si filiis habeat, alia 94 (fr. circiter 508) adduntur in singu­ los filios. Report of the society, London 1829, pag. 195—197. l<) Report, ibid, anno 1826 et 1827, pag. 51. 1 s) Memoirs on the expediency of an ecclesiastical establishment in british In­ dia, by the rev. Claud. Buchanan D. D. 2. edit. Lond. 1812, pag. 48. 16 242 î ( ’ ·* ■!' ! nullus omnino est; vix enim numerant nonnulla individua 11, quae commo­ dioris vitae illecebris inducta sunt, vel quia depulsa a propriis contribulibus. Ipsimet missionarii animum despondent ob invictas et insuperabiles difficul­ tates, quas in conversionibus ubique offendunt; omnes fere missiones in statu decrementi inveniuntur, nonnullae penitus perierunt. Relationes horum missionariorum fere semper reticent conversiones factas, et sese extendunt ad exaggerandam meliorem spem in futurum. Si interdum numerum individu·)rum recensent, statim ab aliis mendacii arguuntur. Et haec non in una vel altera mundi parte, non ab una vel altera secta, sed idem omnino plenus defectus reperitur ubique terrarum, ubi isti missionarii, cujuscumque detmuu confessionis seu sectae, appulerunt et operam impenderunt ad infidelium conversiones, adeo ut auctor historiarum missionum protestantium non dubitet his verbis narrationi suae finem ponere: Sub finem hujus libri, cujus erat scopus enarrare propagationem Christianae religionis, animos omnino despon­ deremus, si nostrae religionis propagatio penderet a successu operum, quot hactenus suscepimus, quaeque in his voluminibus descripsimus. 16 17 Non minus aperta est confessio quam D. Bickerseth, qui erat a secretis societatis missionariae apud ecclesiam anglicanam, exhibet in sermone quem habuit anno 1823- ad novos socios Eboraci cooptandos: Decem priorum annorum decursu, ait, societas numquam notitiarh habuit vel unius individui, quod ab idololatria transierit ad Christianam religionem. *3 Post viginti annorum labores, alibi di­ citur, felix successus praesens et visibilis non est certe critérium, quod labora nostri Deo accepti sint1*: ut alia innumera prope monumenta ejusdem tenoris omittam. 2 0 Quare his annis gubernium anglicanum, cui cordi est conversio coloniarum suarum, omni spe destitutum, ut videtur, alicujus successus missionariorum protestantium, promovit, saltem indirecte, catholicorum missio­ nes : adeo ut vere affirmari possit, protestantes tot missionariis, tot impensis, tanta bibliorum diffusione nullum alium fructum tulisse, praeter hunc, quod nempe catholicorum missiones vel everterunt, vel exturbarunt, vel earum successus quoquomodo impedierunt; qui semper praecipuus ipsorum scopus et finis est. ·. N» 249. Contra vero missionarii catholici ut plurimum absque ullo prae­ sidio regum aut magistratuum, pecuniis aliisque humanis facultatibus desti­ 16) Cons. cit. diss. sectiune quarta, ubi recensitis missionibus anglicanis in Indiis orientalibus missionibus anabaptistaruni ct independentium in iisdem regio­ nibus, omnium sectarum in India et Austral­ asia, in America circa servos, in Mediter­ raneo, inter Calmuchos, atque ex confessio­ nibus eorum ipsorum, quorum maxime inter­ est earum fructus patefacere, adductis cer- tissimis documentis, ostendit nullum vel pene nullum esse istarum missionum omnium fructum. l7) Month. reiv. 1817, pag. 252. ,s) York Herald, may 1823. 1 ») Report of P. C. K. soc. Lond. 1829, pag. 43. -υ) Quae videri possunt cil. Diss. sect. IV 243 tuti, soli so conferunt ad efferatos ac silvestres populos, inter continua, ac praesentia pericula vitae amittendae quocumque penetrant, atque ubique uberrimos fructus ferunt. Solus s. Franciscus Xaverius ultra decies centena hominum millia sua manu sacro baptismate tinxit, plures principes ac reges ad religionem Christianam adduxit, ubique ecclesias aedificavit, quae adhuc consistunt, non obstantibus atrocibus Batavorum aliorumque haereticorum per­ secutionibus ac conatibus ad cas evertendas. Atque ut ad recentiores mis­ siones veniamus, etiam omissis quae spectant ad Paraquariam, de quibus egregie scripsit Moratorius21, Brasiliam, Novam Franciam, sive Canada etc., postremis etiam hisce annis plures missionarii in Virginia, apud Iroquenses aliasque septentrionalis Americae silvestres gentes felici exitu laborarunt, ibique adhuc operam suam impendunt22, et plura hominum millia ad evangelicaui lucem venerunt ac veniunt. Ubique expetuntur ab iis apud quos oliin conversati sunt, et unde postea ab Europeis fuerunt ejecti.23 Nuper praeterea ipse praeses, licet protestans, provinciarum foederatarum in Ame­ rica promovit ejusmodi missiones catholicorum, quae jam magnam fructuum copiam producunt. Idem dicatur de missionibus catholicis apud Indos orien­ tales. D. Buchanan fatetur paucorum annorum spatio non obstantibus diris persecutionibus in insula Ceylan auctum esse numerum catholicorum ad 50,000, dum missiones protestantium omnino defecerunt.2 4 Eumdem habent exitum missiones sinenses ; etsi vix unquam ibi quieverit persecutio, attamen ab anno 1800 ad 1827 numerantur 22,000 baptismate initiati in sola provin­ cia Sucinen 2 5, atque ita non dissimili fere modo augentur in aliis provin­ ciis ejusdem imperii Kansii et Kaukowan, Zokien et Kiansi, Canton et Kouansi, quae excoluntur a religiosis diversorum ordinum vel a sacerdotibus saecularibus; idem successus in provinciis Thibet, Tunkini, in regno Cocini, Siamensis, etc., et ibidem pariter conatus protestantium irriti omnino sunt, ita ut ne unum quidem hactenus ad religionem Christianam adduxerint. Quidam protestans Scotus ex India reversus, Neminem novi, inquit, exceptis misiionariis catholicis, qui operetur conversiones.2 G Et haec delibasse suffi­ ciat ad ostendendum ex confessione et factis ipsorum protestantium discrimen ingens inter fructum ac exitum missionum catholicorum et acatholicorum 27 ubique gentium ct quovis tempore. G 250. His constitutis, sic argumentum nostrum perstringimus: Ubi vis naturalis est maxima, effectus autem minimus, et ubi vis naturalis est mi5I) 11 crislianesimo felice nelle missioni del Paraguay, Venezia 1743. M) Vid. Lettera del Padre Carlo Ύαηquickenborne della compaynia di Gesù, 10. Marzo 1829, edita in Amico d' Italia, vol. XVL pag. 165. 23) Ibid. a<) Prist, critic. Jun. 1828. 25) Annales de Γ association de la Pro­ pagation de la foi, Lyon 1830. 36) Ibid. 27) Cons. Wiseman, diss. cit. 16* 244 nima. effectus autem maximus, ejusmodi effectus a causa seu vi naturali repeti nulla ratione potest; atqui ex demonstratis aliisque quamplurimis, quae brevitatis gratia praetermisimus et afferri possent, constat, omnibus perpensis, ex parte protestantium vim seu causam naturalem maximam esse, sive numerus inissionariorum spectetur, sive subsidia, sive commoda, etc., minimam vero ex parte catholicorum, effectum vero contrarium omnino tamen produci, minimum scilicet ac pene nullum ex missionibus protestantium, maximum vero et perennem ubique locorum ex missionibus catholicorum: ergo hujus discriminis ratio a causa supernatural! repeti debet; quia nempe soli ecclesiae a Christo ipsius fundatore dictum est: Euntes docete; Sicut misit me Pater ct ego mitto vos; Ego posui vos, ut fructum afferatis, et fru­ ctus vester maneat; Faciam vos fieri piscatores hominum; Ecce ego vobiscum sum. Contra vero haeretici non sunt de genere virorum illorum, per quoi salus facta est in Israel; de ipsis scriptum est: Nescio vos; Non novi vos; Discedite a me operarii iniquitatis; Scribe virum istum sterilem; seu, quod idem est: Eadem ratione qua jugis foecunditas ecclesiae catholicae est argumentum ineluctabile divinae ipsius institutionis ac jugis divinae pro­ tectionis, ita sterilitas protestantisme in suis missionibus apud infideles novum est ipsius falsitatis argumentum. Quod erat demonstrandum. 251- Atque ex his sequitur I. imputationem illam proselytismi, quam toties protestantes catholicae ecclesiae objicere solent, praeclarissimum esse testimonium foecunditatis et gloriae ejusdem ecclesiae, ac nullius spei incredihilisque sterilitatis quae inest sectis omnibus protestantibus; proinde ipsae cum videant irritos ac inanes esse suos omnes conatus et infelicem exitum suarum missionum, invidia quodammodo tabescunt, et illud crimini vertunt ecclesiae catholicae, quod ipsae attingere, licet maxime velint, omnino non possunt. 2 8 I it*. i fi ,s) Hic juvat recensere media, quibus utuntur protestantes, qui accusant catho­ licam ecclesiam proselytismi, ad proprias secias augendas, seu potius procurandam defectionem ab ecclesia catholica, vel, si agatur de infidelibus, ad impediendum, ne ad eam veniant: 1. Jubilaeum reformatio­ nis. 2. Anniversarium reformationis festum. 3. Missiones apud infideles, et juxta pro­ fessorem Elvers, ad impugnandum catholicismum (saltem aliquando verum scopum suum confitentur). 4. Instituta ad conver­ tendos judaeos, ad quod opus ab una tan­ tum ex societatibus loudinensibus quotan­ nis 9000 nummi scutati (thalari) impendun­ tur. 5. Societates biblicae et propagationes, quibus addi debent innumeri emissarii ubique locorum, qui causam protestantismi vel clan­ culum vel aperte omni conatu promovent. 6. Studium occupandi cathedras in catholi­ cis universitatibus et scholis. 7. Domici­ lium in regionibus catholicis et publicum ibidem exercitium sui cultus. 8. Distributio tractatuum et editiones librorum, in quibus doctrinae distinctivac catholicorum (difformatae, ut supponitur,) et protestantium non sine strepitu traduntur; bibliothecae libro­ rum protestantium, quae omnibus palent. 9. Incitamenta et exhortationes ad ample­ ctendam religionem protestantem. 10. Theoretica confirmatio proselytismi. Quidam pro­ testons, Thomas nuncupatus, appellat ad Jesum, ad apostolos, praesertim Paulum, ad reformatores saeculi XVL et ad missio- 245 252. Sequitur II. protestantes, si fundamentali atque essentiali refor­ mationis principio do omnimoda spiritus privati independentia religiosa in rebus fidei adhaerere velint, nec posse missiones instituere apud infideles. Si enim unusquisque jus habet ex sacris litteris sibi cudendi religionem, non possunt ipsi nisi biblia porrigere, ac dicere pagano: Hinc tibi effinge reli­ gionem, cavo tamen ne filiis tuis tradas ea quae didicisti, cum eodem jure et ipsi fruantur sibi propriam cudendi religionem. Addo jiec posse ipsos affirmare volumen, quod tradunt, verbum Dei purum continere, cum unius­ cujusque pariter sit? non solum judicare de sensu sacrae scripturae, sed ex eodem principio praeterea expendere quinam libri genuini sint, quinam divi­ nitus inspirati, nuru integri sint, num aliquid adjectum eis fuerit vel de­ tractum; alioquin contra proprium principium examinis se gererent, et pro­ pria auctoritate imponerent infideli; cum notum sit ex dictis, plures prote­ stantes hunc vel illum librum, hanc vel illam alicujus libri partem rejicere, negare divinam inspirationem, etc., et quidem ex principio fundamentali protestantismi. Quae cum ita sint, quin protestantismi essentiam destruere velint, nequeunt haeretici vel unam operari conversionem. 253. Sequitur III. societatem biblicam, dum sacra volumina diffundit ad conversionem infidelium, destruere principium essentiale protestantismi, et praeterea nocere causae propagationis evangelicae; quia etiam cacteris omissis, cum infideles idonei per se non sint ad intelligendam scripturam, scandalum potius ex diversis ibidem contentis narrationibus patiuntur, et graviter offenduntur, quo fit ut animum magis avertant a religione Chri­ stiana: ut reipsa passim evenire apud Indos abbas Dubois, qui per annos XXX missionibus illis operam navavit, testatur et factis luculentissimis ostendit.2 9 254. Sequitur IV. ingentem illam pecuniae copiam, quam undique cor­ rogant quaestores societatum protestantium ad missiones promovendas, non esse, ex confessione, ingenuorum nonnullorum protestantium, nisi totidem latrocinia ac simplicium deceptiones, qui dum sibi blandiuntur cooperari magno operi conversionis infidelium et dilatationis verbi Dei, pecuniam suam non erogant nisi ad alendam seductorum cupiditatem, qui non possunt conversio­ nem paganorum promovere nisi subruendo fundamentum essentiale et consti­ tutivum protestantismi. 30 nirios evangelico-Christianos, qui proselylismum commendant cl confirmant. 11. Ma­ trimonia mixta inter protestantes et catholi­ cs, qnac illi summo studio promovere saU?unt in regionibus praesertim catholicis. 12. Innumerae prope ephemerides, in qui­ bus agitur de religione, adeo ut ipsorum theologia possit dici theologia ephemeridum, prout notavit de Stark. 13. Demum calum­ niae, dicteria, etc. quibus putide religio­ nem catholicam ubique insectantur; et ta­ men quotidie deficiunt, et ecclesia catholica propagatur et crescit. 29) Lettres sur l'état du Christianisme dans l'Inde, par M. Dubois. 3 °) Fol. period, anglicanum prolestans Age, 7. Sept. 1831, vocal hos latrones •kb: 246 255. Sequitur V. nec veram neque Christiana denominatione dignam eam professionem esse, quae si sola obtinuisset, mundus paganus adhuc in tenebris esset suae superstitionis, cujusmodi esse protestantismum ostendi­ mus. spectata ejus intrinseca impotentia annunciandi ac disseminandi religio­ nem Christianam. Quin immo neque subsisteret ipse protestantismus, qui non secus ac haereses omnes non prodiit, nisi ex catholicorum quorumdam seditionibus ac perversione. Quod jamdiu significaverat Tertullianus testi­ monio supra adducto: Quoniam ct ipsum opus eorum (haereticorum) non de suo proprio aedificio venit, sed de veritatis destructione. Nostra suffodiunt, ut sua aedificent. DIFFICULTATES. 256. Obj. 1. Falsum in primis est, missiones protestantium ea sterilitate laborare, quam lingunt catholici, sed ubique ilorentissimae sunt. Anno 1830 proselyti religionis wesleianae seu methodisticae jam ascen­ debant ad 39,000 ; proselyti vero societatis propagationis evangelii in partes exteras numerabantur eodem anno 6043; et ita porro quoad ce­ teras societates 31 , praesertim 2. fratrum Moravorum. 3. Quis ignorat felices successus missionum Ziegenbalg, Schulze et Schwarz? 4. Adda­ tur ejusmodi successus adhuc non esse nisi certum argumentum ulteriorum progressuum. 5. Quod si vel una anima salva facta esset, nonne tot labores ac impensae satis bene erogatae fuissent? 32 Notum praeterea est 6. mis­ siones protestantium plurimum impediri a missionariis catholicis, qui ubique animos Christianorum et infidelium commovent adversus nos, quos propterea nec recipi patiuntur: quid mirum proinde, si missiones protestantium non omnes adhuc fructus pariant, quos sperare liceret absque hujusmodi impedi­ mento? ergo. 257. Resp. ad 1. D. Supputatis proselytis vel secundum numerum bibliorum quae distributa sunt, vel secundum numerum discipulorum qui aut scholas aut aliquam congregationem frequentant, C. proprie dictis, Λ’. Ad­ missis itaque exaggeratis ac saepe falsis missionariorum protestantium rela­ tionibus, illud serio est animadvertendum, nempe eos solere numerum seu censum proselytorum instituere ex numero bibliorum quae distribuunt.11 Haec tamen ratio computandi falsa est: plures enim, immo plerique volumen bibliorum accipiunt, ut illud dein adhibeant ad varios usus domesticos, ami­ ciendi e. gr., ut dicam cum Horatio ct piper et quidquid chartis amicitur immanes, et pessimum genus daemonum terrestrium, sycophantes, cie. ’·) Christ, regist. ann. 1830. ’-) Vulgus enim decepliun cum nihil aliud pro regno Dei facere velit, sibi maxime placet, si, data singulis annis exigua pe­ cunia, sibi blandiri potest, se cooperari magno operi conversionis paganorum et di­ latationis verbi divini. ”) Vid. Wiseman, diss. cit. sect. V. 5ÏÏ l·'. 247 é •‘f· * I àrçp/tf 31 ; ita ut, innumeris distributis blbliis, nemo Christianus fiat. Tum ; etiam, ut magnum faciant numerum suorum proselytorum, solent inter hos accensere discipulos, qui eorum scholas frequentant 85 ; quae pariter suppu­ tatio falsa deprehenditur, eo quod ejusmodi discipuli vix schola abscedunt, at illico ad idola sua redeant atque illudant magistris suis, a quibus inter­ dum ct victum et donaria accipiunt. 30 Tum denique in proselytorum cen­ sam referunt eos omnes, qui ipsorum congregationibus adsisfnnt37 ; et tamen compertum est, plerosque iis non adesse nisi rei novitate et curiositate permotos, tum ut irrideant concionatorem, vel ut eorum subsidiis pecuniariis perfruantur 3 9, quae ubi cessaverint, cessat proselytorum numerus ac penitus evanescit. Tales sunt triumphi ejusmodi missionariorum, talis exitus biblicae societatis! Risum teneatis amici, 258. Ad 2. D. Id est in opificiis et coloniis instituendis, C. in convertendis infidelibus, N. Nempe istiusmodi fratres Mora vi, adeo celebrati in missionibus Sareptae, non eunt nisi ad proprium lucrum, atque ad instituen­ das colonias, ad promovendam industriam, minime vero ad novos Christianos efformandos, ut testatur Klaproth, testis oculatus. 39 Omni effectu missiones ad radices Caucasi institutas caruisse fatetur Henderson. 40 Quare Alexan­ der Russiarum imperator anno 1822 tum Moravorum missiones in Sarepta, mm nonnullas alias omnino de medio sustulit5 hinc penitus perierunt, ut aliae plurimae. 41 259. Ad 3. Resp. omnibus nota esse quae plenis buccis protestantes ab initio de istorum missionibus in Tranguebar, Trichnopoli, Tanjore ac Travancor praedicabant, adeo ut episcopus protestans Heber, ut refert D. Ro­ binson, dicere soleret: Ibi subsistere vim causae Christianae in ludiis, ac nullibi se adeo florentem vidisse christianismum. At postea compertum est post quinquaginta, annorum labores, concurrentibus pluribus adjunctis poli­ tici», septem millia fuisse filiorum spiritualium a Schwarz relicta, si fidem damus eidem Georg. Ileber, qui postea adeo imminuti sunt, ut vix vestigia supersint illius celeberrimae missionis, et anno 1826 quinquaginta candidati fuerint in ecclesia Tanjore, ubi ille pseudo-apostolus sepultus est. Quid de reliquis dicemus ? 4 2 n) Nouveau journal asiatique J828, lom IL pag. 40. Ji) The history , design. and present state of the religions, etc. by the .British in Calcutta and its vicinity 182-1, pag. 217 •:t seqq. Anno 1831, jam distributa erant 1 societate biblica 12,000.000 bibliorum nemplaria in 143 linguas conversa. n) Ibid. tom. III. pag. 399, nec non Report, etc. pag. 211. 3T) Register, pag. 85 seqq. 38) Memoir of the rev. Henry Mar­ tyn. edit. 8. Lond. 1825, pag. 279, 387. 30) Voyage au Mont Caucase et en Géorgie, Paris 1823, tom. I. pag. 261. ’°) Voyage dans la Russie Méridio­ nale, Paris 1826, torn. IL pag. 870. 4|) V. Wiseman, diss. cil. pag. 85 ct seqq. 4Î) Ibid. J:» 4- w ' - ‘I i.- ■. 4· i ·· l t· pj J c. f J : ? £<ί 5 tr ua ' ■ ; *· £Λ Ut 248 I '1 · I I t , ■ ♦ » 260. Ad 4. D. Certum argumentum progressuum, quos sibi et mens et desiderium effingit, C. qui jure ab antecedentibus expectari possint, omnino A. Jam enim ostendimus ex monumentis ipsorum protestantium irritos cessisse omnes eorum conatus; quare, si ex praeteritorum laborum exitu conjicere licet sortem futuram, affirmare procul dubio possumus, nullam illis inesse ptfese spem felicioris exitus. Plantatio enim, quam non plantavit Pater, ut verbis utamur Ignatii Mart.43, vitae fructus edere non potest. Nunc addi­ mus, hanc fraudem communem esse apud hos missionaries protestantes, qui cum non possint in suis relationibus exhibere fructum determinatum laborum suorum, ad decipiendos emungendosque incautos, toti sunt in magnificanda spe fructuum, quos jamjam percepturi sunt, etsi tamen eos numquam colli­ gant. 44 Optima profecto agendi ratio, et horum apostolorum digna. 261. Ad 5. D. Quae tamen longe facilius sine ipsis salva fieri posset, C. per ipsos, A' Verendum nempe est, ne iis congruant verba Christi: Vae vobis .... qui circuitis mare et aridam, ut faciatis unum proselytum; et cum fuerit factus, facitis eum filium gehennae duplo quam vos (Matth. ΧΧΠΙ. 15). Notum est enim, plerosque ex ejusmodi proselytis ad evangelicam professionem venire, ut liberius vivant, ut jugum servitutis excutiant, plures (si sermo sit de missionibus quake rorum et methodistarum) cooptari in Christianorum coetum absque baptismo, interdum eucharistiam ipsis por­ rigi confectam in liquore, quem rhum vocant, quique illic minoris quam vinum prostat, et quidem aqua dilutum, etc., et eos adeo flagitiosae vitae ut plurimum esse, ut ab ipsis magistratibus protestantibus excludantur isti pro­ selyti ab officiis publicis. 4 5 Jam praeterea observavimus, ejusmodi missio­ nes impedimento potius esse veri christianismi praedicationi ac dilatationi. 262. Ad 6- D. Impediri apud exteras gentes, Tr. apud gentes quae subsunt ditioni protestantium, A’ Itaque observo in primis optime fungi officio suo missionaries catholicos, dum sedulam dant operam, ut suos greges a lupis avertant: praeterea non a missionariis catholicis, sed ab ipsis locu­ pletioribus agrorum possessoribus, non naturam, ut ajunt, sed quakeros prae­ dicatores et methodistas expelli furca, ne servos ad fugam ac rebellionem adducant, immo et a civilibus magistratibus, ne deteriores fiant coloniae per istorum praedicationem. Ceterum missiones protestantes etiam in regionibus, in quibus favore ac protectione regum utuntur, quotidie in pejus ruunt.45 Deinde si desiderio martyrii flagrarent hi novi apostoli, absterreri nulla ra­ tione deberent ab ejusmodi impedimentis, quae catholicos non absterrent. Ast nimius eos tenet cuticulae amor, a minimis periculis fugiunt; nil mirum *3) Epist. Ad Philadelph. cap. 3. <*) Vid. Wiseman dissert, cil. sect. IV. ) CathoL miscell. Maj. 1823, pag. 927 el 296. Heber op. cit. tom. III. pag. 463 et seqq. B 4G) Diss, citat. 249 proinde, si nemo ex ipsis hactenus pro evangelio sanguinem fuderit; nempe, ut de Pelagio scribebat s. Hieronymus, isti fovent inimicam suam, id est, carnem suam. 263. Inst. Saltem in dubium revocari nequeunt progressus, quos rcli*fo Christiana ingentes fecit, protestantium missionariorum opera, in insulis Sindwichianis, quae jacent in Oceano pacifico, nec non in aliis insulis ejusI dem maris, Socialibus nuncupatis, quae sub illorum cultura ita profecerunt, ut altera Paraquaria jure. dici possint; ergo. 264. Resp. D. Id est. opera missionariorum protestantium dissipatae suat optimae illorum populorum dispositiones, C. religio propagata est, N, Xempe jam rex ac principes illarum regionum, utpote optima indole praediti, : subditos suos ab idololatria abduxerant, interea ministros religionis Christianae eioptaverant atque petierant ab anglis, qui ad ipsos protestantes missionarios, puritan os praesertim, miserunt. Sed simul ac suum influxum suamque virtutem illuc intulerunt ejusmodi apostoli (ut plurimum sutores, sartores, etc.), illico omnia permiscuerunt ac perturbarunt, seditionem, ignaviam, inertiam enuiiumque vitiorum colluviem quacumque disseminarunt. Sancte adeo in­ struebant suos proselytos, ut Sandwichianorum rex Riho Riho, qui a quin­ que annis jam baptismo lustratus erat cum Londini mortuus est, polygamiam sectaretur et incestum; inter ceteras enim uxores suas habebat propriam sororem, quam secum in Angliam duxerat, quaeque Londini pariter defuncta est47 Eos non secus ac Pomarem, regem insularum Socialium, poenituit sccersivisse ejusmodi praedicatores, qui veluti grando ac ventus urens omnia mala secum in illas insulas detulerunt ex confessione ipsorummet protestan­ tium.48 Hinc novi sunt accersiti missionarii, catholici nempe, qui eo appu­ lerunt anno 1827, atque ex tabulis, quae anno sequenti ad nos pervenerunt, colligitur eos cito coepisse tot infortuniis illorum incolarum occurrere, pro­ testantes omnem fere influxum jam amisisse in illos populos, et florere jam religionem catholicam. 4 9 Ecquid aliud haeresis nisi desolationem ac mortem producere potest? Fructus vitae nonnisi veritas potest afferre. PROPOSITIO XI. * Culpabiliter in haeresi vel schismate vel incredulitate ex hac vita deceden­ tibus nulla salus esse potest} seu extra ecclesiam catholicam nulla datur salus. 265. Haec propositio, quae sectarios omnes et incredulos valde commo­ vet, non solum ex scripturae auctoritate ac perpetuo et constanti ecclesiae «) Annales de ï association pour la propagation de la foi, n. XXL Juillet 1830, i»?. 286. 48) Times, 20. Sept. 1830, rev. LXX. pag. 609. 49) Annales de l'association pour la, propagation de la foi, pag. 273 et seqq. 251 catholicae sensu, verum et ex ipsa ratione apertissime constat, ita ut caeens sit oporteat, qui ejusdem veritatem non videat. Jam vero, ut patet ex ipsius propositionis enunciatione, do iis tantum agitur, qui culpabiliter vel in haeresi vel schismate aut incredulitate versantur, seu de iis qui formata, ut ajunt, sectarii sunt, minime vero de materialibus, ut fertur, seu de iis, qui ab infantia erroribus ac praejudiciis imbuti sunt, quique nec dubitant quidem in haeresi se vel schismate versari, vel si quod dubium in ipsorum mentibus exurgit, toto corde ac sincero animo veritatem inquirunt; hos enim ad Dei judicium remittimus, cujus est cordiuin cogitationes habitusque in­ trospicere atque scrutari. Dei enim bonitas et clementia non patitur quem­ piam aeternis cruciatibus addici, qui voluntariae culpae reus non sit. Con­ trarium affirmare esset contra expressam ecclesiae doctrinam. 1 266. Porro contumaces adversus -ecclesiae definitiones, vel pertinaciter ab ecclesiae unitate divisos salutem obtinere non posse, seu in perpetuum damnatum iri, satis aperte Christus declarat, sive cum apud Matthaeum in­ quit: Si ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus (XVH. 17), sive cum apud Lucam ait: Qui vos spernit me spernit, qui autem me sper­ nit, spernit eum qui misit me (X. 16), vel apud Marcum: Qui vero non cre­ diderit condemnabitur (cap. ult.), ac demum apud Joannem: Qui non credit jam judicatus est (ΙΠ. 18). Quare apostolus Paulus haereticos dicit subversa ') Huc enim referri possunt propositio­ nes in Bajo proscriptae, nempe LXVIII: «.Infidelitas pure negativa in his, in qui­ bus Christus non est praedicatus, peccatum est; LXVII : Homo peccat damnabiliter etiam in eo, quod necessario facit,· item XXXIX, etc., quae licet proprie sint de infidelibus negativis, ratio tamen eadem est quoad hae­ reticos, qui invincibili ignorantia laborant. Sed audialur s. Augustinus: «Qui senfentiani suam, ait, quamvis falsam atque per­ versam, nulla p< r'.maci animositate defen­ dunt, praesertim quam non audacia suae praesumptionis pepererunl. sed a seductis in errorem lapsis parentibus acceperunt, quaerunt autem cauta sollicitudine verita­ tem, corrigi parati, cum invenerint, nequa­ quam sunt inter haereticos deputandi.M Epist. 43. edit. maur. alias 162; cons, prae­ terea Tract. 45. in Joann., et in lib. De utilitate credendi, cap. 1. edit. maur. tom. VIII.; lib. De haeres, ad Quodvultdeum, cap. 1. circa finem etc. Sic ceteri patres, quos longo agmine citare possem, qui in eadem sententia sunt. Quare merito Suarez, De fide, etc. disp. XIX. seel. 3, ubi quaerit: «Utrum sit de ratione haeresis, ut voluntarie el cum pertinacia committa­ tur?·· respondet n. 1: ..In primo puncto hu­ jus articuli generaliter sumpto nulla est dif­ ficultas; certum est enim de ratione haeresis esse, ut voluntarie fiat. Ita docent omnes theologi, D. Thom. 2. 2. q. 11. a. 2. et 1. p. q. 32. a. 4. et reliqui scholastici . .. et Patres antiqui" etc.; ct num. 9: «Primo statuendum est pertinacium esse de ratione haeresis. In hoc fundamento conveniunt omnes doctores allesrati . . . . el merito quia expresse in jure canonico traditur/ etc. Cons, ex recenlioribus Bergier, Diction. art. liéresie, Eglise, §. 5. item de la Forest, Méthode (Γ instruction pour ramener les prétendus réformés à C église romaine, Rome 1817, second entretien, pag. 23 et seqq.; Card, de la Luzerne, Evangile du 19. dim. après la Pentecôte; Blanco, Opu­ sculi stor ici critici, etc. tom. II. Lettera sullo stato degli cretici e scismatici, etc., ut alios quamplures praeteream. L·proprio judicio condemnatos (ad Tit. TIT. 10 et 11); apostolos Petrus eos i rwt magistros mendacii, qui introducunt sectas perditionis, Dominum negant, i rqamducadts sibi celerem perditionem (II. Petr. Π. 1); s. Joannes passim eos vocat antichristos (I. Joann. II. 18, 19) et alibi seductores (II. Joann. 7), qui prvpterea sollicite discipulos suos admonet, ut caveant ab ejusmodi seductonk’, scribens : Videte vosmclipsos, ne perdatis, quae operati estis: omnis qui ètidit d non permanet in doctrina Christi, Deum non habet (II. Joann. 8, 9): wstolus Judas eos vocat illusores, quibus procella tenebrarum servata est in sternum (Judae 13); ct hos quidem, addit, arguite judicatos (ibid. 22); quae •oidem omnia ita sunt perspicua, ut commentario non egeant. 267. Patres apostolici his principiis inhaerentes eorum vestigia perquam diligenter sectati sunt, et quemadmodum apostoli siinonianos, nicolaitas, «rintliianos, phantasiastas, cbionaeos ab- ecclesia expulerunt, iisque poenas sternas, nisi resipiscerent, denunciarunt; sic eorum discipuli ac successores nenandrianis, basilianis, saturnianis, marcosianis, valentinianis, gnosticis cetehsque illius aetatis novatoribus ac protestantibus easdem aeternas poenas «ominati sunt. 2 Ita ss. Ignatius, Polycarpus, Irenaeus, Justinus, Théophi­ le, etc. Ex quibus s. Ignatius: Ne erretis, inquit, fratres mei. Si quis Mima facientem sectatur, regni Dei haereditatem non consequitur. Si quis in ■&na sententia ambulat, iste passioni non consentit3: cujus quidem asserκώ hanc rationem reddit : Quotquot enim Dei et J. C. sunt, hi sunt cum tiieopo. Quotquot autem poenitentia ducti redierint ad unitatem ecclesiae, et Hi Dd erunt4; alibi s. Martyr haereticos vocat feras humanam formam prae sferentes5, patronos mortis magis quam veritatis, abnegatos a Christo, Chritxn ignorantes, quos nonnisi raro ac difficulter ad poenitentiam converti firmat5; docet praeterea mortiferum eos propinare pharmacum, quod qui inorat libenter cum voluptate noxia mortem accipit, a quibus propterea eues custodiendos sollicite admonet. 7 Ita quidem de haereticis sui tem­ poris Ignatius. S. Polycarpus vero adeo ab haereticis abhorrebat, ut, ram audiret aliquas adversus receptam doctrinam novitates, obturatis sibi auribus, exclamaret : Deus bone, quae me in tempora reservasti, ut haec susti’) Enseb. Hist. Eccles, lib. IV. cap. 7. J) πλύ-μασθε, αδελφοί μου. Et tlç ^?ο*π ακουλου&ί, βασιλείαν Séou ου J^povo/uÎ. El rts lv αλλοτρία γνώμη πε* faftTK, ούτοί τω πά$£ΐ ού συγκατατί^εται. Epist Ad Phüadelph. cap. 3. VÇOffoi γάρ Séou tlcjiv και Ίηόού Χριfr:v, ourûi μίιτά τον Βτυ^κόπου εισίν' και ί%ι αν μιτανοήσαντες Ιλ^ωσιν bti την ενό:~.α rrjf Ικκληδίαί, ούτοι Stoû ίσονται. Μ 5) Θηρίων των ανθρωπόμορφων. Epist. Ad Smgrn. cap. 4c) rOv~ts συνήγοροι του θανάτου μαλ~ λον ij τήϊ αλήθειας. . . . "Ον (Χριστόν) τιvti άγνοοΰντεί άρνοΰνται, μάλλον δε ήρνήθησαν ύπ αύτοϋ . . . Ιάν πω; μετανοήσωσιν, οπερ δϋσκολον. Ibid. cap. 4, 5. ") Ω;περ θανάσιμον φάρμακον διδόιτί,· μετά οίνομέλιτος, οπερ ό άγνοών ήδίω; λαμβάνει Ιν ηδονή κάκεΐ το Epist. Ad Trail, cap. 6 et 7 concludit : 'Ρυλάττεσθε ούν τοϊ; τοιοΰτοιμ l 1Γ. ·:■* * •a .· ·-“··· c 253 252 nerem? Atque statim e loco fugiebat, in quo stans aut sedens ejusmodi ser­ mones audiverat. 8 S. Justinus non dubitat haereticos vocare atheos d impios, injustos et exleges ’, sed praeterea addit eos esse, quos Christus praenunciaverat lupos indutos pellibus ovium, pseudochristos, pseudoapostolus, fide­ lium seductores, eosque appellari eorum nomine, a quibus secta quaeque et opinio ortum habuit: Sonnulli enim, ait ipse, vocantur marciani, alii Valen­ tiniani, alii basii idiani, alii saturniliani, alii aliud vocabulum habent ex suat quisque sectae principe 1 ° ; et illos judaeorum pseudoprophetis comparat, qui quae ab impuro spiritu diabolo sunt mentibus suis injecta docuerunt et etiam docent. 11 S. Theophilus, cum perbelle ecclesias sanctas per orbem dispersas insulis frugiferis comparasset aqua salubribus, stationibus ac porti­ bus munitis, ut iis, qui tempestate jactati sunt perfugio esse possint, ad quas proinde, qui salutem consequi cupiunt, veritatis facti amatores se reci­ piunt: haereticas vero sectas insulis saxosis et inaquosis, infrugiferis, ferarum plenis, ad perniciem navigantium et tempestatem subeuntium appositis, in quibus naves conteruntur, et qui eo appellunt penitus pereunt, concludit: Jta se habent erroris doctrinae, haereses dico, ad quas qui accedunt omnino pereunt. 12 Ita quidem patres apostolici unanimiter docent, a quibus hanc doctrinam pariter hauserunt subséquentes patres, ita ut omnes unius senten­ tiae hac in parte sint, et ne unus quidem excipi possit. 13 268. Non est propterea, cur eorum testimonia hic singillatim exscribam: non possum tamen me cohibere, quin afferam nonnulla s. Cypriani dicta, qui non solum docet apostolos haereticos exeeratos esse, non solum graphice eos describit, gladiis ac venenis eos subruere veritatem adstruit, negat esse Christianos et multos secum trahendo decipere affirmat: non solum vocat pestes, bestias, fures, latrones, praedones, laniones, aliisque non minus probro­ sis nominibus compellat; sed praeterea, quod non est sine animadversione praetermittendum, causam aperit et originem haereseon omnium, quas repetit ex eo quod caput ecclesiae non quaeritur, primatus Petri contemnitur, et cathedra ac ecclesia una et episcopatus unus deseritur: Asserentes, inquit. noctem pro die, interitum pro salute desperationem pro obtentu operis, per8) Apud Euseb. lib. V. cap. 20. 9) Dial, cum Tryph. n. 35. 1 °) Tivu καλονμινοι .Ήαρκιανοί, οί δί Ούαλίντινιανοί, οΐ δι Βα^ιλιδιανοί, οί δι 2.ατορνιλιανοϊ, και άλλοι άλλ<·> ôronari, από τού άρχηγίτου rip γνώμην ΐκαστοί ονομαεόμινοί. In Dial, cam Tryph. ibid. Satis porro est ut protestantes subrogent pro­ priae sectae denominationes, nempe lutheranos, calvinistas, zwinglianos, sonicianos, etc. ct patebit se ibidem esse descriptos. 1 *) ’y/πό τον ακαθάρτου πνιϋματοί δια- βόλον Ιμβαλλόμίνα ταΐί διανοίαιί avrwr Ιδίδαζαν, και διδάϊκουΖι μίχρι νυν. Ibid, η. 82. Videant hic lulherani praesertim, num haec quadrent in Luthcrum, cum scri­ beret librum De abroganda missa privata. 1 ·) Ovroji tloiv αί διδα'καλίαι τόμ ~Χά· νιμ, λίγω δί τιϋν α'ρίΰιων, αΐ ΙζαποΧλύοναι τοι> -ροσιόντας aurait. Ad Autoly­ cum, lib. IL '3) Ita ss. Cyprianus, Ambrosius, Aucustinus ccterique omnes. (iditun tub praetextu fidei, antichristum pro vocabulo Christi, ut dum verisimilia .antiuntur, veritatem subtilitate frustrentur. Hoc eo fit, fratres dilectissimi, , Ium ad veritatis originem non reditur, nec caput quaeritur, nec magistri coekstis doctrina servatur. Quae si quis consideret ct examinet, tractatu longo dqut argumentis opus non est. Probatio est ad fidem facilis, compendio veriijtii. Loquitur Dominus ad Petrum : Ego dico tibi, etc. 14 Et cum haereses, prosequitur ibidem, ct schismata postmodum nata sint, dum conventicula sibi arersa constituunt, veritatis caput atque originem reliquerunt (nempe romanum pontificem, de quo locutus fuerat); demum concludit: Tales (haeretici et schismatici) etiamsi occisi in confessione nominis fuerint, macula ista nec san■piw abluitur ... : esse martyr non potent, qui in ecclesia non est, ad regnum ■tnenirc non potest, qui eam, quae regnatura est, derelinquit. 269. Vix tamen opus est auctoritate ad veritatem hanc adstruendam, cum ratio ipsa evidenter eam evincat; quicumque enim peccati alicujus letbalis reus est, et cum ejusmodi noxa ex hac vita decedit, perpetuam damna­ tionem incurrit; atqui peccatum lethale et quidem gravissimum est voluntarie -ehismati vel haeresi aut incredulitati adhaerere, veritatem a Deo credendam propositam respuere, legitimam et divinitus institutam auctoritatem con­ temnere, ecclesiam non audire, et privatum sensum pertinaciter adversus ecclesiae doctrinam sequi; ergo. ,Λ 270. Atque hinc factum puto, ut protestantes ipsi, qui nunc nobis succensent ob istud dogma fidei catholicae quod propugnamus, nullam videlicet hri salutem extra ecclesiam catholicam, ad haec fere tempora id ipsum docuerint. Licet enim semper fluctuantes fuerint circa molestam ipsis quaestionem, utrum catholici salvi fiant, et licet modo affirmaverint, modo nega­ verint, attamen certo certius est 'plures ex ipsis, Barone de Stark protestante referente, spectare sham ecclesiam, seu verius sectam, veluti solam operansalutem 1 s ; ac Sulzer testatur se etiam invenisse in quodam mandato magistratus Tigurini in Helvetia anni 1740, quod ecclesia reformata dicta fuerit sola operans salutem; quin etiam observat Henricum Dodwellum docuisse saeculo XVII. sola membra ecclesiae episcopalis posse spem certam habere perveniendi ad aeternam beatitudinem 16 ; quae doctrina omnes pro­ fecto reformatos, presbyterianos, ceterosque omnes, ut ipsi vocant, nonconfr/rmistas excludit ab aeterna saluto. Ecclesia anglicana adhuc retinet symMnm athanasianum nuncupatum, quod certe excludit a salutis consecutione :3nes unitarios, methodistas, rationalistas, immo et graecos schismaticos, ne­ potes Spiritum Sanctum a Patre Filioque procedere. Recens minister pro­ stans affirmat se plures novisse ministros anglicanos dicentes se non posse De unit. Eccles. ·*) Entretiens philosophiques, μ?. 403. ' etc. · 16) Vid. Vérité et Amour, par Suizer, pag. 199 et seq. a:· 254 255 sibi persuadere, cos qui in Trinitatem non credunt, posse salvari.17 Quo fundamento autem id sentiant diversae protestandum sectae, prorsus ignoro; cum aeque novatores omnes sint, atque ex eodem principio independently religiosae progenitae sectae; multo minus intelligo, quare tot lidei confessio nes cuderint et recuderint, quas jam inde a suo tempore recensebat Bos­ suet ‘5, quibus novus et satis prolixus catalogus addi posset. Sed operam perderet, qui cohaerentiam in prorestantibus quaereret. Id solum ex dictis colligo, nullam esse rationem, cur nobis adeo irascantur, dum docemus, I quod ipsorum sectae ad haec usque tempora docuerunt. Quod si ipsi postea mu­ tarunt sententiam, ut in ceteris omnibus, numquid et nos catholici mutare debemus? Error mutari potest, veritas non potest. 19 + r • 4 ■ ,:) Auctor opusculi: Quelques refle­ xions sur la maxime chrétienne: Ifors de Γ Églite il n g a point de salut, Paris 1827; vid. etiam Lessius in append, ad tract. Consultai, de religione, etc. cap. 1. quaest. 2. ratione 8. ’*) Hist. des variations, praesertim lib. IIL ξ. 1 et seqq.: lib. VIII. §§. 16, 17. 63: lib. IX. §§. 86, 87; lib. X. §§. 58, 68, etc. *’) Sed rursum hic adnolare juvabit perplexitates et arbitrariam docendi ac sen­ tiendi rationem in Babele protestanlium, inter quos alii adeo januas coelorum ape­ riunt, ut velint ipsas patere non solum hae­ reticis etc., sed etiam ipsis idololatris, ut ex adductis documentis evincitur: alii adeo illas occludunt, ut aditus non pateat vel ipsis laborantibus invincibili ignorantia, ut ex citato opere Baronis de Stark patet; alii accusant catholicam ecclesiam voluti bar­ baram, eo quod profiteatur extra suum si­ num nullam dari salutem, et ita porro. Jam vero neque in praesentia inter prote­ stantes desunt, qui adhuc doceant extra suam sectam nullam esse salutis spem. En quo­ modo scribat D. Harms: ..Extra ecclesiam (lutheranam) non est salus. Neque appro­ bare possumus, si quis nostrum ad catho­ licam aut reformatam ecclesiam transeat (non obstante inita societate, de qua supra); nam apud nos est selectissima ecclesiastica institutio (quis dubitet?). Potius vero quam ut aliqui nostrum in rationalisticam unionem conveniant (quae tamen est fructus natu­ ralis protestantismi), concedere possumus, ut judaei fiant, etsi hoc ceteroquin legibus civilibus sub capitis poena vetitum sil· Einige TFinfci, etc. id est: Nonnulli nulm et exhortationes de rebus ad ecclesiam spectantibus, Kiel 1820. Theremin vert sic coneionatur: >.Jus alios damnandi uti­ que nos habemus, nam scriptum est: Qui non credit jam judicatus est. Et quire · illos non damnabimus, quos Deus ipse damnavit?1* Predigten etc. seu: Conciones, vol. IL Berolini 1819. Professor gêtlinî. Elvers: ..Quia et nos, sicut Lulherus, in­ quit, pericula in ecclesia catholica non igno­ ramus, et firmam salutis spem in sola fide in hac ecclesia numquam doceri aut teneri videmus; debemus et nos sicut protestan­ tes majores nostri, huic adhaerere senten­ tiae, non quod omnes catholici in aeter­ num damnentur, nam tam terribile judieium nobis numquam arripuimus (et si arripe­ rent. parum tali judicio catholici commo­ verentur), sed quod protestons, qui eccle­ siam nostram relinquit, et catholicam fidem amplectitur, veram cvangelicam fidem (nego suppositum) non inquirendo, neque sibi illam adsciscendo, salutem suam aeternam magno exponit periculo (hui quibus serspulis tanguntur!) prout et protestons pater filios catholice instituendo, ipsorum aeter­ nam salutem dubiam reddit.” ItainEpArm. unie, eccles. 1827, n. 189. Novissimi Agenda Borussianu, de qua jam supra, continet et symbolum athanasianum, quod sic incipit: »Qui salvus fieri cupit, rectam prae omnibus Christianam universalem (sym­ bolum dicit catholicam) fidem habeat opor­ tet. Qui illam non omnino integram aut puram habet (qualem vidimus teneri a pro- a 271. Sequitur autem ex dictis, I. male omnino suae saluti consulere eoe, qui effutiunt probi hominis non esse deserere eam religionem, in qua unusquisque natus est et enutritus. Idololatrae enim, islainitae, etc. hanc camtloin exceptionem facere potuissent vel etiarn possent adversus aposto­ lorum et ecclesiae praedicationem. Si probi hominis non est deserere reli­ gionem, in qua quisque natus est, cur igitur protestantes tot biblia, tot im­ pensas, tot labores insumunt in missionibus, quas tanto studio atque impetu promovent? Ast proptcrca solum ejusmodi principium inter protestantes in­ valuit, quia cum viderint suas sectas ubique dilabi, ac plures quotidie ex ipsis ad ecclesiam catholicam se recipere, ejusmodi commentum effutierunt, ut per hunc saltem inanis honoris praetextum sectarii retinerentur. Sane nihil potius probro esse potest homini honesto ac ingenuo, quam non am­ plecti veritatem, cum ipsius menti affulget, et velle in errore cognito et de­ tecto persistere. Quamquam, ut verius dicam, haeretici, schismatici et in­ creduli, accedendo ad ecclesiam catholicam, inter matris amplexus denuo redeant, quam ipsi vel eorum majores per summum nefas deseruerunt. 272. Sequitur II. unumquemque pro viribus teneri dubia, quae inter­ dum sibi suboriuntur, discutere et veritatem inquirere, eamque statim am­ plecti, cum eam deprehendit, nisi velit in gravissima habituali noxa vitam degere, ac damnationis aeternae evidenti periculo sese exponere, moras ne­ ctendo ad conversionem. 273. Sequitur III. non solum gravissimi criminis reos illos 'esse, qui raritatem Dei in injustitia detinent, quique quaestum faciunt ex animarum damnatione, verum etiam eos omnes, qui omnem diligentiam non adhibent in inquisitione veritatis, ac negligunt negotium maximi momenti, qui propterea sibi solis imputare debent aeternae damnationis reatum, si ex sua culpabili vel socordia, vel mora, ac praecipue orationis neglectu, veritatem non agno­ scunt, et ad ecclesiae sinum non redeunt. DIFFICULTATES. 274. I. Obj. Apostolus scribit: Fundamentum aliud nemo potest po­ nere, praeter id, quod positum est, quod est Christus Jesus. Si quis autem peraedificat super fundamentum hoc aurum, argentum, lapides pretiosos, ligna, fornum, stipulam, uniuscujusque opus quale sit, ignis probabit ... si tufia opus arserit, detrimentum patietur, ipse autem salvus erit, sic tamen pinsi per ignem (I. Cor. ΙΠ. 10); unde sic argumentamur: Qui aedificant super tutantibus, qui scripturas rejiciunt, aposto­ le accusant, et Christum ut seductorem habent enthusiasten, etc.) absque dubio in teternum peribit;” sic vero explicit: ..Haec est recta Christiana fides; qui ipsam firme ct fideliter non tenet, potest." salvus fieri non 2 °) Cons. Bcrnardinus aPiconio in hunc locum. 256 ’ *I fundamentum Christi foenum ct stipulam, ii profecto sunt, qui doctrinas forte erroneas docent; atqui tamen asserit apostolus eos tantum probandos esso quasi per ignem, non vero aeternis cruciatibus plectendos; ergo. 275. Resp. X M. Etenim haeretici non superaedificant, sed destruunt et subvertunt fundamentum Christi, ut patet ex v. 17, quos destruet Dau, ut addit apostolus; in adductis igitur verbis loquitur de iis doctoribus, qui reipsa superaedificant, ac docet, eos qui doctrinam germanam et solidam tra­ dunt conseqnuturos esse mercedem; eos vero, qui vanam, inutilem et ad captandam gloriam praedicant, operam perdituros, et operis jacturam esse passuros.,0 Haud dissimilem interpretationem adducti testimonii exhibet ipse Roscnmiiller. 276. II. Obj. 1. Licet sectarii errent ab ecclesia dissentiendo, attamen certa persuasione ducuntur, se veritatem tenere et obsequium praestare Christo. 2. Sane, subdit Le Courayer 21, haeresis est semper error invo­ luntarius, propterea prae culpis omnibus venia digna est. Nemo voluntarie errorem profitetur: quod si criminis gravitas a libertate electionis dimetienda est, concludamus oportet, haeresim omnium culparum minimam esse; ergo. 277. Resp. ad L D. Certa persuasione et erronea atque ex mentis arrogantia ac pervicacia profecta. C. persuasione prorsus innocua, N. Hae­ resis crimen non consistit praecise in sola mentis aberratione aut ignorantia, sed in pervicacia voluntatis, quae sese opponit ecclesiae magisterio, ex qua fit, ut privatum judicium quis praeferat auctoritati legitimae a Christo insti­ tutae, ut suo loco vidimus: quod proinde includit perduellionem, et est omnium criminum in genere suo gravissimum. Ceterum etiam qui occide­ bant apostolos et martyres, putabant se obsequium praestare Deo, nec tamen propterea excusabiles erant. 278. Ad 2. iV. Juxta dicta, et sic corruit tota Courayerii argumentatio, quae laborat, ut ajunt, falso supposito. 279. L Inst. 1. Inhumanum plane ac durum est, ob opinionum diver­ sitatem infinitam propemodum hominum multitudinem sempiternis cruciatibus addici, quorum ccteroquin non pauci caritate et evangelii zelo flagrant; eo magis 2. quod principium istud, de nulla salutis spe extra ecclesiam catho­ licam decedentibus, contrarium caritati sit, ct inducat in animum perpetuum odium adversus proximum; ergo. 280. Resp. Ad 1. D. A. Et haeretici praecise ob meram opinionum diversitatem aeternum punientur, X. ob contumacem resistentiam ecclesiae doctrinae ac voluntariam perduellionem, C. Hoc vero posteriori sensu inhu­ manum ac durum esse quempiam damnari, nemo affirmare poterit, nisi dicat inhumanum ac durum esse hominem lethalis peccati reum ejusmodi damnaαι) Not. 119. ad lib. L Historiae Cone. trid. Pauli Sarpii. tioni subjacere. Cum praeterea, ut ex probationibus patet, Christus et apo­ stoli ita docuerint, jam non est quod quis opponere queat hoc durum esse, quin Christi ipsius doctrinam reprehendat velati injustam, ipsumque ore blasphemo arguat iniquitatis, quod sine causa aeternas poenas comminetur. Resipiscant, redeant unde discesserunt, ct jam nulla erit ratio querimoniae; quoti si nolint, atque idcirco aeternum pereant, id sibi imputent. Quod si impune quisque ac pro labitu innovare posset in rebus fidei, jam actum esset de fide ipsa, et de unitate a Christo instituta. Quod vero attinet ad zelum et caritatem, qua plures inter suos flagrare praedicant, jam vidimus quid consuerit s. Cyprianus, cui addimus s. Augustinum de haeretico atque schismatico voluntario scribentem: Foris ab ecclesia constitutus, et separatus α compage unitatis et vinculo caritatis, aeterno supplicio punieris, etiamsi pro Christi nomine vivus incenderis.2 2 281. Ad 2. N. Nisi quis contendat contra caritatem esse, quempiam admonere de mortali periculo, si coeptum iter insistere pergat. Ceterum ecclesia numquam non omnium, sive haereticorum, sive schismaticorum, sive incredulorum conversionem ac resipiscentiam exoptat, atque efflagitat enixis ad Deum precibus, eosque adhortari non desinit, ipsorum ruinam luget; veritas enim nescit odisse nisi errorem, ac diligit errantes, quia caritas est.2 3 282. Π. Inst. Ad salutem consequendam satis est honeste vivere et opera misericordiae in proximum exercere; et sane Christus, in extremo ju­ dicii die, minime sententiam feret in praescitos, quod male crediderint, sed ei eo potius quod male vixerint: Fsurivi enim, inquit, et non dedistis mihi manducare, etc. (Matth. XXV. 42) 24 ; ergo. 283. Resp. N. A. Tum quia Christus aperte dixit: Qui non crcdidtrit, condemnabitur, cum reliquis, quae adduximus in probationibus, Non sufficit proinde honeste vivere, prout olim et ipsi pagani dicebant, teste s. Augustino, qui propterea sub hoc praetextu recusabant religionem ebri:tianam profiteri, sed necesse praeterea est vivere vita supernatural!, quae n) Episl. 173. alias 204. ad Donat, presbjL edit, maurin. ”) Cam doctus quidam prolestans feria VL majoris hebdomadae officiis divinis no·:> interfuisset, ad teneras offusasque eccle‘ Mtalbolieae preces, quibus ipsa Deum orat catechumenis, haereticis et schismalicit. judaeis, paganis, pio quodam enthusiw> velati extra se raptus, non potuit »: eubibere quin exclamaret: Date huic in(utem vivum; haec est enim mater! (HL Reg. III. 27.) Feller, Catech. philos. j. 495. n. a. 24) Hic error, quem nonnulli sapientes neoterici protestantes velut novum profe­ runt, antiquissimus est; etenim Apelles, haereticus saeculi II, inter cetera docebat: «Non esse omnino examinandam fidem: sed unumquemque in eo, quod semel im­ bibisset, persistere oportere. Quippe eos, qui in Crucifixo spem suam collocasscnt, servandos esse affirmabat, dummodo in bo­ nis operibus deprehenderentur." Euseb. Hist, eccles. lib. V. cap. 13. "V t 6H Perrone, Praelectiones theolog. I. E9· 258 per fidem unico haberi potest: Justus er fide vivit. fide enim impossibile est placere Deo, et: ‘2Si. Ad probationem autem, D. Quia Christus partialem et inadacquatam causam damnationis exposuit, C. totalem et adaequatam, AT. Alioquin et moechi et ebriosi et fures, etc. immo et Hebraei et islamitae. et idolola­ trae, qui recensita opera misericordiae exercerent, salvarentur, quod est absurdum. Voluit itaque illis verbis Christus ostendere solam fidem sine ope­ ribus ad salutem minime perducere, secus ac docuit Lutherus, protestantium parens’5; sed necessaria praeterea esse opera bona, ut quis salvus esse possit, dicente eodem Christo: Qui non credit, Jani judicatus est (Joann. III. 18). 285. ΠΙ. Inst. Hujus saeculi sapientia aequo animo ferre non potest immania ejusmodi dictata, 1. quae Dei ipsius indignam prorsus ideam inge­ runt; 2. procul proinde amandandum est istiusmodi ignorantiae ac supersti­ tionis figmentum; cum quo nec philanthropia, nec mutua vivendi consuetudo, nec ipse humanitatis sensus consistere possunt. *6 **· Ï I I M I 1 jl■ j 286. Resp. D. A. Et nos debemus componere ac temperare fidei doctrinam ad cujusque aetatis sapientiam, seu sapientia saeculi debet esse fidei regula, A' lux et sapientia Christi, C. Si deberemus fidem accommo­ dare pravae hujusmodi regulae, actum omnino esset de fide ipsa, immo et de praeceptis decalogi, quandoquidem nec ista ferre potest, saltem in nonnullis praeceptis, mundana illa sapientia. Hanc sapientiam relinquimus protestantibus, rationalistis et incredulis omnibus, qui cum sibimetipsis sint et sapien­ tiae et legis norma, possunt pro lubito mutare quod ipsis placet; nobis non alia affulget lux, quam ea, quam attulit Christus in mundum, seu in saecu­ lum tenebris obvolutum, cui olirn plures restiterunt, quam nunc vero plures a se quotidie repellunt, utpote minus accommodatam suis cupiditatibus, ut aliam lucem luci Christi omnino contrariam sectentur. Apostoli aliter do­ cuerunt, aliter sensit tota antiquitas, aliter ipsi protestantes, donec nova lui philosophica ipsis affulsit, ut ex dictis patet; immo ut proprium est eorum, qui nullam regulam sequuntur, ad aliud extremum plures protestantes accèsis) Hinc receptum illud ejusdem Lutheri effatum, quod ei exprobrat ipsemet Grotius: Pecca fortiter et crede fortius. Vid. opera Luthcri, edit Witlcmbergensis, tom. VI. fol. 160; a quo dogmate, ut patet ex adducto nuper testimonio Elvers profes­ soris Gôllingensis, nondum recesserunt lutherani, etsi omnem fidem abjecerint; im­ mo observat Cobbet (Ep. 7. §. 199) hanc unicam fuisse doctrinam in quam conve­ nerint omnes illustres reformatores eccle­ siae catholicae, nempe bona opera inuti- lia esse ad salutem. Et sane, prosequitur ipse, eorum vitae ratio comprobabat sinceri­ tatem talis professionis, quia nemo erat in­ ter ipsos, qui carnificis manum non sibi promereretur. Et hic interim rursum note­ tur cohaerentia et unitas protestantium, ex quibus alii docent ad salutem sufficere so­ lam fidem sine operibus, alii opera soh sine fide. Feliciter! 16) Ila auctor anonymus operis cil Quelques reflexions, etc. 259 «runt excludendo λ consecutione salutis illos etiam, qui ex invincibili ignonntia sectae ab illa, quam ipsi profitebantur, diversae adhaeserunt 27 287. Ad 1. prob. iV. Alioquin dicendum foret ideam J>ei prorsus in­ dignam ingerere dictatum, quo adstruitur Deum aeternis poenis illum plertere, qui culpae gravis reatu irretitus ex hac vita discederet, quod nemo ii$i incredulus aut insanus dicet; talem vero esse ostendimus eum, qui culpbiliter haeresi vel schismati aut incredulitati adhaerens, migrat ex hac vita. 288. Ad 2. prob. pariter Neg. superstitionis ac ignorantiae figmentum licendum esse dogma istud, quod aperte adeo in revelatione continetur, at­ que in illo puro verbo Dei scripto, quod unice pro regula habere protestan­ tes gloriantur. Sed ita est, quoties istud verbum Dei purum et scriptum iliquod continet quod cum istorum principiis consistere non potest, illud vel rejiciunt vel eludunt ejusmodi sapientes, quibus magis placent vana philosophiae seu incredulitatis commenta quam Christi doctrina. Quod attinet ad philanthropiae atque humanitatis sensum, cum quo doctrina ista consistere sequit juxta adversarios, jam diluimus in responsione ad secundum. 289. Et haec sunt argumenta, seu potius declamationes, quas solidis âdeo rationum momentis in re tam gravi opponunt sectarii, qui sic com­ mittunt negotium aeternae salutis subjectivae suae persuasioni. Quid si deci­ perentur? Ipsi viderint. PROPOSITIO XH. Tolerantia religiosa est impia et absurda. 290. Duplex distinguitur tolerantia: politica seu civilis, et theologica seu religiosa, quarum prima dici potest extrinseca, altera intrinseca. Toleranlia politica est libertas seu facultas, quam princeps vel respublica tribuit civibus eam profitendi religionem, quam quisque maluerit; religiosa est ex­ pressa vel tacita professio veritatis omnium religionum omniumque sectarum, qua scilicet quilibet tenet religiones omnes aut sectas aeque veras ac bonas, hominique proinde omnes aeque salutares esse. Juxta istud principium nulla religio vel secta potest aliam tamquam falsam accusare ac respuere, atque inde oritur indiflerentismus, quem vocant, erga religiones omnes, utpote quae tum verae, tum bonae, tum divinae esse possint; perinde est unam potius quam aliam profiteri et sequi. Nos hic de tolerantia politica non disserimus, ,:) Hinc Lcibnitzius fassus est Eccleiwn romanam, longius quam protestanitt progressam, non absolute damnare tot, qui sunt extra suam communionem. Cons. Operum Leibnitz. Collectio per Ludov. Dutens. tom. I. oper. Theol. Genevae 1768, Tentaminum Theodiceae par. L §. 96, ubi observat, quod cum alias hoc posuerit ob oculos cl. Pclissoni, perinde ac senten­ tias plurium theologorum catholicorum, prae­ sertim celeberrimi P. Friderici Spec, ipsum minime abnuisse. 17 * 260 1 ’ Λ* dantur enim nonnulla rerum adjuncta, in quibus ea non modo licita, sed etiam necessaria est. 291. Porro tolerantiam religiosam impiam atque absurdam esse evinci­ mus I. ex eo quod per eam inutilis plane evaderet revelatio; si enim reli­ giones omnes sive Christianae sive antichristianae aeque bonae sunt ac salutares, ad quid Deus voluntatem suam hominibus patefecisset? Ad quid supplicia comminatus esset in eos, qui ejus resisterent voluntati? Nonne illusoria omnia ista forent? At vero non est Deus quasi homo, ut mentiatur, nec ut filius hominis, ut mutetur·, dixit ergo et non faciet, locutus est et non implebit? (Num. XXIV. 19.) 292. Evincimus illud II. ex eo quod in tali hypothesi duae vel plures darentur veritates sibi invicem contradictoriae, hoc vero absurdum esse nemo non videt; etenim veritas individua est ac simplicissima, nec ipsi opponi po­ test nisi error et falsitas. Veritas necessario excludit errorem et falsitatem, ut lux tenebras expellit, neque cum iis consistere ullo modo potest. 293. IU. Ex eo quod tunc Deus aeque patrocinaretur veritati et errori, et aeque diligeret et salvaret eos qui ipsi obsequerentur, et eos qui volun­ tarie et culpabiliter ipsi resisterent, rejicerentque veritates a se ad creden­ dum propositas: et propterea, quod consequens est, Deus esset indifferens ad veritatem et falsitatem, ad virtutem et vitium, ad obedientiam ac perduel­ lionem. Quod esset destruere ipsam Dei notionem, atque inducere Deum Epicuri. 294. IV. Ex eo quod Christus, si sermo praesertim sit de diversis Christianorum sectis, auctor fuisset et revelator omnium contrariarum opinio­ num, quae reperiuntur in diversis his ac prope innumeris sectis, non solum divisis ab ecclesia catholica, sed etiam inter se. Christus propterea se Deum esse et non esse revelasset, vel saltem indifferens esset ad utrumque, she adoraretur ut Deus, sive haberetur ut simplex creatura, et sic dc ceteris; ac licet ipse quidpiam docuerit, nihil ipsius referret, etsi quisque contrarium omnino doceret ac sentiret, et hoc non ex ignorantia, sed ex voluntaria per­ fidia et contumacia. Quae quidem omnia aliaquc non pauca quae urgeri possent, non solum falsam et impiam, ideoque in Deum contumeliosam, sed et absurdam ejusmodi tolerantiam evincunt, utpote et revelationi ac rectae ipsi rationi contrariam. 295. Quod et ipsi protestantes ad haec ipsa ferme tempora viderunt Hinc tot ipsorum synodi, in quibus se invicem ejusmodi protestantismi fru­ stula seu sectae anathematizabant 1 ; haereticos alii alios vocabant atque alienos a salute (ac recte, si alias unquam, hac saltem vice, et vere); hinc, antiquioribus praetermissis, anno 1828 in Hibernia celebrata est synodus a ‘) Jam plura superius documenta dedimus. Consul. Bossuet, loc. cit. 261 presbytcrianis in qua proscripti sunt novi ariani atque unitarii, ac nova proinde inter ipsos scissio facta est. 2 Neque liis contenti, ut capitalis eri­ cinis reos protestantes passim insectati sunt eos, qui diversa a sua secta «usa profiterentur. Innumera suppeditat historia protestantismi exempla urna qui sic vexati, dilaniati ac combusti etiam sunt. 3 Loquor porro de protestai!tibus a protestantibus ipsis neci traditis. Nam quod attinet ad ca­ tholicos, notum est protestantismum, nulla secta excepta, constans et atrox klluni a suis incunabulis movisse adversus eos, quod adhuc in diversis jorum provinciis perdurat, non obstante systemate nuper ab ipso inducto de : letantia universali, quae ita semper intelligenda est, ut excipiantur cathoKd, quos adhuc non pauci protestantes profitentur se odio habere, et factis «ipsa ostendunt. 4 Quorsum vero haec omnia, quorsum apud eos zelus proselytismi et missionum, si omnes religiones aeque bonae sunt, ac Deo adem ratione sunt acceptae, vel si saltem Deus indifferens est erga quamnnnque professionem? Si quilibet salvari potest in sua, ut ajunt, confesiione. quare igitur ipsi solliciti adeo sunt de propria secta augenda, et eos irriter persequuntur, qui ad catholicam ecclesiam redeunt? Velint igitur ’) Rerue catholique du 15. février 1830, Irlande, Synode d’Ulster. 3) Recolantur exempla paulo ante prohü. ’) Non solum antiquitus sed et in pracitDliarum protestantes profitentur intoleranfin adversus ecclesiam catholicam. Sic aim legitur in opere: ^Lichtblicke von Protestantes etc., id est: Lumina a pro­ latantibus agnita, vel novissimae confes­ times pro veritate factae ab ipsis adveruriis, per Doctorem Fr. Brenner, Bami-ergae 1830, pag·. 44: »Si protestantes nul­ libi jam sunt concordes, in religionem ca­ tholicam uniuntur, communem rem esse constituant illam a se arcere atque impu­ rare: ipsique, quamvis liberalissimi, in idem sc sistunt, ut pugnam plenius inhmment, dirigant atque praebentur. ** Et ■mein folio litterario Jenac 1820, num. II, 11 legitur: «Sincerus protestons non potest ■differens esse, si quis confessionis suae prticeps infidelis evadit (id est, catholicus i‘j; talem moralem corruptionem oportet ran ira et indignatione omnis immoralitatis considerare." Et Dr. Krug in opere Dit Kirchenverbesserung, etc. id est: Ec­ clesiae melioratio (reformatio), seu peri­ cula protestantismi, Lipsiae 1816, prote• intibus principibus acclamat: ..Protegite potenti brachio vestro libertatem evangelicam tanta cum difficultate acquisitam.** Sic Dr. Espc, in op. Die JJoffnung des Sieges, etc. id est: Spes victoriae protestantismi in innovata pugna cum romana ecclesia, Lipsiae 1827. ..Vincendum nobis est, in­ quit ; hoc, amici, verbum signale omnium sil, qui ex persuasione nostrae adhaerent ecclesiae, quando vel per verbum, vel si nos cogunt, per factum contra adversarios in arenam descendamus." Finem vero huic declarationi seu diatribae imponit jureju­ rando aeternae pugnae adversus romanam doctrinam ; quod per subsequens amen con­ firmatur. TIoc vero scriptum corona dona­ tum est. Omitto quae in novissima Berolinensi Agenda seu liturgia leguntur, ne nimius sim. Interea ex his habetur speci­ men odii perpetui protestantismi in eccle­ siam catholicam. Nec mirum; aliter enim esse nequit. Dum vero vel hic vel alibi de odio pro­ testandum aut sectarum in ecclesiam catho­ licam verba facimus, intellectum id volu­ mus de spiritu, ut ajunt, sectae, non au­ tem de singulis individuis. Nec enim ab­ nuimus non deesse inter sectarios ipsos sive ex privatis sive ex principibus viris eos, qui catholicos colant, ac omni comi­ tate etiam ac favore prosequantur. 262 1 :- I «I · nolint protestantes, et dictis et factis ostendunt, se saltem in praxi aliter omnino tenere, conscientia scilicet obluctante, quae dictat impiam ac absur­ dam esse ejusmodi tolerantiam religiosam, quam nunc ipsi comminiscuntur. 296. Atque ex his infertur I. tolerantiam religiosam universalem, cer­ tam afferre perniciem omnibus religionibus, quas dum supponit aeque veras esse, hoc ipso declarat omnes aeque falsas vel saltem dubias. 297. Infertur II. tolerantiam ab iis solum propugnari posse, qui nullam vel religionem vel lidem habent, nempe ab atheis, deistis, protestantibus, qui cum numquam in incerto non sint, quaerunt per hanc persuasionem quam­ dam conscientiae tranquillitatem ac pacem, quam aliter obtinere non possunt; et sano a protestantibus praesertim proclamari haec tolerantia coepta est. postquam rationalism»* ac nova philosophia apud ipsos invaluit, quae omnem revelatam religionem e medio tollit. Hinc demum eam inierunt veluti societatem, in qua recudere, ut ita dicam, trium praecipuarum ecclesiarum, sen priorum emendatorum Lutheri. Zwinglii atque Calvini, reformationem nisi sunt. 298. Infertur III. pacem et tranquillitatem quam indifferentiatae sen tolerantes sectantur, non esse veram animi quietem, sed languorem soporem­ que vix aut ne vix quidem ab ipsa morte dissimilem; placet ipsis mortis ac sepulchri tranquillitas, atque hic quidem mentis animique morbus eo sane gravior atque insanabilior est, quo magis negligitur, ignoratur et latet. Quid enim agas cum homine, qui sanari renuit, qui aegrotare se negat, qui immi­ nente jam morte incolumem se ac tantum non immortalem arbitratur? perata est plaga ejus, ut Michaeae verbis utar. 299. Infertur IV. eam potissimam causam esse, cur omnes sive deistae. sive sectarii adeo abhorreant ab unanimi catholicorum voce : Extra ecclesiam catholicam nulla salus. Lethifero siquidem somno correpti, nolunt ab hoc, quem amant, sopore expergefieri: hinc veluti ii qui non tam mente quam corpore aegrotant, ipsi medico irascuntur; non aliter isti dum unanimiter nunc tolerantiam religiosam proclamant, catholicis indignantur, eosque acriter persequuntur, eo quod in eamdem sententiam minime conveniant. Non tamen ideo ab hoc pietatis officio desistere, sed potius quasi tuba extollere debemu? vocem nostram:7 haec enim vox./ dum illos licet invite turbat Set anxios tenet.7 potest fortasse ipsis fieri salutaris; dubium enim et conscientiae turbatio in iis qui errorem sectantur, solet esse primus ad veritatem gradus. Dolendum plane vehementissime, quod nonnulli neoterici scriptores, nescio quo falsae pietatis obtentu, vel inani spe ducti, in iis praesertim regionibus, in quibus maxime malum crevit ac praesentissimo remedio opus est, vix audeant aperte hoc fidei nostrae dogma tueri, immo illud ita infirmare contendunt, ut omnem vim suam amittat. 5 Ex hac porro pessima agendi ratione fit, ut isti prote5) Inter hos non infimum locum obtinet Franc. Oberlhür, in sua Idea biblica ec- clesiae Dei, Solisbaci 1828. in qua vol. I pag·. 1. haec leguntur: ..Quo pertinet quod 263 stantes nullum percipiant emolumentum ex ejusmodi temperamentis, ac veritas potius prodatur, et vacillantes catholici in extremi exitii periculum adducantur.e DIFFICULTATES. 300. I. Obj. Deus delectatur rituum et caeremoniarum quibus colitur varietate; quemadmodum homines fructuum et florum in hortis, principes officiorum et ministrorum multitudine in regiis aedibus, vel imperatores mul­ tarum urbium ac gentium multiplici obsequii genere gaudent; ergo. 301. Resp. N. A. in sensu adversariorum; ut enim una veritas est, ita una est vera religio, cui superstitio e regione adversatur, ut error oppo­ nitur veritati. Jam vero Deus, qui veritas est, errore et falsitate delectari nequit, nec proinde diversitate religionum. Diversitas florum in hortis et officiorum in aedibus principum nullam arguit oppositionem, sed mirifica est in eumdem finem conspiratio. Sic etiam diversum obsequii genus potest im­ peratori placere, si ea obsequii varietas componi possit cum obsequio ipso, secus vero si pugnet. Atqui veritas cum errore, religio cum superstitione componi inter se nequeunt, quemadmodum non componitur contemptus cum obsequio, obedientia cum contumacia. 7 hodie magis quam olim plurimi Christiano­ rum gravem experiantur luctam inter sen­ sum humanitatis, nunc multo quam alias, icoliorem, dissidentes in religionis theoria ac diversarum ecclesiarum vel confessionum, ut vocant, homines excusantem, atque ab omni quem inde contraxisse videri possent, reatu absolventem; et ex altera parte inter toDseientiam, illum in publicis fidei sym­ bolis articulum: Extra ecclesiam non est talus, metuentem.*1 Cui quidem luctae no­ va, quam ipse aperuit, via consulere se posse arbitratus pag. 65. scribit Apostolum docere: »Ut salutem quis adipiscatur, non intéresse, cujus ecclesiae sit membrum, sed quam justus;·' pag. 68 » fidem vero . . scriptura monente, interpretamur esse reli­ gionem sinceram hominis;** pag. 79, pro­ fitetur consilium suum hoc esse, ut phari‘iisruo occurrat, quo quis confidit salutem obtinere per solam professionem externam «uae religionis, cetcrosque despicere, qui alieni sunt a propriae sectae communione;Λ pag. 100, repetit ecclesiae unitatem 1. ab uno fundatore ecclesiae J. C., 2. ab uno totius ecclesiae fundamento, apostolorum doctrina, 3. ab uno externo ejusdem pro­ fessionis communi symbolo, baptismate; quo sensu quaelibet secla posset sibi vin­ dicare un Halem. Hoc opus a capite ad cal­ cem scatet doctrinis novis, erroneis, de­ promptis magna ex parle a protestantibus. Quid mirum proinde si auctor in prooemio ad cit. 2. editionem pag. 10, jactet elogia, quae suae huic lucubrationi tribuerunt re­ lationes quae a protestantibus Gottingae scri­ buntur? Et sane saepius citatum ac lauda­ tum hoc opus est a scriptoribus protestan­ tibus , biblicis et rationalislis. Neque pariter probari possunt, quae in hanc sententiam habet Marianus Dobmayer, in suo Systemate theologiae catholicae, Solisbaci 1811. Tom. IV. pag. 195. c) Hac enim ratione fit ut timore de­ pulso, ipsi transeant ex una in alleram communionem perinde ac si ageretur de transitu de una in aliam scholam aut academiam, quemadmodum non pauca luctuosa exempla testantur infirmorum scilicet quo­ rumdam catholicorum. 7) Cons. Segncri, L' incredulo senza sensa, part. II. cap. ult. *£.· 264 302. H. Obj. 1. Publica tranquillitas postulat, ut quisque patriam religionem sequatur; 2. nam si secus agat nec. reipublicae nec principum legibus praestabit obsequium: 3. hinc multa bella, seditiones et clades catholicorum intolerantia peperit. 4. Quod si religio patria colenda non est, si unica est Christiana religio in qua salus obtineri possit, ergo crimen est poena aeterna dignum, quod quis fide et revelatione careat, de qua nihil unquam audivit.8 Quod cum absurdum sit, sequitur 5. eum qui falsam religionem profitetur quam veram putat, tum culpa liberum esse, tum Deo placere posse, non secus ac illum qui veram religionem profitetur; Deus enim ex intentione operantis judicat omnes. In omnibus proinde religionibus Deus aeque coli potest, ac salus aeterna obtineri. 9 303. I. Resp. Ad 1. posse ejusmodi argumentum adversus deistas re­ torqueri et adversus omnes haereticorum antesignanos seu primos reforma­ tores: publica tranquillitas postulat, ut nemo agat et scripta in lucem emittat contra religionem patriam; ergo deistae ac primi protestantes qui tot scripta edidere contra patriam religionem, seditiosi fuerunt, et in Deum ipsum peccarunt. 304. H. Resp. directe, Dist. antec. publica tranquillitas postulat, ut quisque religionem patriam sequatur si vera sit, C. si falsa, A’ Numquam enim debent homines assentiri mendacio; nec principes jus ullum habent recipiendi falsam religionem, cum ipsi praesertim ad veram religionem com­ plectendam teneantur. 1 ° Ceterum licet nemo possit religionem falsam susci­ pere, etsi illa humanis legibus praeciperetur, ac prohiberetur vera religionis professio, pax tamen servanda est, nec ordo publicus perturbandus. Sola in ejusmodi casibus resistentia, quae passiva dicitur, est opponenda, prout reli­ gio docet, ac primi Christian! in praxim deduxere.11 Quod si fiat, nullum r*· : i iit 1 j. ’) Rousseau, Emile, tom. III. ’) Ila Baylius in Comm. phil. IO) Peropportune hoc animadvertit The catholic miscellam/, Jun. 1826. Tabula ibi apponitur mutationum in religionis pro­ fessione. quibus subjacere debuit Henricus Jenckins in provincia Eboracensi sectando religionem praescriptam a legibus civilibus quibus unum fere ac niera est facta. Henri­ cus Jenckins ortus anno 1501 vivere desiit anno 1670. cum vixisset annos 169. Ab anno 1501 usque ad annum 1534. sub Hen­ rico VIL et Henrico VHL annis 33 catho­ licus; ab anno 1534 ad annum 1547, sub eodem Henrico VIII. annis 13 partira ca­ tholicus parlim anglicanus; ab anno 1547 ad 1553, sub Eduardo VL annis 6 anglica- i i * L· nus; ab anno 1553 ad 1558, sub Maria annis 5 catholicus; rursum ab anno 1558 ad annum 1649, sub Elisabetha, JacoboI. el Carolo I. annis 91 anglicanus; ab anno 1649 ad annum 1653, interregnum, fanati­ cus: ab anno 1653 ad annum 1660, sub Cromwell, annis 7 presbyterianus; demnm ab anno 1660 ad annum 1670, sub Carolo II. annis 10 amrlicanus. Id est, debuit octies mutare religionem ; quod si id non est lu­ dere in negotio salutis, ac Deum et homi­ nes contemnere, profecto quid sil nescio. Tale porro esset principium Rousseau. Il) Illustre hujus agendi rationis prae­ buerunt exemplum milites christiani sub Juliano apostata, qui licet scirent facile fu­ turos se totidem victimas superstitionis hu­ jus imperatoris, si victor e Perside redi- 265 tranquillitati publicae detrimentum affertur, etiamsi falsa patria religio non observetur. 305. Ad 2. D. Is reipublicae legibus obsequium denegat, quia nec po­ test obsequi, nec tonetur, C. secus, Ar. Tales enim leges sunt essentialiter nullae, Deo enim opponuntur. Tunc enim quispiam homini ohedire tenetur, ubi Deo ipse contraria non praecipit: Oportet enim Deo magis obedire quam luminibus aliquid contra Deum praecipientibus. 306. Ad 3. D. Et ista bella, seditiones, caedes ad summum exorta sunt ex intolerantia civili, Tr. ex intolerantia religiosa, Ar. Si quid enim probaret adversariorum argumentandi ratio, evinceret nonnulla esse et loco­ rum et rerum adjuncta, in quibus toleranda est a principibus seu reipublicae moderatoribus religionum diversitas, quod minime diffitemur. Quamquam bella et seditiones, de quibus adversarii loquuntur, aliam omnino causam, a religione diversam, habuisse suo loco ostendimus. 12 307. Ad 4. Neg. sequelam. Perperam siquidem colligit Rousseau cul­ pam in eo esse quod quis fide et revelatione destitutus sit, de qua nihil unquam audivit. Nam juxta catholicae ecclesiae doctrinam si quis invincibili verae fidei ignorantia laboret, is neque in culpa est, neque propterea poenae obnoxius; Deus enim impossibilia non jubet. Hinc theologi docent infidelitatem negativam non esse peccatum. 13 308. Ad 5. D. Quam veram putat invincibiliter, C. vincibiliter, AT. Onare rursum negamus Baylii sequelam: ergo in omnibus religionibus Deus atque coli potest; alioquin sequeretur Deum aeque coli sive ab iis qui hu­ mano sanguine et obscoenis ritibus falsa numina colunt, sive ab iis qui legi­ timum cultum vero Deo exhibent, quod tamen adeo horrendum dictu est, ut ipsorum incredulorum aures offendat. 309. ΙΠ. Obj. 1. Quilibet videtur admittere religiones omnes veras esse hoc sensu, quod ipsae sint totidem idiomata quibus creatura infirma exprimit obsequium, gratum animum et amorem suum erga dominatorem universi. Quaecumque demum sit ipsius ignorantia vel barbaries, quicumqae sint errores, quibus illius mens obvolvitur, ipsius obsequium semper ad Deum dirigitur, semper Deus totius universi ille est, qui illud recipit, quotumque nomine id ipsi offeratur. Gentes silvestres ac barbarae agnoscunt ictionem Dei in fulgure, quod iram et minas patefacit, benevolentiam in pluvia quae campos foecundat, providentiam in febri quae vires debilitat, atque in cortice peruana medicinali quae eas restituit. Quaerunt hunc Deum, putant se eum invenisse in tuguriolis suis, vel intra proximam silvam; saepe in saxo informi, in arboris trunco, in ave arbitrantur se eum invenisse. iswt, attamen fortiter alacriterque pugnabant idversus imperii hostes. ») Part. L n. 367. 13) Recolantur quae superius allata sunt ex propositionum Baji proscriptione, s. Augustino, etc. 266 ini; i - i ;j Stolide profecto ipsae decipiuntur; attamen dum ad haec objecta convertunt preces, ens invisibile mente revolvunt, vel ens cujus actio est invisibilis, magis potens quam homo, quod remuneratur vel punit, ejusquo protectionem implorant. Sed hoc Esse solum in mundo est. Ita quidem Sismondi.u Cui consonat Benjaminus Constant dicens: 2. Omnes cultus diversi expri­ mere non debent nisi sensum omnibus communem li; ergo. 310. Resp. ad 1. D. Si invincibiliter ignorent, quali obsequio Deum honorare debeant, C. si Deus manifestaverit modum, quo velit honorari, illisque innotescat, Ύ. Certe si Deus non manifestasset voluntatem suam circa modum, quo coli ab hominibus velit, quacumque demum ratione homo exprimat venerationem suam et obsequium creatori, dummodo cum rocta ratione non pugnet, recte fungitur munere suo. Ast si homini innotescat hic modus quem Deus praescripserit, jam ipse non potest pro lubito suo Deum colere: alioquin fieret inobedientiae reus. Quare jam concidit tota superstructa moles illius argumenti, seu potius poeticae descriptionis quam subdit genevensis hic auctor. Silvestris enim ac rudis ille homo quem sibi fingit quaerentem Deum suum in tugurio vel silva, etc., est Esse, ut ita dicam, abstractura, ac difficile est. immo impossibile ut, si ejusmodi homo ceterorum utitur consuetudine, non possit deprehendere errorem suum, vel ut lux saltem aliqua ei identidem interius non affulgeat, Deum creatorem universi non esse vel truncum vel saxum : ac si sincera mente, et prout oportet, Deum quaerit, Deus certo praesto illi erit, interna saltem illustra­ tione, ad eum erudiendum, ne in tam turpem idololatriam corruat. Hinc receptum illud adagium in scholis : Facienti quod in se est Deus non dene­ gat gratiam. Quare tam rudis ignorantia quae invincibilis sit, vel non datur, vel diuturna saltem non erit. Hinc diversum tulit judicium apostolus Paulus circa ritum seu cultum idololatricum, eosque qui mutaverunt gloriam incor­ ruptibilis Dei in similitudinem imaginis corruptibilis hominis, et volucrum d quadrupedum et serpentum. 16 Nec sufficit ut cultus interpretative, ut aiunt, referatur in Deum unicum et verum, nisi id ex ignorantia inculpabili fiat, si tamen dari posset; sed requiritur, ut aperte atque, ut loquuntur scholae. formaliter in verum Deum dirigatur; alias vel ipsa turpissima idololatria quae victimarum sanguine vel obscoenis ritibus sordescit, in Deum dirigere­ tur, eumque coleret ac honoraret. 311. Ad 2. D. Diversitate accidentali et innocua, C. essentiali ac per­ niciosa, iV. Omnia ejusmodi systemata a protestantibus vel incredulis exco­ gitata evanescunt, si lenocinio verborum quibus concinnata sunt, expolientur. 14) In Revue encyclopédique, Paris 1826, Janv. art. Opinions religieuses. • s) De la religion, etc. lib. L 10) Rom. I, 23. Ηαί iJAAaiûrp ζην ίότου aç>Saprou 3«ov όμοιώματι ιΙμ· roç oSorprou ανθρώπου, χαί πετεινών καί τετραπόδων καί ερπετών. 267 312. I. Inst. 1. Christianus sibi conscius suae fallibilifatis numquam vi adiget ceteros ad sua propria sensa admittenda; id enim non aliud esse arbitraretur, nisi ipsos in aeternas poenas conjicere; nonnisi invito animo poterit a sua communione eos repellere qui, eodem latente, forsan melius et rectius, quam ipse, sentiunt, quosque forte Jesus ipsi praefert. Semper reverebitur sentiendi rationem fratrum suorum, numquam eos ut haereticos habebit, numquam odio prosequetur, numquam ob ipsorum fidem rejiciet. Ita minister Chastel; qui praeterea refert 2. ecclesiam genevensem declarasse, vere Christianos esse eos omnes, qui admittunt Deum, Jesum Christum et scripturas 17 ; hinc 3. subdit: Omnes reformati, quicumque demum sit mo­ dus, quo interpretantur scripturas, debent se considerare ut fratres, repellere a se anathemata, schismata, controversias, ac se invicem in Christo ut fratres diligere ac revereri. 4. Quod attinet ad catholicos, si nos eos a communione nostra arcemus, non propter ipsorum dogmata vel ritus id facimus, sed tum propter spiritum intolerantiae, quam profitetur ipsorum ecclesia, tum propter eorum dependentiam ab auctoritate humana, etc. 18 ; ergo. 313. Resp. ad 1. D. Christianus protestans, C. catholicus, Ar. Certe nullum jus habet protestans, si velit sibi esse consentiens ac fidelis princi­ pio reformationis, ceteros erroris accusare, vel repellere, vel anathematizare, fidei confessionem exigere, etc. ; cum omnes et singuli protestantes eodem jure gaudeant, quibus quidlibet audendi semper fuit aequa potestas. Quod si secus fecerunt eorum majores, violarunt ejusmodi jus, prout violavit omnium primus Calvinus dignus eorum parens, dum igni damnavit Servetum, eo quod hoc jure uti voluerit, licet admiserit et ipse Deum, Jesum Christum et scri­ pturas, ac proinde verus esset Christianus juxta declarationem ecclesiae genevensis; quod pessimum exemplum ceteri reformati sequuti sunt usque ad hanc epocham, in qua primum totum systema protestantismi ejusque spiri­ tum agnoverunt. Ipsis propterea gratulari debemus. Ast catholicus, qui ab auctoritate infallibili instituitur, ejusmodi commixtiones ac foedera quae erroris tantum propria sunt, nec facere nec inire potest, alioquin jam non catholicus. 314. Ad 2. Quae ecclesia genevensis rursum jure suo usa est in hac declaratione, et emendavit suos emendatores; non longe abest forsitan illud tempus, quo eadem ecclesia declarabit Christianos eos etiam qui rejiciunt scripturas, prout plures jam reformati faciunt, ut ex dictis suo loco patet, blamitae ex declaratione ecclesiae genevensis veri Christiani sunt; nam et ipsi admittunt Deum, Jesum Christum (ut magnum prophetam sicuti ecclesia genevensis) et, ex parte saltem, scripturas. Mirum profecto in modum per hanc declarationem suos ecclesia genevensis terminos dilatavit. I:) Op. cit. De Cusage des confessions, etc. pag. 81 et pag. 106. ,s) Ibid, 268 315. Ad 3. Concedimus totum, sed interea petimus a ministro Chastel, num suis irenicis, quo nomine volunt appellari, congruere possint quae hae­ reticis sui temporis scribebat Tertullianus? Pacem quoque, ait ipse, cum omnibus miscent. .Nihil enim interest illis licet diversa tractantibus, dum ad unius veritatis impugnationem conspirent schisma est unitas ipsis. t0 Adeo verum est haereticos seu protestantes omnium saeculorum eodem spiritu duci! 316. Ad 4. D. Attamen propterea catholici non conqucrentur, C. quasi conquererentur. .V. Non debet adversarius noster cum sua ecclesia genevensi sollicitus esse de catholicorum sensu propter ejusmodi communionis denegationem; nam eam catholici nec quaerunt nec ambiunt, atque utpotc intole­ rantes etiam ultro oblatam respuerent, ut humanae, quam ipse vocat, aucto­ ritati subesse pergant. 317. II. Inst. 1. Ast religio non est dogma: ipsa consistit in relatione hominis cum Deo suo, minime vero in illa Dei notione quam sibi quisque efformat, vel in verbis quibus eam exprimit. 2. Religio est quaedam auimi affectio (italice: un sentiments), non autem scientia; ipsa enascitur ab ex­ pressione amoris *1 : ergo. 318- Resp. ad 1. D. Ita tamen ut dogmata credenda proponat, C. secus, A’. Religio utique in se non est nisi moralis virtus quae hominem inclinat ad Deum debito cultu prosequendum, at objectum istius cultus sunt etiam dogmata, quae Deus revelavit ac credenda proposuit. Qui enim renuit iidem Deo revelanti ac per ecclesiam revelationem proponenti adhibere, iste Deum profecto, ut decet, nulla ratione colit. Atque in hac fide praecipue consistit tamquam in sua radice ac fundamento tota relatio, quam homo ha­ bet cum Deo suo, qui veram sui notionem homini manifestavit, et ut pluri­ mum verba quibus eam exprimat. 319. Ad 2. A'. Haec siquidem animi affectio non est nisi fructus et effectus quem religio producit, non autem religio ipsa est. Notiones rerum confundi non debent, alioquin orietur confusio. Sic expressio amoris non est nisi affectus quem inspirat ipsa religio; non vero ab ipsa enascitur religio, quae absolute stare potest absque ejusmodi expressione. 320. IV. Obj. Deus ipse commendat tolerantiam religiosam: 1. Deus enim, inquit Salvador22, creare voluit coelum ac terram in bonum omnium hominum. 2. Foedus inivit cum Noë cunctorum hominum parente. 3. Moy­ ses neque allexit neque impulit unquam socerum suum ad relinquendos deos suos. 4. Bona Noëmi dicebat nuribus suis : Jte, revertimini ad populum vestrum, et ad deos vestros (Ruth I. 12). 5. Legati Jephte loquuntur non sine veneratione de Kamos Ammonitarum Deo (Jud. XI. 24). 6. Michaeas ♦ De praescriptionibus, cap. 41. Ibid. cap. 42. Sismondi loc. cit. ;’) Histoire des institutions de Moïse, pag. 120. 269 progressus est co usque, ut ratione formali ac positiva praenunciaverit tem­ pora tolerantiae generalis: Concident (populi) gladios suos in vomeres.......... non sumet gens adversus gentem gladium .... quia omnes populi ambulabunt unusquisque in nomine Dei sui; nos autem ambulabimus in nomine (Jehovah) I)ci nostri in aeternum et ultra. Cfr. Isaiae II. 4; ergo. 321. Resp. A7. A. Ad 1. D. in bonum omnium hominum creare voluit coelum et terram, ut omnes homines, tantis beneficiis per eum cumulati, eum colerent ac digno obsequio et amore prosequerentur, C. ut sic ostenderet sibi placere tolerantiam religiosam, id est, omnium superstitionum foedissi­ marum cultum, cumque probare, N. Quis enim tam stultum nefas in ani­ mum inducat suum nisi atheus? Si quid valeret hoc argumentum sive inductio judaei philosophi Salvador, id etiam sequeretur, quod nempe Deo placerent homicidia, furta, blasphemiac, flagitiaque omnia, in quae homines scelesti facile adeo prolabuntur: cum et pro ipsis creaverit Deus coelum et terram, et pluere faciat super justos et injustos. Attamen adversarius noster s! m * id etiam prae oculis habeat, Deum nempe creasse pariter paradisum et in­ fernum, ut pro meritis post praesentem vitam decernat unicuique vel prae­ mia vel poenas. Deus quidem vult ex animo omnes homines salvos fieri, atque ad cognitionem veritatis venire. Quod si homines desciscunt, si ma­ lunt cupiditatibus indulgere, et colere opera manuum suarum, et veri Dei, qui fecit illos, oblivisci, etsi creaverit pro ipsis etiam coelum et terram, aeter­ num tamen, nisi resipiscant, a Deo punientur. 322. Ad 2. D. Quatenus numquam amplius diluvio esset homines per­ diturus sicut prius, C. ad cohonestandam tolerantiam religiosam, A7. Quin potius ne vera religio oblivioni daretur, vel humanis commentis corrumpere­ tur, elegit sibi Abraham ejusque posteritatem in populum peculiarem, cui commissam voluit revelationem suam, donec veniret plenitudo temporis, in qua gentes ab erroribus revocarentur ad veri Dei cognitionem et amorem, quod suo loco ostendemus. 23 323. Ad 3. D. Numquam allexit neque impulit socerum suum ad relin­ quendos deos quos non habebat, C. quos habebat, A7. Jethro enim erat cul­ tor, immo sacerdos veri Dei cui in deserto obtulit holocausta et hostias, ut patet ex libro Exodi (cap. XVIII. 12). Non poterat proinde Moyses eum impellere ad falsos deos relinquendos. Ceterum quod non impulerit etiam, ut sese cum populo Israel conjungeret, ac proinde profiteretur cultum mosaicum, hoc falsum est, ut rursum patet ex libro Numerorum (cap. X. 29—31), ubi et semel et iterum eum invitavit, multa bona ei promittens. Judaica ne an potius philosophica est haec fides integerrimi illius Salvador? 324. Ad 4. N. prout profert .Salvador. Numquam enim dixit Noëmi: 13) In tract. De incarnatione. Ite, revertimini ad populum vestrum et ad deos vestros2*] sed solum: Jievertimini filiae meae, et abite; cum vero discessisset ab ea Orpha, altera ejus nurus, dixit Noëmi ad Ruth: En reversa est cognata tua ad populum suum et ad deos suos, vade cum ea; ita ut sensus sit: vade et tu in terram tuam, prout et illa perrexit. Haec autem profata est Noëmi, ut interpretes passim exponunt, ad explorandam Ruth constantiam atque animi propositum.tJ Quid igitur habetur, quod vel innuat tolerantiam religiosam? 325. Ad 5. D. Id est, ad mentem ammonitarum ac moabitarum, C. ex mente Jephte qui non credebat nisi in verum Deum, AT. Ut si nos argue­ remus adversus islamitam, ac diceremus: Si tuus propheta Mahumetes hoc tibi praescripsit, etc.; numquid hinc sequeretur nos habere Mahumetem ut verum prophetam, vel de eo loqui non sine veneratione? Non puto; talis vero est sensus legatorum Jephte.2 8 326. Ad 6. Neg. Immo contrarium omnino vaticinatur, sensus enim est: etsi omnes gentes ambulent in vanitate sensus sui, falsos deos vel idola co­ lentes, nos tamen semper ambulamus et ambulabimus in nomine Jehovah Dei nostri. En quomodo verba Michaeae vertat Rosenmüller, quem Salvador interdum in medium profert: Nam omnes populi ambulant in nomine Dd sui, nos vero ambulamus in nomine Jehovah, Dei nostri in perpetuum et aeter­ num 21, qui praeterea sic pergit exponere sensum prophetae: Id est, quum Jehovah vobis spem faciat tam praeclarae restitutionis, oportet vos bono animo stare, et hac promissione fretos pergere in vero ejus cultu, utcumque aliae gen­ tes suis diis serviant, et in suis superstitionibus superbiant. Consonat chaldaeus paraphrastes, qui sic reddit citatum versum: Etenim omnes populi ambulant jus:ia id quod idola colunt, nos vero confidimus in verbo Jehovah, Dei nostri, in sacculum et in saecula saeculorum. 2 5 Haec ignorare non poterat judaeus auctor. Ubi est igitur formalis illa immo formalissima, ut ipse loquitur, et positiva praedictio futurae alicujus tolerantiae generalis?29 Quare vero idem auctor proferat Isaiam II. 4, non video, cura ibi nec syllaba nec jota habea­ tur ad rem suam. Sic enim Salvador referi verba Nocmi: Allez, retournez à vos peuples et à vos dieux; jam vero etiamsi recederemus a versione vulgata, hebraica veritas ita se j · habet p1? ad verbum: rever­ timini filiae meae ad deos vestros. ite . . . nec additur: 2S) Ita exponunt non solum interpretes catholici A Lapide, Tirinus, Calmel, etc. sed ipsi protestantes, ut videre est in Cri­ ticis sacris, ad hunc locum. s d V* ,6) Ita pariter hunc textum exponunt citati interpretes. î7) In hunc locum. 3S) Ibid. 29) En verba auctoris: >.Il va jusqu’à prophétiser de la manière la plus formelle ct la plus positive les temps de la tolérance générale : un jour tous les peuples cesse­ ront de combattre, et prendront plaisir à la paix; chacun marchera en invoquant le nom de son Dieu, Israel toujours le nom de Jéhovah." Perfrictae frontis sunt ii, qui fidem omnem abjecerunt. 271 327. Inst. Intolerantia civilis nullo modo distingui potest ab intole­ rantia religiosa; duae enim hae intolerantiae sunt prorsus indivisibiles; im­ possibile siquidem ost pacifice vivere cum iis, (pii tamipiam inimici Dei ha­ bentur 3 0 ; ergo. 328. Resp. N. 4. quoad omnes partes. Non solum enim distingui pos­ sunt duae istac intolerantiae, sed distingui omnino debent, ut distinguuntur et differunt inter se objectum temporale et spirituale. Regis enim seu ma­ gistratus qualiscumqne est, poenas in delinquentes contra incolumitatem reipublicae decernere, vel eas infligere. Religionis est declarare eos, qui cul­ pabiliter falsitatem vel errorem sectantur, extra viam salutis esse, et eos interea non solum pati, sed amare, iis benefacere, atque omnimode eorum salutem procurare ad exemplum Christi et apostolorum, qui non solum paci­ fice vixerunt cum iis, qui pervicaces in suis erroribus erant, sed omni bene­ ficentiae argumento eos prosequuti sunt, ut eos sibi conciliarent; eo magis, quod nos semper lateat, an non futurum sit ut ipsi aliquando revertantur ad veritatem ac resipiscant. Quamdiu vivunt, juvat spem aliquam alere de eorum conversione, quae non raro felicem habuit exitum. I*'·)i 10) Ita J. J. Rousseau, Emile, livr. IV. tom. IU. Μ** ?Λ·Ηρ· » «I* * 1 • .·’ J :ij. ·!»·«. 67 67 SO....... Prop. I. Christus miraculis et vaticiniis, praesertim vero sua a mortuis resurrectione divinam sui missionem com­ probavit. seu divina facta est ac supernaturalis in Novo Testamento per Christum revelatio................... 81 Prop. II. Doctrinae evangelicae excellentia et sanctitas divi­ nam ac supernaturalem Christi missionem invictissime confirmat.................................................................. 102 Prop. III. Admirabilis Christianae religionis propagatio in omnibus suis adjunctis spectata ineluctabile pariter suppeditat divinae ac supernaturalis Christi missionis argumentum............................................................ 123 Prop. IV. Conservatio Christianae religionis in omnibus suis adjunctis speciata non minus certum divinae ac super­ naturalis Christi missionis suppeditat argumentum . . 132 Prop. V. Christianorum martyrum testimonium, omnibus ejus adjunctis perpensis, validissimum etiam est divinae ac supernaturalis Christi missionis argumentum . . 139 •I I PARS II De vera religione adversus heterodoxos . D 157 Prop. I. Validissimae rationes ostendunt. de via ordinaria il divinam revelationem ab auctoritate divinitus instituta atque infallibili custodiri, atque proponi debere . . 158 P r ο p. 1L Sola ecclesia a Christo instituta instructa est hac infallibili auctoritate......................................................... 164 r up. III. Sola proinde ecclesia custos est et interpres infal­ libilis divinae revelationis, sive viva voce per tradi­ tionem transmissae sive litteris consignatae . . . . 170 Prop. IV. Ecclesia est una, visibilis atque perpetua . . . 175 Prop. V. Hinc sola ecclesia catholica est vera ecclesia Christi 188 Prop. VI. Quicumque quovis tempore, spiritus privati pla­ cita sectando, se opponunt ecclesiae catholicae ma­ gisterio, rebelles sunt, sectarii et novatores . . . 200 Prop. VII. Iis qui auctoritatem rejiciunt ecclesiae catho­ licae. ut spiritus privati placita sectentur, nulla est vera fides, sed opinio tantum vel dubium . . . . 209 Prop. VIII. Haeretici et schismatici declarati extra Christi ecclesiam sunt..................................... . . . 219 Prop. DC Protestantismi origo ac variae phases ipsius ar­ guunt falsitatem....................................................... 224 Prop. X. Sterilitas protestantismi in suis missionibus apud infideles novum est ipsius falsitatis argumentum . . 238 Prop. XI. Culpabiliter in haeresi vel schismate vel incre­ dulitate ex hac vita decedentibus nulla salus esse potest, seu extra ecclesiam catholicam nulla datur salus 219 Prop. XII. Tolerantia religiosa est impia ct absurda . . 259 CONCLUSIO I’ |{ A E L E Γ T I 0 N E S THEOLOGICAE QUAS IN COLL. ROM. HABEBAT I JOANNES PERRONE • · ; il E SOCIETATE JESU IN COLL. THEOLOGIAE EOD. PROFESSOR. it EDITIO XXI. RATISBONENSIS I NOVISSIMIS CL. AUCTORIS CURIS AC NOTIS ORNATA ET AUCTA· VOLUMEN II >1 D E LOCIS THEOLOGICIS RATI8B0NAE MDCCCLIV. ( I I SUMPTUS FECIT G. JOSEPHUS Μ Λ N L. g-.jt - i Λ i. ·■·■ 'xccrib Γ-ν.·: *£■·· ·£ Jam pridem ab ipso mearum de re theologica praelectionum ingressu illud me praestiturum spoponderam, ut peculiari aliquando loços theolo­ gicos, quos nuncupant, tractatione explanarem. Id vero Dei Opt. Max. beneficio tandem perfecisse laetor. Prodit quippe in lucem primum disputa­ tionis hujus volumen, quod alterum non ita serius excipiet. Universa porro haec lucubratio tametsi postremo omnium loco edatur, primam nihilominus sedem post tractatum qui de vera religione a nobis inscriptus est, suo jure sibi vindicat. Etenim quae reliquae sunt theologicarum institutionum partes, ex principiis notis atque aliunde exploratis, in peculiarium dogmatum evincenda veritate versantur. At vero haec quam auspicamur, posteaquam quod par est fundamentum in tractatu de vera religione praejactum fuerit, principia ipsa atque fontes, unde omnis in theologica disciplina veritatum series dimanat, proponit atque explicat, eorundem inter se nexum ac mutuam, quam vocant, dependentiam patefacit, et quod caput est, singulorum verita­ tem accurate demonstrat. Quae cum ita sint optimo jure factura est, ut tractationi huic locorum theologicorum appellatio inderetur : eandemque ob rem haud alio quam receptissimo illo titulo hanc operis nostri partem prae­ notandam censuimus. Jam nos ipsi profitemur plura in hisce locis illustrandis fuisse comple­ xos, quae arctissimam cum iis necessitudinem habent, quae in altera parte tractatus de vera religione haud ita summis labiis delibata sunt. Verum utraque invicem disputatio plurimum distat. Etenim id unum illic intendi­ mus ut continenti propositionum serie, efficaci illa quidem, sed arctiori et pressa, homini divinae revelationis necessitatem atque existentiam nuperrime edocto, nec in quanam societate exquirenda ea sit satis per seipsum inter­ noscere valenti, verae Christi ecclesiae faciem ac praecipua lineamenta velut in: 6 ! ’•Hr I IU £ 1 in tabula quadam expressa exhiberemus. Ileic vero quoniam regulae proximae fidei nostrae dignitatem nancisci ecclesia debet, funditus enucleanda res est: natura ipsa atque intima ecclesiae constitutio exploranda, ceteraque de scripturis et traditionibus in propatulo ponenda; quae nisi solide in ipso theologiae vestibulo constituta fuerint, omnis deinceps disputatio suis quasi nervis destituta nutet oportet. Neque vero mirum cuique videri debet, quod locorum theologicorum ex­ planationem duobus voluminibus vix exhauserimus. Nam quominus parciores in scribendo esse possemus, tum rei gravitas atque copia, tum instituti nostri ratio, nec non aetatis quae nunc est conditio prohibuerunt. Incredibile enim dictu est quanto vesaniae ac furoris aestu heterodoxi homines, quo inclinatum et prope collapsum protestantismum utcumque sustentent, in labefactanda ca­ tholicae ecclesiae imprimisque romani pontificis auctoritate, ceterisque sacrae theologiae fontibus corrumpendis unanimes adlaborent. Nec facile explicari potest quam fallacibus eisque variis ac multiplicibus artibus utantur, quotque in dies teterrimas machinationes moliantur. Quandoquidem igitur illud per­ petuo animo constitutum gesserimus, ut prae obsoletis jamdiuque protritis, errorum qui in praesentia grassantur potissimam haberemus rationem, com­ mittere non potuimus, ut hasce vaferrimorum hominum technas paulo studio­ sius non consectaremur, quo ipsa manifestatione debilitatae et fractae con­ ciderent. Ceterum nihil inde nostrarum praelectionum moles justo amplius ex­ crescit. Hic enim qui de locis est theologicis, atque alter de vera religione tractatus, apparatus loco ad universam theologiam haberi debent, iidemque propterea seorsum a reliquis edi atque in usum deduci possunt. Nihilo tamen secius quo iis etiam collegiis morem geramus ac clericorum ephebeis in quibus brevior usura temporis ad theologiae curriculum absol­ vendum pro sua studiorum ratione conceditur, simul ac alterum tractationis hujus volumen publici juris effectum fuerit, ad ipsas hasce praelectiones nostras in compendium redigendas, si Deus annuat, aggrediemur. Utinam laborum omnium nostrorum ille tandem fructus obtingat, ut quid­ piam solidi emolumenti juventuti in spem catholicae ecclesiae adolescenti pariatur. Id enim vero est quo tendimus, quod discupimus. Id ut Deus Opt. Max. faxit enixis precibus flagitamus. d T I! A C T A ΐ I S Il II L 0 C I S T II E 0 l 0 G I C I S. P R 0 O E Μ I ü M. 1. Nemo profecto qui sacras vel a limine salutaverit disciplinas conspi­ cuum Dominicanae familiae decus illud ac lumen Melchiorem Canum merito non suspexerit, quem tractatus de locis theologicis inscribi solitus, suum veluti parentem agnoscit. Sive enim doctrinae spectetur firmitas, sive acumen ingenii, sive compta scribendi ratio ac perpolita: tam multa inibi eximia otferuntur, ut quid potissimum sibi primas vindicavit, addubites. Ni­ hilominus cum per aetatem in qua vir praeclarissimus scripta edebat, numeris omnibus absolutum opus videatur, tum in praesentia minus idoneum, et auditoribus informandis minus accommodatum, suffragio doctorum virorum habitum est. Quapropter expetita fuit nova methodus qua hic tractatus in scholis traderetur ab ea diversa, quam sibi praeoptavit Canus, ceterique dein­ ceps qui ad haec ferme tempora eum imitati, aquas ex illo communi fonte in suos usus quodammodo derivarunt. 2. Et plura sunt quae me ad obsequendum huic sive monito sive desi­ derio, non movent dumtaxat, sed pene compellunt. Atque in primis agendi ratio protestantium, biblicorum, rationalistarum ac mythicorum in doctrinis catholicis insectandis, ob quam non amplius datur nobis tritum iter insistere ut apto cum iis armorum genere dimicemus. Etenim quemadmodum post adscitum in usus bellicos sulphureum pulverem, integra militaris ars sive in extruendis arcibus, sive in impetu hostico repellendo, sive in ceteris, quae ad leges oppugnatorias spectant est immutata j ita variari debuit norma oppu­ gnandi religionis hostes, posteaquam isti novis machinationibus ad catholicos 8 ÎH I > 4 aggrediendos uti coeperunt Praeterea idipsum suadent progressus, quos insequentibus temporibus scientiae fecerunt tum in arte critica, tum in exegesi, tum denique in philosophicis disciplinis ad quos exigi rem theologicam necesse est, ne reliquis disciplinis haec nostra inferior videatur. Huc acce­ dit methodum a Cano adoptatam, ac deinceps a reliquis fere post ipsum, minus geneticam, ut loquuntur, sive scientificam videri posse. Ex ea siqui­ dem haud levia dimanant incommoda, quae declinari vix, aut nullatenus etiam queunt 3. Etenim Canus primo loco de scripturis divinis agit, deinde vero de traditione, hinc de ecclesia et de conciliis, quibus subnectit quae ad romanum pontificem, sanctos veteres, quos vulgo patres nuncupamus, *ac theologos scholasticos pertinent; ut demum tres alios aperiat fontes, unde theologus hauriat argumenta illa quae ipse vocat adscriptitia, ac vehit ex alieno emendicata, rationem scilicet naturalem, auctoritatem philosophorum, et juriscon­ sultorum, postremo auctoritatem humanae historiae. 1 4. Verum enimvero quis unquam non viderit nequaquam posse quem­ quam de scripturis sacris, prout divinae spectantur apte disserere, de ipsa­ rum, ut ajunt, inspiratione, et canone, ut reliqua missa faciam, quin prius auctoritas illa constituta sit ex qua solum eae notae tuto nobis poterunt con­ stare? Idem dic de divinis traditionibus et earum auctoritate, ac de reli­ quis quae ab ecclesiae auctoritate ac testimonio, uti postea ostendemus, unice pendent, 5. Quamobrem iter insistendo, quod et alias ingressi sumus in poste­ riori tractationis nostrae parte quam de Vera religione adversus heterodox^ inscripsimus, magis ad rem conficiendam opportunum nobis visum est exor­ diri ab ecclesia, cujus praescriptionem, sive anterioritatern, ut ita loquar, cum jam constituimus, sic magis ac magis in hac ipsa tractatione confirmabimus. Ex hoc porro principio velut ex uberrima segete pronum erit colligere quae ad sacram scripturam, et ad traditionem sive oralem, sive litteris, documen­ tisque deinceps consignatam, aliave ratione ad nos deductam, referuntur. Quibus absolutis firmiterque constabilitis, pandetur via ad reliquas quaestio­ nes agitandas, de quibus acris controversia aetate potissimum hac nostra et contentio excitata est, de analogia videlicet rationis ac fidei. 6. Cum enim locorum theologicorum nomine veniant argumentorum sedes ac veluti domicilia, ut loquitur Canus, ex quibus theologi omnes suas argumentationes sive ad confirmandum, sive ad refellendum inveniant, patet, si rem strictius spectes ac prout scientiae nostrae natura exposcit, quae tota divinae auctoritati innititur, eos revocari debere ad verbum Dei sive scriptum sive traditum, quod constituit eam quam vocant remotam fidei nostrae ') Lib. I. cap. 3. i '-.i i• .-f' a Z ih regulam. Cum autem de genuino Dei verbo ac germano ejus sensu, sive reve­ lationis objecto constare certo nobis non possit nisi per medium tutum ac infallibile, cujusmodi ecclesia est, quae constituit fidei regulam proximam nuncupatam, ut latius suo loco ostendemus , bine fit, ut prius de ecclesia quam de Dei verbo agere debeamus. Etenim quoad nos prius constare debet medium, quam res quae per medium innotescit. Abjicere autem legitimum rectae rationis usum a theologicis disciplinis nec possumus nec debemus, adeo siquidem individuus est nexus inter rationem ac revelationem, quae ex eodem omnium bonorum fonte, Deo, dimanant, ut dissociari ab invicem nulla­ tenus possint. Hunc propterea ordinem consectantes totum quod aggredimur opus in tres partes distribuere constituimus, in quarum prima universim quae ad ecclesiam spectant disputabuntur; in altera quae ad verbum Dei scriptum et traditum ; in postrema quae ad rationis et fidei analogiam referuntur. In­ terseremus praeterea idoneis locis quae usui necessaria sunt, ut prospere feliciterque, qui adversarios fidei catholicae aggrediuntur, eos valeant im­ pugnare. 7. Quoniam vero ecclesia acephala seu sine capite neque est neque intelligi potest, ideo de ecclesia integra quae in prima parte dicturi sumus accipienda erunt; quamvis ob rei de qua agitur gravitatem cogamur distincte de ecclesiae capite disputationem instituere. In duas proinde sectiones hanc primam tractatus partem dividimus in quarum priori de ecclesia generatim, iu posteriori de ejus capite, seu de romano pontifice agemus. ■ ! i < 8. Christi ecclesiae nomine significamus societatem illam, quam Chri­ stus Jesus cujus divinam missionem vindicavimus in tractatu de Vera reli­ gione, instituit , ut depositum asservaret caelestis doctrinae in terras ab se delatae, atque organum seu medium simul esset, quo haec ipsa doctrina con­ servaretur integra atque propagaretur. 9. De hac societate nobis inquirendum est quaenam sit ejus origo seu institutio: quomodo sit constituta; quaenam sint ejus notae; quae ejus dotes et munia. Totidem haec capita erunt in quae priorem hanc sectionem di­ stribuemus. ‘ 4 -, / CAPUT fλ Z^vc/ί* k, DE CHRISTI ECCLESIAE INSTITUTIONE ET ORIGINE.3) 14) ‘5) I6) Matth. XXVIII. 19. Marc. XVI. 15. Ibid. etLuc.XXIV. 49. Joann. XIV. 16. Matth. XVI. 18. Joann. XXL 15—17. Matth. XVI. 19. Luc. X. 1. Act. Apost. H — X. seqq. Rom. XV. 19. Coloss. I. 6. 14 torum genere luculentissime factum quod enunciavimus. Quod vero spectat ad Jus. ad aeternam scilicet salutem mediis idoneis nobis comparandam tam­ quam finem quem Christus sibi proposuit in instituenda ecclesia sua, prout secundo loco ostendendum assumpsimus, non minus aperte adstruitur. Ac 1. ex ipsa divina Christi missione, quam ei jamdiu vindicavimus.11 Objectum porro divinae missionis non aliud esse potest quam revocandi ac conjungendi homines cum Deo ultimo fine nostro sive in tempore sive in aeternitate; ut scilicet homines redeant ad illud principium a quo originem per creationem habent. In hoc autem consistit aeterna hominum salus. Π. Hpc ipsum conficitur ex professione ipsius ecclesiae a Christo insti­ tutae, quae non alium sibi praestitutum finem agnovit praeter aeternam feli­ citatem obtinendam ope divinae gratiae, et omnium virtutum, caritatis prae­ cipue in Deum et proximum exercitio. Huc media omnia collineant ac revocantur. ΙΠ. Demum palam est repetitis effatis Christi conditoris ecclesiae relatis a scriptoribus coaevis, quibus protestatus est se in hunc mundum venisse, ut daret vitam, eamque abundantem ovibus suis18, suis videlicet cultoribus; quae quidem vita gratiam complectitur in praesenti ceu germen, opera sancta tamquam fructum, aeternam vero beatitatem quasi ejusdem evolutionem ac terminum, -quamque absolute interdum vocat vitam aeternam. 19 Omnis ejus doctrina, praecepta, consilia, sacramenta etc. veluti totidem media eo ten­ dunt, atque in id unum conspirant. 20. Cum propterea apertissime ex dictis factum cum jure conjunctum constitutum sit, patet quod proposuimus, Christum nempe ecclesiam instituisse atque fundasse ut in ea et per eam sui cultores mediis idoneis essent in­ structi ad aeternam salutem sibi comparandam. DIFFICULTATES. » ■ -i:·' i 21. Obj. 1. Vehementer errat, qui ex hodierna ecclesia sibi persuadet colligere posse originem et statum ecclesiae primigeniae. Etenim 2. reactio­ nes, ut vocant, quae longa sacculorum serie factae sunt adversus ecclesiam dominantem seu catholicismum, omnes, nulla prorsus dempta, sive quoad doctrinam, sive quoad internam constitutionem ecclesiae primitivae nomine prodierunt, seu ut revocarent ecclesiam ad pristinam originem et statum suum. 2 0 3. Quis porro probe dijudicaverit, utrum ecclesia catholica descii') Tract. De vera reliy. part. I. cap. 4. >s) Joann. X. 10. is) L Joann. V. 2. -o) Ha J. Salvador in op. cui til. JésusChrist et sa doctrine. Paris 1838, ubi tom. I. pag. 1- loquens de origine christia- nismi scribit : «Les commotions les plus étendues dont il ait ressenti les effects, les schismes qui l’ont divisé aux époques où la puissance de son organisation semblait à jamais inébranlable, se sont tous accomplis au nom de Γ église primitive." i: 15 verit a primaeva origine per successivas phases, quas adjuncta materialia rerum induxerunt, an vero ecclesiae particulares, quae protestantur se unice legitimas haeredes esse societatis a Christo institutae? 4. Sane ecclesia non illico perfecta enata est, sed tres distinctae ejus phases enumerantur, qua­ rum prima se a Christo Jesu protendit ejusque discipulo Petro, in qua so­ cietas Christiana, seu potius schola judaica vix a synagoga discriminabatur, omnesque ritus legales adhuc servabantur; altera a Paulo coepit per quem abolita lex ritualis est, ac veluti divisionis murus erectus inter utrumque populum Judaicum et Christianum post acres pugnas quibus decertavit cum Christianis primae phaseos, et cum Petro ipso; tertia a Joanne est constituta, qui utpote theosophus principium evolvit mysticismi, invexitque mutationem systematis suorum praedecessorum, et insinuavit ecclesiae ut ope novae in­ terpretationis erueret ex scriptis evangelistarum et apostolorum formam posi­ tivae dominationis, spiritum rigidae politicos, et ardorem insatiabilis ambi­ tionis. Hinc in prima periodo idea symbolica Christi Jesu referebSt personif.cationem judaicae gentis; in altera retulit personificationem totius humani generis; in postrema personificationem totius universi, quatenus omnia per Christum coeperunt, et in ejus unitatem per generalem restitutionem, seu ίοιον.ατάοταοιν desinere debent?21 5. Quid mirum igitur si idem iter insistendo praesens ecclesia longe alia atque diversa sit a primaeva, nec pro­ pterea ex actuali ecclesiae existentia ullum possit capi argumentum pro ejus identitate originis et institutionis cum origine et institutione ecclesiae primitivae? ; 22. Resp. Ad 1. A’-Nec enim debet permisceri quemadmodum ab adversariis fit quaestio de existentia aut identitate alicujus societatis cum va­ rietate, ut ita dicam, formarum quas eadem societas temporis lapsu inducere, seu adsciscere potuit. De posteriori hac quaestione idoneo loco agemus, in­ terim argumentum de existentia perenni et continuata societatis Christianae, sive ecclesiae a Christo institutae immotum permanet. Alioquin deberet con­ cludi nationem gallicam e. gr., germanicam aut anglicam non amplius existere ob diversitatem sive principiorum sive formae regiminis quam identidem subierunt. 23- Ad 2. D. Id est perduelliones particulares adversus ecclesiam do­ minantem factae sunt sub praetextu ecclesiam revocandi ad primaevam insti­ tutionem, C. reipsa id susceperunt, A7. Utique nulla perduellio, seu ut ad­ versarii loquuntur, reactio contigit ex parte privatorum hominum adversus ecclesiam dominantem, id est catholicam, quin factio non obtenderet illam in melius revocare sive circa aliquem doctrinae theoreticae aut practicae arti- •y * »·) Sic idem auctor, qui haec evolvit lib. II et III. op. cit. Cf. praesertim tom. I. paç. 154 seqq. 11 ij 1 16 l· culum, sive circa ejus regimen. Verum praeterquam quod pallium istud cito decidit, et vera apparuit seditionis causa, privata scilicet ac personalis ratio*4, hoc ipso quod istae factiones quovis saeculo, immo plures intra ejusdem saeculi spatium ad nos usque contigerint, sunt totidem documenta quae invicte perennem ostendunfcexistentiam illius unicae ecclesiae adversus quam illae omnes protestatae sunt, quod nobis in praesentia sufficit. '· il "I il· 24. Ad 3. Respondeo sectas ipsas idoneum hoc dare judicium. Nam cum earum unaquaeque propriae defectionis ab unica illa ecclesia dominante, nempe catholica, hoc vel illo saeculo figat epocham, fateaturque eam jam extitisse, cum ascendamus de secta in sectam usque ad apostolos et Chri­ stum, patet profecto sectas ipsas solemne ferre judicium solam dominantem ecclesiam a Christo et apostolis provenisse, eamque propterea solam legiti­ mam haeredem esse promissionum quas societati a se institutae Christus fecit. Quod vero attinet ad titulos quibus unaquaeque secta cohonestare ex­ trinsecus nisa est propriam defectionem, eos paulo post excutiemus. / 25. Ad 4. D. Id est nonnisi temporis lapsu totam vim suam, naturam ac proprietates evolvit, prout adjuncta poscebant, C. totam, plenamque in­ trinsecam perfectionem consecuta non est a divino suo conditore, N. Per­ fecta sane ecclesia prodivit cum a Christo instituta est; germina omnia ac elementa futurae illius majestatis et fulgoris ad quam matura pervenit in intima sua natura asservabat, etsi ea illico non explicuerit, et maturaverit. Ad hoc enim tempore, et opportunis rerum vicissitudinibus opus est, siquidem societas seu corpus morale evolvi debet ad instar corporis physici. Qua­ propter perinde ac infans iis omnibus naturalibus proprietatibus instructus ”) Non aliunde haereses aut sectae or­ tae sunt, quam ex eo quod voluerint earum auctores privatum sensum suum opponere traditioni ac doctrinae ecclesiae universalis seu catholicae. Tertullianus, Epiphanius, Augustinus ceterique scriptores qui catalo­ gum et originem singularum haereseon no­ bis reliquerunt, unanimes sunt in hac as­ sertione. Nec alia extitit origo haercsum, quae Iribus postremis saeculis ortae sunt, nec alia erit earum, quae subsequentur. Praetextus varii sunt, ast una est vera causa, superbia quae omnium sectarum mater foccunda est. Apposite s. Augustinus Tract. XL V. ia Joann, η. 5. variis commemora­ tis haereticis qui jactabant se veram doctri­ nam Christi tradere, tandem concludit: »Et quid opus est multa percurrere, et multa vana haercsum enumerare? Hoc tenete, ovile Christi esse catholicam ecclesiam. Quicumque vult intrare ad ovile, per ostium intret, Christum verum praedicet ... sed Christi gloriam quaerat, non suam: nam mulli quaerendo gloriam suam, oves Christi sparserunt potius quam congregaverunt Humilis est enim janua Christus Dominus: qui intrat per hanc januam, oportet humi­ liet se, ut sano capite possit intrare. Qui autem se non humiliat, sed extollit, per maceriam vult ascendere; qui autem per maceriam adscendit, ideo exaltatur ut cadat.“ Et clarius adhuc Serm. XLVI. de pastoribus num. 18. ..Diversis locis, inquit, sunt diversae (sectae): sed una ma­ ter superbia omnes genuit; sicut una ma­ ter nostra catholica omnes chrislianos fide­ les loto orbe diffusos. Non ergo mirum, si superbia paril discussionem, caritas uni­ tatem." Opp. tom. V. col. 234. 17 est, quas crescente aetate exerit et prodit, sic ecclesia suis essentialibus pro­ prietatibus praedita ab ipsa sua institutione temporis lapsu ac poscentibus rerum adjunctis eas in plena luce posuit ct evolvit. Quod nec adversarius ipse quem impugnamus diffitetur, immo contendit. 2 3 26. Exinde ruit per se, quod de triplici distincta periodo, seu ut adver­ sarius loquitur, de triplici ecclesiae phasi adjectum est, seu verius gratis et ad arbitrium ab eo confictum. Etenim Petrus, Paulus et Joannes nihil aliud praestiterunt quam quod Christus jam effecerat. Christus dogma jam prae­ dicaverat de futuro regno suo inchoando in terris et perficiendo in altera lita, complendoquc per mortuorum resurrectionem; legem ac vaticinia in se implementum habuisse non semel testatus est; Petrus omnium primus accesium ecclesiae, pro collata sibi auctoritate, gentilibus dedit24; Paulus pluri­ bus ubicumque exantlatis laboribus gentilium et judaeorum conversionem promovit. Joannes obstitit gliscentibus haeresibus docetismi et cerinthianismi quarum altera humanitatem, altera divinitatem Christo detrahebat. Doctrina porro his omnibus erroribus contraria tum in evangeliis, tam in epistolis Pauli ac reliquorum apostolorum, ipso adversario fatente 2 5, continebatur. Ubi igitur reperitur mysticismus primo invectus a Joanne? Ubi protensio ptrsonificationis symbolicae Christi Jesu? 9 27. Quod subjicitur de acri pugna quam Paulus juxta adversarium sustinere debuit adversus primae scholae sectatores et adversus Petrum ipsum, commentum est ab adversario excogitatum. Immo Petrus pugnare debuit cum judaizantibus 2 6 eo quod admisisset in ecclesiam gentiles absque mosaico ritu. In concilio hierosolymitano pari consensu constitutum est non ”) Sic enim scribit op. cit. tom. I. pç. 45. «Sans doute le christianisme n’est point apparu tout à coup tel qu’il se ma­ nifeste après quelques siècles de durée: si période d’origine elle-même embrasse plusieurs phases très-distinctes, dans cha­ cune desquelles on voit un aspect particu­ lier de l’édifice se développer sous Γin­ fluence d’un personnage principal." ") Act. Apost. X., XV. 7. !1) En cjus verba ex vol. II. pag. 181 seqq. r.Entre les sectes nées sous les yeux des apôtres, il y en avait une qui reconnaissait le fils de Marie pour le Christ, si morale pour une morale divine; mais Milieu de prendre la résurrection des morts à la lettre, et dans son matériel, elle se proposait de la réduire allégoriquement au passage qui s'accomplissait chaque jour Perrone, Praelectiones theolog. Π. entre l'état de ténèbres et de mort où les âmes se trouvaient avant la venue de Jé­ sus-Christ ct leur état ultérieur d’activité et de vie. Or les chefs de cette secte furent bientôt poursuivis et anathématisés par le plus puissant et même par le plus pratique de tous les apôtres. Paul leur opposa celle déclaration solennelle, que s'il n'y avait pas de résurrection mate­ rielle des morts, Jésus - Christ non plus ne serait pas résuscité ; et si le maître n’ était pas résuscité, s’il ne représen­ tait point, en déhors de toute allégorie, le prémier né visible et palpable du royaume surnaturel qui devait s’accom­ plir , toute la prédication de la nouvelle école serait vaine.» Cf. etiam IL Timolh. II. 17, 18. ’·) Act. XI. 2 seqq. 2 18 esse cogendas gentes ad ritus mosaicos servandos. *7 Quod si Christus et apostoli morem ab initio gesserunt caerenioiiialibus institutis, prudenti qua­ dam oeconomia usi sunt, ut facilius judaeos ad Christianam religionem am­ plectendam adducerent, qua cessante, totus ille ritualis apparatus utpote su­ pervacaneus sublatus est. 29 Objurgatio autem quae a Paulo facta est Cephae, ac si adversario magis arridet, Petro 2’, ad quam ipse alludit, pro objecto habuit dissimulationem practicam, quae ethnicos conversos inducere facile poterat in errorem. 28. Ad 5. Resp. quinimmo optimo jure ex dictis inferri identitatem praesentis ecclesiae cum ecclesia a Christo instituta. Ecclesia enim sequen­ tibus aetatibus magis ac magis principia ac germina a Christo in ejus fun­ datione inducta, uti jam praestiterant apostoli, evolvit. Et quoniam invecta ab apostolis explicatio diversam ecclesiam non intulit, sed ad summum novam evolutionis periodum, ita eductio successiva eorumdem germinum ac princi­ piorum, quae progrediente aetate facta est, non intulit diversitatem ecclesiae distinctae ab ecclesia primigenia seu originali, sed solum, ut diximus, diver­ sitatem periodorum ejusdem evolutionis. Efficax propterea ac firmum con­ sistit argumentum, quod ex actuali ecclesia ducitur pro identitate hujus eccle­ siae cum primaeva. PROPOSITIO II. Ecclesia a Christo instituta anterior est quavis scriptura. 29. Uti ex substrata materia liquet et ex ipsa propositionis enuneiatione, hic agimus de anterioritate ecclesiae in ordine ad scripturam novi testamenti, ad quam solam tractatum nostrum coarctavimus. I J P I ;1 X ! Act. XV. 7 seqq. Nec omittendum quod legitur Act. VL 14. de B. Stephan o adversus quern ejus adversarii accusationem intulerunt ex eo quod diceret: «Quoniam Jesus Nazarenus hic, destruet locum istum et mutabit traditiones quas tradidit nobis Moyses.- Quae profecto referuntur ad abro­ gationem legum ritualium, et tamen spe­ ctant ad primam quam adversarius vocat christianismi phasin. 1S) Eadem ratio quae impulit apostolos ad retinenda legalia, quo facilius judaeos inducerent ad profitendam religionem Chri­ stianam, compulit pariter ad ea abjicienda ne ab eadem profitenda retraherentur gen­ tiles. Non pauci critici innixi potissimum auctoritati Clementis alex, luentur Cepham a Paulo reprehensum diversum esse a Petro. Sane Clemens apud Eusebium lib. L Hist. Eccles, cap. XII. ait: «Cepham a Paulo reprehensum unum fuisse ex LXX. disci­ pulis Petri apostoli cognominem: Ktyfàr . . . iva γιγονίναι τών Ιβδομήκοντα μαθητών, ομώνυμον ΓΙίτρίΛ τυγχάνοντα τ<·7 α.τοστόΛ<·>.“ Idem consuit ex antiquis Dorothcus Tyri in commentario de LXX discipulis apud Du-Cangium in chronico paschali, nec non illi quorum meminit s. Hieronymus in suis commentariis in Ep. ad Galatas; auctor Chronici alexandrini ad ann. Christi XXX. pag. VL aliique. Hanc sententiam mordicus tuetur Joann. Ilarduinus in peculiari de hoc argumento dissertatione, quae inter opera ejusdem se­ lecta Amslelod. 1709 relata est pag. 920 seqq. eandem tuetur Zaccaria, aliique pas­ sim cum ipso. 19 30. Exietentiain porro Christianae ecclesiae quibusvis libris anteriorem esse, res pariter facti est, quae sive spectata ejus origine ac natura, sive documentis ipsis, a nemine sanae mentis in dubitationem revocari potest. 1 31. Atque id evidens inprimis fit spectata ecclesiae origine ac natura; nam Christus Servator noster ejus conditor et institutor nihil omnino litteris consignavit *, sed prout ferebat aetatis illius consuetudo doctrinam suam vi­ vae vocis oraculo tradidit, ut autem citius longe lateque propagaretur misit apostolos et discipulos in Judaeam primum 3, deinde vero in mundum uni­ versum, ut eam pari ratione, id est, viva voce disseminarent. 4 Ne tamen alieni in hoc ministerium se obtruderent, ac prava dogmata ingererent, quae') Sane Lessing in opp. posthumis theologicis scribere non dubitat: ..Non solum Jesu Christi historia cognita erat priusquam vulgaretur in evangeliis, sed universa Chri­ stiana religio jam tenebatur ct exercebatur, cum nullum adhuc evangelium scriptum fuerit. Recitabatur Pater (oratio dominica) quin legi posset in evangelio s. Matthaei. Adhibebantur in collatione baptismi verba a Christo Jesu praescripta antequam ea litteris apostoli consignassent.“ Possem aliorum protestandum ad hoc ipsum ad-1 struendum auctoritates congerere, nisi age­ retur de re quae a nemine in dubium vo­ catur. Cf. Cellérier: Essai d'une ituroduction critique etc. pag. 260. ’) S. Augustinus, De consensu euangeli­ starum} lib. I. cap. 9. Sub Christi nomine vulgatos memorat a manichaeis libros in quibus habebatur ars patrandi prodigia, quam Salvatorem exercuisse homines im­ purissimi autumabant. Hi porro libri stalim cum exeeratione rejecti sunt. Idem epist. CCXXXVn. ed. maur. al. CCLIV. memorat a priscillianistis compositum hy­ mnum quem Christus Matlh.XXVI. ad mon­ tem Olivetum pergens dixisse fertur, ac re­ jicit vclul obscurum haereticorum figmentum. Gravior est controversia de mutuis Christi et Abgari edesseni principis epistolis, quas ex edessenae urbis archiviis erutas e syro­ rum lingua se transtulisse testatur Euse­ bius lib. I. cap. 12. Gelasius inter apo­ crypha has retulit epistolas; ac merito, cum ecclesia eas non receperit, et ante Eusebium, aut ut Grabio placet, in spicilegio Patrum L saeculi, ante Julium africanum, qui primus reperit, christianos omnes la­ tuerint. Attamen TiHemontius, Caveus at­ que Grabius propugnandas sibi esse duxe­ runt. Potissima eorum ratio ab Eusebii fide, candore ac eruditione oritur; haec porro ad id valuisse dicimus, ut nihil Eu­ sebius obtruderet, quod in archiviis edessenis non extaret, non ut genuinum fieret quod inde deprompsit. Altera petitur ratio ex Ephremi syri (in testamento), Darii co­ mitis (in epist. ad Augustinum CCXXX.), Procopii, Theodori Sluditae, atque Gregorii II. auctoritate, qui eas cum honoris significatione memorant. Ast Procopius su­ spectas habuit, ceteri Eusebii fidem secu­ rius secuti sunt. Tertia ratio profertur ex eo quod nihil continent Christo indignum. Esto, sed inde non sequitur eas authenti­ cas esse. 3) Matlh. X. 5; Act. ΧΙΠ. 46. Clemens alex, ex veterum traditione, apud Eusebium lib. V. cap. 18, refert Dominum prae­ cepisse apostolis, ne intra duodecim an­ nos Hierosolymis excederent. ·*) Cujus quidem assertionis, de con­ suetudine nempe tunc temporis recepta apud Judaeos de communicandis viva voce ct per nuncios doctrinis, vadem damus judaeum Salvador, qui op. cit. tom. I. pag. 160 scri­ bit: nL'usage hébraïque de communiquer les enseignemens par la tradition orale bien plus, que par l’écriture, et l’exemple des docteurs contemporains les plus célèbres du pays empêcheraient encore de tirer de ce fait aucun argument décisif contre son existence;" et ibid. pag. 322: »A une époque où la communication la plus rapide des idées ne s’opérait qu’à l’aide de la parole, Jésus sentit bientôt la nécessité de 20 que a magistri mente quavis ratione deflecterent, Christus peculiares ad id muneris homines delegit, in unum veluti corpus congregavit, auctoritate in­ struxit, legibus communivit, de perenni auxilio suo certiores effecit usque ad consummationem saeculi4; ipsis praeterea Spiritum veritatis quibuscum ma­ neret in aeternum pollicitus est ·, atque ita demum efformata ot instituta so­ cietate sua. seu ecclesia, ei praecepit ut doceret omnes gentes omnia quae­ cumque ipse mandaverat. 7 Apostoli Christo obsecuti sunt et viva voce doctrinam Christi judaeis primum, postea ethnicis tradiderunt; ex conversis ad Christi fidem quosdam delegerunt quibus idem ministerium committerent, nempe episcopos, qui ceteros eadem ratione informarent. 32. Quare ecclesia ita instituta et informata absque scripturarum subsi­ dio, quae nondum editae erant, stetit ac perseveravit ad plures annos. In­ struebantur fideles, credebant, regebantur, orabant, sacramentis muniebantur ac firmabantur antequam horum quidpiam fuerit scriptis mandatum. 33. Quod si temporis progressu apostoli aut discipuli Christi gesta et doctrinam litteris consignarunt, non ideo id effecerunt vel ut Christi monitis obsequerentur, vel ut facta omnia Christi Domini et universam ejus doctri­ nam in editis a se commentariis complecterentur. Contrarium potius professi sunt. 8 Sumpta itaque occasione, quod non satis veritati consentanea cir­ cumferrentur de Christi dictis et factis a privatis hominibus, tres priores evangelistae sua commentaria ediderunt 9 aut saltem rogatu fidelium hoc praestiterunt 10 octo, decem, viginti eoque amplius annis post Christi in cae­ lum ascensum adeoque post institutam ecclesiam. Joannes vero ut se cor­ ruptoribus Christi doctrinae opponeret post sexaginta plus minus annos ab ecclesiae institutione suum evangeiium exaravit. 11 Eadem de causa ut fideles > π in I I I ’ UJÎ: < ii 1 1 choisir douze suppléons appelés à annoncer sa mission et à la représenter partout." s) Matlh. ult. ti) Joann. XIV. 16. D Matth. 1. c. 8) Joann. XX. 30; XXL 25. Item ep. II. v. 12; ct ep. HI. v. 13; II. Thessal. 11. 14. Verum de hoc argumento postea. ’) Luc. I. 1. Exinde enim orta sunt commentaria, quae Lucas hic leviter culpat. * °) Matthaeum inter sextum et octavum ann. post Christi ascensionem evangeiium scripsisse hebraico, seu potius syro-Chal­ daico idiomale in gratiam palaestinensium qui fuerant ad Christum conversi plerique interpretes tradunt innixi veterum auctori­ tati. Id enim testantur Papias apud Euscb. lib. III. cap. 4. Irenaeus lib. HL cap. 1. Eusebius lib. HL cap. 24. Hieronymus Praef. in evangelia, el in Catalogo, nec non lib. III. Contra pelagianos ; Epiphanius Haeres. XXIX. XXX. et alibi; Chryso'slonius Hom. I. in Matth. ; Augustinus De consensu Evangelistarum, lib. I. cap. 2. Auctor synopseos athanasianac, aliique magno numero. Sic etiam Marcum Ro­ mae ann. 43, aut 44, a romanis rogatum graece evangclium exarasse iidem ferme auctores 11. citi, referunt, adeoque X. vel XL post Christi ascensionem anno. 1 *) S. Hieronymus in Catalogo cap. 9. scribit: ..Joannes apostolus .... novissi­ mus omnium scripsit evangeiium, rogatus ab Asiae episcopis, adversus Cerinthum, aliosque haereticos, ct maxime tunc ebionitarum dogma consurgens, qui asserunt Christum ante Mariam non fuisse. Unde compulsus est divinam ejus nativitatem edi­ 21 tuerentur a gliscentibus erroribus, et in si di antibus haereticis, qui jam coeperant intemeratum Christianae fidei depositum suis novitatibus corrum­ pere ac foedare, epistolas suas scripserunt apostoli, aut etiam, ut, aliqua sibi oblata occasione, ipsos instruerent. 12 Numquam autem eos in animo habuisse plenam et integram, seu absolutam in suis scriptis Christianae do­ ctrinae normam praebere, patet ex his ipsis commentariis, quae peculiares narrationes aut doctrinas continent; quoad cetera discipulos suos remittebant ad ecclesiae magisterium. 18 34. Quae hic complexi sumus aeque referuntur ad scripturas, atque ad doctrinam universam. Prius enim est existcre, quam aliquid agere aut scri­ bere et docere. Cum vero tum ex ipsa rei de qua agitur natura, tum ex luculentissimis documentis id ostenderimus, constat quod proposuimus, scili­ cet ecclesiam a Christo institutam anteriorem esse quavis scriptura. DIFFICULTATES. 35. Obj. 1. Utique ratio et documenta concurrunt ad anierioritatem ecclesiae adstruendam prae scriptura; verum hoc ipso nutat veritas historica ipsius ecclesiae, immo et Christi ipsius. 2. Etenim in hac hypothesi nihil vetat quominus cum Straussio aliisque mythicis ac rationalistis non paucis admittamus Christum ipsum prout in sacris litteris exhibetur, non aliud esse quam conceptum idealem aut symbolicum humanitatis ad summum perfectionis cere. Sed et aliam causam hujus scriptu­ rae ferunt, quod cum legisset Matthaei, Marciel Lucae volumina, probaverit qui­ dem textum historiae, et vera eos dixisse firmaverit, sed uoius tantum anni, in quo et passus est, post carcerem Joannis,'hi­ storiam tenuisse." Ed. Vallars. tom.IL lib. HL cap. 24. Clemens alex, apud Euseb. lib. VI. cap. 14. Epiphanius Haeres. LL §. 19. aliique. Quibus omnibus ratum est proposi­ tura illi fuisse tum Christi divinitatem ad­ versus exorientes haereses tueri, tum edita evangelia supplere. Plerique Ircnaco con­ sentiunt asserenti lib. ILL cap. 1. Ephesi in Asia id contigisse. Idem asserit vetu­ stior Polycarpus apud Victorem Capuanum; Petrus alexandrinus in Chronico, quod Ale.randrinuni vocant, ejus authographum ea in urbe sua aetate servatum fuisse tradit apud Petavium in Uranoloyio, pag. 213. Porro Joannes Ephesum e Patmo insula Domitiano cxtincto repetiit ann. XCVII. Qnare vel hoc, vel insequenti anno Evan­ gelic lucubrando vacavit, qui annus re­ spondet sexagesimo tertio, aut sexagesimo quarto post ascensionem Christi Domini. 12) Dum vero asserimus scriptores hagiographos oblata sibi occasione scripsisse, non ideo inficiamur divina providentia ita disponente id factum esse, ac propterea Deum cos ad scribendum excitasse, mentem manumque duxisse in iis seligendis quae ipse voluerit, id quod G. Palmer Prof, oxon. de quo postea agemus, catholicos scriptores carpens, inde consequi putat; sed dicimus Deum qui omnia fortiter suaviterque disponit, hac usum esse opportu­ nitate, ut obtineret finem quem intendit in illis scriptis, ut enucleatius exponemus. 1 ’) Cf. epist. II. Petri epist. Judae, item epist. Pauli ad Rom., ad Corinth, in quibus hoc ipsorum propositum aperte elucet. Cf. praeterea L Cor. XI. 16; 1. Tim. III. 15; Hebr. XIII. 17. ut pateat solitos apostolos fuisse fittyles remittere ad ecclesiae magi­ sterium, in iis quae ipsi non scripserunt. 22 5 gradum evectae. 3. Hujus quidem typi conceptio orta ex connubio do­ ctrinae. seu potius idearum judaicarum, et idearum orientalium expressa est in personificatione Christi Jesu ab hominibus utrique doctrinae initiatis. 4. Cum vero ejusmodi personificatio de oro in os transmissa fuerit, atque ut fit amplificata, originem dedit primum evangelio aramaeo, deinde evangeliis reliquis, seu narrationibus de Christi factis effatisque, prout adhuc le­ guntur juxta varias, quae circumferebantur traditiones ex fonte mythologico derivatas. 5. Prout autem quisque affectus erat, alii systema judaico-orien­ tale ad normam receptae tunc temporis interpretationis veterum vatum ex­ posuerunt, uti tres priores evangelistae, qui propterea quaecumque de populi israëlitici personificati vicibus vates praedicarunt, ipsi accommodarunt Christo Jesu; alius autem, nempe Joannes, systema secutus graeco-orientale, utpote apud asiaticos commoratus atque in ipsa schola alexandrina institutus, visi­ bilem Deum in Christo Jesu visibilis Graeciae diis substituit. 6. Facile autem fuit a Christo ad institutam quamdam ab eo societatem seu ecclesiam gradum facere: et quae de synagogae institutionibus, ritibus, regimine, hierarchia, sacerdotio constituta erant, tum quae de ejusdem temporali gloria ac majestate fuerant praedicta, tum quae de regeneratione temporali et feli­ citate omnium gentium opera judaeorum ex Dei cognitione erant denunciafa Abrahae et Jacob, in fictitiam hanc Christi ecclesiam translata sunt. 7. Se­ mina exinde futurae dominationis, auctoritatis, immo et ambitionis ac poten­ tiae jacta sunt: temporis autem lapsu evoluta, ex mystica et spirituali aucto­ ritate, quae prius fuerat, in terrenam et temporalem iterum delapsa est, ita ut ejusmodi temporis auctoritas et potestas provocaverit reactionem in se protestantismi, prout ipsa ecclesia Christiana in synagogam jamdiu insurre­ xerat. 14 Ergo. 36. Resp. Ad 1. Neg. quemadmodum haud nutat veritas historica romanae reipublicae, quamvis ejus exordia, et quae praeclare in ea gesta sunt, ne dicam post paucos annos, sed post plura saecula scriptis fuerint consignata. 37. Ad 2. Seu ad 1. prob. AT. Etenim etiamsi hoc paradoxum novum non sit, ac superiori saeculo labente ab incredulo homine fuerit invectum, 1') Ita Strauss Vie de Jésus, ou exa­ men critique de son histoire. Traduct. de l’Allemand par E. Littré. Paris 1839. tom.I. part. I. pag. 35. suiv., 105. suiv.; et Sal­ vador op. cit. Jésus-Christ et sa doctrine. Paris 1838. Nempe eodem tempore duo scriplores aller proleslans, judaeus aller, vacabant scriptioni vitae Christi Jesu, et decertare inter se videbantur, quis alter al­ terum impietate superaret in evertqnda Chri­ stiana religione; eo vero successu res iis- dem accidit, ut incertum adhuc sil, quis palmam alteri eripuerit, siquidem sunt ambo pessimi. Quamvis vero quoad rei summam et scopum sibi propositum inter se conve­ niant, contrariam tamen viam inierunt in principiis statuendis. Etenim Salvador ve­ ritatem historicam evangeliorum voluti ba­ sim suae inquisitionis assumpsit, Strauss autem eam rejecit immo evertere nisus est, ut mythicam ei basim sufficeret. Sic utri­ que inveniuntur falsi testes adversus Jesum. * 23 ✓ qiii in Christo ejnsque apostolis systema caeleste adumbrari sensit15, adeo tamen absurdum est, ut nullius sanae mentis hominis suffragium tulerit, nec ferro unquam possit. Existentiam siquidem realem et historicam Christi Domini, ac conditae proinde per eum societatis, scilicet ecclesiae, tot regio­ num, notatis illius morum, traditionum antiquarum, legum, linguae, opinio­ num popularium, sectarum, regiminis sacri et civilis, classium diversarum judaeorum tunc temporis vigentium adjuncta postulant, ut, illa sublata, nulla amplius istorum quae ad illam referuntur et cum illa connexa sunt, ratio dari possit, neque confingi potuerit. Gesta praeterea, praedicatio apostolorum ac vices arcto adeo nexu consociantur cum reali Christi existentia, prout in evangelio et scriptis apostolorum exhibetur, ut quodammodo cum ea identificentur. Tota denique Christi doctrina ac dogmata praecipua a reali ejus historia pendent, atque necessario eam exposcunt16 nedum supponunt. Ne­ que silentio praetereundum est fieri nullo modo potuisse, ut plures homines, illius praesertim indolis et conditionis, cujusmodi fuerunt apostoli atque evangelistae, in idem consilium convenerint, ad personam scilicet confingendam ex conceptu ideali, et ad doctrinam adeo sublimem promulgandam, qualis in evangelio traditur. Inventores enim, ut loquitur Rousseau, praestantiores essent heroë a se excogitato. 17 Ad haec, si addantur documenta omnia ju­ daeorum, et profanorum scriptorum 18, scripta itidem apocrypha antiquissima apostolis fere coaeva 19, effectus omnes, qui sine existentia reali et historica l5) Dupuis Origine de tous les cultes, ou Religion universelle. Paris Fan. III. de la république une et indivisible. Tri­ bus voluminibus in 4. Haud dubium nihi­ lominus est, ingens interpositum esse dis­ crimen inter opus Dupuisii et opus Straussii. cum ille vel ipsam Jesu et apostolo­ rum existentiam inficietur, iste vero eam admittat sensu quem innui, ac paulo post fusius exponam. Uterque ingentem erudi­ tionem ostentat ad suum peculiare systema adstruendum. ,5) Porro juxta Strauss genealogia Chri­ sti, ejus admirabilis conceptio, nativitas, infsnlia prout referuntur a Ss. Matthco ac Luca, multo vero magis ejus a mortuis re­ surrectio, ascensis" m ^UPTunT'etc. mythica sunt omnia, quae nonalium fundum histori­ cum habent quam praescierant dii aut semidii elheroes paganae antiquitatis. Suum systema circa mylhicismum evangeliorum exponit in introductione §§. XIII, XIV. praesertim vero $. XV. Caractères distinctifs des mythes dans le récit évangélique. l7) Sic enim scribit in Aemilio: »11 se­ rait plus inconcevable que plusieurs hommes d’accord eussent composé ce livre, qu’il ne l’est qu’un seul en ait fourni le sujet. . . . L’évangile a des caractères si parfaite­ ment inimitables, que l’inventeur en se­ rait plus grand que le héros." Integrum ejus textum exhibuimus in Tract. De vera relig. pars I. prop. II. not. (a), edit, pri­ mae Rom. His addc quae ex Hug profert Cellérier op. cit. Essai dune introduction critique au Nouveau Testament. Genève 1823. sect. I. De l'époque où les livres du Nouveau Testament ont été écrits et de leur authenticité, §. 1. Indices internes etc. et section IL Crédibilité des écrits du Nouveau Testament. 's) In eodem tract. 1. c. pag. 252. jamdiu animadvertimus Christi praecipua gesta, immo el miracula tum a judaeis tum ab ethnicis impugnatoribus Christianae religio­ nis admitti quoad partem historicam. *’) Cf. codic. Apocryph. Novi Testa­ menti cum praefatione Fabricii, 24 a qua dimanant, nulla ratione obtineri poterant, plena adeo ac evidens illius certitudo exurgit, ut vel historiae omnes rejiciendae sint, et existentia Ale­ xandri. Julii Caesaris aliorumque ejusmodi summorum virorum sit prorsus eliminanda atque ad ideas symbol icas revocanda, vel necessario, immo magis Christi Jesu realis seu historica existentia admitti debeat; quum nullius ex illis heroibus existentia adeo foecunda fuerit eventuum qui cum illis colli­ gantur. uti est existentia Christi. 10 38. Ad 3. A. Et hoc enim commentum sero excogitatum est a ratio­ nalistic absque ullo historico fundamento, sed per ineptas conjecturas de­ ductum. In istorum enim systemate ejusmodi connubium fieri coepisset post dispersionem hebraici populi per duplicem captivitatem, primo decem tribuum sub Salmanasar, deinde duarum reliquarum sub Nabuchodonosor; perfectum denique esset seu consummatum postquam multitudo ingens judaeorum pro­ fecta est in Aegyptum, ibique, praesertim vero Alexandria©, synagogas et scholas habuerunt. Porro nullus est doctrinae articulus, qui ortus traditur ex illarum idearum consociatione, cujus aut expressa mentio non fiat in an­ tiquioribus hebraeorum libris, aut saltem non occurrant ibidem vestigia.11 Cum itaque falsum sit assumptum adversariorum, hoc ipso concidit super­ structum aedificium de personifications orta ex connubio utriusque doctrinae, quae facta sit in Christo Jesu. Cum praeterea usus prosopopoeiae vulga­ tissimus esset penes antiquos scriptores sacros, qui factum est, ut numquam alias originem dederit typo symbolico, cujusmodi fingitur contigisse in Chri­ sto Jesu? Haec scilicet somnia sunt, quae respuit sensus hominum com­ munis. 39. Ad 4. Neg. gratuitam suppositionem adversariorum, ut patet ex modo dictis. Jam alias animadvertimus evangelium aramaeum nunc ab ipsis rationalistis contemni 2 2 ; quod vero spectat ad evangelia reliqua, supposita ’°) Jam innuimus Straussium non ab­ solute negare existentiam individui Jesu nuncupati, sed solum existentiam Christi prout a scriptoribus sacris perhibetur quoad ejus conceptionem, ortum, infantiam, do­ ctrinam. miracula, resurrectionem, ascensionem, quae partim exponit de mytho quo­ dam historico, partim de mytho poetico, partim de mytho mixto invectis a genio il­ lius geniis ad quam pertinebat, ex praeconceptis opinionibus asseclarum, ex tra­ ditione mythica. 2 ') Sane de lapsu humanitatis jamdiu disseruerat Moyses Genes. ΙΠ. Item de apparitione angelorum, ac de immediata actione seu communicatione divinitatis cum hominibus frequens mentio occurrit in Pen- tatcucho: de futura corporum resurrectione celebre exlat testimonium in Job. XIX. 26 seqq. de quo cf. quae scripsimus in Tract. De Deo Creatore, part. III. n. 850. n. (a). Circa immediatam manifestationem Dei cf. quae adversus Schottum scribit auctor non suspectus Chr. Trid. Fritzsche in opusc. De revelationis notione biblica. Lips. 1828. 22) Alias attulimus quae adversus ejus­ modi archetypum evangeliorum scripsit Rosenmuller; hie praestat in medium ad­ ducere quae habet Ccllcrier op. cil. Deus, pari. Divis, première, sect. II. pag. 258. ubi loquens de Michaelis ait : nil a affirmé que les trois premiers évangélistes n’avaient point connu les écrits les uns des autres (quamvis veteres, contrarium affirment). 25 real! Christi historici existentia, reddi ratio de illis potest ; illa sublata, numquam confingi potuerunt. Res enim quae in ipsis referuntur tales sunt, nt liquet ex responsione ad 1. difficultatem, quae nullo modo a fonte mythico, sicut profani homines loquuntur, prodire potuissent. Quod vero adjicitur do traditionibus variis, hae omnes procedebant ex rcalitate facti, et exinde ori­ ginem duxerunt. Ex ovangelistis porro quatuor, duo fuerunt testes ocnlati, Matthaeus scilicet et Joannes; reliqui vero duo, quae commentariis suis con­ signarunt de Christi gestis et doctrina acceperunt ab iis qui ab initio ipsi viderunt, et ministri fuerunt sermonis 23 ut loquitur s. Lucas, nempe ab apo­ stolis aut discipulis Christi; quemadmodum de Marco referunt historica do­ cumenta evangelium conscripsisse, prout Petrum referentem audierat.24 Nulli igitur amplificationi locus esse poterat in ejusmodi traditione. 40. Ad δ. iV. Siquidem et haec pariter gratuita assertio est absque ullo historico fundamento, ac unice innixa praeconcepto adversariorum syste­ mate. Pro certo enim assumunt prophetas nihil de Christo tamquam spiri­ tuali humani generis reparatore vaticinatos esse, nihil de ejus passione, morte ac resurrectione; quod ut obtineant mire detorquent scripturarum oracula, puisqu’ils étaient quelque fois en opposi­ et de la vérité, obligés sans cesse d’aban­ tion. Son principe admis, les objections donner quelque partie ruinée de leur édi­ elles difficultés s’élèvent de partout, et fice, ses auteurs, entassant conjecture sur on ne sait en particulier comment expliquer conjecture, lui conservaient en apparence l'identité de tant de parlies des deux pre­ quelque ombre de solidité. Mais Hug l’at­ miers évangiles. Il l'a senti, et il a re­ taque dans les formes et lui porte le coup couru à une supposition gratuite. Il a décisif; maintenant il n'est plus permis imaginé que l’un et l'autre avaient été en même de douter sur cette question.“ Talis partie écrits d’après des documcns antérieurs est origo et exitus hujus evangelii aramaei. et inconnus. Après Michaëlis, des savans Attamen Kuinoel, Wegscheider aliique pas­ célèbres, mais moins amis de la vérité que sim mira securitate ipsi innituntur. lui, ont voulu développer cette idée, et 23) Luc. L 2. Oî a.t' àpyÿs αύτο'-ται transformer cette affirmation vague en une καί ύπηρέται γινόμενοι τον λόγον. hypothèse brillante, ingénieuse et décisive, lisent anéanti d’un trait de plume, les 24) Id enim testantur Papias apud Eutrois premiers évangiles, et les ont rem­ seb. lib. III. cap. ult. Clemens alex, in de­ placés par un évangile primitif, source perdito hypothyposcon opere apud Euseb. commune mais ignorée de tous ceux que lib. II. cap. 15. et lib. VI. capp. 13 et 14. nous possédons. Supposition bizarre, qui, Auctor veleris in Petri priorem epistolam contredite par tous les témoignages histo­ commentarii Clementi alex, tributi (Bibliolh. riques, par tous les critères internes, non maxima Patrum torn IL). Hieronymus De seulement renverse l’authenticité, la divi­ Viris illustribus in Marcum ; Irenaeus lib. III. nité. la véracité de nos évangiles; mais est cap. 1. Tertullianus Cont. JUarcion, lib. IV. combattue par toutes les règles de la cri­ §. 3. Origencs apud Euseb. lib. VI. cap. 25. tique, et ne peut prouver autre chose que Epiphanius Haeres. LL §. 6. Chrysostomus l’extrême habileté des hommes qui, à force Hom. XIX. in Aeta. Augustinus De cond'esprit et de talent, avaient réussi à en sensu Evangelist, lib. I. cap. 2. et lib. XIII. faire une hypothèse spécieuse. N’importe; Contra Faustum, cap. 3. Theodoretus praef. attaqués avec toute la force de la science in Historiam religiosam. 26 / I Lr vimqiic iisdem inferunt, ut ipsi revera suas personifications populi israelitki constituant. Hos porro suo loco refellimus. *3 Jam vero quum absque fun­ damento et contra communem veteris synagogae acceptionem ·3 novam suam expositionem obtrudant mythici ac rationalistae, plane consequitur vana esso quae subjiciunt de tribus prioribus evangelistic, qui prosequuti sint normam, ut ipsi ajunt, receptae tunc temporis interpretationis accommodandi Christo vaticinia antiquorum vatuni; consequitur praeterea inane esse quod affirmant de Joanne adoptante graeco-orientale systema sufficiendo visibilem Deum visibilibus Graeciae diis. Omnes enim evangelistae pari ratione de Christo scripserunt, de ejus divinitate et humanitate, de admirabili ejus conceptione et nativitate, de doctrina ac vitae, genere, passione, denique ac resurrectione. In peculiaribus tantum adjunctis et sermonibus persequendis alii parcius, alii uberius disseruerunt, prout uniuscujusque institutum exposcebat. Prae ce­ teris vero s. Joannes prosecutus est quae spectant ad Verbi seu Christi di­ vinitatem. eo quod adversus diversas haereses tunc insurgentes conscripserit” Ceterum tria priora evangelia ipse probavit, et supplevit quae in prioribus omissa erant.5 6 41. Ad 6- D. A Christo historico realiter existente facile fuit ad insti­ tutam ab ipso ecclesiam gradum facere, C. a Christo ideali et symbolico, iV. Nam ecclesia, eaque realis certe pendet a Christo ipso, utpote ejus auctore et institutore, velut catena cujus annulus primus Christo pendulus haereat. Ast Christi existentia. prout ab evangelistis exhibetur, sublata, nulla amplius institutionis et fundationis ecclesiae ratio reddi potest. Ecquis enim sic îs) In tract. De Incarnat, part. L Cf. etiam Bandini ord. praed. Saggio di esegesi bihiica, Firenze 1835. Cui eo major fides adhibenda, quod origine hebraeus sit et in traditione judaica apprime doctus. îe) Cf. Raym. Martini, in Pugione fidei cum pracfat. et adnotationibus Du-Voisin; Schôttgenium Horae hebraicae et talmudicae etc. ”) Recolantur documenta, quae paulo ante attulimus. • 1 ,s) Praeter auctoritatem Hieronymi supra relatam id constat ex aliis veteribus scripto­ ribus, qui id ipsum testantur. Sane Euse­ bius Hist. eccles. lib. HL cap. 24. n Per­ latis jam, scribit, in omnium ipsiusque adeo Joannis notitiam supradictis tribus evangeliis, approbavisse ea Joannes, et ve­ ritatem scriptorum suo testimonio confir­ masse dicitur : solam vero narrationem ea­ rum rerum quas Christus circa praedica­ tionis initium gesserat, desiderasse." Τών προαναγραρΐντων τριών tis ~άντας ήίη καί ιίί αυτόν δ·αδιδομένων, άποδϊζαΰ3αι μίν οαβιν άλή3ιιαν αυτοί1; Ιπιμαρτνρήβαν· τα· ιιόνρν δί άρα ΛίήτίσΒαι rÿ γραορ τήν πίρί τών Ιν —ρώτοι; καί κατ’ αρχήν τον κίρύγματοί ύ.τό τού ΧριΟτού πεπραγμένων διήγησιν. Clemens alex, apud eundem Euscb. lib. VI. cap. 14. subdit: ..Joannes omnium postremus cum videret in aliorum evangeliis ea quae ad corpus Christi perti­ nent tradita esse, ipse divino Spiritu affla­ tus spiritale evangeLium familiarium suorum rogatu conscripsit." Epiphanius Haeres.LL §. 19. (ed. Petav.): ..Sanctissimus hic evangelista, inquit, ordine ac successione quar­ tus, ac, tametsi primus esset omnium, scri­ bendi tamen tempore postremus, quae ante se praeclare erant aliorum, opera degesta repetere noluit: sed ante ea, quae jam dicta fuerant, quae non erant dicta pro­ posuit." η animo est comparatus, ut innumero» exantlaret labores, poenas vel immanes subiret, sanguinem denique ipsum effunderet, uti praestiterunt apostoli atque discipuli, deinde vero tot martyrum millia, pro ideaii ac symbolico mentis conceptu? Haec nugatoria sunt, immo absurda deliramenta, quae soli my­ thici et rationalistae glutire possunt. Judaeis autem ac judaizantibus relin­ quimus quae de veteris synagogae institutionibus, ritibus, regimine, hierarchia et sacerdotio, tum quae de ejusdem gloria ac majestate, tum demum quae do temporali regeneratione seu resurrectione applicatis seu translatis ab apo­ stolis Christi ecclesiam ipsi comminiscuntur, prophetarum oracula crassiori quadam ratione interpretantes. Diversa providentis Dei ratio in synagogam ante et post rejectionem Christi continenti viginti plus minus saeculorum serie, luculenter ostendit utrum reipsa nec ne ecclesia in jura synagogae successerit, an vero spectari debeat, ut adversarius contendit, tamquam col­ lateralis synagogae secta. 29 Illud autem verum est, plura quoad regimen, principium auctoritatis, aliaque non pauca, ut postea evolvemus, a Christo adoptata ex veteri synagoga et in ecclesiam suam translata; nam et illa fuit divinitus instituta et ordinata ad Christum ejusque ecclesiam. 