I — £99 oN sipejusuiBpunj æaijeuiSoa æ!^o[oaqi sisdouXs — Ί 1 vxvaowKOODv snaiaow sinthhicioh SIXVNIilOV ITW0H1 ‘S whxnhw qy ΒΏΐίγκοοα ^ιόοίοήηι SISdONAS Jus proprietatis auctor sibi vindicat VIRGINI DEIPARzE ET 1MMACULATÆ QUÆ PER FILIUM CUNCTAS HÆRESES ; SOLA INTEREMIT HOC OPUS DEDICABAM SYNOPSIS THEOLOGIÆ DOGMATICÆ FUNDAMENTALIS DE RELIGIONE REVELATA IN GENERE DE CHRISTO DEI LEGATO DE VERA CHRISTI ECCLESIA DE CONSTITUTIONE ECCLESIÆ CATHOLICÆ DE FONTIBUS REVELATIONIS. Auctore Ad. Tanquerey EDITIO VICESIMA QUARTA QUAM PENITUS RECOGNOVIT ET DE NOVO REDEGIT J. B. Bord Dogmaticæ theologiæ Professor. Published and Distributed in the Public Interest with the consent of the Alien Property Custodian under License No. A-36. NEW YORK. BOSTON, CINCINNATI. CHICAGO. SAN FRANCISCO BENZIGER BROTHERS, INC. PRINTERS TO THE HOLY APOSTOLIC SEE Editio vigesima quarta Synopsis Theologiæ dogmaticae, t. I, nempe Theologiæ fundamentalis, auctore Ad. Tanquerev, a J. B. BORD penitus recognitae. Nil obstat Vivarii, die 15 * Januarii 1937. E. Ménard, can. censor deputatus. Imprimatur. Vivarii, die 22’ Januarii 1937. ►£< Petrus Maria, Episcopus Vivariensis. Copyright 1937 by Desclée & Co., Tournai. Copyright vested in the Alien Property Custodian, 1943, pursuant to Law. PRÆFATIO Seminarii Baltimorensis Alumnis. 1ANC Synopsim theologice dogmaticce fundamentalis vobis scribens, dilectissimi in Christo discipuli, prae oculis habui haec Magistri verba : “ Ideo omnis Scriba doctus in regno caelorum similis est homini patrifamilias, qui profert de thesauro suo nova et vetera ” x. Doc­ trina nempe Christiana, a Deo ipso revelata et ab Ecclesia catholica fideliter custodita, substantialiter mutari nequit, sed, sicut ipsa veritas, eadem semper manet; ideoque Chris­ tianus apologeta ex operibus antiquorum Patrum et theo­ logorum, contra modernos etiam Incredulos, arma depro­ mere debet. Attamen veritas, licet in se immota, novis argumentis proponi et illustrari potest; cum enim sit universalis simul et aeterna,» omnium aetatum mentibus »accommodari valet, * ■- — ■ et cum novis adversariorum impugnationibus quotidie sit obnoxia, novis pariter fulciri debet probationibus, quibus difficultates recenter propositae efficacius elidi queant. Mihi igitur in animo fuit recentiores Rationalistarum Protestantiumque errores ex ipsorum libris detegere, exponere et conEt sane, cum eorum opera legebam, cito intellexi multa ex eorum argumentis, sæpe jam confutata, sub nova forma recocta fuisse, paucis tantum additis; sæpe igitur probatio­ nibus ab antiquis Patribus et theologis usus sum, ea tantum addens, ex recentiorum Apologetarum operibus, quae ad nova adversariorum sophismata explodenda necessaria vide­ bantur. Nonnulla pariter ex industria omisi, quæ, saeculis elapsis utilia, nostra aetate, propter mutatas circumstantias, otiosa jam evaserunt, ut sic quaestiones quæ hodie agitantur fusiori calamo exponere possem : nova igitur et vetera in hac Synopsi invenietis. ’ Mail., XIII, 52. vtll· PRÆFATIO. Brevitati tamen simul ac perspicuitati consulo, lectores sæpe remittens ad libros antiquos recentesve, ubi multa inve­ nient utilia sive ad adversarios confutandos, sive ad fideles erudiendos : ipsorum igitur erit, pro data sibi opportunitate, res majoris momenti profundius investigare et penitius expendere : experientia enim constat eos tantum vere pro­ ficere qui, duce magistro, proprio et indefesso labore, studio incumbunt Ad mentem S. Thomce Aquinatis scribo : Angelicus enim Doctor, tum in Summa contra Gentiles^ tum in opusculo Contra errores Grœcorum, viam aperuit in qua, pro tenuitate mea, incedere statui; operibus tamen hodiernis utor quae ipse, si adhuc superstes, adhibuisset Inter recentes auctores qui maximo auxilio mihi fuerunt, speciatim Lud. Brugère commemorare debeo quem ut magistrum habui et ducem libenter agnosco. Neque hic praetermittere possum nomina eorum qui con­ siliis et notis sæpe me adjuvarunt, ut P. Dissez, J. Bruneau et H. Ayrinhac : quibus omnibus gratum offero animum. Si quid autem erronei vel minus recti in hasce paginas præter intentionem, irrepserit, illud pro non scripto habe­ bunt benigni lectores. Valete. Baltimoræ, die festo Annuntiationis, 18 •J; PRÆFATIO IN VIGESIMAM QUARTAM EDITIONEM Cum veritas catholica, quamvis invicta stabilitate gau­ dens, novis in dies impugnetur argumentis, et clarior insuper eluceat ex recentioribus disquisitionibus, praesertim criticis historicisque, officium christiano apologetae incumbit his omnibus adjumentis sapienter utendi ad catholicam fidem lucidius exponendam tuendamque. Præsentem igitur hujus voluminis editionem diligenter tractavimus, in pluribus locis breviati, in quibusdam vero aliis ampliati. Sapientissimi Auctoris divisio servata fuit. Itaque tres tractatus in Apologetica distinguimus : i. De Religione reve­ lata in genere, 2. De Christo Dei legato, 3. De vera Christi Ecclesia. Ouibus succedunt duo tractatus : 1. De Constitutione Ecclesitc catholiae, 2. De Fontibus revelationis. Hi vero tractatus non sunt apologetici, sed vere theologici, et viam parant expositioni singulorum dogmatum, quæ fit in Theologia dogmatica speciali. Additamenta hujus editionis considerare velis, praesertim in tractatu De Constitutione Ecclesiœ catholica, ubi fusius agitur de Ecclesiae supernaturalibus prcerogativis, inter quas ejus infallibilitas recensetur. Ibidem doctrinam de Eccle­ sia, mystico Christi corpore, retulimus; denique novum caput de missionibus breviter instituimus. Praeterea, initio cujusque capitis et praecipuorum arti­ culorum, generalem conspectum delineavimus, ut alumni promptius et securius materiam et logicum rerum ordinem perspiciant. Insuper bibliographiam quoad recentiora opera et analyticum rerum ordinem sedulo evolvimus. Pontificiis praesertim Encyclicis aliisque Sanctae Sedis Constitutionibus aut decretis innitimur, firmiter Ecclesiae adhaerentes, quæ in omnibus est tuta veritatis columna. Gratias libenter agimus iis omnibus, qui ad hoc opus nobis benignum auxilium cont”^»"urk. vili PRÆFATIO Ultimo Deum, per Virginem ejus Matrem, cui nos et nostra omnia committimus, suppliciter deprecamur, ut et ei qui scripsit et iis qui libro utentur, copiosa misericordiæ suæ beneficia largiatur, praesertim sapientiam, fidem et caritatem. Die Purificationis B. M. Virginis, 2a (ebiuaiii 1937· J. B. Bord. 9 Approbatio Emi Francisci Cardinalis Richard, ARCHIEPISCOt»! PARISIENSIS. Quantum prosit ad rectam clericorum in scientiis theologicis institutionem doctrina e purissimis fontibus hausta, clara et scientifica methodo exposita, et simul nostri temporis necessitatibus moribusque accommodata neminem latere potest. His porro dotibus pollet, prout Nobis relatum ac probe compertum est, opus cui titulus Synopsis Theologice Dogmaticœ et Moralis, in quinque volumina distributum, quibus mox sextum et ultimum addetur, quod conscripsit D. Tanquerey, e presbyteris Sodalitatis Sancti Sulpitii, theo­ logiae professor in Nostro Seminario. In hoc enim opere diligentius excussa sunt Sacrae Scripturae loca, juxta votum Leonis XIII, qui valde exoptat ut “ divinae Scripturae usus in universam theologiae influat disciplinam ejusque prope sit anima”1; nec Patrum aut Conciliorum, quippe quae et ipsa veritates revelatas contineant, testimonia neglecta sunt. Et quia, juxta praeceptum Apostoli, Christi minister oportet potens sit exhortari in doctrina sana et eos qui contradicunt, arguere, contradictores inducit auctor, contradictores, dico, nostri praesertim temporis, quos praecipue interest hodie confutari, eorumque argumenta, ex ipsis eorum libris ple­ rumque deprompta, quam trita sint, licet novis forsan con­ ceptibus et verbis involuta, patefacit, quam debilia sint, demonstrat. Ad rem vero moralem quod attinet, praecipuam auctor dat operam, ut, juxta ipsius Domini verba, proferat de thesauro suo nova et vetera : vetera, nimirum ipsa prin­ cipia, quae ab aeterno sunt, et quae, dum cetera fluxa mo­ ventur, immota manent; nova, nimirum novas explanationes novasque conclusiones, quibus novas actuum, contractuum, jurium officiorumve formas, quae in dies hodiernis tempo­ ribus multiplicantur, explicat, judicat, indeque orta quaesita solvit. Sic de jure proprietatis, contra hodiernos ejus 1 Encycl. Pravidentissimus, De Scriptura sacra, 19 nov. 1893, § Illud autem maximi. . . -K;·.. ■¥ PRÆCIPUA SIGLA QUIBUS UTIMUR osores, de conditione opificum modisque eam in melius adducendi, de novissimis circa operariorum laborem con­ tractibus, multa diserte et opportune disserit auctor. Unde non tantum Nobis gratum est, quod hoc opus, jam in multis Ecclesiæ catholicae partibus divulgatum, etiam in Nostro Seminario alumni præ manibus ad usum schola­ rum habent, sed etiam illud toti nostræ diœcesis clero enixe commendamus. Datum Parisiis, die 18 Februarii 1905. 4« Franciscus Card. RICHARD, Archiep. Parisiensis. PRÆCIPUA SIGLA QUIBUS UTIMUR. D. A. D. B. D. T. C. R. R. R. R. R. B. C. F P. A. S. R. = Dictionnaire d? Apologétique du P. D'A LÈS. = DenziNGER-Bannwart, Enchiridion symbolorum. = Documentation catholique. = Diet, de Théologie catholique (Vacant, Mangenot, Amann). = KlRCH, Enchiridion fontium histories ecclesiastica... = Nouvelle Revue tbiologique. = ROUET DeJoüRN’EL, Enchiridion patrislicum. = Revue Apologétique. = Revue biblique internationale. 1891 sq. = Revue du clergéfrançais, 1S95 sq. = Revue pratique d'Apologétique, 1905 sq. = Recherches de Science religieuse, 1911 sq. INDEX RERUM Prologus De Theologia in genere i. ii. hi. iv. v. vi. theologiænotione...............................................................i theologia ut scientia.................................................... 3 theologiæexcellentia..................................................... 6 theologiænecessitate.....................................................8 theologiædivisione................................................... 12 dispositionibus ad theologiam . ' . . .21 De De De De De De THEOLOGIA FUNDAMENTALIS I APOLOGETICA SEU PRIOR PARS THEOLOGIÆ FUNDAMENTALIS Ecclesiastica documenta TRACT. I. 26 DE RELIGIONE REVELATA IN GENERE. Prooemium . 39 SECT. I. Prolegomena de Apologetica CAP. I. CAP. Prænotiones de Apologetica . .42 II. Historicus Apologeticæ conspectus. I. Ætas patristica (a 1° ad XIum sæc.) . . ii. Medium Ævum (a XII0 ad XVum sæc.) . ni. Moderna tempora (a XVI° ad XXum sæc.) . . . . 49 .49 -55 . 57 xii INDEX RERUM SECT. II. De Religione in genere CAP. I. De natura Religionis .... i. Notio Religionis............................................. ii. Divisio Religionis............................................. 66 66 Cap. II. De Necessitate Religionis . Art. I. De Necessitate Religionis in genere. i. De Necessitate Religionis pro individuo . 11. De Necessitate Religionis pro societate civili Art. II. De Necessitate quorumdam actuum religiosorum i. De Cultus externi Necessitate .... ii. De Orationis Necessitate.................................... 74 74 75 . I 16 . 118 SECT. III. De Revelatione in genere CAP. I. De Natura Revelationis 1. De Notione Revelationis. ii. De Revelationis Speciebus . . . in. De Origine et Supematuralitate Revelationis . . CAP. II. De Possibilitate et Convenientia Revela­ tionis . . . . i. De Immediata Revelatione . ii. De Mediata Revelatione.................................... ni. De Mysteriorum Revelatione.................................... 123 123 126 129 129 I31 134 CAP. III. De Necessitate Revelationis . Art. I. De Necessitate divines Revelationis quoad religionis naturalis veritates ...... 142 Art. II. De Necessitate divina Revelationis quoad superna­ turales veritates ..... CAP. IV. De Obligatione Revelationis tenendæ Scholian. De Indifferentismo.................................. CAP. V. De Notis seu Criteriis Revelationis Art. I. De Criteriis in genere.................................. i. Natura, Divisio, Necessitas et Modus ea cognoscendi ii. De Valore Apologetico Criteriorum . . . . Art. II. De Usu Criteriorum seu Methodo apologetica . Scholion. De methodo Immanentiæ . . . . 160 162 163 166 169 i73 INDEX RERUM xiü CAP. VI. De Miraculo præcipuo Revelationis Criterio . . 180 Art. I. De Miraculo in genere................................................ 180 i. De Natura et Speciebus Miraculi . . . .181 π. De Possibilitate et Convenientia Miraculi . . 186 ni. De Cognoscibilitate Miraculi....................................... 191 iv. De Valore Apologetico Miraculi .... 198 Art. IL De quibusdam Miraculis in specie. . . .202 i. De Prophetia.................................................................. 202 ii. De Miraculis Ordinis Moralis ..... 206 CAP. VII. De Certitudine quoad Revelationis Factum......................................................... 208 i. De Certitudine in genere................................................ 208 ii. De Certitudine Apologetica....................................... 209 TRACT. IL DE CHRISTO DEI LEGATO SEU DE RELIGIONE CHRISTIANA REVELATA. Prooemium . CAP. . . . . . . . .216 I. Prolegomena......................................................... 218 CAP. II. Legatio divina Christi demonstratur e mirabili Christianæ Doctrinæ Excellentia 224 Praenotanda. . . . . . Art. I. De Doctrina a Christo prædicata. . .224 . .226 Art. IL De mirabili Excellentia Doctrinæ Christianocatholicæ . . . . . . .230 i. FiTctum Excellentiae Doctrinæ Christiano-catholicæ exponitur . ... . . . . . 230 ii. Supernaturalitas Doctrinæ Christiano-Catholicæ . 238 ni. Conclusiones apologeticæ....................................... 248 . . CAP. III. Legatio divina Christi probatur ex Pro­ phetico Ministerio in V. Testamento . 249 Praenotanda................................................. . . .250 INDEX RERUM Art. I. De Pradicatione Prophetarum divinam Christi legationem miraculose préparante Historicum Factum hujus Prædicationis . II. Supematuralitas Prædicationis propheticæ ni. Valor Apologeticus ejusdem . Art. II. De Vaticiniis messianicis legationem divinam Christi annuntiantibus, seu de Christo, legato Dei, prophetato ...... De eorum Historicitate.............................................. . . . . . II. De eorum Supematuralitate ni. De eorum Valore Apologetico..................................... CAP. IV. Legatio divina Christi deducitur ipsius Persona et Testimonio . 255 259 260 262 268 270 ex Art. I. De Persona Christi . . . . ' . Expositio Sapientiae et Sanctitatis Christi . ii. Hujus Facti Supematuralitas et Valor Apologeticus Art. II. De Testimonio Christi. . ... i. Expositio Testimonii Christi . . . . 11. Veracitas Testimonii Christi . . . . . ■ . . . . 272 273 277 278 280 CAP. V. Legatio divina Christi ex ejus Miraculis 289 et Vaticiniis effulget............... Art. I. De Miraculis Christi ...... Art. II. De Vaticiniis Christi ...... i. Historicitas Prophetiarum Christi . . . . ii. Supematuralitas Prophetiarum Christi 111. Valor Apologeticus Prophetiarum Christi. 289 3°3 3θ5 3°9 CAP. VI. Legatio divina Christi ex ejus Resur­ rectione splendet............. i. Historicitas Resurrectionis Christi . . ii. \ralor Apologeticus Resurrectionis Christi. . . 331 CAP. VII. Legatio divina Christi constat ex miraculosa Propagatione primaevi Christianismi.................................... 334 i. Factum historicum christianæ Diffusionis . 336 ii. Supematuralitas christianæ Diffusionis * 34 Scholion. De causis naturalibus in Christianismi diffusione. 354 INDEX RERUM CAP. VIII. Legatio divina Christi ex heroica Mar­ tyrum Constantia probatur. . i. Divinum Martyrii Testimonium pro Christo Dei legato. ii. De Testimonio humano Martyrum in favorem Christi. Scholion. De Martyribus falsarum religionum. . . 357 359 368 369 CAP. IX. Legatio divina Christi confirmatur Trans­ cendentia Christianismi aliis religioni­ bus comparati...................... 372 Art. I. De Budhismo . . . . ... . 373 Art. II. De Islaniismo . . . . . . -379 Epilogus. Credibilitas et Credentitas Christianismi. . 386 TRACT. III. DE VERA CHRISTI ECCLESIA, SEU DE RELIGIONE CATHOLICA REVELATA. Ecclesiastica Documenta de Ecclesia . Prooemium ...... • 388 • 395 SECT. I..De Notione et Existentia Ecclesiae Christi CAP. I. Prolegomena de Coetibus Christianis Acatholicis.......................................... 398 i. Hæreticæ sectæ minores.............................................. 398 π. De ecclesiis Orientis separati . . . . . 399 in. De ecclesiis Protestantismi.................................... 401 iv. De Modemismo . . . . 408 Scholion. Tabella de religionibus in mundo . 409 CAP. II. De Christi Ecclesiae Notione . CAP. III. De Convenientia alicujus Auctoritatis seu Societatis Christianæ externae 415 % CAP. IV. De Institutione Ecclesiae Christi ut So­ 418 cietatis proprie dictæ et visibilis . Art. I. De Institutione Ecclesia Christi ut Societatis proprie dicta . . . * . Art. II. De Institutione Ecclesia Christi ut Societatis visibilis . 427 N» 663. — a* xvi INDEX RERUM SECT. II. De Natura Ecclesiæ Christi. CAP. I. De Ecclesia Christi Societate hierarchica. 431 Art. I. De Institutione Hierarchia in Apostolis . . 431 Art. II. De Hierarchia ad Episcopos Apostolorum succes­ sores transmissa ...... 439 I. De Apostolorum perpetuis successoribus . . . 440 II. De Episcopis, successoribus Apostolorum . . - 441 CAP. II. De Ecclesia Christi Societate monarchica. 452 Art. I. De Primatu B. Petri ...... 453 Art. II. De primatu R. Pontificis . . . . .468 1. De Perpetuitate primatus B. Petri in ejus successoribus. 468 ii. De Primatu Romanorum Pontificum . . -471 1. De B. Petro Episcopo Romano . . . .471 2. De R. Pontificibus in B. Petri Primatu successoribus. 478 Scholion. De speciali monarchiæ ecclesiasticæ forma . 494 CAP. III. De Ecclesia Christi Societate infallibili. 496 Art. I. De Convenientia magisterii infallibilis vivi in Reli­ gione Christiana revelata. . . . · 497 Art. II. De Existentia historica Infallibilitatis in Ecclesia . 504 Conclusio apologetica . . . . . . · 511 SECT. III. De Apologeticis Ecclesiae Romano-Catholicæ Notis Prolegomena. De Ecclesiæ Notis in genere . . . 515 CAP. I. De Unitate catholica et invicta Stabilitate Ecclesiæ Romanæ....................................... 518 Art. I. De Existentia Unitatis, Catholicitatis et Stabilitatis in Romana Ecclesia. ..... 520 Art. II. De harum Romance Ecclesiæ Notarum apologetico Valore ........ 530 CAP. II. De eximia Sanctitate et inexhausta Fe­ cunditate Ecclesiæ Catholicae. 534 1. Existentia harum Notarum in Catholica Ecclesia sola. 537 Scholion. De Catholicæ Ecclesiæ influxu quoad tempo­ ralia bona ........ 542 ly1 r- INDEX RERUM xvii 11. Apologeticus Valor harum notarum .... Scholion. De apologetico argumento ex hodiernis mira­ culis. Epilogue. De Necessitate Catholicæ Ecclesiæ, seu de necessaria ad eam Aggregatione.................................................. 55O II. THEOLOGIA PRÆVIA STRICTE DICTA SEU POSTERIOR PARS THEOLOGIÆ FUNDAMENTALIS. Prooemium . TRACT. IV. • 558 DE CONSTITUTIONE ECCLESIÆ CATHOLICÆ. Ecclesiastica documenta Prooemium . • 559 SECT. I. De Christi Ecclesia donis supernaturalibus praedita Ia Pars. De Supernaturalitate Ecclesiæ . • 563 CAP. I. Prolegomena CAP. II. De Ecclesiæ Supernaturalitate in genere 567 .... CAP. III. De Ecclesia mystico Christi Corpore 571 CAP. IV. De Perfectione sociali Ecclesiæ 579 IIa Pars. De Supernaturali Ecclesiæ infallibilitate. CAP. I. De Natura Infallibilitatis Ecclesiæ . . 582 CAP. II. De Subjecto Infallibilitatis in Ecclesia . 585 Art. /. De R. Pontificis Infallibilitate . . . -586 i. Prænotanda................................................................... 586 11. De Existentia Infallibilitatis in R. Pontifice ex cathe­ dra definiente 589 INDEX RERUM xvHi Art. IL De Episcoporum Infallibilitate .... 604 i. De Infallibilitate in Episcoporum Collegio . . . 6o4 π. De Infallibilitate Episcoporum in Conciliis œcumenicis f>°S CAP. III. De Objecto Infallibilitatis in Ecclesia . 616 i. De Primario Infallibilitatis objecto . . . . 6i7 11. De Secundario Infallibilitatis objecto . . . .61^ SECT. II. De Elementis Ecclesiae essentialibus CAP. I. CAP. 1. π. in. iv. De Potestate ecclesiastica in genere . 627 II. De Magisterii ecclesiastici Potestate . 63° Prænotiones de Magisterii Potestate .... 63° De R. Pontificis Magisterio . . . . . 632 De Episcoporum Magisterio ..... 635 Assensus Ecclesiæ Magisterio debitus . . .637 CAP. III. De Potestate Jurisdictionis . . . 641 Art. I. De Ecclesia Jurisdictione in genere . . . 641 Art. II. De Jurisdictione R. Pontificis . . . .64^ Scholia. 1. De Curia Romana ..... 6 $4 2. De civili Principatu R. Pontificis . . .657 Art. III. De Episcoporum Jurisdictione . . . .65^ Scholion. De origine Jurisdictionis Episcoporum singu­ lorum . . . . . . # . 662 CAP. IV. De Membris Ecclesiæ .... 665 Art. I. De Conditionibus essentialiter requisitis in Ecclesia membro ....... 6^3 Scholia, i. De hominibus ad Ecclesiæ animam pertinen­ tibus ..................................... 673 2. De passivo Ecclesiæ subjecto . . .674 Art. II. De Juribus et Officiis Membrorum Ecclesia . .675 Scholion. De Christianis separatis ad catholicam Eccle­ siam reducendis . . . . . .67^ CAP. V. De Missionibus................................................. 68° SECT. III. De Relationibus inter Ecclesiam et Statum CAP. I. De Unione inter Ecclesiam et Statum . i. Unio Ecclesiæ et Status ...... Scholion. De Tolerantia ...... π. Corollaria practica de unione Ecclesiæ et Status . ; 687 69° 695 697 INDEX RERUM xix CAP. II. De Libéralisme et Libertatibus modernis 701 1. De Liberalism©............................................................... ... ii. De Libertatibus modernis................................................ TRACT. V. DE FONTIBUS REVELATIONIS. Ecclesiastica documenta de Fontibus Revelationis. . 710 Prooemium........................................................................... 714 SECT. I. De Traditione I CAP. I. De Natura et Existentia Traditionis. . 717 Art. I. De Natura Traditionis. . . . . . 717 i. De Notione Traditionis................................................ 717 ii. De Speciebus Traditionis................................................ 720 Art. II. De Existentia Traditionis . . . . .721 | I I CAP. II. De Organis Traditionis .... 727 i. De Traditione per sollemne Magisterium . . . 728 ii. De Traditione per Magisterium ordinarium. . . 736 i I CAP. III. De Testibus Traditionis . . . .739 i. De Patrum Consensu................................................. 739 ii. De Theologorum Consensu ..... 748 ni. De Fidelium Consensu................................................. 752 I I SECT. II. De Scriptura Sacra ■ j I i I I I I I I I I I I I CAP. I. De Scripturae S. Notione et Existentia . 756 CAP. II. De Inspirationis Natura et Extensione . 759 Art. I. De Natura Inspirationis . . . . .759 i. Quid non sit Inspiratio.......................................... 760 ii. Quid sit Inspiratio................................................... 763 Art. II. De extensione Inspirationis . .. . . .768 i. Quoad libros inspiratos...... 768 ii. Quoad res in libris sacris contenths .... 769 CAP. III. De Inerrantia et Interpretatione Scripturæ S................................................................ 775 Art. I. De Inerrantia Scriptura Sacra . . . .776 Art. II. De Interpretatione Scriptura Sacra . . -779 i. Notiones præviæ ....... 779 π. De Legibus Interpretationis....................................... 782 Epilogus. Traditio et Scriptura S. inter se comparantur . 790 -•JV PRÆCIPuI AUCTORES CITATI’ Abauzit, If expérience religieuse, Paris, 1908. Acta Ap. Sedis, seu ephemerides Itonia edita, in quibus promulgantur S. Pontifias Aeta, necnon Romanorum Congregationum decreta. Adam K., Le vrai visage du Catholicisme, gallice redditum ab E. Rira rd, Paris, 1931 ; Christ notre Frère, Paris, typ-, Jésus le Christ, Paris, 1934. Aigrain R., Ecclesia, Paris, 1922. Aiken F., The Dhamna of Gotama, the Budha and the Gospel of Jesus the Christ, Boston, 1900. Albanese F., La verità nella S. Scriptura, 1925. Alès (d') Adhémar, La théologie de Tertullien, Paris, 1905; art Libère, Papauté, Pierre (S.) à Rome, Prière, Réforme, le Règne de Jésus-Christ, Syncrétisme, Tradition chrétienne dans ΓHistoire, etc., in D. A. ; art. Nicée, Constantinople, Les premiers symboles de foi, in R. S. R., février 1936. Allard P., Le Christianisme et ΓEmpire romain, Paris, 1898; Histoire des persécutions, 5 vol., Paris, 1885-1890; Les persécutions et la critique moderne, Paris, 1903; La persécution de Dioclétien et le triomphe de l'Eglise, Paris, 1907; Dix leçons sur le martyre, Paris, 1912; Les Esclaves chrétiens, Paris, 1900; art., Esclaves, Martyre, Martyrs, in D. A. Allo B., Le scandale de Jésus, Paris, 1928; Z" Epitre aux Corinthiens, Paris, 1935. Ami du Clergé, Revue de toutes les questions ecclésiastiques, Langres. Andrieux L., La primauté Romaine et le clergé oriental au VIIe siècle. Le Puy, 1903. Anger J., La doctrine du corps mystique de Jésus-Christ, Paris, 1929. Antoine Ch., art. Etat, in D. A. Anwander A., Dei Religionen der Menschheit, Friburg. Br., 1927. Arbois (d’) de Jubainville, Cours de littérature celtique, Paris, 1883-1884; La mythologie grecque et l'histoire de l'Europe occidentale, Paris, 1878. Archambault G., Le dialogue avec Tryphon, 2 vol. Paris, 1909. Aron M., L'Eglise et l'enfant, Paris, 1934. Arquillière X., S. Grégoire VIL. Essai sur la conception du Pouvoir temporel, Paris, 1934. Aubry D., La foi sous la Coupole, Paris, 1932, Baien J., The theory of Revelation, Rochester, 1927. Bainvel J. V., De Vera Religione, Paris, 1914; De Ecclesia Christi, Paris, 1925; Hors de l'Eglise point de salut, Paris, 1913; De magisterio vivo et Traditione, Paris; De Scriptura Sacra, Paris, 19IO; Les contresens bibliques des prédicateurs, Paris, 1924. Balfour *, The Foundations of belief, London, 1895; gallice redditum Les bases de la croyance, Paris, 1897. Balmès, Le Protestantisme comparé au Catholicisme, Paris, 1855. 1 Acatholicorum nominibus vel libris praecipuis in Indice relatis additur aste. * riscus — Hic moneo, cum Perrone, De Vera Religione, “ quod, cum ad auctores Protestantes remitto, eo consilio id faciam ut indicem eos qui de aliquo argumento scripserunt, ad quos tunc tantum recurrere potuerunt auditores cum debitam faculta­ tem impetraverint : quod et de catholicis scriptoribus accipiendum est, quorum opera in Indicem relata sunt". xxii PRÆCIPUI AUCTORES CITATI Baluffi, La Chiesa romana riconosciuta alla rua carità, Imola, 1855; anglice redditum The charity of the Church a proof of her divinity, Dublin, 1S85, Bardy, Masure, Briand, Le Rédempteur, Paris, 1933. Bardy G. et Tricot A., Le Christ, Paris, 1932, Bareille G., Le Catéchisme romain; art. Isidore de Séville (saint). in Barnes *, Evidences of Christianity in the XIX th. century, London, 1S71. Barre (de la), La vie du dogme catholique, Paris, 1S9S; L'ordre de la nature et le miracle, Paris, 1899, Bartmann B., ‘Précis de théologie dogmatique, trad, a M. Gautier. Barthélemy Saint Hilaire, Mahomet et le Coran, 1S65. Batiffol P., [Renseignement de Jésus, Paris, 190ό; L'Eglise naissante et le Catholicisme. Paris, 1909; La paix constantinieune et le catholicisme; Le catholicisme de S. Augustin, Paris, 1920; Ix siège apostolique, Paris, 1924. Baudrillart (Card.) A., L'Egtise catholique, la Renaissance et le Protes·. lantisme, Paris, 1905. Baumer S., Dos apostolische Glaubensbekenntniss, Mainz, 1893. Baunard (Mgr), Le Doute et ses victimes, Paris, 1886; Espérance, Paris, 1891 ; Un siècle de T Eglise de France. Paris, 1902. Bayart P., Il action catholique spécialisée. Paris, 1935. Beaupin (Mgr), Les Missions, Paris, 1929. Bégin N.j Ζα Sainte Ecriture et 1er Règle de Foi, Québec, 1874. Bellamy J., Ixl théologie catholique au XIX * siècle, Paris, 1904. Bellarminus S., Disputationes de Controversiis Fidei, Pragæ, 1721. Benedictus XIV, De servorum Dei beatificatione et beatorum canonizatione, Romæ, 1747. Bergson H., Les deux sources de la morale et de la religion, Paris, 1934. Berington J., The Faiths of Catholics, London, 1813, 1846. Bernard, Le code du bonheur du Maître. Paris. Bernardot V., La piété envers T Eglise, Paris. Bertrin G., Histoire critique des événements de Lourdes, Paris, 19Γ4. Besson (Mgr), IR Eglise catholique et la Bible, Paris, 1931. Bianchi, De constitutione monas chica Ecclesiœ et de infallibilitate R. Ponti· ficis, juxta S. Thomam, Romæ, 1870. Billot L., De Sacra Traditione, 1904; De Eccclesia Christi, Romæ, 1903; De Immutabilitate Traditionis, Romæ, 1907; De Inspiratione S. Scriptura·, Romæ, 1906; La parousie, Paris, 1920. Biot R., lourdes et le miracle, Paris, 1930. Blondel M., L'Action, Paris, 1893; Lettre sur les exigences de la pensée contemporaine en matière cl Apologétique, in Ann. de Philos, chrét., janvierjuillet 1896; Histoire et Dogme, in Quinzaine, janvier 1904; Léon Ollé· Laprune, Paris, 1923; la Pensée, Paris, 1935. Boigelot R., Il Eglise et le monde moderne, Paris, 1936. Boiron X., art. 51 Paul témoin de la primauté de 5. Pierre, in R. S. R., I9I3\ Boissane, Lœuvre de Lourdes, Paris, 1909. Boissier G. *, La fin du paganisme, Paris, 1894; La religion romaine; Paris, 1878. Bolotov *, Leçons d'histoire ancienne de ΓEglise. Petrograd, 1913. Bonnet G., Recherches philosophiques sur les Preuves du Christianisme. Bonniot (de), Le miracle et ses contrefaçons. Paris, 1895; miracle et les sciences médicales. Bonnot P., art. Certitude libre, in Diet. prat, de connaissances religieuses. • ·* - 3 * -r JT. ■-W PRÆCIPUI AUCTORES CITATI xxiii Bonsirven J., LeJtiddinne palestinien au temps de Jésus-Christ, Paris, 1935. Bord J. B., L'Apologétique par le Christ, Avignon, 1923; Jésus-Ouvrier, Paris, 1930; art. l'autorité de S. CyJrien dans la controverse baptismale, in Rev. Hist, ecclés. de Louvain, t. XXVIII, p. 445 sq. Bordes G., L'Apologétique cTOrigine (Laprés le Contra Celsum, Cahors, 1900. Bos C., Psychologie de la croyance, Paris, 1902. Bossuet, Discours sur ΓHistoire universelle·, Réjutation du ministre Ferry ; Exposition de la doctrine catholique; Sermon sur P Unité de Γ Eglise; Histoire des variations des églises protestantes ; Déjense de la Tradition. Boucher (Mgr), L'action missionnaire, Paris, 1931. Bougaud (Mgr), Le Christianisme et les temps présents, Paris, 1901. Boule, Les hommes Jossiles, Paris, 1921. Boulgakoff *, L'orthodoxie, Paris, 1933. Bousquet J., L'unité de ΓEglise et le schisme grec, Paris, 1913. Boutroux E., Science et religion, Paris, 1908; De la contingence des lois de la nature, Paris, 1895. Bovet A., De la science de Jésus Christ comme argument apologétique, Fribourg-Br., 1895. Braun P., Où en est le problème de Jésus? Paris, 1932. Brémond, La psychologie de la Joi, 1905. Bricout J., Où en est l'histoire des religions, Paris, 1911; L'histoire des religions et la Joi chrétienne, Paris, 1910. Bridel P., La philosophie de la religion de Kant, I^usanne, 1876. Brière (de la), Eglise et Paix, Paris, 1932. L'Eglise et son gouvernement, Paris, 1935 ; art. Eglise (question des notes de C) ; Pouvoir pontifical dans l'ordre temporel, in D. A ; La primauté de S. Pierre dans le N. T., in Etudes, 1909; La question du libéralisme ; L'organisation internationale du monde contemporain et la papauté souveraine, Paris, 1924-1930. Brierre-Narbonne J., Les prophéties messianiques de CA. T. dans la littérature juive, Paris, 1933 ; Exégèse talmudique des prophéties messianiques, Paris, 1933. ‘ ; ‘ H Broglie (de), Histoire des religions, Paris, 1886; Religion et critique, Paris, 1896 ; Le présent et Γavenir du catholicisme en France, Paris, 1892 ; Les Fondements intellectuels de la Foi chrétienne, Paris, 1905; Problèmes et conclusions de l'histoire des religions. Bros A., La religion des peuples non civilisés, Paris, 1907; art. Les affirmations de l’école sociologique sur les religions, in R. P. A., 15 mars, 1923. Bruders, Die Verjassung der Kirche, Mainz, 1904. Brugère, De Vera Religione, Paris, 1878; De Ecclesia Christi, Paris, 1878. Brunetière F., Discours de combat, Paris, 1899 sq.; Questions actuelles, Paris, 1907. Brunhes G. (Mgr), Christianisme et Catholicisme, Paris, 1924; art. L'idée de tradition dans les trois premiers siècles, in R. P. A., 1906; La Joi et sa justi­ fication rationnelle, Paris, 1927. Buckham J. W. *, Progressive religions thougt in America, Boston, 1930. Bureau P., L'indiscipline des moeurs, Paris, 1921. Buroni J., De intolerantia catholica, Taurini, 1868. Buschbell, Die projessiones fidei der Pdpste, 1896. Buysse P., Vers la croyance, Paris, 1922; Jésus devant la critique, Paris; Le signe de l'invincible stabilité, Gand, 1921 ; L'Eglise de Jésus, Paris, 1925. Cabrol F., Les origines liturgiques, Paris, 1906; Diet, d'Archéologie et de liturgie, Paris. xxiv PRÆCIPUI AUCTORES CITATI Cajetanus, De divina institutione pontificatus R. Pontificis. Cance A., Le code de droit canonique, Paris, 1933. Canet, La liberté de conscience, Lyon, 1891. Canus Melchior, De Locis theologicis, ap. Migne, Théologie Cursus, t. III. Caperan L., L'invasion laïque, Paris, 1935; Le problème du salut des infi­ dèles, Toulouse, 1934. Carra de Vaux, La doctrine de l'Islam, 1909; Les penseurs de l'Islam, 5 vol. Paris; art. Coran (sa composition), in D. T. C.; Islamisme et ses sectes, I :l Casanova J., Teoria de la Revelatio, Barcelona, 1907. Castelein, Droit naturel, Paris, 1904. Cavagnis, Institutiones Juris publici ecclesiastici, Romæ, 1906. Cavali era E., Thesaurus doctrina catholica ea documentis magisterii eccle­ siastici, Parisiis, 1920; S. Jérôme, 2 vol., Louvain, Paris, 1922; art. La théo­ logie positive, Paris, in Bullet, de litter, ecclésiastique, 1925; Précis de la doctrine sociale de TEglise, Paris. Cayré F., Précis de Patrologie, Paris, 1930. Cellini A., La questione parusiaca, Monza, 190S. Chaîne J., Introduction à la lecture des prophètes, Paris, 1932. Champagny (de), Les Césars; De la charité dans les premiers siècles de ΓEglise, Paris, 1854. Chaplain L., Un coin tf apologétique objective, Paris, 1931. Chapmann J., art. La chronologie des premières listes épiscopales de Rome, in Rev. Bénédictine, t. XVin, XIX. Chauvin, Jésus Christ est-il ressuscité? Paris, 1901. Chenon E., la rôle social de T Eglise, Paris, 1921 ; Les rapports de T Eglise et de PEtat, Paris, 1904. Chéramy H., Les catacombes romaines, Paris, 1932. Choisy E., Précis de Thistoire des dogmes, Paris, 1893. Chollet A., La morale stoïcienne en Jace de la morale catholique, Paris; La psychologie du Christ, Paris, 1903 ; Lefait de Lourdes, Paris, 1912 ; art. Cer­ titude, in D. T. C. Choupin Valeur des décisions doctrinales et disciplinaires du Saint Siège, Paris, 1907; art. Curie romaine, in D. A. Cimetier F., art. Célibat ecclésiastique, Conciles, in Diet. prat, des connais­ sances religieuses. Civardi L., Manuel (PAction catholique, Paris, 1934. Clercq (de) C., Les Eglises unies cTOrient, Paris, 1935. Clérissac P. H., Les mystères de ΓEglise, Paris, 1921. Cochin A., Labolition de Γesclavage, Paris, 1862. Cornely R., Historica et critica Introductio in V. T. libros sacros, Parisiis, 1885. Cornely et Merk, Manuel d'introduction historique et critique à toutes les saintes Ecritures, Paris, 1928. Cornill *, Der israelitische Prophetismus, 1894. Couchoud *, Le mystère de Jésus, Paris, 1924. Crets, De divina Bibliorum inspiratione, Lovanii, 1886. Cristiani L., Luther et le Luthéranisme, Paris, 1910-1913; Jésus-Christ, Fils de Dieu, Sauveur, Lyon, 1934; art. Réforme: Calvin, in D. A.; La liste des papes de S. Pierre à nos jours, in Al grain, Ecclesia. Cros, Histoire de Notre-Dame de Lourdes, Paris, 1925. Cumont F. *, Les religions orientales, Paris, 1929. Λ PRÆCIPUI AUCTORES CITATI XXV Dabin P., L'apostolat laïque, Paris, 1931 ; L'Action catholique, Paris, 1929. Dansch, Die Schriftinspiration, 1891. Davidson, Sacred Hermeneutics, Edinburgh, 1844. Dechanips Card., Entretiens sur la démonstration catholique de la révélation chrétienne, Malines, 1874; Lettres théologiques sur la démonstration de la fai, 1S61. Déchelette, Manuel d'archéologie préhistorique, Paris, 1908-1914. Decoene A. et Staelens A., Psychologie pédagogique et doctrine chrétienne de l'éducation, Louvain, 1934. Degert A., Histoire des dogmes, Paris, 1903; trad, a Schwane. Delagneau G., Le Christ et le monde moderne, Paris, 1935. Delattre P., Z>r luttes présentes du catholicisme en Europe centrale, Paris, 1930; La vie catholique en Allemagne, Paris, 1932. Denefle A., Der Traditionsbegriff, Münster, 1930. Denifle H. Luther und Luthertum, Mainz, 1904-1906, gallice traduct. a L. Cristiani. Denis Ch., L'apologétique historique au XIXe s. Dennefeld L., Histoire d'Israël, Paris, 1935. Denzinger-Bannwart, Enchiridion symbolorum, Friburg. Br., 1911. Désers L., Le Christ Jésus, Paris, 1901; L'Eglise catholique, Paris, 1905; La morale dans ses principes, Paris, 1910. Desgrand L., De l'influence des religions sur le développement économique des peuples, Paris, 1884. Desgrippes G., Etudes sur Pascal-, De Γautomatisme à la foi, Paris, 1935Devas S., L'Eglise et le progrès du monde, Paris, 1909. Devivier W., Cours dApologétique chrétienne, Paris, 1911. Didiot J., Logique surnaturelle subjective, Lille, 1891 ; Logique surnaturelle objective, Lille, 1892; art. Révélation divine, in D. A. Diekamp-Hoffmann, Theologice dogmatica manuale-, t. I. Introductio in theologiam, Paris, 1933. Diekmann H., De Regno Dei, De Constitutione Ecclesia, Friburg-Br., 1925. Dimier L., L'Eglise et l'art, Paris, 1935. Dorsaz A., L'appel du Pape aux laïques, Paris, 1934. Dorsch E., De Inspiratione S. Scriptura, 1927. Dottin G., La Religion des Celtes, Paris, 1924. Dublanchy E., De axiomate : Extra Ecclesiam nulla salas, Barri-Ducis, 1895; art. Eglise, Infaillibilité, in D. T. C. Dublanchy P., La voix de Pierre pour l'indépendance du Pape, Paris. Duchesne L., Histoire ancienne de l'Eglise * ; Eglises séparées, Paris 1896; Liber pontificalis, Origines du culte chrétien ; 1903; L'avenir du Christianisme, Paris, 1904. , ; Duperray J., Le Christ dans la vie chrétienne d'après S. Paul, Paris, 1922. Duplessy E., Les apologistes laïques, Paris, 1893; Jésus-Christ prophète, Paris, 1921; Cours supérieur de religion, Paris, 1930. Durand A., art. Inerrance biblique, Inspiration de la Bible, Vulgate latine DutriponF Concordantia^ Parisiis. 1838. Elst (van der), Kraier et fausses guérisons miraculeuses, Paris, 1925. Enchiridion Biblicum. Enchiridion Patristicum, (Rouet de J.) Enchiridion Symbolorum, (Benzinger-BannwarS.) Epinois de Γ), Galilée, son procès^ sa condamnation, Paris, 1877; La question de Galilée, lesfaits et leurs conséquences, Paris, 1878.·· ·· XT 4 I' xxvi PRÆGIPUI AUCTORES CITATI Ermoni, Les premiers ouvriers de ΓEvangile, 2 vol. Paris, 1905. Espierres A. (d’ \ Les religions dans les différents pays du monde, 1929. Eynueu A., Deux arguments pour le catholicisme, Paris, 1923 ; Zn part des • voyants dans les progrès des sciences, Paris, 1920. Feckes C., Das mysterium der Rirehe, Paderborn, 1934. Felder H., Die Heiligkeit fesu, Paderborn, 1921. Félix R. P., Le progrès par Γ Eglise, Paris, 1869. Fessler, La vraie et fausse infaillibilité des Papes, Paris, 1873. Festugière A-J., L'idéal religieux des Grecs et Γ Evangile, Paris, 1932; Socrate, Paris, 1935; Le monde gréco-romain au temps de Notre· Seigneur, Paris, 1935. Fillion L., L'existence historique de Jésus et le rationalisme contemporain, Paris, 1911; AT. 5. Jésus-Christ, d'après les Evangiles, Paris, 1925 ; Vie de N. S. Jésus-Christ, Paris, 1925. Fiori A., Il Cristo della Storia e della Scrittura, Roma, 1905. Fonck L., Die Wunder des Herrn, Innsbruck, 1903; art. Tu es Petrus, in Biblica, 1920. Fonsegrive, Le catholicisme el la vie de Γesprit, Paris, 1S99; L'évolution îles idées dans la France contemporaine, Paris, 1920. Forget J., art. Jérôme (Saint); Conciles, Congrégations romaines, in D. T. C. Fooard C., Vie de N. S. Jésus-Christ, Paris, 1904; 5. Pierre, Paris, 1903; 5. Paul, Paris, 1904. Foucauld (de) Ch., Ecrits spirituels, Paris, 1923. Frankl S., Doctrina Hosii de notis Ecclesia, Romæ, 1934. Franzelin J. B., Theses de Ecclesia Christi, Romæ, 1897; de Divina Traditione et Scriptura, Romæ, 1882. Freppel (Mgr), Les Apologistes chrétiens au Ile siècle, Paris, i860; Origène, Paris, 186S; S. Justin, La divinité de N. S. J. C., Paris; Examen de la vie de Jésus-Christ par Renan, Paris, 1863. Frey J. B., art. Le conflit entre le messianisme de Jésus et le messianisme îles Juifs de son temps, in Biblica, 1933; Le royaume de Dieu, in Diet, de la Bible. Fulton, Christian unity, New-York, 1885. Funck H., Patres Apostolici, Tubingen, 1901. Gardeil A., Le donné révélé et la théologie, Paris, 1910; La crédibilité et T Apologétique, Paris. 1908; La notion du heu théologique, Paris, 1908. Garrigou-Lagrange, De Revelatione, Romæ 1925; art DApologétique et la théologie fondamentale, in Rev. des sciences philos, et théol., 1920. Gasser, Acta et Decreta Concilii Vaticani, ed. Lacensis, 1890. Gatti. Institutiones apologetico-polemica de veritate ac divinitate religionis et Ecclesia catholica, Romæ 1866-1867. Gautier, Précis de théologie dogmatique, Paris, 1935; trad, a Bartmann. Grandmaison L. (te), Jésus-Christ, sa personne, son message, ses pouvoirs, Paris, 1928-1929; Le dogme chrétien, Paris, 1928; La religion personnelle, Paris, 1927. Granderath T., Constitutiones dogmatica Concilii Vaticani, Friburg. Br., 1892. Granelli E., De Inspiratione verbali S. Scriptura, in Divus Thomas, 1902. Gréa D., L'Eglise et sa divine constitution, Paris, 1885. Grès Y., Un laïque regarde T Eglise, Paris, 1930. Geyer B., Der Begriff der Scholastischen Théologie, Bonn, 1926. G hein (Van den), La religion, son origine, sa définition, Gand, 1891. Gibbons (Card.), The Faith of our Fathers, Baltimore, 1893. PRÆCIPUI AUCTORES CITATI xxvii Gilson E., /·.f//7/ de la philosophie médltoale, Paris, 1932; Le thomisme. Paris, 1923. Ginoulhiac, Histoire du dogme catholique dans les trois premiers siècles de PEglise, Paris, 1866. Girard J., Le sentiment religieux en Grèce, Paris, 1879; L'Asclepéion d'Athènes, Paris, 18S1. Godard A., Le positivisme chrétien, Paris, igoo; Le messianisme, Paris, 1930. Godard Ch., /.< > .royanccs chinoises et japonaises, Paris; Le fakirisme. Paris, 1900. Gognel , Jésus de Nazareth. Mythe ou histoire, Paris, 1925. Gondal L., Religion, Paris. 1904; Surnaturel, Paris, 1904; Mystère et Révélation, Paris, 1905; Islamisme et christianisme, Paris, 1 russe, Paris, 1903. Gosselin, Pouvoir du Pape au Moyen-Age, Paris. Goupil A., La règle defoi, Amiens, 1931 ; L'Eglise, Amiens, 1934. Goyau G., L'Allemagne religieuse, Paris, 1898; Le catholicisme, Paris, 1931 ; Missions et Missionnaires, Paris, 1931 ; art. L'épanouissement social du Credo, Paris, 1931 ; L'Eglise en marche, Paris, 1928-1933; A la conquête du monde païen, Paris, 1933. Grisar H., Histoire de Rome et des Papes, 1906. Groot (de), Summa Apologetica de Ecclesia Catholica, Ratisbone, 1906; The religions system of China. Guérin P., Jésus tel qu'on le vit, Paris, 1928. Guerrin A., La mort du Christ, Paris, 1933. Guettée Wladimir Exposition de la doctrine de l'Eglise catholique ortho­ doxe, Paris. 1884. Guibert (de), De Ecclesia Christi, Romæ, 1928. Guignebert Ch, *, Le problème du Christ. Paris, 1914 ; Le Christianisme antique, Paris, 1921 ; Jésus, Paris. 1933. Hardy E., Der Budhismus, Munster, 1923. Harent S., art. Croyance, in D. 7\ Q; Papauté (Infaillibilité pontificale), in D. A. ; Expérience et Foi, in Etudes, 1908. Harlez (de), ïêdisme, Brahmanisme et Christianisme, Les religions de la Chine, 1S91 ; La Bible dans T Inde ; Zend-Avesta. 18S1. Harnack A. *, Dogmcngeschichte, Leipzig, 1909-1910; Grundriss der Dogmcngeschichte ; Essence du christianisme ; Die Mission und Ausbreitung der Christcntums in den erslcn drei Lahrhunderten, 1915. Hastings’ *, Encyclopedia cf Religion and Ethics, Edinburgh, 1908-1926; Encyclopedia of the social Sciences, New-York, 1930; Die Religion in Geschichte und Gegenwart, Tubingen, 1927-1932. Héfélé-Leclercq, Histoire générale des Conciles, Paris. Heiler F., Das Gebet, München, 1922. Hemmer H., Les Pères Apostoliques, Paris, 1907. Herbigny (d’), Theologica dt Ecclesia, Paris. 1921; Za tyrannie soviétique, Paris, 1923; art. Ixs arguments apologétiques de S. Augustin, in R. P. A.; t. IX, 1910; L'anglicanisme et Torthodoxie gréco-slave, Paris, 1922; Pour l'Unité chrétienne, Rome, 1925. Héris P., L'Eglise du Christ, Juvisy. Herkenrath J., Die EthikJesu, Dusseldorf, 1926. Hervé J. M., Manuale theologia dogmatica, De Fontibus Revelationis. Hettinger F., Lehrbuch der Fundamental Théologie, 1888; Théologiefonda­ mentale, Paris, 1913; Apologie du Christianisme. Hetzenauer M., Theologia biblica, 1908. xxviii PRÆCIPUI AUCTORES CITATI Hoffmann Μ., Paris, 1933· Hogan J. B., C.\ *rical Studies, Boston, 1S98. Holden, Z¥r/rt P., La réaction païenne. Etude sur la polémique antichrétien ne du 1er an Γ/e siècle, paris, 1934. Ladeuze P., /.a resurrection du Christ, Paris. 1910. Laforêt, Histoire de la Philosophie, Bruxelles, 1867. Lagier, L'Orient chrétien des Apôtres à Pholius, Paris, 1935· Lagrange J. M., Etudes sur les religions sémitiques, Paris, 1903; Le Messianisme chez les Juifs, Paris, 1909; Le Judaïsme avant Jésus-Christ, AI. Loisy et le Afodernisme, Paris. 1932: L'Evangile de Jésus, PRÆCIPUI AUCTORES CITATI xxix Paris, 1930; La vie de Jésus d'après Renan, Paris, 1923; L'Evangile selon Lagnier L., La méthode apologétique des Pères dans les trois premiers siècles Paris, 1905. Lallemand L., Histoire de là charité, Paris, 1905-1911. Lamennais, Essai sur l'Indifférence en matière de religion. Lammens, Le berceau de l'Islam, Rome, 1914; art. Mahomet fut-il sincère? in R. S. R., 19x1. Laouenan, Du Brahmanisme et de ses rapports avec le Judaïsme et le Chris· lianisme, Pondichéry, 1884. Le Bachelet X., L'Apologétique traditionnelle et TApologétique moderne, Paris, 1897; art. Apologétique, Apologie, in D. A. Le Bec (Dr.), Preuves médicales du miracle, Paris, 19x8; Critique et contrôle médical des guérisons surnaturelles, Paris, 1920. Lebreton J., La vie et l'enseignement de Jésus, Paris, 1932; Les origines du dogme de la Trinité, Paris, 1910; art., in R. P. A., 1907. Lebreton et Zeiller, L'Eglise primitive, Paris, 1934. Le Blant E., Les Actes des Martyrs, Paris, 1882; Les persécutions et les martyrs, Paris, 1893. Lecerf A. *, L'introduction à la dogmatique réformée, Paris, 1931. Lecler M., De romano S. Petri episcopatu, Lovanii, 1888. Leclercq H., Les martyrs, 11 vol., Paris, 1892; Vie de N. S, JésusChrist, Paris, 1928; art. Expansion du Christianisme, in Diet. Archéol. Chrét. 9 ·Lefébure, Dorganisation de la chanté privée en France; Paris charitable et * prévoyant Paris, 1900. Le Fur L., Le Saint Siège et le droit des gens * Paris, 1930. Leman A., L·Eglise dans les temps modernes * Paris, 1928. Lemonnier A., Origine et évolution de la religion * Paris, 1931. Lepage- Renouf, Lectures on the origines and growth of religion as illus­ trated by the religion of ancient Egypt * 1879. Le pin M., Le Christ Jésus * Paris, 1929; Le problème de Jésus * Paris, 1936; * Jésus Messie et Fils de Dieu * Paris, 1910; Les idées des AL Loisy sio le IVe Evangile * Paris, 1908; art. Le Royaume de Dieu dans les Evangiles * in R. A. * t. XIV; Les Théories de AL Loisy * Paris. Lesêtre, La Foi catholique * Paris. Lessius, De diviner inspirationis doctrina. Lesourd P-, Le missionnaire catholique, Problèmes, exigences, nécessité de son apostolat ; L'année missionnaire, Paris, 1931. Lhande P., La France missionnaire, Paris; Les pauvres dans l'Evangile, Paris. Liberatore M., La Chiesa e lo Stato; Del Diritlo publico ecclesiastico, Prato, 1887. Ling’ard, History of England, Philadelphia, 1827. Lipsius A. *, Chronologie der rom. Bischof., Kiel, 1862; Die apokiyphen Apostelgeschichte und Apostellegenden, Brunswich, 1883-1887. Livius, 5". Peter, bishof of Rome, London, 1888. Loisy A. *, La naissance du Christianisme, Paris, 1934 ; Les mystères païens et le mystère chrétien, Paris, 1919; La religion d'Israil, Paris, 1908; Les Evangiles Synoptiques, Paris, 1907 ; Jésus et la Tradition synoptique, Paris, 1910 ; Evangile et Eglise, 1902; Le Quatrième Evangile, 1903; Autour d'un petit livre, 1903. PRÆGIPUI AUCTORES CITATI PRÆCIPU1 AUCTORES CITATI Louvet, Les missions catholiques au XIX * siècle, Paris, 1894. Lusseau H., Essai sur la nature de l'inspiration scripturaire, Paris. Lusseau H. et Collomb M., Manuel d'Etudes bibliques, t. I. Introduction générale, Paris, 1936. Macaire, Théologie dogmatique orthodoxe, Paris, 1859-1860. Mainage Th., La psychologie de la conversion, Paris, 1919 ; Les religions de la préhistoire, Paris, 1921, art. les mystères païens et le Christianisme, in Moliat G-, La question romaine de Pie VIà Pie XI, Paris, 1932. Monsabré, Carêmes, 1881, 1882. Œuvre de Jésus-Christ, Gouvernement de Jésus-Christ ; Introduction au dogme catholique, 1856-1857. Morgan (de), L'humanité frréhistorique, Paris, 1921. Morice, L'Ame de Jésus, Avignon, 1929. Moulard, L'Eglise et l'Etat, Paris, 1887; Le concile du Vatican d'après des documents inédits, Paris, 1919; La Papauté, Paris, 1929. Mourret F., La Renaissance et la Réforme, Paris, 1918. Millier E., Natur und Wunder, Wurtzbourg, 1892. Neubert Μ. E., Marie dans ΓEglise anténicéenne, 1908. Neyron G., Le Christianisme en action, Paris; art. Papauté, Rôle historique, XXX Maire E., Le Christ total, Paris, 1930. Mâle E., L'Art chrétien, 4 vol., Paris, 1924-1932. Mangenot E., La résurrection de Jésus, Paris, 1910; art. Hermé­ neutique, Inspiration, Prophète, Prophétie, Prophétisme, Vulgate, in Diet, de la Bible; Ecriture et Inspiration, Interprétation de l'Ecriture, in D. T. C.; Les miracles d'Esculape, 1917; -S’· Paul et les mystères païens, in R. P. A., 1913· Manning E. H., The Glories of the S. Heart. New-York, 1871; The Vati­ can Council, New-York, 1887. Manual de Missionologia, Vitoria (Hispania). Marcquardt G., Dos Wunderproblem, Munschen, 1934. Marion L. et V. Lacombe, Histoire de ΓEglise, Paris, 1928. Maritain J., Primauté du spirituel, Paris, 1927. Mannion C., Le Christ vie de l'âme, Desclée, 1923. Martin A., Les crises d'une âme, Paris, 1905. Martin J., L'apologétique traditionnelle, 3 vol., Paris, 1905-1906. Marucchi H., Le memarie dei SS. Apostoli Pietro e Paolo nelia città di Roma, Roma, 1900. Marucchi O., Le catacombe e il Protestantismo, Roma, 1911 ; Pieho e Paolo a Roma, Torino, 1934. Maspéro, Etudes de mythologie et d'archéologie égyptiennes, 1892. Mathieu, L'appel à l'action catholique, Paris. Mauriac F., Biaise Pascal et sa saur Jacqueline, Paris. Mazzella C., De Religione et Ecclesia, Romæ, 1896. Méchineau, L'idée du livre inspiré, Bruxelles, 1907. Meignan, Les prophètes d1 Israel. Quatre siècles de lutte contre l'idolâtrie, Paris, 1892; Les prophètes dIsrael et le Messie; Paris, 1893; Les Evangiles et la critique au XIXe siècle, Paris, 1870. Mendive, Ixi religion catolica vendicada de las imposturas racionalislas, 1888 ; De principiis theologicis, 1896. Mercier (Card.), Le Christianisme dans la vie moderne, Paris, 1918; Crilé, riologie générale, Louvain, 1899. Merk. A., Nwum Testamentum grace et latine apparatu critico instructum. Romæ. Meumer L., Le vrai message de Jésus, Paris, 1929. Michel P., L'Orient et Rome, Paris, 1895. Michelet G., Dieu et l'agnosticisme contemporain, Paris, 1909; art. Une récente théorie française sur la religion, in R. P. A., t. VI; Religion: Théorie sociologique, in D. A. .Λ Michel C. et Peters, Evangiles apocryphes. Mœlher J. A., Symbolik; Bruschstücke ans der Geschichte der Aufhebung der Sklacverei, 1834, gallice redditum, De Γabolition de l'esclavage par le Christianisme, Paris, 1841. Moillot, L'Eglise de Jésus, Juvisy. Moisant H., Dieu et Γexpérience métaphysique, Paris, 1907. 3 i xxxi Nicolas Aug., Du Protestantisme, Paris, 1854; La Vierge Marie vivant dans ΓEglise, Paris, 1860 ; Etudes philosophiques sur le Christianisme, Paris, 1847. Nills H., Sacred Books of the East, IV, XXIII, XXXI. Noort (Van), De Vera Religione, 1917; De Ecclesia Christi, Hilversum, I9J2; De fontibus revelationis, 1932. Olden berg H., Le Boudha, sa vie, sa doctrine, sa communauté, Paris, 1934; Die Religion des Veda, 1894, gallice redditum a V. Henry, Paris, 1903. Olichon A., Les Missions, Paris, 1936. Ollé-Laprune L., Le prix de la vie, Paris, 1895; La vitalité chrétienne, Paris, 1904; La certitude morale, Paris, 1898: La philosophie et le temps présent, Paris, 1890; Raison et rationalisme. Otto, Corpus Apologetarum christianorum sceculi secundi, 9 vol., lenæ, 1886-1887. Ozanam, La civilisation au V * siècle,· 1862. Palmieri A., De Romano Pontifice, Prati, 1891; Theologia dogmatica orthodoxa; art. Coran, sa théologie, Polémique chrétienne contre le Coran Papini, Vie du Christ. Pargoire J., L'Eglise byzantine de 527 à 847, Paris, 1905. Pascal G. (de), art. Libéralisme, in D. A. Passaglia C., De Ecclesia Christi, Ratisbonæ, 1835. Pègues Th., Jésus-Christ dans TEvangile, 1898. Pelt J. B., Histoire de ΓAne. Testament, Paris, 1930. Perbal A., Premières leçons de théologie missionnaire, Paris, 1935. Perennès H., Tradition et Magistère, in D. A. Perrin L., Les Eglises orientales, Rome, 1930. Pesch C., Prcelectiones dogmaticce, Friburg. Br., 1915; Gott und Gotter, 1890; De inspiratione S. Scripturce, Friburg. Br., 1906. Petitot H., Pascal, sa vie religieuse et son apologie dit Christianisme, Paris, 1911. Picard C., Txs origines au polythéisme hellénique, Paris, 1932. Picard L., La transcendance de Jésus-Chrùt, Paris, 1905. Pighi, Hierarchice ecclesiastica assertio, Colonæ, 1558 Pinard de la Boullaye, Etude comparée des Religions, Paris, 1922, 2 vol; Carêmes I929* I935 > Jésus et Γhistoire ; Jésus Messie ; Jésus le thaumaturge et le prophète; La personne de Jésus; Jésus lumière du monde; L'héritage de Jésus; Jésus, Fils de Dieu. Piolet, Les missions catholiquesfrançaises au XIXe siècle, 6 vol., Paris, 1906. Pisani, A travers l'Orient, 1896. Pitzipios, L'Eglise orientale, Rome, 1855. 1 K F xxxii PRÆCIPUI AUCTORES CITATI PRÆCIPUI AUCTORES CITATI Plantier (Mgr), Le Christianisme de sentiment, 1840-1841. Plus R., Dans le Christ-Jésus, 1923; Le Christ dans nos frères, 1925; La sainteté catholique, Paris, 1929. Poulpiquet (de) A., L'objet intégral de Γ Apologétique, Paris, 1912; le miracle et ses suppléances, Paris, 1913; L'Eglise catholique, Paris, 1923; La notion de catholicité, Paris, 1910. Pourrat P., La théologie sacramentaire, Paris, 1907. Prat F., La théologie de S. Paul, Paris, 1920-1923; La vie de Jésus-Christ, 2 voL, Paris, 1932; Paul (S.) et le paulinisme, in D. A.: Evêques (Origine de Γépiscopat), in D. T. C, Proulx G., Tradition et Protestantisme, Paris, 1924. Przywara E., Reiigionsbezründung, Friburg. Br., 1927. Puech A., Les apologistes grecs du 2* siècle, Paris, 1912. Puller, The Primitive Saints and the See of Rome, London, 1893. Quénet, L'unité de ΓEglise, Paris, 1923. Quentin H., Mémoire sur rétablissement du texte de la Vulgate, Rome, 1922. Quercy P., L'hallucination, Paris, 1930. Rabeau G., Lntroduction à l'étude de la théologie, Paris, 1926. Ragey, La crise religieuse en Angleterre, Paris, 1896; L'Anglo-Catho­ licisme, Paris, 1897. Raucourt (de) G., La vérité sur Jésus de Nazareth, Paris, 1935. Régla de) P., Jésus de Nazareth. 1891. Remer V., Summa prcelect. philosophia scholastica, Romæ, 1900. Rhys J., Lectures on the origin and growth of religion, London, 1888. Ribot *, Psychologie des sentiments, Paris, 1905. Ricard E., Le vrai visage du catholicisme, Paris, 1932. Rivet L., La question romaine et le traité du Latran, Paris, 1933. Rivière J., Le dogme de la Rédemption, Paris, 1914; Le modernisme dans l'Eglise, Paris, 1929; La propagation du Christianisme dans les trois premiers siècles, d'après les conclusions de M. Harnack, Paris, 1907 ; art. Eglise, in Diet.prat. des connaissances religieuses ; Interprétation de l'Ecriture, in D. T. C., Rivington L., Authority, London, 1888; Dependence, 1889; The Primi­ tive Church and the See of Peter, 1894; Rom and England, 1897. Romanes G. J. *, Thoughts on Religion, London, Chicago, 1895. Rosemberg D. *, Der Mythus des XX lahrhunderts, Munich. Roure L., Le merveilleux spirite, Paris, 1922. Roussel, Le boudhisme primitif, Paris, 1911. Ruinait, Acta primorum Martyrum sincera, Ratisbonne, 1859. Rutten P., La doctrine sociale de Γ Eglise. Ruville (von), Retour à la Sainte Eglise. Santini Pietro, Llprimato e I'infallibilità del Romano Pontifice ; il S. Lxone Magno e gli Scritlori greco-russi, Grottaferrata, 1936. Schingensiepen H., Die Wunder des Neuen Testament, Guttersloh, 1933. Schmid P., De inspirationis Bibliorum vi et ratione, Brixiniæ, 1885. Schmidt W., European civilisation : its origin and developement, London, 1934; L'origine de l'idée de Dieu, in Anthropos, 1908. Schmidt-Lemonnyer, Origine et évolution de la religion, Paris, 1931. Schmitz, Les béatitudes de ΓEvangile, Paris. Schneemann, S. Lrencei de Ecclesia romance principatu testimonium, Friburgi, 1870. Schouppe, Mystère et Révélation, Paris, 1905. Schrader CL, De theologia generatim, Pictavii, 1874; De theologico testium fonte, Parisiis, 1878. Λ ; xxxill Schulte A., Die messianischen Weissagungen des Allen Testaments, Pader­ born, 1908. Schultes M., De Ecclesia catholica, Paris, 1925. Schwalm, Christ d'après S. Thomas, Paris, 1910. Schwane A., Dogmengeschichte, 1862-1890, gallice redditum a Degert Séailles G. *, Les affirmations de la conscience moderne, Paris, 1903. Segna, De Ecclesia Christi constitutione, Romæ, 1900. Semeria P., Dogma, gerarchia e culto nella Chiesaprimitiva, Roma, 1902. Sérol M., Le besoin et le devoir religieux, Paris, 1908. Serre J., Les hypothèses sur Lourdes, Avignon, 1927. Sertillanges, La prière, Paris, 1907; Jésus, Paris, 1921 ; Le miracle de l'Eglise, Paris, 1934. Soloview Wlad., La Russie et l'Eglise universelle, Paris, 1889. Sortais G., La Providence et le miracle, Paris, 1905; Valeur apologétique du martyre, Paris, 1905. Spacil Th., Doctrina theologia Orientis separati de revelatione, fide, dogmate, Romæ. Spalding J., History of Protestant Reformation, Baltimore, 1865; General Evidences of Catholicity, Louisville, 1847; Miscellanea, Baltimore, 1866. Staelens A., Psychologie pédagogique et doctrine chrétienne de l'éducation, Louvain, 1934. Stapleton T., Principiorum fidei doctrinalium demonstratio methodica, Parisiis, 1579, Principiorum fidei doctrinalium relectio scholastica et com­ pendiaria. Sullerot L., Le problème de la vie devant la raison et devant le catholi­ cisme, Marseille, 1928. Sweet W., The Story of Religions in America, New-York, 1930. Sweete Henry Barclay, The Old Testament in Greek, 3 vol., Cambridge; Szydelski S., Prolegomena in theologiam sacram, Leopoli, 1920. Tanquerey Ad., Les dogmes générateurs de la piété, Paris, 1925; Jésus vivant dans l'Eglise, Paris, 1932. Tepe J. B., Lnstitutiones theologica:, Parisiis, 1894. Thellier de Poncheville, Tout l'Evangile dans la vie, Paris; L'Eglise sur le chantier social, Paris. Thomas Aquinas (S.), Summa theologica; Summa contra Gentiles. Thomassin, Ancienne et nouvelle discipline de l'Eglise; Dogmata theologica, Paris, 1860-1864. Thureau-Dangin, La Renaissance catholique en Angleterre, Paris, 1905. Tiberghien, La doctrine catholique et la politique. Tixeront J., Histoire des dogmes, 3 vol., Paris, 1928-1931 ; La théologie anténicéenne, Paris, 1906; art. Athanase (Symbole de S.), in D. T. C. Tobac E., Les Prophètes d'Lsraël. Tocqueville (de) A., De la Démocratie en Amérique. Tollemer, Origines de la charité catholique, Paris, 1863. Tondini, La primauté de S. Pierre prouvée far les titres que lui donne l'Eglise russe dans sa liturgie, Paris, 1867. Tonquédec J. (de), Lmmanence, Paris, 1913; La notion de vérité dans la “ Philosophie nouvelle"; Lntroduction à l'étude du merveilleux et du miracle, Paris, 1916; art. Miracle, in D. A. Tourville (de), Lumière et Vie, Paris, 1924. Touzard J., L'argument prophétique, in R. P. A., t. VI. Tragella P., Rio XL, Papa missionario, Milano, 1930. XXXJV PRÆCIPUI AUCTORES CITATI Trésal JM Les origines du schisme anglican. 1900 ; art· Réforme : VI, Ré * forme eu Angletet re, in Z>. A. Trilles, Le Totémisme chez les FAn, Paris, 1912. Tromp S., De Eevelatione Christiana, Romæ, 1933. Tuai M., fésus Christ, son propre apologiste, Paris, 1924. Vacandard E., Etudes de critique et d'histoire religieuse : L'institution formelle de Γ Eglise par le Christ. Paris, 1910; art. Conciles œcuméniques, in Diet. prat, de connaissances religieuses: Apôtres (Symbole des), in D. A. Vacant A., Etudes théologzques sur le Concile du Vatican, Paris, 1895; Constitution du Ctmc. du Vatican, Paris, 1S95; art. Eglise, in Diet, de la Bible ; Le magistère ordinaire de ΓEglise et ses organes, Paris, 1887. Vaganay L., Initiation à la critique textuelle néo-sacramentaire, Paris, *934Valensin Aug., art. Immanence (Méthode d'), in D. A.; Pascal (Pari de), in D. A. et in Etudes, 5 juin 1923. Valensin A. et Y. de Montcheuil, Maurice Blondel, Coll. : Les moralistes chrétiens, Paris, 1934 ; Cahiers de la Nouvelle Journée : Maurice Blondel, Le problème de la philosophie catholique, Paris, 1928; L'œuvre philosophique de M. Blondel, Paris. Vallée-Poussin (de la), Boudhisme, opinions sur Γhistoire de la Dogma­ tique, Paris, 1909; Le dogme et la philosophie du Boudhisme, Paris, 1930; Le boudhisme et Γ apologétique, in R. P. A., 15 oct. 1908. Vallet Dr., Guérisons de Lourdes, Paris, 1927; Lourdes, comment interpré­ ter ses guérisons, Paris, 1929; Guérisons de Lourdes de 1927 à 1929, Paris, 1930. Vercellone, Sulla authenticity delle singule parti della Bibbia Vulgata, Roma, 1866. Vermeersch P., Tolérance. Paris, 1922. Veuillot F., Œuvres catholiques, in Aigrain, Ecclesia. Vieillard-Lacharme, DEglise catholique aux premiers siècles, Paris, 1913. Vigourel A., La vie chrétienne par la liturgie, Paris, 1909. Vigouroux, art. Rome, in. Diet. de la Bible; La Sainte Bible Polyglotte, Paris, 1900: Dictionnaire de la Bible. Villien, Histoire des commandements de T Eglise, Paris, 1936. Vogels, Novum Testamentum grcece et latine, Dusseldorf. Vosté, De divina inspiratione et ve/étate S· Scriptura:, Romæ, 1932; De natura et extensione inspirationis biblicce, Romæ, 1924. Vromant Q.,Jus missionarium, De personis, Louvain. 