42. Ad 7. D. Id est a Christo ipso ecclesiae forma determinata est, ex qua reliqua tamquam ex semine evoluta sunt quae ad ejus perfectionem pertinent, C. Ex ideaii et symbolico conceptu, Λ. Dimissis porro adversa­ riorum calumniis de dominationis ambitu, deque ecclesiae seu ejus auctori­ tatis in terrenam et temporalem conversione ex mystica et spirituali; dicimus Christum ecclesiae suae formam dedisse, quae postea magis ac magis evo­ luta est, dum per temporum et rerum adjuncta totam majestatem suam ac gloriam explicare potuit. Huc referuntur ejus parabolae sub quibus futura haec amplitudo ac majestas est adumbrata.30 Dum vero protestantismus sub ”) Cf. quae scripsimus adversus Salva­ dor ac judaizantes reliquos in Tract. De Incarnai, part. I. n. 180 seqq. ’·) Tales sunt parabolae de grano si­ napis Matth. XIII. 31 seqq.; de fermento ibid. 33.; De semine terrae dato quod cre­ scit ct fructificat Marc. IV. 26 seqq. Hic juverit opponere Salvador cetcrisque detractoribus externae majestatis quam ec­ clesia saeculorum lapsu adepta est, veras ac profundas observationes hominis prote­ stants sed ingenui, scilicet cl. Hurter qui in Vita Innocent ii III. lib. XIV. ex germanico idiomate in gallic, conversa haec praeclare scribit: ..C’est ainsi que l’essence intérieure du christianisme enfanta, dans le cours des siècles, sa forme extérieure, FEglise, dont la hiérarchie était la base et le pilier. Une vie pleine d’activité ju­ vénile et d’énergie morale, Faction et la réaction produites par F enchaînement des événemens, rendirent cette hiérarchie grande et forte, et en firent une aristocratie spiri­ tuelle qui avait scs racines dans les plus nobles prérogatives du genre humain, qui touchait le ciel avec sa couronne et répan­ dait scs rameaux protecteurs sur tous les peuples professant la foi chrétienne. Totot ce qui était éminent par la naissance, par les dons de l'esprit, par l'habilité et l’ex­ périence des affaires, par ces vertus dont la récompense était la couronne impéris­ sable que le christianisme présente à scs fidèles confesseurs, se trouvait au sein de F Eglise. Par la position qu’elle réclama de la société pour son clergé, elle donna J4;‘ I •·I praetextu nonnullorum abusuum, qui. spectata humana infirmitate, ex parte privatorum individuorum in eam irrepserant, vexillum rebellionis erexit, vi­ talem ipsam, ut ita loquar, ecclesiae constitutionem adortus est, et ejus, ut dicitur, reactio non tam in ecclesiam romanam seu catholicam, quam in ipsum christianismum, qualis a Christo institutus est vires suas convertit. Sano si rite principium fundamentale in omnibus suis legitimis consecutionibus inda­ gemus, pervenimus ad ejusdem religionis christianae eversionem. Exinde enim socinianismus. postea vero rationalismus prodierunt, ac demum Strauss cum schola sua, quibus funditus religio Christiana, immo et Christus ipse de medio tollitur. 31 DE CHRISTI ECCLESIAE CONSTITUTIONE. 9 43. Existentia et origine ecclesiae vindicatis, una cum ejus anterioritate novi testamenti Scripturis, ordo logicus postulat ut ad intimam atque essentialem ejusdem ecclesiae constitutionem, nec non ad ipsius formam, 1 ut vocant, exteriorem accurato examine expendendam accedamus. Passim eccleà celle-ci une direction plus noble, ct à scs propres membres cet éclat extérieur qui, à la vérité, ne réhausse pas la valeur morale intérieure, mais Γhonore en la faisant apprécier, et lui assure une autorité imposante en la plaçant l’égale des plus grands et des plus puissans. C’est ainsi qu’elle éleva de la poussière sur le siège des princes ceux qui se distinguaient par quelques qualités, et les posa à côté des thrônes.< elle les entoura d honneurs devant les hommes, de pouvoir et d’influence sur la marche des affaires du monde, et leur offrit à côté de la palme céleste la couronne terrestre.·· (Histoire du Pape Innocent 111. par M. Fr. Hurter trad, de allem. par JDI. Alex, de Saint-Cheron et J. B. Haibcr. Paris 1838. tom. III. pag. 6, 7. 11 ) Hinc Salvador op. cit. Préface pag. XIX. loquens de opère Slraussii haec habet: «L’ouvrage du professeur de Tubingue a surtout un gram! sens comme dernière expression de l’esprit du prote­ stantisme. La réforme s’était fait illusion à elle-même, en se croyant un mouvement tout chrétien, un retour pur ct simple aux doctrines évangéliques. Mon travail actuel expliquera mieux unc vérité, que j’avais déjà énoncée, et qui, au premier aspect, a dû ressembler à un paradoxe. — Dans les destinées de l’ordre biblique ct religieux, la réforme a été un commencement de réaction, une préparation inévitable an réveil de tout ce que la sève indestructible de l’hébraïsme renferme encore d’énergie morale et de pouvoir créateur pour faire arriver la famille humaine a son plus haut degré d’unité, a son meilleur état d’équi­ libre.·' Ex judicio proinde hujus auctoris, qui acerrimus est adversarius catholicismi. ct satis versatus in scriptis rationalistarum ex quibus plura mutuatus est ac sua fecit, patet protestanlismum ferri in destructionem christianae religionis. ■) Dum hic commemoramus exteriorem ecclesiae formam distinctam ab ea quam vocavimus intimam ac essentialem ejusdem constitutionem, minime intendimus alteram ab altera dispescere ; cum juxta praesentem ecclesiae statum de quo disserimus insepa­ rabiles sint, verum significare tantum vo­ lumus distinctionem, quae intercedit inter ejusdem ecclesiae animam et corpus, proni clarius ex tota expositionis serie patebit. 29 siam societatem nuncupavimus a Christo institutam. Haec porro societatis notio in nobis excitat ideam corporis moralis, seu moralis personae, quae ad instar hominis seu individui humani viventis agat atque operetur. Si de qualibet humana societate haberetur sermo, hic sistendum foret, cum haec idea satis foecunda sit, nosque suapte natura ducat ad agnoscendam animam seu principium vitale ejusdem societatis aut moralis personae, per quod suas eierat vires, ac moveat molem cujus vitale principium est. Nos praeterea trahit haec ipsa idea ad formam exteriorem admittendam, seu corpus quod capite ac membris apte inter se dispositis et arcto 'invicem nexu consociatis constat, quorum diversa munia sint ac officia; tum denique nos inducit ad intimam ac mutuam animae et corporis internoscendam communicationem, iive commercium. Atque haec quidem omnia in societate a Christo instituta necessario admitti debent, cum sine iis, quemadmodum nulla vivens persona individua, sic nec ulla persona moralis, seu proprie dicta societas sit aut inlelligi possit. 44. Ac nos quidem hic sistere possumus, cum omnia exinde habeamus, quae necessaria sunt ac sufficiunt ad veram Christi ecclesiam constituendam. Non defuerunt tamen, qui ulterius progressi, sibi in ecclesia quandam veluti incarnationis continuationem videre visi sunt. Juxta hos Christus Deus-homo voluit in ca perfectam sui ipsius imaginem ac similitudinem relinquere in qua et per quam ipsemet vivere quodammodo videretur, ac nobiscum etiam post visibilem suum in caelum ascensum conversari. Haec propterea societas Christum praeseferens, ut ipsi loquuntur, divino - humana est, subsistens in unitate personae cum utriusque naturae communicatione, quo fit ut elementum, ut vocant, divinum pervadat ac penetret elementum humanum, ipsumque regat ac dirigat, alat ac veluti informet, unitatemque ex utroque constituat. Quod divinum in hac persona morali seu societate inesse dicunt, constituit partem ejus intimam seu animam; quod vero humanum vocant, constituit ejus formam exteriorem ac visibilem, sive corpus quo velut organo anima exterius se prodit ac manifestat. Exinde fit ut ecclesia invisibilis aeque ac visibilis necessario esse debeat; invisibilis quidem quoad animam, visibilis vero quoad corpus; item fit ut ecclesia una sit, prout unus est Christus, sancta uti sanctus est Christus, indefectibilis quemadmodum indefectibilis est Christus, infallibilis sicut infallibilis est Christus, qui eam tamquam vivam imaginem sui ipsius atque perfectam esse voluit, immo per eam quodammodo se in his terris usque ad consummationem saeculi perpetuare constituit, ita ut quod Christus habuit et habet natura sua, communicet per gratiam ac privilegium huic filiae seu sponsae suae. Dummodo haec rite intelligantur, prout natura similitudinum exigit, quae ad vivum resecari non debent, nihil reprehendendum in iis conspicimus, immo ad ecclesiae naturam et constitu- ·> i i 'A 30 · tionem explicandam valde hanc ideam conferre existimamus eaque uti non abnuimus.1 45. Verum quidquid de ea sit, ex iis quae paulo ante exposuimus patet hic agendum a nobis esse prius de ecclesiae anima, deinde de ejus corpore, ac denique de mutua communicatione seu commercio quod intercedit inter animam et corpus ejusdem ecclesiae. Quod quidem perficiemus distinctis articulis, ne si de omnibus simul agatur, confusio ingeneretur. Cum vero divina ecclesiae institutio a nobis vindicata sit a qua, ut postea ostendemus, scripturas sacras habuimus ac traditiones, eis deinceps ut divinae auctori­ tatis documentis ad rem nostram utemur. I *î 1 De anima ecclesiae. 46. Hoc nomine significamus inprimis interiorem justitiam seu gratiam sanctificantem, qua homines justi Deo intime uniuntur, vitamque supernaturalem ac prope divinam viventes, aeternae vitae fructus emittunt; cum Christus ..tamquam caput in membra, ut loquitur Tridentinum 1, et tamquam vitis in palmites, in ipsos justificatos jugiter virtutem influat, quae virtus bona eorum opera semper antecedit et comitatur et subsequitur, et sine qua Significamus praeterea nullo pacto Deo grata et meritoria esse possent. I 2) Ita Mohler, Symbolique, lorn. IL ipsi exhibeat. Quod quam abhorreat a do­ chap. 5. §. 3G el seq. ubi doctus auctor ctrina concilii in'dentini sess. VI. cap. 7. hanc ideam fuse exponit, et evolvit. Haud nemo catholicus ignorat. me latet quibusdam expositionem hanc mi­ Ceterum haec idea biblica est; apostonime arridere verenlibus, ne nescio quem lus enim passim vocat ecclesiam Christi pantheismum redoleat. Ast si rite et ad corpus, ut Coloss. I. 18—24; Ephes. 1.23; mentem auctoris intelligatur, nullum ejus­ IV. 12; ν. 23. etc. Eamdem patres commodi periculum subest. Nam Mohler uti­ mendant, inter quos s. Athanasius scribens tur incarnatione Filii Dei veluti similitu­ in lib. De Incarnat. §. 21. >.Et cum Petrus dine ad significandam intimam unionem dicat : certissime sciat ergo omnis domus Christi cum ecclesia per gratiam sanctifi­ Israel, quia et Dominum eum, et Christum cantem, quae justis omnibus inhaeret, seu fecit Deus, hunc Jesum quem vos crucifi­ membris vivis ejusdem ecclesiae. Mens xistis : non de divinitate ejus dicit, quod proinde auctoris est, Christum instituisse Dominum ipsum, et Christum fecerit; sed ecclesiam suam ad instar incarnationis, non dehumanilateejus, quae est Γ NI· autem quod veram ac proprie dictam incar­ nationem cum ipsa peregerit, quod vel su­ ipso dominatur ct regnat, postquam ipse spicari nefas, immo impium et stultum est. crucifixus est: et quae ungitur ad regnum Vera autem ratio cur isti censores Môhlecaelorum, ut cum illo regnet, qui seipsum rum reprehendunt, repeti debet ab ipsorum pro illa exinanivit, et qui induta servili systemate circa gratiam sanctificantem, quam forma, ipsam assumpsit» (edit. maur. juxta protestantium placita in mero externo opp. tom. I. p. IL pag. 887). favore ac benevolentia Dei erga justum con­ stituunt, ita ut ejus vi Deus benevolum se ’) Sess. VI. cap. 16. 31 I fidem, spem et caritatem sino quibus nemo profecto vivit, nec non alias praeclaras dotes quibus Deus cos qui eximia praesertim sanctitate praecel­ lunt cumulare solet. Cum vero haec omnia quae animam ecclesiae consti­ tuunt, Dei dona sint, et ea dona quae Christus ipse tamquarn caput eidem ecclesiae velut corpori suo mystico jugiter communicat, quibusque vivificat, ideo animam hanc elementum divinum, ut diximus, nonnullis vocare placuit, quod penetrat elementum humanum, nempe ecclesiae corpus. 47. Ecclesiae animam, seu invisibilem ac interiorem ecclesiae partem ultro admittunt protestantes, immo ex ea sola plures ex ipsis ecclesiam totam constare contendunt, ut hac ratione se ad ecclesiam Christi pertinere evin­ cant, quamvis turpiter ab ipsa desciverint. In quo veteres 'haereticos imitati sunt, qui eadem de causa unicam ecclesiam invisibilem proclamarunt, nec praecise ex justis, sed ex solis electis seu praedestinatis coalescentem2, sive actu justi fuerint sive scelesti. Hos paulo post refellemus; interim insequenti propositione adstruimus quinam proprie ad potiorem hanc ecclesiae partem spectent, et quinam sint ab ea excludendi, ut deinceps ad alia gra­ dum faciamus. PROPOSITIO. Omnes et soli justi pertinent ad ecclesiae animam. 48. Si omnes ac soli justi ad animam ecclesiae spectant plane conse­ quitur eos solos hoc censu includi, qui actu justitia et sanctitate praediti sunt, ac propterea eos omnes ab illa removeri, qui quamvis ad vitam aeter­ nam praedestinati, nondum sunt justitiam adepti, quicumque demum ii sint, id est, sive in ecclesiae corpus jam fuerint cooptati sive non;- rursum si omnes includuntur in hoc censu qui actuali sunt justitia ornati, patet ad no­ biliorem hanc ecclesiae partem pertinere quotquot eam sanctitatem possident, sive intra sive extra ecclesiae corpus actu inveniantur. Quibus ita compo­ sitis, sic accedimus ad veritatem enunciatae propositionis evincendam. 49. Illi omnes et soli ad ecclesiae animam pertinere dicendi sunt, qui actu vivunt vita illa supernatural! atque divina, quae ipsam ecclesiae animam constituit; per quam Dei spiritu aguntur, qui ipsos invadit ac penetrat, eisque intime inhaeret, ita ut idonei fiant ad eliciendos actus huic vitae consenta­ neos, seu ad emittendos fructus vitae aeternae. Atqui tales sunt omnes et soli justi. Ergo. 50. Etenim, ad majorem quod spectat, nemo est qui ambigat in iis ’) Cf. Bellarm. De ecclesia, lib. III. cap. 1. cum notis Ebcnnanni; Becanum Manuale controv. lib. I. cap. 3. FF. de Walenburg·, De controversiis fidei, edit. Colon. Aijripp. 1G69. tom. I. tract. De Uni­ tate Ecclesiae, lib. I. 32 quae recensuimus vitam do qua loquimur consistere, quae ratio est cur, ut vidimus, a nonnullis vocata fuerit elementum divinum penetrans humanum, ct ex iis constat quae suo loco ostendimus. 3 Gratia siquidem sanctificanto aut nascimur ad hanc vitam, aut reviviscimus, si postquam illam amisimus eam recuperamus, et in ea nutrimur et crescimus. Ex ea fides illa profluit quae per caritatem operatur cum ceteris virtutibus ac donis adnexis. 51. Porro omnes ac solos justos tali gaudere vita evidens est, quia ipsi soli gratia sanctificante instructi sunt, seu principio illo vitali, quo Iit ut Deo adhaereant, ejusque spiritu moveantur et agant. Hanc notionem in­ volvit ipsa justi denominatio, proveniens in re de qua agimus, ab illa justi­ tia quae est complexio omnium virtutum divinarum quibus Deo cari effici­ mur. amici ac filii Dei, seu divitiae consortes naturae, ut loquitur apostolus Petrus. * 52. Quapropter asserere aut non omnes justos, aut non solos pertinere ad ecclesiae animam, esset propositio contradictoria; simul enim actu justi essent ct non essent; viverent simul ac non viverent, quod repugnat et sen­ sum absurdum inducit. 53. Ergo non soli electi nec omnes electi ad hanc ecclesiae animam spectant, cum plures possint esse electi qui actu non vivunt, aut quia non­ dum eam vitam adepti sunt, aut amissam nondum recuperarunt: plures item possunt esse reprobi qui actu eam vitam obtinent, quamvis eam ex propria culpa sint amissuri, nec rursum eandem sint adepturi. Id ipsum dicatur tum de iis, qui extra ecclesiae corpus adhuc sunt, attamen gratia sanctifi­ cante instructi fide et caritate flagrant, cujusmodi catechumeni esse possunt, tum de iis qui quamvis intra ecclesiae visibilis septa degant, sunt nihilomi­ nus peccato lethali inquinati, destitutique propterea gratia sanctificante et caritate. Constat igitur quod enuntiavimus, omnes et solos justos ad ecclesiae animam pertinere. 54. Priusquam vero istud argumentum concludamus, id apposite ani­ madvertendum, quod licet fides proprie atque, ut scholis loqui mos est, for­ maliter vitam non tribuat cum est a caritate sejuncta, est tamen ejusdem vitae fundamentum, seu principium et radix, atque conditio sine quanta haec haberi nequit; unum est de essentialibus ejusdem constitutivis. Hinc fit, ut, qui gravi patrato crimine amiserit caritatem, retenta fide ac spe, per hoc non omnem penitus vitam amiserit, nec propterea cesset ad ecclesiae 3) Cf. Tract. De Gratia, part. II. n. 468 seqq. ubi in toto suo lumine collocavimus doctrinam ecclesiae catholicae et eidem ad­ versantis systematis protestantium circa na­ turam et effectus gratiae sanctificantis una cum nexu quem habent cnm contrariis prin­ cipiis ex quibus ejusmodi doctrinae proflu­ unt, et corollariis, quae exinde deducuntur. 4) IL Petr. L 4. Θιία; κοινωνοί tpCiiui. 33 animam quadantenus pertinere. Narn ctai lides sine operibus, seu sine Can­ ute ex qua opera prodeunt meritoria mortua nit in semetipsa, ut inquit s. Ja­ cobus 1 ; nihilosecius permanet ad instar radicis aut bulbi quibus licet pro­ pagines ac stirpes discerptae sint et accisae, caelesti pluvia rigati iterum pullulare, virescere, ac novas emittere propagines possunt. DIFFICULTATES. 55. Obj. Aliam omnino ideam ecclesiae invisibilis exhibent ipsi Chri­ stianae religionis propagatores; 1. s. Joannes enim supponit ad ecclesiae animam omnes et solos praedestinatos pertinere: Ex nobis, inquit, prodiitunt, sed non erant ex nobis, nam, si fuissent ex nobis, permansissent utique nobiscian: sed ut manifesti sint quoniam non sunt omnes ex nobis6; quibus congruunt quae scribit Paulus: Firmum fundamentum Dei stat, hdbens signaculum hoc: cognovit Dominus qui sunt ejus.1 2. His inhaerens, s. Augu­ stinus : Quidam, ait, qui filii Dei, propter susceptam vel temporaliter gratiam, dicuntur a nobis, nec sunt tamen Deo 8 ; et iterum : Quia ergo non habue­ runt perseverantiam, sicut non vere discipuli Christi, ita nec vere filii Dei fuerunt, etiam quando videbantur esse, et ita vocabantur9 ; et alibi passim. 3. Haec omnia fundamentum habent in ipsius ecclesiae Conditoris verbis: Alias oves habeo, quae non sunt ex hoc ovili ... et ego vitam aeternam do ds; et non peribunt in aeternum. 1 ° Ex quibus intelligimus 4. Christum caput non esse nisi illius ecclesiae quam salvam faciet, et quam exhibebit olim gloriosam non habentem maculam aut rugam, ut loquitur apostolus11, quae certe constare non potest nisi ex omnibus et solis praedestinatis. 5. Ad haec accedit quod invisibilis ecclesia idealis potius sit et philosophica quam rtalis et empirica; 6. atque etiam non satis tuta, siquidem ad ecclesiae ani­ mam cum non spectent nisi sancti, recte inferri potest ejusdem corpus, quod a tali anima informatur, non esse aliud quam collectionem sanctorum, et sic J) H. 17. Apposite Card. Bellarm. lib. HI. De eccles. iiiilit. cap. 11. n. 2. hos diversos gradus eorum qui sunt in ec­ clesia exponit scribens: ..Notandum autem est ex Augustino in breviculo collationis, coli. 3. ecclesiam esse corpus vivum in quo «l anima et corpus; el quidem anima sunt interna dona Spiritus Sancti, fides, spes, caritas etc. Corpus sunt, externa professio fidei, et communicatio sacramentorum. Ex quo fit, ut quidam sint de anima et de corpore ecclesiae, ct proinde uniti Christo capiti interius, et exterius, et tales sunt perfectissime de ecclesia; sunt enim quasi Pcrrom. Praelectiones theolog. II. membra viva in corpore, quamvis etiam inter istos aliqui magis, aliqui minus vitam participent: et aliqui etiam solum initium vitae habeant, et quasi sensum, sed non motum, ut qui habent solam fidem sine caritate.u 6) I. Joann. Π. 19. ’) II. Tim. IL 19. s) Lib. De corrept. et yrat. cap. 9. n. 20. °) Ibid. n. 22. ■°) Jo. X. 16, 28. ") Ephes. V. 27. ·. » ri1 it * lf !. 34 dilaberemur in ecclesiam absolute invisibilem , quod certo catholici non ad­ mittunt. Ergo. 56. Resp. A. A. Ad 1. prob. D. Ex adductis testimoniis Joannis et Pauli ecclesia invisibilis constat ex omnibus et solis praedestinatis in ordine ad consecutionem finis, C. in ordine ad praesentem justitiam, xY. Si ratio habeatur finis seu termini, prolecto ecclesia haec invisibilis ex omnibus et solis praedestinatis exurgit, utpote qui omnes ac soli pervenient ad gloriosam Christi ecclesiam, quae in caelis triumphat; ast si ratio habeatur actualis ipsorum status, et conditionum quas recensuimus, apertum est neque ex iis omnibus, neque ex iis solis ecclesiam invisibilem coalescere, cum non omnes nec soli ad ecclesiae animam pertineant. Complures enim praedestinati actu non vivunt, seu instructi non sunt caritate, quandoque etiam nec fide, contra vero plures caritate actu sunt praediti, in qua non perseverabunt. Jam vero Scripturae textus qui adducuntur in priori significatione intelligendi sunt, nt cum reliquis componi possint. 1 * 57. Ad 2. Eadem esto distinctio: sic enim s. Doctor mentem suam declarat postquam docuit justos non praedestinatos non esse veros filios: Non quia justitiam simulaverunt. sed quia in ea non permanserunt. 13 58. Ad 3. -V. Multiplici autem sensu ovium nomine significantur qui pertinent ad Christi ecclesiam, ac primo omnes justi qui nobiliorem ejus partem constituunt, scilicet animam, uti ostendimus: deinde omnes praedestinati secundum aeternam praescientiam et praedestinationem, licet plures ex iis nonnisi in potentia, uti dicitur, quae certe ad actum reducetur, ad ecclesiam spectent: tertio relate ad ejusdem ecclesiae corpus de quo paulo post disseremus. Ex hac secunda animadversione patet qua de causa Chri­ stus dixerit se habere oves quae adhuc non sunt in ejus ovili, atque in aeternum haud perituras quas Pater ei dedit secundum praescientiam et aeternam praedestinationem.1·· 59. Ad 4. Neg. Sed Christus est caput eorum omnium qui utpote vi1!) Cf. Bellarm. De eccles. lib. IIL cap. 7. n. 21. ubi observat hoc intercedere discri­ men inter diversum hominum statum, quod qui sunt oves, aut filii, aut membra se­ cundum solam praedestinationem, non sunt actu, sed solum potentia tales. Praedesti­ natio enim, ut ipse loquitur, nihil ponil in homine, sed est actus in ipso Deo manens: at qui sunt tales secundum praesentem ju­ stitiam, sunt actu et simpliciter tales, quia in se revera habent id, unde tales appel­ lantur. Quod confirmat auctoritate s. Au­ gustini Tract. XL V. tn Joann. 1S) Loc. cit. n. 20. 14) Quo sensu s. Augustinus lib. IV. De Bapt. cap. 4. n. 4. scribebat: ..Secun­ dum ejus praescientiam, qui novit quos praedestinaverit ante mundi constitutionem conformes imaginis Filii sui, multi etiam qui aperte foris sunt, et haeretici appellan­ tur, multis et bonis catholicis meliores sunt. Quid enim sint hodie videmus, quid cras futuri sint, ignoramus." Et Tract. XL. in Joann, η. 12. «Secundum praescientiam Dei, inquit, et praedestinationem, quam mullae oves foris, quam multi lupi intus, et quam multae oves intus, et quam mulli lupi foris ?“ 35 ventes per fidem ct caritatem de ea vita participant, quam ipsis idem Chri­ stus communicat per jugem influxum gratiae sanctificantis qua formatter vivunt; tales autem sunt omnes et soli justi. Etenim Si φάα spiritum Chriiti non habet, ut ait apostolus, hic non est ejus 15, scilicet quoad animam. 60. Ad 5. D. Id est ejusmodi ecclesia non est physica, corporea ac visibilis, C. non est vera ac realis, licet invisibilis, N. Haec duo permisceri inter se nequeunt, uti evidens est, ne plura adjiciamus ad hoc evincendum. 61. Ad 6. vel A' vel D. Si anima ecclesiae in sola justitia et caritate iota consisteret, Tr. si praeterea consistat in fide, quae quamvis mortua di­ tatur et sit respectu caritatis quae eam informat, attamen in se reipsa subsi­ stit ac viget, iV. Sub finem hujus propositionis jam animadvertimus, eos qui fidem habent, etsi peccatores sint, quodammodo ad ecclesiae animam pertinere, ac propterea vitam aliquam inadaequatam, ut ita loquar, seu prin­ cipium vitae retinere, quamvis in tali statu ad meritum eis non prosit ejus­ modi fides utpote destituta caritate. Optima praeterea dispositio est haec fides quae, afflante gratia, statim germinare rursum potest, et amissam cari­ tatem ac plenam vitam recuperare. 1 ° ; I t! De ecclesiae corpore. 62. Si ex dictis Christus ad modum humani individui societatem suam, nempe ecclesiam instituit, legitime infertur eam non sola animae, sed et cor­ pore constare, ac propterea formam exteriorem habere, ac visibilem esse, prout superius adnotavimus. 63. Pari praeterea jure consequitur, ecclesiam, quod ad hanc formam exteriorem sive corpus attinet, non in mera fidelium aggregatione^consistere, sed intimo et essentiali ordine atque, ut ita dicam, organice esse constitu­ tam. sic ut constet ex membris invicem sociatis et subjectis pro diversitate officiorum quae unicuique membro competunt juxta Christi institutionem. Immo vero, quemadmodum in qualibet rite instituta societate, omnino necesse est ut alii praesint, alii autem subjiciantur omnesque arctissimo inter se nexu consocientur per modum unius, ut unam societatem aut corpus mo­ rale efficiant, illudque individuum reddant, ita plane ejusmodi ecclesiam IJ) Rom. VIII. 9. '*) Ex hoc colligimus magnum cssc be­ neficium vel ad solum verae ecclesiae cor­ pus perlinere. Etenim quamvis non raro contingat quempiam in peccatis sordescere, dummodo tamen veram fidem teneat, sem- per habet unde resipiscat, et pharmacum morbis animae suae, uti experientia quoti­ diana ostendit. Contra vero qui extra ve­ ram Christi ecclesiam versantur et vora fide destituti sunt his quoque remediis destitu­ untur. t □ 4 1 ·· I ii If 36 Christi esse, societatum scilicet omnium perfectissimam ac nobilissimam, necesse est. 64. Duo hic proinde praestare debemus, quorum alterum est patefacere quibus coalescat pars haec exterior ecclesiae; alterum vero utrum, et in quas classes qui hanc ecclesiam seu societatem Christianam conficiunt, distribu­ antur. Quoad primum vero ostendemus eam coalescere tam ex justis quam peccatoribus; quoad secundum evincemus eam in duos ordines distribui cle­ ricos nempe et laicos, seu, quod idem est in coetum docentem ac discentem, regentem et rectum, activum atque passivum. 65. Quatenus ecclesiae partem exteriorem diximus constitui seu coale­ scere ex omnibus Christi fidelibus sive justis sive peccatoribus, patet eam generatim cum Bossueto definiri posse: ..Ecclesia est societas hominum via­ torum veram Christi doctrinam profitentium." 1 Haec enim definitio nobis in praesentia sufficit, atque utpote generalissima, a nemine, qui visibilem ecclesiam admittat, respui jure potest, ita ut jam in ea protestantes consen­ tientes habeamus. His praemissis, sic jam ad priorem thesim adstruendam accedimus. PROPOSITIO I. Ad corpus ecclesiae> seu ad visibilem ecclesiam spectant omnes Christi fideles tam justi quam peccatores. 66. Hic loquimur de fidelibus baptizatis qui nempe cooptati sunt in illam societatem quam Christus instituit, quaeque veram ejus doctrinam pro­ fitetur, neque ab ea quacumque demum de causa separati sunt. Sensus proinde enunciatae propositionis hic est, ita Christum instituisse visibilem suam ecclesiam ut coalescat aut coalescere possit tam ex justis quam pecca­ toribus; et hanc opponimus iis, qui ex solis justis et sanctis eam constitui autumarunt, cujusmodi ex veteribus fuerunt praecipue novatiani ac donatistae, ex recentioribus non pauci protestantes, licet ex diverso plane principio. Illi enim ita senserunt, ut cohonestarent proprium schisma 2 , isti ut statue*) Conférence avec M. Claude, Oeuvr. de Bossuet ed. de Versail. 1816. tom. XXIII. pag. 247 suivv. ’) Novatiani non ideo negabant pecca­ tores, lapsos praesertim in gravia crimina, esse in ecclesia quod statuerent ecclesiam invisibilem, sed ne communicarent cum li­ bellaticis , et cum lapsis in gravia peccata post baptismum quibus remittendis conces­ sam a Christo ecclesiae suae potestatem in­ fitiabantur; tum etiam ut se mundos pro­ fiterentur. Cf. Nat Alex. Hist. eccl. saec. ΠΙ. cap. 3. art. 4. §. 1 seqq. Sic neque donatistae professi sunt ec­ clesiam esse invisibilem, sed coarelatam affirmabant illam esse ad partem Donati, et ecclesiam catholicam arguebant praeva­ ricationis eo quod traditorum contagio malorumque communione contaminatam autu­ marent, quia Caecilianus juxta ipsos con­ secrationem episcopalem acceperat a Felice aptungilano, sacrorum librorum traditore, et cum Caeciliano ecclesia romana, adeoque catholica communicabat. Cf. cit. auct. saec. IV. cap. III. art. 1. §. 1—4. Necnon Valesiuro in opusc. De schismate Donatistarum; AI- ■ ’JI 37 I rent ecclesiam invisibilem ad contegendam propriam defectionem ab illa ecclesia quam deseruerant. 3 Nunc praeterea passim protestantes, orthodoxi nuncupati, distinguunt in eundem finem ecclesiam vocatorum et ecclesiam datorum, priorem visibilem vocant, posteriorem invisibilem. 4 67. Jam vero Christum ita instituisse ecclesiam suam qua parte visibilis est, ut ad eam non minus justi quam peccatores pertineant patet turn es apertis Scripturarum sententiis, tum ex Christi ipsius scopo, ac demum ei sensu traditional!. bispinaeuni in Observationibus ad Opta­ tam milevitanum ; card. Norisium Histo­ ric Donalistar. pag. 1. opp. edit. Veron. 1732. tom. IV. Protestantes circa visibilitatem aut invisibilitatem ecclesiae semper ancipites fuerunt; interdum enim duce Lulhero docuerunt ecclesiam esse invisibilem utpote «tieregationem sanctorum, ut hac ratione excluderent a Christi ecclesia romanum pon­ tificem et praelatos, atque sic contenderunt se esse in communione cum omnibus san­ etis, id est haereticis, qui eos praecesse­ runt Negabant propterea eam esse veram ecclesiam a qua discesserant. Idem docue­ rant Hussilae, et Wicleffitac, protestanlimn antesignani, immo et Cathari sive Albigen­ ses ut refert Hurler lib. XIV. vitae Innocentii IIL ed. cit. tom. III. pag. 23. ubi referens istorum errores scribit: ..Leur prin­ cipale attaque fut dirigée contre I'église risible . . . comme les catharéens, ils ap­ pelaient l’église la prostituée de Babylone, pleine de tous les vices, ils donnaient au Pape le nom du chef de Γ erreur, aux pré­ lats ceux de scribes, de pharisiens et d'assasins.· Cf. etiam Bellarm. De ecclesia, lib. III. cap. 2. et Bossuet Conférence avec Jl. Claude, 1. c. Postea vero fassi sunt ecclesiam esse visibilem, et nisi sunt ex­ ponere de anima ecclesiae contraria majo­ rum suorum effata. Sane Gerhard loc. theolog. XL 106. cum annot. Cottae: ..Patet, scribit, distinctionem ecclesiae in visibilem atque invisibilem non esse divisionem ge­ neris in species, quasi duas specie finge­ remus ecclesias sibi oppositas, uti perpe­ ram nobis affingunt ecclesiae romanae socii ' [atrum perperam, ut affirmat Gerhardus, an tere catholici hoc proteslantibus affin­ xerint patet tum ex dictis, tum ex iis quae scripsimus in tract. De vera relig. pari. Π. prop. IV. num. 67. not. ®)J, sed esse dumtaxat limitationem subjecti secundum diversos suos status. Quemadmodum sci­ licet in eodem homine duplex datur relatio, exterior nempe, qua alios homines, atque interior, qua Deum respicit; ita et de loto aliquo coetu hominum, qui in certum do­ ctrinae sanctioris typum consentiunt, hoc est de ecclesia vere enunciari potest, eamdem quoad formam externam visibilem, quoad internam vero invisibilem esse. Prout visibilis est, definitur congregatio seu coe­ tus hominum viatorum, qui amplectuntur verbum Dei, sacramentisque utuntur. Prout invisibilis autem est definitur coetus pie credentium atque ad vitam sempiternam infallibiliter praedestinatorum. « Alia proteslantium in hanc rem testimonia cf. apud FF. de Walcnburg, De unitate eccles. lib. I. cap. 5. Cum vero urgerentur a catholicis pro­ testantes, si ecclesia est visibilis, quaenam erat, ct ubinam erat quando primum ab ecclesia catholica divisi sunt? Ut ab hac permolesta quaestione se liberarent plures iterum ad ecclesiam invisibilem relapsi sunt, ut patet ex difficultatibus quas urgent apud Palmer in recentissiino ejus Tractatu de ecclesia Christi, part. I. cap. 3, qui apud anglicanos vocantur dissidentes. Nempe nesciunt ubi consistant. ') Ita cum suis vulgaris auctor Malan pa­ stor gcncvcnsis in op. inscripto: Pourrai-je entrer jamais dans L'Eglise de Rome? Paris 1843, pag. 78. Homo pietista nul­ lius criticae ct solidae eruditionis, decla­ mator perpetuus ac stolidus disputator. 4 ·’·. ii u < 39 38 68. Et re quidem vera quod attinet ad Scripturarum sententias, evin* citur thesis veritas ex eo quod ecclesia comparetur areae in qua cum fru­ mento paleae continentur5, tum ex illis omnibus parabolis in quibus Chri­ stus comparat ecclesiam suam sagenae missae in mare ex omni genere piscium congreganti e ; convivio nuptiali ad quod intraverunt boni et mali, et cui interfuit homo non vestitus veste nuptiali 7 ; decem virginibus ex quibus quinque erant fatuae, quinque vero prudentes 8 ; ovili in quo sunt oves simul et haedi. 9 Quae quidem confirmantur ex apostolo, qui I. Cor. V. 3 expresse jubet expelli ab ecclesia incestuosum Corinthium, qui proinde tamdiu in ecclesia permansit quamdiu ab ea expulsus non est; et in II. ad Timoth. H. 20 scribit: In magna domo non solum sunt vasa aurea et argentea, sed et lignea et fictilia; et quaedam quidem in honorem, quaedam autem in con­ tumeliam, ut alia ejusmodi non pauca praetereamus. 69. Nec minus evidenter constat si ratio habeatur ad scopum seu finem, quem Christus sibi praestituit in ecclesia instituenda. Voluit enim Christus ut ecclesia sua esset veluti lucerna quae omnibus luceret, ac civitas supra montem posita ut ab omnibus conspiceretur; ei demandavit munus praedi­ candi verbum suum, administrandi sacramenta, corrigendi delinquentes, ad­ mittendi resipiscentes ad poenitentiam, expellendi e sinu suo contumaces ac rebelles, regendi gubernandi, aliaque ejusmodi pro opportunitate statuendi quae ad bene constitutam societatem necessaria sunt. Jam vero si soli justi pertinerent ad ecclesiam, cum hi non cognoscantur, ecclesia fieret prorsus invisibilis ac nullum munus exercere posset. Incertum semper quidem esset, utrum illi qui ejusmodi munia exercent sint de ecclesia nec ne. Quod plane adversatur consilio Christi in ea instituenda. 70. Sane Christus sub sensibili forma doctrinam suam discipulis consi­ gnavit in posteros sub sensibili quoque forma propagandam; sub forma sen­ sibili ac visibili Spiritus Sanctus super eosdem discipulos in unum congre­ gatos sese diffudit 10, cum nempe ecclesiae proprie dictae exordia coeperunt; Christus praeterea visibile sacerdotium, et sacrorum ministerium, illudque perpetuum, ut suo loco ostendimus 11, in eadem instituit; sacramenta deni­ que, quae essent visibilia signa ad sanctitatem in hominibus efficiendam, augendam, aut reparandam 12 esse voluit. Quapropter luculenter patet in ecclesia fundanda Christo minime propositum fuisse societatem nescio quam invisibilem instituere, sed prorsus visibilem eam constituere voluisse, per s) Matth. UL 12. 6) Ibid. XHL 47. 7) Ibid. ΧΧΠ. 2 seqq. 8) Ibid. XXV, 1 seqq. Ibid. 33. '°) Act. IL 2 seqq. '') In tract. De ordine, η. 26 seqq. I7) Cf. tract. De sacram, in genere, η. 1 seqq. quam potius tamquam per organum et instrumentum interior et invisibilis efforniaretur, seu gigneretur sanctitas in ecclesia visibili. 13 71. Talem denique perpetuo extitisse sensum traditionalem constat ex iis quae patres adversus novatianos et donatistas disputarunt velut certum dogma propugnantes, peccatores in ecclesia esse. Ne prolixiores simus unum aut alterum textum ex iis afferemus. S. Augustinus in lib. III. Contra litteras Petiliani c. 12. „Homo sum, inquit, in area Christi: palea si malus; granum si bonus ;“ et iterum lib. VII. De Baptismo cap. 51. ..Nam et istos (graves peccatores) esse in domo (nempe in ecclesia), negare non possumus, dicente apostolo, in magna autem domo non solum aurea vasa sunt vel ar­ gentea, sed et lignea, et fictilia ctc.“ Sic etiam s. Hieronymus in Dial tontra Lucifer. „Arca Noe, inquit, ecclesiae typus fuit .... ut ibi pardus et haedi, et lupus et agni; ita et hic (in ecclecia) justi et peccatores, id est, vasa aurea et argentea cum ligneis et fictilibus commorantur14/4 ut alios omittam. Porro peccatores ex dictis non pertinent ad ecclesiae animam, ergo spectare saltem debent ad ejusdem corpus. 72. Tum igitur Christi dicta, tum ejus scopus in ecclesia instituenda, tum denique sensus traditionalis totius antiquitatis luculentissime concurrunt ad evincendum quod proposuimus, nimirum ad ecclesiae corpus seu ad visi­ bilem ecclesiam pertinere omnes Christi fideles, sive justi fuerint sive pecca­ tores, quo nomine omnes prorsus significamus malos et pessimos Christianos, immo et incredulos et haereticos occultos, quamdiu ab ipsa societate aut ejecti non sint, aut separati. E, DIFFICULTATES. >;■ » f 73. I. Obj. 1. Ecclesia, seu societas a Christo instituta debet esse sancta, uti etiam profitemur in symbolo apostolico; talis porro non esset, immo potius esset perversa et scelerata, si praeter justos, peccatores, faci­ norosos, et infideles praeterea et haereticos occultos in sinu suo complectere­ tur: 2. Christus esset ipsorum caput, ac regnum Christi constitueretur magna saltem ex parte ex diaboli regno, quae quidem praeterquam quod absurda ,J) Hinc optime Mohler op. cit. §. 37. .Les temps, inquit, étaient accomplis, ΓEsprit-Saint se communique aux Apô­ tres et aux autres disciples du Sauveur. Lorsque le Paraclet descendit sur eux, ils n’étaient point dispersés, mais réunis dans un même lieu, et ne formant qu’un même coeur (όμο^υμαδόν) ; il leur avait même été formellement ordonné d’attendre le SaintEsprit à Jérusalem. De plus, ΓEsprit di­ vin prit une forme extérieure, la forme de langue de feu; symbole de sa vertu qui purifie les coeurs de toute malice et les réunit dans l’amour. Il ne voulut venir d’une manière seulement intérieure, comme pour affermir une société invisible; mais de même que le Verbe s’était fait chair, l’esprit vint a son tour d’une manière ac­ cessible aux sens, accompagné d’un grand bruit, semblable à un vent impétueux." 40 ·· 4· i ·F ’ Ml ! . I pl : ii sunt, 3. adversantur apostolo scribenti ad Ephesios quod „Christus dilexit ecclesiam, et seipsum tradidit pro ea, ut illam sanctificaret, mundans lavacro aquae in verbo vitae, ut exhiberet ipse sibi gloriosam ecclesiam, non haben­ tem maculam aut rugam, aut aliquid hujusmodi, sed ut sit sancta et immaculata."15 4. Quae verba exponens Hieronymus concludit: ,,Qui ergo peccator est et aliqua sorde maculatus, de ecclesia Christi non potest appel­ lari, nec Christo subiectus dici .... peccator currat ad medicum .... et fiat de ecclesia, quae corpus est Christi 1 a ;“ Hieronymo ceteri patres assontiuntur, inter quos 5. s. Padanus: Ceterum, scribit, peccator et poenitens non est ecclesiae macula, quia quamdiu peccat et non poenitet, extra ecclesiam constitutus est17", 6. s. A ugus tin us de magnis peccatoribus ait: ..Non ideo putandi sunt esse in Christi corpore, quod est ecclesia, quia sacramentorum ejus corporaliter participes fiunt 18*“; et iterum: „Quos non pertinere ad sanctam ecclesiam Dei, quamvis intus videantur, ex hoc aper­ tissime apparet, quia isti sunt avari, raptores, fornicatores, invidi, malevoli et caetera hujusmodi; illa autem columba (ecclesia) unica, pudica et casta, sponsa sine macula et ruga . . . quod non intelligitur nisi in bonis et sanctis, et justis qui praeterea inter bonos et malos hoc affirmat intercedere discrimen, quod boni sint in ecclesia et de ecclesia, mali vero sint quidem in ecclesia sed non de ecclesia. 20 Comparat etiam s. Doctor peccatores humoribus malis 21 qui profecto dici non possunt corporis membra. Demum, etsi daretur peccatores esse in ecclesia, cum non sint nisi membra mortua, ad nihil inserviunt, cum nihil agere possint. Ergo. 74. Resp. ad 1. D. Debet sancta esse et revera est ex multiplici ca­ pite, C. ad exclusionem peccatorum, JV. Itaque ecclesia reipsa sancta debet esse ac semper est ut eam in symbolo profitemur 1. ratione partis suae potioris seu nobilioris, cujusmodi esse animam ecclesiae ostendimus; 2. ratione capitis quod est Christus: 3. ratione finis qui est sanctitas in hac vita, et gloria in futura; 4. ratione doctrinae; 5. ratione mediorum; 6. ratione pluri­ morum membrorum quae sanctitate praedita sunt. Si quae igitur membra ipsius ecclesiae infirma sint, immo et mortua, non sequitur eam propterea facinorosam, perversam aut sceleratam esse, quia ad hos peccatores produ­ cendos ecclesia ordinata non est; immo peccatores contra hanc ordinationem Christi ecclesiae agunt, contra naturam ipsius ecclesiae, contra finem, ita ut omnia pervertant quae ad ipsorum sanctitatem constituta fuerunt. Hujus­ modi itaque homines sibi nocent dum male agunt, aut etiam perverse sen15) Eph. V. 25 seqq. » 6) Comment, in ep. ad Ephes, lib. U. in V. 24. >7) Epist. III. ad Sympron. in Biblioth. Patrum tom. IV. pag. 239. ) Lib. IL Cont. Ulter. Petiliani cap. Lib. VI. De Baptismo, cap. 3. [bid. lib. VII. capp. 51 et 52. Tract. HI. in I. epist. Joann, n. 5. ΊΓ . -ir 41 tiunt non autem ecclesiae quae non foedatur ob istorum malam agendi aut sentiendi rationem, eamque constanter damnat, et peccatores ab illa perpetuo satagit revocare. *8 75. Ad 2. D. Sub aliquo respectu, C. sub omni respectu, N. Quate­ nus peccatores earndem fidem profitentur, subjiciuntur legitimis pastoribus, iisdem utuntur sacramentis, habent Christum ut caput ac pertinent ad visi­ bile ejus regnum; quatenus vero peccant, ad diabolum spectant ejusque regnum : in quo nullum est absurdum. 76. Ad 3. D. Mundat Christus per merita sua ecclesiam fide et sacra­ mentis in terris ut eam sibi aliquando exhibeat gloriosam, sanctam et imma­ culatam in caelis, C. ita. ecclesiam sibi exhibet in terris, vel iV. vel subd. Quoad nobiliorem ejus partem, C. sub omni respectu, N. Hunc apostoli textum alii exponunt de ecclesia militante, ita ut sanctitas quae inchoatur in terris, perficiatur in caelis, alii exponunt de ecclesia triumphante, quia ibi solum sine macula et ruga gloriosa erit; verum nihil vetat quominus de utraque ecclesia, seu potius de utroque ejusdem ecclesiae statu juxta datam distinctionem eum intelligamus. 2 3 77. Ad 4. D. Juxta Hieronymum peccator de ecclesia Christi non po­ test appellari aliquo sensu, quatenus nempe non vivificatur a Christo, C. absolute, A’ Etenim in v. 30 ejusdem capitis mentem suam magis exponit scribens : ..Ecclesia de cunctis credentibus congregatur", qui certo non omnes sancti sunt. 78. Ad 5. D. Peccator extra ecclesiam constitutus est quoad animam, C. quoad corpus seu simpliciter, JV. Sensus s. Paciani patet ex verbis imme- I C ”) S. Augustinus constanter hanc veluti thesim adstruil adversus donatislas, non posse videlicet bonos contaminari ex con­ sortio malorum, nec maculari ecclesiam ex pravorum malis operibus, quae ecclesiae nulla ratione imputari possunt, quibus cor­ ripiendis vigilat ecclesiastica disciplina. Ut nonnulla loca indicem, ita docet lib. VII. De Bapt. cap. 25. n. 49; Lib. II. Coni, lilt, Petiliani, cap. 78. n. 174; Lib. V. De Bapt. cap. 1. et alibi passim. Placet vero hic adjicere verba s. Paciani ex Ep. Ill. ad Sympron. 1. c. quoniam nt hujus auctoritas nobis objicitur. ..Magna, inquit, in filios cura matris istius, et mol­ lis affectus: honorantur boni, castigantur superbi, curantur aegroti, nullus perit, ne­ mo despicitur, securi foetus sub indulgen­ tia matris retinentur.“ ”) Cf. Estium Comment, in hunc loc. ubi observat graecorum commentarios totum hunc paulinum textum referre ad tempus vitae praesentis, in quo Christus eeclesiam suam ab omnibus peccatorum ma­ culis baptismi sacramento mundans sibi exhibet pulchram, et omni genere virtutum ornatam. Quam expositionem secutus pa­ riter est s. Ambrosius, ex recentioribus vero Lyranus et Cajelanus probarunt. Quo­ niam vero pelagiani hoc loco abutebantur, s. Augustinus aliique exposuerunt eumdem textum de ecclesia triumphante. Utraque expositio vera est; quod si distinguantur tempora, ita ut dicatur Christus praesenti tempore eam mundare, ut aliquando glo­ riosam et immaculatam sibi exhibeat, ap­ prime ambae expositiones inter se cohae­ rent. Sed videatur ipse Eslius. Cf. etiam Cornelium a Lapide, qui copiose pariter hunc textum enarrat. 1 • * ♦··-· ! « . Λ · n ·’ V>i - l·· ·■ f; 42 / ■ t diate sequentibus; subdit enim post recitata verba: „Ubi desinit peccaro, jam sanus est". Itaque peccator eat membrum morbosum aut etiam mortuum, quod tamen adhaeret ecclesiae corpori cujus pars est. 14 Talem eese mentem s. Pariani argumentum ipsius epistolae patefacit, quod est ostendere adversus novatianos posse ecclesiam peccatoribus ac poenitentibus filiis suis post baptismum peccatorum veniam dare. 79. Ad 6. D. Magni peccatores aut etiam peccatores absolute, non sunt de ecclesiae corpore prout vivum est, seu vivificatum per gratiam santificantem a Christo, C. non sunt de corpore Christi quatenus hoc conflatur a so­ cietate credentium sub legitimis pastoribus, A. Cum enim corpus Christi mysticum quod est ecclesia sub duplici respectu considerari possit, et qua­ tenus vivum est, ut paulo post ostendemus, et quatenus solum exterius est et a multitudine seu societate fidelium constituitur, praescindendo ab in­ teriori eorum statu, fit ut interdum ss. patres, inter quos etiam s. Augusti­ nus, in objectis locis negare videantur peccatores de corpore Christi esse, sive de ecclesia. Ast nomen corporis et ecclesiae coarctant ad significandum corpus quod vivum est, seu cujus membra vivunt per gratiam, quo sensu profecto peccatores non sunt de corpore ecclesiae, licet sint membra corporis vivi prout ad societatem credentium, sub legitimis pastoribus, pertinent. Hac animadversione facile explicantur apparentes antilogiae, quae nobis opponun­ tur sive ex Augustino, sive ex ceteris patribus, cum exploratum sit tum s. Augustinum, tum patres reliquos propugnare adversus novatianos et donatistas commixtionem bonorum et malorum in ecclesia. 80. Ad 7. D. Ut denotet peccatores esse membra mortua, C. ut de­ notet non esse membra ecclesiae, N. Ibi enim affirmat quod cum in die ju­ dicii exierint cx corpore ecclesiae hi mali humores, qui illud nunc gravant, bene se habebit. Nec debemus oblivisci has non esse nisi similitudines ac tropicas locutiones, quae non semper sunt urgendae praeter scopum principa­ lem ad quem assumuntur. 81. Ad 8- D. Ad nihil inserviunt sibi quoad meritum nisi resipiscant, C. ceteris et quatenus instrumenta, aut ministri Christi sunt, A. 25 2<) Nonnulli suspicati sunt hunc locum fuisse a novatianis interpolatum; Bellarminus vero lib. III. De eccles. cap. 9. ad arg. 7. censet s. Pacianum non loqui dc omnibus peccatoribus, sed solum de pec­ catoribus qui in haeresim labuntur, eo quod paulo ante scripserit ecclesiam carere macula et rugis, quia caret haereticis. Quod quidem verissimum est; scribit enim s. Pacianus immediate ante objecta verba: nEc­ clesia est non habens maculam neque ru­ gam, hoc est haereses non habens, non valcntinos, non cataphrygas, non novalianos (non lulheranos, addi posset, non calvinislas, non protestantes etc.). In his sunt enim quidam sinus maculosi atque rugosi pretiosarum vestium ornatibus invidentes.· Verum eum subdat: nCaeterum, peccator et poenitens etc.** per hanc particulam quae hic vim habet adversativam, non videtur loqui de haereticis a quibus peccatores el pocnitentes secernit s. Doctor. îs) Huc referuntur plurimi articuli in Wicleffb el Huss proscripti in concilio con- 43 82. II. Obj. Juxta ideam, quam nobis verae ecclesiae, Scripturae et patres exhibent, haec debet prorsus esse invisibilis ac proinde ex solis justis constare. Etenim 1. 8. Paulus describens ecclesiam prout est in novo Te­ stamento: ,.Νοη enim accessistis, inquit, ad tractabilem montem, et accensibi­ lem ignem .... sed accessistis ad Sion montem, et civitatem Dei viventis, Jerusalem caelestem, ct multorum millium angelorum frequentiam, et eccle­ siam primitivorum, qui conscripti sunt in caelis28"; et 2. apostolus Pe­ trus: „et ipsi tamquam Iapides vivi superaedificamini domus spiritualis__ _ vos autem genus electum, regale sacerdotium, gens sancta." 27 3. Quae congruunt verbis Christi „Regnum Dei intra vos est 28;‘ ; immo 4. con­ gruunt antiquis vaticiniis Is ai a e LII. 1—2 ,.Νοη adjiciet ultra, ut pertranseat per te incircumcisus et immundus . . . Recedite, recedite, exite inde, pollutum nolite tangere, exite de medio ejus et ego recipiam vos, dicit Do­ minus", ut subdit apostolus recitata verba exponens, qui praeterea rationem reddit quare recedere debeant justi a peccatoribus dicens : ;;Quae enim par­ ticipatio justitiae cum iniquitate . . . quae conventio Christi ad Belial 29 5. Hinc receptum illud apud patres veluti axioma, non posse habere Deum patrem qui ecclesiam matrem non habet; ex quo aperte sequitur ratione contrariorum nec posse habere ecclesiam matrem qui Deum patrem non ha­ bet, cujusmodi profecto sunt peccatores. Cui principio innixus 6. s. Augu­ stinus: ,,Ac per hoc, inquit, etiam nesciente ecclesia propter malam pollutamque conscientiam damnati a Christo jam in corpore Christi non sunt, quod est ecclesia, quoniam non potest Christus habere membra damnata." 30 7. Sane si ecclesia est corpus vivum non potest habere membra mortua, quae nonnisi improprie corporis membra vocantur. Ergo. 83. R. N. A. ad 1. prob. D. Per oppositionem ad temporale foedus in­ ter Deum et israëlitas initum, C. ad exclusionem ecclesiae visibilis, A. Nempe antithesim hic instituit apostolus inter modum quo initum primum foedus est, et modum quo initum novum; inter promissa quae in illo facta sunt, et promissiones quae factae sunt in novo; inter sanguinem quo vetus sancitum est, et sanguinem quo sancitum est novum; inter spiritum veteris, et spiritum novae legis. Initum enim est primum foedus cum terroris appa­ ratu, secus ac factum fuerit in novo; promissiones illius foederis erant tem­ porales, spirituales vero promissiones novi, et aeternae; sancitum illud est >L ·’ ‘Iri A t ô-iV-v A £ : J l u r· ( - ■<. · 7 slanlicnsi, praecipue art. IV. Wicleffi: ..Si episcopus, vel sacerdos existât in peccato mortali, non ordinat, non consecrat, non conficit, non baptizat.u Et art. XX. Huss: .Si papa est malus, ct praesertim si est praescitus . . . non est caput sanctae mili­ tantis ecclesiae, cum nec sil membrum ejus.· Cf. collect, concil. Labb, ex edit. ‘I · Colcli Vcnel. 1731. lorn. XVI. coi. 756 seqq. 26) Hebr. ΧΠ. 18 seqq. ”) I. Petr. II. 5. ÎS) Luc. XVII. 21. 29) II. Cor. VI. 14 seqq. ■) L Tim. I. 3. ·’) Ad Tit. I. 5. '*) Ibid. IL 15, cl in epist. ad Hcbr. XIIL vocal ecclesiae ministros praepositos, idjicicns v. 17. «Obedite praepositis vestris, et subjacete eis." ’·) L Tim. III. 2-9; V. 22. etc.; ad Tit. L 6 seqq. ’■) I. Tiro. III. 7. ”) Irenaeus et Clemens alex. apud Euseb. lib. HI. cap. XXIII. Hieronymus de Γίτή illustr. cap. IX. ”) Terlnll. De praescript. cap. XXXV. Perrme, Praelectiones theolog. Π. ed. Rigal. Innocentius I. Ep. XXVI. ad Decent. §. 2. cum not. Constantii; s. Au­ gustinus in Breviculo Carthagin. collât., tum in lib. De unico bapt. 24) Cf. Clement. Rom. I. ad Corinth. cap. XLII. apud Colei, tom. I. pag. 170. Ignat, mart, in EpisI. ad Ephes. IV. et alibi passim ib. tom. II. Cf. Guillelm. Beveregium Annotat, in can. I. et II. apostol. 2i) Hennas Pastor, lib. I. vis. HI. n. 5 seqq. ’6) Sic Hermas 1. c. Clemens rom. Igna­ tius apud Cotcler. quern cf. in indice ad voces Episcopi, Ilierarchia; nara nimis longum esset velle loca singula indicare. Sane episcopus vocatur passim summus sa- -g ;j. 50 semper ex tinsse hierarchiam divina ordinatione constitutam, quae constat episcopis, presbyteris et ministris, tum hanc a laicis divinitus distinctam semper spectatam fuisse; tum demum auctoritatem, quae, semper et constan­ ter in ea viguit, non a plebe, non a mundi principibus, sed a Christo sive a Deo ei fuisse tributam. 17 103. Ex his non solum eruimus adversus protestantes Christum fide­ libus universis nullum sacerdotium proprie dictum contulisse, nec proinde potestatem eidem adnexam, ut fert illorum principium fundamentale ad ever­ tendam ecclesiasticam hierarchiam, et distinctionem divinitus inductam inter clericos et laicos: sed praeterea colligimus adversus richerianos neque me­ diate, neque immediate Christum contulisse corpori fidelium potestatem cla­ vium, ut eam deinde communicarent sive rom. pontifici, sive episcopis aut presbyteris; ac denique adversus pistorienses inferimus sive romani ponti­ ficis, sive episcoporum auctoritatem non ministerialem tantummodo esse, eo videlicet sensu, quod absque idonea potestate illis a coetu fidelium commu­ nicata mu itus sibi divinitus commissum exercere nequeant. Haec enim omnia aliena sunt a Christi mente in ecclesiae suae constitutione patefacta, nec illo­ rum ullum occurrit in tota antiquitate vestigium. 2 8 & DIFFICULTATES. 104. I. Obj. Si ecclesiarum praesides ac ministri tum divina institu­ tione. tum divinitus accepta potestate carent, nulla profecto existit eccle­ siastica hierarchia divina ordinatione constituta, ac divino jure a laicis di­ stincta: porro ita rem se habere facile evincitur. 1. Ac primo quidem quod attinet ad divinam institutionem: nam quae sunt divinitus instituta ea pen­ dere ab humana auctoritate nullatenus possunt; jam vero ex populi suffragio pendere ministrorum electionem luculentum exemplum exhibent Acta apostolica sive in electione Barnabae ac Matthiae 29 sive in electione septem diaconorum30; exhibent concilia, quibus passim constituitur, ut episcopo de- Γ1. cerdos a Tertulliano lib. De Bapt. cap. 17. ab Ambrosio lib. IIL De sacrum, cap. 5. a Hieronymo A/ic. Luciferian. et in Epist. ad Asellam etc. apud Hallierium cit. lib. IV. pag. 461 seqq. Certe antiquissimus auctor Conslit. apostolic. lib. IL cap. 14- inter cetera scribit: Oùéë γάρ δίκαιοι/ κεγαλην άντα tfi, ώ ίπίίκοχε. ουρά προξίχειν , τοϋτίστι λα<κ<·7 . . . αλλά Stw μόνον· αρχειν γάρ ΰί Xpij ύχηκόων, ού μίν καί ΰ,τ αι/τών άρχεΟ^αι· ούτι γάρ υιοί άρχει -ατρόί κατά τον ~ijf γενίσεωί λόγον, κ. τ. λ. «Neque etiam aequum est, o episcope , ut tu qui caput es, assentiaris caudae, hoc est laico . . sed Deo soli. Nam oportet te subjectos regere, non ab iis regi; cum nec filius imperet patri secundum rafionem ortus etc.·4 2T) Cf. Petavii De ecclesiastica hierarchia libros quinque, praesertim lib. I. cap. 2 seqq. as) Cf. opus cui tit. Le slorte idee raddrizzate, ossia esame teoloyico e cano­ nico di certe nuove dottrine intorno ia poteslii costrettiva della chiesa etc. Foligno 1794, cujus auctor creditur Zaccaria. î9) Act. I. 23. 3°) Ibid. VI. 3—5. 51 functo, ille in ejus locum sufficiatur quem pupulus elegerit, uti inter cetera tone, nicaenum statuit in epistola synodica ad ecclesiam alexandrinam 31 : exhibent ecclesiae patres inter quos s. Cyprianus testatur populi suffragium et consensum in electione ministrorum ecclesiae ex traditione divina, et ipostolica observatione descendere. 83 2. Verum non modo carent ecclesiae praesides divina institutione, sed carent praeterea divinitus accepta potestate; Christus enim Matth. XX. 25—27 quocumque principatu interdixit apostolos ipsos dicens: ..Principes gentium dominantur eorum; et qui majores sunt potestatem exercent in eos. Non ita erit inter vos, sed quicumque voluerit inter vos major fieri, sit vester minister; et qui voluerit inter vos primus esse, erit vester servus.“ Quapropter Petrus I. ep. V. 3 scribebat: ,,Neque nt dominantes in cleris, sed forma facti gregis ex animo.” 3. Hinc etiam apostoli reliqui non ecclesiae hierarchas, sed Christi servos, ministros, atque dispensatores Dei se esse profitebantur, ut in primis Paulus. 4. Igi­ tur tridentini patres recte quidem definire potuissent esse in ecclesia hieroihaconiam, aut hieroduliam, sacrum videlicet ministerium aut sacram servi­ tutem , non autem hierarchiam, quod nomen imperii ab instituto Christi ejusque apostolorum omnino abhorret. 5. Quare Germania mirata est, inquit Sarpius33, illius synodi patres consecrasse vocem, quae a sacris litteris aliena est, veteribusque moribus, institutisque contraria. 6. Neque silentio prae­ tereundum est, hierarchiam hujusmodi ecclesiasticam cum civilis reipublicae hierarchia conciliari nullo modo posse. Ergo. 105. Resp. A. min. Ad 1. vero prob. Neg. iterum min. quoad omnes partes: atque in primis non suffragantur adversariis Acta apostolica; etenim ex principio ipsorum adversariorum, quod pendet a divino ac naturali jure constans esse debet, nec ulli mutationi obnoxium, alioquin irritum illico ac nullum censeretur quod contra utrumque jus fieret. Porro praeter duo illa facta ex capp. I et VI nobis objecta, nullum aliud ejusmodi occurrit exem­ plum de servata illa electionis forma; immo ut ex allatis probationibus con­ stat, aut sola voluntate Dei immediate expressa, aut a solis apostolis, aut sola denique voluntate eorum, qui ab apostolis praefecti ecclesiis erant, juxta leges sibi constitutas facta ejusmodi electio est. Restat igitur ut dicamus in duplici illo casu ita se gessisse apostolos ex peculiari quadam ac prudenti oeconomia, quin voluerint normam seu legem immutabilem constituere, multo vero minus id fecisse necessitate compulsos, eo quod ita exposceret naturale ant divinum jus, alioquin ipsi se juris ejusdem violatores constituissent. 34" s ’*) Apud Theodorei. Hist, ecclcs. lib.I. cap. 9. ”) Epist. LXVIII. n) Storia dei concit, di Trento, lib. VIII. n) Quae ut melius intelligantur, revo­ candum in mentem est systema protestan­ tium circa sacerdotium ex quo pendet hier­ archia. Cum Christus juxta ipsos noluerit peculiare sacerdotium externum et visibile instituere, sed fideles omnes voluerit prae- 1Û6. Sed neque iisdem suffragantur concilia, quorum decretis pro di­ versis temporibus varia omnino disciplina sancita est in ministrorum ele­ ctione. Interdum statutum fuit ut episcopus et presbyteri eligerentur cleri et plebis suffragio, uti constat ex cit. synodica epistola concilii nicaeni; in­ terdum ut a solis episcopis, nulla lacta populi mentione, episcopus nuncupare­ tur. ut patet ex eodem concilio nicaeno can. IV.35; aliquando populi suffra­ gium aperte exclusum est, uti a cone, laodicaeno can. XIII’% et bracarensi II. cap. I.37 Id ipsum evincit usus peculiaris ecclesiae alexandrinae, uti habe­ mus ex s. Hieronymo, ubi ..A Marco evangelista usque ad Heraelam et Dionysium episcopos, presbyteri semper unum ex se electum, in excelsiori gradu collocatum episcopum nominabant.‘‘ 38 Eadem varietas viguit in ele­ ctione ceterorum ministrorum, quae ut plurimum a sola voluntate ordinantis pendebat. Quae quidem omnia innumeris propemodum documentis ecclesia­ sticae historiae tirmata ab eruditis Thomassino 3’, Hallierio40, Nat. Alexan­ dro41 aliisque passim, luculenter ostendunt populi electionem non a jure divino, sed a varia ecclesiae disciplina et concessione unice esse repetendam. ' ?! ditos sacerdotio vi baptismi, fit ut omni­ bus competat jus et potestas concinnandi, consecrandi, administrandi sacramenta, ceteraque munia sacerdotalia obeundi. Atta­ men nemo singillatim jus istud putest in praxim deducere nisi ex delegatione com­ munitatis, quae accepit in solidum hanc potestatem: ex quo sequitur suffragium po­ puli ad eligendos ministros esse necessa­ rium necessitate intrinseca et essentiali, ita ut nulla, et invalida sit electio absque suf­ fragio communitatis, aut ejus saltem qui eam repraesentat; nullum plane et invali­ dum prorsus sit absque ejusmodi electione ministerium. In ipsorum enim hypothesi systema ecclesiasticum est omnino democralicum, ut in republica e. gr. atheniensi quondam viguit. Quapropter omnia con­ gerunt protestantes ex sacris litteris atque ex historia ecclesiastica documenta, quibus hanc suadeant necessitatem essentialem; quia nisi eam adstruant, nihil proficiunt, et totum corruit ipsorum aedificium. Cum vero impossibile id ipsis factu sil, quoniam ex scripturis et ex historia ecclesiastica innummera exempla suppetant electionum sive episcoporum, sive presbyterorum, sive dia­ conorum, quae factae sunt absque ullo ple­ bis aut communitatis suffragio et interventu, immo in quibus haec exclusa sunt, hoc ipso patet totum everti ejusmodi systema. Ceterum quoad electionem s. Malthiæ cf. Cahnet in dissert. De electione per sortes, et in Comment, in Acta, cap. L V. 26. Circa electionem autem diacono­ rum in qua major potest esse difficultas, non desunt rationes cur apostoli ita se ges­ serint. Ideo enim exquisiverunl suffragium multitudinis, ut ferret testimonium de ipso­ rum probitate et moribus, ne in suspicio­ nem postea ipsi venirent, praesertim eum ipsis concredita esset bonorum temporalium administratio. Quare, ut observat s. Joann. Chrysostomus Hom. XIV. in Acta, aut omnes aut pleriquc saltem electi sunt ex helenislis, ut palet ex eorum nomine, quia murmur excitatum erat ex parte graecorum. Cf. Cornel, a Lapide in h. 1. 3i) Apud. Harduin. Acta concil. tom.L coi. 328. 3ΰ) Ibid. col. 783. 37) Ibid. tom. III. col. 391. 3S) Epist. CXLVI. ad Evangelum. el Vallars. tom. L col. 1076. 39) Vêtus et nova disciplina, pag. Π. lib. I. capp. 1 seqq. praesertim cap. 4. •*°) De sacris electionibus et ordinatio­ nibus, part. L cap. 3. §. 1 seqq. 41 ) Hist. eccl. Diss. VIIL in saec. L De jure Christianae plebis in sacrorum ministrorum electione, et Diss. IV. in saec. XL et XII. De investituris episcoporum. 107. Nec adatlpulantur patres, qui potius saepenumero conqueruntur de usu illo qui in ecclesiis aliquibus obtinebat4*, donec penitus abolitus est. Quod si 8. Cyprianus ep. cit. hujusmodi populi jus de traditione divina et jpostolica observatione descendere docet, s. martyr latiori significatione heic traditionem divinam commemorat, quatenus exemplis innititur ex divina Scriptura depromptis, minime vero quod reipsa ex divina aliqua lege illud proficisci autumaverit. Adde s. Cyprianum loqui de suffragio aut testimonio, quod populus ferret de moribus eligendorum, non autem de electione ipsa cujus judicium episcopo reservabatur, ut constat ex epistolae serie. 43 108. Ad 2. Ar. Ad allatas vero probationes desumptas ex Christi, et Petri verbis D. Improbant Christus et apostolus imperii aut potestatis fastum et abusum in ecclesiae pastoribus, C. potestatem ipsam et imperium, N. Improbant scilicet in ecclesiae ministris elationem, jubentque, ne potestatem exerceant nimis duram et imperiosam, quemadmodum exercebant principes —«■—*■ XI T > gentium. Abusus porro legitimum rei alicujus usum supponit. Sane Chri­ stus Petro Joann. XXI jam dixerat: „Pasce agnos meos .... pasce oves meas"5 ac idem Petrus: „Pascite, qui in vobis est gregem Dei providentes non coacte, sed spontanee secundum Deum.“ 41 At providere et pascere sine potestate quis possit? Sed praeterea recolantur reliqua in probationi­ bus adducta ac hominibus patebit utrum Christus voluerit ministros suos ■omnis dignitatis ac auctoritatis expertes, an vero in finem ad quem eos de­ stinaverat amplissima voluerit esse potestate praqditos. Deinde nonne prote­ stantes contendunt hanc potestatem Christum contulisse populo universo ? Ita­ que de potestate non potest esse controversia, sed quaestio circa ejusdem po­ testatis subjectum tota versatur. Quod semper prae oculis habendum est. 45 ”) Sane s. Hieronymus, lib. L Contra Jovinian. scribit: ..Nonnumquam errat ple­ bis vulgique judicium : et in sacerdotibus comprobandis unusquisque suis moribus fa­ vet, ut non tam bonum, quam sui similem quaerat praepositum." Ed. Vail. tom. II. col. 292. cf. praeterea AA. citt. u) Sic enim scribit s. martyr 1. c. .Propter quod diligenter de traditione di­ vina, cl apostolica observatione observan­ dum est, et tenendum quod apud nos quoque, et fere per provincias universas tenetur, nt ad ordinationes rite celebran­ das, ad eam plebem, cui praepositus ordi­ natur, episcopi ejusdem provinciae proximi quique conveniant, et episcopus deligatur, plebe praesente, quae singulorum vitam plenissime novit, et uniuscujusque actum de ejus conversatione perspexit.n En ita­ que rationem quare juxta s. Cyprianum ex­ quireretur suffragium plebis, ut praeberet testimonium de eligendi vita ei moribus, idque consone ad apostoli regulam I. Tim. III. 7. Oportet illuni (episcopum) et te­ stimonium habere bonum ab iis qui foris sunt. Quod si ab ethnicis ipsis necesse est habere bonum testimonium, seu apud eos bona fama frui, quanto magis apud fide­ les? uti observat s. Joann. Chrysostomus. Exinde effinxit in ecclesia catholica disci­ plina de publice denunciandis nominibus ordinandorum, ut si quae vitia in iis sint, detegantur. Cf. Hallierium, op. cit. Desiv­ eris election, part. L cap. 2. nec non Nat. Alex. diss. VIII. cit. sect. I. prop. HI. 44) Loc. cit. 45) Etenim cum juxta dicta in syste­ mate protestantium, et propterea Richerii, 54 109. Ad 3. Ό. Apostoli hierarchae nomen sibi non vindicarunt, C. rem vocabulo significatam, iV. Quamvis enim apostoli passim se Christi servos et ministros appellaverint, atque dispensatores mysteriorum Dei, haec tamen eorum agendi ratio, causae quam propugnamus minimo officit: siquidem ejus­ modi nomina et officia non repugnant cum potestate ordinandi ecclesiae mi­ nistros, ferendi leges, judicandi et contumaces puniendi. Hanc porro sive ordinis, sive jurisdictionis potestatem apostolos generatim omnes, maxime vero Paulum exercuisse testatur omnis Actorum historia, testantur epistolae ejus. Quid ergo interest, si apostoli non vindicarunt sibi appellationem hierarchae, quando constat eos vindicasse sibi hierarchical» potestatem, eamque non populo, sed Deo acceptam retulisse? Esto igitur hierarchia sit no­ men imperii; ast sacri et ecclesiastici imperii nomen est, quod ex dictis, neque Christi neque apostolorum instituto repugnat. 110. Ad 4. D. non definierunt tridentini patres esse in ecclesia hiero duliam aut hicrodiaconiam, quia id non ferebat ipsorum scopus, immo eidem penitus ejusmodi voces opponebantur, C. secus,JV. Ideo tridentini hierarchiam potius quam hieroduliam aut hierodiaconiam in ecclesia esse definierunt, quia duo nomina isthaec sacrum tantum ministerium significant absque ulla eidem adjecta spirituali potestate. Cum vero scopus tridentinorum fuerit dogma catholicorum, quod a protestantibus impugnabatur, sartum tectumque tueri; ideo debuerunt eam vocem consecrare, quae praeter ministerium illam com­ plecteretur auctoritatem, quam Christus ministris suis communicavit, et in ecclesia semper obtinuit. Etsi vero antiquis patribus incognita fuerit hierarchiae vox46, apud eosdem tamen ea nomina occurrunt, quae ad ejus qui magna ex parte illud suum fecit, Chri­ stus constituerit veram ac puram democratiarn, adeoque populum christianum uni­ versum sacerdotem effecerit, contulit in eundem populum fidelem potestatis pleni­ tudinem, quae potestas nemini in particu­ lari competit, sed lota residet in commu­ nitate. Quodlibet individuum singillalim sumptum nihil habet, nec quemvis vel mi­ nimum jurisdictionis actum exercere potest. Debet proinde a communitate ea commu­ nicari illi quem deligit in ministrum ct juxta gradum in quo eum collocat. Contra vero in doctrina catholica Christus hanc potestatis plenitudinem contulit sacerdotio visibili, externo ac proprie dicto, ac prae­ cise corpori episcopali cum et sub rom. pontifice, ita ut episcopi seorsum sumpti, saltem quoad potestatis exercitium, nihil possint nisi dependenter a rom. pontifice, ut suo loco ostendemus. Interim patet in quacumque hypolhesi semper requiri veram ac propriam potestatem ad ecclesiae regi­ men, et totam controversiam unice versari circa subjectum cui Christus immediate eam voluit conferre. Cum vero ex dictis Chri­ stus non in populo, sed in corpore episco­ pali sub rom. pontifice eam collocaverit, hoc ipso concidunt omnia protestantium ar­ gumenta, cum potestas ad regendum oria­ tur ex ipsa natura rei, supposita Christi institutione. '*) Primus qui perhibeatur in antiqui­ tate usurpasse hierarchiae nomen est Dio­ nysius vulgo arcopagila nuncupatus, sac­ culi V. scriptor (.qui putatur aliquis monophy si ta aut saltem monophysismi errore infectus ah crudito Le-Quienio diss. IL Damascenica). Hic duos libros vulserit. w * alterum De coelesti hierarchia in XV. ca- Ά I - 55 ό·’ notionem proxime accedunt; nam et Origenes vocavit episcopos ecclesiae principes47, Chrysostomus item commemoravit ecclesiae praefecturam 18 ; Eusebius pariter ct Chrysostomus episcopos passim vocant ecclesiarum archon(zu“; latini autem patres vulgo episcopos dixerunt ecclesiae praesidente^ principes atque praepositos.5° Propterea cum citato Origene concludimus: * ..Paulus ecclesiarum rectoribus et principibus loquitur, his videlicet, qui ju­ dicant eos, qui intus sunt, id est, episcopis, presbyteris et diaconis.“ 51 111. Ad 5. D. Mirata est Germania protestons et quidem immerito, C. ■ catholica, N. Quid enim mirati non sunt protestantes ? Porro catholici miI rari non potuerunt a tridentina synodo vocem consecratam fuisse, omnium 1 jam sermone tritam ac novatorum errori confodiendo aptissimam, quaeque rem significat biblicis ac traditionalibus documentis firmatam.52 112. Ad 6. A7. Saepius enim jam animadvertimus ecclesiasticam hierarehiam, seu potestatem ad res divinas atque coelestes, civilem vero ad humanas referri atque terrenas; nihil proinde esse civili reipublicae formidan­ dum ab ecclesiastica hierarchia, nec ullam fore perturbationem, si suis quae­ que finibus contineatur. Jam vero exploratum est summa divini numinis providentia, duobus maxime praesidiis instructam esse humani generis socie­ tatem ad felicitatem consequendam, quorum alterum ad divina ministeria, pita distributum, alterum vero De eccleliastica hierarchia complectentem capita VIL, quos inter ceteros latine reddidit, et ana cum reliquis ejusdem auctoris operi­ bus denuo vulgavit Balthassar Corderius S. J. qui praeterea adnotalionibus ea auxit el illustravit. De auctore operum areopagiticorum praeclaram dissertationem lucubra­ vit doctissimus P. J. F. Bernardus Maria de Rubeis Or. Pr. quae est EX. inter eas quas scripsit De (/estis et scriptis ac do­ ctrina sancti Thomae Aquinatis. Vol.’ in fol. Vend. 1750. In hac porro dissertatione vindicat dc Rubeis hunc auctorem ab omni apollinarismi, eulychianismi, ct monothelismi labe ac suspicione. 4î) Tom. XVI. in Matth. opp. edit. Caroli De la Rue tom. IIL, pag. 723 seqq. ubi constanter Origenes vocat episcopum ήγούμινον, et instituit comparationem inter saeculi principes et principes ecclesiae, atque diversam rationem patefacit quam illi tenent in regimine civili ct ecclesiastico. **) De sacerdotio lib. III. cap. 15. vo­ cans episcopatum δνναμιν edit. maur. opp. tom. I. pag. 393. 49) Euseb. Hist. eccl. lib. X. cap. 4. in orat, panegyrica de aedificatione ecclesia­ rum. Ed. Canlabrig. 1720. pag. 479. Chry­ sostomus 1. c. 5°) Terlull. lib. De jejun. advers. Psy­ chicos, cap. XIV. episcopos vocat prae­ positos; item Cyprianus epistolis IV, X, XXI. et alibi passim; et epist. LV. episco­ patum nominat sacerdotium princeps. S. Hilarius, 'Comment, in Matth. cap. 27. eos nuncupat populi principes. Alia plura ejus­ modi testimonia cf. apud Hallierium op. cit. De hierarchia ecclesiastica, lib. IV. cap. III. nec non apud Binghamum Origines sive antiquitates ecclesiasticae, lib. II. cap. 2. et apud Mainachium Originum et antiquit. Christ, lib. IV. cap. 4. sl) Lib. II. in cpist. ad rom. opp. edit. Paris. 1582. part. II. pag. 304. Dc quo com­ mentario in epist. ad rom. cf. Huëtium in Origenianis, lib. HI. sect. II. §. 8. s2) Adversus Sarpium cf. Card. Pallavicini, Istoria del concilio di Trento, lib. XXL cap. 13. §. 14 seq. 56 alterum ad civilem reipublicae statum pertinet, ita ut ex utriusque conspi­ ratione et concordia omnis res Christiana, atque civilis augescat et floreat.51 Ï. 113. U. Obj. 1. Si ecclesiastica hierarchia divina ordinatione consti­ tuta fuisset, et apostolica traditione declarata, certa et determinata esse de­ beret ecclesiastici regiminis forma; attamen magna adhuc viget inter catho­ licos ipsos ea de re concertatio. 2. Tridentini in eo canone nullam mentionem injiciunt rom. pontificis, nec patriarcharum, archiepiscoporum, archipresbyterorum, parochorum, aliorumque ejusmodi dignitate pollentium, quos tamen catholici in ecclesiasticam hierarchiam inserendos esse contendunt. Ergo. 114. JR. Ad 1. Viget inter catholicos controversia circa peculiarem re­ giminis formam, Tr. 54 circa regimen ipsum ejusque originem et subjectum, A. Catholici omnes adversus novatores plane consentiunt. Christum instituisse ecclesiasticam hierarchiam, quae constat ex episcopis, presbyteris et ministris; Christum praeterea his solis potestatem seu auctoritatem contulisse regendi et gubernandi ecclesiam suam. Dogma propterea sartum tectumque est. Ipsorum concertationes attingunt tantum determinatam regiminis hujus for­ mam, utrum scilicet ea sit pure monarchica. ut card. Ursius cum aliis con­ tendit33 *35, an vero sit praeterea aristocratia permixta, ut Natali Alexandro cum suis magis arridet35, an denique aristocratia et democratia temperata, ut Bellarmino et Gretzero placet, propterea quod fidelis quilibet per inferio­ res ecclesiae gradus potest ad summum potestatis apicem pervenire.57 Jam Λ 'Ï 4 33) Apposite Ivo carnotensis epist. 240. ad Paschalem II. scribit: .Cum regnum et sacerdotium inter se conveniunt, bene re­ gitur mundus, floret et fructificat ecclesia.'* Epist. /conis Carnot. Paris. 1585. pag. 200. b. 54) Quod intelligi debet de peculiari regiminis monarchici forma; nam quod monarchicum regimen a Christo in eccle­ sia institutum sit. in controversiam venire non potest, atque ut loquitur Duallius in op. De suprema Rom. Pontificis in eccle­ sia potestate. Paris. 1614. part. I. q. 2. pag. 108. *Id affirmant doctores omnes.* Nosque postea ostendemus. i5) Dissert. Qua ecclesiasticae monar­ chiae forma seu ratio explicatur 4n op. De Rom. Pontificis in Synodos oecume nicas et earum canones potestate. Romae 1740. part. Π. lib. VII. pag. 559 seqq. 56) Diss. IV. in Hist. eccl. saec. XV. et XVI. §. 5. 57) Bellarm. lib. I. De Rom. Pontifice, cap. HI. Gretzerus in Defensione tertiae controversiae BeUarmini de Boni. Ponti­ fice. opp. edit. Ralisbon. 1737. tom. IX. cap. 3- Videri possent primo intuitu Bellarminus et Gretzerus minus tribuisse monarchicae formae, quam tribuerit Nat. Alexan­ der, siquidem illi non solum monarchiam aristocratia, sed praeterea democratia tem­ peratam admiserunt. Ast si res penitius introspiciatur, rem longe aliter se habere pa­ tebit. Etenim Bellarminus ct Gretzerus eo sensu affirmant ita temperatam monarchiam optimam esse in his terris regiminis for­ mam, quatenus in ea habetur summus ali­ quis princeps, qui et omnibus imperet, et nulli subjiciatur, principes tamen in ea in­ veniantur, qui non sint vicarii regis, sive annui judices, sed veri principes, qui ct imperio principis summi obediunt, et in­ terim provinciam vel civitatem suam non tamquam alienam, sed ut propriam mode­ rentur ac regant; quatenus demum in ea nec princeps summus . neque principes sub­ jecti haereditaria successione dignitates illas acquirant, sed ex universo populo optimi 57 vero ejusmodi concertationes rem ipsam non attingunt; nec minores forsan vigent in ipsa civili republica circa peculiares uniuscujusque magistratus attributiones, privilegia, praeeminentia#, quin propterea in dubium revocetur potestas civilis; idem dic de acerrimis controversiis quae circa jus in sacra, ut ipsi loquuntur, inter protestantes adhuc agitantur. 56 115. Ad 2. D. Quia propositum tridentinis fuit eos gradus recensere, qui cx divina ordinatione jurisdictionis fundamentum ac basim constituunt, C. ad reliquorum exclusionem, A7. Etenim soli recensiti gradus sunt, qui ex divina institutione vim tribuunt exercendae potestatis in ecclesiam. Patri­ archarum porro, archiepiscoporum, aliorumque praesidum dignitates et officia omnium consensu ab ecclesiastica tantum institutione dimanant, et divinae illi ordinationi innituntur. Quamvis autem romani pontificis primatus divi­ nitus institutus sit, ordinem tamen minime constituit; quare patres tridentini de eo in cit. canone nullam mentionem fecerunt, quia mens ipsis fuit eos tantum gradus commemorare, qui peculiari ritu divinitus instituto confe­ runtur. 5 9 ARTICULUS III. De. mutuo inter ecclesiae animam et corpus commercio. 116. Cum ex hactenus constitutis ac vindicatis constet ecclesiam veluti humanum individuum, aut etiam ad instar quodammodo Christi ipsius fuisse institutam, ut ejus personam jugiter in terris visibilem referret, anima proinde quique ad eas evehantur. Hinc patet mon­ archicum ejusmodi regimen temperatum esse tum aristocratia sub priori respectu, tum democratia sub posteriori. Deinde osten­ dunt tale esse regimen ecclesiae, in qua vera est monarchia per summum pontificem, aristocratia per episcopos, qui veri princi­ pes sunt et pastores, non autem vicarii summi pontificis; adest denique democratia cum nemo sit ex omni Christiana multi­ tudine, qui ad episcopatum, immo et ad summi pontificatus apicem evehi non pos­ sit Contra vero Nat. Alexander diss. cit. nititur ostendere adversus Bellarminum et auctorem anonymuin (Anton. Charlas), eo sensu permixtum aristocratia esse regimen monarchicum ecclesiae, quod suprema po­ testas sit auctoritas conciliorum, non autem rom. pontificis qui illis subjicitur in sen­ tentia theologorum gallicanorum. Hanc sen­ tentiam suo loco expendemus; inierim hic obiter observo argumenta omnia quae pro­ fert Nat. Alexander diss. IV. in saec. I. §. 2. ad adslruendum monarchicum eccle­ siae regimen, si quid evincunt, evincere pariter monarchiam puram. 5S) Fuse has concertationes exponit AVegscheider §. 187. 59) Praeter auctores citi. cf. do hoc ar­ gumento eliam Petrum de Marea in dissert. De discrimine clericorum et laicorum ex jure divino, et de forma regùninis a Christo instituta, quae reperitur in colle­ ctione cui tit. Opuscula Petri de Marea, archiep. Parisiens, vol. I. in 8. Paris. 1681. pag. 72 seqq. item Thomassinum VeZw.s· et nova ecclesiae disciplina, toto lib. I. Mamachium op. cit. lib. IV. cap. 3. De forma et ratione gubernandae ecclesiae; praeci­ pue vero Zaccariam in Antifebronio vindi­ cato. Cesenae 1771. p. I. diss. II. De forma regiminis ecclesiastici a Christo Domino instituta, pag. 181 seqq. praeser­ tim cap. 2; nec non Môhler Symbolique tom. II. cap. 5. §. 43. De la hiérarchie, pag. 81 seqq. et corpore praeditam, sequitur mutuum debere intercedere commercium inter ejusdem animam et corpus ex quo vita pendet et actio. 117. Nec enim ecclesia instar cadaveris est sine vita ac sine motu, sed viva est et operans. Atque ut presse analogiam prosequamur, quemadmodum ad vitam constituendam praeter animam et corpus requiritur nexus inter utrnmque, vi cujus commercium illud mutuum exurgit quo anima in corpus, corpus vero in animam agat; sic etiam in ecclesia, ut viva dici possit et sit, seu corpus vivum, necesse est ut suo modo hoc intercedat commercium, quo ejusdem ecclesiae anima in corpus, et corpus in animam vim exerat suam. Insuper ad eum modum, quo in humano individuo semine creto, prius evol­ vitur ac se prodit corpus, deinde animus, qui per corporis operationes inno­ tescit, sic ecclesia incipit a generatione, quae ei obtingit per baptismum, ac si sermo sit de adultis per verbum Dei et per baptismum, quo quis coopta­ tur in membrum ecclesiae, donec per virtutum theologicarum exercitium anima, qua vivum ille membrum effectus est, se manifestat exterius. De­ mum quemadmodum corpus extrinsecus alimentis perceptis nutritur, et ani­ mus verbo seu institutione informatur, ita ecclesia verbo Dei reliquisque subsidiis exterioribus alitur, quae totidem gratiae ac sanctitatis vehicula sunt, ac animam penetrant, vivificantque. Interiorem porro hanc vitam seu sancti­ tatem, qua suo modo informatur, ecclesia exterius patefacit sive per sanctas operationes, sive etiam per supernaturalia dona atque charismata quibus a Deo honestatur. 1 ') Praeclare Dr. Mohler in Synibolica, cap. 5. §. 48. discrimen detegit quod inter­ ponitur inter doctrinam protestantium, et doctrinam catholicam circa originem corpo­ ris et animae ecclesiae, plane inter se contrarias. -Les catholiques, inquit, en­ seignent: L’église visible existe d’abord, puis vient l’église invisible, c est la pre­ mière qui forme la seconde. Les Luthé­ riens disent au contraire: Γéglise visible sort de l'invisible ; la seconde est le fon­ dement de la première.· Id est juxta ca­ tholicos ex corpore ecclesiae provenit anima; juxta protestantes ex aniina provenit cor­ pus. Pergit porro eximius auctor: ..Celte contrariété si petite au premier coup d'oeil implique une énorme différence. Quand l’Evangile vint éclairer le monde, le royaume de Dieu n’existait qu’en JésusChrist et dans l’idée divine. Ce furent les apôtres qui. les premieres reçurent la nou­ velle de ce royaume; mais elle leur fut annoncée par la parole externe, par le lan­ gage humain; elle passa du dehors dans leur intelligence. Lorsque les fils de Dieu fait homme eût formé les apôtres, il leur donna la mission extérieure de semer au loin la doctrine du salut. Alors on voit les ouvriers évangéliques traversant des con­ trées où régnait, non pas le souverain Do­ minateur, mais le prince des ténèbres. Instruments du Christ qui agissait en eux, ils apportèrent l'image de Γ homme céleste dans des coeurs qui jusque-là n’avaient refleelé que celle de l’homme terrestre. Or de même qu’ils avaient été envoyés parle Sauveur, à leur tour ils envoyèrent des disciples qui portèrent jdus loin la divine parole; et c’est, ainsi que, dans tousles siècles, de l’église visible a découlé l'in­ visible. Telle est aussi la marche qui en­ traînait Γ idée de la révélation chrétienne: institution positive et permanente, ensei­ gnement determine dans ses dogmes et ses préceptes, elle nécessitait un ministère vi­ vant, et parlant, auquel pussent se rattacher 59 118. Cum ex hoc mutuo commercio, ut diximus, vita efflorescat, efflo­ rescit et unitas, quemadmodum unitas personae seu individui in supposito humano ac vita ex animae et corporis mutuo commercio profluunt. Valde propterea interest mutuum ejusmodi inter animam et corpus ecclesiae com­ mercium adstruere ob gravissima, quae exinde pendent corollaria, de quibus a nobis paulo post agendum erit. Sit igitur PROPOSITIO. Mutuum existit inter animam et corpus ecclesiae a Christo institutae com­ mercium, quo ipsam supernaturali modo jugiter vivere, et agere cer­ tissime deprehenditur. 119. Ideo in propositione enuncianda adjecimus verba illa supernaturali modo, id est, divino, quia contendimus non vitam qualemcumque ecclesiae vindicare, sed eam quae ex intima ejus conjunctione cum Christo exurgit, quam jugem praeterea esse adstruimus. 120. Cum porro ex dictis ad ejusmodi commercium constituendum duo concurrant, aliud ex corpore in animam, aliud ex anima in corpus ob mutuam actionem ac reactionem utriusque, seu quam exercent ad invicem; ad illud constituendum duo a nobis praestanda sunt, evincendum scilicet, et corpus ecclesiae agere in animam, et animam vicissim in corpus et per corpus ejus­ dem ecclesiae agere. 121. Et primum quidem vix probatione indiget, cum et protestantes ipsi fateantur, per Dei verbum seu praedicationem evangelii, atque per sacra­ menta gigni in nobis sanctitatem, ac per baptismum in specie nos cooptari in ecclesiae corpus. Si qua controversia viget, haec tota versatur circa mo­ dum quo sacramenta hunc effectum producant, num scilicet per se et imme­ diate, ut contendunt catholici, an vero mediante fide, ut autumant prote­ stantes. 2 122. Superest igitur evincere quod anima agat in corpus ita ut exterius se prodat interior sanctitas tum per pia opera, tum etiam per extraordinaria illa dona quibus Deus consuevit insignem nonnullorum ecclesiae membrorum sanctitatem exornare, ac veluti sigillo obsignare. 123. Jam vero interiorem fidem per externam professionem, et cultum exteriorem qui Deo exhibetur, nemo est qui ambigat patefieri. Idipsum diceux qui desiraient la connaître.·1 Quod deinde latius prosequitur exponens contra­ rium principium protestantium cujus absurditalem patefacit. Quum vero dicitur ex eccle­ sia visibili eflbrmari ecclesiam invisibilem, intelligi debet, prout illa instrumentum et organum est quo Deus utitur ad communi­ candam gratiam sanctificantem liabilusque virtutum; siquidem semper ipse prior est ad tangendum cor per gratiam actualem. 2) Cf. Tract. De sacrament, in genere, cap. 2. n. 43 seqq. u n: 3 eil ■i i ' 1 60 catiir de spe cujus vi lit ut culparum remissionem a Deo petamus atque expcctemus, preces ad eum fundamus, ut media idonea obtineamus quihua in officio perstemus, expugnemus salutis nostrae adversarios, ardua aggrediamur ad salutem nobis comparandam. Denique patefacimus caritatem tum in exequendis Dei mandatis juxta illud Christi effatum: Qui habet mandata mea, et servat ea, ille est qui diligit me. Qui autem diligit me diligetur a Paire meo; et ego diligam eum 3; tum etiam per actus dilectionis in quos erumpi­ mus; tum demum in exercendis caritatis operibus et misericordiae in proxi­ mum: quod et de virtutibus reliquis exinde prodeuntibus, aut illas comitan­ tibus ob eandem rationem iutelligi debet. 124. Cum autem exteriores ejusmodi actus, ac propterea exterior ipsa sanctitas, sive spectes principium ex quo dimanant; sive motivum quo quis ad eos moliendos permovetur; sive demum modum quo perficiuntur (ob de­ fectus nimirum quibus saepe homines obnoxii sunt) incertum de singulis sal­ tem individuis sit aut esse queat utrum ex principio supernatural! gratiae, aut ex naturali affectione; utrum ex recto, vel pravo fine; utrum ex intenso vel remisso animo procedant: fit ut nobis certo saltem, et absque omni deceptionis formidine de interiori animi conditione eorum qui sanctitatem ex- i terius profitentur satis constare non possit. Huc accedit quod nulla ferine sit secta, seu ut vocant, particularis communio, quae veram sanctitatem ac proinde vitam sibi non vindicet, atque in alia quavis ab ea separata inesse non deneget.4 Deinde et illud addendum quod nulla secta sit quae suam non jactet morum probitatem et integritatem prae reliquis quibuscumque. I μ*·· i ■·· : L t . f ■ f *) Joann. XIV. 21. ♦) Saltem ita senserunt non ita pridem sectae omnes, ut suo loco expendimus, quae professae sunt intolerantiam religiosam. Ete­ nim praeter ea quae attulimus in tract. De vera relig. part. II. prop. XII. η. 294. cum notis adnexis, Anglic. Palmer in op. cit. Tractatus ecclesiae Christi, edit. 2. Lond. 1839. sect. ILL quae est De salute solum in ecclesia, non modo ipse eandem doctri­ nam profitetur, sed insuper ostendit adhuc eandem profiteri independentes, quakeros et ecclesias britannicas, quae in synodo londinensi ann. 1592. art. 18. anathema di­ xerunt contrariae sententiae et confirmat testimoniis Pearsonii, Beveridge. Wilsonii etc. Verum juverit verba afferre recentioris protestants , nempe D. Pilet-Joly ministri genevensis, qui in opusculo cui tit. Faci­ lité, certitude, raison en matière de foi. 1839- adhortatur catholicos, ut ingredian­ tur viam salut is, quae juxta ipsum alia non est praeter eam quarti praebet prote­ stantismus. Cum enim in eo opusc. hanc proposuisset quaestionem: «Que faut-il que je fasse pour être sauvé?" contendit nemi­ nem posse tuto acquiescere donec invenerit idoneam ejus solutionem; tandem concludit pag. 75. ..O vous, mon cher frère catho­ lique romain, qui lisez ces lignes, venez et voyez·. . . Vous le voyez, sous peine d'être plus ou moins hypocrite, il faut que vous soyez plus ou moins protestant. Mais trouverez - vous la paix dans cet étal am­ bigu? Votre ame est-elle tranquille? Pen­ sez-vous que le Seigneur admettra un compromis entre le mensonge et la vérité? . . . Le salut d’un tel homme serait une prime de félicité en faveur de Γ hypocrisie etc." Scd cf. quae adversus hoc opuscu­ lum praeclare scripsit D. Baudry in op. Gémissemens d'un coeur catholique sur les préjugés (f un ministre de Genètt. Lyon 1840. 61 Quae cum ita se habeant, ne in re tanti momenti in ambiguo versaremur Deus certo testimonio ecclesiam suam communire voluit, ut tuto secerneretur ab illis sertis omnibus quae perperam ecclesiae sibi nomen usurpant, ac no­ men quidem habent quod vivant, reipsa tamen mortuae sunt 12(5. Consistit autem hoc testimonium potissime in jugi ac perpetua illa charisma tum affluentia quam Christus pollicitus est ecclesiae snae, quamque in ea jugiter perse voraturam usque ad saeculi consummationem spopondit; consistit item in mira foecunditate quarn pariter jugem eidem ecclesiae suae promisit. 126. Porro charismatum affluentiam ecclesiae suae pollicitum esse Chri­ stum evincunt quae leguntur Joann. XIV. 12 ubi ait Christus: Amen amen . dico vobis, qui credit in me, opera quae ego facio, et ipse faciet, et majora horum faciet, quia ego ad Patrem vado loquitur autem de miraculis; item quae leguntur Marc. XVI. 17, 18: Signa autem eos qui crediderint haec se­ quentur: in nomine meo daemonia ejicient; linguis loquentur novis: serpentes tollent: et si mortiferum quid biberint, non eis nocebit: super aegros manus imponent et bene habebunt. Item I. Cor. ΧΠ. 6 seqq. apostolus : Divisiones, inquit, operationum sunt, idem vero Deus, qui operatur omnia in omnibus. Unicuique autem datur manifestatio spiritus ad utilitatem. Alii quidem per spiritum datur sermo sapientiae .... alii sermo scientiae .... alteri fides .... alii gratia curationum .... alii operedio virtutum, alii prophetia, alii discre­ tio spirituum, alii genera linguarum, alii interpretatio sermonum. Quibus verbis complexus est apostolus varia charismatum dona, quibus juxta Christi pollicitationes sua aetate abundabat ecclesia. Jam vero Christi verba dicta sunt iis quibus se affuturum Christus promisit usque ad consummationem saeculi, seu societati a se institutae, et indefinita sunt, scilicet ad nullum determinatum tempus coarctantur. Immo cum ex apostolo signa data sint infidelibus non autem fidelibus 6, pronum est inferre tamdiu perseveratura esse extraordinaria haec Dei dona, quamdiu infideles fuerint ad Christum per ecclesiam convertendi. Cum vero plenitudo gentium, ut idem loquitur apostolus 7, nonnisi sub mundi finem ingressura sit in ecclesiam, patet usque ad mundi finem illa debere in ecclesia perdurare. '"t* 127. Atque hic jam attingimus alterum vitae testimonium quod Chri­ stus ecclesiae suae praebere voluit, nempe miram foecunditatem. Evidens enim est quod si ecclesia novos semper gignit Christo filios, immo populos ac gentes, eas revocando de infidelitatis et errorum tenebris in admirabile evangelii lumen; vita ac vigore praedita sit necesse est. Porro Christum ejusmodi tribuisse sponsae suae foecunditatem numquam defuturam aperte 5) Cf. in hunc loc. Cornel, a Lapide. 5) I. Cor. XIV. 22. Quamvis hic apo­ stolus non agat in specie nisi de dono lin- guarum, attamen, ut patet, eadem ratio viget pro ceteris donis extraordinariis. 7) Rom. XL 25. •.r’f li'. ·: ■ T,- I ■ H*: : t ί 1; ■H 62 ostendunt ejus verba, quibus apostolis mandavit praedicare evangeiium omni creaturae, ac docere et baptizare omnes gentes. e Quamdiu propterea rema­ nent gentes convertendae, aut revocandae ad Christum, tamdiu permanet ct objectum missionis et foeeunditatis in ecclesia. Gentes vero omnes tandem aliquando fore ad Christum convertendas clarissima et veterum prophetarum et Christi ipsius repetita vaticinia praenuneiant. Omissis enim quae passim in psalmis leguntur de futura gentium omnium conversione, Isaias cap. LIV sic alloquitur ecclesiam: Lauda sterilis quae non paris: decanta laudem et hinni, quae non pariebas, quoniam multi lilii desertae, magis quam ejus quae habet virum, dicit Dominus. Dilata locum tentorii tui, et pelles tabernaculo­ rum tuorum extende, ne parcas: longos fac funiculos tuos, et clavos tuos con­ solida. Ad dexteram enim et ad laevam penetrabis: et semen tuum gentes haereditabit. Quae verba de ecclesia Christi ex gentibus colligenda exponit apostolus Galat. IV. 27. Sic alibi passim celebrat idem propheta ecclesiae triumphos. ’ Christus autem Matth. VUE VIII. 11 praenunciat quod: Alulti ab oriente et occidente venient et recumbent cum Abraham, Isaac et Jacob in regno caelorum, et quod suum evangeiium praedicandum esset in universo mundo. 10 Demum apostolus loquitur de plenitudine gentium ad Christum convertenda. ’1 128. Si igitur charismatum affluentia quibus ecclesiam suam cumulare Christus promisit, si foecunditas perennis in gentibus Christo procreandis qua divinitus ecclesia praedita est, argumento ineluctabili sunt eandem vi­ vere vita supernaturali atque divina per intimam ejusdem cum Christo unio­ nem, patet inter animam et corpus ecclesiae iBud intercedere mutuum quod enunciavimus commercium, quo jugiter eam vivere supernaturali modo et agere certissime deprehenditur. 129. Ex hac sic constituta thesi non solum sensum intelligimus Christi verborum quibus haec vita ecclesiae declaratur, verum etiam germanum sen­ sum assequimur loquendi usus, quem interdum patres adhibuerunt. Sane Christus ita apostolos suos alloquitur: Vos autem videtis me, quia ego vivo I et vos vivetis, in illo die vos cognoscetis quia ego sum in Patre meo, et vos in me et ego in vobis. .. . Si quis diligit me sermonem meum ser­ vabit, et Pater meus diliget eum, et ad eum veniemus et mansionem apud eum • < * '1 faciemus 12 ; quo sensu scribebat apostolus: Spiritus vivit propter justificationem .... si secundum carnem vixeritis moriemini: si autem spiritu facta carnis mortificaveritis, vivetis. Quicumque spiritu Dei aguntur, ii sunt filii Dei. 13 Qui propterea de se ipso loquens ait: Vivo autem jam non ego, b) ps. Π. 8: XXL 28: LXXI. U; LXXXV. 9; CXVL 1. etc. 9} Cap. 65. 1 seqq.; cap. 49; cap. 11 seq. etc. Matth. XXVI. 13; Marc. XIV. 9. Rom. loc. cit. Joann. XIV. 20 — 23. Rom. VIIL 11 — 14. livi/ vero in me Christus.14 Ut alia pene innumera praeteream quibus plena sunt sacra eloquia. Huc pariter referuntur quae patres unanimiter scribunt, praesertim vero s. Augustinus, quod ii qui sunt extra corpus Christi non vivificantur a spiritu Christi: Vis ergo, inquit, et tu vivere de spiritu' Christi? In corpore esto Christi. . . Non potest vivere corpus Christi, nisi de spiritu Christi. 15 DIFFICULTATES. 130. I. Obj. 1. Argumentum, quod ex mutua animae et corporis eccle­ siae communicatione ducitur, vagum est et nullius frugis; 2. Nulla siquidem secta est, quae membra virtutibus praestantia non jactet, seque propterea vita frui supernaturali, quae exurgat ex intima cum Christo communicatione. 3. Si vero de fide in specie sit sermo, unaquaeque se veram fidem, ceteris communionibus exclusis, profiteri contendit. 4. Ceterum virtutes ac sanctitas res sunt relativae de quibus unusquisque judicat, prout affectus est, seu animo comparatus, hinc opera poenalia, virginitas, coelibatus, quae in summo pretio habentur penes catholicos, abominabiles sunt penes protestantes ; idem dic de pluribus aliis. Ergo. 131. R. Ad 1. N. Ex intima siquidem rei natura illud argumentum petitur: quodlibet enim individuum ex anima et corpore constans, vi illius commercii vivat necesse est. Quod autem de individuo physico dicitur, per analogiam individuo morali aptari potest ac debet. Sane cum ecclesia per modum corporis viventis a Christo instituta sit, cujus sanctitas ingeneratur per gratiam quam Christus in eam tamquam caput in membra, et vitis in palmites jugiter influit, melius cognosci nequit utrum eam vitam habeat, seu jugem hunc influxum, quam ex ejus externis operationibus. Si istae tales sint, ut nonnisi gratiae sanctificanti tribui possint, necessario constat de ejus­ modi vita. » 132. Ad 2. D. Nulla secta est quae membra non jactet praestantia vir­ tutibus politicis et appellativis, C. virtutibus divinis, profluentibus nempe ex consortio divinae naturae, A7. Nulla profecto secta reperietur, quae ali'<) Galat. II. 20. IJ) Tract. XXXVI. in Joann, n. 13. ex his clarius inlelliguntur, quae superius explanavimus s. Docloris dicta, quibus af­ firmat peccatores esse quidem in corpore ecclesiae, non autem de ejus corpore; illos non pertinere ad unicam columbam casiam, simplicem, pudicam etc. Quia peccatores sunt in ecclesia visibili, sed non sunt de ecclesiae corporo, quatenus non sunt mem­ bra viva, seu vivificata a Christo, ex qui­ bus componitur corpus vivum ejusdem ec­ clesiae, sed solum membra mortua corpo­ ris vivi ; non autem sigriificat peccatores absolute non esse in corpore Christi, ut palet etiam ex verbis, quae immediate sub­ dit post ea quae adduximus ex tract, in Joann. ..Non abhorreat a compage mem­ brorum , non sit putre membrum quod re­ secari mereatur ... sit pulchrum, sit sa­ num etc." quot saltem ex suis membris virtute praestantia non jactet; at aliud est loqui de virtute naturali, extorna, politica, quam non inficiamur in singulis communionibus reperiri posse, aliud vero de virtute ex gratia sanctificante, et caritate profecta, quae in membris tantum per Christum sanctificatis inesse potest. Haec autem reperiri nequit nisi in eo corpore seu societate, cum qua Christus in intima sit communione. Talem autem esse illam societatem cum qua idem Christus se esse per extraordinaria dona manifestat, nemo sanus inficias iverit. Excipiendi tamen illi sunt, qui, ut ajunt, bona fide in aliqua secta versantur, quos spiritu saltem ad ecclesiam pertinere osten­ dimus. 133. Ad 3. D. Quaelibet secta veram se fidem profiteri contendit ab­ sque ullo fundamento, ac propriae persuasioni tantum innixa, C. reipsa pro­ fitetur, A'. Nam hoc ipso quod sectae inter se perpetuo discrepantes sibi persuadeant se unice veram tenere fidem, quae nonnisi una esse potest, aperte ostendunt fallacem necessario esse hanc earum persuasionem. Nulla secta prae alia sibi de hac possessione blandiri potest. Omnes siquidem, rejecta legitima auctoritate, privatum sensum illi suffecerunt ad veram fidem a falsa secernendam: privatus autem sensus in sectis omnibus nullius pon­ deris est. Exinde enim fluctuatio illa opinionum profluxit, exinde item fera­ cissimum germen illud tolerantiae, ut vocant, religiosae, sponte sua pullu­ lavit 1 e cum quo vera fides consistere nequit. 134. Ad 4. A'. Soli enim epicurei et increduli affirmare possunt virtu­ tem et sanctitatem relativas esse. Quod si protestantibus non sapiunt opera poenalia, virginitas ac coelibatus, a quibus propterea abhorrent, id fit, quia dum ipsi, ut fucum faciant incautis, profitentur se tantummodo inhaerere sa­ cris litteris, quas unicum controversiarum judicem proclamant, non evangelio, sed sibi solis credunt. 17 Quoties propterea evangelium aliquid commendat, quod ipsis non arrideat, evangelium eludunt ac mire detorquent, ne quid ex eo incommodi capiant. 135. II. Obj. 1. Plane ridendos se praebent, qui in tanta in qua ver­ samur scientiarum luce, adhuc comminiscuntur extraordinaria dona, prophe­ tias, miracula, ac si superis placet, exstases, raptus, ut nobis suadeant immo 1 ®) Haec tolerantia , scribit Wegscheider §. 186. quae dicitur recentioris aevi progenies nobilis; atque in nota (d) ad id confirmandum profert verba Rousseau in ejus epistolis de tolerantia: »La religion protestante est tolérante par principe, elle est tolérante essentiellement: elle l'est au­ tant qu'il est possible de l'être; puisque le seul dogme qu: elle ne tolère pas, est celui de l’intolérance.·* Verum haec intel- - ligi debent de tolerantia speculativa; siqui­ dem in praxi nulli fere sunt intolerabilio­ res protestantibus praesertim erga catho­ licos. ,7) Quid enim clarius in Scripturis tra­ ditor, quam consilium coelibatus, ac pau­ pertatis voluntariae, necessitas item bono­ rum operum ad salutem, necessitas poeni­ tentiae? Sed quia haec protestantibus non arrident, ea in Scripturis non inveniunt. 65 et persuadeant penes Christi ecclesiam adhuc vigere supernaturalia charismata, quibus manifesta fiat mutua communicatio inter divinum humanumque ele­ mentum. 2. Ut enim omittamus donorum illorum affluentiam coarctari a patribus, nominatlm vero a ss. Augustino16, et Gregorio M. ad ecclesiae ini­ tia. quando fides erat miraculis nutrienda 19 ; 3. exploratum est nunc passim recipi a sapientibus viris systema mythicae expositionis quoad omnia illa veteris ac novi testamenti loca, quae immediatam Dei actionem praeseferre videntur. 4. Sane praeeunto Ileyne, Eichhornius, Paulusius, aliique non pauci protestantes utriusque foederis lectiunctdas 2 °, in quibus referuntur Dei manifestationes, miracula, aliaque ejusmodi mira et extraordinaria eventa, exegerunt ad ethnicorum mythos ut sic fundum historicum veste seu appa­ ratu mythico expoliarent, aperirentque quod sub illo symbolico velo tege­ batur.21 5. Deinde, quem latet et a vetustioribus haereticis et ab ipsis protestantibus miracula, immo et vaticinia, visiones praetendi, ac proferri ut argumentum ineluctabile divini in propriam sectam favoris? Celebres inter ceteras sunt visiones lutherani Swedenborgii. 6. Denique et illud explora­ tum est apud ipsos catholicos, miracula ac dona extraordinaria argumentum minime esse interioris sanctitatis, cum et ab impiis patrari possint. Ergo. 136. R. Ad 1. D. Si illi qui haec proferunt firmissimis documentis non inniterentur, C. Si validis ac firmis documentis innitantur, N. Rident pro­ fecto increduli ac haeretici dum talia audiunt, et cachinnis etiam excipiunt; ast rident ut insani ridere solent ea quae non percipiunt. Aliud porro est contemnere, ut passim faciunt adversarii nostri, aliud vero ad rigidum exa­ men revocare, quae proferuntur, quod tamen ipsi constanter negligunt. Excaecati ut sunt, ac propria scientia quam buccinant inflati dedignantur illa expendere: quod si facerent, nullus dubito quin ab ejusmodi risu se recipe­ rent, praesertim si, ut decet, in negotio adeo gravi veritatis amore id prae­ starent ac animo anticipatis judiciis vacuo. 137. Ad 2. D. Patres donorum illorum affluentiam coarctant ad ecclesiae primordia relative, C. absolute, A7. Nempe s. Augustinus, s. Grego­ rius M. ac patres reliqui quoad universalitatem, et multitudinem fidelium affirmant cessasse illa charismata, quae olim communia erant in ecclesia. 2 2 ”) In libi De vera religione, cap. 25. n. 47. Hom. XXIX. in Evangclia. ’·) Legendas vocant. n) Apud Strauss, Vie de Jésus-Christ. tom.I. prom. part. Introduction, §. 5 seqq. ”) Sane s. Augustinus quae in objecto loco ex lib. De vera relig. scripserat, nempe: .Cum ecclesia catholica per totum orbem diflüsa atque fundata sit, nec mira­ Verront) Praelectiones theolog. II cula illa in nostra tempora durare permissa sunt, ne animus semper visibilia quaere­ ret, et eorum consuetudine frigesceret ge­ nus humanum quorum novitate flagravit·· haec, inquam, sic temperat lib. I. Retract. cap. 13. η. 7. >.Sed non sic accipiendum est quod dixi, ut nunc in Christi nomine fieri miracula nulla credantur. Nam ego ipse quando istum ipsum librum scripsi, ad mediolanensium corpora martyrum in eadem 66 Hoc enim commune donum non erat amplius necessarium post sufficientem evangelii promulgationem. Numquam vero affirmarunt cessasse omnino in ecclesia charismata illa, quae ipsiinet in sanctis celebrarunt, atque specta­ runt ut peculium solius verae Christi ecclesiae proprium 21, ejusque praeci­ puum ornamentum. 138. Ad 3- D. Id est penes incredulos sub larvato Christianorum no­ mine, C. penes vere Christianos, A’. Diffiteri non possumus ejusmodi systema perinde ac rationalismum quibus funditus Christiana religio evertitur, esse fructum naturalem protestantismi. 14 Exurgit enim tam systema mythicum, quam rationalismus ex posito fundamento protestantismi, quod est libertas examinis et interpretationis individualis bibliorum. Hic erat rerum exitus expectandus. cum et causa suos effectus et arbor fructus suos emittere dé­ beat. Ceterum ejusmodi systema mythicae interpretationis et in fi e absurdum ? civitate caecum illuminatum fuisse jam noveram, et alia nonnulla, qualia tam multa etiam istis temporibus.fiunt, ut nec omnia cognoscere, nec ea quae cognoscimus enumerarc possimus." Sic etiam s. Greg. M. ea quae scripserat in Hom. XXIX. in Evangel., exponit lib. XXVII. in Job. cap. 18. n. 36. ed. maur. «Tunc quippe sancta ecclesia miraculorum adjutoriis indi­ guit. cum contribulatio persecutionis pres­ sit. Nam postquam superbiam infidelitatis edomuit, non jam virtutum signa, sed sola merita operum requirit, quamvis et illa per multos, cum opportunitas erigit, ostendat.” Et n. 37. «Quid est ergo mirum, inquit, si propagata fide, crebro miracula non fiunt?» Hinc videmus utrumque plura mi­ racula sua aetate patrata referre. 21) Patres reipsa passim affirmant ab haereticis, seu penes haereticos nulla fieri miracula; unius vel alterius verba afferre sal erit. S. Irenaeus, lib. IL cap. 31. ed. mass. n. 3. loquens de haereticis ail: ..Nec enim caecis possunt donare visum, neque surdis auditum .. . neque debiles aut clau­ dos, aut paralyticos curare, vel alia qua­ dam parte corporis vexatos. . . Tanlum au­ tem absunt, ut mortuum excitent.° Sic s. Augustinus lib. XIII. Cont. Faustum manich. cap. 5. .Miracula, inquit, non fa­ citis." Alia plura ejusmodi testimonia tibi exhibebit Jodocus Coccius in Thesauro catholico, lib. VIII. De signis ecclesiae ari. 14. ”) En verba Straussii op. cit. Introdu­ ction, §. 5. pag. 21 seqq. ..Lorsque Γ em­ pire romain ayant été christianisé, et les grandes hérésies ayant été connues, le prin­ cipe chrétien acquit une domination de plus en plus exclusive; lorsque les écoles delà sagesse païenne se fermèrent, et que des peuplades incultes de la Germanie se sou­ mirent à Γinstruction de l'église; alors le monde, durant les longs siècles du moyen âge, vécut satisfait du christianisme tant pour la forme que pour le fond; et toute trace disparut de ces conceptions interpré­ tatives qui supposent une rupture entre la civilisation du peuple et du monde, et de la religion. La reforme porta le premier coup à la prospérité de la croyance de l'église: elle fut le premier signe d’exi­ stence d’une culture qui, comme cela s’était vu jadis dans le paganisme, el le judaïsme, avait désormais pris, au sein même dn christianisme, assez de force et de consi­ stence pour réagir contre le sol. qui l’avait portée, c’est-à-dire contre la religion reçue. Cette réaction, tournée d’abord seulement contre l’église dominante, forma le drame noble mais rapidement terminé de la re­ forme : plus tard elle se dirigea vers les documens bibliques, et, se manifestant au débat par les arides tentatives révolution­ naires du déisme, elle est arrivée jusqu'aux temps les plus modernes par des transfor­ mations variées." En opus protestantismi. κ Λ___ hi 67 ■'· :1 < e?t. et incredulitatem prodit eorum, qui illud invexerunt, ut ex mox dicendis clarius patebit. 139. Ad 4. D. Falso principio ducti, C. jure ac merito, N. Ideo enim Heyne, Eichhornius, Paulusius aliique ejusmodi homines in hanc sententiam venerunt, quod assumerent 1. Verum esse fundamentum historicum scriptorum ethnicorum, quum tamen constet illos mythicas narrationes referre post plura saecula a tempore quo illa gesta supponuntur, dum quae historici hebraei et christiani supernaturalia referunt, eadem aetate qua illi scripserunt magna saltem ex parte contigerint, et eorum plerique testes oculati et pars gesto­ rum fuerint. *5 Quod assumerent 2. eandem esse rationem mythorum apud profanos scriptores et factorum supernaturalium apud scriptores sacros, cum tamen infinito, ut ita dicam, intervallo haec ab invicem distent: mythus enim cujus origo probabilius ab aegyptiis sacerdotibus coepit ac deinde ad alias gentes propagatus est2 6, non fuit nisi involucrum ad tegendas res notissi­ mas sub mysterii velo; contra vero facta illa, quae referuntur a scriptoribus «acris, ordinata sunt ad revelandas ignotas veritates. Quod assumerent 3- ali­ quam intercedere necessitudinem et convenientiam inter mythos ethnicorum et facta supernaturalia, quae a scriptoribus utriusque foederis perhibentur; cum tamen mythi ex imaginationis aestu, quem constanter redolent, conficti, sub turpibus plerumque figuris et imaginibus, absque scopo et nexu con­ gesti fuerint, populosque ad pravos mores induxerint; contra vero facta su­ pernaturalia absque apparatu et verborum ambage cum omnibus ingenuitatis ac veritatis characteribus referuntur ac veluti gesta sub illorum oculis a qui­ bus baec commentaria sunt scripta exhibentur; omnia simul arcte consociata sunt, atque caste sancteque ad unum conspirant, scilicet ut et Dei providen­ tiam maximo in lumine ponant, et veri numinis cultum, virtutis amorem, honoremque vitii ubique penes populos commendent persuadeantque. 4. De­ mum, aliis praetermissis, quod assumerent gentes omnes suam habere epocham mythologicam, non exceptis hebraeis atque Christianis, cum tamen ex ”) Certe Moyses eorum quae refert in libris Exodi cl Numerorum testis exlitil cfnlàris, immo et pars magna fuit; refert enim prodigia ingentia, quae patrata sunt rive in Aegypto sive in deserto coram uni­ verso populo aegyptiaco et israelitico. Id ipsum dicatur, ut alios praetermittam de apostolis Matthaeo el Joanne, qui iis inter­ fuerunt quae litteris consignarunt, iisque pariter tradiderunt qui eorundem gestorum spectatores fuerant. Jam vero quid com­ mune est in his narrationibus cum iis quae ediderunt Sanchuniaton aegyptius, Berosus tbaldacus, Diodorus situlus, aliique ejus­ modi, qui res referunt pluribus ante sae­ culis gestas, quaeque vere ad partem my­ thologicam historiarum suarum spectant? î6) Opus non est longa discussione ad hoc evincendum, cum habeamus testem non suspectum, qui id non solum affirmat, sed contendit. Talis est Salvador in op. cit. Jésus- Christ et sa doctrine, tom. I. chap. 11. état des esprits et des croyances dans V Orient et dans la Grece cum notis respectivis. Cf. etiam Réone des états du Nord. Paris 1835. tom. II. art. I. pag. 70 seqq. Philosophie de la mythologie par M. Schelling. •V -7 1 ■I &K I 1 -· ί’t'Æ r M i ; 4 :ί* t ‘ <1 68 dictis et ex facto ipso certissime constet neque hebraeos neque Christianos umquam ejusmodi epocham habuisse; illud enim inter origines ethnicas et sacras perpetuo interponitur discrimen, quod inter opus Dei et hominum in­ venta intercedit.2 7 140. Ad 5. D. Idest supposuerunt interdum etiam haeretici miracula, C. vere habuerunt, _V. Invidentes haeretici huic ecclesiae decori quod negare ipsi non potuerunt, nisi sunt miracula obtrudere; at cum consilium in irri­ tum ceciderit, aliam viam iniverunt contemnendo ecclesiae a qua discesse­ runt miracula, aliaque charismata quibus in sanctis suis quovis tempore, ut postea ostendemus, vera Christi ecclesia abundavit. Ad protestantes praeci­ pue quod spectat, si penes ipsos miracula ederentur, numquam devenissent ad systema mythicum excogitandum; cum vero nihil umquam supernaturalis apud illos eveniat, in eam plures ex illis proruere opinionem qua omnia eli­ minarent miracula ex populo hebraico, atque ex evangelio. Illi vero penes quos talia facta non semel contingunt, longe absunt ab absurda ac impia ejusmodi sententia. Quod si visiones lutherani Swedenborgii aliquam cele­ britatem nactae sunt, potissime repeti id debet ab illa visione in qua ipse exhibet parentem suum Lutherum detrusum ad inferos. 28 Ceterum fanati*’) Diversa, ut notum est, existant sy­ logie et les fables expliquées par (histoire. stemata eruditorum circa rationem explican­ Paris 1738. Quidquid porro sil, ex h« di antiquam mythologiam. Sunt qui ado­ ipsa varietate opinionum et sententiarum patet quam labile sit fundamentum mythi­ ptant explicationem Evehemeri juxta quam mythologia non praescferl nisi eventus hi­ cum, ut conferri possit cum narrationibus biblicis. storicos quorum homines auctores fuerint, 3S) Swedenborg enim natus est a dii autem non fuerint nisi duces, nautae, viri bellicosi. Haec explicatio historica my- episcopo Sveco lutherano, et in ea seeb enutritus: obiit autem ann. 1772. Porro in thologiae ab ejus auctore et defensore Eveop. cui lit. Vera Christiana religio, con­ hemeritica dicta est. Hanc expositionem avide arripuerunt epicurei utpote quae ma­ tinens universam theologiam novae eccle­ gis congrueret ipsorum systemati, quod siae ab Emmanuele Swedenborg, Domini nulla detur providentia, et omnia casu ae Jesu Christi servo. Amstclod. 1771. paz. fortuito eveniant. Hanc pariter magna sal­ 481. hanc inter ceteras visionem refert. Vi­ tem ex parte adseiverunt mythici reccntiores dit in quadam regione Lulherum audacem eamque applicant sacrae Scripturae, Alii et superbia tumentem, qui congregabat di­ scipulos suos, et collocabat juxta se eos adoptant explicationem symbolicam, alii mixtam, eamque evolvit Creuzer cum suis qui majori zelo suam defenderant doctrinam. modificationibus in sua symbolica ; alii cen- Lutherus modo dogmatico incessanter haec seni aut physicam aut ethicen sub mythis verba ingeminabat: Sola fides justificatcontineri. Alii alia ratione rem exponunt. Sed heu! astitit angelus qui ei declarat, Cf. art. cil. nec non Natalis Comitis Mytho- ejusmodi doctrinam falsam esse, nec eum logiae sive explicationum fabularum, lib. X. pervenire posse ad gloriae regionem, quin Quibus verbis reformator Venet. 1581. Montfaucon L'antiquité ex­ illam deserat. pliquée. Paris 1719. tom. L Discours pré­ velut a fulmine perculsus est; diu recusat liminaire sur ΐ origine de (idolâtrie, et se subjicere, ast tandem incipit dubitare in sur les idées que les païens avaient de corde suo. In alio vero itinere Sweden­ leurs divinités, §· IV. Banicr La mytho­ borg invenit Lulherum in tertia regione, 69 tus hic vir qui dentio «tupidum excitavit anthropomorphismum negligendus omnino est. îe 141. Ad G. D. Miracula aliaque extraordinaria dona non semper ine­ luctabile argumentum suppeditant sanctitatis in nonnullis casibus peculiari­ bus, Tr. vel C. cum haec ordinaria sunt et permanentia, N. Alioquin nullam pariter vim haberent ad divinam missionem Christi et apostolorum evincen­ dam, quod profecto adversarii non admittunt. 30 142. III. Obj. Saltem nullum colligi potest argumentum pro ecclesiae vita ex ejus foecunditate ; 1. Alioquin enim peccatores, qui certe vivi non sunt nullum fructum edere possent ex suis missionibus; 2. Nullae sectae possent aliquo felici successu evangelium infidelibus annunciare, cum tamen experientia contrarium evincat. 3. Notum est illud Augustini effatum, quod Christus seu ecclesia etiam per uterum ancillarum procreet sibi filios. Ergo. 143. Resp. N. A. Ad 1. prob. Neg. Siquidem Christus non individuis sed societati ipsi donum foecunditatis pollicitus est: cum vero peccatores, licet sint mortui in se ipsis, sint tamen membra corporis vivi quod per ea praedicat et operatur, fit ut vi legitimae missionis uberes interdum ex labo­ ribus suis colligant fructus. Hac autem missione destituti sunt sectarii, utpote ab ecclesia separati. quae species est purgatorii, in qua datur opera conversioni impiorum, eorum scilicet, qui aliquo crimine aut errore inquinati sunt. Tunc angelus dicit Swedenborgio Lulherum videri sua commenta agnoscere, spemque effulgere eum revocandi in viam rectam. «Quapropter, dicebat Luthcrus, non miror quod ego erraverim, sed miror quod unus delirans tot deliros potuerit producere." Cf. etiam Mohler Symbolique, tom. II. pag. 310 seqq. 29) Ita in op. Les merveilles du ciel il de ΐ enfer par Emmanuel de Sweden­ borg. Trad, du latin par A. J. P. Berlin. 1782. tom. I. n. 78 seqq. ubi inter cetera «cribit: »La divinité fait le ciel, le ciel a la forme humaine, d'où Ton doit conclure que la divinité a aussi la forme humaine; car l’humanité de Dieu est divinisée;" et n. 81. 82.: ..L'idée que chaque homme a d'un Dieu sous forme humaine lui est in­ fluée du ciel, où l'on ne connaît Dieu que • us cette forme." Demum, aliis omissis, η. 86.: -Les célicolcs ne peuvent revenir de leur étonnement quand’ils pensent et voyent que des gens de ce monde, qui se croyent plus éclairés que les autres, pen­ sent que Dieu est invisible et incompréhen­ sible, et regardent comme des sots et des imbecilles ceux qui n’ en ont pas la même idée qu’eux." Attamen hujus visionarii opera in plures linguas vertuntur, et plurcs sectatores inter protestantes acquirunt et de­ fensores. Talis est indoles humani ingenii, cum semel viam veritatis deseruit! 3°) Cf. Maldonatum in cap. VII. s. Matth. v. 22. ubi copiose ostendit discrimen quod intercedit inter donum miraculorum extraor­ dinarium in casibus singularibus, et donum istud, quum frequens cl permanens est, concluditque : »Nam etsi non necessario se­ quitur, eum qui miracula faciat veram ha­ bere fidem (et in casu nostro veram san­ ctitatem)·, tamen necessario sequitur, eam, in qua frequentia et quasj ordinaria mira­ cula fiant, veram esse ecclesiam. . . Nulli generaliter hominum societati, nisi eccle­ siae suae ordinariam faciendi miracula con­ cessit (Deus) facultatem. Magis etiam ne­ cessarium est, quod altera ex parte per ne­ gationem ducitur, in qua miracula nulla fiant, eam veram ecclesiam esse non posse, quia scimus Christum ecclesiae suae potestatem ad facienda miracula dedisse." 70 144. Ad 2. A7. Experientia enim potius contrarium luculentissime ostendit. Quamvis enim media omnia adhibuerint, ac etiam adhibeant sectae ad infideles Christo adducendos, ut suo loco probavimus 31, nullo tamen fe­ lici exitu id praestiterunt, et in irritum omnes earum conatus cesserunt. Non enim hic agitur de uno vel altero individuo, sed agitur de conversione populorum, qualem reipsa vera Christi ecclesia operata est; ita ut nulla prorsus gens sit ad Christum adducta, quae conversionem suam non referat illi acceptam. 3* Haec est illa mira foecunditas quae ineluctabile prorsus perhibet argumentum vitae qua a Christo praedita est unica ejus sponsa. 145. Ad 3. D. In ordine ad valorem baptismi ab haereticis collati, C. in ordine ad haereticorum foecunditatem in gignendis Christo filiis, AT. Augu­ stinus enim illud protulit effatum ad dissolvendam difficultatem rebaptizan­ tium, qui contendebant nullum esse baptisma ab haereticis administratum eo quod solius sponsae Christi proprium sit filios ei procreare. 33 Numquam vero aut s. Augustinus aut patres reliqui in sectis agnoverunt illam foecun­ ditatem de qua loquimur, immo iis aperte eandem denegarunt. 34 I CAPUT III. DE ECCLESIAE NOTIS. 146. Si ecclesia Christi vivens est vi mutui illius commercii quod ei vindicavimus inter animam et corpus quibus constat, debet necessario distin­ gui ab iis nothis ac spuriis societatibus, quae sibi ecclesiae gloriam vindi­ cant, ac nomen quidem habent quod vivant at reipsa mortuae sunt. Depre­ hendi autem debet vera Christi ecclesia per signa, quae in omnium oculos facile incurrant, ac illius ita sint propria ut nulli alii societati quae Christi non sit, convenire possint. Haec porro signa, caractères, seu indicia ea sunt quae vulgo notas nuncupamus. * 147. Hae notae quae praestant ut cognitio nobis verae ecclesiae afful­ geat, non debent ad arbitrium confingi; alioquin unaquaeque secta prius notas quae magis sibi arriserint reperiet, easque sibi deinceps adjudicabit, ut 3 ’) In Tract. De vera religione, prop. X. ”) Cf. ibid. 33) Cf. in lib. L De baptismo·, cap. 10. n. 14. 34) Nota sunt verba Tertulliani quibus graphice haereticos depingit in lib. De Prae­ script. cap. 42- "De verbi administratione quid dicam, cum hoc sit negotium illis (haereticis), non ethnicos convertendi, sed nostros evertendi ? Hanc magis cloriam ca­ ptant, si stantibus ruinam, non si jacentibus elevationem operentur. . . Nostra suffodiunt ί·Λ^ 1 Va«-·-····--*· · —· · * ut sua aedificent.·’ Cf. in hunc textum no­ tas P. La - Cerda η. 244 seq. ') Bellarminus lib. IV. De ecclesia mi­ litante, cap. 2. tres conditiones assignat, quae concurrere debent ad veras notas con­ stituendas, ac 1. quod debeant esse pro­ priae et non communes; 2. debeant esse notiores ea re cujus sunt notae; 3. de­ beant esse inseparabiles a vera ecclesia cujus notae sunt: quas quidem conditione? ibidem fuse evolvit. 71 se unice veram esse Christi eccloBiam inferat; nullusque erit controversiae exitus, uti reipsa ab haereticis semper factum est. 2 Debent proinde notae ex intima ac essentiali ipsius ecclesiae a Christo institutae constitutione sua sponte enasci. 148. Cum vero ex hactenus vindicatis ecclesia a Christo fundata con­ stet, ad modum viventis humani individui, anima, corpore et vita quae vi utriusque conjunctionis et commercii exurgit, sequitur non alias notas verae Christi ecclesiae assignari posse quam quae ex ejusmodi constitutione ac na­ tura profluunt. Eae autem sunt unitas, sanctitas, catholici tas et apostolicitas, quae nempe jam a IV rei Christianae saeculo recensuerat concilium constantinopolitanum in fidei symbolo illis verbis: „Credo unam, sanctam, catholicam et apostolicam ecclesiam.” 3 149. Has igitur et non alias esse verae Christi ecclesiae notas, nec ulli prorsus societati, praeterquam soli ecclesiae romanae convenire seu competere posse ostendendum nobis est. Quod quidem praestare insequentibus proposi­ tionibus aggredimur. PROPOSITIO I. Verae Christi ecclesiae notae sunt unitas, sanctitas, catholicitas et apostolicitas. 150. Quamvis nonnulla dixerimus in tractatu De vera religione4 de ecclesiae unitate, quae tamen illic disseruimus non debent permisceri cum iis de quibus in praesentia agimus. Etenim illic de unitate disseruimus prout ecclesiae proprietas essentialis est, heic vero eam pertractamus quate­ nus est indicium externum, character, signum aut nota externa qua ducimur ad illarn ecclesiam cognoscendam quae tali proprietate praedita est: quod et ’) Cf. Bellarm. loc. cit. ubi recenset no­ las ah haereticis excogitatas, ostenditque eas insofficientcs ac ineptas esse ad propo­ sitam inquisitionem; sunt autem 1. vera et incorrupta praedicatio evangelii; 2. legitima administratio baptismi; 3. legitimus usus eucharistiae; 4. legitimus usus clavium; 5. legitima electio ministrorum; 6. oratio publica, psalmodia et calechismus lingua vulgari; 7. mysterium crucis, id est, tribu­ lationes intus et extra; aliacque ejusmodi postea invectae. Etiam Guillclmus Palmer in op. cit. De ecclesia Christi, par. L cap. 2- exclu­ dit has diversas notas, praesertim eam quae statuitur in veritate doctrinae, cum ma­ xima hominum pars idonea non sit ad exa­ men istud instituendum, et tamen quacli- bet secta contendat se tenere veram et or­ thodoxam Christi doctrinam. Ea tamen hic interserit, quae nobis non probantur, et suo loco excutiemus. * 3) Hae autem non sunt nisi explicita expositio notarum, quae in symbolo apostolico continentur illis verbis: «Credo san­ ctam ecclesiam catholicam." Nam ecclesia in singulari numero ponitur, ac propterea una significatur, quae dicitur sancta et catholica; quod si ecclesia catholica est, debet necessario pariter esse apostolica, ut ex dicendis perspicuum fiet. Quod vero spectat ad alias sive plures sive pauciores notas assignatas a nonnullis patribus et theologis, illae vel reducuntur ad quatuor recensitas, vel eas implicite continent. 4) Part. II. prop. IV. 72 I i< fi -i 1E de notis reliquis est intelligendura. Proprietates enim Intimae snnt et ad rei essentiam pertinent; notae autem sunt extrinsecae, atque essentiae ac pro­ prietatum manifestationes. quae ex intrinsecis proprietatibus efflorescunt. Nonnulla tamen et de his proprietatibus ob materiae necessitudinem hic ad­ jicere debemus. 151. A erum priusquam has notas verae ecclesiae Christi vindicemus, nonnulla praemonenda sunt tum de notis ipsis, tum de earum natura et or­ dine genetico, seu ratione qua altera ex altera gignitur, ut inde demum in­ feramus ita se illas habere per modum unius, ut vel omnes vel nulla competat ecclesiae. 152. Itaque inprimis deprehendimus hasce notas extrinsecas necessario originem ducere ab ipsa rei natura, seu ab essentiali ecclesiae constitutione prout a Christo instituta est. ita ut ex ipsis vera Christi ecclesia veluti a sua externa specie et physionomia internoscatur, et secernatur a quavis so­ cietate, quae Christi non sit. 2. Ab eisdem notis nec solam animam, nec solum corpus ecclesiae debere nobis patefieri, sed utrumque simul prout in mutuo commercio seu communicatione reperiuntur, scilicet prout ecclesia cor­ pus vivens est. et vita quidem divina ac supernatural!. 153. Ad secundum quod spectat, observamus talem esse naturam ac in­ dolem harum notarum, ut necessario nexu adhaerescant suo principio ex quo profluunt. Hinc ut unitas esse possit, non solum debet esse plena et for­ malis, sed debet praeterea secum necessario praeseferre principium ex quo haec ipsa unitas constituitur; nempe non sufficit ut habeatur eadem fidei professio, idem sacramentorum usus, communicatio mutua membrorum; sed requiritur insuper principium auctoritatis ex qua sola in omnibus eadem fidei professio oritur; principium, inquam divinitus institutum, visibile efficaxque quod in ecclesiam universam influat, illamque regat ac moderetur, ut exurgat vera ac intima connexio inter caput et membra, inter membra singula ad invicem, ac demum inter animam et corpus. Id quod et de ceteris notis suo modo intelligi debet, prout in nota sanctitatis manifestum est, quae absque gratia sanctificante et caritate ex qua gignitur, consistere non potest, atque % item de notis catholicitatis et apostolicitatis, quae concipi nequeunt absque unitate a qua dependent. 154. Ad postremum quod attinet adnotaraus tres posteriores notas virtnaliter includi in priori, nempe in unitate, atque ab ea tamquam communi fonte dimanare. Etenim si unitas quae a principio auctoritatis constituitur, caput simul et membra complectitur, nec non corpus et animam, profecto sequitur, ecclesiam quae pro nota characteristica habet unitatem, debere pari­ ter tamquam notam suam habere sanctitatem, qua dignoscitur ipsam vivere, nec non catholicitatem ut ipsius ecclesiae cognoscatur semper et ubique identitas, ac demum apostolicitatem ratione ejusdem originis ac doctrinae. 73 Unde liquet, uti jam praemonuimus, ita inter «e notas istas colligari, ac mutuo nexu ab invicem dependere, ut nulla tolli possit, quin ceterae corru­ ant, aut ulla earum reperiri quin reliquae coexistant. 8 Restât igitur, ut primum inspiciamus utrum ejusmodi notae debeant verae Christi ecclesiae competere, an vero aliae requirendae sint. Nos porro affirmamus recensitas notas et non alias verae Christi ecclesiae necessario competere®, quod qui­ dem ostendere arduum negotium non est. 155. Sane si notae externae alicujus rei tales natura sua esse debent, ut nos certo et absque deceptionis periculo ducant in ejus cognitionem, ita oportet eas nobis exhibere rem cujus notae sunt, ut ipsi soli conveniant ac nulli alii praeterea: atqui ejusmodi sunt quatuor quas recensuimus notae: ergo. Major per se patet; minorem vero sic evincimus. Ex superius vindi­ catis vera Christi ecclesia ea sola est quae per modum unius a Christo in­ stituta est ad instar individui viventis ex anima et corpore, et quidem cor­ pore integro quale exurgit ex capite et membris ita inter se coordinatis, ut caput praesit, membra arctissime inter se connexa eidem subsint, ab eoque regantur, motumque, ut ita dicam, ab eodem accipiant. Jam vero recensitas notas nos ducere in hujus ecclesiae cognitionem patet vel levi instituto sin­ gularum examine, quod sic per partes aggredimur. DE NOTA UNITATIS. 156. Unitas ecclesiae in scripturis constanter praedicatur. Christus enim vocat ecclesiam regnum suum, ovile, domum, ecclesiam suam semper in singulari numero; apostolus vero passim Christi ecclesiam vocat corpus Christi, quod certe nonnisi unum esse potest. Supervacaneum autem esset congerere sanctorum patrum testimonia ad hoc confirmandum, cum et adver­ sarii ipsi id fateantur. 5*7 5) Atque hic obiter animadverto a non­ nullis theologis constitui unitatem non jam ceu notam, ut vocant, positivam, ita ul ex eo quod in aliqua communione uni­ tas reperiatur inferri legitime possit, eam esse veram Christi ecclesiam, sed solum uti notam, seu signum negativum exhiberi, quatenus si in aliquo coctu desit, legitime inferri possit eam non esse veram Christi ecclesiam. Quod quidem mihi videtur non satis accurate, immo nec vere ab ipsis adstrui. Impossibile enim est, ut si unitas qualis requiritur ad notam constituendam, reperiatur, colligi inde non possit societa­ tem in qua conspicitur esse veram Christi ecclesiam. 6) Quae quidem intelligi nequeunt de numero, ut ita dicam, materiali, sed de re, ita ul non alia nota assignari possit, quae cum recensitis componi nequeat, aut ad illas revocari, juxta ea quae paulo ante diximus. ’) Plura testimonia Dr. Palmer op. cit. De ecclesia, part. I. cap. 4. sect. II. con­ gerit ex Calvino, ex anglicanis, presbyterianis, methodistis etc. qui unanimiter pro­ fitentur grave esse peccatum scindere uni­ tatem , ac omnes teneri ad communionem cum iis qui censentur veram Christi eccle­ siam constituere. Verum illud sedulo ani­ madvertendum est cum FF. de Walenburg in controv. De notis seu signis ecclesiae 74 157. Haec autem unitas oxurgit ex unitate fidei et caritatis, sou com­ munionis. quo iit ut ii omnes qui ad unitatem ecclesiae pertinent eandem fidem profiteri et eandem tenero communionem debeant. 81 utraque aut al­ terutra desit, ecclesiae unitas nec est, neque concipi potest. Etenim ad unitatem fidei quod spectat, nota sunt apostoli verba: Unus Dominiis, una fides, unum baptisma * ; ad unitatem vero caritatis seu communionis quod attinet, praeter quod Christus mortuus perhibetur, Ut filios Dei, qui erant dispersi congregaret in unum 9, id est ut in unam ecclesiam coadunaret illos, t qui partim ex judaeis, partira ex gentibus in ipsum essent credituri, eam Patri suo maxime commendavit dicens Joann. XVII. Pater sancte serva cos in nomine tuo, quos dedisti mihi, ut sint unum, sicut et nos; et paulo post rogat ut haec ecclesiae suae unitas in fide et caritate perpetuo duratura sit: Non pro eis rogo tantum, sed et pro eis, qui credituri sunt per verbum eorum in me, ut omnes unum sint, sicut tu Pater in me et ego in te, ut et ipsi in nobis unum sint. Utrumque complexus pariter est apostolus scribens ad Ephesios : Solliciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis. Unum corpus et unus spiritus . . . donec occurramus omnes in unitatem fidei . . . veritatem autem facientes in caritate, crescamus in illo per omnia qui est caput Christus. Ex quo totum corpus compactum, et connexum per juncturam subministratio­ nis secundum operationem in mensura uniuscujusque membri, augmentum cor­ poris facit in aedificationem sui in caritate 10 ; et alibi passim. 158. Nec aliam notam unitatis ecclesiae, prout exterior ac visibilis est, agnoverunt sancti patres praeter eam quae exurgit ex duplici capite, nempe ex fide quae una in omnibus est, et ex caritate seu communione cujus vin­ culo omnes colligantur. S. Ambrosius ecclesiam definit: Congregationem, Hi quae in unum connexum corpus atque compactum unitate fidei et caritatis assurgit 11 , et ante ipsum Tertullianus: Communicamus, scribebat, ecclepar. post. §. IX. quod licet protestantes omnes, saltem ipsorum tempore, agnove­ rint ecclesiam unam, nullas tamen confes­ siones protestantium ponere unitatem tam­ quam notam, vel signum verae ecclesiae. b) Ephes. IV. 5. • 9) Joann. XL 52. Ubi pariter animad­ vertendum est, cum dicimus notam unita­ tis exurgere, seu conflari etiam ex unitate caritatis, hoc nomine hic minime signifi­ cari caritatem illam, qua nos mutuo diligere debemus veluti virtutem personalem et pri­ vatam, qua vel cum infidelibus ipsis con­ jungi debemus, qui extra ecclesiam sunt; sed significamus caritatem specialem totius christiani populi propriam, qua omnes absque divisione adhaeremus pastoribus et episcopis ad idem corpus constituendum, profitentes eandem fidem et tenentes ean­ dem communionem. Hoc. sensu patres at notam essentialem ecclesiae constituunt ca­ ritatis unitatem ; hac de causa adjecimus illam explicationem seu communionis. Alioquin privatus homo ex eo quod alium odio prosequeretur, scinderet unitatem ecclesiae, et extra ecclesiam esset, quod est absur­ dum. ac nemo unquam ne somniavit qui­ dem. Cf. Maldonal. in hunc loc. 10) Loc. cit. V. 3 —16. 1 ') De officiis, lib. III. cap. 3. n. 19. edit, inaur. liis apostolicisj quod nulli doctrina diversa12, nempe ob ejusdem fidei uni­ tatem. Idem docet e. Augustinus in libro de unitate ecclesiae13, et reliqui unanimiter. Quapropter episcopi africain in Sardinia exulcs; Mem­ bra, inquiunt, ecclesiastici corporis . . . in unitate fidei compages retinet unitatis. ‘4’ 159. Hinc duo sunt, quae homines ab ecclesia potissimum excludunt; liaeresis, qua tollitur unitas iidei, ct schisma quo adimitur caritatis seu com­ munionis unitas. Ex alterutrius, aut utri usque defectu quovis tempore eccle­ siae patres sectas ab unica vera ecclesia Christi distinxerunt, et,contra eas sive simul sive seorsum sumptas pugnarunt, ut illas extra viam salutis aber­ rare ostenderent. Quoniam vero Christus ecclesiam suam unam esse voluit tum unitate lidei tum unitate caritatis, debuit eam instruere mediis idoneis ad utramque unitatem sartam tectamque servandam, cum finis sine mediis obtineri nequeat. Ex hoc vero infertur quod ab initio praemisimus, unitatis notam non solum complecti unitatem fidei et communionis, sed praeterea principium ex quo unitas haec profluit et conservatur, quod quidem aliud esse non potest, nisi auctoritas. Hac enim solum fit ut fidei et caritatis seu communionis unitas tum in membris singulis , tum in toto corpore haberi possit et conservari. Quapropter illa sola unitas ceu nota verae Christi ecclesiae haberi debet quae utrumque complectitur, unitatem scilicet fidei et communionis cum medio idoneo eam producendi et jugiter conservandi. Ex quo pariter legitime infertur eas societates non posse spectari ut veras Chri­ sti ecclesias, quae ejusmodi nota destitutae sunt. 15 ”) De praescript. cap. 21. edit. Rig. *’) Cap. 4. ubi scribit: ..Totus Christus caput et corpus est. Caput unigenitus Dei filius, et corpus ejus ecclesia, sponsus et sponsa, duo in carne una. Quicumquc de ipso capite ab scripturis sanctis dissentiunt (id est, non tenent veram fidem), etiamsi in omnibus locis inveniantur in quibus ecclesia designata est, non sunt in eccle­ sia. Et rursus quicumque de ipso capite scripturis sanctis consentiunt, et unitati ec­ clesiae non communicant, non sunt in ec­ clesia; quia de Christi corpore, quod est ecclesia, ab ipsius Christi testificatione dis­ sentiunt.·* Quae deinde fuse evolvit, ut ostendat quod, alterutra conditione defi­ ciente, aut unitatis fidei, aut unitatis com­ munionis, nemo possit censeri esse in vera Christi ecclesia, quae utramque unitatem in suo conceptu involvit, et includit. H) In epist. synodica, quae creditur s. Fulgenlii, data ann. 521. apud Harduin. Acta cone. tom. II. coi. 1055. Alia plura patrum in hanc rem testimonia, cf. apud Nicole in op. Unite ile l'église, lib. I. chap. 7. nec non apud Thomassinum in op. Traité de l'unité de l'église. Paris 1687. tom. II. part. I. et II. apud Balleriniuni De vi ac ratione primatus. Serm. 1766. cap. 10. 15) Hoc etiam agnovit el fassus est Pal­ mer in op. cit. part. I. cap. 4. sect. II. ubi in conclus, n. 2. scribit: » Quoniam Deus praecepit unitatem in ecclesia sua, et quo­ niam Christus adeo eam optavit, et oravit pro ipsa, necessario sequitur quod ipse de­ buerit media suppeditare ad hanc unitatem servandam : ideoque quod omnis societas quae media'non possidet ad servandam uni­ tatem communionis, ct cujus principia fun­ damentalia eam adstringunt ad tolerandam, aut etiam ad fovendam divisionem absque termino, non possit esse ecclesia Dei.u Notanda sunt verba illa absque termino, t * 76 ’•F' 'i! ' DE NOTA SANCTITATIS. 160. Sanctitatem notam esse verae ecclesiae nemo est qui ambigat. Christus enim venit in hunc mundum, et passus est, ut illam (ecclesiam) sanctificaret 18, et elegit nos ut essemus sancti et immaculati 1T, seu Dedit semetipsum pro nobis, ut nos redimeret ab omni iniquitate, et mundaret sibi populum acceptabilem, sectatorem bonorum operum. Hic enim est finis proximus et immediatus quem sibi Redemptor noster proposuit in sua eccle­ sia instituenda. Nec ulla secta est quae non proliteatur ecclesiam Christi sanctam esse. 19 Difficultas , si qua est versatur circa modum quo haec nota prout visibilis est, internoscatur. Cum vero communiones omnes sive merito sive immerito sibi arrogent sanctitatem quae provenit tum ex ratione capitis et plurimorum saltem membrorum, tum ex ratione doctrinae et sacra­ mentorum , ne longam ac difficilem discussionem ineamus, juxta methodum quam proposuimus, dicimus hanc notam deprehendi ex interioris vitae super• ·1 naturalis manifestatione. Haec autem manifestatio non solum fit per exerci­ tium virtutum omnium et consiliorum etiam evangelicorum, in summo gradu, seu uti vocant heroico, verum etiam per charismatum affluentiam, miraculo­ rum praesertim, ac vaticiniorum, quam ecclesiae suae numquam defututam Christus promisit, et per foecunditatem perennem, quam ei pariter juxta dicta Christus pollicitus est. 161. Si qua igitur societas ea doctrina instructa non sit quae ad san­ ctitatem homines informet, multo magis si eam doctrinam profiteatur, quae sanctitati adversetur, quaeque opera bona minime promoveat, aut etiam ex­ cludat, absque alio indicio evidens est eam hac nota sanctitatis esse destitu­ tam, nec proinde veram esse Christi ecclesiam. Si praeterea non praeseferat indubia signa ac ineluctabilia Dei testimonia quibus interior superna-, turalis ejus vita, quae in gratia habituali, virtutibus theologalibus ceterisque adnexis consistit, exterius aperte manifesta sit, quamvis sanctitatem jactet, numquam certo nobis constabit utrum notam verae ecclesiae habeat ncc ne. Fucata enim sanctitas absque ejusmodi divino testimonio esse potest: nota autem ita certa esse debet ac indubia, ut in omnium oculos facile incurrat. Cum vero ex dictis haec nota sanctitatis certa ac ineluctabilis non sit. nisi if quae omnino cohaerent systemati quod paulo post exponam hujus auctoris anglicani. 1 e) Ephes. V. 26. 1 ') Ibid. I. 4. ·*) Tit. IL 14. *’) Id reipsa profitentur confess. Hclvet. poster, cap. XVII. prior art. XIV. Belgica art. XXVIIL Basiiccnsis art. V. Bohemica art. VIII. August, art. VIL Saxonica art. ΧΠ. Catech. gall. Dont. 15. calcch. Heidelberg, q. 23. Ursinus Doni. 21. quacst. 54. §. 4. Nihilominus, prout iidem AValenburgici ob­ servant loc. cit. §. 26. nullae protestantium confessiones ponunt sanctitatem, tamquam notam vel signum verae ecclesiae. 77 per exteriorem vitae manifestationem se prodat, ea qua exposuimus ratione, patet illam solam societatem quae ejusmodi nota sanctitatis sit insignita, ve­ ram posse dici et esse Christi ecclesiam. DE NOTA CATHOLICITATIS. 1G2. Catholicitatem seu universalitatem pariter notam esse verae eccle­ siae Scripturarum oracula ac patrum omnium consensus luculenter ostendunt. Etenim Deus Genes. XII. 3; XXII. 18; XXVI. 4; XXVUI. 14 collât. Act. Apost. III. 25 et Gal. III. 8 promisit Abraham, Isaac et Jacob quod gentes omnes in eorum semine, scilicet in Christo, benedicendae essent; Psalmo autem II. 8 Deus item sic alloquitur filium suum: Postula a me et dabo tibi gentes haereditatem tuam, et possessionem tuam terminos terrae. Quae quidem aliaque ejusmodi pene innumera divinorum eloquiorum oracula nullus Christianus dubitat ad Christi ecclesiam pertinere. Huc etiam spectant Christi ipsius promissiones et vaticinia, siquidem Matth. XXVI. 13 et Marc. XIV. 9 Christus praedicit evangclium suum praedicatum iri in universo mutulo: misit apostolos suqs Matth. XXVHI. 19 ad docendas et baptizandas omnes gentes, seu ut legitur Marc. XVI. 15 eos misit in mundum universum praedicare tvangelium omni creaturae- et reipsa idem evangelista Marcus ibid. v. 20 eosdem exhibet praedicantes ubique·, et apostolus Rom. X. 18. Et quidem, inquit, in omnetn terram exivit sonus eorum, et in fines orbis terrae verba eorum: in epistola vero ad Coloss. I. 6 loquens de evangelio testatur, quod in universo mundo est, et fructificat et crescit sicut et in vobis. Patres autem non solum catholicitatem ut notam verae ecclesiae propugnant unanimiter, sed praeterea exinde validissimum desumunt argumentum ut evincant acatholicos, seu schismaticos et haereticos non constituere veram Christi eccle­ siam, immo et in ea non esse, eo quod hac nota destituti sint. 8 0 10) Horutn testimonia profert Lud. Thomassinus in op. cit. Traité de ï unité de Γéglise, ubi pag. 1. exhibet auctoritatem patrum graccorum; in part, autem II. au­ ctoritatem patrum latinorum, qui unanimes sunt iu universitate verae Christi ecclesiae adstruenda. Ne longjor sim unum aut alte­ rum testimonium ex iis describam. S. Ju­ stinus in dial, cum Tryphone contendit ad Christum ejusque ecclesiam pertinere pro­ phetarum oracula, quibus gentium ubique terrarum ad Deum conversio praedicitur, et reipsa in Christi ecclesia sortita esse suum effectum. Sic inter cetera scribit n. 100. Καί ότι ούκ ίστιν à ίκφοβών καί δουλαγωγών ήμάί τούί επί τόν Ιηβοϋν π«π- στευκότα! κατά πάσαν την γην, φανίρόν έστιν. Id est: «Neminem autem esse, qui nos in Jesum per totum orbem terrarum credentes exterreat, et in servitutem redi­ gat, in promptu est." Quod quidem ibi­ dem saepius inculcat, negatque hanc nolam sive judaeis sive idololalris competere posse. Sic etiam s. Irenaeus lib. I. cap. 10. η. 1. ed. mass, scribit: Ή μεν γάρ έκκληΰία, καίπερ καβ·' οληί τη! οικουμένη! εωί αερά­ των τηί γηί διεσπαρμένη, παρά δε των αποστόλων, καί των έκεϊνων μαβητων παραλαβοϋΰα την είί ΐνα 3εόν κ. τ. λ. «Et­ enim ecclesia tametsi per universum orbem usque ad extremos terrae fines dispersa, fidem eam ab apostolis eoruinque diseipu- Hi 163. Verum quod magia mireris est, quod omnes acatholici, seu sectae recentiores idipsuiu profiteantur; nam et ipsi admittunt catholicitatem esse verae ecclesiae proprietatem, recitant et ipsi articulum symboli apostolici Credo sanctam ecclesiam catholicam. 11 164. Ne igitur in ambiguo versemur, cum sectae omnes catholicitatem sibi vindicent, perspicue exponendum est in quo praecise haec nota univer­ salitatis consistat. Duo porro in sua notione complectitur, quorum si alter­ utrum desit, multo vero magis si desit utrumque, ejusmodi nota haberi ne­ quit: alterum igitur est ecclesiae per universum orbem diffusio juxta veteris testamenti vaticinia et Christi promissiones, alterum autem est ipsius eccle­ siae identitas tum quoad fidem, tum quoad communionem quovis loco. Prius non inepte partem materialem catholicitatis vocaveris, posterius partem for­ malem. Hac identitate fit ut ecclesia eadem prorsus sit ratione doctrinae et communionis, ratione loci et ratione temporis. B lis acceptam, quae est in unum Deum etc.·* Plura alia cf. ejusdem s. martyris in hanc rem testimonia apud Massuelnm in Diss. ΙΠ. Iren. art. IV. n. 40. Sic etiam inter latinos Tertullianus lib. V. Cont. Marc. cap. 19. ed. Rig. in medium allato apostoli testimo­ nio de evangelic, quod pervenit usque ad ros. sicut et in totum mundum, prosequi­ tur: Nam si jam tunc traditio cvangelica ubique manavit, magis quam omnis haere­ tica, nedum Antoniani Marcionis. nostra erit apostolica. . . Eam enim et sic consta­ bit esse, quae prior mundum replevit, il­ lius scilicet Dei evangelio, qui ct haec ce­ cinit de praedicationibus ejus: In omnem terram exivit sonus eorum, et in terminos orbis verba eorum.* Sic etiam s. Cypria­ nus, sic reliqui omnes. ”) Alias monui passim protestantes ex hoc symboli articulo expunxisse vocem ca­ tholicam; alii tamen quodam pudore suf­ fusi eam retinuerunt. Summa enim apud cos libertas est sive abjiciendi, sive reti­ nendi in fidei confessione quod libuerit, et prout libuerit, regula quippe carent. Cete­ rum Palmer op. cit. part. I. cap. 7. osten­ dit testimoniis adductis ex Calvino, et ex confessionibus augustana et helvetica, ca­ téchisme genevensi, confessione bohemica, catechesi heidelbcrgensi, declaratione thoruniensi. ex presbyterianis, e Barclejo, ex Owen io, ex anglicanis etc. omnes sectas admittere catholicitatem veluti nolam verae ecclesiae. Inter anglicanos hoc refert epi­ scopi Pearsonii testimonium: ..Magis obvia, ac generalis idea hujus calholicismi con­ sistit in diffusibilitate ecclesiae quae mis­ sioni innixa est collatae ejusdem fundato­ ribus ite et docete etc. Ecclesia Christi in primaeva sua constitutione effecta est natura sua diffusiva. . . Rationem hanc at­ tulerunt veteres patres quare ecclesia fue­ rit catholica nuncupata, et ecclesiae natura ita describitur in scripturis. Ego video (prosequitur idem auctor) hanc ecclesiam, non jam ut judaeorum ecclesiam circum­ scriptam uno populo, uniusque gentis li­ mitibus coarctatara, sed ob ordinationem, et mandatum Christi, et ob efficaciam po­ tentiae suae disseminari inter omnes gen­ tes , ac propagari in omnem locum, extendi ad omnes aetates." Hinc merito concludit Palmer: ..Fieri ne potest ut habeatur vali­ dior probatio de essentiali universalitate ec­ clesiae isto omnium aetatum, ecclesiarum et sectarum consensu?" Vcrumlamcn et hic pariter animadvertendum est, nullas confessiones protestantium admittere ejusmodi ecclesiae diffusionemI, ut notam aut siynum verae ecclesiae. Cf. 1 FF. de Walenburg loc. cit. §. 45. Hallucinalur proinde Palmer permiscens catholicitatem in se spectatam quam praefatae confessiones qui­ dem agnoscunt, cum nota ad discernendam veram ecclesiam, quam nullae admittunt. 79 165. Notionem hanc novam non esse, ceteris omissis, aperte patet ex antiquorum patrum doctrina. Sane a. Irenaeus ita describit hanc ecclesiae universalitatem, ut non solum asserat esse veram Christi ecclesiam per uniwrsum orbem usque cui fines terrae seminatam 22, apud multas pentes barba­ rorum et per universum mundwn constitutam, circumeuntem mundum universum*3; sed praeterea insistit in eo potissimum quod ujna fides sit, doctrina d traditio, una anfma, unum cgr, unum os; una et eadem praedicatio ac re(liminis ecclesiastici forma. 2 ‘ Tertullianus vero Marcionem perstringens, et in eo haereticos ceteros, postquam ostendit ecclesiam ubique esse diffu­ sam, subdit: Marcionis autem quum totum impleverit mundum, ne tunc qui­ dem se defendere poterit de apostolica. Eam enim et sic constabit esse, quae prior mundum replevit, illius scilicet Dei euangelio, qui et haec cecinit de praedicationibus ejus: in omnem terram exiit sonus eorum, et in terminos orbis verba eorum.25 Negat scilicet catholicam esse posse Marcionis sectam, etiamsi per universum orbem diffusa fuerit, quia semper erit destituta catholicitate formali ex defectu identitatis doctrinae, quovis loco et quovis tempore. 166. Quapropter illa sola ecclesia hanc notam possidebit, adeoque erit vere catholica et vera ecclesia Christi, quae non modo materiali verum etiam formali catholicitate gaudet ex sua institutione et natura; quaevis autem so­ cietas utcumque diffusa, si hac destituta sit, neque Christi ecclesia erit, sed secta et synagoga satanae. 26 ·· 167. Circa necessitatem hujus notae ad cognoscendam veram Christi ecclesiam nulla est controversia; omnes fatentur veram ecclesiam debere esse apostolicam. ChristUg enim missionem dedit apostolis instituendi seu fundandi ecclesias per universum mundum illis verbis: Sicut misit me Pa­ ter et ego mitto vos. 2 7 Euntes docete baptizantes 2 8 ; et apostolus admonebat fideles superaedificatos esse super fundamentum apostolorum et prophetarum. 2 9 Joannes vero refert se vidisse civitatem Hierusalem, nempe ecclesiam, cujus *’) Loc. cit. ”) Lib. III. cap. 4. n. 2. et cap. 12. num. 7. circa finem ; lib. IV. cap. 36. M) Lib. I. cap. 10. n. 2 seqq. Cf. etiam Massuetuoi diss. et loc. cit. ls) Loc. cit. ’·) Pulchre Augustinus in lib. De paslorib. cap. 8. docet ecclesiam esse ubique, ct haeresim ubique. Sed ecclesiam esse imam et eandem ubique, haereses autem non easdem sed diversissimas, quae se in- vicem non noverunt, et proinde nullam ea­ rum esse catholicam. Origenes vero apud card. Hosium in Confessione cat hot. fidei cap. 21. ..Catholici dicimur, scribebat, quia sentimus idem quod universus mundus." Idipsum docet s. Cyrillus hierusolym. catech. XVIII. n. 23. et Toutl. Joann. Matth. ult. Ephcs. II. 20. *< ■f i *· · murus habebat fundamenta duodecim, ct in ipsis duodecim nomina duodecim apostolorum Agni. 3 ° 168. At enim: in quonam ejusmodi apostolicitatis nota consistit· quid­ nam in suo conceptu involvit? Praeter apostolorum doctrinam exposcit illa publicam, perennem, seu numquam interruptam ab apostolis ad nos usque successionem. Diximus autem publicam successionem, qua nempe, solemn! et externa inauguratione ministrorum per ritum a Christo institutum et ab apostolis adscitum, propagatus fuerit coetus eorum qui in magisterio et regi­ mine apostolis successerunt ad opus continuandum ab apostolis incoeptum, ad conversionem scilicet infidelium et fidelium sanctificationem. Diximus insuper perennem seu numquam interruptam successionem ad significandam formalem ejusmodi successionem; nec enim satis est ad apostolicitatis notam constituendam, materialis, ut ita loquar, ab apostolis successio; sed requiritur praeterea successio formalis, ita ut debeat, qui succedere apostolis dicitur in publico magisterio et ecclesiae regimine, conservare unitatem fidei et com­ munionis cum ecclesiae universae capite et centro. Id quod inferius data opera ostendemus. Alioquin si quis ecclesiae cujusdam apostolicae seu ab aliquo apostolo aut apostolorum discipulo institutae episcopus in haeresim aut schisma incideret , uti e. gr. Dioscorus episcopus alexandrinus, dicendus esset apostolorum successor; quod absurdum quidem est. 169. Sane haec est tessera qua antiqui ecclesiae patres veram aposto­ licitatis notam a spuria distinxerunt. Sic inter ceteros loquitur Tertullianus adversus haereticos: Edant ergo origines ecclesiarum suarum: evolvant ordi­ nem episcoporum suorum, ita per successiones ab initio decurrentem, ut primus ille episcopus aliquem ex apostolis, vel apostolicis viris, qui tamen cum apostolis perseveraverit, habuerit auctorem et antecessorem. Hoc enim modo ecclesiae apostolicae census sitos deferunt. . . Ad hanc itaque formam probabuntur ab illis ecclesiis, quae licet nullum ex apostolis, vel apostolicis auctorem suum proferant, ut multo posteriores, quae denique quotidie instituun­ tur: tamen in eadem fide conspirantes, non minus apostolicae deputantur pro consanguinitate doctrinae. Ita omnes haereses ad utramque formam a nostris ecclesiis provocatae, probent se quaqua putant apostolicas. Sed adeo nec sunt: nec probare possunt quod non sunt: nec recipiuntur in pacem et communica­ tionem ab ecclesiis quoquo modo apostolicis, scilicet ob diversitatem sacramenti nullo modo apostolicae.31 Eodem modo loquuntur Irenaeus 32, Cyprianus33, 3°) Apoc. XXL 14. 3l) De praescript. cap. 32. Quid hic significet Tertullianus sacramenti nomine, critici inter se non conveniunt. Nonnulli jusjurandum intelligunt; alii sacramentum baptismi ut La-Cerda, alii verisimilius cum Albaspinaeo accipiunt eam vocem de reli- ii gione ipsa, seu religionis professione. CL Pamelium in hunc loc. 31) Lib. V. cap. 20. n. 1 seqq. 3ï) Epist. LXXHL et in lib. De unit, ecclesiae, edit. maur. pag; 195. ct alibi passim. 81 Ambrosius34, Hilarius88, Augustinus”, quorum testimonia paulo post ex­ hibebimus. / 170. Interim ex postremis Tertulliani verbis patet ad constituendam apostolicitatem non absolute requiri ut aliqua ecclesia ab apostolis immediate ,iut viris apostolicis instituta sit; sed sufficere ut ab apostolica ecclesia oriCrinem habuerit,* et cum ea communicet in fide et caritate. Sic enim innumerae pene ecclesiae hac nota fruuntur quia in apostolica ecclesia inoculatae 171. Illa igitur omnis et sola societas apostolicitatis nota frui dicenda est adeoque vera ecclesia Christi censenda, quae utraque, materiali scilicet et formali successione, in publico et perenni magisterio et regimine eccle­ siastico ab apostolis pollet; contra vero illae omnes societates a censu Christi ecclesiae sunt expungendae, quae sive alterutra, sive utraque successione ex quibus pendet catholicitatis nota, sunt destitutae. 38 172. Ex his quae de ecclesiae notis singillatim disseruimus constat quod ab initio hujus propositionis animadvertimus, ita inter se ejusmodi notas esse connexas ut una in altera includatur, aut certe ab altera pendeat, ut nulla divelli possit quin altera pereat; immo constat ita omnes posterio­ res tres in unitate contineri, ut earum quaelibet vim suam ab illa mutuetur; constat demum eas nos ducere in cognitionem certam illius societatis quae ad instar individui jugiter viventis a Christo instituta est, anima scilicet corpore, utriusque nexu seu commercio ac proinde vita pollentis. Ita vero singulae hae notae in sua formali ratione inter se comparatae sunt, ut unitas divisioni) sanctitas vitae defectui) catliolicitas differentiae^ apostolicitas interruptioni in successione opponatur. H) Lib. De incarnat. Dominicae sa· tramento, cap. 5. n. 34. et lib. De pocnit. cap. 7. n. 33. n) Comment, in Matth. cap. 10. n. 9, 10. td. maur. et alibi. ’*) Lib. II. Cont. epist. Petii, cap. 38. lib. De unit. eccl. cap. 2. Breoic. collât. cum donatistis, cap. 3 seqq. etc. ,;) Ecclesiae tractu saeculorum fundaUe ideo apostolicae vocantur, quod ab ecdesia apostolica missi fuerint ad annunciandom evangelium et fundandas ecclesias viri id hoc delecti, et hi ecclesias a se fundataj in communione fidei et caritatis cum ecclesia apostolica instituerint. Hoc igitur interest discrimen inter ecclesias immediate Perrone, Praelectiones theolog. II. - ab apostolis fundatas et eas quae insequentibus temporibus institutae sunt, quod illae vere et proprie apostolicae vocentur et sint, istae autem per participationem, ut postea uberius exponemus. 38) «Esse ecclesiam apostolicam, scri­ bunt Walenburgici, (loc. cit. §. 49.) agno­ scunt protestantes. Conf. Helvet. poster, cap. 18. et omnes illi, qui continuatum evangelicae praedicationis ministerium ad­ mittunt. Immo et successionem persona­ rum ac doctrinae pro nota ecclesiae habet Zanchius, tom VII. de eccles. eap. 8. coi. 84. Verum nullae confessiones protestantium ponunt continuatam doctorum successionem, tamquam notam vel signum verae ecclesiae, licet Scriptura citata sit expreSsa.u 82 D 1F FICl'L T A T E S. Advenus ecclesiae notus in genere. 173. I. Obj. Inutilis plane est de verae ecclesiae notis disceptatio; 1. Quia nisi prius cognoscatur quae sit vera ecclesia non possunt notae ve­ rae ecclesiae constitui, ipsius naturam et essentiales proprietates patefacien­ tes; 2. quia ut aliquid pro nota habeatur debet esse notius re notata; jam vero quidquid pro nota verae ecclesiae assignetur, minus profecto notum erit ipsa ecclesia: 3. in hypothesi praesertim catholicorum, qui ecclesiae de­ finitionem suo modo praestituunt, eamque visibilem esse contendunt, immo manifestam ad instar solis (pii luce sua se prodit; 4. denique quia nec prodest ejusmodi inquisitio infidelibus neque catholicis neque haereticis; non prodest infidelibus, qui cum in Christum non credant, nequeunt solliciti esse de vera ejus ecclesia; non catholicis, qui cum fide jam teneant se esse in vera ectlesia notis non indigent ad eam internoscendam; non demum haereticis, qui numquam cum catholicis convenient iu notis assignandis, adeoque supervacanea prorsus evadit haec de notis verae ecclesiae controvers ia. Ergo. 174. R- N. A. Summi enim momenti est tum nosse utrum via certa ae tuta pateat qua ad verae ecclesiae cognitionem deveniamus, hanc secernentes a sectis, illius appellationem et rem inique sibi usurpantibus39, tum deter­ minare quaenam signa sint ex quibus absque ambage illa deprehendatur, et a falsis secernatur, uti permagni interest secernere ovem a lupo, qui se illius pelle contexerit. 4 ° 175. Ad 1. prob. D. Idest, nisi prius theoretice cognoscatur quae vera debeat esse Christi ecclesia, C. nisi prius cognoscatur in concreto, iV Profecto cum notae esse debeant totidem signa certa, quae nos ducant in cognitionem verae ecclesiae, nisi prius theoretice noscamus quaenam debeat esse natura, quaenam proprietates essentiales verae ecclesiae, num- II i· ■ 39) Apposite pius et doctus card. Hos i us in opp. cit. De confessione fidei catholi­ cae , cap. 20. «Quoniam vero, inquit, fieri •videmus, quod sicut scripturas et carum verum intellectum sibi falso arrogant hae­ retici, ita ct ecclesiae nomen, cujus aucto­ ritate se premi videant, sibi temere et im­ pudenter usurpant : ac sicut scripturarum professione, in qua pridem praescriptum est a catholicis, a quibus eas habere se negare non possunt: ita e piorum coetu ho­ mines impii pios omnes et in Christiana fide, religioneque fixos et immobiles per­ manentes excludunt: illud nobis dicendum restat, quibus notis ecclesia, quae domas est Dei vivi, ab ea quam odivit Deus, ec­ clesia malignantium, discerni recte possit* Opp. edit. Colon. 1584. tom. L pag. 17. 4 °) Id demum fassus est Colovius, qui in Synops. control), disp. 23. thés. 14. pag. 145. scripsit: ..Quaestio de notis ecclesiae, et quaenam sit vera ecclesia, non est in­ utilis, sed maxime necessaria atque uti­ lissima.'· 83 quani poterimus dignoscero notas constitutiva illa nobls manifestantes. Adjtructis propterea origine., natura ac essentialibus ecclesiae proprietatibus, deprehendimus quae debeant esse notae ad discernendam in concreto ex tot societatibus vulgo Christianis veram ecclesiam a Christo Jesu institutam. 41 Sic prius definiendus homo quam determinemus notas quibus a brutis aniniantibus secerni debeat aliquod individuum humanum, cum in hoc non agatur nisi de applicatione. 176. Ad 2. D. min. Quidquid pro nota assignetur, minus notum erit ipsa ecclesia generice spectata, C. specifice et in concreto, N. Etenim ve­ ram aliquam Christi ecclesiam existere notius est quibusvis notis: at non ita se res habet cum agitur de determinando in specie quaenam ea sit, ut patet ex controversiis diversarum, ut vocant, communionum, quae omnes pro certo sumunt veram dari ecclesiam, at deinceps unaquaeque se talem esse contendit. Sic notius est quid sit vita quam motus aut actio; attamen in dubio utrum aliquod peculiare individuum vita sit praeditum, id non agno­ scimus nisi per motum aut actionem tamquam per illius signa, indicia, seu notas, quia in particulari magis nota est actio aut motus quam vita. 177. Ad 3. D. Praestituunt catholici definitionem ecclesiae Christi, ejusque proprietatum, C. ecclesiae propriae seu catholicae, N. Nempe talis est methodus quam catholici in suo sectantur examine, ut prius, quod logica postulat, definiatur res de qua agitur, deinde proprietates declarentur quibus Christus instructam eam esse voluit, et quomodo constituta ab eo sit; ex his notas eruunt quibus res haec, seu vera Christi ecclesia juxta praemissa ab iis societatibus quae perperam sibi ecclesiae nomen adsciscunt, tuto secer­ natur et dignoscatur; tandem inquirunt cuinam societati notae illae in con­ creto conveniant, atque hanc inferunt et non aliam veram esse Christi cccle<*) Juverit et hic exscribere, quae lau­ datas cardinalis ibid, subdit post recitata verba: nNeque vero novum hoc est, quod qui hostes ecclesiae sunt, ipsi dici et vi­ deri volunt ecclesia : ct Irenaei et Tertul­ liani temporibus factitatum hoc legimus. Sic enim de sui temporis haereticis scribit Tertullianus : Faciunt favos et vespae, faciunt ecclesias et Mardonitae (Lib coni. Valent.); Lactantius quoque scribit, quod singuli quique coetus haereticorum se potissimum Christianos, et suam esse ca­ tholicam ecclesiam putant (Lib. IV. cap. 30. Divin. inslit.) Et ante cum Cyprianus de Nontlano memoriae prodidit, quod more ’imrum, quae cum homines non sint, ho­ mines imitantur, cum ipse in ecclesia non esset, immo adhuc insuper contra ecclesiam rebellis extilisset, hoc sibi vindicabat, ut apud se ecclesiam esse diceret, ac nos hae­ reticos faceret (In lib. Ad Jubajan.}', et qui sequulus utrumque videtur, Hilarius narrat de Antichrist! synagoga, quod se Christi ecclesiam mentiebatur (lib. Ad Constant.} Idem faciebant Augustini tem­ poribus Donatistae. (De unit, eccl.) Suo quoque saeculo fuisse scribit Bernardus quos­ dam, qui se vocabant apostolicos, qui sc ecclesiam esse dicebant, sed contradicebant ei, qui dixit: Non potest abscondi civitas supra montem posita. Quorum temerita­ tem imitati sunt proximis superioribus sac­ culis pauperes de Lugduno, sive Picardi, Wiclcffitae, et alii id genus haeretici: qui ct ipsi sibi sicut sanam doctrinam, ita ec­ clesiae auctoritatem arrogant.” i. Ali!-; I t 84 siam. Nec aliorsum iter ingrediuntur haeretici ipsi quando ad hanc inqui­ sitionem adiguntur. 4 * 178. Ad 4. A. Sed omnibus aut reipsa maxime prodest ejusmodi con­ troversia aut saltem prodesse potest, sub diverso tamen respectu. 179. Ac primo prodest infidelibus, quibus cum annunciatum fuerit evan­ geiium ac velint, Dei gratia adspirante, in Christum credere ejusque reli­ gionem profiteri, si perspectas habeant notas quibus vera ecclesia a Christo instituta tuto a falsis secernatur, minime animo haerebunt cui societati nomen suum dare debeant ex tot quae sibi verae ecclesiae gloriam vindicant. 180. Prodest praeterea catholicis tum ut se tueantur ab haereticorum et schismaticorum incursibus; tum ut magis ac magis in sua fide confir­ mentur. _ 181. Prodest denique haereticis, ut si velint ex animo veram ecclesiam investigare, eam e vestigio deprehendant; quod si nolint, habeant unde ipso­ rum culpae isthaec perfidia vertenda sit. Nec enim satis est ad se. coram Deo purgandos de propria defectione technas movere; alioquin pharisaei qui tot machinas instruxerunt adversus Christi miraculum quo visum dedit caeco nato, de sua incredulitate excusarentur. Etenim, ut saepius admonuimus, notae verae ecclesiae non ex uniuscujusque arbitrio assignandae sunt, verum ex ipsa rei natura depromendae. 182. II. Obj. Dato etiam quod utile possit esse hoc examen, non aliae tamen notae assignari possunt praeter eas quas Christus ipse expressit. Porro Christus 1. alias omnino diversas assignavit ab eis quas obtrudunt ca­ tholici; nam 2. ut notam ecclesiae suae Christus dedit sinceram verbi Dei praedicationem, et verae fidei confessionem dicens Joann. X. 27. Oves meat vocem meam audiunt; ibi igitur est vera ecclesia, ubi praedicatur et auditur verbum Dei; et iterum ibid. v. 35. Dios dixit deos ad quos sermo Dei fadm est: rursum vero ibid. XV. 3. Vos mundi estis, inquit Christus, propter ser­ monem quem locutus sum vobis: cum autem nemo inficiari possit illam esse veram ecclesiam, quae est munda coram Deo, quandoquidem decore cohone­ statur, quae sincere praedicat Dei verbum et quae illud excipit, patet hanc esse verae Christi ecclesiae notam. 3. Quo sensu recte s. Jo. Chrysostoms 42) In Apolog. confessionis august, art. IV. §. 144. legitur: ..Ecclesia non est tan­ tum societas externarum rerum, sicut aliae politiae, sed principaliter est societas fidei, spei et Spiritus Sancti in cordibus, quae tamen habet externas notas, ut cognosci possit, videlicet puram evangclii doctrinam, et administrationem sacramentorum consen­ taneam evangelio Christi.· Bellanninus, lib. IV. De eccl· milii. cap. 2. §. 1. refert septem notas a Lulhero assignatas ad veram ecclesiam secernendam : deinde §§. inseqq. refert sententias hac de re aliorum haereti­ corum. Ex his palet constantem hanc fuisse haereticis protestantibus agendi rationem. Quod tamen ipsi faciunt catholicis adscribunt, qui non alias notas assignant quam eas quae ipsi haereditario jure a symbolo nicaeno - constantinopolilano acceperunt 85 scribebat: Qui ergo vult cognoscere quae sil vera ecclesia Chrisli, unde copwscd, nisi tantummodo per scripturas? *8 Cui 4. consonat Augustinus di­ rons: In scripturis discimus Christum, in scripturis discimus ecclesiam44, et clarius adhuc: Quaestio, inquit, inter nos versatur, ubi sit ecclesia: quid ergo (aduri sumus? In verbis nostris eam quaesituri, an in verbis capitis sui D. N. J. C.? Puto quod in illius potius verbis eam quaerere debemus, qui veritas at, d optime novit corpus suum.4 5 5. Sane scriptura, seu verbum Dei no­ tius est ecclesia, quae per scripturam probatur. 6. Ut notam praeterea ecclesiae suae proposuit Christus legitimum sacramentorum usum, praesertim ba­ ptismi, asserens: Qui crediderit et baptizatus fuerit, salvus erit4 6 ; negari autem non potest ad veram Christi ecclesiam pertinere, qui salvantur. Non est igitur cur alias notas ab hominibus excogitatas quaeramus. 183. Resp. Ad 1. N. Hoc ipso enim quod Christus ecclesiam suam velut ovile, domum, ac regnum, immo ut regnum caelorum exhibeat, illudque duraturum usque ad saeculi consummationem, exhibet ecclesiam suam unam, sanctam, catholicam et apostolicam, ex quibus essentialibus proprietatibus, ut vidimus, notae totidem germinant exteriores, quibus ut talis ecclesia sua ab omnibus deprehendatur. Cetera quae de ecclesia sua Christus enunciavit aut in iis continentur aut eas supponunt. Vidimus insuper non abnuere plerosque protestantes, quas recensuimus notas, verae saltem esse ecclesiae proprietates. 184. Ad 2. In sensu adversariorum, N. Alioquin nulla esset ratio di­ scernendi veram ecclesiam a satanae synagogis; nullum siquidem est con­ venticulum quod sibi non arroget sinceram verbi Dei praedicationem. Si enim cuilibet societati fixum ratumque non foret se sinceram verbi Dei prae­ dicationem habere, non constitueret coetum particularem ab alio quovis di­ visum.47 Quare cum Christus affirmat oves suas vocem suam audire; aut 41) Hom. XLIX. in Matth. ") Epist. CV. al. CLXVI. n. 14. ,J) Lib. De unit, eccles. cap. 2. “) Marc. ult. 47) Quare in confe s. august, art. II. 4 in apolog. IV. §. 156. dicitur: «Certissi­ mum est, quod promissio salutis pertinet etiam ad parvulos. Neque vero pertinet ad illos, qui sunt extra ecclesiam Christi, ubi n« verbum nec sacramenta sunt, quia te­ rnum Christi tantum cum verbo et sacramentis existil;" et in calech. maj. §. 503. .Quicumquc extra christianitatem sunt, sive gentiles, sive tureae, sive judaei, aut falsi etiam christiani et hypocritae, quamquam imum tantum et verum Deum esse credant et invocent ; neque tamen certum habent, quo erga eos animatus sit animo, neque quidquam favoris aut gratiae de Deo sibi polliceri audent aut possunt: quamobrem in perpetua manent ira et damnatione. Ne­ que enim habent Christum Dominum , ne­ que ullius Spiritus Sancti donis ct dotibus illustrati et donati sunt.·· Calvinus Instil. lib. IV. cap. 1. §. 4. «Extra ejus (eccle­ siae) gremium, inquit, nulla est speranda peccatorum remissio, nec ulla salus." Apud Wegsch. §. 183. not. (h). Ubi notandum est ecclesiae nomine proprium coelum ad­ versarios significare; quo factum est, ut postea videbimus, ut sectae diversae invi­ cem se anathematizarent. 86 . _______________________________________________________ : •i A · deos dici ad quos senno Dei factus est; aut demum mundos eos esse quos ipse allocutus est, nihil aliud significat, quam eos, qui inveniuntur in vera ecclesia, illa praestare, ac ejusmodi donis frui, minime vero ex his veram ecclesiam agnosci. Haec enim omnia incerta sunt ac subjectiva, et plerum­ que etiam incerta vel ipsi subjecto, nec possunt propterea notam constituere. 185. Ad 3. A’ Adducta enim verba non sunt s. Jo. Chrysostomi, sed incerti auctoris, ac referuntur ad Antichrist! tempora.48 186. Ad 4. D. Mediate, C. immediate, A'. Ideo enim ex s. Augustino in Scripturis discimus ecclesiam, quia Scripturae patefaciunt quaenam sint notae ex quibus cognoscimus ecclesiam 4 9 ; nec alius est sensus alterius loci qui ex Augustino objicitur. 50 187. Ad 5. A*. Nam non novimus4 Scripturam nisi per ecclesiam, quae Scripturis Novi Testamenti anterior est, uti ostendimus. Itaque prius nobis innotescere debet ecclesia quae veras Scripturas tamquam divinitus inspira­ tas tradit, nobisque patefacit verum earum sensum, quem ipsa immediate a Christo assecuta est; in his deinde veluti in publicis tabulis relatos depre­ hendimus titulos, ac privilegia quibus a Christo aucta est atque insignita. Sane nisi prius ecclesia ethnicis fidem praedicasset, et ipsi credidissent, numquam eos libros habuissent perspectos quos divinos, seu inspiratos divi­ nitus nominamus. Quamobrem non solum in se, verum etiam quoad nos notior est ecclesia quam Scriptura. 5 * 4S) Objecta verba ex Hom. XLIX. de­ prompta, inveniuntur in edit. opp. s. Joann. Chrysostomi Parisiensi Sebast. Nivellii ann. 1581. tom. II. coi. 992. ubi larvatas hic Chrysoslomus aperte loquitur de aetate An­ tichrist! cui dabitur plura signa facere; nititurque ostendere in tanta rerum omnium perturbatione nullam aliam viam superesse ad agnoscendam veram ecclesiam catholicam, quam sacram scripturam, cum in ea tunc defuturum sit donum miraculorum, cl hae­ retici cuncta quae verae ecclesiae sunt, sibi sint vindicaturi. Sed eum cf. 1. c. *’) Sane s. Augustinus in lib. De uti­ litate credendi, cap. 24. n. 31, 32. lotus in eo est, ut evincat adversus haereticos, nos Christum et Scripturas cognoscere, et in illum et has credere ob auctoritatem ec­ clesiae catholicae. Ejus verba suo loco pro­ feram. 5°) Satis est seriem ejus orationis ex­ pendere, quae ita se habet: -Quaestio certe inter nos versatur, ubi sil ecclesia, ulrum apud nos. an apud illos (donatistas). Quae utique una esi, quam majores nostri ca­ tholicam nominarunt, ut ex ipso nomine ostenderent, quia per lotum esL Secun­ dum totum enim, xaS’ ολον graeco dicitur. Haec autem ecclesia corpus Christi est, sicut apostolus dicit, pro corpore ejus ipiod est ecclesia. Unde utique manifestum est, cum qui non est in membris Christi, Christia­ nam salutem habere non posse. Membra vero Christi per unitatis caritatem sibi co­ pulantur, et per eandem capiti suo cohae­ rent, quod esi Christus Jesus." Deinde ostendit ex Scripturis donatistas in ecclesia esse non posse, eo quod non sint in lue unitate. En in quo versaretur quaestio ad quam solvendam s. Augustinus provocat ad Scripturas. 4 ') Quare Bellarminus De eccles- lib.IV. cap. 2. §. 283. ad propositam difficultatem haec habet: nRespondeo simpliciter eccle­ siam esse priorem et notiorem, quam sit Scriptura. Nam ecclesia fuit ante Scriptu­ ram, et ipsi data est Scriptura a Deo. et ipsa eam aliis tradit et explicat." Λ :· r 87 sili Ad 6. A’. Tum quia utrum legitima an vero illegitima sit sacra­ mentorum administratio nobis exterius constare ri equit, cum legitim itas afficiat jus, non autem solum actum materialem; tum quia privatorum defectu fieri potest, ut in nonnullis particularibus ecclesiis rectus non habeatur sacra­ mentorum usus, quamvis propterea haud cessent illae esse vera Christi eccle­ sia51; tum demum quia semper controversia moveri potest quaenam habenda sit legitima sacramentorum administratio, num ea e. gr. quae in ecclesia romana viget, an vero illa quae apud haereticos obtinet,53 Porro notae de­ bent esse ita propriae verae ecclesiae, ut alii coetui convenire nullatenus possint. Exinde responsio patet ad objectum textum de baptismo; ecquis enim judicare poterit, an aliquis baptismate tinctus recte crediderit necne? 188. b- Vt VIM·' ; S i i{ »· : I! i' i · i DIFFICULTATES. Adversus notam unitatis. 189. I. Obj. 1. Unitas eo saltem sensu quo exposita hactenus est nequit constituere notam verae ecclesiae, et certe adeo perfecta in nullo coetu haberi potest. 2. Etenim si sermo in primis sit de unitate fidei posse hanc conservari quamvis plures aut pauciores doctrinae articulos Christiani profiteantur, immo haereticos etiam aut erroneos, exploratum est ex facto s. Cypriani cum Stephano; etsi enim hic doctrinam Cypriani condemnaverit, unitas tamen semper conservata est; 3. sic quamvis concilium aliquod oecumenicum quidpiam de fide definiverit aut damnaverit ut haereticum, qui sunt errore facti decepti, quin scindant unitatem, possunt contrarium profiteri ah eo quod in concilio definitum fuerit, ut patet ex ecclesiis occidentalibus in quaestione· trium capitulorum definita a cone, oecumenico V. Idem dic de concilio nicaeno II. rejecto ab occidentalibus, aut de concilii florentin! aucto­ ritate relate ad Gallos, et conciliorum constantiensis et basileensis relate ad Italos, qui quamvis doctrinam profiteantur contrariam illi quae in hisce con­ ciliis definita est, neque Galli propterea neque Itali haeretici censentur. 4. Fieri etiam potest, ut nonnullae ecclesiae particulares solidis innixae ratio­ nibus putent aliquam doctrinam definitam esse, quae reapse definita non sit, immo erronea sit aut etiam haeretica: hoc tamen errore facti deceptae in crimen haeresis non impingunt, nec solvunt unitatem. 5. Accedit nullam-' inveniri in sacris litteris promissionem quod quovis tempore unanimis eccle­ sia esse debeat in omnibus fidei articulis. 6. Quapropter actualis unitas circa omnes fidei articulos non potest esse nota aut signum ecclesiae; quia i2) Cf. Bellarm. ibid. §. 24. ubi id non­ nullis exemplis confirmat. ”) Sic e. gr. lutherani et calvinislae divisi inter se sunt co quod unaquaeque b Ή * « i secta putei se solani habere legitimam sa­ cramenti eucharistici adminislrationein. Idem dic de socinianis, methodislis aliisque hae­ reticis. μ1 88 differentia apparens circa doctrinas in societatibus Christianis non suppeditat sola ullam probationem de differentiae realis existentia, prout unitas apparens non est argumentum unitatis realis; 7. eo vel magis quod apparens ejusmodi unitas potest esse unitas erroris, ut patet e. gr. in sectis nestoriana atque eutychiana, quae non minus inter se apparenter conjunctae sunt, ac sint ecclesiae orientales seu graecae, et ecclesiae romanae. 8. Cum vero ad in­ ternoscendum utrum differentia aut unitas sit apparens tantum an realis, opus sit longa ac difficili discussione et examine, sequitur non posse uni­ tatem esse notam aut signum verae ecclesiae. 54 9. Adde unitatem eccle- I1? i ! i’i > t* 4? i4) Hactenus fere Palmer in op. cit A treatise of the church of Christ , seu Tractatus de ecclesia Christi, ed. sec. Lond. 1839. part. I. cap. 5. sect. Ill et IV. cujus difficultates in compendium redegimus. Atque hic juverit tum hujus tum ceterorum recentiorum oxoniensis universitatis docto­ rum systema paucis exponere ut istorum mens in allatis et afferendis difficultatibus penitius dignoscatur. Hi igitur viam me­ diam ineunt inter illum quem ipsi vocant ultrayrotestanlismum et romanismum. Ad­ mittunt idcirco praeter scripturas etiam tra­ ditionem, non illo tamen sensu quo eam amplectuntur catholici, sed solum quatenus inservii ad scripturae dogmaticam interpre­ tationem; rejiciunt propterea interpretatio­ nem privatam, seu sensu privato factam, quam acriter tuentur protestantes: veneran­ tur etiam sanctorum patrum auctoritatem. Contendunt porro se esse catholicos seu pertinere ad ecclesiam catholicam, quae juxta ipsorum placita coalescit ex diversis sectis et communionibus dummodo servent hierarchiam et profiteantur principium au­ ctoritatis in rebus fidei. Ecclesiam romanam veluti partem agnoscunt ecclesiae ca­ tholicae, sed non in sensu exclusive prout romanenses, ut ipsi vocant, profitentur. Et autem ita a se conficiam catholicam ec­ clesiam adstruant, admittunt quidem et ipsi quatuor notas verae ecclesiae nobiscum: attamen rentur posse existere unitatem fidei etiamsi non omnes in eadem doctrina pro­ fitenda conveniant, ac etiam posse haberi unitatem communionis quamvis externa non habeatur inter paries omnes societatis Chri­ stianae communicatio, quae in istorum sy­ stemate quandoque salva unitate penitus interrumpi potest, ac longo etiam temporis intervallo. Admittunt auctoritatem concilio­ rum oecumenicorum, ea tamen conditione, quod haec ab universa ecclesia catholica, ea nimirum quam ipsi sibi percommode excogitarunt, probata fuerint, quo fit ut nulla alia concilia pro oecumenicis habeant praeter sex priora. Non agnoscunt abso­ lute infallibilitatem ecclesiae, quamvis plu­ rimum ejus auctoritati deferant; et ita porro. Quod enim attinet ad ceteras hujus novi systematis partes, eas oblata opportunitate evolvemus. Hic satis erit animadvertere recentiorem hanc oxoniensem scholam huc pervenisse, ut ecclesiam quam vocant anglicanam ab universali protestantismi nau­ fragio incolumem servaret. Eminent in hac schola Joann. Henricus Newman, E. B. Pusey, Guillelmns Palmer, Keble etc. In­ ter eos Palmer doctrina ac moderatione ce­ teris praestare nobis visus est; siquidem er reliquis plures sive quod nondum reipsa odium exuerint quo adversus ecclesiam ca­ tholicam, nempe romanam, ferebantur, sive quod affectent se liberare ab illo, quod ipsis objectum est, adagio: tendimus in Latium, nullum persaepe modum servant in ecclesia romana calumniis et conviciis proscindenda. Prout vero contingere solet iis qui viam mediam insistere volunt et certa regula carent, nova haec schola plu­ res in ipsa anglicana ecclesia nacta est ad­ versarios , atque praeterea secum ipsa di­ visa est, ut suis locis expendemus. Qua­ propter diu in praesenti statu consistere non poterit, aut enim, quod summopere opta­ mus, ad verum catholicjsmum perveniet, aut certo in pristinum protcslantismum ac ultraprotestantismum relabetur. Cum inle- 89 siae moralem tantum acu externam case debere quae coalescere quidem po­ test ox iis omnibus qui in Christum credunt, quamvis proprias formas qui­ libet coetus habeat; quo sensu omnibus prorsus sectis non modo seorsum, sed simul etiam sumptis unitas conveniret. 54 Ergo. 190. Resp. Ad 1. A; Cum enim ex dictis unitas non solum materialem, ut ita dicam, communionem seu professionem fidei in sua notione in­ cludat, verum etiam formalem quae exsurgit ex principio auctoritatis veluti medio unice idoneo ad eam gignendam et conservandam, liquet in sola illa societate hanc reperiri, quae legitimae auctoritati a Christo institutae in hunc finem subjicitur. Hac autem destitutae sunt omnes sectae. 191. Ad 2. D. Ante horum articulorum definitionem, Tr. post editam ab ecclesia definitionem, N. Sic negamus s. Stephanum damnasse sententiam s. Cypriani; tantum enim edidit decretum de servanda recepta in ecclesia traditione ita ut in praxi nihil deberet innovari. Immo addo neque expres­ sam hac de re. datam esse definitionem in ipso concilio nicaeno, ut suo loco ostendimus. 5 6 192. Ad 3. D. Errore facti invincibili decepti et quin peculiares coetus faciant divisos ab ecclesia universali, C. errore vincibili et per coetus pecu­ liares segregantes se ab ecclesia universali, N. Et exinde responsio patet ad exemplum adductum ex occidentalium obluctatione in admittenda damna­ tione trium capitulorum emissa a concilio oecumenico V. Plures siquidem ab initio errore invincibili decepti varias ob causas, quas hic non vacat re­ censere, recusabant sese subjicere illi definitioni, nec tamen separarunt se ab ecclesia; postea vero cum res satis eliquata esset, pervicaces in sensu suo veluti schismatici habiti sunt, nec nisi post aliquot saeculorum tractum reconciliati sunt cum ecclesia atque in communione recepti, ejurata nempe prius propria sententia, et admisso illius concilii decreto. 57 Idem contigit a rim haud pauci ab hoc quem sibi tribuunt larvato catliolicismo detineantur in propria secla, nec veram catholicam fidem profitean­ tur. ideo cogimur istorum doctorum pla­ cita refellere. JS) Ita Wegscheider, qui §. 186. haec scribit: «Neque tamen impedit ista eccle­ siarum pluralitas atque diversitas, quo mi­ nus inter se conveniant, ut omnes unum eundemque profiteantur atque colant reli­ gionis auctorem Jesum Christum. . . Qua­ propter summopere optandum est, ut non tam de adunandis vel confundendis eccle­ siis, quae doctrinae formulas defendunt plane sibi oppositas, quam de morali qua­ dam consensione inter singulos harum ec­ clesiarum sodales efficienda, et confirmanda sedulo jam cogitetur, ut, quicumque Chri­ sto nomen dederint, quamtumvis ceteroquin diversi, concordiae tamen mutuae studio­ sissimi sint el maneant.·* Pro qua doctrina allegat Steudel, Koppen, et Bôhr. i6) In tract. De sacram. in genere, cap. HI. prop. I. num. 119 el seqq. 4") Cf. de hoc argumento Christ. Lu­ pum dissert. De quinta synodo generali, opp. edit. Venet. 1724. tom. II. pag. 165 seqq. Sirmondum in Propemptici, lib. II. cap. 7. opp. edit. Paris 1696. tom. IV. col. 216. praecipue vero card. Norisium qui in Dissertatione historica de synodo quinta. cap. 9. §. 1 seqq. erudite rem universe tractat. Opp. edit. Veron. 1729. tom. I. col. Λ fJ 90 circa concilium nicaenum II. cujus genuina mente detecta ah omnibus occi­ dentalibus Germanis et Gallis voluti oecumenicum habitum est. Quoad concilium florentinum licet a nonnullis gallicanis ad tempus eandem ob cau­ sam subdubitatum luerit utrum esset inter oecumenica accensendum, re de­ mum melius discussa, omne dubium depositum fuit et communi calculo inter vere oecumenica recensetur a gallicanis ipsis. 59 Contra vero concilia constantiense et basileense, quoad illas sessiones in quibus actum est de superioritate concilii supra pontificem, apertissime constat numquam ab ecclesia universali ut oecumenica agnita fuisse phi res ob causas quas suo loco οιpendemus. 193- Ad 4. Eadein esto distinctio, si tamen id aliquando saltem ad longum tempus contingere potest. Addo in utroque casu nullam umquam divisionem propterea locum habuisse. 194. Ad 5. Vel N. vel D. In articuli nondum solemniter ab ecclesia definitis, Tr. in definitis, V. Tot enim extant in sacris litteris hac de re promissiones quot ecclesiae infallibilitatem adstruunt, quas pariter paulo post afferemus. 195. Ad 6. -V. Dummodo ratio habeatur notionis quam dedimus uni­ tatis prout nota seu signum verae ecclesiae est, patebit aut negandum, uni­ tatem esse Christi ecclesiae proprietatem, aut unitatem actualem verae esse ecclesiae notam. Sic inficiamur apparentem dumtaxat quandoque esse posse ejusmodi unitatem, post editam praesertim aliquorum articulorum definitionem, «. •■T'f: ti?? t ■ ■ · t·' <; ■ 675 seqq. ubi ostendit episcopos Istriae, ac in genere autocephalos nuncupatos vere schismaticos fuisse atque ab ecclesia uni­ versa divisos extraque viam salutis consti­ tutos, nec admissos ad unitatem esse nisi praemissa formula eis a s. Gregorio M. pro­ posita. ss) Cf. Chr. Lupum in diss. De septima synodo generali, cap. 15 seqq. opp. edit, cit. tom. III. nec non Nat. Alexand. diss. ΙΠ. in sacc. VIII. atque diss. VL ib. §. 7 seqq. adversus Dallacum. iS) Sane non modo concilium florcntinum inter oecumenica recensetur a gallis conciliorum editoribus, Labbaeo et Cossarlio, Harduino, Cabassutio etc., sed peculia­ ris card. Lolharinçiae aliorumque pauco­ rum gallicanorum sententia rejicitur ac re­ fellitur a Natali Alexandro, qui in dissert. X. ad saec. XV et XVI. quae est De sy­ nodo /lorentina, art. 1. aperte ostendit vere oecumenicam esse hanc synodum ac ab universa ecclesia receptam. Praeterea diffi- cultates petitas adversus hujus concilii oecumemcitatem ex decretis conc. basileensis, et ex absentia episcoporum gallorum nervose solvit, concludilquc: nVerum post­ quam attenta magis consideratione innotuit florentinum concilium synodorum conslanliensis et basileensis sacrosanctis decretis de suprema conciliorum generalium aucto­ ritate non repugnare (prout hic auctor rigi­ dus gallicanus autumat) ipsum et galli plerique omnes theologi, excusso scrupulo, oecu­ menicum absque haesitatione appellarunt/ Eidem assenliuntur Tournely edit. Paris, seu potius Venetae tom. V. p. II. pag. 158. De Marea, Bossuet, facultas theologica parisiensis et clerus gallicanus apud Berthicr Histoire de C église gallicane, tom. XVL livr. 48. Ad haec accedit quod nihil defi­ nitum fuerit in hoc concilio, quod defini­ tum jamdiu non fuerit in superioribus con­ ciliis, quodque ut dogmaticum professi non fuerint gallicani universi. 91 aut apparentem tantum differentiam; quotquot enirn ad veram Christi ecclesiain pertinere satagunt, intellectum in obsequium Christi seu fidei ab eccle­ sia propositae captivare tenentur. 60 196. Ad 7. D. Sed sine principio ex quo profluit ejusmodi unitas, ac sine medio eam conservandi, Tr. cum ejusmodi principio ac medio, N. Porro intente ipso adversario, quem impugnamus, non est censenda, veram habere unitatem nec propterea veram constituere Christi ecclesiam, illa societas quae hoc medio destituitur. Cum vero societates seu sectae quae ab adversario commemorantur se separaverint ab ecclesia universa et excusserint a se auctoritatem per quam solum in unitate detinebantur, patet eodem jure quempiam ex his sectariis posse innovare prouti libet. Hinc sectae vere apparentem habere possunt unitatem seu potius unionem, numquam autem realem unitatem. Etenim ut scite observat Tertullianus: Idem licuit valentinianis quod Valentino, idem marcionitis quod Mardoni, de arbitrio suo fidem innovare.6i Quod vero dicitur de valentinianis et marcionitis idem dici de­ bet de lutheranis, calvinistis, anglicanis ceterisque sectis, cum eadem ratio militet pro istis ac pro illis. 197. Ad 8. D. In hypothesi adversarii, C. juxta regulam constantem ecclesiae, iV. Haec enim regula est auctoritas infallibilis, ut postea osten­ demus, qua posita jam consequitur absque ulla discussione aut examine, satis esse attendere quid ecclesia definierit aut damnaverit, ut illico innotescat utrum unitas aut differentia sit realis vel apparens. 62 ie) Permiscet adversarius controversias quae oriuntur interdum in ecclesia antequam ulla ab ea data sil definitio, cum iis quae perseverant ex parte pervicacium post emis­ sum solemne ab ecclesia judicium. Id cla­ rius constat ex eo quod· ipse loc. cit. pag. 112 seq. commemoret controversias jansenismi, item jesuitarum et dominicanorum et augustinianensium, nec non thomistarum et scotistarum. Jam vero ecquis est qui nesciat domesticas illas concertationes non spectare ad fidem, nec proinde per illas divisionem induci? Praesertim cum partes omnes disceptantes eo animo sint compa­ ratae, ut illico se subjicerent ecclesiae ju­ dicio, si quod ab ipsa circa eas ferretur? Contra vero, nemo pariter est qui dubitet inter catholicos eos habendos ut ethnicos ct publicanos, qui ecclesiae definienti au­ scultare detrectent. In horum censu jansenistae sunt qui latae a pontifice romano ex cathedra condemnationi quinque Jansenii propositionum, cui accessit universae ec- clesiae consensus, rcsliterunt. Magna per­ petuo viget in hoc auctore quem impugna­ mus, idearum confusio: attamen huic soli innititur cum cohonestare studet schisma anglicanum, ut ex dicendis magis semper ac magis patebit. 6 1 j De praescript. cap. 42. β2) Exinde etiam patet supervacaneas prorsus esse discussiones quas idem Pal­ mer ibid, faciendas contendit ad hoc ul aequum judicium feramus circa articulum aliquem, utrum nempe spectet ad veritates certo revelatas an vero ad opiniones tan­ tum. Vult enim ut prius determinetur utrum differentia quae invenitur in puncto contro­ verso sit tolerabilis nec ne; deinde ul dispiciatur an hae differentiae apparentes in fide potius verbales sint quam reales; in­ super utrum oriantur nec ne ex eo quod contrariae partes mutuo se male intellexerint ; demum utrum controversi articuli habiti fuerint veluli res probabiles absque animo determinato, aut veluti ves certae, si sint I ri ;S .· ■ Ï» I (98. Ad 9. A’ Alioquin ecclesia Christi foret ad instar turris Babel cum confusione linguarum. Coalesceret eninh non solum ex diversis verum etiam ex heterogeneis et plane contradictoriis veritatibus, quod est absurdum. Ecclesia tempore apostolorum coaluisset ox apostolis et ex nicolaitis, siinonianis. cerinthianis, ebionitis, quos tamen ab ecclesia apostoli repulerunt. 199. II. Obj. et inst. 1. Exterior communio in ecclesia interrumpi potest salva ejus unitate. 2. Nec enim spectata humana individuorum infir­ mitate aliter tieri potest absque speciali immo singulari divinae omnipoten­ tiae auxilio; 3. porro neque ex Scriptura, neque ex traditione ostendi potest dari divinas pollicitationes quod ecclesia semper ita perfecte una esse de­ beat, ut numquam exterius divisa sit. 4. Scripturae enim affirmant quidem ecclesiam unum ovile esse unumque pastorem, unum regnum aliaque ejus­ modi; verum hoc completum est in unione utriusque populi judaici et gen­ tilis sub uno Christo; ceterum nuspiam in Scripturis expresse promittitur externam communionem aliquando interrumpi non posse. 5. Patres, si unum vel alterum excipias, Cyprianum e. gr. aut Augustinum, nec ipsi contrarium docent. 6. Historia vero ecclesiastica innumeris prope referta est factis aper­ tissimis in quibus salva unitate exterior communio interrupta est; sic e. gr. licet s. Victor excommunicaverit ecclesias asiaticas, ac s. Stephanus se sepa­ raverit a s. Cypriano et episcopis africanis, s. Leo M. excommunicaverit s. Hilarium arelatensem; attamen una semper et identica ecclesia catholica perseveravit quamvis diversae illius partes separatae ab invicem essent in communione externa. Idem contigit aetate s. Joannis Chrysostomi ac diu post ejus obitum: ecclesiae siquidem orientales et occidentales licet unam eandemque ecclesiam catholicam efficerent, minime exterius inter sc commu­ nicabant. Idem contigit ex occasione schismatis Acaciani quod annos XXXV. perduravit, et una nihilominus ecclesia permansit. Quod a fortiori dici de­ bet, ceteris praetermissis, de magno illo schismate occidentali quo ad qua­ draginta plus minus annos scissa ecclesia est primum inter duas, deinde inter tres, quas vocant, obedientias, salva tamen ecclesiae catholicae unitate. 7. Pa­ tet igitur unitatem non postulare communionis exterioris numquam inter­ ruptam continuationem, ac satis proinde esse quo aliquis in ecclesiae communione censeri possit, ut spiritu cum Christo ejus capite conjungatur; 8. patet actualem unitatem non esse ecclesiae essentialem, prout fatentur non pauci catholici theologi, atque inter ipsos Nicolius, qui admittit ,.actua­ lem unitatem non consistere in unione effectiva totius ecclesiae, cum haec doctrinae individuorum intra ecclesias, aut ecclesiarum ipsarum. Etenim ejusmodi dis­ quisitiones supponunt a spiritu singulorum privato esse de his judicandum, quod ta­ men est systema protestantium ab adver­ sario nostro rejectum ; nec unquam ad ul­ lam dirimendam controversiam inserviunt, ut experientia etiam docet. Catholicis vi* tuta et compendiosa est ecclesiae definitio, qua sola omnis contentio cessat. 93 unio turbari possit a divisionibus et concertationibus quas Deus permittit' quibus in casibus dummodo partes sincere, tendant ad unitatem, et agnoscant judicem communem ad quem referant suas controversias, cujusmodi est con­ cilium oecumenicum , semper ad unitatem ecclesiae pertinebunt. 9. Qui igi­ tur contendunt regularem se habere successionem ab apostolis, damnari non debent ab aliis ecclesiis formae et successionis apostolicae, quin prius audi­ antur. praesertim ab iis qui spectant ad romanam communionem; sed quae­ stio actualis schismatis, seu separationis ab ecclesia catholica candide est examinanda. 63 Ergo. 200. Resp. Ad 1. N. Christus enim perfectam unitatem tamquam pro­ prietatem essentialem ac tesseram voluit esse ecclesiae suae, ut constat ex allatis probationibus, quae proinde numquam formaliter interrumpi potest, quin pereat ecclesia ipsa, ac deficiat nota qua a sectis quovis tempore unica vera ecclesia discerni possit. 201. Ad 2. sen ad 1. prob. D. Id est, necesse est, spectata humana infirmitate, ut veniant scandala ex parte individuorum, et oporteat haereses seu schismata esse, quae tamen idoneo medio divinitus instituto compescan­ tur, C. quae inducant divisionem formalem in ipsa unitate ecclesiae, N. Hoc enim posterius repugnat et est aperte contradictorium; esset enim eccle­ sia nna et non esset, esset unita et divisa, identica et diversa. Si itaque spectata humana individuorum aut etiam multitudinis infirmitate, suapte na­ tura oriantur scandala, contentiones et divisiones, istae non separant ab eccle­ sia donec formali judicio de his pronunciatum fuerit. Hoc autem edito, qui se eidem subjiciunt pertinent ad unitatem; qui ei resistunt, schismatici effi6J) Ita rursum Dr. Palmer qui op. cit. part. I. cap. 4. sect. III. pag. 71. seqq. pro­ lixam hac de re instituit disputationem quam nos* in compendium redegimus, ut nobis persuadeat ecclesiam catholicam coalescere etiam ex societatibus quas nos uti schis­ maticos damnamus, ac propterea inferat so­ cietatem anglicanam ad ecclesiam catholi­ cam pertinere quamvis nullam cum catho­ lica ecclesia, id est romana, communionem habeat. Ut hoc paradoxum adstruat nullum non movet lapidem, atque ex statu acciden­ tali, ac temporario in quo juxta ipsum vi­ guit in ecclesia aliqua divisio, quae, paca­ tis rebus, sublata est, ipse concludit ad statum divisionis permanentis et vere schismaticae, quae a Iribus ferme sacculis obti­ net inter ecclesiam quam vocat britannir.i» seu anglicanam, et ecclesiam roma­ nam seu catholicam. Ast nec vera sunt facta, quae Palmer objicit ex historia ec­ clesiastica, ad sensum et scopum quem in­ tendit, ut patet ex responsionibus quas subjecimus. Ceterum hoc paradoxum jamdiu excogitaverat Jacobus I. Angliae rex qui apud card, du Perron in Réplique à la réponse du Roy, chap. 60. edit. Paris 1633. pag. 474. aiebat; ..L’église Romaine dont, la Grecque, ΓAntiochiennc, ΓΕgypticnne, ΓAbyssine, la Moscovitique et plusieurs autres sont membres plus excel­ lents à la vérité en doctrine et en sincé­ rité de foy les uns que les autres: mais toute fois membres de l’église catholique, de la quelle la masse et la contexture, quant à la forme externe, est ja long-temps dissoute et dessemblée. “ i 1 I 1 94 ciiintur atque ab ecclesia extorres, ac propterea ab unica salutis via. Ita divina omnipotentia prospicit ecclesiae unitati. 202. Ad 3. A. Tot enim habentur in scripturis hujus perpetuae uni­ tatis promissiones, quot ecclesiam exhibent duraturam prout eam Christus instituit; instituit autem unam et individuam; promisit igitur unam et indi­ viduam eam perpetuo fore. Sane nisi velimus, in partes scindi posse corpus Christi mysticum, quod est ecclesia, cum qua praeterea Christus juxta apo­ stolum se copulavit indissolubili conjugio 4 4 , concludamus oportet numquam interrumpi posse, juxta Christi promissa atque ipsius ecclesiae constitutio­ nem, ejus unitatem. Nec alius unquam fuit sensus traditionalis, ut mox ostendemus. 203. Ad 4. D. Id est in ecclesia, quae utpote coalescens ex judaeis et gentibus conversis sub Christo una est, C. alio sensu, A’ Utique ecclesia coaluit ex gentibus et judaeis ad Christum conversis; sed coaluit ad unum et individuum ovile efficiendum, ad unum et individuum regnum Christi con­ stituendum, ad unum ejus corpus efformandum quod Christus gratia sua in­ format ut vivum sit, regitur ab ejus spiritu, atque ad instar humani indivi­ dui, ut superius exposuimus et ostendimus, vivit ac perseverat. Qui igitnr culpabiliter ab hoc corpore divisus est, membrum hujus corporis esse de­ sinit, nec vivificatur a spiritu Christi.65 204. Ad 5. A’ Nec enim solus est Cyprianus qui vocet Christi eccle­ siam vestem inconsutilem 65, aut solus Augustinus qui scribat: Huic ecctefi<) Ephes. V. 32. in quem locum Cf. Bernard, a Piconio. 4i) Huc referuntur innumera prope s. Au­ gustini testimonia, quibus ostendit donatistas, ac proinde schismaticos reliquos, qui divisi sunt ab ecclesia catholica, seu romana, non vivificari a spiritu Christi, quia non sunt de corpore Christi. Cum haec notissima sint, ac paulo ante nonnulla attulerimus, non est quare heic ea denuo afferamus. Cf. integrum ejus Tractatum XXVI. in Joann. 66) In lib. De unitate eccl. ed. maur. pag. 196. Hic Palmer contendit hunc typum adhibitum potius esse ut argumentum theo­ logicum , quam veluti ex apostolica tradi­ tione provenientem; atque admonet argu­ menta ejusmodi non sine examine esse ad­ mittenda, eo plane modo quo fit quoad mo­ tiva rationesque quae ab oecumenicis con­ ciliis iu suis decretis afferuntur, prouti ipsi docent catholici theologi. λ erum praeter quam quod hi ipsi theologi docent secer­ nendam in patribus thesim a probationibus, quia in thesi patres se gerunt ut testes fidei quae obtinebat sua aetate in ecclesia et traditionis, in probationibus vero se ex­ hibent ut theologos, evidens est hanc in­ divisibilem unitatem a. s. Cypriano adstrui ut dogma inconcussum, quod passim ibi­ dem inculcat, pluribusque rationibus con­ firmat. Describerem libenter integrum tex­ tum nisi nimis prolixus esset. Afferam tantummodo verba quibus s. martyr thesim suam evincit ex ipsis Christi verbis : -Quis ergo, inquit,A sic est sceleratus et perfidus, quis sic discordiae furore vesanus ut aut credat scindi posse, aut audeat scindere unitatem Dei, vestem Domini, ecclesiam Christi? Monet ipse in evangelio suo, et docet dicens: Et erit unus grex et unus pastor. Et esse posse uno in loco aliquis existimat aut multos pastores aut plures greges?·* Ex his postremis verbis Palmer occasionem sumit exponendi mentem s. Cy­ priani perinde ac si solum contenderit ad- 95 nae, quae per totam terram diffunditur, quisquis non communicat, citi non communicet vides, si cujus (Christi) ista verba sint audis 67 ; sed Patres reli­ qui unanimiter. Etenim ad unum omnes ut tesseram verae ecclesiae Christi statuunt ejus unitatem et universalitatem, seu unitatem in eo positam quod ubique terrarum eadem sit; ita Justinus68, Tertullianus 6° Irenaeus 7 °, Clemens alex.71, Dionysius alex.78, Epiphanius 7’, Optatus1 Hilarius 7 5, Ambrosius 7 6 ceterique subséquentes. In eo omnes conveniunt necessariam esse communicationem cum centro unitatis ut ecclesiae catholicae membra haberi queant, quorum patrum effata suo loco afferemus; in eo conveniunt iterum omnes ut affirment, ecclesiam scindi nullo modo posse. 77 Mirum est post adeo luculenta et vulgata testimonia adversarium affirmare potuisse ex patribus non constare, unitatem esse debere actualem, perfectam ac sine in­ terruptione. versus novatianos haud posse in uno eodemque loco plures esse episcopos, minime vero quod unitas scindi non possit inter diversas ecclesias. Ast perperam; etenim ibid. pag. 195. de ecclesia universali se loqui ostendit scribens : «Sic cl ecclesia Domini luce perfusa per orbem totum radios suos porrigit. Unum tamen lumen est, quod ubique diffunditur, nec unitas corporis se­ paratur etc," quae clara sunt adeo, ut non possint eludi. tT) Lib. IL Conlr. litter. Petii, cap. 55. ss) In Dialog, cum Tryph. n. 116. ed. Maran. pag. 209. ubi affirmat Christia­ nos omnes esse ad instar unius hominis ώ> ι'ά άνθρωπος πάντα; seu ut alii legunt .-uffTivtfttVTir. Eadem passim inculcat. 69) Lib. V. Coni. JIarcion. cap. 18 et 19. ”) Cujus superius verba retulimus qui­ bus de tota ecclesia per universum orbem disseminata affirmat unam inhabitare do­ mum, unam animam habere, unum cor, unum os etc. 7I) Lib. VII. Strom, η. XVII. ubi prae­ clare indivisibilem ecclesiae catholicae uni­ tatem commendat, vocatque ejus excellen­ tiam. Cf. edit. Pitleri Vcnet. 1757. tom. II. pag. 898 seq. 71) Epist. III. ad Novation. opp. edit. De Magistris. Romae 1796. pag. 123. in quam cf. not. edit, item Episl. IX. ad Dionysium, quae est IV. De Baptismo, ibid. pag. 160. 7J) Haeres. LXXX. n. 10, 11. ed. F Petav. item in Expositione fidei, cap. 6. ubi ad rem nostram praeclare adnotat s. Epiphanius hoc intercedere discrimen inter ec­ clesiam sanciam catholicam et sectas, quod illa virgo semper sit, intemerata, ac una semper, sectae vero sive haereses in plu­ res partes scindantur: en ejus verba: Αλλά καί εκείνο παρατηρητίον, οτι πολλάκιί kûS’ έαντρν πάλιν ίκάατη αΐρεβις σχϊΰασα εις πολΑά μιρτ), και ονόματα διίβτη κ. τ. λ. >.Quin et illud observatione dignum est, saepe numero quamlibet per sese haeresim scissam, ac divisam varias in partes, et vocabula distrahi etc." 74) Lib. II. ed. Albaspin. Paris. 1631. pag. 48. 75) De Trinil. lib. VIL num. 4. 76) Loc. cit. collato cum lib. I. De fide, cap. 1. n. 2, ubi exponit quo sensu dixe­ rit ecclesiam unum corpus etc. scribens; >.Non enim dividitur unitas, nec scinditur, et ideo nec corruptelae subditur, nec ae­ tati." Ed. maur. Juxta Palmer vero unitas ecclesiae posset interrumpi et scindi, per diuturnum quoque immo indefinitum tempus. 77) Praeter textum hic adductum ex s. Ambrosio, s. Joann. Chrysostomus, Horn. XI. in ep. ad Ephes, totus in eo est ut ostendat ecclesiae unitatem scindi nullo modo posse, aut interrumpi, cf. n. 3, 4, 5, 6 ; quoad reliqua testimonia cf. Thomassin tract, cit. De l'unité de l'église ; item opusc. ex gallico idiomate conversum cui tit. Trattato dello scisma, 1718. !Ϊ 205. Ad 6. X vel D. Constat ex historia ecclesiastica interdum salva unitate communionem interruptam fuisse schismate materiali, aut inter­ ruptione imperfecta, C. schismate formali ac interruptione perfecta qua vere in partes discissa sit ecclesia, X Res plana fiet ex singulorum quae objici­ untur factorum discussione. 206. In primis seponenda sunt tria priora facta, siquidem exploratum nunc penes eruditos est neque s. Victorem excommunicationis sententiam tulisse in asiaticos, neque s. Stephanum adversus s. Cyprianum et africanos episcopos. 7 8 Nescio porro unde adversarius didicerit s. Leonem excommunicasse s. Hilarium arelatensem, de qua excommunicatione nuspiam in fastis ecclesiasticae historiae vestigium occurrit. 79 207. Aetate autem s. Jo. Chrysostomi numquam fuerunt in universum divisae ecclesiae orientales ab occidentalibus, cum numquam anathema latum fuerit ab Innocentio, aut concilio occidentalium adversus orientales80: sed post Chrysostomi obitum Innocentius excommunicavit homines illos qui ini­ quam tulerant adversus eumdem Chrysostomum sententiam aut eos qui cum F ipsis communicabant 5 nec omnino aliter voluit in communionem recipere reos episcopos quam prius sacris diptycis nomen Joannis restituerent, quod paulo post ab omnibus factum est. Hinc nulla hic habetur ecclesiae divisio, sed mulctatio tantum eorum qui se gravissimo crimine commaculaverant.8 ‘ 208. Schisma acacianum pariter personale fuit, ac si ipsum Aeacium excipias qui in schismate defunctus est, ejus successores Euphemius et Ma­ cedonius schismaticis minime sunt accensendi, quamvis peculiares ob causas nomen Aeacii minime e diptycis expunxerint: jamdiu praeterea nomen rom. 7e) Quoad Asianos cf. Natal. Alex. diss. V. in saec. Π. art. V. et Eusebium //. Ec. lib. V. cap. 24. cum not. Valesii. Quod vero spectat ad factum s. Cypriani ejusque asseclarum cf. eumdem Nat. Alex, diss. NIL in saec. III. art. L prop. I. ’*) Cf. eruditas dissertationes fratrum Balleriniorum in dissertationem V. Quesnclli, quae apologiam pro s. Hilario arelatensi, et pro antiquis arelalensis ecclesiae juribus praefert, opp. s. Leonis, tom. II. Venet. 1756. a pag. 899. ad pag. 1068. Ubi quamvis parliculatim gesta omnia quae ad celebrem hanc causam spectant, expendan­ tur, nec syllaba nec vocula occurrit de ex­ communicationis sententia lata a s. Leone adversus s. Hilarium; sed solum ex iis di­ scimus s. Hilarium privatum fuisse juribus metropoliticis, cui sententiae s. Hilarius humillime se subjecit. so) Cf. s. Joann. Chrysostomi vitam a Alontfauconio adornatam tom. XIII. edit opp. ejusdem sancti pag. 153. ubi auctori­ tate Palladii innixus scribit: ..Secundum haec Innocentius papa utrique parti Joanni simul et Theophilo litteras misit, ulriusqiie communionem se admittere quidem dicens. ne ecclesiam scinderet, judicium tamen a Theophilo latum improbans etc.“ 8I) Cf. Baronium ad ann. 407. n. 21 seqq. et Theodoretum Hist. Eccl. lib. V. cap. 34. edit. Cantabrig. pag. 234. ubi inter cetera refert: Τών δί πρά> ÿtiov άνίσχοντα πόλεων οΐ πλιΐστοι ιγυγον utv rtjf αδικία; τήν κοινωνίαν τό δί της ίκκληβία; ούκ Iμέριααν σώμα. «Orientalium vero urbium quamplurimi, communionem qui­ dem sceleris refugerunt : corpus tamen ec­ clesiae haudquaquam disciderunt.· .. 97 pontificis Felicis iisdem sacris diptycis a quibus per incredibilem audaciam Aeacius abstulerat, fuerat restitutum. Cum tamen Aeacius plures habuerit fautores, s. Hormisdas antequam plenam pacem restitueret orientalibus sub Justino iis celebrem formulam subscribendam proposuit. 82 209. Magnum vero schisma occidentale materiale omnino fuit, non autem formale; singulae enim obedientiae in tanta rerum perturbatione prohabilibus rationum momentis innixae putabant sincera fide legitimo pontifici subjici. Omnes porro in eo conveniebant, centro unitatis oportere conjungi, ut ad veram Christi ecclesiam possent pertinere: error si quis erat, versa­ batur circa personam. Una propterea ecclesia absque interruptione per­ mansit. Verum de hoc schismate inferius iterum. 210. Ad 7. Neg. illationem, alioquin ecclesia fieret invisibilis, quod neque adversarius admittit. 211. Ad 8. D. Unitas actualis materialis non pertinet ad ecclesiae essentiam, Tr. formalis, iV. Neque alio sensu catholici theologi id fatentur. Materialem porro divisionem illam voco quae enascitur ex concertationibus tumultibusque, qui identidem excitari ad tempus possunt peculiares inter ecclesias aut praelatos aut privata etiam individua ad invicem, donec per solemne judicium quaestio dirempta fuerit, dum tamen ista pergunt commu­ nicare cum universa ecclesia; formalem vero divisionem appello qua aliqua individua, sive ecclesiae singulares volentes scientesque ab ecclesiae catho­ licae aut a romani pontificis .communione se subtrahunt, ut in coetus coëant eidem contrarios; aut solemni judicio ab ecclesia sunt separata. Isti porro cum extra ecclesiae unitatem sint constituti, non ecclesiam scindunt, sed ipsi ab ecclesia scissi sunt. 8 3 Quod vero speciatim ad Nicolium attinet, ejus ”) Cf. Nat. Alex. Hist. Eccl. saec. V. art. XVI. de schismate Aeacii, tum dissert. XIX ei XX. in saec. V. cf. praeterea Bollandianos in Act. sanet, ad diem IV. Jul. (om. IL ejusd. mens. pag. 22 seqq. in vita ss. Flaviani et Eliae, nec non Petrum Ballerinium in Appendice ad §. 1. cap. It. De ci et ratione primatus, ubi agit de san­ etis viris, qui floruerunt in schismatibus Melelii antiocheni et Aeacii conslantinopolilani: A'u/n et quatenus caruerint coni mvnione sedis apostolicae. Observat porro lanium abfuisse utEuphcmius et Macedonius schisma foverint, ut potius omni nisu co­ nati sint apostolicae sedis communionem jamdiu vivente Aeacio interruptam revocare. Quod si nomen Aeacii a diptycis non ex­ punxerunt, non ea ratio fuit quod nutarent in fide, pro qua ambo fortiter dimicarunt, sed aliae fuerunt causae particulares, quae pro ejus temporis et loci circumstantiis sa­ lis aequae iisdem videbantur. Interim vero nomen rom. pontificis jamdiu fuerat dipty­ cis restitutum. Porro quid fecit ecclesia anglicana, ut in communionem ab ecclesia romana reciperetur? s3) Bene huc quadrant quae de Marcione scripsit s. Epiphanias Haeres. XLII. edit. Pctav. tom. I. pag. 303. Ζ^λώσα,- λοιπόν, καί ίΐ> utyap . . . καί ιίπών ότι Ιγώ σχίσω τήν ΐκκλρσίαρ ΰμών, καί βάλω οχίσμα Ιν αυτή ίί’ί τόν αιώνα. ώς τάλη^ή μίν σχίσμα ίβαλιν ον μικρόν, ου τήν Ικκλησίαν Οχισας άλΧ ίαντόν καί τους αύτώ πασ^ΐντας. ..Ille (Marcion) vehementius excandescens . . . ct ecclesiam, ait, vestram ego disso­ ciabo, in eamque schisma sempiternum im­ mittam. Quod ille revera nec mediocre qui- Perrone, Praelectiones theolog. II. e9 4 '4 ’K » 98 3 auetoritate non movemur, quamvis enim illius opus de unitate ecclesiae magni faciendum sit, ea tamen identidem in illo interserit, quae factionis jansenisticae, seu appellantium placitis faveant, de quorum grege ipse orat. '4 212- Ad 9. D. Contendunt se regularem ab apostolis successionem ha­ bere. sed non habent. C. reipsa habent, xV. Causa enim anglicana a tribus fere saeculis jam judicata est; unica ratio anglicani schismatis extinguendi est reditus ad communionem cum romano pontifice, et per hanc cum eccle­ sia vere catholica: alioquin, velint nolint anglicani in eadem sunt conditione in qua fuerunt novatiani, donatistae, aliaeque schismaticae societates, prout paulo post plenius ostendemus. 95 DIFFICULTATES. Adc ersus notam sanctitatis. ;3ίΊ 213. Obj. Sanctitas prout nota exterior est, seu signum verae eccle­ siae semper dubia erit: 1. etenim unica ratio qua certo nobis de ea constare posset, esset ejusdem manifestatio per aliquod divinum testimonium, seu per miracula, aliaque charismata: jam vero quaestio de miraculis proprie ingredi nequit in notas verae ecclesiae; 2. Ipsa involvit nimis longas disquisitiones circa idem jus quod variae sibi communiones tribuunt; 3. quod si vero signorum operatio ostenderetur, haec haud necessario statueret sanctitatem eorum, qui illa patrarint, cum sanctitas absque ejusmodi signis consistere possit. 4. Deus certe uti peccatoribus potest ad magna quaevis opera perfi­ cienda (ut patet ex Balaam) aut permittere daemoni ut homines malos eorum ope decipiat. 5. Quamvis negari nequeat vera miracula post aetatem apostolicam patrata fuisse sive ad confirmandos fideles, sive ad infideles potissi­ mum convertendos, cum vera adsit probabilitas, immo certitudo quod ejusdem injecit: non ita tamen nt ecclesiam, sed ut se potius ac suos discinderet." S4) Id patet ex ipsius verbis ex cit. Tract, lib. II. chap. 10. ^Secondement il est nécessaire de reconnaître un juge commun auquel on se rapporte de ce différend qui est le concile général, ce qui empêche, que la division ne soit entière; puisque ceux qui, étant en division sur quelque point, convenant néanmoins d'un juge commun, sont unis réellement par L'obéis­ sance et la soumission à ce juge." Quod quidem principium in sensu auctoris ve­ rum omnino non est; peccat praeterea Nicolius in applicatione, dum censuit adhuc pertinere potuisse jansenistas ad ecclesiae unitatem, quamvis a rom. pontifice pro­ scripta fuerit eorum doctrina accedente to­ tius ecclesiae consensu, idque sub obtentu appellationis ad futurum concilium. Vapu­ lat etiam Nicolius a Petro Ballcrinio in ciL appendice n. 14. in eo quod affirmat sen­ tentiam in Aeacium et communicatores la­ tam non fuisse ab ecclesiae corpore proba­ tam. Cohaeret nempe Nicolius suae factio­ nis principiis. 8S) Cf. De hoc argumento card. Du Per­ ron op. cit. Répliqué à la réponse du Roy de la grande Bretagne, chap. 75. quo saepe utemur, cum in eo pleraque argu­ menta a Palmer reproducta reperiantur jamdiu disjecta. 90 modi signa patrata fuerint; vehementer tamen negandum est ea a nobis ex­ pendi debere eum in finem ut vera dignoscatur ecclesia: 6. Eo vel magis quod non appareat aliquod ex illis miraculis, quae sibi quandarn fidem con­ ciliari possint, patratum fuisse ad fidei vel disciplinae controversias dirimen­ das inter existantes communiones, quae christianismum profitentur. 8e Ergo. 214. Resp. N. Λ. Ad 1. prob. D. Id est una esset ex praecipuis, C. unica, N. Nec enim coarctare cogimur divinum testimonium ad manifesta­ tionem sanctitatis vigentis in ecclesia sua per sola miracula et reliqua charis­ mata, cum plures ipsi viae suppetant ad hoc praestandum; ultro tamen fa­ temur miracula unum esse ex praecipuis, quando praesertim donum ejusmodi ordinarium est ac perenne, ut paulo ante declaravimus. Hoc porro sensu, quaestio de miraculis, ut loquitur adversarius, non solum ingredi potest, sed vere ingreditur in notas verae ecclesiae, cum juxta dicta Christus donum hoc in perpetuum ecclesiae suae pollicitus fuerit, et nulla societas quae Christi non sit, tali dono fruatur. 215. Ad 2. N. Longa siquidem disquisitione opus non est, cum nulla secta contendat penes se donum miraculorum ordinarium ac juge perseve­ raro. Quod si aliquae sint, quae sibi tribuant nonnulla miracula, haec ad summum facta essent singularia, et quod caput est, omni historico funda­ mento destituta, et quorum futilitas brevi detecta est, uti opportuniore loco expendemus. 216. Ad 3. D. Solitarie spectata, Tr. una cum adjunctis quae miracu­ lorum operationem comitantur, A’ Haud inficiamur absolute loquendo mira­ cula minime necessaria esse ad sanctitatem, quandoquidem haec cum illis et sine illis consistere valeat, neque de hoc ulla movetur controversia. Verupi contendimus non posse Deum cohonestare coetum aliquem, qui divinam’sibi perperam arroget originem atque institutionem, multiplici et continuata mira­ culorum serie ceterorumque charismatum per longum saeculorum tractum, nempe ab ortu illius usque in praesens, prouti contigisse in ecclesia catho­ lica paulo post ostendemus. Sub hoc respectu debet nota haec impugnari: qui aliam init viam, diverticula quaerit et elabi conatur. 217. Ad 4. D. Potest, C. solet, N. Alioquin dubitare possemus utrum Moyses, prophetae, apostoli, ceterique sanctissimi viri quibus Deus usus est ad magna molienda, fuerint mali homines ac peccatores, atque adeo nos de­ cipere etiam potuerint utpote daemonis instrumenta. Haec absona omnino **) Ita fere Palmer op. cit. part. L cap. 6. ρι?. 141 seq. ubi plura congerit ad infir­ mandum argumentum quod deducitur ex miraculis quibus adstruitur ecclesiae san­ ctitas. Quoniam vero quae heic objiciun­ tur partim superius disjecerimus cum age­ remus de commercio inter animam ei cor­ pus, partim expendi commodius possint cum agemus de applicatione notarum ad ecclesiam romanam, hic ea tantum attuli­ mus quae presse magis ad praesentem ge­ neralem quaestionem spectabant. 7* 100 sunt; atque ex eo quoti Deus interdum, et extraordinaria prorsus ratione, malis hominibus usus fuerit, aut etiam permiserit justo judicio suo, ut pecca­ tores a daemone deciperentur, concludere ad ordinarium et consuetum suae providentiae ordinem paralogismus est; quem profecto intorquere in divinae revelationis notas increduli facile possent. 87* 218. Ad 5. D. Directe, Tr. indirecte, A’. Quamvis daremus, quod ta­ men haud concedimus. miracula quae Deus post aetatem apostolicam pet homines pios in ecclesia operari dignatus est, directe ordinata esse ad con­ firmationem fidelium 8 8 atque, ad infidelium conversionem, nemo tamen nega­ verit, indirecte saltem ea conferre ad patefaciendum gratum acceptumque Deo esse coetum illum in quo solo ordinarie fiunt. Quaeri insuper jure posset ab adversariis, qui fiat, ut ejusmodi prodigia constanter ab hominibus tantum ad illum peculiarem coetum seu societatem spectantibus patrentur, minime vero ab aliis, nisi quia Deus aperte vult hominibus exhibere signum quo dignoscatur illam et non aliam esse societatem a se institutam? 219. Ad 6. Resp. I. Neg. Eadem nempe ratione qua olim Deus peringentia patravit miracula ad controversiam dirimendam de vera religione inter israelitas et judaeos sic in novo foedere non destitit, cum opus fuit, ea­ dem signa edere ad veram ecclesiam suam a falsis quibusque sectis secer­ nendam. 90 I 87 ) Apposite FF. de Walenburg in controv. III. De notis seu signis verae eccle­ siae ari. Lsus controversiae de notis etc. §. 18. ad similem difficultatem quae desu­ mitur ex praedictione falsorum miraculorum, respondent: .Sicut per praedictionem falso­ rum miraculorum in Veteri Testamento non tollitur vis et veritas miraculorum Christi, quae etiam a prophetis erant praedicta: ita per praedictionem falsorum miraculorum in Novo Testamento, non tollitur vis et ve­ ritas miraculorum, quae contingunt in ec­ clesia Christi, juxta prophetiam Christi. Assignent nobis protestantes ecclesiam, in qua successivis temporibus contigerunt, et contingunt miracula. Hoc si non possunt, jam illorum cavillationes non tam erunt contra miracula ecclesiae catholicae, quam contra prophetiam Christi, ut illum de­ struant.” Hactenus illi. Nos vero addi­ mus haec ipsa objici ab incredulis adver­ sus veritatem divinae revelationis, ut patet ex iis quae in tract. De vera relig. disse­ ruimus part. I. cap. 3- ab adversariis proinde etiam solvi deberent. Accedit rarissima esse exempla in N. T. quod Deus vel per homines impios ediderit miracula aut per­ miserit daemoni ut per praestigias homines deciperet malos: et si in N. T. excipiis quod legitur de Caipha qui prophetavit, nullum prorsus exemplum occurrit de ejus­ modi deceptione a Deo permissa. Licet vero Caiphas fuerit pessimus homo, dispo­ suit tamen Deus, ut in eo quod ille pes­ sima intentione protulerat, prophetia con­ tineretur. Cf. Maldonatum in cap. XL Joannss) Nescio quomodo sibi cohaereat ad­ versarius dum contendit miracula fieri ad confirmationem fidelium, et nihilominus ne­ gat haec veram ecclesiam patefacere seu manifestare. In qua enim fide confirmirentur christiani? Num in falsa? At hoc absque impietate dici nequit, perinde ac si Deus ederet miracula ad confirmandos Christianos in fide falsa. Num in vera? Sed si ita est, ergo hoc ipso per miraculi Deus veram illam ecclesiam esse ostendit, in qua ejusmodi miracula eduntur. ·’) Cf. III. Reg. XVIIL 2i seqq. 9°) Plura identidem miracula edidit Dens sive antiquis sive recentioribus temporibus tot 220. Resp. II. D. Quiit ad controversiam sive fidei sive disciplinae dirimendam opus miraculis non est, C. secus, N. Deus enim satis providit hominibus in ejusmodi controversiis per infallibile ecclesiae magisterium, cui si lidem adhibere sectarii noluerint, neque prodigiis acquiescent, uti Christus ipse testatus est01, et experientia identidem ostendit. Deinde cum ex dictis miracula, quae in vera ecclesia fieri consueverunt, saltem indirecte eam pa­ tefaciant, non est cur in eum finem alia edi miracula debeant. DIFFICULTATES. Adversus nolas calholicitalis el aposlolicitatis. T 221. I. Obj. Nequit catholicitas ut verae ecclesiae nota assignari 1. quia nota talis esse debet ut ejus ope vera ecclesia quovis tempore agno­ sci queat; porro in ecclesiae primordiis nota haec Christi societati nondum / aptari poterat; 2. quia interdum adeo coarctari ecclesia potest, ut intra uni­ cam provinciam, aut regnum contineatur; 3. quare nonnulli theologi catho­ lici, quos inter Bellarminus, receperunt se ad adstruendam catholicitatem successivam, non autem permanentem, cui sententiae imprudenter aliqui pro­ testantes subscripsere eo quod sibi favere ipsis videretur; sed si ita esset, in quonam differret christianismus a judaismo? 4. Numquam promisit Chri­ stus ejusmodi ecclesiae suae per universum orbem diffusionem fore perpe­ tuam. 5. Nondum verificaretur haec nota in ulla societate Christiana, siqui­ dem innumerae adhuc gentes sunt inter quas ecclesia necdum diffusa est, cum illis evangelium nondum sit annuntiatum. 6. Nulla denique peculiaris communio Christiana seorsum sumpta ubique terrarum propagata est, adeoque nulli competeret haec nota. Ergo. 222. Resp. N. A. Ad 1. prob. D. Nondum ecclesia in suis primordiis materiali, ut ita dicam, diffusione fruebatur, ita ut sub hoc respectu aptari non posset haec nota, Tr. vel C. nondum natura sua erat catholica et ad illam diffusionem ordinata, N. Catholicitas, uti ostendimus, natura sua pro­ fluit ex unitate ecclesiae, adeoque proprietas ipsi intrinseca est; propterea et nota haec ipsi perpetuo adhaerere debet. Quod si ab initio rei Christia­ nae nondum ecclesia ubique erat diffusa, cum ex Christi institutione ordinata id ecclesiae suae veritatem confirmandam atque a sectis sive haereticis sive schisma­ ticis secernendam. Cf. quae in confirmatio­ nem disciplinae ecclesiae catholicae adver­ sus seciam novatianorum refert ex Dionysio alex. Eusebius //. E. lib. VI. cap. 44. item quae per s. Basilium M. adversus se­ ctam arianorum refert Garnerius in ejus vita, opp. tom. III. pag. 103 seq.; et quae in vita s. Joannis Damasceni adversus se­ ctam iconoinachorum referuntur apud P. Le Quien tom. I. pag. 11 seqq. ut alia pene innumera praeteream adversus alias sectas, quae studiosos historiae ecclesiasticae mi­ nime latent: haec speciminis gratia nobis attulisse sufficiat ad falsitatis arguendam adversarii assertionem. 91 ) Luc. XVI. 29. 5 H I esset ad hanc universalem diffusionem quam etiam ipse futuram praedixit, jure, merito dici poterat, et natura sua erat catholica. Addo neque neccssariam tunc temporis fuisse hanc notam, prout signum externum est ad veram discernendam ecclesiam, cum nullae adhuc sectae prodiissent cum quibus comparari posset. Cito vero ubique locorum diffusa est, ut vidimus ex apo­ stolo Paulo, et tunc exortis sectis illico ex hac nota deprehendebatur vera ecclesia. 223. Ad 2. Vel xV. vel D. Ita ut per communicationem cum eadem ecclesia, quae ubique locorum olim disseminata fuit, semper catholica maneat, Tr. secus, A’ Responsio ex mox dicendis patebit. Ad 3. D. Id est, nonnulli theologi catholici docuerunt non semper necessariam esse diffusionem universalem simultaneam, C. docuerunt in sensu exclusivo posse esse successivam. A; Etenim Bellarminus unice contendit cum Driedone, aliisque paucis, necesse non esse ad ecclesiam catholicam constituendam, ut uno eodemque tempore innotescat in omnibus provinciis d in omnibus fructificet, prout statuerat cum s. Augustino 9 2, sed sufficere si succesive fiat, ita tamen, ut in hypothesi quod ecclesia ad unam coarctaretur provinciam, manifeste constet eam communicare cum eadem ecclesia, quae alia aetate per universum terrarum orbem fuerit diffusa. Quidquid porro sit de singulari hac sententia, quam non cogimur amplecti aut adstruere, quae­ que hypothetica potius est quam absoluta, patet eam nullo modo favere sectis quibuscumque, quae ostendere numquam poterunt communicationem cum ecclesia quae totum aliquando orbem occupaverit, multo vero minus con­ fundi ecclesiam cum synagoga, quae ad unum tempus et ad unum locum ordinata erat secus ac postulet institutio et natura ecclesiae Christi, ut in objecto loco accurate expendit Bellarminus. 93 ”) Epist. XCIX. ad Hesychium, De fine mundi, al. LXXX. cap. 12. n. 46 seqq. ”) Lib. IV. De notis ecclesiae, cap. 7. ubi quatuor circa notam catholicitatis ob­ servat, ac 1. ut ecclesia sit catholica requiri, ut non excludat ulla tempora, loca, vel hominum genera, in quo distinguitur a sy­ nagoga, quae erat ecclesia particularis, non catholica, utpote alligata tempori, nempe usque ad adventum Christi, item uni loco, et uni familiae, seu filiis Jacob; 2. non requiri ut sit in omnibus locis totius mundi, sed tantum ut innotescat omnibus provin­ ciis et in omnibus fructificet, ita ut in omnibus provinciis aliqui sint de ecclesia: 3. non requiri ut hoc fiat simul, ita ut uno tempore in omnibus provinciis necessario esse oporteat aliquos fideles. Salis enim est, si fiat successive. Ex quo id sequi­ tur, inquit, quod si sola una provincia re­ tineret veram fidem, adhuc vere et proprie diceretur ecclesia catholica, dummodo clare ostenderetur, eam esse unam et eandea cum illa, quae fuit aliquo tempore, vel diversis in toto mundo, quemadmodum nunc' quaelibet dioecesis dicitur catholica, quae est continuata cum aliis, quae faciunt ec­ clesiam catholicam ; denique, quod etsi ec­ clesia non necessario debuit simul esse ic omnibus locis, tamen hoc tempore debet necessario vel esse, vel fuisse in majori parte orbis terrae. Hac ratione expositi mens Bcllarmini nihil habet quod repugnet. Attamen Palmer perstringit tertiam obser­ vationem Bcllarmini, quasi vero ex ea se­ queretur universalitatem debere esse snc- <ΐΧ 106 remus ecclesiae catholicae notionem, quam non ita pridem nonnulli invexeruht, perinde ac si ipsa esset collectio plurium sectarum, quae sibi invicem adversantur, dummodo regimen hierarchicum servent. 3 Quibus ita compositis sic incoeptum iter insistimus. Unitas, sanctitas, catholicitas et apostolicitas ecclesiae romanae. 235. Ac primo quidem unitatem romanae ecclesiae competere‘evincitur ex notione quam hujus notae exhibuimus, quaeque nimirum exurgit ex unitate fidei et communionis una cum medio ad utramque producendam et con­ servandam idoneo, quod aliud neque est neque esse potest nisi principium auctoritatis. Porro ecclesiae romanae constitutio principio auctoritatis et qui­ dem infallibilis in docendo, et supremae in regendo (quas dotes paulo post ei vindicabimus), innititur. Quo fit ut omnia et singula membra ejusdem ecclesiae teneantur ejus solemnibus definitionibus non solum corde, sed et mente se subjicere, si velint in eadem permanere; fit ut membra ejus sin­ gula ita debeant et cum capite ejus visibili, romano pontifice, et secum in­ vicem communicare, ac pastoribus suis sub romano pontifice obtemperare et subjici, ut tanquam ethnici et publicani habeantur quicumque sub quovis praetextu superioribus suis respectais romano praesertim pontifici ejusmodi subjectionem detrectant. Omnimoda proinde ex ipsa ecclesiae romanae con­ stitutione profluit unitas, seu unum ovile, unus grex, unum regnum, una domus, unus spiritus, unum corpus, una fides, unus pastor, unum caput, unum fundamentum, cujusmodi nempe vidimus a Christo suam fuisse eccle­ siam institutam. Vi propterea hujus constitutionis ecclesia romana hanc omnimodam unitatem servavit sive fidei, expellendo quovis tempore novato­ res in sensu suo pervicaces, sive communionis, rejiciendo veluti schismaticos quoscumque, qui debitam ei subjectionem denegant. Tota historia ecclesia­ stica hujusce ecclesiae romanae agendi rationis testis est locupletissima. 236. Quum vero ex dictis in nota unitatis ceterae includantur aut ea suapte natura dimanent, pronum est inferre una cum illa posteriores notas 3) Tale est systema doctoram oxoniensiurn, praesertim vero Palmer, qui ex prae­ jacto principio, quod paulo ante discussimus, dari posse unitatem ecclesiae, quamvis haec patiatur interruptionem in exteriori commu­ nione, infert, part. L cap. 9 seqq. ecclesias orientales, nempe graeco-schismaticas, et ecclesias britannicas concurrere una cum ecclesiis obedientiae romanae, ut ipse lo­ quitur, ad constituendam ecclesiam catho­ licam, cujus romana veluti pars collateralis sil. Quoad ecclesias lutheranas et refor­ matas, generali saltem quodam sensu, etiam ad ecclesiam pertinere contendit, eo quod voluntarie minime se ab ecclesia catholica separaverint, sed ab ecclesia romana ex­ pulsae sint. Haec omnia inferius expende­ mus. Interim patet quaenam vigeat penes adversarios idearum, ut ita dicam, confusio, et quanto in pretio habeatur ecclesia catho­ lica a qua licet divisae sint eorum sectae et damnentur veluti haereticae aut schismaticae, nomen tamen et communionem cum ipsa affectent. Tanta est vis veritatis! '’ ·■» J / f i i' Ό 107 ecclesiae romanae pariter competere. Sane cum nota sanctitatis prout ex­ terior ct visibilis est, uti ejus natura postulat, patefiat non modo exercitio omnium virtutum etiam in summo gradu, quatenus complectitur etiam con­ silia evangelica 4, verum etiam affluentia charismatum, praesertim miraculo­ rum. quam Christus in perpetuum ecclesiae suae promisit, atque mira foecunditate in gentium conversione qua idem Christus eam praeditam voluit: si haec omnia in ecclesia romana semper reperta sunt ac reperiuntur, jure concluditur eam hac nota fulgere. Jam vero quovis tempore homines sancti­ tate eximia conspicuos eosdemque pene innumeros in illa floruisse, ille solus ignorat qui ejus fastos minime perlustraverit5 : item consilia evangelica vi­ guisse et adhuc vigere in eadem ecclesia innumerae prope religiosorum fa­ miliae, quae tum propriae perfectioni student tum proximorum utilitati, ine­ luctabile sunt documentum. Insuper prophetiae ac miraculorum dono, ceterorumque charismatum per aetates singulas quamplurimos in eadem ecclesia claruisse monumenta indubia testantur, quae nonnisi ab incredulis despici possunt6, nec pauci adversarii fatentur: rigidum praeterea examen quod de 4) Merito s. Franciscus Salesius postquam pluribus ostendit Christum evange­ lica consilia dedisse ecclesiae suae, con­ cludit, illam esse veram ecclesiam, quae quovis tempore ea execution! mandavit; sed lubet ejus verba juxta versionem italicam hic describere: »Egli, (Christus), inquit, li ha praticati, e li ha falti praticare alia primitiva sua chiesa; tutti sono scritti, e registrati; e la vita istessa dei Salvatore altro non è che un1 istruzione per i suoi fedeli ; dunque la chiesa ne debbe fare il proprio profilto, ed uno degli esercizj della cristiana religione è di praticare questa po­ verty, quest1 ubbidienza, e questo annegamento di së medesimo. E di fatto; la chiesa ha sempre frequentati tali esercizj in ogni suo stato, dunque son tutti proprj di lei: altrimcnti a che utile tante esortazioni, se non dovesscro essere praticate ? D’onde ne segue, che nella vera chiesa, debba risplendere la vera perfezione della vita cristiana.· Collezione completa di tutte le opere di s. Francesco di Sales. Brescia 1830. tom. VIH. disc. XIV. pag. 191. cf. etiam disc. VIII. seqq. in quibus sanctus et doctus praesul qui tot tum voce tum scriptis de protestantium erroribus trium­ phos reportavit, evolvit singillalim argu­ menta, quae nos vix innuimus brevitatis gratia. 5) Satis est ad hoc sibi persuadendum ut quis immensam evolvat Bollandianorum collectionem. Cf. etiam Coccium in The­ sauro catholico, Colon. 1600. tom. L lib. VIIL De signis ecclesiae, art. XL Vitae morumque sanctimoniam esse certum ec­ clesiae signum, ubi exhibet catalogum il­ lustrium ecclesiae sanctorum ab origine mundi usque ad ann. 1580. Christi; pag. 1099 seqq. Hic autem catalogus facile pro­ duci posset usque ad aetatem nostram; si­ quidem nullum effluit saeculum in quo pas­ sim solemnes servorum Dei beatificationes, ac Beatorum canonizationes in qua­ rum singulis quinque aut septem in sancto­ rum album referri solent post longum, et accuratum dc virtutum omnium in summo gradu exercitio examen, de quo mox dice­ mus, non fiant. Sane aPioVIL.ann. 1807. quinque, et a Gregorio XVI. totidem die 26. Maji 1839 Sanctis adscript! sunt. Sic ecclesia romana quae vera Christi ecclesia est, producit fructus suos. 6) Cf. Jodocum Coccium op. et loc. cit. De signis ecclesiae, art. XIII. Perpetuis miraculis veram ecclesiam a falsa inter­ nosci, ubi exhibet catalogum illustrium ecclesiae miraculorum ante et post Chri­ stum natum ad haec usque tempora; nempe 1580. Quamvis non omnia, quae hic auc­ tor recenset miracula ad crilices severioris ί.νπτ 108 iis institui solet, quamvis rationabilem dubitationem de illorum veritate ex­ cludit. 7 Mira demum foecunditate iu gentibus convertendis praeditam ean­ dem ecclesiam esse, fidem faciunt populi omnes qui ab aetate apostolica in Christum crediderunt. Cum igitur ex fructibus cognoscatur arbor, et ex actionibus vita, patet romanam ecclesiam esse plantationem illam quam plan­ tavit Pater caelestis; esse corpus vivum, corpus Christi mysticum vita ac vigore pollens, anima seu gratia sanctificante informatum cum virtutibus reli­ quis, quae ex ipsa et cum ipsa subsistunt. 237. Catholicam pariter esse romanam ecclesiam, seu ad eam spectare n I I » leges exigi possint; plura tamen sunt, quae in dubium absqne levitate ac temeritate re­ vocari nequeunt. Vid. etiam Segneri, //in­ credulo senza scusa, part. II. cap. 5 — 9. Card. Gotti, La vera chiesa di Cristo, Bologna 1719. tom. I. cap. 2. Bollandianos mens, septemb. tom. VL edit. Antwerp, ad diem XIX. pag. 852. §. 29. ..Ostenditur luculentissimis testimoniis gratiam miracu­ lorum perseverasse in ecclesia: inauditae calumniae Joannis Clerici id impudenter negantis." 7) Confecto examine, ac per decretum pontificis dubio de virtutibus resoluto; aliud proponitur a sacr. rituum congregatione : An et de quibus miraculis constet ad ef­ fectum de quo agitur? Hic jam supponitur confectus juridicus processus de facti ve­ ritate, et inquiritur in ejus valorem ac na­ turam, et gradum miraculorum, quae pa­ trata ad invocationem alicujus servi Dei perhibentur. Ut porro felix hujus resolutio­ nis exitus contingat, requiritur 1. Ut con­ stet per testes de visu, aut etiam de auditu a testibus de visu, aut praeterea a testibus auditus de auditu, de utroque ut vocant, miraculi extremo, mortis e. gr. et excitatio­ nis, morbi et sanationis. 2- Cum de hoc posteriori miraculorum genere sermo est, constare praeterea debet de septem concur­ rentibus ad vere et proprie dictum miracu­ lum constituendum; quod scilicet morbus sit gravis, vel impossibilis vel curatu dif­ ficilis; quod morbus, qui depellitur non sit in ultima parte status, ita ut haud multo post declinare debeat; quod nulla adhibita fuerint medicamenta vel, si fuerint adhibita, certum sit ea minime profuisse; quod sanatio subita sit atque instantanea; quod sanatio sit perfecta, non manca vel concisa; quod nulla notatu digna crisis praecedat temporibus debitis, et cum causa; postremo quod sublatus morbus non redeat 3. Ut vero tuto de iis constare possit praeter te­ stes de quibus diximus, adsciscunlur a cansae postulatoribus medici, pharmacopolae, chirurgi etc. ii nimirum omnes qui curam aegroti susceperunt; deinde his adjiciuntur ah iisdem postulatoribus alii ad minus duo medici doctrina praestantes, ut circa morbi naturam et sanitatem suffragium ferant; praeter quos duo alii a sacra congregatione deputantur, uti pro rei veritate iterum rem expendant, et suffragium in scriptis emittant, qui omnes et singuli, nonnisi inter­ posito jurisjurandi sacramento suam pos­ sunt aperire sententiam. 4. Ut constet de invoatione sive expressa sive tacita per ap­ plicationem imaginis aut reliquiarum servi Dei, vel ab infirmo, vel ab alio aliquo. 5. Haec omnia ad trutinam 1er revocantur, appositis semper novis promotoris fidei seu oppugnantis animadversionibus, et donec cujusvis dubitationis vel levissima haud fue­ rit depulsa nubecula, non pronunciats.sedes veritatem miraculi, scilicet de illo con­ stare. Si vero vel unus supersit in recen­ sitis defectus, qui tolli non possit, miracu­ lum plane rejicitur. Cf. Benedict. XIV. De beatificat, et canonizat, sanctorum, lib. IV. part. L cap. 8. n. 2 seqq. Nunc provoca­ mus acalholicos omnes, ut inveniant alicubi tribunal in quo severo adeo examini sub­ jiciantur quaecumque causae. Attamen ipsi sunt qui rident miracula ecclesiae romanae! 8) Nulla prorsus gens est, quae ad Christum conversa sit, nisi ecclesiae rominae seu catholicae ministerio. Cf. quae scripsimus in tract. De vera religione, part Π. prop. X. 109 catliolicitatis notam duo illa criteria, quibus haec nota juxta dicta distingui­ tur, apertissime conficiunt. Etenim ecclesia romana inprimis ubique semper diffusa est, ac ubique diffunditur, et ita diffunditur ut eadem plane sit sive unitate fidei, sive unitate communionis, tum ratione temporis, tum ratione loci. Sane ad diffusionem quod attinet, universas provincias sive orientales sive occidentales ecclesiam romanam occupasse constat ex disputationibus patrum adversus haereticos, potissimum vero adversus schismaticos novatianos, donatistas, luciferianos etc.9 ; post detectas indicas regiones illico eccle­ siam romanam ad eas appulisse sat notum est; nulla est regio, nulla est mundi cogniti plaga, quamvis in eis aut infideles, aut haeretici et schisma­ tici dominentur, quae ecclesiae romanae plura aut pauciora membra non con­ tineat. Immo etsi ubique fere gentium haec ecclesia persecutionem patiatur, potissime ab haereticis, tamen numerosior omnibus sectis est, etiam simul sumptis 1 °, et quotidie crescit et fructificat. 11 Quod vero spectat ad iden­ titatem, ea liquet vel ex ipsius constitutione, quae necessario ab omnibus et singulis membris suis exposcit unitatem fidei et communionis, prout expo­ suimus. Haec confirmantur 1. ex eo quod facta sit ejus propria ecclesiae ca­ tholicae denominatio, quamvis, ut diximus aliqui coetus ab ea divisi eam sibi frustra usurpare tentaverint. ‘2 2. Ex eo quod adversus illam solam ’) Cf. apud Thomassinum op. et loc. jusque generis 59,000,000; ecclesiae vero cit. et apud FF. de Walenburg conlrov. III. catholicae 139,000,000 tribuit (cui tamen part. II. 4. prob. ex palrib. computationi haud ita facile subscribimus), 10) Sane graeci schismatici quibus ac- patet magnum semper intercedere discrimen inter numerum catholicorum, ac numerum censemus russos, quamvis isti patriarcham consiantinopolitanum minime agnoscant, nu­ heterodoxorum. 1 ') Cf. Annali della propagatione della merantur 30,000,000 quibus alii adjicientes nestorianos, jacobitas, armenos, coptos, abys­ fede. Lione 1820 seqq. 12) De ecclesia romana scripsit s. Ire­ sines etc. summam ex istis omnibus confi­ ciunt 41,000,000; protestantes cum innume­ naeus lib. III. cap. 3. : »In qua semper ris divisionibus suis numerantur in Europa ab his qui sunt undique conservata est ea quae est ab apostolis traditio.*· S. Cypria­ 46,000,000; et in foederatis provinciis cum pluribus sectis 11,000,000 qui tamen nume­ nus semper eam quae cum romano episcopo rus nimis auctus dicitur. Itaque ex his communicavit catholicam significavit; scri­ omnibus simul sumptis summa conficitur bens enim Ad Antonianum, ep. LII. ut 98,000,000. Contra vero catholici per uni­ eum certiorem faceret quod communicaret versum orbem numerantur 180,000,000. De cum ecclesia catholica his verbis utitur: «Scripsisti etiam ut exemplum earundem parva anglicanorum fractione postea dicam. Cf. Franc. Patricium Kcnrick coadjutorem litterarum ad Cornelium collegam nostrum episcopi Philadelphiae in provinciis /foede­ transmitterem, ut deposita omni sollicitu­ ratis Americae in Theologia dogmatica, dine jam sciret te• aecum, hoc est, f cum tom. I. Philadelphiae ann. 1839. tract. II. catholica ecclesia communicare ;u S. Au­ de ecclesia pag. 117. Quod si ipsam Adriani gustinus, Contra Epistol. Fundamenti, Balbi computationem sequaris, Abrégé de cap. 4. «In catholica enim ecclesia, inquit, Géographie, pag. 75. Paris 1834, qui schis­ . . . . tenet ab ipsa sede Petri apostoli, maticis sive graecis, sive russis, sive orien- cui pascendas oves suas post resurrectio­ Ulibus 62,000,000 ; proteslantibus autem cu- nem Dominus commendavit, usque ad prae- 'I ··. 110 haereses omnes, schismata, factiones, sectae, increduli omnes quovis tempore conspiraverint et adhuc conspirent, et cum illis vires contra eam conjunierint judaica perfidia, et pagana superstitio: 3. ex ipsa haud paucorum ad­ versariorum agendi ratione, qui quamvis aperte ab ea divisi sunt, adhuc se tamen ad illam pertinere contendunt, ne schismatici aut haeretici audiant.^ ι > h? ifi • f 238. Nota denique apostolicitatis romanam frui ecclesiam compertum Iit ex numquam interrupta romanorum pontificum successione a s. Petro ad nes usque, et episcoporum omnium per orbem ecclesiarum , quae cum ipso com­ municarunt et communicant in unitate fidei et communionis ad haec usque tempora. Adeo haec successio explorata est, ut neque ab adversariis in du­ bium revocetur sive quoad partem ejus materialem, sive quoad formalem. Extorquet ipsorum admirationem ejusmodi successio, qua fit ut apostolica sedes decem et octo saeculorum tractu adhuc perseverat inter tot vicissitu­ dines sive religiosas, sive politicas quas Europa universa subiit, et ita per­ severat ut in pleno vigore subsistat. 14 Adeo firma est illa petra quam numquam vicerunt superbae inferorum portae ! Quot tamen impetus ca susti­ nere non debuit? Ille solum ignorat qui hospes plane sit in Christianae religionis historia; attamen insani conatus, splendidiores effecerunt ejusmodi triumphos, siquidem incassum omnes illi impetus cesserunt, et mille clypd pendent ex ea, omnis armatura fortium. 15 : P sentem episcopatum successio sacerdotum: tenet postremo ipsum catholicae nomen.Sic patres ceteri quibus perinde erat romanam ac catholicam ecclesiam nominare. Quod uberius ex dicendis opportuno loco constabit. ,3) Hoc novum non est; siquidem ha­ bemus ex remotissima antiquitate quod etiam veteres haeretici et schismatici, pe­ rinde ac haeretici et schismatici nostri tem­ poris, affectaverint pro suis coetibus eccle­ siae catholicae denominationem. At fru­ stra tum isti tum illi. Sic enim s. Augu­ stinus illos refellebat. »Una est catholica, cui haereses aliae diversa nomina imponunt, cum ipsae singulae propriis nominibus, quae negare non audeant, appellentur. Ex quo intelligi datur, judicantibus arbitris, quos nulla impedit gratia, cui sit catholicum nomen, ad quod omnes ambiunt, tribuen­ dum." {Lib. de util. cred. cap. 7); et alibi: >,Tenenda est nobis Christiana religio, et ejus ecclesiae communicatio, quae catholica est, et catholica nominatur, non solum a suis, verum etiam ab omnibus inimicis. Velint nolint enim, ipsi quoque’ haeretici, et schismatum alumni, quando non cum suis, sed cum extraneis loquuntur, catho­ licam nihil aliud quam catholicam vocant; non enim possunt intelligi, nisi hoc eam nomine discernant, quo ab universo orbe nuncupatur.·· {De vera relig. cap. 7.) ,4) Invent hic describere verba prolestantis Frid. Hurter juxta versionem galli­ cam Ab. Saint - Chéron, Paris. 1838. in Vita Innocenta 111. lib. I. pag. 76. >·Εη portant nos regards en arrière, scribit, et en avant sur la suite des siècles, en voyant comment Γinstitution de la papauté a sur­ vécu à toutes les institutions de Γ Europe, comment elle a vu naître et périr tous les états, comment, dans la métamorphose in­ finie des choses humaines, elle a seule conservé invariablement le même esprit, devons-nous nous étonner si beaucoup d’hommes la regardent comine le rocher dont la tête immobile s’élève au dessus des vagues mugissantes du cours des siècles?· 1Ό Cantic. IV. 4. i 239. Quae cum ita «e habeant, merito concludimus romanam ecclesiam illis fulgere nolis, quibus vera Christi ecclesia a falsis internosci debet, e&inque propterea veram esse ecclesiam a Christo Domino Salvatore nostro institutam. — Praedictarum notarum defectus in omnibus societatibus quae non commu­ nicant cum ecclesia romana. 240. Ut compendio utamur, ad ostendendum nullis prorsus societatibus ab ecclesia romana divisis competere, aut competere posse recensitas notas, oa urgebimus argumenta quae iis omnibus communia sint. 241. Ac primo communis est omnibus his coetibus defectus unitatis. Ete­ nim omnes acephalae sunt, et proinde legitima illa auctoritate sunt destitu­ tae, quae principium est unitatis tum fidei tum communionis. Hac porro sublata auctoritate, non solum omne dissolvitur unitatis vinculum, sed ne­ cessario oritur principium divisionum sive fidei, sive communionis, cum nemo sit, qui cogi possit ad eandem fidem profitendam, et ad eandem servandam communionem. Hinc eodem jure, quo quilibet sacrorum emendatores ab aevo apostolico usque ad nos, id est a nicolaitis et simonianis, usque ad quakeros, methodistas seu wesleyanos, whitefieldistas, kilhamitas, juniperos, irvingitas etc. insurrexerunt adversus apostolos, et ecclesiam catholicam seu roma­ nam, insurgere possunt adversus communionem seu coetum in quo instituta sunt individua singula, ac novos coetus condere. Sic eodem jure quo nova­ tioni, donatistae, graeci, russi, anglicani, parva in Galliis ecclesia a centro unitatis, romano scilicet pontifice recesserunt, eodem poterunt jure recedere a proprio patriarcha, primate, episcopo, aut sacerdote eorum subditi, et in novas societates coire. 16 Sane experientia ostendit ita semper factum esse : quod si plena dissolutio integri coetus cujuslibet non contigit, ideo est aut quia homines non semper sibi cohaerent, aut quia causae exteriores et poli­ ticae plerumque obstiterunt. 17 . Quod si sermo sit de ultra-protestantismo, l6) Sane eodem jure quo e. gr. Photius aut Michael Cacrularius se subtraxerunt ab auctoritate romani pontificis, eodem pote­ rant singuli episcopi se subtrahere ab au­ ctoritate patriarchae constantinopolitani, imφο a fortiori, cum hujus patriarchatus in­ stitutio ecclesiastica sit, auctoritas autem supremi capitis in universa ecclesia sit ju­ ris divini, ut postea ostendemus. Idem dic per analogiam de celeris coetibus schisma­ ticis. Idem de haereticis : si enim licuit in­ novare haeresiarchis adversus Christi eccle­ siam, quare non licebit innovare contra pe- culiaria uniuscujusque haeresiarchae dog­ mata, eo magis quod nemo possit sibi tri­ buere infallibililatem quam ecclesiae, unde discessit, denegavit? Et hoc adversus an­ glicanes quoque objiciunt dissidentes ipso referente Palmer qui perperam, ut ab illo­ rum ictibus suam tueatur ecclesiam, ad spe­ ciosum sed gratuito confictum oxoniensium modernorum systema confugit. 1 ') Exinde oritur systema persecutionis quae in omnibus seclis acalholicis, apud quas obtinet principatus politicus, plus mi­ nus viguit ac viget. Satis est ad hoc sibi '1 - λα*-: 112 ut vocant, qui systema profitetur liberi examinis, res adhuc evidcuiifl^fit: exinde enim ortae sunt fluctuationes, mutationes, phases quibus sectae illius omnes obnoxiae fuerunt et suntt8; exinde cuilibet fas est impune quodvis doctrinae caput, prout lubet, aut admittere aut rejicere aut immutare pro subjectiva persuasione; exinde rationalismus et mythicismus prodierunt, qui sub christiani nominis larva atheismum aut certe nudum theismum invexerunt. Haec est ultima periodus ultra quam protestantismus progredi non potest. 19 persuadendum lustrare publicas ephemeri­ des, et pubhca documenta. Nimirum hisce armis ac praesidiis sectae, quae omni ca­ rent vita, stabilitatem sibi quaerere co­ nantur! ,s) Cf. quae scripsimus in tract. De vera religione, part. II. prop. IX. ”) Omnium sectarum et schismatum, nec non rationalism! et mysticism» fontem perbelle detegit et exponit cit. Hurter lib. XIV. vitae Innocentii III. pag. 4, 5. Cujus philosophicas, ut ita dicam, hac de re me­ ditationes hic placet referre. «L'esprit hu­ main inquit, dans le pressentiment d'une dignité supérieure, dans la conscience de sa vaste activité, dans la joie de parvenir à s’élancer dans les hautes régions d’oû découle toute existence, et de pénétrer les profondeurs immenses, qui voilent le my­ stère de la vie, se roidit quand on veut lui imposer du dehors ce qu’il se croit ca­ pable de découvrir en lui-même. Souvent il regarde comme une barrière indigne de lui la prétention de lui assigner une source suprême de toutes connaissances, pareeque dans son orgueilleuse suffisance, il croit porter en lui la vie et la force, pouvoir séparer à sa volonté la lumière des ténèbres, et fonder sur l’indépendance de son juge­ ment la différence entre le bien et le mal. C’est ainsi que dans tous les temps, l’an­ cienne défection s’est renouvelée sous mille formes, mais toujours la même dans sa na­ ture. Il est vrai, ΓEternel, dans sa misé­ ricorde , a envoyé Celui qui est le chemin de la vérité et de la vie, et par lequel les enfans égarés doivent retourner auprès de leur Père: mais pour les uns, le chemin n’ était qu’ une de ces innombrables voies qui dans tous les temps, pouvaient être tracées par les hommes les plus distingués ; ils ne regardaient cette vérité que comme une de celles qui avaient été découvertes en grand nombre par des génies supérieurs, et cette vie uniquement comme un phé­ nomène particulier de l’existence univer­ selle dont le problème ne peut jamais être résolu dans sa mystérieuse obscurité. Les autres, au contraire, reconnaissaient et ac­ ceptaient ce chemin, cette vérité et cette vie, comme un fait, mais soumettaient, soit le mode de connaissance, soit la me­ sure de l’acceptation, au jugement ou à h volonté des hommes. L’erreur des unset des autres ne diffère que par la forme; la , première appartient exclusivement à un sy­ stème qui ne veut pas connaître le Chri­ stianisme, et la seconde à celui, qui n’ad­ met la vérité et la divinité du Christia­ nisme qu’autant que la faculté de connaître donnée à Γ homme peut les admettre. Li première erreur procède avec plus d’indé­ pendance et de loyauté; l’autre avec pins de partialité et de séduction : l’une et l'autre sont la racine de celte inimitié contre t Eylise, inimitié qui attaque principalement la doctrine sur laquelle clic repose, ou qui la dénature. Une autre propriété de I’ esprit humain, c’ est que plus les développemens d’une institution sont brillans, plus il met d’a­ ctivité à rechercher un côté faible; plus celte institution s'efforce de perfectionner son organisation intérieure par une hiérar­ chie fortement constituée, plus il s’applique à en épier les imperfections; et plus un édifice s’élève audacieusement, plus aussi il s’occupe d’en sonder les fondemens. dans l’espoir de découvrir des défauts à te monument qui étale à ses yeux l'ordre, la gloire et la puissance: par là il » croit autorisé à miner l’édifice, à séparer il 3 242. Cum vero notae reliquae juxta dicta in unitate, virtute saltem contineantur, et ex ea progignantur, jam patet, quod si nulli societati ab ecclesia romana sejunctae competere potest unitas, competere pariter ceteras notas non posse. Profecto sanctitas, qua corpus Christi mysticum, quod est ecclesia, vivit, nequit haberi ubi non est unitas; nam si membra nullo sint inter se nexu conjuncta, si careant capite, impossibile omnino est ut corpus constituant quale describit apostolus20, ac propterea a spiritu informetur ae vivat: tales porro sunt ex modo dictis societates omnes ab ecclesia romana sejunctae : omnes igitur vita supernatural! de qua loquimur, seu sancti­ tate plane sunt destitutae. Quod si sanctitate omnes ejusmodi coetus orbati sunt, impossibile pariter ipsis est ut exterius per notam visibilem manife­ stent eam sanctitatem quam non habent, non per professionem fidei quam juxta excusum systema libertatis examinis habere nequeunt, aut saltem non possunt integram conservare defectu auctoritatis 21 ; non per donum mira­ culorum ceterorumque charismatum quibus Deus ecclesiam suam praeditam voluit, cum ejusmodi dono coetus isti prorsus omnes destituantur22; non per vitae sanctimoniam quae complectatur ipsa evangelica consilia, quaeque propria est verae ecclesiae Christi, siquidem societates istae, praesertim receutiores, ab iis summopere abhorrent 2 3 ; non per foecunditatem in gentium violemment ce qui a été réuni, à paralyser l’action de ce qui est fort.*· Integer hic liber XIV. dignissimus est qui legatur, in quo protestantismus graphice describitur in sectis quae medio eruperunt aevo, quaeque reformationi saeculi XVI. facem praetule­ runt ”) Ephes. IV. 16. ”) Hujus rei luculentissimum exemplum habemus in ecclesia anglicana, quae de­ fectu hujus auctoritatis impedire non potuit quominus asseclae sui in protestantismum dilaberentur: qui vero nunc ad pristinum statum eam revocare satagunt, romanenses audiunt ac papistae; idem dic de innume­ ris particulis in quas ecclesia illa dissecta est. ”) Hinc Erasmus in Diatribe de lib. orbitr. loquens de lulheranis: «Nullus, in­ quit, illorum adhuc exlitit, qui vel equum claudum sanare potuerit," cui Lulherus in iib. Re servo arbitrio respondebat: «A no­ bis, qui negamus liberum arbitrium, mira­ cula exigi non debent;" et Calvinus praef. butit.: «Improbe faciunt, ait, quod mira­ cula a nobis poscunt." Attamen nemo igno­ rat fraudes ad quas identidem recurrerunt Perrone, Praeketlones tlieolog. II. Γ“' w ut saltem miracula confingerent: ast, Deo obnitentc, et haec incassum reciderunt. Cf. quae retulimus in tract. De vera relig. part. I. cap. 3. num. 164. not. 30. 23) Consulantur controversistae, prae­ sertim vero Bellarminus in lib. II. De mo­ nachis. Profecto novissime E. B. Pusey regius professor in universitate oxoniensi in opusc. cui ti etter to the Right Rev. Lord Bishoji of Oxford on the tendences to romanfsm etc. seu Epistola ad episcopum oxoniensem circa tendentiam versus romanismum adscriptam doctrinis antiquitus propugnatis etc. ed. 2. Lond. 1839, amare conqueritur de tyrannide quam exercet ecclesia anglicana dum omnes mi­ nistros suos cogit ad ineundum conjugium, ac eos impedit quominus excellentiorem viam, ut vocat apostolus consilium virgini­ tatis seu coelibatus, sequantur. Id Christi et Pauli verbis palam adversari profitetur, qui virginitatem non commendarunt modo, sed etiam aperte consuluerunt. Id Christia­ nae perfectionis nervos in sacris ministris elidere dolet. Quin etiam sacras virgines in anglicana ecclesia sicut in romana vitae castimonia florere vellet! Egregia sane ac 114 Μ I Γ 1 4 conversione utpote sterilitate mulctntae. Et haec quidem in universum; «1 enim ad protestaittismum et ad sectas ab eo progenitas singillatim oculos convertamus, praeter ignobilitatem originis quae accepta referenda est homi­ nibus nequissimis et in omnem libidinem effusis, superbis, invidis, elatis om nique vitiorum colluvie inquinatis24, tales in eo doctrinae vigent aut sal. tem viguerunt, ut sanctitas omnis eliminetur; e. gr. Deum plures condidisse homines in eum tantum finem ut perpetuo damnarentur ts ; in omnibus Adae posteris extiuctum penitus esse liberum arbitrium, adeoque ferrea illos ne­ cessitate sive ad bona sive ad prava opera impelli’6; inutilia esse opera bona ad salutem, immo prava ad sanctitatem conferre ”, aliaque sexcenta id genus errorum monstra, quae protestantismus docuit ac docet, quorumque vel ipsos ethnicos suppuderet. Λ * ’. -1 merito laudanda animi vota. Quae tamen quid aliud produnt nisi ecclesiam illam, quae hac vitae Christianae perfectione omnino caret, Christi eeelesiam esse non posse? Cf. pag. 209 seqq. Integrum ejus textum referremus nisi esset nimis prolixus. K. % V Ί lit ·' ’4) Cf. Lessium in op. Quae fides et religio sit capessenda consultatio. Inter opuscula edit. Antwerp. 1626. pag. 709 seq. Consid. IX. Datio quinta. Ex vitae et morum conditione. Item in ejusd. ap­ pendice: Virum Calvinus convictus fuerit sodomiae et ob eam causam stigmate in­ ustus. Cf. etiam Le ministre protestant aux prises arec lui même par M. A. F. Lyon 1836. in app. pag. 167 seqq. Les apôtres du protestantisme peints les uns par les autres. Plura pariter in hanc rem suppeditat documenta Dr. August. Theiner in op. La Scezia e le relazioni di essa colla sauta Sede etc. Roma 1838. part. I. cap. 5. pag. 186 seqq. •5) Cf. Lessium in cit. Consultat, et in oil. append, cap. ILL Utrum Calvinus do­ cuerit Deum esse auctorem omnium sce­ lerum. Sed praestat ejusdem Calvini verba describere; sic porro loquitur Instil, lib. III. cap. 27. §- 7. ..Iterum quaero: unde fa­ cium est, ut tot gentes una cum liberis eorum infantibus aeternae morti involveret lapsus Adae absque remedio, nisi quia Deo ita visum est? Hic obmutescere opor­ tet tam dicaces alioqui linguas. Decretum quidem horribile, fateor: inficiari tamen nemo poterit quin praesciverit Deus quem exitum esset habiturus homo antequam ipsum conderet; et ideo praesciverit quin decreto suo sic ordinarat.u Ed Atnstelod. 1667. 26) En textum Lutheri quem excerni ex ejus libro De servo arbitrio: »Sichu­ mana voluntas in medio posita est, ceu jumentum, si insideril Deus, vult et vsdit quo vnlt Deus ... si insideril satie, vult et vadit quo vult satan, nec est in ejm> arbitrio ad utrum sessorem currere, aal eum quaerere, sed ipsi sessores certantob ipsum obtinendum et possidendum.'’ Opp. Luth. edit. Jenae 1557. loin. IIT. fol. 177. tergo. Ne plura alia testimonia referam, ea cf. apud Coccium op. eit. pag. 1038. qui congessit pene innumera ex Luthero, Cal­ vino.t Melanchlhone etc. Cf. etiam Bossnel Deux Avertissemens aux protestans, edit Versailles 1816. tom. XXL §. 19. pag. 117 seqq. nec non Th. Moore, Voyages dut jeune irlandais à la recherche Λ une rt ligion. Trad, de l’angl. Paris 1836. chap. 40. Doctrine de Luther, esclavage de la rolonté, pag. 244 seqq. 2Î) Alias .hujus assertionis attulimus documenta. Cf. praeterea Moore op. tit chap. 60. pag. 335 seqq. ubi ostendit Amsdorfium et Agrippam Lutheri disci­ pulos rejecisse obligationem legis Dei ut­ pote judaicam ct anlichrislianam; plures item sectas adhuc idipsum in Anglia do­ cere; Fletcherum Wesleyi discipulum do­ centem methodistas accusare legalitaten bonorum operum, excusare adulteria, ho- 243. Deest autem hoc Ιρκο aodetatibu» his omnibus catholicitas ejusque nota; ei enim illis decet unitas, quomodo poterit penes eas identitas fidei et communionis inveniri? Historia variationum locupletissimum est argumentum ejusmodi defectus. Possemus hos 'omnes provocare coetus ad edendam fidei professionem quae communis vel uni Illorum sit, et quae sem­ per apud eum obtinuerit, si forsan excipias partem negativam et aversionem a communi ipsorum matre, ecclesia nempe romana seu catholica: nihil dice­ mus dc particulis in quas unaquaeque societas dissecatur, quae vix nume­ rari possunt, cum haec notissiina sint. 28 Quod dictum est de identitate fidei patet dici pariter debere de identitate communionis, quae ex defectu capitis subsistere nequit: unaquaeque enim in propria regione ubi reperitur suum consistorium, ut vocant, suum praesidem, suos ministros habet, qui nulla ratione consistorio, praesidi, aut ministris alterius regionis subjiciuntur. Quapropter, quod consequens est, nulla universalis reperitur apud eos dif­ fusio, sed quilibet coetus, et uniuscujusque coetus portio divisi sunt ab in­ vicem et independentes juxta regimen cui subsunt; hinc quaelibet secta seorsum sumpta nonnisi angustum terrae angulum occupat. Carent proinde istiusruodi societates omnes catholicitate, et catholicitatis nota quoad utram­ que sui partem ; materialem scilicet atque formalem. micidia etc. Neque reponi potest hos ho­ mines aut sectas excessisse : siquidem haec necessario profluunt ex intima protestautismi doctrina, ut patet per se, et clarissimo in lumine collocavit Mohler in celebri sua Symbolica, et patet praeterea ex ipsis Lutheri principiis. Nam in lib. De captio. Babylon, cap. De baptismo: «Vides, in­ quit, quam dives est homo Christianus, sive baplizatus, qui etiam volens non potest perdere salutem quantiscumquo peccatis, nisi nolit credere. Nulla peccata eum dam­ nare possunt, nisi sola incredulitas;“ et in serro. De piscatura Petri: «Erga Deum non operibus, sed nuda fide indigemus. Debemus enim cum solo Isaac venire, hoc est, cum fide: servos et asinas, hoc est, opera deorsum demittere oportet. Quanto sceleratior es, tanto citius Deus suam gra­ tiam infundit." Haec aliaque ejusmodi Lu­ theri principia cf. apud Coccium op. cit. pag. 1115. Ex his collegerunt Antinomiani in confess. Mansfeldensi : ..Lex non est dim ut vocetur verbum Dei : si meretrix es, si scortator, si adulter, vel quicumque alius, tantum crede, et es in via salutis, cum in medio peccati haeres. Decalogus ad curiam perlinet, non ad suggestum : quihuscumque cum Mose res est, recta via tendunt ad diabolum, immo ad malam rem cum Mose. Dictum Petri: Certam facite vocationem restram per bona opera, est inutile. Quandocumque tibi tab’s incedit cogitatio, hoc vel illo modo in ecclesia rem geri debere, ut sint homines boni, honesti, sancti et casti, jam aberrasti ab evangelio, etc." Ibid. Jam vero, ubinam pagani ipsi talia docuerunt? 0 praeclaros sacrorum emendatores.' 0 egregios romanae ecclesiae reformatores ! 2S) Cf. ex antiquis s. Irenaeum Adv. haereses, lib. V. 1; Epiphanium lib. III. s. Augustinum, De haer esibus, lib. L; Theodoretum Haereticarum fabular. lib.V. Philaslrium brixiens. Haereseol. in biblioth. patrum de la Vigne ed. II. Paris 1689. tom. IV. Ex recenlioribus Bernini, Istoria di tutte le eresie; Paletta Storia rayionata delle eresie. Veron. 1797; Pluquet, Dictionnaire des hérésies; Grégoire, Hi­ stoire des sectes. Paris 1829. 8* 116 TU ; i I ; iliil 244. Denique nullis ejusmodi coetibus competere, aut competere posse apostolicitatem ejusque notam, evidenter constat ex singulorum origine: unus­ quisque enim eorum erupit determinata epocha, quae ab historia assignatur e. gr. ante Lutherum nulli erant lutherani; nisi Henricus VIII. in Annae Bolenae oculis novum evangelium legisset, adhuc ignorarentur anglicani, et ita porro. Nulla omnino secta ascendit usque ad apostolos, aut perseveravit in communione fidei et caritatis cum legitimis successoribus apostolorum seu cum ecclesiis per legitimam ordinationem numquam interruptam apostolicis. Utrumque enim ad apostolicitatem et ad ejus notam constituendam requiri ostendimus. Jam vero nullus est coetus a romana ecclesia separatus, qui hunc characterem praeseferat. Si qui autem aetate apostolorum exorti sunt, praeterquam quod luere ab apostolis damnati et ab ecclesia rescissi, cito evanuerunt, adeo ut ex tot sectis tunc temporis aut paulo post exortis, saec. III. exeunte nulla superfuerit, si aliquot misere huc illuc palantes for­ tasse excipias. 245- Atque ut jam fructum aliquem capiamus ex his quae fusiori ca­ lamo pro rei gravitate de qua agitur disseruimus , tum de ecclesia romana cui omnes et singulas notas verae Christi ecclesiae competere ostendimur, tum de societatibus ab ea sejunctis quarum nulli pariter luculenter demon­ stravimus nec unam competere aut competere posse, ut illuc redeat oratio unde discessit, concludimus. 246. I. Ergo ecclesia romana est sola vera Christi ecclesia; est unicum corpus Christi mysticum individuum ac jugiter vivens, quod a Christo ejus­ que apostolis semper et ubique perseverat ac manet, unica ejus sponsa ac dilecta, una ejus columba sancta et immaculata. 247. Π. Ergo societates omnes quae identidem ab ea divisae sunt aut expulsae ob ipsarum pervicaciam, totidem sunt sectae antichristianae, Deo odibiles, jamdiu a Christo ejusque apostolis in earum antesignanis proscriptae et reprobatae, aut totidem humanae superbiae monumenta, „arbores autum­ nales infructuosae, bis mortuae, eradicatae, fluctus feri maris despumante? suas confusiones, sidera errantia: quibus procella tenebrarum servata est in aeternum/1 29 Loquimur autem, ut patet de sectis; nam quod spectat ad individua quae ad eas pertinent, quid sentiendum de iis sit. exposuimus in tractatu De vera religione. 30 DIFFICULTATES. J Petitae er. eccclesia romana adversus notam unitatis. 48. Ubj. Romanae ecclesiae unitas nominis dumtaxat est, non autem 1. Deest enim illi in primis unitas fidei cujus regula adhuc nutat: alii ) Epist. Judae, vv. 12, 13. 30) Part. IL prop. XI. 117 siquidem in ea ecclesia contendunt hanc regulam constitui a rom. pontifice cujus inerrantiam propugnant, alii vero mordicus pugnant pro infallibilitate, ut vocant, conciliorum oecurnenicorum, neutri proinde eam competere con­ cludendum est. 2. Sed quod magis mireris illud est, quod nondum con­ suerint pontificii in recensione conciliorum oecurnenicorum: Gallis enim œcumenica concilia sunt constantiense et basileense, Italis vero lateranense V. et tridentinum. 3. Verum non est cur haec fusius persequamur, cum ex facto luculentissime constet nuspiam in ecclesia romana reperiri fidei uni­ tatem. Etenim omissis acerrimis disceptationibus quae in scholis catholicis circa praedestinationem et gratiam, circa probabilismum ac singula fere ethi­ ces capita exardescunt, quo fit ut in plures factiones scindatur31, his, in­ quam, omissis, nemo negaverit ecclesiam romanam refertam haereticis esse: fatentibus quippe romanensibus omnibus, doctrina Jansenii haeretica est; porro longe lateque per ecclesiam universam janseniani diffusi sunt et a du­ centis annis adhuc perseverant eidem ecclesiae mordicus adhaerentes. Nemo inficias iverit, refertam incredulis esse, et indifferentistis tam magno numero, ut eam obruere videantur ac fidem subjicere ejusdem membrorum. Constat praeterea eandem ecclesiam refertam esse schismaticis} ut liquet ex episcopis constitutionalibus eorumque asseclis qui in Galliis non communicant cum episcopis a Pio VII. constitutis; deest igitur etiam unio caritatis seu com­ munionis. 4. Quae cum ita se habeant, quo abit illa romanensium jactantia, quod in sua ecclesia omnimoda, plena ac perfecta vigeat unitas ad discrimen sectarum quae in frustra scinduntur? Ubi illa auctoritas infallibilis sive ecclesiae sive pontificis quam tantopere commendant veluti principium seu mpdium efficax unitati conservandae quam neque agnoscunt filii ejus? 5. Ne vero haec amplificata videantur juverit ea confirmare auctoritate Gregorii XVI. qui in encyclica ann. 1832 edita inter cetera haec habet: „Vere dixerimus, horam nunc esse potestatis tenebrarum, ad cribrandum sicut triticum filios electionis. Vere luxit et defluxit terra infecta ab habitatoribus suis, qui transgressi sunt, leges, mutaverunt jus, dissiparunt foedus sempiternum. . . Loquimur, ven. fratres, quae vestris ipsi oculis conspicitis, quae communibus idcirco lacrymis ingemiscimus. Alacris exultât improbitas, scientia impudens, dissoluta licentia. Despicitur sanctitas sacrorum, et quae magnam vim, ") Ila passim protestantes recentiores, inter quos Gablerus in orat. De tenuibus initiis. vera natura et inflate doctrinae ttangelicae. Jcnae 1818. pag. 18. Scribere non veretur: «Quantae lites, quanta dissi­ dii, quanta odia, inprimis inter ordines monachorum, Dominicanoruni, Franciscaiiorum, Jesuilarum, hucusque ecclesiam catholicam misere turbarunt! Non modo an­ I tiquiores doctores ecclesiastici, patres vo­ cant, in quocumque fere doctrinae ecclesia­ sticae capite admodum inter se dissident, ve­ rum et recentiores romano-catholici, ipsique praesules romani, quorum decreta haud raro inter se pugnant. Atque etiamnum acres agitantur lites inter pontificis romani asseclas et episcopales, ultramonianos et mere catholicos.“ u 118 magnamque necessitatem possidet, divini cultus majestas ab hominibus ne­ quam improbatur, polluitur, habetur ludibrio . . . vexatur acerrime romana haec nostra b. Petri sedes ... et vincula unitatis in dies magis labefactan­ tur, abrumpuntur; divina ecclesiae auctoritas oppugnatur, ipsiusque juribus convulsis substernitur ipsa terrenis rationibus, ac per summam injuriam odio populorum subjicitur, in turpem redacta servitutem. . . Personant horrendum in modum academiae et gymnasia novis opinionum monstris etc. Alteram nunc persequimur causam malorum uberrimam, quibus afflictari in praesens comprobamus ecclesiam, indi/ferentismum scilicet, seu pravam illam opinio­ nem, quae improborum fraude ex omni parte percrebuit etc.” Vividioribus iJR sane coloribus pingi ecclesia romanensis non poterat. 32 6. Quod si post haec aliqua unitatis umbra deprehenditur in ea ecclesia, coactiva potius di­ cenda est quam voluntaria, aut ex ejus natura progenita5 etenim „historia luce clarius docet, ecclesiam catholicam per tot tantaque facinorum monstra nefanda, quibus crudelissime usa est ad haereticos extirpandos, impedire non potuisse, quominus in ipso ejus coetu partium studiis dilacerato innumeri fere essent Christiani, qui puriore imbuti cognitione a decretorum et cultus ecclesiae catholicae commentis longissime abhorrerent, nec, nisi clericorum astuta crudelique dominatione revincti, aut commodi sui perverso studio ducti, in sinu ecclesiae suae continerentur.” 33 Ergo. 249. Resp. Λ’ JL Ad 1. prob. N. Omnes enim catholici unanimiter profitentur romanum pontificem cum ecclesia seu corpore pastorum sive in concilio sive extra concilium esse prorsus infallibilem. Haec regula numquam nutavit aut nutat, quod in praesentia nobis satis est. Si qua praete­ rea controversia circa potiorem partem hujus regulae excitatur, eadem non attingit regulam ipsam, ac tota domestica est, cujus momenta ab unaquaque contendentium parte proferri solita, postea expendemus. Absurdum porro est, ex eo quod non satis constet inter catholicos, utra auctoritas potiorem sibi vindicet partem, an scilicet pontifex seorsum spectatus, an vero ecclesia seu concilium, concludere, neque in pontifice cum ecclesia seu concilio eam residere; perinde enim esset ac inferre, quod cum disputent physiologi utrum in cerebro an in corde, seu in systemate nerveo, aut vasculari proprie vita re­ sideat, eam neque in toto homine residere. 31 250. Ad 2. D. In iis quae in praefatis conciliis adversus haereticos de3I) Ita Palmer, cujus difficultates quas ipse in quatuor prolixis appendicibus tom. I. a pag. 318. ad pag. 360. fuse persequitur, contraximus. Quae porro ipse tanto appa­ ratu exponit si ad logicam methodum exi­ gerentur, vix locum darent, uti dicitur, subsumptae in scholasticis concertationibus. ”) Sic Wegscheider, §. 30. ”) Attamen hic est paralogismus que utitur Palmer op. cit. tom. IL part. IV. cap. 7. sect. I. pag. 152 seqq. ubi nititur evincere infallibilitatem synodi oecumenical celebratae ct confirmatae a solo rom. pon­ tifice , esse in ecclesia romana meram opi­ nionem. Ejus hac in parte systema pecu­ liare postea discutiemus. 119 finita sunt «t a rom. pontificibus confirmata, N. in iis quae probata a rom. pontifice non sunt, aut in disciplinaribus decretis, Tr. Jam vero omnes pa­ riter catholici in eo conveniunt definita in conciliis constantiensi ct basileensi adversus wicleffitas, liussitas, bohernos et a Martino V. et Eugenio IV. con­ firmata sunt, plenam obtinere auctoritatem, et in hoc nulla est disceptatio. Ad reliqua veru quod attinet quae dogma non attingunt, neque perhibentur a rem. pontifice probata, ad criticam devolvuntur, et nos pro opportunitate expendemus. Concilium Lateranense V. quod attinet, ob exiguum episcopo­ rum numerum a nonnullis de ejus oecumenicitate dubitatum est. Ceterum nunc ab omnibus uti vere oecumenicum habetur etiam ab ipsis Gallis. 35 Concilium tridentinum in fidei decretis ab omnibus omnino catholicis ut oecumeniciun et infallibile habetur, et patet ex fidei professione, quae jussu Pii IV. 4 ab omnibus elicitur in universa ecclesia.3 c * 251. Ad 3- A’. Neque contrarium evincunt disceptationes theologorum, cum omnes in dogmatibus conveniant·, controversiae versantur dumtaxat circa modum ea conciliandi quae difficultatem praeseferunt, qui modus ut pluri­ mum cura impervius sit, nil mirum si inter se non conveniant, et salva ca­ ritate uniuscujusque scholae theologi illi systemati adhaereant quod magis ad optatum finem conducere videatur, parati semper ad illud judicium am­ plectendum quod forte tulerit s. sedes. Idem dic de institutoribus ethices christianae, qui sibi munus sumpserunt eam ad singulos casus practicos ap­ plicare; cum vero hi pro innumeris prope adjunctis varient, mirum esse non debet, si identidem ab invicem discedant. Si interdum in hoc perdifficili munere obeundo aliqui lapsi sunt, statim revocati fuerunt ex censura lata a s. sede in erroneas aut falsas eorum theses.3 7 **) Numquam enim in hoc concilio epi­ scoporum numerus ad centesimum et vige­ simum pervenit. Cf. Cabassutium : Notitia Conciliorum, saec. XVI. Praeter i Cabassu· . - - I’ lium, Labbaeus, Harduinus, aliique conci­ liorum galli collectores. Actum in eo po­ tissimum est de cxtirpatione schismatis, re­ scissa sunt acta conciliabuli pisani, pro­ tripla pragmatica sanctio gallicana, defini­ tum est animam rationalem esse immor­ talem. nec unam in pluribus hominibus, sed uniuscujusque propriam secus ac do­ cuerint Averroës, Pomponatius aliique per id temporis delirantes philosophi. Si tamen audias Leopolduin Ranke in sua Histoire de la papauté, doctrina haec communibus suffragiis in oecumenico concilio proscripta, mentes ilalorum invaserat. 4S) Hoc fatetur Palmer, qui proinde hac de causa animum despondit circa unionem sectarum cum ecclesia romana. 3T) Huc spectant propositiones a rom. pontificibus condemnatae, de quibus cf. Viva in Trutina thesium damnatarum. Exinde patet in ecclesia romana semper praesto esse remedium, cum aliqua irrep­ serit ex parte individuorum prava doctrina. Vix enim aliqua propositio damnata fuit. ut nemo theologorum catholicorum eam am­ plius defenderit. Proferant simile exemplum coctus quicumque ab ecclesia catholica se­ juncti. Nunc vero ut ad Gableri aliorum­ que ejus symmystarum, qui exprobrant ca­ tholicis nullius frugis concertationes, qua­ rum vix supersunt vestigia, sermonem con­ vertamus, si urgeremus adversus illos con­ troversias omnes casque gravissimas, dissi­ dia, simultates accerriuias, quae exortae sunt 120 252. Neque id evincunt plures paucioresve pervicaces doctrinae jansenianae asseclae sive occulti sive manifesti qui tanto temporis lapsu ubique fere ecclesiam a qua damnati sunt, infestarunt, quin eam maculaverint, eadem ratione qua olim manichaei, ac pelagiani haeretici qui numquam se ab eccle­ sia separarunt, illam haeresi sua non infecerunt. 38 Quando doctrina aliqua ut haeretica solemniter ab ecclesia proscripta est, regula ac norma est con­ stituta; quod si peculiaria individua pervicaciter eidem obsistunt, sibi ipsis nocent, non autem ecclesiae quae eos extra fidei ac propterea salutis viam esse pronunciat. Ejusmodi perduelles possunt quidem esse in ecclesia, quamdiu peculiari sententia extorres ab ea facti non fuerint, non autem de eccle­ sia, ut loquitur s. Augustinus. Quod si illi notorietate juris aut facti mani­ festi sint, quin resipiscant, in articulo mortis sacramentis privantur, ac deinde ecclesiastica sepultura. 3 9 Idem ferri judicium debet de ejusmodi schismaticis, incredulis et indifferentistis, de quibus loquitur adversarius, cum et passim adhuc novae penes ipsos exoriun­ tur, quaeque juxta systema fundamentale protestantismi de libertate examinis et independentia individual! numquam componi poterunt, vix integrum volumen iis com­ plectendis sufficeret. Satis ergo hic sit spe­ ciminis gratia vel praecipua nomina recen­ sere sectarum quae ex solo lutheranismo suum habuerunt ortum: vix enim ille lu­ cem aspexit, illico prodierunt anabaptislae, antinomiani, osiandriani, stancariani, majoristae, amsdorfiani, synergistae, flacciani, adiaphoristae, substantiarii, accidenlarii, musculani, ubiquistae etc. quae rursum sectae subdivisae sunt, et iterum divisae, ut ita dicam, in infinitum, ac se invicem male­ dictis, anathematibus, conviciis omnigenis proscindebant. Cf. Jod. Coccium op. cit. De signis ecclesiae, art. VIT. ubi prolatis documentis ostendit Lutherum a Luthero, Melanchthonem a Melanchlhone, Calvinum a Calvino, lutheranos a lutheranis, sacramentarios a sacramentariis, anabaptislas ab anabaptistis, antitrinitarios ab antitrinitariis mirifice dissidere: item art. VIIL IX et X. in quibus idem argumentum fuse persequi­ tur ostendendo quomodo lulherani a calvinistis ac reliqui sectarii ab invicem dissen­ tiant ac mutuo se damnent: ibidem invenies singularia encomia quibus se mutuo com­ mendant, quae talia sunt, ut nihil unquam adversus illos a catholicis simile prolatum fuerit. El isti nunc exprobrant nobis do­ mestica dissidia! Si Gablerus adiret Hollandiam, ibi posset comperire quaenam pa.\ inter ministros illos vigeat. Ceterum ah omnis erroris nota thomistas vindicat Bos­ suet: Deuxième avertissement au prolistans §. 10 : molinistas vero ibid. §. 18Itaque inter hos theologos aliosque catho­ licae ecclesiae doctores non agitur nisi opinionibus liberis, in quibus profecto luen­ dis non laeditur caritas : quod si nonnulli privati interdum excesserunt in dispu­ tandi aestu, eos coercuerunt rom. pontifi­ ces sapientissimis decretis et ad pacem co­ hortati sunt. Nonnulla decreta huc spe­ ctantia retulimus in tract. De gratia, part. L cap. 4. n. 330. quibus alia adjici possent3S) Notum est quibus artibus se lege­ rent manichaei, ne agnoscerentur in ec­ clesia catholica: huc spectant decretas.Leo­ nis M. et Gelasii de sumenda eucharistia sub utraque specie, ut hac ratione illi haeretici detegerentur. Quod vero attinet ad pelagianos, de ipsis scribit s. Augustinus lib. De peccato orig. cap. 17. n. 18. «Eos propte­ rea sectabantur, quia catholicae communio­ nis videbant esse sociatos.“ Eadem referi Marius Mercator apud Praedest, haeres. 88”) Plura documenta hujus agendi ra­ tionis exhibet historia eccles. in Galliis: recens est exemplum episcopi constitutio­ nalis et jansenistae Grégoire, de quo alias scripsimus. 121 eadem plane sit ratio. Omnes isti operarii iniquitatis sunt; illud pravum semen quod inimicus homo, seu diabolus in agro dominico superseminat ex Dei permissione ad bonorum exercitium, et exitium malorum; sunt paleae ad comburendum destinatae. 40 253. Ad 4. Resp. tamdiu permansuram sartam tectamque in ecclesia omnimodam ac perfectam unitatem, quamdiu subsistet regula, seu medium utriusque unitatis, fidei nempe et communionis. Subsistet autem haec in saeculorum finem juxta Christi filii Dei immutabiles pollicitationes. Contra vero tamdiu subsistet in sectis quibuscumque sive haereticis sive schismati­ cis confusio et insitum ipsis omnibus principium divisionis, quamdiu ad uni­ cam Christi ecclesiam non se recipient, quae sola est columna et firmamen­ tum veritatis. Quid porro interest, si aliqui filii nequam inter catholicos ipsos, qui sunt moestitia matris suae, quacumque possunt vafritie, enitantur sive romani pontificis sive totius ecclesiae extenuare, ac etiam si possent, omnem eliminare infallibilem auctoritatem? Ecclesiae profecto non nocebunt, quae Dei virtute ac omnipotentia regitur; irriti erunt omnes eorum conatus, ac sibi solis damnationem consciscent ac confusionem. Tot saeculorum ex­ perientiam vadem habemus. Quamvis enim plures quovis tempore a veritate aciderint, ac bellum atrox intulerint domestici hi hostes colligati cum hostibus externis ecclesiae Dei, firmum fundamentum Dei stat41, ac aeternum stabit. 254. Ad 5. D. Et in objecta encyclica exponit ac deflet Gregorius XVI. mala totius christianismi, C. solius ecclesiae romanae, N. Romanus enim pontifex utpote totius ecclesiae caput excitat vigilantiam episcoporum, ut suos greges tueantur, tum ab insidiis sive occultis sive manifestis luporum, qui intra gregem ipsum versantur, tum a machinationibus et aperta vi lu­ porum, qui extra gregem sunt et eum undique circumstant, ut oves Christi mactent et perdant. Alias enim ostendimus ecclesiae semper dimicandum fuisse adversus duplicem hostium phalangem internam et externam, et ex ejus perpetuis triumphis divinam ejusdem intulimus veritatem. 42 Itaque istorum hostium omnium nisus, molimina, conatus sive ad cultus majestatem labefactandam, sive ad unitatis vincula dissolvenda, sive ad auctoritatem di­ vinam ecclesiae oppugnandam, sive ad sedis apostolicae jura convellenda, eamque in turpem servitutem redigendam, aliaque ejusmodi machinanda re­ fert; at nuspiam affirmat impios hos homines praestitutum sibi finem obti­ nuisse, aut obtenturos unquam fore. 43 Ilis enim non obstantibus, firmum '’) Quo igitur abeunt omnia anecdota eongesta a Palmer de jansenistis in Gal­ lia, de pistoriensibus et tamburinianis in Italia, de clericis petentibus dispensationem aut etiam abrogationem legis coelibatus in Germania, aliaque ejusmodi? Omnes in eo­ dem censu habendi sunt, nisi resipiscant. «') II. Timoth. Π. 18, 19. ”) Tract. De vera relig. part. I. cap. 4. prop. IV. 43) Exempla recentia sunt eorum qui fortiter restiterunt saeculi principibus, qui in servitutem redigere voluerunt ecclesiasti­ cam libertatem. Ecclesia catholica quovis 122 Dti fundamentum stat ac Dei promissiones non exacnabuntur. Accedit rontanum pontificem in hac encyclica dum ecclesiae, si placet, mala gravissima exponit, sacrorum eloquiorum phrasibus uti quibus veteres prophetae populi Dei mala reprehendebant, quin exinde concludi possit ex delinquentium numero et improbitate. ecclesiam illam veterem aliquod in se detrimentum passam esse. Et haec quidem adversam ecclesiae faciem inspiciendo, quo sensu psalmista dicebat: Omnes declinaverunt} et apostolus: Omnes quae­ runt quae sua sunt: quod si voluisset faciem alteram delineare, potuisset profecto cum iisdem scriptoribus sacris eam vocare Dei peculium, gentem sanctam, genus electum, ut in Scripturis moris est, sive cum laudant, sive cum vituperant. 255. Ad 6. Λ’. Etenim si coactiva esset catholicae ecclesiae unitas. haec non coepisset nisi insequentibus saeculis post instituta inquisitionis tri­ bunalia ad quae adversarius alludit; non vigeret in Galliis aliisque regioni­ bus penes quas homines plena fruuntur libertate conscientiae in profitenda quam malunt religione; non vigeret a fortiori in provinciis in quibus dominantur protestantes: attamen catholicae ecclesiae unitas viguit sub paganorum tempore obstitit ejusmodi conatibus; pluresque martyres venerator qui hac de causa vitam amiserunt. Contra vero anglicana communio ideo discessit ab ecclesia roma­ na, ut se subtraheret a romani pontificis auctoritate, ac se subjiceret regum suorum dominationi in negotiis ecclesiasticis, ut patet ex juramenti formula quod emittere subditi anglicani cogebantur, quae hujus tenoris est : «Ego N. N. palam testor et ex conscientia mea declaro, quod majestas re­ gia unicus est supremus gubernator hujus regni, omniumque aliorum suae majestatis dominiorum, ac territoriorum, tam in om­ nibus spiritualibus, sive ecclesia­ sticis rebus, aut causis, quam in temporalibus, et quod nullus extraneus princeps, persona, praelatus, status aut potentia habet, aut habere debet ullam ju­ risdictionem, superiorilatem, praeeminentiam, vel auctori ta te m ecclesiastic a m, sive spiritualem infra (forte intra) hoc regnum etc.*· Cf. apud Bellarm. Re­ sponsio ad apologiam. pro juramento fide­ litatis. Opp. edit. Venet. 1721. tom. V. pag. 158. Quanam autem ratione supremum hunc spiritualem primatum exerceret inter cetera regina immaculata Elisabetha spe­ cimen sume ex epistola ad quemdam prae­ sulem, quamque tibi ex anglica lingua con­ versam hic subjicio. «Audax praesul! Cer­ tior effecta sum te segniorem esse in ma­ nere tuo exequendo; sed scias velim, quod ego, quae te feci id quod es, le possum etiam infectum facere; a nisi munus tuum statim adimpleas, per Deum, te veste protinus exuam. Tua prout te gesseris. Elisabetha.** Haec epistoh cx actis dioeceseos eliensis extracta publi­ cis typis edita est in London Magazine Jun. 1761. Quorsum vero haec? Scilicet ut pateat quam inepte Palmer, qui ut anglicani coetus dependentiam a regimine ci­ vili in negotiis spiritualibus cohonestet, no­ bis saepe adeo objicit verba pontificis Gregorii XVL ut evincat non melioris condi­ tionis esse ecclesiam catholicam, obviolentias quas interdum in eam nonnulli prin­ cipes exercere nituntur. Potuisset pari ra­ tione urgere vim quam in religionem Chri­ stianam ethnici imperatores exercuerunt, aut in religionem catholicam principes acatholici. Quid evincit vis contra omne jos extrinsecus illata? Contra vero primatu* quem exercet politicum regimen in eccle­ siam anglicanam pendet ex ipsius ecclesiae constitutione et natura. i 123 ; ti persecutionibus, viguit postea pari prorsus ratione; immo catholici arctiori vinculo inter se constringuntur et fcrventiores esae solent sub protestantibus, praesertim cum ab ipsis opprimuntur. Ergo non coactiva, sed omnino libera est ac voluntaria illa ecclesiae catholicae unitas. De tribonalibus inquisi­ tionis alias disseruimus, ubi ostendimus in his quae ad poenas infligendas haereticis pervicacibus spectant, esse potius civilia quam ecclesiastica; item exaggerata esse evicimus quae ab adversariis obtruduntur circa punitorum numerum, qui tamen reipublicae erant exitio44; ac demum evanescere hunc numerum si conferatur cum numero catholicorum, qui ab anglicanis, calvinianis, lutheranis aliisque sectariis perempti sunt4 ‘ ; quamquam longe diversa esset causa utrorumque. 4 6 j • ;1 i t ' ! i Adversus notam sanctitatis. 256. I. Obj. 1. Deest in ecclesia romana sanctitas doctrinae, cum fo­ veat scelera ex absolutionis facilitate, quam in vitae exitu nec scelestissimis denegat; cum nullam fidem servandam haereticis doceat, cum juramenta, aliaque obligationum vincula sacerdotum arbitrio relaxare permittat: cum innumeras corruptelas nutriat in sinu suo. 2. Nec magis illius ecclesiae sanctitas elucet in membris suis: monasteria enim, fatente episcopo Riccio. *4) Cf. Tableau historique et pitto­ resque de Paris, par M. B. de Saint -Vi­ ctor. tom. JH. prem. partie, Paris 1823. pag. 51 seqq. 1S) Cf. quae scripsimus in tract. De tera relig. part. H. cap. 4. prop. Π. n. 364 seqq. cum notis appositis. 4i) Nam catholici cum sint in posses­ sione fidei suae jus habent eam retinendi; contra vero novatores, haeretici ct schisma­ tici dum novitates suas obtrudunt, aut le­ gitimae auctoritatis jugum excutiunt, pu­ gnant contra antiquam et receptam religio­ nem, et contra legitimam auctoritatem, rei propterea constituuntur gravissimi sceleris coram Deo et societate, lites ac divisiones serunt, cunclaquc perturbant. Experientia jugi compertum est numquam praevaluisse haereticam aut sehismaticam seciam, quin bella et seditiones gravissimas excitavit. Mirum proinde non est, si principes poli­ tici novatoribus obstiterint ex quibus omnia sibi mala impendere merito pertimescebant. Haec ipsa ratio est quam urget Gibbon in sua historia De casu imperii romani, dum satagit excusare romanos imperatores in di­ rissimis persecutionibus et cladibus quas intulerunt religioni Christianae, cum nullam crearent molestiam judaeis, quamvis hi re­ ligionem profiterentur diversam a religione imperii romani. Deinde priusquam aliqua honestatis specie possent haeretici aut schis­ matici exprobrare catholicis poenas quibus interdum mulctarunt haereticos, deberent, inquam, prius ex suis fastis expungere do­ ctrinam Calvini, qui in Exposit. errorum Serveti edixit jure gladii coercendos esse haereticos; librum quem scripsit Beza ann. 1554. De haereticis a magistratu civili puniendis; item doctrinam et facta Lutheri ac Melanchlhouis circa exterminationem et peremptionem anabaptistarum; delere de­ berent vestigia illius sanguinis qui in An­ glia per tria fere continentia saecula effu­ sus est, tum in Germania, tum in Galliis; deberent a modernis legislationibus Sveciae, Russiae etc. abradere tot articulos, quibus qui redire volunt ad avitam matrem ecclesiam catholicam direptioni bonorum, exilio aliis­ que gravissimis poenis subjiciuntur. Vere dum haec conspicio mihi videre videor sor­ didam effrontemque illam adulteram, quae Prov. XXX. 20. comedit, et tergens os suum dicit: non sum operatu malum. I ii l :t ’» ’ i i œ s ίM 1 -i ; »/·· i, · ii ίA < i *r 124 plerumque non sunt nisi vitiorum sentina. 3. Plures pontifices omni flagir iorum genere obstricti sunt; plerique episcopi sceleribus sunt coinquinati; sacerdotes innumeri scandalo sunt plebi Christianae; laici ebrietate, jurgiis, facinoribus omnibus ea in ecclesia sordescunt. 4. Quod si plures in ecclesia romana sancti numerantur, nemo est qui nesciat plures ex incerta fama in sanctorum album fuisse relatos, cum non coeperit sanctorum, ut dicitur. canonizatio nisi saec. MI. invehi; medio praesertim aevo plerosque qui cu­ cullum monasticum induissent sanctos habitos esse; nam superiore tantum saeculo, certa lege in eorum sanctitatem quaesitum fuit, nec absque partium studii, aut turpis etiam lucri suspicione; antea vero res tota ab unius alteriusve ut plurimum judicio omnino pendebat. 4 7 Ergo. 257. Resp. JV. A. Ad 1. autem prob. D. Facilitas absolutionis scelera fovet nisi juxta praescriptas a jure divino et ecclesiastico regulas impertia­ tur, C. si juxta eas regulas quas quilibet sub gravi servare tenetur ne se implicet peccatis alienis, Λ. Nemo porro ex doctrina ecclesiae catholicae, exposita in concilio tridentino, rite absolvi potest qui sincere non doleat de peccatis praeteritis, et firmiter non proponat non peccandi de caetero.“ Si casus propterea contingat in quo haec regula non servetur, non ecclesiae doctrinae , sed aut confessariorum aut poenitentium vitio verti debet. Quod vero adjicitur de absolutione quam in vitae exitu non denegat ecclesia etiam scelestissimis, alias diluimus: alluditur enim hac difficultate ad errorem praeconceptum haereticorum. 4 9 258- Negamus porro unquam docuisse ecclesiam catholicam haereticis fidem non esse servandam : perpetua haec est calumnia quam licet saepe adeo repulerint scriptores catholici, nonnulli haeretici et rationalistae saec. XIX. renovare non desinunt, quamvis eam ipsi doctrinam non semel adversos ca­ tholicos in praxim deduxerint. 50 259- Falsum praeterea est sacerdotum arbitrio permitti relaxationem juramenti aliarumve obligationum, si praesertim agatur de jure tertii. Quoad eas vero obligationes quae nullius jus violant, et Deo tantum fideles adstringunt, justa intercedente causa rom. pontifex, aut praesules etiam, declarant, eas non obligare in peculiaribus adjunctis, in quibus cederent in perniciem I t : *’) Ita passim recentiores protestantes apud Kenrik op. cit. tom. I. pag. 190 seqq. 4S) Sess. XIV. cap. 4. 4 ’) In tract. De poenitent. cap. 3. prop. I. η. 125 seqq. ubi plura alia disjecimus, quae hic denuo objici solent; et prop. III. η. 156. not. (a). s0) Hacc nobis protestantes el rationa­ listae ad haec usque tempora obtrudunt, licet nullum unquam documentum quo hanc accusationem evincant adeo atrocem profe­ rant. Contra vero nos ex publicis factis quae vel hac ipsa aetate nostra contigerunt facile cis ostendere possemus passim ah ipsis violatam fuisse fidem publice ac solemniter catholicis datam, et juramenti re­ ligione firmatam. Verum cum de re nimis odiosa agatur, malo ea silentio praeterire; interea cf. quae scripsi in tract. De ma trim. ubi agitur De matrimoniis mixtis. 125 animarum, cum saepe contingat nonnullos temere aut jurejurando aut voto se obstringere. 260. Corruptelae vero quas memorant adversarii, ex praeconceptis eorum opinionibus solum oriuntur: alludunt enim ad externum cultus apparatum, ad scapularis, aut rosarii, aliorumque ejusmodi usum ad quem diobolares disputatores semper confugiunt81 : caecus porro non judicat de coloribus. 261. Ad 2. N. Haec enim atrox calumnia unice innititur auctoritati irreligiosi nulliusque fidei scriptoris52, et testimonio infelicis praesulis de­ cepti a jansenianis quorum factionem fovit, quique ad saniora consilia Dei gratia revocatus palynodiam cecinit eorum omnium, quae falso et incaute an­ tea protulerat. 5 3 Ceterum monasteria sub vigilantia pastorum constituta sunt; si qua ibidem mala herba, ut fieri potest, germinaverit, illico eradi­ catur. Innumera vero commoda quae ex sanctimonialium pietate et caritate vel ipsa societas politica derivat, notissima sunt, ac non semel acatholicorum invidiam excitarunt. 5 4 5l) Vix legas plebejos ejusmodi dispu­ tatores, aut provocatores, in gravissimis controversiis de ecclesiae veritate, infallibilitate, unitate etc. exagitatos, ut eos statiin declinare non videas, ac elabi in reli­ quias, amuleta, rosaria, scapularia, aquam benedictam etc. Hic enim est locus ipso­ rum communis, qua ratione a substantiali­ bus quaestionibus ad adiaphora se recipiunt, ol sic declamationibus vanis sibi ac celeris illudant. Tanta est istorum caecitas et prae­ sumptio. n) Haec enim innituntur auctoritate D. de Potter, qui in op. Vie de Scipion de Ricci évêque de Pistoie et Prato, et ré­ formateur du catholicisme, en Toscane sous le régne de Léopold. Bruxelles 1825. totus in eo est ut extollat hujus illusi prae­ sulis temeraria gesta. Porro cum episco­ pus Ricci meditaretur subtrahere a regula­ ribus sacerdotibus spiritualem monasterio­ rum administrationem et directionem, magnificavit nonnullos abusus sive reales sive ficlitios qui in ea irrepserant, ut patet ex op. cit. tom. I. capp. 12 et 15. et alibi pas­ sim, ubi hic auctor hanc crambem saepe repetit. i3) Ut testatus est s. mem. Pius VII. in allocutione habita die 26. Junii 1805 in consistorio secreto; inter celera vero haec in praefata allocutione leguntur: «Filiali fiducia nobis significavit [Scipio Riccius pistoriensis olim et pratensis episcopus), se formulae, quam ipsi proponere nobis placuisset, sincero corde subscripturum. Nec fidei, quam nobis dederat, defuit. For­ mulam enim per ven. fratrem nostrum archiepiscopum philippensem ei missam, le­ git, admisit, suaque manu signavit. Hac ergo formula, quam reparando scandalo publicam in cognitionem deduci concupivit, declaravit se pure, et simpliciter, omninoque ex animo accipere et venerari consti­ tutiones a sede apostolica factas, quibus errores Baji, Jansenii, Quesnelli, et illo­ rum, qui eos sectati sunt, proscribuntur, praesertim vero bullam dogmaticam Aucto­ rem fidei, etc." Hanc retractationem con­ firmavit Riccius litteris ad eundem ss. pon­ tificem datis. Jam vero eam de Potter fru­ stra cavillationibus obscurare aut eludere nititur. ·'·) Ecquis summis laudibus non cele­ bravit sorores quas vocant, de caritate, religiosas a s. Ursula nuncupatas, boni pastoris, ut eximia alia instituta quibus re­ ferta est ecclesia catholica, silentio praete­ ream? Quot in Africam, in Americani, in­ ter silvestres et barbaras gentes se ex his contulerunt, ut partim nosocomiis se man­ ciparent, et omnibus, quoquomodo possent, suppetias ferrent, puellae ut plurimum di­ vites, nobiles, delicatae ex sola caritate in Deum et proximum? Talia exempla profe- l’ I 126 262- Ad 3. D. Nonnulli pontifices, aut etiam episcopi degeneres fue­ runt, C. quot amplificant protestantes, A’. Haud dissimulamus nonnullos extitisse pontifices qui pro temporum calamitate humanae infirmitati succubue­ rint: ex iis praesertim qui factionum vi in Petri cathedram obtrudebantur. Verum praeter quam quod Petri dignitas in indigno haerede non deficit* justa praeclarum s. Leonis effatum 5 5, paucissimi hi sunt si cum serie tot ponti­ ficum comparentur qui et virtutis et doctrinae laude eam quovis saeculo illustrarunt. 56 Quod vero dictum est de rom. pontificibus, debita propor­ tione etiam de episcopis, ratione nempe habita ad illorum multitudinem, af­ firmari debet. Sanctissimi praesules numquam non floruerunt in ecclesia Dei. 5 7 Idem dicendum de sacerdotibus, quin pluribus hoc argumentum per­ sequamur. 263. Nunc in universum, ut omnes coetus complectamur, dicimus do­ ctrinam ecclesiae filiis ejus ad omnigenam sanctitatem informandis idoneam prorsus esse, ut patet ex innumeris qui gloriae et decori eidem fuerunt et sunt De iis vero qui vitam suam non componunt ad hujus doctrinae regu­ lam, immo ab ea turpiter deflectunt, id non regulae defectui, sed perversae ipsorum voluntati imputari debet: pollent quippe libero arbitrio, neque ex istorum pluribus aut paucioribus transgressionibus quidpiam logice concludi potest. Cum veteres manichaei eadem objicerent catholicis, sic ipsis respon­ debat s. Augustinus: Vestrum oculum malevolus error in solam paleam nostrae segetis ducit: nam et triticum ibi cito videretis, si et esse velletis?5’ ..Fruges in agro, frumenta in area quaerite: apparebunt facile, seseque offe­ rent ipsa quaerentibus. Quid nimis in purgamenta oculos intenditis? Quid ab opimi horti ubertate imperitos homines sepium asperitate terretis?... rant protestantes et acatholici universim, si possunt; nos plura millia enumeramus. 5S) Serm. Hi. de Natali ipsius III. cap. 4. edit. Ballerin. 46 ) Divina profecto providentia facium est ut vix inter 258 pontifices, quot a s. Pe­ tro ad Grcgorium XVI. sedem apostolicam ingenti XVIII. saeculorum lapsu occupa­ runt, vix decem plus minus numerentur quorum vita maculata fuerit, quique ut plurimum factionum ingruentium opera ad Petri cathedram evecti sunt, sub qui­ bus tamen nullum unquam fides passa est detrimentum. Si quis aliorum principum successiones, praesertim haereticorum, ex­ penderet, eaque severitate in singulorum gesta inquireret, qua inquisitum est in ge­ sta rom. pontificum, certe longe aliud spe­ ctaculum illi sese offerret intra paucorum saeculorum tractum. Verum haec omnix levissimi quidam auctores dissimulant, ut nobis perpetuo nonnullorum romanorum praesulum scandala obtrudant. Odium excaecavit cor eorum. 47) Ut sistamus in praesulibus qui post reformationem in ecclesia floruerunt, quis non suspiciat s. Carolum Borromaeum, s. Franciscum Salcsium, b. Barbaricum, b. Alexandrum Sauli, ut de innumeris pene aliis taceam qui doctrinae et sanctitatis laude Dei ecclesiam illustrarunt? Recens adhuc memoria est s. Alphonsi de Ligorio. Ubinam ejusmodi homines protestantismus et anglicanismus protulit aliquando? Cf. etiam de hoc argumento corn, de Maistre in op. Du Pape, live. III. chap. 3. Lyon 1821. tom. II. pag. 80 seqq. ss) Cont. Faustum, lib. VI et XI. 127 Sunt in ecclesia catholica innumerabiles fideles, qui hoc mundo non utantur, sunt qui utantur tamquam non utentes, ut ab apostolo dicitur*9 ac de­ mum, ceteris omissis, „Quam enim multos episcopos optimos viros, sanctissituosque cognovi, quam multos presbyteros, quam multos diaconos, et cujuscemodi ministros divinorum sacramentorum, quorum virtus eo mihi mirabilior et majore praedicatione dignior videtur, quo difficilius est eam in multiplici ho­ minum genere, et in ista vita turbulentiore servare. Non enim sanatis magis quam sanandis hominibus praesunt.“ 60 Eadem porro et nos respondemus nostrae aetatis haereticis qui illas ipsas criminationes nobis obtrudunt. 264. Ad 4. D. Ex iis quorum cultus in universali ecclesia receptus non est, Tr. ex iis quorum cultus receptus est in universa ecclesia, N. Esto quandoque nimis se faciles praebuisse veteres nonnullos in decernendis sacris honoribus alicui qui sanctitatis fama percrebuerit: ut plurimum tamen istorum cultus intra particularis dioeceseos aut provinciae limites se conti­ nuit: martyrologium romanum non semel ad trutinam revocatum est, et non pauca exinde nomina expuncta. Ceterum numquam non invigilavit ecclesia ne cultus indignis decerneretur 61, donec romani pontifices ut cuicumque abusui aditum praecluderent ad se exclusive has causas revocarunt, et plura sapientia ac prudentia referta decreta in eum finem ediderunt; severissimas regulas sanxerunt; congregationem sacrorum rituum instituerunt quae doctis theologis qui consultorum munere funguntur utitur ad res singulas apte ex­ pendendas; a fidei promotore, aliisque idoneis viris juridici processus con­ struuntur, nec nisi demum difficultatibus omnibus saepius discussis atque explanatis, quidquam pontifex decernit super virtutibus in gradu eminenti, quibus fulsisse, ille de quo agitur, perhibetur. 62 Cum vero ad hos proiS) Lib. I. De morib. eccles. cathol. tap. 35. n. 77. i0) Ibid. cap. 32. η. 69. 