1935. Weiss P., Apologie des Christenthums vont Standpunkt der SUle und Cultur, Freiburg, 1889; (gallice redditum) Apologie du Christianisme au point de sme social, Paris, 1894. Wilmers, De religione revelata, Ratisbonæ, 1897; De Christi Ecclesia, Ratisbonæ, 1897. Yung N., Z> magistère de T Eglise, Paris, 1935. Yves-Colette, II Eglise et la femme, Paris. Zeiller J., L'Eglise primitive, Paris, 1934; Il Empire romain et ΓEglise. Paris, 1928. Zorell F., Lexicon gracum Novi Testamenti, Parisiis, 1931. PROLOGUS DE THEOLOGIA IN GENERE' 1. — Conspectus2. 2. Notio quoad nomen et rem. Theologia est scien­ tia et sapientia. Excellentia th eoi ogiæ scientia suprema. Necessitas in genere et in specie. Divisiones, ratione me­ thodi et objecti. Dispositiones ad theo­ logiam. In ipso Theologiae prologo, declarare haud ingratum erit imprimis ejus notionem, excellentiam, necessitatem, divisiones, et ad hujus scientiæ studium dispositiones. I. De Theologiae Notione 2. — i° Quoad nomen. (A) Etymologia. Venit a græcis verbis (θεός, λόγος; Deus, sermo), et idem sonat ac sermo seu doctrina de Deo 3. 1 S. Thom., Sum. theol., I, q. I, a. 1-8; Petavius, Dogmata theologica, Prolegom.; Becanus, Summa theol., Disput. proœm. ; Billuart, SummaS. Thom., diss, proœm. ; Migne, Theol. Cursus, I, io sq. ; Perrone. Pralect. theol., Pro­ legomena; Franzelin, De Deo Uno, Prolegom. ; Scheeben, Dogmatique, t. I, n. 1-4; Ottiger, Theol. Fundamentalis, p. 1-34; Cl. Schrader, De theologia generatim, Pictavii, 1S74; De Schaezler, Introductio in S. theologiam dogma­ ticam, 1882; Didiot, Logique surnaturelle subjective, Lille, 1891; A. Gardeil, Le donné révélé et la théologie, Paris, 1910; S. Szydelski, Prolegomena in theologiam sacram, Leopoli, 1920 sq.; DD. d’Herbigny, Théologie du révélé, Paris, 1921, p. 158 sq.; G. Rabeau, Introduction à l'étude de la théologie, Paris, 1926; F. Diekamp, latine redditum a M. Hoffmann, Theol. dogmat. manuale, t. I, Introductio in theol., Paris, 1933. 3 Ejusmodi “conspectus” initio praecipue capitum singulorum et quorumdam articulorum invenientur, ut res et rerum tractatarum ordo citius et securius aspiciantur. Horum collectio quasi compendium aliquod totius dogmaticæ theologiæ constituet. 3 S. August., Dc Civit. Dei, VIII, 1; P. L., t. XLI, coi. 225. N ° 663. — 1 PROLOGUS (B) Usus. 1. Apud Paganos. Græci et Romani poetae vel philosophi vocabantur nomine theologi, utpote deorum vitam et opera nar­ rantes vel eorum naturam et relationes cum mundo inquirentes 2. Apud Christianos, (a) A Patribus, praesertim græcis, jam a tempore· Origenis, theologia significat doctrinam de Deo in se et in tribus personis’. Ei autem accédit Œconomia, quæ de Incarnatione Verbi et Redemptione hominis agit. Hinc S. Joannes præ ceteris evangelistis theologus appellatus fuit, quia apertius Filii divinitatem declaravit. (b) Scholastici, a sæc. XIII, theologiam vocant totam doctrinam sacram, quæ non solum de Deo, sed etiam de creaturis prout ad Deum referuntur, disserit; hinc opus S. Thomæ, quod universam fidei et morum doctrinam continet, Summa theologica nuncupa­ tum est. (C) Hodiernis temporibus, duplex distinguitur theologia : I. prior naturalis, seu theodicea, quæ est illa philosophiæ pars de Deo disserens ex principiis solo lumine naturali notis; 2. posterior supernaturalis, quæ de divinis rebus tractat ex principiis revelatione cognitis : hic nonnisi de posteriore agimus. Theologia definitur : Scientia quæ, revelationis et rationis ope, disserit de Deo et creaturis quatenus ad Eum referuntur. Dicitur : (a) Scientia, i. e., systema cognitionum certarum et sreneralium, e principiis notis et certis ope ratiocinii deductarum, logico ordine connexarum et ad objectum determinatum spectantium (Cf. n. 4). (b) Revelationis... ope... 1. Ita designatur objectum for­ male theologiæ, seu specialis et communis ratio sub qua suum objectum materiale considerat. Theologia enim argu­ mentatur principaliter ex auctoritate Dei revelantis seu ex revelatione ; ab ipso Deo præceptore accipit sua principia seu fidei articulos. Attingit autem Deum et creaturas, quatenus superna revelatione manifestantur; et ideo vocari 1 Cf. Plato, Republ., II, 379; Aristoteles, Metaphysic., X, 6; Cicero De Natura deorum, III, 21. Cf. Petavius, op. cit., c. I, 1. DE THEOLOGIA IN GENERE 3 potest scientia de divinis revelatis, vel fidei scientia l. 2. Sed theologia utitur etiam rationis principiis sive ad theologicas conclusiones inferendas2, sive ad ipsa mysteria explicanda et defendenda. Igitur, ratione ejus formalis objecti, theo­ logia intrinsece differt a philosophia et qualibet alia humana scientia (Cf. n. 9-12). (c) De Deo et creaturis... Et sic declaratur objectum materiale, seu id circa quod versatur theologia : quod est duplex : 1. primarium, scilicet Deus ipse, ut est nobis reve­ latus; 2. secundarium vero, creaturæ omnes, præsertim rationales et earum activitates, quatenus a Deo sunt et ad Eum tendunt. “ Omnia pertractantur in sacra doctrina sub ratione Dei, vel quia sunt ipse Deus, vel quia habent ordinem ad Deum, ut ad principium et finem ”3. II. De Theologia ut Scientia Theologia sacra recte vocatur : 1. scientia, 2. sapientia. 4. — I. Theologia est scientia. i° Proprie dicta. (1) Quod NEGANT : (a) Nominalistes, Empiristes, Positi­ vistes, juxta quos scientia investigat tantum phaenomena sensibilia necnon leges ex eisdem deductas; (b) Quidam Veteres, eo quod theologia principiis innititur, quæ non sunt intrinsece evidentia. (2) Sed IMMERITO. Nam ad veram scientiam requiritur et sufficit certa cognitio principiorum, e quibus conclusiones logice deduci possint, quocumque modo principia hujusmodi cognoscantur. Atqui hoc invenire licet in theologia, cujus -fi principia, etsi non sint intrinsece evidentia, sine errore tamen cognoscuntur, divinae revelationis ope4.,. Hæc scientia procedit ab inconcussis principiis, seu veritatibus revelatis; ducit ad harum veritatum clariorem noti2 S. Thomas, 7« Sent. /, prol., a. 3, sol. 3; A. Gardeil, Le donné rérvélé et la théologie, Paris, 1910. — 2 S. Thom., In Boetium de Trinit., q. 2, a. 2. 3 Sum. theol., I, q. I, a. 7; R. Martin, art. L'objet intégral de la théologie, in Rev. thomiste, 1912; P. Batiffol, art. Theologia, Theologi, in Ephem. Theol. Ionian., 1928, p. 205 sq. Quid sit theologia, et quid non sit, optime declarat H. Newman, The Idea of University, dis. 3, η. η, ρ. 6ο sq. 4 Sum. theol.. i, q. i, a. 2; C. Pesch, Praelectiones dogmat., Friburgi Br., 1915; t. I, n. 8 sq. / rii-'? PROLOGUS tiam: ex his veritatibus infert theologicas conclusiones et denique totum complexum dogmatum et conclusionum in quoddam systematicum corpus erigit. 5. — 2° Distincta a ceteris scientiis. Scientia ab aliis distinguitur præsertim ex objecto suo formali; diversus enim cognoscendi modus scientiarum diversitatem indicat. Atqui sacra theologia utitur præsertim revelationis lumine; dum aliæ scientiæ experientia et ratione . * fundantur ' , . 1-4 λ \ i 3° Subalternata seu subordinata. ' f, Subalter nata seu subordinata scientia vocatur ea quæ principia sua supponit probata per aliam scientiam, quæ dicitur suballerftans. Sed theologia mutuat principia sua a Dei revelantis scientia, ideoque omnino singularem constituit scientiam : hinc ejus dignitas maxime elevatur2. 4° Una. Unitas theologiæ apparet ex unitate objecti : i. tum formalis : quatenus ea omnia et sola considerat quæ revela­ tione innotescunt, vel ex ea deducuntur; 2. tum materialis : quatenus omnia de quibus in ea disputatur vel sunt Deus ipse vel ad Eum referuntur 3. 6. — 5° Inductiva simul ac deductiva (ratione methodi}. (a) Inductiva dicitur illa scientia, quæ a particularibus ad universalia, et a factis ad leges et causas generales assurgit. Sed in multis theologiæ quæstionibus, inductionis ope pro­ cedimus : sæpe sæpius veritates revelatæ ut facta proponun­ tur, ex quibus ad altiorem veritatem assurgimus, quæ est ad instar principii theologici. Ita revelatum non fuit modo abstracto humanam naturam hypostatice unitam fuisse personæ Verbi; sed ex variis Scripturæ locis simul collatis, colligitur Christu'm esse Verbum incarnatum, seu vere hominem simulque vere Deum; postea ex his omnibus concluditur, analysis et inductionis ope, Verbum hvpostatice fuisse humanæ naturæ conjunctum. (b) Deductiva scientia nuncupatur, quæ ex generalibus ad particularia, ex principiis ad consequentias descendit. ' Sum. theol., i, q. i, a. I, ad 2. - Sum. theol.. I, q. i, a. 2; a. 5, ad I. — 3 Sum. theol., 1, q. 1, a. 3. DE THEOLOGIA IN GENERE 5 Sed ita proceditur non raro in theologia : v. g. unione hypostatica Verbi cum humana natura jam demonstrata, merito infertur in Christo duplicem inveniri naturam, duplicem voluntatem et operationem, animam rationalem et corpus vere humanum, etc. 7. — 6° Speculativa simul et practica (ratione objecti}. (a) Speculativa, quia intendit directe non humanos mores, sed contemplationem veritatis, cum tractat de rebus creden­ dis circa Deum, circa mysteria Trinitatis et Incarnationis aliaque hujusmodi, (b) Practica, quia de rebus ad praxim directe pertinentibus agit, dirigendo actus nostros ad Deum finem supernaturalem : v. g. disputando de actibus humanis, legibus, peccatis, virtutibus, etc. (c) Hi duo respectus in theologia se invicem compenetrant. Theologia speculativa est practica : nam cognitio divinae veritatis ad effectivum Dei amorem inclinat 1 ; theologia practica est speculativa, cum actus humani ad ultimum finem regantur ex verita­ tibus divinis præsuppositis. (d) Attamen theologia, ut ait S. Thomas, “ magis est speculativa quam practica, quia prin­ cipalius agit de rebus divinis quam de actibus humanis, de quibus agit secundum quod per eos ordinatur homo ad perfectam Dei cognitionem, in qua aeterna beatitudo consistit”2. 8. — 70 Distincta a fide. Theologia multipliciter a fide differt : (a) Ratione essentiœ : Etenim fides est habitus divinitus infusus, mentem disponens ad assentiendum firmiter, propter divinam auctoritatem, omnibus a Deo revelatis; ideoque a theologia differt, quæ est habitus acquisitus, (b) Ratione objecti : Nam theologia attingit non solum veri­ tates formaliter revelatas, ut fides; sed etiam conclusiones ex eis deductas, (c) Ratione motivi ? Fides enim veritatibus revelatis adhæret propter solam auctoritatem Dei revelantis; dum theologia conclusiones, ex veritatibus formaliter revelatis deductas, amplectitur propter valoremjllationis, vi cujus consectaria logice e principiis eruuntur, (d) Ratione 1 Quod feliciter ostendit V. Contenson, cf. L. Bail, La théologie affective. 3 Sunt. theol., i, q. i, a. 4. & ** ·- Theologia mentis et cordis; «’ ήt 6 PROLOGUS certitudinis : Certitudo in fide est suprema : nam fides unice fundatur in divina auctoritate; sed est inferior, in theo­ logia, quæ ex principiis rationis simul et revelationis deri­ vatur. (e) Ratione modi quo suum objectum apprehendit : fides simplici mentis actu veritatibus revelatis adhæret; dum theologia modo scientifico procedit, analysis et synthesis ope, et vere demonstrat tales vel tales veritates in verbo Dei contineri vel ex eo legitime inferri. 9. — II. Theologia merito vocatur sapientia. Etenim sapiens dicitur ille qui considerat causam altissimam et ordinat humanos actus ad debitum finem. Atqui sacra doctrina supremam omnium causam contemplatur, scilicet Deum, et quidem modo perfectissimo, quatenus in se per revelationem cognosci valet ; aliunde mores hominis rectissime dirigit in Deum finem ultimum. Ergo theologia maxime dicitur et est sapientia\ ΠΙ. De theologiae excellentia1 2 10. — Status quæstionis. Theologiæ excellentia oritur præsertim ex eo quod sit supematuralis scientia, quæ, ut ait S. Albertus M., “a Deo docetur, Deum docet et ad Deum tendit ”. Affir­ matur hæc excellentia a theologis et laudatur a R. Ponti­ ficibus : v. g. a LEONE XIII, in encyc. Æterni Patris, et a PlO X, in encyc. Pascendi. Speciatim ejus præstantia relate ad ceteras scientias nunc consideratur. Thesis. Theologia est omnium scientiarum suprema. A. Probatur. — Hæc excellentia constat : (a) Ratione objecti : Siquidem quo altius est alicujus scientiæ objectum, eo est scientia excellentior. Atqui theologiæ objectum est manifesto omnium altissimum : scientiæ enim naturales con­ siderant vel res materiales, vel viventia creata aut etiam Deum naturali rationis lumine notum; theologia autem aliarum scien1 Sum. theol., i, q. i, a. 6; i» 2æ, q. 66. a. 5; Coni. Genl., 1. I, c. I ; E. Gilson, Introduction à l'élude de S. Augustin, Paris, 1931, p. 140 sq. - C. Vatican., sess. Ill, cap. 4; D, B., 1795. Sum. theol., 1, q. I, a. I; Cont. Gent., I, 3; Cf. Petavius, op. cil., Prolegomena, cap. IX; DD. Perraud, Œuvres pastorales et oratoires, Paris, 1883, t. I, p. 326 sq. ; H. Newman, Idea of a University, Disc. III-IV. DE THEOLOGIA IN GENERE tiarum objecta et ipsa attingit, sed sub altiori ratione : videlicet tum hominem tum entia homini inferiora contemplatur, prout ad Deum referuntur, et quatenus ad supematuralem finem tendunt vel saltem huic obtinendo inserviunt; insuper Deum considerat non solum ut unum, sed etiam ut trinum, ut incarnatum, ut sanctifi­ cantem : quæ quidem omnia naturales scientias transcendunt, sicut res divinæ transcendunt humanas. (b) Ratione medii : Medium enim quo scientiæ humanæ utuntur, est ratio sola; dum medium quo theologia utitur est ratio fide seu divina revelatione illuminata, et infallibili Ecclesiæ magis­ terio ab errandi periculo liberata. Atqui lumen divinæ revelationis evidenter lumini naturali præstat, et ex se summam certitudinem confert. Ergo etiam sub hoc respectu theologia ceteras superat scientias. (c) Ratione finis : Ea siquidem scientia excellentior est, quæ ad altiorem finem nos evehit. Atqui scientiæ naturales de se ad finem seu perfectionem tantum naturalem conducunt; dum theo­ logia, et quidem sola, de fine supernatural! et mediis ad eum conducentibus disputat. Attamen theologia quoad claritatem cognitionis inferior est multis scientiis naturalibus et hoc provenit ex obscu­ ritate fidei, i. e. principiorum revelatorum in quibus nititur et quæ intrinseca evidentia carent. Sed hic defectus ejus præstantiam potiusquam inferioritatem manifestat. 11. — B. Corollaria.fi' · C·- (a) Theologia utitur aliis scientiis, tanquam regina sub­ ditis. Etenim finium subordinatio secum infert subordinationem mediorum. Atqui, ex dictis, ceterarum finis scien­ tiarum, utpote naturalis, subordinatur fini theologiæ, qui est supernaturalis et supremus. Theologia non accipit “ab aliis scientiis tanquam a supe­ rioribus, sed utitur eis tanquam inferioribus et ancillis, sicut architectonicae utuntur subministrantibus. Et hoc ipsum quod utitur eis, non est propter defectum vel insufficientiam ejus, sed propter defectum intellectus nostri, qui ex eis quæ per naturalem rationem..-, cognoscuntur, facilius manuducitur in ea quæ sunt supra rationem, quæ in hac scientia traduntur ” ». (b) Theologia alias scientias dirigit et, si opus est, corrigit, in us quæ ad fidem spectant, i. Influit enim non directe in ’ Sum. theol., i, q. j, a. 5, ad 2. 8 PROLOGUS eas, scilicet in earum objectum proprium : siquidem earum principia aut conclusiones non demonstrat. 2. Sed indirecte de eis in quantum disserunt de rebus cum fide connexis, judicare potest et debet, declarando eas esse aut veras si cum revelatione concordent, aut falsas si revelationi opponantur. Quod valet speciatim de philosophicis disci­ plinis. ‘ Quidquid enim in aliis scientiis invenitur veritatis hujus scientiae repugnans, totum condemnatur ut falsum ” r, quia cum veritas vero non opponatur, quidquid dogmati revelato et ab Ecclesia definito contrariatur verum esse nequit; caveant tamen theologi ne proprias opiniones pro dogmatibus proponant! ί IV. De Theologiæ necessitate 12. — Theologia certe hominibus singulis non est neces­ saria ad salutem : revera unusquisque per baptismum, fidem et caritatem, sed non per solam scientiam theologicam, in regnum cælorum pervenire potest. Attamen theologia, sub alio respectu, merito dicitur necessaria : I. in genere, 2. in specie. i° Theologia est necessaria in genere. Ex parte : fidei, 2. veritatum naturalium. (a) Ex parte fidei. Theologia videtur necessaria ad fidei intelligentiam per methodicam revelationis proposi­ tionem, ad fidei conservationem per propositionum accu­ ratam explicationem, ad fidei defensionem, per difficultatum solutionem. Quare S. AUGUSTINUS declarat theologiam esse habitum “ quo fides saluberrima quæ ad veram beatitudinem ducit, gignitur, nutritur, defenditur, roboratur1 2”. (b) Ex parte veritatum naturalium. Hominibus in gene­ rali necessarium est cognoscere certo et absque errore quasdam veritates naturales, quæ se habent tanquam fidei præambula : v. g., existentiam Dei, animæ immortali­ tatem, etc. Sed, juxta C. Vaticanum, ad talium veritatum puram, firmam et expeditam cognitionem, genus humanum supernatural! revelatione opus habet3. Porro, sub lumine 1 Sunt, theol., i, q. i, a. 6, ad 2. - S. August., De Trinit., XIV, i. 3; Cf. Ephes., IV. 11-14; Tit.. I. 9. ' D. B., 1786. DE THEOLOGIA IN GENERE 9 fidei, theologia istas veritates probat et exponit; proinde moraliter est necessaria generi humano ». 13. — 20 Theologia est necessaria in specie : i. sacerdotibus, 2. aliquo modo doctioribus laicis. (A) Sacerdotibus. Scientia theologica competens est sacer­ dotibus absolute necessaria. (1) Scientia competens hic designat eam quæ ad varia eccle­ siastica ministeria obeunda desideratur; quæ proinde diversa esse potest pro varietate hujusmodi officiorum, major quidem in episcopis et magistris, et minor in sacerdotibus qui communiora obeunt ministeria; ea tamen quæ sufficiat ut quis casus ordinarios difficultatesque communiter propositas solvere queat. (2) Probatur : (a) Script, 1. Jam A. Legis sacerdotibus Deus dixerat : “ Labia enim sacerdotis custodient scientiam, et legem requirent ex ore ejus, quia angelus Domini exercituum est ” 2. Quæ verba diserte affirmant speciale munus fideles edocendi veritates cre­ dendas sacerdotibus incumbere. Immo ignorantia erat sufficiens causa cur sacerdotes a Deo repellerentur “Quia tu scientiam repulisti, repellam te ne sacerdotio fungaris mihi ” 3; 2. Christus ipse Apostolis, eorum successoribus, iisque omnibus qui apostolicum munus obituri erant, aperte dixit : “ Euntes ergo, docete omnes gentes... docentes eos servare omnia quæcumque mandavi vobis ”4. Jamvero nemo doctrinam Christi recte docere potest nisi prius,eam apprime didicerit. 3. Apostoli'similiter rem intel­ lexerunt : Paulus enim de episcopis, proindeque de clericis qui episcoporum adjutores sunt ait : “ Oportet episcopum sine crimine esse... amplectentem eum, qui secundum doctrinam est, fidelem sermonem, ut potens sit exhortari in doctrina sana, et eos qui contradicunt arguere” s. Ex quo sequitur sacerdotes pastorale munus obeuntes, talem scientiam comparare teneri, quæ sufficiat non solum ad fideles instruendos, sed etiam ad hæreticorum et infidelium difficultates solvendas, saltem magis communes. (b) Tradit, 1. Concilia generalia et particularia theolo­ gicam scientiam præscripserunt. 1) Ita Tridentinum decrevit (sess. XXIII, c. 7) ordinandos diligenter examinandos esse non solum quoad mores, sed etiam quoad doctrinam çt fidem. Quod di­ sertius declaratur, in sess. XXIV, cap. 14 : “Sed etiam ad populum 1 Sum. theol., r, q. i, a. i. De influxu theologiæ in philosophiam vide E. Gilson, præsertim Esprit ck la philosophie médiévale, Paris, 1932. 3 Malach., II, 7. — 3 Osee, IV, 6. 4 Matth., XXVIII, 19-20. — 5 Tit., I, 7-9. 4M i docendum ea quæ scire omnibus necessarium est ad salutem, ac ad ministranda sacramenta, diligenti examine præcedente, idonei comprobentur". Pariter statuit, in sess. XXIV, cap. 18, ne vacantes parœciæ sine diligenti examine cuiquam conferrentur; posteaque Benedictus XIV formam determinavit pro examine in concursu eligendorum ad ecclesias parochiales servandam. 2) Benedictus XIV theologiæ studium necessarium esse declarat sacerdotibus etiam qui diuturno tempore ministerium exercuerunt : “ Aliqui nempe sacerdotes qui initio præclarissime confessarii munus susceperunt, inde post diuturnum tempus, omni studiorum cura neglecta, pristinam moralis theologiæ scientiam amittunt, ita ut qui in ejusmodi arte peritissimi fuerant, tandem exigua solum confusaque ipsius anis scientia primisque rudimentis instructi, vix inter tyrones adnumerentur ”1. Quæ de confessariis scite declarat, apte congruunt prcedicatoribus qui libris et considerationi vale­ dicunt. 3) Recentius Leo XIII, Pius X, Pius XI, totis viribus, clericorum scientiam de rebus sacris promovere conati sunt sive in Urbe sive inter varias Christianas gentes. 4) Codex J. C., pluribus in locis, sacrarum scientiarum studium clericis stricte praecipit et in seminariis et durante eorum sacerdotali vita 2. (c) Ratione. Sacerdotes enim curam animarum habentes, sunt fidei doctores, spirituales medici et judices. Atqui munia hujusmodi scientiam competentem sane requirunt. 1. Doctores fidem implantare et implantatam conservare debent; atqui ad hoc requiritur ut fidei fundamenta demonstrent argumentis uniuscu­ jusque captui accommodatis, simulque argumenta solvant quæ in contrarium afferri solent. Quod quidem nostris præsertim diebus magis necessarium est propter multitudinem errorum qui ubique grassantur; cum enim adversarii omnibus - scientiis utantur ad veritates fidei impugnandas, jam non sufficit, ad eos redarguendos, ars bene dicendi vel a priori argumentatio, sed desideratur rerum divinarum ac humanarum cognitio præsertim vero Scripturæ sacræ atque historiæ accurata notitia3. 2. Nec minor requiritur moralis 1 Benedict XIV, InstiL, XXXII, 4. * Ci. Index alphabeticus : Studia sacra, Studiorum domus, Seminaria. 3 Leo XIII merito ait : “ Revera fidei catholicæ defensio, in qua laborare maxime sacerdotum debet industria, et quæ est tantopere his temporibus necessaria, doctrinam desiderat non vulgarem neque mediocrem, sed eaquisitam et vanam; quæ non modo sacras, sed etiam philosophicas disciplinas complec­ tatur, et physicorum sit atque historicorum tractatione locuples. Eripiendus est enim error hominum multiplex, singula christianæ sapientiæ fundamenta convellentium : luctandumque persæpecum adversariis apparatissimis, in dispu­ tando pertinacibus, qui subsidia sibi ex omni scientiarum genere astute con­ quirunt”. (Encyc. Etsi nos, 15 feb. 1882). g» et ascetica scientia ut sacerdotes spirituales medici et judices esse valeant, ut diximus in Synopsi Theol. Mor, ubi de Poenitentia. 14. — (B) Utrum necessaria sit pro laids? I I (1) Non est absolute necessaria, ut patet, pro laicis, qui animarum curam non habent. (2) Est saltem valde utilis pro laicis doctioribus : (a) Ad altiorem humanarum disciplinarum intelligenham : scientiae enim ita sunt intime connexæ ut quis in una vix proficere valeat nisi aliarum saltem elementa cognoscat. Quod de theologia præsertim verum est, cum altas agat radices in omnes fere scientias, præsertim vero metaphysicas, historicas, ethicas et politicas, ita ut nonnullæ notiones, ad hujusmodi disciplinas spectantes, theologicis studiis maxime elucidatæ fuerint. Hinc nulla esse debet studiorum Universitas hoc nomine digna, quæ theologiæ facultatem non complectatur ’. (b) Ad fidei defensionem : cum enim hodie fides a multis laicis impugnetur scientificis argumentis, multum sane expedit ut a laicis quoque propugnetur, quorum scripta peculiari favore a multis excipiuntur; hoc autem fieri nequit, nisi dogmata fidei, quæ defendere volunt, apprime calleant2 : secus enim et ipsi in errorem alios inducere possent. (c) Ad propriam œdificationem : nulli enim dubium esse potest quin cognitio de Deo rebusque divinis omnis sanctitatis sit fundamentum : nam eo ferventius Deum amamus quo melius eum cognoscimus; propterea eo perfectior esse poterit sanctitas, ceteris paribus, quo perfectior erit theologiæ cognitio λ I I I I I I I I (3) Moraliter necessaria est laicis doctioribus ex Actione catholica. Actio catholica consistit in eo quod “ laici apostolatum hierarchicum participent”. (Cf. n. 1016). Ejus membra christianam veritatem integre et firmiter cognoscere debent, ut juxta eam in privatis et publicis moribus semper vivant. Sed hæc Catholi­ cism! cognitio solum per theologiam acquiritur. Quapropter laici doctiores, Actionis catholicæ duces, omnino scientia theologica indigent : quapropter Pius XI jubet eos a piis et doctis sacerdo­ tibus accurate instrui de Ecclesiæ doctrina. Concludamus igitur, cum Angelico Doctore', theologiæ studium ceteris esse perfectius, sublimius, utilius et jucundius : 1. “ Per1 Quod egregie probat J. H. Newman, op. cit., dis. Ill IV. 2 Quod eloquenter urget Leo XIII, Encycl. Providentissimus, 18 nov. 1893, circa finem. 3 Cf. E. H. Manning, The Glories of the S. Heart, New-York, 1871, lect III, Dogma the Source of Devotion, p. 85; Ad. Tanquerey, Les dogmes générateurs de la piété, Desclée, Paris, 1925. — 4 Cont. Genl., 1. I, c. 2. I I |B ΰΗ |α· ? |9 Μ - ■ΤΓΓ”7 1 PROLOGUS fertius quidem, quia, in quantum homo sapientiæ studio dat se, in tantum veræ beatitudinis jam aliquam partem 9Ά habet. Unde Sapiens dicit1*: Beatus vir qui in sapientia morabitur. 2. Subli­ mius autem est, quia per ipsum homo ad divinam similitudinem præcipue accedit, qui omnia in sapientia fecit. Unde quia simili­ tudo causa est dilectionis, sapientiæ studium præcipue Deo per amicitiam conjungit; propter quod dicitur quod sapientiæ est infi­ nitus thesaurus hominibus; quo qui usi sunt, facti sunt participes amicitia. Dei\ 3. Utilius autem est, quia per ipsam sapientiam ad immortalitatis regnum pervenitur; concupiscentia autem sapientia deducet ad regnum perpetuum *. 4. Jucundius autem est, quia non habet amaritudinem conversatio illius, nec tædium convictus illius, sed lætitiam et gaudium ” L V. De Theologiæ divisione 15. — Licet theologia una sit ratione objecti formalis, dividi tamen potest ratione : I. methodi, 2. objecti seu materia. I. Ratione methodi Ratione methodi, theologia distinguitur : i. positiva, 2. scholastica, 3. mixta seu positivo-scholastica. i° ·.· . Theologia Positivas (A) Notio. (a) Etymologica. Hoc nomen desumitur ex suo munere : nam hæc theologia “ponit” veritates in verbo revelato immediate contentas, quæ sunt doctrinæ sacræ fundamenta. (b) Realis. Theologia positiva ea est quæ singulas veri­ tates credendas seu dogmata e fontibus revelationis eruit, exponit et demonstrat argumentis ex Scriptura et Tradi­ tione desumptis. 16. — (B) Divisio. Theologia positiva dividitur in theologiam biblicam et historicam, (a) Theologia biblical, criticæ et exegeseos ope, doctrinas quales colligi possunt ex Scriptura sola nota 1 Eccles.. XIV, 22. — 3 Sap.. VI, 21. — 3 Sap.. VI, 21. - 4 *Sap.. 6 VIII, i6. 5 P. Lemonnier, art. Thiolog. positive et thiolog. historique. in R. C. F.. I9°3> *· XXXIV, p. 5, iS; R. Schultes, Introductio in historiam dogmatum. Paris, 1922. F. Cavallera, art. La théologie positive, in Bull, de littir. ecclisiast.. 1925, p. 20 sq. 6 M. Hetzenhauer, Theologia biblica. Friburgi Bn, 1908. DE THEOLOGIA IN GENERE investigat. Primum quidem a Protestantibus 1 hodie etiam a * Catholicis non sine maximo fructu excolitur. Cavendum est tamen ne veritas, quæ ex Scriptura colligitur, tamquam integra Christi doctrina habeatur, cum hæc etiam in Tradi­ tione contineatur. (b) Theologia historica, ex documentis tum Scripturae tum Traditionis, secundum ordinem chronologicum critice expensis, colligit et exponit catholicam doctrinam; eo fine ut ita ostendatur dogmata, nunc ab Ecclesia fidei nostrae proposita, substantialiter eadem esse ac ea quæ ab Apostolis et Christo prædicata fuere3, i. Dicitur symbolica, conciliaris, liturgica, fiatristica, archeologica, etc., juxta particulares fontes quibus utitur in sua demonstratione. 2. Differt ab historia dogmatum 4, quæ christianæ progressum doctrinæ describit, quin ejus unitatem et identitatem cum primaeva revelatione demonstrare intendat 5. ' Inter Protestantium opera hujusmodi, notatu digna sunt : Schiiltz , * Alttestamentlichc Théologie, Frankfurt, 1869; Oehler , * Théologie des Alien Testa­ ments, Tubingen, 1873; B. Weiss , * Lehrbuch der Biblischen Théologie des Neuen Tests., Berlin, 1868, anglice redditum a D. Eaton *, Biblical Theology of the New Testament ; Stevens *, The Theology of the New Testament, New-York, 1899; Bovon *, La Théologie du Nouveau Testament, Lausanne, 1902. ’ Ita P. Batiffol, L’Enseignement de Jésus, Paris, 1906; F. Prat, La Théo­ logie de St Paul, Paris, 1920-1923 ; Tobac, Le problème de la justification dans St Paul, Louvain, 1908; M. Hetzenauer, Theologia Biblica, 1908. 3 Inter Catholicos qui de theologia historica scripserunt, notatu digni sunt : P. Pourrai, La Théologie sacramenlaire, Paris, 1907; L. Labauche, Leçons de Thêol. dogmat., Paris, 1908 sq., J. Rivière, Le dogme de la Rédemption, Paris, 1914; P. Batiffol, L’Eglise naissante et le Catholicisme, Paris, 1909; Μ. E. Neubert. Marie dans PEglise anténicéenne, 1908 etc. Cf. Biblio­ thèque de Théologie historique, sous la direction des prof, de Théol. de l’Inst. cathol. de Paris. 4 Historiam dogmatum delineaverunt : l) Inter Protestantes, Münscher, Néander, Baur, Thomasius, et recentius F. Loofs et praesertim A. Har­ nack, Dogmengeschichte, et Grundriss der Dogmengeschichte; utrumque opus anglice redditum History of Dogma, a Neil Buchanan; Outlines of the History of Dogma, a Ed. Knox Mitchell ; compendium gallice redditum ab E. Choisy, Précis de Γ Histoire des Dogmes, Paris, 1893. 2) Inter Catholicos, citari possunt : H. Klee, Lehrbuch der Dogmengeschichte, gallice redditum a Malire, 1852; A. Schwane, Dogmengeschichte, 1862-1890, gallice redditum ab A. Degert, Histoire des Dogmes, Paris, 1903; DD. Ginoulhiac, Histoire du dogme catholique pendant les trois premiers siècles de PEglise, Paris, 1866; P. Semeria, Dogma, gerarchia et culto nella Chiesa primitiva, Roma, 1902; J. Tixeront. Histoire des dogmes, Paris, 1928-1931, 3 vol. 5 J. Tixeront, Hist, des dogmes, t. I, p. 415. l·. 17. — (C) Valor. (a) Theologia positiva, in sensu catholico, non vero ad Protestandum vel Rationalistarum méntëm intellecta, est optima : etenim ex Scriptura et Traditione dogmata fidei exponit et vere revelata esse ostendit, (b) Imo necessaria videtur vel ut fidei articuli e fontibus revelationis hauriantur, vel ut falsam interpretationem locorum obscuriorum in libris sacris et in documentis Traditionis impediat». Quod, nostris diebus, præsertim valet, cum omnia in religione acutissimæ criticæ subjiciantur. (C) Attamen periculosa esset, si modo excessivo et exclusive coleretur, ut quo­ rumdam lugenda experientia constat : “ Historia testis est eos, qui in theologia scholastica non sufficienter eruditi ad studium Patrum et Scripturae accedunt, plerumque in varios errores labi, cum terminos non intelligant,... sen­ tentias falso explicent, conclusiones ineptas faciant. Quare prudenter veteres doctores speculativam theologiam positivæ præmittebant ” 1 2. 18. — (D) Usus. (a) In idate patristica, maxime floruit. Nam Patres fidem christianam fidelibus et catechumenis exponebant, juxta libros sacros et Traditionis testimonia. Eodem modo hanc fidem contra hæreses propugnarunt : ita S. IRENÆUS contra Gnosticos, S. ATHANASIUS adversus Arianos, S. AUGUS­ TINUS contra Pelagianos et Donatistas, S. CYRILLUS Alexandrinus contra Nestorianos, aliique multi, (b) Jam a sccc. IX , * hæc methodus paulatim omittitur; theologi dogmata fere universaliter credita systematice exponunt ad unum corpus doctrinale efformandum, secundum “ scholæ ” principia, (c) Sed, post exortam Protestantium hæresim et C. Tridentinum, positivam theologiam scientifice expo­ suerunt multi theologi, inter quos eminent PETAVIUS {Theologicorum dogmatum libri quatuor 1643-1650), et FhomaSSINUS {Dogmata theologica, 1680-1689), FORBES A CORSE {Instructiones historico-theologiae, 1645); G. BULL, {Defensio nicœnœ fidei, 1685-1688). (d) Modernis tempo1 Ci. II Petr.y III, 16: S· Augustin., In Johan.tract. 18, I ; De doctrina Christian., II, 9. 14. . J ' C. Pesch, Project. dog mat., Friburgi Br., 1915; t. I, n. 27 sq. DE THEOLOGIA IN GENERE 15 ribus, positiva theologia maximo fit in honore, ut refutentur Rationalistes, Protestantes liberales et Modernistes, qui fidei fundamenta evertere conantur ex extrinsecis et historicis documentis. 2° Theologia Scholastica1 19. — Theologia speculativa e dogmatibus immediate revelatis, ope ratiocinii, alias veritates deducit. Hujus theologiæ notissima et specialis forma est theologia scholastica 2 (A) Notio. (a) Etymologica. Hoc nomen venit a methodo in scholis Medii Ævi exculta. Juxta quosdam, “schola” olim signifi­ cabat complexum omnium scholarum R. Pontifici subditarum qui constituebat scholam catholicam universalem. Juxta autem alios, Medio Ævo, “schola” discipulorum cœtum cujusdam eminentioris magistri designabat; ejus vero alumni “scholastici” vocabantur. (b) Realis. Theologia scholastica ea est quæ dogmata fidei methodice et philosophice scrutatur, eorum sensum magis accurate definiendo; fidei dogmata cum rationis prin­ cipiis, in quantum fieri licet, conciliando; conclusiones in dogmatibus contentas dilucide aperiendo; nexum, qui inter veritates revelatas existit, ostendendo; easdem in unum doctrinae corpus coadunando; uno verbo, dogmata fidei scientifice illustrando. Ejus praecipua forma est theologia thomistica. — Hic agitur de Scholastica sine defectibus, disputationibus et subtilitatibus ineptis, quibus in decadentiæ periodo (XIV-XVI sæc.) fuit non raro adulterata λ 20. — (B) Valor. Hic valor intrinsece et extrinsece constat. (a) Intrinsece. Methodus scholastica utilissima est “ut sacra theologia naturam, habitum ingeniumque veræ scientiae suscipiat et induat ” 4. Et revera revelatam fidem 1 M. Grabmann, Die Geschichte der Scholastischen -Methode, T. I, p. 28 sqs., 1909; B. Geyer, Der Begrif der Scholastichen rheologic, Bonn, 1926, p. H2sq. 3 Divisio in theologiam positivam et scholasticam jam apud Gregorium de Valentia (f 1603) exponitur (In Sum., I, disput. 1, q. I, punct. 1). 3 De quibus M. Cano, De loc. theolog., 8, I; cf. 9, I. 4 Leo XIII, Encyc. Ætemi Patris, 5 aug. 1879. 1*- · · -TV PROLOGUS 16 scrutatur notionibus, distinctionibus et argumentationibus lucidioribus, solutione difficultatum, ita ut dogmata magis intelligibilia sint et doctrinæ corpus aliquod vere scientificum efforment. Et sic scientifico nostræ ætatis spiritui claram, profundam et didacticam doctrinam Christianam præbet. (b) Extrinsece. Theologiam scholasticam multoties lauda­ verunt R. Pontifices : i. Ita Sixtus V (Bulla Triumphantis^ 14 mart. 15SS) : “Hujus quidem tam salutaris scientke cognitio... semper certe maximum Ecclesia adjumentum afferre potuit, sive ad Scrip­ turas ipsas vere et sane intelligendas et interpretandas, sive ad Patres et utilius perlegendos et explicandos, sive ad varios errores et hæreses detegendas et repellendas”. Et addit theologiam scholasticam esse hareficis maxime formidolosam^ quia et ipsi intelligunt “ illis dilucidis definitionibus et distinctionibus, illa argu­ mentorum firmitate et acutissimis disputationibus lucem a tenebris, verum a falso distingui, eorumque mendacia multis præstigiis et fallaciis involuta tamquam veste detracta patefieri et denu­ dari”. 2. Ita etiam Leo xm qui eadem verba approbavit, hæc simul addens : “Jamvero inter scholasticos Doctores omnium princeps et magister longe eminet Thomas Aquinas : qui, uti Cajetanus animadvertit, veteres “ doctores sacros quia summe veneratus est, ideo intellectum omnium quodammodo sortitus est”. 3. Nuperrime Piusxi, in litteris apostolicis Officiorum (1 aug. 1922) et Studiorum ducem (29 jun. 1923), rursus theologiam scholasticam commendavit .* 21. — (C) Usus. Theologia scholastica in prioribus saeculis non apparet : revera Patres apostolici ut meri testes fidei se exhibent; Patres apologetœ præsertim paganismi absurditatem et Christianismi rationabilitatem demonstrant. Sed, jam a sæc. VIII, in Ecclesia Graeca a S. Joanne Damasceno adhibetur, et postea in scholis latinis viguit, præsertim a sæc. XII ad XVI. Medium ævum, ut omnes norunt, fuit ipsius aurea ætas, et S. THOMAS merito nominatur scholasticæ theologiæ princeps. Nunc autem renovata est et omnibus theologicis scholis in Ecclesia a R. Pontificibus merito præcipitur. 1 Cf. D. B., 1652, 1680. 1713; L.Lavaud, S. Thomas “ Guide des éludes", Paris, 1925: Ami du Clergé, 1922, p. 551. DE THEOLOGIA IN GENERE 17 3° Theologia Positivo-Scholastica. 22. — (A) Notio et Usus1. Theologia positivo-scholastica methodum tum positivam, tum scholasticam harmonice consociat. Notetur quod, inter positivam et scholasticam theologiam, non adest essentialis differentia : nam utraque retinet eadem prima principia, subjectum, objectum et lumen revelatum. — Hanc theo­ logiam commendabat PlUS X 2 : “ Major profecto quam antehac positivæ theologiæ ratio est habenda; id tamen sic fiat, ut nihil scholastica detrimenti capiat, iique reprehen­ dantur, utpote qui modernistarum rem gerunt, quicumque positivam sic extollunt ut scholasticam theologiam despicere videantur ”. Et Plus XI utilitatem et momentum positivæ theologiæ catholico clero exponit34 . 23. — (B) Valor. Hæc theologia videtur optima 4. Revera, ex una parte, commodis pollet theologiæ tum positivæ, tum scholasticae; ex alia vero, per eam vitantur excessus quorumdam qui, positivæ methodo nimis fidentes, sufficientem dogmatum intelligentiam non praebent; vel illorum qui, speculationi nimium indulgentes, philosophica et aprioristica argumenta ita congerunt, ut suas vel suæ scholae theorias potiusquam verbum Dei edocere videantur. 1 Cf. Petavius, Dogmata theologica, t. I, Prolegomena, cap. 4-5; Coconnier, art Spéculative ou positive, in Revue thomiste, t. x, 1902, p. 629-653; L. de Grandmaison, art. Théologiens scolastiques et théologiens critiques, in Etudes, t. 74, 1898, p. 26-43; A. Tanquerey, art. L'enseignement de la théologie dogmatique dans les Séminaires, in Recrutent, sacerdotal, mai, juil. 1913; J. Brucker, art. La réforme des études dans les Séminaires, in Etudes, t. 92, 1902, p. 597-615; P. Bernard, art. Quelques réflexions sur les méthodes en théologie, in Etudes, oct. 1904, p. 102-il7. 3 Pius X, Encyc. Pascendi, 8 Sept. 1907. ’ Pius XI, Encyc. Studiorum ducem, 29 jun. 1923. ' 4 De valore utriusque theologice hæc scribit S. Thomas : “ Quædam dispu­ tatio ordinatur ad removendum dubitationem an ita sit ; et in tali disputatione theologica maxime utendum est auctoritatibus, quas recipiunt illi cum quibus disputatur... Quædam vero disputatio est., ad instruendum auditores, ut indu­ cantur ad intellectum veritatis quam intendit, et tunc oportet rationibus inniti investigantibus veritatis radicem, et facientibus scire quomodo sit verum quod dicitur. Alioquin si nudis auctoritatibus magister quæstionem determinet, certificabitur quidem auditor quod ita est, sed nihil scientia, vel intellectus acquiret, sed vacuus abscedet". [Quodlib. 4, a. 18) 18 PROLOGUS II. Ratione objecti Variæ fuerunt theologiæ partitiones ratione objecti seu materi#, pro varietate temporum et auctorum. Breviter exponemus : i. quasdam divisiones veteres 2. partitionem communem hodiernam. 24. — r Divisiones veteres. (1) Apud Patres, theologia sæpe dividitur in theologiam simpliciter seu doctrinam de Deo ipso; et Œconomiam seu Dei dispensationem ad hominem redimendum praesertim per Incarnationem. — Ex operibus S. AUGUSTINI (f 430), summa theologiæ erui quidem posset1; ipse vero hanc synthesim non perfecit. S. JOANNES DAMASCENUS (f 749?), in Expositione fidei orthodox# methodice disserit, in centum capitibus, de Deo uno et Trino, de creaturis et Providentia, de Incarnatione contra haereticos, denique de sacramentis, mariologia, Scriptura, tandem de novissimis. 25. — (2) In medio ævo. (a) Petrus Lombardus (+ 1160) completam scripsit theologiam, cujus nomen est Libri quatuor Sententiarum, quos postea plerique theologi commentariis exornarunt. In primo agit de Deo uno et trino; in secundo, de creaturis, earum origine et lapsu per peccatum; in tertio, de Incarnatione, gratia et virtutibus, quibus reparatur peccatum et homo instauratur; in quarto, de sacramentis et de consummatione omnium. (b) S. Thomas (t 1274) hanc synthesim mirabiliter complevit in Summa theologica2, quæ videtur perfectior expositio thomisticæ theologiæ; et in tres partes dividitur : prima de Deo agit quatenus est principium seu causa crea­ turarum; secunda de motu rationalis creaturae in Deum, seu de Deo quatenus est creaturarum finis ultimus ; tertia de Christo, seu de Deo Incarnato, qui, quatenus homo, via est nobis tendendi in Deum; et ita apparet quanta unitate fulgeat universa theologia. * F. Cayré, Précis de Pairologie, 1927; t. 1, p. 655-695, Desclée, Tournai. ’ F. Cayré, Précis de Patrologie, Paris, 1930; t. II, p. 553-566; Célestin de S. Joseph, Tabula synopti:a Summa theolog. D. Thoma, Mariakerke, 1924. DE THEOLOGIA IN GENERE De essentia divina, seu de Deo uno. De distinctione personarum, seu de Deo trino. Pars De processu creaturarum a Deo, seu de Deo creante et gubernante. De Ultimo fine hominis. In se. De Actibus humanis In suis principiis internis, seu de habitibus, virtu­ tibus et vitiis. externis, seu de v legibus et gratia. IIa Pars De Officiis quæ ç De virtutibus theologicis, omnibus com­ De virtutibus cardinalibus. munia sunt. De gratiis gratis datis. 2a 2 De Officiis τλ j i- · vita -i( activa. t . . cujuslibet ■ De duplici r [ contemplativa. statûs. De statu perfectionis. De Mysterio Incarnationis. De variis actibus et passionibus Christi. De ipso Salvatore In genere. In specie. { IIIa Pars / De iis quæ praecedunt De Vita aeterna - De iis quae comitantur resurrectio­ nem. De iis quae sequuntur 26. — 2° Divisio communis hodierna. Moderni fere omnes theologiam dividunt in dogmaticam et moralem. (1) Theologia dogmatica, præsertim dogmata credenda exponit; est proinde magis speculativa et merito vocatur regula credendorum. — Subdividitur in dogmaticam funda­ mentalem seu generalem et dogmaticam specialem. (a) Prior seu fundamentalis est velut introductio in theo­ logiam, et quæstiones fundamentales et magis generates PROLOGUS 20 investigat; quales sunt : i. Factum revelationis divinæ, quod est fundamentum fidei simul et theologiae, 2. divina [esu revelantis missio in mundo, 3. Ecclesice christianæ et catholica in veritatibus a Christo revelatis et possidendis et docendis auctoritas supernaturalis, 4. Fontes denique praedictam revelationem continentes. Sequens schema hanc divisionem exhibet in diversos hujus voluminis tractatus. Tract. Tract. I. De Religione revelata in genere. II. De Christo Dei legato seu De Religione Christiana revelata. Tract. III. De vera Christi Ecclesia seu De Religione Catholica revelata. Tract. IV. De divina Constitutione Ecclesice Catholica. Tract. V. De Fontibus Revelationis. (b) Posterior seu theologia dogmatica specialis est sin­ gulorum dogmatum methodica expositio; nihil aliud est nisi scientifica explanatio Symboli, quod omnia dogmata substantialiter continet. Et hoc ex praesenti schemate patet De Fide................................... Credo De Deo uno. . . . . In Deum De Deo trino .... Patrem et Filium... De Deo creante et elevante . Creatorem cœli et terra N. De Verbo Incarnato et Re- · demptore .... .EtinJesum Christum,etc. VI. De Deo f formaliter per gratiam, Sanctifi­ instrumentaliter per In Spiritum sanctum... I. IL III. IV. cante SACRAMENTA... VII. De Deo Remuneratore. Carnis resurrectionem, vitam aternam. (2) Theologia moralis ea est quæ versatur circa mores recte dirigendos; magis practica est diciturque regula agen­ dorum; in dogmaticam vero fundatur. Dividitur in : 1. Mo­ ralem simpliciter, quæ de praeceptis revelationis christianae praesertim disserit; 2. Asceticam, quae triplici via purgativa, illuminativa et unitiva ad Christianam perfectionem ducit; DE THEOLOGIA IN GENERE 21 3. Mysticam stricto sensu, quæ contemplatione et amore Deo animam intime conjungitx. VI. De dispositionibus ad theologiam. 27. — Inter dispositiones ad theologicam scientiam ne­ cessarias vel utiles 12, aliæ sunt intellectuales, aliæ morales. (K) Intellectuales dispositiones acquirendæ præcipuæ sunt : judicium sanum, studiositas, cultura philosophica, scientifica et litteraria sufficiens; et præsertim vera fides supernaturalis, quia theologia ex fidei principiis conclusiones deducit; quare “ tanto quisque facilius proficiendo cognoscit, quanto religiosius, antequam cognosceret, Deo credidit ”3, juxta illud Isaiæ : “Si non credideritis, non intelligetis” (Is., VII, 9). Proinde theologia merito dicitur “fides quaerens intellectum (B) Morales dispositiones. Inter magis necessarias, indi­ cantur : Recta intentio, humilitas, oratio, puritas vitee ; deinde sincerus theologice amor et vera pietas erga Ecclesice magisterium. (a) Recta intentio, quæ alia esse nequit nisi Dei gloriam ardens promovendi desiderium zelusque animarum. (b) Humilitas. Nam theologia tractat de mysteriis, quæ Deus parvulis revelat, et quæ percipiuntur cum gratia Dei qui superbis resistit 4. (C) Oratio qua divina auxilia securius obtinentur. “ Si quis vestrum indiget sapientia, postulet a Deo qui dat 1 De quibus gallice scripsimus in Précis de théologie ascétique et mystique, Desclée, Tournai. 2 Angelici Doctoris meditentur hæc sapientissima verba : “ Ad hoc quod aliquis sciat quemadmodum oporteat scire, novem sunt necessaria. Primo humiliter sine inflatione... Secundo sobrie sine præsumptione... Tertio certitudinaliter sine deceptione... Quarto veraciter sine errore... Quinto simf>liciter sine deceptione... Sexto salubriter cum caritate et dilectione... Septimo utiliter cum proximorum ædificatione... Octavo liberaliter cum gratuita com­ municatione... Nono efficaciter cum bona operatione... Primum, scii, humi­ litas, scientiæ arguit sapientes superbos ; sobrietas curiosos; certitudo dubiosos ; veritas hœreticos; simplicitas advocatos; salubritas magos; utilitas iniquos; liberalitas avaros; efficacitas otiosos”'. (S. Thom., In I Corinth:, VIII, lect. i). ’ S. August, De agone christ., c. XIII. 'Malth., XI, 25;/ολ, IV, 6. ts— 22 PROLOGUS — DE THEOLOGIA IN GENERE omnibus affluenter”1. Quæ oratio ardenter et assidue intellectus, scientiæ et sapientiae dona impetrabit. (d) Puritas vita. Nam caelestes veritates facilius mentem a passionibus liberam illuminant. “ Prius vita quam doc­ trina, ait S. Thomas, vita enim ducit ad scientiam veritatis ” 2. (Θ) Sincerus theologies amor in caritate Dei et Christi fundatus, secundum exempla S. Thomae et multorum in hac scientia magistrorum. “ Cum enim homo... diligit veritatem creditam, super ea excogitat et amplectitur, si quas rationes ad hoc invenire potest ” 3. (f) Pietas vera erga Ecclesia magisterium, ita ut ejus definitiones et declarationes fideliter accipiantur, necnon reverentia relate ad sententias quae in rebus fidei a Patribus vel theologis optimis docentur, vitando novitatis erroneæ aut præsumptuosæ spiritum diabolicum 4. -4 THEOLOGIA FUNDAMENTALIS SEU PRIOR PARS THE0L0GIÆ DOGMATICÆ * S. Thom., Exposit. in Matth., V, 3 Sum. theol., 2’ 2æ, q. 2, a. 10. iF' •z - · PROCEM IUM. 28. — (A) Notio. Theologia fundamentalis est prior pars theologiæ dogma­ tic®, quæ ponit fundamenta remota et proxima divinæ fidei et théologie® scientiæ, statuendo concretum divinæ reve­ lationis factum in Catholicisme et ejusdem infallibilem propositionem in Ecclesia per Scripturam et Traditionem. 1 1 ■ I 29. — (B) Nomina. Theologia hæc dicitur : (a) Generalis : Etenim non singula dogmata tractat, sed quaestiones magis generales, considerando revelatum ut revelatum in genere et media quibus revelatum infallibiliter proponitur et inter homines servatur. (b) Propadeutica ad theologiam, quia demonstrat principia et veritates circa ordinem supernaturalem scitu necessarias ad theologiam addiscendam. (C) Logica supernaturalis. Revera sicut Logica naturalis intellectum ad philosophiam præparat ; ita theologia gene­ ralis ad supernaturalem scientiam de dogmatibus revelatis mentem munit et disponit. — Ob analogum ejus munus relate ad theologiam, dicitur etiam Epistemologia vel Criteriologia theologica. (d) Apologetica. Hæc appellatio sæpius adhibetur. Juxta plures, theologia fundamentalis et apologetica non realiter differunt. Sed secundum alios, prior distinguitur a poste­ riore, sicut totum a sua parte. Revera Apologetica probat divinam revelationem authentice contineri in religione christiano-catholica. Theologia autem fundamentalis con­ tinet primum hanc Apologeticam, deinde tractat, secundum principia fidei, de Ecclesia et Locis Theologicis — Hanc posteriorem sententiam sequemur. 30. — (C) Divisio. (a) Theologia fundamentalis duplex distingui potest : i. alia Apologetica, quæ divinæ revelationis christiano-catho1 Garrigou-Lagrange, De Revelatione, Romæ, 1925, p. 7-17; C. Pesch, n. 65 sq. ; J. V. Bainvel, De Vera Religione, Paris, 1914, p. 1-17. THEOLOGIA FUNDAMENTALIS 25 licæ existentiam demonstrat, argumentis ex historia et ratione depromptis; 2. alia stricte theologica prœvia, quæ determinat custodem authenticum et puros fontes ejusdem revelationis in Ecclesia, Scriptura et Traditione. Inter utramque præcipuum discrimen est quod veritates divinitus revelatæ ut argumenta sumuntur, non in prima, sed exclu­ sive in secunda. 31. — (b) Conspectus generalis. Theologia dogmatica. i° Fundamentalis. A. Apologetica. 1. De Religione revelata in genere. (Cf. n. 32). 2. De Christo Dei legato seu De Religione Christiana revelata. (Cf. n. 357). 3. De vera Christi Ecclesia seu De Religione catholica revelata. (Cf. n. 590). B. Stricte theologica prœvia. I. De divina constitutione Ecclesiœ Catholicœ. (Cf. n. 829). 2. De Fontibus Revelationis. (Cf. n. 1071). 2° Specialis. (Cf. n. 26). I APOLOGETICA SEU PRIOR PARS THEOLOGIÆ FUNDAMENTALIS ECCLESIASTICA DOCUMENTA DE RE APOLOGETICA· I. Innocentius XI (1676-1689) Ex erroribus ab eo damnatis 7 (2 mart. 1679) : 20. “ Potest quis prudenter repudiare assensum, quem habebat, supernaturalem 21. “ Assensus fidei supematuralis et utilis ad salutem stat cum notitia solum probabili revelationis, immo cum formidine, qua quis formidet, ne non sit locutus Deus ”1*3. 1 Hæc sub Innocentio XI, Gregorio XVI, Pio IX et Pio X, edita sunt. — Cf. D. B., Index Ia — If, -de variis apologeticis quæstionrbus. ’ D. B., 1170, 1171. 3 Numeri marginales ii sunt quibus utitur Denzinger-Bannwart, Enchi~ ridion symbolorum, Friburg. Br., 1911. n -*· ECCLESIASTICA DOCUMENTA 27 Π. Gregorius XVI (1831-1846) 1023 1624 1626 1627 Ex thesibus de fide et ratione L. Bautain ad subscribendum propositis (8 sept. 1840) : 2. “ Divinitas revelationis mosaica probatur cum certitudine per traditionem oralem et scriptam synagogæ et christianismi. 3. Probatio ex miraculis Jesu Christi desumpta, sensibilis et percellens pro testibus ocularibus, vim suam et fulgorem nequaquam amisit quoad generationes subséquentes. Invenimus hanc probationem omni cum certitudine in authenticitate Novi Testamenti, in traditione orali et scripta omnium Christianorum. Hac duplici traditione debemus eam [scii, revelationem] demons­ trare iis, qui vel eam rejiciunt vel nondum admissam requirunt. 4. Non habemus jus requirendi ab incredulo, ut admittat resurrectionem divini Salvatoris Nostri, priusquam illi proposue­ rimus argumenta certa; et haec argumenta per ratiocinationem ex eadem traditione deducuntur. 5. Quoad has quæstiones varias, ratio fidem pracedit debetque ad eam nos conducere. 6. -Quamvis debilis et obscura reddita sit ratio per peccatum originale, remansit tamen in ea sat claritatis et virtutis, ut ducat nos cum certitudine ad [cognoscendam] existentiam Dei, ad revela­ tionem factam Judæis per Moysen et Christianis per adorabilem nostrum Hominem-Deum •· III. Pius IX (1846-1878) 1636 «637 De fide et ratione : Contra Hermesianos. Ex Encyc. “ Qui pluribus", (9 nov. 1846) : “ Cum Sanctissima nostra religio non ab humana ratione fuerit inventa, sed a Deo hominibus clementissime patefacta, tum quisque vel facile intelligit, religionem ipsam ex ejusdem Dei loquentis auctoritate omnem suam vim acquirere, neque ab humana ratione deduci aut perfici unquam posse. Humana quidem ratio, ne in tanti momenti negotio decipiatur et erret, divina revelationis factum diligenter inquirat oportet, ut certo sibi constet, Deum esse locutum, ac eidem quemadmodum sapientissime docet Apostolus, “ rationale obsequium ” exhibeatx. Quis enim ignorat vel ignorare potest, omnem Deo loquenti fidem esse habendam, nihilque rationi ipsi magis consentaneum 1 Rom., XII, i. Christia­ na religio ex Dei loquentis auc­ toritate omnem suam vim habet. inquisitio facti divi­ net revela­ tionis est necessaria. 28 APOLOGETICA esse, quam iis acquiescere firmiterque adhærere, quæ a Deo, qui nec falli, nec fallere potest, revelata esse constiterit? Multa ar. Sed quam multa, quam mira, quam splendida præsto sunt argumenta, quibus humana ratio luculentissime evinci omnino Ckristi di. debet, divinam esse Christi religionem et “ omne dogmatum nostrorum principium radicem desuper excælorum Domino accepisse”1, ac propterea nihilfide nostra certius, nihil securius, nihil sanctius extare, et quod firmioribus innitatur principiis. Hæc scilicet fides vitæ magistra, salutis index, vitiorum omnium expultrix ac virtu­ tum fcecunda parens et altrix, divini sui auctoris et consummatoris Christi Jesu nativitate, vita, morte, resurrectione, safiientia, pro­ digiis, vatidnationibus confirmata, supernæ doctrinæ luce undique refulgens ac cælestium divitiarum ditata thesauris, tot prophetarum prœdictionibus, tot miraculorum splendore, tot martyrum constantia, tot Sanctorum gloria vel maxime clara et insignis, salutares pro­ ferens Christi leges ac majores in dies ex crudelissimis ipsis perse­ cutionibus vires acquirens, universum orbem terra marique, a solis ortu usque ad occasum, uno Crucis vexillo pervasit, atque idolo­ rum profligata fallacia, errorum depulsa caligine triumphatisque cujusque generis hostibus, omnes populos, gentes, nationes, utcumque immanitate barbaras ac indole, moribus, legibus, insti­ tutis diversas, divinae cognitionis lumine lustravit, atque suavis­ simo ipsius Christi jugo subjecit, annuntians omnibus pacem, annuntians bona. Quæ certe omnia tanto divinæ sapientiæ ac potentiæ fulgore undique collucent, ut cujusque mens et cogitatio vel facile intelligat, christianam fidem Dei opus esse. HisarguItaque humana ratio ex splendidissimis hisce æque ac firmissimis 163 ’gnHis, hu- argumentis clare aperteque cognoscens, Deum ejusdem fidei mana ratio existere, ulterius progredi nequit, sed quavis difficultate ac dubi^equium °te- tatione penitus abjecta atque remota, omne eidem fidei obsequium rutur. prœbeat oportet, cum pro certo habeat, a Deo traditum esse, quidquid fides ipsa hominibus credendum et agendum proponit ”. IV. C. Vaticanum (1869-1870)a SESSIO III, 24 APRILIS 1870 Constitutio dogmatica de Fide Catholica Proœmium Salutaris “Dei Filius et generis humani Redemptor Dominus Noster Jesus tia^Chrtiti Christus, ad Patrem cælestem rediturus, cum Ecclesia sua in terris 1 S. Joan. Chrysost., In Is. profiirt., c. I. - Vide in appendice hujus vohiminis C. otcumenicorum tabellam. jr ECCLESIASTICA DOCUMENTA 1 29 militante, omnibus diebus usque ad consummationem saeculi futu­ rum se esse promisit. Quare dilectæ sponsæ presto esse, adsistere docenti, operanti benedicere, periclitanti opem ferre nullo unquam tempore destitit. Hæc vero salutaris ejus providentia, cum ex aliis beneficiis innumeris continenter apparuit, turn iis manifestissime comperta est fructibus, qui orbi christiano e conciliis cecumenicis ac nominatim e Tridentino, iniquis licet temporibus celebrato, amplissimi provenerunt. Hinc enim sanctissima religionis dogmata pressius definita uberiusque exposita, errores damnati atque cohibiti; hinc ecclesiastica disciplina restituta firmiusque sancita, promotum in clero scientiæ et pietatis studium, parata adolescen­ tibus ad sacram militiam educandis collegia, christiani denique populi mores, et accuratiore fidelium eruditione et frequentiore sacramentorum usu instaurati. Hinc praeterea arctior membrorum cum visibili Capite communio, universoque corpori Christi mystico additus vigor; hinc religiosæ multiplicatæ familiae, aliaque christianæ pietatis instituta; hinc ille etiam assiduus et usque ad sanguinis effusionem constans ardor in 'Christi regno late per orbem propagando. Verumtamen hæc aliaque insigna emolumenta, quæ per ultimam maxime œcumenicam Synodum divina clementia Ecclesiæ largita est, dum grato, quo par est, animo recolimus; acerbum compescere haud possumus dolorem ob mala gravissima inde potissimum orta, quod ejusdem sacrosanctae Synodi apud permultos vel auctoritas contempta, vel sapientissima neglecta fuere decreta. Nemo enim ignorat, hæreses, quas Tridentini Patres proscripse­ runt, dum, rejecto divino Ecclesiæ magisterio, res ad religionem spectantes privati cujusvis judicio permitterentur, in sectas paulatim dissolutas esse multiplices, quibus inter se dissentientibus et concertantibus, omnis tandem in Christum fides apud non paucos labefactata est. Itaque ipsa sacra Biblia, quæ antea christianæ doctrinæ unicus fons et judex asserebantur, jam non pro divinis haberi, immo mythicis commentis accenseri coeperunt. Tum nata est et late nimis per orbem vagata illa rationalisms seu naturalisms doctrina, quæ religioni christianæ utpote supernaturals instituto per omnia adversans, summo studio molitur, ut Christo, qui solus Dominus et Salvator noster est, a mentibus humanis, a vita et moribus populorum excluso, meræ quod vocant rationis vel naturæ regnum stabiliatur. Relicta autem projectaque Christiana religione, negato vero Deo et Christo ejus, prolapsa mens in pantheismi, materialism!, atheismi barathrum, ut jam ipsam rationalem naturam, omnemque justi rectique normam negantes, ima humanæ societatis fundamenta diruere connitantur. erga Eccle­ sia m. Mirabiles concilio­ rum cecumenicorum effectus. Gratitude et dolor R. Pontificis. Recentes errores cir­ ca : sacram Bibliam, religionem Christia­ nam ejusque dogmata, per rationalismum. Veritatum catholica­ rum atte­ nuatio in fidelibus. Materni Ecclesice tensus talia mala consi· de ran tis. Christi doctrina contra hos errores edo­ cetur ac de­ fenditur. Hac porro impietate circumquaque grassante, infeliciter contigit, ut plures etiam e catholica Ecclesia filiis a via veræ pietatis aber­ rarent, in iisque, diminutis paulatim veritatibus, sensus catholicus attenuaretur. Variis enim ac peregrinis doctrinis abducti, naturam et gratiam, scientiam humanam et fidem divinam perperam com­ miscentes, genuinum sensum dogmatum, quem tenet ac docet sancta mater Ecclesia, depravare, integritatemque et sinceritatem fidei in periculum adducere comperiuntur. Quibus omnibus perspectis, fieri qui potest, ut non commovean­ tur intima Ecclesiæ viscera? Quemadmodum enim Deus vult omnes homines salvos fieri et ad agnitionem veritatis venire: quemadmodum Christus venit, ut salvum faceret quod perierat, et filios Dei, qui erant dispersi, congregaret in unum : ita Ecclesia, a Deo populorum mater et magistra constituta, omnibus debi­ tricem se novit, ac lapsos erigere, labantes sustinere, revertentes amplecti, confirmare bonos et ad meliora provehere parata semper et intenta est. Quapropter nullo tempore a Dei veritate, quæ sanat omnia, testanda et prædicanda quiescere potest, sibi dictum esse non ignorans : Spiritus meus, qui est in te, et verba mea, quæ posui in ore tuo, non recedent de ore tuo, amodo et usque in sempiternum ’. Nos itaque, inhærentes Prædecessorum Nostrorum vestigiis, pro supremo Nostro Apostolico munere veritatem catholicam docere ac tueri, perversasque doctrinas reprobare nunquam intermisimus. Nunc autem, sedentibus Nobiscum et judicantibus universi orbis V8 Episcopis, in hanc cecumenicam Synodum auctoritate Nostra in Spiritu Sancto congregatis, innixi Dei verbo scripto et tradito, prout ab Ecclesia catholica sancte custoditum et genuine expositum accepimus, ex hac Petri cathedra in conspectu omnium salutarem Christi doctrinam profiteri et declarare constituimus, adversis erroribus potestate nobis a Deo tradita proscriptis atque damnatis”. CAP. I. De Deo rerum omnium creatore. (In tract, de Deo uno, hoc caput referetur). CAP. II. De revelatione Deus na­ turaliter certo cogno­ sci potest; Eadem sancta mater Ecclesia tenet et docet, Deum, rerum omnium principium et finem, naturali humana rationis lumine e rebus creatis certo cognosci posse; invisibilia enim ipsius, a creatura ^Zr., LIX, 2i. ECCLESIASTICA DOCUMENTA 1786 1787 1788 31 mundi, per ea quæ facta sunt, intellecta, conspiciuntur1 : attamen superna­ turalem re­ placuisse ejus sapientiæ et bonitati, alia eaque supernaturali via velationem se ipsum ac æterna voluntatis sua decreta humano generi revelare, homini prabuit. dicente Apostolo : Multifariam multisque modis olim Deus loquens patribus in Prophetis : novissime diebus istis locutus est nobis in Filio Huic divinæ revelationi tribuendum quidem est, ut ea qua in Revelatio religiosce rebus divinis humana rationi per se impervia non sunt, in præsenti et veritates or­ quoque generis humani conditione ab omnibus expedite, firma certi­ dinis natu­ ralis. tudine et nullo admixto errore cognosci possint. Non hac tamen Cur reve­ latio ut ab­ de causa revelatio absolute necessaria dicenda est, sed quia Deus solute neces­ saria f ex inanita bonitate sua ordinavit hominem ad finem supernaturatem, ad participanda scilicet bona divina, quæ humanæ mentis intelligentiam omnino superant; siquidem oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quæ præparavit Deus iis qui diligunt illum Hæc porro supernaturalis revelatio, secundum universalis Revelatio­ nis divina Ecclesiæ fidem, a sancta Tridentina synodo declaratam, continetur fontes. “ in libris scriptis et sine scripto traditionibus, quæ ipsius Christi ore ab Apostolis acceptae, aut (ab) ipsis Apostolis Spiritu Sancto dictante Quinam quasi per manus traditæ, ad nos usque pervenerunt ” <· Qui quidem libri pro sa­ veteris et novi Testamenti libri integri cum omnibus suis partibus, cris et cano­ nicis susci^ prout in ejusdem Concilii decreto recensentur, et in veteri Vulgata fiendi suntf latina editione habentur, pro sacris et canonicis suscipiendi sunt. Eos vero Ecclesia pro sacris et canonicis habet, non ideo quod sola SpirituS. humana industria concinnati, sua deinde auctoritate sint approbati; inspirante conscripti sunt. nec ideo dumtaxat, quod revelationem sine errore contineant : sed propterea quod Spiritu Sancto inspirante conscripti Deum habent auctorem, atque ut tales ipsi Ecclesiæ traditi sunt. Quoniam vero, quæ sancta Tridentina Synodus de interpreta­ De Scri­ ptum S. in tione divinæ Scripturæ ad coercenda petulantia ingenia salubriter rebus fidei decrevit, a quibusdam hominibus prave exponuntur, Nos idem et morum vero sensu. decretum renovantes, hanc illius mentem esse declaramus, ut in rebus fidei et morum ad ædificationem doctrinae christianæ perti­ nentium, is pro vero sensu sacra Scriptura habendus sit, quem tenuit ac tenet Sancta Mater Ecclesia, cujus est judicare de vero sensu et interpretatione Scripturarum sanctarum; atque ideo nemini licere contra hunc sensum aut etiam contra unanimem consensum Patrum ipsam Scripturam sacram interpretari. * Itoni., I, 20. — · Hebr., I, 1-2. — 3 Z Cor., II, 9. 4 C. Trident., sess. IV, Deer, de Can. Script.; D. B., 783. 32 APOLOGETICA CAP. III. De fide Cum homo a Deo tanquam Creatore et Domino suo totus dependeat, et ratio creata increatœ Veritati penitus subjecta sit, plenum revelanti Deo intellectus et voluntatis obsequium fide Fidei na­ prastare tenemur. Hanc vero fidem, quæ humanæ salutis initium tura. est, Ecclesia catholica profitetur, virtutem esse supernaturalem, qua, Dei aspirante et adjuvante gratia, ab eo revelata vera esse credi­ mus, non propter intrinsecam rerum veritatem naturali rationis Fidei me- lumine perspectam, sed propter auctoritatem ipsius Dei revelantis, tivum. qui nec falli nec fallere potest. Est enim fides, testante Apostolo sperandarum substantia rerum, argumentum non apparentium ’. Ut nihilominus fidei nostræ obsequium rationi consentaneum esset, voluit Deus, cum internis Spiritus Sancti auxiliis externa Revela- jungi revelationis suce argumenta, facta scilicet divina atque tion is argu­ imprimis miracula et prophetias, quæ, cum Dei omnipotentiam menta : imprimis et infinitam scientiam luculencer commonstrent, divinæ revela­ miracula et prophetice tionis signa sunt certissima et omnium intelligentiæ accommodata. in K et N. Test., ma­ Quare tum Moyses et Prophètes, tum ipse maxime Christus xime in Dominus multa et manifestissima miracula et prophetias ediderunt; Christi et de Apostolis legimus : Illi autem profecti prædicaverunt ubique vita. Domino coopérante, et sermonem confirmante sequentibus signis’. Et rursum scriptum est : Habemus firmiorem propheticum sermo­ nem, cui bene facitis attendentes quasi lucemæ lucenti in cali­ ginoso loco 3. Actus fi­ Licet autem fidei assensus nequaquam sit motus animi cæcus, dei supernaîuralitas nemo tamen evangelice?. prcedicationi consentire potest, sicut oportet et libertas. ad salutem consequendam, absque illuminatione et inspiratione Spiritus Sancti, qui dat omnibus suavitatem in consentiendo et credendo veritati «. Quare fides ipsa in se, etiamsi per cari­ tatem non operetur, donum Dei est, et actus ejus est opus ad salutem pertinens, quo homo liberam press tat ipsi Deo obedientiam, gratiæ ejus, cui resistere posset, consentiendo et cooperando. Fidei ca­ Porro fide divina et catholica ea omnia credenda sunt, quee tholica ob­ jectu m. in verbo Dei scripto vel tradito continentur et ab Ecclesia sive sollemni judicio sive ordinario et universali magisterio tanquam divinitus revelata credenda proponuntur. Necessitas Quoniam vero sine fide impossibile est placere Deo 5 et ad filiorum fidei. ejus consortium pervenire, ideo nemini unquam sine illa contigit Radix i*bli· gatimis fi- ’ Hebr., XI, i. — ’ Marc., XVI, 20. 3 // Petr., I, 19. 4 Syn. Araus. II, can. 7. — 5 Hebr., XI, 6. >79 1792 1793 ECCLESIASTICA DOCUMENTA 33 justificatio, nec ullus, nisi in ea perseveraverit usque in finem, vitam æternam assequetur. Ut autem officio veram fidem amplec­ tendi, in eaque constanter perseverandi satisfacere possemus, Deus per Filium suum unigenitum Ecclesiam instituit, suceque institu­ Ecclesia cognosci­ tionis .manifestis notis instruxit, ut ea tanquam custos et magistra estbilis per 1794 verbi revelati ab omnibus fosset agnosci. Ad solam enim catho­ suas nolas. licam Ecclesiam ea pertinent omnia, quæ ad evidentem fidei Christianae credibilitatem tam multa et tam mira divinitus sunt disposita. Quin etiam Ecclesia per se ipsa, ob suam nempe admi­ Ecclesia ipsa ma­ rabilem propagationem, eximiam sanctitatem et inexhaustam in gnum creomnibus bonis fecunditatem, ob catholicam unitatem, invictamque dibilitatis motivum. stabilitatem, magnum quoddam et perpetuum est motivum credibilitatis et divinœ suæ legationis testimonium irrefragabile. Quo fit, ut ipsa veluti signum levatum in nationes 1 et ad se De Eccle­ sia erga in­ invitet, qui nondum crediderunt, et filios suos certiores faciat, fideles et firmissimo niti fundamento fidem, quam profitentur. Cui quidem preesertim fideles, di­ testimonio efficax subsidium accedit ex superna virtute. Etenim vina gratia benignissimus Dominus et errantes gratia sua excitat atque adjuvat, adjutos. ut ad agnitionem veritatis venire puasint, et eos, quos de tenebris transtulit in admirabile lumen suum, in hoc eodem lumine ut per­ severent, gratia sua confirmat non deserens, nisi deseratur. Quocirca minime par est conditio eorum, qui per cæleste fidei donum catholicae veritati adhæserunt, atque eorum, qui ducti opinionibus humanis, falsam religionem sectantur; illi enim, qui fidem sub Ecclesiae magisterio susceperunt, nullam unquam habere possunt justam causam mutandi aut in dubium fidem eamdem revocandi. Quæ cum ita sint, gratias agentes Deo Patri, qui dignos nos fecit Corollaria practica pro in partem sortis sanctorum in lumine3, tantam ne negligamus fidelibus. salutem, sed aspicientes in auctorem fidei et consummatorem Jesum, teneamus spei nostræ confessionem indeclinabilem 3. CAP. IV. De fide et ratione 1795 Hoc quoque perpetuus Ecclesiæ catholicæ consensus tenuit et tenet, duplicem esse ordinem cognitionis, non solum principio, sed objecto etiam distinctum : principio quidem, quia in altero naturali ratione, in altero fide divina cognoscimus; objecto autem, quia præter ea, ad quæ naturalis ratio pertingere potest, credenda nobis proponuntur mysteria in Deo abscondita, quæ, nisi revelata divinitus, innotescere non possunt. Quocirca Apostolus, qui a gentibus Deum per ea, quæ facta sunt 4, cognitum esse testatur, disserens tamen de gratia et veritate, quæ per Jesum Christum * Is., XI, 12. — 1 Col., I, 12. — * Hebr., X, 23. — 4 Roui., I, 20. N® 663. — 2 Duplex est cognitionis ordo. Divina mysteria. 34 APOLOGETICA tacta est’, pronuntiat : Loquimur Dei sapientiam in mysterio, quæ abscondita est, quam prædestinavit Deus ante sæcula in gloriam nostram, quam’nemo principum hujus sæculi cognovit... nobis autem revelavit Deus per Spiritum suum : Spiritus enim omnia scrutatur, etiam profunda Dei ’. Et ipse Unigenitus confitetur Patri, quia abscondit hæc a sapientibus et prudentibus et reve­ lavit ea parvulis λ /Catiofide Ac ratio quidem, fide illustrata, cum sedulo, pie et sobrie illustrato mysterio­ quærit aliquam Deo dante mysteriorum intelligentiam eamque rum iniclli- fructuosissimam assequitur, tum ex eorum, quæ naturaliter cognos­ gentiam multipli­ cit, analogia, tum e mysteriorum ipsorum nexu inter se et cum fine citer asse- hominis ultimo; nunquam tamen idonea redditur ad ea perspi­ qnitur. cienda instar veritatum, quæ proprium ipsius objectum constituunt. Mysteria Divina enim mysteria suapte natura intellectum creatum sic exce­ >unt supra dunt, ut etiam revelatione tradita et fide suscepta, ipsius tamen ration.ent. fidei velamine contecta et quadam quasi caligine obvoluta ma neant, quamdiu in hac mortali vita peregrinamur a Domino : per fidem enim ambulamus, et non per speciem «. Nulla 'ce­ Verum etsi fides sit supra rationem, nulla tamen unquam inter ra dissentio inter fidem fidem et rationem vera dissensio esse fotest : cum idem Deus, qui et rationem. mysteria revelat et fidem infundit, animo humano rationis lumen indiderit, Deus autem negare seipsum non possit, nec verum vero Apparen­ unquam contradicere. Inanis autem hujus contradictionis species tis dissen­ tion is cau- inde potissimum oritur, quod vel fidei dogmata ad mentem Eccleste. siæ intellecta et exposita non fuerint, vel opinionum commenta pro rationis effatis habeantur. “ Omnem ” igitur “ assertionem veri­ tati illuminatæ fidei contrariam, omnino falsam esse definimus”-. Ecclesia Porro Ecclesia, quæ una cum apostolico munere docendi, manda­ jus habet falsam tum accepit fidei depositum custodiendi, jus etiam et officium scientiam proscriben­ divinitus habet falsi nominis scientiam proscribendi, ne quis deci­ di; Chri­ piatur per philosophiam et inanem fallaciam 6. Quapropter omnes stianorum obligatio­ Christiani fideles hujusmodi opiniones, quæ fidei doctrinæ connes. trariæ esse cognoscuntur, maxime si ab Ecclesia reprobatæ fuerint, non solum prohibentur tanquam legitimas scientiæ conclusiones defendere, sed pro erroribus potius, qui fallacem veritatis speciem præ se ferant, habere tenentur omnino. Fides et Neque solum fides et ratio inter se dissidere nunquam possunt, ratio opem yibi mu- sed opem quoque sibi mutuam ferunt, cum recta ratio fidei funda­ tuam fe­ menta demonstret ejusque lumine illustrata rerum divinarum scien­ runt. tiam excolat; fides vero rationem ab erroribus liberet ac tueatur, eamque multiplici cognitione instruat Quapropter tantum abest, ' Joan., I, 17. — ’ I Cor., II, 7-9. — 3 Maith., XI, 25. — « // Cor., V, 7. 5 C. I.ateran. Bulla Afartoliei regim in /r ; D. B., 738. — 6 ç0/jj ς I7S 179? μ ECCLESIASTICA DOCUMENTA 1800 35 ut Ecclesia humanarum artium et disciplinarum culturæ obsistat, Habitudo ad ut hanc multis modis juvet atque promoveat. Non enim commoda Ecclesia humanas ab iis ad hominum vitam dimanantia aut ignorat aut despicit; aries et di­ fatetur immo, eas, quemadmodum a Deo, scientiarum Domino, sciplinas. profectæ sunt, ita, si rite pertractentur, ad Deum, juvante ejus gratia, perducere. Nec sane ipsa vetat, ne hujusmodi disciplinæ in suo quæque ambitu propriis utantur principiis et propria methodo; sed justam hanc libertatem agnoscens, id sedulo cavet, ne divinæ doctrinæ repugnando errores in se suscipiant, aut fines proprios transgressae, ea, quæ sunt fidei, occupent et perturbent. Neque enim fidei doctrina, quam Deus revelavit, velut philo­ Fidei doc­ trina est di­ sophicum inventum proposita est humanis ingeniis perficienda, vinum de­ sed tanquam divinum depositum Christi Sponsa tradita, fideliter positum. Dogma­ custodienda et infallibiliter declaranda. Hinc sacrorum quoque tum sensus dogmatum is sensus perpetuo est retinendus, quem semel declaravit retinendum et profectum. Sancta Mater Ecclesia, nec unquam ab eo sensu, altioris intelligentiæ specie et nomine, recedendum. “Crescat igitur... et mul­ tum vehementerque proficiat, tam singulorum quam omnium, tam unius hominis quam totius Ecclesiae, aetatum ac saeculorum gradi­ bus, intelligentia, scientia, sapientia : sed in suo duntaxat genere, in eodem scilicet dogmate, eodem sensu, eademque sententia ” x. CANONES I. De Deo, rerum omnium creatore (In tract, de De Deo uno, canones hujus articuli referentur). II. De revelatione 806 807 1808 (809 1.Si quis dixerit, Deum unum et verum, Creatorem et Domi­ num nostrum, per ea, quæ facta sunt, naturali rationis humana lumine certo cognosci non posse : anathema sit. 2. Si quis dixerit, fieri non posse, aut non expedire, ut per reve­ lationem divinam homo de Deo, cultuque ei exhibendo edoceatur : anathema sit. 3. Si quis dixerit, hominem ad cognitionem et perfectionem, qua naturalem superet, divinitus evehi non posse, sed ex seipso ad omnis tandem veri et boni possessionem jugi profectu pertingere posse et debere : anathema sit. 4. Si quis sacrae Scriptura libros integros cum omnibus suis partibus, prout illos sancta Tridentina Synodus recensuit, pro sacris et canonicis non susceperit aut eos divinitus inspiratos esse nega­ verit : anathema sit. Vincent Lir., Common., n. 28; 36 APOLOGETICA III. De fide 1. Si quis dixerit, rationem humanam ita independentem esse, 18 ut fides ei a Deo imperari non possit : anathema sit. 2. Si quis dixerit, fidem divinam a naturali de Deo et rebus 18 moralibus scientia non distingui, ac propterea adfidem divinam non requiri, ut revelata veritas propter auctoritatem Dei revelantis credatur : anathema sit. 3. Si quis dixerit, revelationem divinam externis signis credi- 181 bilem fieri non posse, ideoque sola interna cujusque experientia aut inspiratione privata homines ad fidem moveri debere : anathema sit. 4. Si quis dixerit, miracula nulla fieri posse, proindeque omnes 181 de iis narrationes, etiam in sacra Scriptura contentas, inter fabulas vel mythos ablegandas esse ; aut miracula certo cognosci nunquam posse nec iis divinam religionis Christiana originem rite probari : anathema sit. 5. Si quis dixerit, assensum fidei christianæ non esse liberum, 1814 sed argumentis humanæ rationis necessario produci; aut ad solam fidem vivam, quæ per charitatem operatur, gratiam Dei necessariam esse : anathema sit. 6. Si quis dixerit, parem esse conditionem fidelium atque eorum 1815 qui ad fidem unice veram nondum pervenerunt, ita ut catholici justam causam habere possint, fidem, quam sub Ecclesiæ magis­ terio jam susceperunt, assensu suspenso in dubium vocandi, donec demonstrationem scientificam credibilitatis et veritatis fidei suce absolverint : anathema sit. IV. De ratione et iide 1.Si quis dixerit, in revelatione divina nulla vera et proprie 1816 dicta mysteria contineri, sed universa fidei dogmata posse per rationem rite excultam e naturalibus principiis intelligi et demons­ trari : anathema sit. 2. Si quis dixerit, disciplinas humanas ea cum libertate trac- 1817 tandas esse, ut earum assertiones, etsi doctrina revelata adversentur, tanquam vera retineri, neque ab Ecclesia proscribi possint : ana­ thema sit. J■ 3.Si quis dixerit, fieri posse, ut dogmatibus ab Ecclesia propo- 1818 sitis, aliquando secundum progressum scientiae, sensus tribuendus ■ sit alius ab e<> quem intellexit et intelligit Ecclesia : anathema sit. Itaque supremi pastoralis Nostri officii debitum exsequentes, jgI9 omnes Christi fideles, maxime vero eos, qui præsunt vel docendi munere funguntur, per viscera Jcsu Christi obtestamur, necnon ejusdem Dei et Salvatoris nostri auctoritate jubemus, ut ad hos errores a Sancta Ecclesia arcendos et eliminandos, atque purissimæ fidei lucem pandendam, studium et operam conferant. I ECCLESIASTICA DOCUMENTA 1820 37 Quoniam vero satis non est, hæreticam pravitatem devitare, nisi ii quoque errores diligenter fugiantur, qui ad illam plus minusve accedunt; omnes officii monemus, servandi etiam Constitutiones et Decreta, quibus pravæ ejusmodi opiniones, quæ isthic diserte non enumerantur, ab hac sancta Sede proscripta·, et prohibita sunt". N. Pius X (1903-1914) Contra Modernismi haeresim 2014 2017 2020 2022 2O25 2027 2028 2029 2030 2035 2036 1° Attente legatur encycL Pascendi (8 sept. 1907), quæ Moder­ nistarum errores exponit et refutat. Imprimis ea quæ de Mo­ dernismi Apologetica tractant integre studeantur et ponderentur. (Cf. D. B., 2101 sq. ; 2071-2109.) 20 Ex decreto Lamentabili (3 jul. 1907) sequentes proposi­ tiones condemnante : 14· “In pluribus narrationibus, non tam quæ vera sunt Evan­ gelista retulerunt, quam qua lectoribus, etsi falsa, censuerunt magis proficua... 17· Quartum Evangelium miracula exaggeravit non tantum ut extraordinaria magis apparerent, sed etiam ut aptiora fierent ad significandum opus et gloriam Verbi Incarnati... 20. Revelatio nihil aliud esse potuit quam acquisita ab homine suæ ad Deum relationis conscientia... 22. Dogmata, quæ Ecclesia perhibet tanquam revelata, non sunt veritates e calo delapsa sed sunt interpretatio quædam facto­ rum religiosorum quam humana mens laborioso conatu sibi comparavit... 25. Assensus fidei ultimo innititur in congerie probabilitatum... 27. Divinitas Jesu Christi ex evangeliis non probatur; sed est dogma quod conscientia Christiana e notione Messiæ deduxit. 28. Jesus, cum ministerium suum exercebat, non in eum finem loquebatur ut doceret se esse Messiam, neque ejus miracula eo spectabant ut id demonstraret. 29. Concedere licet Christum, quem exhibet historia, multo inferiorem esse Christo, . cil., col. 191, sic contrahit methodum hujus periodi : “ Exposition et justification des titres fondamentaux qui établissent l’origine et l’autorité divine du christianisme et de l’Eglise; apologies nombreuses et variées, qui les défendent contre leurs ennemis... La synthèse apologétique de l’avenir n’y est contenue qu’en germe, dans ses éléments essentiels ”. 3 Has philosophorum querelas exponit Cacilius, nomine Frontonis pagani phi­ losophi loquens, ap. Min. Felicem, Octavius, c. 5-15, P. L., t. III, p. 242-279. 3 Huic Christianorum castitati opponunt infandas Gentilium turpitudines : “Nam qui nundinas impudicitiæ instituunt, et infanda omnis turpitudinis diver­ soria adolescentibus proponunt, ac ne masculis quidem temperant... ii quæ sibi ipsis conscivere, quæque diis suis tribuunt, tanquam de praeclare factis ac deorum propriis gloriantes, ea nobis in convicii loco objiciunt”. (Athenagoras, Legatio, c. 34; P. G., t. VI, p. 967). __ HISTORICUS APOLOGETICÆ CONSPECTUS 51 (C) neque inhumanas infantium perpetrant cædes, cum ne justam quidem caedem aspicere velint. — Hæc igitur men­ dacia sunt et nullus accusatorum tam impudens est ut ea se vidisse dicat : “ Sunt nobis servi, quos latere non pos­ sumus; horum tamen nemo inventus est, qui talia fingeret de nobis ” ». (2) Judæi negabant Christum esse Messiam a Prophetis annuntiatum et eum tanquam impostorem et seductorem habebant, variasque calumnias circa ejus nativitatem, doctrinam et mores spargebant; ejusque discipulos ut impietatis et infandorum scelerum reos accusabant 12*5. Hæc Judæorum mendacia jam refutantur a S. PAULO et in epistola PseudO-Barnab/E; quibus consonant multi auctores : v. g., S. Justinus, Miltiades, Apollinaris Hierapolitanus, S. Hippolytus, Tertullianus,^ Eusebius Cæsariensis, S. Chrysostomus et Pru­ dentius. (B) Expositivus Apologetarum scopus versatur directe circa argumenta veritatem christianæ religionis probantia vel circa doctrinam ipsam. Sic Apologetæ demonstrant : i. Antiquitatem ejus ut repellant novitatis insimulationem : Moyses enim multo antiquior est Homero 3; 2. Excellen­ tiam hujus doctrinæ, quam docuerunt homines a Deo afflati, de mundi origine et Dei unitate, de virtutibus colendis, præsertim caritate, castitate, pænitentia atque injuriarum condonatione 4; 3, Prophetiarum adimpletionem in Christo : “ Quidam igitur homines inter Judæos Dei prophetæ exsti­ tere, per quos Spiritus propheticus futura prænuntiavit antequam fierent... In his autem prophetarum libris prænuntiatum reperimus Jesum Christum nostrum ”. Ita S. Justinus s, qui postea late ostendit has omnes pro1 Athenagoras, Legatio, c. 35; P. G., t. VI, p. 970. 2 Quas calumnias invenies in Talmud; cf. Freppel, Les Apolog. chrét. au IP siècle, Paris, i860, t. I, p. 394-417; Duchesne, Histoire ancienne de rEglise*, t. I, ch. XII, p. 198-202; E. Leclercq, in Dût. d'Archiol., t. I, p. 265-307. * Tatian., Oratio, c. 31 et 36-41 ; P. G., t. VI, p. 867-887. Cf. Theophi­ lus, Ad Autolyc., 1. III., c. 20-30; P. G., t. VI, p. 1147-1167. ♦ Theophil., Ad Autolyc., 1. II, 9-21, 35; 1. III, 9-15; P. G., t VI, p. 1065 sq. 5 Cf. S. Justin., Apolog., I, n. 32; P. G., t. VI, 375’378; quod argumentum fusius evolvit in Dial, cum Tryphone. 52 CAPUT II phetias impletas fuisse. 4. Christi ipsius miracula et prophe­ tias, necnon ejus doctrinæ atque virtutum praestantiam. Sed, in hac expositione, quidam Apologetæ de profana philosophia judicium efformant. Alii, quales fuere TATIA­ NUS, TERTULLIANUS, HERMlAS.etsi non omnem Graecorum sapientiam repellant, plus aequo tamen eorum erroribus irrident Alii, ex adverso, ut JUSTINUS, ATHENAGORAS, MINUCIUS, eamdem sapientiam laudant, agnoscentes multas e veritatibus Christianis, jam in philosophorum operibus inveniri, licet imperfecte. Attamen non fit Christianismi “ hellenisatio ”, sed potius “ philosophiæ christianisatio et sic habentur, juxta plures, “ philosophiæ christianæ ” antiqua primordia. 53. — II. Præcipuæ Patrum Apologiæ. Chronologicum ordinem in enumeratione Apologetarum sequemur. i° II0 Sæc. Tempus hoc vocatur “ saeculum Apologetarum 1*5 inter quos eminent : Pseudo-BarnabaS, qui Judaeos praesertim impugnat, ostendens christianam religionem a prophetis annuntiatam esse3; auctor Epistolæ AD Diognetem s qui contra paganos arguit de fidelium sanctitate; Quadratus (125-126), qui christianæ religionis divinitatem probat ex miraculis ejus fundatoris4; ARISTIDES Athe­ niensis (135-165), qui eamdem thesim ex excellentia Chris­ tianismi et miraculis in ejus gratiam patratis demonstrat; S. Justinus præcipue, qui duas Apologias et Dialogum cum Tryphone scribens idem statuit ex prophetiis et Christi miraculis atque sanctitate Christianorum (150-161)5; 1 A. Puech, Les apologistes grecs du if siècle, Paris, 1912; J. Rivière, S. Justin et les apologistes du 2* siècle, Paris, 1907; J. Lebretoû et J. Zeiller, L Eglise primitive; c. XIV, ΓApologétique chrétienne, p. 419-465; præsertim, S. Justin^ p. 427-451. Ή. Funk, Patres Apostolid, Tubing., 1901 ; H. Hemmer, Les Pères Apostoliques, Paris, 1907, t. I, p. LXI sq. ; F. Cayré, Précis de Patrologie, t. I, p. 31 sq. — î P. Godet, art. Diognète, in D. T. C., col. 1366 sq. < Quern locum infra allegamus, ubi de miraculis Christi. — Apologetarum II· sæc. opera ediderunt Migne, P. G., t. VI, et P. L.,t. Ill; Otto, Corpus Apologetarum Christian, sac. IF, 3’ ed., lenæ, 1886-1887, 9 vol. 5 L. Pautigny, Les Apologies, Paris, 1904; G. Archambault, Le Dialogue avec Tryphon, 2 vol., Paris, 1909; M. J. Lagrange, S. Justin, Paris, 1914. HISTORICUS APOLOGETICÆ CONSPECTUS 53 TatianuS, Oratio ad Grcecos (165); ATHENAGORAS, Sup­ plicatio pro Christianis (176-178) et de Resurrectione mor­ tuorum ; Theophilus Antiochenus, Ad Autolycum libri tres (169-182); Min. Felix, Octavius (190); Tertul­ lianus, Apologeticum (197); Hermi AS, Irrisio Gentium (circa finem sæc. II'). 54. — 2° 111° Sæc.l. Duo sunt illustriores Apologetæ in schola alexandrina : (a) CLEMENS2 (f 202?), in Cohortatione ad Grcecos, Pcedagogo et Stromatibus, paganismi inanitatem et falsitatem vivide exponit, agnoscit tamen philosophorum sapientiam fuisse veluti paedagogum quo pagani ad christianam reli­ gionem praeparabantur; neque omnino praetermittit historica argumenta ex miraculis et prophetiis necnon ex mirabili diffusione christianæ religionis per universum orbem. (b) ORIGENES3 (i85?-254?), scripsit libros Contra Cel­ sum : hic Christum depingebat tanquam impostorem, ejusque discipulos ut deceptores; mirabilem novae religionis diffusionem modo naturali explicabat; simplices et indocti, inquiebat, eam amplexi erant ex metu inferni. Origenes ex adverso Christi sinceritatem et eximias virtutes describit, necnon ejus miracula, praesertim vero ejus gloriosam resur­ rectionem ; gentilium conversionem esse supernaturalem demonstrat ex mutatione morum et heroicis virtutibus quas christiani colunt. 55. — 30 IV° et V° Sæc. Tres praecipue citandi : Lactantius, Eusebius, S. Augustinus. (a) Lactantius 4 (| 325?), in opere Institutiones divinæ (304-315), paganismi popularis et philosophorum syste­ matum inanitatem demonstrat. Vera autem, inquit, et per­ fecta sapientia a Christo super terram allata est ejusque 1 L. Laguier, La méthode apologétique des Pères dans les trois premiers siècles, Paris, 1905. 7 P. G., t. VIII, IX. Cf. E. de Faye, Clément d'Alexandrie, Paris, 1898; J. Martin, Apolog. tradit., t. I, p. 51-80; J. Tixeront, Hist. Dogm., t. I, p. 281-296. » P. G., t. XI-XVII. Cf. Freppel, Origène, Paris, 1868 (2 vol.); G. Bordes, L'Apologétique d'Origène d'après le Contra Celsum, Cahors, I J. Tixeront, Hist. Dogm., I, p· 296-330. 4 P. L., t. VI et VII ; J. Tixeront, op. cil., p. 336 sq. 54 CAPUT II discipuli sanctitate vitæ excellentiam ejus doctrinæ mani­ festant. Quod confirmatur miraculis Christi et prophetiis in eo impletis, necnon mirabili Christianismi diffusione martyrumque constantia. — In alio opere apologetico De mortibus persecutorum 1 suam thesim corroborat historicis factis de violenta et ignobili persecutorum morte, quæ divinæ vindictæ tribui debet. 56. —(b) Eusebius Cæsariensis» (26s?-339?), scripsit (315"323*5) : 0 Prœparationem euangelicam * (15 Hb.), quæ probat transcendentiam Christianismi super Judaismum et paganismum quoad doctrinam, mores et historiam. 2) Demonstrationem euangelicam -» (20 lib.), quæ religionem christianam veram esse et a Mosaismo praeparatam contra Judaeos statuit. 57. — (c) S. Augustinus 5 (354-430) multa edidit apo­ logetica6*8opera. Inter optima computantur : 1. De Vera Religionei (389-391), in quo ducit hominem a pagana philo­ sophia usque ad christianam perfectionem : hic liber consi­ deratur ut excellens Apologeticæ summa. 2. De utilitate credendi (391), ubi demonstrat fidem christianam non esse * cæcum animi motum sed niti argumentis quæ infallibilitatem Ecclesiae catholicae demonstrant. 3. De Civitate Dei 9 (22 lib.) (413-426), ubi Doctor divinam Providentiam vindicat per totam humanitatis historiam; ostendens duas civitates, nempe Dei et diaboli, inter se concertantes, quarum prior victoriam ultimo reportabit. In priori parte (1. I-X), paganorum accusationes contra Ecclesiam confutat et ostendit polytheismum inhabilem esse ad temporalem pros­ peritatem felicitatemque æternam procurandam. In poste­ riori parte (1. XI-XXII), de Christianismo præsertim agit, in cujus historia apparet divina Providentia : successive 1 P. L., t. VII, 190-275. 3 P. Batiffol, La paix constantinienne et le catholicisme, c. VI-VII. 3 P. G., t. XXI, 21-1408. — * P. G., t. ΧΧΠ, 13-792. 5 P. L., t. XXXII-XLVII. E. Portalié, art. Augustin (S.), in D. T. C., col. 2268-2472; P. Batiffol, Le catholicisme de S. Augustin, Paris, 1920· L. de Mondadon, art. Bible et Église dans Γ Apologétique de S. Augustin, in R. S. R., 1911, P- 209-239; 441-457; 546-569· 6 F. Cayré, Précis de Patrologie, t. I, p. 627-637. 1 P. L., t. XXXIV, col. 121-172. 8 P. L., t. XLII, col. 65-92. — ’ P. L., t. XLI, col. 13-804. HISTORICUS APOLOGETICÆ CONSPECTUS 55 describit exortum Civitatis Dei simulque civitatis diaboli, earum progressum ante Christi adventum, et finem ad quem tendunt, aeternam nempe beatitudinem pro filiis Dei, æternamque filiorum diaboli reprobationem. — Aliunde saepe S. AUGUSTINUS miraculis et prophetiis utitur ad fidem con­ firmandam, necnon mirabili diffusione Christianismi, quæ, si miraculis non tribuitur, est et ipsa miraculorum maximum. Ipsa Ecclesia stat tanquam invictum veritatis argumentum. — Ad credendum vero, veritas pie et diligenter, cum amore et humilitate quaerenda est 58. — 4° Multi quidem alii Apologetæ inter Patres sequioris avi floruerunt; sed eadem fere argumenta diverso loquendi modo renovarunt. Ex dictis satis constat, jam a primaevis saeculis, criteria tum interna tum externa exposita fuisse, prout se dabat opportunitas; utraque vero, juxta Patres, nonnisi ab hominibus bonæ voluntatis accipiuntur. II. — Medium Ævum (a XII° ad XVum sæc.) 59. — Apologetica Scholasticorum theologorum reli­ gionem christianam propugnat contra errores : i. Judœorum, 2. Mahumetanorum, 3. Catholicorum quorumdam 1 2. (I) Judaei Christi messianitatem et divinitatem reji­ ciebant. Contra eos statuitur Christum esse Messiam a prophetis annuntiatum. Ita ISIDORUS HISPALENSIS (t 636), in opere De fide catholica contra Judœos3; RaY1 S. August., <; Nullus quippe credit aliquid, nisi prius cogitaverit esse credendum”. (Depradest., c. 2, n. 5; P. L., t. XLIV, p. 962). —“Nam si sapientia et veritas non totis animi viribus concupiscitur, inveniri nullo pacto potest... Amore petitur, amore qiueritia\ amore pulsatur, amore revelatur, amore denique in eo quod revelatum fuerit permanetur". '2 Le Bachelet, op. cit., col. 199. Sic describit historiam Apologeticæ in Medio .Ένο : “ La période des grands adversaires est passée, et en même temps celle des grands défenseurs; les générations qui suivent appartiennent à une foi victorieuse... Il n’y a cependant pas d’arrêt complet, ni dans F Apologie défensive, car il reste des contradicteurs; ni dans ΓApologétique en général, surtout à partir du 12e siècle, où la synthèse de l'avenir est préparée par le puissant mouvement intellectuel de l'âge scholastique’’. Notat insuper (col. 204) distinctionem nunc ab omnibus admissam inter intrinsecam eviden­ tiam et credibilitatem veritatis revelatæ, inter auctoritatem Dei revelantis et motiva credibilitatis quæ hanc autoritatem ad veritatem aliquam applicant, a theologis scholasticis originem ducere. 3 P. L., t. LXXXI-LXXXIV ; J. Tixeront, op. cit., t. III, p. 322 sq. ; G. Bareille, art. Isidore de Siville (saint), in D. Γ. C., col. 98-111. CAPUT II MUNDUS MaRTINUS, in libro Pugio fidei (1278), qui Chris­ tianismi divinitatem probat præsertim ex prophetiis, juxta rabbinorum mentem interpretatis. 60. — (2) Mahumetani, ut philosophi arabes, Avicenna (1037) et A verroes (i 198), Christiana dogmata pugnare cum ratione affirmabant. S. THOMAS1 (1224-1274), adversus Averroistas, concinnavit Summam contra * Gentiles (12581261), ubi harmonice explicat relationes inter fidem et rationem, ut incredulus ad Christi fidem paulatim ascendat; veritates philosophicas et theologicas lucide exponit soli­ deque probat; et exinde apparet quam debilia sint adver­ sariorum argumenta. Ita, post criteria extrinseca ex mira­ culis, ad philosophicas statim pergit considerationes : primum quidem intrinsecis argumentis probat philosophicas veritates, videlicet Dei existentiam ejusque attributa, creationem, providentiam, supremum hominis finem ; postea vero supernaturales veritates Scriptura et Traditione demonstrat, simul ostendens easdem rationi minime repu­ gnare. — In Summa theologica (1268-1273), S. Thomas dogmatum concordiam cum legitimis totius humanæ mentis aspirationibus et philosophicis doctrinis præclare declarat. Hic et in aliis operibus, multoties asserit fidem nostram motivis inniti certissimis, præsertim miraculis. Et ita motiva externa cum internis feliciter conciliat. 61. — (3) Catholici pauci, ut Abelardus (1079-1142), in semi-rationalismum quemdam proclivi, mysteria fidei ratione demonstrare volunt : quia vero hæc argumenta insufficientia erant, Abelardus docebat fidem esse solum opinionem quamdam 3. (a) S. Bernardus (1090-1153), in suo opere Contra Capitula errorum P. Abelardi, abusum philosophicæ specu­ lationis quoad dogmata reprobat, et simul in fide nostra nil haberi “ dubia æstimatione pendulum ” asserit, sed totum oraculis et miraculis divinitus persuasum esse; 1 F. Cayré, Précis de Patrologie, t. II, p. 522-630; cf. ibid., p. 524 : bibliogr. circa 6'. Thoma apologeticam. 2 Edit. Vives, t. XII. “ (C’iest la plus profonde et sans doute la plus puis­ sante œuvre apologétique qui ait été écrite ”. F. Cayré, op. cil., p. 542 3 P. L.. t. CLXXVIII, col. 1611-1684. •λ.·.. '■ HISTORICUS APOLOGETICÆ CONSPECTUS 57 aliunde hanc fidem firmiorem reddi -testimonio Spiritus, seu gratia actuali. — (b) Quam doctrinam lucidius exposuit Alexander aEensis (j- 1245), distinguendo inter fidemacquisitam, quæ colligitur ex miraculis aliisque credendi moti vis, sed ad salutem non sufficit; et fidem infusam, quæ gratiam supponit et est vere salutaris : prior disponit animam ad receptionem luminis quo assentimus veritati divinæ propter auctoritatem Dei, et posteriorem introducit sicut tela filum. Ita ratio hominem præparat ad fidem. III. — Moderna tempora (a XVI° ad XXun' 62. — Hæc periodus extendit se a Reformationis tem­ pore usque ad hodiernam ætatem ; in ea autem speciatim considerabimus sæc. XIX. 63. — i° A Reformatione usque ad XVIII sæc. A sæc. XV1°, Apologeticæ conditio mutatur. Protestantes auctoritatem Ecclesiæ, conciliorum et R. Pontificis rejiciunt. Deinde, sæc. XVI1° et XVI11°, deismus et naturalismus, in Anglia et Gallia florentes, revelationis factum et libro­ rum sacrorum authenticitatem negant. Et ita totus Apolo­ geticæ campus determinatur; quare, inde a sæc. XVI11°, ante theologiam dogmaticam, præmittuntur tractatus de vera religione, de Christi Ecclesia et de locis theologicis. (a) Contra Protestantismum, summa cum laude scripse­ runt, modo polemico et positivo, SOTO (f 1560), MELCHIOR Cano (f 1560), Suarez (f 1617), S. Bellarminus (f 1621) in opere Controversiarum, De LUGO (f 1652), PETAVIUS (f 1652), etc., exarantes membratim tractatum apologe­ ticum de authentica Christi Ecclesia. 64. — (b) Deismus seu rationalismus, a protestantismo promotus, ut duces habuit : Lælium Socinum (f 1562) ejusque nepotem Faustum Socinum, ex Italia oriundos. Hi tenebant Scripturas S. tantum lato sensu inspiratas esse, ita ut nihil in eis sit nisi rationi consentaneum; si quid autem inveniatur quod ratione percipi nequeat, alius sensus magis spiritualis exquirendus est. Deismus primum Angliam pervasit, ubi propugnatores habuit : Hobbes (+ 1679), Tindal (f 1733), Hume (f 1776) aliosque; deinde in Galliam transiit : ejus præcipui fau- 58 CAPUT II tores fuerunt Voltaire (f 1778), J. J. Rousseau (f 1778), Diderot (f 1784) cum Encyclopédistes. Rationalismus, jam a sæc. XVI1°, in Germania, exhibet philosophicam formam præsertim cum Kantio (f 1804), et formam biblicam cum Reimar (f 1768), Lessing (f 1781). 65. — Hos errores confutant et Protestantes et Catholici. .Apud Protestantes, citantur, in Gallia : Duplessy-Mornay, Hugo Grotius, C. Bonnet, etc.; in Anglia, J. Locke, Jennings, Lardner, W. Paley, etc. Inter Catholicos, fuerunt Apologetæ maximi ponderis, præsertim Bossuet, Huet, Pascal. 66. — (a) BOSSUET (f 1704), in suo opere Discours .sur Γhistoire universelle (1681), historice probat christianæ religionis divinitatem, Dei interventum dilucide ostendendo in ejus ortu, progressu atque mirabili diffusione et perenni duratione; neque praetermittit intrinsecum argumentum ex sanctitate Christi ejusque doctrinæ præstantia. (b) Huet (f 1721) pariter historica methodo utitur in Demonstratione evangelica. Divinitatem christianæ reli­ gionis ex prophetiis diserte et erudite probat, ostendens totam Christi historiam in V. Testamento longe ante prae­ dictam esse quam evenerit in Novo. Attamen prophetias non satis critice expendit. Aliunde vim naturalem rationis nimium extenuat et ita fideismo viam sternit. I ) 67. — (e) Pascal (f 1662), in opere incompleto Les Pensées, prius ostendit religionem esse rationi non contra­ riam, sed potius veneratione et amore dignam r. Qua­ propter incipit a consideratione humanæ naturae, ejus nempe 'nobilitatis et miserice, ut homo, hujus antinomiae conscius, agnoscat religionem esse sibi necessariam tanquam explicationem et remedium propriae indigentiae : explicatio enim humanæ infirmitatis in doctrina de peccato originali 1 “ Les hommes ont mépris pour la religion; ils en ont haine, et peur qu’elle soit vraie. Pour guérir cela, il faut commencer par montrer que la religion n’est point contraire à la raison ; vénérable, en donner le respect ; la rendre ensuite aimable, faire souhaiter aux bons qu’elle fût vraie; et puis, montrer qu’elle est vraie. Vénérable parce qu’elle a bien connu l’homme; aimable, parce qu’elle promet le vrai bien {Pensées, ed. Brunschvicg, 1900, p. 414, n. 187). HISTORICUS APOLOGETICÆ CONSPECTUS 59 invenitur, remedium autem in redemptione per Christum. Postea vero Christianismi veritatem probare volebat argu-Ç. mentis tum intrinsecis, excellentia nempe doctrinæ, tum externis, præsertim prophetiis et miraculis In hac autem 9 demonstratione, non solum ad hominis intellectum, sed ad ejus cor et voluntatem provocat, ratus persuasionem ple-JJ... ' rumque ex corde in mentem ascendere 2. — Quæ methodus multum extollitur tanquam hodiernae menti optime accom­ modata ■>. 68. — 2° Sæc. XIX4. In hoc sæculo veritas Christiana omnibus modis impu­ gnata fuit : philosophice, a subjectivismo, eclectismo et ratio­ nalisme; critice, quoad Scripturas sacras, in theoriis mythismi biblici; historice, assimilando, sub omni respectu, Christia­ nismum aliis religionibus historicis. His erroribus Apologetæ opponunt doctrinæ christianæ expositionem quoad philosophiam, criticam biblicam et reli­ gionum historiam. Aliunde a theologis multis 5, ante theologiam dogma­ ticam, praemittitur didactica Apologetica de religione reve­ lata in genere et de revelatione Christiana in specie. Et hodie ita procedunt auctores de theologia universali trac­ tantes. I I Praeterea edita fuerunt quaedam opera apologetica specia­ liora ad Christianismi divinitatem probandam, inter quæ % sequentia sunt citanda. * “ Preuves de la religion : Morale, Doctrine, Miracles, Prophéties, Figures”. {Ibid., p. 463, n. 290.) 2 “ Le cœur a ses raisons que la raison ne connaît point; on le sait en mille choses... C’est le cœur qui sent Dieu, et non la raison. Voilà ce que c’est que la foi, Dieu sensible au cœur, non à la raison ”. {Ibid., p. 458, n. 277-278). 3 Cf. Giraud, Pascal, l'homme, l'œuvre, l'influence, Paris, 1900; E. Jans­ sens, La Philosophie et ΓApologétique de Pascal, Paris, 1906; H. Petitot, Pascal : sa vie religieuse et son apologie du christianisme, Paris, 1911 ; J. Chevalier, Pascal, Paris, 1923; L. Maisonneuve, art. Pascal apologiste in Hull. lilt, ecclés. janv.-fév. 1923, p. 54-73; Aug. Valensin, art. Pascal (Pari de) in D. A., col. 1582-1587; Id., art. Le Pari de Pascal, in Etudes 5 juin 1923, p. 513-531. 4 J. V. Bainvel, De Vera Religione, Paris, 1914, p. 22-53, s C. Pesch, Pralect. dogmatica, Friburgi Br., 1915, t. I, n. 70, catalogum auctorum recentium allegat. : F* 60 CAPUT II 69. — (i) In Gallia : jM (a) Chateaubriand (t 1848), Le Génie du Christianisme, 1802, excellentiam religionis non tamen ejus divinitatem poetice demonstrat argumentis præsertim internis ex perfecta harmonia cultus catholici cum æsthetico sensu et nobilissimis humanæ naturae aspirationibus. — F. de Lamennais, Essai sur Vindiffé­ rence en matière de religion, 1817, incredulitatem et indifferentismum eloquenter et acriter impugnat, sed simul humanæ rationis imbecillitatem plus æquo exaggerat et in fideismum prolabitur. — A. Nicolas, Etudes philosophiques sur le Christianisme, 1842, PArt de croire, 1S66, criteriis simul internis et externis, necnon populorum traditionibus innititur. 70. — (b) LACORDAIRE (t 1861), in suis Conférences de Notre-Dame (1835 sqq.) Christianismi divinitatem demons­ trat ex Ecclesiœ contemplatione ejusque efficacia ad virtutem et veritatem instaurandam in ordine sociali et morali; deinde ex Christi ejusque operis consideratione r. (c) Ozanam (f 1853) utitur methodo exclusionis. Religio ex natura venit, quare inventu facilis esse debet. Porro inter religiones, excluduntur evidenter paganæ; et inter Christianas, etiam protestanticæ. Remanet ergo religio catholica, quæ sola est vera; quod ex intima experientia catholicorum confirmatur. 71. — (d) BOUGAUD (f 1888) methodum, quam intimam vocat1 23, adhibet et ostendit quantum Christiana religio con­ veniat cum intimis aspirationibus nostris; non negligit tamen extrinseca argumenta. (Θ) Abbé DE Broglie (f 1895) 3 criteriis internis et externis addit argumentum transcendentia Christianismi religionibus diversis comparati : quoad doctrinam, monotheismum, pro­ phetias quæ eum spectant, Jesum fundatorem ejusque miracula. 72. — Catholici quidam putaverunt has methodos men­ tibus hodiernis non accommodatas esse; quapropter novas proposuerunt. 1 Folghera, ICapologétique de Lacordaire, Paris, 1905. 2 Bougaud, Le Christianisme et les temps présents, Paris, 1901. 3 Abbé de Broglie, Religion et critique, Paris, 1896; Le présent et Γavenir du catholicisme en France, Paris, 1892; Problèmes et conclusions de l'histoire des Religions, 4e éd. ; Les Fondements intellectuels de la Foi chrétienne Paris, 1905. ____ HISTORICUS APOLOGETICÆ CONSPECTUS 61 (a) Ollé-Laprune 1 (f i898) et Fonsegrive 2*(f 1917) viam parant historien.’ demonstrationi modo philosophico et scientific© : prior ex psychologia et moralis actionis legibus; posterior autem, ex vitæ exigentiis et legibus biologicis; et postea allegant miracula ad divinitatem Chris­ tianae religionis stabiliendam. 73. —(b) Balfour 3 et Brunetière 4 (f 1906),alia via, ab auctoritate scilicet proficiendo procedunt. Primus ostendit ideas necessarias ad rectam vitae ordinationem sufficienter explicari non posse per positivismum, idealismum et rationalismum ; sed eas accipere debemus ab auctoritate, quæ alia esse nequit quam religiosa. — Secundus sic arguit : Non solvitur quaestio socialis nisi per moralem ordinem. Non solvitur quaestio moralis nisi per ordinem religio­ sum. Non solvitur quaestio religiosa nisi admittatur Catholicismus. (C) Insuper, quidam docuerunt methodum Immanentia, de qua specialis tractatio videbitur infra (Cf. n. 285-294). 74. — (2) In Anglia : (a) Inter Catholicos eminent : Wiseman (f 1865), Twelve leettires on the connection between science and revealed religion; MANNING (f 1892), The Grounds of faith, 1852; Newman (f 1892), Grammar of assent, Two Essays on miracles, An internal argument for Christianity, et alibi passim. 1 Ollé-Laprune, De la Certitude morale, 1880; Le prix de la Vie, 4e éd., 1897; La Philosophie et le temps présent, 189 ; Vitalité chrétienne, 1901; Raison et rationalisme. Cf. Pacaud, La Certitude religieuse d'après la Philos. d'Ollé-Laprune, in R. P. A., t. IV, Ier Juin 1907, p. 271. Cf. M. Blondel, Léon Ollé-Laprune, Paris, 1923. - Fonsegrive, Catholicisme et la Vie de Tesprit, Paris, 1899; L'évolution des idées dans la France contemporaine, Paris, 1920, ubi etiam invenies varia systemata religiosa in Gallia recenter excogitata. Cf. L. Sullerot, Le problème de la vie, p. 343 sq. Balfour *, The Foundations of belief, London, 1895, gallice redditum Les bases de la croyance, Paris, 1897. Cf. Rey, philosophie de M. Balfour, I&97w ____ 4 Brunetière, Discours de combat, série, Le besoin de croire; 2· série, Ixs raisons actuelles de croire; Cinq lettres sur E. Renan; Questions actuelles, Après une visite au Vatican, et Les bases de la croyance. Cf. J. Cartier, art. Brunetière apologiste, in R. P. A., mars-mai 1907. *' exi - ·· 62 CAPUT II NEWMAN 1 argumentis psychologicis et historicis præcipue insistit. Conscientiae auctoritatem et primatum quoad religionem naturalem agnoscens, Christianam fidem potius exponit quam demonstrat, ostendens hujus harmoniam cum religione naturali quam veram esse conscientia testatur. Quoad argumenta historica exponit præsertim quæ divinæ Providentiae interventum patefaciunt, nempe monotheism! præservationem apud Judaeos, messianicarum prophetiarum impletionem in Christo, miramque ejus religionis diflusionem. 75. — (b) Inter Protestantes : Chalmers, Series oj discourses on the Christian revelation, 1817; BARNES, Evi­ dences of Christianity in the nineteenth century, 1871; G. F. WRIGHT, The Logic of Christian Evidences, 1881; W. MalLOCK, Is life worth living, 1881; A. BRUCE, Apologetics, 1892; G. J. Romanes, Thoughts on Reli­ gion, 1895. 76. — (3) In Belgio : Card. Dechamps2 (f 1883) statuit Catholicism! divini­ tatem duplici facto omnibus obvio, uno quidem interno, altero autem externo. Factum internum in eo consistit quod, indigentiae nostræ conscii, præsertim in rebus mora­ libus et religiosis, sentimus nobis opus esse aliqua auctori­ tate, cui plane fidere possimus, circa omnia quæ ad finem nostrum ultimum spectant. — Factum autem externum consistit in Ecclesia, quæ auctoritatem infallibilem in rebus religiosis sibi vindicat, et aliunde suorum membrorum numero ac dotibus, præclarisque beneficiis quæ in ordine morali indesinenter confert, animos sibi conciliat atque digna apparet cui tuto in re morali credamus. Ex hoc duplici facto, rationabilis præbetur assensus auctoritati Ecclesiæ, et doctrinæ quam ipsa docet 1 De methodo apologetica quam amplexus est Newman, scripserunt : Bremond, La Psychologie de la Foi (d’après Newman), 1905; Baudin, art. La Philosophie de la Foi chez Newman. in Rev. de Philosophie, juin, oct. 1906; L. de Grandmaison, in Eludes. 5 janv. 1907; J. Lebreton, in R. P. A.. 15 janv. 1907, Ier mars 1907. * Card. Dechamps, Entretiens sur la démonstration catholique de la révé­ lation chrétienne. Malines, 1874; Lettres théologiques sur la demonstration de la foi. 1861. HISTORICUS APOLOGETICÆ CONSPECTUS 63 77. — (4) In Germania : (a) Inter Catholicos : De Stolberg, Geschichte der Religion /esu Christi, 1807; Drey, Die Apologetik, 1836; Doellinger, Heidenthum und Judenthum, 1857 ; Schwetz, Theologia generalis, 1850 : Hettinger, Apologie des Christenthums, 1885; Schanz, Apologie des Christenthums, 1888; Gutberlet, Lehrbuch der Apologetik, 1899; Weiss, Apologie des Christenthums; Ottiger, Theologia fundamentalis, 1897. (b)Inter Protestantes : Tholuck, Gesprache Uber die vornehmsten Glaubensfragen der Zeit, 1846; Luthardt, Apologetische Tortrage Uber die Grundwahrheiten des Christenthums, 1864; Delitzch, System der christlichen Apologetik, 1869; Ebrard, Apologetik, Wissenschaftliche Rechtfertigung des Christenthums, 1874; Baumstark, Christliche Apologetik auf anthropologischen Grundlage, 1872. 78. — (5) In Hispania : J. BALMÈS (f 1848), Cartas a un esceptico; El protestan­ tisme comparado con el catolicismo en sus relaciones con la civilizacion europea, 1842, opus egregium ubi ostenditur quantum religio catholica sectas jprotestantium superet; Men DI VE, La religion catolica vendicada de las imposturas racionalistas, 1888; De principiis theologicis, 1896. 79. — (6) In Italia : COLANGELO, Apologia della religione cristiana, 1831; Perrone, De vera religione, 1835 ; MAZZELLA, De Religione et Ecclesia, 1880; ZlGLIARA, Propcedeutica ad sacrant theo­ logiam, 1884 80. — 30 Apologetica recentissima. Hodiernus Apologeta intellectuales tendentias omnino diversas Christianismo oppositas observare potest. Præcipuæ inter eas sunt : rationalistica, subjectivista, positiva, materialistica, evolutionistica, socialistica et politica, quæ inter se miscentur et nituntur præsertim agnosticisme et naturalisme. Porro quæstio religiosa sub earum influxu non raro apparet et examinatur. Hæ tendentiæ sua principia seu axiomata communia et propria habent. Omnes docent supernaturale, nempe miraculum et revelationem ab extrinseco factam nec existere, nec esse possibilem; religionem positivam vel supernaturalem absolute et definitive veram ■k 64 ................................... .... CAPUT II admitti non posse, fidem cum ratione non esse conciliabilem, præterea non raro catholicam doctrinam adulterant. Quapropter primarius et necessarius practicœ Apologetica scopus erit remotio praejudiciorum et passionum contra Ecclesiam, ex his tendentiis provenientium : quæ hodie maxime diffunduntur libris, periodicis, diariis, collationibus, associationibus privatis et aliquando a statibus ipsis. His impedimentis remotis, quod munus ad plurimas scientias spectat, ostendatur authenticam doctrinam Chris­ tianam esse amabilem, quia est pulcherrima et tendentiis perfectionique naturæ humanæ maxime conformis. Denique proponentur argumenta historica : 1. sive ex ipso Christo : ita P. PlNARD DE LA BOULLAYE, in suis Confé­ rences de Notre-Dame, 1929-1935 sq.; 2. sive praecipue ex ipsa Ecclesia catholica. Ecclesia enim est filia Regis, cujus omnis gloria spiritualis est ab intus, sed quæ simul in vestitu deaurato circumdata varietate resplendet». Ejus ornamenta homini cognoscibilia sunt splendida atque numerosissima, mentesque attrahere valent. Qua­ propter modernus Apologeta, viam a C. Vaticano apertam sequendo, imprimis Ecclesiam ut magnum credibilitatis motivum ostendet et ex ea divinæ revelationis criteria et argumenta validissima desumet. In hoc apologetico opere, attenta consideratio dirigetur, juxta mentem RR. Pontificum, ad doctrinam, opera et influxum Ecclesiæ, in ordine sociali : operarii nunc increduli ad fidem paulatim adducentur per cognitionem amoris et beneficentiæ in justi­ tia et caritate, quam Ecclesia pauperibus semper exhibuit *. Quae considerationes inseparabiliter connectentur cum usu optimaque æstimatione traditionalis Apologeticæ ejusque demonstrationum. 1 Cf. A. XLIV. •"Leo XIII, Encyc. Rerum novarum, 15 maii 1891; Pius XI, Encyc. Quadragesimo anno, 15 maii 1931. SECTIO II ίί r 81. — Objectum et divisio. Existentiam factorum religiosorum nemo est hodie qui negare possit. Etenim, apud varias gentes, viguere et adhuc vigent varice religiones, et quidem tam universaliter, ut genus humanum generatim spectatum tanquam vere religiosum haberi debeat. Variae autem religiones problemati finis nostri solutionem afferre conantur : docent siquidem, praeter hunc visibilem mundum, alium existere invisibilem, ad quem pervenire possumus, si communionem habemus cum Ente vel entibus superioribus, quæ ibi degunt. Studium igitur criticum ac scientificum Religionis est maximi momenti, et quidem dupliciter. (a) Agitur enim primo de facto universali, quod in vitam sive privatam sive publicam hominum maximum habuit influxum, quod proinde prætermitti nequit. (b) Agitur etiam de qucestionc suprema vitee nostræ : nempe ad quem finem destinemur; ex ejus solutione pendet totius vitæ nostræ ordinatio : si mundus hic spectabilis nihil aliud est nisi atrium et vestibulum alterius mundi invisibilis, si præsens vita non est nisi præambulum immortalis vitæ, actiones nostræ non ad terrenam felicitatem sed ad sempi­ ternam ordinandæ sunt. In præsenti sectione, agitur de Religione in genere, abstra­ hendo a quæstione utrum hæc sit naturalis an revelata. — 1 Sinn. theol., ?a 2æ, q. 8i, a. i-S; P. Mennessier, Somme thiol.. La Religion, 2 vol., Paris; J. V. Bainvel, De fera Religione, Paris, 1914; Brugère, De Vera Religione, Paris, 1S78; C. Manzoni, Comp. theol. dogrn., n. 10 sq. ; H. Mazella, De Religione et Ecclesia, Romæ, 1SS0; n. 1 sq. ; Van Noort, De Tera Religione, 1917, n. 1 sq. ; Wilmers, De Religione revelata, η. i sq. ; Abbé de Broglie, Religion et critique^ Paris, 1S96, p. 3-1’05; L. Gondal, Religion, Pari 1904: A. Dorsch, Institutiones TheoL fundamentalis, CEniponte, 1930; J. B. Pratt °, The religions Consciousnes New-York, 1921. CAPUT I 66 Hujus Religionis exponimus, in duplici capite : i. naturam. 2. necessitatem. 82. — Conspectus generalis. De Religione in genere Cap. I. De Natura Religionis. Notio, divisio; possibilitas et unicitas. Cap. II. De Necessitate Religionis. L De necessitate Religionis in genere. Pro individuo. Pro societate civili. II. De necessitate quorumdam actuum religiosorum : cultus externi et orationis. CAPUT I DE NATURA RELIGIONIS 83. — Conspectus. i. Notio. Etymologica; — realis sive objective, sive subjective. 2. Divisio. Ratione originis, materiæ, rectitudinis et actuum. 3. Possibilitas et Unicitas. Ad Religionis naturam tutius declarandam, dicemus ejus : 1. notionem, 2. divisionem, 3. possibilitatem et unicitate.m. L — Notio Religionis 84. — I. Etymologica. Etymologia hujus vocis est satis obscura. Religio venit : (a) a relegendo, juxta Ciceronem, quia hominis religiosi est mente revolvere seu relegere quæ ad Dei cultum pertinent : “ Qui omnia quæ ad cultum deorum pertinerent, diligenter retractarent et tan­ quam relegerent, sunt dicti religiosi ex relegendo, ut ex eligendo eligentes, tanquam ex diligendo diligentes”1; (b) a religando, DE NATURA RELIGIONIS 67 juxta Lactantium ', quia Religionis proprium est homines Deo pietatis vinculo ligare : “ Hoc vinculo pietatis obstricti Deo et religati sumus; unde ipsa religio nomen accepit, non, ut Cicero interpretatus est, a relegendo”; (C) a reeligendo, juxta S. Augus­ tinum1 2, quia Deum, per peccatum amissum, virtute Religionis de novo eligimus : ‘‘Hunc eligentes, vel potius religentes (amise­ ramus enim négligentes, hunc ergo religentes) unde et religio dicta perhibetur, ad eum dilectione tendimus ut perveniendo quiescamus ”. 85. — II. Realis. Religio sumitur in sensu lato et stricto. 1° Lato sensu (a) significat aliquando obsequium alicui præstitum : talis est religio familiæ, patriæ, sepulchri, etc. (b) In Codice Juris canonici, c. 488, religio vocatur “societas a legitima ecclesiastica auctoritate approbata, in qua sodales vota publica nuncupant, atque ita ad evangelicam perfec­ tionem tendunt”. 2° Stricto sensu, Religio accipi potest : 1. objective, 2. subjective. 86. — (A) Objective. (1) Definitio. Religio objective spectata est complexus veritatum et officiorum, quibus tota vita nostra in Deum finem ultimum ordinattir. Explicatio. (a) Complexus veritatum. Hic agitur de veritatibus (seu dogmatibus) ipsum Deum vel nostras relationes ad Deum spectantibus, quæ a ratiocinio vel revelatione acquiruntur in intellectu. (b) Complexus officiorum. Quæ officia a dogmatibus defluunt et respiciunt sive Deum, sive proximum. Eorum impletio a voluntate pendet. (C) Quibus tota vita nostra... ordinatur. Religio ordinat totam hominis activitatem sive internam sive externam 9 intellectus, voluntatis et aliarum facultatum a prioribus pendentium ad Deum finem supremum : sic constituitur ordo moralis religiosus totius vitæ nostrae. 1 Lactant, Divin.'Instit., 1. IV, c. 28; P. L., VI, 356. 3 S. August, De Civit. Dei, 1. X, c. 3; P. L., XLI, 280 CAPUT I 87. — (2) Elementa. Ex dictis. Religionis conceptus continet tria elementa : (a) veritates credendas seu dogmata, (b) officia implenda seu regulam morum, (c) cultum exercen­ dum per varios ritus. — Hæc elementa determinantur sive a priori, scilicet ex ipsa natura Dei et hominis et eorum relationibus; sive a posteriori, seu ex diligenti observatione religiosorum factorum apud gentes \ 88. — Corollaria. Natura Religionis melius apparebit, si comparatur cum : philosophia, 2. scientia, 3. ethica, 4. arte, 5. magia. (a) Philosophia et Religio circa idem fere objectum versantur, i. e., primum principium hominis ejusque ultimum finem, diverso tamen modo. Prior est præsertim speculativa et ad cognitionem tendit; dum posterior est principaliter practica et ad amorem ultimo tendit, prior experientiæ et rationi innititur, posterior traditioni et revelationi : religiones enim fere omnes de facto aliquam divinitatis revelationem supponunt, ut ex dicendis patebit. (Cf. n. 102-122) (b) Scientia non est Religio : versatur enim circa objecta per­ multa, etiam materialia et sensibilia, quæ Religioni extranea esse possunt; attamen scientia eadem facultate intellectuali ac Religio apprehendit objectum suum. Scientia ex se non opponitur veræ Religioni, quia veritas non adversatur veritati; potest existere 1 L. de Grandmaison rem ita contrahit : “D’après l’histoire des religions, la religion comprend: i° Un corps de doctrine, au moins ébauché; un cycle de croyances traditionnelles touchant l’origine et les destinées du monde, en particulier du monde humain, ou d’une fraction déterminée (groupe ou race), de l’humanité. L’adhésion à ces croyances, dans tous les cas incontestés, est ou tend à devenir obligatoire. 2’ Un ensemble de règles de conduite s’imposant à l’action humaine au nom d’un pouvoir surhumain. 30 Un système de rites et de pratiques, autorisés ou imposés, et destinés à établir, à promouvoir, à régler les relations de l’homme, individuel ou social, avec une ou des puissances conçues comme transcendantes”. J. Huby, Christus, Paris, 1921, p. 6-7. 3 Cf. L. Rourc, Le merveilleux spirite, Paris, 1922, p. 281-2S2. “ La philo­ sophie cherche à construire un système rationnel des choses, une synthèse cohérente des vérités naturelles. La religion se propose d’établir un commerce entre l’homme et la divinité, des relations qui, d’une façon ou d’une autre, dépassent l’attitude commandée par la stricte raison. D’une part, elle prétend ajouter aux devoirs de soumission, de respect et d’amour, que la simple morale rationnelle prescrit envers Dieu, quelque chose de plus filialement intime, un hommage qui aille non seulement au maître, mais au père. D’autre part, elle a toujours aspiré à connaître, par communication spéciale»au sujet de la divinité, plus que les seuls efforts de la raison n’en pouvaient saisir ". Λ Λ' V - ·- ί DE NATURA RELIGIONIS 69 in mente cum et sine Religione, sed nunquam vices Religionis gerere potest. (c) Religio et ethica pariter in eo conveniunt quod amba regulam agendi praebent; sed in eo differunt quod ethica legem naturalem tantum agnoscit; dum Religio vocem conscientiae habet tanquam vocem Dei et, præter legem naturalem, positivas leges admittit, quæ sunt divinæ voluntatis manifestatio. (d) Ars et Religio prosequuntur quidem pulchrum et ideale, quatenus est divinæ perfectionis umbra; sed ars pulchrum præ­ sertim sensibile exprimere quærit, directe ut æsthetico sensui placeat; dum Religio moralem pulchritudinem et vitæ sanctitatem attingere nititur, ut inter Deum et hominem virtutibus ornatum intima sit unio. (e) Religio pariter differt a superstitione et magia. Ambæ in eo quidem consentiunt quod entia invisibilia admittunt, cum quibus relationes habere valemus; sed, dum magiâ et superstitio vanam curiositatem et sæpepassionum expletionem modis illegitimis quærit, Religio propriam et aliorum sanctificationem mediis divinitus insti­ tutis prosequitur. Insuper magia entia spiritualia tanquam sibi subdita considerat, eisque in proprium commodum uti quærit, dum Religio se numini subdit ab eoque pendere profitetur. e - 89. — Jamvero ex hac comparatione constat Religionem tribus elementis constare supra descriptis : 1. doctrina quadam intellectuali’, et in hoc cum philosophia concordat; 2. regula morum, et in hoc cum ethica convenit; 3. tandem principio vita spiritualis : non enim in mera contemplatione veri et boni sistit, sed, sicut ars, verum, bonum et pulchrum amore prosequitur et attingere nititur. — Si unum ex his tollitur, eo ipso tollitur Religio : si primum tantum servatur elementum, habetur philosophia, non autem Religio; si secundum, habetur codex moralis, minime Religio; si tertium, manet quidem vagus mysticismus, sed non integra Religio. 90. — (B) Subjective. —" (1) Definitio. Religio subjective considerata est volun­ taria hominis dispositio imo et virtus, qua homo, per acceptio­ nem veritatum et adimpletionem firceceptorum convenientium, Deo exhibet debitum cultum et reverentiam r. Virtus Religionis est : (a) formaliter in voluntate, quæ seipsam et aliarum potentiarum actus ad Dei reverentiam * Sum. thiol., 2a 2æ, q. Si, a. I, 2, 3. i CAPUT I 70 ordinat1* ; (fi} fundamentaliter vero in intellectu .-nam volun­ tatis imperium supponit divinæ excellentiae cognitionem, et obligationis 3 ei cultum exhibendi. Isti duo actus inte­ riores primatum tenent. (C) Ipsis jungi debent, quasi secun­ darii, corporis actus exteriores voluntate religiosa imperati. 91. — (2) Actus praecipui indicari possunt ex parte : I. subjecti, 2. objecti. (a) Ex parte subjecti. Religio triplicem psychologicum actum importat : 1. actum intellectus Dei excellentiam apprehendentis; actum voluntatis hoc judicium approbantis; 3. actum practicum, quo parati sumus omnia officia erga Deum implere. — Non ergo in phantasia aut in sensu quodam speciali residet, sed primario in voluntate, secun­ dario autem in intellectu, imo et in facultatibus sensibilibus, quatenus ipsae ad cultum Deo reddendum concurrunt. Totum igitur complectitur hominem, quia homo, totus quantus est, a Deo pendet. 92. — (b) Ex parte objecti. Religione praecipiuntur quatuor speciales actus, e quadruplici relatione qua Deo con­ jungimur fluentes : I. adoratio, qua supremum Dei dominium agnoscitur : ipse enim, utpote Creator, est supremus omnium dominus, primum principium et ultimus finis; 2. gratiarum actio, qua Deum ut benefactorem colimus; ab eo siquidem accepimus quidquid boni habemus, sive substantiam, sive facultates, imo concursum ad agendum; 3. petitio, qua ut fons omnium bonorum recognoscitur; cum enim omne bonum ab eo dimanet, ad eum recurramus oportet, si nova beneficia obtinere velimus; 4. pœnitentia, qua Deum offensum placare conamur : homo enim libertate praeditus Creatorem suum nonnunquam offendit et, ad placandam ejus justitiam, 1funi. theol,, 2* 2æ, q. 83, a. 3; q. 88, a. 5. 3 Quod elementum est pars Religionis, ut recte ostendit Lagrange : “ Il faut cependant reconnaître que tous ceux qui pratiquent la religion s'y croient obligés. Nulle part on ne se résout à 1 observer par un choix libre et parce qu’elle procure des avantages dont on pourrait se passer. Les hommes religieux ont toujours cru que les relations qu’ils souhaitaient entretenir avec la divinité étaient voulues par Elle, qu’Elle exerçait sur la vie un certain contrôle et attendait d’eux certains actes. Toute religion contient donc une exigence, et une exigence morale, car la moralité d’un acte est indissolublement liée à l’idée d’obligation”. Etudes sur les religions sémitiques, Paris, 1903, p. 7. «-«μ— 1 DE NATURA RELIGIONIS 71 poenitentiam agere debet. — Hæc autem omnia amore informantur, qui est velut Religionis anima seu principium. Praecipuus actus est adoratio soli Deo debita, quam sequi debent semper gratitudo et petitio; et, in hypothesi tantum peccati, pœnitentia. 93. — Scholion. Religionis notiones heterodoxæ ». Ex præcedenti Religionis definitione (Cf. η. 86, 90)« constat rejiciendas esse quasdam notiones heterodoxas quæ habent Reli­ gionem pro nomine sine re vel pro creatione exclusive humana. Admitti nequit notio : (a) Kantii, juxta quem Religio consistit in obedientia rationi practice quoad adimplenda officia : ita Religio identificatur cum ethica autonoma et independent! ab omni revelatione et a Deo objectivo 2. (b} Pantheistarum, qui contendunt Religionem sitam esse in communione quadam cum Infinito vel in conscientia nostree. identi­ tatis cum Deo 3. (c) Positivistarum, qui putant Religionem nihil aliud esse nisi puerilem explicationem naturalium phænomenorum, quorum causa ignoratur, vel cultum humanitati reddendum (A. Comte). (d) Modemistarum, juxta quos Religio e subconscientia oritur, et consistit in quadam communione affectuosa cum divinitate .* IL — Divisio Religionis 94. — Religio multipliciter dividitur ratione : i. originis, 2. rectitudinis, 3. materia, 4. actuum. ‘Abbé de Broglie, Rcl. et critique, p. 5-15; A. Réville , * Prolégomènes de l'hist. des Religions, p. 15-48. Notandum est falsas Religionis definitiones a falsis de Deo notionibus oriri. , * Kant La Religion dans les limites de la simple raison. 