6I) Cf. Bcned. XIV. De beatif. et canoniz. Sanctorum. lib. I. cap. 2 seqq. prae­ sertim cap. 6 et 7. *2) Equidem tanta severitate, tot admi­ niculis, tanto testium apparatu juridicum istud de virtutibus examen ab apostolica sede instituitur; ut sil omnino asserendum nullum existera in universa Europa tribu­ nal in quo eo rigore causae discutiantur, immo quod cum eo vel conferri possit. Ut autem aliquod ejus specimen praebeam, prout praebui de miraculis, hic est in cau­ sis sanctorum dijudicandis tenor: 1. Prae­ cedere debet processus famae sanctitatis, et miraculorum in genere, qui conficitur ab ordinario illius de quo agitur, apud ci- vitalem aut provindam in qua conversatus ct mortuus est; el aller processus de non cultu juxta décréta Urbani VIII. 2. Debel constare juridice, utrum ille processus juxta regulas praescriptas confectus fuerit. 3. Mis­ so utroque processu ad s. sedem sigillis munito et obsignato, atque debilis, ut vocant, formalitalibns aperto et probato: 4. postulatores causae instare debent pro litteris remissorialibus, ut conficiatur pro­ cessus apostolicus super fama sanctitatis et miraculorum in genere; hae autem litterae remissoriales a sacr. congregatione rituum Iribus episcopis inscribuntur cum clausula, ut duo ad minimum procedant ad proces­ sum apostolica auctoritate construendum, quo confecto ct approbato, 5. fit nova instan­ tia pro expeditione aliarum litterarum dimissorialium ad processum conficiendum Ιι I k: 128 it i I1 - *· cessnB conficiendos, atque eliminanda quae occurrunt dubia, pluribus impensis opus sit, exinde haeretici qui ultra corticem non intuentur, ansam sum­ pserunt suspicionem de turpis lucri amore ex parte romanorum pontificum ingerendi. · *265. H. Obj. 1. Miracula quae congerunt romanenses historico destituun­ tur fundamento atque ad criticos regulas exacta plane evanescunt. 2. Sane longe distant testimonia quibus evangelica miracula probantur ab iis quae posteriora miracula commendant. Scriptores coaevi, oculati plurimorum testes, res gestas referunt in ipsa qua dicuntur contigisse regione inter hostes Christi ad novam inducendam religionem : 3. Contra vero alia miracula plerumque post saeculo­ rum lapsum narrantur ex vulgi fama : 4. ipsa enim quae maxime probanda viden­ tur, utpote pontificii tribunalis examini subjecta, vix ante saeculum ab obitu pos­ sunt in curia allegari: quo fit, ut progrediente tempore quaedam sancto alicui mira tribuantur, de quibus ne cogitavit quidem coaevus aliquis scriptor, sicuti de Ignatio a Lojola contigit. Procul etiam a loco res gestae saepius narrantur, miracula quippe Francisci Xaverii in Europa ex missionariorum litteris, hac ratione suae causae patrocinandum, claruerunt. 5. Plerumque etiam in pa­ pistarum provinciis abundant miracula, de quibus nullum in regionibus protestanticis occurrit vestigium. Tentando fiunt, seu periculum rei faciendo, infelici saepius successu, potius quam certa quadam virtute et Dei potentia. Quaecumque igitur allegantur, uti incerta habenda sunt, vel saltem quorum lateat causa, utrum nempe Deo auctore patrata dicenda sint. 6 3 6. Hinc nec inter romanenses videntur miracula sola censeri probationem sufficientem perfectae sanctitatis. Christianus Lupus scribit: ,,Νοη quaevis, licet mira­ culis illustrata, justitia ad canonizationem sufficit: esse debet eminens et auctoritate apostolica super virtutibus et mi­ raculis in specie. 6. Confecto pariter hoc novo processu ct ad Urbem transmisso, ea­ dem ratione ac prior aperilur. 7. Discussa hujus novi processus validitate ac probata a sacr. congregatione, 8. demum post ann. 50. ab ubilu seni Dei, qui tunc primum venerabilis appellatur, excutitur dubium de virtutibus in specie, de tribus nempe theologalibus, fide, spe et caritate, ac de qua­ tuor cardinalibus prudentia, justitia, forti­ tudine et temperantia ceterisque virtutibus adnexis. In singulis processibus tum ab officialibus tum a singulis testibus prae­ mittitur juramentum de secreto sonando, ac de veritate dicenda, subjiciuntur vero testes interrogationibus seorsum a reliquis. His praemissis agitatur dubium : Utrum constet de virtutibus ad effectum de quo ayitur. Discutitur porro hoc dubium ii tribus congregationibus, antipraeparatorii scilicet, praeparatoria, ac demum gtntrati coram pontifice omni severitate, iti ut nisi omnibus difficultatibus seu animad­ versionibus fidei promotoris plene satisfa­ ctum fuerit, felix causae exitus minime sit expectandus. Romanus autem pontifex de­ cretum in favorem causae non emittit, nisi duae ad minimum ex tribus partibus ct®· sultorum suffragium tulerint constare it heroicitate, ut vocant, in virtutibus singu­ lis. Ego vero in praxi comperi severius adhuc institui examen et discussionem prae­ dicti dubii. Cf. Bened. XIV. op. cil. tum lib. I. cap. 22. tum lib. II. a cap. 35. ad 54. 63) Ita Paley, .Evidences of Christia­ nity , prop. II. chap. 1. apud Kenrik op. cit. pag. 200. 129 ab omni etiam famae naevo immaculata 84 ;“ atque ad hujus assertionis con­ firmationem exemplum adducit Robert!, lincolnlensis episcopi, qui sese oppo­ suit romano pontifici, de quo scribit Henrietta Chryghtonus: hac de causa, quamvis lioberlus perspicuis effulgeret miraculis, non est permissus canonizari.B 5 1. Baillet animadvertit viros miraculis et sanctitate claros interdum in san­ ctorum romanorum catalogum minime referri, eo quod turbaverint curiam romanam, aut aliqua ratione scandalum praebuisse censeantur.c* 8. Fatetur jesuita Salmeron posse miracula a falsa patrari ecclesia. 9. Espencaeus, alter theologus romanus, affirmat, miracula Deo ac daemoni, Christo et antichristo esse communia. 8 7 10. Admissum est a patribus Irenaeo, Origene, Cypriano et Augustino haereticos signa ac prodigia patrasse, quod nec inficiantur ro­ manenses. 68 11. Patrata sunt in magna quantitate a jansenistis 6 9 ; 12. Sibi miracula adseribunt non solum, ecclesiae romanae, verum etiam orientales, auctore Nectario: nestoriani, eutychiani, prophetae hugonotti, irvingitae, aliaeque sectae quam plurimae. 13. Frustra porro romanenses contendunt mira­ cula sua sola authentica esse, ac sola mereri examinis investigationem : haec enim vana est praesumptio nullo modo veritate suffulta. 14. Plures vel ipsos inter romanenses, Vives, Canus, Lindanus, Milner aliique fatentur plura falsa miracula venditari. 15. Hinc factum est, ut miracula romanensia jam in proverbium transierint veluti sycophantiae; satis est ea commemorare, ut risus incredulitatis excitetur. 16. Ergo merito D. Bouvier cum card. De la Luzerne inficiatur miracula constituere notam ecclesiae positivam. 70 266. Resp. Ad 1. D. Nonnulla, aut etiam plura quae vulgo circumfe­ runtur miracula non satis firmo innituntur historico fundamento, Tr. vel C. omnia, praesertim ea quae a romana ecclesia solemni judicio comprobantur, xV Nec enim catholici hebetes adeo aut plumbei sunt, ut non possint accurate secernere miracula quae in nonnullis legendis aut chronicis circumferuntur absque solido fundamento, ab iis, quae a scriptoribus fide dignis, coaevis, aut certis documentis innixis narrantur. Priora etiam catholici despiciunt, posteriora vero prout critica docet, amplectuntur; et haec sunt quae ipsi ur­ gent veluti juge Dei testimonium, quo sanctitas verae ecclesiae Christi com­ mendatur, ac eam reipsa vivere patefit. 267. Ad 2. D. Id est, miracula evangelica specialem venerationem me­ rentur utpote litteris consignata a scriptoribus divinitus inspiratis ad divinam s<) Tom. III. Schol. in can. pag. 571. ediL Bruxell. 1673. “) Ibid. **) Discours sur l'hist. de la Vie des saints, §. 90. tom. I. Paris 1704. pag. 95. *7) Espencaeus in II. ad Tim. “) Tournely de eccl. tom. I. pag. 153. *’) Alluditur ad miracula potissimum Perrone, Praelectiones thcolog. II. quae facta perhibentur ad sepulchrum diaconi Paris, pro quibus adducuntur Mos­ heim hist. cccl. vol. V. pag. 211. nec non P. Lamberlus dominicanus in op. Expo­ sition des predictions etc. 70) Ita Palmer op. cil. part I. chap. 6 ct 11. sec. III. 9 130 Christi missionem ostendendam, C. miracula posteriora nullam vim habeni ad evincendam divinitatem Christi ecclesiae si referantur ab auctoribus, qui omnibus veritatis notis instructi sint, A’ Etenim ex praecellentia qua gau­ dent miracula evangelica. nullum potest inferri praejudicium illis miraculis quae «r Christi promissis fiant in vera ejus ecclesia ad ipsius .sanctitatem commendandam. Res proinde ad criticam devolvitur; quod si semel consti­ terit de posteriorum miraculorum veritate juxta severae critices regulas, haec omnem vim suam habent ad finem in quem patrantur. 268- Ad 3- D. Aliqua, C. omnia, A’ Responsio patet ex dictis in so­ lutione primae difficultatis. Ceterum s. Irenaeus71, Tertullianus7*. Cy­ prianus71. Dionysius alex. ; ‘, Eusebius75, Athanasius78, Hieronymus”, Paulinns78, Sulpicius Severus7’, Augustinus80, Gregorius M.91, Bernar­ dus'1*, ut alios praeteream, ea referunt miracula vel quorum sese exhibent oculatos testes, vel quae a testibus coaevis et fide dignis acceperunt. Acce­ dit nonnulla miracula fuisse publica et in omnium conspectu posita, cujus­ modi fuit quod in typacensi civitate persecutione vandalica saeviente factum est83: alia permanentia ut miraculum quod singulis annis Neapoli contingit de liquefactione et ebullitione sanguinis sancti Januarii, dum sistitur in con"') Lib. II. Coni, haeres. cap. 32. ed. Mass, ubi ostendit, commune adhuc sua aetate fuisse miraculorum et charismatum donum in ecclesia catholica. Lib. De anima, cap. 51. edit. Rig. in quem locum cf. notas P. La Cerda, cl Gretzeri in Animadv. Junianis. 'Lib. De Lapsis, edit. maur. pag. 189. ' ') Epist. VIII. ad Philemon, rout, reel, presbyt. opp. cd. de Magistris Rom. 1796. pag. 156. el ibid. Epist. XI. adeers. German, presbyt. pag. 165. ubi etiam re­ fert visiones sibi a Deo factas. 7i) Hist, eccl- lib. VI. cap. 9. ed. Vales. <-t lib. IX. De martyribus Palaestinae. 7β) In vita s. Antonii, n. 54 et 57. ed. maur. opp. tom. I. par. II. pag. 836 et 389 seqq. ■T) In vila s. Hilarionis, n. 39 seqq, opp. ed. Vallars. tom. Π. pag. 36 seqq. et in Lib. Coni. Vigilant, n. 11. ib. pag. 397. ■b) In poemate XXIX. ed. Muratorii Veron. 1736. et in append, col. 932. ”) De vita s. Martini, et de eadem Dialogi tres ed. Hieronymi de Prato veronens. Veronae 1741. cf. etiam eruditi edi­ toris dissertat, in eundem. »·) De civitate Dei, lib. XXII. cap. 8. 51 ) In quatuor libris Dialogorum, in quos cf. proof, edit. maur. opp. tum. II. pag. 113 seqq. 5’) In lib. De vita et rebus gtilit s. Malaehiae, cap. 17 seqq. praesertim cap. 29. ed maur. vol. I. pag. 680 seqq. S3) De quo cf. Victorem Vilensem in hist. Persecution. Vandalicae, lib. V. cap. 6. Miraculum istud vere magnum ib hic auctor describit : ..Praecepit (rex Hunnericus) comiti cuidam ut in medio foro, congregata illuc omni provincia, linguas eis et manus dexteras radicitus abscidisset Quod cum facium fuisset, Spiritu Sancto praestante, ita locuti sunt, et loquuntur, quomodo antea loquebantur. Sed si quiincredulus esse voluerit, porgat nunc Constanlinopolim, et ibi reperiet unum de illis, subdiaconum Reparatum, sermones poli­ tos sine ulla offensione loquentem." Eadem referunt Procopius lib. I. De bello randslieo; Aeneas Gazcnsis in dialogo qui in­ scribitur Theophrastus ; Marcellinus comes in chronico, qui se testes de visu exhibent hujus miraculi. Istorum testimonia exhi­ bet Ruinartius in Commentario historico persecutionis vandalicae par. IL cap. 7. ubi adjecit auctoritatem s. Gregorii M. et 131 spectu capitis s. martyris. 1)4 concutiantur. Haec talia sunt ut a nulla severiori critica 2G9. Ad 4. D. Ita tamen ut eorum processus juridicus statim conficia­ tur, C. hoc constructo, Tr. Vix enim aliquis fama sanctitatis insignis vita fanctus est, impetrata a s. sede facultate, construitur ab episcopo loci pro­ cessus ordinarius de miraculis quae ad servi Dei intercessionem patrata di­ cuntur: quo confecto, processus construitur apostolictis,· qui sigillis munitus in arehivio sacr. congregationis asservatur, donec perveniatur in causa ad horum examen. Transmisimus porro alterum distinctionis membrum, cum saepe contingat longe maturius expendi ejusmodi miracula, cujus rei exem­ plum recens habemus sive in causa s. Francisci de Hieronymo, sive potissi­ mum in causa s. Alphonsi de Ligorio. 85 t 270. Atque hinc responsio liquet ad id quod subditur de miraculis, quae sancto alicui tribuuntur post longum temporis lapsum ab ejus obitu de quibus, ut autumat adversarius, alte silent scriptores coaevi, aut de miracu­ lis quae ex longinqua regione innotuerunt. Praeterquam enim quod haec falsa sunt sive quod attinet ad biographum s. Ignatii86, sive quoad miraimperat. Justiniani, qui hujus miraculi me­ minit in constit. De officio praefecti prae­ torio, lib. I. cod. Justin, lit. XV. qui et ipse testatur se vidisse »hos venerabiles fratres, qui abscissis radicitus linguis poe­ nas suas miserabiliter loquebantur.» Cf. Historia persecutionis Vandalicae opera et studio D. Theodorici Ruinarl. Paris. 1694. Quid porro ad haec Paley? 84) Nihil intentatum reliquum fecerunt heterodoxi cl increduli, ut, si celebre hoc facium negare nequeunt, saltem miraculi vim aut inficientur aut extenuent. Sed fru­ stra; siquidem non rudes aut plebeji ho­ mines tantum, sed viri apprime docti tum incolae tum advenae ex omnibus orbis par­ tibus qui illuc confluunt, et spectatores sunt, et critico illud examini subjiciunt, probant confirmai]tque miraculum. Logi ex antiquioribus meretur de hoc argumento dis­ sertatio Bollandianorum tom. VI. mens. Seplembr. die 19. praesertim §. 29. Ubi Bollandiani luculentissime multiplicis hujus miraculi veritatem evincunt, ct proterunt penitus stultas ne dicam impias difficulta­ tes Molinaei, Clerici aliorumque heterodoxorum. Ex recentioribus cf. cl. Ruffini in op. Rijlessioni criliche sopra il sayyio filosofico in torno aile probabililà dei siynor conte La Place. Modena 1821. Memoria IV. part. II. §.31 seqq. ubi egregie vin­ dicat hoc miraculum ab impugnationibus La Croix. Cf. item Fergola in Discorso apologetico sui miracolo di s. Gennaro, qui est ad calcem op. Teorica de' miracoli. Napoli 1839. ubi cum doctus auctor cele­ bris physicus ac mathematicus ejus verita­ tem adslruxissct ac propugnasset adversus incredulos, qui difficultates petunt ex phy­ sica et chemia, apposite §. 29. concludit: >.Gli atei nell’ eludere la verita de: miracoli di nostra religione, e nel volerne smentire Ia cerlezza, sono costrctti a dare in mille follie. Ed in questi ridicoli loro sbalordimenti e pertinacia la verità della caltolica credenza viepiii trainee." His adjicere pos­ sem me ipsum spectatorem hujus miraculi fuisse, qui oculis meis couspexi in ampulla sanguinem penitus coagulatum ac concre­ tum, deinde post paucas preces eundem vividum ac plane liquidum, absque ullo apparatu chemico aut physico. 85J Nam saepius ex pontificis dispen­ satione ante tempus constitutum causae agitantur. s6) Alludit adversarius ad vitam s. Igna­ tii a P. Ribadeneira conscriptam, qui, ne videretur trideniino decreto contradicere 9* 132 cula s. Francisci Xaverii de quibus vix IV. post obitum anno, jussu Joannis III. Lusitaniae regis processus constructus est in ludiis87, nisi sacr. congregationi rituum de illis miraculis constiterit a testibus oculatis, aut testibus auditus a videntibus, ab ea rejiciuntur, adeo ut plures causae horum defectu testium suspensae manserint, aut penitus exciderint. 88 271. Ad 5. A’. Ubique enim tum intra catholicarum provinciarum fine.’, tum in regionibus infidelium, et protestantium plura patrata perhibentur mi­ racula. In Germania, in Americae provinciis foederatis, in Galliis edita ex­ hibentur, ita ut ipsi protestantes illorum testes fuerint. 89 Quod vero subdi­ tur, lentando potius quam certa quadam virtute et Dei potentia miracula heri, quid significat? Nempe cum catholici de se non praesumant, Deum invocant nt ad intercessionem alicujus viri sancti, vel ejus qui ut sanctus habetur, si quidem ei visum fuerit, et velit glorificari in tali sancto, hoc vel illud facere, aut praestare dignetur. Deus vero qui dominus est donorum suorum id interdum concedit, interdum vero non concedit. Ouid inde contra V miracula? Addo non semel viros sanctos, interius eos Deo movente, impe­ rasse ex certa virtute Dei, sibique naturam obsequentem expertos fuisse.” Cum falsae porro sint adversarii praemissae, patet evanescere ejus conclusio­ nem. quin diutius in hisce immoremur. de non vulgandis miraculis absque sedis aposlolicae approbatione, miracula s. fun­ datoris silentio praeteriit: protestatur tamen his verbis miracula eidem non defuisse: ..Mihi tantum ahest, ut ad vitam Lrnatii illustrandam miracula deesse videantur, ut multa eaque praestantissima judicem in media luce versari :* edit. Neapol. 1572: eadem repetit in edit. Antwerp. 1587; et Mo tri i. 1586. Cum vero postea ab apostolica sede ea fuerint recognita, a subsequenlibus s. Ignatii biographie vulgata sunt, praesertim a P. Daniele Bartoli, authenti­ cis documentis firmata. ,T) Cf. Bartoli, Dell istoria della Compagnia di Gesù. L' Asia. par. I. lib. I. edit. rom. 1667. pag. 59. ss) Exemplo sil causa nostri V. Andreac Bobolae S. J. in cujus vita septem supra centum ab eo miracula patrata per­ hibentur; cum tamen ventum est ad ejus causam discutiendam juxta decretum Bened. XB . die 27. Maj. 1749. Aon constare de martyrio et causa martyrii per dire­ ctas probationes videlicet per testes de visu, contestes idoneos et aptos; qui ta­ men induisit ut denuo proponeretur idem dubium, ita tamen ut non posset resolvi, nisi praevio examine IV. miraculorum; cius, inquam, ad hanc causam denuo expenden­ dam ventum esset sub Gregorio XVI. ex septem quae examinanda miracula proposita sunt, nonnisi de uno conslare prounnciatum est ab eodem pontifice decreto VIIL kal. Febr. 1835. Afque id quidem ex de­ fectu testium. *’) Pcrcrebuerunt uon ita pridem non pauca miracula edita nostra hac aetate tum in Germania, tum in provinciis Americae foederatis. Ego ipse vidi relationem ex America de inslantaneis sanationibus qiu<· ibidem annis proxime superioribus contige­ runt, et quarum testes fuerunt ipsi medici protestantes, qui tamen ex anticipatis sectae suae judiciis, rogati noluerunt testimonium dare. De apparitione crucis cuncto inspe­ ctante populo in Galliis apud Aligné in dioecesi Pictaviensi alias disseruimus, cui etiam interfuerunt protestantes, qui mira­ culum testati sunt. 50) L't alia omittam cf. vitam s. Vineentii Ferrerii apud Bollandianos ad diem 5. April, pag. 504 seqq. 133 272. Ad 6. D. Miracula sola,‘7>. Miracula quae in testimonium sanditatis patrantur, zV. .Jam vero Christianus Lupus nil aliud significare intendit quam quod in praxi iit in ecclesia romana, quippe quae non movetur ad decernendos alieni sacros honores , quin prius per rigidissimum examen tum de orthodoxa ejus doctrina, tum de virtute in gradu eminenti plane constiterit. Si quid propterea obstatimini, ut vocant, in doctrinae ac virtutum processu sese offerat, ulterius congregatio sacr. rituum non progreditur, quaecumque demum miraculorum percrebuerit fama, prouti non solum in Ro­ berto Licolniensi sed in pluribus aliis usuvenit. 91 273. Ad 7. N. Non solum enim in loco ah adversario objecto Bail let nil ejusmodi dicit, verum etiam contrarium plane scribit. 92 274. Ad 8. D. Fatetur Salmeron falsa miracula posse patrari in falsa ecclesia, C. vera, N. Nam hoc constanter denegat Salmeron 9 3, ac pro certo assumit nonnisi in vera ecclesia vera edi miracula posse94; eaque commen­ dare sanctitatem eorum qui illa operantur expresse propugnat adversus Fa­ brum haereticum. 95 275. Ad 9. D. Vera aut apparentia, C. vera, N. Etenim Espencaeus cum accurate expendisset quid daemones possint vel non possint ex Dei per­ missione, cumque ostendisset illos, Deo permittente, quandoque praestigias aut apparentia miracula seu signa facere posse, inquirit in characteres qui”) Sane Christianus Lupus loc. cit. praeter exemplum Robert! plura alia addu­ cit quae nihil habent commune cum op­ positione ad rom. pontifices; quae tamen adversarius dissimulat, quia non confere­ bant ad scopum suum. ?î) Agit enim in objecto loco de san­ ctis qui schismati materiali adhaeserunt. Verum illud magis miravi subest, quod Palmer pag. 143. not. i. adducat auctorita­ tem Baillct ex testimonio Van Espcnii in Jure canon, part. I. tit. XXII. cap. 7. sect. 7. Attamen non solum in cit. sect, sed neque in toto capite ullam Van Espen mentionem facit Bailicti, saltem in editione qua utor, quae est Lovan. 1700. Multo vero minus ibidem reperiuniur quae Palmer adscribil Bailleto. 51 ) Cf. ejus Comment, in euangelicam kisl. Colon. Agripp. ann. 1602. torn. IV. part. II. tract. II. pag. 262. col. 2. Ubi agens de haereticis qui relicto vero Christo, no­ vum sibi effinxerunt, subdit: »Nam iste eorum novus Christus sicut nullum testi­ monium habet a doctrina prophetica et apostolica (nam illi repugnat et contradicit), nullum miraculum potuit apud eos edere.·· 91 ) Tom. IX. tract. LI. pag. 406. scri­ bit, miracula de quibus loquitur Christus Mattii. XXIV. et apostolus II. Thess. II. fore falsa miracula, edenda nempe ab antichristo ejusque asseclis. Quippe rerum signum a solo Deo fieri potest. 9i) Ibid. pag. 408. scribit: ..Adverte etiam miracula ad commendationem propriae sanctitatis tantum a Sanctis fieri;" et pag. 409. sibi opponit ex Comment. Jac. Fabri Stapulensis: ..Non enim sancti sunt, qui faciunt vera miracula, sed ille qui facit mi­ rabilia magna solus: non ergo sanctis cul­ tus propter signa haberi debet, sed auctori miraculorum, qui solus Deus est;· haec, inquam, eum sibi objecisset Salmeron, du­ plici ratione solvit, ac 1. vera esse miracula sanctorum, quia Deus illa in cis et per eos faciebat; 2. quia Deus sanctos signis ho­ nestavit, ideu sancti colendi sunt. ; t i· ! F fi CI *> I t V S i Ifi Iit 134 bus tuto possimus falsa et apparentia magorum et praestigiatorum opera a Dei et sanctorum operibus internoscere. 9e 276. Ad 10. D. Eodem sensu quo id contendunt romani theologi, Tr, in sensu adversarii, .V. Sane s. Irenaeus aperte docet haereticos seducere per magicas illusiones, et universa fraude 97, negatquo vera miracula ab ipsis fieri. 95 Idipsum docet Origenes9·; s. Cyprianus loquitur hypothetice, ut inferat, quod etiamsi haeretici prophetarent, ac daemonia ejicerent, et virtu­ tes magnas facerent in nomine Christi, tamen haec nihil ipsis proficere ad salutem100; s. Augustinus haereticorum signa contemnit velut figmenta mendacium hominum, vel portenta fallacium spirituum 1 ° 1 ; comparat eorum prodigia cum prodigiis paganorum et judaeorum. 10 2 Itaque falsum est, hos patres affirmasse haereticos signa ac prodigia patrasse. Nuspiam hoc abso­ lute affirmant. Sic neque romanenses, ut loquitur adversarius, id fatentur, atque inter hos Tournelyus numquam concessit vera miracula ab haereticis fieri posse, immo expresse negavit. Hypothetice autem et ipse loquitur, dum ait, quod etsi admitteretur vera fuisse miracula quae a novatianis patrata perhibentur, haec tamen non in haereseos, sed in fidei confirmationem facta essent. 103 277. Ad 11. D. Quae tamen juridice falsa ostensa sunt, C. vera, N. De his alibi scripsimus. 104 nos ipsi alias attulimus, quibus vera mi­ racula a falsis internoscamus. 9T) Lib. II. cap. 31. n. 2. ed. cit. 9 ’) Ibid, subdens : nNec enim caeci* possunt (haeretici) donare visum, neque surdis auditum etc." 99) Lib. Π. Coni. Celsum, n. 51 et 52. edit. maur. tom. I. pag. 425. Integrum ejus textum adducerem, nisi esset nimis pro­ lixus. 10 °) Lib. De unit, eccles. edit. maur. pag. 199. ' 1 °*) Lib. De unit, eccles. cap. 19. η. 4Ί. "”) Ibid. Immo lib. XIII. Contra Fau­ stum , cap. 5. loquens de manichaeis: «Mi­ racula, inquit, non facitis." 1 °3) Cf. in tract. De eccles. pari. L quaesi. II- art. III. conci. I. in soloL dif­ ficult. §. 4. edit. Paris, seu Vend. 1765. pag. 77. 1 °4) In tract. De vera relig. part. I. cap. 3- η. 167. Mirum proinde est Palmer vim facere in ejusmodi fictiliis jansenistarum prodigiis, ct quod pejus est inniti au­ ctoritati Lamberti effrontis jansenislae, de 9 °) Espencaeus: In posteriorem episto­ lam D. Pauli apostoli ad Timoth. com­ mentarius, cum digressionibus XX XIII. edit. Lutet. Paris. 1619. digress. XIV. pag. 384. jam praemiserat : Specie tenus quae a vero Deo sunt creata (daemones) mu­ tant, ut videantur esse quod non sunt; et pag·. 382- agens de magicis imposturis et praestigiis solum affirmat, posse Deum permittere ut homines mali praestigias fa­ ciant, et quidem interdum, ita tamen ut vincantnr; passim etiam Deum illos prohi­ bere occultis modis. Quando propterea idem auctor pag. 384. scribit. ..Illud nostrae ma­ gis farraginis, cum miracula Deo et dia­ bolo, Christo et antichristo, angelis et ho­ minibus, bonis atque malis communia sint, haec ad falsitatem persuadendam, illa ad fidei veritatem confirmandam, quo ex lydio lapide internoscamus ?“ evidens est, non loqui nisi de miraculis falsis et apparenti­ bus, quae, Deo permittente, interdum a daemone per malos homines fiunt juxta praemissa, non autem de veris. Hinc sub­ dit regulas ex Augustino et Origene, quas ' 4 ■ ■ -, 135 278. Ad 12. D. Immerito, Tr. vel C. jure merito, N. Ut vero insi­ stamus in miraculis quae ecclesiis orientalibus, id est, ecclesiae graecae schiematicaé tribuit Nectarius Hierosolymitanus patriarcha, animadvertimus eum plura recensere ex sola incerta fama; nonnulla quae naturali prorsus ratione explicari possunt: illud vero quod tamquam nobilissimum urget et tam Christianorum quam infidelium testimonio probatum, utpote quod Singu­ lis annis in omnium conspectu renovatur, de lumine scilicet, emicante ad crepusculum seu hora ante solis occasum sabbati sancti in vivifico Christi sepulchro, cujus et sesc testem exhibet, paucis ab hinc annis detectum plane fuit veluti fraus graeculorum simoniacorum qui phosphor! ope lumen illud accendebant; adeoque juge illud ac perinsigne miraculum prorsus evanuit.105 Crimine porro ab uno disce omnes. Quae de ceteris haereticis urget adver­ sarius non moramur; quia cum nullum documentum proferat, non potuimus expendere. Sed responsio ex dictis in promptu est. 279. Ad 13. D. Si absque solido fundamento id romanenses contende­ rent, C. si tali innixi fundamento, ut neque ab adversariis rejiciatur, A'. Porro vel ipse Paley acerrimus romanae ecclesiae hostis fatetur probatissima inter omnia esse miracula, quae in causis canonizationis ab ecclesia rotnatia admittuntur. 10 6 Otiod et alii fassi sunt. 107 Non est igitur falsa praequo ito legitur in Mémoires pour servir ii fhist. eccles. pendant le dix -huitième siècle. Tom. IV. pag. 670. ..Mais le plus ridicule et le plus condamnable de ces ou­ vrages est l'exposition des prédictions et des promesses. Le P. Lamberty embrasse le millénarisme, et soutient, comme les protestons, que le Pape est l’antéchrist. D n’a pas honte de préconiser les convul­ sions comme une oeuvre surnaturelle et divine, et, dans un morceau fort long, il rent faire admirer comme des prodiges un mélange honteux de fables, de tours de forces et d" impiétés. Aussi ce passage fat-il blâmé dans le parti même de fau­ teur, et on y a mis des cartons. On ne peut assez s’étonner qu’au XIX. siècle, un homme, qui ne passait pas pour fou, un religieux , un théologien, ail imaginé d’exal­ ler encore des scènes révoltantes, des im­ postures manifestes, des blasphèmes mon­ strueux.·' Talis porro est auclor quem nobis opponit Palmer. ,oi) Hoc equidem accepi ex ore illius ipsius qui fraudem Hierosolymis detexit universo spectante populo, in quo plures europaei, galli, angli, Hali inveniebantur ann. 1833« quique nunc Romae degit. Vix ipse cfTug-it necem quam ipsi hac de causa schismatici inferre volebant: a tureis et a catholicis qui triumphum cecinerunt, ex il­ lorum manibus ereptus est. De detectione istius fraudis publicae ephemerides smyrnenses cl constantinopolitanac verba fece­ runt ann. 1834. quo anno patriarcha schi­ smaticus armenus encyclicam ad suos dedit, qua eis prohibuit, ne se conferrent ad ignem sacrum s. sepulchri cujus fraus comperta plane erat. Nectarius porro furiosus schis­ maticus plura refert sine critica, quae nunc ab omnibus eruditis risui habentur: nus­ piam affirmat confectum aliquando alicqjus miraculi processum fuisse. Ejus opus : Confutatio imperii Papde in ecclesiam, a schismaticis anglicanis primum translatum ac vulgatum fuit Londini apud Joann. Tay­ lor ann. 1702. ut odium in ecclesiam romanam apud suos confoverent. Sed adeo incomptum et inconditum est ejusmodi opus, ut paucis fucum certe facere potuerit. 1 °6) Op. cit. Evidences, etc. prop. II. chap. 1. §. 1. cujus verba in linguam no­ stram conversa haec sunt: ..Quorum (mi­ raculorum) probatissimum extrahitur a do- il ilhJ i I y 4 I 136 L * sumptio haec catholicorum, sed veritas extra omnem dubitationis aleam con­ stituta. 280· Ad 14. Resp. et nos idipsum fassos esso. Quid inde? Num ei eo quod plura falsa miracula evulgantur, ideo quae vora esse certissime con­ stat, rejicere debemus? Quis unquam sobrius ita ratiocinatus est? Et en tamen scopulum in quem haeretici navem illidunt suam. Plura miracula sunt aut suspecta aut falsa, ergo nulli miraculo est credendum. Vere: Ju­ dicia Dei abyssus multa! 281. Ad 15. D. Ab iis qui omnia spernunt, nec dignantur processu expendere, C. ab iis qui prudenter se gerunt, Λ’ Increduli certe sunt ad risum proclives; ast libenter rident etiam stulti, Cavendum ipsis est ne aliquando risus eorum non convertatur in luctum. Rident ejusmodi homines sola miracula romanensia, quia pra ter haec nulla vera miracula eduntur de quibus ridere possint, quod ipsi bene norunt. 282- Ad 16. D. Qui tamen arguit adversus coetus protestandum ex de­ fectu miraculorum, C. secus, Tr. Doctus hic auctor quoad substantiam nohiscum convenit pro certo statuens ; ..Sanctitatem signis divinis exterius manifestatam, veram indicare ecclesiam, ac proinde ipsius esse notam pwitivam, repugnat enim Deum talibus signis homines in errorem inducere 105:/ ac paulo post: ..Et vero, inquit, sanctitas alicujus societatis praecipue per miracula demonstratur: atqui protestantes nulla in sui gratiam afferunt mi­ racula apud ipsos patrata." 10 9 Quod vero spectat ad distinctionem inter notas positivas et negativas (secus ac nobis videatur qui contrariam viam ini­ vimus quam ipse cum card. De la Luzerne ingressus est) poterit abundare in sensu suo. Nec enim nobis cum catholicis, sed cum acatholicis res est. Adversus notas catholicitatis et apostolicitatis. UAT, 283- I. Obj. 1. Si ecclesia est romana, non est igitur catholica, sed romanensis vocanda: 2. Ecclesia enim vere catholica constare debet univer­ sis Christi fidelibus, qui saltem in articulis fundamentalibus profitendis con­ •H cumentis quae in medium afferuntur, dum conficitur processus eorum (sanctorum) canonizationis ritus, qui raro locum habet ante saeculum ab ipsorum obitu etc.· ’°7) Cf. Milner: Excellence de la re­ ligion catholique. Trad, de l’anglais. Paris 1823. tom. I. Lettre ΧΧΙΠ, XXIV. ubi •■nergice solvit difficultates propositas ad­ versus miracula ecclesiae catholicae a Middlelonio, Gibbonio, Douglas, quae ferme eaedem sunt ac illae quas denuo nobis ob­ jicit Palmer. Ie8) Tract. De vera ecclesia, cap. 2. prop. V. §. 2. edit, secunda. Paris. 1834. Tom. L pag. 272. *09) Ibid. prop. IL pag. 285. Consol·.·; omisi quae Palmer objicit ex Benedklo Labre addicto juxta ipsum janscnismo, qm< numquam in paroecia pascha suscepit, alia­ que ejusmodi, attamen miraculis claruit ita ut his permotus Thayer ad ecclesiam catholicam fuerit conversus. Haec enim omnia Romae non ignorantur: causa Be­ nedicti Labré adhuc agitatur in sacr. con­ gregatione rituum , nisi proinde omnia fue­ rint discussa, et plane disjecta quae contra . - « sentiant; cum vero communiones omnes, quas sectas vocat, ecclesia illa re­ pudiet voluti antichrlstlanas, numquam eam catholicam seu universalem, sed particularem vocaveris, utut diffusam, ut ipsa autumat. 3. Ad summum dici potest eam constituere partem ecclesiae catholicae, cujusmodi partes sunt ecclesia graeca, multo vero magis russica, ecclesiaequc britannicae, cum qui­ bus conjuncta ecclesia romana veram efficiet ecclesiam catholicam. 4. Reipsa, subdit Palmer, hoc attributum universalitatis, ecclesiae permanens attributum est, quae quovis tempore debet esse universalis. Porro saec. XV. obedientia roinana ferme intra solam Europam coarctabatur, cum ea aetate nondum fun­ datae essent ecclesiae in altero hemisphaerio; ecclesia orientalis independens erat; quod si identidem pax cum graecis et eutychianis redintegrata est, haec, non fuit nisi momentanea, apparens, numquam vero generalis. 5. Eccle­ siae proinde latinae non erant per id tempus universales; quod si tunc non erant, frustra insistitur in subséquente ipsarum incremento atque in prae­ senti earum amplitudine, quoniam juxta dicta universalitas debet esse attribu­ tum permanens. Cum igitur non fuerint universales a' saec. XI. ad saec. XVI. sequitur, ipsas partem tantum constituere ecclesiae catholicae; seu, quod idem est, titulus catholicarum non est exclusive proprius ecclesiarum romanarum, sed ex aequo eodem fruuntur ecclesiae britannicae et orientales. 6. quae numquam catholicorum titulum tribuunt aut concedunt cuivis schis­ mati, quod rom. pontifex excitaverit intra earumdem jurisdictionem. 110 Ergo. ipsam facere videntur, certe ulterius res non procedet. Inutile proinde est de his in praesentia litem serere. Quod attinet ad conversionem Thayer, quae Romae conti­ git, verissimum est, et merito de ea glo­ riantur catholici, cum is fcrventissimus eva­ serit in America missionarius. "°) Op. cit. part. I. cap. il. sect. ΠΙ. pag. 296 seqq. Ut autem postrema haec difficultas inlelligatur, exponendum est systema aucto­ ris ejusque asseclarum hac in parte. Hic igitur pro certo sumens ecclesias anglica­ nes, quas nobiliori magisque antiquitatem redolente nomine britannicas appellare ma­ vult, partem ecclesiae catholicae nihilo mi­ nus ac romana ecclesia constituere, schis­ maticos omnino esse declarat illos omnes Britannici imperii subditos, qui catholicae romanae ecclesiae ibidem adhaerent sive ex anglicanisme ad ejus sese recipiunt commu­ nionem , quippe qui ecclesiae anglicanae unitatem scindant, ejusque episcoporum ju­ risdictioni reluctentur. Eadem plane ratione episcopos ac vicarios apostolicos quos san­ cta sedes in illis regionibus in quibus anglicana dominatur religio, constituit, theo­ logi isti oxonienses voluti intrusos sebismaticosque traducunt. Quapropter catho­ lico-romani ab illis in eodem prorsus censu habentur ac methodistae, quackeri caetcrique ab anglicana ecclesia dissidentes. Sic porro qui sinceram atque avitam catholicae ec­ clesiae fidem, omnium saeculorum testi­ monio firmatam profitentur, qui communio­ nem cum romano pontifice, per tot ante saecula in britannicis illis ecclesiis agni­ tam tuentur, atque infaustum novae angli­ canae ecclesiae schisma ab ecclesia uni­ versali repudiant ac detestantur, schisma­ tis inuruntur nota, iisque adnumerantur seclis, quae ex anglicano ipso schismate eruperunt et rem catholicam magis magis­ que pessumdederunt. Ita ne vero? Illud autem sciscitari lubet, si ecclesia romana ab istis auctoribus, saltem ut pars eccle­ siae catholicae omnino habeatur, eccur epi­ scopales ipsi in iis regionibus in quibus ί ■ w r I A i 138 ·· 284. Resp. Ad 1. D. Si romanae nomen coaretarctur ad significan­ dam peculiarem romanae ecclesiae dioecesim, C. st usurpetur ad significan­ das ecclesias omnes in toto ori'e diffusas quae romano subsunt pontifici, ac servant cum eo communionem fidei et caritatis, A”. Responsio patet ei di­ ctis; sublata enim aequivocatione vocis ruit difficultas. 1,1 285. Ad 2. *V. Ecclesia enim catholica constare omnibus illis et solis Christi fidelibus debet, qui unitatem omnimodam fidei et caritatis servant cum ejusdem ecclesiae visibili capite, quod postea ostendemus alium non esse nisi rom. pontificem. Quicumque propterea ab alterutra, multo vero magis ab utraque abscedunt sive in paucis, sive in multis, sive in funda­ mentalibus articulis sive in non fundamentalibus, aut haeretici aut schisma­ tici, ut plurimum vero et haeretici et schismatici sunt. Ita se gesserunt apostoli respectu sui temporis novatorum; ita se primitiva gessit ecclesia, quae numquam novatianos, donatistas ac luciferianos ut catholicos habuit; ita semper denique constanterque se gessit ecclesia universa insequentibus saeculis ad nos usque, his omnibus perpetuo illud ingeminans: Nescio vos: tum illud: Qui non est mecum, contra me est. Ridiculum porro est, ex eo quod nonnulli factiosi superbiae filii identidem vexillum perduellionis erexe­ rint contra unice veram ecclesiam Christi, pluresque ad eandem traxerim seditionem, illa cesset esse catholica quia istorum restitit pervicaciae, inobedientiae et perduellioni. 286. Ad 3. A. Ecclesia *siquidem catholica non indiget ejusmodi copiis auxiliaribus ad inamissibilem suam hanc proprietatem et notam catholicitatis constituendam aut conservandam. Ipsa se sola ex Christi institutione fortis est. Ignorat proinde quid sint ecclesia graeca, russica aut anglicana: scii se unicam esse veram ecclesiam, nec plures dari posse, cum Christus unicam eadem pacifice dominatur, schismata exci­ tare non verentur? Id certe Palmerio juxta sua principia probari nequit, atque adeo fateri ipse visus est. Sed facta publica, quae facile afferre possem, rem ita se ha­ bere evincunt. * 11') Jure quoad hanc denominationem ecclesiae romanae qua designatur ecclesia catholica, aptare debemus responsionem quam dedit s. Pacianus difficultati ex de­ nominatione ecclesiae catholicae objectae a schismaticis novatianis. Itaque s. Pacia­ nus in Ep. /. ad Sympronianum, cum sibi ex persona novutianorum objecisset: >.Sed sub apostolis, inquies, nemo catholi­ cus vocabatur: esto, respondet, sic fuerit, vel illud indulge. Cum post apostolos haereses extitissent, diversisque nominibus colum­ bam Dei atque reginam lacerare per partis ct scindere niterentur; nonne cognomen suum plebs apostolica postulabat, qno in­ corrupti populi distingueret unitatem, n* intemeratam Dei virginem error aliquorum per membra laceraret? Nonne appellation' propria decuit caput principale signare’’ Igitur ad eum rnodum quo prius ecclesia, quae Christiana dicebatur, ob vafritiem hae­ reticorum et schismaticorum qui sibi hanc appellationem communem fecerunt, debui: vocari catholica ut a sectis distingueretur, sic cum postea iidem haeretici et schisma­ tici factiones suas coeperint vocare cccksiam orthodoxam et catholicam, debuit praeterea denominari romana ab ejus ca­ pite, romano pontifice, ut internosceretur * factionibus illud sibi nomen usurpantibus. i 139 instituerit: illas proinde quae se ecclesias jactant, rejicit ut schismaticas at­ que haereticas, eodemque in censu habet ac habuit arianos, macedonianos, nunc vero temporis lutheranos, calvinistas, dissidentesque reliquos, quos re­ jiciunt et ipsae communiones graeca, russica et anglieana vehit haereticos. Parum autem, immo nihil refert, quod ejusmodi sectae sese catholicas vocent, interdum etiam romanae 1 12 ; nam usurpationis facile arguuntor in hac de­ nominatione, prouti patres arguebant veteres sectas, quae eandem sibi deno­ minationem per summam impudentiam tribuebant. 1,3 Nec enim de nomine, sed de re controversia est. 287. Ad 4. Xeg. min. Nam licet ecclesia romana in sola Europa domi­ naretur saec. XV. ubique tamen gentium filios sibi obsequentes semper ha­ buit et habet. Inter nestorianos in Chaldaea, inter eutychianos seu monophysitas in Aegypto et Armenia; ubique inter islamitas, in indicis plagis, ut taceam de aliis regionibus occidentalibus et septentrionalibus, plures quovis tempore Christi in terris vicario obsecuti sunt et obsequuntur, eandemque cum ipso fidem et communionem professi sunt et profitentur. Fatente ipso Palmerio, non est necessaria ad universalitatem constituendam diffusio phy,15) Sane societas quae se vocat graeco russam, quamquam nihil habeat cum graecis commune praeter schisma et errores, non solum plenis buccis se appellat ortho­ doxam, universalem seu catholicam, sed sub finem anni elapsi coepit se appellare etiam romanam, ut facilius illudat rudibus el imperitis illosque sic ad antiquam et avitam fidem el ecclesiam relinquendam atque ad amplectendum schisma adducat. Adnotat enim auctor supplementi ad ephe­ meridem augustanam 17. decembris 1839. d. 351. in ephemeride Petropolitana quae Apis septentrionalis nuncupatur, quaeque, ut ajunl, officialis est, inscribi synagogam russicam, veram, universalem unitatem orientalis romanae ecclesiae. Ex his deprehendimus: 1. non obstantibus omni­ bus conviciis quibus ad haec usque tem­ pora schismatici romanam ecclesiam inse­ cuti sunt, ut odiosam redderent, eos tamen nunc se honestare hac ipsa appellatione ad venerationem sibi conciliandam. Tanta est vis veritatis ! Deprehendimus 2. quantum invaluerit impudentia apud illos atque prae­ sumptio, ut non vereantur se romanos di­ cere: ex quo fit, si eos audiamus, ut ro­ mani facti fuerint russi, russi autem ro­ mani. Quis haec risu non excipiat? Mira­ bilis profecto haec esset rerum conversio. 113) En quomodo circa hanc denomina­ tionem ecclesiae catholicae sua aetate pa­ tres ecclesiae scripserint. Cum Forlunius donatisla suam seciam ubique terrarum reperiri affirmaret, s. Augustinus petiit ab eo litteras communicatorias, adjiciens: «Hoc modo facillime illam terminari posse quae­ stionem; ep. XLIV. ad Elcusium n. 3. Paulo ante duo alia exhibuimus ejusdem s. Docloris testimonia, alterum ex lib. De util. credendi, cap. 7. alterum vero ex lib. De vera relig. cap. 7. S. Cyrillus hicrosolym. Catech. XVIII. monet iter agentem: «Ne­ que id tantum quaeras simpliciter, ubi sit ecclesia, sed ubi catholica ecclesia. Hoc enim proprium nomen est sanctae hujus, ct matris omnium nostrum, quae est sponsa D. N. J. C. Unigeniti Filii Dei." Cui con­ sonans s. Pacianus Eg. I. ad Sympronian. ..Ego forte, scribit, ingressus populosam urbem hodie cum marcionitas, cum apoilinariacos, cataphrygas, novationos, el caeleros ejusmodi eomperissem. qui se Chri­ stianos vocarent; quo cognomine congrega­ tionem meae plebis agnoscerem, nisi ca­ tholica diceretur?·· Haec applicentur anglicanis, russis, graecis schismaticis, prolestantibus, el normam tutam habebimus ad veros catholicos a fictitiis internoscendos. * i. * 140 ■·' 4 il a sica et absoluta, sed sufficit plane moralis · ‘ ‘, ut scilicet ubique aliqui sint qui ad veram Christi ecclesiam pertineant; idque merito, alioquin tribue prioribus saeculis ecclesia catholica minime extitisset. 288- Nec refert, quod eo saeculo nondum ecclesia romana fines suos in alterum hemisphaerium, seu continentalem terram protulerit, cum haec nondum detecta fuisset; nam idem adversarius pariter fatetur ad moralem universalitatem satis esse si in omnibus mundi cogniti regionibus inveniantur adhaerentes, ut ipse loquitur, verae ecclesiae, et haec fines suos protendat cum debita proportione in illas regiones, quae successive deteguntur. tu 289. Sic etiam nihil interest quod orientalis ecclesia independens fue­ rit, nec nisi precaria extiterit pax cum illa inita. Uti enim animadvertimus, catholicitas ecclesiae romanae nulla ratione pendet a schismate graeco, aut ab haeresi eutychiana : alioquin cessasset esse catholica quando tot orientales ecclesiae adhaeserunt Nestorio et Eutycbeti, aut quando donatistae se ah ecclesia romana separarunt; quod nemo dicet. 290. Ad 5. Neg. omnes ejusmodi sequelas quae ex falsis praemissis dedùcuntur. Et nos pariter contendimus attributum, ac propterea notam catholicitatis permanentem esse oportere; jam vero cum ostenderimus catholicam semper permansisse ecclesiam romanam non obstantibus illis peculiaribus defectionibus, inferri nequit eandem ecclesiam partem quidem esse ecclesiae catholicae, minime vero absolute atque in sensu exclusivo catholicam esse. Velint itaque nolint sectae orientales et anglicanae, numquam ipsae in cen­ sum venient catholicae ecclesiae, nisi erroribus et schismate ejuratis se recipiant in sinum ecclesiae romanae, cum eaque communicent in unitate fidei et regiminis cum debita subjectione ac dependentia a rom. pontifice. 291. Ad 6. Resp. Ecclesiam romanam sollicitam non esse quid de ca­ tholicis commorantibus intra ditionem schismaticorum graecorum aut anglicanorum hi ipsi sentiant aut dicant. Etiam veteres ariani vocabant catholi­ cos homoousianos, pelagiani traducianos, et ita porro; tamen catholici semper fuerunt catholici, et illi haeretici aut schismatici. Episcopalium porro fun­ damentum, dum catholicos britannicae ditioni subjectos schismaticis accensere non verentur, in falso supposito situm est, se nempe partem catholicae eccle­ siae efficere cum tamen ab ea divisi plane sint, cum nullam cum ipsa nec externam nec internam habeant communionem, atque a catholicae unitatis centro prorsus abhorreant. Qui igitur schismatici sunt? An illi qui com­ munioni catholicae ecclesiae, ejusque capiti fideliter adhaerent contra pecu­ liarem schismaticum ecclesiam; aut potius episcopi hujus peculiaris ecclesiae nulla pollentes jurisdictione caeterique ad eam pertinentes, qui ab ecclesiae universalis unitate recedunt, et schisma fovere pergunt? Praeclare Augu114) Op. cil. pari. VU. cap. 7. pag. 148. ) Ibid. 141 stlnus de Tychonio donatista loquens: „Non vidit, inquit, quod consequenter videndum fuit, illos videlicet in Africa Christianos pertinere ad ecclesiam toto orbe diffusam, qui utique non istis ab ejusdem ecclesiae communione at­ que unitate sejunctis; sed ipsi orbi terrarum per communionem connecterentur. 1,6 Id ipsum nos reponimus anglicanis. 292. Π. Obj. 1. Suis tenebris obsita est apostolica romanorum pon­ tificum successio; dissentiunt antiqui scriptores circa immediatum Petri suc­ cessorem quem alii Linum, alii Clementem fuisse scribunt; idem dic de Cieto et Anacleto quos alii quidem distinguunt, alii vero identificant: 2. in­ certi praeterea sunt nonnulli qui in serie romanorum praesulum recensentur, adeo ut mira sit in illorum catalogo contexendo varietas; 3. Per annos plus ' minus septuaginta pontificum sedes non Romae sed Avenione fuit; 4. Iden­ tidem pontifices dubii eandem sedem occuparunt; pluribus ipsa annis saepe vacavit; haud pauci simoniaci fuerunt et intrusi qui sedem illam omni vitio­ rum coeno foedarunt, Quis porro ejusmodi successioni inniti potest ad apostolicitatem ecclesiae adstruendam ? 1 17 Ergo. 293. Resp. ad 1. D. In nonnullis illius successionis individuis et adjunctis, C. successio ipsa, ïV. Successio certissima est, omnium documentorum testimoniis confirmata, quam nonnisi scepticns in dubium revocare queat. Si qua autem in hac pontificum continuata serie discrepantia est, haec non affi­ cit nisi primorum Petri successorum mediatam aut immediatam post illius obi­ tum successionem118, atque Cleti et Anacleti ob nominis similitudinem, scriptorcs, errori propugnando addictos, do­ Ηί) Contr. epist. Parmen, lib. I. cap. 1. Caelorum in publicis actis imperii britan- ctrinae consensio expectanda est? Dum ita nici romani vocantur catholici. Quando ab uno romana purgatur ecclesia, dum ea saltem est pars catholicae ecclesiae adeoque in supremo illius consessu (parlamenlo) actum est de emancipatione, quam vo­ ul catholica agnoscitur et declaratur, plu­ cant, catholicis in britannica ditione degen­ res ex oxoniensibus eandem ecclesiam in tibus conferenda, constanter catholici-ro­ haeresim atque apostasiam tempore tridentini concilii prolapsam esse contendunt, in mani vocati sunt: data autem est die 25. Jan. eoque statu perseverare.· Vide Tracts for 1829. the times, seu opuscula oxoniensia V. I,T) Ita passim rcccnliorcs protestantes. pag. 10. Londin. 1833 — 38. Idipsum Pusey, Pono Palmer cum suis anglicanis nobis dat ecclesiam particularem romanam exli- ac Newman, in ecclesiam romanam vehemention stilo iterare haud desinunt. tisse a s. Petro, ac plures alias ecclesias 118) Etenim s. Irenaeus lib. IIL cap. 3. Alius obedientiae, quae ab illa pacifice ori­ ginem traxerunt, aut ab aliis ecclesiis apo- n. 3. refert Linum consecratum in episcostolicis, jure posse uti apostolicas spectari. pum fuisse ab apostolo Petro, cui deindc Verum contendit idem dici posse de orien­ postea successit, qui successorem habuit talibus et brilannicis sive anglicanis; quod Anaclelum, quem excepit Clemens. J ux la Tertullianum b. Petro successit Clemens quidem paulo post expendemus; interim ejus concessionem amplectimur una cum ab eo ordinatus. Hi porro facile inter se ejusdem ecclesiae romanae, quam texuit, conciliantur, si dicamus s. Irenaeum locu­ tum esse de Lino et Anacleto vcluti de im­ apologia a criminatione idololatriae, saltem in genere. Ibid. Sed num inter hujusmodi mediatis Petri successoribus, Tertullianum 1 I ill ί S •iAf I 142 identitatem aut distinctionem: argumenta pro utraque sententia pugnant. “» Nos criticis ejusmodi controversiam dimittentes, in quacumque demum hypothesi dicimus, eam nullius frugis esae ad infirmandam certitudinem succmsionis de qua agimus. 294. Ad 2. Reap. Esto; etiamsi de unius aut alterius pontificatu eoque brevissimo dubitaretur in adeo tot saeculorum longa nedum varia rerum vicissitudine, inter tot persecutiones, barbarorum incursiones, civilesque factio­ nes , nihil profecto eidem successioni detraheretur. Quaenam est historic sive sacra sive profana quae decem et octo saeculorum periodum complecta­ tur, quae nodos interdum haud oiferat extricatu difficillimos, et de quibus probabilius inter eruditos numquam cessabit disceptatio? Nemo tamen sanus hac de causa suspectam historiam habebit. Idem dic de catalogi varietate in pontificibus romanis recensendis. 295. Ad 3. D. Translata est residentia romanorum pontificum Avenionem, C. romana sedes, A. Hoc enim, ut postea ostendemus, fieri nequii. Porro pontifices Avenione residentes universam per se regebant ecclesiam, per suos vero in Urbe vicarios episcopatum romanum administrabant. 296. Ad 4. Tr. Ant. Seg. Cons. Dato enim quod unus vel alter ponti­ fex dubius pxtiterit. ac si placet, etiam intrusus aut simoniacus, immo qui se vitiis polluerit, nihil exinde sequitur adversus continuatam pontificum * successionem; quemadmodum non censetur interrupta successio pontificum ju­ daeorum , quamvis regum graecorum, ac postea romanorum imperatorum po­ tentia ac vi plures summum pontificatum adepti fuerint malis artibus, simoniace, atque adeo pessime illum administraverint. 120 Accedente universalis vero de Clemente tamquam de successore Petri mediato. Immo Godefridus Vendelinus censet Linum rexisse ecclesiam roma- » nam adhuc vivente Petro per aliquot an­ nos velut ejus vicarium, cum ipse Petrus Urbe abesset. Certe nihil prohibet quomi­ nus dicamus plures per id temporis, vi­ gente persecutione el postulantibus eccle­ siae adjunctis, consecratos in episcopos fuisse, qui deinde sibi invicem successe­ runt. Cf. opusc. inscript. De Clementis et ejus epistolarum tempore divinatio apud Cotelerium PP. apostolic, vol. I. pag. 138 seqq. In hujus sententiam convenit etiam Isaacus Vossius in epist. II. seu Despon­ sione ad Blondellum. ibid. vol. IL pag. 443. 119) Qui alterum ab altero distinguunt, innituntur diversis utriusque pontificis nomi­ nibus, patria, die festo, vitae gestis, cata­ logis, iconibus etc.; qui vero unum esse contendunt, urgent nominis similitudinem, antiquos scriptores, qui si memorant Cletum, silent de Anaclcto et vicissim. Schelstrate in op. Antiquitas ecclesiae distertalionibus, inanimentis ac notis illustrata. Romae 1693. tom. L diss. II. cap. 2. ex­ pensis utriusque sententiae momentis con­ cludit n. 14. >.In tanta antiquorum discre­ pantia credimus, locum habere praedaram Baronii regulam, quod in his, quae sunt romanac ecclesiae, major adhibenda sit fides ejus alumnis, quam ceteris.·* Vossius l.c. pariter distinguit Clelum ab Anaclcto. 12°) Cf. Joseph. Flavium, Antiquit. Ju­ daic. lib. XX. cap. 10. cd. Havercampii. ubi enumerat omnes qui ab Aaron usque ad Phanusum, qui tempore belli a seditio­ sis constitutus est summus sacerdos, pon­ tificatum gesserunt, ac refert summalim quomodo plures ad hunc honoris apicem pervenerint. · 143 ecclesiae consensu, si quod vitium irrepsit in electione, sanatum est. his potius inhaerentibus humanae infirmitati defectibus admirabilem Dei in hanc sanctam sedem deprehendimus providentiam, quae numquam passa est ut illa tot inter personales, ut ita dicam, defectus, ullum caperet detrimen­ tum sive in iis quae ad fidem, sive in iis quae ad morum doctrinam per­ tinent. Exinde praeterea discimus non humana prudentia et industria, sed divina prorsus potentia regi illam ac. sustentari. 121 , DIFFICULTATES. E.r variis sectis. 297. I. Obj. Penes protestantes unitas fidei viget et caritatis; viget praeterea medium utriusque conservandae. Etenim 1. in fide profitenda con­ veniunt quae complectitur praecipuos articulos; si qua apud eos reperitur libertas, haec non afficit fidei dogmata sed quaestiones adiaphoras, prout fieri consuevit inter theologos catholicos : 2. Caritas vero inter eos efficit ut unum Christi corpus constituant, ac se veluti fratres complectantur, non obstante Λ. - * * in nonnullis diversa sentiendi ratione. Quod vero ad media utriusque unitatis conservandae spectat , 3. notum est omnes agnoscere Scripturam sacram veluti supremum controversiarum tribunal, omnes pari consensu retinere symbolum apostolicum, immo ct symbolum nicaeno-constantinopolitanum, ac symbolum athanasianum. 4. Quod si haec non sufficiant, non desunt gene­ ralia comitia, quibus omnes se subjicere debent; publicas habent et commu* · 1 ·« . - < n . | m) Quam diversam opinionem de sum­ corruptam, el inores integerrimos summo­ mis pontificibus, qui XI. prioribus saecu­ rum pontificum tamdiu stetisse hanc sedem : lis ecclesiam rexerunt, habuerit Hurler, pa­ permisit ad extremum Deus, ut etiam qui­ dam parum probi pontifices aliquando hanc tet ex iis quae scribit in vita Innocentii III. lib. ΧΙΠ. ed. cit. tom. II. pag. 346. ubi de­ sedem tenerent el regerent. . . . Itaque ni­ scribens antiquam s. Petri basilicam inter hil est, quod haeretici tantum laborent in quorumdam pontificum vitiis conquirendis. cetera haec habet : «Ici, les mausolées de presque tous les papes, depuis s. Clément, Nos enim agnoscimus et fatemur ea fuisse non pauca: sed tantum abest, ut iis gloria publiaient par leurs inscriptions ou par des symboles, leurs actions, leurs qualités, leur hujus sedis obscuretur, vel minuatur; ut pieté: l’âme du chrétien était extraordinai­ iisdem potius vehementer crescat el ampli­ rement émue de voir réunie dans ce san­ ficetur. Hinc enim inlelligimus. non hu­ ctuaire des plus profonds mystères l’enve­ mano consilio, prudentia, viribus, romaloppe terrestre .de tant de grands esprits num pontificatum tamdiu consistere, sed qui avaient réglé, dirigé et représenté de­ quia haec petra ita a Domino roborata, divinitus fundata, angelorum custodiis septa, puis dix siècles l’élément suprême de la vie des générations passées, et qui s’étaient singulari Dei providentia el protectione mu­ distingués, comme autant de colonnes de la nita est, ut adversus eam portae inferorum vérité, par leurs sentiments et leurs actions, nullo modo praevalere possint, sive illis portis persecutio tyrannorum, sive rabies par leur savoir et leurs moeurs." Apposite etiam Bellarminus praef. in haereticorum, sive schismaticorum furor, libros de summo Pontifice η. 7 et 8. scrip­ sive scelera et flagilia designentur.·' 'll: .Ac ne forte putaremus ob vitam in- Μ· f U 144 nes fidei confessiones, seu ut vocant, libros symbolieos; nihil igitur apud ipsos desideratur ad veram unitatem constituendam et conservandam. 298. Resp. A. A. Ad 1. prob. D. Conveniunt in profitenda fide, quae complectatur praecipuos articulos juxta uniuscujusque arbitrium determinan­ dos. Tr. quae reipsa praecipuos complectatur et creditu necessarios, Λ. Transmisimus primum distinctionis membrum etiam in adversariorum hypothesi, cum notum sit 1. nullam sectam cum altera convenire in eadem fidei professione; 2. plures non solum diversa, sed plane contraria sentire et cre­ dere, ut patet ex articulo de reali Christi praesentia in eucharistia deque aliis non paucis; 3. plerosque protestantes omnem symbolismum plane reji­ cere, quem vocant per contemptum fidem formulariam j 4. plures item ad christianismi essentiam constituendam, omnem fidei necessitatem rejicere11 cum juxta ipsos christianismi essentia consistat in cordis affectu, in affectu sentimentali, in caritate, cetera vero efficiant solam illam quam dicunt for­ mam extrinsecam, supervenientem. 123 Verum, hoc omisso, ecquis ignorat articulos praecipuos esse relativos? Alii enim sunt praecipui lutheranis. alii zwinglianis, alii calvinianis, alii denique, ut ceteros praetermittamus, genevensibus quibus articuli de Trinitate, de divinitate Christi, de propa­ gatione peccati originalis aliique ejusmodi non solum non sunt praecipui, sed nulli prorsus sunt. Ex his patet utrum libertas quae apud protestantes viget, afficiat fidei dogmata an vero adiaphoras tantum quaestiones, quae conferri possint cum controversiis in scholis catholicis sine ullo fidei dispendio agi­ tari solitis. Si bis omnibus addatur principium fundamentale protestantismi, quod hic consistat in plena examinis libertate 12 4, omnibus perspectum erit quaenam apud eos communis dari queat fidei confessio, quae praecipuos arti­ culos complectatur; cum illo semel constituto, actum sit de quolibet articulo. 15I) Cf. quae scripsimus in tract. De genevensis Cheneviërc in op. De l’auto- | vera religione, part. Π. prop. IV. η. 76 rite dans l'église réformée, pag. 38, 66 seqq. scribit: «La loi de Γ examen est con­ seqq. cum notis adnexis. stituée dans la réforme. . . . Tous les mem­ ”3) Ibid. n. 85. bres de l’église ont le droit, et font bien 1 ”) Praeter documenta quae in tract cit. adduximus alia pene innumera praesto •d’examiner d'après leur raison ct l’évan­ gile, si les doctrines qu’on leur propose sunt: sic protestans minister gcnevcnsis Paschoud in opusc. Ou' est-ce qu un Pro­ sont conformes à la parole de Dieu, sans que personne au monde soit fondé à les testant? inculcat protestanlismum consistere inquiéter, à les blâmer, à les punir. Sans «dans la liberté de croyance, et dans la cela nos devanciers auraient très-mal agi liberté de culte pour tous et pour chacun;·* en se séparant de l’église de Rome, elles et in alio op. quod ministri protestantes tradunt legendum suis adeptis cui tit. Re­ récriminations de cette église contre nous seraient fondées.'* Cf. Le Guide du caté­ cueil de passages de Γ écriture sainte, ed. chumène Vaudois. par M. A. Charvaz évêque Genèv. 1743. pag. 155. affirmatur quod vi ejusdem principii: «Chaque particulier a le de Pignerol. Paris 1840. tom. I. livr. 1. droit de choisir la religion qui lui parait pag. 15. suiv. la meilleure.“ Demum pastor ac professor 145 ’ 299. Ad 2. T). Caritas malignantium quae efficiat unum Christi corpus ad instar musivi cujusdam operis, C. proprie dicta, qualis nempe requiritur ad unitatem ecclesiae constituendam, 2V. Non alia inter sectas protestantes raritas (utimur scilicet hoc nomine ex adversariorum ore, qui veras rerum notiones pervertunt) obtinet, quam ea qua exterius colligantur ad oppugnan­ dam catholicam ecclesiam, quae propterea non caritas sed odium rectius nuncuparetur; hac dempta, nullo jam inter se foedere consociantur. Non solum enim in diversas abeunt sententias, uti saepius animadvertimus, sed intestinis et publicis discordiis mutuo se proscindunt et anathematizant. 125 Unitas caritatis in eadem communione consistit cum ecclesiae capite ac sin­ gulis ejusdem membris. 300. Ad 3. D. Sensu uniuscujusque privato exposita, C. a legitima auctoritate, N. Mirum est protestantes post tot saeculorum experimentum adhuc jactare Scripturam veluti supremum controversiarum judicem, ac tri­ bunal inappellabile, cum ipsa ex privatorum interpretatione quovis saeculo omnium discordiarum immo et haereseon parens extiterit. Cum enim Scri­ ptura liber sit mortuus, ejusque littera occidat, ut loquitur apostolus, evidens est illius sensum inter protestantes a subjectiva uniuscujusque persuasione pendere. Spiritus ejus tunc solum vivificat, cum Scripturae adjicitur legiti­ mus atque infallibilis interpres. Verum de hoc argumento postea. Idem dic de symbolis (in hypothesi quod ea admittantur; siquidem plerique ea nunc rejiciunt) quae cum nonnisi implicite plures articulos contineant, de aliis vero plane sileant 12 6, fit ut controversiis innumeris campus semper latissime pateat. 301. Ad 4. D. Quae tamen comitia nulla intrinseca auctoritate pollent, sed solum extrinseca et directiva, Tr. quae vim habeant cogendi ad interlîJ) Recolantur quae paulo ante attuli­ mus de hoc argumento. Dissensionum quae inter prcsbyterianos Americae septentriona­ lis exardescunt, recens exemplum refert cl. Kcnrik coadjutor episcopi Philadelphiae in op. cit. Theologiae Dogmaticae. Philadelph. 1839. tract. IL De Ecclesia, cap. 8. De unitatis defectu in sectis pag. 184. ubi refert in calvinianorum comitiis generalibus, singulis fere annis sententias obtinuisse ct oblinere, quae alterna vice vel illius scholae novae, quae a confessionis principiis longis­ sime abscedit, vel scholae veteri calvinianae favent. Quum autem commentationes in epi­ stolam ad Romanos a quodam Barncsio Phi­ ladelphiae ante paucos annos editae, haereseos fuissent insimulatae, ipseque ex synodi auctoritate a munere praedicandi suspensus, ί'πτοηζ, Praelectiones theolog· Π. comitia generalia Piltsburgi ann. 1836 eum absolverunt: anno vero insequenti comitia generalia Philadelphiae habita, omnes no­ vae scholae fautores et ecclesias in quibus eae circumferebantur opiniones a consortio suo absciderunt, qua ratione sexcenti fere euangelici praecones simul abscissi dicun­ tur. Talis est pax et concordia quae inter sectarios efflorescit. |2β) Nihil sane in symbolis expresse dicitur de justificatione, de sacramentis, de reali Christi praesentia in eucharistia aliis­ que ejusmodi permultis, de quibus acris inter catholicos et sectarios, atque inter se­ ctarios ad invicem controversia est. Sociniani abutuntur symbolo apostolico ad sua perversa dogmata vindicanda. 10 .4' I 146 num fidei assensum, .V. Plura utique per summam incohaerentium pene? protestantes celebrata ejusmodi comitia sunt, atque adeo interdum celebra», tur: verum euimvero cum ipsi lateantur hujusmodi comitia errare posse, nec infallibilitate pollere, evidens est minime ipsis tribui posse judiciariam po­ testatem. sed solum declaratoriam, prout presbvteriani aperte confessi sunt.IK Dixi vero per summam incohaerentium illa comitia ad iidei controversias dirimendas celebrari, quia repugnant essentiali protestantisini principio de liber­ tate examinis ac omnimoda independentia a qualibet auctoritate. Idem in­ trinsecum vitium arbitrariis illis inhaeret Iidei confessionibus, seu libris symbolicis, quos adversarii quidem jactant, sed reipsa contemnunt. 12R Aside his hactenus, cum dicta sufficiant. ~*\ 302. Inst. Quidquid demum sit de lutheranis, reformatis, dissidentibusque reliquis 129, nemo jure inficiari poterit tum ecclesiam orientalem sive T/ ,3T) In Form of govemement of the Presbyterian Church in America. HS amended in 1821. chap. 1. 7. 4;t, *îS) Hujus rei vadent libentissime damus auctorem haud suspectum. Etenim Pal­ mer op. cit. part. I. cap. 12. pag. 388 ei 389 aperte declarat luthcranismum et calvinismum vix non evanuisse, ita ut sint potius argumentum historiae: ..Quoniam, ut ait ipso, debiles reliquiae sine vita quas ipsi post se reliquerunt, quaeque adhuc illorum nomine designantur, non sunt nisi luctuosa monumenta systematum quorum imperfectiones ct defectus, quicumque demum illi fuerint, nobilitata fuerunt sancio ardore ac zelo erga Deum ejusque revelationem (ut ipse pie autumat)." Sed mira est ipsius auctoris conclusio: -Quum nunc confessio­ nes fidei ob quas Lutherus, Zwinglius et Calvinus suum sanguinem profudissent, se­ positae fere sint veluti antiquatae, aut sub­ scribantur sub iis clausulis et declarationi­ bus quae actum subscriptionis ad puram scenam ludicram revocant, quanam ratione possumus nos existentiam illorum fidei agno­ scere? Oppressi ab audaci impietate neolo­ gism), atque adeo ab incredulitate quaese pallio christiani nominis obtegit, quo pos­ sint fidei deteriora vulnera inferri, aut in praeceps dejecti mortalis lethargiae, apo­ stasiae nimirum arianae et socinianae, lutheranismus et calvinismus, uti systemata religiosa, in regionibus in quibus ortum habuerunt plane videntur periisse !■· 'î9) Dissidentium nomine significant anglicani illos omnes quos vocant etiam séparatistes aut noiteonformistas, qui sci­ licet dissident ab ecclesia legali ac domi­ nante, cujusmodi sunt methodistue, bapti­ stae. juniperi, unitariani. uninersalitlee . . . socialistae seu oscenitae; nam ct haec secta novissime prodiit in Anglia. Addicti eidem sunt homines impudcnlissimi, qui Dei existentiam ut probabilem defen­ dunt: daemonum, inferni, coeli, locis naturalis existentiam negant atque irrident, omnibusque cupiditatibus indulgent. Indies turpissima haec secta ibidem augescit magno etiam civilis rcipublicae detrimento. Quod autem spectat ad professores ipsos oxonienses, ut magis magisque pateat, quod nuper attigimus, quam parum inter se conveniant vel in rebus gravissimis, luculentum alle­ ram exemplum in argumento de quo agi­ mus. Palmer methodistas dissidentes evira ecclesiam catholicam, adeoque et anglicanam in ejus hypothesi esse pronuntiat; Pusey e contra wesleyanos seu mclhodislas in cit. epist. vocat sectionem seu por­ tionem ecclesiae nostrae; eosque com­ mendat, opponitque eorum doctrinam do­ ctrinae romanistarum. Palmer item, ut vidimus, ecclesiam rom. spectat uti partem ecclesiae catholicae, cum qua adhuc esse conjunctas ecclesias anglicanas contendit: attamen Newman ejus collega in op. Lec­ tures on the prophetical office of the church etc. . . . seu Lectiones de munere prophetico ecclesiae, spectato in relatione 147 graecam, et graeco-rufwim, tum ecclesias britannicas fidei et. communionis unitatem praesoforro, immo partem constituere ecclesiae catholicae. Etenim 1. ecclesia graeca, ac propterea graeco-russa quae est ab illa progenita, an­ terior est quacumque ecclesia, quandoquidem ex oriente progressa est, ubi religio Christiana coepit et exinde in alias mundi plagas est disseminata. 2. Eadem ecclesia suam hierarchiam per continuatam episcoporum successio­ nem perpetuo conservavit, idemque dicendum de ecclesia graeco-russa, ex quo per evangelicam praedicationem instituta est. 3. Utraque ecclesia centrum habet unitatis; ecclesia quidem graeca in patriarcha suo oecumenico, nempe constantinopolitano; graeco-russa vero in sancta synodo petropolitana per­ manente. 4. Quo factum est, ut hoc auctoritatis principio non solum unitas regiminis, verum etiam unitas fidei sarta tectaque in utraque ecclesia con­ servata fuerit; 5. quod enim attinet ad articulum de processione Spiritus sancti a Patre et Filio, praeterquam quod mera est opinio quae per duo ad minus saecula ante Michaëlem Caerularium tolerata est, quippe differentia graecos inter et latinos verbalis potius fuerit quam realis, ut praestantiores latini theologi fassi sunt130, si qua novitas in eo est, haec ex latinorum potius parte se tenet quam ex parte graecorum atque idcirco etiam russorum. 6. Neutra praeterea ecclesia se separavit ab ecclesia romana, sed haec utramque a sua repulit communione, cum haec tamen separatio probata non fuerit a majori ecclesiae catholicae parte; 7. dici propterea potest particula­ res ecclesias, romanam scilicet et constantinopolitanain ab invicem fuisse divi­ sas. salva ecclesiae catholicae unitate. 8. Accedit, ecclesiam graecam, ac proinde russicam, nihil innovasse circa primatum, cum non inficietur posse romanum pontificem veluti primum episcopum juxta consuetudines ac syno­ dos ecclesiae spectari, sed solum numquam admisit hunc primatum de jure divino. 9. Quae cum ita se habeant, merito episcopi gracco-uniti in ditione russica sub finem anni elapsi (1839), libellum supplicem dederunt autocrati, quo humillime eum rogarunt ut dignaretur illos in unitatem admittere san­ ctae apostolicae orthodoxae et universalis ecclesiae, a qua per vim majores ad romanismum et protestantismuni po­ pularem. Lond. 1837. 1. III. pag. 101 seqq. ut postea videbimus; eam comparat dae­ moniaco, rom. pontificem vocat diabolum etc. His vero subscribit Pusey in cp. cit. In tractatibus vero editis a doctoribus ejusdem universitatis oxoniensis et inscriptis pro tempore praesenti, V, VI. n. 20. pag. 3. admirata ecclesiae catholicae seu romanac antiquitate, universalitate ac unitate, nec non pulchritudine ejus systematis conclu­ dunt: .Nos nequimus non fundere suspiria cogitando quod simus ab hac ecclesia se- parati." En quomodo hac anglicanae ec­ clesiae columnae in ipsa catholicae eccle­ siae notione inter se cohaereant: et quibus solidissimis fundamentis aedificium, quod ipsi tanta animi securitate extollunt, inni­ tatur! 13 °) Ita Palmer op. el loc. cit. cap. 9. qui pro hac sententia adducit Magistrum sententiarum, s. Thomam, Bandinum, s. Bonaventuram, Scotum inter scholasticos; in­ ter recenliores vero Bellarminum, Toletum, Azorium, etc. 10* 148 sui fuerant divulsi; imperator vero benigne annuit. 181 Eaedem porro rationes militant pro ecclesiis britannicis, quarum origo, lit visibiles ecclesiae, ; i 9 •J|) Ne haec pereant documenta, juve­ lebant, perpessi sunt gravissimam perserit hic ea transferre ex ephemeride officiali cutionem. Sed statim et ritus nostri, sapetropolitana Apis septentrionalis nuncu­ eraeque ecclesiasticae caeremoniae, institu­ pata mens. Novembr. 1839. En igitur cujustiones etiam et liturgiae graviter immuta­ modi sit actus apostasiae episcoporum graeco- tae fuerunt. . . . Maxima pars unitorum unitorum: -In nomine Patris et Filii et (eum eorum provinciam Russia occupavit), Spiritus Sancti. Nostra ecclesia a suo ini­ jam tunc statim rediit ad unitatem cum or­ tio eadem erat quae et sancta, apostolica, thodoxa orientali catholica ecclesia, jamque orthodoxa catholica ecclesia, quae ab ipso pars ipsi erant indivisibilis universalis rus­ Domino et Salvatore nostro Jesu Christo sicae ecclesiae. Ceteri vero apud beneficum in Oriente instituta est, inde ex Oriente russicum regimen, quoad ejus fieri poterat, totum mundnm illuminavit, et hucusque invenerunt tutamen contra praepotentem cle­ divinas institutiones christianae religionis, rum romanum." Post haec aliaque ejus­ quin aliquid adjecerit ex spiritu adinven­ modi putida ac manifesta mendacia quae tionis humanae, integras et haud immuta­ referre non vacat, proditores isti episcopi tas asservavit. In illo benedicto omnino has emiserunt conclusiones: exoptato universali foedere, ecclesia nostra -L Statuimus denuo agnoscere unitatem pars erat indivisibilis graecae-russicae ec­ nostrae ecclesiae cum orthodoxa catholica clesiae, quemadmodum et majores nostri, orientali ecclesia, ideoque ex hoc permanere una cum commissis nobis gregibus in uni­ sermone non minus quam genere, pars erant indivisibilis russicae gentis. Verum tate cum beatissimis patriarchis, atque in lugubris distractio provinciarum nostrarum obedientia erga sanctissimam, regentem unia Russia vera earum patria, divellit quo­ cersalem russicam synodum. que majores nostros a vera catholica uni­ IL Piissimum vero dominum et impe­ tate, subjecitque eos vis extraneae domi­ ratorem perquam humillime, rogare, ut no­ nationis sub nomine unitorum arbitrio ro­ stram hanc decisionem sub suum almum manae ecclesiae. Quamquam vero haec suscipiat praesidium, promoveatque eieipsis, per publica quidem instrumenta, et cutionem excelsa sua ordinatione, suaque orientalem liturgiam in nostra domestica imperatoria voluntate ad pacem et salutem russica lingua, et omnes sacras caeremo­ animarum, eo consilio, ut sub ejus libe­ nias . . . tutata fuerit, quin immo ipsum rali sceptro nos una cum tota russica gente, transitum ad romanum ritum prohibuerit, juxta antiquum apostolicum officium, justa (manifestum argumentum quam purae et praescripta sanctorum universalium conci­ immutabiles crederentur antiquae nostrae liorum, juxta traditiones episcoporum doorientales institutiones!) nihilo tamen mi- ctorumque orthodoxae catholicae ecclesiae, uno eodemque ore, consono item corde publicae, ipsique consona ratio latini cleri, laudare possimus Deum unum et trinum.’ qui ferre non poterat russicum spiritum pa­ Ad haec sanctissima Synotius -gratias trium (nationalitatis) et ab antiquo ductam egit caelesti Pastori pro hoc novo incre­ liturgiam orientalis ecclesiae, eo omnibus mento sui veri gregis, statuitque juxta re­ nervis tendebat, ut, si fieri posset, vesti­ gulas et exempla sanctorum Patrum, epi­ gia ipsa primaevae originis gentis nostrae, scopos, clerum et gregem universum eccle­ nostraeque ecclesiae eradicaret. Duplex hic siae usque adhuc graecae-unitae, in plenam conatus in causa fuit, quod majores nostri recipere et illimitatam communionem san­ post initam unionem miserrimam sortem ctae, orthodoxae catholicae orientalis eccle­ experti sint. Nobiles post jura sua male siae. ..." Imperator dignatus est manu habita, transierunt ad romanum ritum, ci­ propria his verbis rem decidere: gratias ves vero et coloni, qui moribus majorum rependo Deo et suscipio. Ita consum­ in unione etiam asservatis renuntiare no- matum est hoc mysterium iniquitatis quod antiquissima est, et per XV. continentia saecula permanserunt in commu­ nione cum omnibus Christi ecclesiis. Quod si postea a romana ecclesia di­ visae eunt; 10. hujusmodi separatio non fuit voluntaria; ecclesia romana est quae illas excommunicavit; ceterum ipsae semper cum ecclesia catholica conjunctae perstiterunt. 11. Quod si potestas civilis edictis vetuit commu­ nicationem cum ecclesia romana, id factum est ad praecavendos abusus romanorum pontificum qui nihil unquam moliti non sunt ad ecclesias britannicas et dominationem temporalem sibi subigendas. 12. Itaque ecclesiae britannicae nullo modo schismaticae censeri possunt, tum quia pergunt in unitate fidei sive respectu sui, sive respectu ecclesiae catholicae, cujus necessitatem veluti fundamentale principium inculcant; tum quia se non separarunt ab ecclesia catholica; tum quia fides ecclesiarum britannicarum non innititur privatae interpretationi scripturarum tantum, sed interpretationi traditional!, quae est regula totius ecclesiae catholicae, prout aperte habetur in XU. arti­ culo: ..Ecclesia habet . . . auctoritatem in controversiis fidei.·' 132 Nihil igitur impedit quominus has ecclesias unitatem conservare affirmemus. 303. Resp. N. A. Ad 1. prob. Resp. I. Neg. suppositum, quod plures scilicet distingui possint ecclesiae a Christo institutae, ita ut una possit dici altera anterior aut posterior. Ecclesia a Christo instituta unica et individua est, quae in partes scindi non potest; eaque est ecclesia catholica cujus centrum et caput a Christo institutus est Petrus ejusque legitimi successo­ res, ut postea ostendemus. Potuit autem aliquis populus prius alio in hanc unicam ecclesiam cooptari, quae incunabula sua Hierosolymis habuit ubi passus est Christus, et Petrus primum commoratus est. Cum vero Petrus ad arcem romani venerit imperii, hoc unicae ecclesiae centrum Romae con­ stitutum est, ubi Petrus suam sedem fixit, ac mortuus est, eamque suis in primatu successoribus regendam reliquit. 304. Resp. II. D. Ecclesia graeca anterior est quacumque ecclesia tem­ pore, Tr. auctoritate, N. Hoc est sophisma quo, ut observat Maistrius 13 3, utuntur prius secreto, deinde publicum factum est; ac optime quidem, si Deus humanis frau­ dulentiis depici posset! Ut autem ad posteros istorum apostatarum praesulum infamia perveniat, heic eorum nomina subjiciam; sunt autem 1res: primus Josephus Siemaszko, qui cum in scho­ lis ordinis s. Basilii institueretur, ob prae­ mium non adeptum se de ordine illo ullurum spopondit: promissis porro suis stetit; primus quippe ejus actus cum ad potesta­ tis culmen in ecclesia sua (graeco-unita) evectus est, impeliil ordinem suum, cui primum novilios recipere sine gubernii ve­ nia prohibuit; tum vero eo quod novitios non haberet, illum omnino abolevit. Homo superbiae et malarum artium plenus, toliusque doli ex parte catholicorum primarius artifex (tales enim semper sunt apostatae nostri), nunc ab imperatore archiefiscopus wilnensis renuntiatus, quae sedes schismatica nunc primum erecta est. Reliqui duo mi­ norum gentium sunt, Basilius Luzynski et Antonius Zubko. ,3î) Ita Palmer op. cit. part. I. cap. 10. cujus praecipuas difficultates in compendium redegimus. *”) In op. Du Paye, livr. IV. chap. IQ. 150 adhuc graeci et graeco-russi, ut sibi aliisquo persuadeant ecclesiam orientalem, non obstante suo schismate ab ecclesia romana, veram esso ecclesiam. Vorumsi semel constiterit, uti inferius ostendemus, romanam ecclesiam seu romanum pon­ tificem esse centrum unitatis jure divino constitutum, esse omnium ecclesiarum matrem et magistram, quid refert quod aliqua societas anterior sit tempore ipsa imperii civitate principe ac metropoli, ut exinde super illam auctoritatem jactare possit? Si praeterea constiterit, ut pariter luculentissime evincemus, graecam seu orientalem ecclesiam per X. saecula agnovisse primatum romani pontificis jure divino, eique fuisse subjectam; major profecto antiquitas eam a crimine perduellionis in schismate quo se maculavit haudquaquam absolvet. Nunc addo parem non esse cum ecclesia graeca conditionem ecclesiae tussi­ cae, quae duplicis immo triplicis schismatis nota sese foedavit Ac 1. qui­ dem schismatis quod commune habet cum graecis in ordine ad rom. ponti­ ficem. 2. Schismatis quo se a patriarcha constantinopolitano sejunxit, quo fit ut nullam communionem servet cum ecclesia graeca, prout haec ipsa haud ita pridem publice declaravit. 134 3. Schismatis a patriarcha moscovita, qui a Petro I. abolitus est. ut sufficeret in ejus locum eam quam ipse appellavit sanciam synodum permanentem petropolitanam, cujus caput ipse imperator pro tempore est, ejusque membra omnia ab imperatore deligun­ tur: quaeque sua omnia decreta, ut mitius loquar, sub influxu imperatoris emittit. Hanc certe svnodum non constituit Christus. h? i îiïl 308. Ad 5. D. In sensu adversarii, C. in sensu ecclesiae catholicae ab eodem conslanlinopolitano patriarcha; atque hinc factum est ut diversae istae ec­ clesiae divisae fuerint ab invicem, ct effectae nationales, atque constanlinopolilani pa­ triarchae auctoritas ad nihilum redacta fue­ rit. Ita Deus punivit patriarcharum conslanlinopulilanorum superbiam, qui ab ec­ clesia romana, ut supremam auctoritatem oblinerent, turpiter defecerunt. ,ίβ) Ibid. *’ ■) Aeta conciliorum Harduini, tom. IX. coi. 990. IJS) Salis est inter ceteros legere quae de Gregorio Palama scripsit Ncctarius in op, cit. Confutatio imperii Papae. 1JS) In opere cui titulus: Moscovia, typis birekinanicis 1587. in scripto: Capita, quibus Graeci et Rutheni a Latinis in re­ bus fidei dissenserunt. Item : Errores alii Ruthenorum qui orientale schisma sequuti sunt, postquam Graeci ab ecclesia sese praeciderunt. Pag. 38—46. 11 °) Cf. P. Rozaven in opere, quod opposuit Alexandro Stourdza, el inscripsit: L'église catholique justifiée contre, les attaques d' un écrivain qui se dit ortho­ doxe. Lyon 1822. Cf. etiam Grégoire, Hi­ stoire des sectes religieuses. Paris 1829. Tom. IV. chap. 14. Sectes dérivées du Raskolnisme, etc. * 4 1 I i ‘ί i ; · i r fÿi· 152 quae ipsum ut fidei dogma definivit, xV. Jam vero non privato uniuscujus­ que individui sensui in his standum est, sed auctoritati ecclesiae infallibili controversiarum judici. Quod autem adjicitur de intervallo quod effluxit in­ ter Photium et Michaelem Caerularium, quo tempore tolerata dicitur contra­ ria sententia, non aliud significat, nisi quod sublato schismate, ecclesia graced nullam hac in parte ecclesiae latinae molestiam crearit : quum vero postea graeci crimini latinae ecclesiae vertissent quod profiteretur fidem de pro­ cessione Spiritus Sancti etiam a Filio, tunc controversia excussa est et definita, uti constanter se gessit ecclesia. 141 Falsum porro est latinos theo­ logos veluti verbalan potius quam realem hanc controversiam spectasse, quum omnes unanimiter graecos impugnaverint et haereseos accusaverint, tractatus­ que ediderint adversus illos. Haec sunt plane somnia. 142 Utrum vero no­ vitas se tenuerit ex parte graecorum an ex parte latinorum, ex iis quae suo loco disputavimus abunde liquet. 143 S 309- Ad 6. D. Id est expresse ab initio, et aperte, Tr. aequivalenter, et aperte etiam temporis lapsu, xV. Numquam ecclesia romana nisi provo­ cata atque omnibus prius conciliationis ac pacis viis pertentatis, quempiam repulit e sinu suo. Provocamus adversarios nostros ut ex tota ecclesiastica antiquitate hanc usque in diem contrarium ostendant. Quum igitur Photios primum, saeculo IX. mediante, patriarcha intrusus classicum rebellionis ce­ cinerit, carpserit ecclesiam latinam quod plures doceret errores, atque ipsum excommunicaverit pontificem, quid mirum si hic separaverit se ab illius com­ munione ? 14 4 Idipsum contigit in schismatis instauratore saec. XI. Michaële Caerulario homine nempe audaci ac facinoroso, qui pariter insectatus est ecclesiam latinam,-e sacris dypticis nomen pontificis sustulit, atque indebita *4 *) Numquam enim, ut saepius alias animadvertimus, ecclesia consuevit definire nisi articulos in controversiam adductos, aut impugnatos a novatoribus. Licet vero Photius aliorum haereticorum graecorum exemplo et ipse attigerit quaestionem de processione Spiritus sancti, cum tamen ec­ clesia tunc temporis praecipue adlaboraret in flammis erumpentis schismatis extinguendis, vix de illa actum est; cum vero schisma cito sublatum fuerit, paxque quiesque in utraque ecclesia restituta, altum fuit de ea controversia silentium, donec opera nefarii Michaelis Caerularii recruduit schisma, quod ut ille consolidaret inter cetera quae obji­ ciebat ecclesiae romanae, et hunc articulum in medium adduxit; quapropter ecclesia in concilio barcnsi illum discussit et asseruit; quod iterum facium est in conc. lugdunensi et florentine» graecis itidem el latinis praesulibus assentientibus. •4a) Vere dolendum quod hacc repre­ hendere debeamus in viro docto et mode­ rato, cujusmodi se praebet Palmer. Hind ad quod alludit auctor quem impugnamus, afficit phrases adhibitas passim a patribus graecis, cum loquerentur de processiont Spiritus s. a Patre per (ύιο) Filium, quam locutionem aequivalere alias ostendimus al­ teri, nempe a Patre et ex Filio, qua pa­ riter graeci Patres usi sunt. In hoc porro solum citati doclores dixerunt illam esse quaestionem potius verbalem quam realem. non autem circa substantiam dogmatis. 143) In tract. /)e Trinii. cap. 5. prop. L 144) Cf. Constanzi op. cit. tom. IL in prooemio §. 13 seqq. 153 eibi jura arrogavit. 14 5 Numquid ecclesia romana in culpa est? Ecclesia autem moscovitica et russica discessit ah ecclesia romana opera potissimum Phoziey, missi a Cyrillo II. patriarcha constantinopolitano ann. 1408 ad re­ gendam ecclesiam kioviensem, a qua ob errores suos expulsus receptusque a Basilio Basilide Moscoviae principe constitutus est patriarcha Moscoviae. 14 R Haec proinde natio quae hactenus magna saltem ex parte catholica fuerat, arte illius pessimi hominis seducta a communione romanae sedis sponte re­ cessit, ac graecorum errores professa est. 147 Ecclesia romana nihil interim unquam omisit quo illam ad unitatem revocaret. Restitit illa tamen. Ergo ne ecclesia romana in culpa est? Judicet adversarius ipse. 310. Ad 7. A; Agitur enim de schismate formali ex parte constantinopolitanae ecclesiae ab ecclesia catholica; romanae siquidem ecclesiae adhae­ rent omnes qui sunt undique fideles, ut loquitur s. Irenaeus, exceptis haereticis et schismaticis, qui fideles non sunt. Quod vero dicitur, salva unitate eccle­ siae catholicae, non sapit nisi monstrosum systema ab adversario excogitatum. Systema plane contrarium sacris litteris, ex quibus novimus a Christo uni­ versum gregem suum Petro, ac proinde legitimis ejus in hoc primatu suc­ cessoribus fuisse commissum, ut postea ostendemus; systema contrarium toti antiquitati quae illud prorsus ignoravit. 14 8 311. Ad 8. N. Etenim hoc ipso innovarunt, quod contenderint Christum instituisse ecclesiam acephalam, negantes Petri ac proinde rom. pontificum primatum de jure divino. Verum de hoc argumento idoneo loco. 312. Ad 9. D. Idest nonnulli episcopi per summam ignaviam et assen­ tationem tum honoribus illecti, tum minis territi proditores facti sunt causae I4i) Cf. Conslanzi loc. cit. 146) Cf. Eundem tom. III. in append. I. 5 seqq. 14 7) Ibid. §. 7. nec non cit. Dissertat. cap. 7. ,48) Verum quod magis mireris illud est, quod Palmer qui lot paginas insumpsit ad persuadendum lectoribus suis, posse con­ servari unitatem in et cum ecclesia catho­ lica, non obstante actuali separatione, ipsemel postea paucis verbis destruat quod tanto molimine aedificare nisus est. Ete­ nim agens op. cit. part. I. cap. 13. adver­ sus separatisms seu dissidentes ab ecclesia anglicana, hanc sibi ex eorum ore oppo­ nit difficultatem : nPotest dari separatio abs­ que schismate, quoniam Christiani possunt esse inter se conjuncti in corde et in spiritu, quamvis officia religionis expleantur in di­ versis cultus locis." Respondet: ..Christus jussit apostolos suos esse perfecte unitos, ut mundus cognoscere posset quod Pater eum miserit. (Joann. XVII. 20—23.) Ergo quo deum que schisma intra ecclesiam ad­ versatur voluntati suae: et aperta separatio ab ipsa est manifesta inobedientia a Deo. Quumque separata conciliabula seu congres­ sus constituti sunt, et aemuli ministri sa­ tagunt proselytos facere cx ecclesia, decla­ rantes ejus cultum, regimen, regulas ita antiscripturales esse et erroneas, ut Chri­ stiani teneantur ab illa exire ac se sepa­ rare; quinam praetextus potest magis ina­ nis excogitari quam ille quo praetenditur interior communio affectionum, quae a quo­ vis facto falsitatis arguitur?" Quomodo hic auctor sibi cohaereat ipse viderit; satis est enim haec applicare ecclesiis quas ipse vo­ cat britannicas respectu ecclesiae romanae, a qua scissae sunt, ut tota ejus labefacte­ tur theoria. Tanta est vis veritatis! ΜΜΒηΟΛ Λ| ; ·! catholicae, C. ex vora persuasione. xV. Notoriae sunt artes machinationesque omnes, quibus gubernium russicum usum est ad graecos-unitos avellendos ab unitate catholicae ecclesiae atquo ad schisma pertrahendos. Publicae item sunt persecutiones atrocissimae, violentiae apertae et crudeles, bonorum expoliationes, exilia quibus nobiles confessores obnoxii fuerunt no causam Christi proderent. 149 Quin hos imitarentur, maluerunt ignavi illi episcopi avitam deserere fidem et occidere animas suas suorumque subditorum, quam adeptis honoribus et commodis nuncinm remittere, qui olim animarum nostra­ rum episcopo. Christo scilicet, rationem proditionis suae sunt reddituri. Mo­ tiva quae isti homines ad propriam apostasiam cohonestandam in medium protulerunt, non sunt nisi integumenta, quae neque Deum neque homines fallere possunt. Idem dici debet de fictitio illo supplici libello una cum benigno rescripto. Isti certe numquam legerunt in evangelio: iïihil est oper­ tum quod non revelabitur, et occultum quod'non scietur 15 ° ; aut illud: Atten­ dite a fermento pharisaeorum, quod est hypocrisis. 14 ‘ Mendacia porro sunt quae dicuntur de vi qua majores eorum ab schismate divulsi sunt. Histo­ rica documenta contrarium ostendunt. ISI 152 313. Licet vero origo ecclesiarum Britannicarum antiquissima sit, origo tamen anglicanismi. seu schismatis recens est. Nam eo ipso quod adversa­ rius fatetur per XV. continentia saecula ecclesias britannicas permansisse in communione cum omnibus Christi ecclesiis, se suasque ecclesias condemnat quod postea ab ecclesia romana ac proinde a reliquis quae in universo ter­ rarum orbe cum ea communicant, se separaverint. Ex illo tempore schismaticae factae sunt, nihilque amplius commune habent cum antiquis britannicis Cf. quae scripsimus de saevitiis omnimodis quas exercuit ct exercet regi­ men russicuni adversus catholicos, ut eos abducat ab unitate et pertrahat ad schisma, nec non exempla chrislianae fortitudinis quae praebuerunt plures ex ipsis, in Tract. De matrimonio, cap. 4. ubi agebamus De ma trimoiiiis mirlis. ISI) Lue. XII. 1. In quae Salvatoris verba notus est commentarius ven. Bedae : ..Duo autem sunt genera persecutorum : unum palam saevientium, alterum ficte fraudulenlerque blandientium. Contra utrumque nos munire atque instituere volens Salva­ tor, et supra ab hypocrisi pharisaeorum, et hic a carnificum caede praecipit non timere, quia videlicet post mortem nec horum cru­ delitas, nec illorum valeat simulatio durare." Utroque persecutionum genere utitur regi­ men russicum; neutrum porro sustinere valuerunt ignavi illi defectores episcopi. Verum quod in immensum auget istorum crimen, est supplex illa rogatio qua petunt ab imperatore, ut velit se suosque greges in communionem recipere ad pacem et sa­ lutem animarum; perinde ac si in sola tus­ sica ecclesia quis possit oblinere salutem: quicumque igitur extra ditionem russicam, ultra quam non extenditur illa synagoga, salvari non posset. Vae illis qui incipiunt in praeceps ruere; non est ubi consistant! 1 iJJ Cf. Bollandianos, Acia Ss. tom. II Scptemhr. Dissertat. De conversione et fide Russorum, §. 10. nec non card. Baronium in appendice, De Ruthenis ad communio­ nem Sedis Aposlolicae receptis, sub Cle­ mente VIII. in Annalib.cd. Lucensis,tom.IX. pag. 658 seqq. Spondannm ad ann. 1595. n. 14. etc. 155 ecclesiis quae intemeratam servarunt cum ecclesia romana, id est catholica, unitatem. Possemus urgere dubium saltem sive ex parte juris sive ex parte facti ile valore ordinationum anglicanarum, ac propterea episcoporum succes­ sione. 153 Verum opus non est ut nos in hanc disputationem conjiciamus. ,J1) Praeter ea quae circa valorem or­ dinationum anglicanarum scripsi in tract. De Ordine, n. 137. in not. specialem con­ siderationem meretur quod novissime scri­ psit clariss. ipse D. Lingard in opusc. re­ lato in Dublin Review, mens. Maj. 1840. inscripto: Ecclesia anglicana reforma­ nt ne seipsam? Ibi ostendit quam incerta, aut saltem quam problematica sit praetensio ecclesiae anglicanae habendi successionem aposlolicam in episcopatu. Praescindendo enim ab aulhenticitale aclorum lambethanonnn, certum est, uti ipse animadvertit, valde dubitatum etiam ab initio fuisse de valore consecrationis archiepiscopi Parkeri (a quo solo proveniunt actuales episcopi anglicani omnes), nec solum a catholicis, verum etiam a gubernio ipso Elisabethae, sic ut necessarium prorsus duxerit recur­ rere ad omnipotentiam reginae ad eam or­ dinationem ab omni defectu sanandam. Haec pono mandatum edixit quo ex plenitudine regiae suae auctoritatis supplebat cuilibet defectui in qualitate aut modo procedendi commissariorum (id est episcoporum qui consecrarunt Parkerum) ita id exigente tempore et necessitate. Igitur sola ratio qua justificata est illa consecratio, fuit exi­ gentia casus, secus quippe nova ecclesia recta fuisset ab episcopis non consecratis. Radicatis autem hic defectus magis mani­ festus fit ex co quod sex insequcnlibus an­ nis ad unamquamque consecrationem et confirmationem novi episcopi insereretur in commissione metropolitan! eadem clau­ sula sanatoria proveniens ex plenitudine regiae potestatis, his nimirum verbis con­ cepta: «Supplentes ex auctoritate suprema regia . . . nobis delegata quidquid in hac electione fuerit defectum, tum in his quae juxta mandatum nobis creditum, a nobis fictum et processum est, aut in nobis, aut aliquorum nostrorum conditione, statu, fa­ cultate ad haec perficienda deest aut deerit, Ium etiam eorum quae per statuta hujus regni Angliae aut per leges ecclesiasticas hac in parte requisita sunt aut necessaria, prout temporis ratio et rerum praesentium necessitas id postulant." Talis est clausula qua usi sunt quatuor episcopi qui conse­ crarunt Parkcrum die 17. Dcccmbr. 1559. in sacello lambclhano. Parker vero die 20. Januarii vices reddidit suis consecrato­ ribus Barlowio et Scorevo eos confirmando eadem clausula sanatoria. Jam vero op­ portune interrogat Lingard, nonne in hoc negotio aliquid circuli vitiosi intercessit? Tandem ann. 1566. actu Parlamenti de­ finitum est, quod cum regina in posses­ sione sit lotius jurisdictionis, omnium pri­ vilegiorum, superiorilatum ac praeeminen­ darum spiritualium et ecclesiasticarum qui­ bus fruiti sunt ejus praedecessores, cumque suprema potestate et auctoritate sua dis­ pensaverit ab omnibus causis ac dubiis cujusvis imperfectionis aut incapacilatis in confirmatione et consecratione episcoporumper suas litteras patentes, ideo omnes actus et gesta in ejusmodi occasionibus essent atque haberi ac judicari deberent bona et perfecta (firma et rata) sub omni respectu et fine, non obstantibus quibus­ cumque in contrarium (Statuta Regni, IV. 485.): ex tunc ac deinceps quodvis dubium habitum est tamquam prorsus sublatum, et clausula sanatoria omissa fuit. Judicet lector de ecclesiastica reginae Elisahelhae regumque anglicanorum potestate, uec non de ludicro hoc dramate, et conferat cum iis quae nobis obtrudit Guill. Palmer. Nihil dicam de altero capite quo ordi­ nationum anglicanarum validitas laborat, de forma scilicet adhibita consecrationis. Certe episcopi consecrati juxta formam Ritualis Odoardi VI. sub regno Mariae depositi sunt ob nullitatem consecrationis, caque forma inserta in monumentis ac regestis illius tem­ poris invenitur. Ab his tamen episcopis, eademque ad amussim forma consecratus fuisset Parker. Nunc vero episcopi angli­ can! gloriantur de successione apostolica ! p ·'· lite .■ 156 cum ex dictis satis sit urgere schisma, ut abruptam prorsus esse successio­ nem illam liquido elucescat. 314. Ad 10. D. Ad eum modum quo non fuit voluntaria separatio Nestorii, Eutychetis, graecorum aliorumque ejusmodi, C. alio sensu, N. Nullus haereticus ac schismaticus voluisset se separare ab ecclesia romana seu ca­ tholica, dummodo haec passa fuisset ut errores suos et perversam agendi sentiendique rationem impune retineret. Cum vero hanc nequeat conditio­ nem admittere ecclesia romana seu catholica, custos et vindex fidei atque unitatis, data ipsis semper optio est aut ejurandi prava dogmata, aut excom­ municationem subeundi. Ita se gessit etiam Lutherus, fatente ipso adver­ sario: ita reliqui. Non est ecclesia romana ad instar arundinis quae ad omnem sese flectat ventum, sed est aedificium fundatum supra firmaro pe­ tram, quod nec venti, nec pluviae vel turbines dimovere possunt. Quotquot proinde nolunt se subjicere, impingunt in hanc petram atque franguntur. Veritas enim Domini manet in aeternum. Certe si Henricus VHI. auctor schismatis potuisset, vivente legitima uxore, aliam ducere; si potuisset pri­ matum sibi vindicare ecclesiasticum, omnia susque deque in ecclesiastica di­ sciplina innovare impune, numquam se ab ecclesia romana, id est catholica sejunxisset. Verum cum haec componi inter se minime possent, post plures comminationes frustra a rom. pontifice factas, demum ventum est ad extre­ mum illud excommunicationis remedium. 15 4 Quod de continuata subditur conjunctione cum ecclesia catholica, ut saepe adnotavimus, intelligi debet de opere, ut ita dicam, musivo ab adversariis invecto; nam nulla alia datur ecclesia catholica praeter ecclesiam romanam cum qua identificatur. ,ss 315. Ad 11. D. Ad praecavendos abusus fictitios, C. reales, N. Quando in abusuum censum adnumerantur legitima jura romanorum pontificum, certe plures recenseri possunt; sed si exercitium legitimae auctoritatis a Christo acceptae nulla ratione abusus dici potest, frustra obnitentes et perduelles ut motivum schismatis abusus obtendunt. Quod porro dictum est de juribus rom. pontificis, idem dici debet de innumeris aliis quae juxta patrum doctri­ nam et praxim antiquissimam ecclesiae catholici tenent, adversarii vero juxu sua anticipata judicia tamquam totidem abusus insectantur. lss Calumnii li4) Cf. Card. Pallavicini, Storia dei Concilio di Trento, lib. II. cap. 15, 17 et lib. III. cap. 15. Tum Nicolaum'Sanderum: De origine ac progressu schismatis anglicani libri tres aucti per Eduardum Risthonum. Romae 1586. et cum appendice Petri Ribadeneirae, Coloniae Agrippinae 1590. nec non Lingard op. cit. ISi) Apposite s. Hieronymus sic urge­ bat Ruflinum in Apolog. L n. 4. edit. Val- t lars. «Fidem suam quam vocat? Eam « I qua romana pollet ecclesia? An illam, qui | in Origenis voluminibus continetor? Si romanam responderit, ergo catholici » mus." 146) Sic prout quisque affectus est huuc censum exhibet; protestantes omnes into abusus ecclesiae romanae referunt indul­ gentias, invocationem sanctorum, venera­ tionem imaginum, etc.; sacramcntarii adora- vero apertissima est quod adjicitur de dominatione temporali, quam sibi assu­ mere romani pontifices nisi fuerint. Proferant adversarii vel unicum casum in quo ipsi aliena jura invaserint aliquando. Quod si justis de causis pon­ tifices lata excommunicatione subditos quandoque solvebant a jurejurando quo isti suos erga principes obstringebantur, ideo fuit, quia sic ferebat quon­ dam jus publicum ab omnibus per id temporis admissum. 157 316. Ad 12. Reap. Immo vere schismaticae sunt, quia resectae sunt ac divisae ab ecclesiae capite, et a communione ecclesiae unicae catholicae; quia praeterea nullam habent fidei unitatem, quum destitutae sint auctoritate certa atque infallibili quae unicum medium est unitatis fidei servandae. Quod patet quidem ex perpetua harum ecclesiarum fluctuatione, qua factum est, ut modo profiterentur purum protestantismum, modo partem errorum tantum, modo ad ecclesiam romanam accedere videantur, modo toto coelo ab ea ab­ horreant, adeo ut in ipsa universitate oxoniensi divisiones et schismata in­ valescant 158 ; itaque nec secum ipsi neque cum aliis ecclesiis fidei unitatem habent. Quod si necessitatem fidei veluti fundamentale principium inculcant, hoc nullius frugis est, cum fidei regula apud illos non subsistat, ea nempe regula proxima, quae ad ejusmodi unitatem omnino requiritur. 317. Paradoxum vero est, quod affirmat adversarius, ecclesias anglicanas non separasse se ab ecclesia catholica, prout toties ipse inculcat, nos autem toties retudimus. Quaenam vero erit ejusmodi ecclesia catholica? Non romana quae cum ipsis non communicat; non orientalis, quae praeterquamquod nec ipsa catholica est, nec ullam pariter communionem cum eccle­ siis anglicanis habet. 159 Restant igitur ecclesiae lutheranae, reformatae, lioncm eucharistiae, oblationem sacrificii, etc.; anabaptistae collationem baptismi infan­ tibus, et ita porro : quae agendi ratio est vera petitio principii, ut loquuntur logici, dum pro certo assumitur quod adhuc in quae­ stione est. IJ;) Cf. Comte de Maistre, Dit Pape. livr. II. chap. 9, potissimum vero commen­ datissimum opus cui titulus: Pouvoir du Pape sur les Souverains au moyen age. Paris 1839. in quo res de qua hic agitur docte erudileque discutitur ac pleno in lu­ mine collocatur. vissimo articulo de traditionibus, ut suo loco videbimus. Universa academia in duas partes scissa est, aliis pugnantibus pro veteri schola, aliis vero pro nova; ecquis poterit has par­ tes inter se et cum ceteris universitatibus conciliare? In catholica ecclesia hoc reme­ dium semper in promptu est. Si qui vero sint qui rom. pontificibus obedire detrectent, statim ab omnibus notantur, quod quidem recenti cunctisque comperto exemplo viri magnam prius adepti nominis celebritatem probare possem, qui veluti frondosa arbor fulmine icta illico exaruit! ’”) Difficile est in ea universitate (quod saepe a nobis animadverti opus est) duos scriptores invenire qui plene inter se consen­ tiant etiam in articulis magni momenti. Satis hic sil commemorare Schutleworth rectorem cujusdam collegii oxoniensis, qui novae scholae sese acriter opposuit in gra­ Ii9) Praeclare card. Du Perron in Ré­ plique à la réponse du Roy de la grande Bretagne, chap. 60. animadvertit adversus regem Angliae, qui contendebat ecclesiae catholicae nomine significari unionem plu­ rium societatum Christianarum, romanae, graecae, russicae etc., animadvertit, inquam, ggfe··-' 158 dissidentes, quas ipse adversarius pernegat esse ecclesias Christi. 160 Velint igitur nolint, ecclesia anglicana est ecclesia nation alis, quae non protendit suam auctoritatem ultra civilem bjitannicam ditionem, immo super pauca membra ejusdem ditionis vel in Anglia 'ipsa dominatur.161 Itaque sunt hodie ecclesiae anglicanae quod olim ecclesiae donatistarum oxtiterunt, quae divisae erant ab unitatis centro ac proinde ab universa ecclesia catholica; quare omnia possumus adversus illas argumenta intorquere, quibus olint pa­ tres profligabant donatistas. 16 * Quod vero diximus de ecclesia anglicana. anglicanos profiteri in symholo athanAsiano processionem Spiritus s. a Patre et Filio, ita ut qui eam non admiserit, haereticus sil et extra salutis viam, tamen contendere unam simul efficere ecclesiam catholicam. Hoc enim perinde est ac contendere eccle­ siam catholicam ex omnibus sectis et haeresibus coalescere. *60) Sic Palmer op. cit. part. I. cap. 12. sect. IV. Post plura quae observavit circa lutheranos, reformatos ct zwinglianos con­ cludit, societates lulheranorum et Calvin ista­ rum quandoquidem omni hierarchia ac le­ gitimo ministerio carent, non potuisse nec posse spectari ul ecclesias Christi proprie dictas; sed solum latiori quodam ac popu­ lari sensu utpote interius ecclesiae conjun­ ctas. Quam quidem loquendi rationem fa­ teor mc non assequi. Etenim si non sunt proprie ecclesiae Christi societates illae, quomodo possunt interius conjungi cum ecclesia Christi? In hac hypollicsi debere­ mus admittere ecclesiam quandam invisibi­ lem. Vidimus quomodo ipse scparatislis idem obtendentibus occurrere studuerit. 1 Gl) Talis est status religionis in An­ glia prout per epistolam accepi hoc ipso anno (1840) ex illis regionibus : .Catholici, qui paucis ab hinc annis pauci et risui hae­ reticorum expositi erant, nunc ct numero et auctoritate pollent. In Anglia et Wallia universim numerantur catholic. 2,000,000, in Hibernia 6-427.712, in Scotia 250,000. Universim 8,677.712. Unde quum tota mul­ titudo Magnae Britanniae et Hiberniae non excedat 27.250,000, patet quod nos tertia ferme pars sumus totius istius incolarum frequentiae. Proleslantium omnis generis ct sectae adnumeranlur in Anglia ct Wallia 14,539,318, in Hibernia 1,556,227, in Scotia 2,115,000. Universim 18-210,545 (quo in munero continentur etiam anglicani). Ce­ teri, id est differentia inter 27,250,000 te­ lam nempe multitudinem, ct 26,848,257 complementum omnium catholicorum et pro­ testandum omnis ordinis et nominis, scili­ cet 401.743 vel judaei sunt vel infidele*. Nostri in dies crescunt, et protestantes mi­ nuuntur, etc." Attamen Palmer cura sais nobis persuadere satagit ecclesiam anglieanam esse veram ecclesiam catholicam. ,62) Inter recentiorcs qui in Anglia ad­ versus novam oxoniensem scholam rom ca­ tholicam scriptis propugnarunt, merito com­ mendandus est cl. Nic. Wiseman, nuper episcopus mellipotom. institutus. Cf. vsuîm articulos, quos ipse in dubliniensi revision* (Dublin's Review) edendos curavit, prae­ sertim vero n. 10. Octobr. 1838- et n. 13. August. 1839. in quibus ecclesiam anglira­ nam funditus atque essentialiter schismalicam esse, nullumque ipsi jus ad apostolicam successionem, in quo oxoniensestan­ topere gloriantur atque confidunt, competere (independenter etiam a validitate ordinatio­ num anglicanarum, quam tamen cl. auctor omnino denegat) totius ecclesiasticae anti­ quitatis testimonio evidenter demonstrat Nil autem verius luculcntiusque perpetui illa comparatione quam in secundo ex cit articulis instituit inter schisma donalislannn ct anglicanum, sic ul ambo eandem pew originem, easdem vicissitudines, ac pr · gressus habuisse agnoscas oportet; ac pro­ inde quod jaindiu ecclesiae patres judicium in schisma donatistarum protulerunt, ider. nunc ecclesiam anglicanam, frustra ab oxoniensibus lotam ac perpolitam, percellere cl condemnare. Hlud Optati miievilani d? schismatis donatistarum origine, quod hoc nempe: .Confusae mulieris (Luciliae) ira­ cundia peperit, ambitus nutrivit, avarib 159 dici pariter debet de ecclesia graeca in novo regno constituta, de ecclesia russica, evangelica seu boruseica aliisque ejusmodi; quae scilicet omnes eccle­ siae nationales ac politicae sunt, quae ultra ditionis temporalis fines unius­ cujusque status minime protenduntur. 168 318. Sic etiam falsum est quod universim asseritur de ecclesiarum anglicanarum fide, eam scilicet non privatae interpretationi scripturarum sed sensui traditional) et ecclesiae auctoritati inniti. Etenim non pauca ejusdem ecclesiae, anglicanae membra rejiciunt auctoritatem traditionis, vel si quam admittunt, ex ea tantum parte et juxta eum sensum admittunt qui cum sectae propriae erroribus componi queat. 164 Triginta ipsi novem articuli, qui ad arbitrium conficti sunt ut normam constituerent fidei ecclesiae angli­ canae, diversimode intelliguntur, sic ut mira sit inter episcopos et doctores anglicanos etiam quoad substantiam illorum diversa interpretandi ratio165, roboravit," (De schism, donat, lib. I. cap. 14. ed. Dupinii, pag. 18.) nonne historiam An­ nio Bolcnac, ambitionem Henrici VIII. sese. in caput ecclesiae erigentis, ipsius demum ejusque asseclarum in bonis ecclesiae diri­ piendis rapacitatem nobis ad amussim re­ praesentat? Nonne illud Augustini : ..Eadem pars Donati in multa minutissima frusta conscissa est" (De Bapt. contr. Donat. lib. L cap. 12.), intestinas anglicanae eccle­ siae divisiones innumerasque sectas, quae velint nolint oxonienses, ex ejus sinu ve­ lat ex equo trojano prodierunt, nobis ob oculos ponit? Ipsum oxoniensium princi­ pium, anglicanam ecclesiam partem esse verae et catholicae ecclesiae Christi, quam­ vis ea nullo unitatis ac exterioris commu­ nionis vinculo cum caeleris catholicae ec­ clesiae partibus copuletur, jam a Cresconio donatista adhibitum, atque ab Augustino explosum fuit (Coni. Crescon. lib. III. cap. 62, 66.). Sed haec nonnisi pauca sunt ex iis quae cl. auctor docte atque inge­ nioso congessit ad suum propositum omni ex parte evincendum. ,iJ) Atque hic sedulo animadvertendum est omnes ferme societates quae se ab ec­ clesia catholica separarunt, clfcclas esse na­ tionales, uti ecclesia graeca in novo regno, ecclesia russica, ecclesia britannica seu potius anglicana, ecclesia evangelica, etc. Quo fit ul societates istac factae fuerint vo­ luti totidem formae religiosae regiminis ci­ vilis; sicque in illis omnibus politica et religio unum quid simul efficiunt. Ea ta­ men semper est conditio status religiosi, ut e civili regimine omnino pendeat. Ex hac sola animadversione palet totam humanam esse, seu opus hominum illam modificatio­ nem quam subiit in illis regionibus Chri­ stiana religio, secus ac eveniat in regimi­ nibus catholicis. Ratio hujus discriminis est, quia religio catholica a Deo est et ho­ mini imponitur; acalholica vero est opus hominis, et homo colit idolnm suum. 1C<) Id liquet ex pluribus articulis qui saltem a plerisque anglicanis protestantibus rejiciuntur, cl de quibus certissime constat ex traditione; cujusmodi c. gr. est primatus jure divino rom. pontificis, ul paulo post ostendemus, sacrificium quod in missa of­ fertur, invocatio sanctorum, suffragium pro defunctis, etc. ut suo loco evicimus. 16 5) Apposite Paley in op. Philosophy, lib. III. part. I. cap. 2. qui tamen ct ipse fuit protestaris anglicanus, de triginta no­ vem articulis sancitis a Parlamento scri­ bit: »Qui contendunt nihil aliud posse ju­ stificare subscriptionem XXXIX. articulo­ rum, praeter actualem fidem uniuscujusque illorum, ac singularum propositionum quae in illis continentur, supponere debent, aucto­ ritatem legislalivam sibi adblanditam fuisse de consensu decem mille virorum, idque in successione perpetua, nec dicam circa vel unicam propositionem, sed circa plures earundein centenas. Difficile porro est sibi persuadere, quomodo id cxpeclari a quo­ quam potuerit, qui ad insanabilem diver­ sitatem humanarum opinionum in iis omni- 160 neque ulla apud ipsos conciliationis via defectu auctoritatis existât. Quare in perpetua fluctuatione versantur, ut patet ex historia diversarum phaseon quas subierunt atque adeo subeunt anglicanae ecclesiae. 1 * 6 Concludamus igitur et nos, ecclesias hasce non obstante magno illo verborum apparatu et lenocinio quo adversarii nostri tenebras veritati ac luci oftundere conantur, neque unquam habuisse, nec habere, aut habere posse unitatem propriam ecclesiae Christi, nisi revertantur ad communionem cum ecclesia romana cum qua per XV. saecula in unione fuerunt, prout summopere et ex corde opta­ mus amore ducti tam illustris nationis in qua sensus religiosus adeo eicellit. 187 319. Π. Obj. 1. Sanctitas non deest sectis, quae omnes eo tendunt ut homines a vitiis retrahant et ad virtutem seu sanctitatem informent. 2. Quamvis vero opera bona non requirantur ad formalem justificationem, non excluduntur tamen ut fidei ac justificationis fructus et indices. 3. Nemo porro negaverit sanctas esse ecclesias graecam, russicam et anglicanam quae plures inter sua membra sanctos enumerant. 4. Idipsum dicatur de catholicitate, cum protestantes ubique diffusi sint, et missionaries in omnes terrae plagas habeant, quod pariter praestant anglicani et russi. 5. Quamquam nec dissimulandum est actualem diffusionem minime requiri ad ecclesiam catho­ licam constituendam: alioquin dicendus fuisset catholicus arianismus qui saeculis IV. et V. utrumque imperium orientale et occidentale occupavit. 6. Multo vero magis dicendae sunt omnes ecclesiae istae apostolicae; haec enim proprietas ac proinde nota non a longa successorum serie, sed ab apobus rebus quae incapaces sunt demonstra­ tionis, animum intendisset.- Et sane magna viget inter anglicanos sententiarum diver­ sitas etiam in substantialibus circa germa­ nam intelligentiam plurium horum triginta novem articulorum. ,66) Profecto ecclesiae britannicae fue­ runt catholicae primis annis regni Henrici VIII. deinde fuerunt partim catholicae partim anglicanae sub finem illius regni; fuerunt plene anglicanae sub Eduardo VI. ac rursum sub Elisabelha; presbyterianae sub Cromwell, etc. Cf. quae scripsimus Tract. De vera relig. pari. Π. n. 304. n. 10. ,6T) In postremo fasciculo ann. 1840. op. periodici inscripti British critic, quod­ que a protestantibus anglicanis conficitur, asseritur necessitas alterius cujusdam reli­ gionis, quum religio ecclesiae anglicanae non sit religio populi: nQuaenam autem, inquit, est religio apud nos introducenda? Est illa quae est una, sancta, catholica et apostolica." Utinam isti homines lar­ vam deponerent, et vel fidem ecclesiae vere catholicae, nempe ecclesiae romanae, am­ plecterentur, vel sibi ab his flebilibus mo­ dis frustra adhibendis temperarent; quam ejusmodi agendi ratio aliud nihil efficere queat, quam populum in indiflerenlismum dejicere, vel in suis erroribus confir­ mare! Ast mihi similes videntur illis mu­ lieribus, quae venerunt usque ad partum, nec tamen defectu virium parere potuerunt, de quibus loquitur propheta. Ex una quippe parte sentiunt necessitatem se conjungendi cum ecclesia quae sola una, sancta, catho­ lica et apostolica est, quaeque est soli ecclesia romana, ex altera vero perterrefiunt ex vano papismi aut ronianismi, ut ili dicam , magico terriculo. Vincat Dei gratia in istorum cordibus. Hoc enim bonorum omnium desiderium ac votum est. 161 stolica doctrina desumi debet; apostolica porro doctrina ex scriptis apostolicis ediscenda est, potius (piam ex hodiernorum pastorum dictis; nec aliter dici potest post tantum temporis intervallum ab apostolorum aetate. Cum vero apostolorum scripta omnibus pateant, illae societates dicendae erunt apostolicae, de quibus, ex collatione doctrinae cum doctrina apostolorum, constiterit integrum purumque Dei verbum conservare, prout de protestantibus, ceterisque ecclesiis quae inductam a romana ecclesia corruptionem sustulerunt, dubitari nequit. 7. Ecquis enim sanus dicat unius ecclesiae romanae testi­ monio standum esse circa conservationem apostolicae doctrinae, cum exploratum sit plerasque ecclesias apostolicas ab apostolorum doctrina defecisse? Ergo. 320. Resp. ad 1. D. Eo tendunt sectae ut homines retrahant a vitiis et informent ad sanctitatem, qualem sibi lingunt, ac per media quae illam destruunt, C. vere et proprie, Λ. In primis observamus hoc ipsum profes­ sas esse omnes antiquas sectas quarum nulla extitit unquam, quae sibi appa­ renter saltem non proposuerit homines ad virtutem et sanctitatem informare atque a vitiis abducere 168, quas tamen hodiernae sectae uti haereticas et impias exeerantur. Deinde animadvertimus unamquamque sectam concipere sanctitatem prout libet, quaeque consistere possit cum propriis cupiditatibus, ut patet ex iis, quae superius allata sunt, protestantium principiis, adeo ut satis ipsis sit Christum apprehendere per fidem, ut magni statim sancti effi­ ciantur. quamvis sint omnibus sceleribus inquinati. Commoda profecto san­ ctitas. Demum dicimus omnem sanctitatem everti per ferream quam indu­ cunt necessitatem pleraeque saltem protestantium familiae, sive in ordine ad bonum sive in ordine ad peccatum. Neque illud omittendum est, nemi­ nem ex catholicis protestantem seu sectarium fieri ut melior evadat, sed semper ut liberius vivat, ita ut quo pejores sunt catholici, magis ad sectas sint propensi; quo autem honestiores sunt sectarii, magis ad catholicismum inclinentur. 16 9 Experientia docet sectas esse veluti cloacam maximam Catho­ licism! in quam pessimi quique demum tamquam faeces delabantur. 170 lls) Ita manichaei, donatistae, novatiani primis ecclesiae saeculis; cathari, albigcnses, waldenses aliacque innumerae prope sectae medio aevo exortae, quae omnes ex­ probrarunt catholicis malam vivendi rationem, seque puros et perfectos jactabant, ideo ut patres ac theologi debuerint ejus­ modi diluere difficultatem. Ceterum qui­ nam fuerint incorrupti inores istorum qui * perfectos jactabant, ex historia comper­ tum est. “’) Cf. duas epistolas quas hoc de ar­ gumento scripsit cl. Maistrius ad quamdam Perrone. Praelectiones tbcolog. 11. matronam proteslantem ann. 1809. quae prius ineditae, typis deinde vulgatae sunt in Mémorial catholique, Juin 1834; atque haec quidem prolixo illustrium virorum ca­ talogo qui ex diversis sectis ad ecclesiam catholicam se receperunt, confirmari pos­ sunt. Vid. Demonstratio catholica e.c celebr. conversion, cujus articulos ex Revi­ sione catholica exhibent ephemerides Voce della veriti/, Modena, 7. Jul. η. 1395 seqq. 17 °) Ut plurimum apostatae nostri, quod saepius notavimus, non sunt nisi sacerdo­ tes ac religiosi pessimi, qui .caelibatus M :: i · IK i ni ‘ I? Hi I Kxll ! ii I li'; È 162 321. Ad 2. aVî<7. suppositum de ejusmodi justificatione per solam fidem obtinenda, ut suo loco ostendimus: praeterea ut ex modo dictis constat, Im­ possibile est quodvis bonum opus in adversariorum doctrina ut fructus justi­ ficationis, cum per eam destruatur omnis verae libertatis notio. 171 Quod si hanc admittant, non habetur nisi opus moraliter honestum. 322. Ad 3. D. Ecclesiae illae plures sanctos recensent ex iis qui floru­ erunt ante ipsarum schisma ab ecclesia catholica, C. post schisma, A' Sane ecclesia graeca inter sanctos suos numerat eos omnes qui floruerunt in eccle­ sia catholica, ac propterea rom. pontifici subjecti erant, in ejusque commu­ nione; eadem ratione se gerit ecclesia russica quae colit ss. Methodium et Cyrillum apostolos suos, aliosque ejusmodi qui adhaeserunt rom. pontifici, quique proinde etiam in ecclesia romana seu catholica coluntur. 171 Demum anglicans ecclesia gloriatur de sanctis qui olim in ecclesiis britannicis flo­ ruere. 17 3 Verum quis non videat nihil habere commune hos sanctos cum praesenti istarum ecclesiarum apostasia a qua sancti illi maxime abhorrue­ runt? Alioquin etiam nestoriani et donatistae de suis potuissent sanctis gloriari. 323- Ad 4. A’. Quaelibet enim secta seorsum sumpta angustis limitibus circumscripta est. Si excipias partem Germaniae, statusque foederatos Arnericae, vix invenies lutheranos. Idem dic de zwinglianis extra Helvetiae tractus, de hugonottis extra Gallias. Anglicanos et russos schismaticos extra proprii imperii fines frustra quaesieris. Quod vero speciatim attinet ad an­ glicanos, idcirco ipsi in provinciis foederatis Americae reperiuntur, quod his angli dominati fuerint, neque supersunt nisi reliquiae quae in dies dilabuntur atque deficiunt. Missionarii harum sectarum sunt viatores et mercatores qui in longinquas regiones cum uxore filiisque se conferunt ut negotientur. ac interea distribuant biblia ut copiosis fruantur proventibus quos percipiant I a societate; id quod suo loco satis ostendimus. 174 I 324- Ad 5- A'. Requiritur enim juxta dicta, ad catholicitatem constituen- | sacri pertaesi uxorem ducere malunt. Acer tamen conscientiae stimulus eos perpetuo exagitat, nec pauci sunt qui sab vitae exi­ tum palam id fatentur, ac denuo se recon­ ciliant cum ecclesia quam turpiter deserue­ runt ut propriis cupiditatibus morem gere­ rent. Novissimum hujus rei exemplum his diebus praebuit Barnabas Rodriguez sacer­ dos hispanus qui in Angliam se receperat; morbo siquidem afflictus et Dei gratia prae­ ventus palinodiam magno doloris sensu ce­ cinit. Cf. Annati dette scienze religiose, vol. XL num. 32. ,TI) Hac de causa Pusey in episl. cit. 1 accusat ecclesiam romanam quod tendat ad pelagianismum, quia agnoscit opera qm' ope gratiae fiunt etiam ut nostra, seu ut ipse loquitur, opera propria tamquamprtpria. Attamen concilium tridentinum vo­ cat ea dona Dei. 171) Cf. Conslanzi in Schemate ap­ pendicis primae, §. 2. pag. 3,T3) Sane ut Palmer evincat ecclesias anglicanam esse sanctam , provocat ad su­ ctos qui in catalogis nostris habentnr, qui­ que tempora Angliac catholica illustrarunt 17 4 ) In Tract. De vera relig. part IL prop. X. 163 dam diffusio tum successiva turn actualis una cum identitate doctrinae et communionis. Hanc nobis notionem praebent divina oracula quae ejusmodi diffusionem passim enunciant. Quare s. Augustinus: ..Ipsa est enim, inquit, ecclesia catholica; unde χα&ολιχη graece appellatur, quod per totum orbem terrarum diffunditur 17i;“ et rursum: ,,Τοίιιιη possidet, scribit, quod a viro suo accepit in dotem. Lego tabulas matrimoniales ejus, recitabo. Audite haeretici quid4scriptum sit: Oportet Christum pati et resurgere a mortuis et praedicari in nomine ejus poenitentiam et remissionem peccatorum per omnes pentes. Omnes gentes totus mundus est. Ecclesia totum possidet quod a viro suo accepit in dotem. Quaecumque congregatio cujuslibet haeresis in angulis sedet : concubina est, non matrona... Cognoscatur una sancta et vera regina catholica, cui regnum Christus tale dedit, quod eam per totum mundum diffundens, ab omni macula et ruga mundans, totam pulchram suo adventu praeparavit.“ 176 De identitate vero doctrinae testis est Vincentius lirinensis dum praeclare scribit: ,.In ipsa item catholica ecclesia magnopere curandum est, ut id teneamus, quod ubique, quod semper, quod ab omnibus creditum est: hoc est etenim vere proprieque catholicum: quod ipsa vis nominis ratioque declarat, quae omnia fere universaliter comprehendit.1·' 177 325. Licet vero ariani imperatorum potentia freti longe lateque diffusi ad tempus extiterint, haec, uti ostendit cl. Marafi, fuit potius vafrities epi­ scoporum qui catholicorum sedes usurpabant: dum populi interea semper alieni fuerunt ab illa controversia.178 Divisi praeterea erant in plures sectas sibi invicem adversantes. Denique numquam ita diffusi sunt, ut ca­ tholicae ecclesiae praevaluerint. En quid s. Athanasius testis ocularis scribat ad imperatorem Jovianum: ,.Scito, religiosissime Auguste, haec ab omni aevo esse praedicata, haneque ipsam fidem patres, qui Nicaeae convenerunt, confessos fuisse, eamque suffragio suo comprobare universas totius orbis ecclesias, nempe Hispaniae, Britanniae, Galliae, totius Italiae, Dalmatiae, Daciae, Mysiae, Macedoniae, Graeciaequc et Africae universae, nec non Sar­ diniae, Cypri, Cretae, Pamphyliae, Lyciae, Isauriae, Aegypti, Lybiae, Ponti.·,· Cappadociae, vicinas quoque nobis nec non Orientis ecclesias, paucis exceptisj qui Arii haeresim sequuntur.“ 179 ”s) Episf. LU. n. 1. ,τβ) Senn. IV. De symbolo ad cate­ chumenos, η. 13. Si tamen hic sermo geduîdus est s. Augustini foetus. Cf. admo­ nitionem maurin. edit, in Sermones de symbolo ad catechumenos. Antiquissimi saltem auctoris est. '") Commonit. cap. 2. apud Galland. Bibliotb. PP. tom. X. Ii8) Divinitas D. N. J. C. manifesta in scripturis et traditione, lib. II. cap. 6. §. 4. ubi: «Tota, inquit, res videtur inter sacerdotes transacta, populis inierim ab hac peste integris et intactis. Nam plebem oc­ culta el dissimulata impietas nil laedebat, aperlior el audacior ad iracundiam concita­ bat ;·’ quod deinde adductis veterum testi­ moniis lucidissime ostendit. *79) Ι'ίνωβκι, 3ίοφιλϊδτατί Αύγουδτι, ότι ταϋτα μιν ΙΕ. αϊώνόί ίδτι κφρυττόμίνα, 326. Ad 6. D. Proprietas et nota catholicitatis ab apostolica doctrina desumi debet per seriem testium conservata, C. ab apustolica doctrina in se solum spectata, A’. Alioquin quaelibet secta sibi tribuet doctrinam apostolicam; cum vero saepe contrariae inter se sint, nullus unquam controversiae exitus haberetur. Methodistae contendunt se puram retinere apostolicam doctrinam, idem contendunt quakeri, idem baptistae, idem reliqui omnes. Sequamur igitur necesse est tesseram quam nobis antiquissiiqi ecclesiae pa­ tres tradiderunt ad internoscendam veram apostolicam doctrinam a spuria: porro tesseram hanc in legitima successione ecclesiarum apostolicarum patres constituerunt. Nam s. Irenaeus ita haereticos sui temporis perstringebat: ..Habemus annumerare eos qui ab apostolis instituti sunt episcopi in ecclesia et successiones eorum usque ad nos 1SO;- qui deinde rom. pontificum quia Petro ad suam aetatem floruerunt censum exhibet, atque concludit: „Eis qui in ecclesia sunt presbyteris obaudire oportet, his qui successionem habent ab apostolis, sicut ostendimus: qui cum episcopatus successione charisma veri­ tatis certum, secundum placitum Patris acceperunt: reliquos vero qui absi­ stunt a principali successione, et quocumque loco colliguntur, suspectos ha­ bere, vel quasi haereticos et malae sententiae, vel quasi scindentes et ela­ tos et sibi placentes." 181 Tertullianus pariter eadem ratione haereticos insectatur: ..Edant ergo origines ecclesiarum suarum, evolvant ordinem epi­ scoporum suorum, ita per successiones ab initio decurrentem, ut primus ille episcopus aliquem ex apostolis, vel apostolicis viris, qui tamen cum apostolis perseveraverit, habuerit auctorem et antecessorem. Hoc enim modo ecclesiae apostolicae census suos deferunt: sicut Smyrnaeorum ecclesia Polycarpum ab Joanne conlocatum refert: sicut romanorum Clementem a Petro ordinatum itidem: perinde utique et ceterae exhibent, quos ab apostolis in episcopatum continuatos apostolici seminis traduces habeant. Confingant tale aliquid hae­ retici.- 192 Ita s. Optatus ,83. s. Augustinus 194 aliique passim. 327. Quo principio semel constituto jam sponte sua concidunt quae subjiciuntur de doctrina apostoiica colligenda ex apostolorum scriptis, de collatione doctrinae cum doctrina apostolorum, aliaque ejusmodi quibus rehταΰτην δί o/ Iv Λικαία (ΤυΡίλΒόκτκ ιόμολόγηπαν ττατΐρμ , καί ταύτρ ΰνμψφφοι τυγχανονσι rratfac α· παντα\ον κατά τόπον ΙκεΛηΟίαι, aï re κατά την Σπάνιάν, καί Βρετανίαν > καί Ι'αλλίας, καί τής Ιταλίας πάσης, καί δαλματίας, Αακίας τε καί JJvσίας. Μακεδονίας, καί πάσης τής Ελλάδος, καί κατά την Αφρικήν πάσαν καί Σαρδανίαν, καί Κύπρον, καί Κρήτην, Ιίαμφυλίαν τε καί Λυκίαν, καί Ισαυρίαν, καί αί κατ' Αίγυπτον, καί τας y/ιβύας καί Jίόντον καί Καππαδοκίαν, καί α·. πλησίον ήαών, καί αί κατά άνατολάς εκκλησίαν γων των τά Άρείου φρονούντων· Epiit. ad Jovian. η. 2. ed. maun tom. L parti! pag. 781. . 190) Lib. III. Coni. Haeres. cap. 1 ,SI) Lib. IV. Coni. Haeres, cap- 26. n. 2. ed. Mass. IS*) Lib. De praescripl. cap. 32. edit Rigalt. ls3) Lib. II. Contra Parmen, pag. 4& edit. Albaspinaei. Paris. 1631. ,s<} Contra epist. Fundam. cap. 4. bimur in controversiam de Scripturarum interpretatione, de sensu earum traditional!, ac jugi magisterio ecclesiae, quae appositis locis expendemus. Si verum esset quod de ecclesiis protestantium asseritur ac de corruptione inducta a romana ecclesia, verum pariter fuisset quod gnostici, manichaei, donatistae aliaeque ejusmodi pestes effutiebaiit, cum et ipsi clamarent se unice veram doctrinam intemeratam servasse quae corrupta fuerat ab ecclesia romana. Nulla vero ratio apparet quare, protestantes, russi, anglicani gnosticis, manichaeis ac donatistis sub hoc respectu se praeferant. 328. Ad 7. Resp. cum s. Irenaeo ecclesiae romanae testimonio stan­ dum esse, ,,quia semper in ea conservata est ea quae est ab apostolis tra­ ditio quod quidem dignoscitur çer numquam interruptam rom. pontifi­ cum a Petro ad nos usque successionem, ut idem s. pater argumentabatur. Deinde dicimus, quia sola fundata est super firmam petram quam numquam vicerunt aut vincent superbae inferorum portae, ut loquitur s. Augustinus; quae quidem est ratio quare, ceteris apostolicis ecclesiis ab apostolica do­ ctrina deficientibus, sola steterit ecclesia romana: ,.Ad quam necesse est omnem convenire ecclesiam, id est, omnes qui sunt undique fideles,“ ut pro­ sequitur s. Irenaeus. 16 6 <__________ CAPUT IV. DE ECCLESIAE DOTIBUS. 329. Ecclesiae origine, institutione ct constitutione expensis ac vindi­ catis una cum notis, ex quibus ipsa a quavis adulterina societate, quae sibi Christianae ecclesiae nomen arrogat, tuto internosci possit, superest ut in­ quiramus quibus dotibus seu praerogativis divinus conditor Christus eandem instruxerit. Hae autem dotes in eo a proprietatibus essentialibus differunt, quod istae a rei natura, uti exposuimus, profluant, illae quodammodo eidem supervenire concipiantur. 330. Praecipuae vero ecclesiae dotes sunt indefectibilitas in existendo* infallibilitas in docendo, auctoritas in regendo. Ejusmodi porro indefectibilitatem in existentia, infallibilitatem in doctrina, auctoritatem in regimine Christum ecclesiae suae concessisse aut negant prorsus omnes acatholicae sectae, aut ita exponunt, ut extenuent eas atque comminuant. Cum enim se illis destitui probe norint, nihil non moliuntur, ut verae saltem ecclesiae easdem eripiant. 331. Ne autem, cum res adeo gravis agitur, quidpiam in ancipiti relin­ quatur, et ut lucido, prouti par est, ordine singula disponantur, totum hoc caput in tres articulos partiemur, ut distincte dc unaquaque dote disseramus. 1 *s) Loc. cit. ex lib. III. cap. 3. n. 2. '»·) Ibid. 166 ARTICULUS I. De ecclesiae indefectibilit at e. 332. Haec afficit, ut innuimus, existentiam ecclesiae a Christo insti­ tutae, ita ut illius vi ea perseveret usque in saeculi finem in illa ipsa con­ stitutione seu natura et proprietatibus suis tum internis tum externis, in qua primitus existere coepit. Quare cum ex ortu suo ecclesia et anima ct cor­ pore, atque utrinsque nexu ex quo pendet mutuum commercium, constiterit ac propterea una, individua, sancta, catholica et apostolica, eadem semper perseveret; necesse est ut et eisdem notis semper cognosci possit, et eadem quovis tempore ab omnibus deprehendatur. 333. Ex hac indefectibilitatis notione inferimus primo: eam distingui tum a visibilitate, tum ab infallibilitate, tum denique a perpetuitate. Visibi­ litas enim exteriorem tantum ecclesiae partem attingit; infallibilitas autem docendi munus: perpetuitas demum nil aliud importat in sui notione nisi nudam durationem praescindendo ab ejus modo seu statu. Contra vero indefectibilitas dicit identitatem perpetuae permanentiae in sua natura. 334. Inferimus praeterea perperam ab acatholicis aut coarctari hanc indefectibilitatem ad visibilitatem; aut in eo constitui, quod numquam aliqui desituri sint, qui veram fidem profiteantur; aut in eo quod fidei essentialia, ut vocant, numquam ab ecclesia sint penitus defutura; aut denique haec omnia simul ab eis permisceri 1 : ex dictis siquidem haec inter se nequeunt perturbari aut immisceri. Ilis praemissis sit I Λ I C PROPOSITIO. Ecclesia Christi est inclefectibilis. ; y •1 335. Etenim ex vindicatis ita a Christo instituta ecclesia est, ut quo­ vis tempore omnibus hominibus per eam suppeterent media idonea ad salu­ tem sibi comparandam: talis igitur quovis tempore perseverare debet, nt ab omnibus cognoscatur, et a qualibet secta jugiter secernatur. Jam vero talis non esset ecclesia, si aliquando posset aliqua ex parte deficere; nam identica ') Sic inter ceteros novissime se gessit J. Newman ex oxoniensibus in op. Lectu­ res on the prophetical office of the Church, etc., seu Lectiones circa tnunus prophe­ ticum ecclesiae spectatum relate ad ro/nanismum et protestantismum popula­ rem. Lond. 1837., ut patebit ex iis. quae mox ex eo proferemus. Quoniam ver<> hu­ jus viri mentionem injecimus, nobis munus heie incumbit animadvertendi, haec aliaque quae anglicanus adhuc scripserat, quaeque nos refellimus, ab eo postea ejurata fuisse, dum gratiae obsecutus religionem catholi­ cam professus est, cujus lumen et columen praeclarissimum evasit, immo et· quodam­ modo martyr, dum injustam ab anglica» tribunali semel et iterum sententiam susti­ nuit ob ea quae verissime adversus aposta­ tam Achilli scripserat in conferentiis habi­ tis ann. 1851. 167 amplius non esset; cessaret una esse, sancta, catholica et apostolica prout ejus natura juxta Christi institutionem postulat, nec amplius exterius praeseferret notas quibus ut vera ecclesia internosci posset: homines proinde pos­ sent decipi dum putarent veram ecclesiam esse societatem illam, quae reipsa non est nisi secta seu satanae synagoga. Destituerentur eapropter mediis certis ac idoneis quibus in negotio omnium maximo sibi possent tuto prospi­ cere. Quae omnia absona sunt et contra finem quem Christus in ecclesia condenda sibi praestituit. 336. Hinc cernimus Christum promissiones suas non ad certum tempus coarctasse, sed extendisse usque ad mundi exitum. Sane Matth. XVI. inde­ finite de ecclesia sua pronuntiat: Et portae inferi non praevalebunt adver­ sus cam; et ibid. XXVIII. Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus susque ad consummationem saeculi, ut alia loca praeteream non minus aperta et de­ cretoria. 2 Haec porro omnia falsa essent si ex aliqua sua parte posset eccle­ sia aliquando deficere, et aliter se habere ab eo statu ac natura in qua semel instituta est. 337. Quod magis adhuc elucet ex duplici analogia juxta quam vidimus Christum voluisse instituere ecclesiam suam, ad modum scilicet individui jugiter viventis, seu personae moralis; et ad modum, ut nonnullis placet, divinae incarnationis per quam Christus ipse jugiter vivere pergat et operari in ecclesia sua, ac per eam se hominibus manifestare. Haec autem includunt ideam indefectibilitatis. 338. Demum factum ipsum perpetuae permanendae Christi ecclesiae, scilicet ecclesiae catholicae, cujusmodi perhibent omnia antiquitatis ecclesia­ sticae documenta, nec non praesens ejusdem status post tot saecula perseve­ rans, ineluctabili prorsus ratione confirmat indefectibilitatis a nobis assertae praerogativa Christi ecclesiam instructam esse. 3 DIFFICULTATES. 339. Obj. Quae a catholicis proferuntur ad indefectibilitatem eccle­ siae adstruendam nihili prorsus pendenda sunt. Etenim 1. quamvis vera ecclesia deficeret vel ex toto vel ex aliqua sua parte, non propterea seque­ retur homines omni destitui salutis medio; posset enim Deus supplere mediis internis, possent homines spiritu saltem conjungi cum vera Christi ecclesia: praesertim cum error est omnino involuntarius et ineluctabilis; tunc enim ’) Cf. Matth. XII. 25 ; Ephes. IV. 18. etc. Jj Cf. quae scripsimus in tract. De. vera religione, part. I. cap. 4. prop. IV. de per­ petua christianae religionis conservatione juxta Christi vaticinia et promissiones: quam nonnisi in ecclesia catholica seu romana ostendimus sortitam esse plenum exitum suum non obstantibus innumeris pene in­ ternis atque externis difficultatibus, ac jugi conspiratione tot ejus adversariorum ad eam, si fieri potuisset, penitus abolendam. t 169 168 nocere non potest, nt constat ex haereticis materialibus nuncupatis. 2. Nec quidpiam magis evincunt Christi promissiones: quamvis enim saepius pro­ miserit Deus in V. T. populum hebraicum foro aeternum seu in perpetuum duraturum, defecit tamen. 3. Ratio est quia licet promissiones a Deo eccle­ siae factae sint perpetuae, possunt nostrae inobedientiae vitio limitari; net desunt 4. exempla divinae voluntatis arcanae frustratae, quia Dei promis» quoad illarum in specie exeeutionem poscunt hominis cooperationem, Dem autem non tenetur miraculis efficere, ut illa numquam desit. 5. Neque fa­ ctum pro catholicis rem confirmat; quamvis enim Christus et apostoli saepe inculcaverint unitatem, eamque perfectam, quamvis etiam in unitate Christus ecclesiam suam constituerit, certum tamen est in unitate ecclesiam non per­ stitisse. neque amplius hanc post tot divisiones unitatem subsistere. 4 6. No­ tum praeterea est Basilium, Hilarium, Hieronymum, Bernardum ecclesiae de­ fectionem aetate sua deflevisse. 5 7. Notum pariter est concilium basileense deposuisse Eugenium IV. eique suffecisse Felicem V. Eugenius tamen pon­ tificatum gessit, ac reliquos, qui eum secuti sunt rom. pontifices, habuit suc­ cessores : magna profecto defectio ecclesiae habertda haec est.6 8. Quis denique ignorat Christi verba Luc. XVIII. 8. Filius hominis veniens, putas, inveniet fidem in terra? ea item Pauli IL Thess. II. 3. Fisi venerit disttisio primum, et revelatus fuerit filius peccati? Quibus aperte praedicitur de­ fectus ecclesiae totalis futurus, saltem tempore Antichristi. Ergo. 340. Resp. A. A. Ad 1. prob. D. Non sequeretur homines omni de­ stitui salutis medio extraordinario, Tr. vel C. ordinario, Æ. Jam vero quando Christus condidit ecclesiam suam, intendit praebere hominibus medium ordinarium, seu potius collectionem mediorum, quibus omnes indiscriminatim uti quovis tempore possent ad salutem sibi comparandam. Si Deus voluisset ope interiorum mediorum nostram operari salutem, nulla fuisset ecclesiae instituendae ratio. 7 Mediis internis tum extraordinaria ratione nobis pro­ spicit Deus, quando nulla alia suppetit via, neque nostra culpa factum est. ut media nobis ordinaria defuerint. Deus etiam posset hoc universum regere absque causis secundis, quod tamen non praestat, si excipias casus extra4) Ita Newman op. cit. in Leet. VIII. quae est De indefectibililate ecclesiae ca­ tholicae , pag. 230 seqq. ubi omnia per­ miscet atque confundit. s) Apud Bellarmin. De ecclesia milit. lib. HL cap. 16. ·) Ita Calvinus in praefat. Institut, ubi prolato hoc argumento, subdit triumphum canens: ..Hic deprehensi (catholici) haereant necesse est. . . . Aut igitur ecclesiae for­ mam aliter definiant, aut quotquot sunt, ha­ bebuntur a nobis (haereticis) schismatici, qui scientes volentes ab haereticis ordinati sunt.'· . K jg 7) Hoc argumentum praeclare evolvit Frid. Lucas non ita pridem ex quakeris ad religionem catholicam conversus in op. Rea­ sons for becoming a roman catholic,‘sta Molira ad religionem catholicam roma­ nam amplectendam. London 1839. sect. Ιό. pag. 81 seqq. jit |Mh ordinarios, cum nempe prodigia operatur. Quod vero adjiciunt adversarii de conjunctione per spiritum cum vera ecclesia, de errore ineluctabili, aut de haereticis materialibus, locum pariter habere tantum posset in hypothesi, quod Dens nullum aliud medium suppeditaret: cum vero constet Deum alia ratione voluisse hominum saluti consulere, per institutionem videlicet eccle­ siae visibilis atque externae, quaeque ab omni secta facile semper discerni possit, patet inutile prorsus esse ejusmodi effugium ab acatholicis excogita­ tum qui nolunt veram ecclesiam agnoscere. Haec enim aliaque id genus tunc solum valerent, si omnis via interclusa esset ad veritatem inveniendam; sed si error voluntarius est. et ex sola pertinacia nolunt sectarii eam agno­ scere. ipsi viderint si perniciem sibi consciscunt; Deus profecto in istorum gratiam aliam non inibit viam ad ejusmodi homines ab exitio revocandos. 341. Ad 2. F. Quo autem sensu Deus promiserit aeternum fore popu­ lum hebraicum, non uno in loco ipse patefecit, sive cum Deut. XXIV. prae­ dixit eum dispersum iri per universas mundi plagas; sive cum Dan. IX. ejus praenunciavit rejectionem, et alibi passim. Lex ipsa mosaica utpote typica futuram ejusdem foederis ac proinde populi cessationem non obscure indicabat. Nihil porro tale occurrit in Christi promissionibus respectu eccle­ siae suae perpetuo mansurae; immo omnis conditio ab illis promissionibus aperte excluditur. 342. Ad 3. et 4. D. Si promissiones sint conditionatae, C. si sint ab­ solutae, F. Si enim Dei promissiones absolutae fuerint, numquam fieri potest ut effectum suum non sortiantur: siquidem ipsi Dei fidelitati et veracitati innituntur. Inobedientia proinde ac defectus cooperationis provenire quidem possunt ex parte individuorum, uti reipsa in acatholicis contigit, numquam vero ex parte ipsius ecclesiae, quia tunc Deus suis promissis plane deesset. Neque tamen ad hoc miraculis opus est, cum Deus subsidio et providentia sua omnia possit fortiter suaviterque sic attingere atque dispo­ nere ut finem suum cumulatissime obtineat. 343. Ad 5. F Aliud porro est inculcare unitatem perfectam quae in mutua caritate inter singula ecclesiae membra et amore consistit, eamque commendare, aliud autem in ejusmodi unitate ecclesiae indefectibilitatem constituere. Prius verissimum est posterius vero omnino falsum. Cujusmodi sit unitas quatenus proprietas ecclesiae est ac proinde nota, in supe­ riori capite exposuimus. Itaque unitas cordium quae ex caritate profluit, a singulis individuis pendet, qui possunt ab ea desciscere juxta Christi prae­ dictionem: Fecesse est ut veniant scandala, verumtamen vae homini illi per rpxem scandalum venit. 8 Cui consonat apostolus dicens : Oportet haereses tsse1, id est divisiones et scissuras quae ex infirma hominum natura dima») Matth. XVin. 7. ‘ I i· •!-t 170 nant. Si enim Christus in ejusmodi perfecta animorum conjunctione consti­ tuisset ecclesiae suae unitatem, non hominum sed angelorum ecclesiam con­ didisset. Ceterum si agatur de ecclesia universa, seu de toto corpore, ab illo neque ejusmodi caritas abesse potest; potest autem abesse ex parte sin­ gulorum membrorum, salva essentiali ecclesiae ipsius unitate. 10 Ex falsa porro adversariorum hypothesi provenit quod adjicitur de tot divisionibus * °) Optime Maldonatus in illa Christi verba Joann. NUI. 35: .Z« hoc cognoscent omnes quia discipuli mei eslis, si dile­ ctionem habueritis ad invicemoptime, inquam, scribit: «Caveat lector ne existi­ met eos, qui fidem habent, caritatem au­ tem non habent, Christi non esse discipu­ los. Nam et illi non solum nomine, sed re etiam ipsa discipuli sunt, cum ab eo discant, atque illi tamquam vero praece­ ptori credant; ceterum imitatione morum ejus discipuli non sunt, quia quod Chri­ stus diligit, ipsi non diligunt. Et quia hoc etiam modo vult Christus omnes homines discipulos suos esse, et qui hoc faciunt, non solum veri, sed etiam perfecti disci­ puli ejus sunt, indicat alios, qui fidem ha­ bent, dilectionem autem non habent, suos non esse discipulos; sic plane, ut si quis pater neget eos suos esse filios, qui sibi moribus dissimiles sunt, non quod vere non sint filii, sed quod non quales esse oportebat. Frustra appellamur christiani (scribit Leo serm. 6. De Nativit.) si imi­ tatores non sumus Christi, qui ideo se viam dixit esse, ut conversatio magistri forma esset discipuli, et illam humilita­ tem eligeret servus, quam sectatus est Dominus." Ex hac observatione corruit quod ex falso principio infert Newman op. cit. pag. 241. -Sequitur solam antiquam, seu primi­ tivam ecclesiam nobis posse praebere exem­ plum fidei suae, quamdiu in se unitatem exhibuit." De qua porro loquitur ecclesia? Si de ipsis ejus incunabulis disserit, quando, multitudinis credentium erat cor unum et anima una . sequeretur ecclesiam paucorum dierum unice nobis posse prae­ bere exemplum fidei, quod puto ipsum non admittere. Quod si loquitur de ecclesia insequentium saeculorum, satis ei erit oculos con­ jicere in documenta historica, ut in eis in­ veniat quovis saeculo exempla humanae in­ firmitatis. Ceteris omissis, sat erit verba describere Eusebii Hist. eccl. lib. VIIL cap. 1. quibus statum ecclesiae nobis oh oculos ponit instante persecutione Diocle­ tiani, nempe sub finem saec. IIL et initium saec. IV. „Cnm ex nimia libertate, inquit, in negligeniiam ac desidiam prolapsi esse­ mus; eum altor alteri invidere, atque ob­ trectare coepisset; cum inter nos quasi belli intestina gereremus, verbis tamquam annis quibusdam hastisque nos mutuo vulneran­ tes; cum antistites adversus antistites, populi in populos collisi, jurgia ac tumultus agitareni; denique cum fraus et simulatio ad sum­ mum malitiae culmen adolevisset;... cum vero sensu omni destituti, de placando Dei numine ne cogitaremus quidem, quin potius instar impiorum quorumdam res humanas nulla sollicitudine ac providentia gubernari rati, alia quotidie crimina aliis adjiceremus; cum pastores nostri, spreta religionis re­ gula, mutuis inter se contentionibus de­ certarent, nihil aliud quam jurgia, minas, aemulationem, odia ac mutuas inimicitias amplificare studentes, principatum quasityrannidem quandam contentiose sibi vindican­ tes: tunc demum juxta dictam Jereniiaeobscuravit Dominus in ira sua filiam Sion, etc.' Quod si demum Newman loquitur de illa ecclesiae aetate in qua nullae adhuc prodierint haereses aut schismata, cun haec ab ipsa aetate apostolica coeperinl, pitet numquam nos invenire posse beatos illos dies in quibus ecclesia antiqua et primitiva praebuerit, juxta adversarium, fidei suae exemplum. Utique ipse alludere videtur ad schisma quod erupit ex parte graeeorum: verum nulla est ratio cur in illo schismate sistamus, potius quam in sebismate novalianorum ac donatistarum aut anglicanorum. | | | I I I I I | I | I I 1 I I 171 post quas ecclesiae unitas subsistere nequit; ipsi enim pro certo assumunt ecclesiam catholicam constare ex pluribus societatibus Christianis, ut superius vidimus, quae tamen hypothesis est gratuita et falsa. Si enim ecclesia est individua atque, ut loquuntur patres, vestis Christi inconsutilis, dividi in partes non potest quin destruatur; qui enim ecclesiam scindere ac lacerare nituntur, non ecclesiam reipsa scindunt, sed se ipsos scindunt ab ecclesia 11 : fiunt siquidem sectarii, haeretici atque schismatici. 344. Ad 6. N. Si enim unum Hieronymum excipias, ceteri patres non de ecclesia, sed de haereticis factionibus loquuntur12 ; quo autem sensu asseruerit Hieronymus, mundum miratum se esse arianum, alias expo­ suimus. 13 345. Ad 7. D. Quando jam defecerat in conciliabulum et latrocinium, C. cum adhuc legitimum esset, A’ Eteniin norunt eruditi omnes, nemine peni­ tus dissentiente, concilium basileense in conciliabulum et schismaticam fa­ ctionem defecisse, cum Eugenio IV. legitimo pontifici opposuit antipapam Felicem V. qui paulo post infulam deposuit. Nullus intererat schismaticae 1 *) Hoc est quod perpetuo inculcat s. Cy­ parati: haec enim sors citius serius eos prianus, praesertim vero in aureo suo libro manet. De unitate ecclesiae ubi inter cetera '-) Sane Hilarius dum in lib. Cont. Au pag. 198. edit. maur. scribit: «Non enim xentium, n. 12, scribit: ..Male vos parie­ * nos ab illis (haereticis et schismaticis), sed tum amor cepit, male ecclesiam Dei in te­ illi a nobis recesserunt. Et cum haereses ctis aedificiisque veneramini, male sub his et schismata postmodum nata sint, dum pacis nomen ingeritis. Anne ambiguum est, conventicula sibi diversa constituunt, ve­ in his antichristum esse sessurum? Montes ritatis caput atque originem reliquerunt.” mihi et silvae et lacus et carceres et voragi­ Eadem docet s. Augustinus passim. Atta­ nes sunt tutiores;” loquitur de sola ecclesia men si adversarios audias, praesertim vero mediolanensi in qua Auxentius fretus im­ Palmcriura, non lutherani, non calviniani peratoris favore occupabat illius ecclesiae aul zwingliani, non anglicani se separarunt templa, eo quod dissimulassct verae fidei ab ecclesia catholica seu romana, sed ec­ professionem, quam postea rebus immuta­ clesia romana seu catholica separavit se ab tis deseruit. Cf. praefat. maur. editor, opp. illis. Nempe non rami ab arbore divisi tom. II. pag. 587 seqq. impress. Veronae sunt, aul rivus a fonte, aut radius a sole, 1730. S. Basibus, cp. XIII. ed. maur. ai. sed arbor divisit se a ramis, fons a rivo, 69. item epist. CCXLIII. al. 70. deplorat sol a radio, quae quidem a sano et com­ calamitates ecclesiarum orientalium, quae muni hominum sensu abhorrent, et pugnant vexabantur ab haereticis tolerantibus illius cum ipsa rei natura. Inierim advertant ar­ aetatis, describit vaferrimam agendi ratio­ borem sine ramis illis excisis virescere nem episcoporum arianorum, et auxilium implorat episcoporum occidentalium ilaloposse et fructus dare, item fontem sine rivo illo aquas emittere, solemque nova rum ct gallorum, qui tunc pace fruebanlur. semper luce micaro; arefieri vero ramos Homiliam XLIX. in Matth. sub s. Joann. excisos ab arbore, putrefieri rivi aquas et Chrysostomi nomine objectam, jam monui­ mus spuriam esse. denique evaporare sine fonte, evanescere ,3) Tract. De vera religione, part. II. radium sine sole. Haec sibi applicent se­ ctarii ab ecclesia romana seu catholica se­ prop. IV. η. 93. 172 illi sessioni s. sedis legatus, eaque majori parte ex presbyteris componeba­ tur. tpii denique se subjecerunt Nicolao V. Eugenii successori. M 346. Ad 8. D. In adductis Christi et Pauli testimoniis praenuntiatur defectio plurimorum, praesertim vero malorum ab ecclesia, C. defectio ipsius ecclesiae. Λ. Alioquin cum post antichrist! cladem gentes omnes et judaei ipsi convertendi ad Christum sint, veram ecclesiam nulla ratione internoscere amplius possent. *5 Accedit, longe verisimilius verba Christi de fidei per­ fectione in pluribus, non autem de. tide ipsa absolute debere intelligi.,B A R T I C U L ü S II. D e ecclesiae in l'a Ili b ilital e. 347. Dum ecclesia docendi munere fungitur, triplex officium exequa­ tur, testis scilicet, judicis et magistrae. Testis quidem in proponendis fidei veritatibus quas a Christo accepit: judicis in dirimendis controversiis quae vel fidem attingunt, vel ad eam referuntur: magistrae denique in ministerio quotidiano, quo viva voce et praxi fideles iis omnibus instruit, quae ipsis intemerata doctrina et moribus informandis conferunt, eosque veluti manu ducit ad aeternae salutis iter capessendum. 348. Ad singula haec praestanda Christum ecclesiam suam infallibilitate instruxisse contendunt catholici, inficiantur acatholici omnes, ut ei sub­ stituant systemata vel spiritus privati, vel interioris nescio cujus afflatus Spiritus Sancti, vel privatae Scripturarum interpretationis aut alterius cujusvis inventi, postremis praesertim temporibus excogitati ad excludendam ab ecclesia infallibilitatis dotem, qua semel admissa, sectarii se penitus contri­ tum iri persentiunt. 349- Jam vero necessaria hac praerogativa sub triplici quem diximus respectu. ecclesiam a Christo instructam esse ostendere aggredimur. Ne autem quae sumus exposituri simul collecta legenti tenebras offundant, con­ stituimus integram hanc gravissimam quaestionem in duas partiri propositiones, in quarum altera generatim vindicabimus infallibilitatem ecclesiae in pro­ ponendis docendisque iis quae ad fidem et mores pertinent, atque in diri­ mendis controversiis quae circa eadem objecta exoriri possunt, sive prout testis, sive prout judex, sive demum prout magistra est. Cum vero inter 11 ) Cf. Bellarm. ioc. cit. Harduin. Acta concit· toni. \ III. coi. 1229 seqq. Nat. Alex, diss. VIII. in saec. XV et XVI. art. V. qui quamvis acerrimus -ii concilii basileensis propugnator, attamen fatetur, saltem ex defectu consensus ecclesiae, irritam fuisse et depositionem Eugenii et electionem Fe­ licis. Verum omnino legendae sunt ani­ madversiones in concilium basileense qui? cit. dissertationi apposuit Roncaglia. Df hoc concilio iterum redibit senno. 