1793; c^· B. Jansen, La philosophie religieuse de Kant, Paris, 1934, p. 81-169. 3 A. Loisy * hanc proponit definitionem : “ Aspiration de l’humanité vers un idéal, vaguement perçu et voulu, de société bonne et de conscience satis­ faite A propos d'histoire des religions, Paris, 1911, p. 166. 4 D. B., 2074. Ita A. * Sabatier : “Que la religion, c’est la prière du cœur... C'est un commerce, un rapport conscient et voulu, dans lequel Pâme en détresse entre avec la puissance mystérieuse dont elle sent qu’elle dépend et que dépend sa destinée. Ce commerce avec Dieu se réalise par la prière. La prière, voilà donc la religion en acte, c. à d. la religion réelle Esquisse d'une philosophie de la religion, 9a ed., p. 24. ^7^4 * 72 CAPUT I (i) Ratione originis, Religio est naturalis vel supernaturalis. (a) Naturalis ea est quæ in ipsa rerum natura fundatur, solius rationis ope, sine revelationis lumine, com­ parari potest, viribus naturalibus impletur et ad finem naturalem tendit. (b) Supematuralis seu revelata ea est quæ revelatione manifestatur, dogmata vel praecepta continet, quæ non necessario ex ipsa natura rerum fluunt, sed positiva Dei voluntate manifestata fuerunt, ducit ad supernaturalem finem, i. e.. Deum gloriae auctorem, et ideo media supernaturalia adhibet. Vocatur etiam positiva, quia praecepta continet, quæ ex libera Dei voluntate pendent et legi naturali superadduntur. De hac praesertim agemus in prae­ senti volumine. Hæc Religio supematuralis una est et sub triplici forma hominibus fuit proposita : Religio primceva, data Adae et patriarchis; judaica, per Moysen promulgata; et Chris­ tiana, quæ Christum habuit auctorem divinum et duas priores mirabiliter perfecit. (Cf. n. 409). 95. — (2) Ratione rectitudinis. Religio dicitur vera aut falsa : (a) Vera ea est quæ cultum exhibet relationibus Dei et hominis recte respon­ dentem, cognitis ratione vel revelatione, (b) Falsa ea est quæ colit non verum Deum, vel Deum verum sed modo illegitimo. (3) Ratione materiæ. Religio est : (a) Theoretica, quæ docet speculativo modo hominis relationes cum Deo. (b) Practica, quæ nostra erga Deum officia determinat. (4) Ratione religiosorum actuum. Religio vocatur vel interna, vel externa. Interna expri­ mitur actibus internis intellectus aut voluntatis; externa vero manifestatur actibus externis et sensibilibus. Actus religiosi interiores sunt principales, actus exteriores vero sunt secundarii et propter interiores T. DE NATURA RELIGIONIS ΙΠ. — Possibilitas, et Unicitas Religionis 96. — (i) Possibilitas. (a) Religionis possibilitas psychologica apud hominem sistit in ejus subjectiva potentia sive ad cognoscendum Deum et ipsius cum homine relationes, sive ad voluntarie agendum juxta leges ab intellectu recte cognitas. — Quare homo definitur “ animal religiosum ”, dum bruta sunt Reli­ gionis omnino incapacia. Aliunde ab actu ad posse valet consecutio. Porro, apud omnes populos, quaedam Religio colitur, ut historia constat (Cf. n. 102-122).— (b) Religio autem ontologice fundatur in essentiali dependentia hominis creati a Deo infinito creatore, ex cujus notione defluunt variae obligationes religiosae. 97. — (2) Unicitas. Thesis. Vera Religio est necessario unica. Philoso­ phice certum. Hic agitur de Religione objectiva, sive naturali, sive revelata. Probatur : (a) Ex Religionis essentia. Religio conformis esse debet verae cognitioni de Deo : nam voluntas elicit vel imperat religiosos actus secundum hujus cognitionis directionem. Atqui vera Dei notio est una : cum enim veritas sit adaequatio intellectus et rei, non potest esse unius rei nisi una notio. Ergo Religio vera, naturali ratione cognita, est necessario una. (b) Ex suprema Dei auctoritate. Etenim Deus, cum sit omnium rerum et hominum supremus Dominus, jus habet praecipiendi Religionem et cultum quibus vult hono­ rari. Quare, si certo probatur Deum positive revelavisse aliquam Religionem omnibus obligatoriam, hæc Religio sola erit vera et ab omnibus tenenda; hæc ergo revelata Religio erit necessario unica. IJ 1 CAPUT II DE NECESSITATE RELIGIONIS Notionibus præviis circa Religionem jam positis, nunc consideramus necessitatem : i. Religionis iκ genere. 2. Quo­ rumdam actuum religiosorum. ARTICULUS I De necessitate Religionis in genere 98. — Conspectus. Explicatio vera. Necessitas Religionis in ge­ nere. (Cf. n. 123 *157)· 1. Pro individuo. (c) Arg. metaphysicum. (a) Arg. historicum. Ex Dei juribus. Universalitas facti reli­ Scholion : De Religionis giosi. (Cf. n. 102-122). origine. (b) Arg. psychologicum. 2. Pro societate civili. Hypotheses falsæ. Thesis : Corollaria. Necessitas Religionis demonstratur : 1. pro individuo, 2. pro avili societate. 99. — Status quaestionis. (i) Adversarii. Religionis necessitas impugnatur indirecte et directe, (a) Indi­ recte rejicitur ab omnibus qui negant vel Deum (Athei), vel ipsius personalitatem (Pantheistce), -el ipsius cognoscibilitatem (Agnostici), vel hominis animam spiritualem (Materialistce). Hi errores in philosophia confutantur, (b) Directe respuitur ab Indifferentistis absolutis qui, licet Deum existere agnoscant, Eum de nostris obsequiis minime curare contendunt, proindeque Reli­ gionem ut rem indifferentem et inutilem negligunt. 100. — (2) Doctrina catholica. \rera Religio necessaria est non physice, i. e., ad vitam corporalem; sed ethice i. e., in ordine morali; aliis verbis, gravis obligatio incumbit tum individuo, tum civili societati DE NECESSITATE RELIGIONIS 75 Religionem veram amplectendi, quod in duplici thesi statuitur. Agitur de subjectiva Religione quæ objectivæ Religioni respondet. § I. — De Necessitate Religionis pro individuo 101. — Thesis. Unicuique individuo vera Religio est ethice necessaria. Philosophice certum, theologice de Explicatur : Omnibus hominibus usum rationis habentibus inest obli­ gatio moralis absoluta, essentialis, indispensabilis ideoque gravissima, Religionem utique non falsam sed veram cons­ tanter profitendi. Assertio nostra fundatur triplici argumento : I, historico, i. e., ex universalitate facti religiosi : 2. psychologico, nempe ex essentiali hominis indigentia relate ad Religionem; 3. metaphysico, scilicet ex Dei juribus. Aliis .verbis, sic statuitur : Religio est necessaria : quia apud omnes gentes invenitur, est homini unica via .ad finem suum, i. e., beatitudinem, obtinendum, atque ex natura tum infiniti Dei tum hominis creati defluit. — Hanc triplicem argumentationem nunc evolvamus. 1. Necessitas Religionis constat argumento historico SEU EX RELIGIOSI FACTI UNIVERSALITATE 102. — Conspectus. 1. Argumentum generale. 2. Universalitas facti religiosi apud : (a) Prcehistoricos, Primi­ tivos. (b) Gentes Extr. Orientis : Sinenses, Indos, Persas et Medos. 103. — Sic proponitur (c) Gentes Orientis : Se­ mitas, Ægyptios. (d) Gentes Occidentis : Græcos, Romanos, Gallos, Scandinavos et Germanos. 3. Conclusio generalis. Argumentum. Historice constat omnes gentes agnoscere relationes morales obligatorias inter Deum et homines, quæ Deum 1 Thesis est de tide, salicta e.\ magisterio ordinario Ecclesiæ. • · * w· ■ TZw · · · . ■ I 76 CAPUT II honorandum præscribunt, et Religionem constituunt’. Atqui unanimis populorum sententia est veritatis critérium. Ergo. — Major largo itinere historico statim demonstratur. 104. — Universalitas facti religiosi describitur. Factum religiosum esse universale nemo inter eruditos hodie negat. Tum apud homines præhistorîcos et primi­ tivos, tum apud populos quorum historia cognoscitur, inve­ nimus religiosum cultum cum dogmatibus, prœceptis morum et ritibus 2. ’ Religionum historia est hodie ytucsfio maximi momenti, cum non solum in universitatibus, sed etiam in collegiis, historiam religionum doceant acatholici, et quidem eo fine ut exinde appareat omnes religiones superstitionibus tequiparandas esse. Ita præsertim S. Reinach *, Orpheus, histoire «intrate des religions, Paris, 1909. — Praecipui scriptores de historia religionum non sunt catholici; inter quas eminent : Max Millier *, Introduction to the science of religion, 1873, gallice redditum; Hibbert Lectures on the origin and growth of Religion; Chips from a german wokshop, 1867-1875; Tide , * Geschiedenis van den godsdien st tot aan de heersehappij der wereldgodsdiensten, 1876, gallice redditum sub titulo Manuel de l'histoire des religions, a M. Vernes, 1880; J. Freeman-Clarke *, Ten great religions, 1871-18S3; A. Réville , * Prolé­ gomènes de Γhistoire des Religions-, 1881 ; Chantepie de la Saussaye , * Lehrbueh der Religiongeschichte, gallice Manuel de l'histoire des Religions, Paris, 1904; Hastings’*, Encyclopedia of Religion and Ethics, Edinburgh, 1908-1926; Encyclopedia of the social Sciences- New-York, 1930; Die Religion in Geschichte und Gegenwart, Tubingen, 1927-1932. Inter Cathoi.K OS recensentur : W. Schneider, Die Naturvolker, Missverstiindnisse, Mtsshandlungen, 1885 ; Die Religion der afrikanischen Naturvolker, 1891; C. Pesch, Gott und Gotter, 1890; A. Borchert, Der Animismus, 1900: DD. de Harlez, Védisme, Brahmanisme et Christianisme : Abbé de Broglie, Problèmes et conclusions de l'histoire des Religions, 4· édit.; A. Bros, La Religion des peuples non civilisés, 1907; DD. A. Le Roy, La Religion des Primitifs, Paris, 1909; J. Huby, Christus, Manuel d'Hisloire des Religions, Paris, 1921 : Martindale, History ofReligions, London, 1910-1911 ; J. Bricout, Où en est l'histoire des Religions, Paris, 1912, 2 vol., Pinard de la Boullaye, Etude comparée des Religions, Paris, 1922, 2 vol., A. Anwander, Die Religionen der Menschheit, Friburg. Br., 1927; P. W. Schmidt, L'origine de l'idée de Dieu, in Anthropos, fasc. 2, 1908; Origine et évolution de la Religion, gallice redditum a P, Lemonnyer, Paris, 1931; E. Przywara, Religionsbegriindung, Friburg. Br.. 1923; A. Windel, Religions Past and Present, New-York, 1927; O. Karrer, Das Religiose in der Menschheit und das Christentnm, Friburg. Br., 1934: E. C. Messenger et alii, Studies in Comparative Religion, London 1934. 3 J. Lubbock3, in Origin of civilisation, gallice redditum a Barbier, Les origines de la Civilisation, asserebat multas esse tribus sine Religione ; idem tenebat Broca , * Bulletin de la Société (TAnthropologie, 1866, p. 56. Sed Roskoff * id erudite confutavit in opere Das Religionswesen der rohesten Naturalvoelker, Leipzig, 1880; idem præstitit Girard de Rialle, Mythologie comparée, 1878. Hinc positivista M. Guyau DE NECESSITATE RELIGIONIS 77 Ad pleniorem hujus facti investigationem, praecipuas religiones summation describimus : i. Præhistoricorum et Primitivorum ; 2. Gentium Extremi Orientis, 3. Orientis, 4. Occidentis. 105. — i° Religio Præhistoricorum et Primitivorum. (A) Quoad Præhistoricos*1. Præhistoria humanitatis vitam historicis documentis anteriorem investigat, archeologiae et paleontologiæ præsertim ope. Recentes excavationes in lucem ediderunt vestigia hominum œtatis quaternaries ex quibus non pauca ad Religionem spectant : sepultures, pictures in quibusdam speluncis reconditæ, utensilia quædam, loci sacri, etc. Hæc quidem per se naturam religiosi cultus non clare manifestant; sed, si comparantur cum institutis religiosis quæ etiam hodie apud Primitivos in usu sunt, evidens fit jam ab initio hominem religiosum fuisse2. 106. — (B) Quoad Primitivos. Primitivi3 vocantur gentes incultæ antiquissimae quæ in Africa, in utraque ί p. 2, scribit : “ Il est un premier point acquis par la critique contemporaine. Après les travaux de Roskoff, de M. Réville, de M. Girard de Rialle, il est impossible de soutenir qu'il existe aujourd'hui, sur la surface de la terre, des peuples absolument dépourvus de religion ou de superstition (ce qui revient au même quand il s’agit des non-civilisés)... En outre, dès les temps préhisto­ riques, les monuments mégalithiques (menhirs, cromlechs, dolmens), les sépul­ tures, les amulettes sont des indices certains de religiosité, auxquels il faut sans doute ajouter les rondelles crâniennes, ces fragments d’os détachés intention­ nellement du crâne et percés parfois de trous de suspension. La religiosité humaine remonte ainsi à l’âge de la pierre polie ”. — Quod ita confirmat S. Reinach *, Cultes, Mythes et Religions, Paris, 1905, Introduct. : “ L’homme, partout et à quelque époque qu’on l’observe, est un animal religieux ; la reli­ giosité, comme disent les positivistes, est le plus essentiel de ses attributs, et personne ne croit plus, avec Gabriel de Mortillet et Hovelacque, que l'homme quaternaire ait ignoré la religion”. 1 Cartailiac, La France préhistorique, Paris, 1889; De Mortillet, Le pré­ historique ; Antiquité de l'homme, Paris, 1882; Déchelette, Manuel d'archéo­ logie préhistorique, Paris, 1908-1914; De Morgan, L'humanité préhistorique, Paris, 1921 ; Boule, I^es hommes fossiles, Paris, 1921; Mainage, Les religions de la préhistoire, Paris, 1921; Ami du Clergé, 1922, p. 497-510. ’ Breuil et Bouissonie, art. Homme, in D. A. ; Guibert, et Chinchole, Les Origines, p. 501-633; Paris, 1923. 3 DD. Le Roy, La religion des Primitifs, Paris, 1909; P. W. SchmidtLemonnyer, Origine et évolution de la religion, p. 312-352; Paris, 1931 ; P. W. Schmidt, European civilization, its origin and development, London, 1934; cap. I, Primitive Man; H. Lowie *, Primitive Religion, New-York, 1924· 78 CAPUT II America, necnon in Oceania degunt. Jamvero, si audiuntur docti, qui apud eos commorati sunt et eorum linguam et mores didicerunt, illorum Religio, quatenus sub variis superstitionibus et symbolis latet, dogmata, prœcepta et ritus continet *. 107. — (r) Dogmata, (a) Omnes fere admittunt existentiam alicujus principii vitatis in homine, quod post mortem supervivit, in loco ubi felicitate, veneratione et cultu dignum est, si recte vixerit1 2. (b) Inter defunctorum animas, quaedam, ab humanis imperfectionibus magis immunes, spiritibus adjunguntur qui, hominibus superiores, eisdem provident et cum eis relationes habent. Inter ipsos spiritus quidam sunt boni, qui nobis auxilium præstant, alii autem sunt mali et nobis nocere quærunt. — Spiritibus offeruntur preces et sacrificia, ut a bonis obtineantur beneficia et ut mali non noceant : quæ offeruntur primum a patrefamilias, posteaque a sacer­ dotibus speciatim ad hoc deputatis. (C) Præter hos spiritus, adest Magnus Spiritus, qui homi­ nibus, spiritibus atque viribus naturæ dominatur. Nomina ejus pèrhibent ipsum tanquam mundi conditorem, altissimum, animam mundi, habitantem in altis seu in cælo, auctorem vitæ et mortis, a quo omnia pendent. Cum hic sit hominibus inaccessibilis, et aliunde bonus et benefaciens, generatin'! cultus ei non exhibetur; et ita fit ut quidam viatores putaverint apud has tribus Deum esse prorsus ignotum. 108. — (2) Prœcepta. Quædam sunt licita, quædam vero illicita; homo libertate et responsabilitate gaudet; igitur moralem legem sequi debet, quæ in justitia praecipue consistit : secus, pœnas pro peccatis luet. Familia ipsa a legibus protegitur. Et ethica generatim tanquam omnino obligatoria declaratur. 1 Quidam religionum historici putant ex Primitivorum Religione, simpliciora elementa includente, probabiliter inferri posse quisnam fuerit cultus vetustissi­ marum tribuum. Sed hæc hypothesis a revelationis facto false abstrahit. 2 Attamen felicitas non semper proportionatur virtutibus defuncti, sed sæpe dignitatibus et divitiis quas ante mortem possidebat. Cf. DD. Le Roy, Λα Religion des Primitifs^ p. 253-254 ; A. Bros, art. La mort chez les non· civilises. in R. C. Æ, t. LVI, nov. 1908, p. 417-422. DE NECESSITATE RELIGIONIS 79 109. — (3) Ritus. Viget discrimen inter res sacras et profanas. Preces,. sacrificia et ritus juxta prescripta determinata celebrantur et dependentiam aut supplica­ tionem significant 110. — 2° Gentes Extremi Orientis inter quas quatuor recensebimus antiquissimas, Sinenses, Indos, Persas et Medos. (A) Apud Sinenses123, secundum veteres libros sacros quos collegit Confucius, sæc. VI° ante Christum, triplex florebat cultus : (a) Cultus Entis supremi, quod vocatur Shang-li (imperator eminens), aut Thian (cælum). Caelum hoc non est materiale, sed designat dominum cceli, nam perhibetur tanquam in solio dominans, respiciens super 1 Ita DD. Le Roy, qui per viginti annos in Africa inter incultas tribus con­ versatus est, op. cil., p. 205-208. Ibidem, p. 464-465, ita breviter contrahit essentialia religionis Primitivorum elementa : “ i° Distinction entre le monde visible et un monde invisible. 2° Sentiment de dépendance de l’homme vis-à-vis de ce monde supérieur, particulièrement dans l’usage de la nature. 30 Croyance en un être suprême, créateur, organisateur et maître du monde, en même temps que père des hommes. 40 Croyance en des esprits indépendants, les uns tuté­ laires, les autres hostiles. 50 Croyance en l’âme humaine, distincte du corps, survivant à la mort. 6° Croyance en un monde de Γ Au-delà, où vivent les Esprits, où les âmes survivent. 70 Sens moral universel, basé sur la distinction du bien et du mal : sentiment de la pudeur, de la justice, de la responsabilité, de la liberté, du devoir; reconnaissance explicite ou implicite de la conscience. S° Prescriptions et proscriptions en vue d’un but moral ou réputé tel; notion du péché, avec sanction appliquée par l’autorité du monde invisible ou de ses représentants. 90 Organisation cultuelle : prière, offrande, sacrifice, rites, cérémonies, symboles, etc. comme expression de soumission, de reconnaissance ou de supplication. io° Sacerdoce, d’abord représenté par le chef de la famille, puis par des anciens ou des prêtres spécialement chargés des fonctions sacrées, puis par des corps organisés. it° Distinction entre le Profane et le Sacré, et affectant les personnes, les lieux, les objets, les paroles, etc. 12° Etablis­ sement et organisation de la famille, comme centre religieux et social, cherchant à conserver la pureté de son sang, s’imposant des lois, se distinguant par des marques spéciales, et se fortifiant par des alliances ”, — Quod confirmari potest testimonio A. Lang *, qui, in The Making of religion, 1900, p. 160-305, rejicit animismi theoriam quam prius advocaverat, et docet animismo præivisse monotheismum quemdam, seu fidem in aliquod Ens supremum. Cf. H. Nassau *, Fetichism in West Africa, London, 1904, p. 38 sq. ; L. Wilson *, Western Africa, p. 209. Cf. G. Koppers, art. La religion et ΓEtre suprême chez les Yagans, in Etudes, 20 oct. 1922; H. Froide vaux, art. Précolombiens (Américains) in D. A., col. 172-195. 3 Ch. de Harlez, Les religions de la Chine, 1891 ; M. de Groot, The religions system of China; Abbé de Broglie, Problèmes et conclusions, p. 128136; Lahousse, De vera religione, n. 246-247; Wieger, art. Chine in D. A., col. 508-526. Cf., quoad Japonice religionem, Brou, art. Japon in D. A., col. 1199-1210. i I CAPUT II terram, ita ut nil eum lateat, beneficia probis conferens et malos puniens, (b) Cultus geniorum, seu entium invisi­ bilium, quæ per orbem terrarum mira operantur : his enim maxima potestas competit, fere æqualis potestati divinæ; ita parabatur via polytheismo. (c) Cultus majorum qui, post mortem, geniis annumerantur, et protegere valent eos qui in terra degunt, eos præsertim a quibus honores acci­ piunt. Hic majorum cultus ita prævaluit ut apud quosdam principalis omnino esse videatur. 111. — Confucius1 triplicem hunc cultum jam tantisper adulte­ ratum renovare conatus est. Statuit ut divinitati, quam Thian (cælum) vocat, servaretur indoles potestatis moralis ; ut geniorum ac majorum cultus restringeretur, docens neminem qui adversus Cælum peccavit, geniorum interventu salvari; etsi non directe de vita futura loquatur, eam certo supponit, dum regulat cultum honorificum majoribus præstandum. Quia vero cultus ita ordi­ natus multis frigidus videbatur, non pauci Sinenses huic prætulerunt idololatriam et superstitiones2 quas rejecerat Confucius, aut Budhismum, de quo infra. Imo, apud quosdam populares, Confucius ipse colitur, eique præstantur divini honores. 112. — (B) Apud Indos antiquitus florebat et adhuc floret Brahmanismus3 cui adhærent homines fere 200.000.000, non obstantibus impugnationibus quas passus est a Budhismo, Mahumetismo et Christianismo. Libri sacri vetustissimi hujus religionis 1) vocantur Vedas et quadruplicem collectionem efformant, nempe Veda, Sama’ W. Gilbert Walshe *, art. China, Confucius, in Hastings' E. E. E. 2 Cultus ille popularis dicetur Taosismus ; quandoque tribuitur philosopho Lao-tseu, Confucii coævo. Sed immerito : huic enim non fuit adscriptus nisi multo post, et quidem ad majorem auctoritatem eidem conciliandam. 3 L. de la Vallée-Poussin, art. Inde (Religions de Γ ), in D. A., col. 645702; Ch. de Harlez, La Bible dans Γ Inde ; Laouenan, Du Brahmanisme et de ses rapports avec le Judaïsme et le Christianisme. Pondichéry, 1884; Abbé de Broglie, op. cit., p. 142-161; L. de la Vallée Poussin, Védisme (Sc. et Religion), 1909; R. Guénon, Introduction à l'étude des doctrines hindoues, Paris, 1921; A. Carnoy, Les Indo-Européens, Bruxelles; P. Johanns, Vers le Christ par le Vedanta, Louvain; P. Follet, Quelques sommets de la pensée indienne, in Archiv. de philos.< vol. IX, pars III, p. 134-177 ; A. Barth *, Les religions de l'Inde, 1870; Max Millier *, Hibbert Lectures of the origin and growth of religion as illustrated by the religions of India, iS78; H. Oldenberg *, Die Religion des Veda, 1894, gallice redditum a V. Henry, Paris, J 903; H. Oldenberg*, Le Bouddha, sa vie, sa doctrine, Paris, 1934; J. B. Pratt*, India and its Faiths, Boston, 1915; D. Griswold, art. Brahmanism and Hinduism, in Encyc. Social Sciences. D% NECESSITATE RELIGIONIS 81 Ρλ/«, Atharva- Veda, Yajur- Veda, cujus antiquiores partes proba­ bilius sæc. XIV° ante Christum adscribi possunt. Brahmani tenent hos libros esse æternos, ab omni errore immunes, non solum inspiratos, sed quoddam numen. 2) Ibi docetur, juxta quosdam, monotheismus, et varia nomina Indra, Mitra, Varuna, Agni, nonnisi unum eumdemque Deum designant. Secundum Max Müller, ibi non traditur monotheismus, quia coluntur montes, sylvæ, sol, nubes; neque polytheismus, nam quando isti dii invo­ cantur, non concipiuntur ut limitata potestate gaudentes; sed systema quoddari medium, quod henotheismum vocat, in quo videlicet ens infinitum concipitur sine forma determinata. Secun­ dum alios, ibi miscetur polytheismus cum pantheismo : deificantur enim virtutes naturæ, cælum, terra, luna, ignis, ventus, et isti dii aliquando exhibentur tanquam diversæ manifestationes entis universi. Ex quo sequitur, apud Indos veteres, satis vagam fuisse divinitatis notionem : concipiebatur tamen ut Ens superius, cui sacrificium offerebatur ad beneficia impetranda. 113. — Hanc popularem religionem philosophi in systema redegerunt, quod est vere pantheisticum. 1) Juxta eos, Brahma, (in genere neutro}, est totum universale, germen indeterminatum unde evolvuntur Deus, mundus et omnia. Ex eo procedit Deus Brahma (in genere masculino}, a quo emanant diversæ castae : ex ore ejus orti sunt brahmani seu sacerdotes, e thorace milites, e ventre mercatores, e pedibus artifices, et ita de ceteris; ita brahmani sunt aequales Brahmæ, ejus vicem gerentes. 2) Dii vere indigent sacrificiis, nec de daemonibus victoriam reportare olim potuerunt sine sacrificiis, quæ ex se magicam virtutem habent. 3) Homines, post mortem, in corpora animalium migrant plus minusve perfectorum, prout bene aut male egerint, donec tandem aliquando immutabilitatem acquirant. Qua ratione immutabiles evadant, inter scholas disputatur : juxta Vedanta, homines absor­ bentur a Brahma, unico et universali ente; secundum San Kya, anima paulatim se separat a natura, quæ est mutationum causa, et manet sine passionibus, sine gaudio et poena; media, quibus hæc obtinetur liberatio, sunt scientia et virtus. 4) Cum peccata sint causa mutationum et dolorum, sedulo vitanda sunt : quod fit compescendo omnia desideria cordis, quæ sunt peccatorum causa; si vero quædam peccata committuntur, confessione vitari possunt pœnæ peccato debitæ. 5) Exinde natus est ascetismus, seu praxis mortificationum quæ apud quosdam omnino immodica est. 6) Ethica hodierna, ex una parte, docet ascetismum rigidum, et ex altera, impura bacchanalia promovet. ·?■ % CAPUT II Præterea cum cultus Brahmæ redditus nimis frigidus esset, populus alium deum adoravit, Vishnu nempe, seu principium vitæ, qui sub variis fonnis sese exhibuit. Huic Brahmani addi­ derunt Krishna, antiquum bellatorem, quem dixerunt unam esse ex formis sub qua Vishnu sese manifestaverat. Postea, ut Budhistas ad suum cultum reducerent, dixerunt Budha esse ultimam formam a Vishnu assumptam. Hinc, Medio Ævo, trinitas quædam, seu trimourti, efformata est, nempe Brahma, Civa, Vishnu : tres deos in unum coadunaverunt Brahmani, ut diversas sectas conciliarent; initiatos autem docebant tres istos esse manifesta­ tiones unius ejusdemque entis universalis. Tandem apud vulgus crevit deorum numerus, hodieque multi sunt dii pluribus ornati capitibus et brachiis : et ita polytheismo favetur. 114. — Budhismus. Brahmanismus multum immutatus est, sæc. VI° ante Christum, præsertim a Budha 1 (sapiens). Hic enim professus est non inquirendum esse de Ente supremo sed solum de bono faciendo. Cum autem omne malum oriatur e desiderio vivendi, hoc desiderium penitus extirpandum est, cum omnibus desideriis. Tunc homo ingreditur Nirvana, seu statum quemdam immobilitatis et forsan annihilationis 23 115. — (C) Apud Persas et Medos florebat religio mazdeensis seu avestica, cujus præcipuus auctor fuit Zoroastres 3 seu Zarathustra, et in sacris libris, imprimis Zend-avesta, exposita invenitur 4. Hodie adhuc excolitur a paucis tri­ bubus, nempe Guébres, et 40.000 Parsis in urbe Bombay. 1 Hic breviter solam de Budha et Budhismo disserimus, fusius de èodem acturi, comparando Budhismum cum Religione catholica revelata. (Cf. n. 574-581). 2 Quoad Religionis historiam in America, cf. J. W. Buckham *, Progressive Religious thought in America, Boston, 1919; W. Sweet *, The Story of Religions in America, New-York, 1930. 3De temfore quo fioruit eruditi non consentiunt; juxta alios, an. 2000 a. C., juxta alios, 500 a. C. F. Nau, art. Zoroastre, in D. A., col. 1981-1984; A. J. Cornoy *, art. Zoroastrianism, in Hastings1 E. R. E. ■» Zend-avesta, germanice translatum auctore Spiegel, 1852-1863; gallice auctore Ch. de Harlez, 2* ed., 1881; anglice auctore H. Nills, in collectione Sacred Books of the East, IV, XXIII, XXXI; cf. Contraverse, 1881, t. I, p. 673 sq. ; L II, p. 385, 449, 591, 717; Haug*, Essays on the Parsis, London, 1907; J. H. Moulton*, Early Zoroastrianism, London, 1913; F. Windischmann *, Zoroastriche Studien, 1863; Jackson, Zoroaster, the prophet of ancient Iran, New-York, 1899; Robiou, art. L'Avesta et son origine, in Rev. des Questions historiques, XXVII, 6 sq.; Abbé de Broglie, op. cit., p. 136-142; Lahousse, op. cit., n. 248; M. J. Lagrange, art. Iran in D. A., cok 1103-1135. ■y .·■·. · DE NECESSITATE RELIGIONIS 83 (a) Haec religio essentialiter consistit in dualismo, nam, juxta eam, duplex existit principium : principium boni et lucis et principium mali et tenebrarum, utrumque aeternum et independens. 1) Boni principium, vocatur Ahura, id est Dominus, aut Mazda, sapiens, vel Ormazd. Hic spiritualis et scientia perfecta præditus, res bonas producit, sustentat atque eisdem providet; adoratur sub symbolo ignis aut luminis. Hujus potentiae participes sunt, licet ei subditi, septem spiritus, vocati Ameshas Spentas (immortales sancti), qui homines protegunt contra spiritus malos; apud vulgus, materiales formas paulatim induerunt, et specialem cultum acce­ perunt. In recentioribus recensionibus Avestæ, Supremo Numini adjungitur Mithra, ab Ahura creatus eique æqualis : hic est deus fidelitatis, et severe punit eos qui juramentum violant, dum praemia tribuit eis qui fideles permanent. 2) Principium mali, Ahriman, ignorantia quidem laborat sed eam paulatim excutit contemplando opera principii boni; ea imitari conatur, sed male, ita ut sit auctor mali; ministros habet spiritus tenebrarum et mortis. — Inter utrumque deum grassabitur bellum per plura millia annorum; sed, in fine temporum, Caoshyand, e stirpe Zoroastris, principium malum debellabit, et, sacrificio oblato, mortuos suscitabit et penitus evertetur regnum Ahriman. (b) Præcepta ad hæc reducuntur : colendus est Ormazd, deus purus et fidelis, ideoque non solum actiones, sed etiam verba et cogitationes pura esse debentT. Homines statim post mortem judicantur : boni paradisum ingrediuntur, mali in infernum detruduntur. 116. — 3° Gentes Orientis2 coluerunt praesertim religio­ nes Semitarum et Ægyptiorum. (A) Nomine Semitarum 3 veniunt Assyrii et Babylonii, Cananœi, Aramœi, Arabes, Edomite, Ammonite et Moabite; ' Præter hæc præcepta, alia sunt de animalibus puris et impuris; de contactu cadaverum, quæ nec humari nec cremari possunt, ne his terra aut ignis pollua­ tur, sed exponi debent ut ab avibus devorentur. 3 H. Junker et L. Delaporte, Die Volker des antiken Orients, Friburg. Br., 19333 De religione Semitarum, cf. R. Louis, art. Sémitiques (Religions) iu D. A., col. 1292-1309, cum bibliographia ; M. J. Lagrange, Etudes sur les religions sémitiques, Paris, 1903; W. Robertson Smith *, Religion of the Semites; Jastrow *, The religion of Babylonia and Assyria; Smend *, Lehr· buch der alttestamentlichen Religiongeschichte; Baudissin *, Studien zur semi· tischen Religiongeschichte. •f ! 84 CAPUT II necnon Israelita, de quibus tamen hic non agimus, cum de horum Religione acturi simus in secundo Tractatu. (a) Apud Semitas, nomen antiquissimum divinitatis fuit EI seu 7/, Ilu, a quo derivarunt Eloah et Elohim; quod nomen, juxta multos, potentem aut dominum designat; et, juxta alios, eum ad quem tendimus. Quidquid est, illud momen singulare ostendit olim viguisse conceptum unius Entis Superioris, a ceteris rebus distincti, ideoque polytheismum excluditx. Insuper EI non exhibetur ut deus tali vel tali loco affixus, sed solum ut dominus. Appellatur etiam Eli seu Ili, id est Deus meus, ut exinde significetur intimas relationes inter Deum et hominem existere. Fate­ mur tamen postea plerosque Semitas in polytheismum incidisse. Ita nomen Baal, apud Semitas sæpe usitatum, jam designat deum et dominum talis vel talis loci, Baal Libani, Baal Hermon, etc.; exinde multi agniti sunt Baalim, seu dii secundarii. — Pariter nomen Mélék, Milk, Molek (apud Septuaginta, Molocli), quod idem sonat ac rex, est deus localis, cui offeruntur aliquando sacrificia humana; a quibusdam habetur ut deus inferni. — Atta­ men deus concipiebatur etiam tanquam pater hominum, ut constat ex his variis nominibus Ab-Baal (Baal pater est), Bar-Rekoub (filius dei Rekoub), etc. Hoc autem explicari nequit totemismo, qui apud Semitas non vigebat, sed ostendit deum habitum fuisse tanquam bonum et providum* 2. — His autem diis addebantur dea, præsertim diva Achera et diva Astarte seu Ichtar, dea amoris,1 de qua Plautus scribebat : “ Diva Astarte hominum deorumque vis, vita, salus : rursus eadem quæ est pernicies, mors, interitus”3; * “ D’où nous pouvons conclure enfin qu’à l’origine tous les Sémites avaient un même nom et un seul pour désigner le divin, conçu comme distinct du reste des choses, et que par conséquent iis le considéraient comme unique d’une certaine façon, n’éprouvant pas le besoin de le déterminer davantage ; tandis qu'il est de la nature du polythéisme que tout être divin soit distinct des autres par une note spéciale, aucun d'eux n’étant suffisamment désigné par le seul prédicat du divin”. Lagrange, op. rit., p. 78. 2 “ Dans les obscurités des origines une chose demeure claire : l’hypothèse totémiste ne peut se soutenir qu'à force de suppositions incertaines; pour nous, il suffit qu’une même idée, celle de comparer Dieu à un parent et à un père, se soit produite dans tout le domaine sémitique, avec les applications différentes qu’exigeaient les différents états sociaux. Jusqu’à présent nous avons reconnu surtout un Maître dans le dieu des Sémites; maintenant, c’est un protecteur qui est nécessairement un ami ; nous touchons à l’attribut de la bonté, du moins dans les limites des liens formés par le culte, assimilés à une parenté”. Lagrange, op. cil., p. 118. — 3 Plautus, Mercator, IV, sc. VI, v. 825 sq. DE NECESSITATE RELIGIONIS 85 ita dii hominibus comparabantur et via parabatur anthropomorphismo. (b) Diis sacrificia offerebantur, in quibus victima quædam immolabatur ad honorem diis reddendum et beneficia ab eis impe­ tranda, ut ita communio quædam inter deum et homines intimior fieret. Triplicis generis erant : in aliis tota victima consumebatur, sicut in holocaustis; in aliis, pars victimae consumebatur et alia soli sacerdoti reservabatur; in aliis tandem, præter partem victimae destructam, una pars sacerdoti, altera offerenti reservabatur. (c) Etsi nonnisi obscura de vita futura apud Semitas inve­ niantur, constat eos tamen non omnino alteram vitam ignorasse. Post mortem, defuncti vocantur rephaim; horum anima, nephech, supervivit. Descendunt in inferiora terrae, cheol, arallou, ubi vitam satis tædiosam ducunt; sed, apud Babylonios saltem, puta­ batur eos posse resurgere. Aliquando preces pro mortuis offere, bantur; quandoque tamen ipsi mortui invocabantur, et ab eis exspectabatur quædam rerum occultarum et futurarum notitia. Tandem quidam inter eos famosissimi diis ipsis annumerabantur. I e-· & £.-· m r & 117. — (B) Apud ÆgyptiosT, Semitis affines, licet ab eis distinctos, vestigia inveniuntur monotheismi simulque pantheismi et idololatriæ. In libris theologicis a sacerdo­ tibus scriptis, reperitur quidem fides in unum Deum, invisi­ bilem, æternum, qui nulla imagine depingitur. Sed non pauci critici contendunt polytheismum ab initio apud popu­ lum viguisse, et monotheismum fuisse veluti synthesini omnium deorum quos plebs colebat. Probabilius forsan est antiquos Ægyptios notionem habuisse saltem vagam unius Supremi Numinis et exinde in polytheismum deflexisse; nam nomen Nouter, quo utebantur ad designandam divini­ tatem, significat Deum unicum et universalem, cum Ægyptii ad christianam fidem conversi eodem nomine {Noute, NoutT) usi fuerint ao Deum verum designandum 1 23 . 1 P. Virey, La religion de l'ancienne Égypte, Paris, 1910; R. Lepsius *, Ueber den ersten œgyptischen Gotterkreis und seine geschichtlich mythologische Entstehung, 1851; P. Pierret, Essai sur la mythologie égyptienne, 1879; Lü Panthéon égyptien, 1881; Abbé de Broglie, op. cil., p. 123-126; Maspero, Etudes de mythologie et d'archéologie égyptiennes, 1892; P. Lepage-Renouf, lectures on the origin and growth of religion as illustrated by the religion of ancient Egypt, 1879; H. Brugsch *, Religion und Mythologie der alten Ægypter, 1888; Ch. de la Saussaye *, op. cit., p. 69-123; A. Wiedemann *, Religion of Egypt, ap. Diet, of the Bible, (Hastings), Extra vol., p. 176-197. 3 Quod erudite declarat P. Virey, art. Comment les Egyptiens conçurent et définirent la divinité, in R. P. A., t. VIT, mars 1909, p. 894-912. i f TP/ 86 CAPUT II Attamen, præter hunc invisibilem Deum, multi habebantur dii, qui in maximis templis Abydos et Memphis colebantur : Ra, seu Horus vel Toum (sol), Ah seu Thot (luna), Nouit seu Hator (cælum), Sed (terra), Hapi vel Osiris (fluvius Nil); prætereaque dii locales qui in variis civitatibus honorabantur. Postea animalia adorabantur, præsertim taurus Apis, et sic mox floruit idololatria. Insuper divini honores regi seu Pharaoni tribuebantur. De mortuis maxime curabant Ægyptii; ipsis enim persuasum erat non totum hominem mori, sed ejus animam (ha) supervivere, et caelum ingredi posse, ubi cum diis felicitate gaudebat. Sed antea judicium subire debebat coram Osiris et quadraginta duobus judicibus; qui enim peccaverant nec pænitentiam egerant in inferno diris suppliciis cruciabantur. 118. — 4° Gentes Occidentis L Apud eas, citamus tan­ tum religiones Gracorum, Roinanorum, Gallorum et Germa­ norum. (A) In Graecia1 2, quemdam monotheismum vagum inveni­ mus cum polytheismo mixtum. Ex una parte, Zeus videtur esse supremus deus, divum pater atque hominum rex 3, simulque providus, ad quem omnes, etiam dii, recursum habere debent. Ex altera vero, deificantur vires natura atque viri eminentissimi seu heroes. Ita flumina et fontes, sub nomine nympharum, colebantur; arbores sub nomine Dryadum; animalia quædam cultum pariter accipie­ bant, ut serpentes, qualis erat Athenis οΐζουρος οψις. — Honores defunctis praestabantur; nam Graeci putabant animas hominum supervivere. Exinde natus est heroum cultus, virorum scilicet qui 1 W. Schmidt, European civilization, its origin and development, Oxford, London, 1934; H. Froidevaux, art. Nord (Religions de l'Europe du), in D. A., col. 1073-1116. ’ d’Arbois de Jubainville, La mythologie grecque et l'histoire de l'Europe occidentale, Paris, 1878; Fustel de Coulanges, La cité antique, Paris, 1898; J. Huby, art. Grecs (Relig. des), in D. A., col. 396-419, cum bibliographia; C. Picard, Les origines du polythéisme hellénique, Paris, 1932; Stengel *, Die griechischen Sakralalterthümer, ap. Millier *, Handb. der Klass. Alterthumswiss., V. 3, 1899; Gruppe *, Griechische Culte und Mythen, 1887; A. Maury, Histoire îles religions de la Grèce antique, 1857-59; P. Decharme, Mythologie ite la Grèce antique, 1886; Daremberg et Saglio, Diet, des anti­ quités grecques et romaines; Percy Gardner and F. B. Jevons*, Manual of greek antiquities, 1895; Ch. de la Saussaye *, op. cit., p. 485-587; Hastings*, Diet, of the Bible, Ext. vol., p. 109-156; L. R. Farnell *, Cuits of the Greek States, Oxford, 1896-1910; J. E. Harrison*, Proie ç. to the Study of Greek Religion, Cambridge, 1903; Themis, A Study of the Social Origins of Greek Religion, Cambridge, 1912. — » Virgilius, Æn., χ, 2, et alibi. Y rva- DE NECESSITATE RELIGIONIS 87 virtute aut dignitate ceteris præcelluerant; hi ut semi-dii habe­ bantur. Simul varii dii diversis civitatibus assignabantur, aut variis mundi muneribus præsidebant. Inter deos, duodecim præcipui numerabantur : Zeus seu Jupiter, Hera, Poseidon, Demeter, Apollo, Artemis, Hephestos, Athene, Ares, Aphrodite, Hermes et Hestia. Cultus primitus non in templis perficiebatur, sed in sacris nemo­ ribus, super altaria sub dio erecta; neque tunc erant idola, quæ nonnisi postea erecta fuere. Diis sacrificia offerebantur, quando­ que humana, quibus Græci sibi divinum favorem conciliare inten­ debant. His addebantur orationes, ad beneficia impetranda, aut ad gratias pro praeteritis donis agendas, aut etiam ad adorationem Supremo Numini reddendam. Cultus exhibebatur in qualibet familia præcipuis diis, sed præsertim Hestiœ, quæ domi specialis erat protectrix; insuper in qualibet phratria, quæ erat quasi ipsius fainiliæ extensio; et tandem in civitate, pro tota natione : ita cultus non solum privatus et familialis sed etiam publicus et nationalis erat. Decursu temporum instituti sunt cultus secreti, initiatos tantum ad sua mysteria admittentes : mysteria præcipua in Eleusine celebrabantur. Notandum quoque est, labore philosophorum, apud aliquos monotheismum quemdam, saltem theoreticum, praevaluisse. 119. — (B) Romanorum religio 1 græcæ religioni affinis est. (a) Apud eos viget polytkeismus et inveniuntur quae­ dam pantheismi vestigia. Attamen, inter deos, unus anti­ quitus præ ceteris colebatur, nempe Janus, qui ut principium omnium rerum habebatur; postea vero quando græca civi­ litas Italiam pervasit, principalis inter deos factus est Jupiter. Teste Ennio, duodecim præcipuæ recensebantur divinitates : “Juno, Vesta, Minerva, Ceres, Diana, Venus, Mars, Mercurius, Jovis, Neptunus, Vulcanus, Apollo (b) Ceteroquin religiosissimi erant Romani, in vita tum privata tum publica. Cuique familice praeerat Vesta; domum protegebant MIH 1 Mommsen und Marquardt, Handbuch der romischen Alterthümer, L VI, gallice redditum a Brissaud, Mantui des antiquités romaines, t XIV, Le culte chez les Romains; W. Ward Fowler, art. Roman Religion, in Hastings' E. R. £.; Bouché-Leclercq, Manuel des Institutions romaines, 1896; G. Wissowa *, Religion und Kultus der Romer, 1902; A- Baudrillart, La religion romaine, 1905, (Science et Religion.); L. Laurand) art. Romains (Religion des), in D. A., col. 1023-1034, cum bibliographia; G. Boissier, La religion romaine, Paris, 1878. 88 CAPUT II dii Penatis, necnon lares, seu spiritus majoruni jam defunctorum : his sacra precesque offerebantur a pat refam i lias; festaque in eorum honorem celebrabantur statutis diebus, necnon in præcipuis vit» circumstantiis. Supra familiam erat gens, ex omnibus familiis constans quæ ab uno eodemque avo descendebant; hæc suum habebat gentilitium cultum, qui reddebatur a flamine, seu sacerdote ab ipsa gente electo. Quo facilius cultus perpetuus maneret, creata sunt collegia et sodalitia, non solum inter patricios sed etiam inter plebeios, quorum munus erat sacra celebrandi. Tandem avitas ipsa suos habebat lares, Romulum et Remum, suum Numen, Vestam nempe, cui speciale templum dedicabatur, in quo sacer ignis perpetuo a virginibus accensus servabatur. Duplicis generis sacra celebrabantur : sacra popularia, quæ laribus compita­ libus seu laribus cujusque vici offerebantur; et sacra publica, quæ, nomine totius reipublicæ, a flaminibus seu sacerdotibus offerebantur. (c) In precibus et sacrificiis bona temporalia fere exclusive postulabantur; ritus veluti magicam virtutem habere .censebantur, ita ut minima omissio aut mutatio validitati noceret. Attamen dii ultores criminum existimabantur, et speciatim juramenti viola­ tionem injustitiamque stricte puniebant, non solum in praesenti, sed etiam in altera vita. Dum vero quædam festa pietatem et puri^tem fovebant, alia, ut bacchanalia et saturnalia, turpissima promovebant vitia. Quod quidem præcipue accidit quando græcæ et orientales religiones Romam invaserunt, (d) Tempore imperii, cultus Ronue et Augusti a statu præcipiebantur; sed religiosior pars civium in cultibus mysteriorum orientalium suarum aspirationum satisfactionem quærebat. 120. — (C) Gallorum antiquam religionem parum novi­ mus t. Tempore quo Cæsar Galliam invasit, jam vigebat polytheismus ; prœcipui quos colebant dii erant Mercurius, Atesmerius, Mars (Belatueradus), Apollo (Bowo), Jupiter (lAramo), Silvanus. Sed erant multa alia numina : fontes enim et flumina deificabantur. Cultus a druidis perficieba­ tur, qui maxima auctoritate gaudebant; sacrificia offereban­ tur, sæpe humana, præsertim tempore belli. Firmiter Galli tenebant animam esse immortalem, et præsenti vitæ alteram succedere in qua Omni genere bonorum frui exspectabant; ’ H. d’Arbois de Jubainville, Cours de littérature celtique, t. I et II, laris, 1883-84; A. Bertrand, La religion des Gaulois, les druides et le druidisme 1S97; A. Holder, Alteltischer Sprachschatz, Leipzig, 1891-1903; J. Rhys, Lectures on the origin and growth of religion, London, 1888; G. Dottin, La Religion des Celtes, Paris, 1904. I . / r;c . J, - *. DE NECESSITATE RELIGIONIS 89 quare mortalem vitam haud magni faciebant nec morte terrebantur. 121. — (D) De Scandinavie et Germanis plura nota sunt», licet aliquatenus obscura. (a) In Scandinavia, tres præcipui colebantur dii : Thor, qui tonitrui præsidebat: Odinus seu Wodan, qui primum tanquam sapientissimus habitus est posteaque tanquam deus belli; Friggo seu Freyr, deus pacis et abundantiae, qui postea impurum cultum obtinuit. Quibus adjungebantur deæ, praesertim Hertha seu tellus, Holda, venatorum patrona, Frea seu dea fecunditatis et amoris. Multi erant alii dii secundarii. His omnibus sacrificia offerebantur, quandoque humana, a sacerdotibus qui simul erant principes temporales. — In libris sacris a sacerdotibus scriptis, quaedam inveniuntur monotheismi vestigia : Deus siquidem exhibetur ut potens, remunerator et judex, qui malos severe puniet atque justos praemiabitur. (b) Germani eamdem fere religionem, paucis tantum mutatis, habebant. Quoddam supremum numen (Gott) in sylvis colebant, quod neque picturis neque statuis repraesentabant. Praeterea tres prcecipuos deos adorabant, teste Tacito, nempe Mercurium, Hercu­ lem et Martem : haec sunt nomina latina ad significandum Wodan (Odin), Thor et Donar. Quibus multa inferiora addebantur numina. Vitam futuram credebant, in qua justi præmia suorum laborum accipiebant. Sed multae superstitiones atque magicae artes, necnon impuri atque crudeles -ritus cultum religiosum deturpabant. 122. — Conclusio generalis. Igitur ubique in terris quædam floruit Religio, cum tribus elementis essentialibus : dogmatibus, prœceptis et ritibus. (a) Inter dogmata, recensetur fides in aliquod numen, de homine curans ipsique nocere aut prodesse valens, etiam in altera vita; exinde eruitur obligatio hoc numen placandi et adorandi. Ens illud superius concipitur tan­ quam judex et remunerator, malos puniens rectisque præmia conferens. (b) Dantur proinde prœcepta moralia diversa, quæ in eo concordant quod impietatem et injustitiam prohibent, pieta1 Tacitus, De origine, situ, moribus ac populis Germanorum ; J. Grimm, Die deutsche Mythologie, 4e ed., 1875-1878; F. Ozanam, Les Germains avant le Christianisme, ch. II, La Religion, Paris, 1872; Chantepie delà Saussaye *, The religion of the Teutons, 1902; Manuel d’hist. des religions, p. 675-700 CAPUT II 90 tem erga deos et parentes, justitiam erga omnes imperant; ita ut legis violatores pœnas subeant. (C) Inveniuntur etiam ritus speciales et minutim determi­ nati quibus dii sunt colendi, quorum efficacia pendet non solum a dispositionibus precantium et offerentium, sed a scrupulosa observatione minimorum rituum. Atqui universalis hominum consensus est certus veri­ tatis testis : nam “quod natura universaliter et naturaliter confitetur necesse est verum esse. Naturam enim universaliter et naturaliter mentiri impossibile est ”, ut ait Guilhelmus parisiensis (De Virtut., c. 2). Ergo Religio est homini obligatoria. a II. Necessitas Religionis probatur 3*? : argumento psychologico SEU EX ESSENTIALI INDIGENTIA HOMINIS RELATE AD RELIGIONEM 123. — Conspectus. Universalitas facti religrosi explicanda Argumentum generale : duplex forma. (a) Religio nos ducit ad beati- 1. Hypotheses falsæ rejiciendæ : (a) Positivismus : expositio 1. Beatitudo est finis hominis. 2. Religio ducit ad beatitudinem : Recta ordi,natio vitæ præsentis. Securitas beatitudinis futuræ. tudinem. et critica. ■ (b) Evolutionismus : animismus, magismus, tabouismus : expositio et critica. (b) Religio sola ducit ad beati(c) Immanentismus modertudinem : nista : expositio et critica. Non bona creata diversa. (d) Sociologismus, TotemisSystemata rejicienda : diletmus : expositio et critica. tantismus, positivismus, 2. Vera explicatio tenenda : pessimismus. Ex essentiali indigentia hominis relate ad Reli­ Conclusio generalis. gionem. 124. — Sic proponitur argumentum. Religio ex dictis (Cf. n. 102-122) est factum spontaneum et universale in omnibus populis et regionibus perspicuum. DE NECESSITATE RELIGIONIS Atqui hæc spontanea universalitas explicari potest non aliter quam ex essentiali exigentia naturœ humanœ relate ad Religionem. Ergo homo essentialiter indiget Religione, quæ ideo dicitur ei necessaria l. 125. — Explicatur religiosi facti universalitas. solutionem statuendo (Cf. n. 147-158). | 126. — I. Hypotheses falsae de facti religiosi universalitate. Factum religiosum, tam universale tantique momenti, explicare et tandem eludere conantur adversarii, ostendendo sensum religiosum paulatim evolutum esse, ideoque valore absoluto carere. Eorum systemata sunt innumera 2. Hic tantum de praecipuis agimus, scilicet : 1. depositivismo, 2. evolutionismo, 3. immanentismo modernistico, 4. sociologismo. <1 1 1 i I I I I I ■ J w . . ■ ·..:.- docent Religionem provenire ab ignorantia, timore et enthusiasmo, quos experti sunt primi homines (sicut et hodie inculti populi), stupenda naturœ phaenomena contemplantes. Quare hæc hypothesis aliquando naturismus vocatur. — Positivistæ, in religiosa evolutione populorum, tria stadia distinguunt : (a) stadium theologicum in quo homines naturalium phænomenorum causam reponunt in entibus superioribus; (b) stadium metaphysicum, quod naturam 1 Hoc argumentum psychologicum alio modo evolvi potest. Est homini necessarium id a quo solo dirigitur ad finem suum ultimum, i. e., beatitudinem. Atqui Religio eaque sola ducit hominem ad hunc finem. Ergo Religio est homini necessaria. 3 Pinard de la Boullaye, L'étude comparée des religions, Paris, 1922, 2 vol.; P. W. Schmidt-Lemonnyer, Origine et évolution de la religion, Paris, 1931. * A. Comte*, Cours de philos, positive, 6 vol., Paris, 1884, 6e leçon; Cf. Système de philos, positive ou Traité de sociologie instituant la religion de l'humanité, 4 vol., Paris, 1851-1854; Littré*, Paroles de philos, positive : quorum theorias lucide et critice exponit E. Boutroux, Science et religion, Paris, 1908. Cf. P. W. Schmidt-Lemonnyer, op. at., p. 83 sq. 92 CAPUT II explicat entibus seu conceptibus metaphysicis; (c) stadium positivum, ubi phænomena scientifice explorantur legibusque naturalibus explicantur. Religio ad primum stadium pertinet : primitivi homines supponentes vim occultam seu aliquem spiritum naturæ phænomenis inesse, .eum adoraverunt, et animismum aut fetichismum coluerunt : a quo pedetentim ad polytheismum et mono'theismum gradum fecerunt. Hic autem conceptus omnino evanescet coram scientia. 128. — B. Critica. Hæc hypothesis admitti nequit. (a) Fundamento caret, nam prima Religio hominis citra revelationem nobis ignota remanet; ostendi nequit tribus incultas hodie vigentes servasse formam antiquiorem Reli­ gionis multique critici affirmant eas non esse deditas naturismo aut mero animismo (Cf. n. 104-109)(b) Opponitur certis factis : lex enim trium stadiorum historica experientia non probatur; praeterea erronee suppo­ nitur veram scientiam incompassibilem esse cum conceptu Entis Supremi, quod falsum apparet ex viris in omni scientia peritis simul et Religionem colentibus1 23. (c) Non explicat phcenomena explicanda, praesertim Reli­ gionis permanentiam et optimos fructus. Etenim indu­ bium est Religionem permanere et progredi, etiam sine ignorantia et timore, quae, juxta Positivistas, sunt Religionis origo. Ergo Religio ab his phaenomenis non procedit : nam quando aufertur causa, tollitur etiam ejus effectus. Aliunde necessaria adest proportio inter effectus optimos et eorum causam. Quare repugnat in ignorantia vel timore, quæ sunt res ineptae, reponere notiones juris et officii, totam 1 “ L’état social da sauvage, malgré ses incohérences, est beaucoup trop compliqué pour être primitif... La religion même, si pauvre dans le fond, est chargée de rites minutieux qui attestent un long développement. Le sau­ vage est donc au terme d’une évolution, mais d’une évolution manquée”. Lagrange, Rd. sém., p. 5. 3 “Nous avons passé en revue, écrit M. A. Eymieu, 432 noms appartenant au XIXe siècle. En écartant de ce nombre les 34 dont l’attitude religieuse nous est inconnue, il en reste 398 qui se répartissent ainsi : 15 indifférents ou agnostiques, 16 athées et 357 croyants”. A. Eymieu, La part tùs croyants dans les progrès de la science, t. II, p. 274; Paris, 1920. DE NECESSITATE RELIGIONIS 93 actionum moralitatem, obligationem moralem, mirabiles fructus religiosos, etc. Ο, · 129. — 2° Evolutionismus. (A) Expositio. (i) In genere. — Ad positivismum plus minusve acce­ dunt variae hypotheses, quæ Religionis originem explicare conantur naturali evolutione, in qua diversae phases conti­ nentur1. Post naturismum, (cf. n. 127), homines acceperunt animismum, vel magiam, vel tabouismum, vel totemismum; a quibus pedetentim ascenderunt primo ad polytheismum, et in fine ad monotheismum, cujus perfectior forma est Christianismus. 130. — (2) In specie. — (a) Animismus. Primaevam Religionem sic explicant animistae 23 Homo mundum ad suam similitudinem excogitans, res omnes, praesertim ani­ malia et plantas, tanquam animatas fingit, diversa phaeno­ mena diversis spiritibus vel majorum (ancêtres) animis attribuens. Inter hæc entia, unum aut alterum divinam dignitatem attingit atque deus vocatur. J. B. * \ Tylor quem permulti auctores secuti sunt : v. g., A. Lang, J. Lip­ pert, W. Wundt, hoc systema docuit. 131. — (b) Magismus. Juxta alios 4, magismus praecedit animismum:7 et omnis Religionis exordium invenitur in o magia, quæ viribus ignotis naturae utens, easdem in divina entia erigit. 132. — (c) Tabouismus a S. Reinach * excogitatus fuit : Homo siquidem, timori addictus, et pericula vitare volens, quasdam res tangere non audet, ne forte ex eis aliquod 1 Abbé de Broglie, op. cil., c. III. Legantur etiam Chroniques de religions in variis periodicis : v. g. Recherches des Sc. relig., Revue des Sc. Phil, et Thiol., Anthropos, etc. - Μ. P. Bugnicourt, art. Animisme, in D. A., col. 128-146; P. W. Schmidt-Lemonnyer, op. cil., p. 105-125; A. Borchert, Der Animismus, 1900; G. Heinzelmann, Animismus und Religion, 1913. 3 Primitive Culture-, Londres, 1913, 2 vol. ♦ Hoc systema propositum fuit a J. H. King *, The Supernatural : its Origin, Nature and Evolution, 1892; deinde ab ejus asseclis : J. B. Frazer, Th. Preuss, A. Vierkandt, etc. Cf. P. W. Schmidt-Lemonnyer, op. at., p. 157-213; F. Bouvier, art. Afagie, in D. A., col. 61-74. » 5 94 CAPUT II DE NECESSITATE RELIGIONIS damnum patiatur : quas res tanquam sacras vel interdicta sacra 1 reputat. Exinde natæ sunt praescriptiones multae prohibentes ne talis res tangatur, ne talis actio fiat; exinde orta est lex moralis et idea alicujus numinis necnon Religionis. (d) Totemismus definitur infra. (Cf. n. 142). 133. — (e) Polytheismus. Homo plures deos seu idola fingit pro seipso, familia aut societate civili, et eis supremum cultum offert. Monotheismus, ultima evolutionismi phasis, unum solum Deum agnoscit et adorat; atque absolute opponitur atheismo et polytheismo. 134. — (B) Critica. (i) In genere. — Hæc hypothesis evolutionistica est rejicienda. Falso enim supponit, juxta plerosque ejus fautores, evolutionismum integralem, qui theologice, philosophice et scientifice falsus demonstratur. Aliunde factis historice certis contradicit : siquidem, apud plures populos, Religio e monotheism© ad polytheismum 2 paulatim decidit, ut constat ex dictis (Cf. n. 164-165). 136. — (b) Magismus non est Religionis initium. Etenim in principio ponenda est in homine aptitudo natu­ ralis positiva ad Ens supremum cognoscendum, et non negativa stupiditas quæ ad magiam ducit. «^Aliunde, juxta peritos, magismi theoriae in historicis factis non habent fundamentum ». & Denique magia et Religio nimis inter se differunt (cf. n. 88) ut una ab alia defluere possit; aliunde historice constat magiam et Religionem semper coexistere sed cum notis omnino distinctis. Ouare magismus non est nec Religio nec Religionis origo. 137. — (c) Tabquismus sine religiosa significatione explicatur 2 ; aliunde supponit Entis superioris existentiam, qui talem prohibitionem'statuit, legis moralis observandae agnitionem in homine;r Οet ideo O non est Religionis germen primitivum; sed jam existentem Religionem requirit. 138. — 3° Immanentismus modernisticus 3. (A) Expositio. Religionis origo et evolutio explicantur secundum leges et doctrinam immanentiae vitalis 4. — Prima religiosa motio ponitur in cordis motu, i. e., in sensu quodam intimo, qui procedit ex nostra exigentia relate ad divinum, quæ in 135. — (2) In specie. — Hæc notentur circa : 1. animismum, 2. magismum, 3. tabouismum. (a) Animismus generalem mundi conceptum mani­ festat, menti incultæ multo difficiliorem quam Religio ipsa 3 : proinde nort est prima Religio. 1 DD. Le Roy, La Religion des primitifs p. 88, 220; Paris, 1911. 'Tabou omnino differt a totem et a gallice dicto “fétiche”. - Quod admittunt non pauci acatholici9 ut M. Müller *, qui putat ab initio floruisse henotheismum^ seu quamdam monotheismi formam satis vagam (Lee· hires an the origin and growth of religion; Essais sur Γhistoire des religions9 gallice redditum a G. Harris, Paris, 1872, p. 447); A. Lang *, qui censet homines a monotheismo in polytheismum incidisse, etc. — Catholici autem, cum Abbé de Broglie, Probi, et Conci, de Phist, des Relig., p. 60-88, ostendunt etiam historice multo probabiliorem esse hypothesim quæ admittit primitivam Religionem fuisse monotheismum, ex quo postea, per modum corruptionis, ortus est polytheismus. Quod confirmarunt DD. Le Roy, La Religion des Primitifs; P. W. Schmidt, op. cil., p. 219-352; Cf. La Révé­ lation primitive et les données actuelles de la science. 3 Idea Creatoris qui mundum produxit, quemadmodum homo opera sua facit, multo concretior est quam idea spirituum omnia moventium. Sic Lagrange, Relig. sémit. p. 23; Paris, 1905. 95 ■ ’ P. W. Schmidt-Lemonnyer, op. cit., p. 197-207; Bouvier, art. Magie ft Afagisme, in D. A., col. 61-74. - DD. Le Roy, op. cit., p. 223, sq. * Huic systemati plus minusve affines sunt diversæ theoriæ psychologistarum et subjectivistarum de Religionis ortu. Ita W. James *, Varieties of Religious experience, New-York, 1920, gallice redditum ab Abauzit, L'expérience reli­ gieuse, Paris, 1908; J. H. Leuba , * A Psychological Study of Religion, New-York, 1912: A. R. Wren , * Recent Religious Psychology, Edimburgh, 1928. Doctrinas a IV. fames propositas exponit atque confutat G. Michelet, Dieu et ΓAgnosticisme contemporain, Paris, 1909, p. 114-182. Cf. Mainage, La psychol. de la conversion. Paris, 1914 ; 8e Leçon ; F. Buisson *, La reli­ gion, la morale, la science; A. Sabatier , * Les religions d'autorité et la religion d'esprit, Paris, 1903; G. Michelet, art. Religions: Théories psycho­ logiques, in D. A., col. 875-907. — Psychologismum specialem exponunt Mu, * risier Maladies du sentiment religieux, Paris, 1901; Ribot , * Psychologie des sentiments, 5e éd. Paris, 1905, p. 307-329. secundum quos Religio nihil aliud est quam evolutio psychologica animi affectuum (plus minusve morbidorum), qui de timore ad amorem progressi sunt. Sed neque hic explicatur quomode semper et ubique nati sint conceptus Entis Supremi et obligationis moralis. Cf. Boutroux, Science et Religion, p. 169-207. 4 Pius X, Encyc. Pascendi·, D. B., 2074, 2077, 207S. Nostra expositio fere ad verbum sumitur ex hoc pontificio documento. (Cf. n. 287-295). 96 CAPUT II subconscientia latet. Hic sensus divinam ipsam realitatem tanquam objectum et sui causam habet, et sic hominem quodammodo cum Deo conjungit : ecce Religionis pri­ mordium. Religiosus sensus per vitalem immanendam e latebris subconscientiæ erumpit, rudis quidem initio ac fere informis, sed paulatim atque ^ub influxu arcani illius principii unde ortum habuit, adolet una cum progressu humanæ vitæ, cujus quædam est forma. Omnia religiosa phænomena sunt hujus religiosi sensus meræ explicationes. In illo sensu, qui non est cognitio, Deus se homini sistit modo confuso, ut a credente subjecto vix aut minime dis­ tinctus. Hæc Dei actio fit in principio per anxietates et aspirationes, quas in conscientia percipimus. Deinde intellectus lumen hæc phenomena in species primum tra­ ducit et postea verbis significat; sic credens fidem suam cogitat. Mens primum sententia quadam simplici ac vul­ gari exprimit religiosa phænomena; postea reflexe ac peni­ tius in primitivam formulam cogitat et ab ea deducit secun­ darias sententias, quæ si ab Ecclesiæ magisterio sancitæ fuerint, constituent dogmata. Dogmati vero logice uniuntur prœcepta moralia et quidam ritus sacri. — Porro activitas religiosa sequitur humanæ vitæ progressivam evolutionem. 139. — (B) Critica. Immanentismus modernisticus rejiciendus est. (1) Falsis nititur fundamentis. Docet enim agnosticismum cujus falsitatem probat philosophia. — Præterea declarat Deum percipi cordis intuitione. Sed hæc intuitio sensitiva est impossibilis dupliciter : (a) ut sensitiva, quia Deus ens omnino spirituale a sensu attingi nequit; (b) ut intnitiva, nam cognitio nostra naturalis de Deo in terris fit tantum per abstractionem et ratiocinium. (2) Non explicat legem moralem religiosam. Lex enim sine auctore qui a subjecto differt, non concipitur; sine judice et vindice privatur omni sanctione et efficacia. Lex ergo moralis certam cognitionem supremi legislatoris, judicis ac vindicis supponit. Sed immanentismi systema non per­ venit ad firmam notitiam Dei, qui est supremus legislator et vindex relis'iosæ et moralis vitæ. ‘H V.V DE NECESSITATE RELIGIONIS 97 140. — (3) Ducit ad periculosa consectaria. (a) Ad absolu tum indifferentisuium. Nam, ut arguit Pius X, “ ex modernistarum experientiae doctrina, con­ juncta alteri de symbolismo, (sequitur) religionem quam­ libet, ethnicorum minime exceptam, ut veram esse haben­ dam... Neque id reapse modernistæ negant : quin imo, obscure alii, alii apertissime, religiones omnes contendunt esse veras ” ». (b) Ad supernaturalis ordinis negationem. Nam super­ natural viribus naturæ scrutari nequit. Sed, juxta Modernistas, Religio supernaturalis ipsa ex vitæ necessitatibus et aspirationibus erumpit : quod est Religionis “ naturali­ sation seu ordinis supernaturalis negatio. I I I I I (c) Ad atheismum aut pantheismum. i. Ad atheismum. Religionis veritas et Dei notio fun­ dantur in religiosa experientia unicuique propria. Proinde homines hac experientia privati sunt logice athei, siquidem Deum cognoscere nequeunt. 2. Adpantheismum. Etenim illud divinum quod a sensu religioso percipitur in homine præsens non est realiter distinctum a subjecto, in quo religiosas experientias suscitat. Sed ponere Deum indistinctum a creatura est pantheismus. I 141. — 40 Sociologismus 1 2. I I I I (A) Expositio. (1) Juxta Sociologistas, Religio non provenit ex facto psychologico individual!, sed est aliquid mere sociale, ortum habens tantum a societate. — Ejus originem et evolutionem 1 Pius X, Encyc. Pascendi, D. B., 2082. 3 Ita præsertim Durkheim*, L'Année sociologique, 189S, ubi exponit La définition des phénomènes religieux; Les formes élémentaires de la vie reli­ gieuse, Paris, 1912; Hubert *, Introductio ad Manuel d'histoire des religions par Chantepie de la Saussaye; Fauconnet et Mauss *, art. Sociologie, in Grande Encyclopédie. — Quam theoriam exponit et confutat G. Michelet, op. cit., p. 1-70; Id., Une récente théoriefrançaise sur la religion, in R. P. A., VI. p. 268-2S3, 337-345. Id·, Pour tn psychologie religieuse, in R. C. F., 15 janv., 15 mars 1905; cf. Religion : Théorie sociologique, in D. A., col. 857874. C. Piat, art. l'origine de la pensée religieuse, in Correspondant, 10 sept. 1912, p. 944-962; A. Bros, art. Les affirmations de l'école sociologique sur les Religions, in R. A., 15 mars 1923, p. 705-725; P- W. SchmidtLenionnyer, op. cit.. p. 154 sqs. N° 663. — 4 4?- 98 ‘ CAPUT II sic describunt. Ab ipsa societate supra quam nihil existit, homo totaliter procedit : recipit enim ab ea physicam vitam, imo dogmata, morales obligationes, nempe integram Reli­ gionem. Hujus totalis dependentiæ conscius, homo producit actus honoris, subjectionis et amoris erga societatem, quam ut unicam divinitatem colit : et ita habetur humanitatis cultus. Etiam homo primitivus hoc animadvertit, indeque dis­ tinctionem instituit inter sociales affectus quos sacros vocat, et affectus individuals qui profani dicuntur. Jamvero id quod sacrum habetur, paulisper imaginatione ad personæ dignitatem evehitur, sicque nascuntur spiritus et dei, qui tamen nihil aliud sunt nisi societatis aliqua personuificatio. Hi religiosi sensus modo exteriori et concreto expri­ muntur et manifestantur. Talis est origo dotem *, quod religiose colebatur, olim apud antiquas gentes et nunc inter primitivos, utpote repræsentans aut familiam vel societatem, aut ipsam societatem ut deificatam. Ouare sociologismus non raro vocatur Totemismus. H 142. — (2) Totemismus12 est institutio quædam, pactum aliquod sociate vi cujus homines cujusdam tribus conso1 Totem dicitur animal, vel planta eût similis est certa quædam tribus» cui .specialiter unitur et a quo originem suam ducere putat. Indianus qui vulpem tanquam totem habet» ab ejus nomine se apj>ellat» eam pro genio habet, omnes vulpes cognatos existimat, eas non occidit nec ejus carnibus vescitur, neque puellam, quæ eumdem totem colit, in matrimonium ducit, Totemismus habetur a nonnullis ut tcligio^ quæ a tribu seu hominum collectivitate originem ducit. Cf. A. Bros, La religion des non civilisés^ p. 217-244. — “Le totem.., exprime et symbolise deux sortes de choses differentes. D’une part, il est la forme extérieure et sensible de ce que nous avons appelé le principe ou le dieu totémique. Mais d’un autre côté, il est aussi le symbole de cette société déter­ minée qu on appelle le clan... Si donc il est, à la fois, le symbole du dieu et de la société, n’est-ce pas que le dieu et la société ne font qu’un?... Le dieu du clan, le principe totémique, ne peut donc être autre chose que le clan luimême, mais hypostasié et représenté aux imaginations sous les espèces sensibles du végétal ou de l’animal qui sert de totem Durkheim *, Termes élémen­ taires^ p. 294-295. 'P. W. Schmidt-Lemonnyer, Origine et évolution de la religion, p. 139144, Paris, 1931 ; P. Zapletal, Der Totemismus in die Religion Israels, 1901. Trilles, Le Totémisme chez les Fan, Paris, 1912; P. Bugnicourt, art. Toté­ misme. in D. A., col. 1726-1740; DD. Le Roy, cf>. eit.„ p. 132, definit Totemismnm “ Une institution consistant essentiellement en un pacte magique» représentant et formant une parenté d’ordre mystique et supranatorel, par < . i ____ DE NECESSITATE RELIGIONIS 99 ciantur, v. g., cum animalibus alicujus speciei determinate seu potius cum spiritu invisibili qui sub his animalibus latere supponitur; ex una parte, homines animalia hujus speciei neque occident neque comedent, et ex altera, hæc animalia praefatis hominibus non nocitura supponuntur. 143. — (3) Argumenta hujus systematis sunt tria prae­ sertim : (a) Obligatio moralis, pars praecipua religiosae vite et omnibus religionibus communis, provenire potest tantum a societate, quæ sola individuo major apparet. Huic obligationi uniri debent innumerae sociales manifes­ tationes fidei et praxis religiosae apud familias, tribus et nationes, (b) Traditio est essentialiter socialis institutio, ut patet; porro primum locum tenet in omni Religione. (C) Totemismus, juxta plures, est factum inconcussum et universale, rudimenta Religionis ubique constituens. Sed certe socialem aspectum præ se fert. 144. — (B) Critica. (1) Sociologismus merito Religionis socialem formam vindicat. Revera hæc forma procedit ex eo quod vinculum et fundamenta Religionis sunt eadem in omnibus; aliunde homines in societate vivunt et consequenter socialem activi­ tatem in omni ordine agunt. Attamen talis forma non est Religioni absolute necessaria : anachoreta, in deserto soli­ tarie vivens, perfectam Religionem sine ulla sociali forma colere potest. (2) Sociologismus rejiciendus est. (a) Insufficientia argumenta proponit. 1. Obligationem enim moralem saepe confundit cum societatis vi coercitiva. Hæc ab extrinseco provenit et interdum sæpe totaliter opponitur internae obligationi, quæ in conscientia agit et multo melius per Ens supremum quam per societatem explicatur. 2. Traditio in Religionibus valorem habet non quia factum sociale est, sed quia tanquam vera aut tanquam fons veritatis consideratur. lequel, sous la forme visible d’un animal, et, exceptionnellement, d’un corps végétal, minéral ou astral, un esprit invisible est associé à un individu, à une famille, à un clan, à une tribu, à une société secrète, en vue d’une réciprocité de services ”. s -, . ·. k-i : 100 CAPUT II 3. Totemismi universalitas inter primitivos et ejus absoluta prioritas in religiosis factis non constant, imo negantur libro historico Genesis et ethnologicis observatio­ nibus. Totemismus est tantum quædam superstitio, quæ Religioni jam antea existent! superadditur, sed Religionem ipsam minime constituit : ubi enim hæc viget superstitio, simul adest cultus religiosus, fides in aliquod numen et in futuram vitam, et totemismus ipse ut quid accessorium habetur ‘. 145. — (b) Falso religiosa facta identificat cum socia­ libus factis. Religiosa enim facta ex se et per se differunt a socialibus factis. Aliter priora exercentur et aliter poste­ riora : alius est religiosus actus fidei vel amoris Dei, et alia obedientia civilibus legibus; aliud est præceptum in socie­ tate et in Religione; actus religiosi cessant sæpius, non cessantibus civium officiis; denique Religio regit internos actus, societas autem externos tantum 1 23. 1 (C) Non explicat obligationem moralem et religiosi perma­ nent iam facti, i. Obligatio moralis non identificatur cum vi societatis externa, quæ actus internos, tamen permultos, ignorat; quæ aliquando veram obligationem violat : v. g.,apud martyres; quæ ut fideliter servetur legem superiorem invocat. 2. Religiosi permanentia facti oriri nequit a societate. Si enim Religionis ortus a societate esset et quidem, juxta sociologistas, mera illusio, evanescente hac illusione per scien­ tiam, eo ipso Religio ipsa cessaret. Quod tamen non evenit! 146. — Conclusio. Omnes prædictæ hypotheses non suffi­ cienter explicant originem ipsius Religionis. Concedimus tamen < 1 Ad rem DD. Le Roy, La Religion des Primitifs, p. 132 : “ Le Totémisme est un moyen dont les hommes primitifs se sont servis pour unir, distinguer, fortifier et étendre la famille, par un pacte magique. Il ne crée ni la conscience religieuse, ni la morale, ni la croyance aux esprits, ni le sacrifice, ni la commu­ nion : il suppose, au contraire, tout cela déjà existant, et il s’en sert lui-même pour se constituer et se perpétuer. Pour faire une alliance avec un être invi­ sible, il faut croire qu’il existe; on ne s’allie pas avec le néant. Il n'est donc pas la Religion primitive, il n’est même pas une religion, et pas même une partie de religion. C’est un pacte magique familial et social 3 “ Loin que la conscience religieuse consente à s’identifier avec la conscience sociale, elle incline l’homme à opposer les droits de Dieu â ceux de César, la dignité de la personne â la contrainte publique ". Boutroux *, Science et Religion, p. 206. <3 DE NECESSITATE RELJGIONIS 101 Æjf}ft adversarios multa collegisse quæ scientiæ religionum magnopere profuerunt, quibusque ostenditur quam multum conferant ad conservandam Religionem phænomena naturæ, inclinatio religiosa hominis et societas humana. Omnia prædicta systemata hoc commune habent quod facta religiosa sine Deo explicare conantur : quod est præjudicium veri­ tati valde nocivum. Inter se differunt et quoad explicationes contradictorias quas afferunt, et quoad opinionem quam profitentur de utilitate Religionis. Priora Religionem ut abolendam consi­ derant; immanentismus vero sensui religioso (abstrahendo a veritate objectiva) aliquem favorem præbetj^nW^i^wi tandem Religionem conservare intendit, sed tantum ut institutionem socialem Evidens est nullum horum systematum cum veritate catholica componi posse. 147. — II. Vera explicatio de facti religiosi uni­ versalitate. Spontanea universalitas facti religiosi provenit ex abso­ luta et essentiali indigentia huinanœ natures relate ad Reli­ gionem. Natura est eadem apud omnes; eædem sunt ergo ejus essentiales tendentiae seu indigentiae. Proinde exigentia circa Religionem semper et ubique apud populos in religio­ sum factum prorumpit. Hæc est intrinseca hujus facti explicatio. 148. — Essentialis indigentia hominis relate ad Reli­ gionem statuitur. Homo absolute indiget ea re, qua sola mediante, finem suum, i. e., beatitudinem, assequi potest. Atqui, cum Reli­ gione sola, homo beatitudinem potest obtinere. Ergo. Minor probatur : nempe Religio, — eaque sola, — homi­ nem ducit ad beatitudinem. 149. — i° Religio ducit hominem ad suum finem, i. e., beatitudinem. Videbimus quisnam sit finis hominis, et quomodo Religio hominem ad hunc finem dirigat. 1 Sic de his ultimis scribit Bros, La religion des non-civilisis^ p. 712 : “ Les forces religieuses ont la réalité des constructions sociales auxquelles elles sont liées, mais les symboles dans lesquels elles sont pensées et les figurations rituelles qu'elles revêtent sont imparfaites et peuvent être vidées de tout objet autre que le social même, et partout laïcisées. C’est, au fond, la légitimation d’une certaine religion sécularisée et athée”. 102 CAPUT II (A) Quid sit finis hominis? Hic finis est beatitudo perfecta quam homo semper quærit Porro hæc beatitudo sita est in completa satisfactione aspirationum quæ facultatibus hierarchice dispositis insunt, scilicet in intellectu, voluntate et natura sensibili. Has aspirationes primum declarare oportet. (a) In intellectu : Homo tendit ad cognitionem veritatis non qualiscumque, sed integræ et essentialis; præsertim vero de problemate suæ originis suique finis ultimi vult certior fieri : utrum nempe finis noster in nobismetipsis quærendus sit an extra nos; utrum anima nostra sit immor­ talis an cum corpore pereat ; quisnam futurus sit status noster post mortem ; quibus mediis finem prosequi debeamus, propriis viribus an Deo juvante. (b) In voluntate : Tendimus in bonum, et quidem inte­ grum, perfectum et perenne; amare quidem volumus, sed id quod amore dignum est et cordis perpetuo implet desi­ deria. Ad quod consequendum, indigemus regula morum qua in prosecutione boni dirigamur; auxilio et stimulis, quorum ope bonum cognitum indesinenter operemur et pravas propensiones refrenemus. (C) In natura sensibili, tendentias experimur, quæ, intel­ lectui et voluntati recte subordinatæ, sunt omnino legitimæ et satiari possunt. 150. — (B) Religio hominem ducit ad beatitudinem. Certe, homo in terris completa beatitudine gaudere nequit, ut experientia constat. Actualis ejus beatitude duo exigit : rectam vitæ prœsentis ordinationem et securitatem beatitudinis perfectœ obtinendæ in æternitatc. Sed hæc duo ele­ menta affert Religio. Ergo. (i) Recta ordinatio vitæ prœsentis. Hæc ordinatio sup­ ponit : (a) in intellectu, veritatem certam quæ tenendam viam ostendit; b) in voluntate, vim perseverantem ad eamdem viam sequendam ; (c) in natura sensibili, activi1 Sum. theol., i, q. 75, a. 6; i» 2æ, q. 5, a. 3, 4. DD. Le Roy, La Religion des primitifs, p. 143 sq.; M. J. Lagrange, Etudes sui­ tes religions sémitiques, p. 314 sq. ; Guyau *, L'irréligion de l'avenir, P· 449 sq. ■1 DE NECESSITATE RELIGIONIS tatem moralem intellectui et voluntati Porro hæc omnia a Religione praebentur. 103 recte subditam. (a) Etenim Religio intellectui firmam doctrinam affert; docet enim I. nos originem a Deo accepisse per creatio­ nem, anima spirituali et immortali praeditos esse; 2. finem nostrum ultimum esse Deum ipsum qui nobis perfectio­ nem simul et beatitudinem conferet; 3. medium vero ad finem assequendum esse impletionem officiorum erga Deum, proximum et nosmetipsos, necnon in tribulationibus et tentationibus patientiam, quæ virtutem perficit et merita auget. Jamvero nemo est qui non videat hac solutione quietari intellectum etiam in rebus adversis. Porro scientiae naturales de his gravioribus quaestionibus pauca tantum et incerta aut falsa continent. (Cf. n. 88, 128). * (b) Religio voluntatem reddit fortiorem ei praebendo quidquid ad bonum prosequendum, amandum et attin­ gendum necesse est : 1. Legislatorem sufficienti auctoritate pollentem : Deus enim auctoritate gaudet absoluta et uni­ versali in homines, ideoque vim obligatoriam legibus tribuere valet; intima cordis pariter scrutari potest, ideoque actus imperare etiam internos, et ita totum hominem regere in vita sua morali; 2. Efficacem sanctionem qua ad bonum pro­ sequendum incitamur : Deus enim, sapiens legislator, nos adhuc imperfectos ad virtutem allicit spe œterni prœmii et a vitiis pcenarum comminatione deterret; vult enim ut tandem aliquando virtus proportionatum praemium accipiat, et tamquam mercedem proponit, seipsum cognoscendum et amandum; 3. Auxilium validum : Deus enim, utpote perfectus et totius perfectionis auctor, facultatibus nostris addit vires, quibus, contra externa impedimenta atque internas tentationes roborati, dicere valemus : “ Omnia pos­ sum in eo qui me confortat ” L (c) Religio tandem actiones corporis et sensibilitatis per cultum conjungit religiosis superiorum facultatum aspira­ tionibus. Cultus vero exercetur præsertim in oratione et sacrificio. ‘ Philif'., IV, II. 104 CAPUT II Ita Religio totum hominem rectissime ordinat ad finem suum, i. e., beatitudinem », et nunc jam etiam inter dolores et adversa, exhibet felicitatem, quietem, consolationem, quæ creberrime in areligiosa vita desunt. Quod quidem confirmatur eo quod etiam qui nullam profiteri religionem volunt, suis etiam quotidianis actibus quasi caracterem ritualem, religiosum, instinctive imprimunt’. 151. — (2) Securitas perfectœ beatitudinis obtinendce. Recta vitae ordinatio secure dirigit hominem ad completam beatitudinem, quæ in cognitione Summæ Veritatis et pos­ sessione Summi Boni consistit. Cum enim intellectus tendat ad verum et voluntas ad bonum, utraque facultas totaliter satiatur per notitiam et possessionem Dei, qui est Veritas ipsa et infinitum Bonum. Porro cognitio et amor Dei bea­ tificantis sola Religione obtinetur : inchoative quidem in vita terrestri, perfecte vero in altera vita per caelestem contemplationem. His sublatis, ruit fundamentum moralis rectitudinis. Quare PlUS IX h^nc damnavit propositionem : “ Morum leges divina haud egent sanctione, minimeque opus est ut humanæ leges ad naturæ jus conformentur aut obligandi vim a Deo accipiant ”1 *3. 152. — 20 Religio sola ducit hominem ad ejus finem, i. e., beatitudinem. (i) Bona creata hominis beatitudinem non produ­ cunt. Nam, ut ait Angelicus Doctor : “ Objectum voluntatis est universale bonum, sicut objectum intellectus 1 Quod libenter fatentur qui critice religiosa phænomena descripserunt. Ita, inter alios, Leuba *, art. A study in the psychology of religions phenomena, in The American Journal of Psychology, t. VII, april 1896; D. S tar buck *, Psychology of religion : W. James *, The varieties of religion experience, gallice redditum ab Abauzit, L expérience religieuse, Paris, 1906; M. Serol, Le Besoin et le Devoir religieux. Paris. 1908; p. 93-114; F. Coppée, La bonne souffrance. Préface. 3 Sic optime Blondel, IP Action, p. 312 : “ L’homme met toujours dans ses actes, si obscurément qu’il le sache, ce caractère de transcendance. Ce qu’il fait, il ne le fait jamais simplement pour le faire (p. 353) “ même chez ceux qui se disent affranchis de toute superstition, qu’on remarque ce besoin de rites et cette contrefaçon d’un véritable culte, comme s'il fallait rehaussera tout prix, par une solennité liturgique, la pauvreté trop visible des actions toutes nues 3 D. B., 1756. I I i DE NECESSITATE RELIGIONIS 105 est universale verum. Ex quo patet, quod nihil potest quietare appetitum hominis nisi bonum universale, quod non invenitur in aliquo creato, sed solum in Deo, quia omnis creatura habet bonitatem participatam ” Et revera bona creata dividuntur in externa vel interna. Sed utraque sunt deficientia, (a) Bona externa, ut divitiæ, corporis qualitates, etc., sunt limitata, instabilia et non omnes cordis aspirationes implent, (b) Bona interna sunt scientia, virtus, etc. Porro humana scientia est imperfecta, fallibilis et sæpe inefficax. Virtus autem difficile acquiritur, tentationibus exponitur atque non raro irrisioni, odio et persecutioni exponitur. — Quare S. AUGUSTINUS sic orat : “ Satis ostendis, (Domine), quam magnam creaturam ratio­ nalem feceris, cui nullo modo sufficit ad beatam requiem quidquid te minus est, ac per hoc nec ipsa sibi... Fecisti nos ad te, et inquietum est cor nostrum donec requiescat in te ” 2. 153. — (2) Præterea insufficientia sunt systemata exco­ gitata ad finis nostri quæstionem sine Deo et Religione solvendam. Inter ea citantur : i. dilettantismus, 2. pessiinismus, 3. positivisinus. (A) Dilettantismus. (i) Exponitur. Hoc systema contendit nil aut parum de religiosis rebus curandum, cum sint futiles, variabiles aut saltem incertæ; sed nos modo uni modo alteri solutioni adhaerere posse, prout major voluptas nobis offertur. 1 Sion, theol., Ia 2æ, η. 2, a. S. — Cf. omnino Cont. Gent., 1. Ill, cap. 2, 3> ι6, 17. 2 S. August, Confess., I. XIII, c. VIII, 9; 1. I, c. I, I. — Psychologice res illustratur testimonio conversorum. Unus e recentioribus audiatur : “Je faisais le niai, mais je ne l’approuvais ni ne l’aimais... Vous me faisiez sentir un vide douloureux, une tristesse, que je n’ai jamais éprouvée qu’alors;... elle me revenait chaque soir lorsque je me trouvais seul dans mon appartement... elle me tenait muet et accablé pendant ce qu’on appelle les fêtes : je les organisais, mais le moment venu je les passais dans un mutisme, un dégoût, un ennui infinis... Vous me donniez cette inquiétude vague d'une conscience mauvaise, qui, tout endormie qu’elle est, n’est pas tout à fait morte. Je n’ai jamais senti cette tristesse, ce malaise, cette inquiétude qu’alors. Mon Dieu, c’était donc un don de vous... comme j’étais loin de m’en douter!... que vous êtes bon!...” Ch. de Foucauld, Ecrits spirituels, Paris, 1923, p. 76-77. — Alia testimonia invenies apud DD. Baunard, Le Doute et ses victimes, Paris, 1S86; A. Martin, Les Crises d'une âme, Paris, 1905; M. Sérol, Le Besoin et le Devoir religieu.x, Paris, 190S, p. 141-145- 106 CAPUT II (2) Refutatur. Hoc systema falsum est. (a) Insanum est enim non curare de quaestionibus a quibus tota pendet hominis beatitudo in hac et futura vita unum aut alterum systema successive amplecti, prout majorem affert delecta­ tionem, cum ita practice agnoscatur systemata contradic­ toria posse simul esse vera, et critérium veritatis nihil aliud esse nisi voluptatem, (b) Ceterum dilettantismus, nedum profundis aspirationibus hominis satisfaciat, hominem in suo miserabili statu relinquit et in pessimismum projicit. 154. — (B) Pessimismus. (1) Exponitur. Hoc systema, a Schopenhauer (f i860) et Hartmann (+ 1906) propositum, humanitatem agnoscit semper illusione beatitudinis acquirendæ decipi, bonis præ; sentibus impleri non posse legitimas aspirationes nostras, vitam esse necessario dolorem, ideoque nullam esse solu­ tionem nisi in propria annihilatione et mundi destructione per “ suicidium cosmicum ”. (2) Refutatur. Pessimismus adversatur : (a) Expericntiœ : 1. Siquidem felicitate quadam fruuntur permulti homines; 2. innatum beatitudinis desiderium exstinguere nequimus, et ipsi pessimistæ, dolorem expellere conando, ostendunt se suo modo beatitudinem prosequi; 3. nobiliores aspira­ tiones exstinguendo, novos dolores eo ipso accendunt, et ita sibi practice contradicunt, (b) Rationi : Ex eo quod beati­ tudinem in bonis temporalibus invenire nequimus, illogicum est inferre eam nullibi quaerendam esse : ratio enim alia bona sublimiora excogitare potest1 2. 155. — (C) PosmvisMus3. (1) Exponitur. Positivistæ res supra-sensibiles et spiri­ tuales non admittunt, scientiarumque mirabilem profectum 1 Hominem sine solutione hujus problematis inquietum et infelicem esse fatetur incredulus Jouffroy, Mélanges philosophiques^ p. 338 : “Comment voulez-vous que l’homme vive en paix, quand sa raison, chargée de la conduite de la vie, tombe dans l’incertitude sur la vie elle-même, et ne sait rien de ce qu’il faut qu’elle sache pour remplir sa mission? Comment vivre en paix, quand on ne sait ni d’où l’on vient, ni où Ton va, ni ce qu’on a à faire ici-bas? Vivre en paix dans cette ignorance est chose contradictoire et impossible. Si quelques hommes, à force de distraction et d’insouciance, peuvent s’endormir dans une telle situation, c’est une exception qui n’atteint pas la masse - P. Buysse, Kers la Croyancey Paris, 1922; p. 124-230. 3 P. Buysse, op. cil., p. 29 DE NECESSITATE RELIGIONIS 107 plus æquo extollentes, contendunt scientiam omnia hominis desideria implere et esse universalem Religionem pro futuris saeculis. (2) Refutatur. Hæc theoria est falsa, (aj Scientia enim de phœnomenis quidem externis et internis, eorum coordi­ natione, legibus et causis proximis diligenter inquirit, et hac in re multum profecit; sed de prima rerum origine, de vita futura, ultimo fine et mediis ad eum attingendum omnino silet1 ; si de his aliquid asserit aut negat, jam non est scientia sensu hodierno intellecta, sed metaphysica; (b) Aliunde scientia præsertim positivista aspirationibus intellectus, voluntatis et cordis non satisfacit; nam homo suæ libertatis conscius, et bonum morale a bono sensibili distinguens, utrumque prosequitur et perenniter vivere ambit. 4. Vklifl M 156. — (D) Spiritismus, theosophia, simul et varia superstitionum genera, ad quæ, specialiter post recens bellum, multi deflexere, solatium quærentes, speciem quidem Religionis præ se ferunt. Sed qui illorum fundamenta scrutantur, mox eorum inanitatem detegunt. t 157. — Conclusio generalis. Universale factum religiosum rationem sufficientem habet in Religione tantum. Ubique enim elucet in mundo, quia homo Religione essentialiter indiget ad finem suum, scilicet o O * beatitudinem, prosequendum. Omnibus evidenter necessaria est ultimi finis assecutio et proinde necessarius est etiam usus medii sine quo hic finis obtineri nequit. Porro Religio, et equidem sola, nos conducit ad finem supremum qui est beatitudo. Ergo Religio est homini necessaria2. 1 Quam insufficientiam scientiarum naturalium ostendunt : M. Blondel, L'Action^ p. 51-86; Brunetière, Questions actuelles Paris, 1907, p. 3-47; A. Eymieu, La part des croyants dans le progrès de la science^ 2 vol., Paris, 1920; art Science et Religion^ in D. A., col. 1241-1253; E. Boutroux *, Science et Religion, p. 228-26S; H. Mallock Ls life worth living? gallice redditum a P. J. Forbes, La Vie vaut-elle la peine de vivre? Paris, 1882, ch. IX. Quod adhuc magis apparebit si, cum Boutroux *, H. Poincaré, P. Duhem, valor nisi relativus scientiæ recognoscitur. ’J. Huby : u A qui voudra considérer de sang-froid l’ensemble des faits décrits dans ce Manuel, il apparaîtra, sans doute, clairement, que la religion étant une part essentielle, permanente, et la plus haute, de la vie supérieure de l'humanité, il faut en admettre la légitimité ou douter expressément que 108 CAPUT II III. Necessitas Religionis constat EX ARGUMENTO METAPHYSICO SEU EX STRICTIS DEI JURIBUS * 158. — Hoc argumentum desumptum ex Dei juribus, seu ex relationibus inter hominem et Deum, magis valet quam duo priora jam exposita. Deduci potest ex parte : i. Dei, 2. conditionis natura humana, j. pracipuorum Reli­ gionis actuum. i i) Ex parte Dei. Natura docet inferiorem subjici supe­ riori eique honorem debere. Sed Deus est infinite perfectus : hominem sapientia, potentia, scientia et bonitate in summo gradu superat. Ergo homo subjectionem et reverentiam Deo exhibere tenetur :quod officium in Religione adimplet. (2) Ex parte hominis. Ratione originis et finish, homo Deum colere debet. (a) Etenim homo est a Deo creatus et ab eo totaliter pendet in essentia, in qualitatibus suis atque bonis internis et externis quibus fruitur. Sed recta ratio dictat subjectionem, hono­ rem et amorem reddere ei a quo intime semper pendemus. Porro hæc officia Religionem efformant. (b) Præterea ad ultimum finem nostrum, qui in beatitudine consistit, tendere debemus. Atqui in solo Deo cognito et amato invenitur talis suprema beatitudo. Oportet igitur ut per nostras actiones Deo tanquam fini nostro inhæreamus. Sed in hoc habetur Religio. — “ Ex omnibus hominum officiis, illud est., maximum et sanctissimum, quo pie religioseque Deum colere homines jubemur. Idque necessario ex eo consequitur, quod in Dei potestate perpetuo sumus, l’activité humaine ait un sens et un but. Qui veut échapper à cette dernière alternative, qui refuse de voir, dans un monde où tant de signes de finalité apparaissent, une énigme indéchiffrable, et dans notre race un troupeau d’errants désespérés, doit prendre parti. Quiconque entend sauvegarder, ou rétablir, dans sa vie mentale et morale, quelque chose d’entièrement ferme, de cohérent, d'incontesté, est amené insensiblement à croire en Dieu *’. Christus * p. 1301. Hoc argumentum simile est ei quod in Institutionibus philosophicis ex desi­ deriis mentis humanæ et ex consensu populorum desumitur ad existentiam Dei probandam. 1 Fénelon, Lettres sur divers sujets de métaphysique et de religion, ch. IV; Lahousse, n. 16-20; Wilmers, n. 24-32; Gondal, op. dt., p. 48-53; Bougaud, Le Christianisme et les Temps présents> t. I, ch. 2. » 3! 11 m DE NECESSITATE RELIGIONIS · ^eSe-j J09 Dei numine providentiaque gubernamur, ab eoque profecti, ad eum reverti debemus ” x. 159. — (3) Ex parte praecipuorum Religionis actuum. Religio individuo ethice necessaria est, si quilibet homo Deo stricte debet adorationem, gratiarum actionem, subjec­ tionem totalem etpœnitentiam. Atqui ita est. Ergo. Minor probatur : (a) Deo debetur adoratio, qua supremum ejus dominium agnoscimus. Ipse enim homines creavit, id est, e nihilo produxit quoad totum esse, tum quoad substantiam, tum quoad facultates. Illos praeterea in esse conservat : nisi positive a Deo quolibet instanti sustentarentur, in nihilum redigerentur. Imo cum illis in agendo concurrit : homines enim igitur toti quanti sunt a Deo pendent et sub ejus dominio constituuntur. Atqui supremus Dominus, a quo omnia pendent, jus habet et quidem strictum ut ejus dominium a creaturis omnibus rationalibus agnoscatur : quod quidem fit per adorationem, qua Deum ut primum principium et ultimum finem seu, aliis verbis, ut supremum Dominum profitemur; ergo Deus jus strictum habet ut ab hominibus adoretur. (b) Deo debetur gratiarum, actio. Revera Deus est su­ premus omnium benefactor : gratis vitam, rationem et liber­ tatem nobis donavit; gratis easdem servat et tuetur, gratisque nova beneficia quotidie sua Providentia nobis libera manu concedit. Atqui benefactori debentur grati animi sensus, et quidem eo ferventiores quo majora sunt beneficia collata. Ergo Deo debemus gratiarum actiones maximas persolvere, et qui tale officium negligit turpis ingratitudinis reus est. (C) Deo debetur subjectio totalis. Dominus enim jus habet ut servus suæ voluntati fideliter obediat. Porro Deus in hominem, creaturam suam, absolutum dominium possidet. Ergo homo totaliter Deo creatori suo vitam suam subjicere tenetur. (d) Deo debetur poenitentia. Etenim, Deus, posito pec­ cato, jus strictum habet ut offensa ei irrogata, per pœniten­ tiam aliquo modo compensetur. Nam peccatum grave est 'Leo XIII, Encyc. Libertas, 20 j un .1888. no CAPUT II vera injustitia erga Deum, cum violet jus quod Deo inest ut sit Supremus omnium Dominus et ultimus finis; est etiam injusta contra ejus legitimam auctoritatem rebellio. Atqui omnis injustitia stricto jure reparari et compensari debet, et quidem eo strictius quo jus violatum sanctius est. Ergo injustitia contra Deum per peccatum commissa, debet pro posse ab homine compensari : quod sine contritione seu pænitentia fieri nequit. 160. — Objectionum solutio. VU- (1) Obsequia finita non conveniunt enti infinito. Atqui obsequia Religionis sunt finita. Ergo. R. i. Dist. major. Obsequia finita terminative, i. e., directa alicui creature. C.; entitative, i. e., a creatura procedentia sed ad Ens infinitum destinata. AC Priora essent actus idololatrias; posteriora vero Deum honorant sicut Eum creatura honorare Obsequia Religionis sunt potest. — 2. Contradist. minor. finita entitative. C. ; terminative. N. 161. — (2) Quod est inutile non est obligatorium. Sed Religio est Deo inutilis. Ergo. R. Religio est obligatoria non quia utilitatem intrinsecam Deo affert, Deus enim bonorum nostrorum non eget; sed quia homo naturaliter a Domino pendens hanc dependentiam agnoscere tene­ tur : quod fit per Religionem. (Cf. n. 184). (3) Quod humanam naturam violat necessarium dici nequit. Sed Religio violat hanc naturam : nam homo natura sua est liber seu independens, Religio autem huic libertati adversatur. R. Homo est liber in ordine physico. C.; in ordine morali. Subdist. : circa ea quæ legibus veris non præcipiuntur vel prohi­ bentur. C.; circa omnia. N. Religio autem, circa res morales, homini præbet directionem et auxilia, quæ ejus nature sunt utilis­ sima; ideoque humanæ nature maxime favet, nedum ei adversetur. 162. — (4) Ex una parte, nonnulli viri, sine Religione viventes^ omni virtute naturali praditi videntur ; ex alia vero, quidam Reli­ gionem profitentes, pejorem vitam agunt. Ergo moralitas sine Reli­ gione existere potest. R. i. Viri sine Religione honesti, non raro vel educationem religiosam acceperunt, vel inter consociatos religiosos vivunt, ita ut etiam inscii influxum Religionis accipiant. Quidquid sit, honestas eorum non provenit ex eo quod nullam Religionem profitentur ‘. ‘Quod acute declarat A. Balfour , * The Foundation of Belief New-York, Ixjndon, 1895, - p. - 82-83 : “ Naturalismus, objiciunt, simul existit cum mirabili DE NECESSITATE RELIGIONIS 111 2. Revera homines quidam religiosi sunt mali : sed eorum malitia tribuenda non est Religioni ipsi, sed eorum inobedientiæ, quæ præcepta Religionis non servat. 163. — Scholion. De Religionis origine. Quomodo Religio inter homines apparuerit ‘? (i) Hypotheses falsæ Religionis originem in sola creatura reponunt. Athei ratio­ nalistic docent Religionem oriri vel a creatura inanimata phenomenis : unde naturismus positivista (Cf. n. 127); vel ab homine solo : quod diverse explicant positivismus, evolutionismus, immanentismus et sociologisinus (Cf. n. 127-146). Porro hæc syste­ mata jam fuerunt confutata. 164. — (2) Doctrina catholica affirmat Religionem veram venire ex rationis lumine, divina revelatione adjuto. (a) Ex rationis lumine. Etenim humana ratio, per ea qua facta sunt ad certam notitiam Dei creatoris mundi et auctoris nostri pervenit. Atqui natura docet superiori reverentiam, bene­ factori gratitudinem, patri amorem et obedientiam reddendam esse. Sed hæc obsequia erga Deum constituunt proprie Reli­ gionem. Ergo. Res ita evolvi potest : r. Homo, intellectu præditus, e contem­ platione rerum creatarum assurgit ad primam causam phænomenorum quæ conspicit : hanc autem causam concipit tanquam Ens superius, vivens, personale, bonum et providum, cui cultus debetur et a quo beneficia consequi valemus. Unde dogma. virtutis exercitatione in personis A, Z>, C etc., absque ulla mercedis spe. Si in his hominibus res ita se habet, cur non in millibus? Et si in millibus, quid hoc vetat in omnibus? — Eactis quibus hoc innititur argumentum non contradico. Hæc præclara virtutum exempla, religione posthabita, nec ignorare, nec minuere mihi in animo est; at si vera sint, ratiocinatio quæ inde eruitur, subtili examine proposito, omnino excidere videtur. Narrant biologi quosdam parasitos vivere in animalium corpore, quæ perfectioribus organis præstant, ibique tantum vivere... Ita de quibusdam evenit qui suis exemplis demonstrare audent natu· ralismum cum sublimi virtutum imagine, quacum tamen nullam habet affini­ tatem, optime conciliari posse. Quoad vitam spiritualem ipsi parasiti sunt; innixi alienis opinionibus ad societatem spectantibus in qua vivunt, suam virtu­ tem a principiis non suis accipiunt. Cum hujusmodi opiniones debilitantur, cum hæc principia evanescunt, vita mutuo accepta quam servaverant, hoc sublato fulcimento, difficile vigere poterit ” 1 DD. Le Roy, La religion des primitifs, p. 458-484; Id., art. A la recherche de Γorigine des religions, in R. P. A.. 1-15 juillet 1921, p. 321-333. De revelatione primeeva, vide præsertim P. G. Schmidt, La révélation primi­ tive et les données actuelles de la Science, gallice redditum a Lemonnyer, Paris, 1914; Id., art. Recul de Γévolutionnisme dans la sociologie et dans Γhistoire des religions au cours des dix dernières années, in R. S. R., oct. 1923, 112 CAPUT II 2. Simul vero ejus twZwwAw, si recte est disposita, bonum appetit et felicitatem quaerit; neutrum vero nec in seipso, nec in creaturis invenit, sed altius quaerit, nempe in Ente supremo cujus voluntati sese subjicit. Unde ethica. 3. Quia autem homo non solum intellectu et voluntate, sed etiam corpore et sensibilitate constat, variis affectibus ad Ens illud Supremum fertur eosque exterius cultu manifestat 165. — (b) Divina revelatione adjuto. 1. Revelationem primitivam protoparentibus factam fuisse constat historice ex primis Genesis capitibus (1-3) ; ex 5. Paulo hominis lapsi restau­ rationem per Christi merita praedicante, proinde Adami elevatio­ nem ad supernaturalem ordinem, quæ primævam revelationem supponit 2. Hujus revelationis existentia confirmatur populorum traditionibus, quæ Religionis (etiam falsæ) ortum tribuunt positivo commercio hominis cum divinitate 3. § II. — De Necessitate Religionis pro societate civili. 166. —Status quaestionis. (a) Societas civilis est unio permanens plurium familia­ rum, sub eadem auctoritate, bonum commune et temporale directe prosequentium; vocatur etiam Status. Hic agitur de religioso civilis societatis officio. o (b) Errores. Naturaliste et Latciste docent u optimam societatis publicæ rationem civilemque progressum omnino requirere, ut 1 H. Bergson *, Les deux sources de la Morale cl de la Religion y Paris, 1934, rem sub aspectu psychologico tractat : optima quidem scribit de christiano mysticismo, sed simul erronea habet de exaggerata intuitionis vi, de dialecticæ et intellectus nostri imbecillitate, necnon de catholici dogmatis valore non recte excogitato. Cf. Civiltà cattolica, 3 dec. 1934. 2 Rom.y V, 12 sq. ; Ephes.y IV, 23; Coloss.y III, 10. 3 “ Tout se présente à nous comme si ΓEspèce humaine, irradiant d’un point commun sur lequel elle aurait apparu, à une époque que la Science est impuis­ sante à fixer d'une façon précise, avait été mise en possession d'un fond de Vérités religieuses et morales, avec les éléments d'un Culte, le tout prenant racine dans la nature même de l'homme, s’y conservant avec la Famille, s’y développant avec la Société, et donnant peu à peu —, suivant les mentalités particulières à chaque race, sa portée intellectuelle, les conditions spéciales de sa vie — , ces formes à surfaces variées mais fondamentalement identiques que nous appelons les Religions. Religions auxquelles, partout et dès le principe, se seraient attachés les Mythes, les Superstitions et les Magies, qui les vicient et les défigurent, en les détournant de leur objet ”. DD. Le Roy, La Religion des primitifsy p. 484. DE NECESSITATE RELIGIONIS 113 humana societas constituatur et gubernetur, nullo habito ad Reli­ gionem respectu, ac si ea non existeret” ‘. (C) Doctrina catholica. R. Pontifices : v. g., Pius IX, Leo XIII -, Pius XI 3 docent societatem civilem ad Reli­ gionis professionem stricte teneri. 167. — Thesis. Societas civilis veram Religionem profiteri tenetur. Philosophice certum. Probatur ex parte : i. Dei, 2. societatis. (1) Ex parte Dei auctoris et finis ultimi. (a) Societas non secus ac privatus homo habet Deum auctorem, in quantum hominem creavit ad societatem aptum et pronum, legesque cordibus civium indidit, quibus civitas subsistere valet; Ipse eam sua Providentia servat et tuetur eidemque multa confert beneficia. Ergo et societas, qua talis, Deum ut Supremum Dominum agnoscere debet, eique cultum praestare adorationis, gratitudinis et expiationis. — Quod ita egregie exponit Leo XIII : “ Natura et ratio, quæ jubet singulos sancte religioseque Deum colere... eadem lege adstringit civilem communitatem. Homines enim, com­ muni societate conjuncti, nihilominus sunt in Dei potestate quam singuli, neque minorem quam singuli gratiam Deo societas debet, quo auctore coaluit, cujus nutu conservatur, cujus beneficio innumerabilem bonorum quibus affluit, copiam accepit. Quapropter sicut nemini licet sua adversus Deum officia negligere..., eodem modo civitates non possunt, citra scelus, gerere se tanquam si Deus omnino non esset ” 4. (b) Equidem civilis societatis finis immediatus est tempo­ ralis prosperitas communis subditorum ; finis vero ultimus est Deus ipse ad quem temporalis prosperitas ordinari debet. Atqui finis immediatus in ultimum tendit eique subjicitur. Ergo societas Deo subjici oportet : quod fit per Religionis observantiam. 168. — (2) Ex parte societatis. Religio necessaria est ut societas persistere valeat. Et­ enim ad existentiam et progressum societatis requiruntur : 1 * 3 1 Pius IX, Encyc. Quanta cura, 8 dec. 1864. Leo XIII, Encyc. Immortale Dei, 1 nov. 1885. Pius XI, Encyc. Quas primas, II dec. 1925. Leo XIII, Encycl. Immortale Dei. 114 CAPUT II ï. auctoritatis sociatis agnitio, 2. legum observatio. \. socialium praxis virtutum. Porro hæc tria sine Religione deficiunt. (a) Deest agnitio socialis auctoritatis. Homines enim, naturaliter propriæ independentiæ cupidi, sæpe superioribus resistunt, nisi motivo quodam superiori ad obedientiam proni efficiantur. Motivum illud præbet Religio, quæ nos edocet omnem auctoritatem legitimam esse a Deo, ideoque omnem animam sublimioribus potestatibus subditam esse oportere, ut finem suum consequi valeat ». (b) Deest legum observatio, cujus sufficiens sanctio est solus Deus omnisciens et omnipotens. Sublata enim Reli­ gione, leges servantur præsertim ob pænarum metum. Hic autem sæpe est inefficax, quia multis persuasum est se posse leges violare quin a magistratibus puniantur; et ita paulatim vis legum enervatur et ordo publicus turbatur. (c) Deest socialium virtutum praxis. Sine Religione mores diu honesti esse nequeunt. Hac de re scribit Leo XIII2 : “Sublato Dei metu legumque divinarum verecundia, despecta principum auctoritate, permissa pro­ bataque seditionum libidine, projectis ad licentiam cupidi­ tatibus popularibus, nullo nisi pænarum freno, necessario secutura est rerum omnium commutatio et eversio ”. — Et revera, evanescente Religione, mores pagani mox redeunt cum crudelitate et libidine : ita accidit in Italia, tempore Renascentiæ; in Anglia, tempore Restaurationis; in Gallia, tempore generalis perturbationis sæc. XVIII° exeunte3. Igitur ut societas incolumis et prospera servetur, Religio necessaria est. Hæc veritas ab ipsis paganis declaratur. “ Omnis humanæ societatis fundamentum convellit, ait PLATO, qui religionem convellit ” 4. Et PLUTARCHUS ’ Quam doctrinam diserte exposuit Leo XIII in Encycl. Diuturnum, 29 junii 1881. — ’ Encycl. Humanum genus. 3 Quod vivide exponit Taine *, Les Origines de la France contemporaine, Le Régime moderne, t. II, p. 118-119, ubi inter alia hæc habet : “ En Italie pendant la Renai ce, en Angleterre sous la Restauration, en France sous la Convention et le Directoire» on a vu l’homme devenir païen, comme au premier siècle; du même coup, il se retrouvait au temps d’Auguste et de Tibère, c’est-à-dire voluptueux et dur : il abusait des autres et de lui-même; l’égoïsme brutal et calculateur avait repris l’ascendant, la cruauté et la sensualité s’éta­ laient, la société devenait un coupe-gorge et un mauvais lieu ”, 4 Plato, De legibus 1. X. Ci· -L Es DE NECESSITATE RELIGIONIS 115 scribit : “ Facilius est urbem in aere aedificare quam rempublicam sine cultu religionis fundare ” ‘. 169. — (3) Consensu populorum confirmatur, quem jam exposuimus (Cf. n. 102-122). Omni aetate ac ubique terrarum, ut testantur historici, viatores et missionarn, gentes divinitatem aliquam agnoverunt et coluerunt. “Sua cuique civitati, ait ClCERO, religio est. Deum quippe natura venerari novit; nec quisquam est homo qui lege, quæ hoc præcipiat, careat ” 2. Hinc cum Leone XIII concludere licet Vetat igitur justitia, vetat ratio atheam esse... civitatem ” 3. 170. — Corollaria. (a) Societas civilis tenetur Religionis praxi, seu cultu externo publico. (b) Illicitae et impiae sunt civiles leges, quæ veræ Reli­ gioni adversantur vel profitentur absolutum Status laïcismum aut indiffereutismuvi. (C) Civilis falsarum religionum tolerantia, etsi aliquando propter societatis tranquillitatem concedi possit, est tamen in se aliquid mali et generaliter loquendo rejicienda. ARTICULUS II De necessitate quorumdam actuum religiosorum 171. — Conspectus. Necessitas quorumdam ac­ tuum religiosorum. i. Cultus externi. (a) Status quæstionis. (b) Necessitas cultus externi : 'i Ratione sui et cultus interni. — Corollaria. 2. Orationis. (a) Notio et species. (b) Possibilitas ex parte Dei, hominis et objecti. (c) Convenientia ex parte Dei et hominis. (d) Necessitas. Post probatam Religionis in genere necessitatem, statui­ mus, ob speciales adversariorum negationes, quorumdam religiosorum actuum, scilicet externi cultus et orationis strictam obligationem. 1 Plutarchus, Adv. Colot. — - Cicero, De Legibus, 1. X. ■’ Leo XIII, Encyc. Libertas. 7 ~ · ·. ·> f· CAPUT II 116 I. — De Cultus externi necessitate ' 172. — Status quæstionis. (i) Cultus notio et species. Cultus religiosus est exerci­ tium seu praxis objectivæ Religionis. Hic cultus est internus vel externus, (a) Internus consistit in interio­ ribus Religionis actibus : v. g., fidei, amoris, contritionis, (b) Externus autem exercetur externis actionibus : v. g., oratione vocali, sacrificio. Externus cultus potest esse : (a) vel privatus, si exhibetur ab homine ut a persona privata; (b) vel publicus, si defertur a societate vel ejus nomine. — Cultus publicus est sive domesticus, sive socialis, prout procedit a familia aut a civili societate. 173. — (2) Errores. Manichai (sæc. Ill) et Pauliciani (sæc. VIII) cultum externum totaliter vel partialiter rejiciebant. .Rationaliste quidam et Moderniste illum reprobant ut inutilem Deo, sæpe ridiculum in suis ritibus, et oppositum evangelic, in quo Christus commendat adorationem in spiritu et veritate 3. (3) Ecclesia catholica afifirmat externum Religionis cultum esse vere obligatorium. 174. — Thesis. Cultus externus Deo stricte debetur. Philosophice certum, theologice dc fide. Ecclesiae magisterium C Ecclesia externum cultum directe regit in sacramentorum collatione, missæ oblatione et in aliis ceremoniis, quibus fideles participare tenentur. — Jam, in V. T., Deus cultum externum Israeli stricte præcipit (Cf. Leviticum)\ et Christus, in N. L., sacrificium et sacramenta sensibilia instituit perpetuo duratura 4. Π5. — Probatur. sui et cultus interni. Hic cultus est necessarius ratione • Sum. theol., ia 2æ, q. 101, a. 2; q. 103. a. 3; q. 122, a. 4; 2» 2æ, q. 92, 22; Q· 93» æ 2; 3» Q· 63, a. 2, 3, 4, 6. Mazzella, n. 49 sq. ; F. Hettinger, Théologie fondamentale, Paris, 1913; L. Gondal, Religion, p. 200 sq. ; G. Bareille, Le Catéchisme romain, t VI. — ’ Joan., IV', 23. ’ Ecclesùo magisterium exprimetur præsertim in variis ecclesiastici magisterii documentis. Nunc et in similibus trium priorum tractatuum locis, ea quæ de theologicis argumentis in Apologetica adhibitis dicta sunt, in memoriam revo­ camus. (Cf. n. 42). — ·· D. B., 478, 943, 954, 956, 1253 sq., 1573. DE NECESSITATE RELIGIONIS 117 (i) Ratione sui. (a) Ex hominis compositione. Etenim Deus auctor est non solum animæ sed etiam corporis, et beneficia non solum spiritualia sed etiam corporalia nobis largitus est. Hanc totalem dependentiam agnoscere tenetur integer homo, i. e., compositum ex anima et corpore : et hoc fit ex parte animæ per actus internos; ex parte vero corporis, per sensi­ bilia signa seu cultum externum. (b) Ex hominis maffire. Homo enim est irrationalis creaturæ dux, rex et velut pontifex; ideoque tenetur Deum adorare etiam nomine inferiorum entium. Hoc autem melius præstare nequit quam Ei cultum externum exhibendo ope corporis, quod est microcosmos seu totius naturae sensibilis compendium; vel utendo creaturis et artibus ad aedificia, utensilia sacra, etc., cum quibus cultus publicus exercetur. 176. — (2) Ratione cultus interni exprimendi et pro­ movendi. (a) Ad ejus expressionem. Nam ita a natura comparati sumus, ut animi interiores affectus præsertim vividiores, modo sensibili, oculis, vultu, gestu totiusque corporis habitu exprimantur. Si igitur homo vere et sincere Deum reve­ retur et amat, veluti necessario reverentiam, gratitudinem et amorem externis actibus, totoque corporis habitu mani­ festabit .* (b) Ad ejus conservationem et augmentum. Cum enim actibus externis intensiores reddantur interni actus, interna Religio cultu externo non parum augetur; dum ex adverso, decrescentibus exterioribus signis et cæremoniis, generatim minuuntur ipsi Religionis sensus, sublatisque signis hujus­ modi, communiter cultus internus corrumpitur et evacuatur2. * Hoc nonnulli Rationalistic intelligunt; ita, v. g., J. Simon op. cil., p, 390 sq., docet superioribus officium incumbere Deo cultum exhibendi in suis cum inferioribus relationibus; ita reges, populum alloquentes; patres, filios; heri, famulos, nomen Dei invocare ac laudare debent. Alia testimonia lege apud E. Duplessy, Les Apologistes laïques, Paris, 1893, p. 464 sq. = Sum. theol., 2a 2æ, q. 84, a. 2. — Ad rem etiam Pascal, Pensées, n. 250, editio Brunschvicg, p. 449 : “ Il faut que l’extérieur soit joint à l’intérieur pour obtenir de Dieu; c’est-à-dire que l’on se mette à genoux, prie des lèvres, etc., afin que l’homme orgueilleux qui n’a voulu se soumettre à Dieu, soit main­ tenant soumis à la créature. Attendre de cet extérieur le secours est être superstitieux, ne vouloir pas le joindre à l’intérieur est être superbe ”. CAPUT II 118 Quare, individui et nationes ubique terrarum externis cæremoniisdivinitatem coluerunt. “ Si terram obeas, invenire possis urbes muris, litteris,domibus,opibus, numismatecarentes; urbem vero templis deisque destitutam, quæ precibus, oraculis, jurejurando non utatur..., nemo unquam vidit” l. 177. — Objectionum solutio. (1) .Ritus externi sunt ridiculi. — R. In falsis religionibus, ali­ quando. C. In vera Religione. Æ Ritus probati spiritualem et altani significationem habent, quæ ex historia aut liturgia explicatur. (2) Cultus externus damnatur a verbis Christi ad mulierem Sama­ ritanam : “ Veri adoratores adorabunt Patrem in spiritu et veritate R. Nego. Præfata enim verba duo significant : (a) Cultum Dei esse in spiritu, i. e., primario internum. C.; mere internum. N. Et revera Christus Religionem instituit quæ externum cultum jubet in sacramentis, sacrificio missæ, etc. (b) Cultum offerendum in veritate, i. e., non in umbra et figura, prout fiebat in antiqua Lege; sed in realitate sacrificii ab ipso Christo oblati, quod vetera sacrificia fugavit. 178. — Corollaria. (a) Cultus externus necessarius est pro individuo et familia. (b) Cultus externus publiais stricte obligatorius pro civili socie­ tate (Cf. n. 167-170). (c) Si cultus aliquis externus a Deo positive præscriptus est,omnes homines illum individualiter et socialiter, juxta divinum benepla­ citum, servare debent. Π. — De Orationis necessitate3 179. — Status quæstionis. (i) Orationis notio et species. Oratio : (a) In sensu lato est “ mentis ad Deum affectuosa intentio ” (S. Augustinus *), vel “ ascensus mentis in Deum ”. (S. Joan. Damascenus S). Hæc elevatio potest exprimere adorationem, pænitentiam, etc., et in omnibus humanis actibus inveniri 6. b) In sensu stricto. Oratio est petitio a Deo decentium pro vita nostra naturali aut supernatural!. — Dicitur * Plutarchus, Adv. Colot. — 1 Joan., IV, 23. * D. B., Cf. Index, XI f; Sum. theol., 2» 2®, q. 83; A. d’Alès, art. Prière, in D. A., col. 270-301; D. Sertillanges, La prière, Paris, 1917. 4 S. August, Serm. IX, n. 3. 5 S. Joan. Damasc., De Fide orthodoxa, 1. Ill, c 24. 6 P. Charles, La prière de toutes les heures, Bruges, 1922. I DE NECESSITATE REEIGIONIS 119 mentalis vel vocalis, individua vel publica, liturgica vel privata. 180. — (2) Errores. Rationalistæ quidam agnoscunt mentis elevationem ad Deum in adoratione et gratitudine esse lauda­ bilem; sed orationeni-petitionem omnino reprobant ut Deo inju­ riosam, in se inefficacem et homini inutilem. Quod jam docuerat Eckardus .* (3) Catholici, contra eos, probant orationis-petitionis : I. possibilitatem, 2. convenientiam, 3. necessitatem. 181. — Ia Thesis. Oratio est possibilis. Philosophice certum, theologice de fide. Possibilis est ex parte : 1. Dei, 2. hominis, 3. objecti. (1) Ex parte Dei. Deus enim exaudire humanas preces potest ob suam infinitam potentiam; et vult ob suam sum­ mam bonitatem creatoris et benefactoris, quam verbis et factis erga nos exhibuit. — Aliunde hæc exauditio con­ venit suis perfectionibus. (2) Ex parte hominis, qui, cum sit indigentissimus sub omni respectu, beneficia a Deo petere et accipere potest. (3) Ex parte objecti. Quod oratio petit ad ordinem supernaturalem vel naturalem pertinet, (a) Bona supernaturalia Deus homini concedit eodem modo ac statum super­ naturalem qui de facto datur, positis determinatis condi­ tionibus : quare merito de divina liberalitate quaeruntur. (b) Bona naturalia, quæ sunt vel spiritualia vel corporalia, a Deo tribui possunt sine naturalium legum mutatione aut destructione. Bona enim spiritualia non legi naturali sub­ jiciuntur. Bona autem corporalia·sunt aut ordinaria, aut extraordinaria. 1. Sed ordinaria, v. g., segetum abundantia, sanitas, proveniunt e concursu plurium causarum naturalium, quas Deus, per communem Providentiam, disponere potest ita ut ex earum consuetis ad invicem relationibus produ­ catur naturalis effectus in oratione petitus. 2. Quoad extraordinaria seu miraculosa, videbimus infra, agentes de miraculo (Cf. n. 309-313), quod Deus, praeter ordinem naturae, sed sine ejusdem mutatione aut destruc­ tione, sapientissime ea peragit. » 1 I 120 182. — IP Thesis. sophice certum. CAPUT II Oratio maxime convenit. Philo­ Ejus convenientia patet ex parte : i. Dei, 2. hominis. (i) Ex parte Dei. Etenim oratio est obsequium boni­ tati, misericordiæ, omnipotentiæ Dei, etc., præstitum et ejus extrinsecam gloriam maxime auget '. Nec dicatur : (a) Oratio divina immutabilitati adversatur, nam a Deo petit suorum consiliorum mutationem. — Resp. Nego. Nam “non propter hoc oramus ut divinam dispositionem immu­ temus, sed ut id impetremus quod Deus disposuit per orationes esse implendum ” ’. (b) Deus non indiget orationibus nostris, quæ sunt saltem inutiles. — Resp. Disting. Deus enim precibus non indiget : in quantum his nullo modo perficitur. C.; in quantum his non honoratur.' N. Licet enim Deus supplicationibus nostris opus non habeat, non ex hoc ab obligationibus nostris liberamur, quæ in ipsa rerum natura fundantur. Aliunde Deus, licet sibi sufficientissimus, jura sua non abdicat, imo quædam saltem nec abdicare potest; cum sit enim Supremus Dominus, non potest non exigere ut omnes creaturæ ipsi serviant. Quoad orationem vero, ut recte ait S. Thomas3 “non est necessarium nos Deo preces porrigere ut ei nostras indigentias vel desideria manifestemus, sed ut nos ipsi consideremus in his ad divinum auxilium esse recurrendum ”. (Cf. n. 161). 183. — (2) Ex parte hominis. Revera maxime con­ venit ut pauper et filius a divite et patre suo, bona petat quæ sibi necessaria sunt. Atqui mendici et filii sumus Dei ipsius in ordine naturali et supernatural!. Ergo. 184. — IIP Thesis. Oratio est necessaria. Philoso­ phice certum, theologice 'de fide. Hæc necessitas fundatur : 1. in jure Dei, 2. in humana infirmitate. (1) Jus Dei. Ab ipso Deo cuncta bona procedunt directe vel indirecte. Proinde Ipsi petere debemus res nobis neces­ sarias aut utiles ad finem nostrum obtinendum. (2) Humana infirmitas, (a) Eo major est orationis necessitas quo vividior est hominis indigentia, quæ gravior 1 “ Per orationem homo Deo reverentiam exhibet, in quantum scilicet ei se subjicit» et profitetur orando se eo indigere sicut auctore suorum bonorum”. Sunt. theoL' 2» 2«, q. 83, a. 3. — 3 IbicL —1 Sum. thiol.* l. c., a. 2. ad I. DE NECESSITATE RELIGIONIS 121 ex originali peccato exsurgit. Homo, propter debilitatem moralem qua laborat in hujus vitæ statu et obstacula quæ sive intra sive extra se invenit, certe auxilio indiget, quo finem suum attingere valeat; jamvero hominem qui pro­ priam sentit infirmitatem, ad Eum qui potest auxilium præstare, prudentia et sapientia jubent recurrere, praesertim quando agitur de legitima et obligatoria ordinatione ad ultimum finem. (b) Praeterea existentia originalis peccati est historicum factum T, ex quo sequitur moralis corruptio nostrae naturae. Sed, posita hac misera degradatione, oratio ut absolute necessaria apparet, (e) Quare Christus saepissime orationis praeceptum omnibus imponit 2. (3) Consensus populorum confirmat orationis necessitatem. Omnes enim gentes ad impetrandum Dei auxilium ora­ tiones eliciunt λ Sed haec unanimitas legitime significat orationem esse necessariam ; est enim certus testis alicujus veritatis, quæ facile ab hominibus percipitur et exprimitur atque magnum obtinet momentum. 185. — (4) Necessitas et Convenientia orationis comparatione declarantur. Jure naturæ parentibus reverentiam, gratitudinem et amorem exhibere tenemur; si forte eis injuriam attulerimus, eam cito reparare necessarium ducimus, et ab eis quæ nobis neces­ saria sunt confidenter petimus. Jamvero plus Deo quam paren­ tibus debemus : hi enim vitæ corporalis nostræ auctores sunt quidem, sed nonnisi instrumentaliter; dum Deus est principalis auctor vitæ tum animæ tum corporis; cui proinde major reverentia est certo manifestanda. Pariter si parentes assidua cura nos inco­ lumes a multis periculis servarunt, atque liberali educatione ad altiora nos evexerunt; nonne majora adhuc beneficia a divina Providentia accepimus, eique proinde majores gratias reddere tenemur? Si injuria parentibus inflicta, specialem impietatis characterem præ se fert, nisi cito sincera pænitentia reparetur, nonne majori diligentia compensari debet offensa Ei irrogata, qui speciali dilectione nos prosequitur? Tandem, quia Deus infinite potentior ac benignior parentibus est, nonne cum majore fiducia ad eum confugere debemus? 1 Rom.y 12 sq. ’ Matth., VI. 9; VII, 7; Luc.. XI, g-, Joan., XVI, 24; cf. Colos., IV, 2; Rom., XII, 12; I Petr., IV, 7. 3 F. Heiler, Das Gebet, München. 1922. SECTIO III DE REVELATIONE IN GENERE' 186,— Ojectum et divisio. Jam probatum est veram religionem homini necessariam esse. Ecclesia autem catholica, simul cum insignissimis orbis religionibus, contendit Deum docuisse seu revelavisse religionem per quam ipse vult honorari. Estne hæc affir­ matio fide digna? Præsens quæstio maximi est momenti : nam si Deus aliquam religionem necessariam revelaverit, hæc sola vera est et tenenda. Ante demonstrationem existentia Revelationis Christiana, exponemus, praesertim contra Rationalistas, plura de Reve­ latione in genere. In septem capitibus, declarabimus Revelationis 12 : i. natu­ ram, 2. possibilitatem et convenientiam, 3. necessitatem, 4. obli­ gationem, 5. notas seu criteria, 6. pracipuum critérium seu miraculum, 7. certitudinem. 187. — Conspectus generalis. De Revelatione in genere L De natura Revelationis. f Cap. Notio, species, origo. 1 D. B., Index, Cf. I*-Ir; Sum. theol., & 2®, q. 171-174, praesertim 173; J. Ottiger, Theolog. fundamentalis, p. 41-49; G. Wilmers, De Religione Revelata, n. 57-62; R. Garrigou-Lagrange, De Revelatione, L I, c. IV; H. van Laak, Instil, theol. fund. tr. II, p. 1-29; I. Casanova, Teoria de la Revelatio, Barcelona, 1907; J. Baierl, The Theory of Revelation, Rochester, 1927; S. Tromp, De Revelatione Christiana, Romæ, 1933, ad usum auditorum; J. Didiot, art. Révélation divine, in D. A., col. 1004 sq.; T. Spacil, Doctrina Orientis separati de revelatione, fide, dogmale; Romæ. ’ Apud S. Thomam, invenimus, in ejus variis operibus, fere integrum tractatum de Revelatione. Angelicus tractat in Summa theologica, de Revelationis pos­ sibilitate : 2* 2æ, q. 171-175; de ejus necessitate : 1, q. 1, a. i; 2’ 2æ, q. 2, a. 3-5; de credibilitate et credentitate fidei : 2* 2æ, q. 1, a. 4; q. 2, a. 9, 10; de motivis credibilitatis, speciatim de miraculo : 1, q. 105, no; de convenientia miraculi ad Revelationem : 2» 2æ, q. 178; 3, q. 43; de prophetia : 2* 2æ, q. 171 sq.; denique convenientiam singulorum mysteriorum cum nostris aspira­ tionibus describit, agendo de singulis mysteriis, etc. 9 CAPUT I - DE NATURA REVELATIONIS Cap. II. 123 De possibilitate ct convenientia Revelationis. Immediate, mediatæ, mysteriorum. Cap. HI. i. n. Cap· IV. Cap. V. VI. i. n. Cap· VII. Cap- De necessitate Revelationis. Quoad religionis naturalis veritates. Quoad supernaturales veritates. De obligatione Revelationis tenenda : eam acci­ piendi et inquirendi. De notis seu crileriis Revelationis. Natura, divisio, necessitas et valor apologeticus. De miraculo, præcipuo Revelationis criterio. De miraculo in genere. De quibusdam miraculis in specie. De certitudine quoad Revelationis factum. Certitudinis apologeticæ natura, necessitas, qua­ litates. CAPUT I DE NATURA REVELATIONIS 188. — Conspectus. i. Notio. Etymologica; — realis : sensu lato et stricto. 2. Sfecies. Ratione auctoris, modi, subjecti vel finis et objecti. 3. Origo et Supernaturalitas. Revelationis natura melius cognoscetur, exponendo ejus : i. notionem, 2. species, 3. originem et supernatnralitatem. L — De Notione Revelationis 189. — I. Definitio. i° Etymologica. Vi etymologice, Revelatio est remotio veli, seu ablatio velaminis quod rei visionem vel intelligentiam impedit; et proinde est manifestatio rei antea obscurce, occultce aut ignota. — Revelatio græce dicitur άποκάλυψις vel φανϊρωσις et etiam γνώσις, quæ verba in N. T. promiscue sumuntur. CAPUT I 124 190. — 2° Realis. (A) Sensu lato. Revelatio est veritatis ignotae mani­ festatio. Dicitur humana vel divina, prout res ab homine vel a Deo manifestatur. Deus autem suas perfectiones revelat duplici modo1 : (a) Naturaliter, scilicet per creaturas ex quibus ad divina attributa assurgit humana ratio23 : haec revelatio naturalis sola admittitur a Rationalises sed nunquam in theologia Revelatio simpliciter vocatur. (b) Supernaturaliter, i. e., modo qui naturae vires omnino transcendit et a libera Dei voluntate pendet. Porro Deus aliquam veritatem per seipsum sic manifestat : sive in sim­ plici mentis illustratione, ut fit in actuali gratia; sive in gloria caelesti, per claram essentiae divinæ visidhem; sive in proprie dicta et directa ad homines locutione. De * hac ultima Revelatione divina hic tantum agitur. 191.—(B) Sensu stricto. Revelatio divina supernaturalis sumi potest : i. active, i. e., pro actu revelandi, 2. passive, i. e., pro revelata veritate. (i) Revelatio active sumpta definitur : Manifestatio veri­ tatis a Deo eam attestante nobis facta per supernaturalem mentis illuminationem. Dicitur : 1. Manifestatio. docetur. Est actio proprie divina qua aliquid ' ‘I 2. Veritatis. Veritas revelata est una vel multiplex, naturaliter cognoscibilis vel non, atque ad religionem per­ tinens : ecce Revelationis objectum. 3. A Deo eam attestante. Hic est Revelationis auctor. Deus, gratiae et gloriae causa, per se vel per angelum aut hominem, testatur ipse veritatem aliquam quæ proinde propter Dei revelantis auctoritatem creditur. Igitur Reve­ latio est vere Dei locutio. 1 Quæ distinctio apparet : I. in Scriptura : Rom.9 Π, 14 sq.j / Cor., II, 10 sq.; Ephes., I, 17; Coloss., II, 2 sq.; 2. apud Scholasticos : Sum. thcol.. I, q. I, a. 1; 2a 2« j q. 2, a. 3; Cont. Gent., 1. I, c. 3-6. 3 Rom.y I, 19-20 DE NATURA REVELATIONIS 125 4. Nobis. Inter homines, sive unus, sive plures sive omnes sunt Revelationis subjectum. 5. Per supernaturalem mentis illuminationem. Hic indi­ catur Revelationis modus, quo convenientia inter duos conceptus in propositione præter naturales cognoscendi modos manifestatur. 192. — (2) Revelatio passive sumpta definiri potest : Doctrina vel complexus veritatum quas supernaturaliter Deus nobis manifestavit : v. g., Revelatio judaica, Christiana. Hæ veritates sunt : (a) vel naturales, quæ rationis viribus cognosci possunt : v. g., animæ spiritualitas, (b) vel supernatu rales, quæ nonnisi ex divina Revelatione percipiuntur : v. g., dogma Incarnationis. 193. — II. Scholion. Falsæ notiones Revelationis. (a) Rationalistæ quidam dicunt Revelationem esse tantum naturalem cognitionem de Deo et rebus religiosis \ (b) Semi-Rationalistæ (ita Hermes, Günther) contendunt Revelationem etiam supernaturalem nihil continere nisi quod ratione intelligi aut probari potest; sic ejus supernaturalitatem negant. (c) Subjectivistæ originem et notionem Revelationis ab interiori homine desumunt. Inter quos : 1. Kantius (f 1804) rejecit omnino religionem supernaturalem, sed retinet vocabulum Reve­ lationis, ad significandam vocem conscientia seu dictamen rationis practicæ*234. 2. Ejus discipulus Schleiermacher (t 1834) tenet Reve­ lationem consistere in conscientia nostrarum cum Infinito rela­ tionum. 3. Idem fere docet Ritschl (t 1899) nempe christianam religionem a Revelatione oriri in eo sensu quod Deus christianam educavit * . conscientiam 4. A. Sabatier (τ 1901) idem sic explicat : Religio primario consistit in quodam commercio cum Ente uni­ versali, præcipue per orationem. Revelatio autem est solum pro­ gressiva cognitio Dei intra conscientiam se manifestantis «. Ita Jouffroy *, A. Comte*, Littré*, cer *. 