14) Cf. Rom. XL 25. 1 e) Cf. Bellarm. loc. cit. controversias quae ad fidem referri innuimus, potissima ea sit, quae afficit librorum sensum seu, ut vocant, facta dogmatica, ejusdem ecclesiae infallibilitatem etiam in his dirimendis propugnabimus in altera propositione. Sit igitur exorsus a prima. PROPOSITIO I. Ecclesia Christi est infallibilis in iis omnibus quae ad fidem et mores pertinent. 350. Christus ex dictis ecclesiae auctor ideo eam fundavit, ut per hanc homines doceret tutam salutis viam. Ergo eam infallibilitate instruxit sive ut testis est apud homines ejus doctrinae quam ab eo accepit, sive ut judex est in controversiis dirimendis quae oriuntur aut oriri possunt circa verum ejusdem doctrinae sensum, sive demum prout magistra est in ministerio suo exhibendo ad homines rite informandos. 351. Antecedens nec ab adversariis ipsis in dubium revocatur: ita porro evincimus consequens. Christus sibimetipsi seu in sui locum eccle­ siam suffecit ad omnes homines in fide ac moribus docendos, eidemque mis­ sionem hanc difficillimam obeundam commisit ad omnes homines et in omnes aetates usque ad mundi finem: sigillum praeterea divinae hujus missionis eam praeseferre voluit in signis et portentis, ceterisquc extraordinariis donis, ut per ipsa fidem penes populos sibi conciliaret in hoc munere exequendo ; interius insuper gratiae suae subsidio ipse omnium corda illustrat ac permo­ vet, ut doctrinae sibi Dei nomine ab ecclesia propositae pronas admoveant aures eique obsequantur: aeternas denique poenas et supplicia comminatur obedientiam detrectantibus atque ecclesiae praedicationem respuentibus. 1 ') Praeclare Mohler in cit. Symbolica, cap. 5. §. 36. scribit : «Une fois consommée, l’alliance avec les enfans de Dieu doit du­ rer jusqu’au trépas. Le baptême est la porte de l’église, l’admission dans la so­ ciété des fidèles: il confère le droit, bien plus,-il impose l’obligation de prendre part à toutes leurs joies, à toutes leurs douleurs. D'un autre côté, Γadministration des saeremens, aussi bien que celle de la parole, a été identifiée par le Seigneur à l’aposto­ lat: cl encore à cet égard, ils sont à jamais attachés à la communauté, unis à elle d’une manière indissoluble. Ainsi donc 1 unioii avec Jésus-Christ implique union avec son église. Les liens qui rattachent a JésusChrist, enchaînent à Γéglise: tous deux sont inséparables; il est en elle, et elle est en lui. (Ephes. V. 29 — 33.) Par ces raisons mêmes, l’église ne peut manquer à la partie de sa tâche, qui est de conserver la parole de Dieu; elle n’est point sujette à l’erreur. Comme chaque adorateur du Christ est in­ corporé à l’église par des liens indisso­ lubles; comme c’est elle qui le conduit au Sauveur, et qu’il ne reste en Jésus - Christ qu’autant qu’il demeure en elle, c’est l’église aussi qui forme son coeur et son intelligence. Il ne peut donc lui réfuser sa confiance. Des lors il faut que celte confiance soit méritée. Il ne faut point que le fidèle, qui s’abandonne à l’église puisse être induit en erreur; l’église par consé­ quent ne peut défaillir de la vraie doctrine.“ Ceterum quod spectat ad comminationes quas Christus inlerminat incredulis, refer­ tae iis sunt sacrae litterae. Sic e. gr. Matth. X. 14. mittens apostolos ad unnunciandum regnum Dei: «Quicumquc, ait ipsis, non receperit vos, neque audierit sermones 174 352. Jamvero hnec omnia absque infallibilitatis dote ecclesiae concéda non modo concipi nequeunt, sed plane absurda essent, et a pietate divina prorsus aliena. Absurdum enim inprimis est posse ecclesiam falli, ac proinde homines decipere; quandoquidem Dei nomine, immo et in ejus locum suffe­ cta munus illud implere debet, quod ipse prius inchoavit ac prosequendum eidem commisit apud omnes gentes per ejus ministerium illuminandas qui­ bus tutam salutis viam constituit patefacere. Absurdum praeterea est po­ tuisse aut voluisse Christum divinam ecclesiae missionem miraculorum suorum sigillo communire, quo homines invincibiliter ad errorem aut falsam doctrinam profitendam inducerentur. Quamvis enim daremus (quod falsum esse osten­ dimus), post sufficientem evangelii promulgationem ejusmodi extraordinaria dona in ecclesia cessasse, cum tamen illorum ope primi fideles in Christum crediderint, ac se in ecclesiam receperint, et propterea ad seram usque po­ steritatem illis, tamquam credibilitatis moti vis, ecclesia auctoritatem sibi con­ ciliaverit, ad scopum nostrum perinde est. Semper enim verum foret, Deum prodigiis concurrisse ad obsignandam uti divinam illius ecclesiae missionem, quae posset quovis tempore homines in erroneam aut falsam doctrinam indu­ cere . et quae Dei nomine et auctoritate proponeretur. Absurdum pariter est Deum seu Christum gratiae suae subsidio homines inclinare, allicere ac ilectere per pium credulitatis affectum ad obsequium et obedientiam prae­ standam ecclesiae a se institutae, si haec posset pro veritate errorem, pro vero cultu superstitionem, pro sanctis moribus perniciosos propinare. Multo vero minus posset Deus aeterna comminari supplicia incredulis et obedien­ tiam detrectantibus, si pqssent ab ecclesia absolute decipi. 353- Diximus insuper hoc docendi munus Christum ecclesiae suae de­ mandasse explendum apud omnes homines et in omnes aetates, nimirum apud omnes homines tum praesentes tum futuros usque ad saeculi finem, quia ipse vult omnes homines salvos fieri et ad agnitionem veritatis venire*... et pro omnibus mortuus est3 ... et aequaliter cura est illi de omnibus.4 Porro infallibilitatis praerogativam ad id munus rite obeundum ex quo pendet aeterna hominum salus, necessariam inprimis esse quoad omnes homines praesentes ostendere operosum non est. Homines enim in duas distinguun­ tur classes, in eos scilicet qui jam intra septa ecclesiae sunt, et in eos qui sunt extra ecclesiam: rursum qui extra ecclesiam versantur, sunt aut infi­ deles, aut haeretici, aut schismatici. Jam vero quoad ambas classes aeque vestros; exeuntes foras de domo vel civi­ tate, excutite pulverem de pedibus vestris. Arnen dico vobis: tolerabilius erit terrae Sodomorum, et Gomorrhaeorum in die ju­ dicii, quam illi civitati.·· Marci XVI.: „Qui non crediderit condemnabitur.·· Joann. HI. 18. -Qui non credit, jam judicatus est.· Et alibi passim. ’) I. Timoth. II. 4 seqq. 3) IL Cor. V. 15. 4) Sapient. VI. 8. i 175 necessaria est ecclesiae infallibilitas. Ac primo quidem necessaria est quoad eos qui jam in ecclesia inveniuntur ut recte instrui ac doceri queant, ne in errores sanae doctrinae adversantes proruant, tum etiam ut in unitate conserventur et contineantur. Si nullum enim esset infallibile tribunal quod absque erroris formidine dirimere controversias posset, quae quotidie exo­ riuntur sive circa germanum scripturarum sensum, sive circa quaelibet do­ ctrinae capita, nulla esset catholicis ratio se ecclesiae decisionibus subjiciendi, et captivandi proprium intellectum ejusdem definitionibus. Unusquisque posset pro lubitu sentire et credere, turbaeque necessario nascerentur ac disputationes nullo unquam tempore absolvendae in articulis maximi momenti, et perpetua inde confusio. Sola siquidem auctoritas infallibilitate destituta ad compescendas controversias religionis minime valet, nec nisi tyrannidem saperet, velle sola auctoritate homines ratione praeditos ad hoc potius quam illud fide credendum impellere. 5 J) Cum libertas examinis, prout ostcn- non videt ejusmodi agendi rationem abso­ dimus, sit principium fundamentale prote- nam omnino esse, evcrsivam ipsius prostantismi, hoc ipso est fons uberrimus dis­ teslantismi principii, ac tyrannidem sapere, sensionum ac divisionum, ita ut hiscenlum uti copiose ac luculenter ostendit D. Do sectae ex eo pullulaverint, et novae quo­ Baudry in op. cit. La religion du coeur. tidie oriantur. Non alia ratione potuerunt Paris 1840. Trois, part. chap. 3. art. 3. lulherani, quos vocant orthodoxos (nam sl­ Quod quidem fassus est vel ipse advoca­ ept habentur graeci orthodoxi, russi schi­ tus Jayet, unum ex praecipuis membris smatici orthodoxi, anglicani orthodoxi, sic magni consilii protestanlici in Helvetia in etiam sunt lulherani orthodoxi, calviniani suo Compte -rendu pag. 322 his verbis: seu reformati orthodoxi), et reformati im­ »Je ne conçois pas une confession de foi pedire plenam propriae sectae dissolutio­ sans ίinfallibilitè. La parole divine même, nem, quam adoptando practice viam aucto­ si elle présente quelque obscurité, ne peut ritatis quam theoretice rejiciunt. Exinde être interprétée par des voix humaines. On tot apud ipsos coactae synodi, tot editae nous a dit à la vérité que Dieu a employé fidei professiones, ut possent aliquo modo des moyens humains pour se révélera nous; in unam coire societatem et fidei professio­ mais n'oublions pas que ces voix humaines, qui nous ont transmis, la parole de Dieu nem. Cum tamen nullo jure id praestare potuerint utpote infallibili auctoritate desti­ avaient le don du Saint-Esprit. Je ne tuti, juxta principium illud Lulheri quod conçois pas que le langage inspiré puisse vir unus spiritualis ac pius melius possit être interprété par des voix qui ne le sont cognoscere veritatem quam universa eccle­ pas." Sed videsis ipsum auctorem art. cit. sia, nulla ratione valuissent illum dissolu­ /Je la tyrannie gu nn exerce sur les tionem impedire, quae suapte natura emer­ consciences en établissant pour règle git ex principio essentiali et constitutivo d'enseignement une confession de foi, qui protestanlismi. Quapropter per principum n est pas infallible, pag. 331 seqq. Atque hic obiter notetur singulare phae­ sanctiones, per edicta politica, aut etiam per decreta consislorialia sub gravissimis nomenon quod apparet in protestantisme : sine libertate examinis protestantismus na­ poenis cogi membra singula debuerunt ad fidei professiones communi calculo profiten­ tus non esset; cum practica hac libertate das; adigi ad id debent interposita jura­ examinis penitus protestantismus extinguementi religione, sive animi persuasionem relur. En inter quas angustias coarctenhabeant, sive non; nihi) refert. Quis porro tur protestantes; necessaria est haec liber» - X» r» ? I Γ. ■?· · 354. Nee minus necessaria est ejusmodi ecclesiae infallibilltas quoad illos qui extra eandem ecclesiam versantur: nullum enim infallibilitate destituta ecclesia ad eos convertendos jus haberet; frustra missionarios ad illos mitteret, ut ipsos aut ab infidelitate, aut ab haeresi, aut a schismate abdncerent: possent quippe reponere, se in pari conditione esse, atque ita iere ratiocinari : Possumus quidem nos errare ac decipi, at errare pariter ac de­ cipi ecclesia vestra potest dum testem se exhibet illius doctrinae quam a a Deo accepisse contendit; errare potest in controversiis quae agitantur; itaque in pari statu nulla est ratio quare ad eam accedamus, vel subjicia­ mus nos judicio ac magisterio illius fallibili perinde ac nostro. Major autem minorve probabilitas haud excludit errandi formidinem, nec haberetur in eo nisi transitus ab opinione in opinionem. Cum tamen ecclesia mandatum a Christo acceperit praedicandi, ac docendi omnes gentes, cumque Christus poenas interminaverit obedientiam detrectantibus, necessario inferendum est divinam hanc missionem includere infallibilitatem, eique plane inhaeren­ tem esse. 355. Porrigi autem debere hanc eandem infallibilitatem in omnes aeta­ tes usque ad mundi finem, non minus luculenter elucet. Etenim si Christus ecclesiam in locum sui suffecit ut id conficeret quod ipse in Judaea inchoa­ verat circa conversionem t*"gentium 4: si eam dare constituit ut medium tutum quo homines ad veritatis a se praedicatae cognitionem pervenirent; si donis extraordinariis eam communivit quibus ipsa divinam missionem suam com­ probaret; si denique ingressum in ecclesiam atque in ea perseverantiam vo­ luit viam unicam esse omnibus hominibus salutem assequendi, evidens est coarctari non posse ecclesiae infallibilitatem ad tria aut quatuor saecula ita ut ulterius non protrahatur. Nam quae motiva illam exigunt et exposcunt pro aliquo saeculo, eadem militant pro omni saeculo. Alioquin in longe de­ teriori conditione versarentur homines qui post ea saecula orti sunt ab ea. in qua extiterint qui vitam degerunt tribus quatuorve prioribus illis beatis saeculis: idque absque ullo eorum merito quibus priori illa aetate vivere contigit, et absque culpa eorum qui postea nati sunt. Quod quam absonum sit et a divina pietate alienum nemo est qui non videat. Primi enim certi omnino fuissent se tenere veritatem divinitus traditam; certi fuissent se in vera esse et unica salutis via quamdiu cum ecclesia crederent; non po­ tuissent omni doctrinae vento jactari , aut naufragium facere circa fidem; contra vero reliqui incerti in his omnibus haerere deberent cum aeterni exitii formidine. Igitur aut numquam ecclesia infallibilis fuit, aut talis sem­ per est. 6 tas ut vivant; necessario auferenda est ne moriantur! Ita Deus excaecat humanam sa­ pientiam extollentem se adversus ecclesiam. c) Ex his patet quam absurda sit illo­ rum novatorum sententia, qua statuant ecclesiam immaculatam ac proinde infalli- ; 177 356. Sane divinae promissiones quibus praeclara haec ecclesiae dos innititur, absolutae sunt. Christus enim aperte edicit: Et portae inferi non praevalebunt adversus cam 7 ; ac discessurus ex hoc mundo ad Patrem ait discipulis suis : Ego rogabo Patrem et alium Paraclitum dabit vobis, ut maneat vobiscum in aeternum, Spiritum % » veritatis 6 ; qui deinceps exponit cujusmodi sit officium divini hujusce Spiritus in aeternum nobiscum mansuri di­ cens: Cum venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem. 9 Christus praeterea exhibetur absolute ut ecclesiae caput ac sponsus qui se bilem perstitisse usque ad tertium aut quar­ tum sacculum, ita ut omnes controversiae sint ad illam beatam epocham revocandae. Dum haec oggerunt novatores, profecto non attendunt ad solemnem ac indefinitam illam promissionem quam Christus fecit ec­ clesiae in apostolis suis dicens: »Ecce ego vobiscum sum (docentibus et baptizantibus) usque ad consummationem saeculi;·· neque attendunt ad parem exceptionem, quam fa­ cere eodem jure potuissent singulae sectae, cum ab ecclesia damnatae sunt. Ariani enim excipere potuissent, ecclesiam infalli­ bilem perstitisse usque ad sacc. IIL; manichaci usque ad saec. II. gnoslici usque ad sacc. I.; docetae ejusmodi infallibililalem periise cum apostolis, immo cum Chri­ sto, prout reipsa vidimus gnoslicos, testi­ bus Irenaeo ac Tertulliano, ita sensisse, dum se apostolis praeferebant. Quod si semel admittatur, ad tempus ecclesiam infallibilitate instructam esse, nulla ratio assi­ gnari potest quare non sit perpetua, el pos­ sit aut debeat coarctari ad unum potius quam ad aliud sacculum. Cum Newman op. el loc. cit. pag. 241. sibi hanc proposuis­ set difficultatem, quod nequeat scilicet as­ signari tempus quo coeperit ecclesia a ve­ ritate aberrare, respondet, hoc argumentum nihil valere, quia eliamnum sunt in eccle‘ia (suo modo concepta) tot scissiones, quin earum exordium cognoscatur, ac propterca id accidisse paulalim ac sensim sine sensu. Ad­ jicit hoc esse factmn historicum ; satis esse nt omnes (haeretici protestantes) conveniant io admittendis quatuor prioribus sacculis, uti sacculis unionis et pacis; quod pluribus con­ firmare nititur pag. 244 — 246. Juxta ipsum pag- 247 divisio coepit aut in concilio sardicensi ann. 347 aut non serius conc. nicaeno II. ann. 782 (in his duobus aut, fit Perrone, Praelectiones theolog. II. saltus a saec. IV. ad saec. VIII. Parva res!). Nam in huc inveniuntur plures erro­ res, inter quos eminet decretum de cultu imaginum, quem ipse spectat ut corru­ ptionem. Jam vero quid hacc sibi volunt? Contendit ne Newman, Christum non ste­ tisse promissis suis post elapsum saec. IV. aut sacculum VIII. ac aliud ipso agente et incogitante, aut dormiente inimicum homi­ nem superseminasse zizania in ejus agro? Quis dici ferat, Christum debuisse a distra­ ctione aut somno suo exculi a Luthero, Calvino, Zwinglio, Henrico VIIL aliisque ejusmodi libidinosis monstris, ut prospiceret ecclesiae suae? Deinde, quo jure sui pro­ testantes assignant IV. saeculum? Praeter­ quam quod nos, adductis suo loco docu­ mentis. contrarium evicimus (vid. tract. De vera retig. part. II. prop. V. n. 97.», haec sentiendi ratio totum evertit Christianae re­ ligionis systema, atque ea semel posita, nulla amplius suppeteret via revocandi ad bonam frugem incredulos, socinianos et rationalislas. Facium porro quod Newman vocat historicum, unice innititur in antici­ patis protestandum judiciis, ut liquet ex imaginum cultu sancito a conc. nicaeno II. quem ipse vocat corruptionem, sed alii protestantes et anglicani probant, ct nos ab omni labe vindicavimus in apposito tractatu De cultu sanctorum. Eadem ratione eodemque jure quo protestantes et anglicani vocant corruptionem cultum sanctorum, sociniani corruptionem el idololatriam cultum Christo Deo exhibitum appellant. Verum de hoc argumento paulo post iterum recur­ ret sermo in solutione hujus difficultatis. 7) Maith. XVI. s) Joann. XIV. 16. 9) Ibid. XVI. 15. 12 178 illi copulaverit indissolubili conjugio; sic enim loquitur apostolus: Ipjum dedit (Deus) caput super omnem ecclesiam, quae est corpus ejus 10 ; et iterum: Unum corpus et unus spiritus. 1 ‘ Vir caput est mulieris, sicut Christus ucltsiae, ipse salvator corporis ejus 12 : loquens demum de Adae et Hevae con­ jugio ut typo conjunctionis Christi cum ecclesia: Sacramentum hoc, inquit, magnum est, ego autem dico in Christo et in ecclesia. 13 Porro si spiritus velut interior ecclesiae doctor, ac veluti ecclesiae anima cuin ipsa mansuros est ad docendam omnem veritatem in aeternum ; si Christus in perpetuum est ecclesiae caput ut eam dirigat, et fidelis sponsus indissolubili nexu cum ea consociatus ut eam tutetur ac foveat, qui fieri potest, ut post pauca sae­ cula ecclesia deseratur sic ut ex veritate in errorem misere prolabatur, et filios suos ad prava dogmata credenda inducat, aut inducere possit? Haec plane repugnant. Quapropter apostolus absolute vocat ecclesiam Dei viri columnam et firmamentum veritatis 14, ejusmodi nempe, quae numquam pœsit a veritate excidere, ita ut si ipsa corrueret totum labefactaretur religionis ebristianae aedificium. 357- Nec alium fuisse totius piae antiquitatis sensum testes in primis sunt antiquissimi patres graeci atque latini, inter quos s. Irenaeus: Aon oportet adhuc quaerere, scribit, apud alios veritatem, quam facile est ab eccksia sumere; cum apostoli, quasi in depositorium dives, plenissime in eam contulerint omnia quae sint veritatis: uti omnis quicumque velit, sumat a a potum vitae ,s; s. Alexander episcopus alexandr. Unam ac solam, inquit. catholicam et apostolicam ecclesiam (confitemur); quae semper quidem inexpu­ gnabilis est, licet universus orbis eam oppugnet: victrix autem et omnis inipw factionis haereticorum, qui adversus ipsam consurgunt 16 s. Athanasius: Sufficit his dumtaxat verbis ad illa (paradoxa haereticorum) respondere: Hau catholicae ecclesiae non sunt; neque ea est patrum sententia11 \ Eusebius affirmat Christum praenunciasse : Ecclesiam nullis unguam viribus expugnan­ dam, ac ne ab ipsa quidem morte superandam: at penitus inconcussum illiux robur mansurum esse praenuntiavit, utpote quae vi ejus ac potestate, sic tam­ quam immoto ac nullis omnino machinis perrumpendo scopulo, altis dtfixo ,0) '1 ) «’) ”) Ephes. L 22. Ibid. IV. 4. Ibid. V. 23. Ibid. V. 12. ««) I. Timoth. ΠΙ. 15. > *) Lib. III. Cont. Hiteres. cap. 4. n. 1. edit. Mass. 16) In epist. de ariana haeresi, ad Ale­ xandr. constantinopolilanum n. 12. Μίαν καί μόνην, καθολικήν την άπαΖτ ολικήν ίκκλη- 7ίαν· ακαβαίρετον μ'εν αεί, καν πο»· ό wσμοί αυτή πολεμείν βουλεύηται · vmfîipfi δε πάσηί τήί των ετεροδόξων άβεβεβτάτν Ιπαναστάσεωί. In Biblioth. pair. Gallari tom. IV. pag. 450. 17) Epist. ad Epiclet. Corinth, episc. nA Η τούτο μόνον αποκρίναββαί πρό» ri τοιαΰτα, καί είχεΐν αρκεί' ότι ούκ Ιβΐιταϋ· τα τήί κα&ολικήί Ικκλησία;, οιΐδί ταΰτα ο·' πατέρεί Ιερρόνη^αν. Edit. maur. tom. L part. II. pag. 903. radicibus niteretur 18 ; s. Jo. ( ' h r y 8 ο β t ο in u s : Nihil, Inquit, ecclesia païen­ tiits: o hamo bellum solve ne, robur dissolvas tuum. Ne inferas caelo belIum... Si ecclesiam oppugna, vincere nequis: omnibus quippe fortior est Dais 19 ; s. I s i d o r u 8 Pelusiota: Per inferi portas divinus sermo impio­ rum hominum coetus atque haeresum blasphernias intelligit, quibus omnibus obsistens Dei ecclesia eas quidem frangit et. expugnat, ab iis autem vinci non potest.29 Nec aliter senserunt aut scripserunt patres latini: s. Cyprianus juxta apostoli mentem comparans ecclesiam virgini intemeratae: Adulterari, inquit, non potest sponsa Christi: incorrupta est et pudica: unam domum no­ vit, unius cubiculi sanctitatem casto pudore custodit.21 S. Hieronymus: Poteram, scribit, diem istiusmodi eloquio ducere: ct omnes propositionum ri­ vulos uno ecclesiae sole' siccare22 : et rursum: Ex quo inlelligimus ecclesiam usque ad finem mundi, concuti quidem persecutionibus, sed nequaquam posse subverti: lentari, non superari: et hoc fiet, quia Dominus Deus omnipotens, tore Dominus Deus ejus, idest, ecclesiae, se facturum esse pollicitus est: cujus promissio lex naturae est23·, et alibi: Cui (ecclesiae) dicitur: Surge, illu­ minare, ut quae cecidit in incredulis (judaeis), surg at in fidelibus: et post­ quam surrexerit, illuminetur, ut nequaquam habeant erroris tenebras.24 S. Au­ gustinus: Ipsa est ecclesia sancta, ecclesia una, ecclesia vera, ecclesia catho­ lica, contra omnes haereses pugnans: pugnare potest, expugnari tamen non potest. Haereses omnes de illa exierunt, tamquam sarifienta inutilia de vite praecisa: ipsa autem manet in radice sua, in caritate sua. Portae inferorum non vincent eam. 25 Et haec speciminis gratia, quibus quae superius attuli­ mus mirifice confirmantur. 2 6 358. Testis deinde hujus dotis est ipsa possessio quam ecclesia ostendit perpetua sua agendi ratione ab aetate apostolica et saeculis insequentibus ls) Praepar. Evang. lib. I. cap. 3 Εκκλησίαν . . . ουδέ συνεστώοάν πω, ê’pτρογνώσει αήττητου καί ακαταμάχητου frtfSai, καί μηδεπώποτε υπό θανάτου υικη&ήσεσ$αι· εστάυαι δέ καί μευειν άσειστου, wf iv ίπ άσειστοι καί άρραγεϊ κίτρα τη αϊτού δυνάμει βεβηκυΐάυ τε καί έρρι2ωμέrr,v απογηναμϊνου. Ed. Vigeri; Paris. 1628. '*) Hom. ante exilium num. 1. Ούδεν ώληΤίας δυνατότερου, άνθρωπε, λύοον riv τόλεμον, ΐνα μή καταλύση σου τήυ δύιαμιν μή ε'ιςαγε πόλεμον εις ουρανόν . . . Ιηληϊίαν δέ Ιόν πολεμής, νίκήσαί ΰε αμή­ χανου· ό Βιόί γάρ έστιν ό πάντων Ισχυ­ ρότερος. Ed. maur. tom. III. pag. 415. ’·) Lib. I. ep. CCXXXVIII. Πύλας άδου ό 3ifof λόγος έκάλεσε τάς των ά$·έων τιμωρίας, τάς των αιρέσεων βλασφημίας, αϊςτισι πασαις άντ-εστώσα ή του Sioû εκκλη­ σία, τάς μεν καταγωνίσεταε, υπό δε τών οΰ κατακυριεύεται. Edit. Paris, pag. 67. Lib. De unit, eccles. ed. maur. pag. 195. ”) In Dial. adv. Lucifer, n. 27. cd. Vallars. tom. II. pag. 201. 23) Comment, in Amos, lib. III. cap. 9. Ibid. (vin. VL pag. 358. -4) Comm, in Isai. lib. XVII. cap. 60. Ibid. tom. IV. pag. 719. 2S) Semi. I. De Sijmb. ad Catech. cap. VI. n. 15. aej Qui plura cupit consulat Walcnburgicos in tract. De perpetua probat, fidei per testes, cap. 27 seqq. 12* 180 usque ad nos. ut constat ex omnis aetatis documentis. Huic enim infallibilitati sifei a Christo donatae innixa ecclesia omnes exorientes errores absque ullo discrimine proscripsit, veritatem asseruit, contumaces sectarios anathe­ mati subjecit incipiendo a nicolaitis, simonianis, docetis, cerinthianis usque ad lutheranos, reformatos, protestantes cum omnibus surculis suis. 359. Quae cum ita se habeant, patet quod ai) initio probandum assum­ psimus, ecclesiam scilicet infallibilem prorsus esse in iis quae ad fidem mo­ resque pertinent, sive ut testis est, sive ut judex, sive ut magistra, prout constat tum ex Christi institutione, tum ex repetitis solemnibus ejus promis­ sionibus, luculentisque divinorum eloquiorum oraculis, tum ex sensu antiquitatis, tum denique ex perpetua ipsius ecclesiae possessione. Qui propterea « neglecto immenso hoc divinae bonitatis beneficio hominibus collato, ut tuto pervenire valeant ad caelestem beatitudinem, ex se sibi prospicere posse praesumunt, comparari cum illis queunt, quibus in deserto columna ignea dux data est ad iter commonstrandum in terram promissionis. Si enim inter densissimas noctis tenebras audax quispiam beneficae illi viam collustranti igneae columnae ac populum dirigenti terga vertisset, reputans sibi posse sufficere, nec illo adjumento indigere, certo se exitio commisisset per obscu­ rissimos deserti anfractus, ferarumque huc illuc discurrentium incursum, nec unquam terminum attingere potuisset. Ita plane qui in hac vita peregrinantes destinata malitia infallibilem ecclesiae auctoritatem posthabent, ut privato sensui indulgeant, certo se committunt aeternae mortis exitio, nec unqnam pervenient ad promissam humilibus beatitatem quae in caelis est. 17 |3E ' DIFFICULTATES. 360. I. 0 bj. Commentum infallibilitatis ecclesiae adversatur ideae religionis Christianae ; perniciosum est ; auctoritatem denique humanam sub­ stituit auctoritati divinae. Sane 1. Neque Christus neque apostoli unquam discipulis certam quandam praescripserunt fidei profitendae formulam unice tenendam, sed potius liberum Dei cultum moralem praeceperunt (Joann. IV. 23, 24; VIII. 32; II. Cor. III. 17; Gal. V. 1), et doctrinam proposuerunt ita comparatam, ut perfici et possit et debeat. 28 2. Christus praeterea num­ quam alligavit religionis suae essentiam alicui formae, sed eam unice con­ stituit in amore et caritate, quae dummodo sarta tecta teneatur, quaecumqu? demum sit verborum forma qua enuncientur fidei dogmata, perinde est ad religionis substantiam.29 3. Quod si exoriantur controversiae, transactione ”) Alias diximus, quod numquam sa­ tis ingeminare juvabit, orationem et humi­ litatem duas illas conditiones esse sine qui­ bus ad veram ecclesiam adeoque veram fidem perveniri non potest. Qui proinde sincero corde veritatem inquirunt, illis se communiant, et certissime ad eam perve­ nient; qui eas negligunt aut parvipendon!, utut magnas inquisitiones faciant, numquin illam assequentur. ,s) Ita Wegscheider §. 30. 29) Tale est systema quod penes plores 181 veluti quadam Hopiri possunt communi consilio ad pacem in societate foven­ dam et ad hoc adigi dissentientes possunt, quamvis in propria interius sen­ tentia permaneant. 3 0 4. Contra vero perniciosum est hoc infallibilitatis systema sive quia fovet fanatisrnum ac intolerantiam, quae non aliunde nata est, quam ex supposita ejusmodi praerogativa; 5. sive quia fovet inertiam et oitinguit omne proficiendi in scientiis colendis, cxegesi praesertim biblica promovenda, studium. 6. Porro studium veritatis altius indagandae et rectius cognoscendae, quod Scriptura sacra valde commendat (Joann. V. 39; VIII. 22; I. Joann. IV. 1 ; I. Cor. X. 15; I. Thess. V. 21), a Deo ipso menti humanae, quamvis errori obnoxiae, insitum est, et quidquid, Deo hoc studium mode­ rante, de vera religione temporis successu ab hominibus melius exploratum et cognitum fuerit, tamquam ab ipso Deo profectum vi humana opprimi nec debet nec potest (Act. V. 38). 7. Hinc nostra aetate jam eo perducta res est, ut religio Christiana, nisi bene distinctis ac separatis quae ad formam ejus mythicam atque symbolicam pertinent, ab iis quae vera atque aeterna ejusdem habenda sunt fundamenta, nova quadam luce collustrari et homini­ bus cultioribus subtiliorique artium et litterarum cognitione imbutis denuo commendari non posset. 8. Tantum autem abest, ut ecclesiae institutum sola quadam formula certa et immutabili conservari atque contineri possit, quod temere nonnulli finxerunt, ut haec sententia ecclesiae antiquioris non minus, quam universae christianismi indoli repugnet.31 9. Demum per in­ fallibilitatis commentum substitui auctoritatem humanam auctoritati divinae aperte patet; nec enim amplius Scriptura seu verbum Dei regula esset fidei nostrae, sed auctoritas ecclesiae, sive hominum privilegio donatorum, qui sibi solis arrogant inspirationem divinam perpetuo cum ipsis permanentem; protestantes modo grassatur. Purus amor erga Deum, ajunt ipsi, in operatione activa, est unica religio. Eadem ratione, qua non est nisi unus Deus in immenso hoc uni­ verso, ita religio eadem ubique esse de­ bet: quoniam vero Deus est purus substan­ tialis amor, religio pariter amor esse debet non solum in terra sed et in caelo. In , mundo actuali amor purus erga Deum offi­ cia omnia producit pietatis, tam in divina voluntate facienda, quam in animi confor­ matione ad ipsam; item purus amor erga res creatas cujusvis ordinis et gradus offi­ cia vitae respecliva ac socialia gignit. Haec est basis ac fundamentum ethices evangelicae in mira ac varia pulchritudine et excellentia sua. Semel ac peramabile hoc principium in animo radices egerit, ha­ bitudines nostras, opera ac verba ducit ac regit; si vero defecerit non superest nisi unum nomen, pura puta forma et exterior professio : qui quidem status est tenebra­ rum, peccati ac mortis. Forma assimilari potest corpori humano pulchritudine prae­ dito; sed amor in Deum est anima quae totum informat. Dolor, fides et oratio to­ tidem media sunt a Deo electa ad perdu­ cendam animam in statum religiosum: asl amor est finis quem nobis proponere debe­ mus in exercitio istorum aliorumque ejus­ modi officiorum. Ille sapiens est, qui numquam a fine in usu mediorum neces­ sariorum aberrat. etc. 3°) Ita Bohmerus ex sententia protcstanlium in Jure ecclesiastico protestant. Halae 1714. Tom. L lib. I. tit- I. De stunuta Trinitate et fide catholica, §. 16. 31) Ita Wegsch. loc. cit, 182 t(i Scripturae valor ab ecclesiae auctoritate penderet; II. id enim Scriptura diceret, seu illum sensum Scriptura praeseferret nou quem reipsa habet, sed quem illi ecclesia tribuit. Ergo. 361. Resp. Ύ. .1. ad 1. prob. 1). Neque Christus neque apostoli cer­ tam aliquam discipulis fidei profitendae formulam praescripserunt, nulla ad id cogente necessitate, Tr. necessitate aliqua postulante, ïV. Christus enim et apostoli rem ipsam credendam proponebant captui discipulorum sese accom­ modantes, quin solliciti essent de hac potius quam illa verborum formula, qua res credendae enunciarentur. Verum praesto erant ope vivi magisterii ad res ipsas enucleandas, si qua id ferret occasio. Si qui autem protervi obsisterent, ac pravis interpretationibus traditam sibi doctrinam temerarent, determinatis formulis ita eam proponebant, ut qui non acquiesceret, ab eccle­ sia illico expelleretur. Hinc factum est, ut quod in nucleo aut semine gene­ ralibus verbis continebatur, data occasione ex conflictu, magis ac magis evolveretur, et definitis formulis enunciaretur. Sic cerinthiani et docetae occasionem Joanni praebuerunt utramque in Christo naturam, divinam et humanam, altius inculcandi; hebraizantes in causa fuerunt cur Paulus virtu­ tem evangelii supra legem clariori in lumine collocaret; Corinthiorum dissi­ dia excitarunt apostolum ad illa promenda oracula quibus ecclesiae auctori­ tatem commendat: idem die de futura corporum nostrorum excitatione; de necessitate bonorum operum ad salutem, aliisque non paucis articulis, qui ab apostolis conceptis verbis propositi sunt, postquam de his mota quaestio aut dubitatio est. 3S Quod vero contigit apostolorum aetate, insequentibus sae­ culis eadem ratione per jugiter vivum ecclesiae magisterium factum est, novis semper exorientibus haeresibus aut controversiis. 362. Ceterum falsum absolute est, neque Christum neque apostolos discipulis certam quamdam fidei profitendae formulam numquam injunxisse. j Etenim Joann. IX. 35 sciscitatus est Christus a caeco nato: Tu credis in | Filium Dd? et ibid. XIV. 12 omnibus apostolis suis dixit: Non creditis, quia Pater in me est et ego in Patre? Matth. ult. Euntes docete .... bapti­ zantes in nomine Patris, etc. Quapropter Philippus Act. VIII. 37 ab eunucho I sub determinata forma fidei professionem exegit, priusquam illum ad lava- 1 erum admitteret. 33 Hinc apostolus ad Timotheum scribebat: Formam hab( sanorum verborum. 34 Falsum praeterea est quod subdit adversarius, Chri- | stum et apostolos liberum Dei cultum moralem praecepisse. Testimonia in- I ·*’) Cf. Môhler: Symbolique, tom. II. chap. 5. §- 40- Différence de forme entre la doctrine de l'écriture et ta doctrine de C église. ubi hoc argumentum egregie evolvit. îJ) Sane cum eunuchus baptismum efflagitasset, interrogavit eum Philippus, an ex toto corde crederet? Cui respondit eu­ nuchus: ..Credo Filium Dei esse Jesum Christum,·· quibus paucis verbis velat in compendio complexus est eunuchus qua­ cumque, dum irent per viam, ab evangelizante Philippo acceperat. »') H. Tim. I. 13. 183 dicata ex Scripturis non evincunt nisi divinorum eloquiorum abusum, ut vel ex levi singulorum inspectione quilibet deprehendere potest.35 Idem judi­ cium ferendum est de eo quod postremo loco adjicitur, Christum nempe et apostolos doctrinam ita comparatam proposuisse, ut perfici posset ac deberet, a gnosticis scilicet, ab arianis, a nestorianis, lutheranis, protestantibus, ratio­ nalisms, mythicis qui ita eam reipsa perfecerunt, ut in auras evangelium prorsus abierit. 363. Ad 2. 1V. Ut patet ex modo dictis; nam Christus jussit apostolos praedicare evangelium omnibus gentibus docentes eos servare omnia quae­ cumque ipsis mandaverat. 36 Non mandavit autem solam caritatem servare. Aliis porro verbis Marcus in loco parallelo Christum loquentem inducit, qui­ bus illud omnia quaecumque magis declaratur; ait enim inibi Christus: Qui crediderit salvus erit} qui non crediderit (subintellige omnia quaecumque tra­ didi vobis) condemnabitur. 37 364. Ad 3. N. Transactio enim fit de bonis propriis, non autem de re aliena; jamvero depositum fidei non est res cujus proprietas ad ecclesiam pertineat, sed tota Christi est; ideoque numquam fieri potest ut ab ecclesia transigatur vel de minimo fidei articulo cum haereticis, eo quod ipsis non arrideat: alioquin deberet etiam transigere cum libertinis circa praecepta quae illis molesta accidunt. Ejusmodi commentum acceptum referre debe­ mus protestantibus, quibus, rejecta ecclesiae infallibilitate, nullum aliud praesto erat effugium ad controversias sopiendas praeter absurdum hujusmodi transactionis systema. Diximus ad sopiendas controversias, non autem ad dirimendas^ cum hoc ab ipsis praestari nullatenus possit. 38 ,4) Etenim Joann. IV. 23 . 24. ail Chri­ stas: «Deus spiritus est, etc.» IL Cor. IU. 17. scribit apostolus : «Dominus autem spiritus est: ubi autem Spiritus Domini ibi libertas." Gal. V. 1. «State, inquit, et no­ lite iterum jugo servitutis contineri.·’ Ju­ dicet nunc lector, utrum haec testimonia liberum Dei cultum praecipiant. Primus enim textus est de ratione qua coli Deus in posterum debeat absque apparatu sacri­ ficiorum levilicorum quae templo hierosolymitano addicta erant; alii vero sunt de li­ bertate a lege mosaica rituali. Cf. Bernard, a Piconio, et Estium ad haec loca. 3i) Matth. ult. 19. iT) Marc. XVI. 16. *s) Cf. gravem et elegantem commen­ tarium De fidei controversiis per amicahiles transactiones dirimendis adversus Bôhmerum; inter Opuscula ad hierarchicam ecclesiae constitutionem spectantia. & Parmae 1789. vol. unie, in 4. Contendit enim Bôhmerus loc. cit. Fidem, ut vocat, formulariam neque ab apostolis adseitam esse, neque Iribus prioribus ecclesiae sae­ culis, sed primum in conc. nicaeno. Ve­ rum praeter symbolum aposlolicum nuncu­ patum, quod certe vel ab apostolis est, vel ab ecclesiis aposlolicis, in quo fidei formula continetur, exploratum est, plurcs fidei professiones lon^e ante concilium nicaenum in ecclesia obtinuisse. Fidei for­ mulam exhibent constitutiones dictae apo· stolicae; exhibet s. Gregorius thaumaturgus, ul plurcs alias omittam; de quo argumento legi omnino debet docta Petri Lazeri Soc. Jesu De antiquis formulis fidei earumque usu exercitatio. Certe ad sym­ bolum fidei receptum in universa ecclesia jam provocabat Tertullianus, illud Regu­ lam appellans, ut suo loco ostendimus. Verum quod magis interest, illud est, quod li; 14. 184 365. Ad 4. A. Nam principium infaUibllitatls nec fanatiemum fovet, neque intolerantiam prout hic ab adversariis accipitur. Ac primo non fovet fanatismum ; alioqnln Scriptura, quae juxta adversarios Ipsos est infallibili?, foveret fanatismum; fovissont itidem fanatismum Christus et apostoli utpote infallihilitate praediti in doctrina evangelica tradenda. Itaque infallibilius nullimode fanatismum nutrit; si qui vero exinde fanatismum conciperent, hoc illorum vitio esset vertendum, non autem infallibilitati. Idipsum pariter dicendum de intolerantia, politica nempe et civili, prout eam hic sumunt adversarii, quae certe ex infallibilitate ecclesiae non oritur. Siquidem explo­ ratum est longe magis intolerantes esse acatholicos qui infallibilitatem respu­ unt, quam catholicos. s ’ Quod vero spectat ad intolerantiam religiosam sive theologicam . quae necessario ex infallibilitate produit, haec resolvitur in hanc propositionem: idem non potest verum esse ac falsum; aut: veritas cum errore simul consistere nequit. s“4· 366. retur, C. Numquam tribui ad Ad 5. D. Si infallibilitas ad modum inspirationis ecclesiae tribue­ si ad modum peculiaris subsidii sive, ut ajunt, adsistentiae, X porro catholici docuerunt donum infallibilitatis a Deo ecclesiae modum inspirationis. Jam vero divina adsistentia non excludit, Bûhmenu, dum et ipse fatetur, amieabilcs transactiones nullum unquam felicem exi­ tum habuisse, casque ut ineptas prorsus traducit, transferat in imperatores ac prin­ cipes jus approbationis publicae, quae fiat per confessiones fidei et symbola, etsi con­ cedat contingere posse ut hae fidei confes­ siones et haec symbola ab imperatoribus probata, a vera fide el recto Scripturae sa­ crae tramite sint aliena. Cf. Til. cit. §■ 31 seqq. Ex his patet, quod abjecto infalli­ bili ecclesiae magisterio, via omnis adempta fuerit proleslanlibus controversias circa iidei dogmata exortas dirimendi; quum vero acres diulurnaeque contentiones inter pullu­ lantes diversas secias de fidei, religionisque constituendae ratione continuo exarserint, defatigati frustra sunt earum duces ac ma­ gistri eo quod finem nullum habituras eas viderent, donec omni spe veri inveniendi amissa, coacti primum sunt de simulata quadam religionis concordia transactionum ope concilianda cogitare·, quasi nempe di­ vina veritas a Christo ecclesiae tradita res ejusmodi sit, quae dividi, distrahi, aut in quamcumquc libuerit partem flecti, aut tor­ queri possit. Cum vero neque ejusmodi transactio ullos fructus protulerit, demum ut finis aliquis controversiis utcumque im­ poneretur, confugerunt ad sententiam judi­ cialem imperantium, ut civili auctoritate li­ tes saltem sopirentur, ac tranquillitas publici non turbaretur, relicta inierim unicuique de singulis articulis sentiendi libertate. Nihil tamen inde profecerunt, uti ex hodierno pro­ gressu abunde liquet. ■**} Equidem fateor catholicos in pluribo* regionibus penes quas praevalent acatholiei pace frui, ut in Anglia post datam catholi­ cis emancipationem, el in provinciis foede­ ratis Americac septentrionalis, atque alibi. Immo notum est haud paucos protestantes probos ct honestos reperiri, qui benevolo* se erga catholicos praebeant, quique interdum neque detrectent opibus ac largitionibus ad templa catholicorum erigenda concurrere. Ast neque illud dissimulare licet, in non­ nullis regionibus adhuc vigere dcspotisnm religiosum et persecutionis systema, ita ut omnigena vexatione catholici torqueantur. Certum est non omnes protestantes au! schismaticos ejusmodi saevitiem probare, utpote quae adversetur civili omnium nationum europaearum cultui, qui nunc tantopere magni fit: attamen ejusmodi exempla re­ centia sunt ct pervulgata. 185 immo supponit humana media, ac proinde studium in veritate investiganda antequam judicium proferatur. Hinc patet haud removeri doctos ab excgesi biblica excolenda, a linguarum antiquarum exercitio, a monumentorum inqui­ sitione persequenda, cetcrisque adminiculis comparandis quae ad rectum ju­ dicium proferendum consueta via requiruntur. Deinde praeter dogmata alia plura sunt in quibus viri docti proprium exerceant ingenium. Demum omnibus semper ingenii cultu opus est ad ea propugnanda quae ab ecclesia definita sunt, uti ex experientia constat. Sane non minus viris vere doctis abundavit et abundat ecclesia catholica quam sectae acatholicae. Igitur infallibilitas solum tollit animi haesitationem, et certum eum facit de veritate circa quam anceps esse posset. 367. Ad G. D. Insitum menti humanae a Deo est studium veritatis altius indagandae et rectius cognoscendae per media idonea et in ordine suo. C. quacumque ratione, iY. Veritates ordinis naturalis a mente humana investigari utique possunt ac debent, atque ulterius in ea investigatione et cognitione perfici ipsa semper potest. Ast non ita se res habet in veritati­ bus ordinis supcrnaturalis seu revelatis quae progressus in se incapaces omnino sunt, utpote a Deo datis. Potest autem homo harum sibi perfectio­ rem cognitionem comparare, sed sub magisterio ecclesiae, ejusque directione; potest praeterea inquirere in earum fundamenta, nexum, consecutiones, alia­ que ejusmodi, minime vero easdem veritates cudere, ac intrinsecus perficere, quod absonum est. Dum voluerunt protestantes proprio marte in fidei veri­ tates inquirere, easque determinare, reficere, eo non pauci progressi sunt ut alias post alias amiserint, neque retinuerint nisi christianismi nomen et larvam. Hoc porro est quod ab adversario, quem impugnamus, dicitur de vera religione temporis successu ab hominibus melius exploratum et cognitum, Deo hoc, studium moderante, quibus verbis ipso impietatem cum blasphemia consociavit. Si quis autem conferat quae ex Scripturis adducuntur ad ejus­ modi impietatem cohonestandam, eundem deprehendet quem superius adnolavimus Scripturarum abusum. 368. Ad 7. I). Apud protestantes, C. apud catholicos, N. Novam enim ejusmodi lucem rational is tis, symbolistis, mythicis libenter ac ultro relin­ quimus. Nobis enim fidei avitae simplicitas sat est. Cultiores autem homi­ nes quos adversarius designat, subtiliori sua artium ac literarum cognitione prius a supernaturalismo in naturalismuni dilapsi sunt, deinde ex naturalismo in symbolismum, ex symbolismo in mythicismum quem distinxerunt prae­ terea in historicum et poeticum, ita ut scriptura universa effecta sit magnum poëma, ut Ilias homerica, vel Aeneis virgiliana. 4 0 <·) Huic principio totum innititur syilema rationalistarum, ac mythicorum, prae­ cipue vero Straussii. Verum et hoc systema pendet a natura ipsius proteslantiemi, quae tota subjectiva est, seu a spiritu uniuscu­ jusque privato tamquam a proprio fundo 186 369. Ad 8. Al·;?. agendi rationem quam tonet ecclesia in proponendis fidei dogmatibus per aliquam determinatam formam, adversari antiquioris ecclesiae indoli; hoc enim falsum est. Vidimus siquidem plures haereses in vivis adhuc agentibus apostolis proscriptas fuisse, et determinatis formulis contradictorias erroribus illis veritates assertas. Ante concilium nicaenum jam octoginta plus minus haereses proiligatae sunt, et veritas catholica eadem ratione in tuto posita: voces trinitatis, personae, naturae aliaeque ejusmodi inductae sunt contra catholicae veritatis hostes, ut tesserae orthodoxae fidei.41 Quod si factiosi aliqui tunc temporis pariter restiterunt ecclesiae definitio­ nibus, uti nunc eisdem resistunt protestantes, cuncti ab ecclesiae sinu ejecti sunt, et ipsa incolumis semper perstitit ac ita perseverat, quin ex perduel­ lium defectione quidquam detrimenti capiat. 42 370. Ad 9. -V. Ut enim constat ex probationibus, ecclesiae auctoritas spectari non debet ut auctoritas humana, sed velut organum divinitatis, ac perpetua seu jugis manifestatio Christi ipsius, qui eam sibi suffecit ut te­ stem, judicem, ac magistram earum veritatum quas eidem ipse commisit, ac propterea infallibilitate instruxit. Scriptura est pars istius depositi perinde ac traditio: utriusque autem custos et interpres ecclesia est; illa vero nequit sola esse regula fidei nostrae, ut patet ex aberrationibus acatholicoruro omnium, qui eam unicam ducem sequi voluerunt, rejecto ecclesiae testimo­ nio ac magisterio, prout suo loco uberius evolvemus. Quod adjicitur de in­ spiratione, paulo ante exposuimus. 371. Ad 10. D. Scripturae valor extrinsecus seu relate ad nos, C. in­ trinsecus et in se, N. Certe, ut postea ostendemus, nonnisi per ecclesiam tides ac religio emi debet. Hinc pervul­ gata in Germania antithesis illa qua distin­ guitur in sua natura Catholicism ns a prote­ stantismo, quod ille nimirum sit objectirus quatenus fidem seu fidei objectum ab ec­ clesia recipit, iste sit subjectivus quatenus iidem seu fidei objectum de suo cudit sibique efformat. 411 Harum formularum exemplum aliud occurrit in voce όμοοΰσιον consubstantiale quae jam saec. III. tesseram constituebat orthodoxae fidei circa Filii divinitatem, adeo ut Dionysius alex, accusatus fuerit apud cognominem rom. pontificem, quod eam vocem omisisset in ecclesia a patribus fre­ quentatam. Cf. quae adversus Basnagium de hac voce erudite scripsit doctus De Ma­ gistris in praefatione ad opera s. Dionysii alexandrini, pag. 34 seqq. Romae 1796. ■*î) Ex his constat quam ineptum sil quod Bôhmerus loc. cit. adstruil, dum affir­ mat quod fidei definitio alienam a religio­ nis natura coactionem inferat. Jam vero num religionis naturam ignorabat apostolos, cum formam doctrinae praescriberet ab omni­ bus servandam? Aut cum verbi administris potentiam datam testabatur IL Cor. X. 5. ut omnem intellectum redigerent in obse­ quium Christi? Ludit profecto Bühmerus dum haec oggerit. An forte hic agitur de coactione, quae libertati vim inferat, quam nec ipsa natura patitur? Agitur enim vero de necessitate officii, quam secum infert legitimum quodvis praeceptum, qua nempe intelligitur praescriptum officium ita neces­ sarium esse, ut qui parere detrectet, et cul­ pam contrahat, et subeundae poenae obno­ xium se reddat. Cf. cit. Comment, pag. 81. 187 nobis constare tuto potest de inspiratione, numero et canone librorum divi­ norum. 372. Ad 11. D. Id est Scriptura per ecclesiae interpretationem illum verum ac germanum sensum praeseferret quem reipsa habet, C. sensum adscititium pro lubito ei tributum, Nec enim ad arbitrium ecclesia Scriptu­ rae sensum affingit; sed dumtaxat verum ejus sensum declarat juxta analo­ giam fidei, juxta sensum traditionalem, ac juxta illum sensum quem ipsa a Christo et scriptoribus ipsis divinis accepit. Soli acatholici qui hanc deserunt viam, reipsa Scripturae eum sensum tribuunt quem ipsa nec habet nec patitur, quando adnituntur aliquid ex Scripturis evincere quod rectae fidei adversatur; nec enim ipsi legitimi sunt Scripturarum interpretes, cum numquam Christus ejusmodi munus ipsis demandaverit. Exinde omnes haereses ortae sunt inter se pugnantes. 43 Xr 373. Π. Obj. 1. Saltem ecclesiae infallibnitatem non adstruunt ilia Scripturarum oracula quae ad eam evincendam catholici afferre solent. Etenini 1. quod Mat th. XVI. dicitur de portis inferi, de morte intelligi debet, ut liquet ex verbis Ezechiae, qui periculum ex quo evasit commemorans ait: Ego dixi: in dimidio dierum meorum vadam ad portas inferi* 4, quas vocat David portas mortis dicens: Qui exaltas me de portis mortis45: sane αδης infernus mortem, vel mortis regionem, sepulcrum significat. Christus igitur pollicetur mortem contra ecclesiam non praevalituram, quia fideles resurgent gloriose.4 6 2. Quod si catholici pugnaciter contendant illis voci­ bus vere significari infernum, ideo Christus promisit numquam infernum ,J) Optime cl. Mohler, Symbol. chap. 5. §.40. in hanc rem scribit: ..Lorsque Ter­ reor a semé le doute et la division dans les esprits, quel moyen de discerner la vraie doctrine, de revenir à Γunité, sans un tribunal vivant et infaillible? Hors de là, nous serions jetlés d'opinions en opinions,et bientôt toute vérité nous échapperait. Aussi pour le dire en passant, partout où l’écriture acté proclamée la seule régie de foi, on n’a point compris les développemcns du dogme, on les a même rejettes formellement. Sou­ vent aussi les sectaires se sont précipités dans un autre abîme. Après avoir roulé d’erreur en erreur, enveloppé d’épaisses ténèbres, ne rencontrant partout que le chaos, T hérétique désespère de sortir jamais du labyrinthe des opinions. Alors dans wn abattement, il rapporte à ΓEcriture tous les rêves, toutes les visions de l'époque, puis il proclame tout cela dogme de 1 Evan­ gile. Mais si T on reconnaît comme dogmes toutes les opinions, quelles qu’elles soient, qui se sont rattachées à T Ecriture, à quoi dès lors aboutira T histoire chrétienne? A mon­ trer que l’Ecriture, par cela même, qu'elle admet tous les sens, ne renferme aucun sens. Voici donc à quoi se réduisent toutes les objections contre l’église catholique: toutes vos définitions dogmatiques, nous cric-1-on, supposent que la lettre des Ecri­ tures récele un sens unique, à jamais im­ muable, et pourtant elle n’en a aucun, puisqu'elle les a tous. L'esprit humain, dans l'église chrétienne, n’a d’autre but que de mettre en lumière celle vérité, et dix-huit siècles n’ont pu la montrer à vos veux.·* <9 Isai. XXXVIII. 10. 4G) Apud Blomfield in hunc loc. i I > > praevaliturum adversus ecclesiam, quia semper Christus fidos ac devotos habebit, quos ipse novit; aut quia 3. non praevaliturus est infernus adversus ecclesiam Christum filium Dei ad instar Petri profitentem, non autem quoad reliquas veritates circa quas errores irrepere possunt. 4. Deinde Christus pollicitus est hanc firmitatem ecclesiae catholicae non autem ecclesiae romanae aut alii particulari ecclesiae. 5. Sane infernus non minus praevalere potest adversus ecclesiam erroribus practicis seu vitiis et peccatis, quam theoreticis; quantum vero praevaleat vitiis in ecclesia romana, nemo est qui nesciat. 6. Quod vero attinet ad textum paulinum quo ecclesia dicitur co­ lumna et firmamentum veritatis, non majoris ponderis est: ecclesia enim dc qua loquitur apostolus est ecclesia ephesina, quae profecto utpote particu­ laris non est censenda infallibilis: 7. sensus itaque illius effati est, ecclesiam eatenus dici columnam veritatis, quatenus conservat Scripturas, quin ulla ei tributi sit auctoritas quae a solo Deo promanat. 4 7 8. Quid praeterea vetat quominus conditionatas dicamus Christi pollicitationes, cujusmodi fuerunt quae antiquae synagogae factae sunt? Exploratum enim est ecclesiam judaicam non semel errasse praesertim vero in judicio Christi, dum manus hominum Spiritu Dei illustrata habuit illi fidem. 48 9. Sic pariter constat ecclesiam catholicam in pluribus errasse, sive cum praeter Scripturam adseivit tradi­ tionem ut fidei regulam; sive cum imaginum cultum probavit quem ante ann. triginta a celebratione concilii nicaeni II. reprobaverat concilium con4 stantinopolitanum, ac post annos septem iterum rejecit concilium francofordiense, et graeci adhuc reprobant: sive demum, cum tot alios articulos sym­ bolis apostolico, nicaeno, et athanasiano adjecit. 49 Denique 10. nemo est 47 ) Ita Mac-knight: Préface, tom. I. Timothy, sect. V. apud Kenrick, op. cit. pag. 241. 4S) Celebre hoc argumentum est quod minister Claudius objecit Bossuetio in col­ latione inter ipsos habita. Cf. Conférence avec M. Claude sur la matière de (église. Opp. edit. cit. tom. XXIII. pag. 291. 4’) lia Newman oxoniens. in op. cil. led. VIII. pag. 247 seq. ubi agit De indefectibilitate. In lect. autem III. ubi tractat De doctrina infallibilitatis, excandescit con­ tra ecclesiam catholicam seu romanam. Quo­ niam vero protestantes conqueruntur de catholicis quod nimis duros interdum se praebeant in controversiis quas cum ipsis agitant, juverit heie specimen exhibere mo­ derationis quam servat Newman agens de ecclesia romana, id est. catholica. Hic igi­ tur pag. 101. fatetur, ipsam esse ecclesiam per se nobilibus donis abundantem, justis­ que titulis; sed ajicit ineptam esse ad iis religiose utendum, utpote quae sit astuta, obstinata, vilis, malitiosa, crudelis, in­ humana quemadmodum sunt furiosi. Eam comparat daemoniaco, affirmans quod donec Deus eam non sanaverit, tractari debeat perinde ac si ipsamet esset diabolus ille iftii eam regit. Pergit deinde ac profitetur non propterea inficiari in romanismo res bonas inveniri, hominesque bonos, quia satanas semper consuevit bonum cum malo immiscere (pag. 102 >. Opinio principalis hujus diabolici systematis, juxta ipsum, est infallibilitas ecclesiae. Quibus praemissis sibi ostendere assumit 1. quod romanismus spectet certitudinem clarissimam velnli ne­ cessariam ad fidem et spem Christianam; 2. spectet dubium veluli pugnans cum as­ sensu veritatis; 3. tendat ad eflbrmandam completam et consistentem theologiam (haec possumus illi facile concedere); 4. in hoc 189 qui ignoret plures identidem veritates in ecclesia fuisse obscuratas praesertim circa gratiam, contritionem et sacramenta. Ergo. 374. P. N. Ant. ad 1. prob. Neg. verba Christi hic de morte usurpari in sensu adversariorum, cum huic, interpretationi sensus traditionalis totius antiquitatis opponatur. Quamvis enim demus in objectis locis vocem infero­ rum aut mortem aut sepulcrum significare, quod non abnuimus, perperam exinde infertur in eadem significatione Christum Matth. XVI. eam usurpasse, ut aperte liquet ex Christi scopo et serie orationis. Etenim Christus hic vult rationem reddere quare firma futura sit ecclesia sua, et exponere cujusmodi sit firmitas quam eidem pollicetur: porro rationem firmitatis ducit a petra supra quam eam aedificaturus sit: firmitatis autem naturam exponit talem fore, ut etiamsi infernae omnes potestates in eam conspirent, numquam sint adversus eamdem praevaliturae. Quapropter vel ipsi acerrimi ecclesiae catholicae hostes hanc probant interpretationem. Rosenmüller sic enarrat Christi verba: „Quam (meam ecclesiam) nulla, ne potentissimorum quidem hostium vis destruet. . . ΙΙύλσχ άδον, tartareae potestates, consultationes et molimina diabolorum, tyrannorum et hostium ecclesiae. Nam Ί>*£' cui πύλη respondet, notat ejusmodi portam, ubi habetur judicium, vel imperium, aulam principis, dominandi potestatem , unde regia imperatoris Turearum Porta nuncupatur: αδης autem, SW, inferi est orcus, tartara, tota umbrarum respublica 50 :” nec aliter exponit hunc locum Kuinoel51, atque Calvinus ipse.5 2 375. Ad 2. A'. Christus enim loquitur de ecclesia sua visibili aedifi­ canda supra petram, seu supra Petrum, qua de causa ei confert potestatem ligandi atque solvendi. 376. Ad 3. D. Una cum reliquis fidei articulis, C. solam Christi divi­ nitatem, N. Ecclesia enim debet profiteri integram fidem, seu omnes et singulos fidei articulos quos a Christo accepit, ut patet ex superius dictis: vero efficiendo negligat auctoritatem et in­ nitatur argumentis abstractis ; 5. judicet ac disponat de systemate christiano ex praeconceptis fundamentis; 6. substituat spiritui amoris technicam ct formalem ubedlentiam. Tria porro haec posteriora capita totidem calomniae sunt. i0) In Schol. in Nov. Test, ad hunc loc. 5I) Sic enim in suo Comment, in libros .Vori Testam, historicos scribit in hunc loc. «Itaque sensus verborum Christi est: nulla hostium vis, ne potenlissima quidem et maxima, evertere, destruere ecclesiam meam poterit.- Hunc ipsum textum prae- • _ clare evolvit Card. Wiseman in op. cui ti­ tulus: Conférences sur les doctrines et les pratiques principales de l'église ca­ tholique. Vers, ex angl. Conf. IV. 52 ) Comment, in harmoniam ex tribus Euangelistis in hunc loc. ita exponit: ». . . Surgcret nova ecclesia, quae victrix staret contra omnes inferorum machinas. Tametsi enim vel ad fidem vel ad ecclesiam prono­ men eam referri potest, posterior tamen sensus melius convenit, quod contra omnem satanae potentiam invicta stabit ecclesiae fir­ mitas: nempe quia inconcussa perpetuo ma­ nebit Dei veritas, cui innititur ejus fides.Opp. edit. Amslelod. 1667. tom. VI. pag. 195. 190 quapropter si vel in uno articulo ecclesia a veritate descisceret, jam eam vincerent inferorum portae. Accedit professionem Petri in Christi divinita­ tem non fuisse nisi causam ob quam Christus potius super Petrum quam super reliquos apostolos peculiariter fundaverit ecclesiam suam, ut suo loco ostendemus. 377. Ad 4. D. Si ecclesia catholica distingui posset ab ecclesia romana, C. si una eademque sit ecclesia catholica et ecclesia romana, xV. Jam paulo ante ostendimus ecclesiae romanae nomine ecclesiam catholicam signi­ ficari et vicissim. 53 378- Ad 5. D. Si infernus inducere posset ecclesiam ad labefactandam morum regulam, C. si non obstantibus individuorum peccatis, integra ac intemerata ipsa regnla permaneat, xV. Dummodo ecclesia intemeratam ac integram servet morum regulam, individuorum vitia nullum ei nocumentum afferunt, sed qui peccant sibi nocent. Jam vero ecclesia non minus infallibilis a Deo constituta est quoad regulam morum, quam quoad regulam fidei. Eadem porro ratione qua errores privatorum non nocent ecclesiae fidei, sic ejus non nocent sanctitati illorum vitia. Ceterum futuros in ecclesia pecca­ tores Christus praevidit ac propterea eidem contulit potestatem remittendi peccata: apud haereticas vel schismaticas sectas eadem saltem peccata vi­ gent, at illarum ministri ejusmodi potestate minime fruuntur. 379. Ad 6. D. Si ecclesia in partes dividi posset, C. si individua sit. y. Porro, ut paulo ante adnotavimus, ecclesia una ac individua est nec potest in partes scindi : quando propterea apostolus scripsit ad Timotheum: Ut scias quomodo oporteat te in domo Dei conversari, quae est ecclesia Dd vivi, columna et firmamentum veritatis, loquitur de ecclesia Dei universa cujus portio in urbe ephesina Timotheo illius urbis episcopo pastorali curae commissa erat. 54 · 380. Ad 7. D. Si columna ac firmamentum alicujus aedificii destinata essent ad usum arcae vel archivii, C. si ad sustentandum ac fulciendum aedificium ipsum, zV. Nescio porro utrum Vitruvius vel aliquis alius artis architectonicae magister unquam ordinaverint columnas ac firmamentum ali­ cujus domui ad usum archivii, et non potius ad domum sustentandam. Quod iJ) De hoc argumento fuse disseruimus in peculiari dissert. De denominatione hae­ retici et schismatici quam tribuit ecclesia catholica sectis a se separatis, impressa Romae 1850, et iterum Bononiae ac Na­ poli anno 1851. s<) Huc referuntur quae scribit s. Cy­ prian. in lib. De unit, eccles. «Ecclesia una est, cujus a singulis in solidum pars tene­ tur." Exinde liquet quam ridicula sit illo­ rum objectio, qui ex eo quod in Apoca­ lypsi jussus fuerit apostolus scribere septem ecclesiis, concludunt plures ecclesias in Scripturis distingui. Perinde enim hoc es­ set ac si quis contenderet unicum non esse regnum vel imperium quod distributum est in plures provincias, quae tamen ad eun­ dem principem pertinent ac regnum ipsum constituunt. | | ' 191 quidem si ita esset non solum ecclesia Dei, sed cujusvis civis domus posset pariter vocari columna et firmamentum veritatis, cum in ea servari eadem ratione potuerint ac possint Scripturae sacrae. Tales sunt protestantium nu­ gae dum veritatem impugnant. 65 381. Ad 8. Resp. Vetant omnia, quae in probationibus attulimus, quaeque omnem excludunt conditionem. Quod si synagoga erravit in judicio Christi Domini, in primis animadvertimus eam non habuisse promissiones quas Christus fecit ecclesiae suae; illa, ut alibi adnotavimus, peculiari ordine providentiali a Deo regebatur per seriem prophetarum aliaque adminicula extraordinaria, ideoque Deus nullas ei fecit pollicitationes. 5° Contra vero diversa omnino ratione voluit Christus instituere ac regere ecclesiam a se institutam, id est per hierarchiam sub capite quod ei praefecit. Verum etiamsi admitteremus nonnullas promissiones veteri synagogae factas a Deo esse, hae non protendebantur nisi ad Christum usque, ad quem veluti pae­ dagogus populum perducere debebat, prout reipsa Deo opitulante perfecit. Cum igitur Christus advenit, ipsa jam perfuncta erat munere suo: qua de. causa Servator noster divinam missionem suam miraculis ac vaticiniis com­ probavit. Qui gratiae divinae obsecuti sunt, in eum crediderunt, ceteri in incredulitate permanserunt; sic populus ille tot scelerum quibus se contami­ naverat, idololatriae praesertim atque frequentis apostasiae, poenas luit. Atque hac ratione adimpleta veterum prophetarum oracula sunt, qui hanc defectionem ac poenam eidem populo comminati fuerant, totiesque praedi­ xerant. 5 7 382. Ad 9. N. Suppositi enim qui hic ab adversariis recensentur erro­ res ecclesiae catholicae, totidem veritates sunt quas partim vindicavimus, partim paulo post adstruemus. Alioquin sabelliani pari jure potuissent eccle­ siae crimini vertere professionem trium divinarum personarum in Deo; ariani professionem consubstantialitatis Verbi cum Patre; et ita porro haeretici reliqui. Concilium constantinopolitanum VIII. quod nobis objicitur, fuit conciliabulum schismaticorum. 5 8 De concilio francofordiensi alias scripsimus 5 9 ; sic etiam paulo ante excussimus quod de adjectione articulorum fidei heic rursum objicitur, et quo sensu intelligi id debeat, nempe de magis explicita is) Cf. Bellarmin. De eecl. rnilit. lib. III. cap. 14. §. 5 seqq. ubi hanc ipsam propo­ sitam jamdiu ’a Calvino expositionem con­ futat. I **) Cf. Tract. De vera relig. part. Π. Prop. I. n. 8 seqq. »’) Cf. Bossuet in Conférenc. cit. pag. 293 seqq., nec non quae scripsimus in Tract. De incarn. part. I. cap. 3. prop. I. 48) De hoc conciliabulo cf. Baronium cum critica Pagii ad ann. 814. n. 33 seqq. Exinde enim patebit illud non fuisse nisi concilium malignantium el furentium schi­ smaticorum. 4?) In Tract. De cultu sanet, cap. 5. n. 140 seqq. Cf. Bossuet, Du culte des images. Opp. edit. cit. tom. XVIII. pag. 259 seqq. nec non Petav. De incarnat. cap. 13 seqq. 11 I IB. . » 4 193 I nempe respuere imaginum cultum. expositione, seu de modo expositionis, non de iidei substantia, quae semper eadem est. ίΰ Falsum pariter est, quod de graecis affirmant adversarii, eos Mirum est eos talia in facto adeo per­ vulgato comminisci. 383. Ad 10. A' Huc enirn est commentum jansenistarum invectum, ut sua obtrudant apud imperitos, adeoque jure merito nota baereticali confixum est in constit. dogmatica Auctorent fidei. 61 Ecclesiae magisterium jugiter vivum est, ac propterea impossibile est aliquam fidei veritatem ita obscurari, ut error ecclesiam universam invadat ac populetur. Sane juxta ipsos ideo scholastici fuerunt pelagianismo infecti, quia non docuerunt gratiam humanas cogere voluntates, infidelium et peccatorum opera totidem esse peccata, et sic de ceteris dicatur. Itaque eorum est mens obnubilata, non autem obscu­ ratae sunt in ecclesia catholica veritates. *·) Quoniam protestantes numquam ces­ Assurément,.du temps «les apôtres, l’esprit sant ab objectione, quod ecclesia suis de­ divin présida à tous ces développement ; finitionibus novos articulos adjecerit sym­ mais il n’est pas moins certain qu'ils ne s'opérèrent pas sans Γhomme, saus l’acti­ bolo apostolico, aut symbolo nieaeno et athanasiano, inter quos eminet Newman, vité, sans Γ intelligence de l'homme. Comme qui loc. cit. exprobrat catholicis, quod suf­ dans les oeuvres chrétiennes la liberté et la grâce, le divin et l’humain sc pénétrent fecerint illis symbolis quibus constanter adhaerent anglicani, credo (ut ipse vocat réciproquement, ainsi en est-il dans le point dont il s'agit.' Jamais il ne peut ar­ fidei professionem) Pii IV., juverit ad os adversariis obstruendum hic subjicere pro­ river autrement. Apres la mort des apôtres, fundam theoriam cl. Môhler, qui in Symbol. quand les évangiles, les épitres et toutes loc. cit. haec praeclare habet: "Dés que la les écritures furent entre les mains des divine parole fut devenue foi humaine, de fidèles, nous voyons encore la parole de PROPOSITIO Π. ce moment elle fut perçue, conservée, trans­ Dieu assujettie, pour ainsi dire, à l’acti­ mise par l'homme. Tout, jusqu'au récit vité de l'homme. Lorsque l’église définit Ecclesia est pariter infallibilis in factis dogmaticis decernendis. évangélique, met en lumière la loi que la doctrine primitive contre les hérésies, il nous constatons: dans le choix et la dis­ faut de nécessité qu'elle change l'expres­ 384. Ut lux affulgeat implexae huic quaestioni, constituendum in primis position du sujet, se retrouve le génie sion apostolique contre une autre plus pro­ est quid veniat nomine facti dogmatici; deinde accurate determinandum inpropre de chacun des historiens sacrés. pre à repousser l'erreur qu’elle veut con­ fallibilitatis, quam adstruimus, objectum. Mais que sera-ce quand les apôtres traver­ damner. Montrant la vérité divine sons seront les mers, lorsqu'ils porteront l'évan­ tous les points de vue, les apôtres ne pu­ 385. Facti igitur dogmatici nomine, prout heic sumitur, significatur gile aux extrémités du monde? Alors on rent en conserver la forme première; l’église factum cum jure connexum, quod nempe determinat sensum alicujus scripti voit s'élever du milieu de ceux, à qui ils par conséquent ne le peut davantage. Puisque in ordine ad ejus orthodoxiam, vel heterodoxiam ab auctore intentum: ac prêchent, une foule de difficultés qu'ils l’hérésie se reproduit sous mille faces diffé­ sont obligés de résoudre, et pour cela il rentes; puisqu’elle revêt toutes les appa­ totum proinde situm est in aliqua doctrina prout haec ab auctore textu, leur faut discuter, raisonner, comparer; rences, emprunte toutes les couleurs, l’église | propositione aut sententia sua traditur ac docetur. Quo fit, ut si paucis opérations, qui mettent en jeu toutes les aussi doit prendre diverses positions; elle illud complecti libeat, haud incommode dici queat: factum a quo determina­ facultés de l'entendement. Ainsi la do­ doit se mettre en face de l’erreur, et op­ tur jus; vel etiam: jus in facto fundatum. Doctrina quippe auctoris cujusctrine du Sauveur fut soumise à l'exercice poser à ses nouvautés d’expressions une 1 de Γintelligence humaine. D'une part la nouvelle terminologie. Qu'on examine le que cum bifariam spectari possit, nempe tum in se, tum in tota orationis divine parole fut analysée, et reçut des di­ symbole de Nicée, par exemple, et l'on serie atque auctoris scopo, qui ex eadem orationis serie exurgit, factum visions logiques; d'autre part elle fut coor­ reconnaîtra ce que nous avançons. Ainsi dogmaticum respicit doctrinam in suo complexu, ex quo determinatur sensus donnée, comparée avec elle-même; on ra­ la tradition transmet aux siècles futurs h et mens quae in auctoris libro seu scriptione elucescit. Objectum proinde mena toutes les parties à certains points vérité chrétienne sous une forme diffé­ fondamentaux, on mit en relief la base sur rente. ... Au surplus, si l’homme fidèle ■ definitionis ac propterea infallibilitatis ecclesiae, saltem directum, est jus, laquelle répose tout l'édifice. Dès · lors un pénétre toujours plus avant dans la révéla­ scilicet orthodoxia aut heterodoxia alicujus doctrinae, quae continetur in point de vue plus clair et mieux circon­ tion évangélique, il semble le devoir aux textu aut propositione cujusdam libri, prout ex totius orationis serie, seu ut scrit fut ouvert à l'esprit humain; car toutes attaques de l'erreur contre la vérité.... les idées qui lui viennent du dehors, il faut Enfin la chiite des prolestans imprima, nn vulgo dicitur, ex contextu et scopo ipsius auctoris eruitur. qu' il se les assimile comme par une se­ mouvement d'ascension au catholicisme. conde création, s'il veut en avoir pleine­ Que l'on compare les auteurs des derniers Si proinde ecclesia anglicana, ut ait New­ inter caeteros etiam errores anglicanorum ment conscience. Ainsi élaborée en quelque temps avec les ouvrages antérieurs au con­ man, contenta semper extitit solis symbo­ circa primatum rom. pontificis. Hinc illae sorte par le concours de l’intelligence hu­ cile de Trente, et l'on verra clairement que. lis apostolico, nieaeno et athanasiano, ideo lacrymae ! maine, la doctrine primitive se montra sous dans la connaissance du christianisme, nous est, quia illa ecclesia ulpolc infallibilitatc °*) Talis est synodi pistoriensis I. pro­ plusieurs faces différentes. Mais resta-t-elle sommes â un dégré plus haut qu’avant la et auctoritate destituta nullam potuit haere- positio quae asserit: Postremis hisce sae­ toujours la doctrine primitive? Nous pou­ réforme. Tous les dogmes remis en que­ sim, nullum errorem damnare, atque ei culis sparsam esse generalem quondam vons répondre, oui et non: oui car elle stion ont été commentés, discutés, placés contradictoriam veritatem opponere. Ita est obscurationem super veritates gravioris est immuable quant i son essence; non, dans un plus grand jour, assis sur des ba­ dc omnibus sectis. Credo Pianum damnat momenti spectantes ad religionem et quae puisqu'elle changea quant à ί expression. ses mieux reconnues, et plus affermies." Perrone, Praelectiones thcolog. II. 13 194 386. Ex hac facti dogmatici notione colligitur I. illud minime constitui ex textu, aut propositione in se ac solitario, seu sine relatione ad sensum sive mentem auctoris spectata; fieri enim potest, ut propositio aliqua in se spectata sit orthodoxa, sit vero erronea aut haeretica in sensu auctoris qui eam tradit; e. gr. in scriptore catholico haec propositio: Fides justificat, est orthodoxa, cum ea ex analogia fidei intelligi debeat: Fides dispositive justificat una cum reliquis quae ad justificationem concurrunt ; at in scriptore lutherano eadem propositio est haeretica, cum juxta lutheranuin systema intelligatur de sola fide formaliter justificante. 387. Colligitur II. Aientem et sensum auctoris qui ad factum dogma­ ticum constituendum requiritur, haud esse mentem aut sensum subjectivum et personalem de quo solus Deus judicat, sed illum esse sensum objecticum, qui exurgit ex libro ipso, serie orationis, parallelismo, et aliis quae hunc determinant sensum, ut ita loquar, externum. 388. Colligitur III. Objectum definitionis ac proinde infallibilitatis eccle­ siae nec esse solum factum prout a jure distincte spectatur, neque solum jus, sed jus cum facto inseparabiliter conjunctum. Nam factum, quod e. gr. Lutherus aut Calvinus hoc vel illud scripserit, non est objectum definitionis, sed praesupponitur ex historia, critica, etc. Sic etiam factum prout dicit mentem aut sensum objectivum auctoris, uti exposuimus, non est saltem di­ recte objectum definitionis, cum pariter hic sensus ex contextu, et locorum parallelismo, ex collatione, ex complexu, scopo aliisque regulis critices col­ ligatur, ac pariter praesupponitur tamquam, ut ita dicam, praeambulum certum. Itaque definitio infallibilis ecclesiae directe cadit in jus quod in facto fundatur 1, seu in orthodoxiam aut heterodoxiam alicujus doctrinae quae in tali textu aut propositione continetur in ordine ac relatione ad men­ tem sive sensum objectivum auctoris qui per eam exprimitur. Cum vero talis doctrina non possit infallibili judicio pronunciari decernique catholica aut haeretica nisi per relationem ad objectivant auctoris mentem, fit, ut non possit in concreto ecclesia infallibiliter decernere directe jus, quin simul in­ directe decernat factum quod est basis, fundamentum et radix ex quo in concreto jus seu veritas aut falsitas, orthodoxia aut heterodoxia alicujus do­ ctrinae exurgit, et cum quo, uti diximus, est necessario et inseparabiliter connexum atque ab eo dependens. 389. Janseniani ut eluderent damnationem quinque propositionum quae decerptae erant ex Augustino Jansenii, Arnaldo duce, coeperunt distinguere inter jus et factum. Propositiones illas in se spectatas professi sunt merito proscriptas, easque se ex corde ut haereticas quoque damnare; verum tum sunt basis fidei, et moralis doctrinae Jesu Christi, quae quidem proscripta est uti haeretica. * ) Hac de causa in nostra facti dogma­ tici definitione etiam posuimus jus in recto, et factum in obliquo. 195 eas contineri in Jansenii Augustino, ac in mente Pt .sensu Jansenii haereti­ cas esso, protestati sunt nulla se ratione adduci posse ut crederent ac pro­ fiterentur. Nam, ut ipsi ajcbant, hoc factum est mere humanum; circa factum autem humanum ecclesiam infallibilitate minime pollere, penes omnes in confesso est. Ex quo inferebant se nec debere, nec posse obsequi, obluctante propria eorum conscientia, damnationi et censurae quinque propo­ sitionum in sensu auctoris. 2 Hac ratione janseniani adnitebantur effugere promeritam damnationem, in quo pariter iterum iterumque fuerunt proscripti.3 390. Ex nuper invecta distinctione janseniana inter jus et factum, coepit agitari haec controversia de infallibilitate ecclesiae in factis dogma­ ticis dijudicandis. Janseniani communi suffragio ejusmodi praerogativam ecclesiae denegant, catholici unanimi consensu illam eidem vindicant. Nos propterea cum istis sic assertam propositionem evincimus. 391. Christi ecclesia, ex dictis, non solum testis est infallibilis depo­ siti revelationis, quod a Christo et apostolis custodiendum accepit, sed est praeterea infallibilis judex in controversiis dirimendis, ac magistra infallibilis in ministerio quotidiano. Atqui neque judex infallibilis nec infallibilis magi­ stra esset in docendo populum sanam doctrinam, nisi pariter infallibilis esset in factis dogmaticis. 392. Nam juxta praemissa ita jus est cum facto connexum et ab eo dependens, ut nisi saltem indirecte posset ecclesia infallibili judicio pronun­ tiare de facto, nulla posset ratione decernere de jure, seu de orthodoxia aut heterodoxia alicujus propositionis. Cum vero ad sartam tectamque servandam Christi doctrinam penes fideles, atque ad eos retrahendos a pascuis vene­ natis, eosque sana doctrina instituendos omnino opus sit tum infallibili judicio, tum infallibili magisterio, plane consequitur non minus quoad jus, quam quoad factum ex quo illud pendet, debere ecclesiam infallibilitate pollere. ’) Totam originem ac progressum hu­ jus distinctionis copiose refert Tournely in track De Gratia, pari. I. quaest. 1IL epocha tertia jansenismi. Cf. etiam Oeuvres de Fénelon. Versailles 1821. tom. X. Aver­ tissement de Γ éditeur. Prem. Partie: Pré­ cis dogmatique . . . des erreurs du jan­ sénisme pour servir d'introduction aux écrits de Fénelon sur cette matière. Art. I. §. 17. Deuxième subterfuge ; le silence respectueux sur le fait de Jansénius, pag. 21 seqq. J) Huc spectat celebris casus conscien­ tiae, quo fingitur clericus cui absolutio sacramenlalis denegata fuit, eo quod decla­ rasse!, »se revera quinque propositiones simpliciter et absolute damnare, ac formu­ lae fidei Alexandri VII. subscripsisse qui­ dem; nihilominus quantum ad quaestionem facti seu attributionem illarum quinque pro­ positionum libro Jansenii, existimare se religiosum sufficere silentium." Quem ca­ sum quadraginta doctores parisienses his verbis resolverunt: «Doctores infrascripti, visa casus expositione, hujus ecclesiastici viri sententiam nec novam esse, nec sin­ gularem, nec ab ecclesia damnatam, neque talem, ut confessarius possit ipsi sacramen· talem denegare absolutionem, nisi eam re­ tractaverit. Deliberatum in Sorbona die 20. Julii ann. 1701." Ast hanc responsionem Clemens XI. damnavit ac reprobavit appo­ sito decreto dato die 13. Febr. ann. 1703. Cf. cit. AA. 13 * 196 Alioquin cum ecclesia no fidelos pravis dogmatibus imbuantur, aliquot pro­ positiones seu doctrinam in aliquo libro contentam damnat, oosque lectione talium librorum interdicit, isti obsequi ac obtemperare minimo tenerentur; possent quippe reponere, ecclesiam in boc suo judicio lalli potuisse, ac reipsa deceptam esse, dum existimavit hunc esse auctoris sensum, et ex falsa hac suppositione damnasse tamquam haereticas aut erroneas propositiones veras atque orthodoxas. Non posset praeterea ecclesia lupos a grege arcere; cum enim istorum doctrinam ecclesia proscriberet, semper possent auctores exci­ pere, ecclesiam mentem suam non esse assecutam, ideoque perperam doctri­ nam illam damnasse. Quae quidem omnia, ut patet, inane ac supervacaneum « redderent commissum ecclesiae a Christo magisterium, et judicium in con­ troversiis fidei ac morum dirimendis. Via lata pateret erroribus omnibus tum theoreticis tum practicis ingenti fidei morumque jactura. 393. Rursum: Christus instituendo ecclesiam sibi ut finem proposuit snppeditare per eam hominibus medium tutum ad salutem, adeoque, uti ostendimus, eam infallibilitate instruxit: jam vero non minus necessaria est ad hunc finem obtinendum infallibilitas in factis dogmaticis, quam sit infalli­ bilitas in genere; ergo nisi absurde affirmare velimus, Christum idoneis me­ diis ad finem obtinendum ecclesiam suam minime communivisse, fateamur necesse est et hanc infallibilitatem in factis dogmaticis decernendis eidem contulisse. Etenim ejusmodi infallibilitas, ut vidimus, non minus quam gene­ ralis illa, necessaria est ad secernendam veram a falsa doctrina, sive ad im­ pediendum quominus falsi doctores incautos decipiant, sive demum ad fideles rite sana doctrina informandos. Cum enim universim receptum sit, ut aucto­ res in scriptis seu libris propria sensa exponant, si ecclesia praedita a Christo non esset infallibilitate in judicanda orthodoxia aut heterodoxia doctrinae, prout ex contextu eruitur, seu prout jus facto innititur, jam non posset ullo modo fungi munere sibi commisso. « · 394. Attamen Christus Joann. XXI. dixit Petro: Pasce oves meas... pasce agnos meos. Petrus adhortatur episcopos scribens: Pascite qui in vo­ bis est gregem Dei 4 ; et Paulus sic alloquitur majores natu quos ex Epheso congregaverat: Attendite vobis et universo gregi, in quo vos Spiritus Sanctus posuit episcopos regere ecclesiam Dei- rationem vero reddens hujusmodi ad­ monitionis subdit: Ego scio quoniam intrabunt post discessionem meam lupi rapaces non parcentes gregi. Et ex vobis ipsis exurgent viri loquentes per­ versa , ut abducant discipulos post se. Propter quod vigilate.5 At inutilis prorsus fuisset haec vigilantia episcoporum, si certo et infallibiliter non po­ tuissent judicare utrum quae locuturi aut scripturi essent illi novatores, vera an falsa, catholica an haeretica fuerint. Demum frustra mandasset idem <) I. Pclr. V. 2. *) Act. XX. 28 — 30. 197 apostolus Tito curare ut senes sint sani in fide ", si neque Titus neque epi­ scopi reliqui etiam simul sumpti cum ecclesiae capite de doctrina orthodoxa aut haeretica, prout ab auctoribus asseritur, judicare ac decernere absque erroris ac deceptionis suspicione possent, prout nec possent rite pascere gre­ gem sibi commissum. Quae quidem omnia absona sunt et absurda. 395. Quare ecclesia hac potestate continenti saeculorum omnium serie usa est, quin ullus unquam, si haereticos forsan excipias, reclamaverit, immo quin ratum et infallibile non habuerit ejus hac in re judicium. Sane eccle­ sia in concilio nicaeno damnavit Arii Thaliam utpote erroribus, haeresibusque refertam. 7 Damnavit scripta Nestorii in concilio ephesino et chalcedonensi eadem de causa; contra vero probavit scripta Cyrilli adversus eundem exa­ rata, utpote orthodoxa8, et ita porro se gessit insequentibus saeculis, cujus illustre exemplum prae caeteris suppeditat concilium V. oecumenicum in damnatione trium capitulorum °, ut reliqua missa faciam. 396. Sive igitur spectes munia quae Christus ecclesiae imposuit, sive ejus finem in ecclesia instituenda, sive praxim constantem quam perpetuo ecclesia tenuit, liquet, eam in factis dogmaticis decernendis aeque infallibi­ lem esse, prout ostendendum assumpsimus. 1 ° DIFFICULTATES. 397. I. Obj. 1. Ecclesia non est infallibilis nisi quoad ea, quae in divina revelatione continentur; jam vero factum dogmaticum e. gr. Jansenii. seu sensus et mens Jansenii in damnatis quinque propositionibus, prout in ejus Augustino continetur, aut ex eo eruitur, neque directe neque indirecte in revelatione continetur; fatendum proinde est ejusmodi infallibilitatem eccle­ siae minime competere. 2. Sane sensus alicujus propositionis, aut textus, aut etiam libri ex solis critices et hermeneuticae subsidiis colligi potest, ex lectione, collatione, phrasibus, loquendi usu aliisque ejusmodi adminiculis, quae sunt pars logicae, non autem objectum infallibilitatis. 3. Ecquis enim 5) Cap. II. 2. ’) In epist. synodica apud Socratem H. E. lib. I. cap. 9. circa finem ; necnon apud Sozomenum lib. I. cap. 21. ») Cf. Acta concit. Harduini, tom. I. col. 1363. item tom. II. col. 115 seqq. ’) Ibid. tom. III. col. 193 et 194. ’·) Cf. de hoc argumento Fénelon opp. I. cit. tom. XL Troisième instruction paitorale contenant les preuves de la tradi­ tion concernant Γ infaillibilité de C église touchant les textes dogmatiques) ou héré­ tiques. Item : Réponse de AI. Γ évêque de Cambrai il un évêque, cum aliis episto­ lis de eodem argumento quae continentur tom. XII. Instruction pastorale sur le livre intitulé .-Justification du silence respectueux, torn. ΧΙλΓ. Necnon: Lettre sur Γ infaillibilité de l'église touchant les textes dogmatiques, ibid. Dissertatio de ecclesiae infallibililate circa textus dogma­ ticos, occasione libelli cui titulus: Via pacis, tom. XV. Consulat, praeterea Tourncly in Tract. De Ecclesia, quaest. V. art. III. De auctoritate Summi Pontificis et ecclesiae universae in censura librorum, seu ut vocant, in factis dogmaticis : Bulgeni, 1 falli dommatici, vol. II. in 8. tum in opusc. L' economia della fede, vol. un. Brescia 1790. &* • ·/* 198 unquam dicet ecclesiam infallibilitate instructam esse in interpretatione et vero sensu determinando Tullii e. gr., Taciti, Virgilii? Quare igitur cen­ senda erit infallibilis in intelligendo opere Jansenii? 4. Repugnat praeterea, ecclesiam posse novos fidei articulos credendos proponere de quibus nibil aut in verbo Dei scripto, aut in verbo Dei tradito continetur; ita porro se gereret ecclesia, si fide tenendum esset talem esse, Jansenii sensum in suo Augustino. 5. Cum igitur nonnisi humana deprehendi possit industria verus sensus alicujus auctoris, restat ut dicamus, non fide divina, sed fide dumtaxat humana ad summum nos tenere aut credere factum dogmaticum ab ecclesia definitura, quae non excludat omnem errandi formidinem. Ergo. 398. Resp. ad 1. D. Maj. Ecclesia non est infallibilis nisi circa ea, quae in divina revelatione continentur, prout testis est, Tr. prout est juda et magistra, Λ. Etenim ecclesia praeter officium teslis eorum quae in reve­ latione continentur, habet officium judicis controversiarum et magisterii per­ petui. Prout vero ostendimus, non posset ecclesia utroque ejusmodi munere fungi, nisi esset infallibilitate a Christo munita. Utique sensus Jansenii qui in ejus Augustino continetur, non reperitur sive directe sive indirecte in revelatione, cum agatur de facto post tot saecula a data revelatione secuto, neque in hoc factum solitarie atque in se spectatum cadit ecclesiae judicium ac definitio. Verum jus, seu orthodoxia aut heterodoxia propositionum Jan­ senii, aut alterius cujuscumque, quod facto innititur, et a quo pendet sive directe sive indirecte, in revelatione divina continetur ratione contradictoriae doctrinae, aut quoquomodo a doctrina revelata dissentientis. Quum vero de­ finitio ecclesiae, ex dictis, afficiat directe jus ipsum quod facto innititur, et quo deficiente deficeret jus in concreto definitum, patet non posse ecclesiam directe et infallibili ratione judicare de jure, quin indirecte et infallibili ju­ dicio decernat etiam de facto, ob intimam utriusque ac inseparabilem conne­ xionem et dependentiam. 399- Ad 2. D. Si factum, id est sensus auctoris, seorsum a jure specte­ tur, Tr. vel C. Si spectetur quatenus est juris fundamentum a quo illius veritas et infallibilis certitudo pendet, uti exposuimus, N. 400. Ad 3- Neg. paritatem, in adductis enim exemplis non viget eadem ratio, quae viget in factis dogmaticis, ut per se patet. 401. Ad 4. D. Et ecclesia in factis dogmaticis decernendis solum de­ clarat infallibili judicio connexionem juris cum facto a quo illud pendet, C. et novos absolute condit fidei articulos, A’ Hoc enim tantummodo intercedit discrimen inter caetcras dogmaticas ecclesiae definitiones et facta dogmatica, quod in illis ecclesia decernat solum de jure absque ulla relatione ad factum, e. gr. B. Airginem esse Deiparam; in his vero decernat praeterea connexio­ nem seu intimam relationem juris cum facto, e. gr. vocem Christiparam in sensu in quo eam usurpabat Nestorius esse haereticam; adeoque ut diximus 'Q 199 ecclesiae definitio cadit directe in jus, indirecte vero in factum, in quo si ecclesia falleretur, falleretur etiarn in jure decernendo.11 402. Ad 5. Neg. Conseq. Quaecumque enim demum sint media et in­ dustriae quibus ecclesia utitur in cognoscendo sensu seu mente alicujus auctoris, objectum plenum definitionis per modum unius erit fidei objectum divina lide credendum, ob rationes paulo ante adductas. Dum vero Deus ecclesiae suae assistit, non excludit humana media, prout ea in definitionibus pure dogmaticis non excludit. 403. Π. Obj. 1. Pugnat adversus hanc doctrinam novitatis praejudi­ cium; cum non coeperit propugnari nisi postremis hisce temporibus. 2. Pro­ fecto patres Leo M. 12, Pelagius II. 18, Gregorius M. 14, aliique passim communi calculo docuerunt, sola fide excepta, posse retractari quidquid in conciliis definitur; 3. Atque hinc factum est ut posteriores duo pontifices a “) Cf. Simonnet: Institutiones Theologicae. Tract. IX. De regulis fidei, Dis­ putai. IX. art. XI. ubi data opera enucleat cl solvit difficultatem petitam ex natura ictus quo credi debet orthodoxia aut heterodoxia textuum dogmaticorum decisa ab ecclesia. Inter cetera autem adnotat, juxta multorum doctorum catholicorum senten­ tiam, lielerodoxiam textus dogmatici ab ec­ clesia decisam firmissime judicari posse per fidem, quam vocant ecclesiasticam. Hi enim doctores triplicem fidem distinguunt, divinam scilicet, quae nititur auctoritate divina; humanam quae nititur auctoritate humana; et intermediam, quae ecclesiastica nuncupatur, quia nititur auctoritate eccle­ siae aliquid definientis cum speciali Spiri­ tus Sancti assistentia, quacum in sua defi­ nitione errare non potest. Ex his huma­ nam non omnino certam habent, ulpote errori obnoxiam; divinam vero infallibilem immediate et per se; ecclesiasticam infallibilitale participata et accepta; adeoque cradu inferiore quam sit divina, et supe­ riore humana certitudine. Fénélon clarius hoc ipsum exponit in secunda instructione pastorali super casum conscientiae, ubi agens de hac theologorum disceptatione circa nomen, quo haec de­ signari fides debeat, hacc scribit: nVoilà ce qu’qn pourrait dire de part et d’autre, pour examiner, s’il est permis ou non, de donner le nom de foi divine à une telle croyance. On peut disputer à cet égard dans les écoles sur ces deux points. Le premier ne regarde qu’une question de mots sur le terme de foi divine, qui peut être pris dans un sens plus ou moins ri­ goureux; les uns entendant par ce terme la seule foi divine, qui est une vertu théo­ logale; les autres y comprenant toute croyance qui est appuyée ou immédiate­ ment, ou de moins médiatement sur le fon­ dement de Γ autorité divine. Le second point se réduit à savoir comment chacun tourne son acte de foi. Les uns voudront dire simplement: je crois l’héréticité d’un tel texte sur la seule parole de l’église, que je sais d’ailleurs être infaillible. Les autres disent: je crois l’infaillibilité de Γ église en tant que révélée, sur un tel texte." Opp. ed. oit. tom. X. pag. 468 seqq. Cf. pariter in responsione ad secundam episto­ lam episcopi Sancli-Pontii §. 15. opp. tom. XII. pag. 546 seqq. Cons. Muzzarclli in opusc. buon uso della Logica., opusc. XXIV. Se un fatlo dominatico sia oggetio di fede teologica, ubi ostendere mullis connitilur cum pluribus theologis factum dogmaticum ab ecclesia delinitum esse re­ ipsa objectum fidei divinae atque theolo­ gicae. ”) Epist. CXIX. ad Maximum antioeh. cap. 5. ed. Ballerin. 13) Epist. II. ad Eliam aquilej. ct alios episcop. Istriae in Act. Concit. Labbaei, tom. V. col. 631. M) Epist. II. ad Constant, mcdiolan. ed. maur. tom. II. col. 683. ■ f 200 communione minime separaverint eos, qui abnuebant definitionem concilii oecumenici V. circa tria capitula. 4. Cujus quidem avitae fidei exemplo sunt prorsus ineluctabili inter ceteros Bellarminus et Baronius, quorum prior loquens de damnatione Honorii facta in sexta synodo, pluribus allatis in ejus defensionem, demum concludit: ..Quod si aliquis non possit adduci, ut cre­ dat corruptam sextam synodum, is accipiat alteram solutionem, quae est Joannis a Turrecremata lib. 2 de ecclesia cap. 93 qui docet, patres VI. synodi damnasse quidem Honorium, sed ex falsa informatione, ac proinde in co ju­ dicio errasse. Quamvis enim generale concilium legitimum non possit errare, ut neque erravit hoc sextum, in dogmatibus fidei definiendis, tamen errare potest in quaestionibus de facto. Itaque tuto dicere possumus, hos patres deceptos ex falsis rumoribus, et non intellectis Honorii epistolis} immerito cum haereticis connumerasse Honorium.·' 15 Alter vero, nempe Baronius, cum et ipse longam texuisset ejusdem Honorii apologiam, tandem concludit: ,,Idipsum dixerim in iis quae ad fidem spectant, ut plane religio sit vel la­ tum unguem ab iis, quae in sancta synodo sunt statuta, recedere; at iniis, quae ad personas pertinent et scripta ipsorum, non ita rigide reperitur cu­ stodita censura. Nam patens exemplum est de V. synodo, quae tria capi­ tula condemnavit, de quibus a sacrosancto concilio chalcedonensi videri poterat aliter actum, nempe de Theodoro, Theodoreto et Iba. In his enim quae facti sunt, contingere posse ut unusquisque fallatur, nemini dubium est: et tunc illud Pauli ad Corinth, usurpari posset: Non enim possumus aliquid adversus veritatem sed pro veritate.11 16 5. His consonat card. Pallavicinus, qui aperte fatetur controversiam de sensu trium capitulorum de quibus disputatum fuit in V. synodo, non pertinuisse ad infallibilem auctori­ tatem ecclesiae, neque de fide esse. 17 6. Certum igitur exploratumque fuit omni retro aetate ecclesiae judicium in factis dogmaticis fidei regulam minime constituere. 404. Resp. ad 1. D. Non coepit propugnari haec doctrina nisi postre­ mis hisce temporibus sub hac determinata formula, C. quoad rem ipsam. iV. Ostendimus enim hac constanter potestate ecclesiam a suis primordiis usam esse, omnesque fideles ei paruisse aeque ac in ceteris definitionibus pure dogmaticis. Cum vero janseniani eam in dubium revocaverint, immo inficiati fuerint, ut promeritam damnationem declinarent, coepit conceptis ea verbis in scholis propugnari, ac nova formula donata est, ut saopenumero evenit. 18 ,s) Lib. IV. De summo Pontif. cap. 11. *6) Ad ann. 681. n. 30. edit. Lacens. 1742. toni. XIL pag. 32. »*) Hist. Cone. Trid. lib. XL cap. 18. η. 9. edit. Rom. 1656. tom. L pag. 957. ’8) Fénelon in cit. tertia Instruct, pa­ storali (quae prostat tom. XL), adductis el expensis singillatim patrum graecorum el latinorum testimoniis, nee non conciliorum oecumenicorum et romanorum pontificum, 201 L·* 405. Ad 2. T). Adducti patres docuerunt, sola fide excepta, posse re­ tractari quidquid definitur in conciliis non approbatis a rornanis pontifici­ bus, C. in approbatis, subd. Posse retractari quidquid ad fidem nec directe nec indirecte spectat, C. quidquid directe solum ad eam non pertinet, N. Quae ut intelligantur, animadvertendum est, s. Leonem M. in epist. ad Ma­ ximum antiochenum episcopum testari, se non misisse legatos suos ad con­ cilium chalcedonense nisi cum facultate tractandi de rebus fidei: quidquid propterea in eodem concilio, agentibus licet legatis s. sedis, praeter fidem gestum est, non habere firmitatem. En ejus verba: ..Si quid sane ab his fratribus, quos ad sanctam synodum vice mea misi, praeter id quod ad cau­ sam fidei pertinebat gestum esse perhibetur, nullius erit penitus firmitatis: quia ad hoc tantum ab apostolica sunt sede directi, ut excisis haeresibus, catholicae essent fidei defensores.“ 10 Haec ipsa porro eadem verba appli­ cant Pelagius II. et Gregorius M. ad quintam synodum in causa trium capi­ tulorum, ut evincant etiam in hypothesi, quod synodus chalcedonensis tria illa capitula probasset, nihilo secius eadem damnando synodum V. non pugnasse cum concilio cbalcedonensi, quia quae de tribus capitulis Chalce­ done gesta sunt, non fuerant a s. sede probata. En iterum Pelagii verba ex epistola ad Istriae episcopos: ,,Aperte nobis licentia tribuitur, ut quidquid illic (in synodo chalcedonensi) extra fidei causas de personis gestum est, retractetur. Specialis quippe synodalium conciliorum causa est fides. Quid­ quid ergo praeter fidem agitur, Leone docente, ostenditur, quia nihil obstat, si ad judicium revocetur/120 Eadem loquitur ratione s. Gregorius M. qui fuit a secretis Pelagio H. 406. Ad 3. D. Non separarunt praefati pontifices a communione eos qui detrectabant recipere definitionem V. synodi, re nondum luculenter‘per­ specta, C. re maturius discussa, N. Magna enim perturbatio in ecclesiis occidentalibus orta est ex occasione damnationis trium capitulorum: rebantur atqne praecipuorum scholasticorum,’ lucu­ lentissime' ostendit traditionem universim receptam de infallibilitatc ecclesiae in factis dogmaticis semper viguisse. In dissert, intern I. de ecclesiae infallibilitatc circa textus dogmaticos (quae extat XV.) cap. 2. demonstrat, hac sublata infallibilitatc to­ tam ruere infallibilitatem ecclesiae; decipi enim semper posset in intelligendis texti­ bus patrum, in intelligendis propositioni­ bus haereticorum} decretis conciliorum; ac proinde posset praebere ut haereticam do­ ctrinam quae reipsa orthodoxa est, aut e converso judicare uti orthodoxam doctrinam quae sit haeretica, et sic cludi posset quod- vis ecclesiae judicium. Ex hoc praeterea fieret, ut infallibilitas ecclesiae theorelice semper admitteretur, practice semper elu­ deretur; omnia illius anathemata lata in doctrinam quam judicavit haereticam, c. gr. Nestorii, Pelagii, Lutheri, Calvini es­ sent inane terriculum; tunc ipsa inermis et succiso censurae nervo, imbecillis ja­ ceret; unde portae inferi praevalerent ad­ versus eam. Haec autem omnia exemplis illustrat, quae ibidem videri possunt, ne prolixior sim. à 1 ’) Loc. cit. 2°) Loc. pariter cit. 202 quippe pleriqne quintam synodum chalcedonensi fuisse contrariam hac in causa, cum tamen reipsa in concilio chalcedonensi actum esset de solis per­ sonis, in synodo autem V. de solis scriptis. In tali autem rerum statu pru­ denter pontifices existimarunt dissimulandum esse cum reluctantibus, donec temporis tractu res melius in aperto poneretur, uti factum est. 11 Tenebris itaque dissipatis s. Gregorius M. neminem ad ecclesiae pacem admisit, quin prius contestatus esset se V. illam synodum admittere et venerari, tlamnassetque tria capitula. Immo receptum est ut cum praesul aliquis inaugura­ retur, debuerit profiteri se illam synodum recipere. 2 2 407. Ad 4. D. Bellarrninus et Baronius de Honorii persona adeoque de facto mere personali locuti sunt, C. de facto dogmatico, N. Id liquet I. cx utriusque scriptoris verbis. Etenim Bellarrninus disserit de eo in quo patres VI. synodi decipi potuerunt, nimirum ex falsis rumoribus et non in­ tellectis Honorii epistolis, nempe quoad consilium Honorii in sopienda contro­ versia per quandam oeconomiam. Jam vero nonnisi facta particularia atque personalia a falsis rumoribus pendent, perinde ac a mente personali scripto­ ris consilium circa agendi rationem. 23 Baronius pariter aperte scribit: in iis quae ad personas pertinent et scripta ipsorum, in ordine videlicet ad con­ silium aut mentem subjectivam. Utriusque enim scopus est defendere per­ sonam Honorii, quem in haeresim neutiquam lapsum merito affirmant, etiamsi patres VI. synodi ipsum inter haereticos, id est, haereticorum fautores con­ numeraverint. 2 4 Liquet H. ex eo quod in decreto dogmatico concilium VL ne verbum quidem habeat de epistolis Honorii ; in hoc porro solo infallibilia 2 ‘) Et haec cohaerenter ad praeclara hac de re rç edita a s. Augustn Augustino monita, qui lib. ίHl. __ Cont. Parménien cap. 2. η. 13. statuit, tunc quemque percellendum anathemate. «Ubi periculum schismatis nulIum est,·* aut -quando ita cuique crimen actum est, et omnibus exeerabile apparet, ut vel nullos prorsus, vel non tales habeat defensores, per quos possit schisma con­ tingere.·· Et iterum epist. XXII. n. 5. -Non aspere, quantum existimo, non duriter, non modo imperioso istae tolluntur: magis do­ cendo quam jubendo, magis monendo quam minando. Sic enim agendum est cum mul­ titudine: severitas autem exercenda est in peccata paucorum.Hic autem obiter animadverto hanc dif­ ficultatem, quae ab adversariis urgetur ex agendi ratione eorum qui restiterunt defi­ nitioni concilii V., eo quod contrarium ipsum censuerint definitionibus editis in concilio chalcedonensi, rem nostram magis probare. Nisi enim pro certo illi habuissent, oecu­ menica concilia infallibilia esse in factis dogmaticis, nulla causa fuisset quare re­ stiterint decretis concilii posterioris, seu synodi V., perinde ac si haec adversaretur decreto infallibili concilii chalcedonensis. quod ab omnibus ut oecumenicum habe­ batur, dubitabatur autem ab istis utrum ta­ lis pariter censenda esset quinta synodus. 22J Cf. apud Joann. Garnerium S. J. Liber diurnus Romanorum Pontificum. Paris. 1680. in Secunda fidei professioni, pag. 35 et 38 seq. 23) Cf. eruditam Relationem Card. Ca­ roli Alberti Cavalchini ponentis in cauta ven. servi Dei Bellarmini. Romae 1753. n. 267 seqq. pag. 208 seqq. ubi apertissime ostenditur in objecto loco Bellarminum non de facto dogmatico, sed de facto personali Honorii egisse. ’*) De quo argumento ex professo paulo post agemus. 203 concilia sunt.16 Quod si Baronins ac Bellarrninus aperte non distinxerunt inter mera facta et facta dogmatica, ideo est, quia illorum aetate nondum illa formula inducta fuerat; hinc merito illis aptari pôssunt Augustini verba de pelagianis nonnullorum pro se veterum auctoritatem obtrudentibus: ,.Vo­ bis nondum litigantibus, securius loquebantur.“ 26 408. Ad 5. Nep. Pallavicinum fassum esse sensum trium capitulorum a V. synodo damnatum non pertinuisse ad infallibilem auctoritatem ecclesiae; iic enim scribit: „Observat (s. Greg. M. in epist. ad Constantium mediolanensem antistitem) dissidium non in dogmatibus verti, sed in hominibus de quibus actum fuerat in concilio chalcedonensi post firmatam integre doctri­ nam, ac proinde controversiam non esse de articulo fidei, et qui ad ecclesiae auctoritatem nulli obnoxiam errori spectaret/' 27 409. In st. Saltem Zosimus rom. pontifex probavit libellum sibi a Caelestio oblatum tamquam catholicum, cum tamen pluribus erroribus refertus esset. Ergo. 410. Resp. D. cum s. Augustino, probata est a Zosimo voluntas emen­ dationis, C. falsitas dogmatis, N. Cum enim, eodem referente Augustino, Caelestius professus esset, se in hoc libello ea posuisse de quibus adhuc du­ bitaret, et de quibus vellet a pontifice instrui; cum praeterea viva voce ad­ jecisset se consentire iis, quae ab Innocentio in quaestione pelagiana scripta fuerant, ideo rom. pontifex libellum Caelestii catholicum dixit, quia ,.et hoc catholicae mentis est, ut idem loquitur s. Augustinus, si qua forte aliter sapit, quam veritas exigit . . . detecta ac demonstrata respuere." 28 !i) In posterioribus enim actionis XVI. ver­ bis profitetur synodus, se in posterum edi­ turam fidei professionem: «Sancta synodus dixit: sufficienter quidem habent quaeque us­ que nunc gesta sunt, ac decertata, et ad prae­ sentem dogmaticam inquisitionem intendunt. In sequenti vero inspiratione sancti et vivifici Spiritus' definitionem rectae fidei convenientem synodaliter statuemus." Subsequens porro definitio fidei, quae redacta et edita est act. XVII et XVIII. titulum habens: «Definitio orthodoxae fidei facta in regia urbe etc." nihil prorsus habet de dimnatione epistolarum Honorii. **) Lib. I. Coni. Julian, cap. 6. η. 22. Verum de mente cardd. Bellarmini, Baroïii, Turrecremalae aliorumque, quorum au­ ctoritate abutuntur janseniani, cf. Fénelon ed. eiL tom. XI. Troisième instruction pastorale, chap. 34 — 37. ubi copiose rem lotam ita evolvit, ut nullum dubium su­ persit. 27) En ipsa ejus verba 1. c. «Ma percio nacque scisma poi fra’ crisliani: opponendo gli eutichiani, e gli allri condannati nel Calcedonese, che la chiesa romana erasi ritirata da questo con approvare il Constanlinopolitano secondo (quintam synodum). Or s. Gregorio in più luoghi va dissipando questa apparente ripugnanza, e dimostrando che quanto alia doltrina accordavansi que’ due concilii in rifiutar 1'eresie de’ ire no­ minati (Theodori. Theodoreti et Ibae). E cio meglio che altrove dichiara egli serivendo a Costanzo vescovo di Milano, dove osserva (cio che diccmmo) la diversità con­ sistere non intorno a’ dogmi, ma intorno alie persone, delle quali s’era trattato nel concilio Calcedonese dopo avere interamente stabilita la dotlrina: onde non era quello un articolo di fede, e che apparteuesse alla infallibilita della chiesa.· *·) Lib. II. Cont. duas epistol. Pelayianor. cap. 4. n. 5. Η Ai 204 ARTICULUS III. De auctoritate ecclesiae. 411. Hic auctoritatis vocem usurpamus in ordine ad regimen ecclesia­ sticum, juxta ea quae hujus capitis initio praemisimus. Auctoritas proinde sic accepta pro objecto habet potestatem ecclesiae Icgislativam et coactivam. Potestas legislativa est potestas ferendi leges illas quae Dei populum seu ftdeles regunt ac dirigunt in iis omnibus, quae ad exteriorem disciplinam seu politiam ecclesiae spectant. Haec porro disciplina complectitur exterio4^ rem Dei cultum, liturgiam, sacros ritus, psalmodiam, sacramentorum administrationem salva eorum substantia, formam sacrarum electionum canonicam atque ministrorum institutionem, jejunia, vota, festos dies ac similia. 1 Eccle­ siastica igitur disciplina est regula practica ct externa praescripta ab eccle­ sia ad retinendos in sua fide Christi fideles, eosque ad aeternam felicitatem facilius perducendos. Ex quo patet quam incaute nonnulli dictitent, disci­ plinam parum intéressé fidei, ac satis esse ut dogmata intacta consistant.1 412. Recentiores protestantes post Pfaffium et Bohmerum contendunt ad quemlibet Christianum coetum ex ecclesiasticis et laicis conflatum spectare potestatem sanciendi leges disciplinares. Eadem haeret anglicanis sententia, qui ut aliquo modo cohonestent titulum supremi ecclesiae anglicanaé capitis quem sibi Henricus VIII. Eduardus VI. Elisabetha, aliique deinceps sibi usurparunt una cum suprema potestate in res sacras et ecclesiasticas ad ex­ clusionem auctoritatis rom. pontificis, nihil non moliuntur ut evincant hanc principibus competere potestatem saltem in res disciplinares. Quodque magis mireris, adnituntur ostendere regiam hanc supremam potestatem, si fieri posset, ex principiis et praxi catholicorum.3 Quod si catholicorum nomine intel’) Cf. Muzzarelli: 11 buon uso della logica. Opusc. V. Disciplina ecclesiastica. Edit. Rom. 1807. tom. II. pag. 5 seq. ubi ad quinque capita revocat objectum disci­ plinae ecclesiasticae; nempe 1. ad cultum divinum, qui consistit in administratione sacramentorum, in sacris ritibus, ecclesia­ sticis caeremoniis; 2. ad politiam et corre­ ctionem cleri; 3. ad divisionem particula­ rium dioeceseon; 4. ad rectam dispensatio­ nem bonorum ecclesiasticorum ; 5. ad re­ gulam morum in ordine ad Deum, ad proximum, et ad nosmetipsos. 2) Cf. Zaccaria in op. cui lit. Comandi chi pub, ubbidisca chi deve, o sia dis­ sertaz. HI. della forza obbligatoria dell' ecclesiastica disciplina, Faenza 1788. pag. 4L ubi plures recenset catholicos neote- 1·.* . ·. - ricos ita sentientes post protestantes. Ab hac dissertatione duae aliae de hoc ipso ar­ gumento ejusdem cl. auctoris sejungi-nequeunt, altera nemp.e cui titulum fécit: Lasciamo star le cose come stanno/o sia Dissertaz. I. sulla mutabilitii poco inlets da piit della disciplina ecclesiastica. Faenza 1787; altera vero quam inscripsit: Rendete a Cesare ciô che è di Cesare, ma si a Dio rendete c/uel che é di Dio, o sia Dissert. II. sulla podesth regolatrice della disciplina, Faenza 1788. ( 3) Ita nova schola oxoniensis in qui; eminet Palmer qui in op. cit. vol. L park IL cap. 3. ubi agit de ecclesiastico primatu ae’ de actis civilis potestatis sub regnis Hen-· rici VIII. et Eduardi VI.; deinde vero cap.5.' ubi disserit de regno Elisabethae, totus in ligant eos qui veram ecclesiae doctrinam sequuntur, nihil magis a veritate ab­ horret quam ista anglicanonim assertio, uti mox ostendemus: sin vero intelligant aulicos regalistas, qui uti in aliis, sic et in hoc articulo a doctrina ecclesiae co est, ut evincat non aliud ecclesiam anjlicanani tribuisse regibus suis quam quod suis catholici principibus tribuunt. Quod piradoxuni lectoribus ut suadeat immo ct per­ suadeat, historiam reformationis anglicanae, ut vocant, veluti a priori conscribit, id est, non juxta documenta, quae aut nulla profert aut mutila ac detruncata, sed prout sibi cam evenisse mente concepit. Si ipsum audiamus, non politica ct civilis potestas suam ecclesiae imposuit politicam ac ty­ rannicam reformationem, sed clerus ipse ultro seipsum et ecclesiam mire foedatam reformavit, in quo potestas civilis nihil aliud fecit quam suppetias ferre, ut negotium feliciter optatam ad metam perduceretur. Quod si Henricus adegit clerum ad ipsum declarandum supremum ecclesiae anglica­ nae caput (tunc enim primum coepit ab Henrico VIII. anglicanae denominatio in­ vehi), id nonnisi sub expressa clausula : Salva lege Christi, cicrus effecit. Si prae­ terea Henricus ejusque successores Eduar­ dus et Elisabetha sese ingesserunt in ne­ gotiis omnibus ecclesiasticis, omniaque sus deque verterunt, adeo ut ex catholica quae prius erat ecclesia per novam metamorphosin facta fuerit protestans, haeretica et schismatica; haec omnia si auctori nostro fidem adjungas, non afficiunt nisi res exteriores disciplinae, vel ad summum violentae usur­ pationes fuerunt contra ipsius ecclesiae con­ stitutionem, quae de cetero post ejusmodi reformationem idcnlica omnino permansit, nimirum qualis prius erat; ad cum plane modum (ut quidam ex oxoniensibus, D. Hooke, nuper ajebat, an lepide aut serio nescirem), quo qui mane surgens lavit fa­ ciem suam, eadem certe persona quae entante lotionem, habetur el est. Optime haec quidem a priori excogitata sunt, ast si historica documenta consulamus non item. Constat enim 1. Hcnricum ob dene­ gatum sibi conjugium a Clcmcnte VIL se rebellasse ecclesiae romanae quae hact,enus, ut in universo mundo, sic etiam in Anglia habuit semper atque exercuit primatum; 2. reformationem anglicanam invito ac obluctanle clero faciam fuisse a potestate laica, rege nempe ejusque servi (quem dicunt) P ari amenti lege;'3. Henricum vere sibi el rem ct titulum supremi capitis ecclesiastici in ecclesia anglicana usurpasse, et clausulam illam quae testis est reluclantiae cleri ejusque perseverantiae in avita fide circa primatum juris divini in rom. pontifice, paulo post sublatam fuisse ac pe­ nitus abolitam, ita ut clerus ipse non aliam habuerit optionem nisi aut emittendi jura­ menti de absoluto primatu regis, aut vitam amittendi; 4. hunc primatum regium non solum sese extendisse ad res disciplinares, quod etiam nefas fuisset, sed ad jurisdi­ ctionem ipsam episcopis in cura animarum conferendam, ita ut hi effecti fuerint ejus vicesgerentes, et ad fidem ipsam, quae non obligabat quin prius singuli articuli probati ac confirmati essent a rege: 5. tantum di­ stare ecclesiam anglicanam ab ecclesia ca­ tholica, quae prius in Anglia obtinuit, quan­ tum etiamnum ecclesia protestans anglicana differt ab ecclesia catholico-romana. Dixi ecclesiajn protestantem; cum statuto legis decretum sit non alium posse esse regem Angliae, adeoque ecclesiae anglicanae caput, quam protestantem. Si caput porro est pro­ testans, corpus poleritne esse catholicum? Cf. opusculum cui lit. ecclesia anglicana reformavit ne se ipsam? Quod est cele­ bris D. Lingardi et insertum in Dublin Review, seu Revisione dubliniensi, mens. Maji 1840. ubi omnia documenta invenies quae huc spectant. Adesis quoque aucto­ ris ipsius Historiam Angliae (vol. VI et VII.), adeo commendatam cl gallice atque ilalicc redditam. Ad auctores vero catholicos ad quos provocat Palmer, quod attinet, notandum e^' istos alios non esse nisi eos qui contimmtur in Report from select committee etc., scu Relatione comitatus selecti etc. quae jussu camerae (piam vocant com­ munium edita est 25. Jun. 1815. Lond. vol. I. fol. constans pag. 544. Haec porro relatio 206 catholicae recesserunt, facile id ipsis dabimus. Siquidem non defuerunt haud pauci neoterici inter ipsos etiam catholicos qui, magno ecclesiae totius scandalo, protestandum vestigia premere minime veriti sunt, docentes nullam proprie dictam auctoritatem legislativam competere ecclesiasticae, potestati in res per­ tinentes ad exteriorem disciplinam, quae afficiat homines prout cives sunt, et quae cum ordine politico reipublicae sunt connexae. Hujus enim exterioris disciplinae sanciendae potestatem principibus tribuunt: potestatis autem logislativae ecclesiasticae objectum illud solum esse contendunt, quod pertinet ad doctrinam evangelicam fidei et morum atque sacramentorum administran­ dorum. 413- Horum doctrinam suam fecit synodus pistoriensis prop. IV. affir­ mans: ..Abusum fore auctoritatis ecclesiae transferendo illam ultra limites doctrinae ac morum, et eam extendendo ad res exteriores et per eam exi­ gendo id, quod pendet a persuasione et corde, tum etiam multo minus ad eam pertinere, exigere per vim exteriorem subjectionem suis decretis/ Haec porro propositio a Pio VI. in constit. Auctorem fidei: ., Quatenus indeterminate illis verbis extendendo ad res exteriores notet velut abusum auctoritatis ecclesiae usum ejus potestatis acceptae a Deo, qua usi sunt et ipsi continet responsa'officialia data a ministris diversorum Europae statuum circa modum quo illi se habent in ordine ad catholicos et ad s. sedem: quae quidem provocata fue­ runt ann. 1812 a D. (Lord) Caslelreagh, deinde vero a D. Bathurst ann. 1815 ad negotium emancipationis cathol^e^um in Anglia maturandum. Jam vero ejusmodi responsa data ut plurimum ab iis qui erant a secretis ministeriorum, nec sine suspi­ cione corruptionis ope pellucidi auri britannici, nullo modo spectari possunt ut ger­ mana guberniorum responsa, multo vero minus ut talia quae verum statum relatio­ nis potestatis civilis cum ecclesia catholica illis in regionibus prae se ferant. Exhibent siquidem doctrinam Rechberger et Caraccioli ex parte Austriae; quisquilias Giannoni contra ecclesiam et s. sedem ex parte Neapolis; excerpta Pilhoei et Dupinii, acta declarationis 1682, pragmaticam sanctio­ nem schismatici concilii basileensis ann. 1438; nec non varia decreta conventionis nationalis ann. 1791. ac duas conventibfifes Napoleonis ex parte Galliae. Referunt quoad Hispanias documenta ministeriorum Aranda, Montiana y Luyando et sociorum, atque de­ clamationes constitutionales regentiae 1814 contra s. sedem ejusque repraesentantes Matri ti. Exhibent quoad Lusitaniam theses academicas propugnatas Conimbricat ann. 1783, 1785, 1786, 1796, 1798, 1799. opera Joann. Joachimi Pereira, Jos. Mourao, Ant. Pereira, Jos. de Lemosmelloetc. qui omnes notorii fuerunt jansenistae; nee non leges Pombalii ejusque consilii mini­ sterialis etc. Cf. op. cui tit. Sammlung eteseu Collectio nonnullorum documentorum officialium magni momenti ad inseniadum historiae emancipationis catholico­ rum in Anglia, edita a cl. Aug. Tbtiner. Mogunt. 1835. et opusculum Lingardi: Observations on the.'laics etc., seu Obser­ vationes circa leges et ordinationes quae subsistunt in statibus externis, relativas ad negotia religiosa subditorum romanocatholicorum, 1817. quod postea insertum est in alio ejusdem op. A collection o( tracts, seu Collectio opusculorum de va­ riis argumentis connexis cum principii! civilibus et religiosis catholicorum, Loud. 1826. in 8. pag. 447—479. Ex hisce palam fit quinam sint auctores catholici ad quos confugjt Palmer, et in quibus tutissime con­ quiescit veluli monumentis indubiae fidei atque ineluctabilis auctoritatis. 207 apostoli in disciplina exteriore constituenda ct sancienda; haeretica· decla­ ratur atque ut talis proscribitur. ,,Qua parte vero insinuat, ecclesiam non habere auctoritatem subjectionis suis decretis exigendae aliter quam per media, quae pendent a persuasione ; quatenus intendat ecclesiam non habere coUatam sibi a Deo potestatem non solum dirigendi per consilia et suasiones, sed etiam jubendi per leges, ac devios contumacesque exteriore judicio ac salubribus poenis coercendi, atque cogendi” ab eodem pontifice damnatur ex Boned. XIV. in Brevi Ad assiduas anni 1755 primatis, archiepiscopis, et episcopis regni Polon. ut inducens in systema alias damnatum ut haere­ ticum. 4 414. Ex qua censura intelligimus duo juxta doctrinam catholicam asserta esse a Pio VI. circa ecclesiae auctoritatem, scilicet potestatem leges disci­ plinares condendi, et potestatem coactivam circa devios et contumaces, qua­ rum ambae a Deo eidem collatae sunt. Priusquam vero utramque potestatem ecclesiae vindicemus, praemittimus nos hic loqui de jure, non autem de prflzi utriusque potestatis. Ad praxim enim quod spectat, novimus plures factas esse a s. sede conventiones cum diversis saeculi principibus ad quae­ vis in earum exercitio jurgia tollenda. Cum praeterea potestas coactiva non modo complectatur poenas spirituales sed afflictivas etiam et corporales, per­ inde est sive ecclesia eam exerceat immediate per se, sive per principes laicos; immo addimus ecclesiam quoad earum irrogationem diversa ratione et gradu pro temporum, locorum ac rerum adjunctis sese gessisse. 5 His praemissis sit ’) Cum enim P. La Borde oratorianus perniciosum systema jampridem ab aposto­ librum edidisset cui iit. Principes sur l'es- lica sede, praesertim vero a Joanne XXII. ttnee, la distinction, et les limites des praedecessore nostro, constit. incip. Licet dtux puissances spirituelle et temporelle, juxta doctrinam, reprobatum ac pro hae­ proscriptus iste fuit decr. .5. Aug. 1753 a retico expresse damnatum, fallacibus ratiun­ eongreg. s. Inquisitionis. Nihilominus jan- culis, fucatis et ad religionem compositis senianorum zelo ct industria hic liber non verbis, contortisque scripturarum et patrum soluni saepe in Galliis recusus est, sed testimoniis, impudens scriptor obtrudit, quo simplicibus et minus cautis facilius impo­ praeterea in linguam polonicain conversus nneno illius regionis detrimento diffunde­ nat. “ Hic porro detegenda est illorum fraus, batur. Quapropter Benedictus XIV. litteris suis sub diem 4. Mari. 1755 excitat vigi­ qui ut odiosam ecclesiae coactivam potesta­ lantiam praesulum illius regni «adversus tem efficiant, eam ita referunt perinde ac vaniloquos et seductores, ut ipse loquitur, si illa semper prae manibus ferrum et ignem doeenlcs quae non oportet, qui constitutos gereret. Quae agendi et loquendi ratio quam a Deo civilis potestatis fines amplificare ct calumniosa sit ct injuriosa ecclesiae, nemo transire moliuntur, ecclesiae vero jura coar- est qui non videat. Attamen immunem a clare, imminuere, atque convellere student; putida hac calumnia se non servavit pseudoet divinis humana miscentes imperium et synodus pistoriensis, quae cum in rerum sacerdotium seditiose committunt." Ita qui­ indice posuisset: «La chiesa non ha forza dem pontifex §. 3; in §. autem 1. loquens coattiva,” remittit lectorem ad pag. 81. ubi de libro ipso eum traducit uti «pravum ac legitur: «La mente non si persuade colla ?im i 208 PROPOSITIO. Ecclesia divinitus accepit potestatem independentem atque supremam sancitndi per leges exteriorem disciplinam, cogendique fideles ad earum observationem, et coercendi salutaribus poenis devios et contumaces. 415. Tres partes habet propositio, nimirum I. ecclesiam a Deo acce­ pisse potestatem sanciendi per leges exteriorem disciplinam ; Π. hanc potesta­ tem in ordine suo independentem esse atque supremam; III. eandem esse coactivam. Cum vero arctissimo nexu sint ejusmodi partes inter se conso­ ciatae, ideo per modum unius sic illas evincimus. 416. Ecclesia divinitus instructa est potestate independente atque su­ prema condendi leges disciplinares, eaque coacti va, si id exigat ipsa eccle­ siae constitutionis natura prout a Christo instituta est; et praeterea ei Christi ordinatione ejusmodi potestatem jugiter exercuerint apostoli eorumque successores. Atqui. 417. Sane juxta hactenus vindicata, Christus ecclesiam suam veluti societatem in ordine suo perfectam, proprie dictam et externam constituit, in qua alii praeessent, subessent alii: hanc suam societatem regni nomine passim insignivit: instruxit demum eos quos huic suae societati seu regno praefecit, illa omni auctoritate quae ad eam recte regendam et gubernandam necessario requiritur, subditis vero seu membris ejusdem societatis manda­ tum dedit se subjiciendi superioribus ac praepositis suis, eosque audiendi perinde ac si semetipsum audirent. Jam vero perfectae ac visibilis socie­ tatis natura postulat, ut qui praesunt ea decernant quae ad bonum ejusdem regimen necessaria sunt pro variis temporum, locorum, rerumque adjunctis; quaeque pro adjunctorum varietate augeri, mutari,' atque etiam abrogari debent, ut faciliorem efficiant principiorum essentialium ipsius societatis observationem, eorumque veluti sepem, custodiam ac munimentum, ut ita loquar, constituunt. Hoc sane cernimus in omni rite instituta civili societate, in qua praeter regni aut status leges fundamentales, aliae plures adjiciuntur quas praesens opportunitas exigit. Porro sine potestate legislativa eaque obligatoria et coactiva, quae propria sit praesidum ipsius societatis, haec nec esse nec intelligi possunt. Auctoritas enim et sub­ jectio duae sunt ideae relativae, uti pariter relativae sunt lex et sanctio, adeo­ que et coactio. Lex siquidem sine sanctione, sanctio sine vi coactiva sub­ sistere nequeunt in praesenti rerum ordine. Quorsum vero Christus hujus societatis institutor et auctor eidem superiores et praesides sine auctoritate praefecisset? quorsum subditis obedientiam et subjectionem erga superiores Sferza, ed il cuorc non si riforma colle prigionie e coi fuoco.“ Quasi nempe eccle- sia hisce inediis in exercitio potestatis suae coactivae uteretur. 209 suos couunendnsset ac praecepisset, si praepositi nihil ad subditorum, immo et ad ipsius societatis bonum constituere possent, nec illos cogere ad ea quae sancita sunt custodienda, aut. illos salutaribus poenis mulctare qui sese contumaces exhibuerint? Haec omnia ab ipsa societatis notione, ac multo magis ab idea societatis perfecte adeo constitutae, cujusmodi est Christi eccle­ sia1, prorsus abhorrent. 418- Reipsa Christus Matth. ult. sic apostolos suos affatur: Data est mihi omnis potestas in caelo et in terra, euntes ergo docete omnes gentes. . . docentes eos servare omnia quaecumque mandavi vobis.2 Divinitus igitur tenent apostoli auctoritatem de iis quae et credenda erant a fidelibus atque servanda. Hanc potestatem sibi a Christo tributam apostolus vindicat di­ cens: Nam et si amplius aliquid gloriatus fuero de potestate nostra, quam dedit nobis Dominus in aedificationem, et non in destructionem, non eru­ bescam3: coactivam autem esse quam sibi vindicat potestatem, liquet ex iis verbis quae paulo post subdit: Praedixi et praedico ut praesens, et nunc absens iis qui ante peccaverunt et ceteris omnibus, quoniam si venero iterum, non parcam. An experimentum quaeritis ejus, qui in me loquitur Christus?4 Hinc Act. XX. idem Paulus praesulibus ajebat: Attendite vobis et universo gregi, in quo vos Spiritus Sanctus posuit episcopos regere ecclesiam Dei. Ecclesia igitur praedita est potestate gubernandi gregem sibi commissum: alqni recti regiminis ratio postulat potestatem imperandi, ordinate disponendi, exteriorem disciplinam constituendi, eamque legibus sanciendi: notum quippe est, inquit Gerdilius, Christum ecclesiam visibilem fundasse visibilibus offi­ ciis administrandam, cujus proinde, potestatis ministerium spirituale dicitur, non quod externam actionem excludat, sed quod ad finem spiritualem dirigat.5 419. Apostoli autem ejusmodi autonomia, seu potestate legislativa tanquam propria juxta Christi institutionem usos esse, patet ex eo quod ipsi non pauca praescripserint circa exteriorem disciplinam. In concilio hieroso') Cum propterea M. Ani. de Dominis hanc propositionem emisisset: » Qui de republica ecclesiastica sicut de puris humanis philosophantur, mihi videntur non parum â recto tramite aberrare : non modo quia in ea requirunt veram jurisdictionem externam, abi tamen omnis gloria ejus ab intus etc.;·' lacullas theologica Parisicnsis ann. 1617 ■am hac censura notavit : «Haec propositio, qua parte veram jurisdiclionem, id est, vim coactivam et subjectionem externam ecclesiae denegat, est haeretica, et totius ordinis hierarchici perlurbativa, atque con­ fusionem babylonicam in ecclesia generans. *) Matth. ult. Perrone, Praelectiones theolog. II. 4) Ibid. XIII. 2, 3. 5) Cf. in Saggio d' istruzione teoloyicu. De locis theologicis, art. Connessione de'tre primi Ittoyhi teologiei, serit tura, tradizione e chiesa. Opp. ed. Rom. tom. X. nec non in op. Esame de motivi delta oppositions fatta da monsignor vescoco di Noli alta pubblicazione delta bolla a li­ ctorem fidei. Part. IL ari. XVI. opp. citt. ed. tom. XIV. et in opusc. Catholici dogmatis de immuni ecclesiae auctoritate in sanciendis disciplinae legibus dora menta ab oecumenicu synodo tridentina petita. Opp. tom. XV. 14 * fâ • l *· i· 210 lymitano collecti statuerunt politiam externam quoad legales ceremonias, et legem abstinendi a sanguine et suffocato. Paulus I. Cor. VII. indixit modum quo ineunda essent fidelium conjugia cum infidelibus, et ibid. XI. quomodo decenter cogendi essent publici fidelium conventus, aliaque exterioris disci­ plinae capita oretenus stabilienda, subdens: Caetera autem, cum venero, disponam. s Instruxit praeterea Timotheum ac Titum in epistolis ad eos datis qua ratione gerere se deberent circa episcoporum, diaconorum et vidua­ rum electionem, arcet que neophytos ac bigamos ab ordinationibus sacris. Absurdum autem et absonum est vel suspicari, apostolos disciplinares has leges constituisse ex principum saeculi auctoritate, venia aut dependentia.’ 420. Quod si haec legislative potestas a Christo collata fuit apostolis in ecclesiae suae utilitatem, patet ad eorum successores transfundi debuisse. Profecto, si viventibus adhuc apostolis pro multiplicata fidelium copia, et aucta et mutata fuit disciplina, quanto magis post tot discrimina rerum usque ad saeculi consummationem augeri variarique debuit atque debebit? 421. Hinc factum est, ut post apostolorum mortem tum a rom. pontifi­ cibus, tum a conciliis editae semper fuerint constitutiones disciplinares, quas a sola auctoritate ecclesiae tanquam a legitimo fonte et originario jure promanare affirmat s. Augustinus.6 78 Quo namque tendit ecclesiae disciplina, nisi vel ad exteriorem religionis cultum, vel ad morum sanctitatem? Atqui utrumque objectum cum suis subdivisionibus paulo ante expositis immediate et natura sua ad finem spiritualem dirigitur; ergo pertinet ad solum eccle­ siae forum. Quapropteç. sic s. Ambrosius alloquebatur Valentinianum im­ peratorem : Noli te gravare, Imperator, ut putes te in ea, quae divina sunt, imperiale aliquod jus habere ... ad imperatorem palatia pertinent, ad sacer­ dotem ecclesiae9* ; atque magnus Ilosius Cordubensis ita ad imperatorem Constantium scribebat: Ne te rebus misceas ecclesiasticis: neu nobis his de rebus praecepta mandes; sed a nobis potius haec ediscas. Tibi Deus imperium tradidit, nobis ecclesiastica concredidit. Ac quemadmodum qui tibi imperium subripit, Deo ordinanti repugnat; ita metue ne si ad te ecclesiastica pertrahas, magni criminis reus fias: Reddite, scriptum est quae sunt Caesarit Caesari, et quae sunt Dei Deo. Neque nobis igitur terrae imperare licet, neque tu adolendi habes potestatem 10 ; sic reliqui patres passim. Omnium i 6) I. Cor. XI. 34. 7) Hinc merito s. Thomas ILL P. q. 83. ari. 3. agens de ritibus ab ecclesia prae­ scriptis in divinorum mysteriorum celebra­ tione scribit: ..Quod ea quae per ecclesiam statuuntur, ab ipso Christo ordinantur,·’ et art. 5. «Sed in contrarium est ecclesiae con­ suetudo, quae errare non potest, utpole a Spiritu S. instructa.·· 8) In duabus epist. ad Januarium quae in edit. maur. sunt LIV et LV. quae am­ bae sunt de eodem argumento, nempe de disciplina el ritibus ab ecclesia institutis. 9) Epist. XX. n. 16. edit. maur. ,0) In Epist. Hosii ad Constantium imp. apud s. Alhanas. in Hist. Arianorum, n. 44. ZEfip τι3ει σεαυτόν ds ret ΐκκλησιαδτεκά, μηϋ tfù περί τούτων ήμΐν παρακίλευΰον · àUô 211 autem manibus teruntur constitutiones pontificum, et acta conciliorum ejus­ modi legibus disciplinaribus referta cum poenae comminationibus in trans­ gressores propria auctoritate datis, quin eas heic exscribere debeamus. 11 422. Constat igitur quod probandum assumpsimus tum ex ipsa eccle­ siae constitutionis natura, tum ex apostolorum eorumque successorum jugi ae continenti praxi, seu perpetuo usu et exercitio, ecclesiam divinitus acce­ pisse potestatem independentem atque supremam sanciendi per leges exterio­ rem disciplinam, cogendique fideles ad earum observantiam, nec non coer­ cendi salutaribus poenis devios et contumaces. 423. Nunc vero coronidis gratia adjicimus non aliunde originem tra­ nse contrariam doctrinam quam ex praepostero protestantium systemate de identitate status et ecclesiae, ita ut ille ipse qui moderaretur res civiles, moderaretur res ecclesiasticas, essetque simul summus pontifex et imperator. Hoc principium quod servos fecit ac territoriales coetus protestantes, primum coepit in Germania, propagatum deinde est in Angliam ac russicum imperium, ubi ad principis nutum ac voluntatem omnia pendent quae ad negotia religiosa spectant. 12 Exinde regalistae catholici et aulici ministri non pauci μάλλον παρ' ημών Ου μάν3ανε ταύτα. σοι jkrtdiiav δ 3εό{ ΙνεχείριΟεν, ήμΐν rà τή$ IwXyGiaf Ιπΐΰτενΰε' >;αί αμπέρ ό τήν οήν όρχήν νποκλέπτων αντιλέγει τω διαταζαμέriaSto*· ούτω φοβή3ητι μή καί σύ τα τήί iadijSias ds εαυτόν έλκων, ΰ~εύ3υνο; αν γινοιο ίγκλήματι μεγάλω · α’πόδοτί, γέγραπται, τα καίσαρος καϊσαρι, καί rarou 3ε ου τύ 3ειύ· ούτε τοίννν ήμΐν ίρχιιν Ιπί γής εΕιΟτιν, ούτε σύ τού 3υμιάν Icovliav ϊχίϋ. Edit. maur. opp. tom. I. part. I. pag. 371. ”) Cf. Gerdii, opp. citt. praesertim in Emine, etc. et Catholici dogmatis, etc. Id priori siquidem opere 1. c. id ostendit α Canonibus apostolicis et Constitutio­ ns). aposloL in quibus collecta sunt trihus prioribus ecclesiae sacculis sancita; idque pariter demonstrat ex institutione poenitenίάο canonicae, ex occasione novationi sehi•nutis, etc. In posteriori autem id ipsum i evincit ex undecim canonibus conc. triden­ ti. nec non ex statutis ejusdem concilii i rea reformationem ; ex quibus omnibus lace ipsa meridiana clarius constat, eccle'im quovis tempore agnovisse ct exer­ cuisse potestatem sibi a Christo collalam supremam, independentem et coaclivam in kribus disciplinaribus sanciendis. 12) Optime in hanc rem ajebat non ita pridem D. Saint-Mare Girardin, unionem, seu potius identitatem ecclesiae ac status ci­ vilis constituere principium protestons. Sepa­ ratio potestatis temporalis a potestate spiri­ tuali videtur protestantibus paradoxum, ac malum periculo plenum. Unitas status est ipsorum pulchrum ideale in politica. Hac ratione instituta est reformatio, quae divisit se ac subtraxit a potestate ecclesiae romanae. Verum hoc ab ipsis effectum est, ut se subjicerent potestati temporali. Contra vero principium catholicismi est omnino diversum ac plane contrarium; neque ad­ mittit ejusmodi status unitatem quam adeo suspiciunt ac depereunt nonnulli juris publici scriptores protestantes. Juxta catholicos duae sunt potestates, duae supremae aucto­ ritatis; potestas scilicet spiritualis ac po­ testas temporalis; corpus ct anima, actio ct cogitatio. Independentia ecclesiae catho­ licae personificalur in pontifice, principe independent! ac supremo, qui ex sede ro­ mana ubi residet, imperat omnibus conscien­ tiis catholicis. Gubernia protestanda ne­ queunt se accommodare ideae, quod non pos­ sint ex proprio arbitratu disciplinam eccle­ siae mulare, ac reperialur in ipsorum statu lex quae ab ipsis non pendeat, potestas a 14* ίο. » ?1· ♦ , il · 212 sua dictamina hauserunt quibus subjiceretur civili potestati ecclesiastica liber­ tas, frustra reclamantibus ad versus ejusmodi impietatem, qua hoc fidei dogma evertitur, romanis pontificibus una cum ecclesiae universae praesuli­ bus ob ingentia mala, quae ex hac agendi ratione profluunt in ejusdem eccle­ siae detrimentum. 1 * <11 1 sua distincta. Principium catholicum pro nobis est verum fundamentum civilis cul­ turae (cirilnationis), quoniam ipsum est defensio ac tutela dignitatis humanae. Ita in Journal des Débats 22. Juill. 1838. ·’) Tendunt enim haec omnia a protestantibus invecta ad ecclesiae catholicae de­ structionem, et ad hoc ab ipsis fuerunt or­ dinata. Semel enim ac tollitur ab ecclesia libertas qua divinitus gaudet, fit ut rom. pontifex nullam amplius in catholicos in il­ lorum regionibus constitutos exercere pos­ sit auctoritatem, nec abusus corrigere, nec devios ad sanam frugem revocare, nec ob­ servationem canonum ac disciplinae urgere, ac pessimi homines, qui numquam de­ sunt, hac immunitate freti omnia pervertunt. Episcopi ad miseram servitutem redacti ne­ dum quidpiam in bonum animarum statuere possint, impediuntur quominus vel ipsas pastorales instructiones absque politiae prae­ via revisione ac placito aut recitare aut publi­ cis typis vulgare queant. Nequeunt ordi­ nes cuipiam conferre absque praevio guber­ niorum placito, ut innumera pene ejusmodi alia mala silentio praeteream, quae notis­ sima sunt ex publicis documentis. Ne vero haec nimis exaggerata videan­ tur, afferam quae leguntur in art. Etat du catholicisme dans le royaume de Wur­ temberg extrait de la Revue européenne, Juin 1833. -En 1818 plusieurs députés et conseillers de princes protestans de l’Al­ lemagne, entr* autres de Wurtemberg, de Bade, de l’électorat et du grand duché de Hesse, de Nassau, du Mecklembourg, de Weimar, des duchés de Saxe, d'Olde ourer, de Waldek, et des villes libres de Lubeck 5 Brème, et Francfort-sur-le-Main, se réu­ nirent dans celte dernière ville, sous la présidence du ministre Wurtembergeois Wangenheim assisté de M. le doyen Jaumann, pour délibérer sur les affaires de Γ église catholique en Allemagne et fixer ks bases de son organisation. Voici k points principaux sur lesquels on tomba d’accord: 1. L’église catholique sera réduite aux droits qui découlent de ses principes essentiels. Or, dans Γ esprit de la confé­ rence, les principes essentiels devaient être tirés, non du droit canonique, mais des droits ralionels, naturels et publics de l'état et de l’église, tels qu’ils sont imaginés par les protestans, le tout d'après son sy­ stème territorial et épiscopal cl conformé­ ment aux doctrines de Febronius. 2. Les conclusions du concile de Bâle et les or­ donnances du droit ecclesiastique autrichien, celles surtout de l’empereur Joseph II. 3. La libre communication avec Rome sera lout-à-fait supprimée. 4. L’évêque n'aura qu' une influence extrêmement générale et indéterminée sur les écoles inférieures et supérieures confiées exclusivement à 1 étal. Même, dans les établissemens d'instruction théologique on ne laissera à Γ évêque qu’une très faible part d’action: et, pour ce qui regarde les séminaires, ses mains seront complètement liées. 5. Le patronage des cures et des bénéfices, conformé­ ment au système territorial protestant et en conséquence du principe: Cujus est re­ gio, illitis est religio, sera dévolu au sei­ gneur du pays. 6. Il est accordé au prince, en cette qualité, une si grande influence sur la nomination des évêques, des ewé* et de chanoines, et sur la composition es­ sentielle du chapitre, que la véritable li­ berté de l’église ne peut réellement se con­ cilier avec cet état de choses. 7. Pour ce qui est des mariages mixtes, de la rupture du lieu et de l’éducation des enfans issus de ces mariages, on a fait prévaloir des principes diamétralement opposés à la do­ ctrine et la discipline générale de l’église. Bref, ce qui ressort de cette conférence, c’est un esprit de mesquine police ecdesiastique et d’empiètement sans fin de 213 DIFFICULTATES. 424. I. Obj. I. Apostolorum et synodorum decreta ante Constantinum promulgata ad eam disciplinae partem spectant, quae ecclesiae constitutioni eat essentialis et fidei Christianae ita est adnexa, ut inde separari nequeat. 2. hlque ex ipsa institutione Christi, qui professus est se non venisse legem solvere, sed adimplere; porro exploratum est in veteri lege utramque pote­ statem civilem et sacram fuisse conjunctam. 3. Hinc apostolus Rom. ΧΠΙ. 1 commendat obedientiam sublimioribus potestatibus, id est principibus, qui ideo appellantur sublimiores potestates, quia eorum auctoritas aliam quamcumque praetergreditur; 4. quare idem Paulus ad Caesarem appellavit. Ergo. ?.·■ h < 425. Resp. ad 1. .V. Quid enim commune habent apostolorum leges de abstinentia a sanguine et suffocato, de non admittendis ad sacram ordi­ nationem neophytis et bigamis, de silentio mulierum in ecclesia, de velando earnmdem capite, aliaeque ejusmodi, cum essentiali ecclesiae constitutione, aut fide Christiana? Id ipsum dicatur de poenitentiis canonicis saec. eccle­ siae secundo labente, aut initio saeculi III. ab ecclesia praescriptis. Quae leges si ecclesiae constitutioni essentialiter connecterentur et fidei catholi» eae, nulla unquam data fuisset ab ecclesia dispensatio, multo vero minus abrogatae fuissent. 14 426. Ad 2. N. Componi enim nequit ejusmodi doctrina aut cum allatis Christi et Pauli verbis, aut cum apostolorum praxi a quibus solis ordinata est disciplina, nullo prorsus adhibito principum subsidio, immo repugnantibus immaniter saeculi potestatibus. Componi praeterea nequit cum adductis patrum testimoniis, quibus adjicimus s. Athanasium sic·interrogantem Con­ stantinum imperatorem : Quandonam ecclesiae decretum ab imperatore acce­ pitauctoritatem ? 15 s. Jo. Damascenum, qui ita alloquitur Leonem Isauh part du gouvernement, c’est Γ incorpo­ ration de Γ église à l’étal avec des garan­ ties d'une souvraine indignité au profit de celui-ci, particulièrement la liberté du mariage pour les ecclesiastiques avec la­ quelle on se flatte d’asservir complètement le clergé.- Quomodo vero adnisi sint pro­ testantes haec execution! mandare cf. ibid. Ilis basibus innixae prodierunt constitutio­ nes variae illis in regionibus. Attamen non pauci qui sc dicunt catholicos illis se con­ jungunt ad perniciem animarum ct destru­ ctionem ecclesiae catholicae. Vere hic libet illud regii Psaltis ingeminare : Filii matris meae pugnaverunt contra me. Notandum tamen hic est novum Borussiae regem in­ genti bonorum omnium laetitia non parum ab his principiis recessisse. 1’) Ut quisque certior eorum fiat quae hic asserimus, satis ei erit oculos conjicere in indicem capitum octo librorum Const. Apostolicar. apud Cotelerium tom. L In illis deprehendet innumera prope sancita fuisse quae ad essentialem ecclesiae con­ stitutionem pertinere, aut a fide Christiana inseparabilia esse nemo nisi amens affir­ maverit. Exemplo sunto ex lib. L cap. 3, 6, 10. ex lib. II. cap. 20, 21, 25, 28, 35 etc. quorum pleraque tractu temporis abolita sunt. 1 s) ΙΙότι γάρ κρϊσις Ικκληβίας παρά βα(ΤιλΙως ί<Χχι το κύρος; In cil. Hist. Arian. η. 52. pag. 376. hT ; P i ’ ; .<» h 214 ricuni: Tibi parebimus, o imperator, in his quae ad hujus saeculi negotia pertinent, . . I erum ad res ecclesiae statuendas pastores habemus, qui nobis verbum loquuntur, atque instituta ecclesiastica tradiderunt, 1 · Componi denique nequit cum iis. quae in oecumenico concilio chalccdonensi atl patres dixit Marcianus imperator: Decorum est a vobis haec regulariter (disciplinae ne­ gotia) potius formari per synodum, quam lege nostra sanciri. 11 427. Quamvis igitur verum esset, quod tamen falsum est*6, in veteri synagoga obtinuisse ut reges jus haberent in sacra; in lege evangelica iis standum est quae a Christo Domino sunt praescripta. Dum autem Christus professus est se non venisse legem solvere, loquitur de praeceptis moralibus, ut constat ex tota orationis serie. 428- Ad 3. D. Imperavit apostolus obedientiam principibus in negotiis civilibus, C. in negotiis ecclesiasticis, A’. De his enim ne verbum quidem edicit in adducto textu. Nemo porro qui insanire nolit civilem ac politicam potestatem ecclesiastica nobiliorem esse, affirmare potest. Si enim utriusque objectum et finis perpendatur, liquet manifeste ecclesiasticam civili longe praestare. Vox autem illa comparativa sublimioribus haud significat compa­ rationem referendam esse ad ecclesiasticam potestatem de qua, ut diximus, · nulla ibi mentio fit. sed ad potestates, seu potius ad homines potestate civili praeditos inter se. Accedit quod graecus textus ύπεοεχούΰαις non praesc­ ierat sensum comparativum, sed positivum sublimibus, vel ad summum valde sublimibus, in excelsiori statu constitutis. 19 ’·) Orat. Π. De imagin. n. 12. 'Y~tiκομίν i >* ■-i) Cf. Zaccaria in op. cit. Comandi chi puo, pag. 156 seq. ubi quamplurima ex­ hibet ejusmodi documenta. Alia pariter cf. apud Gerdilium in Traltato dei matrimo­ nio. Opp. ed. rom. tom. XV. pag. 190 seqq. 9 I • -'.’i 218 F «i ? X sanctionem definienda reliquimus.·· ,.Nec enim, subdit Nat. Alexander, nudoritatem leges mere ecclesiasticas ferendi sibi arrogavit rex maximus, sed earum exeeutionem imperavit.·1 *T 434. Ad 4. D. In ordine ad defensionem externam ecclesiae, C. In ordine ad potestatem in ecclesiam exercendam, A'. Mirum est quam abusi fuerint aulici scriptores festivo ejusmodi dicto, quod Constantinus inter epulas per jocum protulit ! Non aliud effato illo piissimus imperator significare voluit quam quod episcopi ad bonum ecclesiae constituissent, ipse velut ecclesiae defensor adniteretur execution! mandare 28 ; aut etiam, quod forent episcopi in ecclesiae regimine, idipsum esset ipse quoad politicam et exter­ nam auctoritatem. Cetera autem nomina sacerdotum, pontificum, ecclaiae rectorum improprie iisdem interdum tributa fuisse nemo ignorat; atque ita fuerunt principes nuncupati ob rationem quam s. Leo M. qui ejusmodi titulis Leonem Augustum insignivit, exponit, ad eum adducit, scribens: ..Debes incunctanter advertere regiam potestatem tibi non solum ad mundi regimen, sed maxime ad ecclesiae praesidium esse col la tam: ut ausus nefarios com­ primendo, et quae bene sunt statuta defendas, et veram pacem his, quae sunt turbata, restituas?* *9 •:) Hist, eccles. saec. VIII. cap. 7. dam principibus luendae ecclesiae auctori­ tatem proferri celebris illa Constantini ad art. VIH. De Carolo M. Is) En quomodo rem totam referat Eu­ episcopos oratio, qua illos intra ecclesiam, se autem extra ecclesiam constitutum epi­ sebius lib. IV. De vita Constantini. Cum scopum dixit apud Euscbium. Sed si haec praemisisset cap. 23. legem eum dedisse ad praesides provinciarum, ut diem domini­ probatio in tetricum lectorem incideret, re­ ponere posset verbis graeeis aliam inesse cam etiam ipsi venerarentur, et dies festos martyrum cum reliquis solemnitatibus, sub­ sententiam, quae ad personas, non ad res ipsas sil referenda; ita ut significetur epi­ dit cap. 24.: -Quocirca non absurde, cum scopos eorum curam gerere, qui ecclesiae episcopos aliquando convivio exciperet, se quoque episcopum esse dixit, his fere ver­ adscript! fidem Christianam profiterentur, se vero gentilium, qui essent extra ecclesiam, bis usus nobis praesentibus: vos quidem, saluti consulere, sacrificiis paganorum ve­ inquit, in iis quae intra ecclesiam sunt, titis, dominicae diei cultu et feriatione prae­ episcopi estis; ego vero in iis quae extra geruntur, episcopus sum a Deo constitu­ cepta etiam ipsis gentilibus, quemadmodum tus. Itaque consilia capiens dictis con­ superioribus et sequentibus capitibus expli­ gruentia, omnes imperio suo subjectos epi­ cuit Eusebius. Quare satius est ab eo ar­ scopali sollicitudine gubernabat; et quibus­ gumento abstinere." Sane gracca verba ita sc habent : ΆλΧ ύμιϊί μ'ιν των £<(ϊω τήί cumque modis poterat, ut veram pietatem fKKÀgliaf, Ιγώ δΐ των Ικτόί ύπό 3ιοϋ χαconsectarentur, incitabat.·’ Quis porro in his non videat piissimuin imperatorem nil ^ιίτάμινοί ixiesnonoi âv t'gv. Cf. etiam aliud adductis verbis significare voluisse, Allalium De. consensu utriusque eccle­ quam se effecturum, ut pietas vigeret, et siae, pag. 230 seqq. et Mamachium Origin, ecclesiae leges servarentur, ac ethnici ipsi et antiquit. Christ, tom. IV. pag. H3. ad Christianam religionem amplectendam I9) Epist. CLVL ed. Ballerin. cap. 3. adducerentur? Optime Petrus de Marea in Quo sensu pariter conc. chalcedoncnse Concordia sacerdotii et imperii. lib. II. (tom. II. Act. concil. Harduini coi. 490.) cap. 10. n. 7- «Solet, scribit, ad asserenvocavit Marcianum Sacerdotem et Regem; 219 435. Ad 5. P. Talem exercuerunt potestatem principes ex jure sibi proprio, teste Thomaesino, N, testibus aliis scriptoribus catholicis, subd. auli­ cis et rogalietis ecclesiae proditoribus, qui catholici non retinuerunt nisi nomen et larvam, qui sinceri catholici sint, .V. Etenim ad Thomassinuin in primis quod attinet, falsum est ipsum tribuere saltem jure proprio princi­ pibus ejusmodi potestatem, quae non esset nisi mera usurpatio. Contrarium enim hic auctor affirmat in ipso qui nobis objicitur loco30; irnmo animad­ vertit episcopos in concilio collectos, ne quidpiam detrimenti auctoritas eccle­ siastica pateretur sive ex nonnullis non satis accuratis formulis quibus inter­ dum usi sunt Carolus M. et Ludovicus Pius aliique, sive ex earum abusu, sollicitos fuisse in limitibus civilis potestatis circa res ecclesiasticas stabi­ liendis. Immo observat patribus minime excidisse illud Isidori hispalensis episcopi, potestates temporales ecclesiae minus necessarias fuisse si non reperirentur praefractae quidam homines mentis, qui nisi regia potestate frange­ rentur ad obsequium, numquam animum adducerent episcopis morem gerere. -Ceterum, inquit Isidorus, intra ecclesiam potestates necessariae non essent, nisi ut quod non praevalet sacerdos efficere per doctrinae sermonem, pote­ stas hoc imperet per disciplinae terrorem.·* 31 436. Ad reliquos vero auctores quos adversarius catholicos dicit, repo­ nimus ipsos in hac doctrina refragari fidei dogmati de auctoritate divinitus ecclesiae tradita sanciendi leges disciplinares32, dum satagunt hanc potestaΛ tem ecclesiae eripere eamque in principes saeculi transferre. Istorum opera ab ecclesia proscripta sunt : tantum abest ut isti catholici sinceri dici pos­ sint, aut ecclesiae catholicae doctrinam et sensum eos proferre.33 el Gregorius II. exhortabatur Leonem Isau­ ricum (apud eund. Harduin. tom. IV. coi. 18), ut esset Rex et Pontifex; a concilio rero Mogunlino ann. 813 apud Harzheim Concit. German, tom. I. pag. 405. vocatur Carolus M. Rector ecclesiae, Rector ve­ rae religionis. Quae quidem aliaquc ejus­ modi quibus abutuntur adversarii ad cum modum inteliigi debent quo interdum fide­ les vocantur reges eo quod scriptum sit: Fecit nos regnum; sic reges sunt sacerdo­ tes juxta illud: Regale sacerdotium. Porro eadem ratione qua fideles nonnisi improprie dicuntur reges, ita nonnisi improprie prin­ cipes dicuntur sacerdotes. ”) Satis est legere quae scribit Thomassinus loc. cit. §. 12 et 14. ut quisque sibi persuadeat, numquam in animo ha­ buisse hunc auctorem tribuere principibus spiritualem aliquam jurisdictionem in ec- clesiam. ..Nec episcopos fefellit, scribit, quo tandem evadere posset haec grandiloquentia principum alioqui religiosissimorum, et quam distortum in sensum eam verbo­ rum gloriam malitiosus, aut imperitus in­ terpres, ubi liberet, deflecteret. “ 31) Ibid. n. 14. 32) Cf. Gcrdilium opusc. citat. Catho­ lici dogmatis de immuni ecclesiae aucto­ ritate, etc. 33) Talis est Rechberger in Enchiridio juris Canonici Austrian', quo saepe ab­ utitur Palmer, quod opus ab ulraque pote­ state damnatum est; siquidem a s. sede in indicem librorum prohibitorum est re­ latum, atque ab imperatore Austrian elimi­ natum ab omnibus imperii scholis. Quod vero addit Palmer ex Petro de Marea de Molinaeo, Fouchetio, Pithoeo, Pasquicrio, Hormanno, Servino, infideli prorsus ra- ir S ? ». i i ;i SF 14 t 1 > »I 220 437. III. Obj. 1. Juxta s. Optatum Milnvitanum. Non respublica at in ecclesia, sed ecclesia in republica est14; reipublicae igitur caput discipli­ nae est moderator. 2. Rom. pontifex extranea est potestas quoad ditionem non suam . nequit propterea ibi regero disciplinam. 3. Ecclesia saepe abusa est auctoritate sua in legibus disciplinaribus ferendis; possunt igitur immo et debent principes in suis provinciis impedire, quominus saltem absque placito regio decreta disciplinaria promulgentur atque vim obligandi habeant ; 4. praesertim cum fieri possit, ut spectatis ditionis suae, adjunctis, noxia publico bono evadant, ac sint, ut vulgo dicitur, in collisione cum legibus civilibus. Ergo. 438. N. ad t. .V. conseq. Sensus enim hujus effati quod tantopere ex­ tollunt neoterici ac suum effecerunt, apud s. Optatum longe diversus est ab eo quem sibi fingunt. Optatus siquidem, ut verbis utar doctissimi Albaspinaei. voluit dicere, imperatoribus romanis non esse maledicendum, sed pro eis orandum secundum apostolum, quia quietam magis vitam Christiani cum eis agerent, quam cum aliis nationibus, apud quas, quod essent barbarae, non licebat Christianos tam quiete vivere. Igitur respublica non est in eccle­ sia: est, ecclesiam non facere bella, non leges figere, non populos sub legi­ bus coërcere. non res civiles exercere, et similia: ecclesiam autem esse in repubUca, Christianos sub legibus imperatorum vivere, protegi, quietam vitam sub eis. et ex eorum protectione ducere, et similia. 33 Sane Optatus ex­ plicans semetipsum post recitata verba immediate subdit: ..Id est, in im­ perio romano. · Quod vero spectat ad sensum hujus effati, prout suum effe­ cerunt neoterici, reponimus falsum esse principium quod ah iis assumitur, ecclesiam scilicet supervenisse statui jam constituto, ab eoque ita receptam ut illi dominari possit; siquidem vera religio anterior est omni republica, seu statu ac societate: adeoque ipsa statum in sinum suum recepit, non autem status religionem seu ecclesiam. Ecclesia Christi recepit in se rempublicam quatenus respublica conversa est ex superstitionibus suis ad veram fidem, ac propterea cives ingressi sunt in ecclesiae gremium. Ecclesia et respublica minime spectari debent ut duo status, sed ut anima et corpus ejusdem status et societatis 3 6 ; quemadmodum vero corpus non debet do­ minari in animam, sed potius eidem subesse in iis, quae ad animam perti­ nent, sic nec potest nec debet civilis respublica dominari in ecclesiam. Finis lionc ab ipso affertur : nec praeterea ani­ madvertit Petrum de Marea adversus hos opus suum conscripsisse. 31 ) Lib. ΓΠ. pag. 64. edit. Paris. 1631. ”) In notis ad lib. HI. cit. edit. pag. 145. 3t5) Sic praeclare scribit s. Isidorus Pe­ lusiota ep. CCXLIV. lib. III. opp. edit Paris. 1638. ·Έχ sacerdotio ct regno re­ rum administratio conflata est. Quamvis enim permagna utriusque differentia sit (il­ lud enim voluti anima est, hoc vclut cor­ pus), ad unum tamen et eundem finem tendunt, hoc est ad hominum salutem.* 221 immediatus ecclesiae est interior et spiritualis felicitas, finis immediatus reipublicae est felicitas exterior et temporalis; finis ultimus utriusque est felicitas aeterna subditorum. 87 Quamobrem praeclare Gelasius rom. pontifex scribebat ad Anastasium imperatorem: „Duo sunt quibus principaliter mun­ dus liic regitur, auctoritas sacra pontificum et regalis potestas. In quibus tanto gravius est pondus sacerdotum, quanto etiam pro ipsis regibus Domino in divino reddituri sunt examine rationem.88 439. Ad 2. A’. JIaec enim assertio schismatica est et haeretica, ut pronunciavit congregatio s. inquisitionis sub Innocentio X.: et recte quidem, quia rom. pontifex primatum jurisdictionis tenet in universam ecclesiam, prout definivit concilium floren tinum. 