9 B. Jansen, La philosophic religieuse de Kant, Paris, 1934; p. 131-169. 3 Cf. Baldensperger *, La Théologie d'A. Ritschl, Lausanne, 1883. 4 A. Sabatier*, Esquisse d'une Philosophie de la Religion, Paris, 1897, P- 34*35- La révélation “consiste dans la création, l'épuration et la clarté progressive de la conscience de Dieu dans l’homme individuel et dans l’huma­ nité ”. Les Religions d'autorité et la Religion de Γesprit, 1903. — Idem fere tenent Stapfer *, Ménégoz * aliique. I 126 CAPUT I (d) Modemistæ notionem Revelationis agnosticam et subjectivistam tenent, et declarant quod “ Revelatio nihil aliud esse potuit quam acquisita ab homine suæ ad Deum relationis conscientia ”. Ita Revelatio identificatur quodammodo cum conscientia seu sensu religioso, qui ad Deum refertur; sed nulla externa Revelatio . admittitur * I Sic iterum Programma Modernistarum docens Revelationem esse quoddam verbum Dei intra mentem loquentis, quo nobis praebetur solum practica directio ad Deum colendum ejusque voluntatem implendam. Isti errores retinent Revelationis vocem sicut Catholici; sed ejus veram significationem adulterant, negantes sæpe Deum perso­ nalem, ordinem supernaturalem, Dei locutionem, atque docentes agnosticismum et merum naturalismum. II. — De Revelationis Speciebus 194. — Revelatio dividitur ex parte : i. auctoris, 2. modi, 3. subjecti vel finis, 4. objecti. (i) Ex parte auctoris. Revelatio est immediata, vel mediata, (a) Immediata fit quando Deus, sine legato humano, directe alicui homini veritatem manifestat per se vel per angelum : v. g., Revelatio Moysi, Prophetis et Apos­ tolis facta, (b) Mediata fit per interventum alterius hominis, qui, nomine Dei, aliis communicat veritates ipsi divinitus revelatas et dicitur Dei legatus : qualis est Reve­ latio, mediantibus Christo et Apostolis, nobis prædicata. 195. — (2) Ex parte modi. Revelatio est externa vel interna, (a) Externa dicitur quando Deus verbis, imagi­ nibus, signis externis veritatem docet : v. g., Revelatio Apos­ tolis a Christo nuntiata. — (b) Interna fit, si Deus in facul­ tates internas agit ad veritatem manifestandam. Interna vero dicitur intellectualis et imaginaliva. 1. Intellectualis ’ Hunc errorem exponit et damnat PiusX, in encyc. Pascendi, D. B,, 2075; 2145-2147; Decret. Lament., 2020, 2022, 2026. Cf. C. Pesch, op. cil., η. 150. — Ce qu’on appelle révélation n’a pu être que la conscience acquise par l’homme de son rapport avec Dieu “ Leur (des conceptions dogmatiques) forme native est une intuition surnaturelle et une expérience religieuse, non une considération abstraite, ou une définition systématique de leur objet ” Loisy *, Autour XL. 208. — PPars. Possibilis est. ™ Possibilis est mediata Revelatio, quæ non repugnat ex parte Dei et hominis. Atqui hoc habetur. Ergo. Non repugnat : (i) Ex parte Dei. Deo denegari nequit jus et potestatem quam homines’ habent absentibus per legatos et litteras loqui. Revera Deus potest immediatam Revelationem suo legato facere, ex dictis (Cf. n. 203) ; postea locutionem suam a legato dictam comprobare signis divinis authenticis, i. e., miraculis; denique eamdem locutionem sine corruptione servare, sua Providentia ordinaria vel extraordinaria mediante 12. (2) Ex parte hominis. Etenim mediata Revelatio non obstat : (a) Necessariæ certitudini quam Dei legatus præbere debet : nam humanum testimonium debitis vestitum qualitatibus et approbatum miraculis dat veram certitu­ dinem de Revelationis possessione a legato qui illud profert, (b) Æqualitati hominum. Talis æqualitas consistit in eo quod homines singuli a Deo creati, ad eumdem finem directi, per eamdem sanctitatis viam, cælum obtinere va­ lent; non vero in possessione earumdem qualitatum intel­ lectualium aut physicarum, ut patet, vel eorumdem supernaturalium donorum : v. g., Revelationis. Qui vero media­ tam Revelationem tantum accipiunt magnam sanctitatem non raro possident3. 209. — IIa Pars. Valde convenit. (i) Ex parte Dei. Revelatio mediata conformis est divinæ Providentiae, quæ leges unitatis et simplicitatis servat. 1 C. Vatican., De fide, can. 2; D. B., 1812; cf. 1789. 3 Sum. theol., 2* 2*, q. 2, a. 6. 3 Ad fusiorem hujus quaestionis solutionem, videre potes Censure de Z’Emile apud Migne, Theol. Cursus, II, p. 1136 sq. ’ DE POSSIBILITATE REVELATIONIS 133 (a) Unitatis. Quæ a Deo sunt, sapienter ordinata sunt *. Sic in ordine naturali voluit vitam, scientiam et virtutem a parentibus filiis communicari, et ita cunctos in societate multiplici vinculo inter se connecti. Pariter in ordine super­ natural^ qui naturalem imitatur, decet ut doctrina revelata non singulis immediate a Deo manifestetur, sed paucis tantum qui eamdem ceteris tuto transmittant Hoc doc­ trinæ vinculo spiritualis societas partim efformatur atque servatur. (b) Simplicitatis. i. Non solet Deus miracula sine ratione multiplicare. Atqui, si unicuique fieret immediata Revelatio, pro unoquoque multiplicanda essent Revelationis signa; ideoque semper et ubique miracula fierent. 2. Præterea Deus gubernat inferiores homines per supe­ riores qui sunt ipsius ministri. Ita Revelationem suam generi humano transmittit per legatos, qui ejus ministri sunt et quibus, in sua bonitate, cooperatorum suorum digni­ tatem communicat. (2) Ex parte hominis. Mediata Revelatio : (a) Respondet nostrœ natura docibili. Homo enim, cum sit naturaliter socialis et docilis, pronus est ad veritatem accipiendam ab aliis, quos scit doctiores aut divinitus inspiratos, ut constat ex religionum historia, quæ testatur Indos, Persas, Græcos, Romanos, Arabes, etc., Revelationi mediatæ libenter adhæsisse. (b) Securius nos ducit juxta Dei beneplacitum. Etenim Revelatio mediata certo discerni potest per signa externa seu miracula, quæ ejus divinam originem sigillant; et proinde a doctrinis privatis non divinis sapienter distingui. (c) Nos ab hallucinationibus et fanatismo preemunit. Nam in hypothesi immediatæ Revelationis pro singulis, via facile aperitur hallucinationi et actibus fanatisnii : multi enim, teste historia, suæ phantasiae fallacias pro divinis Revelationibus accipiunt et juxta eas agunt; nec unquam ab erroribus suis poterunt revocari, cum’ proprias opi­ niones pro Dei voce authentica habeant : (ut accidit in sectis : v. g., Anabaptistarum, quæ privatam inspirationem 'Z. ---------------------------------------------d-______________________________________________ _________ 1 Sunt, theol., I, q. 22, a.' 3; Cont. Gent., 1. Ill, c. 155. facilius vitantur. III. — De Mysteriorum Revelatione ’ Indicabitur mysteriorum : i. notio et divisio, 2. possi­ bilis Revelatio. i° De notione et divisione mysteriorum 210. — i° Definitio. (A) Etymologica. i. Mysterium, (græce μυστήριον), significat aliquid obscurum, absconditum vel ignotum. 2. Apud Paganos designabat illos ritus qui coram solis initiatis perficiebantur v. g., mysteria Mithræ, Eleusis. 3. Apud sacros auctores V. et N. Testamenti, indicat sive secreta in genere, sive secreta Dei, sive sacramenta quorum cognitio ad salutem requiritur; præsertim vero secretas Dei vias circa hominum salutem per Christum 3. I (B) Realis. (1) In sensu lato : (a) Mysterium in genere est veritas excedens nostrum intellectum. Quod fit : vel per accidens, v. g., ex defectu culturæ aut propositionis convenientis; vel per se, si objectum intrinsece vim rationis superat (b) In specie, mysterium late dictum designat : I. Veri­ tates quarum naturaliter cognoscere possumus vel existentiam tantum, vel essentiam tantum : v. g., leges scientificas, secreta cordium. ·73 2. Veritates quarum ratione essentia cognosci potest non vero existentia nisi ex divina Revelatione : v. g., Ecclesiæ infallibilitas. Hæc sunt mysteria theologica impro­ prie dicta. * Cf. Janssen, Histoire du peuple allemand, t. III-IV ; DD. Baudrillart, in Z>. T. C., t. I, çpl. 1128-1134. Quam thesim expositam invenies in opere M. Barres, La colline inspirée. ' D. B., Index Ib; 1795. ’79^ î 1816, 1817; Hurter, n. 3 sq. ; Schouppe, n. 85 sq. ; Garrigou-Lagrange, De Revelatione, 1. I, c. X ; L. Gondal, Mystère et Révélation, Paris, 1905 ; A. Michel, art. Mystère, in D. T. C. .i t** Ύ-1 DE POSSIBILITATE REVELATIONIS 135 211. — (2) In sensu stricto. (a) C. Vaticanum hæc docet : “ Divina mysteria suapte natura intellectum creatum sic excedunt ”, ut nisi revelata innotescere possint, quæque, “ etiam revelatione tradita et fide suscepta, quadam quasi caligine obvoluta manent” l. (b) Mysterium theologicum proprie dictum sic definitur : Veritas quam intellectus creatus nequit per se invenire, nec, etiam post ejus Revelationem, comprehendere et demonstrare intrinsece : v. g., mysterium Trinitatis. 212. — 20 Divisio. Mysteria dividuntur præsertim in naturalia et supernaturalia seu theologica. (a) Naturalia sunt veritates, quarum existentia nos latet, i. vel quia tantum non manifestantur : v. g., cogitationes internae; vel quia experientia eas attingere nequit : v. g., mirabilia in firmamento; 2. vel quarum existentia naturaliter cognoscitur, non vero essentia nisi imperfecte : v. g., natura vitæ vegetativæ aut animalis, corporum compositio, leges attractionis, etc.; item creatio ex nihilo, unio substantialis animae humanæ cum corpore, concordia libertatis humanae cum divina praescientia, etc. 2. 213. — (b) Mysteria supernaturalia seu theologica sunt duplicis ordinis : 1. Alia dicuntur secundi ordinis et sunt veritates quarum existentiam naturaliter detegere nequimus, sed quarum essentiam intelligere valemus, statim ac reve­ latae sunt : v. g., Ecclesiæ infallibilitas, suprema R. Ponti­ ficis auctoritas. 2. Alia vocantur primi ordirtis et sunt veritates ita intel­ lectum creatum superantes ut mens non possit earum existentiam naturaliter cognoscere, neque earum essentiam intrinsece intelligere etiam post Revelationem : v. g., Incar­ nationis mysterium. Hæc ultima tantum sunt mysteiia stricte et proprie dicta, de quibus hic agimus. 1 Sess. ΙΠ, cap. 4; D. B., 1795. ι79δ· ’ Pascal merito aiebat : “ La dernière démarche de la raison est de recon­ naître qu’il y a une foule de choses qui la dépassent H. Poincaré, in Pari­ siens! Academia dicebat : “ Quelque loin que la science pousse ses con­ quêtes, son domaine sera toujours limité; c’est tout le long de ses frontières que flotte le mystère; et plus ces frontières seront éloignées, plus elles seront étendues”. Μ 136 CAPUT II 214. — Scholia. (a) Errores. De mysteriis stricte dictis in genere : (a) Ratio­ naliste affirmant eorum impossibilitatem imo et repugnantiam, et sæpe ea erronee exponunt. (b) Semi'-Rationaliste, ut Günther, docent econtra omnia mysteria Christiana solis rationis viribus cognosci aut demonstrari posse. (b) Doctrina catholica. Ecclesia mysteriorum supernaturalium declarat naturam, possibilitatem, existentiam, ori­ ginem divinam, trans^endentiam relate ad omnem intellectum creatum, moriientum in Revelatione Christi* et catholico dogmate : quæ omnia, in theologiæ decursu, fusius evol­ vuntur ». 2’ De possibili revelatione mysteriorum 215. — Status quæstionis. (a) Errores. Rationaliste omni modo impugnant religiosum mysterium, cujus existentiam ut impossibilem negant vel quod pue­ rile, absurdum et rationi humanæ radicaliter oppositum æstimant. (b) Doctrina catholica. Ecclesia definit mysteria stricte sumpta, declarat ea existere et a Deo revelari, atque esse hominibus intelligibilia et perutilia etiam ad morales veri­ tates ordinis naturalis certo acquirendas, denique ad salutem necessaria 216. — Thesis. Mysteriorum Revelatio possibilis est et valde expedit. Philosophice certum, theologice de fide. Ecclesiae magisterium. C. Vaticanum definit : “ Si quis dixerit, in Revelatione, nulla vera et proprie dicta mysteria contineri; A. S.3. 217. — Ia Pars. Possibilis est. Possibilis est mysteriorum Revelatio quæ non repugnat ex parte : 1. Dei, 2. hominis, 3. mysterii revelati. Sed talis est hæc Revelatio. Ergo. I o Non repugnat : ■ (1) Ex parte Dei. Etenim mysteria existunt in Deo, atque a Deo cognosci et manifestari possunt, (a) Mysteria existunt in Deo. 1. In mundo finito, creato et visibili adsunt plurima mysteria. Ergo a fortiori in Deo increato et infi­ ll B., 1795, U96; 1816, 1818. —a D. B., 1671, 1673, U95. 1796, 1818. 1 C. I atican., Sess. III, De Fide et Ratione, can. 1 ; D. B., 1816: cf. 1807. JJ DE POSSIBILITATE REVELATIONIS 137 nito. 2. Præterea essentia divina, cum sit actus purus, gaudet infinita intelligibilitate, quare in infinitum excedit omnem creatum intellectum. 3. Aliunde Deum naturaliter cognoscimus nonnisi deficienti modo, scilicet per creaturas, quæ imperfecte divina attributa repraesentant et quas imper­ fecte novimus. Proinde in rebus divinis multa sunt quæ mentem nostram excedunt. (b) Cognoscit Deus hæc mysteria, siquidem illimitatam scientiam possidet. Aliunde in ipso, intelligere est esse : proinde totaliter comprehendit suam essentiam, vitam inti­ mam, suæ vitæ participationem et operationes, scilicet altissima religionis mysteria. (c) Ea manifestare potest. Sicut doctus indocto aliquam veritatem pro captu notam facit, ita Deus a fortiori mysteria sibi nota revelare valet, quantum homo potest ea intelligere, videlicet modo analogico. (Cf. n. 195, 198). 218. — (2) Ex parte hominis. Mysteriorum Revelatio non adversatur hominis intellectui aut voluntati, (a) Non intellectui. Etenim huic non contradicunt mysteria : 1. quatenus sunt veritates altioris ordinis, nam sæpe ratio existentiam veritatum quæ suum captum superant, probat; 2. vel quaternis recipiuntur in intellectu, siquidem Revela­ tiones in genere et speciatim mysteria analogicis concep­ tibus repræsentari possunt (Cf. n. 219); 3. vel quatenus demonstrationem non habent, quia, etiam in naturali ordine, plures sunt veritates indemonstrabiles. Aliunde mysterio revelato assentimus, quia Deus sciens et verax illud mani­ festavit. Sed talis assensus est omnino rationabilis et ideo non intellectui repugnans r. 1 Juxta plures doctrina immanentia defensores, nulla veritas mentem nostram ingredi potest quin postuletur ab alia quam prius percepimus. Ita praesertim E. Le Roy , * Dogmeet Critique^ Paris, 1907, p. 9-10 : “ Ainsi, aucune vérité n'entre jamais en nous que postulée par ce qui la précède à titre de complément plus ou moins nécessaire, comme un aliment qui, pour devenir nourriture effec­ tive, suppose chez celui qui la reçoit des dispositions et préparations préalables, à savoir l’appel de la faim et l’aptitude à digérer — Sed graviter errant, quia maxima latet æquivocatio sub illa voce “postuletur''. Equidem nulla veritas nobis ab extrinseco proponi potest, nisi jam in mente ideas habeamus per quas analogice saltem concipere valeamus sensum veritatis revelatæ. Sed minime requiritur ut veritas revelata cum prioribus ideis stricte connectatur, seu ab eis absolute exigatur. Satis est, si inter has et illam nulla sic contradictio. 138 CAPUT II (b) Nec voluntati. Humana enim voluntas jus habet imperandi intellectui ut tale revelatum mysterium accipiat, cum ratio ostendat hanc adhæsionem esse legitimam et pro morali vita pretiosissimam. 219. — (3) Ex parte mysterii revelati, (a) Mysterium enim non est contra rationem scilicet aliquid absurdum, inintelligibile, oppositum evidentibus principiis rationalibus; quod calumniose asserunt Rationalistæ 2 (b) Mysterium est tantum supra rationem 3, juxta definitionem prædictam (Cf. n. 213) : est indemonstrabile per naturalia argumenta, sive ante, sive post ipsius Revelationem ; incomprehensibile, i. e., ejus totalis veritas intima penetrari nequit ab intellectu creato. (C) Sed mysterium est omnino intelligibile, sive in se, sive quoad nos. I. In se : siquidem est manifestatio vitæ et activitatis Dei qui summe intelligibilis est. 2. Quoad nos: nam in Revelatione mysterium nobis proponitur intelligibili modo. Deus revelans conceptibus et verbis nostris natura­ libus utitur, ad exprimendum non directe, sed analogice, res divinas in mysterio contentas. Ita in Revelatione Trini­ tatis, Deus nostros sumit conceptus naturœ et persona, quorum sensus notus est, et nobis affirmat tres esse personas in una natura divina. Intelligimus aliquem nexum convenientiæ inter hujus propositionis terminos adesse. Credi­ mus rem sic esse, licet minime videamus cur et quomodo sit : inter hos conceptus non percipimus quidem convenientiam intrinsecam et positivam, sed nec ullam repugnantiam ; et denique propter auctoritatem Dei revelantis convenientiam existere rationabiliter confitemur .* Hinc C. Vaticanum, antequam declaret mysteria excedere omnem creatum intellectum, affirmat quod “ratio, fide illustrata, ‘ D. B., 163459., 1649, 1706. ’ Falsum est ergo, si stricte sumitur, illud effatum quod immerito Tertul­ liano tribuitur : “ Credo, quia absurdum ”, quasi motivum fidei esset ipsa absurditas. Sed recte dicitur, juxta Scripturam, multa esse stulta, inania, impossibilia apud homines, quæ eo magis sunt sapientia, possibilia, imo mira­ bilia apud Deum. — Quoad mentem Tertulliani, qui de morte Christi scripsit. P. L., t. II, 761 : “Prorsus credibile est, quia ineptum”, cf. Aâhémar d’Alès, La Théologie de Tertullien, Paris, 1905, p. 33-36; J. V. Bainvel, De vera religione, Paris, 1914, p. 163. — 3 D. B., 1671, 1795. 4 “Nimi» stultitiæ esset homo, si ea quæ divinitus revelantur falsa esse suspicaretur, ex hoc quod ratione investigari non possunt”. Cont. Gent,, 1. I DE POSSIBILITATE REVELATIONIS 139 aliquam, Deo dante, mysteriorum intelligentiam eamque fructuosis simam assequitur ”x. 220. — Ila Pars. Valde convenit. (1) Ex parte Dei. Revera evidens est Deum omniscium et infinitum cognoscere secreta, i. e., suæ essentiæ mysteria impervia omni creaturae. Aliunde convenit Deo optimo, fe’E' t ut se homini communicet inchoative in terris per Revela­ tionem, quam complebit visio beatifica in cælo. “ Pertinet - < ad rationem boni, ait S. Thomas, ut se aliis communicet. Unde ad rationem Summi Boni pertinet quod summo modo se communicet ”a. 221. — (2) Ex parte hominis, (a) Etenim rationi con­ sentaneum est credere magistro doctiori et probo, nobis proponenti rem quam intelligere non possumus; ergo a fortiori fidem adhibere Deo myster’a edocenti ’. (b) Praeterea mysteriorum Revelatio homini affert utili­ tatem intellectualem et moralem. i. Intellectualem. Etenim cognitio etiam imperfecta rerum altissimarum et præsertim Dei elevat et perficit rationem : “ De rebus nobilissimis, inquit Angelicus, quantumcumque imperfecta cognitio maximam animæ perfectionem confert. Et ideo, quamvis ea quæ supra rationem sunt ratio humana plane capere non possit, tamen multum sibi perfectionis acquiritur”4. Insuper negative ab erroribus de re morali et religiosa . mentem defendit; atque positive cognitionem nostram et theologiam illuminat, plurima dubia solvit et plura docet ex quibus melius etiam res haturales nobis innotescunt. 2. Moralem. Hæc Revelatio superbiam refrenat, rationis limites revocando; nobis præbet occasionem exercendi vir­ tutes : fidem, spem, religionem et gratitudinem; uno verbo, modo perfectiori hominem Deo conjungit s. 222. — Objectionum solutio. (1) Mysteria sunt rcvelabilia et simul incomprehensibilia : quod repugnat. — R. Mysteria revelari queunt, quia sunt inteliigibilia in se et quoad nos, ut constat ex dictis (Cf. n. 219). Possunt 1 C. Vatican., sess. Ill, cap. 4; D. B., 1796. — ’ Sum. theol., 3, q. I, a. I. * Cont. Gent., 1. I, c. 3. — 4 Cont. Gent., 1. I, c. 5. * Mazzella, De Religione et Ecclesia, n. H2. λ; - 140 CAPUT II — DE POSSIBILITATE REVELATIONIS autem esse simul intelligibilia, i. e., cognoscibilia vere; et simul incomprehensibilia, ita ut eorum intelligibilitas nec intrinsece nec adæquate perspiciatur. (2) Humana mens intelligit tantum per conceptus a creaturis desumptos. Atqui mysteria per hos conceptus percipi nequeunt. — R. Cone, major. Dist. minor. Conceptibus naturaliter acqui­ sitis mysteria non possunt intelligi cognitione propria, i. e., per species ipsius rei cognitæ. C. ; cognitione analogica, seu per creatarum rerum species quæ similitudinem quamdam habent cum mysterio cognoscendo. N. Hinc scribit S. Augustinus : “ Cre­ dimus Jesum natum de virgine quæ Maria vocatur. Quid sit autem virgo, quid sit nasci, et quid sit nomen proprium non credi­ mus, sed novimus ” .* (3) Mysteria, utpote veritates supernaturales, ab intellectu nostro naturali attingi nequeunt. — R. Nego. Intellectus enim suum objectum apprehendere potest. Atqui Deus, etiam' in suis mys­ teriis, excedit quidem objectum proprium, non autem objectum adeequatum intellectus nostri. Objectum proprium intellectus est quidem essentia rerum sensibilium; sed ejus objectum adeequatum est ens secundum totam suam latitudinem, proindeque etiam deitas in sua intima natura, dummodo tamen vis intellectus divino lumine corroboretur ’. 223. — Corollaria. (i) Possibilis est Revelatio ordinis supernaturalis in genere et veritatum supernaturalium in specie : mysteria enim sunt præcipuum hujus ordinis elementum et primariæ veritates superna­ turales. (2) Positivorum prezceptorum Revelatio. Hæc præcepta positiva non e natura, sed e libera positivaque Dei voluntate pendent : v. g., præcepta ritualia, etc. (a) Eorum Revelatio est possibilis : cum Deus sit omnium hominum Dominus, jure eis leges imponere potest, (b) Eadem Revelatio etiam convenit. Deus enim supre­ mus omnium creator, majori pollet auctoritate quam humani prin­ cipes; isti autem convenienter leges positivas condunt ut societatis bonum promoveatur. Ergo a fortiori Deus sapientissimus positivas leges statuit, tum ad supremum suum dominium vividius manifestandum, tum ad statuta legis naturalis, præsertim in iis quæ ad divinum cultum spectant, distinctius determinanda. Quod magis patebit ex modo dicendis, ubi de necessitate Revela‘ S. August, De Trinit. 1. VIII, c. 7. ’ Cf. Garrigou-Lagrange, op. cit., p. 212 sq., ubi erudite et late hanc difficultatem solvit. CAPUT III — DE NECESSITATE REVELATIONIS 141 tionis. (Cf. n. 232-243). (c) Imo, data elevatione ad supernaturalem ordinem, valde utilis et moraliter necessaria videtur Revelatio positivorum Dei præceptorum, sine quibus opera supernaturalia vix ægre adimplerentur et proinde fides ipsa deficeret Nec dicatur : Hujusmodi præcepta opprimunt humanam libertatem. — Resp. Hæc libertas justis legibus non læditur, sed dirigitur et ad majora acquirenda merita eo felicius juvatur quo Deus, statuendo præceptum, simul vires opportunas ad illud implendum voluntati affert. CAPUT 1Π De necessitate Revelationis 224. — Conspectus. De necessitate Revelationis. r. Quoad religionis naturalis i 2. Quoad supernaturales veri­ veritates. tates. Status quæstionis. Revelatio est necessaria. (a) non physice : constat directe et indirecte. (b) sed moraliter : pro­ batur argumento tum historico, tum psycho­ logico. Status quæstionis. (a) Revelatio est physice necessaria. (b) Revelatio est non neces­ saria, sed conveniens, extra ordinis supernaturalis hypothesim. Revelatio divina est non tantum possibilis et conveniens, sed etiam necessaria. De hac necessitate nunc agendum est et quæritur utrum Revelatio sit necessaria ad cognoscen­ dum : i. tum ipsas religionis naturalis veritates, 2. tum veritates supernatu rales. e 225. — Praenotiones. (i) Necessitatis notio et species. (a) Necessitas dicitur id vi cujus aliquid non potest non esse, (b) Theologi et philosophi distinguunt necessitatem : i. Absolutam, quæ fundatur in principiis intrinsecis rei : v. g., necesse est triangulum habere tres angulos duobus 142 CAPUT III rectis æquales. 2. Hypotheticam, quæ fundatur in ejus causis extrinsecis. — Hæc autem iterum dividitur in necessitatem physicam 1 seu strictam, in qua tale medium exigitur ut talis finis attingatur, e. g., necessitas cibi ad vivendum; et moralem 2 quæ consistit in maxima utilitate ad effectum producendum. — Necessitati stricta respondet impotentia physica, necessitati autem morali opponitur impotentia moralis ’. (2) Doctrina catholica summatim sic exponitur. Reve­ latio divina considerata : 1. quoad veritates religiosas ordinis naturalis, dicitur hypothetice necessaria non physice sed moraliter; 2. quoad veritates supernaturales, asseritur phy­ sice necessaria, sensu infra explicando. Unde duplex erit articulus *. · I ARTICULUS I De necessitate divinæ Revelationis quoad religionis naturalis veritates 226. — Status quæstionis. (A) Errores. De hac re sunt errores oppositi : 1. per excessum, 2. per defectum. (1) Per excessum. (a) Rationalistœ, v. g., Rousseau, Cousin, Jouffroy, J. Simon, P. Janet, necessitatem Revelationis omnino respuunt, asserentes tantam esse vim humanæ rationis ut, sine ullo auxilio extrinseco, ea omnia quæ ad reli­ gionem pertinent certo cognoscere physice atque moraliter valeat, (b) Evolutionists tenent continuo scientiæ progressu omnes veritates etiam religiosas ratione inveniri posse s. 1 Notetur hanc necessitatem physicam seu strictam vocari etiam absolutam in hypothetico ordine in quo existit (Cf. n. 232, 246). ’ Ne confundas hanc moralem necessitatem cum necessitate ethica. i. e., in ordine morum, quæ etiam moralis sæpe vocatur. 3 Sum. theol.. I, q. 82, a. 1. 4 S. Thom., Cont. Gent., 1. I. c. 4; Sum. theol.. I, q. I, a. 1 ; 2a 2æ, q. 2, a. 4; Garrigou-Lagrange, De Revelat.. 1. L c. XIII; Hooke, apud Migne. Theol. Curs.. t. II. p. 463 sq. ; Valsecchi, De Fundam, religionis. 1. II, c. i sq. ; Card. Dechamps, La Question Religieuse, t. I, c. 3 ; Bfugère, n. 21 sq. ; Jungmann, n. 90 sq. ; Mazzella, n. 114 sq. ; Lambrecht, p. 246 sq. ; Ottiger, p. 97 ; Hettinger, op. cit.. § 16-17 ; Hettinger-Bowden, op. cit.. ch. II, p. 44 sq.; Weiss, Apolog. du christ., t. I, 8· Conf., P- 337 sq. ; Gondal, Surnaturel. 1894, 1. Ill, p. 352 sq. ; Abbé de Broglie^ Les Fondements intellectuels de la Foi. 1905, p. 83-96. S D. B., 1705· DE NECESSITATE REVELATIONIS 143 (2) Per defectum. Traditionalistes et Fidsista, ex adverso, docent Revelationem esse absolute necessariam, quia humana ratio physice impotens est ad has veritates cognoscendas. Ita D. Huet, (t 1721), de Bonald (+ 1840), Bautain (t 1867), Ubaghs (t 1875), Ventura (t 1861), Bonnetty (t 1879) paucique alii. (B) Catholici hos excessus vitant, sequentes, juxta C. Vaticanum, doctrinam Ecclesiae traditionalem quam statim probamus. 227. — Thesis. Generi humano, in præsenti condi­ tione, ad cognoscendam expedite, firmiter et nullo admixto errore, summam veritatum rationalium reli­ gionem naturalem spectantium, Revelatio necessaria est non physice sed moraliter. Theologice certum. Explicatur. (a) Generi humano. Hæc necessitas affirmatur non de uno vel altero homine sapientissime in determinatis circumstantiis; sed de humana collectivitate, incapaci has veritates per seipsam omnibus docendi. (b) In præsenti conditione, i. e., quale nunc genus humanum existit, in statu naturæ lapsae et reparatae, cum infirmitate et passionibus, in quo Deus indigentiae nostrae occurrens naturalia auxilia non præbet. (c) Ad cognoscendum cum firma certitudine. Nunc agimus non de quacumque cognitione implicita, obscura vel conjecturali; sed de scientia certa, clara et omnibus obvia, qua indiget genus humanum ad vitam moralem incessanter regendam. 228. — (d) Summam veritatum. Sic designatur non una vel altera veritas religiosa, sed complexus illarum veri­ tatum quibus religio et virtutum exercitium reguntur. Prae­ cipuae sunt : cognitio Dei unius et providi, primi omnium rerum principii atque ultimi finis; immortalitas animae; summaque officiorum quæ homo implere debet erga Deum, proximum et seipsum. Religionem naturalem spectantium. Loquimur non de omni veritate naturali profana, vulgari aut scientifica; sed tantum de veritatibus ad vitam moralem naturalem necessariis. (e) Revelatio. Ad sublevandam hominis impotentiam relate ad harum veritatum cognitionem, Deus potuisset 144 CAPUT III auxilium naturale speciale adhibere; sed, de facto, generi humano suam Revelationem dedit. (f) Necessaria est non physice sed moraliter. Revelatio est necessaria in ordine praesenti modo hypothetico. Sine illa enim genus humanum potuisset physice sed non mo­ ral i ter summam religiosarum veritatum naturalium acqui­ rere. Quare Revelatio ad hunc finem obtinendum est necessaria : i. non physice, nam facultates nostræ non sunt intrinsece impares ad naturales cognitiones; 2. sed inoraliter, quia ratione difficultatum et obstaculorum externorum vel internorum, hæc cognitio religiosa propriis viribus acqui­ renda de facto plerisque impossibilis evadit ’. 229. — P Pars. Revelatio divina non est physice necessaria. Contra Traditionalistas et Fideistas. Ecclesiæ magisterium. C. Vaticanum (Cf. n. 232) * declarat has veritates rationi humana per se non impervias, et definit quod Dei existentia naturali rationis lumine certo cognosci potest2. Probatur : I. directe, 2. indirecte. 230. — (1) Directe, (a) Revera omnes veritates ad reli­ gionem naturalem spectantes intellectui nostro proportionantur : virtualiter enim continentur omnes in iis quæ recta ratio cognoscere potest de Deo et homine per creaturas, (b) Aliunde si Revelatio esset physice necessaria ad reli­ gionem naturalem servandam, esset debita humanæ naturæ titulo creationis, et proinde non esset vere supernaturalis. 231. — (2) Indirecte. Fideismus et Traditionalismus sunt rejiciendi. Etenim : (a) Sihi contradicunt, nam ponunt Revelationem homini physice necessariam seu exigitive debitam ad religionis naturalis cognitionem et simul docent eamdem esse supernaturalem seu stricte ei indebitam. (b) Adversantur experientia. Revera de facto, quidam philosophi gentiles de Deo et vita morali veritates separatim docuerunt, quas non acceperunt a Revelatione, sed solo lumine rationis invenerunt. * P. Synave, La radiation des vérités naturelles d'après S. Thomas, Paris, 1930. — 3 Sens. Ill, cag..*, De Revelat.; D. B., 1786, 1806. DE NECESSITATE REVELATIONIS 145 C) Falsa habent consectaria. His opinionibus positis, dicenclum est Deum insipienter hominem creasse carentem sufficientibus mediis ad ejus finem; Apologeticam esse omnino impossibilem, fidemque christianam carere præambulis ratione cognitis et probatis seu esse irrationabilem. 232. — *//' Pars. Revelatio divina est moraliter necessaria. Contra Rationalistas. Ecclesiæ magisterium. C. Vaticanum expresse declarat : “ Divince revelationi tribuendum ç7, ut ea quæ in rebus divinis humanæ rationi per se impervia non sunt, in præsenti quoque generis humani conditione ab omnibus expedite, firma certitudine et nullo admixto errore cognosci possint. Non hac tamen de causa revelatio absolute necessaria dicenda est ” ‘. Præterea dam­ navit Ecclesia errorem de rationis capacitate ad omnes veritates assequendas : prop. 4a Syllabi : “ Omnes religionis veritates ex nativa humante rationis vi derivant ” 1 2. 233. — Argumentum generale. Illud est moraliter necessarium, sine quo obstacula in ordinariis conditionibus de facto superari non possunt ad finem obtinendum. Atqui sine Revelatione, genus huma­ num modo certo, facili et omnibus obvio, complexum veritatum religiosarum naturalium cognoscere nequit. Ergo. — Minor affirmat moralem impotentiam generis humani relate ad summam religiosæ veritatis acquirendam. Et probatur testimonio historice et psychologice ; nempe argumento : i. historico, 2. psychologico. i° Historicum argumentum 234. — Populi et philosophi, absque Revelatione, turpiter erraverunt circa religionem naturalem. Homini est moraliter impossibilis acquisitio veritatis quæ nunquam obtenta fuit. Porro omnes populi, imo et philosophi antiqui et moderni, Revelatione destituti, cognoscere vel servare non potuerunt veritates religionis naturalis. Quod historicis factis demonstratur. 1 ('. Vatican., sess. Ill, cap. 2; D. B., 17S5, 1808. - D. B., 1704. 146 CAPUT III 235. —(A Populi etiam excultissimi in multos et pes­ simos errores speculativos et practices cirea naturalem reli­ gionem lapsi sunt. Historice constat1 apud paganos, etiam Graecos Romanosque, qui aliunde scientiis et artibus floruerunt, gravis­ simos viguisse errores de religione et speciatim de Deo, homine et moralitate. (a) Imprimis notio divinitatis apud multos turpiter deformata fuit; polytheismus, vel dualismiis (seu doctrina de duobus princi­ piis), aut idololatria per universum fere orbem grassata est : astra, plantæ, bruta et varia simulacra tamquam numina adorata sunt, et hodie etiam apud barbaras Africæ et Oceaniæ tribus adorantur ’. Notandum est insuper eo magis divinitatis notionem depravatam fuisse, quo populi a primæva religione remotiores erant. Præterea diis multa vitia et cupiditates tribuebantur, ita ut patroni vide­ rentur esse turpissimorum criminum, videlicet ebrietatis, raptus, adulterii, incestus, crudelitatis, invidiae, furti, mendacii etc. 3. 236. — (b) Cultus diis redditus in crudelitatem et licentiam sæpe abiit : interdum humana sacrificia offerebantur ad eos pla­ candos, sæpe obscenæ effigies in ipsis templis exponebantur, et in quibusdam festis (Saturnalibus, Lupercalibus, etc.) pudoris leges publice violabantur *. De cultu autem interiore persolvendo pauci admodum cogitabant; nam, ut ait Cotta apud Ciceronem * 45, “quis, quod bonus vir esset, gratias diis egit unquam? ” 237. — (C) Dignitas hominis non satis agnita fuit : imperfecta quædam caritas quoad proximos quidem colebatur; sed ut proximi habebantur ii solum qui communis patriæ juribus consociabantur; ceteri ut hostes vel servi habebantur. Immortalitatem animez ’· Abbé de Broglie, Les fondements intellectuels de la foi chrétienne, p· 83-90. - Hinc lepide Horatius, I. I, Sat. 8 : “ Olim truncus erain hculnus. inutile lignum ; Cum falier, incertus scammum faceretne Priapum, Maluit esse deum. Deus inde ego J ILvc apud Homerum et Virgilium passim referuntur. Cf. Terent, Eun., act. Ill; Cicero, De Nat. dear., 1. II, 24 sq. ; S. August, De Civit. Dei, 1. VI, c. 9; P. L., XLI. 187; Arnobius, Adversus Gentes, 1. IV, c. 18 sq.; /*. V, 1037 sq. Hinc Ovidius, Trist., 1. II, vetabat ne puellæ templa Jovis ingrederentur, ne forte discerent ‘‘quam multas matres fecerit ille deus’?. 4 Dionysius Halicam., 1. I; Macrobius, Satunial., 1. I, c. 7 sq. ; Lucianus, Dialog, de sacrificiis; S. August., of>. cit., 1. VII, c. 21; P. L., XLI, 210; Lactantius, Divin. Institut., 1. I, c. 21; P. L., VI. p. 230 sq. • De Natur. deor.* I. III, c. 36. DE NECESSITATE REVELATIONIS 147 pleriqiie vel negabant vel in dubium revocabant; Plato ipse, qui tam præclara scripsit, de immortalitate animæ dubitabat . * Qui autem animas immortales esse putabant, futuram vitam etiam bonis satis injucundam esse tenebant 238. — (d) Ex his falsis principiis circa Deum et hominem prava consectaria circa mores logice sequebantur. Plato ipse uxorum communitatem commendabat, vagosque concubitus per­ mittebat, imo et infantium expositionem 3· ebrietatem quidem damnat, sed non in festis Bacchi. Aristoteles turpes et lascivas deorum imagines in templis depictas excusat; fornicatio inter vitia non recensebatur, et peccata contra naturam sat communia erant, ita ut testimonio paganorum scriptorum comprobari possint quæ Apostolus scribit : “ Nam feminæ eorum immutaverunt naturalem usum in eum usum qui est contra naturam; similiter autem et masculi, relicto naturali usu feminæ, exarserunt in desideriis suis in invicem, masculi in masculos turpitudinem operantes... reple­ tos omni iniquitate, malitia, fornicatione, avaritia, nequitia, plenos invidia, homicidio, contentione, dolo, malignitate, susur­ rones. .. < ”. 239. — (B) Illustrissimi philosophi tum antiqui, tum moderni, absque Revelatione, his populorum erroribus mederi non potuerunt. 1 Plato, Apolog Socrat., n. 37; Phedo. = Cf. J. Girard, Le sentiment religieux en Grèce. Paris, 1879, 1. II, c. 5, р. 247 sq. ; Fustel de Coulanges, La Cité Antique, 1. I, c. 1; A.-J. Festugière, L'idéal religieux des Grecs et Γ Evangile, Paris, 1932. 3 Quæ omnia et nostris temporibus in regionibus non Christianis inveniuntur. Sic scribebat missionarius tempore famis quæ anno 1920 Sinam depopulabatur : “ On meurt de faim, on s'empoisonne, on se pend, on vend les femmes et les filles, on jette les enfants. C’est triste, un pays non chrétien Etudes, 20 avril 1921, p. 216. 4 Ronï., I, 26, sq. — Revera legitur apud Ciceronem, I)e Nat. deor., 1. I, с. 28 : “ Deinde nobis, qui concedentibus philosophis antiquis, adolescentulis delectamur, etiam vitia sæpe jucunda sunt”. Cf. Aul. Geli., 1. XVIII, c. 2; XIX, c. 2; Plutarch., De liberis educandis, circa finem opusculi. Circa inores Romanorum scribit Sallustius, Bell, catilin., c. 12-13 : “Ex divitiis juventutem luxuria atque avaritia cum superbia invasere : rapere, consumere, sua parvi pendere, aliena cupere, pudorem, pudicitiam, divina atque humana promiscua, nil pensi neque moderati habere... sed libido stupri, ganeæ, ceterique cultus non minor incesserat. Viri pati muliebria, mulieres pudicitiam in propatulo habere... ” Cf. Epictetus, Enchirid., c. 47; Tertull., Apologet., c. 15; P. L., i, 357-363; Lactant., op. cit., 1. V, occ. 6, 18 etc. ; Dollinger, Heidentum und Judentum, 1857, anglice et gallice redditum; G. Boissier, Cicéron et ses amis, Paris, 1874, p. 167 sq. ; Abbé de Broglie, La Morale sans Dieu, Paris, 1886, p. 13 sq. 148 CAPUT III (1) Antiqui philosophi. Licet, apud paganos, philosophi sapientiæ studuerint, sectasque eflbrmaverint, populis ad verum Dei cultum adducendis impares fuerunt. Revera nec potuerunt, nec voluerunt plebem edocere naturalem religionem. (a) Non potuerunt, tum propter defectum scientia, tum propter defectum auctoritatis. 1. Deerat scientia. Nullus est enim philosophus qui sum­ mam veritatum necessariam ad rectam vitæ institutionem absque erroris admixtione collegerit; siquidem omnes materiæ æternitatem tenuerunt, nec ullus clare mundi creationem docuit. De multis etiam valde necessariis, v. g., de natura Dei et animæ immorta­ litate, dubitarunt Præterea etiam illustrissimi inter eos in tur­ pissimos errores practicos lapsi sunt, ut jam supra de Platone, Aristotele aliisque notavimus. Et jure Cicero aiebat : “ Nihil tam absurde dici potest, quod non dicitur ab aliquo philosophorum ” 2. Deerat auctoritas ad veritatem suadendam. Id enim præstare non potuerunt : argumentorum vi, cum via hujusmodi nimis longa et difficilis sit; neque propria auctoritate, nam quæ philosophorum apud plebem auctoritas religiosa vel profana esse potuit? Inter se perpetuo divisi, de omni re litigabant : alii asserebant unum, alii innumerabiles esse mundos; alii immortales esse animas, alii mortales, alii hominum animas revolvi in bestias 3. Sed etiamsi consensissent, auctoritate tamen caruissent, quia eorum exempla cum doctrina consona minime erant, teste ipso Cicerone4. Jamvero qui docent tantum nec faciunt, parvipenduntur; nam verba movent, exempla trahunt. j 3. Tandem præcepta vim fere nullam habent nisi sufficienti sanctione muniantur : porro cum ipsi philosophi de divinitate ipsa et immortalitate animæ dubitarent, qua sanctione leges firmare potuissent? \Ad rem Tullius, De Nat. deor., 1. I, c. 1 : “ Plerique deos esse dixerunt; dubitare se Protagoras; nullos esse omnino- Diagoras Melius et Theodorus Cyrenaicus putaverunt. Qui vero deos esse dixerunt, tanta sunt in varietate ac dissensione, ut eorum molestum sit dinumerare sententias. Nam et de figuris deorum, et de locis atque sedibus et actione vitæ multa dicuntur; deque his summa philosophorum dissensione certatur; quod vero maxime rem causam­ que continet, utrum nihil agant, nihil moliantur, omni hyatione et administratione rerum vacent, an contra ab his et a principio omnia facta et constituta sint, et ad infinitum tempus regantur atque moveantur, imprimisque magna dis­ sensio est”. — Cf. August, De Civit. Dei, I. XVIII, c. 41 ; P. L., XLI, 601 ; Lactant, op. cit., 1. VII, c. 7. 3 Cicero, De divinat., 1. II, c. 58. 3 Cf. S. August, op. dt., 1. XVIII, C. 41; P.,L., XLI, 601. t. VI, p. 395. DE NECESSITATE REVELATIONIS 149 240. — (b) Noluerunt efficaciter omnes religiosas veritates 1 docere. Sacerdotes gentiles ubique fere terrarum secretas doc­ trinas tenebant, quas, vix initiatis, nullomodo autem profanis manifestabant. Plerique autem philosophi profanum vulgus des­ piciebant *, ac paucissimis contenti discipulis, opera sua stilo ad popularem mentem minime accommodato scribebant; immo uno ore clamabant multa esse vera quæ a plebe ignorari expediat, et in iis quæ ad religionem spectant nihil es^e immutandum. Hinc sapientissimi, ut Socrates ’, Plato, Cicero, Seneca, licet privatim deos irriderent, publice tamen colebant. Ita Socrates morti proximus amicos rogavit ut Esculapio gallum, quem voverat, pro se immolarent; pariter Plato falsam patriæ religionem retinendam esse docebats; nec aliter censebat Cicero, qui, licet jiictum Catonis approbaret, videlicet mirari se quod non rideret âruspe^aruspicem cum videret* 34*, scribebat tamen 5 : “ A Patribus acceptos deos placuit coli... illud ex institutis pontificum et aruspicum non mutandum est, quibus hostiis immolandum cuique deo”. 241. — (2) Moderni philosophi increduli majori auctori­ tate quam antiqui non gaudent, (a) Scientiam sufficientem non habent. Ipsi enim turpissimos errores profitentur : scepticismum renovarunt D. Hume et Bayle; pantheismum, Spinoza, Fichte, Schelling, Hegel, Vacherot; subjectivismum docuit Kant; materialismum et positivismum vel agnosticismum propugnant philosophi non pauci, quales sunt Büchner, Huxley, H. Spencer, A. Fouillée, M. Guyau. H inc ethicæ fundamenta evertuntur 67 , imo a quibusdam nega­ tur ipsa notio officii 7. — Neque naturales disciplinae, quæ ’ Ita inter alios scribebat Cicero, Tuscul., 1. II, c. 1 : “ Est enim philosophia paucis contenta judicibus, multitudinem consulto ipsa fugiens, eique ipsi et suspecta et invisa”. Horatius autem, Od., III, 1 : “Odi profanum vulgus et arceo”. Cf. Hooke, Religionis naturalis et revelata principia, ed. Aligne, p. 482. ’ “ La plus émouvante leçon de la sagesse antique, c’est qu’elle aboutit à l’échec”. A. J. Festugière, Socrate, Paris, 1935, p. 180. 3 Plato, De Republica, 1. IV. 4 Cicero, De Divin., 1. II, c. 24. — s Id., De Leg., 1. II. 6 Cf. Spencer *, The Principles of Ethics, The Principles of Sociology', A. Fouillée*, Critique des Systèmes de Morale contemporains, 3a ed., Paris, 1893; Guyau *, L’Irréligion de ΓAvenir, &■ ed., Paris, 1896; La morale Anglaise contemporaine, 3’ ed., Paris, 1895; Esquisse d'une morale sans obligation ni sanction, 4a ed., Paris, 1896. 7 Sic Lévy Brühl *, La Science des Moeurs, Paris, 1904, ubi contendit inorum scientiam non consistere in exponendis et inculcandis officiis, sed solum in describendo mores quales existunt. Ita Durkheim *, in variis libris (Cf. n. 14’)· y f 150 CAPUT III nomine scientia simpliciter decorantur, hominem moralem beatumque efficere valent, ut jam dictum est (Cf. n. 152, 155). Hinc multi eorum, qui in scientiis animi pacem et satisfa­ ctionem quæsierant, mox agnoverunt se deceptos fuisse ». Ergo neque scientia humani ingenii erroribus, in re ad mores vel religionem spectante, mederi potest 123. (b) Incapaces sunt etiamsi eam noverint, efficaciter veram doctrinam prædicare inter populos, ex defectu consensionis, conformitatis actionum cum doctrina, persuasionis, zeli et etiam auctoritatis. Constat igitur ex innumeris factis, humanum genus sine Revelatione, nunquam moraliter potuisse cognoscere sum­ mam veritatum ad rectam vitæ ordinationem. 2° Psychologicum argumentum. 242. — Genus humanum, spectatis psychologicis ejus conditionibus, moraliter non potest cognoscere summam veritatum religiosarum naturalium. Illud est moraliter impossibile quod, licet in se fieri queat, tamen ratione circumstantiarum et obstaculorum, non attingitur. Atqui, juxta psychologicam experientiam, humanum genus versatur in hac impossibilitate quoad notitiam religiosarum veritatum. Ergo. Etenim ut illas veritates homo moraliter posset compa­ rare, necesse esset ut : (a) ea fulgerent evidentia quæ omnium etiam rudium captui sit accommodata : nam et ipsi finem suum consequi debent; (b) hæc evidentia expe­ dite, sine mora percipi possit : vita enim brevis est, nec tota 1 Ipsi Rationalistæ fatentor rationem, etiam rite excultam, veritatem sine erro-. ris admixtione attingere non posse : V. Cousin, Histoire générale de la Philo­ sophiey Paris, 1863, p. 21. — Revera moderni philosophi fatentur se solvere non posse problemata maximi momenti, v. g., originem mundi, cum, inquiunt, mundus possit esse vel a se existens, vel a se productus, vel ab alio creatus. H. Spencer *, First Principies. p. 30. Merito igitur concludit Balfour *, op. cit.. p. 165, humanum genus, etiam in statu hodiernae civilisationis, a philosophis modernis recte vivendum non posse instrui, proindeque ad altiora principia, seu ad religionem supra-humanam esse recurrendum. 3 Multos hodie esse, etiam inter acatholicos, qui ita sentiunt, constat ex testimoniis quæ collegit DD. Baunard, Espérance. Paris, 1891. Cf. Brunetière, Questions actuelles. Paris, 1907, p. 3-47; E. Boutroux ·, Science et Religion. Paris, 1908, p. 228-268; G. J. Romanes·, Thoughts on Religion, V * ·. I I ) DE NECESSITATE REVELATIONIS 151 in speculativa veritatis inquisitione consumi debet ; (c) fa­ cile graves saltem errores excluderentur : nam si graves hac de re admittantur errores, via ad finem tuta non erit. 243. — Atqui præfatæ religiosæ veritates his qualitati­ bus carent. (1) Non fulgent evidentia omnibus accommodata. Nam, ut arguit S. THOMAS1, multi ab earum notitia impediuntur tribus de causis : (a) propter defectum ingenii ; quidam enim, propter complexionis indispositionem, seu propter corporis et • cerebri infirmitatem, ex qua multi naturaliter sunt indispo­ siti ad sciendum, nec possunt summum gradum humanæ cognitionis attingere, qui in cognoscendo Deum consistit; (b) propter defectum temporis ; quidam videlicet impediun­ tur necessitate rei familiaris, quatenus oportet plerosque homines temporalibus administrandis insistere, nec studio vacare posse necessario ad Dei cognitionem adipiscendam; (c) propter defectum industrianam quidam impediuntur pigritia; ad cognitionem enim eorum quæ de Deo ratio investigare potest, multa praecognoscere oportet quæ ad metaphysicam pertinent; sic ergo nonnisi cum magno labore ad prædictæ veritatis possessionem perveniri potest; quem quidem laborem pauci subire volunt. (2) Evidentia earum sine mora percipi nequit. Etenim ratio individua sibi relicta nonnisi post longum tempus hanc evidentiam obtinebit : (a) tum propter hujusmodi veritatum profunditatem, complexitatem et multiplicitatem, ad quas capiendas, per viam rationis, nonnisi post longum exercitium intellectus humanus idoneus invenitur; (b) tum propter hoc quod, tempore juventutis^ dum diversis motibus passionum anima fluctuat, non est apta ad tam altae veritatis cognitio­ nem, sed in quiescendo fit prudens et sciens. Remaneret igitur genus humanum, sine Revelatione, in maximis igno­ rantiae tenebris, cum Dei cognitio nonnisi paucis, et quidem post longum tempus proveniret. * S. Thom. Coni. Gent., 1. I, c. 4, cujus verba fere ad litteram retulimus; Sum. theol., I., q. I. a. i; 2» 2æ, q. 2, a. 4. Cf. Zigliara, Propoedeut.. ed. 3·, 1890, p. 168; Monsabré, Introd. au Dogme Cathol., 6· Confér., vol. I, ρ. 169 sq. Idem fere argumentum exponit A. de Tocqueville, De la Démocratie en Amérique, t. Ill, p. I, c. c. 152 CAPUT III (3) Evidentia earum graves errores non excluderet. Ratio enim sola vix veritates hujusmodi attingere potest sine gravium errorum admixtione aut saltem formidine ; nam investigationi rationis humanæ plerumque falsitas admisce­ tur propter debilitatem intellectus nostri in judicando, et phantasmatum aut prajudiciorum permixtionem. Et ideo multi in dubitatione remanerent circa ea quæ sunt verissime etiam demonstrata, propterea quod vim demonstrationis ignorarent, et præcipue viderent a diversis, qui sapientes dicuntur, diversa doceri. Inter multa etiam vera, quæ demonstrantur, immiscetur aliquando aliquid falsum, quod non demonstratur, sed aliqua probabili vel sophistica ratione suadetur. Jamvero multi, inter eos præsertim qui dialecticæ non studuerunt, vix possunt expedite argumentum a sophis­ mate distinguere. 244. — Conclusio generalis. (1) Certo genus humanum, in præsenti statu, moraliter incapax est ita summam veritatum naturalium acquirendi et servandi, ut vita honesta dirigatur secure ad ultimum finem ; et nullum subsidium humanum huic infirmitati præbuit unquam sufficiens remedium. (2) Ex præcedenti facto concludere licet : (a) Deus ad hanc impotentiam sublevandam, hominibus dedit aliquod speciale auxilium; siquidem ejus Providentia in necessariis non deficit, (b) Revelatio divina est valde probabiliter illud auxilium. Nam, in conditione præsenti, homo a Deo auxilia naturalia specialia non accepit. Insuper vix alius modus, (aliunde historice exclusus), nostræ infirmitati succurrendi (utputa virium intellectus et voluntatis incrementum) possi­ bilis est; nam pro quocumque homine interventionem Dei specialem postularet. Jamvero Deus inutilia facere non solet. — De facto, Deus suam Revelationem solam revera humano generi præbuit, ut infra statuetur (Cf. n. 409). Ergo, positis his omnibus circumstantiis, Revelatio divina merito dicitur moraliter necessaria. DE NECESSITATE REVELATIONIS 153 ARTICULUS II De necessitate divinæ Revelationis quoad supernaturales veritates. Cum apologeta ad religionem christiano-catholicam nos perducere intendat, agere etiam oportet de necessitate Revelationis quoad supernaturales veritates, qtfæ conti­ nent facta historica, dogmata, institutiones positivas et præsertim mysteria. Quæritur utrum Revelatio sit neces­ saria ad hæc cognoscenda : 1. sive in hypothesi elevationis nostrce ad ordinem supernaturalem, 2. sive extra hanc hypothesim. 245. — Status quæstionis. (1) Errores. In duas classes dividi possunt : (a) Alii ut : i. Rationalistic omne supernaturale strictum negantes, conse­ quenter Revelationis necessitatem impugnant. 2. Semi-Rationalista docent hominem “ ex se ad omnis veri et boni possessionem jugi profectu pertingere posse et debere ”, etiamsi agatur de cognitione et perfectione, quæ naturalem potentiam superentx. i K (b) Baianista et JansenÎstce affirmant econtra Revelationem veritatum supernaturalium esse, in ordine præsenti, stricte vel saltem moraliter necessariam. (2) Doctrina catholica. In hypothesi elevationis homi­ num ad ordinem supernaturalem, Revelatio est universaliter, absolute et physice necessaria; extra hanc hypothesim, non est necessaria, sed conveniens tantum. Unde duplex erit propositio. 246. — Thesis Ia. Revelatio divina est physice necessaria ad supernaturales veritates cognoscendas. Philosophice certum, theologice de fide. Ecclesiae magisterium. C. Vaticanum docet : “ Revelatio absolute necessaria dicenda est quia Deus ex infinita bonitate sua ordinavit hominem ad finem supernaturalem ” 2 ’ C. Vatican.. Sess. III, De Revelat., can. 3; D. B., 1808. a C. Vatican., Sess. Ill, cap. 2; D. B., 1786, 1816. s; ■ y 154 CAPUT III 247. — Probatur ex parte : i. hominis, 2. Dei. ka) Ex parte hominis. Revelatio est physice necessaria, si homo est physice incapax supernaturales veritates acqui­ rendi. Atqui res ita se habet. Etenim ratio humana phy­ sice assequi potest tantum veritates suæ naturæ intrinsece proportionatas, sicut oculus videre potest solummodo colo­ ratum objectum. Porro veritates supernaturales ut tales superant essentiam et facultates naturæ creatæ. Proinde ad harum veritatum cognitionem in homine absolute requi­ ritur Revelatio divina ‘. — Aliunde fides supernaturalis omnibus est absolute necessaria ad salutem. Porro fides necessario supponit divinam Revelationem in qua fundatur. (b) Ex parte Dei. Res quæ pendent a libera Dei volun­ tate et alia quæ vitam ipsius spectant, sine divina manifes­ tatione a creatura cognosci nequeunt. Sed elevatio hominis ad ordinem supernaturalem continet multa a libero Dei decreto procedentia : v. g., sacramenta, et alia quæ referuntur ad divinitatem tum in seipsam; v. g., Trinitatem, tum in ipsius relationes ad hominem, v. g., sanctificationem per gratiam. Ergo hæc omnia, absque divina Revelatione, cognosci non possunt. 248. — Thesis *11 . Revelatio divina dici potest non necessaria, sed tantum conveniens, extra hypothesim ordinis supernaturalis. (1) Non est necessaria physice et moraliter : (2l) Non physice : Nam Revelationis stricta necessitas deducitur tantum ex supematuralitate ordinis ad quem homo elevatur et quem propriis viribus attingere nequit. Sed in assertione agitur de homine extra hanc hypothesim posito, (b) Non moraliter : Quia, in ordine mere naturali, Deus naturalia auxilia sufficientia generi humano daret. 249. (2) Sed est conveniens. Revelatio fruitur nega­ tiva convenientia, ejusdem generis ac elevatio ad ordinem supernaturalem, cujus est pars præcipua ’. Porro hæc mira­ bilis elevatio convenit ex parte : I. Dei, 2. hominis. (a) Ex parte Dei. Summo bono, scilicet Deo, convenit quod sese communicet creaturis secundum id quod est sibi 1 Sum. theol.f I, q. I» a. I. - Cf. dicta de mysteriorum revelandorum convenientia (Cf. n, 220-222). DE NECESSITATE REVELATIONIS 155 magis intimum. Atqui quod est Deo magis intimum est sua natura divina. Ergo convenit Deo ut nobis communicet participationem suæ naturæ divinae, seu suæ vitæ intimæ supernaturalis. (b) Ex parte hominis. Elevatio sine qua satiari nequit nostrum desiderium naturale, etsi conditionatum et inefficax, est nobis conveniens simul et gratuita. Atqui sine eleva­ tione ad finem supernaturalem satiari nequit nostrum desi­ derium naturale, conditionale et inefficax videndiJDeum ut in se est. Ergo elevatio hominis ad finem supernaturalem est conveniens et simul gratuita. — Quod melius patebit ex dicendis de hominis desiderio videndi Deum. (Cf. n. 251). 250. — Conclusio generalis. Revelatio vere nobis moraliter necessaria dici potest ad veritates religionis natu­ ralis certo ac tuto cognoscendas. Quoad autem veritates supernaturales et praecepta Dei positiva, est absolute neces­ saria; aliunde quamdam ipsius convenientiam novimus. Et sic ducitur mens nostra ad Revelationem quaerendam et amplectendam et via paratur ejus historiae demonstrationi. 251. — Scholion. De hominis desiderio videndi Deum ut in se est. (a) Existentia ejus a S. THOMA pluries affirmatur T. De mente Angelici Doctoris multum disputatur, plerique Thomistæ eam sic declarant, (b) Possibilitas et actualis origo hujus desiderii desumitur ex naturali desiderio quod habemus videndi causam, visis effectibus. “ Inest, inquit Angelicus, homini naturale desiderium cognoscendi causam cum intuetur effectum... Et ideo remanet naturaliter homini desiderium, cum cognoscit effectum, et scit eum habere causam, ut etiam sciat de causa quid est; et illud desiderium est admirationis et causât inquisitionem ”1 2. (c) Tale autem desiderium videndi Deum pro objecto habet non Trinitatem personarum, sed tantum unam Dei naturam, cum sequatur cognitionem naturalem de Deo. (d) Dotibus gaudet sequentibus. Est : 1. elicitum, non innatum, quia ex cognitione effectuum primæ causæ oritur; 1 S. Thom., Sum* theoL, i, q. 12, a. i; la2æ, q. 3, a. 8; Cont. Gent., HI, c. 50 ; Quodl., VIL a. 2; De Ierit., q. S, a. I, etc. L. Billot, De Deo uno et trino, Romæ, 1902, p. 138 sq. ; Garrigou-Lagrange, op. cit p. 3S4-39S. — 2 Sum. theol V Si#* CAPUT IV 156 2. conditionale sen hypotheticum : sic exprimi potest : vellem Deum videre si possibile esset; desiderium enim elicitum potest ferri in aliquid quod reputatur possibile, quamvis possibile non sit; 3. inefficax ex se : quia visio essentiae divinae superat omnes vires naturae creatae. (e) Apologetico igitur hoc desiderio uti possumus non quidem ad statuendam exigentiam visionis beatificae, Reve­ lationis seu ordinis supernaturalis; sed tantum ut ostendatur Revelatio divina de rebus divinis, licet modo non debito et supernatural!, optime convenire hominis aspirationi ad Deum videndum. CAPUT IV De Obligatione Revelationis * tenendæ 252. — Conspectus. De obligatione 1. Revelationis accipienda. Hujus existentia et con­ ditiones. 2. Revelationis inquirenda. Hujus existentia et con­ ditiones. Scholion. De indifferentismo. Notio et refutatio. Posita Revelationis necessitate, de hujus obligatoria acceptatione inquirimus : an scilicet homo teneatur : I. eam amplecti, 2. et ideo eam inquirere? Unde duplex quœstio tractanda manet. 253. — Status quæstionis. (i) Errores, (a) Rationalista Revelationem inquirendi et amplectendi officium negant : cum enim Revelatio sit donum gratuitum, quisque liber manet eam amplectendi aut rejiciendi, --- ---------------------------------------------------------------------------------Pascal, Pensées, sect. Ill, ed. Brunschvicg; Lamennais, Essai sur Indifférence, t. I: Mazzella, op. cil., n. 53-74; Lambrecht, op. cit., μ. 99 sq.; DD. Pie, insti. synodale du 7 juillet 1855, 2e part.; Wilmers, op. cit., n. 108-112; L. Gondal, Religion, 1904, p. 185-218. s» 1 -V DE OBLIGATIONE REVELATIONIS TENENDÆ 157 dummodo naturalem religionem in corde suo colat, (b) Item Indifferentiata absoluti, qui asserunt omnes religiones esse æqualiter bonas, et cuique licere illi adhærere in qua natus est, vel aliam magis sibi accommodatam amplecti1. (Cf. 261). (c) Item Modern ista, qui religionem in sensu religioso &\s\. interna experientia reponentes, eo ipso plus minusve explicite asserunt omnes reli­ giones esse veras; nam, juxta illos, sensus religiosus unussemperque idem est, saltem substantialiter, experientia autem religiosa pariter eadem fere est in omnibus. Unde nonnulli affirmant mox omnes religiones in unam coalituras esse, nempe religionem spiritus*. (2) Doctrina catholica affirmat strictam obligationem Revelationem veram profitendi et inquirendi atque hoc officium sapienter explicat. i° De Obligatione Revelationis3 accipiend.-e Hujus obligationis : I. existentia, 2. conditiones. 254. — (A) Ejus existentia. Thesis. Unusquisque graviter tenetur revelatam religionem, si existât, amplecti. Philosophice certum, theologice de fide. Ecclesiæ magisterium. C. Vaticanum ait : “Quum homo a Deo tanquam Crea­ tore et Domino suo totus dependeat et ratio creata increatæ Veritati penitus subjecta sit, plenum revelanti Deo intellectus et voluntatis obsequium fide prœstare tenemur"*. Hæc obligatio constat ex parte : i. Dei, 2. hominis. (i) Ex parte Dei. Ex ejus dominio supremo. Cum Deus sit optimus et omnium Dominus, potest hominem erigere ad finem supernaturalem eique religionem huic fini conve­ nientem revelare. Atqui homo, qui est creatura, tenetur semper divinæ voluntati se subjicere. Ergo, si constat Deum religionem revelavisse, homo stricte debet eam accipere. 255. — (2) Ex parte hominis, (a) Homo tenetur gra­ viter veram religionem profitendi, ex dictis (Cf. n. 158-170). Sed, si existit religio a Deo revelata, est infallibiliter vera. * Ita Rousseau *, Entile, Profession de foi du Vicaire Savoyard, multique moderni. ’ Ita, inter alios, A. Sabatier *, Esquisse d'une philos, de la religion, Paris, 1897 ; Les religions d'autorité et la religion de l'esprit, Paris, 1903 ; p. 408-410. 3 Hic vox “Revelatio” significat complexum veritatum revelatarum seu religionem revelatam. — 4 C. Vatican., Sess. Ill, De fide, cap. 3; D. B., 1789· 158 CAPUT IV Ergo, (b' Praeterea habemus obligationem finem nostrum assequendi et proinde utendi mediis sine quibus hic finis fit impossibilis. Atqui religio revelata, si adsit, est neces­ sarium medium a Deo positum ad finem nostrum obtinen­ dum. (C) Quod confirmant testimonia citanda de neces­ sitate çhristianæ religionis pro salute ’. Constat etiam indirecte ex confutatione Indifferentismi religiosi (Cf. n. 262, 203). 25 6\ — Nec dicatur : Revelatio, utpote supernaturalis, est donum omnino gratuitum. Atqui nulla est obligatio doni acceptan­ di. — Resp. Cone, major. — Diet. minor. Nulla est obligatio..., si qui donum dat, jus non habet illud imponendi. C.; si jus illud possidet. A". Revera Deus, supremus omnium Dominus, potest ereatune ita dona largiri ut homo ea acceptare obligetur, sive in ordine naturali : v. g., facultates, vitam corporalem; sive in ordine supernatural! : v. g., Revelationem 2. Religio ergo levelata est simul gratuita ex parte Dei et stricte obligatoria ex parte hominis. 257. (B) Ejus conditiones, (a) Subjectum hujus obliga­ tionis est omnis adultus rationis usum habens : nam omnis adultus debet propriis actibus, finem suum ultimum prosequi. (b) Gravitas. Hæc obligatio est gravissima, semper urgens et usque ad mortem perdurans : omni enim tempore recte servire Deo tenemur. Jure tum naturali tum positivo divino præscribitur illud ofificium 3. 20 De Obligatione Revelationis inquirendæ Hujus obligationis : 1. existent ia, 2. conditiones. 258. — A) Ejus Existentia. Thesis. Qui revelatam religionem non possident, eam inquirere tenentur. Philosophice certum, theologice de fide. Probatur, (a) Hæc veritas est corollarium thesis præcedentis. Homo enim stricte obligatur ad religionem revela­ tam suscipiendam. Proinde, si aliquis eam non cognoscit, inquirere debet ubinam inveniatur; et, si quædam religio tanquam revelata proponitur, serio investigare ut certo appa­ reat an sit vere a Deo revelata. — Notetur quod Revelatio, si existât, est certo cognoscibilis, sed non intrinsece evidens. * Marc., XVI. 16; Act., IV, 12; Hebr., XI, 6. - Quod eloquenter urget DD. Pie, Alloeut. synod., 7 juill. 1855, η. II. ’ C. Pesch., of. at., n. 179. DE OBLIGATIONE REVELATIONIS TENENDÆ 159 (b) Deus, supremus Creator et Dominus, colendus est in religione quam elegit et praecepit. Atqui generi humano religionem revelatam docere potuit et probabiliter de facto docuit, consideratis tum populorum de hac re attestatio­ nibus, tum infirmitate naturæ humanæ. Quare homo tene­ tur quærere utrum religio revelata existât et quænam sit 259. — Ncc dicatur : (a) Nimis incerta est Revelatio, hodie nobis proposita, quare non est inquirenda. — Re$p. Nego antecedens. Nam sicut facta præterita ad nos transmissa, per criteria nobis certo constare possunt; ita etiam Revelationis existentia et incorrupta usque ad nos transmissio per criteria, quæ dicuntur motiva credibilitatis, cum certitudine cognosci queunt. — Præterea prudentia suggerit, præsertim quando de ætema salute agitur, ut omne dubium prudens excutiamus et tutiorem partem sequamur. Et sane, etiamsi nulla esset religio revelata, non multum sane amittimus dum diligenter eam inqui­ rimus; sed potius opus Deo gratum facimus facultatibus nostris utendo ad ejus gloriam meliori quo possumus modo promovendam; si vero existit religio revelata, eamque investigare culpabiliter recu­ samus, omnia bona amittimus quæ nobis parabantur, et in peri­ culum æternæ damnationis incidimus *. Ergo temeritatis, imo dementiæ reus est qui, dum novit revelationem valde probabilem esse, eam diligenter inquirere negligit. (b) Variarum religionum sectatores in bona fide Deum colunt; proinde Deo sunt grati : quod ad salutem sufficit. — Resp. Si revera sint bonæ fidei, excusari quidem possunt coram Domino, qui intuetur cor, propter rectam intentionem. Sed falsa religio quam observant, objective sumpta, in iis quæ veritati opponuntur, ' Quod argumentum, vulgo dictum argument du pari, et ab ipso Pascal : règle des partis, urget Pascal, Pensées, n. 233, éd. Brunschvicg, ubi ait : “ Mais il y a une éternité de vie et de bonheur. Et cela étant, quand il y aurait une infinité de hasards dont un seul serait pour vous, vous auriez encore raison de gager un pour avoir deux, et vous agiriez de mauvais sens, étant obligé à jouer, de refuser de jouer une vie contre trois à un jeu où d’une infinité de hasards, il y en a un pour vous, s’il y avait une infinité de vie infiniment heureuse à gagner... A la vérité, vous ne serez point dans les plaisirs empestés, dans la gloire, dans les délices; mais n’en aurez-vous point d’autres? Je vous dis que vous y gagnerez en cette vie; et qu’à chaque pas que vous ferez dans ce chemin, vous verrez tant de certitude du gain, et tant de néant de ce que vous hasardez, que vous reconnaîtrez à la fin que vous avez parié pour une chose certaine, infinie, pour laquelle vous n’avez rien donné ”. Totus locus attente legendus est. Aug. Valensin, art. Pascal (le Paride), inZ>. .4., col. 1582-1587; F. Mauriac, Biaise Pascal et sa sœur Jacqueline, Paris; G. Desgrippes, Etudes sur Pascal, P>e Γautomatisme à la foi, Paris, 1935. CAPUT IV 160 certo ipsi displicet. Proinde si quis de veritate sure religionis serio dubitat, sub gravi inquirere tenetur quisnam sit legitimus cultus a Deo probatus : secus ipsi injuriam facit. 260. — (B) Ejus conditiones, (a) Subjectum. Hoc officium obligat : i. non eos qui revelatam religionem jam tenent, vel qui prudenter putant suam religionem solam esse revelatam et veram ; 2. sed alios qui suspicantur vel sciunt Deum revelavisse, aut qui, ob signa quædam impietatis, erroris vel ridiculi, rationabiliter dubitant de veritate religionis in qua vivunt *. Inquisitio hæc fieri debet modo convenienti unicuique sive docto, sive inculto. (b) Objectum. Homo, ex jure naturali, examinare debet utrum Deus aliquam religionem revelavit et quænam sit in concreto hæc religio revelata. (C) Gravitas hujus obligationis evidenter defluit ex ejus objecto et fine quæ sunt summi momenti relate ad externam Dei gloriam et hominis ætemam salutem. Scholion. De Indifferentismo2. Indifferentismi : I. natura, 2. refutatio. 261. — I. Natura indifferentismi. (1) Notio. In genere, indifferentismus religiosus indiffe­ rentiam in re religiosa esse legitimam, ut axioma tenet. (2) Divisio. Distinguitur indifferentismus tum specula­ tivus, tum practicus, prout versatur circa ordinem sive speculativum, sive practicum. (a) Speculativus vero est vel absolutus, vel relativus. i. Absolutus rejicit omnem religionem ut rem indifferentem aut inutilem; contra quem statuimus religionis necessitatem (Cf. n. 98-165). 2. Relativus autem admittit quamdam religionem esse necessariam. Est universalis aut particu­ laris : prior docet indifferens esse colere talem vel talem religionem, cum omnes religiones sint æqualiter bonæ et legitimae {Syllabus : prop. 15, 16); posterior autem declarat omnes religiones alicujus coetus esse bonas : v. g., religiones islamicas, Christianas 3, etc. 1 C. Vatican., Sess. Ill, De fide, can. 6; D. B., 1815. ’ D. B., 1613; 1715-1718; 1868, 2082; Mazzei la, De religione et Ecclesia, Romæ, 1880, p. 29 sq. ; Schouppe, De religione Christiana, η. 56-60: L. Gondal, [.a Religion, p. 262 sq. 3 D. B., 1686. DE OBLIGATIONE REVELATIONIS TENENDÆ 161 (b) Practictis indifferentismus bas theorias applicat in individuos et societates. Politicus vocatur is juxta quem Status leges suas disponit, ita ut aequalis permissio vel protectio externæ professioni cujuscumque religionis con­ cedatur (Cf. n. 166). 262. — II. Refutatio indifferentismi. Hic agitur exclusive de indifferentismo relativo universali. Indifferentismus autem particularis impugnatur apologe­ tica argumentatione de divinitate religionis christianocatholicae. Thesis : Indifferentismus est rejiciendus. De fide. Ecclesiae magisterium. Indifferentismus damnatus fuit tum a Pio IX, in Syllabo (propos. 15 et 16) et in variis allocutionibus seu litteris; tum a Pio X, in encycl. Pascendi1. 263. — Probatur. Indifferentismus repugnat ex parte : I. Dei, 2. hominis. (1) Ex parte Dei. Etenim ejus attributis contradicit; revera negat : (a) ejus voluntatem : qui enim a priori reli­ gionem revelatam non accipit ipsum Dei beneplacitum contemnit; (b) ejus veritatem et sanctitatem : declarando sectas Revelationi contrarias esse aeque bonas, blasphematorie supponit Deo aeque placere verum et falsum, bonum et malum. (2) Ex parte hominis. Etenim ejus ratio et summa utilitas despiciuntur in indifferentismo. (a) Recta ratio declarat, ex una parte, omnes religiones, cum saepe res contradictorias affirment, non posse simul veras et bonas esse; ex altera vero parte, religionem revelatam esse possi­ bilem, cognoscibilem et ab homine profitendam. Sed has omnes veritates respuunt indifferentistæ. (b) Utilitas suprema hominis est certa sui finis ultimi assecutio, totis viribus et mediis probabilibus et a fortiori certis prose.quenda. Atqui naturaliter demonstratur revelatam religio­ nem, si existât, esse pro humano genere, certam viam ad ultimum finem obtinendum. Sed indifferentismus contra­ riam sententiam ubique profitetur. ' D. B., 1715-1718; 2082. i> CAPUT V De Notis seu Criteriis REVELATIONIS 1 264. — Conspectus. De criteriis Revelationis i° De Notis seu Criteriis in genere. (a) Natura, divisio, necessi­ tas, modus ea cogno­ scendi. (b) Valor apologeiieus. 1. Criteria insufficientia : in genere, in specie. 2. Criteria plus minusve efficacia. Quid de criteriis vel internis, vel externis? 2° De Usu criteriorum seu Methodo apologetica. (a) Notio, species, valor me­ thodi interna, doctrinalis, historiae. (b) Methodus integra. Scholion. De immanentia me­ thodo. 1. Expositio. Nomina, fautores, occasio, principia, processus. 2. Critica. Methodus rejicienda. Forma quædam retinenda. 265. — Religio revelata (a) non est immediate evidens, ut constat ex dictis de religioso facto (Cf. n. 102-122), et ex multiplicitate religionum suam divinam originem affirman­ tium; (b) quod sit cognoscibilis omnino necesse est : secus enim lex stricta eam inquirendi et amplectendi non nobis a Deo imponeretur; (c) certissimis signis cognosci debet, ita ut homo possit eam a sectis falsis discernere, et modo securo adimplere ejus officium veram religionem profitendi. Itaque Revelationis criteria generatim sumpta considera­ mus, in duplici articulo : 1. de criteriis in genere, 2. de eorum usu seu methodo apologetica. ’ D. B., 1624, 1790, 1793, 1812 ; Brugere, n. 29-44; Mazzella, n. 158170; Ottiger, p. 149-169; Hettinger, § 18-20 ;Lahousse, n. 8493 ; Wilmers, n. 122-139; Garrigou-Lagrange, De Revelatione, I. I, c. XVI-XVIII; Van Noort, De fide, n. 32 sq. ; A. Gardeil, La crédibilité et l'Apologétique, Paris, 1908; DD. G. Brunhes, La foi et sa justification rationnelle, Paris, 1927. DE NOTIS SEU CRITERIIS REVELATIONIS - 163 ARTICULUS I De criteriis in genere Successive tractabimus de eorum : I. natura, divisione, necessitate, modo ea cognoscendi, 2. valore apologetico. I. — Natura, Divisio, Necessitas et Modus ea cognoscendi i° Natura. 266. — Notio et nomina. (a) Notæ (a notum seu cognitum) sunt media vel signa ad Revelationem ab homine cognoscendam. Revera per ea “ Deus suam revelationem velut sigillis divinis cognoscibilem reddidit.” (b) Nomina : Vocantur etiam : i. Signa, quatenus indicant ubi sit vere doctrina revelata; 2. Criteria : (e graeco : κρίνω, judico, κριτήρια, signa ad judicandum), nam ex eis vera Revelatio secernitur et distinguitur ab eo quod non est Revelatio. Hoc nomine notissimo praecipue utemur infra. 3. Motiva credibilitatis, quia Revelationis factum ostendunt fide divina credibile. 267. 2° Divisio. Criteria dividuntur ratione : i. ori­ ginis, 2. efficacia, 3. excellentia. (A) Ratione originis, sunt vel interna, vel externa. (1) Interna sunt intra hominem ea cognoscentem, et defluunt ex mirabili satisfactione legitimarum naturæ humanæ tendentiarum, sive in tali individuo spectatae (= criteria individualia}, sive universim apud omnes consideratae (= criteria universalia). * · (2) Externa criteria existunt extra hominis conscientiam, et sunt vel intrinseca vel extrinseca religioni revelatae, (a) Intrinseca desumuntur ex ipsa doctrina revelata, vel ex rebus ipsi inhaerentibus : v. g., ejus veritas, sublimitas, sanctitas, unitas, stabilitas, universalitas, etc. Intellec­ tualia aut moralia esse possunt, (b) Extrinseca comitantur doctrinam ab extrinseco et sunt facta mirabilia, praesertim miracula et prophetiae, cum Revelatione ita connexa, ut ejus divinitatem demonstrent. - 164 . CAPUT V 268. — (B^ Ratione efficacias. Criteria distinguuntur negativa et positiva, (a) Xegativa dicuntur ea, quorum absentia falsitatem religionis certo vel probabiliter statuit; et quorum præsentia indicat tantum talem doctrinam ex Revelatione oriri posse. Permulta sunt et inter præcipua citatur immunitas ab errore, contradictione et fraude, (b) Positiva criteria aliquam religionem esse divinitus revelatam vere demonstrant : v. g., Christi miracula et resurrectio. (C) Ratione excellentias, criteria sunt primaria aut secun­ daria, secundum quod aliud non supponunt, vel econtra. 269. — 30 Necessitas t. Hæc deducitur ex parte : i. revelationis, 2. hominis. (1) Ex parte Revelationis, quæ est obscura. “ Ea quæ sunt fidei, inquit D. THOMAS, sunt humanæ rationi immanifesta; necessarium (ergo) fuit aliquid adhiberi quo confir­ maretur sermo prædicantium fidem. Non autem confirmari poterat per aliqua principia rationis..., cum ea, quæ sunt fidei, rationem excedant. Oportuit igitur aliquibus indiciis confirmari prædicantium sermonem, quibus manifeste osten­ deretur hujusmodi sermonem processisse a Deo”2. Sed hæc indicia vocantur notæ seu criteria Revelationis. (2) Ex parte hominis, officia habentis relate ad Revela­ tionem. (a) Infidelis veram Revelationem tenetur inquirere et amplecti (cf. n. 254-260). Atqui hoc est impossibile, si Revelatio non possidet notas quibus certo et facile agnosci et ab omni falsa doctrina discerni possit, (b) Præ­ terea credens, sub rationabili conditione, debet Revelatio­ nem acceptare et suam fidem vivere. Porro hæc supponunt existentiam signorum quæ comprobant divinam Revelatio­ nis originem, cui mens et mores perpetuo sunt conformandi. — Hinc PlUS IX docet : “Humana ratio ne in tanti mo­ menti negotio decipiatur et erret, divinæ Revelationis factum diligenter inquirat oportet, ut certo sibi constet Deum esse locutum, ac eidem... rationabile obsequium exhibeat ” ’. 1 A. Weddingen, De Miraculo, Lovanii, 1S69, p. 38, 100 sq. 3 S. Thom., Cont. Gent., 1. Ill, c. 154. 1 Pius IX, Eucyc. Qni pluribus, 9 nov. 1846. «i'tîW DE NOTIS SEU GRITERIIS REVELATIONIS 165 270. — 40 Modus ea cognoscendi. Prædicta Revelationis criteria cognosci possunt : 1. supernaturaliter, 2. naturaliter. (A) Supernaturaliter. (1) Modo supernatural! criteria sæpius percipiuntur ab hominibus jam fide praeditis vel ad fidem progredientibus. Gratia enim est absolute necessaria ad fidei actum, ad initium fidei, imo ad salutarem notitiam rnotivorum credibilitatis De facto, generatim datur gratia interna aliqua voluntatem et intellectum disponens ad credibilitatem et credentitatem christianæ religionis accipiendam speculative et practice. “Qui credit, inquit S. THOMAS, inducitur auctoritate divinæ doctrinæ miraculis confirmatæ, ct, quod plus est, interiori instinctu Dei invitantis (2) Utrum vero gratia motivis credibilitatis aliquando suppleat? (a) Omnes concedunt extraordinarie gratiam supplere aliquando cognitionem rnotivorum credibilitatis, v. g., vel in Revelatione immediata, (ubi origo divinæ doctrinæ agnoscitur ex ipso lumine prophetico, vel in conversionibus miraculqsis quæ Revelationi privatæ æquiparantur, ita in conversione S. Pauli)3. (b) Sed quid fit ordinarie? — 1. Alii dicunt : gratia non supplet insufficientiæ objectivæ rnotivorum credibilitatis, sed vigorem novum, supernaturalem, menti præbet, ut reale motivum agnoscatur, quod soli rationi non appa­ ruisset. “ Ad (critcriorum^ persuasibilem considerationem, inquit L. Isillot. interior gratia hominem movet et adju­ vat, qtttn absolute eam suppleat, loquendo saltem de lege ordinaria ” 4. 2. Alii vero, ita Gardeil, contrariam sententiam tenent, saltem pro quibusdam casibus, ubi insufficientia valoris ' L. Billot, De virtutibus infusis, Romæ, 1905; p. 300 sq. ■ Sum. them’., ?' 2'', q. 2. a. 9, ad 3. * Salmanticenses, De fuie, tr. 17, disp. 1, dub. 4, n. 19S ; Vacant, Etudes tliêet. \ur ie ,eu< île ilu l'atiiau, t. 1. p. 592. 4 L. Billot, <>/. cit., p. 300. Huby comparat perceptionem credibilitatis inventionibus scientiticis. Sicut Newton, v. g., e lapsu unius mali concludit, vi sui ingenii, ad doctrinam attractionis universalis quæ hunc lapsum explicat, (cum tamen mille Normanni mille malos cadentes aspexissent quin leges attrac­ tionis sup|x>suissenl) : sic lumine fidei mens illustrata divinam actionem percipit, quæ lumini pura * rationis impervia est. Cf. De Poulpiquet, Le miracle et ses 166 CAPUT V criteriorum suppletur subjectivis dispositionibus aut super­ natural! influxu ». 271. — (B) Naturaliter. Theologi permulti declarant quod criteria naturali rationis lumine per se sunt cognosci­ bilia et ex iis concludi potest ad credibilitatem religionis; quare gratia non est physice necessaria ad has notiones assequendas. Revera infra demonstratur rationem posse acquirere certitudinem historicam, philosophicam et rela­ tivam miraculorum, quæ sunt criteria præcipua2. II. — De Valore Apologetico Criteriorum. Hic valor determinatur tantum in ordine ad Revelationis existentiam recte probandam. Porro ex Revelationis criteriis, I. quædam sunt insuffiàentia et falsa; 2. alia autem diversum habent valorem. 272. - 1° Criteria insufficientia. (A) In genere. Critérium negativum (cf. n. 268) non est proprie argumentum apologeticum. Nam ejus præsentia in aliqua religione denotat solum possibilitatem Revelationis in ea, non autem factum reale et authenticum ipsius Reve­ lationis : illud enim critérium aequaliter convenire et applicari potest veritatibus naturalibus et supernaturalibus. 273. — (B) In specie. Multi acatholici Revelationis critérium in humana mente’, et non in externo facto, repo­ nere volunt. Hinc varice opiniones. (1) Protestantes asserunt revelatum Dei verbum scriptum interno tantum spiritu discerni. — Sed notetur hanc opi­ nionem contradicere experientiæ, hominem deceptionibus multis et gravissimis exponere et schismata fovere : quod historia Reformatorum abundantius illustratur. (2) Rationalists contendunt unicum Revelationis critenum esse ejus conformitatem cum princpiis rationis. — Sed falso, (a) Nam conform itas alicujus doctrinæ cum ‘ ’ ’ H. Ami du Clergé, 1914, p. 240 sq. S. Tromp, op. at., p. 123-133. DD. Plantier, christianisme de sentiment, Confer. 2«, 1840-1841 ; Moisant, Dieu et Γexpérience en métaphysique, Paris, 1907. DE NOTIS SEU CRITERIIS REVELATIONIS 167 ratione probat quidem eam esse veram, non autem eam fuisse certo revelatam, (b) Insuper præfatum critérium usurpari non potest quoad mysteria veritatesque ordinis supernaturalis, quæ captum hominis superant : ratio enim valet non positivam eorum convenientiam invenire, sed solum ostendere horum repugnantiam non demonstrari. (C) Aliunde Revelatio est factum historicum quod, sicut cetera facta, probandum est positivis documentis. (3) Modernistæ reponunt critérium Revelationis in sola religiosa experientia. — Quod admitti nequit. Etenim tale critérium omnem religionem ut optimam indicare potest : quod evidenter repugnat; præterea non ducit ad Revelationem sed ad mere naturalem religionem, imo ad religionem hypotheticam. (Cf. De Immanentia methodo, 274.— 20 Criteria plus minusve efficacia. Singulas species criteriorum internorum et externorum, quoad eorum valorem apologeticum inspicimus. (A) De Cr iter iis internis. Utrum criteria interna sive individualia sive univer­ salia (cf. n. 267) factum divinæ revelationis valide com­ probent? (1) Individualia. (a) Per se et ordinarie afferre possunt aliquam suspicio­ nem, imo probabilitatem de divina alicujus doctrinae origine, deductam ex tam profunda expletione nobilissimarum aspi­ rationum nostrarum per doctrinam tam gratuite oblatam ut a solo Deo posse provenire videatur. (b) Sed hæc criteria ordinarie non dant certitudinem : in his enim, homo non experitur religionis supematuralitatem, quæ extra objectum internæ vel externæ experientiæ ver­ satur. Præterea talis via illusionibus favet et inepta est ad Revelationem saltem mediatam discernendam. (C) Per accidens tamen et extraordinarie certitudinem de Revelationis facto aliquando præbent. Deus enim, in aliquo subjecto, per gratiam omnino extraordinariam : v. g., in Revelatione privata, vel in miraculosa conversione aut vocatione, stricte probare potest suam præsentiam vel locutionem supernaturalem, et sic valorem et effectum ? * · E· ; I 168 CAPUT V externorum criteriorum supplere. Hæc criteria individualia valent tantum pro subjecto ea recipiente *. 275. — (2) Universalia. (a) Hæc criteria simul sumpta probabile testimonium in Christianismi favorem proferunt : etenim, attenta præsertim nostra impotentia circa religiosas veritates cognoscibiles, homines videntur incapaces tantam conformitatem doctri­ nalem cum omnibus tendentiis nostris legitimis etiam inter se oppositis inveniendi. (b) Attamen non constituunt apodicticum argumentum, cum Revelationis factum non stabiliant. Si enim aliquid supematurale in eximia aspirationum satisfactione contine­ tur, hoc ab homine cognosci nequit tanquam supematurale; proindeque eadem intima satisfactio talem doctrinam fuisse divinitus prædicatam non manifestat. — Quare criteria interna uniri debent signis externis, ut obtineatur valida argumentatio apologetica. 276. — (B) De cr iteriis externis. (i) Externa-intrinseca criteria sunt negativa vel positiva (Cf. n. 267, 268). (a) Negativa, v. g., immunitas ab errore, a fraude, optime valent ad falsitatem discernendam alicujus doctrinæ quæ mendaciter declarat se fuisse revelatam.: unde si desint, allegata Revelatio est aperte falsa. (b) Positiva sumuntur vel simul, vel singillatim. 1. Simul sumpta, ex se validum efformant argumentum : nam talis mirabilium qualitatum complexus in eadem Christiana doctrina, sine speciali Dei interventu, inexplicabilis videtur. Et sic hæc doctrina universaliter inspecta apologetice acci­ pitur instar moralis facti, de quo demonstratur quod in nature viribus non habet rationem sui sufficientem possibilemque explicationem. 1 Motio divina supematuralis sic potest explicari. Deus in intellectum pervadit et veritates in eo producit. Intellectus vero, supernaturaliter illumi­ natus, conscientiam habet hujus internæ locutionis cujus percipit immediate divinam originem. Tunc dat assensum in revelatam veritatem ob Dei locutionem ipsam; quod, auxiliante gratia, est fides ipsa. DE NÛTIS SEU GRITERIIS REVELATIONIS 169 2. Siuçillatim vero considerata, nonnisi ad maximam pro­ babilitatem ducunt. Etenim non perfecte probatur humanas vires esse absolute impares ad hunc effectum particularem, v. «*. veritatem, sublimitatem, in doctrina determinata producendum. 27 7. — (2) Externa-extrinseca criteria, imprimis mira­ cula et prophetiæ, certo primum locum tenent inter Reve­ lationis notas. Etenim sunt criteria : (a) Certissima. Deus nequit falsum testari. Sed hæc criteria sunt mirabilia facta in gratiam alicujus doctrinæ a Deo peracta, (b) Cognitu faciliima, quoad eorum veritatem historicam et valorem demonstrativum, utpote facta sensibilia, v. g., mortui resur­ rectio. (C) Accommodata omnium mentibus sive doctorum, sive rudium. De facto, populi propter miracula Christo crediderunt, ^d) Primaria, i. e., alia nullo modo supponunt. — Quapropter juxta C. Vaticanum, “externa Revelationis argumenta ”, ‘‘ imprimis miracula et prophetiæ... divinæ Revelationis signa sunt certissima et omnium intelligentice accommodata ” l. ARTICULUS II De Usu criteriorum seu Methodo Apologetica12 Proponemus hujus methodi : i. notionem, 2. species, 3. valorem. 27 8. — (A) Notio, (a) Methodus in genere, (ρ,ετά οδός, via ad terminum), est mediorum ordinata dispositio ad finem intentum, (b) Apologetica methodus est systematica ordinatio criteriorum ad probandam credibilitatem et credentitatem Revelationis christianæ. (Cf. n. 37, 3*8). 279. — (B) Species. Methodi apologeticæ distin­ guuntur secundum varia criteria quibus exclusive utuntur. Tres sunt præcipuæ : I. historica, 2. doctrinalis, 3. interna seu subjectiva. 1 D. B., 1790. - Vacant, Etudes thêolog. sur le C. du l’aiicau, t. II. n. 569; GarrigouLagrange, De Revelatione, t. I. p. 83, 555 sq.;cf. Indices; J. M. Hervé, Manuale theol. dogin., t. I, n. 101 sq. il· ) 170 CAPUT V (a) Methodus historica adhibet criteria extrinseca sive homini sive Revelationi : v. g., miracula; ideo vocatur etiam extrinseca. (b) Methodus doctrinalis criteria doctrinæ revelatæ intrinseca systematice exponit, (c) Methodus interna seu subjectiva desumit argumenta in ipsa hominis conscientia religiosa, præsertim ex ejus aspirationibus moralis ordinis, quæ sunt objectum experientiæ sive individualis sive universalis, nempe in singulis vel in omni­ bus hominibus. 280. — (C) Valor. Hic valor respondet propositorum valori criteriorum. Hinc : (!) Interna methodus stricte sumpta non est per se et ordinarie efficax. Nam directe tantum amabilitatem et appetibilitatem revelatæ religionis investigat ; sed minime probat ipsam esse veram et historice a Deo prædicatam 1 : quare non pertinet ad objectivam Apologeticam 2. — Attamen non est spernenda ut homines ad fidem suaviter et fortiter alliciantur, in eis praejudicia removeantur, attentiusque . inquirant argumenta historica, et ut fideles in sua religione colenda confirmentur. Naturaliter enim homo exoptat veram esse religionem suis tendentiis tam mirabiliter conformem. 281. — (2) Doctrinalis methodus, (a) Vi et utilitate non caret hæc methodus, quod logice defluit ex criteriôrum intrinsecorum magno valore. Varias formas, successu temporum, exhibuit; venerunt enim ad Christianismum : alii ex consideratione ejus doctrinæ socialis eximiæ : ita Bourget; alii, ex ejus harmonia cum artibus humanis : ita Chateaubriand, Huysmans ; alii, ex ejus solatio in doloribus : ita Coppée, etc. i. Maxime prodest ut homines sinceri præparentur inteïlectualiter et moraliter ad noti­ tiam et acceptationem externorum criteriorum. 2. Accom­ modata videtur iis qui jam plura philosophorum systemata variasque religiones scrutati sunt, quin in eis invenerint ‘ “ L’apologétique interne n’aboutit pas par elle-même, sans les critères externes, à établir objectivement l’existence de la révélation... Les témoignages d’âmes ne suffisent point par eux-mêmes à établir la vérité du Christianisme De Poulpiquet, L'objet intégral de ΓApologétique * p. 330, 424. Ad eam referri potest Immanentia methodus. (Cf. n. 285-294). ■ i DE NOTIS SEU CRITERIIS REVELATIONIS summam veritatum ad complenda legitima eorum desi­ deria. 3. Imo aliquando necessaria est ad removenda præjudicia, quæ historicam inquisitionem inutilem redde­ rent : qui enim putant dogmata Christiana absurda esse, sæpe historicis argumentis aures præbere nolunt; dum ex adverso, si primum intellexerint Christianam doc­ trinam aptissime legitimis cordis aspirationibus respondere, ' jam in votis habebunt agnoscere hujus religionis veri­ tatem, meliusque vim historicae demonstrationis percipient. 4. Hæc methodus non est nova, sed, ut jam dictum est (cf. n. 52 sq.), sæpe a Patribus adversus paganos fuit applicata. (b) Non est optima, ut falso asserunt psychologists, immanentistæ vel modernistæ. Criteria enim intrinseca sunt : i. Miniis evidentia et certa, quia innituntur humani intellectus limitibus, qui non facile delineantur. Quis determinabit, v. g., sublimitatis gradum requisitum ut talis doctrina dici possit non naturaliter inventa, sed tantum a divina Revelatione prædicata? 2. Non universalia : nam a solis doctis percipiuntur, cum notiones plurimas philosophiæ, historiæ et psychologiæ atque longa studia supponant. 3. Subjectiva ideoque satis arbitraria, quia pendent partialiter a dispositionibus ea examinantium, inter quos, alii rem ut claram, alii vero ut incertam et obscuram æstimant. 282. — (3) Historica methodus. (a) Errores. Adversarii multi, præsertim hodie, divinam Christianismi credibilitatem solum ex criteriis internis probare volunt : ita Protestantes, ex privato spiritu religioso singulorum hominum; Subjectivista et Semi-Rationalisiez, ex ejus conformitate cum principiis et regulis practicæ rationis; Modernistce, ex ejus harmonia cum aspirationibus et exigentiis religiosæ experientiae. Immanentistce quidam recentes, ex ejus completa conformitate cum moralibus exigentiis humanæ naturæ. (b) Doctrina catholica a C. Vaticano et Pio X proposita ' clare affirmat preeeminentiam externorum signorum, l e., miraculorum, seu methodi historicæ, ad probandum reli­ gionis Christianæ ortum divinum. D. B., 1790-1794; 1812, 1813; 2145 .VXC- · o · 'V 172 CAPUT V (c) Hæc methodus aliis prævalet. Ejus præstantia constat ex eo quod est brevior, facilior et tutior. 1. Brevior ; Nam in ea non prærequiritur longum doctrinæ aut singulorum dogmatum examen, sed revelatæ religionis divinitas probatur aliquot miraculis satis eviden­ tibus, v. g., miraculis et resurrectione Christi. 2. Facilior : Facta enim Revelationem probantia sunt generatim obvia, splendida, multorum testimonio firmata, taciliusque expenduntur aut simplicibus exponuntur quam characteres quibus excellentia religionis dignoscitur. 3. Tutior tandem, quia in factorum investigatione, minus errandi periculum invenitur quam in scrutanda alicujus doctrinæ sublimitate. Præterea miracula divinum mani­ festant testimonium, quod est omnino irrefragabile. 283. — (4) Methodus integra. Hæc spectari potest in ordine 1. objective, 2. practice. (1) Objective loquendo, melior methodus ea est quæ omnia prædicta criteria narmonice consociat, ut mutuam opem sibi ferant, ideoque unit methodum internam, doctri­ nalem et historicam. — Duæ priores viam parant historicæ demonstrationi, (a) Methodus interna, prudenter adhibita, Revelationis bonitatem et amabilitatem subjectivam ostendit et mentes ad religionis revelatæ considerationem et accepta­ tionem fortiter inclinat, (b) Methodus doctrinalis ad contemplationem revelatæ religionis et ejus qualitatum ulterius ducit, et sic probat eam esse desiderabilem, mirabilem aut divinam, (c) Methodus historica denique investigat notas externas quibus certo constat religionem christianam fuisse divinitus manifestatam. Ultimo, hæc demonstratio confirmatur comparatione instituta, sub respectu doctrinali et historico, inter varias religiones quæ sese declarant revelatas. — Hunc servamus ordinem in sequenti tractatu apologetico. 284. — (2) Practice, si agitur de aliquo incredulo ad fidem convertendo, sapiens apologeta : (a) prius sollicitus erit de ejus prœparatione : 1. intellectuali : per præjudiciorum remotionem et cognitionem veritatum quæ a tali incredulo negantur vel admittuntur; 2. morali, quæ bonam volun- DE NOTIS SEU CRITERIIS REVELATIONIS 173 tatem supponit in divina gratia ac proinde in oratione fundatam (b) Postea vero proponet credibilîtatis motiva quæ cujusque ingenio aptiora videntur. Quidam enim argu­ mentis internis, alii externis efficacius trahuntur. 1. Inter motiva interna, nonnullis placent argumenta inductiva et psychologica, quibus e contemplatione humanæ infirmitatis necessitas alicujus divini auxilii infertur ad plenam facul­ tatum evolutionem; aliis magis arridet simplex doctrinæ Christiana expositio, quatenus nobilissimis hominum aspira­ tionibus optime respondet. 2. Pariter inter argumenta historica, nonnullis majorem persuasionem praebent pro­ phetiae; aliis, miracula physica; aliis vero, miracula moralia, v. g., mirabilis Christianismi propagatio, necnon socialis immutatio quam ubique olim et hodie diffundit religio catholica 2. 3. Notandum est etiam multo majorem vim inesse synthesi omnium argumentorum quam argumentis singulatim sumptis 3. Scholion. De Immanentiæ methodo Opportuna videtur haec tractatio, praecipue ratione momenti quod praesens methodus apud permultos modernos obtinuit. In ea datur ejusdem methodi : 1. expositio, 2. critica. 1 Ad rem Pascal, op. cit., p. 442 r “ Si ce discours vous plaît et vous semble fort, sachez qu’il est fait par un homme qui s’est mis à genoux auparavant et après, pour prier cet Etre infini et sans parties, auquel il soumet tout le sien, de se soumettre aussi le vôtre pour votre bien et pour sa gloire ; et qu’ainsi la force s accorde avec cette bassesse 3 Cf. Newman, Two Essays on biblical and ecclesiastical miracles, 1S90, p. 8 : “ Philosophus vehementius fortasse commovebitur populi judaici constitutione vel mira mutatione a christianismo peracta. Ex adverso, praeclara Novi Testamenti moralia praecepta, eorumque luculenta ingenuitas indoctis ac spiritu simplicibus quam maximam persuasionem ingerunt. Opera pretium est statuere Revelationis argumenta vim cumula/ivam pra se ferre et mutuam vim sibi invicem præstare ; quapropter argumentum e miraculis depromptum multo validius est, si una cum aliis perpendatur quam si solum consideretur”. 3 Cf. de Poulpiquet, L'objet integral de ΓApologétique, p. 316, 447 sq. ; art. La solidarité apologétique des motifs de crédibilité, in R. P. A., 1912, p. 8l- I I || B I fl ! 174 CAPUT V I. EXPOSITIO METHODI IMMANENTIÆ1 Ad hunc finem obtinendum breviter indicantur ejus : I. nomina, 2. fautores, 3. occasio, 4. principia, 5. processus. 285. — (1) Nomina. Hæc apologetica varia accepit nomina. Dicitur immanentia methodus, quia demonstrationis suae principia sumit ex factis, legibus, exigentiis relate ad supematurale, quæ manent in hominis conscientia. Vocatur etiam : voluntarismus, nam voluntati primatum tribuit in religiosæ veritatis inquisi­ tione; fragmatismus, aut moralis dynamismus, siquidem nititur in actione (πρϊγμα), vel in exigentiis et viribus (δύναμις) hominis religiosi. 286. — (2) Fautores. Hæc nova methodus propugnata fuit, aliter tamen et aliter, a subjectivistis permultis : sive ab Ecclesia damnatis, v. g., Modernises, Tyrrel * 2, Laberthonni'ere * 3, etc.; sive a catholicis, praesertim Blondel*. Isti persuasi fuerunt hodiernos incredulos ad Christi fidem adducendos immanentiæ via facilius quam apoldgetica traditional!. 287. — (3) Actualis occasio. Apologetica efficax, aiunt Immanentistœ, mentalitati et philosophiae uniuscujusque aetatis coaptari debet. Sed hodierni philosophi extrinsecismum respuunt et christianæ religioni valde infensi sunt, quando hæc ab apologetis proponitur ut aliquid supematurale ab extrinseco impositum sub ’Cf. Origo religionis, juxta Modernistas, n. 138-140. ’Tyrrell *, Faith of the millions, de quo Dimnet scripsit in R. C. F., 15 juin 1902. 3 Laberthonnière *, Le dogmatisme moral, 1898 ; Pour le dogmatisme moi-al, 1900; Sur le chemin du catholicisme. * Blondel, L’Action, Paris, 1893 ; Lettre sur les exigences de la pensée contem­ poraine en matière <ï Apologétique, in Annales de Philos, chrét. ♦, Janv.-Juil. 1896; Histoire et dogme, in Quinzaine, Janv. 1904; La Pensée, Paris, 1935. Hujus auctoris methodus propugnata fuit a Ch. Denis, A. Lamy, Laberthon­ nière, Mano, Fonsegrive, Tyrrell, etc., et impugnata a Schwalm, Gayraud, Le Bachelet, Lahousse, etc. Duæ sunt systematis Blondelliani recentes exposi­ tiones : prior ab Aug. Valensin, in D. A., art. Immanence (Méthode (F), qui declarat hanc methodum liminarem posse esse utilem, imo quandoque necessa­ riam ; posterior a J. de Tonquédec in libro : Immanence, Paris, 1913, tenet eamdem methodum in multis non recte sonare. — Nuper prodierunt : A. Valen­ sin et Y. de Montcheuil, Maurice Blondel, Coll. Les moralistes chrétiens, Paris, 1934; Cahiers de la NtUt Journée : M. Blondel, Le problème de la philos, cathol., Paris, 1928; Uœuvre philosoph. de M. Blondel, Paris, in quibus Blondel doctrina sæpe approbatur. Cf. art. Fidélité constante par la croissance même de la Tradition, in Rev. thomiste, déc. 1935, p. 611-628, ubi Blondel declarat suam doctrinam Traditioni consonam. DE NOTIS SEU CRITERIIS REVELATIONIS 175 æternæ damnationis poena. Econtra immanentiæ legem ample­ ctuntur, vi cujus rationis autonomiam et autochtoniam ita procla­ mant, ut nihil ab extrinseco accipere velint, nisi quod requiritur ad perfectam et quidem connaturalem suarum facultatum evolutio­ nem *. Quid igitur cum iis agendum? Traditionalis apologetica quæ arguit praesertim ex extrinsecis criteriis relinquatur, et adhi­ beatur immanentiæ methodus, quæ ex solis subjectivis motivis argumentatur. Ita arguunt Immanentista. 288. — (4) Principia. Hæc methodus, qualis a Modernistis exposita fuit, principia negativa et positiva affirmat, (a) Negativa : Juxta ipsam, admitti debet : rationèm theoreticam esse incapacem objectivæ veritatis cognos­ cendae, et extrinseca revelationis criteria, quæ a traditio­ nal! apologetica proponuntur, nullo vel minimo valore gaudere ’. (b) Positiva : i. Religionis christianæ historia accipi potest sed tantum in modernistico sensu qui excludit omne supematurale factum. 2. Vera hominis perfectio exigit quod sit tum autochtona, nempe quod ex subjecto pro­ cedat et ad ejus evolutionem vitalem requiratur; tum autonoma, i. e., regulata non externe sed ab intrinseco, ex ejus conformitate cum vitæ exigentiis. Deinde hæc omnia religioni applicantur. 3. Veritas est non adæquatio intellectus et rei, ut olim dicebat Schola; sed adæquatio 1 ‘‘ La pensée moderne avec une susceptibilité jalouse considère la notion (Γimmanence comme la condition même de la philosophie ; c’est-à-dire que, si parmi les idées régnantes il y a un résultat auquel elle s’attache comme à un progrès certain, c'est l’idée très juste en son fond, que rien ne peut entrer en l'homme qui ne sorte de lui et ne corresponde en quelque façon à un besoin d’expansion, et que ni comme fait historique, ni comme enseignement tradition­ nel, ni comme obligation surajoutée du dehors, il n’y a pour lui vérité qui compte et précepte admissible sans être, de quelque manière, autonome et autochtone Blondel, art. Lettre sur les exigences de la Pensée contemporaine en matière d'Apologétique * in Annales de Philos, chrétienne * Janv.-Juillet 1896, p. 6co. 3 Dolendum est tamen quod Laberthonnière *, pluresque alii propugnatores immanentiæ methodi tam acriter impugnaverint veterem theologorum metho­ dum, et scholasticæ philosophiæ bellum indixerint Nonne satius est dextras jungere contra communem hostem, et omnibus legitimis methodis uti ad con­ vertendos eos qui a vera fide alienati sunt? De philosophia scholastica, quate­ nus hodiernis moribus accommodari potest, melius sentiebat d’Hulst, ut con­ stat ex ejus operibus, præsertim Mélanges Philosophiques. Cf. Card. Baudrillart, Il Apologétique philosophique de Mgr d'Hulst * in R. P. A. * t III, 1906, pp. 13 73, 387, 470, 5*3> 577, 641. 176 CAPUT V mentis et vita : vita autem indicat et explicat intellectus veritatem 289. — (5) Processus *. Sic exponitur, secundum Modernistas, in encyc. Pascendi. “ Modernistæ apologetæ ad immanentiæ doctrinam (veniunt). Elaborant nempe ut homini persuadeant, in ipso atque in intimis ejus naturæ ac vitæ recessibus celari cujuspiam religionis desiderium et exigentiam, nec religionis cujuscumque sed talis omnino qualis catholica est : hanc enim postulari prorsus inquiunt ab explicatione vitæ perfecta ” ’. Quidam vero catholici sic suam Apologeticam evolvunt. Homo agit ipsique incumbit agendi officium. Sed ejus actiones profundissimis aspirationibus tum mentis tum voluntatis non adæquate respondent. Quare semper rema­ net naturæ humanæ indigentia per actionem implenda, ut ejus finis obtineatur. Ex hac indigentia immanenti et subjectiva homo assurget infallibiliter ad aliquod ens transcendens et objectivum, nempe Deum; et obligationem percipiet illud amplectendi, nisi velit intirhis suis aspiratio­ nibus contradicere, finemque suum ultimum abdicare. — Imo ad Deum supernaturalis ordinis auctorem ascendet, quia humana natura, de facto in actuali ordine, elevatur et ordinatur ad finem supernaturalem quo indiget. Porro Deus ille non est alius nisi Deus in Christianismo adoratus. Quare ipse Christianismus ab intrinseco postulatur, et, gratia Dei coopérante, accipietur ut exigentiis internis respondens, si tunc ab extrinseco proponitur homini. Denique fides plena ex praxi erumpet et novæ plenitudinem vitæ producet. Π. CRITICA METHODI IMMANENTIÆ Distinguere licet : 1. Immanentiam prædictam quæ rejici debet, 2. aliam formam quæ retineri potest. 1 Pius X, Encyd. Pascendi; D. B., 2101 sq. ; De Tonquédec, La notion de virili dans la “ Philosophie nouvelle'' *, p. 34 sq. » D. B., 2103; J. M. Hervé, op. cit., n. in. ’ In expositione et judicio hujus methodi præ oculis habemus principia et processum præsertim Modernistarum, et etiam Catholicorum, “ qui quamvis immanentiæ doctrinam ut doctrinam rejiciunt, ea tamen pro apologesi utuntur” (D. B., 2103), juxta gradum quo Modernistis objective assimilantur : de horum Catholicorum intentione evidenter non est quæstio.^^^^ DE NOTIS SEU CRITERIIS REVELATIONIS 177 290. — Thesis Ia. Methodus Immanentiæ prædietæ est rejicienda. (i) Falsis principiis philosophicis innititur, (a) Revera hæc methodus supponit agnosticismum subjectivistam et immanentismum, et speciatim impotentiam intellectus ad verum docetque falsam veritatis notionem. (Cf. n. 218, not. i ; 288). Sed hæc omnia in recta philosophia confu­ tantur. (b) Aliunde, his principiis admissis, impossibilis evadit philosophica cognoscibilitas existentiæ Dei, miraculi proprie dicti, etc. ideoque destruitur omnis Apologetica, (c) Insuper si norma theoreticœ rationis non demonstratur objectiva, consequenter nec norma practicœ rationis ut objectiva probari poterit : proinde hujus postulata non religionis alicujus veritatem objectivam, sed tantum cum subjecto convenientiam ostendent. 291. — (2) Inefficax est in Apologetica. Etenim demonstrare nequit factum Revelationis supernaturalis christianæ. (a) Non Revelationis factum. Nam hoc factum est histo­ ricum, praeteritum, publicum et liberum. Sed hujusmodi eventus solis documentis externis et historicis certe demonstratur. (b) Nec Revelationem supernaturalem. Etenim objectum facultatum exigentiis seu aspirationibus necessario proportionatur. Sed aspirationes nostrae sunt naturales. Mani­ festum est ergo quod si natura nostra continet germen aut exigentiam religionis catholicae, hæc religio non est vere supernaturalis, sed tantum forma quædam naturalis evolu­ tionis religiosae inter homines. Nec dicatur : Hæc methodus argumentatur ex exigentiis homi­ nis non in abstracto, sed in concreto, i. e., ut elevati ad supernatu­ ralem ordinem, ideoque habentis exigentiam finis supernaturalis. — Resp. (a) Sed tunc adest principii petitio : supponitur enim existere supernaturalem ordinem ad ipsius existentiam probandam, (b) Præterea supernaturale ut tale non cadit sub interna experien­ tia. Ergo ab ipsa exigentia relate ad finem supernaturalem demonstrari nequit. (c; Nec Revelationem christianam. Nam si Christiana Re­ velatio declaratur divina quia aspirationibus nostris respon­ det. simile judicium de sua religione a judæo vel a pagano et ■Μ 178 CAPUT V aliis enuntiari poterit. Hinc multæ religiones, et non sola Revelatio Christiana, æquo jure ut divinæ declarabuntur. Quæ conclusio opponitur veræ Apologeticæ fini *. 292. — (3) Ducit ad consectaria falsa. Multi imma­ nentiæ methodum impugnant tanquam faventem : (a) baianismo, quia saepe asserit naturam postulare supernaturale; (b) fideismo, quia vim rationis nimis deprimit, miraculorum efficaciam ad revelationem probandam enervat, et fidem ex praxi, ex actione præsertim stabilire contendit; (c) semirationahsmo, quia praecipua dogmata ratione demonstrare conatur. '?* 293. — (4) Damnatur a fide et theologia, (a) Repro­ batur ab Ecclesia : v. g., a C l 'aticano et a Pio X. — I. C. Va­ ticanum definit : “Si quis dixerit... sola interna cujusque experientia aut inspiratione privata homines ad fidem moveri debere, A. S. ” 2. Praeterea clare docet Revelationem Dei fieri credibilem signis præsertim externis i. e., miraculis et prophetiis. 2. Plus X, in encycl. Pascendi, sæpius hujus methodi falsitatem declarat 3; et inter alia scribit : “ Queri vehementer nos iterum oportet non desiderari e catholicis hominibus, qui quamvis immanentia doctrinam ut doctrinam rejiciunt, ea tamen pro apologesi utuntur; idque adeo incauti faciunt, ut in natura humana non capacitatem solum et convenientiam videantur admittere ad ordinem supernaturalem, quod quidem apologetæ catholici, opportunis adhi­ bitis temperationibus demonstrarunt semper, sed germanam verique nominis exigentiam 4 (b) Evertit theologicas quasdam notiones maximi momenti. Juxta immanentiæ methodum, Revelatio divina est tantum “ acquisita ab homine suæ ad Deum relationis conscientia ”5; loco supernaturalis actus fidei ponitur naturalis experientia * D. B., 2081, 2082. ’ D. B., 1812; cf. 1790. 3 D. B., 2103-2105. 4 Postea Pius X addit : “ Apologeticam Modernistarum methodum... agnos­ cimus : methodum, uti etiam doctrinas, errorum plenas, non ad ædificandum aptas sed ad destruendum, non ad catholicos efficiendos sed ad catholicos ipsos ad hctresim trahendos, immo etiam ad religionis cujuscumque omnimodam eversionem ”. 5 D. B., 2020. CAPUT V — DE NOTIS REVELATIONIS 179 religiosa; motivum fidei formale non est auctoritas Dei revelantis sed conformitas doctrinae christianæ cum exigen­ tiis ejusdem experientiae religiosae. 294. — Thesis II". Forma quædam Immanentiæ retinenda. Methodus immanentiæ, ab omnibus subjectivism! erro­ ribus plene expurgata et docens “in natura humana capacitatem solum et convenientiam ad ordinem supernaturalem ” potest utiliter adhiberi ut praeparatio subjectiva sive ad historicam Revelationis demonstrationem criteriis externis, sive ad actum fidei eliciendum. — De ejus valore aut dignitate fere eadem sunt dicenda ac de criteriis religionis christianæ desumptis ex aspirationibus hominis vel qualitatibus doctrinae catholicæ (cf. n. 281) *. — Sed jam a prioribus saeculis, apologetae catholici interna religionis catholicæ criteria exponentes huic legitimae methodo viam paraverant. 1 Recte Aug. Valensin hanc Apologeticam, sic spectatam, apologétique du seuil vocat, op. cit., col. 584. — Eamdem methodum tanquam prceparaiionem subjectivam et moralem ad demonstrationem historicam et ad actum fidei, admittit Le Bachelet, De l'apologétique tradit, et de l'apologétique moderne, Paris, 1897, p. 140-141. “ Voici finalement comment la chose est concevable. Même dans l’ordre naturel, nous sentons le besoin d’un surcroît pour le déve­ loppement de nos aspirations légitimes et la perfection intégrale de notre action humaine. Il faut donc se tourner vers Celui d’où le secours peut venir, et cela suffit pour expliquer un mouvement initial de Pâme vers Dieu. Mais si l’ordre surnaturel existe réellement, nous ne pourrons de fait trouver en dehors de cet ordre le surcroît tel qu’il nous le faut. Si donc nous cherchons le secours divin avec l’humble sentiment de notre insuffisance, si nous le poursuivons d’après toutes les lois de la sincérité intérieure, la grâce interviendra certainement pour nous aider et pour orienter nos aspirations vers l’unique terme, Dieu notre fin surnaturelle... De la sorte il peut arriver que le besoin du surcroît, vague et indéterminé au début, se précise dans la suite sous l’influence de la grâce, et devienne besoin du surnaturel proprement dit ”. Cf. Pinard, art. Expérience religieuse, in D. A., col. 1846-1864. __ CAPUT VI de præcipuo _ ______ Miraculo, Revelationis Criterio m w· 1 295. — Conspectus. De Miraculo 2. De miraculis in specie. i. De miraculo in genere. (a) Natura et species. (a) De prophetia : notio, possibilitas, discemibi(b) Cognoscibilitas. Ali­ quando cognosci potest litas, valor apologeut factum : sensibile, ticus. supematurale, divinum. (b) De miraculis ordinis (c) Possibilitas et conve­ moralis : notio, possi­ nientia. bilitas, cognoscibilitas» (d) Valor apologeticus : valor apologeticus. existentia, objectum, conditiones. maximum Revelationis Ex una parte, miraculum critérium;• ex altera vero,* multi adversarii miraculum impugnant; quapropter fusius tractandum est : I. de miraculo in genere, 2. de quibusdam miraculis in specie. ARTICULUS I De Miraculo in genere De miraculo1 quatuor expendere juvat : I. naturam et species, 2. possibilitatem, 3. cognoscibilitatem, 4. valorem apologeticum. ’ D. B., 121, 1624, 1707, 1790, 1813; S. Thom., Sum. theol.. 1, q. 105, a. 6-8; q. no, a. 4; Cont. Gent., I. Ill, c. ιοί, 102, 109; De Potent., q. 6; De miraculis; Hooke, apud Aligne, Theol. Curs., II, p. 507 sq. ; Perrone, n. 109 sq. ; Brugère, n. 4 sq. ; n. 34 sq. ; Mazzella, n. 171 sq. ; Lambrecht, p. 152 sq. ; Spagni, De .Miraculis, Romæ, 1777; Van Weddingen, De miraculo, Lovanii, 1869; Newman, Essays on miracles; L. Gondal, Surnaturel, 1. II, p. ΙΟΙ sq.; Afiracles, 1905; De Bonniot, Le Miracle ei ses contrefaçons; Le Miracle et les sciences médicales; J. Didiot, Logique surnaturelle objective, Paris, Lille, 1892, th. 26; Ottiger, p. 170; G. Sortais, La Providence et le miracle, Paris, 1905; Michel, art. Miracle, in D. T. C., col. 1798-1895; Mercier, art. Le Miracle, in Revue thomiste, sept.-oct., 1907 sq.; P. de Poulpiquet, Le miracle et ses suppléances, 1913; Id., Dobjet intégral de T Apologétique, CAPUT VI — DE MIRACULO 181 I. — De Natura et Speciebus Miraculi I. De Natura Miraculi Dantur ejus : i. nomina, 2. definitio. 296. — r° Nomina. Miracula in S. Scriptura dicuntur : 1. prodigia, τέρατα; seu mira, mirabilia, θαυμάσια, quia videlicet attentionem excitant; 2. signa, σημεία, quia significant potestatem facientis vel divinam ejus missionem; 3. gloriosa, ένδοξα, quia gloriam Dei manifestant; 4. virtutes, δυνάμεις, quia exercitium sunt divinæ virtutis seu potentiæ; 5. opera, έργα, utpote opera Deo propria* 1. 297. — 20 Definitio. (A) Etymologica. “Miraculi nomen, inquit S. Thomas, a mirando est sumptum. Ad admirationem autem duo concurrunt” : ut causa operis efficiens sit occulta et aliquid operetur præter consuetum ordinem 2* 298. — (B) Realis. Miraculum definitur in sensu : 1. lato, 2. stricto : (1) Lato sensu 3, miraculum est factum sensibile, quod extra consue­ tum natura cursum fit, ab agente suprahumano. Cum vero duplex esse possit agens suprahumanum, nempe vel creatura homine naturaliter excellentior, (angelus aut diabolus), vel Deus ipse, duplex erit miraculum : 1. miraculum relativum, seu quoad nos, quod ab angelis aut a diabolo fieri potest; 2. miraculum simpliciter et absolute divinum, quod soli Deo tribui debet4. 299. — (2) Stricto sensu, definitur : Factum sensibile, extraordinarium et divinum s. Quæ verba sunt singulatim explicanda. p. 87-121; J. V· Bainvel. De Vera Religione, Paris, 1914, n. 80 sq.; J. de Tonquédec, Introduction à Γélude du merveilleux et du miracle, 1916; Id., art. Miracle, in D. A., roL 548 sq. ; Dr. Le Bec, Preuves médicales du miracle, 1918; Id., Critique et contrôle medical des guérisons surnaturelles, 1920; P. M. Périer, art. Le miracle est-il une violation des lois de la nature, in Λ’. P. A., (-15 avril 1920; Hugneny, Crit. et calh., t. I., ch. XII. L'Eglise et le miracle; de Grandmaison, ait. Jésus-Christ, in D. A., col. 1405-1409, 1412-1417; Garrigou-Lagrange, De Revelatione, 1. L, c. XIX. 1 Sum. theol., 2* 2æ, q. 178, a. 1. — 2 S. Thom., De Potent., q. 6, a. 2. 3 Sum. theol., I, q. 114, a. 4. — 1 Sum. theol., I, q. 114, a. 4. 1 Quæ notio æquivalet definitioni S. Thomæ, 1, q. no, a. 4 : miraculum est “quod fit prater ordinem totius natum creata”; aliunde concordat cum des­ criptione C. Vaticani, juxta quod, miracula sunt facta externa et divina quæ Dei omnipotentiam et infinitam scientiam commendant : sess. III,cap._3; D. B., 1790. 182 CAPUT VI Dicitur : (a) Factum, i. e., aliquis effectus : sive substantia : v. g., conversio aquæ in vinum ; sive accidens, v. g., illuminatio caeci nati. (b) Sensibile, scilicet a sensibus cognoscibile. Revera datur in notam seu signum Revelationis; sed omne signum sub sensu cadit. — Potest autem fieri sensibile i. sive per se : v. g·, ignis non comburens; 2. sive per aliud : v. g., scientia infusa vel sanctitas quæ per actus externos manifestantur. — Hinc mira opera, quæ Deus occulte in anima vel in sacramento Eucharistiæ operatur, proprie miracula non dicuntur. Ratione hujus notæ, miraculum poterit sensu percipi historiaque testificari. 300. — (c) Extraordinarium, i. e., prceter ordinem totius naturce creatce. Natura est immensus creaturarum complexus. Ordo naturce hic significat determinationem creaturarum ad certos effectus modo constanti producendos; lex vero naturalis est relatio uniformis inter talem causam et effectum proportionatum. (Cf. n. 44). Porro ordo naturæ est particularis, universalis et univer­ salissimus. i. Particularis viget inter naturam singularem et suos effectus : ita lapis cadit. 2. Universalis regulat operationes omnium entium creatorum sive corporum sive spirituum, eorum ordinationem ad invicem et directionem in finem ultimum. 3. Universalissimus autem est Providentia qua omnia diriguntur sive ordinario sive extraordinario modo. Miraculum autem non est tantummodo prceter ordinem particularem, “quia, ut ait S. THOMAS, sic cum aliquis pro­ jicit lapidem sursum, miraculum faceret, cum hoc sit præter naturam lapidis ” 1 ; sed fit prceter ordinem universalem causarum et legum creatarum. Remanet vero sub ordine universalissimo divinæ Providentiae. “ Nihil Deus facere potest, quin sub ordine suae Providentiae cadat, sicut non potest aliquid facere quod ejus operationi non subdatur ” a. Quare miraculum non est destructio, violatio aut suspensio ordinis vel legum naturæ, sed mera derogatio aut exceptio 1 Sum. theol.. I, q. IIO, a. 4’ Cont. Cent.. 1. Ill, c. 98. ' · > ·· · * 9^· DE MIRACULO 183 quædam particularis legibus naturæ, per specialem Dei interventum producta. A ratione miraculi excluduntur ergo creatio, sanctificatio, concursus Dei, quæ non sunt præter naturæ cursum. 301. — (d) Divinum, i. e., a Deo patratum. Sic indicatur auctor miraculi. i. Miraculum a Deo solo est operabile. Etenim nulla finita virtus potest agere aliquid præter ordinem totius naturæ creatæ τ. 2. Miraculum producitur a Deo sive immediate per seipsum, sive mediate per creaturam. 1) Causa principalis omnium miraculorum est solus Deus : solus enim Deus propria virtute præter ordinem universalem naturæ operari potest, seu per se facere vera miracula 2. 2) Causa ministerialis aut instrumentalis miraculi est aliquando libera creatura, sive angeli, sive homines. Angeli boni et homines sancti interveniunt vel moraliter influendo per orationes suas, vel potestative agendo nomine Dei 3. 302. 3) Angeli mali, saltem de lege ordinaria. nequeunt etiam instrumentaliter miracula agere. “ Cum enim operatio miraculosa sit quoddam divinum testimonium indicativum divinæ virtutis et veritatis, si dæmonibus, quorum voluntas tota est ad malum, aliqua potestas daretur faciendi miracula, Deus falsitatis eorum testis existeret : quod divinam bonitatem non decet”3 4. — Idem dicendum, servatis servandis, de hominibus peccatoribus. 4) Attamen, in casu particulari, dœmones aliquando ope­ rari miracula possunt, dummodo constet cum certitudine eos agere, ex Dei virtute, in testimonium veritatis aut sane1 Etenim “quod est sub ordine totaliter constitutum, non potest præter ordinem illum operari. Omnis autem creatura constituta est sub ordine quem Deus in rebus statuit. Nulla ergo creatura potest supra hunc ordinem operari, quod est miracula facere”. Cont. Gent., 1. Ill, c. 109. a Quod sæpe a S. Thoma docetur : Sum. theol., 1, q. no, a. 4; q. 113, 3 “ Angeli ad miracula facienda tripliciter operantur : Uno modo precibus impetrando... Alius modus est quod Angeli materiam disponunt sua naturali viriute ad hoc quod miraculum fiaL.. Tertius modus est quod operentur etiam aliquid coagendo S. Thom., De Potent., a. 4. 4 S. Thom., De Potent. a. 5; Quodl. II, 6, ad 4. 184 CAPUT VI titatis, non vero in favorem mendacii aut pravitatis. (Cf. n. 324). Idem affirmare licet de peccatoribus l. (5) Miraculum ergo secernitur : 1. a facto naturali, tum ordi­ nario, tum extraordinario aut fortuito; 2. a prodigiis diabolicis; 3. ab omnibus effectibus etiam miris ordinis supernaturalis gratiie et gloriæ. II. De Speciebus Miraculi 303. — Miraculum dividitur ratione : I. legum quibus derogatur, 2. natura quam excedit, 3. modi quo naturam excedit. (1) Ratione legum quibus derogatur, miraculum est physicum, intellectuale aut morale : (a) Physicum, quando fit extra consuetum ordinem naturæ physicae, v. g., multipli­ catio panum, curatio leprosi, etc. (b) Intellectuale, quando cognitio quaedam exhibetur extra consuetum ordinem naturæ intellectualis, v. g., prophetia, secretorum cordis cognitio, etc. (c) Morale, cum fit actio vel actionum series extra leges consuetas ordinis moralis, ita ut divino auxilio speciali tribui debeat, v. g., mirabilis sanctitas Christi, conversio Pauli, etc. 304. — (2) Ratione naturæ quam excedit, datur mira­ culum quoad substantiam, subjectum et modum 2. (a) Quoad substantiam, seu id quod fit, quando effectus nullis unquam naturæ viribus sed soli Deo est possibilis : v. g., glorificatio corporis humani, (b) Quoad subjectum, seu id in quo fit, quando effectus a natura produci potest, sed non in tali subjecto : v. g., visio in cæco nato, (c) Quoad modum, quo fit, quando effectus est naturæ possibilis, sed non quoad modum quo producitur : v. g., subita morbi gravissimi sanatio. 30 5. — (3) Ratione modi quo excedit naturam, distin­ guitur miraculum supra, prœter et contra naturam 3. (a) Supra naturam, quando superat absolute omnes naturæ vires : v. g., mortui resurrectio, (b) Prater naturam, ' Sum. theol., q. 114, a. 4; 2’ 2®, q. 178, a. 2; De Potent., VI, a. 5. 9 Sum. theol., I, q. 105, a. 8; Cont. Gent., 1. Ill, c. ιοί. 3 Sum. theol., 1, q. 105, a. 6-8; Cont. Gent., 1. Ill, c. 100-102; De Potent. ________________ DE MIRACULO 185 si producitur effectus quem natura operari potest, illo tamen modo quo natura producere nequit : v. g,, sanatio febris sine medicamento, (c) Contra naturam, quando fit, remanente contraria dispositione in natura : v. g., tres pueri in igne illæsi manentes. Scholia. 306. — (i) Doctrina catholica de miraculis. C. Vaticanum 1 definit aut declarat miracula esse possi­ bilia, certo cognoscibilia, Dei omnipotentiam et scientiam manifestantia, signa certissima et omnium intelligentiæ accommodata quibus probatur divina Christianismi origo; speciatimque narrationes miraculorum in Scriptura conten­ tas non esse fabulas 2. 307. — (2) Heterodoxæ miraculi notiones. Plurimæ sunt, utpote rejicientes unum vel alterum elementum essentiale miraculi et negant illud esse vel sensibile; vel supernaturale, vel divinitus patratum. (a) Juxta quosdam, miraculum est sæpius effectus imaginationis aut sensus religiosi, sine realitate objectiva. (b) Alii docent miracula provenire a viribus naturalibus ignotis : ita Positiviste et Matérialiste; vel a serie causarum quæ effectus insuetos producunt : ita Bonnel, Houteville; vel a Deo per consuetum suæ Providentiæ exercitium nobis impervium. (C) Protestantes liberales contendunt miracula esse extraordi­ narios eventus naturales, quos tanquam divinæ benevolentiæ testes, aut tanquam precum exauditionem, fides considerat λ 308. — (d) Moderniste affirmant derogationem legibus naturæ a Deo fieri non posse. Miraculum autem provenit a fide credentis, cujus influxu spiritus operatur in materiam effectus hucusque ignotos, et cujus vi creatrice non raro vita hominum sanctissimo­ rum fuit decorata nimbo miraculorum. — Cui theoriæ accedit sententia ab E. Le Roy excogitata, juxta quam miraculum est manifestatio legis superioris, vi cujus materia spiritui subordinatur : siquidem nihil est aliud nisi actus quo spiritus hominis, modo ' D. B., 1790, 1812, 1813. —a Cf. D. B., 1707. 3 E. Müller, Natur und Wunder, Wurtzbourg, 1892; G. Marcquardt, Das Wunderproblem, Munschen, 1934, exponit varias miraculi definitiones apud Protestantes recentes in Germania et ostendit eas a Schleiermaeher et Kant derivare. Cf. B. Jansen, Λα philosophie religieuse de Nant, Paris, ’934. P· 15’ sq. 186 CAPUT VI intensissimo agens, suam supra materiam potestatem recuperat ’. Hæc autem activitas fit intensior sub influxu fidei, quæ facultatibus nostris majorem vim impertitur; ideoque Christus sæpe fidem requirit ab iis quos sanaturus est. Cumque hæc non excitetur nisi Dei gratia, hinc sequitur ultimo miraculum Deo legitime tribui ’. — Ita miraculum, cum aliqua veritate religiosa connexum, eam esse veram ostendit, cum verum sit quidquid bonos fructus profert. Attamen aliquod fidei initium, seu bona voluntas, requi­ ritur ut miraculum tanquam aliquid supematurale appareat. Qua notio rejiàenda est. Nam : (a) innititur singulari et falso conceptui materiae; nam, juxta E. Le Roy, materia non existit nisi in mente et per mentem, ideoque omnino pendet a nante nostra ·; quod quidem nihil aliud est nisi idealismus in Praelectionibus philosophicis confutatus, (b) Neque conciliari potest cum fide catholica, quæ tenet miracula esse externa revelationis argumenta et fcxta divina, Dei omnipotentiam commonstrantia; non sum. igitur directe et proprie opus fidei, ut vult E. Le Roy; sed opus divinum, ex se aptum, simul cum gratia, ad fidem gignendam 4. (c) Impar est ad explicanda omnia miracula in Evangeliis narrata, qualia sunt resurrectio Lazari vel Christi. IL — De Possibilitate5 et Convenientia Miraculi 309. — Status quæstionis. (i) Errores, (a) Miraculi possibilitatem logice negant ii omnes qui Dei personalis existentiam rejiciunt, ut athei, panfheistae, 1 u Un miracle, c’est l'acte d’un esprit individuel (ou d’un groupe d’esprits individuels) agissant comme esprit à un degré plus haut que d’habitude, retrouvant en fait, et, comme dans un éclair, sa puissance de droit ”... “ Un miracle, c’est l’acte d’un esprit qui retrouve plus complètement que d’habitude, qui reconquiert momentanément une part de ses richesses et de ses ressources profondes”. E. Le Roy, Annal, de philos, chrét. *, déc. 1906, p. 242, 247. a “ Oui certes, il n’y a de miracle que par la foi. N’en concluez point que le miracle soit une simple illusion mystique. La vérité, c’est qu’il manifeste le pouvoir causal de la foi. Par lui, la foi montre qu’elle est une force efficace et réelle, capable de vaincre les forces physiques... On voit aussi comment le miracle est., surnaturel. C’est que la foi l’est elle-même... ” op. cit., p. 249. Idem invenies apud Fogazzaro *, Le Saint (Il Santo), Paris, 1906, p. 175. Quam theoriam confutat Bernard de Sailly, art. La notion et U rôle du miracle, in Ann. de Phil, chrlt. ·, t 134, 1907, p. 337-361. 3 “ Selon cette conception, la matière existe sans doute, mais elle n’existe que dans et par l’esprit intérieurement et relativement à l’esprit.. En tant que matière actuelle, elle a une réalité explicite et concrète, mais est l’œuvre de l’esprit : c’est le groupe des mécanismes qu’il a montés pour agir, le système des habitudes qu’il a contractées”. Le Roy, Dogme et Cri­ tique *, p. 237. —4 Ami du Clergé, 1913, p. 353-362. 3 S. Thom., Cont. Gent., 1. II, c. 22-30; 1. III, c. 98, 99; De Potent., VI; Van Hove, La doctrine du miracle chez S. Thomas, Paris, 1927. DE MIRACULO 187 inaterialistæ; si enim nullus sit Deus a mundo distinctus, nullus specialis ejus interventus per miraculum in mundo admitti test. (b) Rationalista quidam Deum agnoscentes, eidem potestatem denegant miraculose in mundo quem creavit interveniendi, quo­ niam hoc repugnaret divinis attributis (c) Præterea Positiviste et Déterministe putant miraculum esse impossibile, quoniam adversaretur determinismo, qui hodie tan­ quam dogma inconcussum a multis agnoscitur, et redderet scien­ tiam inanem evertendo naturæ ordinem (2) Catholici unanimiter docent miraculi possibilitatem tum intrinsecam tum extrinsecam ejusque convenientiam. 310. — Thesis. Miraculum est possibile et con­ veniens. la Pars. Est possibile. Philosophice certum, theologice de fide. Ecclesiae magisterium. C. Vaticanum docet : “ S. q. d. miracula nulla fieri posse, proindeque omnes de iis narrationes,etiam in Sacra Scriptura contentas, inter fabulas et mythos ablegandas esse..., A. S. ” ’ Probatur : Miraculum est possibile, cum non repugnet ex parte : 1. ordinis naturæ, 2. Dei. i° Ex parte ordinis naturæ. Res philosophice et scienti· fice considerari potest. (A) Philosophice. (1) Etenim vis inferior subjicitur superiori. Proinde ordo naturalis finitus et creamus, Deo creatori et infinito submittitur. Et ideo Deus in mundo intervenire potest praeter ordinem a se constitutum 4. — 1 ha G. Séailles *, Les affirmations de la Conscience moderne, Paris, 1903, P· 33'34 : “ Aussi bien nous ne rejetons pas seulement le miracle parce que nous ne voyons pas qu’on ait jamais constaté dans la suite des faits l’intervention d’une puissance surnaturelle ; son idée ne trouve plus place dans notre esprit, elle est exclue par l’ensemble de tout ce que nous pensons... Il nous apparaît aujourd’hui comme un procédé puéril, enfantin, indigne d’une haute intelligence, à laquelle il ne saurait convenir de troubler le règne des lois qu’elle a établies... Si nous n’admettons plus le miracle, ce n’est pas seulement qu’il ne s’en produit que quand on y croit, c’est qu’il est rejeté par la conscience plus encore qu’il est nié par la science. Loin de faire preuve, le miracle désormais est une raison de mettre en doute et de soumettre à l’examen les vérités qu’on prétend appuyer de cette singulière autorité ”. 