39 440. Ad 3. Resp. dicterium ejusmodi esse ecclesiae injuriosum, quod nulla ratione ab adversariis poterit honestari. Verum etsi daretur, hoc exurgeret argumentum : ecclesia interdum abusa est potestate legislativa. ergo liane non habet, neque habere debet. Quae quidem si valeret argu­ mentandi ratio, hoc pariter institui posset argumentum: potestas civilis in­ terdum abusa est auctoritate legislativa, ergo eam non habet, neque habere debet. Nescio porro utrum hoc politicis arrideat. 441. Quod vero attinet ad placitum regium novissime invectum auli­ corum hortatu 10, dico illud plane injustum esse, quia princeps fieret ex ecclesiae filio ac subdito ejusdem judex ac dominus, arbiterque ecclesiasticae disciplinae, ideoque limites potestatis suae transgrederetur. Quid dicerent aulici, si ecclesia aut romanus pontifex nollet principum decreta vim habere, 3T) Cf. Zaccaria cit. Dissert. HI. pag. ISO. Hinc Ivo Carnotensis in ep. LI. ad Henricum Angliae regem scribebat: «Sicut sensus animalis subditus esse debet rationi, ita potestas terrena subdita esse debet eccle­ siastico regimini, et quantum valet corpus, nisi regatur ab anima, tantum valet terrena potestas, nisi informetur et regatur ab ecclesiastica disciplina." Ed. Paris. 1585. fol. 52. tergo. 38) Epist. IV. apud Hnrduin. Actaeone. tom. II. col. 893. 39) Cf. Zaccaria opusc. cit. pag. 183. nec non celeberrimum opus Joann. Antonii Bianchi ord. min. de observantia : Della poteslà e della politia della chiesa. Roma 1745. tom. HI. lib. I. cap. 1. §. 6. ”) Nullum in lota antiquitate ab aetate Constantini M. usque ad saec. XV. exem­ plum ostenditur, ex tot imperatoribus ac principibus Christianis in universo mundo, alicujus qui contenderit, nedum circa mate­ riam tantum disciplinarem, subjiciendum aliquod concilii decretum aut constitutionem pontificiam placito regio. Cf. Zaccaria op. cit. pag. 216. et Biancbi op. pariter cit. tom. IV. pag. 346 seqq. Verum juverit de novissimo hoc regii placiti invento judicium afferre quod tulit D. Pek membrum con­ silii flandrici his verbis: ..Quam consuetu­ dinem (placiti regii) cl multas alias ejus­ dem farinae non posse jure satis defendi puto, ut quae libertati ecclesiae plurimum adversantur, ac proinde non valent apud justos et catholicos judices, qui timorem Dei habent, licet forte valeant apud eos apud quos quidquid lubet licet, et qui ec­ clesiam oderunt, eamque principibus sae­ cularibus libenter in omnibus subjicerent: confusionem passuri in magno illo die, cum ad judicandum eos veniet, cujus spon­ sam hic contempserunt et injuria affece­ runt." Cf. Memor, cathol. Févr. 1826. 222 ! , I I ii ί I nisi prius ipse probasset sub obtentu, quod possent esso juribus ecclesiasti­ cis noxia? Non clamarent, ecclesiam hac ratione invadere jura principum? Experientia satis ostendit quinam injiciantur compedes ecclesiasticae pote­ stati ex ejusmodi placitis regiis. Principes acatholici jus placiti regii sibi pariter vindicarunt 41 ; notum porro est quid catholicis in ditione principum protestandum hac de causa evenerit, quot vexationibus subjiciantur, quot oriantur dissidia. Hac ratione istorum principum patrocinium non semel vertitur in apertum super ecclesiam dominatum, alicubi vero in vigentem persecutionem. 442. Ad 4. D. Ita ut possit alia legitima ratione reipublicae bono pro­ spici, C. ita ut alia via non suppetat, X Si enim casus hic contingeret, in negotiis praesertim mixtis, possent principes ejusmodi incommoda rom. pontifici patefacere, qui pro sua in bonum universale sollicitudine, si rem ita esse compererit. procul dubio sanctiones ecclesiasticas, ubi id poscerent rerum adjuncta, aut tollet, aut mitigabit, prout semper praestitit s. sedes, quin opus sit indebitam sibi arrogare auctoritatem, ut aulici contendunt. 443. Juverit gravissimum hoc argumentum absolvere verbis, quibus utebatur s. Hilarius pictaviensis in lib. contra Auxentium: ..Miserari licet nostrae aetatis laborem, et praesentium temporum stultas opiniones ingemiscere, quibus patrocinari Deo humana creduntur et ad tuendam Christi ecclesiam ambitione saeculari laboratur." 4 2 41) Ut fere omnes principes acatholici Germaniae, cujus rei praesto haberem docu­ menta quae possem hic exhibere, nisi agere­ tur de re notissima; quo fit ut catholica ec­ clesia sub principibus proleslanlibus hac de causa ut plurimum vexetur, vexentur episcopi, ac in universum religionis ministri, ut con­ stat ex publicis ephemeridibus, praesertim vero ex Γ Ami de lu religion. 12 ) N. 3. opp. ed. inaur. tom. Π. coi. 594. Veron. 1730. R 1 0 R. 444. Licet ea, quae hactenus pertractavimus, ecclesiam integram atque perfectam afficiant, seu societatem universam a Christo ad instar individui viventis constitutam, ac propterea capite ac membris constantem: attamen juxta praemissa agere speciatim de ecclesiae capite nobis proposuimus sive ob argumenti praestantiam, sive ob adversariorum qui illud quoquomodo aggressi sunt multitudinem, Cum enim agitur de ecclesiae capite, agitur de summa rei a qua ipsius ecclesiae existentia et salus omnino pendet. 1 Adversarii autem qui ipsum impugnarunt sunt acatholici omnes, qui vires omnes suas ad illud labefactandum nullo non tempore exercuerunt. 44o. Quaecumque de hoc capite dicturi sumus revocari facile possunt ad primatum quem Christus ecclesiae institutor et auctor contulit super hanc ecclesiam suam Petro; ad successionem in hoc primatu; ad hujus pri­ matus naturam ; ad illas denique dotes ac praerogativas quibus eum Christus instructum ac insignitum voluit. De his propterea singillatim, ea qua per nos fieri poterit diligentia, pertractandum erit, non modo contra acatholicos, verum etiam adversus catholicos non paucos, qui quamvis primatum divino ’) Verissime card. Bèllanninus in praefit in libros de summo pontifice n. 2. scri­ psit: «De qua re agitur, cum de primatu pontificis agitur? Brevissimo dicam, de nmrna rei christianae." Quod ex recentioribus pariter agnovit et professus est inter anglicauos Guill. Pahncr oxoniensis, dum in op. saepius citato part. VIL de rom. pon­ tifice cap. 1. vol. II. pag. 477. asserere non dubitat: «Doctrinam de primatu epi­ scopi romani in ecclesiam universalem car­ dinem esse circa quem reliquae omnes vol­ vuntur controversiae, quae inter ecclesiam romanam el ecclesias ceteras incalescunt; quoniam si Christus Dominus primatum ex officio proprium alicujus episcopi instituit in ecclesia catholica, qui semper perdurare debeat, ct hunc primatum haereditaveril episcopus romanus; illico consequitur ec­ clesiam catholicam coarctari ad solam eccle­ siam obedientiae romanae , et concilia, do­ ctrinam ac traditiones illius ecclesiae ob­ signatas esse auctoritate totius mundi chrisliani.** Id ipsum patet ex immani omnium haereticorum et schismaticorum fu­ rore adversus ejusmodi primatum a quo contriti sunt. È • · ' 1 * 224 ■ jure admittant in ecclesia, ipsius tamen vim extenuare, quoad ejus fieri potnit, sategerunt, ut vix illum ad purum nomen non redegerint. C A P U T DE PE T R l P R I Μ Λ T U. 446. Capitis nomine in subjecta de qua agimus materia significatur primatus honoris seu praeeminendae et jurisdictionis. Qui contendunt Chri­ stum instituisse ecclesiam acephalam seu sine capite, inficiantur Servatorem nostrum alicui peculiari individuo primatum illum contulisse: ex quo infe­ runt nullum a Christo caput ecclesiae fuisse praefectum. Alii vero existi­ mant hunc saltem primatum immediate alicui individuo non fuisse a Christo collatum, sed universae ecclesiae, quae proinde potest illum per quemlibet exercere, eum ex uno in alium transferendo. 2 Nos vero catholici asserimus Christum tum praeeminendae ac jurisdictionis primatum instituisse in eccle­ sia seu caput ei praefecisse, et quidem in peculiari individuo, nempe Petro: tum hunc ipsum primatum haud immediate ecclesiae sed immediate Petri personae contulisse. Quae ut ex ordine evincamus sit: y PROPOSITIO I. ('hristus contulit Petro primatum honoris et jurisdictionis in universam ecclesiam. cui propterea eum caput praefecit. Christus Petro primatum contulit non solum ordinis seu honoris ac praeeminendae, sed verae jurisdictionis in universam ecclesiam suam, adeoque ecclesiae suae caput illum constituit, si super ipsum suam se pro­ misit aedificaturum ecclesiam, et claves regni caelorum se ei daturum polli­ citus est, ac reipsa utrique promisso stetit, eidem soli credens pascendum seu regendum universum gregem suum. Jam vero duo priora constant ex Matth. XVI. Quum enim interrogasset Christus discipulos suos: Vos anteii> quem me esse dicitis? Respondens Simon Petrus dixit: Tu es Christus, filius Dei vivi. Respondens autem Jesus dixit ei: Beatus es Simon Bar-Jona: quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus, qui in caelis est. Et ego dico tibi, quia tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo ecclesiam meam, et portae inferi non praevalebunt adversus eam. Et tibi dabo claves regni caelorum. Et quodeumque ligaveris super terram, erit ligatum et in caelis: d quodeumque solveris super terram, erit solutum et in caelis. Postremum vero, seu promissi solutionem exhibet s. Joannes cap. XXL illis verbis, quibus -) Tale est systema Richerianum? Jansenianum« Febronianum olo.. ul paulo post S videbimus. Christus redivivus eundem Petrum affatus est : Pasce agnos meos .. . pasce ova meas. 448. Porro in priori testimonio Christus Petro sub gemina fundamenti et clavium metaphora aperte significat se eidem supremam potestatem colla­ torum, eumquo suum constituturum vicarium in ecclesia visibili a se paulo post aedificanda. Quod enim est fundamentum in caementitio aedificio, erit Petrus in aedificio spirituali, nempe ecclesia. Ast vero fundamentum illud est quod universum aedificium sustentat ac regit, ergo et Petrus ille erit ex Christi institutione cui omnis in ecclesia potestas, omnis legum vis tanquam lirmo fundamento inniti debebunt. Quod non minus aperte patet ex altera clavium metaphora, qua in eodem testimonio usus est Christus. Etenim pe­ nes omnes gentes, praesertim vero hebraeam receptum est. ut claves alicui conferantur tanquam insigne aut symbolum potestatis in domum aut civita­ tem cujus claves traduntur, ut non pauca loca Scripturarum parallela con­ firmant. 8 Cum itaque Christus ecclesiae suae claves Petro se daturum promiserit, consequens est promisisse hoc ipso Christum, se eum constitutu­ rum principem supremum totius ecclesiae cum potestatis plenitudine quodcumque solvendi ac ligandi, seu constituendi leges, subditos obligandi ad ipsas observandas, puniendi transgressores, efficiendique quidquid ad ecclesiae ipsius bonum et utilitatem pro locorum, temporum, personarum ac rerum adjunctis ipse conferre judicaverit. 4 ’) Cf. Jahn : Archaeologia biblica. Vien. 1814. §. 37. ubi scribit: ..Claves ex me­ tallo confectae non erant nisi potenlioribus, et nonnumquam ansa eburnea ornatae. Clavis hujus generis aevo monarchiae hebraicae a dispensatore domus regiae tam­ quam insigne muneris in humero gesta­ batur." Sane Isai. XXII. 22. legimus de Eliacim filio summi sacerdotis Heliae: Æt dabo elavem domus David super humerum qns: et aperiet, et non erit qui claudat; et claudet et non erit qui aperiat." Quin et suprema Christi potestas Apoc. III. 7. eodem clavium symbolo designatur. Haec dicit sanctus cl verus qui habet elavem Da­ vid.· Cf. Calmet in loc. cit. Isaiae. ') Juverit ad confirmandum quod dixi­ mus de suprema potestate Petro a Christo promissa sub gemina petrae et clavium metaphora, expositionem in medium afferre hominis profecto minime suspecti, judaeoincreduli Salvador, qui in op. cit. JésusChrist et sa doctrine, tom. I. lib. IL chap. 1. pag. 325. haec in rem nostram haPerrone, Praelectione» thcolog. II. I bel: ..D’abord, au sujet du nom el des clefs de Pierre, a qui les trois listes des apôtres rapportées par les évangiles accor­ dent toujours le premier rang. . . L’attri­ bution qui lui fut faite par Jésus du mot syriaque Kephas, signifiant pierre, répon­ dait à une double métaphore: à la fermeté de son ame, que le langage poétique de nos jours aurait comparée, dans le même esprit, â un rocher, cl à celte circonstance, qu’en se présentant au maître de Nazareth comme son premier défenseur, puis en con­ fessant le premier sa qualité de Christ, il avait mérité de passer pour la pierre fon­ damentale de l’édifice de Jésus et d’être chargé des clefs symboliques. Dans le nouvel ordre d’idées, la signification ajoutée à ces clefs comportait non seulement le droit d’approuver et de désapprouver ce qu’il fallait faire ou ne pas faire, mais le droit d’ouvrir ou de fermer du même coup aux prosélytes et aux disciples, selon l’exi­ gence des cas, les portes actuelles de l’as­ sociation et le passage aux félicites de la 15 JJ i ? F/ 226 449. Nee minus luculenter patere promissae potestatis collationem ^pud Joannem loc. cit.. verba ipsa significant quibus Christus non unam ,aut alte­ ram gregis sui parteip, sed gregem suum ,ρίμηβ unixersuip eifieni parcendum commisit, seu universam ecclesiam, quae οχ agnorum Ht ovium cfiUectione coalescit. Ne quis vero arbitraretur officium dumtaxat miuisteriale prats bendi cibum agnis et ovibus Christum Petro conferre vqluis.se, praeter vocent putfxe, quae proprie significat jeu ciba, aliqm vocem afididit ,v. 16 di­ cens: noiucuyi τά πρόβατα ιιον, quod est pascere cum imperio, pascere praesidendo, prout etiam ex usu loquendi Scripturarum, ac lucis parallelis aperte conficitur. ? ,... , S 450. Id autem vel ex proposito ipso Christi confirmatur, quod fuit eccle­ siam condere ad normam veteris synagogae, utpote typicae, insert^ tamen nonnullis variationibus ad novam suam societatem magis idoneis. Jani vero synagoga vetus constituebatur px summo sacerdote seu pontifice supremo, deinde vero ex sacerdotibus atque levitis, ac genium ex laicis. Atque hujus quidem rei vadem damus hominem, qui studio partium abripi nop pot^. ac si quibusdam favet, favet potius protestantibus quam catJiolicis, quibus, pti par est, infensum ubique se prodit. Hic est judaeo-incredulus Salvador libere edicens summum pontificatum una cum aliis subditis distinctionibus ad chri­ stianismi essentiam pertinere: ex quo infert, immeri^a protestantes ambitioni atque usurpationi romanorum praesulum pon,tilkiuqi apicem et auctor,fiutejn résurrection prochaine. Loin de chercher leur origine dans les coutume- des romains, ou chez toute autre nation, on doit le de­ mander a la patrie des fondateurs de 1‘ in­ stitut chrétien." Deinde refert textum cil. Isaiae. 4) Sane Ps. II. 9. ubi vulgata habet: reyes eos. graeca versio habet ποιμανΰ; αυτονς pasces ens, prouti pariter vertunt interpretes syrus et arabicus apud Waltonum. Sic quod legitur Matth. II. 6. reyat populummeum, araece habetur: ποιμαvtï τον λαόν μου, nempe: pascat popu­ lum meum. Verum his aliisque ejusmodi omissis, lubet ad dictorum confirmationem verba afferre Jahnii, qui in sua Arehaeologia biblica ad calcem §. 42- scrihit: «Ita­ que in biblicis reges dicuntur pastores; 7£“'. nuncupatio nequaquam est subjecta, sed sublimis el honorifica: quare hoc nomen persaepe Deo tribuitur, qui erat rex hebraeorum: proprie haec compellatio dicit rectorem et curatorem, conf. Ps. XXIII. 1—4: VIII. 2: Is. XL. 10; LXIIL II. Jer. X. 21 : XXII. 22; XXIII. 1; XXXL 11; XXXVI. 16; L. 6; LI. 23; Mich. V. 5: Nah. III. 18; Ezech. XXXIV. 2, 23: XXXVII. 24: Zach. X. 3; XL 5. In an­ tiquo quidem foedere haec tropica pasto­ rum notio perpetuo indicat regem, aetate vero Christi nomine pastorum condecorabuntur praeceptor,es judaeorum. qnod primum ex schola Stoicorum descen­ dit, qui solos sapientes statuerunt esse vere reges. Hoc modestius sajieip, quam j ,») De haeres. i3) De unit. eeeles. ’«) Lib. De Incurn. cap. IV. tom. U. pag. 710. ai) A Ps. ) ”) Ado. Joviii. 230 Λ 4 ii I P & Ί* ·* I R’ 1 fidei gentium omnium ac totius orbis terrarum curam fuisse commissam , Cyrillus alex, vocat apostolos Judices universales, rectores totius mundi, ct in ep. ad Nestorium dicit Petrum et Joannem fuisse pans in, honore ac digni­ tate1''·. Victor earthag. ..Ad quam (ecclesiam), scribit, omnes beatissimi apo­ stoli. pari honoris et potestatis consortio praediti populorum agmina conver­ tentes perduxerunt '·’:·· Isidorus hispal. ..Ceteri, inquit, apostoli cum Petro par consortium honoris et potestatis acceperunt3 0 Cone. V. oecumenicum declarat: ..Licet enim Sancti Spiritus gratia et circa singulos apostolos abundaret, ut non indigerent alieno consilio ad ea quae agenda erant etc." H Tandem Nicolaus Cusanus: Scimus quod Petrus nihil plus potestatis a Christo recepit aliis apostoli Nihil enim dictum est ad Petrum quod aliis etiam dictum non sit. . Ideo recte dicimus omnes apostolos esse aequales cum Petro in potestate * Ergo. 455. Resp. Ad 1. .V. Haec enim meri ordinis seu personalis praeemi­ nendae praerogativa, absque vera potestatis jurisdictione, inepta prorsus fuisset scopo seu fini quem sibi proposuit Christus in condenda ecclesia sua ad instar individui viventis. Instituisset enim corpus sine capite, societatem sine supremo rectore, quae non una sed multiplex fuisset, quot scilicet ab apostolis singulis fundatae essent ecclesiae, quoique deinceps post ipsos in­ stituerentur. utpote nullo inter se xincnlo ac nexu colligatae, ut patet ex coetibus protestantibus et schismaticis, qui sunt territoriales ac veluti pos­ sessiones aut proprietates soli, seu regiminis quod iis praeest. 33 Christus autem in singulari semper loquitur de ecclesia sua, de regno suo, de ovili suo. Apostolus vero commemorat corpus Christi, non autem membra huc illueque dispersa, aut corpus sine capite, tunc enim truncum plane vo­ casse t. 31 456- Ad 2. D. Idest quatuor allatae ex ss. patribus rationes eo refe­ runtur ut motiva, quare Christus primatum Petro potius contulerit quam alteri apostolo. C. referuntur ad rationem reddendam cur Christus primatum ipsum instituerit in ecclesia, A’, Hae nempe duae quaestiones iu doctrina patrum simul permiscendae non sunt uti adversarii faciunt. Adducti enim patres in loce. citt. ut eos legenti patet, rationes aliquas, easque conjectu­ rales indicant, quare Christus Petro potins quam alii ex. apostolis voluerit ,:) Hom’d. De util, lect. script, (om. [II. pag. 75, 77. Act. cone. Hard. tom. I. col. 1287Epist. ad Theod. Papam. De officiis, lib. II. cap. 5. Acta cone. loin. IIL col. 188. De concord, cat hoi. lib. [p cap 13. Hactenus Palmer op. cit. pari. Vili. · H’ I r- i i ( 237 236 tj.l 470. Resp. .V. J. ad 1. prob. /J. Idest ecclesiae patres praeter expo­ sitionem litteralem ac primariam de. primatu Petri alias secundarias ac im­ proprias per quondam extensionem interpretationes illius textus adjecerunt, quae primariam confirment, ad exclusionem expositionis litteralis et primariae, xV Certum enim est 1. Patres quatuor priorum saeculorum con,Manter ac unanimi consensione intellexisse in sensu litterali proprio ac primitivo verba Christi de Petri persona. ac de primatus dignitate illi soli collata 5 K: certum est 2. ipsam ecclesiam universalem orientalem et occidentalem eundem sensum horum verborum professam esse in formula ab Hormisda rom. pontifice subscribenda proposita orientalibus 57 : certum est proinde 3. reliquas tres interpretationes postea adjectas, non esse nisi se­ cundarias, adventitias, temporarias, ex peculiari occasione datas, et per quandam. ut ajunt, extensionem applicatas aliis praeter quam personae Petri, et genuinum sensum minime excludere, sed eidem inniti eumque suppo­ nere. 5 8 alex., Juvenalis, Leo, Petrus Chrysologus, Theodoretus, Enchorius, Felix ΙΠ, Gregorius III. Beda, Jo. Damascenus, Hadrianus I. Nicolaus 1, Joannes VIII, Stephanos VI. Innocentius II, Hadrianus IV, Urbanus III, Thomas Aquinas. Tosta rus, Eekius etc. intelligunt petram de vera fide. 51 Verum quidem est plores patres accepisse petram de Petro inter quos Tertullianus, OrigCnes, Cyprianus aliique quos idem Natalis Alex, recenset: ast ex hoc recte infer­ tur ecclesiam nullam traditionem apostolicam accepisse circa sensum prioris partis hujus textus Constat praeterea non modo diversos patres diversam hujus loci dedisse interpretationem, sed eosdem patres, diversis temporibus eum diversimode interpretatos esse, ut patet ex Augustino, qui liberum relinquit unicuique intelligere petram aut de Petro, aut de ipso Christo (Rttract. lib. I. cap. XXVII). Nulla igitur interpretatio de fide est, aut suffi­ cere potest ad fidei articulum adslruendum. quod nobis in praesentia satis est. Et haec de prima textus parte; ad alteram enim quod spectat de po­ testate clavium, eam minime evincere quod roinanenses contendunt, 2. aperte liquet ex facto admisso a Duphiio, omnes scilicet antiquos patres unanimi consensit docere, claves universae ecclesiae datas esse in persona Petri. Haec est doctrina Tertulliani, Cypriani. Hieronymi, Optati, Gaudentii, Ambrosii, Augustini, Fulgentii, Theophylacti, Enchérit, Bedae. Rabani, Lyrani, Hincmari. Odonis, Petri Blessensis, aliorumque pene innumerorum.5 2 Ergo appo­ site concludit Dtipinius : claves hoc in loco significare nequeunt potestatem principalem super totam ecclesiam, ut contendit Bellarminus: neque inferri potest ex eo, Petrum aliquid accepisse quod collatum non sit apostolis reli­ quis. Ergo multo minus poterit romanensium circa hunc textum recepta in­ terpretatio fulciri consensu universali ecclesiae, neque fidei articulo funda­ mentum praebere. 3. Insuper diversa interpretatio hujus loci probabilior est. Cum enim fundamentum significet id ex quo incipit aedificium ipsumque sustentat; cumque claves cum potestate ligandi atque solvendi exprimant privilegium aperiendi quod hactenus clausum fuit, hinc Petrus debebat inci­ pere et sustentare ecclesiam, ejusque januam credentibus aperire. 4. Haec interpretatio antiqui auctoris est. qui sub Ambrosii nomine circumfertur: .,Petra enim dicitur, scribit, eo quod primus in nationibus fidei fundamenta posuerit53,- eamque tuetur Tertullianus. 5 ‘ Ex quo merito infert Dupinius. quod si haec verba de persona Petri dicta fuerunt, non significare supremam potestatem Petro collatam, ut perperam contendit Bellarminus. sed primai partes ac magnos labores quos Petrus in conversione infidelium, et eccle­ siarum administratione exantlare debebat. 3 5 Ergo. iS) Cf. Card. Du Perron op. cit. cap. 56. pag. 448. ubi scribit: ..La difference de ces deux expositions est, que Pune est immé­ diate, et l’autre médiate: F une directe et l'autre collatérale; Γune littérale, et l’autre morale: l'une originale et perpétuelle, et l’autre accessoire et temporelle; l'une eonseignée des le commencement, et l’autre introduite par occasion." *·) Nat. alex. diss. IV, in saee. XV <‘i XVI. n. 11'-) Dupinitis De antiq. eccles. disripl. pag. 309. iT) In hac enim formula dicitur: ..Pri­ ma salus est rectae fidei regulam custodire, et a patrum traditione nullatenus deviare, ania non notest D. N. J. Christi praeter- Serin. IL De sanctis. De pudicitia, pag. 574. edit. Riçalt. Ita rursum Palmer op. et loc. ciL 471. Et sane nt a prima interpretatione quae objicitur incipiamus: nonnulli patres verba Christi exponunt de apostolis in genere, D. Ratione apostolatus, C. ratione fundamenti, subd. exponunt de apostolis uti funda­ mento secundario, C. uti primario. JV. Quae ut magis patefiant animadver­ tendum est cum card. Du Perron, duplicem distingui in apostolis potestatem, alteram intrinsecam Pt essentialem: alteram vero accidentalem et extrinsecam, seu clarius aliis verbis, potestatem ordinis ac potestatem jurisdictionis. Illa erat potestas evulgandi evangelium, conficiendi sacramenta, episcopos et presbyteros consecrandi, ecclesias fundandi et similia; isthaec erat potestas praesidendi fidelibus, eosque regendi, errantes revocandi et corrigendi, in unitate conservandi, aliaque hujusmodi praestandi. In priori potestate aequa­ les Petro fuerunt apostoli omnes^ et hoc sensu vocantur fundamenta ecclesiae una cum Petro: in posteriori dispares fuerunt ceteri apostoli a Petro, quia initii sententia dicentis : 7 m es Petrus et super hanc petram aedificabo ecclesiam meam. Haec, quae dicta sunt, reriim pro­ bantur effectibus; quia in sede apostolicu inviolabilis semper catholica custoditur re­ ligio." Jam vero Bossuelo adnotante: -Haec professio ab Honnisda papa dictata ab omni­ bus episcopis orientalibus eoruinque ante­ signanis conslantinopolitanis patriarchis est recepta ... ut certum sit hanc formulam a lota ecclesia catholica comprobatam." De­ fensio declarat, cleri Gall. lib. XX. al. XV. cap. 7. Sil) Cf. Ballerin. op. cit. cap. XII. •l »·. I f! ; ■ ; -••T'· 51 239 a Christo, ut vidimus, ipse constitutus fuit fons, radix, et fundamentum ecclesiasticae unitatis. 3 9 472. Quod vero spectat ad secundam interpretationem: alii patres pbj. et inst. 1. Si re ipsa per adductos textus evangelicos, praesertim vero Matth. XVI., promisisset Christus Petro primatum, haud orta subinde esset inter apostolos contentio, quis eorum videretur esse major, ut legitur ibid. XVIII. Christus enim ad compescendam ejusmodi contentio­ nem respondisset, litem jamdiu esse diremptam ex promissione principatus Petro facta; contra vero Christus respondit: Quicumque voluerit inter vos major fieri, sit vester minister. 9 3 2. Probe enim noverunt apostoli quod Christus cum omnes interrogasset vos autem quem me esse dicitis? respon­ dissetque Petrus omnium nomine: Tu ds Christus filius Dei vivi, in persona Petri constituerit omnes eadem ratione fundamentum ecclesiae, promiseritque omnibus claves regni caelorum. 3. Id adhuc apertius ex Matth. XVIII. ubi omnibus ex aequo et in communi confert Christus amplissimam clavium po­ testatem , ligandi nempe atque solvendi. 4. Quapropter Act. VII. legitur apostolos misisse Petrum et Joannem Samariam ; quae agendi ratio ostendit luculentissime apostolorum omnium omnimodam aequalitatem. 5. Quod si aliquis vindicare sibi posset primatum inter apostolos, is esset Jacobus potius quam Petrus; Jacobus enim primo loco ante Cepham nominatur a Paulo (Gal. II. 9); ipse constitutus fuit episcopus hierosolymitanae ecclesiae, quae est mater omnium ecclesiarum, ac propterea est successor Christi, quia Christus fuit episcopus Hierosolymae, non autem Romae °4 ; 6. aut saltem Paulus aequalis Petro esset dicendus cui creditum est evangelium praeputii, sicut d Petro circumcisionis93, ac propterea jurisdictio inter ipsos divisa est; 7. Pau­ lus praeterea Petro in faciem restitit, quia reprehensibilis erat. 9K 8· Hoc insuper docent patres, qui Paulum vel apostolorum ducem vocant, ut Chryso· II r® i «L· Ii · ! §. 5- pag. 227. Clemens XI. Brevi dato 10. Apr. 1701. Galliarum regi, gratias ei agens eo quod Dupinium, quippe qui sub­ scripserat celebri conscientiae casui, in exi­ lium pepulisset, eum vocat nequioris do­ ctrinae hominem, temerataeque saepius apostolicae sedis reum. Proteslans autem Joann. Frickius in compendio quod edidit Bibliothecae ecclesiasticae loquens de Dupinio ejusdem bibliothecae auctore: «Quam probe, inquit, semel ilerumque vir doctus principiis protestanlium, hoc est veritati accedit!" Et haec de Dupinio; quod vero spectat ad Lauuojum alterum heroëm Palmeri, protestans Ant. Rciserus in op. edito Amstelodami ann. 1585.cui tit. Joannes Launojus testis et confessor veritatis evangelico - catholicae (id est lulheranae) in po- tioribus fidei capitibus controversis adver­ sus Robertum Be Harm inum etc. in praefat eum vocat: ..Theologum parisicnsem et surbonistam inter suos jure ac merito celeber­ rimum , curiae romanensis, et eorum, quae ibi adversus Scripturam et antiquitatem or­ thodoxam publice docentur, et absque ullo rubore aguntur, hostem acerrimum et irre conciliabilem.'· Et ejusmodi auctores vo­ luti catholicos nobis opponit Palmer! Cf. Zaccaria Anti-Febronio, Cesena 1770. Introdwzione, cap. 6. §. 10. 9U) Matth. XX. 26. Ila Magdeburg. C'enlurialores, cent. II. cap. 7. 9 ·) Ila Febronius et Tamburinius qui­ bus jam praeiverant protestantes. ’6) Ibid. V. 11. 247 .«tomus vel apostolorum maximum et primum omnium, ut idem 8. Doctor,s: vel apostolorum supremum, ut Hilarius arelatensis ", vel principem aut proto(oryphaeum, ut patres llorcntini. 1 00 9. Id ipsum suadent vetera monumenta, imagines scilicet et nummi in quibus Paulus ad dexteram, Petrus ad laevam visitur; 10. suadent denique facta ipsa rom. pontificum, qui Petri et Pauli auctoritate se suffultos asserunt, dum aliquid magni decernunt. 11. Sane Papcbrocbius omni documentorum genere ostendit Paulum fuisse episcopum romanum. 1 °1 Ergo. 487. Ad 1. D. Si apostoli tunc rudes adhuc promissionem Petro factam sub duplicis metaphorae velamine probe intellexissent, Tr. vel C. si eam, omnimode saltem, assecuti non sint, A7. Cum ageretur de promissione in futurum adimplenda et sub figurata locutione facta, nil mirum si ejus vim rudes admodum apostoli assecuti non fuerint: cum tamen aliquid de futuro Petri primatu suspicati fuissent, ideo orta est inter illos contentio. ‘02 Chri­ stus porro omne volens ex ipsorum corde ambitionis ulcus convellere, eos adhortatus est ad sectandam humilitatem, proposito sui ipsius exemplo. Licet cuim ipse foret omnium magister et dominus, attamen ita se gessit perinde ac si esset omnium administer. Ex quo intelligimus Christum in data responsione noluisse excludere dignitatem ac principatum, sed solum ambi­ tum et dominationis abusum. Hoc melius apparet ex Luc. XX.IL 26, qui sic verba Christi refert : ,,Qui major est in vobis, fiat sicut minister, et qui praecessor est (ηγούμενος dux) fiat sicut ministrator.££ 103 488. Ad 2. Neg. sequelam. Etenim ex eo quod Christus apostolos omnes interrogaverit, non sequitur ad omnes eadem ratione spectare verba quibus ipse remuneratus est fidem et confessionem Petri. Nam 1. ceteris haesitantibus apostolis et tacentibus, solus Petrus cui Pater revelaverat aeternam filii sui generationem, respondit: Tu es Christus filius Dei vivi; cui propterea vicem rependens Christus reposuit: Beatus es, Simon BarJona, quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus; adeoque illum solum Christus constituit petram ecclesiae suae, quem Pater praeelegerat ad manifestandam divinitatem filii sui, hic autem solus fuit Petrus. Quod osten­ dit series sermonis ipsius Christi, qui propterea adjecit: Et ego dico tibi etc. 104 g ,;) Hom. I. De precatione opp. cd. Diaur. tom. II. pag. 782. ”) Hom. III. in Matth. tom. VII. pag. 42. ”) Apud Veilh S. J. De primatu et infall, rom. pout. August. Vindel. 1781. pag. 42. Ibid. ··') hi exhibit. error, part. I. art. VII. a *■ · *· ' v. 1 ' > ’ siquidem est Leonem aliosque rom. pontifices interdum induci ad s. Petri i6) In epist. ad Eutychet., inter episl. s. Leonis edit. Ballcrin. XXV. cap. 2. col. iT) Act. Cone. Hard. tom. II. col. 306. 5S) Ibid. tom. III. col. 1423. i5) Cf. card. Gerdii, in op. De Ponti­ ficii primatus auctoritate in Petri cathe­ dra adversus Alarsili i Afenandrini exitia­ lem errorem etc. Opp. edit. rom. tom. XV. ubi singulorum rom. pontificum a Siricio usque ad Leonem X. testimonia profert pro ?. Petri primatu; in volum. autem XII et Perrone. Praelectiones tbeotoj. II. XIII. legitima monumenta profert it s. Petro usque ad Siricium. 69) His addere potuissem de perpetua et constanti ecclesiae fide circa hunc arti­ culum argumentum, deductum ex lilurgiis omnibus orientalibus ct occidentalibus, quas collegit Joseph. Aloys. Assemanus in Co­ dice liturgico ecclesiae universae in Λ Γ. libros distributo. Volumin. IX. in 4. Ro­ mae 1749. Verum de hoc iterum recurret sermo. Interim cf. Com. de Maistre in op. Du Pape, livr. I. chap. 9, 10; neenon Mamachium Orig. etc. lib. FV. part. Π. cap. 1. §. 5. n. 8. t 259 privilegia plus quam par esset magnificanda ex desiderio extollendi suae par­ ticularis ecclesiae fundatorem. Hae autem amplificationes spectari merito possunt veluti privatae illorum episcoporum opiniones, minime vero uti ca­ tholicam traditionem praeseferentes. 5. Quae cum ita se habeant, possumus recte inferre officialem s. Petri primatum nulla posse ratione haberi uti arti­ culum fidei, ac male omnino fundatum esse. 6. Quod vel ipsa romanensium responsione conficitur: Tournelyus enim, aliiquo romani ad textus Cypriani ceterorumque patrum, quibus aequalitas asseritur reliquorum apostolorum cum Petro, reponunt, ceteros apostolos aequales quidem Petro fuisse quoad potestatem seu auctoritatem intrinsecam et essentialem apostolatus, quoad po­ testatem videlicet docendi ubique, administrandi sacramenta, pastores inaugurandi, etc.: minime vero fuisse pares quoad auctoritatem ertrinsecam et accidentalem, et quoad modum ejusmodi potestatem exercendi, Jam vero es hac responsione directe inferimus, nullum igitur primatum officii Petrum super ceteros apostolos habuisse; quoniam si praeditus Petrus a Christo fuisset officiali jurisdictione super apostolos sive seorsum sive collective sumptos, dum ipsi nulla potiebantur jurisdictione super illum sive in alter­ utrum, de facto aliqua extitisset essentialis et intrinseca differentia inter auctoritatem Petri, et auctoritatem apostolorum. Ast hoc a romanis negatur. Ergo pares in potestate sive auctoritate apostoli omnes cum Petro fuerunt.11 zi;n 1I i 510- Resp. ad 1. A”. Nam non alia de causa illis titulis patres certa­ rim Petrum compellant, quam quod reipsa ceteris fuerit apostolis a Christo praefectus cum vera auctoritatis praeeminentia et jurisdictionis, ut constat ex allatis probationibus. Asserunt enim Christum Petro etiam «apostolos subjecisse illis verbis: pasce agnos, pasce oves meas·, totius mundi praefectu­ ram commisisse, totius ecclesiae caput constituisse, aliaque ejusmodi de Pe­ tro praedicant prae apostolis reliquis, quae in aequalem cadere non possunt; ex his porro muniis divinitus uni Petro collatis vera ac germana vis illorum titulorum deprehenditur, quibus patres celebrant Petrum uti apostolorum principem, caput, coryphaeum, verticem, summitatem, primum omnium, reli­ quis majorem, potentiorem, praesident, pastorem, etc. 82 Accedit non ex solis 6I) Ita rursum Palmer op. et 1. cit. Ecquid enim aliud quam super ce­ teros auctoritatem commendare in Petro voluit s. Joann. Chrysoslomus illis verbis, quae habet in Hom. IU. in Act. Apost. n. 3. » Primus auctoritatem habet in negotio, ut cui omnes commissi fuissent. Huic enim Christus dixerat: et tu aliquando conversus confirma fratres tuos.'* Ex qui­ bus patet ipsum loqui de apostolis qui Pe­ tro commissi erant, seu ut majori vi dici- tur in graeco textu : Πάνται Ιγχιφισ3ώ, omnes habens in manu, seu in sua pote­ state. Quid etiam aliud sibi volunt verba Stephani dorensis episcopi, dum loc. ciL scribit: «Pascere primus jussus est oves catholicae ecclesiae, quum Dominus dicit: Petre amas me? Pasce oves meas. Et ilernm ipsi praecipue el specialiter firmam prae omnibus habens in Dominum Deum nostrum et immutabilem fidem, convertere aliquando, et confirmare exagitatos consor- istiusmodi effatis nos collegisse sensum traditionalem circa Petri primatum, haec enim nonnisi ad unicam classem spectant; jam vero nos septem enume­ ravimus, quae si simul uniantur ineluctabile prorsus robur accipiunt, quod nullis machinis concuti potest. 511. Ad 2. D. Ejusmodi textus meram personalem s. Petro praeemi­ nendam inter apostolos asserunt, quatenus praeeminentia ex primatu pro­ veniens unius Petri est, nec reliquis communis, C. quatenus praeeminentia proveniens sit ex solis personalibus Petri dotibus, indole, ingenio, zelo, etc. N. Itaque tota difficultas oritur ex aequivocatione vocis personalis seu indiviMis, qua vel significari queunt privatae ac propriae animi dotes et quali­ fies alicujus; vel significari potest munus, privilegium, auctoritas, quae ita alicui tributa sit ut sit aliis incommunicabilis, atque illius omnino propria. Si hoc posteriori accipiatur sensu personalis Petri praeeminentia, verissimum est, nosque ipsi hac usi voce sumus ad secernendam dignitatem et auctori­ tatem primatus a Christo uni Petro collatam ab illa ceterorum apostolorum. Quod si eadem vox in priori significatione usurpetur, assertio est falsa; quia cum Christus juxta doctrinam patrum instituerit primatum in bonum eccle­ siae, nempe ad ejus unitatem constituendam et conservandam, evidens est patres illis titulis noluisse significare proprias ac individuates Petri personae dotes quae cum ipso perire debebant. 63 Quapropter numquam hoc sensu les suos, et spiritales meruit fratres, utpote dispensative super omnes ab ipso, qui pro­ pter nos incarnatus est, potestatem accipiens et sacerdotalem auctoritatem?" Sic patres reliqui loquuntur in locc. citt. quae per se quisque recolere poterii. °) Haec est potissima ratio quare Dupinius, qui, ut vidimus, quamvis videatur «noscere in Petro primatum jurisdictionis, reipsa tamen eum redigit ad primatum meri wdinis, seu honoris; hinc ipse subdole ad evincendum primatum Petri respuit probaiones quae ex Matth. XVI. et Joann. XXI. eruantur, et solum illum colligit ex eo quod Petras primus semper sil habitus, alque i Christo decretus, et quod necesse sit, fi ait Diss. IV. cap. 1. §. 1. «Aliquem priW) inter pluree esse; primus res est, ;uae uni tantum convenit, nec alteri potest «mmnnicari.*' Eadem ratione se gessit Launojus. Cf. Gerdilium in opusc. Analisi antra Launojo. Opp. cd. Rom. tom. XIII. Idem senserat M. Ant. de Dominis lib. I. Dt repub. cap. 4. Ceterum auctoritatem veri nominis, seu jurisdictionis necessariam esse ad unitatem constituendam et conservandam, vel ipsi Petri primatus adversarii fassi sunt: sane Maimbourg in op. gallice inscripto: De l'établissement et des prérogatives de C église de Rome, et des évêques, Paris 1685. chap. 4. pag. 57 seqq. «Je dirai seule­ ment, scribit, ce dont tous les catholiques conviennent, que Jésus-Christ choisit saint Pierre entre tous ses apôtres pour lui don­ ner non seulement la primauté d'ordre, d'honneur et de rang, en lui donnant le premier lieu, comme à celui qui est le pre­ mier entre ses égaux, et en ces dons, ces pouvoirs et ces graces, qui sont insépa­ rables et de l'apostolat el de l’épiscopal; mais aussi la primauté de jurisdiction, de puissance et d’autorité sur tous les fidèles dans toute l'église, dont il le constitua le chef." Sic Nicole Instruct. X. sur le sym­ bole, §. 10. «La tradition, inquit, nous apprend, que Dieu pour conserver son église en unité a établi une chaire, et au­ torité supérieure pour veillera la maintenir, qui est celle de l’église de Rome, etc.** Alia inferius subjiciemus testimonia. 17 * B ■ 261 260 tum alibi pro certo assumere juxta principia protestantismi, privatorum esse ipsi potuerunt vocare Petrum ducem, caput, summitatem, etc. ; rhetorica licet colligere ac decernere aliquid credendum ut articulum Iidei, quod quispiam locutione, ut adversario etiam hoc detur. 64 *84 ia Scriptura et traditione contineri existimet; at talis profecto regula fidei 512. Ad 3. D. Videlicet, nisus est adversarius ostendere, quod nemo catholicae, saltem proxima, haudquaquam est. Haec non est nisi auctoritas catholicorum negavit, aequalitatem et supremam apostolorum omnium potesta­ ecclesiae, quae quidem in decernendis fidei articulis innititur Scriptura ac tem in munere apostolico, C. ostendit reipsa apostolos omnes aequales fuisse traditione, ut regulis inadaequatis, si seorsum spectentur, et remotis: atta­ Petro sub omni respectu et absolute, seu per exclusionem primatus uni Pe. men illius tantum est, utpote infallibilis, declarare verum divinae revelationis tro collati, jV. Hoc enim primatu sublato, textus illi nullum amplius sensam sensum, ct quemlibet articulum in revelatione contineri. Verum de hoc haberent, immo essent sibi {dane contradictorii. 6 ' postea. Ceterum ecclesiam tenuisse semper ac docuisse veluti articulum 513. Ad 4. .V. Duplici enim ratione, peccat adversarii assumptio: tum fidei Petri primatum liquet tum ex facto, tum ex solemni definitione edita in eo quod autumet rom. pontifices cum veritatis dispendio voluisse s. Petri praerogativas ut se se extollerent magnificare, quod absque gravi tot sancto­ , in pluribus conciliis oecumenicis, praesertim lateranensi IV. lugdunensi II. ct florentino. 6 8 rum virorum qui ab aetate apostolica ad nos usque floruerunt, injuria nec 515. Ad 6. D. Ast perperam et antilogice id infert adversarius ex suspicari possumus 8 e: tum in eo quod supponat solos esse rom. pontifices responsione catholicorum, C. jure ac logice, 7V. En igitur adversarii argu­ qui Petro a Christo tributum primatum super ceteros apostolos affirment, mentatio: catholicis fatentibus apostoli omnes pares fuerunt in dignitate, aut quod alienum prorsus a veritate est. ut ex allatis probationibus elucescit. numere apostolico essentiali : quod praeterea Petro seorsum collatum est. Patet proinde non posse spectari illorum summorum pontificum locutiones nt non est nisi superadditum et accidentale. Ergo omnes apostoli pares in privatam opinionem praeseferentes, sed eas vere repraesentare, ut verbis ad­ auctoritate fuerunt. Rigidus porro logicus ita concluderet: ergo omnes apo­ versarii utamur, traditionem catholicam. 67 stoli pares quidem fuerunt in potestate sive auctoritate apostolica intrinseca 514. Ad 5. D. Si ecclesia Petri primatum non proponeret credendum d essentiali, minime vero quoad potestatem sive auctoritatem extrinsecam, ut articulum fidei. Tr. vel C. si ecclesia tamquam fidei articulum illum cre­ accidentalem ac superadditam, qua Petrus constituebatur superior reliquis dendum proponit. iV. Atque hic obiter animadvertimus adversarium tum hic. apostolis, et qua aliquid adjiciebatur super ipsum apostolatum, seu auctorita­ tem apostolicam. Quapropter Petrus uti merus apostolus nullum jus, nullum 64) Quando adversarii luculentissimis ex Deo est, ut sciamus quae « Deo i/opatrum testimoniis a catholicis premuntur, nata sunt nobis. Quod quidem hic semel officialem primatum exercere pôtuisset super ceteros apostolos, neque apostoli quae eludere non possunt, tamquam ad com­ dicere placuit, ut temerariam ac pessi­ exercere itidem potuissent super Petrum et alter in alterum; at vero Petrus munem locum confugere consueverunt ad mam responsionem confutarem; profileorpotuisset super reliquos omnes exercere vi illius potestatis et auctoritatis rhetoricas figuras, amplificationes, locutio­ que me de sedis apostolicae majestate, rosuperadditae quam nos primatum vocamus. Falsum porro est, quod si Pe­ nes, etc. Ad hoc ipsum effugium Palmer manorum pontificum doctrinae el traditioni crediturum: quamquam eorum sedem nw se recepit. trus vi primatus potuisset potestatem super alios apostolos exercere, essen­ ipsi magis, quam reliqui, ac tota ecclesia, Ss) Cf. Benedict. Justinianum op. et loc. tialis exinde atque intrinseca differentia inter Petrum et apostolos reliquos atque orientales haud minus quam occiden­ cit. De Aposlolatu. consequeretur; etenim hoc quidem oriretur si intrinseca haec fuisset potestas tales praedicant. Id sequentia declarabunt.' 6e) Apposite ad rem nostram scribit Bossuetus in Defens. cleri yallicani. lib. X. Ed. Versailles opp. tom. XXXHL apontolatui speciali Petri, quia reipsa tunc in apostolatu omnes non fuissent tfT) Verba s. Leonis M. e.\ Serm. Ut cap. 6. -Audio quid dicant; romanis ponti­ pares, sed Petrus vi apostolatus sui caeteris emineret. Cum vero non vi ficibus, sedis suae dignitatem commendan­ Do Assumpt. sua, quae adversarii nostri apostolatus, sed vi primatus superadditi apostolatui eidemque* extrinseci Pe­ oculos nimis perstringunt sunt haec: -E< tibus, in propria videlicet causa non esse trus ceteris praefectus fuerit, liquet exinde inferri haud posse intrinsecam et credendum. Sed absit: pari enim jure di- tamen de loto mundo unus Petrus eligitor. xerint, ne episcopis quidem, aut presbyte­ qui el universarum gentium vocationi, e! essentialem inter Petrum prout apostolus est, et apostolos reliquos differen­ ris esse adhibendam fidem, cum sacerdotii omnibus apostolis, eujWlisque ecclesia' tiam. Insuper ex dictis colligimus quo sensu catholici vocent hanc Petri sui honorem praedicant: quod contra est. patribus praeponatur : ut quamvis in f-> praeeminentiam extrinsecam et accidentalem, quatenus nempe natura sua ita Nam quibus Deus singularem honoris di­ pulo Dei multi sacerdotes sint, mnltique gnitatisque praerogativam contulit, eisdem inspirat verum de sua potestate sensum ; ut ea in Domino, cum res poposcerit, li­ bere et confidenter utantur, fiatque illud quod ait Paulus: Accepimus Spiritum qui pastores; omnes tamen proprie repat Pe­ trus quos principaliter regit et Chrislu?.' In ed. Baller. Serm. IV. cap. 2. eoi. 16· Certe haec evertunt totum Palmerii o.xoniensiumque ceterorum novum svstema. *”) Cone, later. IV. Deer. V. apud Hard. \cla concit, tom. VII. pag. 23 — 24. Condl. lucd. II. ibid. col. 695 et 702. Cone, florent, in Decreto Unionis. Ibid. tom. IX. col. 985 el seqq. In his porro conciliis convenerunt graeci el lalini, illorum verba inferius exhibebimus. . -C * \ 263 262 non inhaeret apostolatui. multo vero minus peculiari apostolo prae alio, ut Christus. si quidem ei placuisset, uon potuisset alii praeterquam apostolis primatum conferre, cumque tribuere Joanni, Jacobo, vel Matthaeo potius quam Petro. Ceterum, semel a Christo instituto primatu in ecclesia sua ad ejus unitatem constituendam et conservandam, hic primatus jam essentialis est ipsi ecclesiae constitutioni, eoque sublato unitas ac per consequens eccle­ sia prout a Christo instituta est. plane dilaberetur. Adeo sibi illudunt impugnatores catholicae ecclesiae! PROPOSITIO III. Petrus jurisdictionis primatum in universam ecclesiam immediate a Christo, non autem ab ipsa ecclesia accepit. 516. Haec propositio est adversus richerianos, febronianos ac pisto­ rienses. Edmundus enim Richerius doctor sorbonicus et facultatis syndicus, V protestantium vestigiis insistens, omnium primus inter catholicos docuit eccle­ siam , seu fidelium omnium corpus esse subjectum illud in quo auctoritas et jurisdictio regiminis ecclesiastici ex Christi institutione resideat. Ex hoc porro principio collegit pontificem rom., episcopos aliosque pastores esse totius corporis fidelium ministros, qui de mandato et nomine universitatis fidelium pastoralem auctoritatem exerceant eo pacto, quo in democratica republics magistratus sunt ministri populi a quo tamquam delegati habent auctorita­ tem, prout in priori hujus partis sectione exposuimus cum de ecclesiastica ageremus hierarchia. 1 Itaque tota ecclesia, seu universitas fidelium ea est. quae juxta hoc systema principaliter ac radicaliter obtinuit claves Petro ac reliquis apostolis, ac propterea eorumdem successoribus tradendas ac com­ municandas, cum ecclesia seu fidelium universitas illis uti non possit. it II I •l -· if' À ?r J i 4t‘· ') Num. 94. ’) Ita in lib. De ecclesiastica ac po­ litica potestate edito anu. 1611. qui stalim ann. insequenti 1612. a synodo senonensi, praeside Card. Du Perron, proscriptus est tamquam continens propositiones, exposi­ tiones et allegationes falsas, erroneas, scaudalosas, et ut sonant, haereticas, et schismaticas. Richerium porro palinodiam ce­ cinisse 1. c. diximus; quae quidem duplex fuit, altera data est die 7. Decembr. 1629. alteram vero longe pleniorem una cum re­ futatione suorum errorum, quos in septem propositionibus complexus erat, monens reliquit in suo Museo, futurum etiam po- steris sincerae mentis suae perpetuum in­ dubium testimonium. Quae autem ad praesens argumentum pertinent hae sunt. Prop. I. pag. 8. .Chri­ stus suam fundando ecclesiam, prius, im­ mediatius, et essentialius claves seu juris­ dictionem toti dedit ecclesiae, quam Peln et aliis apostolis.·* Prop. IL pag. 9. .Tot» jurisdictio ecclesiastica primo proprie et es­ sentialiter ecclesiae convenit. Romano in­ tern pontifici, atque aliis episcopis, instromentaliter, et quoad exeeutionem tantum, sicut facultas videndi oculo competit.· Prop. ΓΠ. pag. 10. ..Christus non tam udi Petro, quam unitati infallibilem clavium *·/** *· 517. Perniciosum hoc ac toties proscriptum systema avide ab appel­ lantibus arreptum fuit, praecipue vero a Quesnello cujus propositio XC. in dogmatica constit. Unigenitus damnata fuit his verbis concepta: ..Ecclesia auctoritatem excommunicandi habet, ut eam "exerceat per primos pastores, de consensu, saltem praesumpto, totius corporis.·4 3 Hanc eandem doctrinam, ut vidimus, adoptavit synodus pistoriensis.4 518. Jam vero jure merito ejusmodi doctrinam proscriptam esse ac nota liaereticali inustam sic breviter ostendimus. Petrus immediate ab eccle­ sia, seu mediante ecclesia, jurisdictionis primatum non accepit, si Christus per se ac immediate eundem illi primatum promisit et contulit: porro Chri­ stum immediate ac per se jurisdictionis primatüm in universam ecclesiam Petro promisisse et contulisse, evidenter constat ex iis quae in praecedentibus propositionibus disseruimus. Ostendimus enim verba Christi : Tu es petra, quibus promisit primatum, ac illa quibus eumdem contulit, nempe: Pasce agnos meos, pasce oves meas, peculiari Petri personae dicta fuisse, nec nisi per quondam extensionem in sensu aliquo accommodo, ac per participationem apostolis reliquis, multo vero minus fidelium coetui convenire posse; qua­ tenus scilicet apostoli et fideles petrae fundamentali ac primariae ecclesiae visibilis, Petro nempe, inhaerent et cum eo in unitatem conveniunt: quod et patres, ut vidimus, uno animo docent. 5 Accedit, Petrum non potuisse potestatem detulit.·· Prop. IV. pag. 12. «Sta­ tus ecclesiae ab ejusdem regimine distin­ guitur. Status enim monarchicus est. . . . Regimen vero aristocraticum . . . quia omnium optimum et naturae convenientissimum.·· Prop. V. pag. 18. «Petrus claves jurisdictionis accepit a Christo Domino, non pro se, sed pro ecclesia, et nomine totius ecclesiae; non ut pastor oecumenicus et princeps, sed ut minister tantum et execu­ tor decretorum ecclesiae.·· 3) Cf. in hanc proposit. Fontana in op. cil. Constitutio U ni y e n i t u s propugnata tom. III. coi. 1140 seqq. ’) Propp. II et III. *) Juverit hic pro opportunitate non­ nulla adjicere patrum testimonia, quae rem propius attingant et ex quibus pateat illo­ rum germana doctrina. Tertullianus in Scorpiace, cap. 10. «Memento, inquit, cla­ ves ejus hic Dominum Petro, et per eum ecclesiae reliquisse.·· Ed. Rigal. pag. 496. S. Cyprianus epist. LXXIII. «Quo ven­ turus est, scribit, qui sitit .... an ad ecclesiam , quae una est et super unum qui et claves ejus accepit, Domini voce fun­ data est?·· Ed. raaur. pag. 132. Firmilianus in epist. ad Cyprian. «Hinc inlelligi potest, quod soli Petro Christus dixerit: quaecumque ligaveris, etc." Ibid, epist. LXXV. pag. 148. Optatus lib. VII. »B. Petrus . . . claves regni coelorum commu­ nicandas caeteris solus accepit." Ed. Albaspin. pag. 107. S. Augustinus lib. IL De Hapt. contra Donatist. cap. 1. num. 2. scribit: «Ecce ubi commemorat Cyprianus . . . apostolum Petrum, in quo primatus apostolorum tam excellenti gratia praeemi­ net ... a posteriore apostolo Paulo esse correctum. . .. Ceterum magis vereri debeo, ne in Petrum contumeliosus existam. Quis enim nescit, illum apostolatus principatum cuilibet episcopatui praeferendum ?·* Et lib. I. Contr. duas epist. Guudentii, cap. 31. n. 39. «Numquid, inquit, melior Razias, quam Petrus apostolus, qui ubi dixit, tu es Christus Filius Dei vivi, tam beatus a Domino appellatus est, ut elaves regni coe­ lorum accipere mereretur? Nec tamen ideo creditur imitandus, ubi mox eodem mo- m ! 264 ab ecclesia primatum jurisdictionis accipere cum umidum existeret, sed ad­ huc esset «aedificanda; etenim solum post Christi in coelos ascensum, uti alias animadvertimus, proprie ecclesia esse coepit. 519. Immo et illud observandum est, tantum abesse, ut Christus pri­ matum Petro contulerit mediante ecclesia, ac propterea Petrus ab ecclesia immediate jurisdictionem consecutus sit aliamve praerogativam, ut potius e converso Christus statuerit ecclesiam omnibus suis fulgere dotibus ac prae­ rogativis mediante Petro, seu mediante primatu Petro collato, atque, ut mox ostendemus, suis in hoc primatu successoribus. Per Petrum enim ecclesia est una; per Petrum leges suae sanctione et omnimoda auctoritate muniun­ tur; per Petrum infallibilitatc pollet, ut partim ex dictis, partim vero ex dicendis manifestum fiet. Tanti propterea est ex Christi dispositione prima­ tus Petri, ut prius ipse designaverit Petrum in futurum ecclesiae suae caput, quam ecclesiam constituerit, quod liquet tum ex Joann. I. 42 ubi Christus viso primum Petro illico dixit ad eum: Tu vocaberis Cephas, proludens scilicet ad futuram ejus evectionem; tum ex Matth. XVI. cum ei dixit: Tu es Petrus et super hanc petram aedificabo ecclesiam ineam. Nempe ut sapiens architectus prius fundamentum statuere voluit quam aedificium eri­ gere. Hinc Petri primatus spectari debet uti radix unitatis, uti radix ac principium auctoritatis, uti principium denique et radix unde dimanant dotes quibus ecclesia emicat, utpote quae per illam petram, Christo ita volente, firmata sit, atque constabilita. Non igitur Petrus ab ecclesia primatum juris­ dictionis accepit, sed ecclesia potius, saltem quoad usum et modum exer­ cendae potestatis et jurisdictionis a Petro dependet. 6 Ad fidelium autem Lγ jjf :I » i S* « 1 (B > f Hb ili ·· 'S r r; mento reprehensus audivit: Vade post me satana: non enim sapis quae Dei sunt, sed quae hominum.* Eadem habent s. Gre­ gor i u.s M. lib. V. ep. XX. coi. 748. ed. maur., s. Hilarius in Matth. XVI., s. Am­ brosius lib. De Isaac, cap. 3. num. 10. circa finem, s. Joann. Chryso sto mus in cap. 21. Joann., s. Epiphanius in Ancorato n. 9. edit. Petav. tom. II. pag. 15; verum his aliisque omissis, ne longior sim, lubet rationem afferre quare Petro claves regni caelorum potius datae sint quam al­ teri apostolorum, quamque exhibet Eulogius alex, apud Photium in Bibliotheca cod. CCLXXX. lib. IL Contra Nova­ tion. ..Ideo, inquit, nec Joanui nec al­ teri cuiquam discipulo dixit Salvator: Tibi dabo elaves regni caelorum, sed soli Pe­ tro, qui eum negaturus erat, et peccatum lacrymis et poenitentia expiaturus, ut suo ipsius exemplo erga peccatores hunianiur esset. Alii enim non lentati forsan seve­ rius cum peccatoribus egissent · Edit. And. Scotti S. J. Colon. 1611. coi. 1599. 6) Haec intelligi debent in sensu thesis; nec enim inficiamur apostolos extraordinaria quadam ratione claves immediate a Christo accepisse. Verum apostoli reliqui non eo­ dem modo acceperunt quo eas accepit Pe­ trus; siquidem potestas clavium in aposto­ lis fuit extraordinaria ad fundandas scilicet ecclesias, ceteraque praestanda quae ad ea­ rum institutionem necessaria erant, adeoque cum ipsorum obitu cessare debebat. Cum vero in Petro ordinaria fuerit juxta primatus finem ad unitatem ecclesiae con­ stituendam atque in perpetuum conservan­ dam, ideo, uti postea ostendemus, in ejus successores erat transmitteuda. Quapro­ pter omnes ecclesiae praesules a Petro, nec r> 265 1 ·. : ■ r fûetmn quod attinet, nec potestatem ipse, nec potestatis usum a Christo un­ quam accepit, ndeoque neutrum Petro vel alii cuilibet potuit communicare, tum nemo det quod non habet. t DIFFICULTATES. 520. 1. Obj. 1. Christus Matth. XVIII. discipulis suis dixit: quaecumjut alligaveritis, quaecumtjue solveritis. At fideles omnes discipuli Christi sunt. 2. Ibici, praeterea v. 15 legitur sic Petrum allocutum Christum esse: ,Si peccaverit in te frater tuus, vade et corripe eum/· et postea adjecisse: ..Si te non audierit, dic ecclesiae: si autem ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus/' ubi manifeste ecclesiam, omnium videlicet coetum fidelium, constituit Christus tanquam supremum tribunal. 3. Exinde factum est, ut semper episcopi in usu clavium se appellaverint ministros (cclaiae; 4. atque in sacris litteris fideles omnes vocentur fratres ac sacerdotes. 5. Verum quod omne removet dubium, est ratio quam Christus tenuit Joann.XXL; nec enim imperavit fidelibus ut obedirent Petro, sed imperavit Petro ut aleret fideles; Petrus igitur per verbum pasce constituitur istorum minister, 6. Hinc videmus fideles exprobrasse Petro consuetudinem cum gentilibu et Petrum Act. XI. 3 se purgasse, seu eis rationem reddidisse ejus quod gesserat. Ergo. il I. ' ) ; <Λ i I Ir • i ; b’ ! J 522. Ad 2. D. Id est ecclesiae praelatis, uti patres, atque inter eos s. Joann. Chrysostomus, hunc locum exponunt, C. fidelium coetui, N. Hic euim sensus est absurdus: esset nempe congreganda universa fidelium multi­ tudo. quoties peragenda esset fraterna correctio. 7 Negamus praeterea Chrisuperiores, nulla auctoritate fruiiniur in alios sibi aequales. Quod vidit et ipse Calvinus, qui tum in Harmonia ecamjel. in hunc loc. pag. 213 seqq. ed. Amstelod. 1667. tum in In­ stitut. lib. IV. cap. 8. §. 15. verba: Dic ec­ clesiae, exponit de ecclesiae pastoribus qui senioribus synagogae succedere debebant, quibus jus erat excommunicationis, et ad quos Christus accommodat sermonem suum. Immerito proinde Castalio, Vatablus aliique protestantes exponunt Christi verba; Dic reipublicae , aut coetui fidelium, commu- .1 ι h 521. Ad 1. D. Id est apostolis, C. fidelibus tantum, A7. Ecquis enim ignorat integro illo capite discipulorum nomine apostolos significari? Sane quod hic discipulis promisit Christus, illis contulit Joann. XX. 23. Certum porro est ex v. 24 discipulorum nomine apostolos significatos fuisse: refert enim evangelista, Thomam unum ex duodecim abfuisse, cum Christus illis dixit : Accipite Spiritum Sanctum etc. sinc mensura, claves istas accipere debue­ rant. Cf. Bcllarm. De Horn. Pontifice lib. 1. cap. 12. ’) Cf. Cornel, a Lapide in hunc loc. qui non minus copiose quam solide textum istum explanat, ostenditque nulla ratione posse ecclesiae nomine heic fidelium coe­ tum intelligi, praesertim ex co quod ibid. Christus dicat: Si ecclesiam non audierit, id est, si reus ecclesiae non obedient etc. Obedirc autem nemo tenetur nisi superiori, fideles autem inter se non sunt invicem 4 • it I f 266 stum allocutum heic specialiter fuisse Petrum, cum dixit: si peccaverit in te frater tuus etc. sed Christi verba generalia sunt, atque ad eos otnnes spe­ ctant. qui in ejusmodi casu versantur.6 Ceterum, cum Christus dixerit: ..Si ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus,“ patet liis verbis significasse excommunicationem, ac propterea ecclesiae nomine eos dé­ signasse qui tali potestate fruuntur, eos scilicet, qui ab eodem Christo claves acceperunt, Petrum nimirum et apostolos, quibus proinde immediate sub­ didit: ,,Arnen dico vobis, quaecumque alligaveritis ete.“ 523- Ad 3. D. Episcopi se vocare consueverunt ministros ecclesiae, in bonum videlicet ecclesiae a Christo constitutos, C. constitutos a fidelibus seu a fidelium coetu. A'. Significant illa loquendi ratione se pro Christo lega­ tione fungi tamquam Christi ministros, in animarum salutem, seu ministros esse ecclesiae ut fungantur officio, ob quod praepositi sunt. 524. Ad 4. D. Fideles vocantur fratres ratione ejusdem fidei, ac mu­ tuae dilectionis, C. ratione aequalitatis, A". Sacerdotes autem interdum di­ cuntur, ut alias ostendimus’ mystice et improprie ob mysticum laudis ac precum sacrificium quod Deo offerre debent, aut etiam ob mysticam unctio­ nem qua christiani sunt. 525. Ad 5. Neg. suppositum, nimirum per verbum pasce tantum signi­ ficari, alimenta praebe, non autem pascere cum imperio,, regendo videlicet, prouti paulo ante ostendimus. Quoniam vero praeesse et subesse, regere ac regi, pascere ac pasci relationem inter se habent, ita ut alterum sine altero nec esse nec intelligi queat, patet quod cum Petro dictum sit ut praesit, nituti, inultiludiiii etc. Cf. criticos sacros in hunc loc. Quamvis porro Vatoblus pro­ testons non fuerit, attamen ejus commen­ taria utpote a Rob. Stéphane calvinist» col­ lecta et edita immo respersa sectae errori­ bus tamquam commentaria protestantium spectantur, quamdiu expurgata non sunt. s) Mirum est adversarios affirmare Christi verba: Si peccaverit in te etc. ad Petrum speciali ratione directa esse, cum hoc in loco uulla Petri mentio fiat. Ex quo colligimus eos voluntatis perversitate potius quam intellectus errore impugnare catholi­ cam veritatem. Sane ipsi hic vident Petrum etiamsi nec nominetur Petrus, ut inferant ecclesiam seu coelum fidelium claves im­ mediate habere. Contra vero Matth. XVI. Petrum non vident, etiamsi ibi Christus tot modis Petri personam designavit, ut non pluribus circumstantiis, uti apposite observat Cajelanus, describere soleant ali­ quem certum hominem notarii illi, qui in­ strumenta publica conficiunt. Etenim in primis substantiam personae singularis per pronomen tibi; deinde addidit nomen indi­ tum in nativitate, cum ait Healus es Si­ mon. Adjecit nomen patris cum uil filius Jonae ; nec omittere voluit nomen a se recens impositum: Ego dico tibi, quia tu es Petrus; quorsum vero haec tam accu­ rata descriptio, si nihil ipsi Petro proprie promittitur? Cf. Bellarm. lib. I. De rom. Pont if. cap. 12. Attamen si adversarios au­ dias, hic Christus Petri nomine significavit ecclesiam·, qui tamen uno animo de Petro intelligunt quae ibid, paulo post leguntur: Vade post me satanas. Nonne ejusmodi agendi ratio eos ex malitia peccare apertis­ sime ostendit? 9) In tract. De ordine, cap. 2. prop. L 267 regat et pascat, dictum pariter Intelligatur fidelibus et injunctum, ut Petro subsint, atque ab ipso se regi sinant ac pasci. 526. Ad 6. D. Qnia maluit Petrus rationem reddere quam uti aucto­ ritate sua, C. quasi non potuerit se aliter gerere, N. Scilicet voluit Petrus ecclesiae praesulibus mansuetudinis ac modestiae exemplum praebere potius quam auctoritate qua praeditus divinitus erat, tumultum compescere, uti obser­ varunt s. Joann. Chrysostomus et s. Gregorius M. hoc factum expendentes.1 ° Hac sane potestate usus est Petrus tum adversus Simonem magum, tum adversus Ananiam et Saphiram; potuisset propterea etiam adversus hos objurgatores, siquidem opportunum ei visum fuisset, eadem uti. 11 527. Π. Obj. 1. Patres antiquissimi, Augustinus praesertim, passim docent Christum ecclesiae claves dedisse, ac Petrum ut figuram gestantem ecclesiae, atque ecclesiae nomine eas accepisse1®; ergo si ecclesia in per­ sona Petri claves regni coelorum accepit, evidens est ecclesiae immediate a Christo claves coi latas esse. 2. Sane Deus et natura prius et immedia­ tius ad totum intendunt, cum aliquid moliuntur, potius quam ad aliquam suppositi partem, utut nobilissimam: ita Christus in ecclesia et ecclesiastica potestate constituenda potiorem duxit totius corporis curam, id est, ecclesiae, quam unius membri licet praestantissimi, cujusmodi est Petrus aut summus pontifex aut quilibet alius episcopus. 3. Verum, dato etiam, quod Christus Petro atque apostolis ac proinde, si placet, rom. pontifici ac episcopis claves proprie contulerit, nihil tamen inde conficitur. Nam quamvis facultas visiva in oculo resideat, homini tamen data est, ut ab ipso per oculum tamquam per organum et administrum exerceatur, cum oculus per et propter hominem existât; hominis siquidem proprium est oculos dirigere, ut haec potius quam illa objecta intueantur, adhibere manus aut pedes. Itaque totius pariter ecclesiae proprium est uti pontifice aut etiam episcopo, et hunc potius quam • ·) S. Joann. Chrvsost. Hom. XXIV. In Acta, n. 2. S. Greg. M. lib. XI. episl. XLV. edit. maur. coi. 1130. cujus verba haec sunt: ..Si enim cum a fidelibus cul­ paretur, auctoritatem, quam in sancta ec­ clesia acceperat, attendisset, respondere poterat ut pastorem suum oves, quae ei commissae fuerant, reprehendere non au­ derent. Sed si in querela fidelium aliquid de sua potestate diceret, profecto doctor mansuetudinis non fuisset. ... Si ergo pa­ stor ecclesiae, apostolorum princeps, signa et miracula singulariter faciens, non dedi­ gnatus est in causa reprehensionis suae ra­ tionem humiliter reddere; quanto magis nos peccatores etc." 1 *) Cf. Cornel, a Lap. el Calmel in Acta apost. 12) Launojus lib. II. epist. V. ad Hadria­ num Vallantium LXX congessit testimo­ nia ex patribus, conciliis et scholasticis, ut evincat adversus Bcllarminuin claves collalas esse s. Petro in persona ecclesiae, seu gestanti ecclesiae personam. Edit. Colon. Allobrog. tom. V. part. I. pag. 213 seqq. In hoc porro censu complexus est auctores illos qui contendebant concilium esse supra pontificem; plura item attulit testimonia quae ad rem non laciunt; nonnulla quae plane evertunt ejus sententiam: nonnulla item more suo foede corrupta. Ex Augu­ stino autem XXVI testimonia collegit. ’ ί ■ 268 illum exercere ad actum quem voluerit eliciendum. Ergo sin mimis potesUw ipsa clavium, Saltem ejus usus et exercitium ab ecclesia pendet. ls 528. Resp. Ad 1. D. Patres docent Christum claves ecclesiae dedisse, id est, in ejus commodum et utilitatem seu, ut schola loquitur, flnaliter, C. proprie et formaliter, .V. Ut autem patrum veterum mens innotescat, dum illam loquendi rationem usurparunt, animadvertendus est scopus quem sibi proposuerunt. Porro patres qui nobis objiciuntur in eo toti erant, ut inoutan is tarum et novatianorum errorem convellerent; cum enim isti haeretici negarent ecclesiam habere potestatem dimittendi graviora crimina, contende­ bant potestatem clavium datam Petro et apostolis fuisse personaliter, ut lo­ quitur Tertullianus, ac propterea eum ipsorum obitu cessasse. En Tertulliani verba: ,.Si quia dixit Petro Dominus super hanc petram .... qualis es e'ertens atque commutans manifestam Domini intentionem personaliter hoc Petro conferentem?- 3 1415 Ut igitur se illis opponerent, docuernnt potestatem clavium fuisse collatam ecclesiae in persona apostolorum, et apostolis in per­ sona Petri; docuerunt Petrum repraesentasse collegium apostolicum, et figu­ ram gessisse ecclesiae cum accepit claves regni coelorum. Quae quidem effata eo tendunt, ut indicent potestatem istam ad Petri atque apostolorum successores transiisse, seu Petro claves esse collatas cum jure traducis, ut contendebant catholici adversus Tertullianum, postquam in montanistarum haeresim dilapsus esset ‘5. cum ad ecclesiae bonum has claves Christus Petro ct apostolis contulerit. Ex eorum proinde mente non unus Petrus, et apostoli acceperunt hasce claves, verum etiam ecclesia, id est corpus episco­ porum, ut per eas liliorum suorurn crimina, quaecumque demum essent, sol­ verentur. Hoc tamen interponitur discrimen inter Petrum et apostolos, atque ecclesiam, prout hoc nomine designatur coetus fidelium, quod illi claves acce­ perint, ut ita dicam, active ad eas scilicet adhibendas, ecclesia autem seu communitas fidelium acceperit passive, quandoquidem in ejus commodum essent a Petro et ab apostolis adhibendae. Cum autem ecclesia semper du­ ratura esset, Petrus vero ct apostoli ad tempus tantum victuri, concludebant patres semper has claves esse mansuras, nempe in Petri et apostolorum suc­ cessoribus, quia collatio ista non fuit personalis, sed perpetua. 1 s l3) Cl. etiam apud Pelaviom De ecclesiast. hierarchia, lib. III. capp. 14 et 15. quibus totum Richerianum systema ipse evolvit. ,4) De pudicit. cap. 21. ed. Rigal. pag. 574. 15) Cf. Christ. Lupum in cap. 19. Di­ ctati nancti Greijorii VII. art. IV. ubi pate­ facit malam Lauuoji (idem in referendis Tertulliani testimoniis, ostenditque num- quam Tertullianum retractasse priorem sen­ tentiam de collutione clavium facta Petro immediate a Christo Domino, sed solum, postquam monlanisla « fleclus est retractasse quod antea adstruxerut, collatas esse Petro claves cum jure traducis, ita ut morienle Petro transierint claves ad ejus successo­ res. Opp. ed. Vcnet. tom. V. pag. 289 seqq. I6) Seu ul modo animadvertimus, patres 269 529. Ejusmodi esse germanam patrum mentem evincunt ipsorum testi­ monia. S. Ambrosius scribit : ,,Tibi, inquit (Christus), dabo claves regni coe­ lorum ut et solvas et liges. Hoc Novatianus non audivit, sed ecclesia Dei audivit; ideo ille in lapsu, nos in remissione: ille in impoenitentia, nos in gratia. Quod Petro dicitur, apostolis dicitur. Non potestatem usurpamus sed servimus imperio.“ 17 Eadem habet s. Padanus in tribus ad Sympronianum epistolis18; sed praecipue s. Augustinus qui: ..Petrus, inquit, in multis locis scripturarum apparet, quod personam gestet ecclesiae: maxime illo in loco, ubi dictum est: Tibi dabo claves regni coelorum. .. Numquid istas claves Petrus accepit et Paulus non accepit? Petrus accepit, et Joan­ ne? et Jacobus non accepit, et caeteri apostoli? Aut non sunt istae in ecclesia claves ubi peccata quotidie dimittuntur? Sed quoniam in significatione personam Petrus gestabat ecclesiae, quod illi uni datum est, ecclesiae datum est.,: ‘9 Porro aperte liquet ex verbis illis: aut non sunt istae in ecclesia eo sensu docuerunt elaves non uni Petro stolorum primo claves, adeoque in succes­ datas esse sed in ipso universae ecclesiae, sores eas transire debuisse. Quod ibidem quatenus earum potestas, moriente Petro, declarat Augustinus subdens: «Quoniam non fuerit in ecclesia aut sublata aut sus­ nec iste solus (Petrus), sed universa ec­ pensa, sed jugiter in ea perseveraverit, clesia ligat solvilque peccata.·* Accedit pas­ quia in ejusdem bonum atque emolumen­ sim ipsum inculcare catenus Petrum ge­ tum clavium potestatem Petro, ejus primati, stasse figuram ecclesiae in accipiendis cla­ Christus contulit. Petrus propterea in cla­ vibus, quatenus habebat primatum : Propter apostolatus sui primatum, ut scribit Tract, vibus accipiendis repraesentabat ecclesiam ult. cit. in Joann.; Propter primatum quem quomodo pater posteros, fons rivos, radix ramos. in discipulis habuit, ut ait in Enarr. in I7) Enarrat, in Ps. XXXVIII. n. 37. Ps. CVIII. : Petrus a petra cognominatus ,s) Argumentum trium liarum epistola­ beatus, ecclesiae figuram portans aposto­ rum est ostendere potestatem dimittendi latus principatum tenens, ut scribit serm. peccata datam fuisse Petro et ceteris apo­ LXXVI. De verbis Domini. Si igitur ra­ stolis, ut transiret ad ipsorum successores tione primatus sui juxta s. Augustinum Pe­ ad ca ecclesiae membra vivificanda, quae trus personam aut figuram gestabat eccle­ per peccatum post baptisma patratum de­ siae, evidens est ex ejus mente Petrum mortua fuissent, secus ac contenderent no- non accepisse claves ut ecclesiae legatum valiani, de quorum grege erat Sympro- qui ejus nomine ageret, et quemadmodum nianus. legatus nomine principis accipit claves ci­ '») Semi. CXLIX. al. XXIV. De di­ vitatis; sed accepisse ul ejusdem ecclesiae versis, n. 7. Nec minus clare loquitur principem ac supremum moderatorem. Eo­ $. Doctor Tract, nil. in Joann, n. 7. di­ dem nempe pacto, ul loquitur Bellarrninus cens: «Omnibus sanctis ad Christi corpus 1. c., quo dicimus regno dari, quod regi inseparabiliter pertinentibus, propter hujus ipsi datur: praesertim si id in publicam uti­ vitae procellosissimae gubernaculum, ad li­ litatem cedat. Nec. abs re erit cum eodem banda et solvenda peccata claves regni coe­ eminentissime Bellarmino praeterea ani­ madvertere, quod quum s. Augustinus do­ lorum primus apostolorum Petrus accepit." Ubi notandum illud: omnibus sanctis, seu cet Petrum accepisse claves prout gerebat dativus qui a grammaticis commodi dicitur, figuram ecclesiae, non excluserit narrationem ad significandum in utilitatem omnium san­ historicam, sed illa supposita, sensum pactorum. scilicet fidelium, datas Petro apo- rabolicum attexuisse, uti cum scribit Judam 270 ’ l. ; claws. ubi peccata quotidie dimittuntur, scopum revera ipsius esse tueri existentiam clavium adversus novatianos ; ex aliis autem: quod illi uni dictum est, propugnare s. ductorem uni reipsa Petro seu Petri individuo datas claves fuisse, alioquin in sensu adversariorum dicere debuisset: quod ecclesiae datum est, illi datum est. <530. Ad 2. D. In ordine intentionis et linis, C. in ordine ad media, zV. Cum Dens ac proinde Christus aliquid ad bonum ac emolumentum alicujus dirigit et ordinat, profecto rationem prius habet totius quam partis cujuscumque etsi nobilissimae. Cum vero de electione agitur mediorum quae aptiora ac magis idonea ad praestitutum finem obtinendum sunt, tunc prius rationem habet partis quam totius, cum et pars dirigatur et aptetur ad bonum totius. Quapropter Christus omnia quae in ecclesiae commodum et orna­ menta contulit, gratias, sacramenta, potestatem, jurisdictionem, regimen, prae- ii f · f L· i ir fuisse figuram judueurum ingratarum cum Christum prodidit; s. Joan nem figuram ec­ clesiae. triumphantis et vitae contemplativae cum de eo dixit Christus: S'ir eum ruto manere; et Petrum gessisse figuram eccle­ siae militantis el vitae activae cum ei di­ xit Salvator: Sequere me; Christum ipsum fisuram gessisse ecclesiae quando baplizatus est; quin tamen quisquam negare vo­ luerit reipsa historice Judam prodidisse in propria persona Christum; Joanni historice dictum esse in propria persona : Sic eum nolo manere etc.; et Christum vere in pro­ pria persona fuisse baptiz.itum. Quo sensu etiam s. Paulus Galat. IV. docet duos Abrahae filios significasse duo testamenta; attamen hoc non impedit quominus Abraham vere duos filios genuerit. Itaque quamvis s. Petras gesserit figuram ecclesiae cum claves accepit, negari nequit historice reipsa in persona propria claves ipsum accepisse. Haec sedulo notanda erant cum agatur de re magni momenti. ob abusum quem post Lulherum in lib. De potestate papae, Calvinum lib. IV. Institut, cap. 6., Magdeburgenses Centuria L lib. I et II., librum Smalckaldicum De primatu papae, 31. Aut. de Dominis, Launojum, Kicherium etc. quesnelliani, pistorienses ac demum Pal­ mer faciunt auctoritatis s. Augustini, ut in­ ferant nihil peculiare Petro Christum con­ tulisse. Praeclare ad rem nostram scripsit s. Franciscus Salesius in sermone XXXII. de ecclesia, qui ineditus asservatur in biblio­ theca Chigiana cujus apographum Sclielslrate in Antiquit, eccl. tom. II. diss. II. cap. 6. art. 2. testatur in manibus habuisse, praeclare inquam haec habet adversus illos novatores quae pariter omnibus recentioribus eorum discipulis aptari debent: »Les ministres tâchent tant qu’ils peuvent de troubler si finement la claire fontaine de l’Evangile, que s. Pierre n’y puisse pins trouver ses clefs, ct font leur possible, pour nous dégoûter d'y boire l’eau delà sainte obéissance, qu’on doit au vicaire de notre Seigneur; mais qu’ont-ils fait? Ils se sont avisés de dire, que s. Pierre avait reçu cette promesse de Notre-Seigneur au num de toute l'église, sans qu’il eût reçu pour cela aucun privilège particulier en sa personne. Or si ceci n’est pas violerl’ccri- , * turc, jamais homme ne la violera: car. n’est-ce pas â s. Pierre, à qui il parlait? El comment pouvait-il mieux exprimer son in­ tention, qu’en disant: Et ego dico tibi . . . dabo tibi : car puisqu’immédiatement il venait de parler de l’église ayant dit: por­ tae inferi non praevalebunt adversus eam, qui l’eût empêché d’ajouter: ct dabo illi claves regni; s’il eût voulu donner à toute l’église immédiatement? Il ne dit pas illi, mais dabo tibi: que s’il est permis d’aller ainsi devinant sur des paroles claires: il n’y aura plus rien en l’écriture, qui ne se puisse plier à tous sens." rogativas sen dotée omnes, omnia, inquam, ad totius corporis utilitatem, emo­ lumentum et fructum retulit tamquam ad primarium atque ultimum finem quem sibi proposuit: quod et declarat apostolus scribens: Omnia enim vestra funi, sive Paulus, sive Apollo, sive Cephas, sive mundus, sive vita, sive mors, live praesentia, sive futura; omnia enim vestra sunt, vos autem Christi: Chritlus autem Dei.2 0 Id ipsum in reliquis hominum coetibus accidit, qui com­ munis boni cujusdam gratia congregantur, ut in navigatione, in exercitu etc. Verum quod spectat ad media singillatim sumpta, ac prout in se spectantur, res aliter se habet; nam architectus prius cogitat fundamentum quam fasti­ gium; uti reipsa vidimus se gessisse Christum, qui prius caput determinavit quam ecclesiam constituerit; prius designavit petram seu fundamentum quam aedificium erexerit; prius pastorem constituit quam agnos et oves contulerit; ac proinde huic capiti, fundamento ac pastori firmitatem, ac plenitudinem potestatis praebuit, quibus opus erat ad ecclesiam regendam et gubernandam. • * 01Π o nihil prorsus contulit sive potestatis, sive jurisdictionis, saltem quoad exercitium, et praerogativarum ecclesiae suae nisi per Petrum, seu mediante capite, quod propterea constituit in ecclesia esse perpetuum cum eadem semper plenitudine potestatis, prout paulo post ostendemus. Ergo falso Richerius cum suis asseclis affirmat jurisdictionem primario, essentialiter, atque formaliter residere in ecclesiae corpore, ex quo perveniat ad caput, eum e contra ea primario, essentialiter atque formaliter ex Christi institutione resideat in capite ex quo pervenit in ecclesiae corpus. 531. Ad 3. iV. Ad prob. autem: quamvis facultas visiva etc. D. Si auctoritas primatus resideret in Petro ut facultas videndi, quae est in oculo, residet in homine, C. si diversa prorsus ratione juxta Christi voluntatem, A. Jam vero diverso omnino modo disserere debemus de corpore physico in exercitio suarum facultatum, ac de corpore morali in ordine ad facultates suas. Utique totius individui est imperare oculis, manibus ac pedibus, et sensibus utut nobilissimis, non ita vero se res habet cum de societate agitur aut communitate. De hac enim judicare opus est juxta voluntatem ejus fun­ datoris et institutoris. Cum autem constet Christum plenitudinem potestatis una cum pleno ac libero ejusdem exercitio Petro promisisse et contulisse illis verbis: et tibi dabo claves, . . . quodcumque solveris, quodcumque liga­ reris .... pasce agnos meos, pasce oves meas, evidens est, ipsi haud opus alia fuisse delegatione, seu applicatione potentiae ad actum, aut similibus, ut iis uti posset. Haec magis confirmantur ex similitudinibus pastoris et ovilis, fundamenti et aedificii aliisque ejusmodi quibus usus est Christus ad designandam ecclesiam suam. Restat igitur ut dicamus ecclesiae constitu­ tionem et regimen pure monarchicum esse, minime vero aut democraticum, ’·) I. Cor. IU. 22. * 273 272 aut aristocraticnm uti cum protestantibus Richerius, Launojus, Eybel, jansenistae ac pistorienses contendunt.81 C A P U T II. DE PETRI PRIMATUS IN CHRISTI ECCLES IA PERPETUITATE. Tria sunt quae hoc in capite conficienda suscipimus; ac primo primatum a Christo in ecclesia institutum ac Petro collatum, debere post Petri obitum ad ejus successores transire, et usque in sacculi finem in ipsis perseverare; secundo hos successores in Petri primatu alios non esse nisi rom. pontifices, qui post illius mortem ejus cathedram seu romanum pontifi­ catum obtinuerunt, atque id quidem jure divino. Quum vero ejusmodi suc­ cessio ex Petri in urbem adventu ejusque in ea episcopatu quem gesserit usque ad mortem, tota pendeat, ideo ab hoc facto veluti basi ac fundamento constabiliendo auspicandum nobis est, ut illam successionem adstruamns. Sit interim PROPOSITIO I. Primatus Petro collatus ex Christi institutione debuit in ecclesia post illius obitum in perpetuum perdurare. 533. Primatus a Christo institutus est ad ecclesiae suae unitatem con­ stituendam et conservandam, adeoque partem essentialem ejusdem ecclesiae ex Christi institutione constituit. Tamdiu ergo primatus perdurare debet quamdiu perdurat ecclesia ipsa ad cujus essentiam spectat, nempe usque ad consummationem saeculi. 534. Si qua est difficultas in proposito argumento, circa veritatem an­ tecedentis versatur. Jam vero talem fuisse Christi mentem in institutione primatus in ecclesia sua. ex dictis in capite superiore facile colligitur. Et­ enim Christus instituit ecclesiam suam ad instar ovilis cui praefecit unum pastorem, ut ita exurgeret unum ovile et unus pastor; instituit ad instar regni et ei unum praefecit principem cui claves seu insigne supremae pote-1 ) Si quis uberiorem velit sibi compa­ rare hujus argumenti cognitionem, poterit praeter auctores citt. in locis quos indicavi­ mus, Bellarminum, Petavium, Schelstrate, Chr. Lupum, Fontana, consulere Zaccaria in Anti - Febronio vindicato, Cesena 1771. part. I. dissert. II. De forma regiminis ec­ clesiastici a Christo Domino constituta; Gerdii, in op. Confutazione di due libelli diretti contre il breve Supcrsoliditate. Opp. ed. Rom. tom. XII. Duvalium Dt suprema rom. pontificis in eccles. pote­ state, part. L quaesi. III. prostat in Biblio­ theca maxima pontificia Thomae de Rocaberli tom. III. pag. 408 seqq. Chipias in opusc. Primatus jurisdictionis rom. ponti­ fici assertus, seu responsio ad dissert Ludovici Ellies Dupinii etc. Opp. ed. Rom. 1720. tom. III. pag. 51 seqq. statis contulit, ne regnum esset divisum ac desolaretur; instituit ad instar aedificii cui unum primarium fundamentum seu petram fundamentalem sup­ ponit ad illud regendum ne collaberetnr ’ ; instituit ad instar individui jugiter viventis cui propterea caput dedit, a quo membra singula dirigerenlur ac motum quodammodo acciperent, et cum quo unum corpus efficerent. 535. Universa traditio unanimis est in hac reddenda ratione institu­ tionis primatus, ut patet ex allatis patrum testimoniis: ita enim docuere ss. Irenaeus, Cyprianus, Hieronymus, Optatus, Augustinus, Leo M. ceterique omnes, nemine excepto, ex quibus alii adstruunt necessitatem conveniendi in lide et communione cum Petri sede ob ejus primatum, ut Irenaeus2; alii Christum contulisse primatum Petro, ut capite constituto, schismatis tollerrtur occasio, uti Hieronymus73; alii ut unitatis originem institueret, et unam ecclesiam, uti Cyprianus4; alii bono unitatis b. Petrum apostolis omnibus praeferri meruisse, uti Optatus 5 ; alii ut unitatem fundaret ex uno, ut s. Pa’) Hic ad cavillationes omnes praeca­ vendas protestantium, qui scandalizantur cum audiunt catholicos docere, Petrum esse fundamentum ecclesiae ex quo firmitas soliditasquc ejusdem pendeat cum tale funda­ mentum ex apostolo I. Cor. III. 11. sil so­ lus Christus Jesus, revocare in mentem patrum doctrinam debemus, qua haec ap­ prime inter se conciliantur. Ex doctrina siquidem ss. patrum eatenus Petrus petra seu fundamentum solidissimum est quod regit universum aedificium, quatenus a Christo fundamento et petra angulari essentiali fir­ mitatem soliditatemque accepit, ita ut quod Christus est natura, sit Petrus per par­ ticipationem. Hinc illud Augustini a petra Petrus: aliaque huc patrum ejusmodi effata referuntur ad idem significandum, quidquid Petrus est Christi virtute est. In quo pro­ fecto nihil est quo adversarii offendi possinl, siquidem id efficit Deus cui omnia possibilia sunt. Talis porro est doctrina ralholicorum. Quo igitur abeunt furiosae declamationes stolidi illius disputatoris genevensis cujus paulo ante mentionem inje­ cimus, dum cit. diss. pag. 6, 7 scribit: •Sur quelle pierre est donc bâtie l’église, hommes irréfléchis ou coupables qui, pour une misérable dispute de préséance et d’ambition, venez nous parler de substituer, pour l’appui et le gouvernement de l’église, un frêle roseau au Rocher des siècles?’ En autem responsionem quam nos ci praePtrrone. Praelectiones tlieolog. II. hemus, iisdem plane verbis quae ipse im­ mediate subjicit: «Ν’est-il pas évident, que si Pierre, que si les apôtres, que si les prophètes, peuvent être considérés (en un sens infiniment subordonné) comme por­ tant l’édifice de l'eglise, à leur tour ils sont portés par celui seul, qui en forme la véritable base?" El hoc omnino est quod nos praecise dicimus ac tuemur. -) Talem vim esse vocis principalitatem qua utitur s. Irenaeus', oslendil Ducangius in suo Glossario, ea enim passim ab an­ tiquis adhibetur pro principatu vel primatu. ut liquet ex Tertulliano De anima, cap. 13. ..Ad hoc dispicere superest principalitas ubi est, id est qui cui praeest.a Sic etiam Rcmigius anlissiodorensis in cantica: ..Ca­ put ergo, inquit, ecclesiae, principalitas mentis fidelium intelligitur." In libello pre­ cum Marcellini et Faustini legitur: ..Sed ne aliorum impietatibus et crudelitatibus sanguis effusus Christianorum diu piissimum vestrae principalitatis gravet imperium.“ Cf. alia exempla apud eundem auct. edit. Venet. 1739- tom. V. ad hanc vocem. 3) Lib. I. Advers. Jovinian. n. 26. De unitate eccles. edit. cit. pag. 195 ct alibi passim. ύ) Lib. VU. Adv* Parmen, edit. Albaspin. pag. 107 qui praeterea jam praemise­ rat lib. II. pag. 48. ..Negare non potes, scire te in urbe Roma Petro primo calhe- 18 il- p ,i I iL j . 1 n> : 11 3 »7 274 Cianus*; alii ut inferrent ibi esse ecclesiam ubi est Petrus, uti s. Ambrosius’; alii ut in uno Petro formaret ecclesiam, quemadmodum s. Augustinus1: atque uti unitatem significaret ecclesiae, universum mundum Petrum acce­ pisse, ut idem s. Doctor affirmat9; alii ut ex Petro ipse episcopatus d Ma auctoritas nominis hujus emergeret, uti s. Innocentius10: et ita porro per patres singulos discurrentes hanc constanter rationem invenimus ab ipsis assignatam, quare Christus primatum instituerit quem Petro contulit super omnes apostolos, super omnes fideles, super ecclesiam universam. Cujus quidem primatus virtus est efficiendi ut omnes Christi fideles conveniant sive in una eademque fide profitenda. sive in una eademque caritatis seu communionis compage constituenda, ut iidem patres docent. 11 536. Nec abnuunt adversarii ipsi non pauci, qui praeterea id conclu­ dunt ex analogia quae intercedit inter episcopos seu pastores singulis eccle­ siis praepositos ad earum constituendam tuendamque unitatem, ut docet apostolus 12, et pastorem seu primatem universalem quo totius ecclesiae imi­ tati prospiceretur. Horum testimonia partim exhibuimus, partim vero comdram episcopalem esse collatam in qua se­ derit omnium apostolorum caput Petrus: unde et Cephas appellalns est: in qua una cathedra, unitas ab omnibus serraretur, ne ceteri apostoli singulas sibi quisqnc de­ fenderent: ut jam schismaticus et peccator esset, qui contra singularem cathedram al­ teram collocaret. Ergo cathedra una est quae est prima de dotibus etc." Haud ignoro non­ nullos protestantes, quos inter praecipue Chillingworth, ac aetate hac nostra ejus­ dem vestigia premens, minister anglicanus D. Poole, ad elidendam hujus testimonii vim, contendere, quidquid eo in loco de romana Petri cathedra atque unitate scri­ pserit Optatus, non ecclesiam universam spectare sed illud dumtaxat peculiare schi­ sma Romae a donatistis excitatum, dum alium ibidem factionis suae episcopum, Macrobium, collocarant. Sed nimis id a veritate abhorret. Etenim Optatus 1. loqui­ tur adversus donatistas de notis quibus ca­ tholica ac vera Christi ecclesia discerni pos­ set, ac primo inter illas cathedram recen­ set. De ea igitur cathedra sermo erat quae totam spectaret ecclesiam. 2. Loquitur de sede romana tamquam unica et singulari relate ad ceteras sedes ab aliis apostolis erectas, nullamque licet apostolicam adver­ sus illam sine schismatis nota exurgere posse affirmat. De eo igitur unitatis dis- serit centro in quod ceterae simul conve­ nire deberent ecclesiae. 3. Loquitur de cathedra illa Petri per quam unam ceterae ecclesiae nolae simul probarentur. Subdit enim : Et per cathedram Petri quae no­ stra est, per ipsam et ceteras dotes apud nos esse; cap. 9. pag. 38. cd. Dupin. Optati mentem solide vindicavit adversus Poole egregius F. C. Husenbeth. catholi­ cus sacerdos anglus in opere S. Cyprion vindicated etc. seu J?. Cyprianus vindica­ tus adversus quasdam doctrinae ejus per­ versiones facias in libro rev. G. .4. Poole. Norwich 1839. pag. 04 seqq. Cf. etiam Dublin Review, August. 1839. in praeclaro articulo adversus Oxonienses inserto, cujus auctor est episcopus Nicolaus Wiseman strenuus rei catholicae propugnator. 6) Epist. III. (td Sympron. in bihliolh. patrum. Colon. Agripp. 1618. tom. IV. pag. 241. col. 1. 7) In Psalm. XL. η. 30. col. 879. s) Serm. CXXXVH. De verbis evang. Joann, n. 3. tom. V. col. 664. ’) Tract. C XVHI. in Joann, n. 4. tom. III. part. II. col. 800 — 801. “) Inter epistol. s. Augustini, epist. CLXXXI. n. 1. tom. II. col. 635. 1 ·) Cf. apud Ballerin. De ci ac ratiom primatus loto cap. 13. 15) Ephes. IV’. 11 seqq. 275 modiori loco «fleremus. Hic satis sit unum adducere protestantem Henke qui adeo hoc perspectum habuit, ut quamvis unitatem ecclesiae uti commen­ tum rejiciat, ultro tamen fassus est, ceteras causas ad primatus confirmatio­ ns haud suffecturas fuisse, nisi commentum illud unitatis assumptum extitujid, cujus constituendae causa Petrus ab ipso Domino curam ecclesiae cum auctoritate consecutus fuerit. 13 537. Cum igitur, tum ex Scripturis, tum ex constanti sensn traditional! totius antiquitatis, tum denique ex ipsa rei natura et adversariorum confes­ sione pateat, primatum ad unitatem ecclesiae suae constituendam et conser­ vandam a Christo fuisse institutum ac Petro collatum; pronum est inferre ipsum cum Petri obitu minime cessare debuisse, sed tamdiu esse in ecclesia perduraturum quamdiu ecclesiae unitas perdurare debet ex Christi institu­ tione, nempe usque ad mundi exitum, prout nobis ostendendum proposuimus. 1 I DIFFICULTATES. 538. O b j. Perperam romanenses adnituntur ostendere primatum Petri institutum fuisse oh aliquod objectum permanens, ac proinde ad alios de­ buisse transmitti. Si quod enim fuisset ejusmodi objectum, certe fuisset conservatio unitatis; jam vero 1. nulla unquam ex Scripturis adducta fuit probatio hujus rationis theoretical· de institutione Petri primatus, nullumque prorsus occurrit in Scripturis hac de re testimonium; 2. quod cum ita se habeat, jure infertur ex principiis Veronii, Bossueti, ceterorumque praestan­ dorum theologorum ecclesiae romanae, motivum institutionis primatus non posse fidei materiam esse, neque fundare articulum fidei. Numquam hoc motivum revelatum est, ac soli proinde conjecturae innititur. 3. Quod si s. Hieronymus, et forsan unus alterve praeterea pater romanensium ideae favent, id nequit istorum ideam objectum certitudinis efficere. 4. Nec obest ecclesiam in Scripturis appellari ovile, regnum, corpus, quod exigere videtur pastorem, principem et caput et quidem visibile prouti visibilis ipsa ecclesia est: siquidem ecclesia non est proprie, seu literaliter ovile, sed solum figu­ rate et improprie: idem dicatur dc regno et corpore: ejusmodi proinde locu­ tiones tantum significant ecclesiam esse societatem ordinatam; 5. porro essen­ tiale societati haud esse caput visibile, patet ex eo quod plures status existant absque monarchia. Quamvis autem institutio capitis ac pastoris plurimum conferat ad ecclesiae unitatem et ordinem, prout vel ipsi prote.· tantes confessi sunt, inferri exinde nequit Christum id perfecisse. Etenim nti animadvertit Bossuetus, nos minime insistere debemus meris ratiocina­ tionibus aut desideriis, sed promissionibtts certis, ct certae traditioni. Si semel desideriis aut somniis indulgere nos delectaret, possemus quidem optare rom. 1') Opusr. Hcadein. Lips. Î802. 18* h : i f· / 276 pontificem non modo innnnnem ab errore esse, sed insuper a peccato, igno­ rantia aut cupiditate. Possemus quaerere quare, si Christus dixit apostolis: Eccc ego vobiscion sum usque tui consummationem saeculi, non deberent epi­ scopi eadem promissione frui fidei indeficientis, ut apostoli? Concludamus igitur haud posse ejusmodi primatum demonstrari ut objectum permanens a Christo institutum esse; immo quamvis id probari posset, nondum jus divinum primatus romani constitutum foret, quoniam primatus Petri potuit a Christo institui non ob ecclesiae unitatem, vel aliud objectum permanens, sed veluti praemium ejus fidei. zeli et amoris erga Christum Dominum. 14 539. Resp. -V. A. ad 1. prob. D. Id est conceptis verbis nuspiam Scriptura affirmat conservationem unitatis motivum seu causam fuisse quare Christus instituerit primatum. C. aequi valentibus, N. Si semel haec regula admitteretur in dignoscendo quid Scriptura contineat aut non contineat, actum plane esset de innumeris prope veritatibus fidei quas nobiscum adver­ sarii profitentur adversus socinianos et rationalistas. Ubi enim quaeso, scri­ ptum est conceptis verbis, Filium esse consubstantialem Patri, 1res in Deo esse divinas personas, aequales, coaeternas in unitate naturae, ut de aliis sileamus?15 Satis proinde est quo aliquid in scripturis contineri dicatur, si expressa habeatur veritas quae illud involvat ac. supponat. Cum igitur ex dictis Christus ecclesiam veluti aedificium, domum, ovile, regnum, corpus instituerit atque illi assignaverit fundamentum, patrem familias, pastorem, principem, caput ad eam sustentandam et gubernandam, seu primatum Petro contulerit ad haec praestanda; fundamentum vero suapte natura ad illud unum aedificium quod ei superstructum est sustentandum, pater familias ad unitatem domus, pastor ad unitatem ovilis, princeps ad unitatem regni, caput ad unitatem corporis constituendam et conservandam ordinata sint; pronum est inferri hac de causa, ob finem scilicet ipsi primatui insitum, primatum esse a Christo institutum : praesertim cum si quod adhuc dubium superesset. ex sensu traditional! perpetuo et constanti sublatum fuerit. 540- Ad 2. xV. Siquidem numquam aut Veronius aut Bossuetus aut 1 ') Ita Palmer up. cit. pari. VIL cap. 2. vol. II. pag. 493 seqq. cujus nonnulla ar­ gumenta praetermisimus utpote quae vel nos minime feriant, vel quorum vis pendeat ex iis quae antea dissolvimus. 1 s) Multiplicari ejusmodi exempla facile possent tum ex baptismo infantium, Ium ex baptismo collatu ab haereticis, ex suf­ fectione diei dominicae sabbato ad Deo cul­ tum exhibendum etc. Verum hisce opus non habemus, cum omnibus obvia sint. Dum cerno Palmerium in dubium revocare utrum Christus instituerit primatum ad uni­ tatem ecclesiae conservandam, mihi videre videor incredulos illos philosophos, qui non ita pridem ad impugnandas causas finales negarunt, aut saltem in dubium revocarunt utrum oculi nobis a natura, ut ipsi loquuntur, dati fuerint ad videndum, aures ad audiendum, pedes ad ambulan­ dum. Qui merito insaniae insimulati in hoc sunt, cum hic finis ex ipso horum sensuum aut membrorum officio patefiat, ipsique in­ trinsecus quodammodo atque essentialis iit 277 quidquani alius catholicus theologus talia posuerunt principia, ex quibus in­ ferri jure queat motivum instituendi primatus non posse fidei materiam esse, neque fundare articulum fidei, uti autumat adversarius. Ut enim insistamus Regulae fidei Veronii, his verbis ab eo proponitur: fllud omne et solum est de fide quod est revelatum in verbo Dei, et propositum omnibus ait ecclesia catholica fide divina credendum. 16 Animadvertit autem aliquid posse esse revelatum a Deo etiam in verbo suo obscure, ac ecclesia interprete egere a qua proponatur credendum uti revelatum, cum ecclesiae sit sensum verbi Dei seu scripti seu traditi aperire. 17 Ex hac regula infert ipse Veronius de fide esse romanum pontificem esse successorem b. Petri principis apostolorum, et verum Christi vicarium, totiusque ecclesiae caput, atque omnium Christia­ norum patrem ac doctorem, ipsique in b. Petro pascendi, regendi ac guber­ nandi universalem ecclesiam a Christo plenam potestatem traditam esse. Si itaque ex regula Veronii de fide est rom. pontificem esse Petri successorem, et plenam in Petro potestatem a Christo accepisse pascendi, regendi ac gu­ bernandi universalem ecclesiam; nonne includitur in verbo Dei motivum in­ stitutionis primatus, ad constituendam scilicet et conservandam in perpetuum crclesiae unitatem? Cum vero regula a Veronio tradita admissa sit ab omnibus catholicis theologis, non est cur in singulorum sententias ulterius inqniramus. 18 l6) Regula fidei catholicae·, cap. 1. §. 1. ,T) Ibid. §. 2. Hic vero animadverten­ dum est, quo melius intelligalur adversarii mens dum urget auctoritatem Veronii, ipsum alibi citare Veronium, qui affirmat duo re­ quiri ad constituendum articulum fidei, ac 1. quod revelatum a Deo sit per prophe­ tas. apostolos seu authored canonicos (al­ ludens evidenter ad Scripturas); 2. quod propositum sit ab ecclesia. Jam vero Verouius in rcg. -cit. scribit: quod revelatum sil in verbo Dei, quod potest esse sive scriptum sive traditum; asl hoc Palmcrio n IFF ICI' L T A TES. 554. I. Obj. 1. Nullis argumentis biblicis ostendi potest Petrum Ro­ mam se contulisse aut ibi mortuum esse: 2. immo argumenta biblica utrumconligil apud Montem Altum ann. 1328. haec habet; .Che a di dieci di settembrc si partirouo da Corneto, e vegnendo moriva a Moule Alto il perfido heretico, e maestro, e conducitore del Bavero, Maestro Marsilio da Padova; e giunse il Bavero, et Γ hoste suo a Grosseto a di 15. di settembrc.·· Apud Muratori Rerum ftalicar. Script. torn. XIII. cf. etiam Raynaldi ad ann. 1327, 1328 et 1331. Talis porro est qui nobis a protestanlihus veluti catholicus objicitur. ■”) Sane Lutherus , si fides habenda Fevardentio in notis ad cap. 2. lib. III. s. Irenari, fassus est: ..Omnes historias affirmare Petrum fuisse primum Papam Ro­ mae.·' Theoph. Raynaldus tamen in cit. Disputat. De bicipiti ecclesia, tom. X. pag-. 262 scribit Lulherum bene polum as­ seruisse incertum fore quod Romae Petrus fuerit. Sie etiam Calvinus in Instil. lib. IV. cap. 6. §. 15. cum congessisset omnia quot­ quot potuit argumenta ad negandum Petri in urbem adventum , illa scilicet eadem quae deinde saec. XIX. audacter urcet ministellus ille genevensis de quo scripsimus, con­ cludit: . El tamen propter hunc scriptorum consensum, non pugno quin illic mortuus fuerit (Petrus) : sed episcopum fuisse, prae­ sertim longo tempore, persuaderi nequeo." In commentario autem in II. epist. Petri ad cap. I. v. 14. audacius scribit: ..Quo­ modo autem si Babylone (ut ipse gratis supponit) oraculum accepit de propinqua morte, Romae crucifixus est? Certe nisi maria et terras momento transvolaverit, pro­ cul ab Italia mortuum esse constat.·· (Opp. ed. Amslclod. toni. VII. pag. 36.) (ta sem­ per sibi cohaerent haeretici. 3î) Tales sunt Caveus, Hammondus, Pearsonius, Grotius, Usseritis, Charnier. Blondellus, Junius, Jos. Scaligerus, Joann. Pappi us, Kipping, Bebelius, Illigius, Joaun. Clericus, Sam. Basnagius, Isaac Newtonin. aliique quorum singillalim loca recenset Fogginius op. cit. exercil. I. His vero alii adjiciendi sunt ex rccenlioribus adversus fanaticum ac furiosum provocatorem gcncvensem, qui opusc. cil. pag. 26. scribit: ull n’est point si surprenant, qu’il ait fallu aux protestons plus d’un siècle pour sortir entièrement du bourbier où ils se trou­ vaient enfoncés," nempe Schrôck, Christi. Kircheng. seu Historia ecclesiae Christia­ nae, part. II. pag. 155. ubi scribit: ►Nul­ lum fortasse eventum est in veteri historia ita extra quaestionem positum subsidio testi­ moniorum adeo consentientium antiquorum doctorum Christianorum, uti istud (de Petri in urbem adventu).** Berlholdl, Historischkrilische Einleit. etc.,* seu Introductio Histo· rico-critica in V. et N. T. P. 5. pag. 2690. .Ejus (Petri) Romae praesentia, scribit, ei martyrium ibi ab eo passum, plenum est historica certitudine." Idem scribuntNeander in Allgem. Gesch. der chrisll. Relig. sci Historia unicers. religion, et ecclesiat, lum. I. sect. I. Colin, Allgem. Encycl. ctcsou Encyclopaedia, unicers. scientiarum tl artium, part. XVIII. pag.42. Gicseler Lehrbuck der Kirchengesch., seu Manuale Hi>l Ecclesiasticae, tom. I. edit. 2. Bonn. 1827. pag. 89. not. (e), haec habet: ..Fuit polemica factionis, si nonnulli protestantes, speciatim Spanhemius . ad exemplum quo­ rumdam adversariorum pontificum medii aevi, inficiari voluerunt Petrum umquam Romae fuisse.·· Cf. apud Roskovâny op. cit. pag. 17. not. 45. 283 que evertunt, ut patet ex silentio Pauli dum ex Urbe scribit, aut «eribit ad Romanos; quibus praeterea suum patefacit consilium ac vehemens desiderium eos invisendi, ut aliquid ipsis gratiae spiritualis impertiret, nempe gratias gratis datas, cum nondum apostolorum aliquis illuc appulisset, sed solum ab advenis romanis (quorum lit mentio Act. II. 10) de tide Christiana aliquid accepissent. Quod clarius adhuc fit ex proposito Pauli in iis tantum locis praedicandi evangelium in quibus ajii apostoli nondum praedicassent: Ne, ut ipse loquitur, super alienum fundamentum aedificaret. 33 3. Exploratum denique est penes eruditos Petrum Babylone Assyriorum quondam metropoli priorem suam scripsisse epistolam, ut constat ex I. Petr. V. 13, ac propterea etiam posteriorem ad easdem provincias datam prout ex cap. ΠΙ. 1 abunde liquet: porro cum hanc epistolam proxime ante mortem Petrus conscripserit, mi ejus verba ostendunt cap. 1. 14, aperte exinde colligitur argumentis bi­ blicis evinci neque Petrum Romam venisse, neque in ea urbe esse martyrio sublatum. 34 4. Id ipsum patet ex chronologia quam exhibent Acta apostolica ac Pauli epistolae ex quibus certissime constat anno aerae Christianae 66, in quo Petrus martyrio functus perhibetur, Romae ipsum minime degere po­ tuisse. 5. Haec autem argumenta infirmari nullatenus possunt ex antiquita­ tis traditione; ceteris enim omissis quae peti possent ex defectu critices, ex documentorum falsificatione aliisque ejusmodi, si rem ad suam originem re­ vocemus, deprehendemus non alios testes hujus traditionis existere praeter Ignatium et Papiam : ceteri enim nimis distant a facto ut eorum testimonium admittere possimus, iique jam a Papia decepti fuerant. 6. Jam vero testimunium Ignatii dubium est; nondum enim est exploratum, epistolas quae 33) Rom. XV. 20. Ita Rosenmüller se­ nior in Schol. in epist. ad Rum. ed. V. jeç. 354. J') Ila Michaelis introduction au Nouemu Testament, Genève 1822, tom. IV. part. II. chap. 27. pag. 328 seqq. cui prae­ iverant praeter Calvinum 1. c. Erasmus, Drusius, Capellus, Lightfootus, Bcngclius, Wetstenius, Basnagius, Beausobrius aliique apud Poll in op. Novum Testament, yraece perpetua udnotatione illustratum, ed. Koppianae vol. IX. fasc. II. Gotlingac 1810, 1’roleg. pag. 15 seqq. ubi hic auctor Mi­ chaelis aliorumque sententiam maxime sta­ tuere confirmareque nititur. His addendus ex reccnlioribus exegetis biblicis Eichhorn in Introduct. in Nonum Test. ed. 2. Lips. 1820. cujus verba inferius dabo. Ex catho­ licis vero his assenliuntur, saltem quoad interpretationem vocis Babylonis in sensu proprio cl non figurato, Hug apud Cellériw Introduction, etc. pag·. 467. ct Scholz qui in suo Noro Testamento yraece, Lips. 1830. Prolog. pag. 168 scribere non dubi­ tavit: » Epistolae Petri in Mesopotamia inde ab ann. 53 ad anu. 70 (transcribe­ bantur). Ex quibus verbis patet hunc au­ ctorem non solum affirmare, Petrum Ba­ bylone Mesopotamiae priorem scripsisse epistolam, verum etiam posteriorem et qui­ dem ab ann. 53 ad ann. 70. Cum vero Pe­ trus martyrio sublatus fuerit juxta commu­ nem veterum sententiam ann. circiter 66. consequens est, ex mente hujus scriptoris, Petrum nec Romae fuisse neque ibi mur­ iem obiisse juxta argumentum Calvini. Omitto, ut patet, anachronismum, quod nempe dari potuerint a Petro anti. 70 epi­ stolae, quum ipse fuerit martyrio functus ann. 66. 284 ."itb epi." nomine circumferuntur, genuinas osse, aut saltem non ruisse inter* pointas; Papia" autem utpotc mediocris ingenii vir et in pluribus aliis de­ ceptu.". idoneus non est ad testandum; Irenaeus porro ac reliqui posteriores a Papia fuerunt in errorem inducti. 7. Neque res melius conficitur ex monu­ mentis de quibus haud constat an fuerint coaeva; nec tantae esse poterant molis ut publicum testimonium exhibere valeant. 8. Omni propterea tradi­ tione destitutum est factum istud Petri., sive quoad ejus in Urbem aihontuin sive quoad ejus in eadem urbe martyrium, quod praeterea Scriptura impos­ sibile ostendit.35 Ergo. 555. Resp. ad 1. Tr. Λ. Neg. conti. Inosset quidem huic argumento vis si Scripturarum silentio documentis historicis locupletissimis abundo non suppleretur: cum vero ex dictis constet univorsam antiquitatem eamque remotissimam nos certiore" facere de Petri in Urbem adventu, deque ejus inibi episcopatu et martyrio, perperam obtruditur defectus documentorum biblicorum. Ridiculum sane prorsus esset aut negare, aut in dubium saltem revocare existentiam ac. gesta sive Neronis, sive Domitiani, aut Nervae eo quod argumentis biblicis de illis haudquaquam constet. Talis porro est adversariorum agendi ratio. Transmisimus porro propositi argumenti antece­ dens, cum adversarii assumant uti certum, quod vel falsum, aut dubium sal­ tem est, quemadmodum ex iis patebit quae de urbe Babylonis dicemus. 556- Ad 2- A. Ad probationem autem quae desumitur ex Pauli silentio quod tantopere urgent adversarii, dicimus nullius plane roboris esse, cnm exinde non exurgat nisi argumentum negativum, non autem contrarium; eo magis quod valde, probabiles reddi possint ejusmodi silentii rationes. 3S 557- Desiderium vero quod patefacit Paulus invisendi Romanos, uon habet pro objecto, uti adversarii putant, collationem gratiarum quas vocant *·*) Ita cit. provocator genevcnsi.s. de­ tractis ejus furiosis declamationibus, in /Hsserlation utr Ui question : si Pierre u été ii Rome. Genève 1833, pag. 22 seqq. iQJ Cum hoc argumentum ex silentio peti solitum . desumatur sive ex Actis Αροstolicis, sive ex Pauli epistolis, diversa ratione eidem occurritur. Quod spectui ad silentium Act. Apostolicorum animadvertunt catholici propositum s. Lucae non fuisse Petri gesta referre et persequi, sed acta potissimum s. Pauli cujus discipulus el peregrinationum comes fuit; quamquam nec omnia Pauli gesta narraverit, ut constat ex epist. ad Galatas, cap. L 17. 18. Quod vero attinet atl epistola" Pauli, iidem ob­ servant Petrum potuisse esse absentem ab Urbe sive cum apostolus scripsit epistolam ad Romanos, sive eum ab urbe Roina non­ nullas scripsit epistolas. Notant praelerra quod si ex eo quod Paulus nullam salutem dixerit Petro, concludi posset Petrum Ro­ mam non venisse, concludi pariter possri non fuisse Jacobum episcopum Solymorum eo quod Paulus scribens ad Hebraeos Jacobtnn non salutaveriL Idem dic de epi­ scopis Galatarum. Ephesiorum, Thessalo· nicensium . aliorumque populorum quos in epistolis ad eos datis expresse non memo­ rat Paulus. Attamen hoc silentium est lo­ tus Achilles Calvini, Illyrici, Spanhemii. ac demum nostri provocatoris genevensis. Cf. Fogginium op. cit. Erercit. IV. ulv istorum nugae [dane dissolvuntur. gratis datas, sod, ut ipsomet declarat, mutuam dare et accipere consolatio­ nem; on quomodo ipse rem explanet: Id est simul consolari in vobis, per (tim, quae invicem est, fidem vestram atque meam. 558. Mirum porro est, quod subdunt de propagatione evangelii, immo de fundatione ecclesiae omnium nobilissimae per advenas romanos, de qui­ bus ignoratur etiam conversio. Quod si ab iliis advenis fundata est eccle­ sia romana, quare pariter aliae ecclesiae fundatae non sunt a Parthis, Medis, Aelamitis, Mesopotamiis, etc., qui omnes pariter interfuerunt miraculo quod contigit Hierosolymis die Pentecostes? Quorsum apostoli universum pera­ grati sunt orbem tanto labore ac vitae discrimine, si facili adeo ratione fundari poterant ecclesiae? Tales sunt nugae criticorum nostrorum biblicorum ! 36 559. Nec magis soliditatis habet quod adjiciunt de Pauli proposito praedicandi evangelium iis in locis quae alii apostoli minime perlnstrassent; tum quia objecta verba ejus tantum curam significant et studium quod habuit dum antea perfungeretur apostolico ministerio in regionibus quas ibidem memorat; tum quia haec respiciunt praesertim Hispanias ad quas se conferre meditabatur, ita ut vix esset Romam pertransiturus 39 ; tum denique quia, ipso apostolo teste, non constituerat sibi Romae fundare ecclesiam, quae nempe dum haec idem scriberet, adeo jam florebat ut ejus fides annunciaretur in universo mundo·10·, sed hoc sibi unum proposuerat, confirmare Ro­ manos ea ratione quam modo exposuimus.4 ' 560. Ad 3. D. Exploratum est Petrum Babylone Assyriorum metropoli priorem suam scripsisse epistolam penes eruditos audaciores contra sensum 3Î) Rom. L 12. 3S) Cf. Fogginiuiri op. cil. Ewercit. V. in qua Basnagii ceterorumquc prolestanlium vagas conjecturas, adductis gravissimis ve­ terum testimoniis, depellit. Hacc autem ipsa denuo refricantur. Nam ; Nil sub sole novum. ”) Rom. I. 8; XVI. 19. ,0) Cf. Estium in Comment, ad hunc locum, ubi observat juxta gr. textum legi v. 12. Id autem est ad simul consolandum, τούτο δέ lori βυμπαρακλη^ήναΐ·, ita ut sensus sit : id volo, ut communem atque ona vobiscum consolationem seu recreatio­ nem capiam ex mutua communicatione fidei vestrae et meae. Siquidem ipsa confirma­ tio fidei romanorum futura erat Paulo, si­ mul el illis, materia consolationis et gaudii. Adnolal praeterea vocem χάραμα v. 11. quae de iis donis accipi solet, quae dan­ tur ad aliorum utilitatem, posse etiam ad alia extendi, perinde ac si dixerit: Causa tanti mei desiderii, non alia est, quam ut supra ea quae jam accepistis, aliquid adhuc donorum seu gratiarum spiritualium vobis per meum ministerium impertiar. Sed eum vide. 4') Apposite Theodoretus in Comment, in ep. ad Rom. ex hac ipsa voce confir­ mandi qua utitur Paulus, colligit, a Petro Romanos in fide institutos esse. En ejus verba: >.Et quia primus eis magnus Petrus doctrinam evangclicam praebuit, necessario intulit ad confirmandos vos, ds το στηριχ^ηναι vuàf. Non enim aliam, inquit, doctri­ nam vobis afferre, sed eam, quae jam ob­ lata est confirmare, ct arbores jam plan­ tatas irrigare volo." Opp. ed. Paris. 1643. tom. III. pag. 14. I I .'.T. |7 286 c* I » Rumae scripsisse evangelium probante Petro, quemque hujus ipsius epistolae, totius antiquitatis, C. penes saniores criticos. A. Nam 1. fatonte ipso Mi­ dictante Petro, sententias exarasse plures affirmant.53 Cum his porro omni­ chaelis, praecipuo obsoletae jamdiu sententiae instauratore, veteres omnes bus argumentis extrinsecis et intrinsecis si leves conjecturas conferas quibus patres de romana urbe intellexerunt Babylonem de qua Petrus loquitur recentiores cuncta innovandi lubidine ducti eo devenerunt, ut vel Chaldaeae rationes attulerunt quare Petrus Romani Babylonis nomine designaimmo et metropolim, vel .Aegypti hujus nominis urbem, aut ipsam Hierosolymam verit. 43 2. Idem praestitere historici antiquissimi Papias44, Clemens alecontenderent, comportes eas plane evanescere M ; praesertim significatam esse xand.4 5, Eusebius48, aliique fere omnes qui hoc de argumento scrips*· cum non desint ex antiquitate documenta e quibus novimus Romam quanrunt. 4 ’ 3. Idipsum adstniitur ex argumentis ipsi epistolae intrinsecis, *j doque Babylonis nomine fuisse significatam.55 Negamus propterea nulla qua nimirum constat Petrum commonefacere Christianos asiaticos de imminenti persecutione ex parte imperatori s 4 8, quod quidem Romae commoranti n) Cf. AA. quos paulo ante allegavi­ articuli observat, ejusmodi inscriptionem ex indiciis facile erat cognoscere, minime vero Babylone dissita adeo urbe a mus, qui uno animo testantur Marcum comi- quae ponit sepulcrum Petri in diverso centro imperii et Parthis subjecta49; constat praeterea Petrum obedientiam I lem et interpretem fuisse s. Petri, qui pro­ omnino loco ab eo quem ei assignat narra­ pterea existimant s. Marcum fuisse amanuen­ tiuncula (legenda) ecclesiae catholicae, reet subjectionem imperatori ejusque ducibus ad exemplum Pauli 50 commen­ sem Petri, quatenus ei calamum ac stylum ipsa probatione destitui; attamen nihil esse dasse, quod iterum de imperii subdito pronum est intelligere; in ea praeterea aecommodaveril in scribendo. Sane stylus quod eam incredibilem efficiat. Tanti pro­ lit mentio de Silvano seu Sila prius Pauli deinde Petri comite 5 ‘, notissimo prioris epistolae a stylo posterioris nonnihil inde faciendam esse quanti narratiuncula altera, quod Petri ossa Romae consistant. discrepat utpote ab alio exaratae. in illis regionibus ad quas per Silvanum Petrus epistolam suam mittit41, J‘) Horum omnium discrepantium sen­ Ex historia apostolorum novimus Petrum nec non de Marco, quem, ut vidimus, veteres ad unum omnes referunt multo tempore Joppc conversatum esse: '-) Introd. au Nouveau Test. tom. IV. part. IL chap. 27. sect. V. pag. 340. Mirum porro est sagacem hunc scriptorem communi scriptorum graecorum et lalinorum consensui circa interpretationem vocis Babylonis do urbe Roma opponere aucto­ ritatem unius ani alterius obscuri syri scri­ ptoris medii aevi, ci provocare ad Joann. Sim. Assemanum, tom. III. Bibi. Orienta­ lis. Jam vero Asseir.anus in tom. III. part. I. non referi nisi Amrum Matthaei qui in vita Maris el in lib. Alagdal., part. II. cap. 8. affirmat Petrum praedicasse in Oriente, hoc est in Mesopotamia et Chaldaea, et Ba­ bylonem in altera Petri epistola memora­ tam nil aliud esse, quam celeberrimam il­ lam Assyriae urbem. Cui addendus Jesujabus Nisibenus in lib. adversus sectas, part. II. cap. 8. qui tamen scribit Petrum Babylone ubi epistolam priorem scripserat una cum Marco comite Romam se contu­ lisse, apud eundem Assemanum tom. III. part. IL pag. 6. Porro hi soli sunt ex scri­ ptoribus syris quos affert Assemanus asse­ rentibus Babylonis nomine Petrum metro­ polim Chaldaeae designasse, quos quidem ipse confutat. Cf. Baron, ad ann. 45. num. 18. Apud Euseb. lib. II. cap. 15. Ibid, et in Chronico. Loc. cil. 4T) Cf. Valesium in adnol. ad loo. eil. nccnon Fogginium op. cît. Exercit. X. Dni fere omnes quia Cosmas Indicopleusla scxti sacc. scriptor in Topoyraphia Christiana apud Montfaucon in Nora Collect. Patrum. Paris. 1706. tom. II. pag. 147—148. Babyloneni de urbe Assyriae intellexit, scri­ bens: ..At enim in romana primuni ditiône apostolorum tempore Christiana praedicatio diffusa est: statim vero postea in Perside per Thaddacuni apostolum. Et sane in catho­ licis epistolis scriptum est: Salutat cos ecclesia quae est in Babylone coelecta." De hoc scriptore aegyplio cf. Montfaucon in erudita praefat. ad ejus opera. nolog. hiatum relinquit ab ann. 52 ad ann. 70: quo temporis intervallo quare Petrus Romam venire non potuit? 4S) Salis hic mihi sit quatuor cx polioribus chronologie appellare, duos cx catho­ licis, duos vero ex prolestantibus qui optime componunt chronologiam quae in Aciis Apost. habetur, cum historia testatissima de Petri in Urbem adventu ejusque in eadem Urbe martyrio. Ex catholicis cf. Pctavium in Doctrina temp. lib. XI. capp. 13 et 14. ubi disjicit eadem ferme argumenta nunc denuo a genevensi prolata: item Ricciolium in Chronologie, reformata, lom. L lib. IX. cap. 2. n. 5 — 8. Ex prolestantibus cf. Jo­ seph. Scaligerum in Thesauro temporum. Amstelod. 1657. ibid. Animadv. ad Eustb. Chronie, pag. 189 et 197. et Jac. Usseriym in Annalibus V. et N. Testam. Genevae 1722pag. 646, 647. ubi et Petro cruci affixo ap­ plicat illud Joann. XXL Quum senueris, etc. Quibus summis chronologie si provo­ cator noster comparetur, quantillus demum erit? . i9) Cf. Ricciolium loc. cil. et ScâBÿfrurn loc. cit. nec non Colelerium in noL 3fi et 39. ad I. epist. s. Clementis ad Corinth. factis traditio viva conservatur. Nunc addo eadem plane ratione qua adversarii utuntur ad factum istud evertendum, posse authentiam sacrarum N. T. Scripturarum everti; nec cnirn, ut postea videbimus, potioribus illae argumentis innituntur. En quo se conjiciant imprudentes ejusmodi impugnatores? 563. Ad 6. iV. Ignatius enim scribens ad Romanos profitetur se iis non imperare ut Petrus et Paulus00: ecquis porro non videat apertam allusionem ad hos apostolos qui rornanos instituebant, immo eum loqui de re notissima? Mirum porro est adhuc suspicionem ab adversariis ingeri de genuinitate epistolarum Ignatii in tanta critices luce, quum vel ipsi protestantes illarum vindicias susceperint61; idem dic de interpolatione, postquam epiitolae genuinae ab interpolatis apprime distinctae sunt, et exquisita est inter utrasque collatio usque ad apices instituta. 02 Verum quo non impellit hae­ reticus furor? 564. Licet vero Papias fuerit angustae mentis, ac facile propterea de­ cipi potuerit sive in nonnullis speculativis opinionibus, sive in facilitate quasdam admittendi traditiones, non inde sequitur ipsum haud potuisse testem e-se facti celebratissimi ac vulgatissimi: alioquin rudes omnes inepti plane essent ad fidem faciendam in tribunalibus. Quod vero Irenaeus deceptus fuerit a Papia, gratuita assertio est, quae eadem facilitate contemnitur, qua profertur. Non satis est asserere, sed praeterea necesse est probare, quod numquam adversarii efficient. 565. Ad 7. V. Etenim nisi fuissent coaeva, nulla ratione ad illa monu­ menta potuisset Cajus initio saec. III. scilicet, ann. 210. provocare haereticos a quibus facile falsitatis argui potuisset; nec enim minus audaces erant hae­ retici saec. III. qnam sint haeretici saec. XIX. Siluerunt tamen illi: argu­ mento itaque ineluctabili est, quod nihil haberent reponendum. Ridiculum nutem est quod opponitur de exiguitate illius monumenti, perinde ac si ad fidem faciendam opus esset erigere templum s. Petri. Certe si haec ratio valeret., frustra Jacob lapidem erexisset in titulum, aut veteres patriarchae acervum lapidum pro monumento posuissent. 566. Ad 8. Neg. conseq. ex falsis praemissis deductam, uti ex datis responsionibus aperte liquet; prout falsum est Scripturas impossibile utrum­ que factum ostendere, quae quidem demonstratio unice innititur silentio *·) En verba s. Ignatii : Οΰχ ώ( Hlrpof λλι Πανλοί διατάββομαι ύμΐν · Ixeivoi από­ στολοι κ. τ. λ. Non ut Petrus et Paulus praecipio nobis. Illi Apostoli } etc. “) S. Ignatii .epistolarum vindicias ex prolestantibus inter ceteros egerunt Joann. Pearsonius in prolixa disputatione adversus Dallaeum, quae prostat ad calcem vol. H. Perrone, Praelectiones theolog. Π. Patrum Aposiol. Cotelerii, et Isaac Vossius in epist. ad Andr. Rivetum datis ad­ versus Blondellum; ibid. pag. 439 seqq. °2) Cf. Praefati. Usserii, Vossii et Cotelcrii in Ignatium apud Cot. 1. cit. pag. 5 seqq. nec non ibid, erudita prolegomena Jac. Usserii in Ignatium, tom. II. part. II. pag. 187 seqq. 290 Pauli in II. ad Tinioth. scripta paulo ante ejus mortem·’; cujus autem ponderis sit argumentum quod ex ejusmodi silentio eruitur, paulo ante vidimih. 567- 11. Obj. Saltem ostendi nequit Petrum fuisse romanae urbis episcopum. Etenim !. id non conficitur ex eo quod sedes romana passim Cathedrae Petri nomine insignita fuerit, eum exploratum eruditis sit de alia­ rum etiam ecclesiarum episcopis dici eos cathedram Petri obtinuisse, immo et Petri successores fuisse vocatos. 2. Certe nemo apostolorum peculiarem gessit episcopatum: 3. secuni enim invicem pugnant apostoli et episcopi munera; apostoli siquidem munus exigit nulli peculiari loco addictum esse, episcopi autem certam sedem et peculiarem gregem exposcit. 64 Ergo. 568. R. -V. A. Ad 1. prob. D. Legitur de aliarum ecclesiarum episcopis eos obtinuisse Petri cathedram, et vocatos Petri successores abusive et ini% proprie, C. proprie, Ύ. Nempe quandoque etiam aliae sedes praeter roma­ nam dicuntur cathedra Perri, earum que praesules Petri successores phires ob causas, ac 1. quia ex Petri cathedra sua veluti ex fonte, episcopalis juris­ dictio promanat; 2. quia unitatem ipsius constituunt cum Petri cathedra, quae totius ecclesiae centrum est : 3. quia peculiares illae ecclesiae vel a Petro, vel ab aliquo ejus successore institutae fuerunt. His propterea aliispue ejusmodi de causis factum est, ut interdum lata quadam significatione iis nominibus sedes illae fuerint insignitae, et earum episcopi Petri succes­ sores nuncupati. Ceterum nunquam in istorum episcoporum catalogis primo loco ponitur Petrus, uti constanter fit in catalogis ecclesiae romanae: num6î) Ridiculum plane est quod a nonnul­ lis urgetur argumentum ex verbis Pauli II. Tim. IV. 16. -In prima mea defensione nemo mihi affuit, sed omnes me dereli­ querunt,n quae sine injuria s. Petri scri­ bere non potuisset apostolus, perinde ac si Petrus qui et ipse in vinculis detineba­ tur, potuisset Paulo suppetias ferre. Cete­ rum apud protestantes nondum exploratum est quo tempore haec epistola exarata sit, ut ab ipsis urgeri possit adversus nos. Cf. Michaelis op. cit. tom. IV. chap. 22. sect. II. Hic demum observo quam feliciter pro­ testantes inter se pugnent dum aggrediun­ tur catholicos qui Romam Petrum venisse ibique mortuum esse tuentur. Etenim juxta Calvinum Comment, cit. in L Petr. epist. pontificii in illam venere sententiam quod Petrus Babylonis nomine Romam signifi­ caverit, ex praeconcepta falsa sententia quod Petrus Romam venerit : at vero juxta Eich- hornium op. cit. ideo catholici autumant Petrum venisse Romam quod Babyloni? nomine mystice Romam interpretati fuerint. Sic enim scribit: -Habitatio Petri Romae juxta majorem omnem probabilitatem, fa­ bula est. Innititur compilationi prioris epi­ stolae suae Babylone I. Petr. V. 13. quod nomen primitiva ecclesia exponebat figu­ rate de urbe Roma; et super hoc id omne aedificatum est quod mundus christiania antiquus et novus fabulatus est de illius meritis cum ecclesia rom., de ejus illic primatu, ac de suo martyrio. Ego fidenter quaeru : ubi aliunde haberetur hujus rei probatio? Et historia critica deberet ne pati probationem adeo inopportunam?· Ita quidem isti novi gigantes. 6 4) Ila Sain. Basnagius in Ajmal. poli lieu- eccles. ad ann. 51. §. 31; ad ann. 40. 20: ad ann. 42. §. 8. 291 qusm dicitur Petrum in illa ecclesia sedisse eamque ad mortem usque rcsisse, uti semper de rornana occurrit ecclesia. 569. Ad 2. A7- Universa siquidem antiquitas docet s. Jacobum fuisse episcopum ecclesiae Hierosolymitanae ° ' : quod si reliqui apostoli certam sibi sedem non elegerunt, ut sibi Petrus romanam delegit, ideo est quia in illis non extabat peculiaris ea ratio qua Petrus ad suam eligendam debuit per­ moveri. Petrus enim, praeter apostolatum omnibus collegis suis communem, habuit primatum in universam ecclesiam, quem cum alii, dum ipse in vivis ageret, tradere non posset, debuit necessario certam eligere sedem in qua primatus hic sibi divinitus collati relinqueret haeredem, cum ex Christi in­ stitutione deberet juxta dicta esse perpetuus. 570. Ad 3. A>7. Uti constat ex episcopatu Jacobi. Accedit, optime potuisse Petrum utrumque munus conjungere, apostoli nempe atque episcopi. Constituta enim semel ecclesia romana, potuit episcopatum per vicarium ad­ ministrare, ac varias interea excursiones ipse facere, prout reipsa Petrum se gessisse certissima historica documenta testantur. 6 n —- a PROPOSITIO III. Romani pontifices Petri in episcopatu romano successores illius primatum ■jure divino obtinueruntnon autem humana sive ecclesiastica sive politica dispositione. 571. Uti ex ipsa propositionis enunciatione liquet, apprime secerni de­ bet in rom. pontificibus eorum successio in romanum Petri episcopatum, seu romanam Petri sedem et cathedram, a successione in ejus primatum. Successio enim in Petri episcopatum juris ecclesiastici est, successio vero in illius primatum est juris plane divini. Successio in Petri sedem uti conditio •olum se tenet ad successionem in ejus primatum, qui cum ex Christi instilotione, quod ostendimus, perpetuus in ecclesia sit et. alligatus personae s6) Cf. Papebrochium in op. cit. Re­ 4i) Uli Hegesippus apud Euseb. lib. II. rap. 23- Clcm. alex. ibid. cap. 1. Eusebius sponsio ad exhibit, errorum, part. I. art. VII. ipse ibid. cap. 24; item lib. III. cap. 5 el §. 4. ubi luculenter ostendit a b. Petro adrap. 7; item lib. VII. cap. 19. Epiphan. scitos fuisse ad ecclesiae rom. administra* Haeres. LXXVIII. edit. Petav. n. 7. Chry- iioncm adjutores Linum et Clementem quos wsl. Hom. XXXVIII. in I. Cor. n. 4. ordinaverat episcopos, ul se absente Ro­ Cyrillus hierosol. Catech. XIV. n. 21. el mae episcopalia munera obirent. Idem osten­ dit Isaacus Vossius in Respons. ad Blonalibi passim. Hieronym. De viris illustr. rap. 2. cd. Vallars. cl in Comment, in ep. dellum ad calc. tom. II. Pair. Apost. Coad Gal. lib. I. cd. cit. tom. VH. pag. 396. tclerii pag. 443. nec non Godofredus VcnAugustinus lib. II. Cont. Crescon. cap. 37. delinus in Diss. De Clementis et ejus epistolar, tempore divinatio. Ibid. tom. I. M Cont.. liter. Hier. Petit, Pelli, lib. II. cap. rap· 51. SIpag. 138. 19 * Vf i T. Petri, Iit, ut qui Petro in episcopatu succedit, hoc ipso in ejus primatum, ex Christi dispositione succedat. ' Hanc porro diversam rationem, qua rom. pontifices succedunt in Petri episcopatum, atque in ejus primatum permi­ scendo, nonnulli in fere inextricabiles difficultates se conjecerunt. 572- Thesis haec adstruitur adversus acatholicos omnes, qui quamvis in ceteris inter se mire dissentiant, in oppugnando tamen rom. pontificie pri­ matu qui sit juris divini unanimes sunt, et furore quodam aguntur. Graeci, protestantes, russi, anglican i nervos omnes in id contenderunt atque conten­ dunt. Ejusmodi enim primatu semel constituto actum plane de sectis onrni•bus et. conclamatum est. Aequum proinde, ut et nos vires nostras'ad eum propugnandum omni quo par est studio conferamu Sic igitur quod propusuimus evincendum aggredimur. 573. Ex hactenus constitutis Christus contulit Petro primatum jurisdictionis super universam ecclesiam : contulit hunc primatum Petro ad constabiliendam ecclesiae suae unitatem, eamque in perpetuum conservandam, seu in utilitatem et emolumentum ecclesiae suae; ac. propterea, quod consequens est, voluit eundem primatum in societate a se in unitate constituta esse per­ petuum : debuit igitur hic primatus ex Christi dispositione in Petri succes­ sores promanare. Atqui nullus alius Petri successor praeter rom. pontificem, qui illius nempe sedem seu episcopatum romanum quem ipse prius instituit et ad obitum usque rexit, occupaverit, est vel esse potest; ergo solus rom. pontifex Petri primatus jure divino haeres est, seu gaudet primatu jure divino. 574- Sane Petrus, qui ratione apostolatus sui potuisset nullam sibi certam sedem eligere, ne incerta permaneret post obitum suum primatus sui successio, postquam antiochenam per aliquot annos rexisset ecclesiam, uti fert antiqua traditio2. Romam venit, episcopatum instituit, iliumque ad Romani scilicet pontifices, mediante episcopatu romano, potiuntur Petri primatu, qui nunc ab illo inseparabilis est, post­ quam nempe Petrus utrumque in propria persona conjunxit; et ideo peculiarem se­ dem fixam seu episcopatum elegit, ut per ipsum transmitteret ad successores suos in episcopatu primatum perpetuo in ecclesia duraturum, id quod ex dicendis clarius fiet. Diximus autem rom. pontifices esse Petri in sede, seu episcopatu romano successo­ res jure ecclesiastico ; quia reipsa indivi­ duorum electio in episcopos romanos a sola ecclesia pendet; quod vero electi in roma­ nos praesules potiantur primatu, hoc juris divini est; quod ex propositionis quam adstruimus evolutione patebit. x) Hujus traditionis testes sunt Oriire- nes Hom. VI. in Luc., Eusebius in t'Àronico, Hieronym. in Comment, in epist ad Galat. cap. 2. et in Catalogo, Joann. Chrysost. tom. I. Hom. XLII. et tom. V. pag. 180. et alibi; Innocentius L ep. XIV. ad Bonifac. et epist. XVIIL ad Alexand. antiochenum episc.; Leo M. serra. I. in Natali ss. Apostol. Petri et Pauli, et ep. LXII. ad Maximum Antioch, episc.. Theodoretus ep. LXXXVI. ad Flavian.; Basilius seleuciensis in Vita s. Theclae, lib. L pag. 276. edit. Paris. 1622.; Fulgen­ tius lib. I)e Trinit. cap. 1.; Gregorius Μ. epist. ad Eulogium episc. alex. ; Auctor libri Pontificalis; Maximus antioch. episc. in concilio chalced. Act. VU.; aliique apud Fogginium op. cil. Exercil. IX. adeo ut mirum sif Basnagium ad ann. 40. n. 20. I · 4 mortem suam usque occupavit ac tenuit. Dum vero Petrus romanum gessit episcopatum, etiam primatum sibi divinitus collatum in universam gessit ecclesiam, atque uti episcopus rornanus unitatem ecclesiae in se, ut ita loquar, personificabat, adeo ut unus idernque esset episcopus rornanus et ecclesiae universae primas, ac unitatis ecclesiae centrum. Qui propterea Petri episcopatum adepti sunt, jure naturali successionis utrurnque sunt munus adepti, episcopatus scilicet et primatus quibus Petri persona potiebatur: atque essentialem ecclesiae unitatem per primatum romano episcopatui, ut ita dicam, a Petro inoculatum et insertum continuarunt. A Petri obitu, in episcopatu romano utraque dignitas inseparabilis evasit, sic ut altera ab altera jam dispesci haud amplius potuerit. Alioquin quaelibet peculiaris sedes primatum sibi vindicare potuisset aut independentiam, actumquc pro­ pterea fuisset de ecclesia» unitate per primatus institutionem a Christo in­ tenta. Merito proinde Bossuetus: Petri, inquit, successores, cum ordinandi fuerint, e coelo lapsuri non sunt; neque ad creandos eos, ubi opus fuerit, totam ecclesiam citari, commoveriquc oportebat. Necesse ergo est, ut sit aliqua eccle­ siae catholicae pars, ex qua existant, aliique aliis subrogentur.3 ■— Olo. Atque, inde dimanavit realis illa praesentia, ut eam vocat cl. Maistrius. quae ab ipsis rei Christianae incunabulis ubique se prodit, hujus primatus a rom. pontificibus administrati et exerciti. Hunc enim deprehendimus in rom. pontificum gestis sive cum errores haeresesque damnarunt4, sive cum sanxerunt disciplinam in ecclesia universa 5 , sive cum exortas contro­ versias ubique gentium diremerunt: sive cum episcopos longe dissitos tum in oriente tum in occidente obedire detrectantes minis perterruerunt, aut etiam deposuerunt, sive dum alios id genus auctoritatis actus exercuerunt quibus referta est ecclesiastica trium priorum saeculorum historia. 6 Ô76. Eandem praeterea deprehendimus in scriptis atque in agendi ratione ecclesiae patrum totius Christiani orbis. Vix enim per id temporis haeresis aliqua aut schisma exoriebatur, omnes illico oculos suos converte­ bant ad rom. pontificem , remque totam ad eum deferebant 7 ; opponebant potuisse antiochenum s. Petri episcopatum veluti commentum traducere ab Recognitio­ num Clementis lacunis exortum. 3) Defens. Cleri gallic, lib. X. cap. 5. •■it. edit. ton». XXXIII. *) Cf. gesta rom. pontificum Zephyrini, Dionysii, Victoris, Stephani apud Euseb. //. Eccl. lib. V. cap. 23 seqq.; lib. M. eap. 43; lib. VII. cap. 3 scqq. etc. *) Ibid. lib. V. capp. 24, 25. «) Cf. Bolgeni in op. cui tit. L episco­ patu, edit. Orvieto 1837. Tom. III. Appen­ dice //. n. 630 seqq. pag- 61 seqq. qui ad id ostendendum percurrit el excutit ejusmodi facta inôîpiendo a sacc. I. ad saèc. V. in­ clusive, quibus quod asseruimus luculen­ tissime evincitur. r) Ita factum est in schismale donatistarum, in schismate alexandrino et antioeheno ; ila in haercsibus quae exortae suul vel a primis ecclesiae saeculis, gnosticorum, Pauli Samosaleni, Theodoti coriarii etc. Diony­ sius alex. cum in suspicionem haeresis ve­ nisset, apud Dionysium rom. accusatus est. Id ipsum contigit cum enatae sunt haereses ariana, macedoniana, nestoriana, eu- 4 294 ' :j I I I ’»? haereticis et schismaticis auctoritatem ecclesiae romanae quacum si quivis haud communicaret. frustra speraret sese ad ecclesiam pertinere. 8 Eam propterea eertatim vocabant petram ecclesiae principalem ” ; ecclesiarum (mmiuin matricem ‘°, et e.r qua unitas sacerdotalis exorta est 1 1, ecclesiam potenliorein cum qua necesse est cunvenire omnes qui sunt undique fideles 12 .· Petri cathe­ dram contra quam numquam praevaliturae sint superbae inferorum portae t.r qua profluxit quidquid in episcopis auctoritatis est ’ ‘ ; ex cujus firmitate firmitas pendet episcoporum et episcopatus. 15 Quae quidem aliaque sexcenta ejusmodi patrum effata quibus rom. sedem seu rom. pontificem unitatis cen­ trum. unitatis originem, sedem apostolicam per antonomasiam appellant, firma­ mentum a Deo fixum et immobile, episcopum episcoporum, patrem patrum etc. apertissime evincunt agnitum semper constanterque fuisse primatum Petri in rom. pontificibus ejus successoribus perseverantem, adeo ut monumentorum omnigenorum copia veluti obruamur. * 6 tychiana etc. Nullum unquam alicujus mo­ ,J) S. Augustin, in Psalmo contra par­ menti negotium agitatum esi, quod illico tem Donati. delatum non fuerit ad rom. pontificem, uti 14) S. Innoc. I. epist. ad Victric. Rothom. festis locupletissima est universa historia cap. 2. Item in epist. ad cone, mileviluii. ecclesiastica. S. Basilius ep. LXIX. ad Athacap. 2; s. Greg, nazianzeu. in oral. Adver­ nasium: -Nobis autem, inquit, operae pre­ sus eos, qui reprehensiones aegre ferunt, tium esse visum est, ad episcopum Romae aliique passim apud Bolgeni op. cit. Ap­ scribere, ut res nostras invisat, et consi­ pend. B. lium daret. . . Ipse hoc negotium suo marte 15) S. Leo M. serm. 1Γ. De Natali aggrediatur;·4 ed. maur. tom. III. pag. 163. ipsius annivers die assumpt. suae. Ed. Ball erin. Sane epist. LXX. scribit ad Damasum opem ejus implorans in difficillimis illis rerum ’6) Cf. Theoph. Raynauduin in op. Co­ adjunctis, eundemque excitat ad exemplum rona aurea super mitram rom. Pontificis, opp. ed. Lugd. tom. X. ubi hic auctor in­ praedecessorum suorum. s) Cf. Praefat. editoris maurini opp. credibili patientia et labore ex patrum gracs. Cypriani §. 3. nec non Ballerinium De corum et latinorum aliorumque scriptorum vi et ratione primatus, cap. 11. §.2. pag. ecclesiasticorum scriptis collegit titulos qui­ 59seq. bus b. Petrus el rom. pontifex donati sunt, ac enumerat quadringentos nonaginta quin­ ’) S. Cyprianus ep. LV. ad Cornei. que. Equidem fateor pro aetatis illius cri­ Io) Idem ep. XLV. ad eund. tica, nonnullos ex his titulis hunc aucto­ 11 ) Idem ep. cit. LV. ed. cit. pag. 86. et s. Ambrosius, qui in epist. ad Gratia­ rem hausisse ab operibus quae nunc uti num imp. loquens de rom. ecclesia scribit: spuria habentur. Attamen plerique ex ge­ ..Inde enim in omnes venerandae communuinis fontibus collecti sunt; ex his porro nionis jura dimanant." Apud Labb. tom. II. facile deprehenditur quinam fuerit totius eoi. 999. antiquitatis sensus circa divinam originem, *2) S. Iren. loc. cit. Ubi notandum illud praerogativas, ac supremam dignitatem pri­ necesse est. quo significatur absoluta ne­ matus illius quo rom. pontifex utpote s. Pe­ cessitas non solum eandem fidem profitendi tri successor politur, quique illis titulis eum apostolica sede, verum etiam servandi ac onomastico significatur. Cf. etiam Maunitatem communionis cum ea. Technas machium Orig. et antiquit. Christ, tom. V. adversariorum circa hunc textum paulo post part. I. lib. IV. p. II. cap. 3. expendemus. His addendi sunt card. Orsius in op. 295 577. Huc pariter referuntur appellationes, accusationes, purgationes qus ad rom. pontificem episcopi etiam primarii undique habuerunt cum opprimerentur, aut in discrimen aliquod vocarentur17: quae procul dubio patefaciunt veram auctoritatem superioris ordinis, sive jurisdictionis in rom. pontificibus Petri successoribus professos esse. 578. Eandem realem summi pontificatus praesentiam in rom. praesulibus deprehendimus in ipsa agendi ratione haereticorum ac schismaticorum, qui ut proprios cohonestarent errores ac perduellionem, minime dubitarunt Romam confugere 18, Romam se conferre 19, sanctae sedis auctoritatem ex­ tollere, donec scilicet spes ipsis aliqua affulsit vitandi promeritam damna­ /> tionem. 2 ° 579. Eam deprehendimus in actis omnibus conciliorum oecumenicorum, atque, ut verbo dicam, in fastis omnibus, annalibus et historiis ecclesiae, ita at nullum aliud factum perspectum adeo sit atque exploratum quovis rei Christianae saeculo. 580. Possemus denique hanc eandem veritatem firmare aperta confes­ sione ipsorum protestantium Lutheri, Calvini, Melanchthonis, Casauboni alio­ rumque plurium 21 nec non graecorum schismaticorum, anglicanorum, rusiorum.22 Verum ne ulterius rem protrahamus quam institutionum brevi ta ierat, hic finis sit. De irreformabili rom. pontificis judicio, irib. voluin. in 4. Romae 1739. Card. Gefdilius: Analisi contro Launojo, opp. ed. iit. tom. XIII. Muzzarelli : Del boon uso della logica, opusc. III. edit. Flor. 1831. Ioni. I. Bolgeni op. cit. Zaccaria in Anlifebroiiio, et in Anlifebronio vindicato qui uberrima exhibent in hanc rem patrum testimonia. Ex recenlioribus idem praesti­ terunt Franc. Patricius Kcnrick coadj. epi­ scopi Philadelph. in provinciis foederatis Americae in op. The Primacy of the aposlotic see and the authority of general tondis vindicated, Philadelphiae 1838; praesertim vero Dr. Rolhensee in op. Der Primat des Papstes in alten christlichen Jahrhundeyten etc. seu Primatus Papae nntiquis saeculis Christianis, Mogunl. 1836. Quamvis hoc opus, auctore morte prae­ vento, absolutum non fuerit. ,T) Cf. Ballerinios: Observationes in disseri. Γ. Ouesnelli : tom. II. opp. s. Leo­ nis, pag. 902 seqq. 1 ») Cujus agendi rationis exempla uotissima sunt Nestorii, Eutychis, Pelagii etc. i Sane Cerdo, Valentinus, Marcion, Caelestius aliique Romam se contulerunt ad reddendam rationem doctrinae suae. Alias dedimus testimonium Welstenii id aperte fatentis. Cf. corn, de Maistre: Du pape, livr. I. chap. 5. ed. Lyon 1821. tom. I. pag. 60 seqq. Io) Plura hujus rei exempla suppeditat com. de Maistre op. el loc. cit. chap. X. prae­ sertim ex Photio et Michaëlc Caerulurio. ’1 ) Haec exhibet laudatus auctor ibid, chap. 9. Témoignages protestons ; nec non de Starck, quamvis prolestans et ipse, in suo Convivio Theoduli. Plura item eongessit Burruel in op. Del papa , trad, dut franc. Genova 1803. Tom. I. part. II. cap. 5. Testimonialize de prolestanti iiUorno at papa e alia chiesu romana. Novissime vero magno etiam numero ex recenlioribus protestantibus profert testimonia Eslinger in sua Apologie de lu religion catholique par des auteurs protestons, art. Pape. 22)· El haec pariter adducit com. de Maisire op. et loc. cil. chap. 10. Témoi­ gnages de l'église russe, et par elle té­ moignages de Γ église grecque dissidente. Quoad auctores armenos eosque antiquis- ; tara· 297 296 'I 581. interim evidenter conficitur, non ex ecclesiastica, multoque minue ex politica dispositione factum esse ut rom. pontifices Petri primatus in uni­ versam ecclesiam haeredes exsistant. Nam cum primatus iste ita Petro collatus fuerit, ut semper in ecclesiae bonum perdurare deberet, adooque ad ejus successores transire, cumque rom. pontifices ideo primatum obtineant, quia succedunt in cathedra Petro, patet non alio ipsos jure primatum hunc A tenere, quam eo quo Petrus illum accepit ac tenuit. Ergo ex vi institutionis Christi, et ex Petri in urbe romana episcopatu, romanorum pontificum in Petri primatum successio unice est repetenda. Hoc praeterea omnia, quae vix attigimus, sive patrum testimonia, sive ecclesiasticae historiae gesta de­ monstrant: quorum plura eam antevertunt aetatem, qua pax ecclesiae ;t Constantino reddita est: quo quidem solo satis ii refutantur qui primatum hunc romanorum pontificum ab humana origine arcessere praesumunt. Qua­ propter non minus vere quam eleganter scripsit s. Leo M. : Sicuti permanet quod in Christo Petrus credidit, ita permanet quod in Petro Christus instituit... Manet ergo dispositio veritatis, et b. Petrus in accepta fortitudine petrae per­ severans, suscepta ecclesiae gubernacula non reliquit. 2 3 Perseverat videlicet Petrus et vivit in successoribus suis in quibus et per quos gregem univer­ sum pascit ac regit. 24 Quapropter florentini patres: Definimus, inquiunt. sanctam apostolicam sedem, et rom. pontificem in universum orbem tenere pri­ matum, et ipsum pontificem romanum successorem esse b. Petri principis apo­ stolorum, et verum Christi vicarium, totiusque ecclesiae caput, et omnium Chri­ stianarum patrem et doctorem existere, et ipsi in b. Petro pascendi, regendi d gubernandi universalem ecclesiam a D. N. J. C. plenam potestatem traditam esse; quemadmodum etiam in gestis oecumenicorum conciliorum, et in sacri» canonibus continetur. 25 582. Patet igitur quod initio proposuimus, rom. pontifices Petri in epi­ scopatu romano successores, illius primatum divino jure obtinuisse, minimr vero ex humana sive ecclesiastica, sive politica dispositione. ■' ' L 15 DIFFICULTATES. 583. 1. Obj. 1. Ecclesiae romanae praeeminentia tota accepta reierenda est adjunctis externis quae in eam unice concurrebant. quihus suapfp ·· simos cl. Clem. Galanum ecclesiae unnenae cum 1661 - Tom. Π. tract. III. clesiae capite, pag. 225 in Conciliatione romana. Romae De militantis ec­ seqq. -3) Senn. III. De Aatali ipsius etc. Ed. Baller, cap. 2 et 3. Merito proinde De Marea in diss. cit. De discrimine cleric, et laic. cap. 3. n. 2. affirmat ea verba: Tibi dubo clace» etc. ad unum Petrum directa esse: »Ul scirent omnes, pontificis potestatem sem­ per cum Petri ecclesiae capitis communione et unitate relinendam: ad quod ipse prae­ cipue cum potestate ligandi contumaces huic unitati cogere posset,-ύ) In Decreto seu definitione· Apud Hard. Acta concit, tom. IX. coi. 986. natura auctoritas qua vel ab initio ecclesia ista potita est, intelligitur. Haec autein sunt a) numerus ejus cleri et populi28: b) ejus divitiae et caritas2’: c) ejus origo apostolica utpote a Petro et Paulo fundata18, quo factum est ut a patribus sedes Petri nuncuparetur: d) puritas ejus fidei, in qua, ut lo­ quitar Irenaeus, semper conservata est ea quae est ab apostolis traditio 29 ; t) dignitas temporalis romanae urbis, prout 2. declarat conc. chalcedonense tan. XXVIII. Iiis verbis concepto: Etenim antiquae Romae throno, quod q-rbs illa imperaret, jure patres privilegia tribuerunt, et eadem consideratione % muli ccntumquinquaginta Dei amantissimi episcopi, sanctissimo novae Romae throno aequalia privilegia tribuerunt; et Cyprianus: Quoniam, inquit, pro magnitudine sua debet Carthaginem Roma praecedere.3 ° Episcopus romanus saec. III. fruebatur jurisdictione super magna Italiae parte: eam ipsi confir­ mavit synodus nicaena can. VI. qui ita se habet: Antiqua consuetudo serve­ tur per Aegyptum, Lybiam et Pentapolim; ita ut alexandrinus episcopus horum omnium habeat potestatem; quia et urbis Romae episcopo parilis mos est. Similiter autem et apud Antiochiam, ceterasque provincias suis privilegia sereentur ecclesiis 3 * : seu ut legitur in versione Rufmi: Et ut apud Alexandriam, et in urbe Roma, vetusta consuetudo servetur, ut vel ille Aegypti, vel 2i) De quo Cornelius in epist. ad Fa­ bium antiochenum apud Euseb. in hist, ec­ cles., vigente Decii persecutione. Sic Cy­ prianus scribens ad Cornelium cpisc. rom. loquitur de florentissimo illic clero secum praesidente, et de sanctissima et amplisdma plebe (epist. LV.). Irenaeus disse­ rit de ecclesia romana, tamquam de ecclesia maxima. ”) Opulentia romanae sedis talis erat, ut fuerit speciali ratione sugillata ab Am­ miano Marcellino veluti causa violenti schi­ smatis, quum Dainasus et Ursinus con­ tenderent pro illa sede (lib. XXVII. sub finem cap. 3). Verumtamen divitiae istae profundebantur in opera caritatis. Dionymus Corinth, episcopus scribens ad eccle­ siam rom. tempore Soteri circa medium >aec. II. ..Haec, inquit, vobis consuetudo est jam inde ab ipso religionis exordio, nl fratres omnes universo beneficiorum ge­ nere afficiatis etc." (Apud Euseb. lib. IV. cap. 23.) Ejusdem caritatis meminit Diony­ sius alex. saec. insequente in epist. ad Steplianum; ubi refert universae Syriae et Arabiae necessaria a rom. ecclesia suppedi­ tata fuisse (ibid. lib. ATI- cap. 5·)· Nil porro mirum esse debet si divitiae bene adeo ex- pensae conciliaverint sedi rom. universa­ lem venerationem. 2S) Ita Irenaeus, qui loquitur de eadem ecclesia veluti de ecclesia maxima et an­ tiquissima et omnibus cognita a gloriosis­ simis duobus apostolis Petro et Paulo Romae fundata et constituta (lib. III. cap. 3.). Synodus anliochena agnovit quod in scriptis omnes libenter honorarent eccle­ siam rom. utpote quae vel ab initio schola fuerit apostolorum, ac religionis metropolis. Peculiari vero môdo honorata est, eo quod ei praesederit Petrus primus apostolorum, ac propterea a pluribus patribus Petri se­ des nuncupata est. 29) Loc. cit. Sane rom. ecclesia sollicita semper fuit de conservanda vera fide ab remotissimis usque temporibus, damnans et pellens gnosticos, artemonistas etc.: et furente arianoruin insania, ipsa fuit fidei catholicae propugnaculum. 3°) Epist. XLIX. Theodoretus epist. ad Leonem loquitur de urbe Roma tam­ quam de omnium maxima et clarissima, quae et orbi terrarum praesidet, et in­ colarum numero redundat (apud Baller, opp. s. Leon. tom. I. cp.LIL). 3 1 ) Apud Hard. tom. I. col. 326. TO ki$i R’ 298 hic suburbicariarum ecclesiarum sollicitudinem gerat. 3. Concilium Bardi· cense ei contulit peculiaria privilegia saec. IV.33; 4. Imperatores vero Gra­ tianus, Valentinianus et Justinianus aliique agnoverunt rom. pontificis pri­ matum ac varias ei contulerunt praerogativas et privilegia. A vero porro abluderet qui praeeminentiam ecclesiae romanae a solis imperatorum decretis aut conciliorum canonibus inferret, quamvis valde aucta ex ejusmodi causis fuerit. Fundabatur illa siquidem in possessione attributorum, quae collective ad nullam aliam ecclesiam spectabant. Exinde pronum est agnoscere quare episcopi romani vocarentur a patribus successores s. Petri; ipsi enim erant episcopi particularis ecclesiae cui s. Petrus fundandae adlaboraverat, cuique praesederat, erantque adeo veluti episcopi ecclesiae principalis, eminentiora inter successores apostolorum, ad eum praecise modum quo Petrus praeemi­ nentiam habuerat inter apostolos ipsos. 3 4 Ergo. 584. Resp. ad 1. A’ Haec enim adjuncta, non sunt nisi aut causa aut effectus. Causa sunt quatenus determinaverunt apostolorum principem ut Romae potius figeret sedem suam quam in alia civitate. Divinae enim pro­ videntiae consilio factum est, ut urbs illa quae centrum erat gentium (famium et paganicae superstitionis, centrum fieret verae religionis; et judaicae gentis a Deo rejectae in poenam patrati deicidii metropoli, Hierosolymae, subroga­ retur metropolis gentium, Roma, in novae religionis, seu potius novi foederis ad quod gentes divina gratia vocatae sunt, principium et caput. 33 Semel Hard. tom. I. coL 333. Canonn. II1. IV. VII. Ibid. col. 639 -642. 3‘) Hactenus fere Palmer op. cil. part. VIL cap. 3. vol. IL pag. 497 seqq., qui, ut palet, communem impugnandi primatum rom. pontificis viam deseruit, videns pa­ rum profecisse eos qui vel ex decretis con­ ciliorum vel ex imperatorum legibus, vel qualibet alia peculiari causa seorsum sum­ pta illum impugnabant. Nova proinde arte usus est ut eriperet catholicis arma quibus causam rom. ecclesiae defendebant. Cu­ mulat in eam ecclesiam praerogativas, amplificat patrum sententias, ul sic meliori successu finem sibi propositum obtineat; at uti patebit, frustra hanc ipse artem in sui praesidium adseivit. 35) Juverit, quae heic asseruimus con­ firmare auctoritate scriptoris adversariis no­ stris haud suspecti, toties nempe citati judaeo. increduli Salvador, qui in op. JésusChrist et sa doctrine, livr. III. chap. 2. tom. II. pag. 311 seqq. in rem nostram •Ïi ii' haec habet: „Cctte qualification très-exacte de christianisme de la gcntilité imposait dès Γ origine une tendance invincible à ses pro­ pagateurs. Elle leur inspirait d’obtenir un jour pour leur établissement central et sacré, et d'appeler du nom de vraie Jérusalem la ville même, où la puissance des gentils avait le plus brillé, la capitale du monde payeu, du monde étendu que le Dieu des Juifs, si Ton veut accomplir l’image commencée précédemment, devait livrer à l'une des deux grandes divisions de son peuple choisi, afin de rendre mieux sensible a tous les yeux que la force de la parole ou de l’in­ telligence dont il était roi ne la cédait en rien au fil le plus acéré de l’epée. Dans cet état de choses, ce n’est donc ni au concours fortuit des circonstances (ut contendit Palmer), ni à une usurpation, ainsi qu'une foule de sectes chrétiennes dissidentes et presque tous les écrivains philosophes l’ont pensé, qu’il faut attribuer la suprématie acquise par Rome et par son Pontife dans le monde chrétien. Cette 299 iero religionis christianae metropoli constituta in romana urbe, consequens plant* erat ut vitam ibi suam religio peculiari ratione exereret, suamque vim K energiam. Inde enim profluxerunt turn cleri turn populi Christiani nume­ rus; divitiae et caritas; sedis apostolicae. origo; Petri sedis nuncupatio; lidei puritas, et si quae alia sunt quae sedis romanae praeeminentiam commendant. 585. His praeterea adjiciendum est, ex praemissis, in eo totius quae­ stionis cardinem versari, utrum primatus in perpetuum a Christo institutus sd constabiliendam servandamque ecclesiae unitatem in fide et communione, ac Petro collatus, in romana ecclesia, an vero in alia firmatus sit et consti­ tutus ut ad saeculorum finem una cum ecclesia ipsa perseveraret. Porro et Petri sedes romana, et totius Christiani orbis consensus qualibet aetate evi­ denter solum rom. pontificem uti episcopatus, ita et primatus Petri succes­ sorem evincunt. Nam sola romana sedes jus istud et dictis et factis semper sibi vindicavit; nulla alia ecclesia jus istud sibi competere unquam conten­ dit: immo ecclesiae omnes orientales et occidentales, patresque omnes una­ nimi consensu et proclamarunt et vindicarunt praerogativam hanc uni eccle­ siae romanae: restat igitur ut eam et nos in hac romana sede agnoscamus. Ab hoc quaestionis statu manifeste divertunt adversarii, et elabi adnituntur. 586. Ad 2. Transmissa utriusque canonis nicaeni scilicet, et chaicedonensis auctoritate, Neg. conseq. Ac primo quidem transmisimus utriusque objecti canonis auctoritatem; notum quippe eruditis est controversiam agitari firea germanam canonis nicaeni lectionem (ut ab antiquiori hoc incipiamus), atrum scilicet cum Paschasino s. sedis legato apud concilium chalcedonense Ifgi debeat, prout ipse eum recitavit Act. XVI. ejusdem synodi tyuod ecclesia romana semper habuit primatum. Teneat autem et .{tgyptuS; ut episcopus Ale.randriae omnium habeat potestatem quoniam et romano episcopo haec esi consuetudo etc.3 6 : an vero, prout habet versio dioavsiana. 37 Itidem notum est quaestionem agitari utrum priora verba a Pa9 •diasino recitata ex titulo irrepserint in textum, an secus, ut plures conten-hint. 38 Exploratum aeque est divisos esse ab invicem eruditos circa , *1. ! Ιΐνυψν. cod. Fossatensi, in cod. collegii jesuilarum ‘sprématie découlait des principes communs in fondateurs d’Israël, ou du peuple nou- Paris., in cod. Pilhoeano aliisque. Exinde tM; elle était une des nécessités le plus factum esse nonnulli renlur, ut Paschasinnifestes de leur mission, et elle devait nus canonem una cum titulo recitaverit il­ ervir à la fois de couronne el de fin à lis verbis: Ecclesia romana semper ha buit primatum. Cabassutius in Notitia con­ leur conquête.“ cit. pluribus persuadere nititur, initium hoc *♦) Apud Harduin. tom. IL col. 638. de primatu ecclesiae romanae supplendum ’■) Quae est superius recitata. ,$) Certum est in nonnullis Mss. ca­ esse. Qucsnellus auctoritate fretus cod. oxonem hunc fuisse inscriptum: De primatu niensis contendit legendum esse: Ecclesia tttletiae romanae uti apud Dionysium, romana semper habeat primatum : at Balj Mss. bibliothecae Colberlinianae, in cod. lerinii tom. III. opp. s. Leonis in cod. ca­ Chodii Hardy senatoris parisiensis, et in non. ecclesiasticorum, tit. X. pag. 52. n. 32- L» A·*·3·**·# te 301 300 intelligentiam ecclesiarum suburbicariarum, de quibus in compendiaria Ruffini paraphrasi adducti canonis fit mentio39: num scilicet veniant ecclesiae omnes patriarchatus romani, an provinciae tantum praefecto Urbi subjectat. uti cum Jac. Gothofredo propugnavit Salmasius, quos tamen acriter confu­ tavit Sirmondus. 40 Compertum praeterea est can. XXVIII. synodi chalcedonensis, legatis romanis absentibus exaratum, rejectum fuisse a s. Leone M. atque ab iusequentibus rom. pontificibus, adeo ut non solum vim ullam numquam habuerit, sed insuper graeci ipsi in suis canonum collectionibus illum penitus praetermittant. 4 ‘ Notum denique est in dubium revocari canonis III. concilii constantinopolitani adducti a patribus chalcedonensibus, audien­ tiam. 49 Quae cum ita se habeant jam patet infirmitas fundamenti cui Pal­ mer, ceteriqne romani primatus innituntur osores. 087. Negavimus quoque consequentiam quam ex illis canonibus dedu­ cere vellent adversarii: ambo enim illi canones de solo agunt jure patriarchal!, quod canon nicaenus adstruxit episcopo alexandrino adversus molimina schfeejusmodi lectionem criticam haud esse in­ victe ostendunt. *’) De qua Ruffini paraphrasi cf. Ba­ ron. ad anu. 325. n. 135. Valesium dissert. De sexto canone conc. nicaeni. cap. 7. Bianchi, Delia potestà e della poli-ia della chiesa . tom. LV. lib. IT. cap. 1. §. 16. n. 9. nec non Nat. Alex. diss. XX. in '-nec. IV. cum adnotal. Mansi adversus Basiiagium. ··) Tanto eruditionis apparatu tam Gothofredus, quam Salmasins causam suam propugnarunt, ut res confecta videretur, et card. Du Perron ipse non crederet quem­ piam reperiri posse, qui tantae argumento­ rum machinae impetum retunderet. Ast surrexil doctus Sirmondus, qui pro sedis apostolicae praerogativa feliciter adeo dimi­ cavit, ut Iribus libellis quos inscripsit Propempticum cl. Salui asio de regionibus suburbicariis, adversarios suos penitus pro­ fligaverit. Dupinio teste eruditi pene omnes, inter quos vel ipse Blondellus, Sirmondo victoriae palmam tribuerunt. Demonstravit igitur Sirmondus vicarium urbis esse di­ stinguendum a praefecto urbis; suburbica­ rias regiones eas dici, quae vicario pare­ bant; ecclesiasticas dignitates non ad civi­ lium normam dumtaxat institutas fuisse, nec propterea rom. pontificis potestatem ad sub­ urbicarias ecclesias coarctandam esse. Cf. Roskovâny op. cit. §. 36. not. 113. Prostant porru 1res libri Sirmondi tom. IV. opp. edit. Paris. 1696. 41 ) Cf. Nat. Alex. diss. IV. in saec. L prop. II. in responsis ad object. VIL 4Î) Cf. quae de hoc can. fuse ac eru­ dite scribit Christ. Lupus in scholio good ipsi apposuit opp. edit. cit. loin. Π. par. 109 seqq.: cf. etiam Katcrkamp in op. Kirchengeschichte etc. seu Hist, ecclesia­ stica , Münster 1826. tom. III. pag. 256 seqq. Can. ΠΙ. concil. constantinopolilaiii I. quem laudant patres ehalcedonenses his verbis conceptus est: .. Conslantinopoliü· nae civitatis episcopum habere oportet pri­ matus honorem post rom. episcopum, propterea quud sit nova Roma.·· Luccntius le­ gatus rom. sedis apud concilium chaicedvnensc protestatus est quod canon ille i* synodicis non habetur. Atque hinc facturi est, ut Baronins suppositum eum traduxe­ rit : Natalis vero Alexand. diss. XXXVIll. in saec. IV. art. II. ejus authentiam tuetor. Illud certum est numquam eum nequ* i Damaso, neque a subsequenlibus rom. pojtificibus fuisse probatum. Innocentius III. in cone, lateran. IV. eum demum admisit’ postquam scilicet a Latinis Constantinop·.'lis occupata fuit, et in concilio florentinab Eugenio IV. fuit confirmatus. Cf. Lu­ pum in schol. ad hunc can. tom. L paç 333 seqq. maciei Meletii, qui illud invaserat4’; et quoad ejus exercitium illud exegit ad exemplum patriarchatus romani, qui subditas sibi ecclesias mira prorsus ratione moderabatur, quin ullo modo in privilegia alterius ecclesiae cujusque invaderet.4 4 De jure pariter patriarchatus sermo est tum in canone ΙΠ. constantinopolitano, tum in canone XXVIII. chalcedonensi, quod patres illi vole­ bant cum detrimento ecclesiarum alexandrinae et antiochenae extendere ad episcopum constantinopolitanum. 45 Cum igitur de ecclesiae romanae pri­ matu nullo modo agatur in allatis canonibus, de quo nulla mota est contro­ versia, et in confesso penes omnes erat illum esse divini juris 4 4, perperam 'ive graeci et novatores, sive jansenistae ac febroniani ab oecumenicis syno­ dis illum repetunt: ac, perperam post ipsos Palmer, saltem inde amplificatam ant confirmatam pontificiam auctoritatem deducit, cum ne specie quidem tenus istam attingant. 588. Ad 3. D. Id est conc. sardicense asseruit ac vindicavit rom. pontifici privilegia quae ipsi divinitus competebant vi primatus sui, quaeque ei denegabantur ab ariana seu eusebiana factione, C. vere contulit peculiaria privilegia quae ipsi jure divino non competerent, A’. Nempe cum ariani seu ensebiani non modo nicaenam^fidem, sed ecclesiasticam disciplinam modis omnibus evertere conarentur, jus recipiendarum appellationum ex universo Christiano orhe quo antea potiebantur romani pontifices, iis denegare, ausi sunt, eo quod Julius in suam recepisset communionem, suisque sedibus resti(nisset Athanasium, Marcellum, Asclepam, Paulum. Lucium aliosque plures antistites qui in odium catholicae fidei suis in synodis, tyria praesertim et antiochena, depositi fuerant suisque sedibus pulsi. Patres proinde sardicenses ut his conatibus occurrerent, plures condidere canones quibus integram ecclesiae disciplinam aut confirmarent aut restituerent. Atque in his ad rem de qua agimus spectant can. III. IV. et VII, quibus non solum jus appel­ lationum ad apostolicam sedem confirmarunt, verum etiam in modo, ut vo­ cant, procedendi nonnulla statuerunt quae magis conferrent ad honorem sedis apostolicae evehendum, cum eam deprimere ariani satagerent. Jus porro ipsum recipiendi appellationes quod ex primatu dimanat quodque longe ante concilium sardicense pontifices exercuerant, patres illi conferre profecto non potuerunt, quin immo ubique supponunt. 47 4I) Ita Lupus op. cit. in can. VI. Niaen., Nat. Alex. diss. cil. XX. in saec. IV. prop. I. Petrus de Marea De concordia, lib. III. cap. 7. Katcrkamp Kirch eugewhichte, seu Hist. Eccl. 1. c. 4<) Cf. Sirmondum op. cit. lib. IL cap. 1. ct Lupum loc. cit. 4i) Cf. eund. Sirmondum in Censura dissert. H. de ecclesiis suburbicariis, cap. 1. Nat. Alexandr. diss. IV. in saec. I. prop. II. Gerdii Coiifutazione di due li­ belli contro il brere Super soliditate, part. III. ed. cit. tom. XII. pag. 333 seqq. 46) CI. citt. AA. praesertim vero Christ. Lupum in can. VI. cone, nicaeni 1. c. Nat. Alex. diss. XX. in saec. IV. prop. II. Ger­ dil. loc. cit. ’7) Cf. doctam ac eruditam dissertat. I H .·.· i I I •1 ? * j Λ'·'1 302 589. Ad 4. D. Laudati imperatores agnoverunt in rom. pontifice prl. matum jure divino ratione successionis in cathedra Petri, C. qualem adver­ sarii fingunt Nam constanter imperatores isti catoniis in rom. pontifice primatum agnoverunt, quatenus b. Petri apostolorum principis ex divina in­ stitutione successor est. Satis hic sit verba adducere ex Novella HI. Valen­ tiniani, quae haec sunt: Cum sedis apostolicae primatum, sancti Petri meri­ tum. qui princeps est episcopalis coronae, et romanae dignitas civitatis, sacrat etiam synndi inicaenae) firmant auctoritas.** Ex quibus intelligimus juxta imperatores Petrum primatum honoris sui Romam intulisse, non autem a Roma accepisse, atque ex hoc inconcusso principio imperatores romanam sedem privilegiis, extrinsecis nempe, cumulasse, uti Christianos imperatores decet.49 . ; 590. Ad reliqua vero, quae subtexuit adversarius, quod spectat, ex dictis sponte sua corruero ea liquet, quin diutius illis insistamus. Constat enim neque imperatorum decretis, neque conciliorum canonibus praeeminentiam rom. sedis in se auctam esse, quae unice in acceptis referenda est pri­ matui Petri50; neque attributorum possessionem quidpiam romanae ecclesiae contulisse, quum juxta exposita haec attributa non fuerint nisi vel causa vel offectus primatus quem secum in Urbem intulit Petrus, cujus reipsa romani pontifices et successores et haeredes existant. Quo quidem sensu tantum nil I Ufi : J P. Stefanncci Soc. Jesu, De appellationi­ bus ad rom. Pontificem, Romae 1768. part. III. cap. 1 seqq. nec non Ballerinios : Obsecrationes in primam part em dissert. Γ. Quesnelli ubi de jure appellationum epi­ scopalium ad apostolicam sedem fusius disseritur, opp. s. Leonis tom. IIL pag. 902 seqq. Joann. Politi Jurisprud. eccles. univ. Venet. 1768, tom. III. lib. ΠΙ. quaest. II. pag. 9 seqq. Marchetti: L'autorità su­ prema dei rom Pontefice ossia Dissert, polemics - canonica sopra il conc. di Sardica, Romae 1789. Part. II et III*s) Apud Sirmondum opp. tom. IV. in Censura dissert, secundae de ecclesiis suburbicariis, cap. IL col. 27. 4·) Cf. Sinnond. ibid. 4°) Apposite card. Gerdilius observat, scriptoribus existimantibus, ab imperatori­ bus concessam esse rom. antistiti primatus praerogativam, opus esse ut fateantur tri­ bus prioribus ecclesiae saeculis sub ethni­ cis imperatoribus ecclesiam extitisse absque primatu, aut aliquod proferre debeant Ne­ ronis diploma, quo post martyrium s. Petri primatus dignitas s. Lino ejusque succes­ soribus fuerit tributa. Ulterius, si Caesares originem primam dedissent primatus dignitati, quomodo super universas eccle­ sias rom. imperio minime subjectas extendi poterat primatus iste ? Cf. op. cit. Confutazione etc. pag. 340. Quoniam vero non­ nulli qui se catholicos adhuc vocant, non erubescunt ejusmodi commenta ab haereti­ cis invecta obtrudere, satis erit ad istorum retundendum errorem condemnatio art. IX. Joann. Huss facta in concilio constantiensi: «Papalis dignitas a Caesare inolevit, et Pa­ pae profectio a Caesaris potentia emanavit.· Quare merito Barruelius in op. cit. Sui pape ed i suoi dirilti, tom. I. part. II. cap. 1. pag. 158. hoc epiphonemate hanc discussio­ nem concludit: ..Si fieri potuisset, ut ho­ mines everterent fundamentum a Christo positum, ne unum quidem suae sedis hae­ redem Romae Petrus habuisset: adeo ve­ rum est Romam christianam debere nihil Romae paganae, suaeque sedis primatum non Caesarum throno, sed soli Petro ac­ ceptum referre!» ' 303 episcopi romani a patribus successores. Petri vocantur, et ideo emmentiores sunt inter cetero» episcopos, quia Petrus cui pontifices romani haereditario jure succedunt, vera praeeminentia jurisdictionis et auctoritatis super reliquos apostolos vi primatus illi a Christo collati, potitus, est. Interim magni facimus lubenterquo amplectimur concessiones adversarii, tum scilicet Petrum Romam venisse, rom. pontilices Petri in sede romana successores esse, patres vocasse eosdem pontilices successores Petri; tum imperatores primatum rom. pontificis agnovisse, singulari praeeminentia inter ecclesias omnes romanam sedem vel a suis primordiis obtinuisse; tum denique neque imperatorum de­ cretis neque conciliorum canonibus ejusmodi praeeminendam constitutam esse, quae omnia hactenus protestantes, et graeci schismatici nobis impuden­ ter denegabant. Utinam qui haec ingenue agnoscit ac fatetur, veritatem totam agnoscere ac profiteri non erubesceret! 591. Π. Obj. 1. Moralis certitudinis gradu ostendi potest traditionem catholicam minime agnoscere rom. pontificem, aliquo peculiari sensu diverso a ceteris episcopis, uti successorem Petri jure divino. Patrum enim testi­ monia a romanis polemicis collecta ad hoc evincendum generatim silent hac de re. Haec quippe testimonia in quinque classes distribui possunt. ima· Est eorum qui unice adstruunt praeeminendam ecclesiae romanae; cujusmodi sunt Irenaeus qui affirmat, ad ecclesiam romanam convenire neeesse esse omnes qui sunt undique fideles propter potentiorem ejus principalitatem : Augustinus qui scribit primatum cathedrae apostolicae semper viguisse in eccle­ sia romana; Vincentius lirin. pontificem Stephanum caeteros episcopos loci audontale superasse dicit; Prosper vocat Romam caput mundi et pastoralis honoris: synodus aquilejensis appellat caput universi mundi romani. 2da· Eorum est, qui adstruunt praeeminendam s. Petri ac rom. pontificis Petri successo­ ris, quin eam ad ullam referant institutionem divinam. Ita Ignatius qui epi­ stolam suam ad ecclesiam dirigit quae praesidet in loco romanae regionis: Cyprianus qui eam vocat cathedram Petri et ecclesiam principalem unde unitas aorta est: synodus sardicensis quae loquitur de sede romana veluti de ca­ pte. ac sede Petri. 3,in· Eorum est, qui se ad auctoritatem rom. pontificis ud spectabilem in ecclesia referunt: ita Tertullianus, Cyprianus qui exhor­ tatur eos qui Romam se conferunt ut agnoscant in Cornelio radicem ecclesiae catholicae , ad significandum nempe Cornelium esse episcopum legitimum pcelesiae catholicae in urbe Roma, ubi tunc temporis aderat episcopus schi­ smaticus; Basilius affirmat se ad episcopum romanum scripsisse ut casum ex­ penderet ac suum decretum interponeret; Theodoretus scribit ad Renatum, ecclesiam romanam habere directionem ceterarum ecclesiarum:* Hieronvmus * vero ad pontificem Damasum: Ego Bcaiitudini tuae id est cathedrae Petri rommunione consocior, super hanc petram aedificatam ecclesiam scio: conci­ lium chalced. scripsit ad Leonem, ipsum esse cui vineae custodia a Salva- - Ia; pI M 305 304 tore commissa est (id est qui divina sua providentia permissus est locum adeo excelsum in ecclesia occupare), et ipse sicut membris caput praeeud (nempe quod fuerit eorum dux in haeresi damnanda), 4“· Classis conficitur ex testimoniis spuriis, cujus mod i est cation quidam nicaenus qui hoc initium dicebatur habere : Ecclesia romana semper habuit primatum; qui interpola­ tus in synodo chalcedonensi detectus est; Athanasius scripsit ad papam Fe­ licem quod Christus apostolicos praesules in summitatis arce constituit, onmi•anqut ecclesiarum curam habere praecepit; Uyrillus alex.: Debemus nos, ut qui membra sumus, capiti nostro rom. pontifici et apostolicae sedi adhaerert. Haec quae meliora testimonia essent, atque perpetuo a romanensibus adducta, malo ipsorum facto genuina non sunt. 5,:ι Denique classis nonnulla episco­ porum et presbyterorum romanorum effata complectitur, qui veniabili desi­ derio peculiarem suam sedem extollendi, ea veluti praeselerentia privata? suas opiniones protulerunt; ita in conc. ephesino Philippus legatus rom. se­ dis, in chalcedonensi legatus Paschasinus, s. Leo,, etc. Talia sunt praecipua testimonia a Tournelvo Baillyo, Ilookio . Colleto, De la Luzerne, Milner, Bouvier collecta. Jam vero conferunt illa quidem ad ostendendam pracemiuentiam ecclesiae romanae, ejusque dignitatem, ac potestatis superioritatem, quam quidem nos omnes plenissime atque citra dubium admittimus eam a remotissima aetate possedisse: ast in hoc nulla vertitur quaestio. Contro­ versiae cardo consistit in eo. an primatus romanus sit reipsa de jure divino, quique provenerit a Petro ex divina institutione? Porro traditio catholica de hoc alte silet; nequit igitur id ostendi ex traditione; non posse autem ex .Scripturis demonstrari uti fidei articulum ipsi romanenses ultro fatentur, non obstantibus temerariis nonnullorum assertionibus. Ergo. 5 * d Mif ) « 592. Resp. ad 1. D. Juxta methodum quam in ea expendenda sectanrur adversarii romani primatus, Tr. juxta methodum qua reipsa expendi debet, A' Quae distinctio ut intelligatur, revocari et huc debet principium quod in solutione prioris difficultatis satis evolvimus, scilicet non esse dispe­ scendam unanimem ss. patrum doctrinam de institutione primatus a Christo facta ad ecclesiae suae unitatem constituendam perpetuoque servandam, de­ que ejusdem primatus collatione peculiari Petri personae, ab iis quae de rom. sede. seu de rom. pontificibus iidem tradunt. Hoc autem principio juxta unanimem patrum doctrinam, prout praestitimus, semel posito, ad adstruendum ex eadem patrum doctrina primatum romanum de jure divino, unum tantiun superest inquirendum, utrum nempe patres agnoverint in rom. pontifice successorem b. Petri: jam vero hoc abunde constat tum ex adver­ sarii quem refellimus confessione, tum ex quatuor ipsis testimoniorum clas’*) Ita rursum Palmer op. et loc. cit. jibus in quas patrum doctrinam idc.m redegit adversarius: nam de classe apocryphorum distincte loquemur. 593. Etenim si primatus divinitus institutus, et peculiari individuo col­ latus spectat ad essentialem Christianae ecclesiae constitutionem, unice remanet inquirendum in quonam individuo post Petrum hunc primatum agnove­ rint patres: porro nullum dubium est eosdem patres in nullo alio individuo praeterquam in Petri successore, rom. pontifice, ejusmodi primatum agno­ visse. Quod si ita primatus a Christo institutus est, ut sit in ecclesia per­ petuus, jam sponte, immo necessario sequitur, quod quicumque eum possidet, possideat jure divino ; possidet autem ex doctrina patrum et ex confessione | adversarii rom. pontifex: ergo rom. pontifex ex eorundem patrum doctrina /wc divino eum possidet. Tantum igitur abest ut traditio catholica alte si­ leat de primatu rom. pontificis jure divino, ut alte illum proclamaverit. 594. Hoc porro aperte declarant vehementiores illae, ut ita loquar, phrases quibus patres utuntur in illis ipsis testimoniorum classibus quas ex­ pendit adversarius, ut his nunc insistamus. Etenim in la- classe ita Ire­ naeus docet ecclesiam romanam habere potentiorem principalitatem, ut necesse U'-: * 311 310 \ X' 599. λ’. ad I. D. A jure divino repeti nequit quod a mero hominis arbitrio pendet in ipsa re instituenda, C. in ponenda conditione ut ree quae divino jure instituta est, suum sortiatur effectum, -V. Quod ut exemplo fami­ liari illustretur : ex divina institutione fit. ut panis per consecrationem con­ vertatur in Christi corpus, a sacerdotis tamen arbitrio pendet in hunc potius quam illum panem verba consecrationis proferre. Ast si semel panem ali­ quem consecraverit, in nullius jam potestate est consecrationem a pane illo auferre, ac vere diceretur jure divino, seu ex divina institutione panem illum factum esse corpus Christi, quamvis a facto mere humano sive mero alicujus sacerdotis arbitrio factum sit, ut panis ille in corpus Christi per consecra­ tionem fuerit mutatus. 72 Hoc autem ut casui nostro applicemus, ex divina institutione, sive divino jure institutus est in ecclesia primatus in persona Petri cui divinitus collatus est, ejusque legitimis successoribus perpetuo du­ raturus: in Petri arbitrio erat sibi eligere in sedem episcopatus ac propterea primatus sui sive Romam, sive -Mediolanum 73 : posito autem quod in sedem et alio transferri possit? atque ann. 1787. concludit, uti Febronius et ante ipsum luTicini thesis haec publicae disputationi pro­ theranus Amesius apud Dupinium De ani. posita fuit: Episcopatui romano non ita eccles. disciplina, Diss. IV. §. 3. pag. 534, annexum esse dicimus primatum, ut ec­ intulerunt, ex eo nempe quod pontificum clesia illum in aliam quamcumque cathe­ rom. successio in facto humano fundetur, dram transferre non possit. Dixi exinde atque in Scripturis non narretur, haud di­ celebrem factam esse hanc quaestionem; vinum sed humanum esse jus, quo ponti­ si quidem notum est nonnullos scholasti­ fices romani in Petri primatum succedunt. 7I) Cf. Gerdii. In Commentarium a cos et theologos existimasse absolute fieri posse, ut primatus, seu summus ponti­ Justino Febronio in suam retractationem editum animadversiones, opp. cit. ed. ficatus auctoritate ecclesiae aut rom. pon­ tificis a sede romana in aliam posset trans­ tom. XIII. Posit. IX. pag. 241, qui inter ferri, cujusmodi sunt Scotus in IV. Sent. cetera praeclare observat: ..Unum illud, quod contra facere videtur, nexum prima­ Dist. 24- Card. Cusanus De concordant, tus cum rom. sede ex Petri facto pendere, cathol. lib. IL cap. 34. (qui tamen postea nullius omnino momenti est. Multa quippe in epist. ad Bohemos eam sententiam sunt, quae ut sint et existant, factum hu­ retractavit), Cordubensis lib. IV. q. 1. Banmanum praerequirunl: slatim autem atqtic nez in II. Quaest. L ari. 10. Dum. Solo facto humano prodierunt, divino plane jure in IV. Sent. tom. H. Dist. 24. q. 2. art. 5. sanciuntur;*· quod deinde plurimis exem­ ed. Venet. 1755. pag. 40, Paludanus, Arniacanus, Mendoza apud Suarez, De tri­ plis declarat, ac demum concludit: cNon est ergo confundendum factum cum jnre. plici virtute Theol. Tract. De Fide, quod, posito facto, divina institutione exori­ Disp. 10. sect. 3. n. 9. Thom. Waldensis tur: factum quidem interponitur, idque hu· apud Cordubensem in Doctr. Fidei, lib. II. art. 2. cap. 41. — Ballerinius in Vindiciis manum; sed eo posito, praevia Christi in­ auctoritatis pontificiae, cap. 8. §. 2. ne­ stitutione jus ipsum divinum exerit sese gat quidem ecclesiam, prout separatim a et explicat." summo pontifice consideratur, posse alio 73) Cf. Bellarm. De Summo Ponlif. transferre primatum, at dubium se exhibet, lib. IV. cap. 4. n. 13. Bellanmno, quod num id fieri possit a rom. pontifice, neque mireris, assenlilur Dupinius Diss. IV. De facile decidendum esse affirmat, Ne unus ant. Discipl. eamque adstruil adversus Arce­ tamen ex recensitis auctoribus catholicis sium; quoad auctores catholicos, si exci- tum sui episcopatus atque primatus Romam aut Mediolanum delegerit, reieritque usque ad obitum suum, jam in nullius est potestate a successoribus in hanc sedem Petri episcopatum ct primatum dispescere atque divellere. Jus enim divinum, veriiicata conditione per factum quamvis liberum Petri, ab hac sede inseparabile ost. Hinc quicumque legitime succedunt in Petri iedem, divino jure succedunt in ejus primatum. Idem dic de electione per­ sonali cujusvis pontificis quae fit a cardinalibus. Electio quippe alicujus pe­ culiaris individui in pontificem est factum mere humanum: ast vero hoc posito, electus a Christo immediate totam suam obtinet auctoritatem. 74 600. Ad 2. D. Id est jus divinum summi pontificatus seu primatus in se spectati independens est a facto humano, C. est independens a facto hu­ mano ad verilicandam successionem personalem, N. Responsio patet ex dictis. 7 5 ad arcem romani destinatur imperii, ut lux veritatis quae in omnium gentium revelabatur salutem, efficacius sic ab ipso capite per lotum mundi corpus effunderet." S. Gclasius ep. XIV. ..Duodecim, scribit, cerle fuere apostoli, paribus merilis, parique di­ gnitate suffulti. Cumque omnes aequaliter spiritali luce fulgerent, unum tamen prin­ 70 Cf. Zaccaria, Antifebronio, tom. II. cipem ex illis voluit Christus, cumque dis­ cil. Diss. II. cap. 1. §.4. Bencd. XIV. De pensatione mirabili in dominam gentium Ro­ Synodo dioeces. lib. II. cap. 1. §. 1. De mam direxit, ut in praecipua Urbe vel prima Marea Diss. I. De singulari primatu Petri, primum et praecipuum dirigeret Petrum." n. 20. Marc. Ant. Cappellum Disp. II. De Collect, conc. Venet. Nic. Coleti, torn. V. successione episcopi rom. in Pontificatu, coi. 342; et ante ipsos Eusebius II. Eccl. Colon. Agrip. 1621. cap. 1. Cf. etiam Sua­ lib. II. cap. XIV. loquens de Simonis magi rez in Defens. Fidei adv. anglicanae se­ praestigiis: ..Conferlim, scribit, ipsis Claudii ctae errores, lib. ILI. cap. 12 seqq. usque Augusti temporibus benigna et clementisad cap. 20. sima Dei providentia fortissimum et maxi­ ”) Haud pauci nec ignobiles scriplores mum inter apostolos Petrum, ct virtutis me­ censent non absque Christi voluntate Pe- rito reliquorum omnium principem ac pa­ irum Romae sedem suam collocasse, de tronum, Romam adversus illam generis qua quamvis ex Scripturis non constet, at- humani labem ac pestem perducit.» S. Am­ lamen D. Carol, du Plessis d’Arecntré do- brosius in Serm. conlr. Auxentium, n. 13. K* dor Sorbonicus id ita certum ratumque refert quod cum Petrus a christianis rogare­ habet, ut dc eo dubitari non sinat, cf. ejus tur, ul paulisper persecutioni cederet: ..No­ Elem. Theologica, cap. 9. §. 2. ed. Paris. cte muros egredi coepit, et videns sibi in 1702. pag. 265 seqq. Sane credibile est porta Christum occurrere, urbemque ingredi, haud absque Christi dispositione, aut sal­ ait: Domine quo vadis? Respondit Chri­ tem Spiritus Sancti impulsu Petrum illud stus: Venio (Romam) iterum crucifigi . . . egisse ex quo determinandus in perpetuum intellexit ergo Petrus quod iterum Christus orat ecclesiae primatus in peculiari sede. crucifigendus esset in servulo. Itaque sponte Xec desunt in antiquitate hujus assertionis remeavit." Ed. maur. tom. II. col. 867. Li­ fundamenta. S. Leo serm. I. dc ss. Apost. cet vero protestantes Velcnus Petrus et Petro ct Paulo cap. 3. ed. cit. -Beatissimus Basnagius hanc historiam veiuti fabulam Petrus, inquit, princeps aposlolici ordinis traducant, acerrimi tamen critici eam tucnpias paucos illos, quos modo recensuimus, communis doctrina est non amplius sepa­ rari posse primatum a rom. sede neque ab ecclesia neque a rom. pontifice. Horum elenchum exhibet Zaccaria in Antifebronio, Diss. II. pag. 17 seqq. Cf. etiam Bolgeni, L' Episcopate, cap. 3. art. 4. i· 'i ■f· 313 312 601. Ad 3- A. Quamvis enim in arbitrio Petri luerit hanc potius quam illam urbem in sedem deligere, attamen electione facta ac morte post electio­ nem superveniente in eadem sede, jam in potestate pontificis aut alteriw· haud est ecclesiae sedem ac titulum alio transferre. De jure siquidem di­ vino est. uti diximus, in Petri successores summum ecclesiae primatum a Christo institutum transire. Quare in nullos alios quam in legitimos Petri successores ex divina institutione primatus dimanare potest. Aliud porru est de residentia disserere. aliud vero de sede ac sedis titulo. Residentia enim non ita uni affixa loco est, ut justis intercedentibus causis, non possit alio transferri, uti saepe contigit, tot praesertim annis quibus rom. pontifices Avenione commorati sunt; atque in hypothesi quod Roma deleretur, aut ea I Christiani et catholici nominis hostes potirentur, idem omnino fieret. tSedes vero prout Petri est, ac sedis titulus a nulla humana auctoritate immutari potest aut in aliam sedem titulumve transferri. Quamobrem fieri quidem potest, ut summus pontifex resideat Viennae, Mediolani, Berolini aut Petropoli: numquam vero potest fieri, ut simplex episcopus Viennensis aut petropolitanus sit summus pontifex; ubicumque idcirco resideat, semper erit pon­ tifex romanus, ut possit dici, ac vere sit in primatu Petri successor. 7S ejusdem affirmant esse speciei ac jura metropolitica et patriarchica, addito tantum jure repraesentandi universalem ecclesiam, atque in toto orbe procn randi puritatem fidei, morum ac disciplinae vigorem, ita ut omnibus rom. pontifici, modo tamen hic agat ecclesiae nomine, parendum sit. Magni sane interest peculiari sollertia hanc expendere quaestionem, ex qua haud exigui momenti corollaria pendent. Si enim primatus natura episcopalis sit, jam sponte sua consequitur tum romani pontificis potestatem spectari minime posse in ecclesia catholica universa uti potestatem extraneam, prout passim liberiores nonnulli scriptores, quod superius vidimus, eam vocare consueve­ runt; tum vi istius primatus rom. pontificem superiorem esse oecumenicis conciliis, quae ipse propterea solus cogere potest, iisdem praeesse. eaque confirmare; tum demum ex eo dimanare jura indiscriminatim omnia, quibus in ecclesiam universam rom. pontifex pollet. Jam vero talem esse primatus rom. pontificis naturam, ac talia propterea, quae exinde consequuntur jura, insequentibus propositionibus ostendere aggredimur. PROPOSITIO I. Primatus auctoritas qua divino jure pollet rom. pontifex, auctoritas est episcopalis, quae omnes complectitur Christi fideles etiam episcopos. C A P U T HI. DE NATURA ET JURIBUS PRIMATUS ROMANI PONTIFICIS. 602. Petrus Tamburinius ejusque asseclae non esse permiscendum rora, pontificis primatum cum potestate episcopali contendunt, sed primatum istum ■ 4 tur, quos inter Fogginius op. cit. exereit. XVII. pag. 404 seqq. et Mazochius in Κα­ ίend. Neapol. pag. 889. Sane ejus memi­ nit Hegesippus lib. IIL apud edit. maur. in loc. cit. atque ad hanc historiam alludere videtur Origenes tom. XXI. in Joann, edit. Huet. tom. II. pag. 290. illam referens ex Actis Pauli, quae fortasse olim vulgata erant sub lit. Act. Petri et Pauli, cujusmodi sunt quae referi Combefisius ex Biblioth. regia Parisiensi. Hoc item factum memoral s. Greg. M. in Psalm. IV. Poeuit. ’*) Hoc optime novit pontifex ille Ave­ nione residens de quo loquitur Franc. Petrarcha in lib. Epistolarum sine titulo, epist. XV. in qua calamitatem urbis Ro­ mae deplorat. Cum enim pontifex Italis esset infensus, quidam ex ejus intimis familiaribus illi consuluit, ut papatum Ro­ mae eriperet, et transferret Cathurcum in Vasconiam, ut hoc modo de Italis ulcisce­ retur. Quod consilium pontifex risu exce­ pit, respondens: «Fefellisti me; hactenus l· nondum delirare cognoveram. An ignoras, inscie, hac via quam statuisse subtiliter vi­ sus es tibi, et me, et qui mihi successe­ rint, episcopos calhurccnses fieri .... illum vero, qui Romae praefuerit, Papam fore ? Sic italum nomen dum evertere pu­ tas, attollis, et in antiquam restituis digni­ tatem. . . De titulis non certemus; veliinunulimus enim, rerum caput Roma erit' Opp. Francisci Petrarchac, edit. Basileai 1581. tom. II. pag. 727 — 728. Noverat nempe pontifex, neminem, qui non fuerit Petro in cathedra romana successor, posse summum pontificatum obtinere, qui ejus­ modi successioni inseparabiliter connexu;· est. 603. Auctoritas episcopalis consistit in immediata et ordinaria potestate pascendi, regendi et gubernandi gregem sibi commissum, dicente apostolo Act. XX. 28- Attendite vobis et universo gregi in quo vos Spiritus Sanctus posuit episcopos regere ecclesiam Dei, et apostolo Petro I. cap. V. 2. Pascite qui in vobis est gregem Dei. Atqui Petro ac proinde ejus successoribus rom. pontificibus Christus eandem contulit potestatem, pascendi scilicet immediate, regendi et gubernandi ecclesiam universam quae ex agnis et ovibus, id est, populo ac pastoribus coalescit, dum Joann. XXL ei dixit: Pasce agnos meos . . . pasce oves meas, et Luc. ΧΧΠ. 31. Simon, Simon, ecce satanas expetivit vos ut cribraret sicut triticum: Ego autem rogavi pro te, ut non de­ ficiat fides tua, cl tu aliquando conversus confirma fratres tuos, scilicet apo­ stolos; ac demum cum Matth. XVI. eum constituit petram seu fundamentum ecclesiae suae, et claves ei promisit cum potestate plenissima quodcumque ligandi atque solvendi. Auctoritas igitur primatus quem habuit Petrus, adeoque rom. pontifex, est potestas episcopalis super universam eeHesiam. 604. Atque hinc factum est, ut in vetustissimis ecclesiasticis documen­ tis passim rom. pontifex appelletur Episcopus episcoporum . . . Pontifex nnilersalis . . . Episcopus universalis . . . Pastor pastorum, Caput capitum 1 ; >) Cf. Theoph. Rayuuudum in op, vit. Corviia aurea, ubi innumeros prope litu- Ius ejusmodi invenies; apud Sir mon dum vero op. pariter cit. De ecclesii» suh I 315 314 quae quidem aliaeqne ejusmodi denominationes aperto ostendunt pontificium primatum idem esse ac episcopalem potestatem seu quetoritatem, quae sese ad omnem extendat ecclesiam. Quod Eusebius e mis e nus, seu quisquis est vetus auctor sermonis De natali Apostolorum, ut vidimus, expressis illis verbis declaravit : Prius agnos, deinde oves commisit ei: quia non solum pa­ storem, sed pastorem pastorum eum (Petrum) constituit. Et ante ipsum s. Ambrosius expendens eadem Christi verba pasce etc., adnotat distinctio­ nem quam Christus agnos inter ac oves interposuit, et agnorum nomine po­ pulos, ovium autem episcopos interpretatur dicens: Et jam non agnos, ut primo quodam lacte vescendos: nec oviculas, ut secundo; sed oves pascere ju­ betur, perfectiores ut perfectior gubernaret. 2 Pari prorsus ratione s. Ber­ nardus exponit. sic Engenium III. alloquens: Habent illi (episcopi) sibi assignatos greges, singuli singulos: tibi universi crediti, uni unus. Nec modo ocium, sed et pastorum tu unus omnium pastor. Unde id probem quaeris? Ex verbo Domini . . .pasce oves meas. 3 Huc spectat conc. later anense IV. dum decernit quod Ecclesia Romana, disponente Domino, \uptr omnes alias ordinariae potestatis oblinet principatum, utpote mater uni­ versorum Christi fidelium et magistra 1 ; adeoque fidelium et episcoporum. Huic concinit concilium florentinum in adducto decreto illis verbis quibus definivit: Traditam esse rom. pontifici in b. Petro plenam potestatem 9 pascendi, regendi et gubernandi universam ecclesiam. 5 ili 605- Luculentissime hanc eandem veritatem rom. pontificum constans ac perpetua praxis confirmat. Res enim testatissima est in historia eccle­ siastica rom. pontifices suam hanc potestatem exercuisse sive in decernendis fidei controversiis ubique terrarum exortis, sive in praefigenda disciplina, sive in recipiendis dejectorum episcoporum appellationibus, sive in restituendo sedibus suis illos qui immerito fuerant exauctorati; in mulctandis, cum opus fuit, excommunicatione praesulibus, et orientalium sedium patriarchis®; in urbicariis, cap. 3. opp. tom. IV. col. 32. a Theodoro Studita in epist. ad Leonem III. vocatur rornanus pontifex των όλων κεφα­ λών κεφαλή, immo σ.ρχιποϊμην τή< ύπ ου­ ρανόν ίκκληαίαι, universae quae sub coelo est ecclesiae princeps pastor; quia scilicet, uti ibidem animadvertit Sirmondus. episcopi romani, ut Papa est, dioecesis non occi­ dens, sed orbis est universus. ; ’) Lib. X. i’1 Luc. n. 176. ed. maur. -1) De Consider, lib. II. cap. 8. η. 15. ed. maur. In collect. cone. Veneta Coleti, torn. XIII. pag. 937. I A s) In Aci. Cone. Hard. tom. IX. col. 423. 6) Sane plures legimus in Hist, cedes, in patriarchatibus conslantinopolitano, ale­ xandrine, antiocheno. Hierosolymitano aut fuisse a rom. pontificibus e sede dejectos, aut sedibus propriis restitutos. Nicolaus I. epist. VIII. ad Michaêlcm imperatorem apud Harduin. Acta cone. tom. V. coi. 157. octo enumerat patriarchas conslantinopolilanos a rom. pontificibus depositos. Gelasius in ep. ad episcopos Dardaniae (colled, conc. Venet. Coleti, tom. V. col. 329.) scribit: «Dioscorum secundae sedis (alcxandrinac) praesulem sua auctoritate (apostolica sedes) warctanda episcoporum jurisdictione nonnullis sibi casibus reservatis 7 ; in removendis episcopis reluctantibus a propria sede ob ecclesiae necessitatem aut magnam utilitatem , quod et aetate nostra in Galliis praestitit immor­ talis Pius VII. ° ; sive in aliis demum ejusmodi gravissimis negotiis perfi­ ciendis, quae palmari et apertissima prorsus ratione potestatis de qua agi­ mus exercitium in universam ecclesiam quovis tempore et ubique locorum in rom. pontificibus ostendunt. 606. Denique id ipsum postulat ipsius ecclesiae notio atque natura. Re quidem vera, si pontificius primatus minime reponendus esset in episco­ pali auctoritate, jam episcopi suum non haberent pastorem et episcopum, idcoqpe Christi ecclesia unum non esset ovile sub uno visibili in terris pa­ store, sicut Christus indixit Joann. X. Fiet unum ovile et unus pastor; sed tot essent pastores quot episcopi, quin illi ab uno supremo pastore rege­ rentur. Hinc tota pessumdaretur, immo evanesceret contra Christi institutionem tum fidei, tum regiminis unitas: totidem essent membra sine capite a quo dirigerentur, neque propterea corpus unum constituerent, seu personam moralem ad instar individui viventis; ac plane deesset in ecclesia universali quod in qualibet particulari ecclesia ad ejus unitatem constituendam requi­ ritur. Nam ex s. Cypriano ecclesia est plebs sacerdoti suo adunata et pafieri suo grex adhaerens 1 0 ; ergo quemadmodum unitas ecclesiae particularis ab episcopi unitate pendet, sic ab episcopi supremi et universalis unitate pendet unitas ecclesiae ipsius universae; quandoquin ut loquitur s. Hieronymus : Ecclesia non est, quae non habet sacerdotes 11 : nimirum episcopos damnavit, ct impiam synodum non con­ sentiendo submovit.·· E contra Athanasium alex, aliosque episcopos a synodo orientali depositos Julius I. suis sedibus restituit; restituit item sedes apostolica Flavianum i Dioscoro in conciliabulo depositum, ct Joannem Chrysoslomum pariter a concilia­ bulo damnatum sedi conslanlinopolilanae; de quibus aliisque actis jurisdictionis a rom. pontifice in patriarchatibus orientali­ bus fuse agit s. Gelasius in cit. epistola. Plura alia exempla referi etiam Bcllanninus De. rom. Pontif. lib. IL cap. 28. ;) Cf. Zaccaria in Antifebronio, loin. I. cap. 5. §. 4. et iterum in Antifebronio vin­ dicato, tom. II. diss. IV. cap. 4. §. 2 seqq. *) Cf. Muzzarclli in Dissert. Jn Sum­ mus Pontifex habeat auctoritatem desti­ tuendi episcopum invitum et reluctantem u propria sede ob ecclesiae necessitatem, aut magnum utilitatem. Quae est IV. in­ ter Dissertationes selectas. Rom. 1807. ’) Cf. opus cit. cl. Barruelii S. J. Sui Papa ed i suoi diritti ali' occasione dei Concordato dei 1801. Tom. IL part. IV. cap. 1 seqq. cum tribus conclusionibus. Io) Epist. LXIX. ubi cit. edit. pag. 123. cum praemisisset s. Cyprianus verba Petri apud Joann. VI. Domine ad quem ibimus? Verbum vitae aeternae habes, et nos cre­ dimus et cognovimus quoniam tu es Filius Dei vivi·, subdit: «Loquitur illic Petrus, super quem aedificanda fuerat ecclesia, ec­ clesiae nomine docens et ostendens quia etsi contumax ac superba obaudire nolen­ tium multitudo discedat, ecclesia tamen a Christo non recedit, et illi sunt ecclesia plebs sacerdoti adunata, et pastori suo grex adhaerens." 11 ) Dial. adv. Lucifer, n. 21. 317 316 qui eam regant, adeoque episcopum supremum, qui universae praesit ecclesiae. Alioquin haberentur quidem ecclesiae particulares, numquam autem haberetur ecclesia universalis, (piae una sit, cum sine universali episcopu universalis non sit ecclesia. 11 607. Sive igitur Scripturas expendas, sive constantem ecclesiae tradi­ tionem. sive perpetuam ac jugem pontificum romanorum praxim, sive deni­ que ecclesiae naturam et constitutionem, constat quod ab initio proposuimus, primatus scilicet auctoritatem, quam divino jure habet rom. pontifex, aucto­ ritatem esse episcopalem ; quae omnes Christi fideles, etiam episcopos com­ plectitur. 1 ’ ‘/•ί I. 3?! j - · 6U8. I. Obj. 1. Si primatus ëjusdem esset generis cum episcopali auctoritate, secum ipse pugnaret, quia simul esset limitibus circumscriptus et indefiniti! 2. pugnaret cum aliis episcopis, quibus in eodem genere par simul esset et superior. 3. Accedit quod nomen episcopi universalis sive * necumenici proscriptum fuerit a s. Gregorio M. tamquam blasphemiae nomen, illudque idem tum a se. tum a Joanne jejunatore repulerit. 14 4. Episcopi praeterea omnes possident in solidum cum pontifice absque primatus sui praejudicio eundem episcopatum, ipsamque episcopalem auctoritatem juxta vulgatum s. Cypriani effatum: Episcopatus unus est, cujus a singulis in soli­ dum pars tenetur 1 ’ : 5- qui proinde s. martyr ad ejusmodi romani pontificis auctoritatem super episcopos reliquos excludendam in concilio Carthaginiensi ajebat : Neque quisquam nostrum episcopum se esse episcoporum constituit, aut tyrannico terrore ad obsequendi necessitatem collegas suos adigit16 ; 6. cujus Aestigiis insistens s. Hieronymus scribebat adEvangelum: Si auctoritas quae­ ritur, orbis major est urbe. Ubicumque fuerit episcopus, sive Hornae, sive Eugubii, sive Conslantinopoli etc., ejusdem meriti et ejusdem est sacerdotii.17 7. Atque hinc factum est. ut antiquitus episcopi non solum papae passim nuncuparentur, verum etiam dicerentur successores Petri * 8, ad significandam omnimodam in episcopali dignitate cum rom. pontifice aequalitatem. Ergo. 12J Huc pariter referuntur quae scribit Optatus De Schismat. Donatist. lib. IL ..Certa membra sua habet ecclesia, episco­ pos, presbyteros, diaconos, ministros et turbam fidelium;· ed. Albaspin. pag. 53. Nisi propterea omnes isti episcopi, presby­ teri, diaconi, ministri ac fidelium turba uni universali subjicerentur episcopo, unam ec­ clesiam non constituerent. 1 ·■*) Cf. de hoc arguinento Bolgeni in op. cit. I Episcopate, tom. L cap. 4. art. I: item Zaccaria in Anlifebronio, tom. II. diss. II. cap. 2 el 3- et in Anlifebronio vindicato, tom. II. diss. IV. cap. 4. lice non Card. Orsi De rom. Pontificis in Sy­ nodos oecumenicas polestate. Roni. 1740. Part. II. lib. VII. cap. 5. 1 ’) Lib. V. epist. XLIII. ad Euloy. episc. alexnndr. cd. maur. el epist. XVIII. ad Joannem episc. constanlinopolitanum. 13) Lib. De unital, eccles. cit. e·! pag. 93. 1 e) Sententiae episcopor. L XXXVH de haeret, bupliz. ibid. pag. 329 seqq. '7) Ed. Vallars. ep. CXLVL ) Ila inter ceteros s. Gaudentius hri- 609. Resp. ad 1. N. Dum enim asserimus pontificem, episcopum uni­ versalem, esse quoque particularem Romae episcopum, id unum significamus, rom. nempe pontificem in ecclesia peculiari romana eam exercere auctorita­ tem, quam potest, et pro rei opportunitate reipsa exercet in singulis mundi ecclesiis, hoc tantum interjecto discrimine, quod cum ecclesia romana alium non liabeat episcopum a pontifice distinctum, iste in romanae ecclesiae regi­ mine eum non servat modum, eosque respectus, quos in ceteris adhibet ad­ ministrandis ecclesiis, ut intacta permaneat episcoporum jurisdictio: eadem nempe ratione, qua sese gerunt episcopi quoad paroecias suis ditionibus sub­ jectas. 19 Quo in sensu nulla primatum inter auctoritatemque episcopalem apparet pugna. 610. Ad 2. A. Optime siquidem ac perbelle duo haec inter se pariter componuntur, si observatur quod episcoporum aequalitas cum pontifice repo­ nenda sit in charactere et episcopali dignitate, primatus vero in limitum ex­ tensione. Accedit, episcopos in suae potestatis exercitio subjici rom. ponti­ fici. pontificem vero nulla auctoritate detineri, ea generali regula excepta, juxta quam uti ipse debet potestate sua in aedificationem et non in destru­ ctionem. 2 ° 611. Ad 3. D. Nomen episcopi universalis proscriptum fuit a s. Grego­ rio M. ob pravum sensum qui eidem affingi poterat, atque abusum qui a graecis jure timebatur, C. per se, perinde ac si rom. pontifici res per illud significata non competeret, N. Omnes norunt quo tenderent episcopi constantinopolitani, nempe ad se penitus eximendos a romani pontificis auctori­ tate, ita ut eorum audaciam vel ipsemet Phocas compescere, immo frangere debuerit.21 Jam enim alte ipsorum animos persuasio occupaverat, primatum sedis alicujus ab urbis dignitate, imperio ac amplitudine pendere. Cum igitur imperium occidentale barbarorum direptione evanuisset, emineretque ejus vice imperium orientale, eo arrogantiae devenerunt episcopi constantinopolitani, ut non contenti praeeminentia quam affectabant super patriarchatus alexandrinum et antiochenum, sibi etiam subjicere, si fieri potuisset, ipsam romanam sedem contenderent. Perceptos jamdiu timores exitus coinproba vit. 2 2 Merifo idcirco oecumcnici episcopi denominationi fortiter restitit xianus vocat s. Ambrosium Petri apostoli successorem in semi, in dic ordinationis saae, qui est num. XVI. edit. Brixiens. 1738. pag. 334. ,5) Cf. quae praeclare hanc in rem scri­ bit Muzzarelli in cit. Dissert. IV. An sum­ mus Pontifex, etc. pag. 352. ”) Cf. ibid. pag. 376 seqq. ’·') Cf. Sirmondum in Censura Disser- tat. secandae de ecclesiis suburbicariis, cap. 2. cit. opp. ed. loin. IV. eoi. 29. 2Î) Ut palet ex schismate photiano in­ staurato deinceps' a Michaëlc Caerulario. Cujus schismatis germina jamdiu foveban­ tur in ecclesia conslantinopolilana a pluri­ bus saeculis, ut ex actis conciliorum et agendi ratione episcoporum illius sedis aper­ tissime constat. Cf. Christ. Lupum in Scholiis ad can. HI. cone, eonstantinopolilani I. 319 318 Magnus Gregorius ad mala semina suffocanda. Cum vero ilhid interdixisset Joanni, prudentis oeconomiae gratia debuit a so Gregorius pariter respuere, quamvis fateatur sibi illud competere jure posse. 23 Interim ut praeclarum humilitatis exemplum praeberet, teste ejus biographe, sese exinde coepit s. Gregorius Servum Servorum Dei nuncupare. 21 612. Ad 4. D. Episcopatus unus est ratione originis, naturae ac iden­ titatis, C. ratione auctoritatis et jurisdictionis, A'. Talem esse s. Cypriani mentem in objecto toties efiato, patet ex eo quod s. martyr illud protulerit ad primatum constabiliendum, ut inde erueret ecclesiae catholicae unitatem. Unum propterea esse affirmat episcopatum ratione originis et radicis, quate­ nus omnes episcopatus particulares ab episcopatu romano, vehit ab origine, exordium sumentes, eique vehit radici adhaerentes cum eo unum pastorale corpus constituunt, unumque efficiunt episcopatum universalem, cujus prin­ cipatum tenet rom. pontifex. Huc referuntur similitudines quibus ibidem s. Cyprianus usus est, multorum ramorum qui unam arborem efiormant mul­ torum rivorum, quorum unitas servatur in origine: qua de causa ecclesiam romanam appellat radicem et matricem ecclesiae catholicae*3 ; nec aliunde obortas esse haereses aut nata schismata affirmat, quam inde, quod sacerdoti I» i N i et ad can. XXVIII. cone, chalced. ubi am­ bitionis illorum praesulum principium, pro­ gressum, ac funestum tandem exitum ex­ ponit. pontificem caput fidei e.r quo membrorum status integer manet, ut in epist. XXXVII. lib. XIH; dum potestatem se exercere pro­ fitetur etiam in orientales episcopos subje­ ctos aliis patriarchis, ut liquet ex epist. LXVI. lib. VI; dum affirmat a rom. pon­ tifice causam primatuum judicari, uti constat cx ep. LIX: lib. IX: dum sibi tribuit jus aliorum episcoporum retractandi sententias, ut in epist. XXIX. lib. X; dum rom. pon­ tificem «Universis ecclesiis curam impen­ dere·* affirmat; dum loquens de romana sede ait: «Nescio quis ei episcopus subje­ ctus non sil,“ nt in epist. LIX. lib. IX. etc. etc. Cf. De Simeonibus op. cit. De rom. Pontificis judiciaria polestate, cap. 4. §.2. et Nat. Alex. Diss. IV. in saec. I. ”) Etenim s. Gregorius epist. cit. XVIII. ex lib. V. aperto scribit : ..Numquid non, sicut vestra fraternitas novit, per veneran­ dum chalcedonense concilium hujus apostolicae sedis antistites, cui Deo disponente de­ servio , universales oblato honore vocati sunt? Sed tamen nullus unquam tali voca­ bulo appellari voluit, nullus sibi hoc teme­ rarium nomen arripuit; ne si in pontifica­ tus gradu gloriam singularitatis arriperet, hanc omnibus fratribus denegasse videre­ tur.1· Eadem fere repetit ibid. ep. XLIII. En quo sensu sanctus pontifex respuerit Apud Bolland. torn. IL mensis Mar­ ejusmodi denominationem, et quo illam tii in Vita a Joanne Diacono conscripta sensu temerariam ac profanam dixerit, ob pravum scilicet sensum quo usurpari pote­ lib. II. cap. 1. Ex hac porro vita non se­ rat. Ceterum 1. titulum hunc per se, qua­ cus. ac ex illa quam adornarunt maurini editores opp. tom. IV. ex scriptis s. Gretenus oblatus est a conc. chalcedonensi, gorii patet, utrum reipsa hic s. pontifex au­ seu potius in libellis supplicibus qui Act. ctoritatem exercuerit nec ne in ecclesiam III. illius concilii lecti sunt, non reprehen­ universam, orientalem et occidentalem. dit s. Gregorius, ut patet ex ep. XX. lib. V; 2. rem hoc titulo significatam rom. ponti­ Epist. XLV. ad Cornelium ed. maur. fici constanter ipse vindicat, dum vocat rom. pag. 59- Dti non obtemperatur, nec unue in ecclesia aci tempus sacerdos, et aci tempus in tccloia judex rice Christi cogitatur, cui si secundum magisteria divina fra­ ternitas obtemperaret universa, nemo adversum, sacerdotum collegium quicquctm moveret.*6 Jam vero ideo pars unius illius episcopatus universalis et indi­ vidui in solidum tenetur ab episcopis singulis, non quod eadem sit jurisdictio et dignitas omnium episcoporum, quae est romani pontificis, sed ratione or­ dinis et characteris episcopalis, qui de se indivisibilis est, totusqne inest quibus imprimitur. 27 613. Ad 5. iV. Neque enim in objectis verbis voluit s. Cyprianus rom. pontificis auctoritatem excludere, verum unice intendit significare se plenam in suffragio ferendo de valore baptismi ab haereticis collati libertatem epi­ scopis relinquere. 28 Quod si, ut nonnulli contendunt, voluit s. martyr iis alludere ad Stephanum rom. pontificem, non potestatem ejus carpit, sed, ut ipse falso existimabat, potestatis abusum, eo quod anathema comminatus fuerit in tot sanctissimos praesules in re disciplinari ac nondum penitus di­ quata.2 9 614. Ad 6. D. Sunt omnes episcopi ejusdem meriti et sacerdotii, C. ejusdem potestatis ac jurisdictionis, 2V. Primum tantum affirmat Hieronymus ratione ordinis, ut diximus, et characteris; alterum autem numquam dixit, immo contrarium ubique docuit. 30 615. Ad 7. Nec/. conseq. Papae enim seu Patrie titulus antiquitus non solum episcopis sed et presbyteris passim tribuebatur 31, uti adhuc in prae3 °) Cf. Natalem Alex. loc. cit. Sensus profecto s. Hieronymi in objecto loco ex ’) Sane ab eodem s. martyre ep. cit. ejus scopo apertissime colligitur, retundendi LV. dicitur; Portio gregis singulis pasto­ nimirum diaconorum ecclesiae romanae au­ ribus adscript", in quo ipse suum effatum daciam, qui se praeferebant presbyteris, luculentissime explicat. Verum de hoc textu innixi nescio cui consuetudini quae vige­ cf. quae scripsimus in tract. De cera re­ bat in rom. ecclesia. Ad eos propterea com­ ligione, part. II. prop. V. η. 130 seqq. Cf. pescendos s. Hieronymus vehementiori stylo eos perstringit, qui ob auctoritatem et maje­ etiain Ballerinium op. cit. De vi et rat. statem episcopi romani se audebant prae­ primatus, cap. 13. §. 3. n. 10 seqq. ferre presbyteris aliarum dioeceseon. Quare JS) De hoc aliisve similibus Cypriani merito s. Hieronymus docet episcopos omnes, testimoniis cf. Natalem Alex-. Diss. IV. in spectata solius episcopi conditione ct cha­ sect. I. §. 4. obj. 2. ubi fuse ea ac plenis­ ractere aequales esse, neque eorum digni­ sime discutit. Jam de hoc ipso egerat tatem intrinsecam pendere a majori vel mi­ s. Augustinus lib. III. De Baptismo, cap. 3. nori civitatum, aut ecclesiarum amplitudine. Cf. etiam card. Orsi lib. III. De rom. Pon­ 31 ) Cf. Binghamum, Origines, sive an­ tificis auctoritate, lib. III. cap. 3- art. 1. tiquit. ecclesiasticae, lib. U. cap. 2. §. 729) Cf. Baronium ad ann. 258. n. 42 et cap. 19. §. 14. et Theoph. Raynaudum seqq. cum critica Pagii in ann. 256. et juxta in op. cit. Corona aurea ad vocem Papae, Baronium 259- Cf. item Gerdii, in op. Esa- ubi observat non solum sacerdotibus no­ me dei moliri, etc. part. II. art. VL opp. men istud sed quandoque ipsis clericis in­ ferioris’ ordinis fuisse tributum. tom- XIV. 2o) Epist. LV. ad eundem Cornelium pag. 82. iis L 11P1 ■ i■ 1 Λ I ! & 1 320 sent ia sacerdotibus regularibus tribui solet, quin inde quidpiam inferri possit ad presbyterorum aequalitatem cnin episcopis adstruendam. Ideo vero quan­ doque episcopi successores Petri dicti sunt, quod in partem sollicitudinis ecclesiae Petro commissae sint vocati; tum etiam quia ex dictis Petrus est fons et origo ecclesiastici ordinis, nec non potestatis in omnes episcopos sno modo derivatae. Idem die de appellatione Vicarii Christi, qua pariter in­ terdum donati sunt episcopi, atque etiam presbyteri, quatenus in ministerio pro Christo legatione funguntur. 33 616. II. Obj. f. Semel episcopatu universali rom. pontificis constituto, episcopi evaderent totidem ejusdem vicarii et ministri, quod esset evertere ecclesiasticam hierarchiam divinitus institutam. 2. Ordinaria papae potesus in alienis dioecesibus excitare facile posset turbamenta, contentiones, scan­ dala , et in legitimos pastores contemptum. 3. Fieri praeterea nequit ut unus rom. pontifex recte possit providere ecclesiae per universum orbem dispersae. Neque ab hac sententia abhorret Bellarminus, qui inquirit, utrum expeditius foret ab uno principe regi totum terrarum orbem? Quaestionem porro negative resolvit, quum fieri non possit ut ab uno principe tot tamque dissimilium nationum regimen habeatur per ministros absque injustitia.34 617. Resp. ad 1. Neg. sequelam, cum episcopatus universalis quem rom. pontifici adstruimus, non excludat episcopatus particulares, immo supponat. Nec enim rom. pontifex per episcopos veluti per administros aut vicarios suos ecclesiam regit, sed eos constituit tanquam totidem principes ordinaria potestate instructos ad uniuscujusque ecclesiae peculiaris bonum, quamvis cum dehita subjectione in hujus potestatis exercitio a romana sede ad ser­ vandam unitatem tum fidei tum communionis in ecclesia universa. Tnnc solum intervenit auctoritate sua rom. pontifex, cum aut alicujus peculiaris dioeceseos aut ecclesiae universalis utilitas sive necessitas id ipsum postulat.15 618. Ad 2. A’ Patet siquidem ex modo dictis nullam prorsus jnrium collisionem, nullas colluctationes, scandala nulla aut contemptum provenire in subjectos praelatos ex romani pontificis praeeminentia. Nam quemadmo­ dum in una dioecesi multae paroeciae sunt, quae proprium pastorem habent, nemo tamen immediatam ac ordinariam in singulos suae dioeceseos fideles jurisdictionem episcopo inficiatur, et nullae perturbationes pertimescuntur, sic nullae pertimescendae sunt in casu nostro. ■ 619. Ad 3. -V. Res enim aliter se habet in ordine ad ecclesiasticum regimen, in quo quamvis unus sit. qui primatum exercet, nihilominus 3Î) Cf. eundem Raynaudum ibid, ad vocem Successor Petri. 33) Cf. Natalem Alex. Diss. cit. ad ohjecl. IV- 3‘) De rom. Pontifice, lib. I. cap. 9. II. 71. ' 35) Cf. Bailerinium : Vindiciae auctori· tatis Pontificiae contra opus Just. Febronii. cap. 3. n. 3 seqq. .·Ζ·Ά*Γ singulae dioeceses suos habent praesules, qui non precaria auctoritate, sed pro­ pria et ordinaria eas regunt: nec enim, uti diximus, episcopi meri sunt pa­ pae ministri, sed veri principes. Tot saeculorum experientia aperte ostendit hujusmodi regiminis modum maxime opportunum esse. Neque opus est omnes mundi provincias iisdem civilibus legibus gubernari: postulat autem ecclesiae regimen quoscumque fideles eandem profiteri fidem, eadem habere sacramenta, quod fieri non posset, nisi unus veluti populus esset ab unico veluti principe in unitate coactus. 3C PROPOSITIO II. Romanus pontifex vi sui primatus suprema auctoritate gaudet in omnes episcopos etiam in generali synodo collectos. 620. Tum haec tum subséquentes propositiones sponte veluti sua pro­ fluunt ex doctrina hactenus vindicata. Priusquam tamen manum admoveamus ad efficiendum quod hic proposuimus, nonnulla ad legitimum quaestionis sta­ tum aperiendum praemittere necesse est. 621. Ac I. quidem animadvertimus hanc controversiam agitari de suprema auctoritate, seu ut vocant superioritate seu praeeminentia rom. pontificis certi, legitimi ac viventis supra concilium generale, non autem pontificis illegitimi, dubii 1 aut defuncti. 622. II. Animadvertimus hic non agi de concilio oecumenico cui prae­ sederit rom. pontifex aut per se aut per legatos suos, quodque ipse confir­ maverit; hac enim ratione exposita thesis nullum sensum haberet, perinde enim esset atque adstruere rom. pontificem a quo omnem firmitatem, ut paulo post ostendemus, accipiunt conciliorum decreta, esse sibi superiorem. Quod si decreta, pontificia auctoritate firmata, vim habent, uti nonnulli exi­ stimant, ad cogendum ipsum pontificem, id non ab intrinseca, ut ita dicam, eorum virtute provenit, sed ab extrinseca, ab altiori scilicet naturali divino­ que jure, uti explicant qui ita sentiunt1 ; alii quippe censent conciliorum J6) Cf. Bellarm. loc. cit. n. 58. Hic es­ sent expendenda , quae Guillelmus Palmer op. cil. part. VII. cap. 4. pag. 506 seqq. affert, ut evincat rom. pontificem non ha­ bere jure divino ordinariam jurisdictionem super ecclesiam universam, el praeterea eadem ordinaria jurisdictione rom. pontifi­ cem jure divino minime pollere super epi­ scopos reliquos; cum tamen ea quae pro­ fert vel disjecta et praeoccupata magna ex parte hic a nobis jam sint, partira vero pro opportunitate excutiemus, ne prolixiores siPerrone, Praeleetioae* tbcolog. Π. mus.* ea hic missa facimus, praesertim cum · nihil novi proferat, quod ab auctoribus ca­ tholicis in confutatione Launoji et Dupinii jamdiu non fuerit apprime disjectum. ') Quo in casu munus concilii erit tan­ tum inquirere in qualitates, condilionesque electionis, quin exerceat ullam potestatem seu auctoritatem in detrimentum auctorita­ tis pontificiae, in quam, ut videbimus, con­ cilium nihil potest. 3) Ita Ballerinius in op. De potestate ecclesiastica, cap. 3. 21 etiam oecumenicorum canones et decreta disciplinaria, de quibus tantum esi sermo, numquam habere in pontifices \im coactivam, sed solum direclwuin.* Itaque controversia movetur de relativa superiofitate rom. pontificis seorsum sumpti supra concilium seorsum pariter spectatum a rom. pontifice; sic enim eam proponit Natalis Alexander strenuus sententiae do superioritate concilii supra pontificem propugnator 4 ; hujus enim doctrinae patroni autumant rom. quidem pontificem superiorem esse ex divina institutione episcopis seu eccle­ siis distributive sumptis, ast episcopos seu ecclesias collective acceptas sive in concilio sive extra concilium superiores esse rom. pontifici; immo tenent con­ cilium generale cogere rom. pontificem posse ad servanda disciplinae decreta, ipsumque praeterea pontificem reluctantem deponere. 623. Hoc sensu quaestione praefinita, vix non supervacanea videri posset ulterior inquisitio, cum numquam fieri queat ex Christi promissis, ut vel caput a corpore ecclesiae, vel ecclesia a capite suo visibili divulsa ali­ quando sint, atque ad invicem sibi opposita; alioquin ecclesia ipsa penitus dissolveretur atque interiret. Corpus siquidem sine capite non est nisi mem­ brorum compago acephala ac sine vita, caput vero sine corpore monstrum esset. 5 Cum tamen ex hac opinandi licentia haud levia oriantur incommoda, schismata fiant, imminuatur debita Christi vicario observantia, perturbatori­ bus ansa detur rom. pontifici molestias pro lubitu creandi, ciendique tumul­ tus in ecclesia Dei, idcirco eam silentio praetermittendam minime duximus.* ’) Cf. Bolgeni op. cit. cap. 4. art. II. praecipue vero card. Orsi in op. De rom. Pontificis auctoritate, lib. VII. cap. 4 seqq. ubi plenissime hoc argumentum evolvit. 4) Diss. IV. saec. XV el XVL art. III. §. 3. ubi agens de decretis sess. IV cl V. concilii conslantiensis, nititur ostendere ad­ versus Schelstrate agi in illis decretis de concilio seorsum sumpto a rom. pontifice, et cui pontifex collaborare nollet, ejusque mandatis parere: immo contrarium sen­ sum veluti nugatorium ac ridiculum tradu­ cit. Cf. etiam Bellarmin. De ecclesia et cone. lib. II. cap. ί3· n. 4 seqq. cum vin­ diciis Ebennanni. s) Ex hac una observatione patet quam futilis sit ejusmodi quaestio, quae in praxi numquam locum habebit. Cf. Leltere sojrra de' quatlro articoli detti dei clero di Fran­ cia. Tradotte dal francese dal P. Antonio Francesco Orioli Afin. Conv. (nunc meri­ tissimus S. R- E. Cardin.). Romae 1818, quae sunt Card. Laurentii Litta. Lett. XIV. seqq. Cf. etiam Petrum de Marea De con­ cord. lib. III. cap. 7. rt) Hanc propositionem adstruimus potius adversus illos qui abutuntur hac doctrina, quam adversus clerum gallicanum. Notum quippe est clerum gallicanae ecclesiae ad­ dictissimum esse sedi apostolicae, atque in praxi eidem obsequentissimum se nullo non tempore exhibuisse atque adeo exhibere, ita ut vix hac in parte ulli secundus existât. Incensum ejus studium in catholica fide propaganda mirum semper in modum elu­ xit. Ac duae quidem institutiones illae, ut caetera sileam, quae aetate hac nostra ube­ res adeo fructus edunt, nimirum Associatio de propagatione fidei anno 1820, Lngduni exorta ; et Conservatio catholicae religio­ nis in Europa, Lutetiae Parisior. ann. 1839. fundata, perpetuo erunt ecclesiae illi decori atque ornamento. Verum refractarii ac con­ tumaces qui ubique sunt, non religionis zelum, virtutem ac obedientiam ex clero gallicano, sed hanc solum doctrinam mu­ tuantur, ut sedi apostolicae molestias creent, 624. Non desunt qui gallicanornm sententiam de suprema concilii gene­ ralis auctoritate vix haereseos non incusent 7 ; sunt e contra qui ex gallicana ejusmodi doctrina totam ecclesiae oeconomiam pendere affirment8, doctrinam­ que saniorum theologorum de suprema rom. pontificis auctoritate veluti paradoxum rejiciant. 9 Nonnulli denique intra scholae septa tamquam omnino adiaphoram totam hanc quaestionem amandant. ‘ ° Verum his omnibus dimissis, nos vestigiis semel positis insistentes sic assertam propositionem evincimus. 625. Ex superiori propositione constat rom. pontificis primatum natura sua esse auctoritatem episcopalem super ecclesiam universam; ergo jure in­ ferimus: primatus rom. pontificis suprema auctoritate praestat super omnes episcopos catholicae ecclesiae etiam in synodo generali congregatos, seu rom. pontifex suprema pollet auctoritate ex divina institutione etiam super conci­ lium generale prout distinctim a rom. praesule spectatur. 626. Sane episcopus superior est synodo dioecesana non alia de causa, liabeantque unde veluti pallio quodam suam pervicaciam contegant. Hac propterea de causa verae doctrinae defensionem suscepi; eo vel magis, quod omnes haeretici hujus temporis, ut loquitur Bellarminus loc. cit. cap. 14. eam doctrinam complexi sint ac mordicus tueantur. ·) Sane Bellarminus op. cit. cap. 17. cum statuisset hanc propositionem: «Sum­ mus pontifex simpliciter et absolute est supra ecclesiam universam, et supra conci­ lium generale, ita ut nullum in terris supra se judicium agnoscat", adjicit: ..Haec (pro­ positio) est fere de fide." *) Ita Dupinius De antiq. eccles. di­ sciplina, tom. II. pag. 117. cl ex eo Spitz in Nova collect, dissert, in jus eccles. vol. I. pag. 204. ..Si enim, ajunt, rom. pontifex conciliis superior asseratur ruit omnis ecclesiae libertas, concilia sua au­ ctoritate spoliantur, canones in irritum mit­ tuntur, omnia ad unius pontificis nutum et arbitrium revocantur; quae si semel admit­ tantur, ecclesiae gallicanae libertates nullo pacto tueri quis poterit.u Sic etiam Schrockius Christliche Kirchengeschichte; seu: Hi­ storia ecclesiae Christianas ; part. V. pag. 456 pariter a determinatione quaestionis hujus disciplinam ecclesiae atque hierarchiam dependere autumat. Cf. apud Roskovâny, De primatii Papae. §. 76. ’) Hac de causa nonnulli scriptores in ephemeridibus theologicis, Tubing. 1822. pag. 687. cl. comitem de Maistre censoria virga perstrinxerunt; immo Droste-HûlshoiT in op. Grundsütze des Kirchenrechts ; seu: Principia juris Canonici, tom. IL pag. 153, narrat sc ex certa scientia accepisse eundem corn, de Maistre ob paradoxa quae­ piam adserta, a romanis theologis in al­ bum haereticorum referri. Ego vere ignoro a quibusnam romanis theologis talia acce­ perit auctor iste. Equidem reor nomine romanorum theologorum voluisse significare aliquos janseniana lue infectos; illud enim certa scientia novi opera corn, de Maistre magni Romae fieri, immo opus De Papa cum aliis ejusdem cl. auctoris operibus fuisse ex gallico in italicum idioma trans­ latum, ac typis editum cum adnotalionibus cl. Marchetti. Isidorus Guzmiez in Theol. Christ, fundam, pag. 348. eundem aucto­ rem cx eo severius notare non dubitavit, quod contra rectam ecclesiae Christianae notionem, communemque sensum paradoxam de auctoritate rom. pontificis, quate­ nus ea auctoritati concilii generalis oppo­ nitur, sententiam defenderit. Cf. apud Roskovany op. cit. §. 77. ,0) Ita Scheill, Krilischer Comm. seu Critic. Commentar, Frey. Part. IV. pag. 717, qui scribit: tota quaestio versatur veluti chimera in lana caprina. nisi quia episcopus est; eum igitur rom. pontifex sit episcopus episcopo­ rum. episcopus universalis, hoc ipso superior est ipso concilio generali.11 627. Rursum: Christus Matth. XVI. Petrum, adeoque ejus successores, fundamentum constituit ecclesiae suae universae; ergo quin dicatur in con­ cilio episcopos simul collectos tieri fundamentum Petri ejusque caput, fatendum est. etiam in concilio generali Petrum ac ejus propterea successores fundamentum et caput esse ejusdem concilii, seu quod idem est, rom. ponti­ ficem frui potestate suprema etiam super episcopos simul in synodo coa­ dunatos. 628. Accedit sensus totius antiquitatis ex quo discimus plane ignotam fuisse veteribus sive patribus sive conciliis etiam oecumenicis distinctionem nuper invectam inter episcopos distributive et collective sumptos, quae tamen unicum est doctrinae gallicanae fundamentum. Etenim praeter denominatio­ nes quas passim tributas a tota antiquitate rom. pontifici paulo ante osten­ dimus, e. gr. capitis capitum, episcopi oecumenici, pastoris pastorum, etc. quae collectionem denotant, id aperte vindicatur ex ipsis patrum testimoniis, quos inter satis hic sit ex ecclesia gallicana recensere episcopos provinciae arelatensis, qui in epist. ad Leonem M. scribere non dubitarunt: Per b. Petrum apostolorum principem sacrosancta ecclesia romana tenet supra omnes totius mundi ecclesias principatum 12 : et s. Bernardus ecclesiae gallicanae sidus: Plenitudo siquidem, inquit, potestatis super universas orbis eccle­ sias, singulari praerogativa apostolicac sedi donata est 18 : universas porro ecclesias non distributive. sed collective s. Doctorem accepisse, declarant quae ad Eugenium scribit: Quisque ceterorum (episcoporum) habent suam, tibi una commissa est grandissima navis: facta e.r omnibus ipsa uni­ versalis ecclesia toto orbe diffusa. 14 Exinde factum est ut oecumenica concilia in suis synodicis epistolis ad rom. pontificem, ipsum compellaverint nomine capitis quod membris praeest 15, et summitatis, quae quod filiis deest. adimplet18 ; illum cui vineae (ecclesiae universae) custodia a Salvatore com­ missa est 17 : item verticem ‘8, et antistitem universalis ecclesiae 1 ’, cuique se acquiescere profitentur. 2 ° 629. Volens propterea conc. nicaenum I. ut ab omnibus Christi fide1 *) Cf. Bolgeni 1. c. et Zaccaria in An­ tiiebronio vindicato, loco pariter cit. 1 ’) Epist. LXV. cap. 2. edit. Ballerin. col. 995. 1 ’) Epist. CXXXI. ad Mediolan. n. 2. edit. maur. col. 141. 1 ·’) De consid. lib. II. cap. 8. n. 16. ib. col. 428. integrum hoc caput legi meretur. Is) Ila conc. chalced. apud Harduin. • K.' Acta conc. tom. II. col. 655. Item cone, constantinopolitanum III. ibid. tom. ΙΠ. col. 1459. 16) Conc. chalc. ibid. tom. IL col. 659. ,T) Ibid. col. 655. *8) Ibid. col. 659. *’) Concil. constantinopolitanum III. in epist. ad Agathonem, ibid. tom. III. col. 1438. ,0) Ibid. tom. III. col. 1438. 325 libus ubique terrarum eadem die pascha celebraretur, commisit patriarchae alewidrino, ut per epistolam quotannis diem in quo pascha incideret rom. ecclesiae significaret, ut haec pro sua auctoritate in universam ecclesiam omnes adigeret ad eundem diem sine ulla disceptatione ubique celebrandum.21 Patres concilii ephesini professi sunt se coactos litteris Caelestini ad depo­ sitionem Nestorii devenisse.2 2 Hue denique spectant quae superius attulimus sive ex Tone? ateranensi IV. quod rom. pontifici plenam et ordinariam auctoritatem in universam ecclesiam adstruit sive ex conc. florentino defifliente plenam illi potestatem a D. N. ,J. C. pascendi. regendi et gubernandi universam ecclesiam traditam esse. 630. Tantum igitur abest, ut patres et concilia illam admiserint distinctionem inter supremam pontificis auctoritatem super ecclesias sive episcopos distributive sumptos, et supremam auctoritatem ecclesiarum seu episcoporum simul collectorum, ac proinde conciliorum generalium super pontificem, ut eam plane evertant et dictis et factis luculentissimis. 2 8 Sane cum solus rom. pontifex obstitisset canoni XXVIII. concilii oecumenici chalcedonensis. nullam canon hic unquam vim habuit. 2 4 Tantum praeterea abest ut con­ cilia generalia sibi arrogaverint potestatem cogendi pontificem, aut jus in eum ferendi sententiam, ut concilium oecumenicum VIII. contrarium expresse statuerit: sic enim act. X. can. 13. se habet: Si qua vero oecumenica ;I) Ita s. Cyrillus alexandrinus in Pro­ logo scripto pro cyclo XC F. annorum apud Aegidium Bucheriuru S. J. in op. De doctrina temporum commentario in Vieto­ rem Aquitanum, etc. Antverpiae 1639. pag. 481. ubi num. 2. haec leguntur: ..Cum his igitur atque hujusmodi dissensionibus per universum orbem paschalis regula turbare­ tur: Sanctorum totius orbis synodi consensione decretum est, ut, quoniam apud Ale­ xandriani talis esset reperta ecclesia, quae in hujus scientia clareret, quota kalcndarum vel iduum, quota luna pascha debeat celebrari, per singulos annos romanae ec­ clesiae literis intimaret: unde apostolica auctoritate universalis ecclesiae per totum orbem definitum Paschae diem sine ulla disceptatione cognosceret." Non potcral lu­ culentioribus verbis ecclesiae romanae seu rom. pontificis in universam ecclesiam au­ ctoritas coactiva significari. -3) Apud Harduin. Acta conc. tom. L coi. 1422. -,J) Quod vel ipso sanae rationis lumine vidit protestons Moshemius, qui in Disseri. » de Gallorum appellationibus ad concilium universae ecclesiae unitatem ecclesiae vi­ sibilem tollentibus (quae reperitur inter ejus dissertationes ad historiam ecclesia­ sticam pertinentes, Altonaviae 1739. tom. I. pag. 612.), ejusmodi distinctionem refellit scribens: ..Quod universis, sive singulis ecclesiis praeesse pontificem dicunt, non universae ecclesiae, id tam mihi scitum vi­ detur, ac si quis affirmaret, membra qui­ dem a capite regi, non vero, quod ex mem­ bris constat, corpus; aut urbes quidem omnes, villas, et praedia subesse regi, non vero, quae his continetur, ipsam provin­ ciam." 24) Qua de re cf. vel ipsum Natalem Alex, qui cit. diss. IV. in saec. L §. 4. in resp. ad object. VIII. aperte profitetur canoneni illum utpote a Leone M. reproba­ tum nullam vim habuisse, unde et graeci ipsi illum ex codice ecclesiae suae expun­ xerunt. Cf. etiam Roucaglia in Animadvert. ad diss. IV. sacc. XV et XVI. Natalis Alex. t Λ $ , I. it· '■ __ i 41 : ·! ii. ’· 326 ύ kM synodo collecta de romana etiam ecclesia controversia extiterit: licebit cum de­ centi reverentia de proposita quaestione venerantes percontari, responsumque admittere, et sive juvari sive juvare, non tamen impudenter contra senioris Romae pontifices sententiam dicere. ·5 Multo igitur minus poterit universalis synodus rom. pontificem deponere. Quomodo enim poterit sive synodus oecumenica, sive quaevis alia potestas in terra auferre a pontifice primatum illum quem nulla ei humana potestas dedit, aut conferre potuit, sed quem ipse immediate a Deo habet? 631. Huc demum accedit nova doctrinae nostrae confirmatio ex nimis recenti adversariorum sententiae origine. Primum enim gallicanae sententiae vestigium occurrit in conc. pisano ad schisma occidentale tollendum coaeto, nec sine horrore propositio de superioritate concilii supra pontificem excepta est. 28 Cum vero nullum remedium attulerit pisana synodus, immo malum non parum auxerit, a Joann. Gersonio cancellario parisiensi in medium ite­ rum prolata est nova haec sententia in conc. constantiensi, ubi coepit patro­ nos habere, donec in ejusdem concilii sess. IV et V., non paucis refragantibus etiam ex obedientia, ut vocant, Joannis XXIII. qua sola tunc consti­ tuebatur concilium, absente et repugnante eodem Joanne XXIII., per modum constitutionum synodalium ad schisma tollendum asserta fuit27: rursum vero a conc. basileensi sess. II. adstructa. 2 8 Porro ex illo tempore factiosi qui­ que, jansenistae, aulici. Febronius, Eybel, Emsensium conventus, aliique ejusdem furfuris homines non solum doctrinam hanc novam ac toti antiqui­ tati adversantem pugnaciter asseruerunt, verum etiam summis extulerunt laudibus decreta constantiensia et basüeensia. Dissimulant interim isti, bina illa concilia tunc temporis non fuisse oecumenica; numquam de aperta et expressa approbatione illorum decretorum ex parte apostolicae sedis consti­ tisse; decreta illa non esse absoluta, sed coarctari ad casum de pontifice du­ bio, ac de tempore schismatis2’; rom. pontifices saepius iisdem refragatos esse 3°; innumeros prope theologos contrariam doctrinam protueri.31 Attamen ss) In collect, conc. veneta Colcli, toni. X. coi. 879. î6) Cf. Ballerin. De potestate ecclesia­ stica, cap. 5. §. 3. 2) Cf. Matth. Petitdidier in op. Disser­ tatione storica e teoloyica in cui si esamina, qual sia stato il sentimento del concilio di Costanza, etc. Trad, dal franc. Roma 1731. in 4. cap. 4. pag. 338 seqq. Hanc editionem selegi ulpote ceteris uberio­ rem, quaeque exhibet documenta ipsa ori­ ginalia. Is) Deer. Ill et IV. apud Harduin. Ac/α, etc. tom. VIII. col. 1121. z9) Cf. Petitdidier loc. cit. pag. 347 seqq. et Ballerin. op. cit. De potest, eccles. cap. 1: nec non Roncaglia in Aniniadv. in decreta, sess. IV et V. cone, conslantiensis ad calcem cit. diss. IV. Nat. Alex. §. 1 et 3. 30) Cf. Roncaglia ibid. §. 5. 31 ) Loquens propterea Duallius de sen­ tentia quam vindicamus, tali cani affirmai auctorum numero et gravitate gloriari, ut ..Totus orbis, exceptis pauculis doctoribus, earn amplectatur." Cf. Zaccaria in Antifebronio vindicato. tom. H. diss. IV. cap. 5. §. 3. 327 si nonnullos ex 'istis neotericis audias, elato supercilio, perinde ac si ipsi soli saperont, ceteros omnes veluti pontificum assentatores despiciunt, atque sententiam tot antiquitatis documentis fultam, divinae ecclesiae a Christo fundatae constitutioni innixam, tot conciliorum oecumenicorum apertis decretis firmatam, a sanioribus doctoribus traditam et in ecclesia communem, \eluti inauditum paradoxum traducunt, ut reprobata sua constantiensia et basilcensia decreta tantum obtrudant. Adeo verum est potiorem partem in iis quae minime arrident, sibi voluntatem magis quam intellectum vindicare ! P DIFFICULTATES. 632- I. 0 bj. Scriptura aperte sententiae de praeeminentia concilii supra pontificem suffragatur: nam Christus Matth. XVIIL 15 seqq. ait: peccaverit in te frater tuus . . . dic ecclesiae: si autem ecclesiam non audierit sit tibi sicut ethnicus et publicanus. Jam vero Petrus ejusque successor frater est, qui peccare potest; ergo ex Christi lege et ipse ad ecclesiam saltem in concilio congregatam deferri potest, ab eoque tamquam a supremo tribunali puniri. 32 2. Eo vel magis quod promiserit Christus sese in medio adfuturum ubi duo vel tres fuerint in ejus nomine congregati 33, 3. qui ad exem­ plum concilii Hierosolymitani dicere possunt: Visum est Spiritui Sancto et nobis. 34 Ergo. 633. R. AT. A. ad 1. prob. D. Dic ecclesiae, seu concilio, si de eo aga­ tur qui ecclesiae seu concilii auctoritati subjectus sit. C. si de eo qui eccle­ siae sive concilio uti primas et episcopus praeeminet, N. Hoc prius evin­ cendum ab adversariis esset, ut aliquid pro causa sua inferre possent ex adducto testimonio; alioquin principium petunt, uihilque legitime concludere queunt. Petrus utique ejusve successor rom. pontifex frater est natura, fide, aliisque titulis, ast simul omnium pater est, caput ac superior, utpote eccle­ siae universae a Christo ipso praepositus. 35 Si casus itaque contingeret lia Gersonius. Almainus, Card. Alliacensis, Natalis Alexander aliique passim. De Gersonii doctrina ac fidei puritate cf. Pelildidier op. cit. cap. 1. pag. 293 seqq. ac videbis eum talem haud esse, qualis ab editore istius operum praedicatur. De An­ drea d'Escobar, Nicolao Gustulo, Juliano Cesarini, Paulo Sarpio, Thuano, Launojo, etc. qui sunt heroës febronianorum, ci. Zaccaria in Antifebronio. Introduzione > cap. 6. *3) Matth. XVIIL 20. ’·) Act. XV. 28. Et haec praecipua fundamenta sunt hujus sententiae, quae ex Scripturis afferuntur: reliqua quae ab ad­ versariis congesta sunt ad rem non perli­ nent, ut cuique legenti diss. IV. saec. Χλ’ et XVI. Natalis Alex, patebit, qui haec omnia collegit, art. 1. §. 2. 3S) Hinc optime Pius 11. postquam do­ cuit rom. pontificis esse concilia congregare cl dissolvere, subdit: ,>Qui etsi filius est pro­ pter regenerationem, propter dignitatem ta­ men Pater habetur: et sicut filiationis causa venerari debet ecclesiam tamquam matrem, ita et praelationis causa praefertur ei, ut pastor gregi, princeps populo, rector fami­ liae;’* apud Roncaglia in Aniinado. in conc. basileense ad calcem diss. VIII. Natalis Alexandr. §. 5. * 328 qnod pontifex peccator contumax esset, posset quidem ab inferiori ea qua par est reverentia commonefieri; verum ultra progredi nefas esset, sed Dei interim providentiae ejus resipiscentia esset committenda, ab eaque precibus ac gemitibus unice efflagitanda. 3 e 634. Ad 2. D. Ibi duo vel tres fuerint congregati legitime^ id est cum suo capite. C. illegitime et adversus caput. A'. Alioquin Christus in medio fuisset conciliabnli ephesini IL, ariminensis, constantinopolitani a Photio adu­ nati etc. Accedit in adversariorum interpretatione non solum concilia generalia, verum etiam provincialia supereminere pontifici romano. 635. Ad 3. D. Praesente Petro, adeoque rom. pontifice sente, immo vero obsistente. A. Responsio patet ex dictis. $ t· C, Petro ab- 636. IL Obj. Opinio de praeeminentia pontificis supra conciliuin adversatur toti antiquitati. 1. Compertum enim est Asianos quartodccimanos restitisse Victoris decreto: restitisse item s. Cyprianum cum episcopis asianis et africanis. qui alioquin cessissent oecumenici concilii decreto. Idem dica­ tur oportet de gestis in causa donatistarum, qui defectu plenarii concilii, ut passim testatur s. Augustinus36 37, ad unitatem revocari non potuerunt, quam­ vis plura lata essent a rom. pontificibus decreta; nec non de gestis in causa Apiarii Romam a sententia synodi provincialis appellantis eodem s. Augu­ stino teste.3’’ 2. Idipsum evincit celebratio conciliorum generalium ad hae. resim compescendam Nestorii, Eutychetis. monothelitarum, qui licet damnati jam fuissent a rom. pontificibus, iterum a concilio oecumenico veluti supremo tribunali debuerunt damnari, ut causa finita dici posset. 3. Quare s. Gre­ gorius M. mire extollit conciliorum oecumenicorum auctoritatem. 39 4. In­ nocentius vero III. aperte professus est concilium generale sibi praeeminere, seque ab eo coerceri etiam posse: sic enim inter alia scribit ad Philippum Augustum Galliarum regem: ..Verum si super hoc, absque generalis deli­ beratione concilii determinare aliquid feritaremus, praeter divinam offensam et mundanam infamiam, quam ex hoc possemus incurrere, forsan ordinis et 36) Cf. Bellarm. De eccles. et conc. lib. I. cap. 9. n. 5. Quapropter Innocent. III. De consecr. Pontificis ait: ,In tantum mihi fides necessaria est, ut, cum de ce­ leris peccatis Deum judicem habeam, pro­ pter solum peccatum, quod in fide commit­ titur (uti a persona privata) possem ab ec­ clesia judicari." Cf. Veilh, De primatu sect. IL §. 49. Hinc receptum semper in ecclesia est illud principium veluti axioma: Prima sedes a nemine judicatur, de quo loquitur vel ipse Maimbourg in op. Histoire du grand schisme tf Occident, Paris 1680. Tom. II. livr. V. pag·. 305. Cf. quae paulo ante retulimus ex cone, generali VITI. *’) De baptismo contr. Donat, lib. I. cap. 7: et lib. II. cap. 9 etc.; epist. XLIII. al. CLXII. ad Glorium, Eleusium etc. cap. 7. η. 19. 3 8 ) In epist. concilii africain ad Papam Caelestinum apud Harduin. Acta conc. tom. I. col. 947 seqq. 39) Lib. I. Epislol. XXV. edit. manr. alias XXIV. col. 515. 329 officii nobis periculum immineret, cum contra praemissam veritatis sententiam nostra non possit auctoritas dispensare/' 10 Ergo. 637. R. A. /L ad 1· 7). Cessissent ii pervicaces decreto concilii oecumenici celebrati sub praesidentia rom. pontificis, Tr. seorsum ab illo cele­ brati, A. In hoc porro vertitur totius quaestionis cardo juxta praenotata. Ex qua quidem animadversione jam patet paralogismus adversariorum tum in hoc, tum in sequentibus argumentis, quae omnia eodem vitio laborant, falsae nempe, ut ajunt, suppositionis. 638. Ceterum in causa Asianorum quartodecimanoruni agebatur de re disciplinari, quae tota ex veritate facti pendebat, utrum nempe ex s. Joannis traditione esset pascha celebrandum luna.JKIV., an vero dominica insequenti ex traditione s. Petri. 11 Putabant propterea Asiani voluisse s. Victorem ex ignoratione propriae ipsorum traditionis eos cogere ad suum ritum, quem a s. Joanne acceperant, deserendum. Addo, etiam post concilii nicaeni decretum non paucos etiam ex occidentalibus in antiqua consuetudine diu retinenda per­ stitisse. 42 Nimis proinde evinceret argumentum adversariorum, si quid valeret. 639. Idem dicendum de resistentia s. Cypriani, ceterorumque episcopo- { rum, cum et ipsi contrariam consuetudinem, seu traditionem non ubique obti­ nere acriter contenderent, ac propterea liberum ecclesiis esse in re, quam disciplinarem arbitrabantur, propria instituta sectari. Et hic praeterea adnotandum, etiam post concilii nicaeni decretum impune non paucos consuevisse ab haereticis tinctos iterum baptizare. 43 640. In causa donatistarum agebatur pariter de quaestione facti, de culpa aut innocentia Caeciliani. Nimirum s. Melchiadem, qui ejus asseruerat innocentiam, haud satis perspectam habuisse Caeciliani causam excipiebant donatistae, ac propterea iterum ad examen in concilio plenario causam illam revocandam contendebant. Ejusmodi autem concilium minime necessarium esse vel ipse s. Augustinus fassus est. 44 641. Afri in causa Apiarii errore facti decepti sunt, haudquaquam ani­ madvertentes canones sardicenses inter nicaenos cauoncs recenseri4 5, et hic \ pariter causa agitabatur personalis in qua pontifex decipi poterat. Quapropter I 4 °) Epist. CVL ad Philippum Augustum apud Nat. Alex. Diss. cit. §. 4. n. 30. 4 ’) Cf. Euseb. Hist. eccl. lib. V. cap. 23. ”) Cf. Usscrium De primordiis eccle­ siae. Britann. pag. 925 seqq. Bucherium op. cit. cap. 10. in paschalem canonem Victorii, nec non Bollandianos tum tom. III. mens. Febr. die XVIII. ad vitam s. Colmani episcopi Landisfarnensis §. 2. turn tom. II. mens. Jun. die IX. ad vitam s. Columbae, sen Columbani presb. Abba­ tis in Jona Scotiae insula, ad vitam pro­ lixiorem Commentario praevio 2. 43) Cf. quae scripsimus in Tract. De Sacram, in genere, cap. 3. prop. I. η. 116 seqq. 4<) Cf. Roncaglia in Animadc. ad diss. IV. saec. XV et XVI. Natalis Alex. §. 8. 4i) Cf. Marii Anton. Cappelli Ord. Con­ vent. De appellationibus ecclesiae africa­ nti? ad rom. Sedem dissertat. Romae 1722, cap. 5. nec non Ballerin. in Tractatu de 1 330 africain praesules improbas tantum appellationes haud facile nimis admitti a rom. pontificibus exoptabant. 642. Ad 2. D. Ob extrinsecam auctoritatem, quae exurgit ex conjun­ ctione et conspiratione capitis ac membrorum in eandem sententiam, C. oh auctoritatem intrinsecam, quae superveniat pontificum decretis, AT. Illud in primis animadvertimus extra praesentem, quam agitamus controversiam, haec urgeri ab adversariis. Omnia enim concilia illa convocata, celebrata, aut saltem confirmata sunt a rom. pontificibus, uti paulo post ostendemus. In casu autem nostro quaestio est de concilio celebrato absque pontifice, et ad pontificem cogendum. Agebatur praeterea in illis conciliis de haeresibus damnandis et fide catholica asserenda; nemo autem unus dubitavit rom. pon­ tifices decretis conciliorum, quae ab ipsis probata fuerint et confirmata, in fidei articulis subjici. Hic vero agitur de vi coactiva conciliorum generalium in rom. pontifices circa rem disciplinarem. Demum observamus catholicos omnes statim acquievisse rom. pontificibus in errorum damnatione, ne ipsis quidem conciliis exceptis; haereticos autem qui pontificum decretis restite­ rant, restitisse pariter auctoritati conciliorum oecurnenicorum, uti ex haereti­ cis antiquioribus et recentioribiis compertum est. Nihil propterea ex horum reluctatione concludi potest. 643. Ad 3. D. Extollit s. Gregorius M. concilia oecumenica sub regi­ mine rom. pontificum celebrata. C. concilia acephala de quibus hic agitur, N. 644. Ad 4. D. Ea scripsit Innocentius III. ne se periculo exponeret agendi contra Christi sententiam: Quod Deus conjunxit) homo non separet: quaeque pendebat ex discussione facti, C. absolute, N. Cum enim Philippus priori uxori Ingelburgae vellet aliam superinducere, obtendens prius matri­ monium non fuisse consummatum, secus ac affirmaret Ingelburge, Innocentius noluit factum istud per se excutere, ne in difficili adeo negotio deciperetur. Voluit proinde ut a concilio simul expenderetur: sicque etiam moras necte­ bat, ut interea Philippus, defervescente priori aestu, ad saniora consilia se reciperet, ut reipsa factum est. 4 6 1545. III. Obj. 1. Concilium constantiense sess. IV et V. duo edidit decreta quibus declaravit concilio generali quemcumque cujusvis dignitatis, etiam papalis obedire teneri. 47 Concilium autem basileense quinquies de­ creta constantiensia confirmavit. 48 2. Haec porro concilia recepta fuerunt et approbata ut oecumenica a Martino V., Eugenio IV. et Pio II. 19 Jam vero antiquis lu/η editis tum ineditis collectio­ nibus canonum. tom. III. opp. s. Leonis. Part. II. cap. 1- §· 3. Marchetti, Hei con­ cilio di Sardica. Part. II. ξ. 5. η. 61 seqq. ,e) Cf. apud Hurter Histoire du Pape Innocent. III. tom. HI. live. XVIII. ed. cit. pag. 226 seq. ’7) Apud Hard. Acta cour. col. 252 et 258. VIII. ” ) Ex Nat. Alex. diss. cit. §. 7 cl 8· diss. ' ili. snec. XV el XVI. „«·(. 3 et 4. conciliorum oecurnenicorum decreta quae a rom. pontificibus confirmata sunt, omnimodam vim habent, ut nemo iis possit absque erroris nota refragari. , 3. Huc quoque accedit celeberrima declaratio cleri Gallicani ann. 1682 in solemnibus comitiis emissa, in qua auctoritas suprema concilii generalis supra pontificem struitur. Ergo. 646. llesp. ad 1. 1). Concilium constantiense decrevit supremam con­ cilii potestatem super pontifices dubios et ad tollendum schisma, C. supra pontifices certos, N. Id constat ex ipso prooemio decreti sess. IV. ubi aperte illius concilii patres declarant: Pro extirpations praesentis schismatis5 0 ; cum vero non alio sensu ea decreta probaverit concilium basileense, jure infertur ejusmodi decretis nulla ratione praeeminentiae rom. pontificis certi supra concilia generalia derogari. Si addatur, incertum omnino esse utrum pro oecumenico haberi debeat constantiense concilium in illis sessionibus ob ea quibus laborabat vitia, multoque vero magis concilium basileense quod desiit in conciliabuhim schismaticum atque eo prorupit audaciae, ut Eugenium IV. legitimum pontificem haereticum declaraverit ac deposuerit, quanti faciendae sint istae auctoritates patebit. 31 Attamen decreta horum conciliorum sunt sedes praecipuae omnium argumentorum, quibus nituntur adversarii fulcire praeeminentiam concilii acephali super rom. pontificem Christi vicarium et caput universae ecclesiae. 647. Ad 2. D. Concilia constantiense et basileense a rom. pontificibus confirmata sunt in gestis adversus haereticos et in fidei definitionibus, C. in decretis de quibus agitur, A7. Etenim Martinus V. expresse declaravit se: Omnia et singula determinata, conclusa et decreta in materiis fidei per praesens concilium (constantiense) conciliarüer tenere, et inviolabiliter observare velle, ipsaque sic conciliar it er facta adprobare, et ratificare, et non aliter, nec alio modo.52 Quam quidem declarationem facto ipso confirmavit pontifex, dum edita bulla oratoribus Polonis sub poena excommunicationis prohi** · · -, bnit ne a pontifice ad generale concilium provocarent. 53 Hanc vero bullam istorum decretorum constantiensium fundamentale penitus robur destruxisse, Joann, ipse Gersonius , praecipuus ipsorum assertor et vindex, conquestus est. 51 Sed neque Eugenius IV. probavit decreta concilii basileensis, dum J0) Loc. cit. sl) Cf. Roncaglia in Animadvers. in decreta sess. IV cl V. conc. Constant, f. 1. ad calcem diss. IV. saec. XV et XVI. Natalis; et in animadv. ad diss. VIII. quae est de concilio Basileensi 6 et 7. prae­ cipue vero card. Orsi De rom. Pontificis auctoritate, tom. II. part. I. loto libro V. nbi agit de conc. conslantiensi, et ejusdem lomi part. II. lib. VI. ubi agit de conc. ba- ' ’> cd. I sileensi. Idem brevius praestiterunt Ballerinius in op. De ecclesiastica potest, vont. Pontificum, capp. 7, 8 et 9. atque Pclitdidier op. cit. capp. 3, 4, 5 et 6. Hi omnes scripserunt post Schelstrate quem impugna­ verat Natalis Alex. il) In collect, cone, veneta Coleti tom. XVI. col. 746. 53) Ibid. col. 747 seqq. In dialogo apologetico pro con- 332 litteris datis die IS. Jan. ann. 1433 legitimam concilio continuationem in­ duisit , ut ipsemet pontifex declaravit in soleinni congressu Florentiae habito dicens: Aos quidem bene progressum concilii approbavimus, volentes ut pro­ cederet . ut inceperat ; non tamen ap pr o b a v i m u s ej us decreta.41 Multo voro minus probavit Pius IL de quo Natalis .Alex, conqueritur, ipsum, mutata conditione, mutasse sententiam quam in minoribus constitutus Aeneas Sylvius sectatus fuerat de concilii supra pontificem praeeminentia.5 R 648. Ad 3. D. Quae tamen saepius reprobata est a rom. pontificibus, atque ab ipsis illius auctoribus retractata, C. quae aliquam obtineat auctori­ tatem, A. Etenim ad rom. pontifices quod spectat, satis hic sit verba addu­ cere quibus Pius VI. in const. Auctorem fidei synodum pistoriensem, quae illam declarationem adoptaverat, perstrinxit: Quamobrcm quae acta conven­ tus Gallicani, mox ut prodierunt, praedecessor noster ven. Innocentius XI. per litteras in forma brevis die 11. Aprilis ann. 1682, post autem expressius Ale­ xander VIII. constit. Inter multiplices die 4. Augusti ann. 1690 pro apostolici sui muneris ratione improbarunt, resciderunt, nulla et irrita decla­ rarunt, multo fortius exigit a nobis pastoralis sollicitudo recentem horum fa­ ctam in synodo tot vitiis affectam adoptionem relut temerariam, scandalosam, ac praesertim post praedecessorum nostrorum decreta, huic apo­ stolicae sedi summopere injuriosam, reprobare ac damnare, prout eam praesenti hac nostra constitutione reprobamus, et damnamus, ac pro reprobata et damnata haberi volumus. Quod vero attinet ad auctores decla­ rationis in epist. data ann. 1693 ad Innocentium XII. Profitemur, scribunt, et declaramus nos vehementer quidem, et supra id quod dici potest, ex animo dolere de rebus gestis in comitiis praedictis, quae Sanctitati vestrae, et suis praedecessoribus displicuerint summopere: ac proinde quidquid in ipsis comitiis circa ecclesiasticam potestatem, et pontificiam auctoritatem decretum censeri demn. proposit. J. Parci, opp. edit. El­ lies Dupinii, Antwerp. 1706. loin. IL coi. 390. ubi sic scribit : »In deteriora continue relapsa est, usque adeo, quod pro parte dominorum Polonorum interjecta est tan­ dem appellatio ad futurum concilium: cui appellationi cum respondendum esset, lecta ••st. ut dicitur, in consistorio generali et publico, quod ultimo Constantiae celebra­ tum est, minuta quaedam sub forma Bul­ lae; destruens (ut asserunt qui legerunt eam) fundamentale penitus robur, nedum pisani, sed conslanliensis concilii, ct eo­ rum omnium, quae in eis, praesertim su­ per electione summi pontificis, et intrusorum ejectione, attentata factare suut. Con­ tinebat itaque in nullo casu licere appella­ tionem a papa facere, nec ejus judicium in casu fidei declinare . . . contra decreta concilii·" ij) Ita testatur card. Joann. De Turn·cremata qui interfuit ipsi congressui Horenlino, idque ex ore accepit Eugenii IV. el refert in op. De summa ecclesiae, lib. Π. cap. 100- quodque profert Rocabertus in Bibliotheca· maxima pontificia, tom. XIIL pag. 430. col. 2. Cf. ejusdem card. Apologiam Eugenii / I. ad Basileensem ora­ torem in Florentino concilio apud Labh. tom. XIIL col. 1661 .seqq. iC) Cf. Roncaglia, Animadv. in diss. VIIL saec. XV et XVI. P. Natalis §. 5. potuit, pro non decreto habemus, et habendum esse dedUirtimus. *1 Ludovii'us XIV. pariter retractavit edicturn quo declarationem in publicis scholis et academiis tradi praeceperat. 58 Demum vel ipso Bossuetus non sine sto­ macho abeat ergo, inquiebat, declaratio quo libuerit. 59 Quaenam igitur superest declarationi illi auctoritas, ut jure objici possit? __ |__ 649. IV. Obj. 1. Vel ipsa ratio et sensus naturae communis docet. totum majus esse sua parte; jam vero concilium est totum, pontifex autem tantum ecclesiae pars, concilium igitur majus est pontifice. 80 2. Dictat praeterea jus naturae, quod membra quae totum inficiunt corpus, possint am­ putari: tale vero membrum censeri dehet pontifex flagitiose vivens; poterit igitur ab ecclesiae corpore per concilium abscindi. 3. Accedit, sententiam de praeeminentia pontificis supra concilium jam obsoletam penes plurimos esse, ac magis in dies vilescere. Ergo. 650.. Resp. Ad 1. Ratio docet totum majus esse sua parte, si de toto physico sermo sit, C. si de toto morali, A; Absonum prorsus est a magni­ tudine physica assurgere ad auctoritatem moralem, perinde ac si haec ab illa esset dimetienda. In hac hypothesi major esset auctoritas exercitus quam ducis: filiorum quam patrisfamilias; ecclesiae quam Christi: spectata siqui­ dem mole minor est dux exercitu, pater familia, Christus ecclesia. Ita desi­ piunt qui sic argumentantur! Addatur, in ecclesia auctoritatem communica­ tam esse extrinsecus a Christo, adeoque ibi majorem reperiri, ubi majorem Christus collocaverit: porro Christus non ecclesiam Petro, sed Petrum eccle­ siae praeposuit ut caput, pastorem, principem ac vicarium suum.61 Nec omittendum pro certo sumere adversarios, quod falsum omnino est, ecclesiam nempe acephalam totum esse, cum nec ecclesia dici possit. 6 2 651. Ad 2. D. Dictat jus naturae amputanda ea membra esse, quae corpus inficiunt, si sint minus principalia, C. si sint membra principalia cujusmodi est caput, JV. Quid si ratio haec in civili societate valeret ? Quot turbae ac seditiones orirentur? Negamus praeterea esse in ecclesia auctori­ tatem in pontificem, qui auctoritatem suam immediate a Christo accipit; haec proinde ab hominibus auferri nequit, prouti neque ab hominibus confertur. 652. Ad 3. D. Obsolevit ac viluit haec sententia apud plurimos neo­ tericos quibus nova placent, C. apud sanos catholicos theologos, N. Apud ύτ) Cf. apud card. Litta op. cit. Leltere etc. leti. IV. pag·. 24 seq. iS) Ibid. pag. 21. i9) Ibid. pag. 22. Cf. dc hac Declara­ tione, P. Bianchi opp. cit. tom. II. pag. 637. Zaccaria in Anlifebronio, tom. II. cap. 10. n. 8 seqq. nec non De Maistre De l'église Gallicane, lib. Π. chap. 3 suiv. in) Ita Gersonius, card, de Alliaco, etc. apud Petildidier op. cit. cap. 2. et post ipsos Natalis Alex, aliique passim. 6I) Cf. Petildidier loc. cit. i2) Apposite de Natali Alex, qui haec ipsa objecit Albertinius or. Pr. vol. I. Acroasi IX. Dc rom. Pontif. ,,Vir integrae fidei, immensae eruditionis, judicii summi: at in re nostra nullius criterii, incertae senten­ tiae, perpetuae cum semetipso pugnae.1 334 hos enim veritas immota stat, quae sine piaculo vix aut ne vix quidem im­ pugnari potest. Huc enim refertur prop. XXIX. ab Alexandro VIII. pro­ scripta: Futilis et toties convulsa est assertio de pontificis romani super con­ cilium oecumenicum auctoritate, atque in fidei quaestionibus infall ibilitate. e 1 PROPOSITIO III. Ad solum rom. pontificem ii sui primatus spectat concilia oecumenica cogere, iis praesidere, caque confirmare. -i! 653- Et haec propositio legitime sequitur ex priori de natura primatus rom. pontificis a nobis vindicata. Etenim si natura pontificii primatus in eo consistit, quod sit auctoritas episcopalis in universam ecclesiam, et respectu omnium episcoporum, jure infertur ab illo solo convocari concilium occumenicum posse, eidemque illum solum posse praeesse, atque item unice confir­ mare. qui supremus est episcoporum omnium pastor et episcopus, quique in illos sive distributive sive collective sumptos potest ex divina dispositione auctoritatem exercere. Atqui ex dictis talis est solus rom. pontifex; ergo. 654. Rursum: illius tantum est quae recensuimus praestare, qui jure divino toti praesidet ecclesiae quam generale concilium repraesentat: jam vero solus rom. pontifex jure divino praesidet ecclesiae universae; ipse pro­ inde solus potest episcopos cogere, atque iis collectis tamquam caput ac supremus pastor praeesse et acta probare. 4 655. Quod vero speciatim attinet ad confirmationem conciliorum oecumenicorum, illam ad solum rom. pontificem pertinere, praesertim si neque per se, neque per legatos suos iisdem interfuisset, exinde constat, quod nisi ipse concilium confirmaverit, sive acceptaverit, illi ve consenserit, hoc neque oecumenicum sit, neque in suis judiciis irreformabile. Nam eatenus habetur uti oecumenicum et infallibile concilium, quatenus ecclesiam universam reprae­ sentat cui infallibilitatem Christus promisit. Jam vero sine rom. pontifice, qui totius ecclesiae caput est, concilium quodlibet aut oecumenicum aut re­ praesentans universam ecclesiam nec est. nec dici potest, cum sit corpus acephalum: ergo sine pontificis confirmatione nullis hisce praerogativis con63) In quam proposit. cf. Viva, Damna­ tae theses etc. Patavii 1717. pag. 447 seqq. Atque hic obiter observo, eos qui hanc doctrinam tuentur, ut plurimum se­ ctari moralem doctrinam rigidiorem: ast iidem isti, cum agitur de rom. pontificis auctoritate, videntur obliti suorum princi­ piorum , et absque scrupulo quod sibi ma­ gis arridet, adversus pontificias constitutio- nes amplectuntur. Possem hic adjicere ca­ talogum theologorum, qui etiam post de­ clarationem sic dictam cleri gallicani anti­ quam immo avitam doctrinam adstrnxcnmt. Verum hnnc reperies apud Zaccaria in An­ tifebronio , tom. IL diss. II. cap. 4. ct in 4«lifebronio vindicato, part. IL diss. IV. cap. 5. quibus plurcs alii addi possent. 335 I cilium gaudet, multo vero magis eis destituetur, si contradicentem habuerit pontificem. Quare hinc factum est, ut numquam cujus vis concilii decreta, quae rom. pontifex firma ac rata non habuerit, veluti ineluctabilia ac fide divina credenda suscepta fuerint; contra vero tamquam divina fuere recepta, quae a rom. pontifice fuerint confirmata. 1 656. Ex his patet I. quid de aulicis illis scriptoribus sentiendum sit, qui jus convocandi concilia generalia uni tribuunt politicae potestati; aut saltem autumant non competere rom. pontifici jus illud nisi ex tacita principum atque ecclesiarum consensione. 2 657. 11. Quid itidem de iis sentiendum, qui perfricta omnino fronte asseverant esse in potestate concilii deferre alteri praesidentiam quam legatis pontificiis, perinde quasi pontifex jure divino ac proprio expoliari a quoquam posset, et in caput membra dominarentur. ------------------------658. III. De iis, qui pontificiam confirmationem ad merum suffragium restringunt, et ad assensum cujusmodi ab infimo episcopo datur; aut statuunt concilia oecumenica absque ulla ulteriori^apuijaba.tione infallibilia esse, ut facilius inde evincant concilium oecumenicum, id est acephalum, supra pon­ tificem esse. 4 Hi enim omnes sunt catholici larvati, et causae catholicae proditores, qui odio aestuant in apostolicam sedem, quam pro munere tueri ac defendere tenerentur. 659. Priusquam vero difficultates adversariorum proferamus, operae pretium erit animadvertere, fieri quandoque posse, ut concilium neque con­ vocatione, neque praesidentia rom. pontificis celebratum sit, obtineat tamen dignitatem concilii oecumenici accedente rom. pontificis approbatione et con­ firmatione, cujusmodi censetur concilium constantinopolitanum L Confirma­ tione enim pontificia defectus si qui fuerint, sanari possunt. \ ■ I— « I· DIFFICULTATES. 660. I. Obj. 1. Octo priora concilia generalia in oriente celebrata ab imperatoribus indicta sunt; 2. in quo quidem summum imperantem jure suo usum esse exinde liquet quod ad eum pertinet, ut, potestate sibi concessa, ' ’) Quin immo animadvertendum est, in­ terdum vel ipsa concilia provincialia con­ firmata a rom. pontifice auctoritatem adepta fuisse ineluctabilem, ul constat de conc. arausicano II. Concilium constantinopolitanum I. ab initio, defectu istius confirma­ tionis, neque inter oecumenica recenseba­ tur, sed solum postquam probatum est a rom. pontifice. ’) Ita inter ceteros sentit Febronius, /)e statu ecclesiae et legitima rom. pont, po­ testate , cap. 6. 2 et 3. et post eum etiam Pehein in jure eccl. tom. 1. §. 767. ex catholicis; ex protestantibus vero Wiggers in op. Allgemeine Encyclopaedic, seu Encyclopaedia Univers, etc. J) Ita rursum Febronius op. cit. cap. 5. 4) Febronius loc. cil. cl anonymus in Theologische Quartalschrift, seu Ephemerid. Theologicis, Tûbing. 1823. pag. 272. 336 populi ei commissi non modo temporalem, sed aeternam etiam felicitatem tueatur atque promoveat. Ex hoc vero fonte fluit jus, ortis haeresibus, imperandi, ut episcopi in coetum coeant, 4 Id praeterea confirmatur ex eo quod, quum omne concilium in territorio quodam sit celebrandum, tali vero pontifex careat, nec jure convocandi concilii gaudere possit. 6 3. Quod si progressu temporis rom. pontifex consuevit convocare concilia generalia, cum nulla lex divina aut ecclesiastica extet, quae convocationem generalium conciliorum rom. pontifici reservet, tacito principum et ecclesiarum consensu jus hoc rom. pontifici dimis­ sum fuisse dicendum est 7 ; 4. aut si placet, tribuendum hoc erit usurpationi rom. pontificum, qui medio aevo in tanta potestatis sacrae et profanae con­ fusione jus imperio adeo pretiosum ac necessarium eripuerunt.8 5. Sane prima ecclesiae aetate, summe conveniens erat, ut supremus imperans conci­ lium convocaret, quandoquidem ecclesia uec sciverit, quomodo aliter haec convocatio institui deberet; romanis vero episcopis ne in mentem venerit, jus hoc pro se adserere: erroneum autem foret, ad tacitam juris hujus ab ecclesia imperanti factam cessionem provocare. 9 Ergo. 661. Resp. Ad 1. D. Ex consensu rom. pontificis, C. auctoritate pro­ pria, A*. Etenim si divino jure, uti ostendimus, unus rom. pontifex auctori* tate pollet in omnes episcopos: si uni rom. pontifici onus incumbit pascendi universum dominicum gregem , ipse profecto solus vi primatus sui potest generalia concilia convocare. Dum igitur historia videtur imperatoribus tri­ buere convocationem conciliorum, intelligi id debet de convocatione, ut ita loquar, materiali, non autem de convocatione formali et legitima, quae nullo modo competere potest politicae potestati. Sane non desunt documenta quae î hi • >} - ’ I£’ ab imperatoribus indicta. De concilio nicaeno I. constat ex patribus conc. constantinopolitani III. ann. 680 celebrati, qui, nullo repugnante, in accla­ mationibus dixerunt: Arius divisor Trinitatis et partitor insurgebat, et con­ tinuo Constantinus semper Augustus, et Silvester laudabilis magnam atque insignem in Nicaea synodum congregabant 1 ° : de constantinopolitano I. nihil I ') Ila Fcbrun. op. cit- cap. 6. §. 2. e) Idem in Traclatiuncula Jesuitae Heidelbergensi (Anton. Schmidt) opposita. opp. tom. III. ') Idem loc. cit. ex opere De stat" ec­ clesiae etc. s) Ila Pehem loc. cit. ’) Ila Plankius in op. Geschichte der chrisllich - kirchlichen Gesellschaftsverfassitng, seu Historia Constitutionis socialis Christianae Ecclesiae, part. L pag. 680. IO) Aci. XVIII. in Sermone Acclarnalorio apud Harduin. Acta conc. torn. ΙΠ. col. 1418. Idipsuin insinuat Rufinns Hist, reel. lib. I. cap. 1. dum scribit quod imp. Constantinus ..ex sacerdotum sententia apud urbem Nicaeam episcopale concilium convocet;- (Opp. edit. Paris. 1830. pag. 195.) ex sententia scilicet tum s. Silvestri, tum Hosii episcopi Cordubensis qui tamquam legatus missus fuerat a s. Silvestro ad com­ ponendas quaestiones in oriente exortas circa diem celebrationis paschalis et ad se­ dandas turbas ab Ario in Aegypto excita­ tas , ut colligitur ex Socrate lib. I. cap. 7; et Sozomeno lib- I. cap. 16. atque ex sen- 337 attinet dicere, quum nonnisi per subseqnentem confirmationem fuerit inter oecunienica connurntyatum. 1 1 De conc. ephesino testatur liber diurnus rom. pontificum : Sub principalis quidem memoriae Theodosio Augusto factum est, ex auctoritate tamen Caelestini aposlolicae sedis antistitis 12 ; item cbalcedonense jussione Leonis M. convocatum esse a Marciano fidem faciunt Moesiae secundae episcopi in sua ad Leonem imp. epistola 13 ; nec diffitentur adver­ sarii, qui hoc primum usurpatae majoris potestatis exemplum a Leone M. adducere consueverunt.14 Certa pariter res est ex epistolis ipsius Justi­ niani constantinopolitaniim II. seu generale V. ex consensu Vigilii fuisse celebratum 15 ; sic conc. generale VI. non fuisse absque consensu rom. pon(enlia Alexandri episcopi alex, ac liquet ex Epiphanio haer. LXVIIL §. 4. edit. Petav. tom. I. pag. 720. Quare Anaslasius Bibliothecar. De vitis Pontificum in Silvestro sect. 35. scribit: ..Hujus temporibus factum est concilium cum ejus consensu in Nicaea Bithyniae, et congregati sunt 318 episcopi catholici;·■ ed. Blanchinii, Rom. 1718. tom. L pag 37. Cf. etiam de hoc argumento P. Bianchi op. cit. Delia potestà e della polizia della chiesa, tom. IV. lib. II. cap. 3. §. 9. η. 1. nec non Muzzarelii in op. post­ humo De auctoritate rom. Pontificis in conciliis generalibus, Gandavi (sine anno) tom. I. cap. 5. §. 2. pag. 82 seqq. ubi pro­ fert praeterea auctoritatem Theodori Sluditae ep. 34. ad Leonem Pont. Rom., et le­ gatorum rom. sedis qui missi fuerant ad conc. chalcedonense a s. Leone M. ex qui­ bus Lucentius act. I. reddens rationem quare Dioscorus ex praecepto s. Leonis sedere non deberet in concilio, dixit: »Quia cum per­ sonam judicandi non haberet, praesumpsit, et synodum (ephesinam II. proditoriam) ausus est facere sine auctoritate sedis apostolicae, quod, numquam licuit, numqutim factum est." Ad haec Dioscorus ob­ mutuit, quod certo non fecisset, nisi age­ retur de re tunc temporis exploratissima. E.v his patet impudentia Schrôckii qui in Christliche Kirchengeschichte, seu Histo­ ria ecclesiae christianae, part. V. pag. 530. ed. secunda, decretorie pronunciat in con­ vocatione concilii nicaeni nullam Silvestrum partem habuisse. Cf. Roskov.-iny op. cil. §. 70. 1 >) Quamquam neque desint documenta, quae suadeant imp. Theodosium ex conPcrrone, Praelectione* theolog. Π· sensu rom. pontificis Damasi illud convo­ casse. En verba conc. VI. oecumenici loc. modo cit. ..Macedonius deitatem Spiritus Sancti denegabat, sed maximus imperator Theodosius ct D amasiis adamas fidei . . . illam in hac regia urbe synodum congre­ gabant." Cf. Baronium ad ann. 381. n. 19 ct 20. Cf. etiam Bianchi op. ct loc. cit. n. 2. 1 2) Quem edidit Garnerius S. J. Paris. 1680, pag. 36. Cf. Bianchi op. ct loc. cit. n. 6. et Zaccaria Antifebronio, tom. TV. part. II. lib. IV. cap. 1. Muzzarelii op. cil. tom. II. cap. 7. §. 2. 13) In cod. Encyclico apud Hard. Acta conc. lorn. II. col. 710. Observandum porro hic esi, hos episcopos rationem reddere quare per jussionem Leonis romani pon­ tificis Chalcedonem convenerint; subdunt enim, (pii vere caput episcoporum. Lucu­ lentum praeterea testimonium hujus convo­ cationis suppeditat s. Leo DI. qui ep. CXIV. ed. Baller, cap. 1. col. 1197. scribens: ..Propter quam (causam fidei) generale con­ cilium ct ex praecepto Christianorum principum, et cousensifapostolicae sedis pla­ cuit congregari et Gelasius rom. poni, in epist. ad episcop. Dardaniae in collect, conc. veneta Coleti tom. V. col. 339. ..Ac pro veritate, scribit, ut synodus chalccdonensis fieret (sedes apostolica) sola de­ crevit." '1) Ita Plankius apud Roskovâny §. 70. I5) Imperator Justinianus, licet repu­ gnante Vigilio concilium V. congregave­ rit, tamen ex consensu Vigilii fuisse ce­ lebratum ex epistolis Vigilii ad Entychium, et episcopos sub ipso constitutos. et Ju- 22 338 tificis convocatum constat ex epistolis imp. Constantini Pogonati datis ad pontificem Donum, quibus illum hortabatur ad mittendos suos legatos ‘6, nec non generale VII. seu nicaenum II. ex consensu Hadriani 1. 17 ; demum ge­ nerale VIII. seu constantinopolitanum IV. ex jussione Hadriani 11. 18 Cum igitur ex indubiis documentis constet omnia et singula priora octo concilia auctoritate et consensu rom. pontificum convocata aut celebrata fuisse ab imperatoribus, pudorem exuisse necessum est qui asseruerunt imperatores jure proprio illa coegisse. ‘9 662. Ad 2. D. Summus imperans praetor temporalem, aeternam etiam felicitatem promovere debet per media statui suo consentanea, C. quocum­ que modo, A'. Ex illa obligatione seu munere quod summo imperanti in­ cumbit, non fluit jus imperandi episcopis sibi subjectis, ut exortis haeresibus in coetum coëant. Dum oriuntur errores, summus imperans commonefaciat pontificem, qui si opportunam judicaverit concilii celebrationem, nil intenta­ tum relinquet nt ipsum cogat; atque, hoc modo consulet spirituali ditionis ei subditae bono. Immo si opus sit, rom. pontifici ad celebrandum conci­ lium suppeditabit illud territorium, quo destitui rom. pontifices Febronius affirmat. - 663. Ad 3- Resp. Utramque legem divinam et ecclesiasticam extare, quae convocationem generalium conciliorum rom. pontifici reservet. Extat stiniani ipsius in ep. ad Patres quintae synodi. Quare patres conc. VI. in sermone acclamalorio cit. dixerunt: «Vigilius, post haec Justiniano piissimo consonuit, ct quintum concilium constitutum est.·· Cf. Zaccaria in Antifebronio loc. ciL part. IL lib. IV. cap. 1. pag. 121. ,e) Cf. Zaccaria loc. cit. nec non Muzzarelli op. cit. tom. II. cap. 10. §. 4. ,7) Id liquet ex Hadriani L epistola ad Tarasium, in qua sic scribit: «Quod si non perspecta mihi esset et probe cognita erga sacras synodicas sex constitutiones, et venerandas imagines vestra sinceritas et w orthodoxa fides, nequaquam ad synodum convocandam udsentiremus ;· apud Zaccar. 1. c. Apud Hard. Acta conc. tom. IV. coi. 98. aliquantisper verbis immutatis haec ipsa leguntur. Cf. etiam Muzzarelli op. cit. torn. IL §. 2. ubi plura alia hanc in rem profert. ,s) En verba Hadriani II. in epist. ad imp. Basilium: „ Volumus ergo, per ve­ strae pietatis industriam, illic numerosum • celebrari concilium, cui nostri quoque missi praesidentes etc.” Apud Harduin. tom. V. col. 768. *’) Hi nimirum ideo adnituntur hoc rom. pontificibus eripere jus, illudque trans­ ferre in regimen civile quia animo vehe­ menter ab illorum primatu abhorrent, uti scite observat Roskovâny op. cit. §. 70. Attamen hi studiosi antiquitatis non ani­ madvertunt se hac agendi ratione a sensu antiquitatis longe recedere. Vidimus jam rejectum fuisse uti latrocinium conc. ephesinum II. eo quod absque consensu rom. pontificis convocatum; nunc vero adjicimus concilium oecumenicum VII, quod act. VL ostendit ideo rejectam fuisse synodum a Leone et Constantino iconomachis impera­ toribus congregatam, ..quod adjutorem non habuerit illius temporis rom, papam, vel eos qui circa ipsum sunt sacerdotes, nec etiam per vicarios ejus, neque per encyclicam epistolam, quemadmodum 1er di­ ctat conciliorum.- Apud Harduin. tom. IV. coi. 327. Adeo nempe tunc temporis apud omnes certum erat, quod absque rom. pon­ tifice nulla esset rata generalis synodus! 339 divina, quae onus imposuit Petro et officium pascendi agnos et oves, atque confirmandi fratres suos, ac proinde jus quod ex offiçiojexurgit. Extat praeterea ecclesiastica, consuetudine firmata ita ut numquam rata haberentur concilia ab alio, quam a rom. pontifice convocata, si casum excipias de pon­ tifice dubio, aut haeretico (qui non alius quam ut homo privatus esse po­ test) *°, quia tunc sedes vacans censetur, atque ut vim habeat, debet a pon­ tifice legitime electo confirmari. Ruit proinde quod de principum et eccle­ siarum consensu obtrudit Febronius. Hoc enim paradoxum supponit quod falsum esse ostendimus de jure principibus inhaerente, cum tamen ipsi cum Valentiniano lateri teneantur: Laicos otnnes se ingerere non debere in nego­ tiis ecclesiae 2 * ; alioquin apostoli se Hierosolymam convocassent ex consensu Caji Caligulae. 664. Ad 4. A’. Responsio patet ex dictis. Hoc effugium pseudo-catho­ licorum ct protestantium jamdiu obsolevit; cum jus et facta ipsi contra­ dicant. 2 2 665. Ad 5. D. Prout sibi persuadet, aut divinare satagit adversarius, C. prout vere se res habet, A7. Optime siquidem noverat ecclesia quomodo illa institui convocatio deberet, quae exemplar habebat in primo concilio Hiero­ solymis celebrato. 23 Pontifices vero de inhaerente sibi divino jure in co­ gendis concijiis oecumenicis certi erant^ eo ipso quod scirent se a Christo praepositos esse universae ecclesiae. 2 4 Demum documenta attulimus quae in resp. ad 1. luculentissime id evincunt. — 666. Π. Obj. Saltem perperam adstruitur rom. pontifici jus praesi(lendi conciliis oecumenicis. 1. Compertum est ex historia concilio nicaeno praesedisse Hosium cordubensem episcopum cum Vitone et Vincentio presby­ teris rom. sedis legatis; porro licet Vito et Vincentius se subscripserint uti 10) Hic quidem est casus qui in ab­ stracto potius quam in concreto solet af­ ferri. Nec enim Dei providentiam, quae ideo vigilat super hanc rom. sedem, ejus­ modi scandalum permissuram putandum est. Sane numquam hactenus casus iste locum habuit, spatio scilicet XVIII. saetulorum. ”) En ipsa imperatoris verba ex Sozoneno lib. VI. cap. 7. Έμοι μεν μετά λαόν Ηταγμένω, ον 3έμιί τοιαΰτα πολυπραγμοηΐν. Mihi quidem in laicoruni ordine conttitulo fas non est, hujusmodi negotia curiosius scrutari. Ex ed. Val. ”) Solent isti confugere ad locum com­ munem pseudo-isidorianarum decretalium; verum nunc temporis hac arte nemini ain- piius imponunt «post lot catholicorum viro­ rum exantlatos labores in illas Isidorianas. 23) Cf. Muzzarelli op. cit. tom. I. cap. 2 et 24) Hic addendum plura tam in oriente quam in occidente celebrata fuisse concilia sive provincialia, sive nationalia antequam data esset ecclesiae pax, uti ex historia compertum est. Jam vero ipsa analogia do­ cet, quemadmodum concilia provincialia, ac nationalia aut a primatibus aut a patri­ archis indicta fuerunt, non autem a prae­ fectis civilibus aut a proconsulibus paga­ nis, sic plane debuisse concilia generalia indici ab universae ecclesiae capite, non autem ab imperantibus politicis. 22* r-v. r/ 341 340 •Μ .1 I < Π I legati rom. pontificis, Hosius tamen subscripsit ut cordubensis episcopus.ls 2- Dicendum igitur est aut nomine imperatoris Constantini concilio prae­ fuisse, aut a concilio ob nominis celebritatem meritaque erga ecclesiam pri­ mas partes Hosio fuisse delatas. 3. Neque est quod quaeras rom. pontificis legatos in concilio constantinopolitano I. aut in concilio ephesino; quamvis vero concilium V. seu constantinopolitanum II. celebratum fuerit praesente Vigilio pontifice, ipse tamen ei minime interfuit. 4. Ac ratio quidem est, quia ut animadvertit de Marea, ..si summam in censendo ac definiendo pote­ statem sedi apostolicae tribuamus; perit libertas suffragandi quam tantopere commendant Caelestinus et Leo pontifices. At vero concessa suffragiorum liber­ tate, aequalitas quaedam hac in parte induci videtur inter pontificem et ce­ teros episcopos. Itaque aut unius libertas aut dignitas alterius periclitatur, sicut in disputationibus de auxiliis gratiae, vel hinc arbitrii humani libertas laedi, vel illinc gratiae vis et efficacia minui videtur. 4 26 Ergo. 667. Resp. A’ ,1. Ad 1. D. Praefuit Hosius cordubensis conc. nicaeno ut Silvestri rom. pontificis legatus, C. praefuit quovis alio titulo, N. Nam praeter apertum testimonium tum Gelasii cyziceni, qui innititur praeterea auctoritate tum Eusebii Caesariensis 87, tum antiquae canonum collectionis2s, qui nempe exhibent Hosiurn s. Silvestri legatum, ipsa rei natura exposcit, ut Hosius nomine Silvestri ac forte etiam concilii occidentalis29, dicatur praesedisse concilio nicaeno. Etenim nulla ratio assignari potest: .,Cur Hosius cordubensis, ut inquit vel ipse Fleury, ex vulgari episcoporum ordine, alexandrino et antiocheno praesentibus, suo nomine omnibus episcopis praese­ disset30;- idque confirmatur ex usu constanti insequentium conciliorum, in quibus, uti ostendemus, semper legati pontificii praefuerunt. Nec refert quod non subscripserit ut rom. pontificis legatus, sed tantum ut episcopus cordu­ bensis, secus ac fecerint Vito et Vincentius, qui sese romanae ecclesiae lega­ tos declararunt; nam uti observat Zaccaria necesse non erat quod hanc legationem apertius declararet Hosius, utpote omnibus orientalibus ecclesiis 3i) Cf. Acta conc. Hard. tom. I. col. 311. ubi legitur: Osius cordubensis epi­ scopus dixit: sic credo, quemadmodum dictum est; juxta edit. Labbaeanam vero: »Osius episcopus deitatis cordubensis prov. Hispaniae. Deinde sequuntur subscriptio­ nes Victoris (seu ut alibi legitur Vitonis) el Vincenlii. î6) In Dissert, de modo conciliandi potest, rom. Pontificis cum libert. suffr. z~) Lib. IL Voluminis actor, conc. Eicaen. cap. 5- apud Harduin. Acta conc. tom. L eoi. 375. ubi scribit ex auctoritate Eusebii lib. LIL Miae Constant. «Ipse etiam Hosius ex Hispanis, nominis ct fa­ mae celebritate insignis, qui Silvestri epi­ scopi maximae Romae locum oblinebat, una cum romanis presbyteris Vitone et Viacentio." De quo Eusebii loco, qui iii no­ stris editionibus non reperitur cf. Muuarelli op. cil. De auctor, rom. Pontif. tçm. L cap. 5. §. 3. •s) Apud Ballerin. opp. s. Leonis torn· III. pag. 187. 10) Cf. Zaccaria Anlifebronio, tom. IV. part. II. lib. IV. cap. 2. §. 4, 5. 30) Hist. Eccles, livr. XL §. 5. edit Paris. 1713. pag. 121. jpprime compertam; diversa autem ratione se gerere debebant Vito et Vin­ cendus meri presbyteri illuc recens ex occidente appulsi, qui suum explicare munus debebant, ne quis eos ante episcopos et patriarchas subscripsisse miraretur. 81 668. Ad 2. A'. Tum quia haec omnia nonnisi conjecturae sunt nullo subnixae documento; tum quia repugnat, uti observat Natalis Alex., ostenditque invictis argumentis, Hosimn ut Constantini imperatoris legatum prae­ fuisse, cum praesens esset Constantinus ipse3 2; qui tantum abest, ut jus sibi arrogaverit praesidentiae, ut aperte illud sibi convenire negaverit. Immo nec sedere voluit nisi humili loco ac episcopis annuentibus. 33 Sic nullo argumento fulcitur quod de Hosio delata a concilio praesidentia Febronius affirmat; numquam enim, ceteris omissis, passi fuissent patriarchae totque nobilissimarum ecclesiarum praesules, ut sibi parvae civitatis in Hispania episcopus praeficeretur, quaecumque demum merita ejus essent, saltem absque aperta declaratione, ne successorum suorum jura aliquomodo laesisse vide­ rentur. 34 669. Ad 3. Quoad concilium constantinopolitanum I. D. Quia, ut antea diximus, concilium illud veluti oecumenicum habitum non est, nisi postquam rom. pontifex ipsum adoptavit, Tr. vel C. alia de causa, AT. Si vero sermo sit de conciliis reliquis, negamus prorsus ipsis non praefuisse pontificem vel per se vel per legatos suos: cum vero de ceteris nullam quaestionem move­ ant adversarii, satis erit, ut assertionem nostram evincamus de conciliis ephesino et constantinopolitano V. Porro in conc. ephesino Cyrillum alesandrinum cum tribus aliis legatis vicem gessisse s. Caelestini refert Evagrius scribens: ,.Divino Cyrillo Caelestini quoque romanae Urbis episcopi vicesgerente" 3 5 ; et patet ex ipsa synodo. 36 Quod vero attinet ad concilinm V. cujusdam oeconomiae causa maluit Vigilius potius constituto suo quam praesentia concilio robur adjungere: cum tamen ex ejus absentia sibi timerent patres, trina legatione illum invitarunt ut ad synodum accederet, eique praesideret. 37 3*) Loc. cit. ”) Diss. XII. in sacc. IV. 33 ) Cf. Euseb. in Vita Constantini, lib. IIL cap. 10. 3<) Cf. Zaccaria op. el loc. cit. 35) Hist. eccl. lib. I. cap. 4. edit. Valesii. . 36) In act. L ubi haec habentur: „Cy.rillus Alexandria^, qui et Caelestini quoque sanctissimi siferatissimique romanae ecI elesiae archiepiscbpi locum obtinebat." Apud Hard. Acta coni. tom. L coi. 1354. .37) Cujus rci testis locupletissimus ipse Vigilius est, qui respondens Eulychio el episcopis sub eo constitutis ait: » Poposcit vestra fraternitas, ut nobis praesidentibus de tribus capitulis . . . conferatur.» Cf. apud'Harduin. tom. III. col. 62. Cf. etiam ibid. col. 64 seqq. quae gesta referuntur in collât. II. vid. etiam Muzzarelli op. cit. tom. IL cap. 9. §. 4. Quapropter nulla est ratio quare Pinel in op. Ueber den Pri­ mat des Papsles, seu De primatu Pontificis, pag. 192. exultet, uti recte observat Roskovany op. cit. §. 71. pag. 133. 343 342 Ad 4. Resp. Conciliari duo illa inter se facile posse, si dican­ tur episcopi esse conjudices cum rom. pontifice, quippe qui sint eadem divi­ nitus potestate judicandi praediti in rebus lidei. Neque obstat non posse episcopos dissentire ab eo judicio quod jam emiserit rom. pontifex; nam ju­ dicii essentia posita minime est in facultate dissentiendi, sed in sententia, cum cognitione causae, ferenda. Illa autem causae cognitio sufficiens cen­ senda est, quae elicitur post suffragium rom. pontificis, qui nimirum testis est traditionis ecclesiae romanae cum qua, ut loquitur s. Irenaeus, necesw est omnem convenire ecclesiam.3 8 Quod si pontifex nondum sententiam tu­ lerit, liberum unicuique est inquirere in quaestionem de qua agitur, monu­ menta excutere, ac demum una cum pontifice sententiam dicere. In utroque casu definitio concilii oecumenici fertur per modum unius tum capitis tum membrorum, quia caput simul et membra ecclesiae unitatem constituunt. Hac ratione et sua pontifici suprema in concilio servatur auctoritas, et epi­ scopis sua judicandi potestas sub et una cum rom. pontifice39, cui co­ operantur. 671. III. Obj. 1. Si monumenta antiquitatis evolvas, vix dubites con­ firmationem conciliorum ad politicam potestatem spectare; 2. priora enim concilia fuisse ab imperatoribus confirmata, publica ipsorum edicta ac leges evincunt. 40 3- Concilia ipsa necessariam ejusmodi confirmationem existi- T ·.< I I Kl .1! ,|M i ”jt Cf. Ballcrin. De potestat. ecclesiast. cap. 2. §. 1. num. 3. qui pluribus evincit judicis rationem in libertate dissen­ tiendi minime collocandam esse, ita ut consistere non possit cum obligatione assentiendi. Idquc ostendit tum ex concilio chalcedonensi, in quo episcopi, ipsis la­ tentibus adversariis, veri judices fuerunt etsi non potuerint Leonis definitioni con­ tradicere in Eutvchis errorem antea editae, ct ab episcopis tum orientis tum occiden­ tis subscriptae, ct ita catholicae ecclesiae non solum tacito, sed etiam expresso con­ sensu approbatae. Id ipsum evincit ex illis totius orbis episcopis, qui Leone imperat, postulante novum judicium protulere litte­ ris, quae in codice encyclic, continentur, de eo quod in conc. chalcedonensi fuerat peremptoria definitione decisum. Ostendit praeterea ex ipso concilio tridenlino in quo patres fuere veri judices in definiendis ve­ ritatibus quae jamdiu in antecedentibus con­ ciliis oecumenicis fuerant constitutae. et a quibus dissentire nullo modo poterant. 39) Qua ratione assensus episcoporum pontificiis definitionibus adhibitus et adhi- bendus judicii naturam induat, ita perbelle exponit Fcnelonius in epist. seu instru­ ctione pastorali data die 20. Apr. 1715 apud eundem Ballerinium loc. cit. .Judi­ care, inquit, post judicium pontificis est suum judicium cum pontificio conjungere. Hac ratione episcopi olim subscripserunt ipsorum conciliorum generalium decretis. Eorum submissio erat judicium, el eorum judicium orat submissio. Subscribentes sese submittebant simul ct confirmabant decisio­ nem synodi.- Quod constat ex actis ct cx his aliisque similibus subscriptionum for­ mulis: judicans subscripsi ; recognoscens consensi ; obtemperans sententiae sanctissimorum et beatissimorum episcoporum consentiens et ego subscripsi ; consentiens et ego subscripsi ; cognoscens discussio­ nem sanctorum patrum et cum sequi de­ beam subscripsi etc. Aliis placet judicium rom. pontificis vocare principale. Cf. etiam Zaccaria in Antifebronio vindicato, tom. II. diss. IV. cap. 6. ubi fuse de hoc argumento scribit adversus Febronium. 4°) Ita Plank in op. Geschichte der christlich- kirchlichen etc. seu Historia I masse, ceteris omissis, ostendunt verha concilii generalis II. quibus patres de imperatorem alloquuntur: „Rogamus tuam clementiam, ut per litteras quoque tuae pietatis ratum habeatur concilii decretum” 41 4. Quibus con­ cinunt, quae ad Constantinum Pogonatum, qui confirmaverat concilium VI. scripsit Leo II. ,.Synodali igitur sententia et imperialis edicti censura, tam­ quam ancipiti spiritus gladio, cum priscis haeresibus etiam novae pravitatis error expunctus cst.“ 4 2 5. Contra vero rom. pontificis confirmatio deside­ ratur quoad concilium nicaenum, ct constantinopolitanum I., et nonnisi sero introducta est. 6. Eo magis quod illa vel sit prorsus noxia, aut saltem supervacanea; noxia quidem, quia derogat auctoritati conciliorum: quorsum enim, uti animadvertit Febronius, dicerent patres anathema tali vel tali qui ita sentit aut credit? luderent profecto synodi dum definiunt, si firmae definitiones earum non essent, nisi accedente pontificis confirmatione; super­ vacanea vero si pontificis legati synodo praesint. Ergo. r 672. Resp. ad 1. N. Fieri enim nequit, ut documenta antiquitatis paradoxon inferant quod evangelicae institutioni ac naturae primatus rom. pontificis adversatur. Quandonam enim Christus demandavit humanae politicac, ut judex in causis fidei, morum, aut disciplinae existeret? Principes siquidem ut filii reliqui parere synodalibus decretis debent, non autem ea confirmare. Si res ita se haberet, cur concilium hierosolymitanum non ex­ petivit decretorum suorum confirmationem a Cajo Caligula? Verum singula quae obtrudunt adversarii expendamus. 673. Ad 2. D. Concilia confirmata sunt ab imperatoribus, ut robur eis intrinsecum adderent, seu ut obligarent, A’ ut execution! ab omnibus man­ darentur, seu ut illis adderent vim extrinsecam, C. Tota extrinseca erat illa imperatorum confirmatio, quae auctoritati ecclesiae omnes et singulos ad pa­ rendum editis decretis in conscientia adstringenti, potestatem politicam adji­ ciebat, ut perversi et contumaces ad ea pariter admittenda cogerentur, com­ pescerentur haeretici, atque ad bonam frugem sin minus auctoritate infallibili ecclesiae, timore saltem poenarum digerentur. 43 674. 5,.< Ad 3. D. Ad obtinendam confirmationem extrinsecam, C. ad in- constilulionis socialis ecclesiae christianae, part. I. pag. 687, ubi ejusmodi imperatoriam confirmationem ad ipsa fidei dogmata ex­ tendit apud Roskovâny op. cit. §. 73. pag. 136. 4I) Apud Harduin. Acia conc. lom. I. coi. 807. ««) Ibid. tom. HI- col. 1474. «’) Optime proinde Zalwcin, Prine. juris canon, tom. I. pag. 427, haec in rem noslram scribit: nlmperatores decreta con­ ciliorum sua auctoritate munivere quatenus juncta vi pontificiae et imperatoriae digni­ tatis tantum roboris acciperent, quantum ad supprimendam haereticorum pertinaciam, humiliandam rebellium superbiam, ac sta­ biliendam pacem inter sacerdotium ac im­ perium fuerit necessarium.·· Cf. etiam Zaccaria, Antijebr. torn. IV. part. II. lib. IV. cap. 4. <· i i 344 trinsecam firmitatem decretis conciliandam, A; Neque aliud patres synod.' constantinopolitanae I. in allatis verbis significant, quam omnia ex ordin? gesta fuisse, ut sic ab imperatore. Theodosio leges obtinerent, quibus ad offi­ cium revocarentur damnati haeretici, aut saltem eorum furor compesceretur.44 670. Ad 4. Responsio liquet ex dictis. 676. Ad 5. iV. Quamvis enim daretur subdititias esse epistolas quae in aciis concilii nicaeni referuntur, quaeque hanc confirmationem exhibent: in­ ferri tamen nequit ex monumentorum defectu, quae temporum injuria perie­ runt, aut confirmationem pontificiam a patribus minime expetitam fuisse, aut a Silvestro datam haud esse. Etenim praeter documenta, quae partem pate­ faciunt quam habuit Silvester in synodo nicaena, Felix III. ita de ea scribit: ..Quam vocem i Tu es Petrus sequentes tercenti decem et octo ss. patres apud Nicaeam congregati, confirmationem rerum, atque auctoritatem sanctae romanae ecclesiae detulerunt." 43 Mirum porro est Schrockium 4 6 negare, censorem vero Tubingensem 4 7 in dubium revocare potuisse confirmationem concilii constantinopolitani I. a Damaso factam, cum praeter epistolam synodi quam refert Theodoretus. et in actis conciliorum legitur48, hujus confirma­ tionis testis sit ipse Photius qui aperte scribit: „Damasum pontificem reipsa professionem fidei illorum (patrum) confirmasse. 4 9 677. Ad 6. A; Pontificia enim conciliorum confirmatio neque noxia ne­ que supervacanea est: non quidem noxia, cum nulla ratione deroget valori definitionis episcoporum, sed ei potius adjiciat firmitatem et robur quod an­ tea non habebat, quale nempe exurgit ex unitate suffragii capitis et mem44) Animadvertit vero Zaccaria loc. cit. haec verba ita adduci a Febronio juxta versioneni Gratiani Herveti, ceterum vim vo­ cis Ιπικνρωβ-ήναι proprie significare adjicere auctoritatem, scilicet extrinsecam et poli­ ticam, uti exposuimus. Neque illud prae­ termitti hic debet, quod observat vel ipse Petrus de Marea in op. cit. De concordia. lib. II. cap. 4. «Oportet regiae auctoritati limitem certum figere, ne inconsulto Irahamur ad eam adulationem. qua prin­ cipibus suis totius disciplinae ecclesiae summam graeci deferebant." ’s) Tom. VII. cone. edit. Mansi coi. 1140. *6) Christliche Kirchengeschichte. seu Historia eccl. Christianae, tom. VHI. pag. 121. ·’) Theologische Quart alschrift, seu Scripta theologica trimestr. Tübingen 1824. pag. 265, apud Roskovàny op. cit. §. 75. pag. 142. ’s) Theodorei. Hist. Eccl. lib. V. cap. 9. cf. Acta cone. Hard. torn. I. col. 822. 49) In op. De septem synodis ad Mi­ chaël. imperat, apud Gulielmum Vôllimn Bibliothecae juris canonici veteris. Lutet. Paris. 1661. tom. IL pag. 1143. Photii verba haec sunt: „ΟΖί οΰ πολύί χρόνοί καί Jàμαβος ό τήί Ρώμηί τά αυτά κρατΰνων Ιγνωρί2ίτο, Ονμίρωνοί τοί; -ρολαβοϋβι καSurrautvof, seu : Quibus haud mullo post et Damasus Romae (episcopus) eadem con­ firmans atque idem sentiens accessit.'· Cf. etiam de hoc argumento Muzzarclli op. cil. De auctorit. rom. Pontificis, tom. II. cap.6. J.3. Hinc merito Gelasius concludebat. ..Totumque (ut dictum est) in sedis aposlolicae positum est potestate. Ita quod firma­ vit m synodo sedes aposlolica, hoc robur obtinuit: quod refutavit, habere non potest firmitatemin tomo De anathematis vin­ culo in collect, conc. edit. Veneta Colcti tom. V. col. 356. 345 brorum, ut definitio dici possit ecclesiae. Quapropter non ludunt quidem episcopi si cum rom. pontifice pronuncient. At luderent profecto si dissen­ tientem haberent pontificem, prout lusere in synodis ariminensi et ephesina praedatoria. Sed neque supervacanea confirmatio pontificis est, quamvis ejus legati interfuerint concilio, utpote necessaria tum ut omnibus omnino constet omnia rite gesta esse, nec legatos quae in mandatis acceperunt fuisse trans­ gressos: tum etiam, quia summi pontificis est, scribit Natalis Alex., declarare quae concilia vere oecumenica sint: ad ipsum spectat judicare an iis sint instructa conditionibus, quae concilii oecumenici rationem constituunt. Sane superfluam ejusmodi confirmationem synodi ipsae generales non judicarunt, cum omnes constanter illam expetierint, quamvis praesentibus legatis fuerint celebratae. PROPOSITIO IV. Decreta dogmatica concilii oecumenici confirmati a rom. pdntifice irrefor­ mabilia sunt ex se seu ante consensum et acceptationem ecclesiae. 678. Enunciata propositio duo complectitur, tum scilicet infallibilitatem legitimi concilii oecumenici in decernendis fidei dogmatibus, tum ejusmodi infallibilitatem ex se habere concilium quod confirmatum a rom. pontifice fuerit. Primum adversus protestantes alterum adversus jansenianos et febronianos, diverso licet sensu, vindicamus. 679. Protestantes negant infallibilitatem conciliorum generalium, eo ipso quod eandem praerogativam denegent universae ecclesiae cujus auctoritati spiritum privatum substituunt. 680. Janseniani contendunt unicam rationem tollendi ambages circa legitimitatem conciliorum oecumenicorum esse unanimem ecclesiae universae acceptationem et consensum, ita ut ea concilia tamquam generalia habenda sint, quae sic per unanimem consensum acceptaverit ecclesia; ea vero habenda talia non sint, quae ecclesia per unanimem istum consensum non accepta­ verit. 1 Ecclesiae autem nomine non solos episcopos verum etiam ct clericos inferiores, immo et laicos significant. 2 ') Ita Opstraelus in Traci. De Locis Theoloy. Vindobon. 1779. Diss. IV. q. IV. 1. n. 3 seqq. 2) Auctoritatem hujus assertionis affera­ mus irrefragabilem, nempe celebris apud suos doctoris, Petri Tamburinii quondam professoris Ticinensis. Sic igitur ipse jansenianorum doctrinam exponit in sua Analisi det libro delle prescrMoni di Ter­ tulliano, Pavia (sine anno) §. LX. ..La funzione di giudiearc* irrefragabilmcnte delle cose di fede, essendo legata al eonsentiinento universale di tuite le chiese, alia cospirazionc di tuiti i pastori, necessariamente ne siegue, che tutti prestino i proprj lumi, che uno ajuti la debolczza dell' altro. . . Le chiese e i pastori contor­ rendo in solidum alia decisione dornniatica, e tutti in essa riconoscendo la propria fede, vi si altaccano cun intima persuasione, e 346 681. Haec omnia permiscens Palmer professor oxoniensis contendit in­ fallibilitatem concilii oecumenici legitime celebrati et confirmati a solo rom. pontifice rem esse merae opinionis in ecclesiis romanis · ; neque habere ejus­ modi concilium auctoritatem irrefragabilem absque ecclesiae universalis conw»| ■ I wiRf sensu; haec vero universalis ecclesia juxta ipsius systema coalescit ex omnibus communionibus, quae saltem retinent ecclesiasticam hierarchiam, quales praecise sunt ecclesia graeca, russica, atque anglicana. 4 682. Nos e contra juxta catholicam doctrinam adversus protestantes adstruiinus concilium oecumenicum convocatione, celebratione et confirmatione legitimum in suis sanctionibus dogmaticis, quae scilicet habeant pro objecto fidem et mores esse prorsus infallibile. Adversus vero jansenianos, fcbronianos ac Palmerium statuimus tum veram rationem dignoscendi utrum concilium oecumenicum legitimum fuerit ne^jy?, esse confirmationem rom. pon­ tilicis, tum concilium oecumenicum legitimum totam vim suam ac invictum con piu forte impegno di sostenere una parte dei patrimonio comune confidato alie chiese di G. C. II loro assenso alia de­ cisione supponendo esame, cognizione di causa, giudizio dclla dottrina, produce in essi non una cieca ubbidienza, ma una per­ suasione illuminata, ed un ragionevole as­ senso alia parola di Dio." Et §. 50. »Non avendo G. C. legato il privilegio della inerranza a un certo numéro determinato di quegli, che sono nel seno della chiesa. ma à luito il corpo dclla chiesa, egli per conscguenza non ha promesso che nclla divisione de' sentiment! sia sempre il più picciolo, o il più gran numero chc abbia ragionc.” Eadem inculcat §. 63. el alibi pas­ sim. Haec autem doctrina pendet ex prin­ cipio quod cum richerianis profitentur jansenistae de constitutione ecclesiae democratica. Quoad doctrinam Febronii cf. Zaccaria in Antifebronio, tom. II. diss. IL cap. 12. §. 2. pag. 318. cit. edit. ’) Op. dt. Part. IV. cap. 7. sect. 1. λ aide hic improbandum illud in ecclesiis romanis : nam si ita disseruisset de coeti­ bus prolcslantibus aut anglicanis, hac bene loculione usus esset, quia reipsa plurcs sunt, sunt enim acephali; at male nimis dum de romana agitur ecclesia, quae una prorsus est. *) Hac de causa ibidem cap. 7. non agnoscit nisi ser priora concilia uti oecu­ menica, reliqua autem ab oecumenicorum ..ni i! censu, praesertim vero florentinum et tridenlinum, ex defectu consensionis cetera­ rum communionum, rejicit. De concilio tridentino speciatim affirmat Palmer loc. cit. cap. 12. varias doctrinas uti articulos fidei definivisse, quae anglicani probare non possunt; plura illius decreta esse laudabilia, alia vero admittere posse inter­ pretationem catholicam. Celerum illud ab­ solute rejicit 1., quia ejus decreta non fuere judicia ecclesiae catholicae; 2. quia non fuerunt judicia romanae obcdientiac. Primum potissime evincere nititur, quia a schismaticis anglicanis, a schismaticis grae­ cis et haereticis lutheranis et calvinistis re­ jecta fuerunt. Verum quidem est, adver­ sarium inficiari coetus anglicanos, graccos, russicos, aut protestantes esse communio­ nes schismaticus aut haereticas. Ast quam parum sibi in hoc ipso cohaereat, et quam falsum absurdumque sit ejusmodi systema, in priori hujus tractatus sectione ostendi­ mus. Alterum vero nititur ostendere ex eo quod, cum celebratum est concilium tridentinum , invaluerint in ecclesiis romanis opi­ niones theologicae, quae omnes adslringebanl ad acceptanda absque examine el dis­ cussione decreta tridentina. Hoc deinde fuse exponit eandem semper repetens crambem de fallibililate uniuscujusque partis etc. Atque huic tenui filo Palmer negotium aeternae salutis suae committit, ac sibi il­ ludit! »· 347 robur habere absque praevia acceptatione et consensu subsequent! ecclesiae universalis. Haec autem sic per partes evincimus. 683. Ac primo quidem cum protestantes ideo concilio oecumenico in­ fallibilem auctoritatem abjudicent, quod eam denegent ecclesiae ipsi univer­ sali, hinc illa omnia, quae suo loco attulimus ad ejusmodi ecclesiae dotem vindicandam huc referuntur, cum aeque se res habeat; status enim ecclesiae sive dispersae sive congregatae nihil circa praerogativam a Christo ei con­ cessam immutat. 684. Verum haec indirecte; directe vero sic thesim probamus: concilia oecumenica non sunt nisi ecclesia ipsa congregata, seu si placet sunt eccle­ sia repraesentati va; quod enim publica sunt et generalia comitia in statu politico, sunt plane concilia oecumenica in ecclesia; atqui ecclesia, ut suo loco ostendimus, infallibili pollet auctoptate; eadem igitur, juxta Christi pro­ missa, frui concilia oecumenica dicenda sunt. Sane haec concilia, ad exem­ plum primi concilii quod Hierosolymis celebratum est quodque reliquis nor­ mam et exemplar praebuit, dum aliquid ad fidem moresque pertinens definiunt, dicere possunt: Visum est Spiritui Sancto et nobis.5 Cum porro Spiritus Sanctus errori obnoxius non sit, neque obnoxia erunt errori oecu­ menica concilia, quae sub Spiritus Sancti adsistentia ac praesidio de illis quidpiam decernunt. 680. Atque hinc factum est, ut quovis tempore dogmaticae conciliorum oecumenicorum sanctiones absque ulla controversia ceu totidem fidei articuli habitae fuerint, atque uti haeretici spectati illi omnes qui illorum definitio­ nibus acquiescere detrectarunt. Sic post nicacnum concilium ariani; post constantinopolitanum maccdoniani ; post ephesinum nestoriani: eutychiani post chalcedoncnse, ct ita porro. Jam vero nisi certum ratumque in tota anti­ quitate fuisset oecumenica concilia infallibili praedita esse auctoritate, in­ justa plane atque irrationabilis fuisset haec ecclesiae agendi ratio. 6 Per­ peram omnes catholici ita firmiter adhaesissent dogmaticis hisce definitionibus, ut pro illis martyrium subire haud dubitarent, prouti innumeros prope qua­ vis ecclesiae aetate exilia, carceres, bonorum direptionem, mortemque ipsam >) Act. XV. 28. 6) Hic vero obiter adnolo singularem agendi rationem quam tenent protestantes, saltem quos orthodoxos vocant, qui in censum haereticorum referunt arianos, maccdonianos, nestorianos etc. quia damnati sunt a primis illis occumenicis conciliis; nec suspicantur se haereticos esse, quam­ vis ab oecumenico pariter concilio ejusdem ecclesiae damnati sint eorum errores. Ex­ , ceptiones porro quibus assolent auctorita­ tem adimere concilio tridentino, sunt eae­ dem prorsus quas antiquiores haeretici op­ ponere potuissent adversus unumquodque concilium a quo et ipsi damnati fuere. Immo historiae ecclesiasticae periti reperient forsan speciosiores exceptiones cos op­ ponere potuisse adversus antiquiora con­ cilia illis quas haeretici subséquentes ad­ versus tridentinum opponunt. Quomodo igitur sibi cohaerent? 348 pertulisse universa historia ecclesiastica testatur 7 ; quos quidem veluti mar· tyres ecclesia semper venerata est. Post haec supervacaneum fere videtur congerere patrum testimonia ad illorum ecclesiaeque sensum cognoscendum, cum exploratum sit cos concilii oecumenici sententiam aut vocare ultimum ecclesiae judicium quod ullo modo retractari non possit, uti Athanasius8, Epiphanius 9* . Leo M. 1 ·, Gelasius 11, concilia ephesinum 12 et chalcedonense 13 : aut haereticos appellare qui concilii dogmaticae definitioni non acquiescunt, ut iterum Athanasius14 Gregorius nazianz. ia, Leo M. 1 ·, Basilius*7, conc. chalcedonense 18 ; aut affirmare divina et a SpirituS. edita generalium conciliorum decreta, uti Athanasius19, Constantinus imperator * °, Gregorius nazianzenus *1 , Leo M. 2 4, Gregorius M. qui protestatus est se quatuor priura concilia sicut quatuor evangelia venerari2 3 ; aut denique do­ cere moriendum potius quam recedere a conciliorum oecumenicorum decretis, prout verbis et factis inter ceteros praestiterunt Athanasius, Hilarius, Euse­ bius qui propter nicaenam lidem exilium passi sunt. 2 4 Nihil proinde in tota antiquitate hac doctrina certius, nihilque exploratius. Et haec quidem quoad protestantes. 686. Sed ut ad jansenianos, febYonianos, Palmeriumque accedamus, quam absurda sit ipsorum doctrina constat 1. Ex sensu totius antiquitatis, quae illico uti haereticos habuit eos omnes qui post decretorum dogmati- Mt 7) Plurimorum istorum martyrum no­ mina recenset martyrologium romanum. Sa­ tis deinde est oculos conjicere in historiam ecclesiasticam Socratis, Sozomeni, Theodoreti, Evagrii etc. ut pateat quam saevitum sit ab arianis maccdonianisque adversns catholicos: satis est percurrere fastos ecclesiasticos ut quisque intclligat quae quantaque ab omnibus factionibus, a donatistis, monothelitis, iconomachis, in per­ secutione vandalica etc. atque ut verbo di­ cam ab omnibus haereticis et schismaticis catholici passi sint; atque utinam aetate hac nostra quae humanitate adeo gloriatur, tam mulla ab ipsis adhuc non sustinerent! s) Epist. ad Epictetum. Opp. edit, maur. tom. 1. part. II. pag. 901 seqq. °) Haeres. LXXVII. ubi praeterea re­ tulit integram cit. epistolam s. Athanasii. I u) Epist. edit. Ballerin. XC. ad imp. Marcianum cap. 2. et alibi. II ) Epist. ad episc. Dardaniae in collect, cone. ed. Venet. Coleti, tom. V. col. 325. >2) Iu epistula Tractatoria apud Hard. Acta cone. tom. I. col. 1623 seqq. 1J) Actione V. ibid. tom. Π. col. 447 seqq. »«) Episl. ad Afros, edit, ct loc. cit. col. 891 seqq. *5) Epist. I. ad Cledonium seu orat. LI. Opp. edit. Paris. 1630. tom. I. pag. 738. >6) Epist. ed. cit. CLXII. ad Leonem August, col. 1339 seqq. ’7) Epist. CXXV. ed. maur. Opp. tom. III. pag. 214 seqq. IS) Loc. cit. *’) Epist. cit. ad Afros episc. 30) In epist. ad omnes eccles. de nicaena synodo apud Euseb. De vita Con­ stant. lib. III. cap. 17. -■) Orat. XXL in s. A thanas, cd. til. tom. I. pag. 381. -7) Epist. CVI. ed. cit. cap. 2. col. 1161 seqq. et in ep. cil. ad Marcianum el Leonem August. -■’) Epist lib. L XXV. ed. maur. opp. tom. II. eoi. 515. 3«) Cf. Bellarm. De cone. lib. IL cap. 3· eorum promulgationem obtemperare illis detrectaverint, nullo expectato eccle­ siae aut consensu aut acceptatione, 2. Ex agendi ratione ipsorum conciliorum oecumenicorum, quae anathema dixerunt contrarium asserentibus ab eo quod definitum ab ipsis fuisset, atque uti haereticos ab ecclesiae communione se­ pararunt. 3. Ex tessera quam veteres dederunt de legitimitate alicujus concilii oecumenici; quod nempe fuerit a rom. pontifice confirmatum, quin alia re opus fuerit. Sane Ferrandus diaconus ad certitudinem et plenam confirma­ tionem decretorum concilii generalis sufficere scripsit, si ..perducta in noti­ tiam totius ecclesiae .... apostolicae fidei convenire firmentur, apostolicae sedis roborata consensu 2 5 cum propterea sollicitus esset Marcianus impe­ rator de obtinenda expressa s. Leonis confirmatione ut os obstrueretur eutychianis, ad eundem pontificem scripsit, ut dignaretur quantocius per litteras idipsum efficere. 2 6 Synodus VII. seu nicaena II. ideo pseudo-synodo iconomachorum episcoporum CCCXXXVIU. auctoritatem omnem detraxit, pro­ pterea quod: ..non habuit adjutorem illius temporis romanorum papam, vel eos, qui circa ipsum sunt, sacerdotes, nec etiam per vicarios ejus, neque per encyclicam epistolam , quemadmodum lex dictat conciliorum 2 7 e contra vero episcopi amplissimi patriarchatus alexandrini et antiocheni quorum nemo in VII. synodo inventus est, merito ad Tarasium constantinopolitanum anti­ stitem scripserunt: „Nullum ex hoc sanctae adhaesit synodo praejudicium: neque vires habuit prohibitio aliqua statuendi, et manifesta faciendi recta dogmata pietatis: praecipue cum sanctissimus et apostolicus papa romanus concordaverit, et in ea inventus sit per apocrisarios suos." 28 Quapropter vel ipse Gersonius fassus est sedem apostolicam illam esse a qua fidei certi­ tudo petenda est.2 9 Constat 4. ex eo quod illa sola concilia vere oecumenica 2i) Epist. VI. ad Pelagium et Analolium diaconos urbis Romae, cap. 9. apud Galland. Biblioth. Patr. tom. XI. pag·. 363. 26) Ex eo enim quod acceperant eutychiani s. Leonem improbasse can. XXVIII. cone, chalcedonensis, eaque omnia quae gesta fuerant in absentia legatorum suorum, rumorem sparserant synodum illam minime fuisse a s. sede probatam etiam in decre­ tis fidei. Hinc imp. Marcianus scripsit ad eundem pontificem his verbis: >.Quod non­ nullorum animis, qui Eutychctis etiam nunc pravam opinionem et perversitatem sectan­ tur, ambiguitatem multam injecit, utrum tua Beatitude, quae in sancta synodo de­ creta sunt, confirmaverit. Et ob eam rem tua pietas litteras mittere dignabitur, per quas omnibus ecclesiis et populis manife­ stum fiat in sancta synodo peracta rata ha­ beri. " Inter epist. s. Leon. edit. Ballerin. CX. coi. 1182 seqq. Hoc reipsa praestitit ponti­ fex scribens ad episcopos, qui in sancta synodo chalcedonensi congregati fuerunt, et est edit. cit. n. 114. ubi cap. 1. »Ne ergo per malignos interpretes dubitabile videatur, utrum quae in synodo chalcedonensi per unanimitatem vestram de fide statuta sunt, approbem, haec ad omnes fratres et coëpiscopos nostros qui praedicto concilio interfuerunt, scripta direxi ... ut et fraterna universitas et omnium fidelium corda cognoscant me . . . per approbatio­ nem gestorum synodalium propriam vobiscum unisse sententiam.1* Coi. 1195. 27) Act. VI. apud Harduin. Actaeone. tom. IV. col. 327. 2S) Ibid. col. 142. 291 In serin. De Ascens. Domini coram 350 ac legitima habita fuerint quae sedes apostolica seu rom. pontifex probaverit, illa vero uti spuria illegitima ac latrocinia spectata fuisse, quae rom. pon­ tifex rejecerit, uti ex conc. ephesino II., ariminensi ac constantinopolitano iconomachorum palam fit. Jo 687. Quae cum ita se habeant, consequitur unicam rationem certo cognoscendi utrum concilia oecumenica legitima fuerint nec ne, esse confir­ mationem rom. pontificis cui in Petro et per Petrum datum est pascere et regere universum dominicum gregem, datum est petram esse et fundamen­ tum ecclesiae visibilis, confirmandique fratres suos. Consequitur praeterea nullum ulteriorem ad eorumdem firmitatem exposci consensum aut accepta­ tionem unanimem totius ecclesiae pastorum, qui et ipsi quin velint ab eccle­ sia exscindi, tenentur judicio dogmatico concilii oecumenici a rom. pontifice confirmati acquiescere ac subjici; multo vero minus requiri inferiorum cleri­ corum aut plebis Christianae acceptationem unanimem et consensum: alioquin oves pascerent confirmarentque pastores eosque docerent, minime vero ab illis docerentur; haec enim jansenistarum regula si valeret, nullum jam concilium uti oecumenicum haberetur in ecclesia. Consequitur demum a fortiori haud requiri acceptationem et consensum coetuum acatholicorum, ut concilium oecu-, menicum censeri debeat, secus ac arbitratur Palmer. Quamvis enim ipse ecclesias graecam, russicam, et anglicanam minime inter acatholicas recen­ seat, immo catholicas plane eas communiones esse contendat, hoc tamen in­ auditum ejus commentum superius a nobis explosum est, cum nulla sit ecclesia catholica quae in unitate fidei et communionis non sit cum rom. pontifice ecclesiae Christi capite, centro ac fundamento. Nestoriani porro juxta hoc principium excipere potuissent adversus concilium ephesinum illud non fuisse oecumenicum eo quod in illud non consenserint ariani ac macedoniani; eutychiani potuissent excipere non fuisse oecumenicum concilium chalcedonensc ex eo quod ipsi adstipulati non fuerint nestoriani et ita dein­ ceps. Palmerius tamen veluti oecumenica habet sex priora concilia, prout ipsa fingunt suscipere etiam protestantes, Si priora sex concilia uti occumenica censentur quae confirmata sunt a rom. pontificibus, et proinde ab omnibus catholicis suscepta, nulla prorsus est ratio quare ab illorum censu reliqua subsequentia debeant excludi, Ast frustra in his logicam quaeris ab acatholicis. Alexandro Papa recitato. Opp. edit. Dupinii, tom. II. part. I. coi. 136. 3 °) Scribens propterea s. Damasus de conc. ariminensi hanc unicam rationem af­ fert quare concilium illud rejectum fuerit: «Neque enim, inquit, praejudicium aliquod nasci potuit ex numero eorum, qui apud Ariminum convenerunt: cum constet ne­ que rom. episcopum cujus ante omnia fuit expetenda sententia . . . hujusmodi sta­ tutis consensum aliquem commendasse.' Apud Coustanl. Epist. rom. Pontif. episl III. coi. 489 seqq. Cf. Zaccaria Antifeb. tom. IV. lib. IV. pari. LI. cap. 4. 351 688. Stat igitur quod proposuimus, decreta dogmatica concilii oecumonici confirmati a rom. pontifice irreformabilia ex se esse, seu ante con­ sensum et acceptationem ecclesiae, quocumque demum sensu ecclesiae nomen accipiatur sive pro coetu pastorum, sive pro coetu etiam cleri inferioris et plebis, sive denique pro consensu illorum qui a romana communione divisi sunt, videlicet acatholicorum. 31 : ; DIFFICULTATES. 689. I. Obj. 1. Irretractabilia dogmatica conciliorum oecurnenicorum decreta patres non habuerunt; s. praesertim Gregorius nazianzenus, qui pro­ fitebatur sc fugere episcoporum coetum, quippe quod nullius concilii felicem exitum viderit32; et s. Augustinus, qui fatetur concilia plenaria priora a posterioribus emendari. 3 3 2. Disputans propterea s. Doctor adversus Maxi­ minum arianum : ;.Nec ego nicaenum, inquit, nec tu debes ariminense tanquam praejudicaturus proferre concilium. Nec ego hujus auctoritate, nec tu illius detineris: Scripturarum auctoritatibus ... utrisque communibus testi­ bus, res cum re, causa cum causa, ratio cum ratione concertet.” 34 3. Ratio vero est, quia si irretractabilia ac proinde infallibilia forent dogmatica con­ ciliorum generalium decreta veluti Scripturae canonicae habenda essent, quod nemo sanus dixerit; 4. atque hinc factum est ut nullo hactenus canone con­ ciliorum ejusmodi infallibilitas definita fuerit. Ergo. 690. Resp. ad 1. N. S. porro Gregorius naz. in objecto loco non lo­ quitur nisi de conciliis particularibus quae intra concilium generale I. seu nicaenum, et concilium generale II. seu constantinopolitanum I. celebrata sunt, agentibus potissimum arianis episcopis aut pneumatomachis, quorum certe nullum felicem exitum habuit, malumque potius auxerunt quam sustu­ lerint. 35 Quanti autem fecerit s. Gregorius tum concilium nicaenum, tum constantinopolitanum patet ex ejus dictis et factis; siquidem praeterquamquod summis laudibus extulit concilium nicaenum, fidem in eo promulgatam im­ mensis laboribus Constantinopoli fere extinctam restituit36; constantinopoli­ tano autem ipsemet interfuit in quo macedonianorum error confixus est. 3I) Nutandum tamen hic est confirma­ tionem essentialem rom. pontificum, quae scilicet necessario requiritur ac sufficit ut synodus oecumenica censeatur, ac proinde omnimodam habeat auctoritatem, consistere in declaratione consensus sive adhaesionis concilio. Hoc autem triplici ratione fieri potest a rom. pontifice, sive per se, sive per legatos, sive demum per litteras confirmationis. 3J) Epist. LV. ad Procopium. 33) Lib. II. De Baptismo, cap. 3. 34) Lib. II. cap. 14. n. 3. 3s) Talia sunt concilia per ca tempora celebrata, seleuciensc, tyriense, ariminense, mediolanense, syrmiense etc. Cf. Bellarni. lib. II. De concit, cap. 7. 36) Cf. Socratem /list. Eccl. lib. V. cap. 6 et 7. ί• ;i* 352 691. S. vero Augustinus loquitur de conciliis provincialibus ant nationalibus quae, ut eruditis constat, ab antiquis interdum plenaria aut etiam universalia vocari consueverunt: quod quidem ex eo colligitur quod s. Augu­ stinus hic sibi proposuerit respondere donatistis, qui urgebant pro rebaptismo auctoritatem s. Cypriani ejusque concilii africani; tum etiam ex eo quod aetate s. Augustini nonnisi duo celebrata fuerint concilia oecumenica nicaenum scilicet et constantinopolitanum, a quo non solum nicaenum emendatum non est, sed fuit admissa et commendata lidei professio in illo edita. 692. Ad 2. D. Argumentando ad hominem, ut ajunt, ac praescindendo ab utriusque concilii auctoritate, C. absolute, JY. In verbis enim immediate praecedentibus auctoritatem concilii nicaeni atque assertam ab eo veritatem catholicam commendaverat. 37 Ad tricas proinde Maximini tollendas, qui opponebat conc. nicaeno ariminense, abstractione facta ab utriusque concilii auctoritate, aliis argumentis voluit adversarium suum perstringere. 693. Ad 3. A*. Discrimen enim inter canonicas Scripturas et concilia multiplex est: hic satis sit commemorare divinam inspirationem qua auctores sacri afflati scripserunt, quam certe neque in ipsis conciliorum decretis nos admittimus. 38 I 2 694. Ad 4. Esto nullum canonem editum esse ad adstruendam conci­ liorum generalium infallibilem auctoritatem, utpote inutilem, sensus tamen ecclesiae hac in re manifestus est, uti ex dictis patet, ex ipsa ejus agendi ratione; cum inter haereticos deputaverit eos omnes qui solemnibqs dogma­ ticis ejusmodi conciliorum definitionibus obsistere ausi fuerint. 695. II. Obj. 1. Cum tam multa sint, quae ad concilium generale ac legitimum requiruntur, nec facile constare possit, an ea simul omnia in con­ cilio, dum convocatum ac celebratum est, adfuerint: an sufficiens in concilio fuerit numerus episcoporum: an omnes orbis episcopos repraesentarint; an tales fuerint dignitate et eminentia, quales oportet esse in concilio generali, ut caeteri, qui absunt, censeantur illis suas vices commisisse; an in concilio omnia legitime peracta; an satis mature discussa et examinata; an satis libere, an metus ullus sive a potestate saeculari, sive ab ecclesiastica in­ cussus, aliaque ejusmodi, patet nonnisi per unanimem ecclesiae universae acceptationem et consensum certo nobis constare posse quaenam fuerint con37) Sic enim loc. cit. scribit: »Hoc est illud homoousion quod in conc. nicaeno adversus haereticos arianos a catholicis patribus veritatis auctoritate, et auctoritatis veritate firmatum esL35) Immo observant accurate TT. post Canum sola objecta definitionum dogmati­ carum esse irretractabilia, atque in iis so- lis infallibilia esse concilia oecumenica, non autem in motivis quibus moventur, aut in­ nituntur ad edendam definitionem, mullo vero minus infallibilia oecumenica concilia censentur in iis quae ad personas referan­ tur, ad res physicas etc. quae necessariam connexionem non habeant cum dogmate. 353 rilia legitima, quaenam vero non item. 39 2. Hac ratione adversus arianos probat Athanasius tamquam generale ac legitimum habendum esse concilium iiieaenum ita ad africanos episcopos scribens: ,.Huic certo concilio univer­ sus orbis assensum praebuit: et quamquam multae habitae sint synodi . . . hanc agnoverunt (ecclesiae) et admiratae sunt, et subscriptione approba­ runt. “ 40 Ergo. 696. Resp. ad 1. facile de his omnibus constare posse ex unius rom. pontificis confirmatione juxta regulam quam majores nostri semper sequuti sunt. „Qua ignorantia, ajebat Ratherus veronensis, quo melius exui, quo aptius possum quam Romae doceri? Quid enim de ecclesiasticis dogmatibus alicubi scitur, quod Romae ignoretur? Illic summi illi totius orbis doctores: illic praestantiores enituerunt universalis ecclesiae principes. Illic decretalia pontificum, universorum congregatio, examinatio canonum, approbatio reci­ piendorum, reprobatio spernendorum. Postremo nusquam ratum} quod illic irritum , nusquam irritum quod illic ratum fuerit visum41 et Ferrandus diaconus: ,.Quae finiuntur, inquit, judicantibus episcopis sanctis, et ad b. Petri memoriam perducta, diligentius examinantur atque firmantur, se­ quenda sunt, tenenda sunt, amplectenda sunt: in retractatione sub qualibet pietatis occasione teneri non debent." 42 Haec certe jansenianis non arri­ dent. Attamen velint nolint, ita est; illud igitur tamquam legitimum et oecumenicum concilium habendum est, quod susceperit, probaverit, atque ut tale universae ecclesiae proposuerit rom. pontifex. Haec regia via est, quaecumque alia fingatur incerta erit, ac innumeris incommodis scatens prorsusque inepta. 4 3 697. Ad 2. D. Docet s. Athanasius ecclesias nicaenae • * * universas · · ideo · synodo subscripsisse, quia oecumenicam eam fuisse ac legitimam noverunt, C. riicaenam synodum fuisse oecumenicam, quia eidem ecclesiae universae sub­ scripserunt , N. Aliud enim est synodo alicui ecclesias universas adhaerere, eo quod certum habeant non posse in fide errare oecumenicas legitimas syno­ dos, aliud vero ab ecclesiarum adhaesione pendere, ut synodus aliqua pro oecumenica ac legitima habeatur. Prius affirmat s. Athanasius, posterius 35) Ita Opslraelus loc. dit. qui pluribus has nugas prosequitur. 4 °) Epist. ad Afros etc. loc. cit. coi. 891. <«) Itiner, num. 2. Opp. edit. Ballerin. Veronae 1765. 42) Loc. cit. 4J) Possent enim janseniani opponere non satis constare de episcoporum omnium positivo et expresso consensu, uti saepe reipsa ab illis factum est, cum ageretur de Perrone, Praelectione* theoloj. Ii. — consensu ad Constitutiones pontificias quae adversus Jansenium et Quesnellum datae sunt. Deinde cum in multitudine num­ quam desint refractarii, si aliqui episcopi essent alicui erroneae doctrinae addicti, cu­ jusmodi certe essent episcopi ultrajectini, possent semper pallio se tegere. Ad lon­ gum praeterea tempus res protrahi deberet, et interea serpere impune posset error ct plures inficere, ul alia incommoda silentio praeteream. ··: 354 .4 assernnt janseniani. A forma quippe sua synodi habent, ut oecumenicae ac legitimae sint. 698. III. Obj. 1. Auctoritas rom. pontificis eadem non est ac ecclesiae universalis; Bossue tus siquidem ineluctabili prorsu ratione ostendit rom. pontificem errori atque haeresi obnoxium esse ejus proinde confirmatio fun­ damentum infallibile fidei non praebet; 2. Christus omnibus apostolis in communi pariter contulit publicum et auctoritativum controversiarum judicium, non potest igitur minori episcoporum numero competere ita ut sine aliorum assensu censeri possit finale ac irrefragabile : 3. solo ecclesiae con­ sensu factum est, ut plura conciliorum provincialium decreta tamquam fina­ lia et irrefragabilia spectata fuerint, e. gr. conciliorum arausicani, gangrenais, antiocheni, milevitani quae celebrata sunt adversus haereticos, ergo pari prorsus ratione ex consensu et acceptatione ecclesiae universae irrefragabilia dici debent decreta oecumcnicorum conciliorum, non voro ex confirmatione summi pontificis ; 4. eo magis quod infallibilitas synodorum generalium essentialis minime sit finiendis controversiis, plures siquidem haereses a synodis provincialibus aut etiam ab episcopis individualibus damnatae sunt; proscripta insuper est a facultate sorbonica propositio de omnimoda concilii oecumenici necessitate ad haereses damnandas; si igitur potest ecclesia alia ratione quam per concilium oecumenicum controversias dirimere, patet in­ fallibili tatem concilii haud esse essentialem, adeoque illius infallibilitatis de­ fectui posse per ecclesiae consensum suppleri. 5. Accedit, infallibilitatem concilii oecumenici confirmati a rom. pontifice esse meram opinionem in ipsis romanis ecclesiis, ex quo consequitur non posse reperiri probationes certas quod illius infallibilitas innitatur Scripturae et traditioni, mit quod Christus ejusmodi concilii infallibilitatem ecclesiae suae reliquerit, Opinio praeterea numquam poterit basim praebere fidei certae ; romanenses proinde nequeunt habere certitudinem veritatis doctrinarum, quae fuerint definitae a synodo cujus infallibilitas simplex opinionis materia est. 4 4 Ergo. 699. Resp. ad 1. D. Id est non eadem certitudine constat de aucto­ ritate infallibili rom. pontificis seorsum spectati, qua constat de auctoritate ecclesiae universalis, cum haec sit veritas fidei illa vero non item, C. alio sensu, N. Qua vero ratione Bossuetus ostenderit rom. pontificem errori atque haeresi obnoxium esse paulo post expendemus. Negamus praeterea illationem, quod si rom. pontifex confirmaverit concilium oecumenicum, exinde non exurgat infallibilis auctoritas concilii generalis; in hoc enim casu habe­ tur conjunctio capitis cum membris suis, seu ecclesia docens quae omnium catholicorum consensu infallibilis est. 4 5 <4) Hactenus Palmer op. cit. cap. 7. sect. I et II. *J) Mira certo est hujus viri dexteritas in permiscendis controversiis liberis cum doctrina catholica ab omnibus admissa, ut deinde tenebras offundat. Haec est per­ 355 700. Ad 2. D. Christus omnibus in communi publicum contulit et auctoritativum controversiorum judicium una cum Petro et sub Petro, C. seorsum a Petro, N. Porro juxta patrum regulam ubi Petrus ibi ecclesia, sive major sive minor sit episcoporum numerus qui Petro assentiuntur seu sunt cum Petro, in ea parte in qua est Petrus seu rom. pontifex ibi ecclesia est; reliqui autem episcopi quicumque demum sint, semper erunt acephali, nec unquam ecclesiam constituent, si praesertim Petro repugnent. Sane videmus concilia oecumenica in quibus exiguus etiam fuit episcoporum nu­ merus, ut in constantinopolitano I. et II. 16 ex assensu et confirmatione rom. pontificis statim vim obligandi habuisse nullo expectato ecclesiae consensu et acceptatione47, ac proinde tulisse finale et irrefragabile decretum. 701. Ad 3. D. Et praecipue assensu rom. pontificis, C. absque hujus assensu, immo eo refragante, N. Nullum ex tota antiquitate exemplum afferri potest, quo probetur vel absque assensu rom. pontificis, multo vero minus ipso repugnante sententiam alicujus sive concilii sive individualis episcopi uti finalem et irrefragabilem spectatam fuisse. Contra autem plura suppe­ tunt exempla in historia ecclesiastica conciliorum etiam provincialium, nationalium ac plenariorum, quae nullam prorsus vim habuerunt eo quod fuerint ipsorum decreta a rom. pontificibus reprobata. 48 702. Ad 4. Admittimus totum argumentum adversarii, cum et nos contendamus adversus jansenistas et febronianos minime esse absolutae ne­ cessitatis concilia oecumenica ad haereses damnandas, licet et nos demus illa esse valde utilia. Ast negamus quod perperam exinde adversarius inferre adnititur, nempe fallibilem esse concilii oecumenici auctoritatem. Nam ex eo quod ecclesia dispersa infallibilis sit, haud sequitur fallibile esse concilium. Sane plane nescio utrum accuratus dialecticus probaret ejusmodi argumentandi rationem: si quidem id unum ex ea consequitur, si aliunde probetur, et infalli­ bilem esse ecclesiam dispersam, prouti demonstravimus, et infallibilem esse eccle­ siam in synodo oecumenica congregatam. Neque enim altera alteri adversatur. 703. Ad 5. In sensu, seu ex mente adversarii, C. in doctrina catho­ lica, N. Omnes enim catholici, nemine excepto, docent infallibilitatem conpetua fere Palmerii ars, ut ejus opus sedulo perpendenti patebit. 46) Etenim inconc.constantinopolitanol., uti notum est, non interfuerunt nisi 150. episcopi; in IL autem seu generali V. se­ derunt 166. Cf. Harduin. Acta conc. tom. III. col. 207. <') Saltem cum ecclesiis certo consti­ terit de expressa ac libera confirmatione concilii, quo sensu, ut alias animadverli- mus, excusari potuerunt ecclesiae illae oc­ cidentales, dum ad tempus noluerunt reci­ pere concilium V. quia rumor ad ipsas de­ tulerat rom. pontificem Vigilium illi resti­ tisse. 48) Ut constat de conc. Carthaginiensi celebrato a s. Cypriano in causa rebaptisrni; ac de innumeris pene aliis conciliis saec. IV et V. in oriente et occidente celebratis, quorum omnium acta irrita fuerunt, quia illis obstiterant rom. pontifices. · · 356 cilii oecumenici in dogmaticis definitionibus certam esse, et ad fidem perti­ nere quam constanter ecclesia universa professa est et dictis et factis, uti ostendimus. Si qua est inter catholicos doctores controversia, volvitur tan­ tum circa principium hujus infallibilitatis, utrum nempe ideo infallibile sit concilium ob rom. pontificis assensum et confirmationem, an vero infallibilis sit auctoritas rom. pontificis ex superveniente assensu episcoporum sive con­ cilii. Ceterum in re omnes consentiunt esse per se infallibile concilium oecumenicum quod fuerit confirmatum a rom. pontifice. 4 9 704. Argumenta porro quibus adversarius nisus est ostendere infallibilitatem concilii oecumenici intra merae opinionis fines contineri inter catho­ licos, meri sunt paralogismi tanto homine indigni, aut innituntur auctoritate jansenianorum quos a societate nostra repellimus. Sane 1. paralogismus est quem in priori sectione excussimus, scilicet non esse nisi opinionem quod concilium coalescens ex rom. pontifice et episcopis sit infallibile, quia mera opinio est quod rom. pontifex seorsum sumptus, aut seorsum sumpti episcopi sint infallibiles. 2. Paralogismus est, non posse ostendi infallibilitatem to­ tius. nisi ostendatur infallibilitas alterutrius partis. 3. Paralogismus est argu­ mentum quod deducit ex principio Bossueti : ,.Id tantum in ecclesia haben­ dum est pro impossibili, quo facto nullum superesset veritati praesidium;*' ex quo principio ipse subsumit: atqui si generale concilium confirmatum a ”) Quandoquidem adversarius saepe ab­ utitur auctoritate Bossueti ad quem provo­ cat, non abs re erit hic subjicere nonnulla testimonia illustrissimi hujus praesulis ac de re catholica optime meriti. Ipse itaque in Append, ad defens. declaration, cleri gallic, haec in rem nostram scribit: ..Tum illud certum est apud catholicos omnes, nostrique assidue inculcant, non tantum concilium, sed catholicam ecclesiam abso­ lute infallibilem esse, etiam absque conci­ lio;*· opp. ed. cit. tom. XXXHI. pag. 563. atque in op. in quo expendit Cogitationes privatas ah. Molani part. II. cap. 4- ari. 3..Protestantes, scribit, catholicis vitio so­ lent vertere, quod cum ecclesiae infallibilitatem agnoscunt, de hujus infallibilitatis subjecto nihil certi habeant, cum pars in papa etiam solo, pars in conciliis oecumenicis, pars in ecclesia toto orbe diffusa in­ fallibili tatem collocent. Horum ergo gratia nobis foedum incerti animi vitium atque apertam repugnantiam objiciunt. Neque ani­ madvertere volunt, eas sententias, quas re­ pugnantes putant, communi omnibus dog­ mate ac veritate niti. Qui enim papam vel solum putant esse infallibilem, quanto ma­ gis cum synodum consentientem habeat; si vero synodum, quanto magis ecclesiam, quam ipsa synodus repraesentat? Aperta ergo calumnia sil, quod nos catholici de infallibilitatis subjecto nihil certi habeamus, cum pro indubitato apud nos habeatur el ecclesiam et concilium eam repraesentans infallibilitate gaudere." Cit. ed. tom. XXV. pag. 455. et alibi passim. Quod si hic et alibi Bossuetus videtur exposcere consen­ sum ecclesiae ut concilium legitimum ha­ beatur, non loquitur de consensu qui rohur intrinsecum addat concilio a pontifice confirmato, sed de consensu quo extrinsece cognoscatur uti legitimum illud concilium. En iterum ejus verba ex Corollario Defen­ sionis, §. 8. ed. cit. pag. 375. «Certum est apud catholicos concilia generalia infalli­ bilia esse; at cum dubitari possit, conci­ lium ne aliquod generale sit, id ex eccle­ siae consensione repetatur;- prout pariter docet Bouvier quem nobis pariter opponit Palmer, de quo mox dicam. pontifice obnoxium forot errori, auctoritas ecclesiae dispersae satis esset ad veritatem communiendam; ergo impossibile non est ejusmodi concilium errare posse. Verum quis non videat adversarium heic abuti principio Bossueti, qui juxta doctrinam catholicam supponit non posse concilium oecumenicum legitimum in fide errare, quin universa erret ecclesia, quae tenetur edita fidei decreta suscipere ac venerari uti infallibilia, seu irretractabilia? Haec enim, uti ostendimus , vim habent ex se obligandi omnem ecclesiam, ita ut nullo modo possit suspendi assensus donec accedat acceptatio totius eccle­ siae. Addo impossibile esse ecclesiam posse adversari concilio legitimo oecumenico , quod repraesentat ecclesiam ipsam, alioquin sibi ipsi adversaretur, quod est absurdum et contra pollicitationes Christi. Quod demum spectat ad illos theologos rom anos quos adversarius ex auctoritate Bouvierii comme­ morat nec sine aliqua infidelitate 5 °, illos non moramur, cum iidem non sint romani sed vel janseniani, vel de jansenianismo suspecti, quos nuper con­ futavimus. Ideo janseniani hoc effugium excogitarunt, ut si concilium, ad quod appellarunt, celebraretur, possent ejus eludere auctoritatem, prouti elu­ dere adnisi sunt constitutiones pontificias a quibus toties damnati sunt atque protriti. 51 ; i0) Dixi non sine aliqua infidelitate au­ ctoritatem cl. Bouvierii afferri ab adversa­ rio; nam ipse sic referi perinde ac si ille dixisset aliquos theologos opinari ecclesiae approbationem lotam auctoritatem concilio generali tribuere; ast illud totam de suo adjecit Palmer. Cf. edit. Paris. 1834. tom. I. pag. 353. Ceterum Bouvier non agit nisi dc auctoritate exlrinseca ut palet tum ex solutione tertiae objectionis, dicens : «Igitur ecclesiae acceptatio auctoritatem concilio non tribuit;·· tum in loc. cit. ab adversario ubi post recitata verba immediate subdit: »Al grave incommodum inde non sequitur: nam ubi constabit concilium aligned ut gene­ rale ab ecclesia fuisse receptum, certum erit ipsius decreta esse de fide.” His ta­ men theologis nos minime assenlimur. 51 ) Atque haec hactenus adversus Pal­ mer, frustra catholicorum doctrinam per­ vertere conanlem ut desperatae causae suae undecumque praesidium quaerat. Cum vero de recentiori schola theologica oxoniensi identidem fuerit a nobis actum, quae illi dum haec vulgamus, tristia sane fata im­ pendant, juverit referre. Inter scripta illa quae inde jampridem prodeunt, titulo Tracts for the Times, extabat sub num. 90. tra- elatus quidam continens «Observanda super XXXIX. articulis," ubi articuli isti, anglicanae fidei propugnaculum, ita explanaban­ tur ut ad meliorem quemdam sensum, ma­ gisque a proteslantismi placitis abhorrentem pertraherentur, atque hoc tantum modo il­ lis subscribi posse contendebatur. At enim universitatis oxoniensis rectores, quotquot sunt, solemn i habita convocatione, edito­ que ab ejus Vice-Cancellario decreto, scri­ ptum hoc nuperrime damnarunt, ulpote quod (ut ajunt expresse) non explanatio sed eva­ sio illorum articulorum esset, erroribus scateret, el anglicanae ecclesiae indoli ad­ versaretur. Tum illico prodiit epistola prof. Newmani die 16. Martii 1841 data, qua se auctorem scripti illius palam profitetur, ct quidquid ibi a se statutum non modo ve­ rum esse atque honestum, sed necessarium omnino proclamat. Magna inde in tota uni­ versitate partium studia et animorum con­ tentio. Vide Galignanis Messenger, Pa­ ris. 24. Martii 1841. n. 1822. Rem porro eo usque progressam esse accepimus, ut oxoniensis episcopus sive auctoritate sua sive suasionibus effecerit ut tractatus illi oxonienses finem protinus habeant, ac per­ petuo conticescant. Quo ergo professorum 358 PROPOSITIO 359 V. Commentitia est, ac naturae primatus pontificii prorsus adversatur nuper in­ vecta inter jura primatus essentialia et accidentalia sive accessoria distinctio. 705. Et haec propositio veluti consectarium est quod ex nostra priori propositione de natura pontificii primatus necessario descendit. Adstruitur autem adversus illos, qui, Febronio praeeunte ‘, jura primatus rom. pontificis in duas potissimum classes dispescunt, quorum alia essentialia vocant, utpote necessario nexu cum primatu ipso colligata, atque a rom. pontificibus sex aut septem prioribus ecclesiae saeculis exercita * ; alia vero nuncupant acci­ dentalia sive accessoria eo quod ab illo nexu minime dependeant, ac illorum exercitium nonnisi medio aevo penes rom. pontifices coeperit: quos aut ope isidorianae mercis, aut aperta usurpatione, fretos universali illa ignorantia quae tunc temporis dominabatur, atque proinde jurium omnium coijfusione ea sibi arrogasse contendunt. 3 Nimirum pontificiae auctoritatis vaferrimi istorum conatus evaserunt? Eo nempe ut miseranda anglicanae ecclesiae conditio ma­ gis magisque in omnium conspectu pateret. En qui ecclesiam istam veluti catholicam ct apostolicam mordicus tuebantur, qui eam ad pristinum originis suae statum revocare, liturgiae usum restituere, traditionem atque auctoritatem extollere, ac protestantisme principia damnare prae se ferebant, nunc iidem ipsi veluti homines ecclesiae suae infensi, perniciosi, erroresque propinantes Ium verbis tum facto ab iis qui auctorita­ tem inibi exercent, declarantur.' Videant igitur scriptores isti cuinam causae ingenium atque industriam suam manciparinl! Videant qui status ecclesiae hujus existât in qua nihil fixum ac stabile, nihil cohaerens, sed de ipso articulorum quibus illa innititur sensu adeo acriter dimicatur inter eos ipsos, qui doctrinam anglicanam pro officio expo­ nere ac profiteri debent. Quid porro erit de caetcris omnibus? quid de populo universim? quam fidei suae regulam nanciscetur? quid porro anglicana a caeleris prote­ stantium sectis distabit? Utinam haec omnia scriptores isti probe perpenderent, luceque reperta in tenebris coecutire non mallent. l) De statu ecclesiae et legitima po­ testate rom. pontificis, tom. I. cap. 2. §. 7. n. 9. ubi ipse hunc veluti canonem statuit: „ Habet universalis primatus sua jura partim ex jure divino, partira ex hu­ mano; immo plura ex hoc quam ex illo: habet ordo episcoporum fere omnia sua ex jure divino.Λ Verum quae primatui jura tribuit ex jure divino, ad nihilum fere re­ digit, quae autem ei obtigisse affirmat ex jure humano, ac propterea adseilitiis aj­ ournerai, pleraque sunt, atque ipsam juris­ dictionem; sic enim loquitur in eodem op. tom. II. pag. 313. ..Canones ct concilia pontificibus jurisdictionem vere talem atque alia contulerunt, quae proprio ct nativo jure non habent.· Cf. Zaccaria in Antifebronio vindicato, part. III. diss. VI. cap. 1. ct diss. VII. cap. 1. Quaeque etiam ex jure humano tribuit jura rom. pontifici Febronius, maxima ex parte derivata affirmai ex pseudo-isidorianis mercibus. ■) Cf. Boskoviiny op. cit. De primatu rom. Pont. §. 44 seqq. Hic vero auctor apprime catholicus el eruditus eo majori laude dignus est, quod contra plenum al­ veum impavide se in Hungaria opposuerit grassanti doctrinae. 3) Cf. Horlig, Handbuch der Kirchengesch., seu Manuale Pistoriae Eccles. tom. I. edit. IL Landshut 1827. hostes nihil intentatum reliquum faciunt, quo ad pertenuem umbram speciemve primatum pontificium dejiciant, ita ut nonnisi nomen aut quandam praeeminentiae et honoris praerogativam inter pares rom. pontifici relinquant, re autem omnem veram jurisdictionem eripiant. Videntur hi scilicet sibi triumphum agere dum, conspiratione cum protestantibus inita, pervenire pos­ sunt ad auctoritatem extenuandam rom. pontificis, aut fere in nihilum redi­ gendam, ac ignominiam patris gloriam suam fore arbitrantur. 706. Commentitiam porro esse ac naturae primatus pontificii penitus adversantem febronianam illam distinctionem inter jura essentialia et acci­ dentalia sic ostendimus. Distinctio illa commentitia dicenda est, et naturae primatus pontificii contraria, quae arbitraria omnino existit, falsoque innititur principio; quae naturam ipsam destruit primatus divinitus Petro ejusque successoribus collati ; quae denique incognita plane toti fuit antiquitati. Atqui. 707. Sane arbitrariam censendam esse ejusmodi distinctionem ex mul­ tiplici capite abunde liquet. Ac 1. quia nulla apparet ratio quare adversarii desumant illam distinctionem ex sex vel septem prioribus saeculis non autem ex tribus insequentibus, aut eam non coarctent ad tria priora saecula, prouti facere consueverunt protestantes istorum antesignani et magistri, qui ad tria quatuorve priora saecula revocant puram et auream ecclesiae aetatem; 2. quia nulla certa ratio suppetit qirare essentialia jura dicantur arctum ac necessarium nexum cum pontificio habere primatu, accidentalia vero non item, ita ut si bonum ecclesiae exposcat, necessarium dici nequeat acciden­ talium, quae vocant, jurium exercitium; 3. quia adversarii se solos judices constituunt ad decernendum quae jura debeant essentialibus, quae autem accidentalibus adnumerari, cum certo ex historia constet plura ex iis juri­ bus quae accidentalia vocant, utpote contenta in isidoriana collectione4.Haec habens et exercens apostolica sedes, tanta antiquitus auctoritate viguit, ut postea, fidens dixerim, imminutu ma­ gis quam aucta esse videatur;·* cumque ad hoc evincendum plura exempla ex s. Le­ one M. et Gclasio attulisset concludit: »Quis autem pontifex posteriore aetate, qua nonnullis potestate aucti videntur, tanta auctoritate tanta gessit?*· Id ipsum conficit ex Agapeto, s. Gregorio M. Cf. edit. cit. tom. XXXIII. pag. 400 seqq. Qua sola ani­ madversione corruit lota Febronii ac febronianorum machina de distinctione jurium in accidentalia, accessoria, humana, muta­ bilia, et essentialia, divina, immutabi­ lia, etc. I 362 riosam universae ecclesiae, quasi nempe ea passa fuerit sese auctoritate inalienabili spoliari: ac insuper inducentem eam esso inferimus in schismata ac perduellionem 9, dum novam disciplinam traducunt adversarii veluti im­ parem in praesenti rerum ordine excogitatis illis incommodis medendis, quae ex ea ipsi repetunt, quorumque obtentu pontificiae potestatis osores distin­ ctionem illam in medium protulerunt. Nova siquidem perturbaretur disci­ plina, vetus autem minime revocaretur. 9 DIFFICULTATES 712. I. Obj. 1. Christus non uni roni. pontifici sed etiam episcopis ecclesiam ordinario jure regendam et gubernandam commisit, imminui proinde non potest ordinariorum potestas quin perturbetur ordo a Christo ipso in­ stitutus. 2. Sane ecclesia primitiva fidelissima Christi voluntatis interpres et canonum custos, usu et observatione aperte ostendit quaenam jura essen­ tialia pontificii primatus censeri debeant, jus scilicet supremae inspectionis, jus supremi provisorii regiminis, jus concilia convocandi, Usque praesidendi, jus vindicandi canonum observantiam etc. reliqua vero jura, e. gr. confir­ mandi episcopos, canonizandi sanctos, appellationes recipiendi, dispensandi, festa instituendi, casus reservandi etc. quae primis saeculis a rom. pontificibus minime exercebantur, sed serius primo a metropolitanis, deinde a synodis provincialibus ad eosdem devoluta sunt, velut accidentalia sunt putanda vel ex eo etiam capite quod ad naturam primatus haud pertineant, ab eoque abesse omnino possint. * ° 3. Alioquin potestas primatialis nullis circums) Cajus «assertionis documentum lucu­ lentissimum suppeditat congressus emsensis ann. 1786. celebratus; qui lutus innixus doctrinae fcbronianae sategit subducere Ger­ maniam ab auctoritate rom. pontificis; hinc innumeras turbas excitavit, pluraque schismatica et erronea sancivit. Cf. opus in­ scriptum : Coipo (ί occhio sui Congresso di Ems trad, dal francese arricchito di note e di un append, di monumenti, Aletopoli 1788, quod opus Fr. Xaver. Feller auctorem habet. Cf. praesertim doctam dis­ sertationem proocmialem in qua idem au­ ctor clarissimo in lumine ponit schismalica illius congressus molimina. Paulo ante jam commemoravimus erroneas et schismaticas doctrinas in quas nonnulli distinctionis hu­ jus assertores prolapsi sunt. 9) Neque hic omittendum est ex plu­ rium episcoporum ac inelropolitarum ncglientia superioribus temporibus factum esse *1 f I ut rom. pontifices interponere debuerint auctoritatem suam, cujus non pauca exempla vel ipse protestans Hurter profert in histo­ ria Innoccntii IIL Neque praetereundi sunt nonnullorum episcoporum abusus in exer­ citio suae auctoritatis qui occasionem prae­ buerunt rom. pontificibus plura sibi reser­ vandi. Neque denique praetermittendum est talia quandoque ex rerum politicarum statu adjuncta vigere quibus impossibile sit concilia provincialia cogere. Adversarii qui saepe adeo adversus abusus pontificiae au­ ctoritatis declamant, haec omnia dissimu­ lant, si nonnullos magis moderatos excipias. IO) Non tamen omnes conveniunt in recensione ejusmodi jurium essentialium et accidentalium. Salis sit percurrere opus Mauri de Schenkl ord. Ben. Institutiones juris ecclesiastici communis, ed. X. ad­ aucta a Jos. Scheill, Landishuli in Bava- 363 scripta limitibus agere posset prout libuerit, ac episcopis, quos .Spiritus S. ad regendam ecclesiam posuit, sola obsequendi relicta provincia, unus eccle­ siae primas pro indefinita auctoritate sua, ea quoque acturus esset, quae e secundariis tantum muneribus et considerationibus profluunt, et in ecclesia­ rum peculiarium detrimentum redundant. 4. Eo vel magis quod absonum plane videatur, non aliter fere conceptum potestatis primatialis, nisi e com­ plexu omnium omnino jurium, uti dicuntur, accidentalium eflbrmare. Ergo. 713. Resp. ad 1. D. Christus etiam episcopis commisit ecclesiam jure ordinario regendam sive mediate sive immediate, C. immediate, vel Tr. vel subd. Cum dependentia seu subjectione quoad exercitium a rom. pontifice, C. absque subjectione ac dependentia, N. Quamvis omnes conveniant quoad potestatem ordinis, eam habere episcopos immediate a Deo, non omnes tamen pari ratione catholici theologi id ipsum tenent quoad potestatem jurisdictio­ nis, quam non pauci iique insignes ex ipsis contendunt episcopos immediate a summo pontifice derivare. ‘1 Verum, et hoc omisso, nemo est, qui dubitet potestatem jurisdictionis qua episcopi divinitus instructi sunt, summo ecclesiae primati ita ex eadem divina dispositione subjici, ut ille possit pro ecclesiae bono ejus exercitium moderari, imminuere, aut etiam omnino tollere. 12 ria 1830 , pari. L Jus ecclesiasticum publi­ cum, sect. L cap. 1. §. 225 seqq. ubi con­ stituta distinctione inter jura essentialia et accessoria, traditisque regulis ad ea secer­ nenda, primo recenset jura essentialia ge­ neralia IV, deinde ex illis deducit specia­ lia IX, inter quae n. 5. ponit jus decreta dogmatica pro vis ori a edendi. Descen­ dens postea ad jura secundaria el accesso­ ria quae serius nempe ad primatum deve­ nere, decem expresse enumerat, quae il­ lic recoli possunt. Verum alii, ul ibidem videre est in adnolationibus, c. gr. Rechberger, Frey, Sauter, Waller etc. alias di­ visiones ac subdivisiones inducunt, et ad diversas classes referunt, quas nimis lon­ gum esset singillalim recensere. Cf. etiam Roskovàny op. cit. §. 49 seqq. 11 ) Hanc senlcnliatn tenuerunt s. Tho­ mas, s. Bonaventura, Durandus, Hcrvcus, s. Antoninus, Aegydius Columna, Thomas Argentin., Joannes a Celaja, Manderas, Coëffeleau, Joann. Puteanus, Charlas etc. praeter Bellarminum, Suarezium, Vargas, Fagnanum, quorum loca cf. apud Zaccaria in Antifebronio, tom. II. diss. II. cap. 6. ct apud Benedictum XIV. De synodo dioec. lib. I. cap. 4. n. 2. ubi scribit: «Licet au­ tem eorum opinio, qui etiam hanc pote­ statem (jurisdictionis) immediate a Christo oriri propugnant, validis fulciatur argumen­ tis; nihilominus tamen et rationi et aucto­ ritati conformior videtur sententia opposita.** Sententiam de immediata episcoporum ju­ risdictione a Christo omnium primus invexit Franc. Victoria Ord. Praed. ct adslipulalores habuit plures hispanos, atque inter ce­ teros Alphousum de Castro, el Vasquczium; cf. Zaccaria 1. c. Quamvis quaestio haec summa contentione inter patres tridentinos agitata fuerit, ut constat ex card. Pallavicini Hist. conc. Trid. lib. XVIII. cap. 14. ct lib. XXI. cap. 11 et 13., nihil tamen definitum est. *’) Cf. Bened. XIV. op. cit. lib. VII. cap. 8. n. 7. qui haec in rem nostram ha­ bet: ..Episcoporum jurisdictio sive sit im­ mediate a Christo, sive a summo pontifice, ita semper huic subesi, ut consentientibus omnibus catholicis, ejus auctoritate et im­ perio limitari, atque ex legitima causa omnino auferri possit.** Cf. etiam Muzzarelli diss. IV. cit. inter opuscula varia pag. 358 seqq. 4 364 Tantum igitur abest, ut perturbetur ordo a Christo institutus per primatialem pontificis auctoritatem, ut potius maxime conservetur. 714. Ad 2. D. Ita tamen ut primitiva ecclesia non sit exclusive unica norma distinctionis jurium de quibus agitur, C. secus, N. Fatentur adver­ sarii ipsi praxim et usum alicujus juris quoad aliquod definitum tempus non posse normam invehere juris alicujus sive adserendi, sive negandi. Fieri enim potest, ut nulla sese obtulerit per id temporis occasio aut necessitas illius exercendi, quin propterea debeat aut possit jus ipsum, quod alicui in­ haeret, avelli. Profecto ecclesia tribus prioribus saeculis, persecutione sae­ viente. nequivit illa exercere jura, quae postea, concessa pace, tanta cum majestate exercuit sive in conciliorum oecumenicorum celebratione, sive in sanciendis legibus, sive in pluribus aliis; idem dic de rom. pontifice. Per­ peram porro quispiam inde inferret, jura quae ecclesia simul sumpta cum suo capite, aut rom. pontifex seorsum exercuerunt IV. saeculo, fuisse acci­ dentalia et accessoria; sic perperam infertur accidentalibus juribus primatus pontificii ea esse accensenda, quae post sex aut septem saecula pontifices exercuerunt. Accedit, adjuncta posteriorum saeculorum ac rei ecclesiasticae et politicae statum vix non necessariam effecisse novam disciplinam, quae sensim ac sine sensu antiquae suffecta est antequam isidorianae decretales confingerentur.13 Ex his liquet quid sentiendum sit de duplici jurium classe quam febroniani excogitarunt, ut silentio praetereamus quae animadvertenda essent circa illa supremae inspectionis et supremi provisorii regiminis jura quae ipsi commenti sunt, nec non de devolutione quam vocant jurium acci­ dentalium a metropolitanis et synodis provincialibus, quae supponit quod ad­ huc in controversia est; ut praetermittamus insuper absurdum, quod ex istorum neotericorum theorica profluit, ecclesiam scilicet posterioris aetatis non esse aeque fidelem interpretem voluntatis Christi, ac fuerit ecclesia primitiva. At ■ 715- Ad 3. D. Si Christus ita constituisset dignitatem primatialem, C. si ita non constituit, N. Inutile prorsus est congerere, aut sibi confingere incommoda, quae ex suprema auctoritate ita constituta provenirent, si plane constet de Christi ecclesiae architecti et conditoris voluntate. Jam vero nullo alio limite voluit Christus primatialem circumscribi dignitatem praeter illum quem praefigeret ejus abusus in destructionem ecclesiae. Nihil enim pontifex potest efficere quod vergeret in ecclesiae destructionem, ac si quid ejusmodi moliretur, nulli censerentur ejus actus. At in aedificationem omnia potest. Hoc tantum et nullo alio limite circumseptam voluit Christus vicarii sui auctoritatem. Adversariorum porro est evincere disciplinam tot saecu•3) Cf. Ballcrinios in υρ. cl loc. cit. De collectione isidoriana; Bianchi Dell' esleriore polrzia della chiesa , tom. IV. lib. II. cap. 3. §. 5. pag. 450 seqq. Zaccaria op. ct loc. cit. diss. III. cap. 3 et 4. 365 lorum usu, atque oecumenicorum conciliorum auctoritate firmatam vergere in detrimentum ecclesiarum particularium. Experientia autem ostendit haud exigua inde bona in ecclesiae aedificationem dimanasse. 14 71G. Ad 4. Resp. nihil plane absoni exinde oriri, nisi quod ab anti­ cipatis adversariorum judiciis apprehenditur. 717. Π. Obj. 1. Certum est metropolitas et synodos provinciales pa­ cifica possessione ad plura saecula obtinuisse atque exercuisse jura, quae deinceps ad se privative traxerunt rom. pontifices. 2. Haec autem usurpatio legitima fieri non potest, sive nonnullorum metropolitarum culpa et ignavia, sive frequentibus ad pontificem recursibus aut devotationibus causarum, sive synodorum provincialium intermissione, sive denique temporis lapsu, cum nulla detur adversus legitimam possessionem praescriptio. 15 3. Incommoda porro quae ex hac rom. pontificum dominandi Inbidine oriuntur, aetate jam sua deflens s. Bernardus, querebatur de ecclesiarum detruncatione, qua subducuntur abbates episcopis, hi metropolitanis , hi patriarchis seu primatibus. 16 4. Sane ex quo regulares suis episcopis subducti sunt, relaxari monastica disciplina coepit, atque ex appellationibus ad rom. pontificem clericorum fa­ cinoribus omnibus aditus aperiri. 5. Demum nisi ad pristinae disciplinae normam revocetur pontificiae auctoritatis exercitium, quaenam regula ei prae­ figi poterit, ne sibi cuncta surripiat? Ergo. 718. Resp. ad 1. D. Ex concessione rom. pontificum revocabili ex concessione irrevocabili, N. Verum est episcopos, metropolitas ac provin­ ciales synodos ad plura saecula juribus usos esse quae temporis tractu ad se summi pontifices revocarunt; sed et illud certum est, episcopos, metropo­ litas ac synodos iis juribus auctas esse ex concessione sive expressa sive tacita rom. pontificis cui ex Christi institutione competit plenitudo potestatis in universam ecclesiam : dum propterea pontifices pro temporum, locorum ac personarum adjunctis aliquid de propriis ac insitis primatiali dignitati suae 1 *) Cf. Tioskovany op. cit. §. 56. ls) Scheill cum in adjectionibus ad §. 240. Instit. Sehenklii merito rejecisset jurium accidentalium natales, ut ipse lo­ quitur, a nonnullis excogitatos, nempe pon­ tificum ambitionem , /sitiori falsas decre­ tales, saecula rudia, regularium papae imperium promoventium conatus, alios ipse natales his juribus adseribit saltem tam­ quam praecipuas causas, videlicet episco­ porum et metropolitarum in conservandis suis juribus incuriam, et maxime negligentiam in officio, facilitatem et indulgentiam nimiam, aut contra imperiosiorem domina­ tionem ; impotentiam eorum ad abusus reprimendos; perpetuum recursum et cau­ sarum ad papam remissionem ; infrequen­ tiam synodorum provincialium ; simoniam, incontinentiam, aliorumque vitiorum im­ pune grassanlium labem, el inde ortam ne­ cessitatem, ut summa sedes auctoritatem suam interponeret, hasque demum causas sibi servaret; jus patriarchate rom. pon­ tificis .per occidentem; ac jus devolutionis ob omissas synodos provinciales. Faten­ dum tamen est hunc auctorem prae cete­ ris moderatum se exhibere, et addictum s. sedi. 1 e) De consider, lib. Ill. cap. 4. η. 14. 366 juribus cesserunt ad ecclesiae bonum et utilitatem, censendi non sunt ita 4 propriam cedere auctoritatem voluisse, ut si ecclesiae bone verteret, illam ad se ex integro revocare non possent ; quod neque in ipsorum erat potestate. Quare dum etiam vigeret pacifica illa jurium possessio, identidem pontifices ex potestatis plenitudine per se eadem jura exercuerunt, quoties nempe ecclesiae bonum postulavit. Hinc eodem ecclesiae bono exigente factum est, ut temporis lapsu eadem ad se jura revocarent. 719. Ad 2. -Vcy. suppositum adversariorum, qui odiosa usurpationis de­ nominatione legitimam adseititiae auctoritatis revocationem designant. Dixi­ mus adseititiae auctoritatis, quia jura illa quibus episcopi, metropolitae, aut synodi antiquitus fruebantur, non ex intima gradus episcopalis, metropolitici, aut synodalis natura profluebant, sed unice ex ecclesiastica seu potius ex pontificis concessione, qui fons et origo est totius immediatae ecclesiasticae jurisdictionis, aut saltem supremus ejus exercitii moderator existit. 17 Concidit proinde superstructa Febronii ac febronianorum machina de nullitate praescriptionis adversus legitimam jurium possessionem: quae quidem ad summum valeret quoad jura propria seu intime connexa cum gradu quem praelati respective obtinent, exqne eo profluentia, non autem si eidem extrinseca sint et adventitia, ut in eo quod vindicamus contingit. 18 720. Ad 3- D. Et s. Bernardi querelae abusus in administratione affi­ ciunt Jc. pontificium jus et potestatem, |.V. Dolet scilicet s. Doctor nonnullos abusus, qui irrepserant ex parte subditorum se extollentium adversus praelatos suos occasione aut obtentu quarumdam exemptionum, ut vocant; hortatur proinde pontificem, ne sine necessitate aut utilitate illas facile con­ cedat, ne tollat graduum distinctionem sapienter in ecclesia constitutam, at­ que ea plenitudine potestatis qua divinitus praeditus est, in aedificationem et non in destructionem utatur. At jura pontificis non solum non attingit, sed semel iterumque et pluries hoc ipso in loco inculcat et adstrait.19 Aliud porro est loqui de jure, aliud vero de ratione utiliter jus exercendi. 1’) Cf. Ballerin. De vi et ratione pri­ matus, cap. 3: tuin in op. De potestate ecclesiastica, cap. 1. §. 1. Item Bianchi op. cit. tom. IV. lib. II. cap. 1; Christ. Lupum in s. Greyorii VU. dictatum opp. cd. VeneL t«m. V. 1 e) Cf. Ballerin. op. cil. De potest eccl. loc. cit. 19) En s. Bernardi verba, quae imme­ diate subdit eodem in loco: «Sic factitando probatis vos habere plenitudinem potestatis, sed justitiae forte non ita. Facilis hoc quia po­ testis : sed utrum et debeatis, quaestio esl;“ et n. 15. «Quid item, pergit, tam indignum libi, quam ut lotum tenens non sis conlentus toto, nisi minutias quasdam, atque exiguas portiones ipsius libi creditae uni­ versitatis, tamquam non sint tuae, satagas nescio quomodo adhuc facere tuas?" Ex qui­ bus luculenter palet s. abbatem jurium di­ stinctionem in pontifice haud agnovisse. Alia plura ejusdem s. Doctoris in hanc rem te­ stimonia cf. apud Ballerin. in Vindiciis auctoritatis pontificiae cont. Febronium, cap. 4. n. 2 seqq. Verum clarissime men­ tem suam aperit s. Bernardus in eodem cap. .4. n. 18. ÙM; sino detrimento videlicet auctoritatis, quaé unicuique juxta vigentem disciplinam competit. Nullam autem graduum perturbationern ex pontificia administratione induci, ex longa tot saeculorum experientia abunde liquet. 20 721. Ad 4. D. Qui tamen abusus aeque ac forte pejus inoleverunt, quin regulares subducerentur, et quin appellaretur ad papam, quique com­ pensantur ex aliis emolumentis inde manantibus, C. secus, N. Satis est oculos conjicere in antiquiora historiae ecclesiasticae monumenta, ut facile quisque sibi persuadeat monasticae disciplinae vincula fuisse disrupta, et abusus obtinuisse, etiam cum monachi suis immediate subderentur ordinariis, et episcopos ultro fassos se impares omnino esse ad eos tollendos, aut ad disciplinam in suo vigore restituendam. 21 Quod vero ad clericorum attinet appellationes, cum juxta triden tinum, sententiae executionem illae non sus­ pendant quoties de moribus agitur22, patet ex eis nullum facinoribus adi­ tum aperiri. Accedit praeterea episcopos in pluribus casibus tamquam dele­ gatos apostolicos extraordinaria potestate praeditos esse ex ejusdem concilii tridentini dispositione23; item metropolitas in suos suffraganeos, nec non patriarchas seu primates in metropolitas et episcopos jura sua exercere. Par­ tim igitur falsa, partim exaggerata sunt quae ad invidiam conflandam in sedem apostolicara adversarii comminiscuntur, perinde ac si subditi omnes ab immediata superiorum suorum jurisdictione arcerentur. 722. Ad 5. Resp. iterum nullam aliam regulam pontificiae auctoritati praefigi posse praeter eam quam ei praefixit Christus Dominus, ecclesiae videlicet bonum. Quare si ecclesiae bonum id exposcat, modo angustiori, « 2 °) Cf. Ballerinium ibid. cap. 6. ubi quod asserimus luculentissime ostendit: necnon Muzzarelli, II buon uso della logica, opusc. V. 21) Cf. inter caetera quae de monachis non exemptis sui temporis scripsit Ralherus in sex libris Praeloqutorum in cit. ed. coi. 9 seqq. et in Confessione, seu Ex­ cerpto ex dialogo confessionali, ibid. col. 249 seqq. ut silentio praeteream quae ex historia ecclesiastica IV, V. etc. sacculorum erui possent. 22) Sess.* XIII. cap. 1. de Reform, tum sess. XXII. cap. 1. de Reform. 23) Vel ipse Bossuctus in sermone ha­ bito ad comitia cleri Gallicani, Parisiis 1681, distinguens potestatem a Christo Pe­ tro collatam ab illa quam contulit apostolis, aperte profitetur potestatem Petro traditam fuisse: «Super omnes sine restrictione nec alios terminos habere nisi quos prae- 'J * scribit regula.·' Elie n'a de bornes que celles, que donne la régie. Haec autem regula cui suberat idem Petrus, qui super omnes sine restrictione praefectus fuerat, nulla lex humana esse poterat, sed natura­ lis ac divina, nempe bonum ecclesiae. Hinc Gelasius epist. XIII. ad Dardaniae episco­ pos edit. Ven. Coleti coi. 326. scribebat: ..Uniuscujusque synodi constitutum, quod universalis ecclesiae probavit assensus, non aliquam magis exequi sedem prae celeris oportere quam primam, quae et unamquam­ que synodum sua auctoritate confirmat, et continuata moderatione custodit, pro suo scilicet principatu, quem beatus Petrus apo­ stolus Domini voce perceptum, ecclesia ni­ hilominus subséquente et tenuit semper et retinet.- Ex quibus postremis verbis sensus apparet priorum verborum: Quod univer­ salis ecclesiae probavit assensus, quibus nonnulli male abutuntur. 368 modo ampliori auctoritate uti poterit rom. pontifex, qui solus praeterea judex esse potest eorum quae pro temporum, locorum ac personarum adjunctis in casibus sive generalibus sive particularibus praestanda sint ad ejusdem ecclesiae aedificationem. Quaelibet alia regula arbitraria erit atque ex perduel­ lionis spiritu proficiscens. DE ROMANI PONTIFICIS PRIMATUS DOTIBUS. 723. Cum ex iis quae hactenus disputavimus constet rom. pontificem ratione primatus quem divinitus obtinet caput esse universae ecclesiae, con­ sequitur dotes omnes ac praerogativas quas ecclesiae vindicavimus, eniinentiori quodam modo reperiri debere in rom. pontifice, prouti in humano etiam individuo caput eminentiori ratione in se continet quidquid in membris ex­ cellentiae invenitur. Vidimus porro duas praecipue dotes in ecclesia emi­ nere, infallibilitatem in docendo, et auctoritatem in regendo: quapropter et has in rom. pontifice agnoscamus necesse est. 1 Cum vero de posteriori hac dote satis constet ex iis quae superiori capite potissime disceptavimus * ne longius tractationem hanc protrahamus, coarctamus eam ad priorem tan­ tummodo dotem rom. pontifici vindicandam, nempe ad irreformabilem ponti­ ficii primatus auctoritatem adstruendam in fidei morumque judiciis. 724. Haec porro dos seu praerogativa plures nacta est adversarios prae­ sertim post editam declarationem cleri Gallicani ann. 1682 cujus quartus articulus ita se habet: ..In fidei quoque quaestionibus praecipuas summi pontificis esse partes, ejusque decreta ad omnes et singulas ecclesias perti­ nere; nec tamen irreformabile esse judicium, nisi ecclesiae consensus accesserit." 3 Ideo autem irreformabile ante ecclesiae consensum cen’ ) Quod enim spectat ad indefectibilitatem, quae altera est ex tribus quas enu­ meravimus ecclesiae dotibus, locum hic non habet, nisi forsan seriem ipsam rom. pon­ tificum excipias; ast sub hoc respectu, cum identificclnr cum ecclesia ipsa cujus pars essentialis cl constitutiva est, ideo jam in tuto est posita. ’) Agentes de nalura et juribus prima­ tus, ex quo consequitur pollere rom. pon­ tificem potestate suprema ferendi leges dis­ ciplinares, aliaque praestandi quae ad bo­ num ecclesiae conferunt unitatemque ejus servandam. Ceterum cf. quae hac φϊ re habet Zaccaria in Antifebronio, torn. IL dissert. II. cap. 8. et tom. III. lib. II. cap. 1 seqq. nec non cl. Joann. Ignatius Moreno archidiaconus ecclesiae metropol. Liinanae in Peruvia in egregio op. cui til. Ensayo sobre la supremacia del Papa. Trib. vol. in 8. quod primum in America deinde Matrili recusum est ann. 1838— 1840 prae­ sertim vol. I. ubi de hac legislativa rom. pontificis auctoritate fuse agit; atque in aliis voluminibus plura ex iis quae capite superiori egimus adversus neotericos, solide et catholico vere sensu adstruil copiosequc defendit. 3) Apud Bossuetum : Defensio decla­ rat. conventus cleri Gallic. Opp. edit. cit. vol^^XXI. 369 sntur non esse ab hujus articuli auctoribus judicium summi pontificis in dogmaticis decretis, quia ipsi minime infallibilem esse existimant in suo magisterio ejusdem auctoritatem. Communis autem catholicorum sententia est, rom. pontificem ejusmodi infallibilitatis praerogativa a Christo Domino praeditum esse, ita ut errare nequeat cum tamquam supremus ecclesiae pri­ mas aliquid de fide credendum aut tenendum universis Christi fidelibus proponit. 725. Quoniam vero ex bene definito quaestionis statu ejus solutio ma­ xime pendet, idcirco nonnulla praemittenda sunt, quae viam sternant ad illum recte constituendum. 726. Ac I. dogmaticae definitionis nomine, seu, ut trito jam loquendi usu obtinuit, definitionis editae ex cathedra significatur rom. pontificis decre­ tum quo proponit aliquid universae ecclesiae de fide tenendum aut respuendum veluti fidei contrarium sub censurae aut anathematis poena.4 727. II. Controversia agitari solet utrum ejusmodi decreta vim ha­ beant omnes et singulos cogendi ad praestandum interiorem intellectus ac voluntatis assensum ante expressam aut tacitam ecclesiae acceptationem tamquam judicia irreformabilia, nec ne. Qui tenent rom. pontificem ex cathedra definientem infallibilem esse , affirmant; qui fallibilem adstruunt, negant. 728. III. Qui rom. pontifici infallibilitatem adjudicant in dogmaticis definitionibus ex cathedra editis ante ecclesiae acceptationem aut probatio­ nem, minime dispescunt summum pontificem ab ecclesia ipsa, ita ut seorsum spectent solum caput, seorsum vero membra seu corpus; hoc enim perinde esset ac capitis ab eo dignitatem auferre. Nam eatenus rom. pontifex caput ecclesiae est, quatenus unum cum ea corpus constituit, ex capite scilicet ac membris coalescens. Cum proinde ex officio rom. pontifex aliquam edit dogmaticam definitionem, eaque universae ecclesiae credendum aliquid aut rejiciendum veluti fidei contrarium proponit, necessario tanquam unitatis centrum ministerio fungitur sibi a Christo commisso. 729. IV. Quando rom. pontifex suas fidei definitiones emittit, propria non edit, sed ea quae in revelationis deposito per Scripturam et traditionem ad nos derivata asservantur, profert. Quod si in revelationis deposito veritas * 4) Quapropter neque facta personalia, neque praecepta, neque rescripta, neque opiniones quas identidem promunt rom. pon­ tifices, neque decreta disciplinae, neque omissiones definitionis, aliaque id genus plurima in censu veniunt decretorum de quibus agimus. Quamquam enim haec omnia pro summa auctoritate ex qua dimanant, magno semper in pretio habenda sint ac Perrons. Praelectiones theolog. J|. \ I/ humili mentis obsequio ac veneratione sint excipienda, nihilo tamen minus non con­ stituunt definitionem ex cathedra de qua loquimur, et in qua sola adstruimus ponti­ ficiam infallibilitatem. Cf. quae scite non minus quam prudenter hac de re observat post Canum et Bellanninum Petrus Ballerinius, fie ri ac ratione primatus, cap. 15. §. 10. 24 370 fidei quae a rom. pontifice decernitur, continetur, fieri omnino nequit, ut fidem diversam ecclesiae reliquae profiteantur ab illa quam definit rom. pontifex, quaeque necessario etiam continetur in traditione ecclesiae roma­ nae, quae, quatenus rom. pontificem episcopum habet, pars essentialis totius ecclesiae est. 730. V. Inimo et illud adjicimus, quaestionem hanc in concreto, ut ajunt, et in praxi vix supervacaneam non videri. Etenim cum aliquis error aut haeresis alicubi exurgit, illius regionis praesules in (pia haeresis sub­ oritur, primi ut plurimum sunt qui arma sumant adversus profanam novita­ tem; ipsi commonefaciunt pontificem de novo errore, ejusque judicium atque definitionem exposcunt. Rom. pontifex mature quod sibi propositum est per­ pendit, diuturnamque instituit inquisitionem, ut ea qua par est prudentia ac maturitate in difficillimis gravissimisque negotiis se gerat. Rumores exci­ tantur, scripta hinc inde prodeunt, concilia interdum provincialia aut nationalia etiam ad rem discutiendam coguntur, plures quandoque anni in liis dilabuntur antequam sancta sedes definitionem suam emittat, uti experientia constat. 5 Quando proinde summus pontifex ultimum suum judicium pro­ fert. integrum negotium plane maturuit. Quamobrem fieri nequit, ut ecclesia vel insurgat adversus pontificis dogmaticum judicium, aut illud reformare possit; ac numquam certe accidit rom. pontificem in definitionibus dogmati­ cis solum extitisse. Quod si episcopi dividantur ab invicem , aliique cum pontifice, contra pontificem aurem alii stent, nulli catholico ignota regula est; Ubi Petrus ibi ecclesia e. adeoque eos necessario errare qui contra pontificem se erigunt, cum ecclesiam non amplius ipsi, sed factionem acephalam constituant. 7 5) Hujus agendi rationis luculentum sup­ petit exemplum in controversia janseniana. quae diu agitata atque discussa in Galliis fue­ rat. Romam, ubi novum est institutum exa­ men, janseniani suos delegatos miserant, sin­ gula magna sollertia ac diu fuere perpensa, in quadraginta aut quinquaginta congregatio­ nibus sive coram pontifice sive coram car­ dinalibus ad hoc delectis qui octo postre­ mis mensibus illius biennii quo examen istud confectum est, usque ad triginta 1res interveniebant, donec Innocentius X. ann. 1653. die 31. Maii celebrem constitutionem edidit quae incipit; Ej: occasione. Cf. Hi­ stoire des cinq Propositions t[g Jansenius. Liège 1699. Tom. I. livr. L Aliud recentius adhuc exemplum habemus in Constitutione Pii VI. Auctorem fidei, quae toto decen­ nio a celebrata pseudosynodo pistoriensi, nempe ann. 1794 exarata est. ,:) S. Amhros. Enarrat, in Ps. XL. ti. 30. u T) Id apertissime constat ex tot factio­ nibus quae identidem in ecclesiis orienta­ libus excitatae sunt, praesertim vero ex oc­ casione schismatis acaciam. Quamvis porro magno numero essent episcopi qui cum suis patriarchis restiterunt rom. pontifici, absque ulla dubitatione illi omnes et soli ad uni­ tatem ecclesiae pertinuisse habiti sunt, qui rom. praesuli adhaeserunt. Quapropter Bossuetus in Instructione pastorali de pro­ missis ecclesiae factis, agens adversus haereticos autumantes ecclesiam visibilem in fide deficere posse n. 32. haec praeclare scribit: ..Il ne faut qu’un peu de bon sens 371 731. Ex hisce animadversionibus vix, nti innuimus, non absoluta haec controversia videri potest: ne tamen muneri nostro in re gravissima deesse videamur, fundamenta praecipua a nobis exponi debent quibus doctrina nostra fulcitur. Cum vero haec partim ex Scriptura, partim ex traditione et eccle­ siae praxi, partim vero denique ex facto ipso desumantur, tres erunt propo­ sitiones quibus hoc argumentum absolvemus. PROPOSITIO I. Romanus pontifex ex cathedra definiens in rebus fidei et morum infallibilis est, ejusque dogmatica decreta, etiam antequam accedat ecclesiae consensus, sunt prorsus irreformabilia’, prout in primis sacrae Litterae ostendunt. 732. Tria potissimum oracula ejusmodi Petri, seu rom. pontificis infallibilitatis praerogativam in publico magisterio dogmatico adstruunt, ita ut irreformabilia evadant ejus decreta etiam ante ecclesiae consensum. 733. Primum illud est quod legitur Luc. XXII. 31 seqq. cum dixit Christus: Simon, Simon, ecce satanas expetivit, vos ut cribraret sicut triti­ cum: ego autem rogavi pro te, ut non deficiat fides tua, et tu aliquando con­ versus confirma fratres tuos. Quibus verbis tria Christus effecit: praedixit scilicet futuram apostolorum in communi tentationem circa fidem, expetivit vos, ac proinde ecclesiae in eorumdem persona; deinde affirmavit Petro se speciatim orasse pro eo, ac propterea pro successoribus suis, ne fides ejus aliquando deficeret, ut non deficiat fides tua', demum onus seu munus in­ junxit Petro confirmandi in fide fratres suos, nempe ecclesiam expetitam a satana, ut eam cribraret, confirma fratres tuos. Quibus ex verbis hoc in­ struimus argumentum: juxta adducta verba ecclesia obnoxia futura erat tentationi, et Christus praesens ei remedium praeparavit in speciali oratione pro Petro futuro ecclesiae capite, adeoque pro ejus successoribus fusa, ut a Petro ac successoribus ejus, quorum fides deficere non poterat, eadem in fide confirmaretur. Jam vero si Petrus, seu rom. pontifex infallibilis non esset, seu deficere posset fides ejus dum publico magisterio fungitur in et de bonne foi pour avouer que l’église chrétienne dès son origine a eu pour une marque de son unité sa communion avec la chaire de saint Pierre, dans laquelle tous les autres sièges ont gardé Γ unité, in qua sola unitas servaretur, comme parlent les saints Pères (Optat, cont. Parm. lib. IL): en sorte qu'en y demeurant, comme nous faisons, sans que rien ail été capable de nous en distraire, nous sommes le corps qui a vu tomber à droite et â gauche tous ceux, qui se sont séparés euxmêmes. . . . Dans cet inviolable attache­ ment à la chaire de saint Pierre, nous sommes guidés par la promesse de Jésus Christ.** En igitur tesseram exploratissi­ mam unitatis verae ecclesiae, communio cum cathedra s. Petri. Opp. ed. cit. torn. XXII. pag. 423 seqq. 372 dogmaticis decretis, dicendum foret aut Christi orationem pro Petro ineffica­ cem fuisse, aut sufficienti remedio Christum ecclesiae suae nequaquam con­ suluisse. Ergo cum neutrum sine blasphemia et Christi injuria admitti possit, sequitur dotem hanc infallibilitatis in Petro ejusque successoribus esse agnoscendam. Rursum: si decreta dogmatica rom. pontificis possent reformari ab ecclesia eo quod rom. pontifex etiam dum universam docet ecclesiam posset deficere in fide, duo exurgerent contra Christi promissa: ac primo, quod ecclesia prout distinguitur a capite, praedita esset infallibilitato, cum tamen haec ei non competat, nisi quatenus unum corpus cum capite suo constituit; secundo, quod inverteretur ordo a Christo constitutus; nam non amplius Petrus confirmaret fratres suos, sed potius fratres Petrum in fide confirmarent, secus ac Christi verba exposcunt. 1 —j— 734. Alterum oraculum desumitur ex Matth. XVI. 17 seqq.: Beatus es Simon Bar - Jona ... et Ego dico tibi, quia tu es Petrus, et super hanc pe­ tram aedificabo ecclesiam meam, et portae inferi non praevalebunt adversus eam. Quamvis porro daremus adversariis, secus ac ferat sensus antiquitatis ipsaque rei natura de qua agitur *, postrema verba et portae inferi non prae­ valebunt adversus eam non ad petram, sed ad ecclesiam referri; attamen quin velimus Christum uti stultum architectum traducere, qui ad sustinen­ dum regendumque aedificium aeternum petram elegerit fragilem et ineptam, fatendum est exinde infallibilitatem Petri seu rom. pontificis in iis quae ad fidem pertinent, evidenter constabiliri. In communi enim hominum sensu non petra seu fundamentum soliditatem firmitatemque suam ab aedificio acquirit, sed e converso aedificium a fundamento. Sed si Petrus in fidei decretis reformari ab ecclesia posset, praeter absurda illa, de quibus paulo ante diximus, sequeretur non ecclesiam seu aedificium a Petro, fundamento scilicet, consolidari, sed Petrum; nempe fundamentum a superstructo aedi­ ficio, id quod Christi adversatur sententiae. Eo magis quod Christus ideo stultum vocaverit hominem cujus domus cecidit ex irruentibus imbribus et flantibus ventis, quia illam quin aedificasset super firmam petram, potius in­ ordinate super arenam extruxisset. At ita se Christus in adversariorum hypothesi plane gessisset, quod vel cogitare absonum et impium esset. 735. Tertium denique nobis suppeditat s. Joannes XXI. 15 seq. in illis verbis a Christo redivivo Petro dictis: Pasce agnos meos . . . pasce oves meas. Pastoris hujus munus non solum in sacramentorum administratione. * ) Cf. Lettere sopra de' quattro ar~ ticoli detti dei clero di Francia. Card. Litta. Lett. XXIV. ’) Cf. ibid, nec non Emmanuel Sa, Scholia in quatuor Evanyelia in h. loc.; quamvis vero Maldouatus, et Com. a La­ pide intelligent de ecclesia, attamen exinde colligunt infallibilitatem rom. pontificis, cum non alia de causa dicatur a Christo Domino portas inferi praevalere non posse adver­ sus ecclesiam, quam quod haec aedificata sit supra tirmam petram. 373 verum etiam immo praecipue in verae doctrinae ministerio consistit. Porro Christus per adducta verba Petrum universi gregis sui, agnorum et ovium pastorem constituit: quare licet episcopi pastores sint respectu illius gregis portionis, quae ipsorum curae commissa est: Pascite qui in vobis est gregem Dei, attamen et ipsi agni aut oves sunt respectu supremi pastoris, scilicet Petri seu rom. pontificis juxta illud: Fiet unum ovile et unus pastor. 3 Ergo et ipsi tenentur hujus pastoris vocem audire et eum sequi.4 Jam vero si rom. pontifex in publico suo ac solemni magisterio in rebus fidei errare posset, num non universum gregem in errorem induceret? Restat igitur ut dicamus, quod si Christus nobis praecepit ut magisterio Petri in iis praeser­ tim quae ad fidem pertinent nosmetipsos subjiceremus, Petrum vicarium suum infallibilitate in his donasse, quo tuto prospiceret fidei nostrae integri­ tati; alioquin in errores contra fidem necessario induci possemus. Accedit, quod in adversariorum hypothesi non amplius esset pastor qui oves pasceret, ac per tutam duceret semitam, sed ipsae forent oves quae pascerent pasto­ rem, ac devium illum in viam revocarent, quod absonum est ac apertae Christi menti omnino opponitur. Gratis denique adstruitur ab adversariis ecclesiam a capite distinctam infallibili tatis dote pollere ad caput suum cor­ rigendum , cum tamen neque ex Scripturis neque ex traditione id uspiam appareat, immo appareat plane contrarium. Constat igitur ex Scripturis quod evincendum assumpsimus.5 DIFFICULTATES. 736. I. Obj. 1. Abs re profertur primum testimonium ad adstruendam rom. pontificis infallibilitatem, cum in eo agatur de favore personali Petri; sermo enim illic est de imminenti apostolorum tentatione in passione Christi, de lapsu Petri ejusqu» conversione. 2. Distingui praeterea debet in illis Christi verbis onus Petro impositum confirmandi fratres ab oratione quam Christus pro eo fudit, quippe hujus orationis objectum est ecclesia ipsa a Petro tamquam capite repraesentata, et in ecclesia suum habet effectum. Ergo. 737. Resp. ad 1. AT. Etenim quamvis proxima apostolorum tentatio et Petri lapsus occasionem Christo praebuerint verba illa proferendi, cum ta­ men munus quod iis Christus Petro commisit confirmandi fratres in fide, sit munus publicum ab eo exercendum ut ecclesiae primate atque in ecclesiae 3) Joann. X. 16. ’) Ibid. 27. Sane vel ipse Bossuetus in Meditationibus super evangelium dic LXX. Christi verba : Pasce apnos . . . pasce ores exponit etiam dc episcopis dum Chri­ stum sic loquentem inducit: Pais les inares comme les petits, cl adjicit: ..Ce qui revient au commandement dc les affer­ mir dans la foi, puisque cela même c’est gouverner le troupeau.- Opp. ed. cil. loin. X. pag. 22. â) Cf. Ballerinium op. cil. De ri et rat. primat, cap. 12. §. 1 seqq. in quibus co­ piose singulos hos textus evolvit. 374 J I ■ ipsius utilitatem, patet minime favorem personalem aut personale privilegium exti lisse, sed privilegium adnexum primatui, qui cum perpetuus esse deberet, perpetuum pariter esse debuit privilegium quod ei Christus Dominus adjecit; ita rem ecclesiae etiam patres intellexerunt, uti ex dicendis constabit: nec Bossuetus ipse repugnat. s 738. Ad 2. D. In ecclesia suum habet effectum mediante Petro, C. eo excluso. A. Nec enim abnuimus Christi orationem habere potissime pro objecto ecclesiae utilitatem in eaque compleri: verum id verilicatur per Petrum pro quo Christus singulariter oravit, ut confirmaret fratres in fide. —|739. II. Obj. Nec alterum testimonium quidpiam evincit, siquidem 1. Petrus Matth. XVI. dictus est petra ratione primatus honoris ac juris­ dictionis quo pollet super ecclesiam universam, non ratione infallibilitatis in fidei decretis, saltem quoad ejus successores. 2. Multo vero minus ejusmodi privilegium probatur ex eo quod Petrus constitutus sit ecclesiae fundamen­ tum, cum ecclesia non a fundamento secundario ac minus principali mutue­ tur firmitatem in fide, sed a fundamento primario, interno et essentiali, cnjusmodi solus est Christus Jesus, et quo solo fundamentum secundarium, Petrus nempe ejusque successores, solidum perstat, quamdiu ecclesiae totius aedificio aptissime adhaeret, minime vero si forte ab ipso propter haeresim sejun­ gatur. 7 Ergo. 740. R. A. A Ad 1. prob. D. Etiam, C. solum, Λ. Utrumque enim Christus Petro contulit et primatum et infallibilitatem; nam haec illi neces­ saria est ut primatus munere rite fungeretur. Portae enim inferi praevalerent adversus petram, ac proinde ex dictis, etiam adversus ecclesiam, si petra fundamentalis ac visibilis ecclesiae in solenini judicio circa fidem erraret: cum concipi nequeat quomodo aedificium . collapso fundamento cui totum innititur, subsistere valeat. 741. Ad 2. Λ’. Quamvis siquidem fateamur, quod inficiatur nemo, fir*) Etenim in Méditât, cit. pulchre connectit quae leguntur Matth. XVI. cum iis quae expendimus scribens pag. 16. ..Qui peut douter que saint Pierre n’ait reçu par cette prière une foi constante, invincible, inébranlable, et si abondante d'ailleurs, qu’elle fût capable d'affermir, non seule­ ment le commun des fidèles, mais encore ses frères les apôtres, et les pasteurs du troupeau, en empêchant Satan de les cribler? Et cette parole revient manifeste­ ment à celle où il avait dit: Tu es Pierre : je f ai changé ton nom de Simon en celui de Pierre, en signe de la fermeté que je te veux communiquer, non seulement pour toi, ■ mais encore pour louie C église, car je la veux bâtir sur cette pierre.- Et iterum in Médit, die LXXII. Ibid. pag. 28. ..Il y dcvoit toujours avoir un Pierre dans l’église, pour confirmer ses frères dans la foi : c'étoil le moyen le plus propre pour établir l’unilé des sentimens, que le Sauveur désirait plus que toutes choses: cette autorité était d'autant plus nécessaire aux successeurs des apôtres, (pie leur foi étoit moins af fennie que celle de leurs auteurs.' ') Ita fere Tournely, De Ecclesia. Quaesi. V. art. III. in resp. ad I. inemb. ex Script, ed. Paris, loin. V. park II. pag. 109. 375 mitatem fidei ac religionis in ecclesiam promanare a Christo capite ac fun­ damento primario; nihilo tamen minus contendimus singulari munere Christi constitutum esse ecclesiae fundamentum secundarium perpetuo in terris visi­ bile, Petrum, qui ejus vice fungi deberet; fundamentum nempe quod acces­ sione omnipotentis virtutis suae Christus firmum reddit ac immobile, ut fundamenti istius praesidio firma et immobilis consistat ecclesia. Alioquin si quidpiam valeret adversariorum argumentum, nulla esset ratio quare tri­ bueretur ecclesiae ipsi infallibile magisterium. 742. III. Obj. Nullius demum roboris est argumentum quod instruitur ex Joann. XXI. Nam 1. etiam episcopi singuli pastores sunt, quibus populi subjecti obedire tenentur, quin tamen colligi possit singulorum infallibilitas. 2. Quod si quis contendat pontifici competere infallibilitatem eo quod eccle­ siae universae praeses sit, pastor et doctor, ac propterea ecclesia ei obtempe­ rare debeat, is vehementer errat; nec enim ecclesia universa pontifici sibi inferiori, sed potius pontifex ecclesiae ntpote sibi superiori obedire tenetur. 3. Necesse quidem est, ut omnes et singulae ecclesiae pontifici obsequantur, sed sana rectaque suadenti, ut Gelasius loquitur8: seu necesse est, ut obse­ quantur, sed obsequio, ut ait apostolus Rom. XII. rationabili, suum nempe interponendo judicium, ac definitis a pontifice ex animi sententia consen­ tiendo, quo accedente consensu, firmum ac irreformabile evadit pontificis ipsius judicium. Numquam vero accederet consensus ille, nisi perspectum haberent, sanum ac. revelatae fidei consentaneum pontificis decretum extare. 4. Neque obest tunc oves judicare pastorem; quidni enim, si oberret pastor? Non posset quidem ab ulla particulari ecclesia judicari summus pontifex; sed potest ab ecclesia universa cui subjacet tamquam praecipuum mem­ brum. 9 Ergo. 743. R. N. .4. ad 1. Prob. Neg. paritatem: episcopi enim singuli ad summum nocere possent peculiari gregis portioni cui praesunt, ac multiplici praeterea ratione ejusmodi partiali damno posset occurri, uti toties factum est, nec proinde ecclesia universa in discrimen veniret. Contra vero rom. pontifex utpote pastor supremus et universalis, si falsum dogma evulgaret fide credendum, ecclesiae universae damnum inferret, donec saltem totus orbis catholicus reclamaret. ° Et hic iterum observamus gratis adversarios supponere, ecclesiae, quatenus distincte seu seorsum a rom. pontifice specta­ tur, competere pollicitationes ac praerogativas quibus Christus eam cumulavit; cum tamen certo constet has ei non contulisse Christum, nisi prout cum ca­ pite unum ac integrum corpus efficit. Hoc constanter laborat vitio adver­ sariorum hypothesis. ') In Common. ad Faustum. 9) Ita Tourn. ibid. CL Bailerin. cap. 15. §. 3. 0** oi et rat prim. 376 744. Ad 2. -V Superius enim hoc paradoxon expunximus, Petrum sci­ licet. caput quidem esse singulorum membrorum, non autem corporis totius: supremum item pastorem esse singularum ovium . minime vero universi gre­ gis, cum tamen Christus dixerit universim: Super hanc petram aedificabo ecclesiam meam; et pasce oves meas. Novum plane est. corpus praeesse ca­ piti, gregem ducere pastorem, aedificium regere fundamentum. 745. Ad 3- D. Si ovium esset judicare pastorem, C. secus, A. Ecquis enim judex erit, in rebus praesertim vere dubiis, ut loquitur Bellarminus 1 *, utrum pontifex sana rectaque. suadeat, an prava suggerat? Praesertim cum exploratum sit integra concilia, eaque numerosissima, sine pontifice turpiter errasse? Accedit, perperam adversarios existimare haud esse rationabile obsequium quod a singulis ecclesiis exhibetur pontifici ex cathedra dogma­ tice definienti, nisi prius expenderint intrinseca fundamenta quibus innixus pontifex illud fidei decretum emiserit. Nonne protestantes ac sectarii omnes idem ipsum possent adversus ecclesiae definitiones excipere?12 Demum assumunt adversarii in hac etiam difficultate, ut in ceteris aliis, ecclesiam seu potius episcopos inerrantia praeditos a Christo esse separatim a capite, quod tamen evincere nequeunt. Neque illud silentio praetereundum, in praxi hanc doctrinam summopere noxiam esse, cum sectarii omnes eludere possent rom. pontificum decreta, quibus eorum proscribuntur novitates, quae prae­ senti remedio indigent, donec constiterit de expresso vel tacito ecclesiae assensu; et interim longe lateque impune possent errores suos disseminare. 13 746. Ad 4. N. ut patet ex resp. ad 2. PROPOSITIO II. ______ Eadem veritas evincitur e.r sensu traditionali. 747. Sensus ecclesiae traditionalis de rom. pontificis infallibilitatc no­ bis patescit qua dictis qua factis. Rursum dicta seu sententiae possunt bi1 1 ) De rom. Pont. lib. IV. cap. 3. n. 33. M) Haec sane est perpetua protestantium exceptio, quod ecclesia postulet caecam suis dogmaticis definitionibus adhaesionem. Janseniani vero exinde commentum suum excogitarunt de necessitate consensus ec­ clesiae universae ut irretractabile censeri debeat concilii oeeumenici decretum, qui consensus antequam praebeatur, ut ratio­ nabilis sit, ex ipsorum principiis vi exami­ nis elici debet. Satis enim in his est prin­ cipium jacere, ut deinde evolvatur et ap­ plicetur. *J) Si quis attente perpendat quinam demum sint, qui moras nectunt ne ponti­ ficis dogmaticis definitionibus se subjiciant, comperiet, non ecclesiam gallicanam, non gallicanum clerum ita se gerere, sed ne­ bulones atque factiosos. Qui quidem cum videant actum esse de propriis novitatibus ex damnatione a rom. pontificibus edita, ut earum vim elidant, illico excipiunt rom. pontifices haud infallibiles esse in suis de­ cretis juxta gallicanam doctrinam, nisi acce­ dat ecclesiae consensus : et inierim de abyss n in abyssum proruunt, obtendentes hac ra- 377 fariam distribui, nempe in cas quae adducta Scripturarum oracula exponunt de rom. pontificis infallibilitate, et in eas quibus generation haec eadem doctrina firmatur. Sic facta pariter, quae huc spectant, duplicis sunt gene­ ris: alia quae ex catholicis, alia quae ex haereticis desumuntur. Ne tamen prolixiores simus in iis atterendis, potiora ex singulis classibus seligemus: reliqua vero indicare contenti erimus una cum auctoribus penes quos collecta et expensa est reperire. 748- Atque, ut a biblicorum quae memoravimus testimoniorum exposi­ tione exordiamur, primo occurrunt patrum sententiae in illud Luc. XXII. liogavi pro te, etc. Itaque vetus auctor Quaestionum ex N. T. allatis Christi verbis ita prosequitur: Quid ambigitur? Pro Petro rogabat, et pro Jacobo et Joanne non rogabat, ut ceteros taceam? Manifestum est in Petro omnes contineri: rogans enim pro Petro, pro omnibus rogasse dignoscitur. Semper enim in praeposito populus aut corripitur aut laudatur * ; id est dum pro solius Petri fide immediate rogavit, rogavit mediate pro ecclesiae totius fide, quae in ea petra ac fundamento subsistit; uti pariter exposuerunt s. Leo M.2, Gelasius, Pelagius II., Vitalianus, Hadrianus I., nec non s. Agatho in epist. ad imper. Constantinum quaeque in sexta oecumenica synodo a patribus lecta, et communi calculo probata est3, item Arnulfus, Paschalis II., Innocen­ tius III. aliique passim. 4 Cum vero id colligant ex munere Petro commisso confirmandi fratres in fide, seu ratione primatus, qui in successores ejus transfunditur, ideo quae Petro dicta sunt, rom. pontificibus applicant. Quare perbelle s. Bernardus haec addit: Dignum namque arbitror ibi potissimum resarciri damna fidei, ubi non possit fides sentire defectum. Haec tione immunitatem. Numquam sinceri ca­ cillassent. C’est pourquoi il dit: J'ai prié tholici et qui bona fide sc gerunt, definitio­ pour toi; et non pas, f ai prié pour vous." ’) Serra. IV. Natal, sui, n. 3. edit. nibus pontificiis obsistunt: cujus rei prae­ Ballerin. cujus haec verba sunt: «Commune clarum exemplum praebuit universis Galliis totique orbi catholico illustrissimus erat omnibus apostolis periculum de lencameraccnsis archipraesul Fenelonius num­ lationc formidinis, et divinae protectionis quam satis commendandus, dum humiliter auxilio pariter indigebant, quoniam diabo­ adeo se subjecit damnationi latae a sancta lus omnes exagitare, omnes cupiebat eli­ sede operis sui inscripti Maximes des dere : et tamen specialis a Domino Petri cura suscipitur, cl pro fide Petri proprie sup­ Saints. ') In Append, ad part. I. tom. III. opp. plicatur, tamquam aliorum status certior sil s. Augustini coi. 73 seqq. Jure proinde futurus, si mens principis victa non fue­ Bossuclus in Medii, cit. LXX. jour, ex­ rit. In Petro ergo omnium fortitudo mu­ ponens Christi verba Ego autem rogavi nitur, et divinae gratiae ita ordinatur auxi­ pro le, prosequitur: ..Pierre, f ai prie pour lium, ut firmitas, quae per Christum Pe tro tribuitur, per Petrum apostolis cou loi, pour toi en particulier, pour toi avec feratur." distinction: non qu'il ait négligé les autres; mais, comme l'expliquent les saints Pères, 3) Apud Ballerin. op. cil. De ri etc. parce qu’en affermissant le chef, il vouloit cap. 15. §. 3. η. 10. 4) Ibid. empêcher par-là que les membres ne va­ 378 quidem hujus praerogativa sedis. Cui enim aliquando dictum est, Ego pro te rogavi, Petre, ut non deficiat fides tua? Ergo quod sequitur, a Petri successore exigitur: et tu aliquando conversus confirma fra­ tres tuos. 5 Quod nec gallicani ipsi diffitentur. 6* 749. Nec minus patres consonant in adserenda unanimi sensu incon­ cussa rom. pontificum fidei firmitate ex Matth. XVI. Sane Origenes expla­ nans verba illa: Non praevalebunt adversus eam, interrogat: Quam autem eam? An enim petram, super quam Christus aedificat ecclesiam? An eccle­ siam? Ambigua quippe locutio est: an quasi unam eandemque rem, petram et ecclesiam? Hoc ego, respondet, verum esse existimo: nec enim adver­ sus p etr am super quam Christus eccl esi am aedificat, nec adver­ sus ecclesiam portae inferi praevalebunt. 1 Eadem habent ss. Hilarius, Am­ brosius, Augustinus, qui praeterea rom. pontificum serie commemorata, subdit: Jpsa est petra, quam non vincunt superbae inferorum portae 8 : ita etiam Cyrillus alex., Leo M., Simplicius papa, Gelasius. 9 750. Luculenta pariter sunt quae patres habent de adstruenda incon­ cussa fidei firmitate in Petro ejusque successoribus, expendentes verba Christi Joann. XXL Sic inter ceteros s. Augustinus10, s. Maximus taurinensis 1’. ac reliqui patres, qui simul conjungere tres evangelicos relatos textus consue­ verunt, ut Petro ejusque successoribus tum primatum in universam eccle­ siam, tum immobilem in fide firmitatem ad ecclesiam in eadem fide solidan­ dam vindicarent. 11 · , r r* 751. f 1 Huc accedunt, prout innuebamus, patrum effata quibus dotem hanc 5) Epist. CXC. seu Tract, contra quae­ dam capitula errorum Ahaelardi ad Innoc. Π. praef. edit. Mabill. tom. I. col. 649. e) Afferamus adhuc pauca verba ex Bossuelo loc. cit. pag·. 17. ubi loquens de Pe­ tro: .11 est donc, inquit, de nouveau charge de toute l'église: il est chargé de tous ses Frères, puisque Jésus-Christ lui ordonne de les affermir dans cette foi. qu’il venoil de rendre invincible par sa prière.” Et in op. Defens. declarat, lib. X. cap. 3. scri­ bit : ..Hoe ergo ex officio Petrus habet: hoc Petri successores in Petro acceperunt ut fratres confirmaro jubeantur.” ’) Tom. XII· in Matth. n. 11. ed. maur. opp. tom. III. pag· 526. Hacc Origenis verba paulo aliter redduntur ab antiquo interprete, nempe: .Manifestum est, quia nec adver­ sus petram illam super quam aedificatur ecclesia, nec adversus ecclesiam quae ac- diiicatur super hujusmodi petram, portae praevalebunt inferorum." Cf. ibid. 5) In Psalm, eunt. partem Donati. ’·*) Apud Baller, op. cil. cap. 15. §. 2. ,e) Loe. cit. ubi laudata pontificum serie subjicit: ipsa est petra etc. quo ostendit non ad unum Petrum sed ad successores etiam ipsius in romana sede eam Christi promissionem pertinere, uti observat Bal1er. loc. cit. ’*) Serm. LXIV. ac De nat. ss. Apost. Petri et Pauli, IV. edit. Rom. 1784. coi. 578. Plura alia Patrum in hunc sensum lest. cf. apud Baller, loc. cit. nec non apud card. Orsi De irreformabili rom. pontifie, in definiendis fidei controcers. judicio. Romae 1739. Tom. II. lib. IV. cap. 2. art. 1. Cf. etiam Salmeron. Comm, in Evang. Colon. Agripp. 1604. Tom. XL tract. XXX. pag. 242 seqq. 379 universim romanifl adjudicant pontificibus: hi patres sunt qui adstruunt in omnibus necessitatem consentiendi ac conveniendi ad rom. cathedram si qui­ dem fideles esse velint13: qui fidenter affirmant per successionem rom. pontificum quoscumque posse haereticos confundi, cujusmodi inter ceteros est Irenaeus14; qui docent catholicum eum esse, qui fidem habet romanae eccle­ siae, uti Hieronymus 15 ; qui post romanum rescriptum clamant: causa finita est, uti Augustinus 16 ; qui asseverant Petrum semper in propria sede et vivere et praesidere, ut praestet quaerentibus fidei veritatem, uti Petrus Chrysologus 17 ; qui praedicant ad romanam sedem perfidiam habere non posse accessum, uti Cyprianus. 18 Ex his porro aliisque ejusmodi quamplurirais quae aJTerri possent patrum testimoniis, luculenter patet eos semper pro certo ■/ habuisse rom. sedem, seu rom. pontificem in dogmaticis decretis a recta fide deficere non posse. 19 752. Verum praeter sententias patrum huc spectant publica facta, quae eandem in antiquitate obtinuisse doctrinam manifeste produnt. Tale in pri­ mis est catholicorum agendi ratio; ex hac enim constat 1. novatores damna­ tos a solis rom. pontificibus illico uti haereticos habitos esse, antequam coge­ rentur oecumenica concilia20: 2. plures errores tamquam haereses spectatos fuisse ex sola rom. pontificum damnatione absque conciliorum celebratione 21 : 3- conciliorum oecumenicorum decreta velut irreformabilia minime fuisse ha­ bita ante rom. pontificum confirmationem, immo interdum rejecta hujus con,3) Apud Baller, op. cil. cap. 12. §. 1. n. 1 seqq. *<) Lib. ILI. Cont. Haeres, cap. 3. ls) Lib I. in Rufflnum, n. 4. ed. Vallars. tom. II. col. 461. 16) Senn. CXXXI. n. 10. Mirum esl quomodo se torqueant ad haec Augustini verba prolata pro concione, ut eorum vim eludant, infallibili latis pontificiae adversa­ rii : verum card. Orsi op. cit. lib. III. cap. 2. art. un. strenue illa defendit; item Zaccaria Antifebronio, tom. III. part. II. lib. I. cap. 3. n. 13. ac Bolgeni Episcopato ed. cil. vol. III. Appendice DD. ubi praeterea innumera pene patrum testimonia congessit ad evincendum constantem hac in re antiqui­ tatis sensum. Cf. etiam ejusdem opus : Risposta al libro cos è un appellante? '7) In epist. ad Eulychem Presbyterum cap. 2. inter epist. s. Leonis M. edit. Ballerin. n. 25. coi. 779. 1 s) Epist. LV. ad Cornelium ed. cit. pag. 86. 1- ) Praeter citi. ΑΛ. cf. etiam Pelit- didier, Traité thèologique sur C autorité el f infaillibilité des Papes, Luxembourg 1724. Hic tractatus in latinum versus pro­ stal etiam in Thesauro Theol. Zaccariue tom. VII. part. II. Hf omnes post Bossuetuin scripserunt; anteriores enim adversus quos scripsit idem mcldensis episcopus, no­ lui commemorare, ne quis exciperet eos ab illo confutatos fuisse. Nequeo tamen peril­ lustri antistiti meldensi non opponere cla­ rissimum aliud ecclesiae gallicanac decus, magnum nempe cameracensem antistitem, Fenclonium, in Diss. De sumini Pontificis auctoritate, opp. cil. edit. Versailles 1820. tom. II. 2°) Hoc esl argumentum quod copiose et erudite evolvit card. Orsi duobus voluin. seu tom. I. prima et secunda parte op. cit. De irreformabili rom. Pontificis in definiendis fidei controversiis judicio. Id enim luculenter ostendit de niacedonianis, nestorianis, eutychianis etc. 21) Cf. Petitdidier op. cit. cap. 2 seqq. •J 5 380 firmadonis defectu * * ; 4. exortis vixdum controversiis ad eas dirimendas episcopos undique ad rom. praesules oculos convertisse, eosque rogavisse, ut quod ipsi de iis sentirent, patefacerent13; 5. catholicos omnes constanter acquievisse pontificiis dogmaticis decretis, neque iis nisi solos haereticos obluctatos esse 14 ; 6. universam ecclesiam ratam habuisse formulam ab Hormisda subscribendam propositam, in qua haec infallibilitas constituitur13; ac 7. demum in publica liturgia hanc ipsam praerogativam romanae ecclesiae, seu fuisse romano pontifici assertam. 16 Quae quidem omnia aut supponunt aut adstruunt apertissime rom. pontificis iniallibilitatem, eamque ante expres­ sum aut tacitum ecclesiae consensum. 753. Hanc denique doctrinam omniqo consignat ipsa agendi ratio hae­ reticorum. Tam alte enim pervaserat omnium animos in antiquitate per­ suasio, ineluctabilia plane esse quae per rom. pontifices in fidei decretis sancirentur, ut haeretici ipsi in concilianda sibi illorum sententia enixe adlaborarint. Sane inter ceteros ita se gesserunt Pelagius ac Caelestius, quo­ rum alter oblata Innocentio I. fidei confessione concludit: Sin autem haec nostra confessio apostolatus tui judicio comprobatur ; quicumque me maculare (al. culpare) voluerit; se imperitum, vel malevolum, vel etiam non catholi­ cum, non me haereticum comprobabit 17 ; alter vero, qui quamquam objectos sibi a Paulino errores damnare noluit, sed beati papae Innocenta litteris non est ausus obsistere; immo se omnia quae sedes illa damna­ ret, damnaturum promisit, Augustino teste.18 Quorsum vero haec nisi receptum tunc temporis fuisset rom. pontifices in fide errare non posse?29 Postea quidem amota larva, cum se damnatos viderint , patefecerunt quo animo illa affirmarent; sed interea testimonium praeclarissimum prodidere de catholicae ecclesiae sensu. 754. Ex luculentissimo hoc sensu traditionali factum esse reor ut gal- ’2) Cf. ibid. cap. 16. ct card. Orsi op. cil. loin. I. part. IL cap. 2 seqq. ”) Cf. Ballerin. op. cit. De vi et ra­ tione prim. cap. 14. *' ) Ibid. cap. 15. §. 11. 7i) Ibid. cap. 13. §. 16. -®) Apud eund. in Append, de infallib. pontificia in definitionibus dogmaticis §. 12. in conclus. l~) Cf. Libellum fidei Pelagii ad In­ nocentium in append. opp. s. Augustini tom. X. Varia scripta et monumenta ad pelagianorum historiam pertinentia, coi. 97. ”) Lib. De peccato originali, cap. 7. cf. de hoc argumento Lud. Du Mesnil Soc. J. Doctrina et disciplina ecclesiae. Colon. 1730. Tom. IL lib. XX. n. 38 seqq. -’) Hinc merito anonymus auctor, quam­ vis adversae partis, in Traité de l'auto­ rité du Pape, Haye 1720. Lib. I. cap. 3. η. 8. pag. 90. nMcthodus, inquit, priorum reformatorum est argumentum magni pon­ deris adversus ipsos. Disputationis initio confessi sunt papam esse supremum Chri­ sti vicarium; nec ejus auctoritatem in du­ bium revocare coeperunt, nisi cum contra ipsos definivit, perinde ac si judex desinat esse judex, cum adversus aliquam pariem sententiam pronuntiat, vel si veritas, cum incommoda esse incipit, veritas amplius non sit. “ 381 licana ecclesia usque ad celebrem anni 1682 declarationem, eandem constan­ ter professa nobiscum fuerit doctrinam, prout ex certissimis documentis constat. 30 DIFFICULTATES. 755. I. Obj. 1. Perperam antiqua traditio invocatur ad ejusmodi pri­ vilegium rom. pontifici adstruendum, cum quaestio haec antiquis plane esset ignota. 2. Sane adducta testimoniorum congeries rem non conficit, cum vel de solo Petro loquantur, vel de ecclesia catholica, vel de sede romana, minime vero de solis rom. pontificibus. 3. Quod si nonnulla ex recensitis de his loqui videntur, non de ipsis pontificibus singillatim, sed de ipsorum serie ac successione ita sunt accipienda, ut significent fidem a Petro traditam semper fuisse ab ea custoditam aut custodiendam fore usque ad consummationem saeculi, ut confirmentur fideles, quod nemo ambigit. Si enim contigerit quempiam errare, cum error a successore corrigatur, dici propterea nequit portas inferi adversus fidem Petri esse praevalituras. 4. Accedit, quod etsi errent pontifices , haud consequens esse cathedram, romanamve sedem a fide desciscere, cum juxta notum Leonis M. effatum aliud sunt sedes, aliud praesidentes. 31 5. Demum haud semper presse patrum effata accipienda snnt, cum urbanitatis quandoque et officii causa ita fuerint locuti. Ergo. 756. Resp. ad 1. D. Id est formula sub qua nunc proponitur, ignota fuit, Tr. vel C. res ipsa, A’. Quid enim patres de ipsa re senserint, abunde 30) Hyacinthus Serry in Appendice hi­ Non pauca etiam documenta congessit Muzzarelli in op. Il bit on uso della loyica etc. storica De mente ecclesiae yullicanae et academiae Parisiensis circa rom. Ponti­ opusc. III. Primato ed infallibility del ficis infallibili tatem quam adjecit disserta­ Papa. Verum omnibus palmam facile prae­ ripuit cl. Soardi in regia universitate tautionibus duabus De romano Pontifice, num. 15. ..Anno tantum 1682, inquit, no­ rinensi prof, in opere quod duobus volu­ vos de romanorum pontificum infallibili- minibus in 4. complexus est : De suprema tate sensus induit clerus gallicanus, et ab romani Pontificis auctoritate hodierna ec­ clesiae yallicanae doctrina, Avenione 1747, avita suorum doctrina deflexit, dum solemnem de ecclesiastica potestate declara­ ubi postquam in erudita praefatione osten­ tionem in comitiis generalibus edidit. . . dit hanc semper inhaesisse ecclesiae galliEn primam antiquae doctrinae de rom. canae sententiam de pontificia in decretis pontificum infallibilitatc desertionem, pu­ dogmaticis infallibilitatc, documentis omni­ genis in priori parte demonstrat, etiam ab blico cleri nomine solemniter faciam. . . . En vera certaque mutatae solemniter hoc ann. 1680 usque ad aetatem suam strenuos semper assertores et vindices avitae doctri­ in capite sententiae epocha.·' Amplissimis nae in ecclesia gallicana viguisse. Hoc vero saeculorum omnium documentis a tota quoque gallicana ecclesia, et ab academia opus denuo recusum est paucos ante annos parisiensi ad ann. usque 1682 deductis avi­ Moguntiae ac Pio VII. immort. mem. nun­ tam hanc nobilissimae illius ecclesiae do­ cupatum. Cf. etiam Corn. De Maistre Du Pape, livr. I. chap. 1. ctrinam constanter perseverasse evincit. Nec 3I) Epist. CVI. edit. Baller, ad Anatominus luculenter id ipsum ostendit card. lium episc. constantinop. cap. 5. Orsi op. cit. lom. U. lib. IV. cap. 17 seqq. 382 , .. liquet et ex eorum dictis et ex eorum agendi ratione; alioquin numquam potuissent publicam rom. pontificis de iide doctrinam uti regulam certam assignare qua orthodoxi ab hétérodoxie . vera a falsa doctrina secernerentur, prout ipsi fecerunt. 757. Ad 2. A'. Siquidem eum de Petro loquuntur patres, de eo disse­ runt quatenus primas, caput et fundamentum ecclesiae suae a Christo con­ stitutus est; eum vero ex patrum traditione haec eadem auctoritas competat jure divino ejus successoribus, consequitur ex eorundem doctrina etiam Petri successoribus eas competere praerogativas, quae in gratiam primatus et ad­ nexi muneris Petro fuerunt communicatae. 758. Sic etiam: loquuntur interdum patres de ecclesia catholica, qua­ tenus in petrae soliditate fundata est, C. independenter ab illo solidissimo fundamento, AT. ut patet ex ipsorum locutionibus: nam indidem ipsi colligunt ecclesiae in tide inconcussam stabilitatem. 759. Demum patres loquuntur de ecclesia seu cathedra romana qua- . tenus episcopos habet successores Petri. C. alio sensu, A. Illa enim ratione seposita, a reliquis ecclesia romana non distingueretur. Quaecumque enim sunt privilegia quibus romana fruitur ecclesia, ea, praesertim vero fidei fir­ mitas, ob quam patres mirifice illam extollunt, unice a Petro ejusque suc­ cessoribus derivant. 32 760. Ad 3- A’. Hoc enim est effugium excogitatum ad eludendam tra­ ditionis vim: concipi autem nequit quomodo possint pontifices singuli ex cathedra errorem in fide credendum ecclesiae proponere, et tamen in eorun­ dem pontificum serie fidei indefectibilitas permaneat. 33 Deinde, non solum seriei sed pontificibus singulis munus incumbit confirmandi fratres in fide, 3a) Auctores omnes, qui hoc de argu­ mento scripserunt adversus gallicanos, ejus­ modi distinctionem non ita pridem invectam inter rom. pontificem et ecclesiam T sive sedem aut cathedram romanam, perinde ac si ecclesiae, aut sedis aut cathedrae romanae fides indefectibilis sit, non item vero fides etiam ex cathedra definita a rom. pon­ tifice, nisi constet eam conformem esse fidei ecclesiae romanae, hanc distinctionem, in­ quam , expunxerunt, et jure merito; siqui­ dem ideo ecclesiae romanae fides indefectibilis est, quia profitetur eam fidem quam Petrus ejusque successores ecclesiae uni­ versae primates professi sunt et profitentur. Hae enim causa sublata, potuisset ac pos­ set fides rom. ecclesiae deficere, uti de­ fecit in ecclesia antiochena et alexandrina. s3) Circa hoc Bossueti effugium legen­ dus omnino est Corn, de Maistre in op. Du Pape, livr. I. chap. 11. ubi inter ce­ tera scribit: ..C’est â peu près comme s’il (Bossuet) avait dit que. tous les empereurs romains doivent être considérés comme la personne d’Auguste continuée; que si la sagesse et l'humanité ont paru quelquefois trébucher sur ce trône dans les personnes de quelques uns, tels que Tibère, Néron, Caligula, etc. on ne sauroit dire néanmoins qu’elles aient jamais manqué entièrement. puisqu’ elles dévoient ressusciter bientôt dans celles des Antonin, des Trajan, etc.“ At­ que ut alibi observat, series pontificum esset infallibilis etsi pontifices singuli pos­ sent haeretici esse. Cf. De C église galli­ cane, livr. II. chap. 12. scilicet pontifices in Bossueti hypothesi in abstracto essent infallibiles, fallibiles vero in concreto. 383 cum vero in hunc finem Christus dotem illis infal libilitatis contulerit, patet aut nullis aut singulis illam competere. 34 761. Ad 4. Λ’. Ad effatum vero Leonis Magni D. Aliud sunt sedes aliud praesidentes, quatenus sedium jura non pendeant ex meritis aut deme­ ritis personalibus praesulum pro tempore sedentium, C. quatenus jura se­ dium non competant praesidentibus, A’ Profecto aliam in hoc effato non fuisse mentem s. Leonis patet ex ejus scopo, nimirum sartos tectosque custo­ diendi nicaenos canones , qui sua cuique sedi jura servanda praefinierant, neque sinebant, ut ob personalem Dioscori impietatem secundae sedis jus adimeretur alexandrinae et in constantinopolitanam transferretur. 35 Ceterum non pro sede romana, sed pro Petro ejusque successoribus rogavit Christus ne deficerent in fide, et sic in ea fratres confirmare possent. 762· Ad 5. iV. Haec enim merae urbanitatis officia patrum gravitatem dedecent; alioquin idem posset de eorum dici testimoniis quibus rom. pontifi­ cum primatus adstruitur. Ecquis praeterea dixerit conc. oecumenicorum cphesini, chalcedonensis et constantinopolitani III. acclamationes, atque Hormisdae formulae subscriptionem sapere officiosam urbanitatem? 763. II. Obj. Facta quae occurrunt in antiquitate, componi nequeunt cum adserta pontificis infallibilitate. Etenim 1. ex iis constat editas a rom. pontificibus definitiones numquam irreformabiles existimatas esse, donec ad eas accesserit consensus ecclesiae sive dispersae sive in conciliis congrega­ tae, ut patet ex iis quae scribit s. Leo ad Theodoretnm: Quae nostro prius ministerio definierat Deus, universae fraternitatis irretractabili firmavit assensu™ , qui praeterea subdit: Sic summorum servatur auctoritas, ut in nullo inferiorum putetur imminuta libertas. 3 7 Ergo duo exinde explorata sunt : ac primo ante concilii confirmationem dogmaticas pontificum sanctiones irretractabiles non esse; secundo ante ejusmodi assensum, liberum examen esse pontificiarum definitionum, ut eis quis possit assentire aut ab eis dis­ sentire; quae de infallibili judicio nefas est dicere. 2. Exinde factum est, ut passim celebrarentur concilia ad ea ipsa infallibili ac irretractabili aucto­ ritate definienda, quae prius fuerant a pontificibus definita, 3. atque ut a pontificiis definitionibus provocaretur ad concilium generale. 4. Sane nisi ita se res haberet, concilia oecumenica non solum haud essent necessaria, sed 3<) Certe s. Augustinus in Ps. coni. Pari. Donati cum scripsisset: «Numerale sacerdotes vel ab ipsa Petri sede, et in ordine illo patrum quis cui successit vi­ dete," subdit: «Haec est petra, quam non vincunt superbae inferorum portae," perinde ac si diceret: In hoc successionis ordine nullus donatisla episcopus invenitur, si enim vel unus donalislarum erroribus in­ quinatus re periretur, satis fuisset ad seriem illam vitiandam. Cf. Balicrin. op. cit. De vi et ral. prini, cap. 15. §. 5. n. 20. 3S) Prout contendebat Anatolius, quem acriter arguit hac epistola s. Leo. 3β) Epist. CXX. ed. Baller, cap. 1. col. 1219. ”) Ibid. col. 1120. prorsus inutilia , cum sine tot opum, rerumquc publicarum dispendiis et incommodis a solo rom. pontitice posset infallibili ac irretractabili auctoritate dirimi quaestio. Ergo. 764. R. X .1. Ad 1. prob. vero, admissa s. Leonis auctoritate, ad 1. se­ quelam D. Si hic irretractabilis assensus afficiat dogmaticam s. Leonis defini­ tionem, Tr. si afficiat patres chalcedonenses, X. Jam vero irretractabilem hunc assensum non afficere pontificiam definitionem, ceteris omissis S8, aperte constat ex iis ipsis quae objiciuntur verbis: Quae Deus nostro prius mini­ sterio definivit, alioquin absurde deberemus admittere posse retractari quae a Deo definita sunt. Itaque insequentibus verbis: Universae fraternitatis irretractabili firmavit assensu, s. Leo patrum chalcedonensium significavit assensum, quem irretractabilem evasisse affirmat ob illorum adhaesionem pontificiae definitioni, cum tota irretractabilis vis decretorum concilii gene­ ralis. in his potissimum quae ad fidem pertinent, ab unitate pendeat cum apostolica romanae sedis fide. Sane si vi sua definitiones conciliorum etiam generalium irretractabiles essent, frustra patres chalcedonenses efflagitassent pontificiam confirmationem, ut irretractabilia fierent eorum decreta, prout eos fecisse novimus. 39 765. Ad alteram sequelam pariter D. Liberum esse examen confirma­ tivum, C. dubitativum seu in ordine ad assensum vel dissensum, N. Quae ut intelliganlnr animadvertendum est, vix prolata ac lecta in Act. IL conc. , chalcedonensis epistola s. Leonis, a patribus universim acclamatum esse : Anathema ei, qui ita non credit. Petrus per Leonem ita locutus est. 4 ° tur examen quod in gratiam episcoporum illyricianorum et palaestinensium sub finem ejusdem actionis permissum est de s. Leonis epistola, non potuit esse dubitativum cum libertate assensus vel dissensus, sed confirmativum plane fuit, ut qui dubitabant docerentur. 41 Eo vel magis quod de examine ageretur epistolae per subscriptionem episcoporum ab universa ecclesia jam receptae, uti constat ex s. Leonis epistolis 4 2, et approbatae, uti vidimus, per ■ ' 4h) Etenim s. Leo quamvis induisent Marciano ul Chalcedone celebraretur conci­ lium , monuit tamen imperatorem epist. LXXXII. cit. ed. ..Ne cujusquam procaci imprudentiquc versutia quasi ile incerto quid sentiendum sit, sineril inquiri, nec ctijusmodi sit fides tenenda, esse tractan­ dum, sed quorum precibus, et qualiter an­ nuendum." Et in aliis litteris, ep. nempe XC. eundem principem rogavit ne patere­ tur fidem quasi dubiam in synodo retra­ ctari. Idem repetit epist. XCIII. cap. 2. et ep. XCIV. Λ9) Cf. Ballcrin. tum in op. cit. cap. 13. n. 69. tum in not. 2. ad cit. epist. Leonis ad Theodorelum. '°) Apud Harduin. Acta conc. tom. IL coi. 306. ■“) Ibid. col. 307. ' *’) Nempe epist. cit. ed. LXXXVIII. ubi cap. 1. haec expresse habet s. Leo: ..Epistolam nostram, quam ad sanctae me­ moriae Flavianum de hac re plenissimam misimus, quamque ecclesia universalis amplectitur." Eadem repetit ibid. cap. 3. item in epist. XC1. ejusdem concilii acclamationes, quae proinde juxta adversarios irreformabilis jam erat. 766. Ad 2. N. Cum ex modo dictis aliud sit liberum examen confirmativuin, aliud vero dubitativum cum libertate assensus vel dissensus, quod numquam permissum est circa dogmaticas rom. pontificum definitiones etiam ante omnem ecclesiae consensum. Caelestinus enim, Leo M., Agatho epistolas suas miserunt ad concilia ephesinum, chalcedonense, et constantinopolitanum III. veluti normam quam sequerentur haec concilia, caventes expresse in mandatis quae suis legatis dederunt, ne quidpiam in iis quae ibi de fide continebantur immutari paterentur. 43 44 767. Ad 3. D. Ab haereticis seu sectariis, C. a catholicis, N. Si enim novatores excipias, nullos in tota antiquitate reperies, qui a damnatione per rom. pontificem lacta ad concilium oecumenicum appellaverint. Quae vero adduci solent exempla vel s. Cypriani, vel quartodecimanorum, non sunt de causis dogmaticis, aut saltem uti dogmatica spectata non fuerunt.45 768. Ad 4. D. Si cogerentur concilia ad intrinsecam pontificiis dogma­ ticis decretis vim conferendam, C. si ad auctoritatem extrinsecam adjicien­ dam, ita poscentibus rerum adjunctis, A7. Dogmaticae enim rom. pontificum definitiones totam vim eamque coactivam ex se habent, adeo ut nemo vere catholicus iis obsistere possit aut refragari. Verum cum novatores eis con­ tumaces obsistunt, turbas movent, incautos decipiunt, opus praeterea est ut 43) Cf. card. Orsi op. cit. De irrefor­ mabili rom. Pontificis judicio, tom. I. part. I. ubi copiose ac ineluctabili prorsus ratione ostendit examen quod interdum per­ missum est de iis quae antea circa fidem definita jam fuerant a rom. pontificibus, nullo modo adversari irretractabili eorum dogma­ tico judicio. Affert enim luculentissima exempla decretorum dogmaticorum quae ab oecumenicis synodis jam lata fuerant, quaeque propterea uti irreformabilia ab omnibus catholicis semper habita sunt, et tamen fuere in aliis subsequentibus con­ ciliis iterum examini subjecta; nemo autem dicet ejusmodi examine quidpiam detractum fuisse priori firmitati quam jamdiu eadem obtinerent, nec posse vocari istud examen dubitativum. Cf. praesertim cap. 15. art. 1 et seqq. qui propius ad rem nostram refe­ runtur. Item cap. 17. art. 1 seqq. tum part. II. cap. 37. art. 1. nec non Ballerinios in nota 14. ad cit. epist. ad Theodorei, in hac ipsa quae Abjiciuntur verba. Hoc examen a Ballerinio vocatur revisionis. Perrone, Praelectionis Iheolog. II. ■*5) Cf. quae de hoc argumento scripsi­ mus in Tract. De Sacram, in genere, cap. 3. Prop. I. η. 121. Ceterum huic etiam dif­ ficultati aptare possumus quod cl. comes de Maistre respondebat Bossueto : ..Bossuet veut-il nous prouver la nouveauté de celte doctrine (de l’infaillibilité)? Qu’il nous as­ signe une époque de Γ église, où les dé­ cisions dogmatiques du saint Siège n'étaient pas des lois; qu'il efface tous les écrits où il a prouvé le contraire avec une lo­ gique accablante, une érudition immense, une éloquence sans égale; qu'il nous in­ dique surtout le tribunal qui examinait ces decisions et qui les reformait. Au reste, s'il nous accorde, s'il nous prouve, s'il nous démontre que les décrets dogma­ tiques des souvrains Pontifes ont toujours fait loi dans l'église, laissons-le dire que /λ doctrine de ΐ infaillibilité est nouvelle : qu'est-ce que cela nous fait?" Du Pape livr. I. chap. 1. in fine. 386 concilia interdum convocentur, quo ex multorum collatis suffragiis, atque solemni adhaesione ad pontificiam definitionem magis patescat totius ecclesiae catholicae fides, ac vel contumaces facilius ad unitatem revocentur, vel solemnius eorum pervicacia damnetur. Experientia tamen ostendit eos omnes, qui fidem et subjectionem pontificiis dogmaticis sanctionibus detrectarunt, eandem detrectasse oecumenicorum conciliorum decretis. Accedit, quod pon­ tifices ipsi identidem ejusmodi conciliorum convocationem efflagitaverint ut medium idoneum ad quaestiones implexas ac difficiles tutius discutiendas. Nec enim sive rom. pontificis, sive concilii oecumenici infallibilitas media excludit ad veritatem de qua agitur assequendam, quippe, ut alias diximus, non per modum infusi doni, sed per modum praesidii, sive ut ajunt adsistentiae, Deus illam promisit. 769. III. Obj. 1. Christus infallibilitatem contulit ecclesiae universae·, ergo ab ea unice est exquirenda vera fides, et ab ejus consensu irretracta­ bile fit pontificium dogmaticum decretum. 2. Nec obest tenendam esse fidei unitatem cum rom. pontifice, quandoquidem in decisis ea teneri debet neces­ sario, non autem in decidendis. 3. Alioquin non intelligitur quomodo censeri et haberi non debeant ut haeretici. etiam ante consensum totius ecclesiae, qui refragantur dogmaticis pontificum definitionibus, si hae reipsa infallibiles essent. 4. Satius proinde erit externam obedientiam provisorie, ut ajunt, exhibere, ne unitas proscindatur, donec scilicet aut ecclesia non reclamet, aut assensum tacite vel expresse praebeat pontificiis dogmaticis definitioni­ bus: 5. absurdum quippe est affirmare quempiam teneri ad assensum inter­ num praestandum definitioni dogmaticae, quae proponitur ab ea auctoritate cujus infallibilitas de fide non constat; 6. praesertim cum minime compertum sit utrum pontifex ad dogmaticas suas edendas constitutiones consuluerit tra­ ditionem ecclesiae romanae. cardinales, clerum, atque alia subsidia adhi­ buerit, quae tamen necessario adhibenda sunt, ut ex cathedra dici possit edita definitio. Ergo. 770. Resp. ad 1. D. Cum Petro et mediante Petro ejusque in primatu legitimo successore rom. pontifice, C. sine Petro ac immediate, N. Ideo enim ex dictis portae inferi non sunt praevaliturae adversus ecclesiam, quia haec fundata est supra firmam petram. quae Petrus est pro quo Christus speciatim etiam oravit. ut in fide confirmaret jugiter ac semper ecclesiam, quam ejus curae commisit. Haec est oeconomia circa infallibilitatem ecclesiae. Numquam Christus, ut alias animadvertimus, aut hanc aut alias prae­ rogativas ecclesiae suae nisi cum Petro ac dependenter a Petro largitus est. 771. Ad 2. D. In decisis et in decidendis, C. in decisis tantum, iV Alioquin nihil Christus speciali ratione contulisset Petro ejusque successori­ bus, quod caeteris aeque non fuisset commune. Major difficultas non i» ad­ haesione ad decisa seu definita consistit. sed in adhaesione ad decidenda 387 5 circa quae fidelibus debet tuto innotescere cui parti ex pluribus inter se disceptantibus adhaerendum sit, ne decipiantur. Sane s. Hieronymus Damasum, s. Augustinus Innocentium, s. Cyrillus alex. Caelestinum, aliique omnes non in decisis sed in decidendis apostolicam sedem consuluerunt. Romani ipsi pontifices in suis decretis aut synodicis ad concilia, non decisa sed de­ cidenda proposuerunt, iisque ut suis sese conformarent decretis interminaverunt. His addimus novam oriri nunc temporis obligationem adhaerendi doctrinae ecclesiae romanae seu rom. pontificis ex ratione apostolicitatis, postquam scilicet reliquae ecclesiae apostolicae perierunt praecise ex defectu illius adhaesionis quam tenere debebant cum ecclesia romana. 4 5 Cum enim ecclesia haec sola superstiterit ex proprie dictis ecclesiis apostolicis, jam ab ecclesiis omnibus ad eandem recurrendum est ecclesiam ut hauriant doctri­ nam apostolicam, utque per participationem apostolicitatis nota perfruantur. 772. Ad 3. D. Si ejusmodi infallibilitas pontificia certa esset apud omnes certitudine fidei, C. si certa tantum sit certitudine quae exurgit ex vi demonstrationis, A’. Cum enim adhuc impune inter catholicos ipsos quae­ stio haec agitetur, nullaque expressa seu formalis circa eam prodierit defi­ nitio, inde fit, ut non statira veluti formales haeretici declarentur refractarii, donec ad pontificiam definitionem tacitus aut expressus ecclesiae consensus accesserit. Cum enim hic accesserit, ex unanimi catholicorum doctrina, eifugium quodlibet intercipitur. Ceterum contumaces illi jam rei sunt coram Deo et coram ecclesia, atque ob agitatam hanc controversiam sola requiritur formalis declaratio ut abscindantur a totius ecclesiae corpore in foro externo.4 7 773. Ad 4. xV. Ejusmodi externa observantia ac obsequium sine sincero et. interiori mentis assensu turpis esset hypocrisis et simulatio merito ab ipso clero gallicano damnata in jansenianis cum hi celebrem, quem vocant, casum conscientiae proposuerunt. 48 Profecto unitas fidei, qua ex apostolo *e) Etenim ex celebri regula quam tra­ didit Tertullianus in lib. De Praescriptioni­ bus quaerenda est vera Christi doctrina in ecclesiis matricibus sive apostolicis, quae scilicet habuerunt auctores apostolos, ac praecipue in romana ecclesia >.cui totam doctrinam apostoli cum sanguine suo pro­ fuderunt, “ ut idem loquitur ibid. cap. 36. et ad quam necesse est omnem convenire ecclesiam, ut ait s. Irenaeus. Cum igitur ceterae omnes apostolicae ecclesiae defece­ rint, restat ut a romana sede, quae sola hactenus in vera Christi fide superstes per­ manet, per numquam interruptam pontifi­ cum suorum seriem perquirenda sit evangelicae doctrinae veritas, ct cum ea neces­ sario sit fidei unitas conservanda a reliquis ecclesiis, quae ab ea sola possunt aposto­ licam fidem derivare ex Tertulliani principio. Porro si rom. pontifices errare possent in definitionibus dogmaticis, dum eas ceterae ecclesiae exquirunt, nonne in errorem tra­ herentur ineluctabilem, cum haec unica eis via suppetat sive ad apostolicam doctrinam certo habendam, sive ad apostolicitatis no­ lam conservandam? Cf. de hoc argumento card. Gerdii in op. cit. Esame de' moliri della opposiz. alia Dolia Auctorem fi­ dei, sez. II. art. IV. opp. cd. rom. tom. XIV. ■* 7) Hoc argumentum egregie evolvit Petrus Ballerinius in toties laudato opere De vi et ratione primatus, cap. 14. §. 4. ,s) Hoc declararunt episcopi galli, dum aperto professi sunt in litteris ad lunoeen- * 25 (Λ 388 captivatur omnis intellectus in obsequium Christi4 9, praeter externum obse­ quium interiorem assensum exposcit, ut omnes in rebus fidei idipsum invicem sentiamus, ct idipsum dicamus omnes 50 ; quapropter sine interiori hoc mentis obseqtiio fidei unitas servari nullatenus potest. Absonum porro est ubi de fide agitur praestare assensum provisorium. Hoc effugium patribus nostris plane ignotum fuit. 51 774. Ad 5. D. Si praeterea auctoritas illa jus non haberet cogendi ad interiorem assensum et obedientiam dogmaticis suis definitionibus, Tr. vel C. si jus istud divinitus habeat, Ύ. Porro adversariis ipsis fatentibus, et con­ stanti ecclesiae praxi suffragante, fideles omnes tenentur ex Christi institu­ tione obedire ecclesiae capiti de fide aliquid solemniter decernenti; cum vero ex dictis ejusmodi obedientia, ut vera sit, debeat esse ex corde, in­ terior scilicet et sincera, ’patet, quod quamvis de fide^ aperte non sit rom. pontificem infallibilitate pollere, omnes tamen cogi ad assensum interiorem dogmaticis pontificiis definitionibus praebendum : eo vel magis quod infallibilitas ista morali certitudine constet, et ex hac ipsa interioris obsequii obli­ gatione qua fideles omnes, juxta ipsos adversarios, adstringuntur ad dogma­ ticas pontificias constitutiones amplectendas, nos eruamus argumentum ad eam infallibilitatem evincendam. 52 Si de fide esset hic articulus, jam illico formales haeretici atque ab ecclesia extorres hoc ipso essent quicumque illis definitionibus refragarentur. tium X. datis anu. 1653. die 19. Julii, dog­ matica sedis apostolicae decreta: ..Divina aeque ac sumina per universam ecclesiam auctoritate niti, cui Christiani omnes ex of­ ficio ipsius quoque mentis obsequinm prae­ stare tenentur / cumque casus conscientiae prodiisset, quo pontificiis decretis obedientiae nomine debitum asserebatur externum quidem obsequium, non vero assensus in­ ternus, insurrexerunt illico gallicani prae­ sules, praecipue vero Bossuetus et card, de Noailles, remque ad apostolicam sedem detulerunt, ac die 14. Julii 1705 prodiit constitutio Vineam Domini Sabaoth . qua declaratum est. obedientiae, quae constitu­ tionibus rom. sedis debetur, non satisfieri obsequioso, ut auctores casus vocabant, silentio, nec licere professionem ore vel scripto edere, si discordet a sensu et obse­ quio cordis, in quo sita est vera ortho­ doxi hominis obedientia. Ecclesia gallicana universa eam statim suscepit consti­ tutionem, ac in omnibus dioecesibus publi­ candam curavit. Cf. op. cit. cap. 13. n. 75. <’) IL Cor. X. 5. 10) Rom. XII. 16; I. Cor. L 10. 5I) Hujus provisorii assensus inventor fuit Febronius, dum scripsit definitionibus judiciisque dogmaticis rom. pontificum ob­ sequendum esse provisorie, saltem non dogmatizando contrarium quamdiu non re­ clamet ecclesia, apud Ballerin. in Append, de infallibilitate Pont. Prop. V. n. 3, 4. Exinde profluxit illud quod Schenkl §. 234. vocat jus quo fruitur rom. pontifex edendi decreta dogmatica procisoria. Ita decipi­ untur homines! Provisorie possemus men­ tis et cordis obsequio adhaerere errori in fide idque ex praecepto Christi, donec ab eo abduceremur per examen episcoporum, qui ad sanam et catholicam doctrinam rom. pontificem revocare possent. Ecquis devo­ ret haec absurda? i2) Alioquin difficile omnino est, ne im­ possibile dicam, conciliare ejusmodi obli­ gationem adhaerendi mente et corde rom. pontificum dogmaticis decretis cum illorum sententia qui tenent, rom. pontificem docen- 389 775. Ad 6. D. Si praerogativa infallibilitatis non esset adnexa prima­ tui Petri ac successorum ejus, C. secus, N. Jam vero ideo a Christo Pe­ trus ac successores ejus in bonum ecclesiae infallibilitate praediti sunt, quia primatum eis contulit. Cum autem primatus personalis sit, consequitur, non ab ecclesia romana pendere pontificum inerrantiam, sed e converso omnia privilegia quibus fruitur romana sedes, a Petro ejusque successoribus in eam dimanare. Per ipsos fidelibus patefit vera ecclesiae romanae traditio, nec ulla nos necessitas urget inquirendi in media quibus usus sit aut uti debeat rom. pontifex ad solemnes suas dogmaticas definitiones edendas; alioquin semper eludi possent. propositio m. Idipsum confirmatur ex facto ipso rom. pontificum, quorum neminem in dogma ticis decretis errasse ostendi potest. 776. Perperam hactenus adlaboratum a nobis esset in adstruenda rom. pontificis infallibilitate, dum ex cathedra quidpiam de fide esse decernit; nisi simul ostenderemus facto ipso perpetuo et constanti numquam rom. praesules in suis dogmaticis constitutionibus in errorem contra fidem di­ lapsos ësse. Si enim vel unicus ejusmodi error deprehenderetur, appareret omnes adductas probationes in nihilum redactum iri. Huc propterea demum debuimus animum nostrum appellere, uti evinceremus verissime scripsisse s. Agathonem pontificem quod: Ejus vera confessio a Patre de coelis est re­ velata, pro qua a Domino omnium beatus esse pronuntiatus est Petrus: qui et spiritales oves ecclesiae ab ipso Redemptore omnium terna commendatione pa­ scendas suscepit: cujus annitente praesidio, haec apostolica ejus ecclesia numquam a via veritatis in qualibet erroris parte deflexa est: cujus auctoritatem, utpote apostolorum omnium Principis, semper omnis catho­ lica Christi ecclesia et universales synodi amplexae. 1 Quod vero numquam factum esse usque ad aetatem suam pronunciavit Agatho, ut nempe deflexa fuerit apostolica sedes a via veritatis in qualibet erroris parte, insequentibus saeculis numquam pariter contigisse exploratissima res est, quamque osten­ dere aggredimur. leni ex cathedra universam ecclesiam er­ rori contra fidem obnoxium esse. Quo­ modo haec inter se adversarii componere valeant, profiteor me vere assequi haud posse. Addo in praxi numquam licite ob­ sistere quempiam posse pontificiis dogma­ ticis judiciis, sub obtentu quod ecclesia juridice contradicere queat pontifici sic de­ finienti. Nam hic casus est impossibi- lis, cum ecclesia universa semper adhaese­ rit et adhaereat atque adhaesura semper sit unitatis fidei centro, et ecclesiae unice aposlolicae, seu rom. pontifici capiti suo. Pro­ pterea qui refragantur, hoc ipso se rebel­ les ac refractarios patefaciunt ‘) In epist. ad imp. Constant, apud Harduin. /Ic/rt cone. tom. III. col. 1079. Γ- 390 777. Cum vero negativa potius sit ejus probatio, quae tota sistit in erroribus fidei adversantibus diluendis, quibus rom. pontificum nomen aspergi solet, nonnulla praemittenda sunt ut dicendis lumen affulgeat. Quandoqui­ dem vero non do quibuslibet erroribus quaestio est. sed de iis tantum qui in decretis dogmaticis ex cathedra emissis, dum scilicet pontifices universam docerent ecclesiam, iis exciderint, duo efficiant adversarii necesse esset ad pontifices ex cathedra loquentes erroris insimulandos. Deberent primo osten­ dere errorem objectum ita certo fidei errorem esse, nulla ut possit apta in­ terpretatione purgari: secundo esse praeterea errorem definitionis dogmaticae, seu definitionis ex cathedra latae. Alterutrum enim si desit, multo vero magis si neutrum comprobetur, nulla poterunt ratione adversarii infallibilita­ tem, quam pontificibus summis adstruebamus, appetere. Porro cum nullus sit penitus error ex tot quorum ab adversariis incusantur pontifices, in quo modo una, modo altera ex recensitis conditionibus, modo etiam ambae non desiderentur, jure concludimus, nullo modo ostendi posse aliquem pontificem in dogmaticis decretis errasse. 778. Priusquam expendamu errores rom. pontificibus impactos, ani­ madvertimus horum catalogum ab initio satis prolixum contextum fuisse ab adversariis pontificiae auctoritatis 2 ; deinde valde imminutum. donec con­ tractus est ad duos vel tres tantum. videlicet ad Petri lapsum tum negavit Christum ad lapsum item Liberii, ac demum Honorii. 3 Jam vero ex his iterum seponendi sunt lapsus s. Petri et Liberii; si quidem in lapsu Petri nulla data fuit definitio fidei cum neque ecclesia fuerit tunc temporis solemniter instituta, nec primatus actu collatus s. Petro, sed solum promissus. ’) Eum vide apud Bellarminum De rom. Pontif. lib. IV. cap. 8 seqq. Magdeburgenscs in solo s. Petro quindecim lapsus enu­ merarunt. et ita porro in insequentibus rom. pontificibus. 3) Sane Bossuelus in celebri sermone De ecclesiae unitate quem habuit ad co­ mitia cleri gallicani die 9. Novemb. 1681. ad unum vel duos pontifices revocat nu­ merum eorum, qui contra morem omnium praedecessorum per vim aut per subreptio­ nem non defenderint constanter, aut non eatis aperte explicaverint doctrinam fidei. Sed juverit textum ejus vere pulcherrimum in medium afferre : »C’ est cette éelise romaine, inquit, qui, enseignée par saint Pierre cl ses Successeurs, ne connoit point d hérésie. . . Les hérésies ont pu y pas­ ser, mais non pas y prendre racine. Que contre la coutume de tous leurs prédéces­ seurs, un ou deux Souverains Pontifes, ou par violence, ou par surprise, n’aient pas assez constamment soutenu, ou assez pleinement expliqué la doctrine de la foi; consultés de toute la terre, et répondant durant tant de siècles à toutes sortes de questions de doctrine, de discipline de cé­ rémonies . qu une seule de leurs réponses se trouve notée par la souveraine rigueur d'un concile écuménique; ces fautes parti­ culières n’ont pu faire aucune impression dans la chaire de saint Pierre. Un vais­ seau qui fend les eaux n" y laisse pas moins de vestiges de son passage. . . . Ainsi Γ église romaine est toujours cierge; la foi romaine est toujours la foi de I'église : on croit toujours ce qu’on a cru; la même voix retentit partout; et Pierre demeure dans scs Successeurs le fondement des fidèles. C’est Jésus-Christ, qui l’a dit; et le ciel et la terre passeront plutôt que su parole. · Opp. cit. ed. tom. XV. pag. 501 seq. __ — 391 in cujus gratia hac infallibllitatis dote praeditus est ipse ac successores ejus.4 Quod vero ad lapsum attinet Liberii, praeterquam quod non agatur ibi do lidei definitione data ad universam ecclesiam, sed de lapsu personali per subscriptionem vi fraudeque extortam et quidem formulae syrmiensi, quae sensum catholicum praeseferebat, nunc, apud criticos exploratum est ejusmodi lapsum commentitium esse, aut saltem ita dubium, ut nullam ad­ versariis criminandi causam praebere possit. 5 Restat propterea unus Hono­ rius de quo suspicari possimus in errorem incidisse in suis ad Sergium epistolis. 779. Porro Honorium neque astu monothelitarum halhicinatum, neque rem dogmatice definivisse sic vindicamus. Ille in dogmate de duplici ope­ ratione ac voluntate errasse dicendus non est, qui aperte et expresse dupli­ cem in Christo pro duplici ejus natura asseruit operationem et voluntatem ; quique praeterea eadem illa usus est forma ad dogma hoc asserendum, quae tamquam catholica ab oecumenico concilio cum plausu excepta est. Rursum : ille definitionem dogmaticam dedisse dicendus non est, qui aperte profitetur se nolle quidpiam definire: atqui utrumque constat fecisse Honorium in ipsis epistolis ob quas accusatur. 780. Et sane quoad primum, decretoria sunt Honorii verba: ,.Quantum ad dogma ecclesiasticum pertinet . . . utrasque naturas in uno Christo uni­ tate naturali copulatas cum alterius communione operantes, atque operatrices confiteri debemus, et divinam quidem quae Dei sunt operantem et humanam quae carnis sunt exequentem 6;,c et iterum paulo post scribit: ,,Duas naturas, id est, divinitatis et carnis assumptae, in una persona Unigeniti Dei Patris, inconfuse, indivise et inconvertibiliter nobiscum praedicare propria operantes/' ’ Porro hanc fidei professionem commentario etiam addito descripsit Honorius 4) Mirum proinde esi potuisse adhuc santo Papa Liberio con note dei raeeogliarchiep. luronensem Aloysium M. de Bar­ tore in op. Raccolla di dissertazioni di ral in op. Défense des Ubertes de Γ église storia ecclesiastica per opera di Francangallicane et de Γassemblée du clergé tonio Zaccaria, Rom. 1794. tom. X. diss. III. de France tenue en JU82. Paris 1817. atque ejusdem Zaccaria S. J. Dissert, de pag. 327 seqq. ad ostendendam fallibilita- commentitio Liberii lapsu , quae prostat in teni rom. Pontificum afferre lapsum s. Petri, Thesauro Theologico Tom. II. part. Π. perinde ac si Petrus cum dixit ancillae ostia­ lib. I. opusc. VI. Quapropter vel ipse Bosriae non novi hominem istum, dedisset de­ suetus fassus est: -J’ai rayé de mon traité finitionem dogmaticam e.c cathedra quam De Ut puissance ecclésiastique tout ce qui nondum habebat. regarde le pape Libère, comme ne prou­ ') Cf. Slillingum, Acta Sanctor, torn. VL vant pas bien ce que je voulais établir.* mens. Septcmbr. die 23. De s. Liberia Cf. apud de Maistre, Du Pape, livr. I. Pupa Conf. Romae commentarius critico chap. 15. historicus a pag. 572 ad pag. 632. Item 6) Epist. II. apud iïarduin. Acta etc. Dissertaz. critico-st urica dell’abb. Pietro tom. III. col. 1354. Corgne tradotla dal franc, in cui si dimo stra insussislente la pretesa caduta dei 7) Ibid. 392 ex celebri dogmatica epistola s. Leonis ad Flavianum scribentis: ..Agit enim utraque forma cum alterius communione, quod proprium est; Verbo scilicet operante quod Verbi est. et carne exequentc quod carnis est." 8 Hoc autem testimonium eum prolatum esset in VI. synodo legati rom. sedis adjecerunt : ..Ecce, benignissime Domine. manifeste duas naturales operatio­ nes inconfuse et indivise in D. N. J. C. praesens sanctissimus praedicat Pater’;" nec ullus repugnavit nisi Macarius arcbiepiscopus antiochenus hae­ reticus monothelita. Quod si in s. Leonis testimonio manifeste catholicum dogma de duplici operatione continetur. cur non continebitur in testimonio Honorii, qui non solum eadem usurpavit verba, sed idem praeterea dogma clarius adhuc expressit? 781. Ad alterum vero quod attinet, non minus luculenta verba sunt quibus Honorius declarat se nolle edere fidei definitionem dicens: ..Non nos oportet unam vel duas operationes definientes praedicare." 10 Immo tantum abest ut voluerit Honorius detinire unam vel duplicem esse in Christo ope­ rationem, ut grammaticis id discutiendum reliquerit: .fütrum autem, inquit pontifex, propter opera divinitatis et humanitatis, una an geminae operatio­ nes debeant derivatae dici vel intelligi, ad nos ista pertinere non debent, relinquentes ea grammaticis." *1 Cum igitur Honorius professus sit se nihil definire, cum voces declinaverit unius aut duplicis operationis, patet ipsum noluisse dogmaticam dare definitionem. etsi concederemus dogmaticas esse ejus epistolas, quod alii forsan haud immerito inficiantur. 12 782. Cum igitur ex omnibus qui incusabantur pontificibus duo aut tres, fatentibus ipsis adversariis, supersint, qui cum aliqua veri specie in suspi­ cionem venire possint, et exploratum sit neque hos ipsos in dogmaticum er­ rorem lapsos esse, merito concludimus ex ipso facto evinci inerrandae dono praeditos a Christo esse rom. pontifices ex cathedra definientes. Nec enim absque divini praesidii munere fieri potuit, ut deficientibus ceteris apostolicis ecclesiis omnibus, sola romana sedes ex tot retro saeculis immota perstiterit. DIFFICULTATES. •1 · 783- I. Obj. Saltem Honorius ab errore dogmatico purgari nequit; etenim ipse t. epistolas dedit ad Sergium patriarcham constantinopolitanum. s) Ibid. tom. IL col. 294. ’) Ibid. tom. ΙΠ. col. 1063. >°) Epist. II. Ibid. col. 1354. '*) Epist. I. Ibid. col. 1322. I2) Cf. card. Orsi op. cit. De irreforma­ bili·, etc. Tom. I. part. L cap. 22. art. II. §. 5. Attamen Honorius est magnus, immo unicus gallicanorum Achilles, Bossuetus lapsum Honorii maxime urget. Nunc vero adeo eliquata res est Honorii causa, ut prae­ ter haereticos, uti Garnerius et Baluzius testantur, nullus jam fere sit, qui Honorio haereseos crimen impingat. Vel ipse Nata­ lis Alex, gallicanus acerrimus Diss. II. in saec. VU. prop. HI. statuit, Honorium ab haeresi tam vere excusari quam pie. Quid de ceteris rom. pontificibus dicemus quo­ rum accusatio longe levioribus argumentis innititur? 393 et proinde ad Cyrum patriarcham alexandrinnm, qui eo mediante eum quo­ que consuluerat in quaestione fidei, adeoquc dogmaticas. 2. In his vero epistolis probat consilium Sergii et Cyri de indicendo silentio profitentibus duas in Christo operationes. 3. Improbavit epistolam synodicam Sophronii patriarchae hicrosolymitani, quae lecta, et orthodoxa habita est in conc. oecumonico VI. 4. Ineptum esse judicavit sentire et promere unam aut du­ plicem esse in Christo operationem.13 5. Affirmavit se pari animo praedi­ care quod haereticus monothelita Sergius praedicabat, finem priori suae epi­ stolae his verbis faciens: ..Haec nobiscum fraternitas vestra praedicet, sicut et nos ea vobiscum unanimiter praedicamus.··' 14 6. Unam adstruxit in Chri­ sto voluntatem dum ait: ,.Unam voluntatem fatemur D. N. J. C.,: 15 7. Nec obest, formulam in specie catholicam Honorium usurpasse, cum exploratum sit eadem formula, iisdemque Leonis verbis usum esse Sergium monothelitam dum in epistola ad Honorium significavit se ad Hcraclium scripsisse ut per­ maneret „in attrita patrum doctrina, quam omnes consonanter confitentur. . . Unigenitum filium Dei, qui veraciter Deus simul, et homo est, eundem ope­ rari divina, et humana: et ex eo uno eodemque incarnato Deo Verbo, sicut jam sumus effati, inseparabiliter, atque indivise omnem divinam atque huma­ nam operationem procedere. Hoc nempe nos Leo Dei portitor instruit, mani­ feste perhibens: Agit enim utraque forma, etc. 16;:‘ nemo tamen propterea Sergium a monothelismo absolvet. Ergo. 784. Resp. N. A. ad 1. prob. D. Quin tamen epistolae illae dogmati­ cum decretum aut fidei definitionem exhibeant, uti ex dictis luculenter pa­ tet, Tr. secus, iV. Aliud autem est scriptum aliquod esse dogmaticum, aliud vero in ipso contineri dogmaticam definitionem. Alterum cum altero permi­ sceri nequit. 17 785. Ad 2. D. Probat consilium Sergii et Cyri de indicendo silentio ex inconsulta ac improvida oeconomia ab illorum vafritie deceptus, C. pro­ bat pravum ac subdolum eorum consilium in haeretico dogmate tradendo, quodque adhuc latebat, N. Argui enim nequit Honorius in sua agendi ratione cum illis occultis haereticis nisi nimiae credulitatis, atque, ut ajunt, bonae fidei, dum putavit illos sincere agere, quando impia moliebantur. 786. Ad 3. AT. Sed cum Honorius fallaci persuasione sibi adblandiretur l3) Epist. II. apud Hard. tom. cit. eoi. 1351. ·<) Epist. I. Ibid. col. 1323. ·») Ibid. col. 1319. ,δ) Ibid, in epist. Sergii col. 1318. 17) Non sine animadversione dimitten­ dum est, quod synodus VL quae saepe adeo dogmatica vocavit scripta Sergii, Cyri aliorumque, nusquam tamen loquens spe- ciatim dc Honorii epistolis eas dogmaticas dixerit. Hinc Nat. Alex, in cit. Diss, in Hist, eccles. saec. VII. prop. II. privatam vocat epistolam quam ad Sergium scripsit Honorius, quod ex professo ostendit Roncaglia in animadv. ad cit. Natalis disser­ tationem; quodque pariter praestitit Thomassinus diss. XX. in syn. sextam n. 8 seqq. 394 sese orientalibus pacem allaturum, si semel obtinuisset silentium circa voces unius aut duplicis operationis, eodem modo ac vetuit Sergio et Cyro quo­ minus unam praedicarent in Christo operationem, ita vetuit Sophronio ne adhiberet vocabulum duplicis operationis, ut ex ipsis ejus verbis elucet. 18 787. Ad 4. D. Ineptum esse judicavit sentire et promere duas opera­ tiones in ordine ad vocabula et praedicationem, C. in ordine ad veritatem catholicam, A. Etenim praeterquamquod incertum est utrum vox sentire quae ex versione graeca reddita est, reperiretur in originali latino quod periit, patet ex scopo Honorii conciliandae pacis per suppressionem vocabu­ lorum unius vel duplicis operationis, illam non ad rem ipsam, sed ad voca­ bula plane referri. Dogma enim catholicum de duplici operatione appertissime professum esse Honorium ostendimus: quamobrem qui fieri potuerit, ut ipse nunc ineptum censuerit sentire unam aut duplicem esse in Christo ope­ rationem ? 19 788. Ad 5- D. Quoad oeconomicum silentium. C. quoad haereticam illorum mentem. A. Ut liquet ex dictis et ex toto contextu, cujus prolata verba necessario inferunt silentium hactenus commendatum. 789. Ad 6. D. Unam adstruxit in Christo voluntatem humanam ad exclusionem pugnae inter carnem et spiritum, C. divinam et humanam, seu divino - humanam, N. Idque constat 1. ex verbis immediate insequentibus; pergit enim Honorius: ..Quia profecto a divinitate assumpta est nostra na­ tura, non culpa: illa profecto, quae ante peccatum creata est, non quae post praevaricationem vitiata. . . Nam lex alia in membris, aut voluntas diversa non fuit, vel contraria Salvatori. · 20 Constat 2. ex locupletissimis testibus, Joanne abbate, qui erat Honorio a secretis, ejusque nomine epistolam exara­ vit; Joanne IV. Honorii ab anni dimidio successore in apologia, ac s. Ma­ ximo martyre tum in disputatione cum Pyrrho, tum in epistola ad Marinum.21 790. Ad 7. D. Formulam catholicam et Leonis verba etiam usurpavit Sergius ad facilius decipiendum Honorium. C. eo quod catholice sentiret, N. Nihil porro est quod magis excuset Honorium detegatque vafritiem haeretici Sergii, quam ipsa agendi ratio ab isto erga illum adhibita. Cum enim ’*) Praeter allata Honorii verba, non minus clare quod contendimus evincunt quae pontifex profert, ut Sergio ac Sophronio suadeat repudiare novas voces, quae ..noscuntur, ut ipse loquitur, sanctis Dei ecclesiis scandala generare; ne parvuli aut duarum operationum vocabulo offensi, se­ ctantes nestorianos nos vesana sapere arbi­ trentur: aut certe si rursus unam operatio­ nem D. N. J. C. fatendam esse censuerimus, stultam eutychianistarum attonitis au­ ribus dementiam fateri putemur." Hard. loc. cit. coi. 1323. Apud 1 ’) Cf. Ballerin. De ci el rat. prim. cap. 15. §. 9. num. 35. in noL 1. •°) Apud Hard, loc, cit. col. 1319 et 1322- 21 ) Ci. quae scripsimus in Traci. De Incarnat, part. II. cap. 3. art. 4. prop. uu. n. 484 seqq. una cum adnotation. quae illuc referuntur. 395 desperaret se fucum ei facturum, ei haereticum quod intus latebat virus evo­ muisset, simulavit catholicam fidem, seque zelo catholicae ecclesiae permo­ tum , atque hinc, indicendum esse silentium ostendere Honorio nisus est. Quod vero dissimulabat cum Honorio, vaferrimus veterator patefaciebat Heraclio et Cyro. 22 Quid porro diversa haec Sergii agendi ratio cum Honorio ab ea quam idem sectatus cum ceteris est, significat, nisi quod probe sciret aliam prorsus Honorio inhaesisse mentem circa catholicum dogma a sua, quam propterea tegere sategit? Catholicus igitur Honorius et catholica mente fidem expressit·, contra vero Sergius fuit haereticus, et haeretica mente ca­ tholice locutus est. 791. II. Obj. Si ita se res habet, erravit ergo concilium oecumeni­ cum VI. quod 1. sexies damnavit Honorium, actione nempe XIII.·, eo quod ejus epistola ad Sergium dissentanea sit a patribus23, mentemque Sergii in omnibus sit secutus ac dogmata confirmaverit2 4 ; quod ejus epistola in unam eandemque impietatem cum scriptis haereticorum concurrat23: Act. XVIII. quod per eum perinde atque per alios daemon disseminaverit haeresim unius voluntatis et operationis 2 8 : ibid, quod praedicaverit unam volunta­ tem et operationem 27 ; et rursum ibid, quod secutus sit Theodorum, Ser­ gium, Pyrrhum etc. 28 2. Anathematizavit Honorium, ut haereticos reliquos quorum nomina e sacris diptycis expunxit, ejusque epistolas una cum scriptis Sergii, Pyrrhi etc. flammis addixit. Ergo. 792. Resp. N. A. Ad 1. prob. seu probationum seriem D. Ex his evincitur Honorium damnatum fuisse ob oeconomicam dispensationem suam, C. ob errorem in fide, V. Non aliud colligitur ex ejusmodi damnatione, quam quod Honorius perversis aliorum consiliis conniverit, non resistendo uti par erat, sed per imprudentem silentii jussionem malum fovendo. Hoc silentio abusi haeretici a dogmate catholico de duabus voluntatibus et operationibus Ul patet ex Eclhesi vulgata sub Heraclii nomine et auctoritate, cujus tamen verus auctor fuit Sergius. Eam cf. apud Baronium ad ann. 639. n. 9. qui integram exhibet, nec non ex ejusdem Sergii epist. ad Cyrum apud Harduin. loc. cit. coi. 1310. ,3) Apud. Harduin. loc. cit. coi. 1331. ’·) Ibid. col. 1334. ’4) Ibid. col. 1354. îe) Ibid. col. 1398. -7) Col. 1414. Locus hic difficilior vi­ detur; etenim postquam commemorati sunt a concilio Theodorus, Sergius, Honorius, aliique, prosequitur concilium : ..Omnibus haereticis anathema, qui praedicaverunt et praedicant, el docent ac docturi sunt unain voluntatem el unam operationem in dispen­ satione Jesu Christi Dei nostri, anathema.*· Ex quibus videtur colligi el Honorium do­ cuisse una cum ceteris unam in Christo voluntatem unatnque operationem. At diffi­ cultas evanescit si observetur cum Garncrio, eamdem unice oriri ex ratione inter­ punctionis. Nam anathema prius dicitur omnibus nominatiin recensitis; tunc adjecto puncto subditur: Omnibus haereticis anuthema. Iterum adjecto puncto: Qui prae dicaverint et praedicant etc. anathema : uti reipsa legitur cum hac ipsa interpun­ ctione apud Harduinum loc. cit. ”) Ibid. col. 1422. 396 populos sensim sine sensu abducere moliebantur. Igitur non haeresis asser­ tae sed fotae reus fuit; non consensionis cum haereticis, sed inconsultae dissimulationis. Cumque dote infallibili tatis in fide asserenda utpote eccle­ siae primas praeditus esset, non confirmavit fratres suos, juxta munus sibi a Christo Domino demandatum. Hanc stetisse concilio mentem in damnando Honorio, praeter Leonem Π. in epist. ad Constantinum imperatorem, ubi causam affert cur et ipse concilii sententiam confirmans anathematizet „et Honorium, qui, inquit, hanc apostolicam ecclesiam non apostolicae traditionis doctrina illustravit, sed profana proditione immaculatam maculari permi­ sit **;“ seu etiam uti scribit ad episcopos Hispaniae: ,,Qui flammam hae­ retici dogmatis non, ut decuit apostolicam auctoritatem, incipientem extinxit, sed negligentia confovit3 ° ;” praeter Leonem, inquam, testem habemus locu­ pletissimum imperat. Constantinum Pogonatum, qui assidue synodi actionibus interfuit, nec parum causam catholicam juvit. Hic porro cui optime per­ specta erat synodi mens, loquens de episcopis qui ecclesias perverse guber­ narunt: .,Hi sunt, inquit, Theodorus qui fuit Pharan episcopus; Sergius qui fuit nostrae a Deo conservandae regiae urbis antistes, ad haec et Honorius qui fuit antiquae Romae papa, hujusmodi haereseos confirmatory qui etiam sui extitit oppugnator.” 31 Ex quibus patet eum vocare confirmatorem hae­ reseos propter inconsultam oeconomiam, eumque praeterea arguere quod secum ipse pugnet, quia cum catholice reipsa sentiret in litteris , non iis tamen animis, quibus ad profligandam haeresim opus erat, et egit et locutus est.32 Certo si quis singula objecta concilii loca expendat, nec unum offendet in quo dicatur anathema Honorio eo quod unam docuerit in Christo voluntatem. 793- Ad 2- Responsio patet ex dictis. Receptum siquidem antiquitus fuit, ut haereticorum nomine significarentur tam haeretici proprie dicti, quam eorum fautores33; cum vero monothelitarum fautorem, etsi deceptus, se ex­ hibuerit Honorius, ideo a concilio ut haereticus damnatus est; ejus nomen e diptycis expunctum; scripta igni addicta eo quod ceteris exitium importa­ verint. Ita porro se gessit VI. synodus quia nullum peccatum est quod fidei catholicae quovis modo noceat in quod ecclesia animadvertere non possit. 34 *’) Apud Harduin. coi. 1475. 10) Apud. Labb. conc. tom. VI. coi. 1247. Licet haec ipsa jam dederim in Tract, cit. De Ineam. 1. e. Attamen ut plena hic haberetur de Honorii causa disceptatio , nec cogerem lectorem ad ea sibi comparanda ex illo tractatu , iterum illa hic in ejus com­ modum subjeci. ai) In Edicto apud Harduin. loc. cit. coi. 1447. 32) Cf. Joann. Garnerium S. J. in Ap­ pendice ad notas capitis II. libri Diurni rom. Pontificum, §. 6. n. 65 seqq. 33) Cf. Ibid. n. 69. 3 ·) Ex his patet necesse haud esse ad tuendum Honorium, ut confugiamus sive ad vitiata acta cone. VI. sive ad epistolas imperatoris et s. Leonis II. supposititias etc. uti nonnulli etiam ex recentiorihus fa­ cere consueverunt. Omnes enim petiliores 397 794. De ecclesiae ejusque supremo capite, romano pontifice, hactenus, Quanti autem interfuerit haec prolixius fortasse disseruisse tum alias, tum praecipue in reliquis quas proposuimus tractationis hujus partibus, quisque facile intelliget. critici, ut recte observat Roncaglia in Animadv. ad cil. Dissert. Nat. Alex, inaniter defendi Honorium fatentur ab haereseos nota illi inusta, ex ratione quod acta sex­ tae synodi ad nos adulterata pervenerint; quoniam hodie vix est, ut subdit card. Orsi 1. c. cap. 26, qui Honorium in sexta synodo reapse damnatum fuisse neget. Sane qui legerit Garnerium in cit. Appendice, sibi facile persuadebit, nullo modo de ejus­ modi adulteratione aut epistolarum sup­ positione vel tenuem suspicionem admitti posse. Qui plura cupit de Honorio, ac de rom. pontificis infallibilitale universim, adeat quas identidem commemoravimus optimo­ rum auctorum fontes, Non possumus tamen quin heic praecipue commendemus opus illud, quod hac ipsa de re Gregor i u s XVI. Pont. Max. quem diu sospi- tem incolumemque Deus servet, jampridem, dum in minoribus esset, evulgavit titulo: 11 Trionfo della santa Sede e della Chiesa contre gli assalti de novatori comballuti e respinti con le stesse loro armi, Roma 1799; quodque recens et pluries recusum, ac gallicc etiam, germanice, hispanice at­ que hollandice versum magnum ubique plausum excitavit. In hoc quippe opere praeclarissimus auctor ea logicae methodi severitate, ea argumentorum vi ac doctri­ nae copia pontificiam infallibilitatem, adver­ sus neotericos e janseniano grege, vindi­ cavit, ut rem plane confecerit. Ita nempe Gregorius XVI. quadraginta et amplius abhinc annis divinas sedis illius praeroga­ tivas strenue propugnabat, quae aeternae providentiae consilio ab eo, nil tale cogi­ tante, deinceps erat tenenda, ac tanta cum sapientia atque apostolici animi robore gu­ bernanda. TRACTATI S DE LOCIS THEOLOGICIS pag3 5 Lectori benevolo................................................. Prooemium............................................................ Sectio Prior. De Ecclesia Christi 8 CAPUT 1. De Christi ecclesiae institutione, et origine Prop. I. Christum ecclesiam instituit et fundavit, ut per eam et in ea sui cultores inediis idoneis essent instructi ad aeternam salutem sibi comparandam Prop. II. Ecclesia a Christo instituta anterior est quavis scriptura........................................................ CAPUT II. De Christi ecclesiae constitutione ARTICULUS I. De anima ecclesiae................................................... Prop. Omnes et soli justi pertinent ad ecclesiae animam 8 9 18 28 30 31 II. De ecclesiae corpore................. ARTICULUS 35 Prop. I. Ad corpus ecclesiae, seu ad visibilem ecclesiam spe­ ctant omnes Christi fideles tara justi quam peccatores 36 Prop. II. Ecclesiae corpus constituitur ex hiérarchie divina or­ dinatione instituta, et ex laicis; seu constat ex clericis et laicis. divino jure ab invicem distinctis . . . . 45 ARTICULUS III. De mutuo inter ecclesiae animam et corpus com57 . mercio................. Prop. Mutuum existit inter animam et corpus ecclesiae com­ mercium. quo ipsam supernatural! modo jugiter vivere, 59 et agere certissime deprehenditur................. : i > CAPUT III. De ecclesiae notis 70.......... Prop. I. Verae Christi ecclesiae notae sunt unitas, sanctitas, catholicitas et apostolicitas................. 71 399 De nota unitatis................................................................. 73 De nota sanctitatis............................................................ 76 De nota catholicitatis....................................................... 77 De nota apostolicitatis....................................................... 79 Prop. IL Recensitae verae ecclesiae notae soli romanae eccle­ siae et competunt et competere possunt, quae proinde ex eisdem sola vera esse ecclesia Christi dignoscitur 105 Unitas, sanctitas, catholicitas et apostolicitas ecclesiae romanae......................................................................106 Praedictarum notarum defectus in omnibus societati­ bus quae non communicant cum ecclesia romana 111 De ecclesiae dotibus................................................. 165 ARTICULUS I. De ecclesiae indefectibilitate....................................... 166 Prop. Ecclesia Christi est indefectibilis...................................166 ARTICULUS IL De ecclesiae infallibilitate....................................... 172 Prop. I. Ecclesia Christi est infallibilis in iis omnibus quae ad fidem ct morespertinent................................. 173 Prop. II. Ecclesia est pariter infallibilis in factis dogmaticis decernendis........................................................ 193 ARTICULUS III. De auctoritate ecclesiae............................................ 204 Prop. Ecclesia divinitus accepit potestatem independentem atque supremam sanciendi per leges exteriorem disci­ plinam, cogendique fideles ad earum observationem. et coercendi salutaribus poenis devios et contumaces 208 CAPUT IV. Sectio Posterior. CAPUT I. De Romano Pontifice................................223 Dc Petri primatu................................................................224 Prop. I. Christus contulit Petro primatum honoris et juris­ dictionis in universam ecclesiam, cui propterea eum caput praefecit ....... ....... 224 Prop. II. Eadem veritas evincitur ex traditione .... 252 Prop. III. Petrus jurisdictionis primatum in universam ecclesiam immediate a Christo, non autem ab ipsa eccle­ sia accepit........................... . ... 262 CAPUT II. De Petri primatus in Christi ecclesia perpe­ tuitate ............................................................... 272 Prop. I. Primatus Petro collatus ex Christi institutione debuit in ecclesia post illius obitum in perpetuum perdurare 272 Prop. IL Petrus Romam venit, atque hujus urbis episcopa­ tum instituit rexitque usque ad obitum suum . . . 279 CAPUT III. De natura et juribus primatus romani ponti­ ficis .............................................................. 312 Prop. I. Primatus auctoritas qua divino jure pollet rom. 400 pqntifex. guiqoritas. est episcopalis. quae omnes com­ plectitur Christi .fideles etiam episcopos.................... Prop. 1L Romanus pontifex vi sui primatus suprema aucto­ ritate. gaudet, in omnes episcopos etiam in generali svnodo collectos ?....................................... Prop. III. Ad solum rom. pontificem vi sui primatus spectat concilia oecumenica cogere. iis praesidere, eaque con­ firmare .............................................. Prop. TV. Decreta d.ogmatica concilii oecumenici confirmati a rom. pontifice irreformabilia sunt ex se seu ante consensum et acceptationem ecclesiae ........ Prop. V. Commentitia est. ac naturae primatus pontificii pror*· i ' sus adversatur nuper invecta inter jura primatus es­ sentialia et accidentalia sive accessoria distinctio . . • CAPUT IV. De Romani Pontificis primatus dotibus . . • · · · · Prop. I. Romanus pontifex ex cathedra definiens in rebus fidei et morum infallibilis est. ejusque dogmatica de­ creta. etiam antequam accedat ecclesiae consensus, sunt prorsus irreformabilia: prout in primis sacrae Litterae ostendunt............................................ Prop. II. Eadem veritas evincitur ex sensu traditional! . . Prop. III. Idipsum confirmatur ex facto ipso rom. pontificum, quorum neminem in dogmaticis decretis errasse ostendi potest . ................................. f Ρ»5· 313 321 334 345 . 4 358 368 371 376 389 ·> I- h . » (fV