3 Saintyves *, Le discernement du miracle; Guignebert *, in Grande Revue, mai 1910. — * C. Vatican., sess. Ill, cap. 3, can. 4; D. B., 1813. * Sum. theol., I, q. 105, a. 6. 188 CAPUT VI Contradictorium esset actionem divinam cohiberi legibus naturæ, quasi vires creatæ possent sine Creatore esse, indel>endenter a Causa divina exerceri aut voluntati Creatoris obstare. (2) Ordo naturæ est necessarius non absolute vel metaphysice, sed physice tantum. (a) Deus enim liberrime mundum creavit et naturales leges ei adscripsit1 : quare hæ leges non sunt absolute necessariæ. (b) Posita creatione, res equidem gaudent essentia immu­ tabili, i. e., quæ non potest concipi aliter ac est, ideoque semper naturaliter tendunt ad determinatum operandi modum; v. g., homo necessario constat anima et corpore et producit actus sensibiles et intellectuales. (C) Exercitium vero hujus intimæ rerum tendentiæ seu applicatio physicarum legum est physice tantum necessaria, quia j>endet a conditionibus et circumstantiis, quæ mutari possunt ob interventum : 1. sive naturæ ipsius : v. g, quando magnetismus legi gravitatis subtrahit corpora quaedam ; 2. sive hominis voluntarie intervenientis ad effectum impediendum aut obtinendum : v. g., in volatu aeroplani aere gravioris. Ergo res, causae et leges naturales, in aliquo casu, modi­ ficari aut cohiberi possunt a superiori causa. Proinde ordo naturæ non intrinsece excludit divinum interventum, quo naturalis effectus vel non producitur, vel diversus produ­ citur; scilicet quo miraculum habetur2. (B) Scientifice. Scientia miraculi impossibilitatem de­ monstrare nequit, quia de causis praeternaturalibus non curat. Aliunde scientia necessitatem tantum relativam legum physicarum probat : quod fatentur haud pauci philo­ sophice et scientiarum cultores doctissimi : v. g., Poincaré, 1 Su Ht. theolL, I, q. 19, a. 3, 4. 3 Leges naturæ non sunt ergo nisi hypothetice necessaria. Cf. quod egregie declarat S. Thom., 1, q. 105, a. 6 : “Sic Deus potest facere præter ordinem rerum, quia ordini secundarum causarum ipse non est subjectus; sed talis ordo ei subjicitur, qua^i ab eo procedens, non per necessitatem naturæ, sed per arbitrium voluntatis- Votuisset enim et alium ordinem rerum instituere. Unde et potest præter hunc ordinem institutum agere, cum voluerit; puta, agendo effectus secundarum causarum sine ipsis, vel producendo aliquos effectus, ad quos causæ secundæ non se extendunt ”. Cf. De Tonquédec, art. Miracle^ in D. Jcol. 543. DE MIRACULO 189 Duhem, Boutroux, etc.’. Proinde miraculo locus esse potest etiam juxta positivarum scientiarum assertiones. (Cf. n. 312). 311. — Nec dicatur : (a) Miraculum evertit natura ordinem. Ergo est impossibile. — Resp. Nego antecedens. Miraculum enim est derogatio ordinis in casu particulari propter superioris ordinis bonum. “ Deus faciendo praeter cursum naturae non removet totum ordinem universi..., sed ordinem alicujus particularis causae ad suum effectum (b) Miraculum destruit scientiam. Ergo admitti nequit. — Resp. Nego antecedens. Nam ex miraculo quod fit raro et ordini causae particularis derogat, et in quo specialis Dei interventus manifestatur, nullum adest periculum pro scientia. De facto, docti miraculum agnoscentes non sunt scientia inferiores iis qui miraculi possibilitatem negant. 312. — 20 Ex parte Dei. Deus enim miraculum facere potest : i.physice, 2. moraliter. (a) Physice. Deus, cum infinita gaudeat virtute multa operari potest ad quae finita virtus creaturæ non pertingit. Omnipotentia enim sua efficere valet quidquid intrinsece non repugnat : porro opus miraculosum in se non est con­ tradictorium. — Aliunde omnino liber est in creaturarum gubernatione, contra Fatalistas. (b) Moraliter. Etenim miraculum non adversatur divinis attributis : i. Scientiœ et immutabilitati : nam eodem actu 1 Ita E. Rabier, de Philosophie, Paris, 1884, L I, ch. 39, § 4, p. 546 : “Pour s’en convaincre, il suffit de remarquer que toutes les lois scientifiques ï sont, comme le principe de causalité; hypothétiques et non catégoriques. Λ science ne dit jamais : A sera donné, donc B sera donné. Mais elle dit : si A est donné, B sera donné”. — Pariter E. Boutroux, De la Contingence des lois de la nature^ 2® éd., 1895, p. 149, ait : “ Telles ne sont pas les suites de la doctrine de la contingence. Elle ne se borne pas à ouvrir devant la liberté, en dehors du monde, un champ infini, mais vide d’objets où elle puisse se prendre. Elle ébranle le postulat qui rend inconcevable l’intervention de la liberté dans le cours des phénomènes, la maxime suivant laquelle rien ne se perd et rien ne se crée. Elle montre que ce postulat, s’il était admis d’une façon absolue, engendrerait une science.purement abstraite. Elle découvre, dans les détails mêmes du monde des marques de création et de changement. Elle se prête donc à la conception d’une liberté qui descendrait des régions suprasensibles pour venir se mêler aux phénomènes et les diriger dans des sens imprévus”. Cf. P. M. Périer, art. Le miracle est-il une violation des lois de la nature, in R. P. A., 1, 15 avril 1920, p. 18-29. Ne fallaris eo quod leges phvsicæ mathematice exprimi queant : hoc earum necessitatem metaphysicam non probat, sed solum earum regularitatem. — * De Potent., VI, a. I, ad 7. f « • I 190 CAPUT VI Deus ab æterno praevidit et voluit naturæ ordinem consue­ tum et derogationem in tali miraculo. “ Aliud est mutare voluntatem et aliud est velle aliquarum rerum mutationem; potest enim aliquis, eadem voluntate immobiliter perma­ nente, velle quod nunc fiat hoc et postea contrarium fiat ” ». 2. Transcendentia : quia Deus in miraculo superat mun­ dum eodem modo ac in gubernatione rerum communi. 3. Majestati et sapientia : non enim dedecet Deum res creatas supreme et paterne dirigere. Præterea sapientia quæ jubet leges communiter servari, non excludit inter­ ventum extraordinarium, modo fiat propter rationem sufficientem, non arbitraria voluntate aut desiderio defectus mundi emendandi 2. Quod sequentibus amplissime demonstrabitur. 313. — IIa Pars. Est conveniens. Miraculum enim manifestat Dei existentiam ejusque attributa, præsertim : (a) Omnipotentiam : solus potentissimus valet præter ordinem creatum agere; aliunde quædam miracula, ut resurrectio, vim infinitam requirunt. “ Ex miraculo enim apparet quod ordo rerum processit ab eo, et non per necessitatem naturæ, sed per liberam voluntatem ” *. (b) Bonitatem : nam multa miracula fiunt, ut mala physica vel moralia avertantur et homo ad bonum altius et æternum perveniat : quod in evangeliis perspicitur. (c) Veracitatem : præcipue miraculum ad religionis revelatæ confirmationem patratur. Posito enim quod Deus veritatem nobis revelavit, nullum signum efficacius erit ad probandum Revelationis factum quam miraculum cum eo indivulse connexum : hoc erit veluti sigillum, quo epis­ tola ab eo scripta redditur authentica. — De hac re optime notat S. Thomas, in ordine supernatural!, miracula simile munus habere ac res creatas in ordine naturali 4. 1 Sum. theol., I, q. 19, a. 7. ’ Sum. theol., I, q. 19, a. 7; q. 105, a. 6. ’ Cont. Gent., L III, c. 99; De Potent., q. 6, a. 1, ad 4. 4 44 Naturale enim est homini ut veritatem intelligibilem per sensibiles effectus deprehendat. Unde sicut ductu naturalis rationis homo pervenire potest ad aliquam Dei notitiam per effectus naturales, ita per aliquos supernaturales effectus, qui miracula dicuntur, in aliquam supernaturalem cognitionem tc/edendorum homo inducitur. ’’ Sum. theol., *2 2«, q. 178, a. 1. DE MIRACULO 191 (d) Sapientiam : etenim miraculum non fit necessario nec sine sufficienti ratione; sed est optimum medium ad Revelationis existentiam et permanentiam hominibus etiam rudibus certo probandam; et ad demonstrationem sanctitatis alicujus, quam Deus in exemplum virtutis vult proponere ». III. — De Cognoscibilitate Miraculi ’ 314. — STzVTUS QUÆSTIONIS. Errores. (a) Quidam Positivista, quæstionem de miraculi possibilitate praetermittentes, tantummodo affirmant non posse ejus existentiam certo constare nec ejus essentiam secerni a factis non miraculosis sive naturalibus sive diabolicis’, (b) Inter eos, quidam Contingentista declarant mundum esse complexum phenomenorum contingentium, sine ulla physica lege, et proinde mira­ culum esse indiscernibile ♦. (b) Doctrina catholica. Ecclesia docet aliqua saltem miracula, præsertim ea quæ fiunt in Revelationis confirma­ tionem, nobis certo innotescere posse; licet de multis, in casu concreto, dubium sit legitimum. 315. — Thesis. Aliqua miracula ut miracula certo cognosci possunt. Philosophice certum. theologice de fide. Ecclesiae magisterium. C. Vaticanum definit : “S. q.d.... miracula certo cognosci nunquam posse, A. S.” 5. 1 Sum. theol,. 2a 2æ, q. 178, a. I, ad 3; a. 2. 2 J. de Bonniot, Le miracle et ses contrefaçons. Paris, 1895 » A. de la Barre, E ordre de la nature et le miracle. Paris, 1899; A. de Poulpiquet, Le miracle et ses suppléances. Paris, 1913; J. de Tonquédec, Introduction à Γétude du merveilleux et du miracle. Paris, 1916; Van der Elst, Vraies et fausses guérisons miraculeuses. Paris, 1925; J. Mouroux, art. Discernement et discer· nibilité du miracle, in R. A.. mai 1935, p. 538-562. 3 Inter quos E. Littré *, in Philosophie positive, juillet-août 1869. “ A priori. la science ne nie pas le miracle ou interversion du cours de la nature; mais a posteriori, elle a reconnu que devant elle, sous ses yeux, entre ses mains, aucun miracle n’arrive ”. Eodem sensu scribebat E. Renan *, Vie de Jésus. Introd., p. 51 : “ Nous ne disons pas : Le miracle est impossible ; nous disons : il n’y a pas eu jusqu’ici de miracle constaté”. Mox tamen sibi contradicens, ipsam possibilitatem miraculi rejicit : “La négation du surnaturel est devenue un dogme absolu pour tout esprit cultivé ”. Cf. Opus anonymum Supernatural Religion. London, 1879, t. I, c. 2. 4 “ L’idée de lois fixes dans la nature n’est qu’une idole, chaque phénomène est un cas singulier et une solution unique ". EAction, cf. de Tonquédec, Immanence. 3 p., sect. 2, p. 200 sq. 5 C, Vatican,, sess. Ill, cap. 3, can. 4; D. B., 1813, 1790. 192 CAPUT VI Probatur. Miraculum ut miraculum innotescit, si cognoscitur : i. ut factum sensibile ( = veritas historica), 2. supernaturale 12( = ve­ ritas philosophica), 3. divinum ( = veritas theologica). Porro hæc tria aliquando sunt demonstrabilia. Ergo. 316. — (A) Miraculum ut factum sensibile certo cognosci potest : sive immediate, sive mediate. (a) Immediate seu propria experientia : nam miracula sunt sensibus obvia, coram multis et sub debita luce patrata, attente considerata a testibus. Proinde de facto sensibili miraculoso non est minor certitudo quam de facto mere naturali : v. g., tam certo videri potest homo super mare ambulans quam super terram gradiens. (b) Mediate seu testimonio historico ; dummodo< constent scientia et veracitas testium, qui miraculosa facta referunt. Sed hæc probari possunt, sicut fit quando agitur de historiæ testibus. 317. — Nec dicatur : (r) Miraculum est supernaturale. Atqui supernaturale cognitionem nostram sensibilem et naturalem superat. — Resp. Dist. major. Miraculum est supernaturale in causa et modo quo fit. C.·, intrinsece. N. Equidem ab agente suprahumano procedit; sed in se remanet factum sensibile quoad substantiam; proinde naturaliter cognoscibile est : v. g., sanatio instantanea morbi sensibiliter percipitur quoad morbum, sanationem et instantaneitatem. Vis sola hunc effectum producens remanet occulta. Immo miracula, quia mira sunt et extra consuetum ordinem peracta, majorem attentionem excitant, diligentius explorantur, proptereaque certius cognoscuntur a. (2) Miraculum non scientifice investigatur. Ergo cum certitudine vera non cognoscitur. — Resp. Miraculum non scientifice investi­ gatur semper. N. ; aliquando. C. et tunc talis investigatio est necessaria in casibus non evidentibus. C. ; evidentibus. N. Plura sunt miracula a doctis examinata : v. g., sanatio cæci nati quædam Lapurdi patrata vel in canonizationis causis oblata; sed etiam rudes sensibilia facta cognoscere et narrare possunt Nec sane Academiæ judicium requiritur ut subita curatio cæci nati ’ vel Lazari resurrectio agnoscantur. Notetur præterea quod miracula, utpote Revelationis notæ, omnibus etiam simplicibus patere 1 Cf. n. 46, 47, de supernatural : notio et species. 2 Gondal, Surnaturel, Paris I9°4; P· 182 — 3 Joan., IX. 25, 31-34. DE MIRACULO debent, secus non essent divinæ religionis argumentum efficax et sufficiens. (3) Facilins est mille testes errare aut decipere quam factum legibus naturic repugnans existere : primum moraliter tantum impossibile esi; secundum vero physice impossibile, et experience contrarium est. In omni autem miraculo contra unum testem mille insurgunt; sic, v. g., si unus testetur mortuum resuscitatum esse, milleni testes affirmant mortuos ad vitam haud redire *. — Resp. (a) Falso supponitur miraculum esse violationem naturalium legum; cum sit tantum derogatio in particulari alicujus legis applicatione per specialem Dei interventum. (Cf. n. 300, 310). (b) Miraculum non adversatur experientia, quæ spectat singularia facta eaque observat prout contingunt, absque ullo præjudicio, sive hæc naturalia appareant, sive supernaturalia (c) Falsum est pariter contra unum testem, factum miraculosum asserentem, millenos assurgere : non enim de uno eodemque objecto testantur : hi de lege generali, ille de exceptione huic regulæ λ 318. — (B) Miraculum ut factum supernaturale certo dignosci potest. Ad hoc enim sufficit cognoscere causas adhibitas, produ­ ctos effectus et naturalem disproportionem inter causas et effectus, excluso fraudis vel erroris periculo. Atqui de his omnibus inquisitio est possibilis. Ergo. Ut quis nullam esse intimam proportionem inter causas seu· media effectusque productos clare percipiat, ita ut hi effectus nonnisi agenti suprahumano tribui possint, . attendere debet ad facti miraculosi naturam et circum­ stantias. (a) Quoad naturam facti, certe supernaturalis est resur­ rectio mortui, transmutatio subita substantias, sanatio quæ 1 Ita Hume , * Humis Works, ed. 1770, vol. Ill, p. 178. Idem argumentum legi potest in opere Supernatural Religion, t. I, p. 77 sq. : et optime confutatur a G. Campbell, A dissertation on Miracles. Sic fere etiam Langlois et Seignobos *, Introduction aux études historiques, Paris, 1898, p. 176-179, contra miracula argumentantur, quatenus scientiæ physicæ majorem certitudinem præbent quam bistoricæ. Miraculum, quod docu­ mentis historicis tantum transmittitur, scientiæ physicæ, quæ miraculum excludit, locum det. - H. Poincaré aiebat in oratione quadam (1910) : “Non seulement vous n’avez pas le droit de déclarer d’avance que ces phénomènes n’existent pas : vous n'avez même pas celui de nier leur caractère surnaturel. Regardez d'abord, vous parlerez ensuite 3 J. H. Newman. Grammar of Assent, London, 1874, p. 306-307. N° 663.-7 Jf ►v ^4-r i CAPUT VI 31-9. — Nec dicatur : (1) Ad dignoscendum miraculum ut supematurale, omnes natura vires notas habere oporteret. Atqui non omnes cognoscimus, ut patet. — Resp. (a) Fatemur equidem multas naturales vires nobis ignotas esse. Sed ex hac ignorantia non sequitur miracula ut talia numquam esse discernenda. Nam ad hoc sufficit ut aliquot causarum vires et leges in aliquo casu particulari notas habeamus, ut limes ultra quem natura evidenter operari nequit nobis sit notus. Ita, v. g., quamvis ignoremus quousque se extendere possit ars medicinae, certo tamen novimus non posse mortuum fœtidum, subito et solo vocis imperio, e mortuis suscitari; vel cæcum a nativitate, luto adhibito, illico illuminari : hæc enim et alia supra vires naturæ esse merito judicantur ab omnibus qui communi sensui valedicere nolunt, (b) Si vires incognitae, naturales tamen, in miraculo agerent, certe, ut supra notatum est, servaretur regularitas aliqua et pro­ portio inter causam et effectum; quod minime invenitur. 1 Dr Le Bec, Freintes médicales du miracle, p. 27-37, n. 49, ostendit, exemplis historice certis, sanationem subitam fractionis femoris quasi-creationem materiæ postulare, quia materia chimica necessaria ad fractionem reparandam, nèc per tam breve tempus per arteriola transire potest, nec quidem tam abundans in sanguine existit; in sanatione cancri e contra invenitur quasidestructio materiæ, quia cellulæ vulneris evanescunt, quin tamen earum veneno corpus inficiatur. ■μ quasi creationi vel destructioni materiæ æquivalet ‘. Generatim miracula supra et contra naturam dicta (cf. n. 305) arguunt virtutem toti naturæ superiorem. (b) Quoad circumstantias, tria præsertim consideranda sunt, regularitas, proportio et tempus. 1. Regularitas in phænomenis naturalibus semper existit, ita ut eædem causæ, in iisdem circumstantiis, eosdem substantialiter effectus producant; 2. proportio inter causam et effectum ubique in natura invenitur; 3. tempus aliquod denique requi­ ritur. Atqui hæc tria in miraculis desunt. 1. Nulla proportio, e. g., inter Christi tactum et curationem lepræ, ejus verbum et sanationem cæci; 2. nulla regularitas, nam in iisdem circumstantiis diversi effectus producuntur, vel diversas circumstantias iidem effectus sequuntur : cf., v. g., curationem cæci nati, Joan., IX, 1-7, et cæci apud Jericho, Marc., X, 46-52); 3. sanationes miraculosæ tandem tempore naturaliter insufficienti peraguntur. — Præsertim vero absentia regularitatis in miraculo mentem ad causam liberam (non neces­ sariam) deducit. μ μ μ ββμ μ ημ μ μ νηβμ ηηΜ · 194 DE MIRACULO 195 (c) Tandem, ut optime scripsit Dr Le Bec *, vires incognitæ quæ miraculum operarentur, legum naturæ destructivæ essent cum ejus certissimis legibus contradicant; natura se ipsam destrueret : quod absurdum est. — Ergo aliquando possumus certo scire quædam facta naturæ viribus produci non posse. 320. — (2) Multa phœnomena tanquam miracula habentur quæ imaginationi aut hypnotismo tribui possunt. — Resp. (a) Imagi­ natio altam vim habet, præsertim in mulieribus, atque morbos quosdam naturaliter producit vel curat; quod doctores catholici libenter admittunt. Sed omnino incapax est morbos ex læsione organica provenientes sanandi, præsertim modo permanenti vel subito et contra fiduciam ægroti; suscitandi mortuos, agendi in corpora externa, et alia hujusmodi2. (b) Hypnotismi facta non sunt miracula. 1. Revera juxta naturæ leges fiunt et ad ea producenda adhibentur media proportionata, quæ sunt diversa secundum diversos effectus obti­ nendos et eodem modo semper operantur. Porro hæc omnia desunt in miraculis, ubi vel nulla usurpantur media, vel nulla apparet proportio inter causam et effectus; aliunde eadem causa in eisdem etiam circumstantiis diversos omnino producit effectus, ad nutum illius qui miracula operatur3. 2. Tandem, quidquid de illis factis dici potest, nullus est medicus qui hypnotismo mortuos suscitarit, cæcis visum restituerit, surdos audire fecerit, etc. Quotiescumque igitur facta hujusmodi historice constabunt, ut supernaturalia haberi poterunt, præsertim si non semel, sed iterum atque iterum occurrunt. 321. — (C) Miraculum ut divinum certo discerni potest. Deo tribuendum est factum quod Deus solus physice aut moraliter agere potest. Atqui Deum solum potuisse effectum extraordinarium operari, aliquando constat vel ex natura vel ex circumstantiis ejusdem facti. Ergo. ; Μ ’ “ Les explications qui ont été fournies par les négateurs du miracle ne nous apportent aucune preuve de l’action des forces naturelles dans le miracle. S’ils font appel à des forces connues, ils se heurtent à des impossibilités. S’ils invoquent des forces naturelles inconnues, ils sont obligés d’en arriver à admettre la destruction de la matière par elle-même, et... c’est illogique”. Le Bec, art. Les preuves médicales des guérisons miraculeuses, in Revue de philosophie, janv.-février, 1922, p. 28. 2 G. Bertrin, Histoire critique des événements de Lourdes, p. 173-215; P. Quercy, L'hallucination, Paris, 1930. ’ Cf. Méric, Le Merveilleux et la science, 1. III, c. 2, p. 393 sq. ; J. Guibert, art. /.'Hypnotisme, in Les Questions actuelles, 16 sept. 1893, p. 248 sq. ; De la Barre, L'Ordre de la Nature et le Miracle, Paris, 1899. I 196 * CAPUT VI (i) Ex ipsa natura operis. Revera sunt quidam effectus, qui, ex philosophicis principiis et sensu communi, ita naturae ordinem superant, ut nonnisi soli Deo physice tribui possint. (a) Ita sunt generation facta quibus ens inquantum ens immutatur1 : v. g. effectus quibus attingitur materia prima aut substantia materialis sine mediantibus accidentibus, vel quibus immediate fit influxus in intellectu et voluntate. (b) Hujusmodi sunt speciatim : mortui resurrectio, quæ perfici nequit nisi ab Eo qui potestatem habet in corpus et animam, et utrumque ita unire potest ut anima vim habeat vivificandi corpus \pradietio futurorum contingentium, necnon perfecta cognitio et manifestatio secretorum cordis, quia utraque supremum dominium requirit in substantias spiri­ tuales et liberas ; creatio et destructio materia; subita sub­ stantia in aliam mutatio, quæ in res requirunt potentiam absolutam soli Deo competentem. In his omnibus casibus Dei miraculosum interventum cum certitudine proprie dicta affirmare possumus a. 322. — (2) Ex circumstantiis operis. Sunt autem alia facta vel opera quæ, licet creaturæ physice possibilia sint, tamen ratione crcumstantiarum, soli Deo moraliter sunt tribuenda. Hae circumstantiae sunt vel physica vel morales, et versantur circa thaumaturgum vel factum ipsum. (a) Quasdam physicas sanationum circumstantias sic exponit BENEDI­ CTUS XIV : “ Opus est, 1. ut morbus sit gravis et curatu vel impossibilis, vel difficilis, 2. non sit in ultima parte status, ita ut paulo post declinare debeat, 3. non fuerint adhibita medicamenta..., 4. ut sanatio sit subita, 5. ut sit perfecta, 6. ut nulla notabilis evacuatio aut crisis praecedat, 7. ut morbus sublatus non redeat 3 ”, 323. — (b) Circumstantiae morales et religiosa maximi sunt momenti ut miraculum a miro diabolico secernatur. Sedulo attendatur : 1. Ad thaumaturgum ejusque mores : i) Si sit amens, improbus, levis, inconstans, inquietus, impatiens, superbus, de propriis defectibus glorians, prodigia * Garrigou-Lagrange, De Revelatione, t. II, p. 68 sq. ’ S. Thorn., II Sent., D. 7, q. 3, a. I, ad 2; Sum. theol., 1, q. no, a. 4, ad 2; q. 114, a. 4, ad 3; 2J 2«, q. 178, a. 2, ad 3 ; Cont. Gent., 1. ΙΠ, c. 106. ’ Bened. XIV, De Beat. Servorum Dei, 1. IV, p. 1, c. 8. DE MIRACULO 197 quæ facit divina non sunt, cum tali legato Deus uti non soleat ad veritatem et virtutem hominibus commendandam. 2) Si vero thaumaturgus vitæ sanctitate, zelo gloriæ Dei, modestia, humilitate et caritate polleat, Dei minister censeri potest. 2. Ad modum quo fiunt miracula. 1) Si in eis aliquid inhonesti, crudelis, vel incongrui deprehendatur; si media adhibita videantur blasphema, turpia, absolute ridicula, non Auctori justitiæ et sanctitatis ascribi debent1. 2) Si vero patrantur opera sub invocatione Dei, si media adhibita sunt sancta, si opus miraculosum bonitate fulget, certe Deus ipse ut auctor indicatur. 3. Ad effectus præsertim operis : 1) Si mira hujusmodi moraliter malam aut sanæ rationi oppositam doctrinam commendant, si ad turpia vel scurrilia provocant, superbiæ et inobedientiæ favent, a Deo oriri nequeunt cujus opera virtutum praxim, puritatem et caritatem maxime fovent3. 2) Si autem miracula peraguntur in favorem doctrinæ optimæ, imo naturæ vires et aspirationes superantis 3, si sanctitatem eximiam producunt, certe a Deo sancto proveniunt. Unica ergo ex circumstantiis negativis Dei interventum excludit; omnes vero positiva simul sumptæ Deum ut facti miraculosi causam designant 4. Ex priorum absentia et posteriorum præsentia recte concludatur factum extraordi­ narium esse divinitus patratum s. ’ — — I 1 Cf. S. Agobardus, Epist. ad BarthoL, n. 1; P. L., CIV, p. 179; Ribet, La mystique divine, t. III., p. 159 sq. aCf. Bible de Vence. Exod., Diss. sur les vrais et les faux miracles, t. II, p. 40; Ribet, op. cit.. p. 163 sq. ; J. H. Newman, Essays on Miracle. I, sect, 3 ; Gondal, Surnaturel, p. 232 sq. 3 Cf. Pascal, Pensées, éd. Brunschvicg. n. 803 : “Les miracles discernent la doctrine et la doctrine discerne les miracles”. Eo sensu quod vera miracula originem divinam doctrinæ moraliter bonæ commonstrant ; doctrina autem naturaliter bona aut falsa suadet (vel prohibet) ut miraculum, ad ejus originem divinam probandam patratum, Deo attribuatur. Sic circulus vitiosus vitatur· 4 " C’est ici le cas ou jamais d’appliquer le principe : bonum ex integra causa. malum ex quocumque defectu De Poulpiquet, LL objet intégral deΓ ApoL.p. 16. 5 “ Pourquoi préférer Dieu à l’inconnu? Parce que toutes les raisons positives sont pour Dieu, tandis qu’il n’y en a aucune en faveur de 1 inconnu. J ai par devers moi une explication pleinement satisfaisante... Pourquoi lui donner l’exclusive et me réfugier dans l’inconnu?” De Tonquédec, art. Miracle, in D. A.. col. 552. ----- 198 CAPUT VI 324. — Scholion. Prodigia diabolica non sunt pro­ prie miracula. (a) Miracula distinguuntur a diabolicis prodigiis ’. Equidem dæmones prodigia et miracula late sumpta operari possunt. Sed semper remanent sub ordine Providentiæ quæ ita eos reprimit ut minus possunt quam secundum virtutem suam naturalem, juxta S. Thomam 2. Vera Dei miracula secernuntur sive ex natura operis sive ex ejus circumstantiis, ut dictum est (Cf. n. 321-323). Cavendum ne nimis creduli inveniamur, in inquisitione de facti supematuralitate. (b) Miraculo a diabolo fuisse patrata non raro ab auctoribus sacris affirmatur. Licet Deus, teste Scriptura, aliquoties permittat prodigia a dæmone perfici ad bonorum probationem, malorum punitionem et ad majorem suæ potestatis manifestationem ; ejus tamen bonitas et veritas semper suppeditant efficacia media ad auctorem horum factorum detegendum ’. Ita, v. g., magi Pharaonis qui mira patraverant, non potuerunt tamen sciniphes e pulvere educere, et coram miraculo Moysis, exclamare coacti sunt : Digitus Dei est * ; hic sic falsis prophetis Baalis non permissum fuit miraculo decipere filios Israel s. IV. — De Valore Apologetico Miraculi® Miraculum ut miraculum aliquoties certo dignoscitur. Sed quid probare potest. Ejus valoris apologetici nunc breviter exponemus : 1. existentiam, 2. objectum et conditiones. 325. — (A) Existentia. Thesis. Miracula vera divinam Revelationis ori­ II II ginem certissime probant. Philosophice certum, theo­ logice de fide. Ecclesiæ magisterium. C. Vaticanian definit : “ S. q. d., miracula certo cognosci nunquam posse, nec iis divinam religionis christianæ origi­ nem nte proban, A. S. ” Idem affirmat Jusjurandum contra modernistarum errores 7. ' Idem judicium feratur quoad extraordinaria facta magia nigra et spirilismi. * S. Thom., De Potent,9 VI, a. 5. 3 Juxta S. Thomam, miracula differunt a prodigiis quiniuphciter : in efficacia, ducatione, utilitate, fine et modo. Sum. theol.9 1, q. 114, a. 4. Exod,, VIII, 19. — s/// fag.' XVIII, 2040. — 6 Van Hove, op. cit.y c. IV. 7 C. Vatican., Sess. Ill, cap. 3, can. 4; D. B 1812, 1790; cf. 2145. χ DE MIRACULO 199 326. — Probatur, (a) Ex absoluta Dei veritate. Metaphysice repugnat, Deum, essentialiter veritatem, ut verum confirmare quod est erroneum. Porro, si religio in cujus favorem miraculum patratur esset falsa, Deus ipse hanc religionem tanquam veram approbaret; quia miraculum, cum a solo Deo efifici queat, est sicut divinum sigillum testificans divinam religionis originem. “ Est autem attenden­ dum, inquit S. THOMAS, quod nullum verum miraculum fit nisi virtute divina; et quod nunquam Deus est testis mendacii. Dico ergo quod, quandocumque miraculum fit in testimonium doctrinæ praedicatae, necessarium est doc­ trinam illam esse veram ” x. (b) De facto, Scriptura S. exhibet miracula ut certis­ simum argumentum de divinitate alicujus missionis vel doctrinæ. Ita Moyses2, Jesus Christus3, S. Paulus4, ad miracula provocant in divinam suae praedicationis confir­ mationem. COROLLARIA, (a) Deus miraculum facere nequit pro doctrina falsa ut simpliciter falsa, vel ut minore malo, (b) Sed illud operari potest pro aliqua doctrina vera quæ in falsa religione docetur, et a fortiori pro tota religione vere revelata, (c) Doctrina unico miraculo comprobata certe est vera et divina; ideoque alia doctrina huic opposita necessario ut falsa habenda est. 327. — (B) Objectum et conditiones. (1) Miraculum ad moralem hominum utilitatem præ­ sertim dupliciter Deus operatur : (a) ad demonstrationem sanctitatis alicujus hominis, (b) vel ad veritatis prœdicatœ confirmationem 5. De posteriori tantum hic agitur. Miraculum religionis veritatem demonstrat non intrinsece per scientifica argu­ menta, sed extrinsece probando ejus divinam originem : si enim religio quædam a Deo praedicatur, est necessario vera. Et sic intelliges quomodo factum contingens con­ firmat et probat immutabilem doctrinæ alicujus veritatem. (2) Ut miraculum hoc valore gaudeat, requiritur absolute ut fiat in religionis confirmationem : deficiente enim omni 1 S. Thom., In Joan., c. IX, lec. 3, 8. 4 // Cor., XII, 12. — 5 Sum. theol., 2’ 2*, q. 178, a. 2. * 200 CAPUT VI vinculo inter miraculum et doctrinam, miraculum non esset quasi sigillum Dei doctrinæ appositum. — Miraculum cum religione habere potest nexum vel intrinsecum, vel extrinsecum. (a) Intrinsecus nexus adest, si vita legati divini, v. g., Christi, vel existentia ipsius religionis, v. g., Ecclesiæ catholicæ, morale miraculum efformant. (b) Extrinsecus vero apparet : i. tum directe, si quis explicite aut æquivalenter asserit aliquod miraculum secuturum esse ad manifestandam veritatem talis doctrinæ; 2. tum indirecte, si quis, legatum divinum sese declarans, ad miracula a se antea patrata provocat. 328. — Nec dicatur : Probatio Revelationis per miracula est Deo indigna. Ita E. Le Roy1 qui hunc processum comparat agendi modo magistri, qui, ut discipulis veritatem propositionis geometricæ demonstret, coram eis jocaretur. — Resp. Hæc descriptio vere miraculi deformatio vocari potest. In exemplo enim allato, nulla proportio existit inter jocum magistri et veri­ tatem intrinsecam propositionis demonstrandæ; adest autem vera proponio inter miraculum, quod Dei omnipotentiam manifestat, et veritatem doctrinæ a Deo per miraculum approbatæ. 329. — Scholion. nibus. De miraculis in falsis religio­ Nec dicatur : Religio quælibet præbet miracula in sui confirmationem. Et narrantur omnia quæ inveniri possunt miracula, quæ sive in antiquitate, sive præsenti tempore peracta perhibentur2. Ita narratur apud Græcos Asclepium morbos sanasse3; \respasianum et Hadrianum ægrotos subito curasse· ; * Apollonium Tyanensem vere thaumaturgum fuisse; apud Jansenistas vera miracula patrata fuisse : miraculum de Sacra Spina, vel ad tumulum diaconi Paris ; * in Ecclesiis schismaticis et hære1 E. Le Roy, in Annales de philos, chrét. *, oct.-déc. i 906, p. 184 sq. ~ Sic S. Reinach *, Orpheus, p. 566. A Lourdes “ un grand nombre de guérisons miraculeuses furent constatées au sortir de la piscine. On en cons­ tatait aussi, il y a vingt siècles, au sortir des dortoirs d’Esculape à Epidaure et à Cos 3 Cf. Mangenot, art. Les miracles d'Esculape, in R. C. F, 15 août1-15 sept; 1917« Daremberg et Saglio, Dtctionn. des antiquités grécoromaines, art. Æsculapius, Medicus, Incubation; art. Asklepios, in Encyclo­ pédies Hauck et Pauli-Wissowa. 4 Tacit., Histor. 1. IV, n. 81; Sueton., in Vespas., n. 7; S parti an , Hist. August., in Hadriano, n. 25. 5 Cf. Petitot, Pascal, sa vie religieuse et son apologie du christianisme Paris, 1911; DD. Waffelaert, art. Convulsionnaires, in D. A., col. 705-713/ DE MIRACULO 201 ticis vere thaumaturges inveniri'; tandem in India etiam nostris temporibus multa perfici prodigia. Ergo, miraculorum ope, vera et divina religio sufficienter a falsis secerni nequit. 330. — Resp. Hic exponemus non singula facta objecta, sed unice methodum ad omnium falsitatem aut veritatem detegendam. (a) Certum est metaphysice Deum miraculo errorem confirmare non posse : quare si constat prodigia quædam in erroris gratiam certe patrata, adscribi debent daemonibus, qui aliqua potentia præternaturali gaudent et ea libenter utuntur ad animarum per­ ditionem. (b) Prius inquiratur num facta allegata sint historice vera : multa enim tali inquisitione eliminantur. Sic miracula Apollonii, nisi longe postea et praeter methodum historicam relata sunt. Ita etiam quæ de Asclepii miraculis narrantur, difficile determinari possunt, cum documenta in multis casibus valore historico desti­ tuantur. Ita etiam in casu Vespasiani, Tacitus ipse non affirmat curationem cæci miraculosam esse; imo refert imperatorem, a quo miraculum petebatur, “ primo irridere, adspemari ”, sed “ vocibus adulantium in spem induci ”, cuncta suæ fortunæ patere ratum. Ex ipsa igitur narratione de veritate hujus facti merito dubitatur. (c) Si facta sint vera, expendatur utrum sint supernaturalia et divina annon. Multa enim explicantur fraude, suggestione, viribus extraordinariis diaboli aut naturæ legibus. Ita miraculis Asclepii multa verisimiliter scientiæ medicinali sacerdotum tribui debent. Prodigia in tumulo diaconi Paris patrata, sæpe comita­ bantur violentæ convulsiones, actusque inhonesti, qui nervorum excitationem manifestant1 2 Mira spiritistarum et fakirorum sæpe a causis naturalibus procedunt λ (d) Deus, aliquando per ministros falsam doctrinam profitentes, miracula operari potest, non quidem ad errorem approbandum, sed ad bonum aut verum aliquod promovendum : v. g., “ ad com­ mendationem nominis Christi, quod invocant, et in virtute sacra­ mentorum, quæ exhibent”. Sic Deus vera miracula facere potuisset per manus P. Joannis de Cronstadt, presbyteri schisma­ 1 Cf. Jean de Cronstadt*, Ala Vie en Jésus-Christ, Paris, 1902; L. de Grandmaison, art. Le Sadhu Sundar Singh et le problème de la sainteté hors de Γ Eglise catholique, in R. S. R., janv.-avril 1922, p. 1-29; avril 1926, p. 183-184. P. Iswolski *, art. Un saint russe au 19e s., in Les Lettres, oct. 1921 ; Id., art. La crise russe et ΓEglise, in Correspondant, 10 août 1921, p. 413-443; Ami du Clergé, 1911, p. 661-665; 1927, p- 59-61 ; 1929, p. 81-83. 2 Girard, L'Asclépéion d'Athènes, Paris, 1881 ; Mangenot et Bertrin, in R. C. F., 1917, 1918, passim. —3 Cf. Illustration, 5 sept. 1925, p. 239 sq. ; P. Heuzé, Fakirs, Fumistes et C‘‘, Paris. 202 CAPUT VI tici, ad præsentiam Christi in Eucharistia confirmandam ; vel per Sadhu Su ndha r Singh aut monachum Seraphinum de Sarov, ut Indios et Ruthenos a paganismo vel a superstitionibus ad Christum revocaret. Nulla tamen in hoc casu relatio directa existere debet inter miraculum et partem proprie erroneam doctrinæ a thaumaturgo professæ (Cf. n. 325). ARTICULUS II De quibusdam miraculis in specie Nunc tractandum : I. de prophetia, 2. de miraculis ordinis moralis. I. — De Prophetia ’ Post Christum et Apostolos, qui sæpe ad Scripturas appellaverunt, apologetæ omnes prophetiam velut argu­ mentum credibihtatis optimum habuerunt. Quod etiam C. Vaticanum confirmavit. — De prophetia, sicut de mira­ culo, expendi debent : i. notio, 2.possibilitas, 3. discernibilitas, 4. valor apologeticus. 331. — i° Notio. (A) Quoad nomen. (1) Etymologice, prophetia venit : non a προβαίνω, præluceo; sed a τίρο^άναι, πρό-Φηρχ, prædicere vel dicere pro aliquo. — Vocatur etiam vaticinium, (a vates — futura videns). (2) Usus, (a) Apud Paganos, prophetia erat interpre­ tatio arcanorum, vel praedictio futuri eventus, (b) Apud Sacros, propheta sæpe designat hominem qui loquitur pro Deo cujus voluntatem de præsentibus aut futuris manifestat 3. * Quod docuerunt Paires: v. g., S. Cypr., De Unit. Ecclesia, n. 15; P. L., t. II, coi. 346; S. August, In Joannis evangel., t. XIII, n. 17; P. L., t. XXXV, coi. 1501); et theologi : ita Suarez, De Gratia, prolegom. III, c. 4, n. 9. Cf. Van Weddingen, De miraculo, Lovanii, 1869, p. 183 sq. ’ D. B., 1707, 1790, 2145. —S. Thom., Sum. theol., 1, q. 57, a. 3; 2* 2æ, q- 95'· q· 171-174; De Verit., q. 8, a. 12; q. 12, a. 3; De Malo, q. 16, a. 7; Cont. Geni., 1. III, c. 154; Garrigou-Lagrauge, De Revelatione, 1. I, c. XX; J. Ottiger, Theolog.fundamentalis, I, p. 233-273; C. Gutberlet, Apologetik, II, p. 175-240; Mir y Noguera, Laprofecia, 3 vol., Madrid, 1904; S. Tromp, De revelat. christiana, Romæ, 1933, p. 247 L. de Grandmaison, art. Jésus-Christ, in D. A., col. 1409 sq.; E. Mangenot, art. Prophétie, Prophé­ tisme, in Diet, bibl., col. 705-727; 735*747; Comely, Introd. in S. Script., diss. VI, § i, n. 3. ’ Deuter., XIII, 5; Ps. LXXVI, 9; Act. III, 18; II Petr., 19-21. DE MIRACULO 203 332. — (B) Quoad rem. (i) In sensu lato, est scientia quævis rerum occultarum, vel interpretatio arcanorum aut totius Scripturae. (2) In sensu stricto, definitur : Prœdictio certa futuri eventus, qui naturaliter prœvideri nequit. Dicitur : (a) Prœdictio, i. e., manifestatio externa ante eventum facta. (b) Certa, ex parte annuntiantis, modi annuntiandi et rei annuntiatae. Et sic distinguitur a mera conjectura, qua futuri eventus cum aliqua probabilitate praevidentur. (c) Eventus futuri. Hoc est prophetiae objectum. Ita distinguitur a cognitione et manifestatione occultorum quæ futura non sunt, per Revelationem vel alio modo. (d) Qui naturaliter prœvideri nequit, eo quod est totaliter contingens, sive proveniat a Dei libera voluntate, sive ab humana libertate, sive a rebus physicis quæ sunt naturaliter incognoscibiles. — Si eventus futurus in causa vel alio modo cognoscitur certe, non est prophetia sed praevisio naturalis. Prophetia igitur Revelationem proprie dictam supponit, id est, supernaturalem alicujus veritatis manifestationem, cum missione eamdem aliis communicandi. Differt proinde ab inspiratione, qua I scriptor movetur et juvatur ad recte aliis transmittenda quæ novit et quæ non necessario revelationem supponit. Sæpe tamen utraque consociatur : primum fit Revelatio prophetæ, ut mentem divinam cognoscat; postea vero subsequitur inspiratio, qua movetur ad scribendum pro aliis quidquid per Revelationem didicerit. Prophetia optimum est veræ religionis critérium, quia implicat simul miraculum strictum et Revelationem alicujus rei permultosque testes habet. Prœcipuœ prophetice versantur circa Messiam et ejus regnum, et ideo messianicœ vocantur. 333. — Scholion. Heterodoxæ notiones. Prophetia falso definitur : (a) a Spinoza, secundum quem divi­ natio futuri eventus a prophetis ostendit solummodo eos præditos esse potentia vividius imaginandi, qua facta futura determinata . præsentiebant, (Spinoza enim libertatem negat); (b) a Protestantibus liberalibus et Modernistis, secundum quos prophetæ tantum- 204 CAPUT VI modo fidem et sensum religiosum habebant ’. puriorem et vividiorem I 334. — 2° Possibilitas. (A) Errores. Praetermissis Epicureis et Stoicis antiquis. Rationaliste et Moderniste vel prophetias penitus negant, vel eas habent ut vagum futuri sensum, vel genericam Dei promissionem, vel illusiones quæ a perfectis viris Deo tribuuntur. 335. — (B) Probatur : Prophetia est possibilis si neque ex parte Dei, neque ex parte hominis repugnat. Atqui ita est. Ergo. (1) Non repugnat ex parte Dei. Etenim (a) Deus omnia, etiam futura contingentia, noscit. Hoc deducitur tum ex immutabilitate suæ scientiæ quæ a rerum existentia non pendet; tum ex ætemitate sua, vi cujus omnia quæ existunt in tempore sunt ipsi præsentia 12; tum ex causalitate sua, qua omnium rerum est principium, etiam actuum liberorum, qui tamen non unice ab eo dependent, (b) Deus futura con­ tingentia manifestare potest, ut dictum est de possibilitate alicujus Revelationis in genere et præsertim mysteriorum. (Cf. n. 216-219). Imo hæc manifestatio specialiter convenire videtur, tum Deo cujus omniscentia et sapientia glorifican­ tur, tum homini cui communicantur divina quædam secreta tanquam veræ religionis signum. (2) Non repugnat ex parte hominis. Quod concludi potest ex supra dictis de Revelatione (Cf. n. 202-208). — Præterea notetur humanam libertatem,quæ eventum propheticum com­ plere debet, non tolli a prophetia λ Nam prophetia respicit aliquando res ab homine non pendentes, aliquando res quarum auctor non designatur nominatim. Aliunde Deus, cum sit cognitor totius esse creati cujus est principium, cognoscit unumquemque effectum in se et in ordine ad suam causam proximam : v. g., terræ motum ut necessa1 “ Les voyants hébreux n’ont pas eu plus que les Sibylles ou que le devin Tirésias, le don miraculeux de lire dans l’avenir. La supériorité de leur inspi­ ration est ailleurs. Elle est toute entière dans une idée de Dieu plus pure, dans un idéal de justice plus élevé, dans une religion essentiellement morale, dans leur foi indéfectible au triomphe de la loi et de la volonté sainte et misé­ ricordieuse de l’Eternel ”. A. Sabatier, Esquisse..., p. 94. 9 Sum. theol., i, q. 14, a. 13. Cf. L. de Grandmaison, art. Jésus-Christ, in D. A., col. 1411. — * L. Billot, De Deo uno, p. 212, 293 sq. X- DE MIRACULO 205 rium, talem humanam actionem ut liberam. Hæc divina cognitio seu præscientia non liberum arbitrium destruit; quare nec ejusdem praescientiae manifestatio per prophe­ tiam libertati adversatur. Ergo homines possunt, mediante Dei Revelatione, cognos­ cere certo futuros eventus, qui naturaliter praesciri nequeunt eosque ceteris manifestare; seu, aliis verbis, prophetia est possibilis. 336. — 3° Discernibilitas. Prophetia discerni potest : (a) Ut factum historicum. Ad hoc sufficit ut constet de firma praedictione futuri contingentis et de ejus veritatis probatione per eventus adimpletionem. Sed utrumque est naturaliter cognoscibile immediate vel mediate per historiam. (b) Ut factum supernaturale, i. e., naturaliter imprævisibile. Quod facilius admittendum est, si agitur de factis quæ a Dei libertate positiva unice pendent; vel de liberis hominum actibus, speciatim si futuri eventus non propinqui nec necessarii, sed remoti et liberi; non dubitanter vel æquivoce, sed certo et determinate annuntientur; præsertim vero si sint simul multi et implicati, merito concludi potest eum qui talia prædicit, vere esse prophetam a Deo inspiratum, et non ex naturali cognitione loqui. (C) Ut factum divinum. Solus potest strictam prophe­ tiam dicere qui infallibiliter futura contingentia et speciatim libera cognoscit. Atqui Deus solus hanc cognitionem propria virtute possidet, sive quoad sua libera decreta, ut patet; sive quoad futura libera humana, nam (unice) Deus intuetur cor x. Prophetiæ divinitas et supernaturalitas apparent : i. ordi­ narie, post ejus realisationem tantum; 2. extraordinarie, ex miraculis aliis, quæ testantur eam fuisse a Deo vere probatam. 337. — 4° Valor apologeticus. (a) Apologetico valore gaudet prophetia ad veritatem divinam alicujus doctrinæ probandam, si ejus connexio cum hac doctrina constat. Porro talis connexio potest esse : 1 “ Propria divinitatis nota est res futuras ita prædicere, ut praedicendi ratio vires humanas superet et ex eventu judicetur divinum Spiritum esse praedictionis auctorem”. Origen., Cent. Cels.> 1. VI, c. io; R., 530. T * C· 20C CAPUT VI i. vel intrinseca, ex natura vaticinii defluens; 2. vel extrin­ seca, quando prophetia ad confirmationem doctrinæ revelatæ ordinatur : tum explicite ex declarationibus prophetae, tum implicite ex vaticinii circumstantiis. (b) Csus prophetice apologeticus l. Prophetia est firmissi­ mum argumentum demonstrationem o ad christianæ religionis o saepissime adhibitum ab ipso Christo loquente Judæis incre­ dulis2*5, discipulis Emmaus 3 et Apostolis 4. Ad illud pro­ vocant Apostoli : ita Petrus 5, Paulus6* et Matthaeus in suo evangelio. Praeterea idem argumentum fusius et libentius exponunt Apologetae primi et Patres, praesertim cum Judæis et haereticis agentes 7. Itaque hodiernus prophetiae usus apologeticus constanti et universali praxi in Ecclesia consonat. IL — De Miraculis Ordinis Moralis8 Religionis christianæ divinitas probatur non tantum miraculis physicis et prophetiis, sed etiam miraculis ordinis moralis, quorum breviter dicemus : I. notionem, 2. possibi­ litatem, 3. cognoscibilitatem, 4. valorem apologeticum. 338. — (1) Notio, (a) Miracula moralia sunt divina facta quibus derogatur legibus naturæ moralis (Cf. n. 303). Hæc facta, licet physice possibilia, tamen attentis hominum moribus, inclinationibus et statu praesenti, absque speciali Dei interventu,produci naturaliter nequeunt. — Notetur quod ejusmodi facta non moralitatis legi opponuntur : secus enim essent vere peccata; sed fiunt praeter consuetum ordinem activitatis moralis, i. e., ex intellectu et voluntate libera procedentis. (b) Pnzcipua, juxta Patres et C. Vaticanum, sunt : san­ ctitas supereminens Christi, celerrima ejus religionis propa­ gatio, eximia ipsius sanctitas, mirabilis in omnibus bonis ' J· Touzard, Comment utiliser l'argument prophétique, Paris, 1911; Cf. Lagrange, in R. B., 1917, p. 593 sq. -Joan., V, 39.46. — * Luc., XXIV, 27-32. — < Luc., XVIII, 31; XXIV, 44. 5 Act., II, 25-32; III, 18. — « Ad., XXVIII, 23. ’ S. Justin., Apol. I, 53; Dialog, cum Triph., 74-108; Tertullian., Coni. Jiuteos ; Origen., Coni- Celsum* IV, 52. DE MIRACULO 207 fecunditas et invicta stabilitas atque martyrum constantia », quæ postea demonstrabimus. 339. — (2) Possibilitas. Etenim hæc facta nullo modo repugnant ex parte Dei et hominis : revera Deus, ob suum supremum dominium et causalitatem universalem, agere potest specialiter et immediate in intellectum et voluntatem unius hominis aut plurium; ita ut humanæ cognitiones, volitiones et actiones operari valeant ea quæ naturaliter agere non possunt. 340. — (3) Cognoscibilitas. Miracula moralia discerni possunt, si, ex una parte, cognoscuntur constantes modi seu leges quibus homines agunt in eorum vita personali, dome­ stica et sociali; et, ex altera parte, facta individualia aut socialia quæ sunt præter has leges. Hæc facta, v. g., Chris­ tianismi diffusio, cum sint sensibilia in se aut in effectibus suis, historice percipi et narrari possunt. Ea fuisse supernaturalia et divina deducitur ex comparatione inter productum opus et media naturalia, memoratis circumstantiis contrariis vel prosperis hujus operis; ita ut appareat simul incapacitas humanæ voluntatis et necessitas specialis interventus Dei ad factum miraculosum explicandum. Attamen hæc discernibilitas sæpe difficilis remanet : quia factum morale observatum : v. g., martyrum constantia, magnam rerum amplitudinem præbet, et periculum adest quod dando suum locum causis humanis negligatur specialis Providentiae influxus, aut vice versa. 341. — (4) Valor apologeticus. Hæc miracula, cum proprie sint miracula, valore demonstrativo fruuntur, quem affirmat C. Vaticanum. Eorum nexus in Christianismi favorem est sæpe intrinsecus : nam quaedam constituunt historicam ejus existentiam; sed potest esse etiam extrin­ secus, si hæc facta annuntiantur in gratiam Ecclesiæ stabi­ liendae et in saecula conservandae et tunc quatenus prophetiae etiam merito habentur : quod pluries advenit. — Hic valor maximus videtur cum quaedam inter hæc miracula : v. g., eximia Ecclesiæ sanctitas et in bonis efficacia, reipsa con­ tinue permanent et quasi sub oculis nostris semper lucent. 1 C. Vatican., sess. ill, cap. 3, De Fide; D. B., 1794; S. August. De Civit. Dei, 1. XXII, c. 5; P. L., XLI, 755-757. 1 Γ F CAPUT VU De Certitudine quoad revelationis Factum 342. — Conspectus. i . Certitudo in genere. Notio, species. 2. Certitudo apologetica. (a) Natura : ejus objec­ tum; influxus voluntatis in ea. (b) Necessitas et qualitates. Requiritur certitudo vera, tum objectiva, tum subjecti­ va, absoluta vel respectiva. Scholion. De certitudine mo­ rali. Unus ex apologeticis scopis est probare Revelationis factum per ejus criteria seu notas. De certitudine hujus demonstrationis nunc agèndum est. Post praenotiones de certitudine in genere, considerabimus apologeticam certi­ tudinem l. I. — De Certitudine in genere2 343. — (A) Notio. Certitudo est adhcesionis intelle­ ctualis firmitas alicui veritati sine formidine errandi. Et sic differt ab errore, dubio, suspicione et opinione. 344. — (B) Species. Multiplex datur certitudinis divisio: (i) Ratione fundamenti. Certitudo est vel : (a) Metaphysica, i. e., fundata in rerum essentiis et in qua connexio praedicati cum subjecto necessaria apparet objec­ tive et analytice per solam subjecti analysim, v. g., duo et duo dant quatuor; et nullam patitur exceptionem. ’ D. B., 1273, 1626, 1637-1639, 1707, 1790, 1794, 1812, 1813, 1815, 2025, 2106; S. Thom., Sum. theol., 2* 2æ, q. 2, a. I, 4; q. 4, a. 1, 8; q. 5, a. 4; De Ventate, q. 14, a. I, 3 ad 10; Quodl., VI, a. 6; L. Brugère, De Vera Religione, appendix I; L. Billot, De virtutibus infusis, p. 197 sq. ; 204 sq. ; Garrigou-Lagrange, De Revelatione, 1. I, p. 434 sq., 519 sq. ; S. Tromp, De Revelatione Christiana, p. 73'82; A. Gardeil, La crédibilité et Γapologet., 1. II, c. 3. ’ A. Chollet, art. Certitude. D. T. C., coi. 2155-2167; Gény, art Certi­ tude, in D. A., col. 494-5°3î ν· Remer, Summa prated, phil. schol., Romæ, :;=o, t. I, p. 150 sq.; Card. Mercier, Critériologie générale ou théorie générale de la certitude, Louvain, 1899. DE CERTITUDINE QUOAD REVELAT. FACTUM 209 (b) Physica, nempe fundata in legibus naturæ necessariis hypothetice : v. g., ignis comburit. Obtinetur autem expe­ rientia et exceptiones admittere potest. (c) Moralis, scilicet innixa legibus moralibus, seu modo constanti quo homines agere solent : v. g., Cæsar vixit. Fundatur in experientia et rerum natura et habere potest exceptiones. (2) Ratione subjecti, certitudo est objectiva vel subjectiva, secundum quod consideratur vel extra mentem in veritate ipsa, vel in intellectu hanc veritatem perspicue cognoscente. Π. — De Certitudine Apologetica1 De ea indicamus : 1. naturam, 2. necessitatem et qualitates. I. NATURA 345. — Certitudo apologetica est firma intellectus adhaesio veritatibus et conclusionibus ad quas tendit apologeta vel qui apologetice agit. Fundatur in criteriis seu validis divinae Revelationis notis. Eadem est in omnibus quoad prudentis dubii exclusionem, sed quoad adhaesionis firmi­ tatem diversificatur. Ut melius cognoscatur, declaramus ejus : 1. objectum, 2. voluntatis influxum in ea. 346. — i° Ejus objectum23. Certitudo apologetica spectat religionis divinae : 1. credibilitatem, 2. credentitatem. (a) Credibilitas religionis logice defluit ex certitudine existentiæ Revelationis. Porro divina Revelatio est histori­ cum factum ordinis supernaturalis. In ipsa, duo sunt distin­ guenda : factum historicum et ejus supernaturalitas saltem quoad modum (Cf. n. 46, 190, 191). Revelatio ut factum historicum, v. g., praedicatio Moysis, Christi aut Ecclesiae, cognosci potest sicut aliud historicum factum et cum eadem certitudine, testibus sive immediatis sive mediatis in saeculis 1 D. B., 1623 sq., 1634 sq., 1790; 1812; 2106 sq.; S. Thom., Sum. theol., 2» 2æ, q. i, a. 4, ad 2; q. 2, a. 1, ad I, q. 171, a. 5; Suarez, De fide, IV Sect., 5, n. 8. R. Garrigou-Lagrange, De Revelatione, Roinæ, 1925, p. 247, 262-265, 341 sq. ; S. Tromp, De Revelatione christiana, Romæ, 1933; P· 73' 82; Lacordaire, Conférences, 1834 : 14e Conf., De la certitude rationnelle produite dans l'esprit par la doctrine catholique. 3 de Poulpiquet, L'objet intégral de l'apologétique, p. 221 sq. I ft t: 210 CAPUT VII posterioribus. Revelatio vero tanquam aliquid supe> *naturale percipi nequit intrinseca evidentia,. nec auctoritate divina aut humana cujus assertio veridica probanda esset; sed, juxta legem communem, ex factis divinis, praesertim miraculis, quæ, quatenus supernaturalia, originem alicujus doctrinæ a Deo vere demonstrant. Porro hæc facta cognoso cuntur ut historica, eodem modo ac Revelationis factum; ut autem supernaturalia, divina et cum doctrina quadam nexum habentia, per rationem et experientiam. Quare certitudo de Revelationis facto dici potest certitudo moralis, cum fundetur in evidentia extrinseca humani testimonii quod refert et ipsam Revelationem et ejus signa divina. Certitudo apologetica fertur directe in divinam Revela­ tionis originem et indirecte in ipsius Revelationis contentum. Sic,F Ov.J g., certum est ex criteriis Deum locutum fuisse et dixisse se esse unum et trinum. Sed quod Deus affirmat est absolute verum. Ergo Deus est unus et trinus. (b) Credentitas. Certitudo apologetica tendit etiam ad religionis divinæ credentitatem, quæ indivulse cum ejusdem credibilitate connectitur : nam indubie homo credere debet religiosam doctrinam, quæ est certo credibilis tanquam a Deo praedicata. 347. — 2° Voluntatis influxus in apologetica. Notatur ejusdem influxus : \. generalis, 2. specialis. (A) Generalis. Voluntas intervenire potest ut homo rei apologeticæ mentem applicet, modo attento et perseveranti, secundum logicae regulas. (B) Specialis. Hic influxus voluntatis 1 apparet : i. ante assensum apologeticum, 2. in ipso assensu, 3. post eumdem. (1) Ante assensum apologeticum, voluntas disponere potest subjectum negative et positive. (a) Negative, removendo obstacula : tum intellectualia, ut errores, praejudicia, dubia irrationabilia, etc., quibus veritas 1 Cf. Pascal, Pensées, ed. Brunschvtcç, n. 99 : “ La volonté est un des principaux organes de la créance; non qu’elle forme la créance, mais parce que les choses sont vraies ou fausses, selon la face par où on les regarde. La volonté qui se plaît à l’une plus qu’à l’autre, détourne l’esprit de considérer les qualités de celles qu’elle n’aime pas voir; et ainsi l’esprit, marchant d’une pièce avec la volonté, s’arrête à regarder la face qu’elle aime, et ainsi il en juge par ce qu’il y voit AV DE CERTITUDINE QUOAD REVELAT. FACTUM 211 obnubilatur; tum moralia, praesertim mortificatione passio­ num, voluptatis et superbiœ : experientia enim constat passionibus ita mentis judicium perturbari in rebus mora­ libus ut vix veritas agnosci possit. (b) Positive, nempe, per qualitates mentis et cordis, aptas ad veritatem lucidius percipiendam et libentius admitten­ dam. Inter eas eminet amor sincerus, efficax, generosus et permanens religiosae veritatis etiam sacrificia imperantis. Supradictae qualitates utilissimae sunt praesertim relate ad veritates quae in moralem vitam influunt et tantum extrinseca evidentia gaudent L Hujusmodi dispositiones intellectualia motiva intrinsece non modificant ideoque eorum valorem nec minuunt nec augent2. Sed sunt tantum subjectivae conditiones quibus mentis assensus rectius et securius praeberi potest. 348. — (2) In assensu apologetico, voluntas per se et semper influit, quia hic assensus provenit ex extrinseca evidentia. Etenim certitudo fundatur in evidentia, quæ est intrinseca vel extrinseca : (a) Intrinseca est perspicuitas intimæ connexionis inter subjectum et prædicatum : v. g., in propositione : totum majus est sua parte. (b) Extrinseca adest quando connexio subjecti et prædicati inspicitur in aliquo extrinseco, nempe testimonio; v. g., in propositione : Pius X fuit summus Pontifex. (c) Veritas intrinsece evidens immediate et necessario determinat certum intellectus assensum, sine ullo voluntatis directo influxu. Sed ubi adest sola extrinseca evidentia·, veritas in se obscura remanet ideoque mentis adhæsionem provocare nequit sine interventu voluntatis. ‘Totum evangelium S. Joannis allegari posset ad probandam necessitatem dispositionum moralium ut ad fidem perveniatur; legantur præsertim cap. Ill, VIII, XII. ’ Ad rem egregie scribit OHé-Laprune, La certitude morale, p. 413-414 : “ La bonne volonté ne forme pas la créance, mais elle la prépare; elle ne fait pas naître la lumière, mais elle dispose l’esprit à la voir. On n’arrive pas à croire les choses parce qu’on veut qu’elles soient ; on arrive à voir qu’elles sont en effet, parce qu’on veut, quoi qu’il en puisse coûter, voir, non ce qui plaît, mais ce qui est. Si donc il y a des efforts à faire, on les fait; s’il y a des diffi­ cultés à vaincre, on les combat; s’il y a des répugnances à surmonter, venant d’une raison trop faible ou d’une volonté vicieuse, on en triomphe... ” Integer locus attente legatur. I - V' 212 CAPUT VII (d) Porro Apologetica affert præsertim extrinsecam evidentiam : nam ostendit tantum revelatam veritatem esse credibilem utpote a É)eo dictam. Quare intellectus huic doctrinae revelatae non assentit nisi mediante liberæ voluntatis imperio <. (3) Post assensum apologeticum, quaecumque difficul­ tates aut dubitationes exsurgant in oppositum, voluntas sub influxu phantasiæ et passionum, possessam certitudi­ nem irrationabiliter rejiceret. Sed potius imperare debet dispositiones et actus cum assensu dato logice conformes, denique ipsum fidei actum ad quem ducit Apologetica3. II. NECESSITAS ET QUALITATES 349. — Thesis. Requiritur prævia certitudo vera, tum objectiva tum subjectiva, facti Revelationis. Phi­ losophice et theologice certum. Ecclesiae magisterium. Ecclesia docet Revelationem, ut sequatur fides, debere esse credibilem3; requiritur etiam ut factum Revelationis sit certum stricto sensu, quod obtinetur per signa certissima 4 divinam originem Revelationis testantia, juxta C. Vaticanum. 350. — Ia Pars. Requiritur certitudo veras. (a) Vera certitudo omne dubium prudens excludit. (b) Hcec omnino requiritur. Etenim assensus fidei verita­ tibus revelatis est voluntarius quidem, sed plane rationa­ bilis, imo firmus et irrevocabilis. Voluntas autem nequit rationabiliter ejusmodi fidem imperare, nisi fidei objectum prius ab intellectu proponatur tanquam firmiter et irrevo­ cabiliter credibile; quod fit per judicium credibilitatis vera certitudine gaudens. “ Non enim crederet (homo) nisi videret ea esse credenda vel propter evidentiam signorum, vel propter aliquid ejusmodi 6”. • D. B., 420, 1789, 1791, 1814. - S. Harent, art. Croyance, in D. T. C., coi. 2364-2396; C. Bos, Psycho­ logie de la croyance, Paris, 1902. 3 D. B., 1812; cf. 1627. 1794. — « D. B., 1790, 1813. » Hæc necessitas clare supponit possibilitatem et valorem certitudinis intelle­ ctualis in genere, contra scepticismum universalem ; imo certitudinem multarum veritatum particularium de Deo, homine, mundo, etc. (Cf. n. 43) 1 Sur/L· theol.. 2* 2æ, q. I, a. 4, ad 2. a ... DE CERTITUDINE QUOAD REVELAT. FACTUM 213 (C) Igitur certitudo apologetica excludere debet saltem omne dubium prudens de Revelationis existentia : nec plus, nec minus requiritur. Et ideo non sufficit probabilis notitia Revelationis, quod constat ex Ecclesiæ documentis1. 351. — IIa Pars. Requiritur certitudo tum objectiva tum subjectiva. (1) Certitudo objectiva (a) fundamento objective immovibili nititur, quod vel immediate vel mediate ad evidentiam reducitur, (b) Hæc est necessaria. Nam fidei actus debet esse non solum rationabilis sed etiam firmissimus et irrevo­ cabilis. Atqui, deficiente objectiva certitudine de facto Revelationis, ille actus posset imo deberet omitti, si Deus realiter doctrinam non revelavisset Ergo. (2) Certitudo subjectiva est interna et firma mentis adhæsio alicui veritati, (a) Hæc exigitur : etenim ut mens firmiter alicui veritati adhæreat, non sufficit ut propositio in se vera sit, sed requiritur ut ejus veritas ab intellectu percipiatur. — Revera si homo intimam convictionem et certitudinem de origine divina talis Revelationis non habet, verum actum fidei elicere non potest, cum ignoret utrum et quid Deus revelavit hominibus credendum. (b) Hæc certitudo uniri debet objectives certitudini : quare Molinos, Protestantes veteres et Modernistæ falso docent certitudinem mere subjectivam, ex lege ordinaria, sufficere. (c) Aliquando argumenta singulatim sumpta plenam certitu­ dinem gignere non valent ; sed si plura simul ad eamdem veritatem demonstrandam tendunt, aliquando veram certitudinem pariunt. Sicut lapides singulatim sumpti non praebent medium sufficiens ad flumen transeundum; sed si multi caemento coadunantur ad pontem efficiendum, viator facile flumen pertransibit. 352. — lUa Pars. Certitudo requisita potest esse absoluta vel respectiva. (1) Notiones. Certitudo de facto Revelationis est vel absoluta vel respectiva. (a) Absoluta ea est quæ tantis motivis nititur ut sit sufficiens respectu cujusvis intellectus etiam sagacis et acuti. Subdividitur in : i. scientificam, quæ critice et historice credibilitatis motiva considerat; 1 D. B., 1171, 1637, 2025. 1 I 214 CAPUT VII 2. vulgarem, quæ confuse et non critice eadem percurrit, non solutis pluribus difficultatibus, (b) Respectiva seu relativa dicitur, quæ dubium prudens hic et nunc excludit, non pro omni intellectu, sed pro tali individuo vel tali hominum categoria : v. g., pro indocto et pueris. Hæc differt a certi­ tudine absoluta vulgari, quæ fundatur in validis motivis pro omnibus hominibus. 353. — (2) Quænam requiritur? (a) Absoluta certitudo in Apologetica evidenter sufficit; sed, juxta plerosque modernos, non requiritur in singulis credentibus : quod valet præcipue de certitudine non vulgari sed scientifica, quæ praesertim per demonstrationes apologeticas obtinetur. (b) Respectiva certitudo facti Revelationis est sufficiens in Apologetica. Nam, cum procedat ex motivo objective convincente, facit actum fidei esse rationabilem, et cum hic et nunc prudens dubium excludit, sufficit ut voluntas assensum firmum veritati revelatæ prudenter imperare possit. “ Ita pueri et rudes... recte audiunt eos quos natura posuit magistros, et sic rationabiliter et prudenter fide humana credunt id quod parentes vel pastores illis affirmant de historia et veritate revelationis, et, hac via auctoritatis, sufficienter..., sibi efformant judicium certum de facto revelationis divinae 1 ”. 354. — Scholion. De certitudine morali2. Sæpe hæc vox adhibetur circa rem religiosam ab amicis vel adversariis, sensu tum legitimo tum illegitimo. Igitur non inutile videtur quædam compendiose declarare de certitudinis moralis notione et legitimitate. i° Notiones. Certitudo moralis multipliciter accipitur : (a) Designat aliquando magnam aut maximam probabili­ tatem tantum, (b) Certitudo moralis, in ethica, ea est quæ excludit omne prudens dubium de honestate actus hic et nunc ponendi, quare vocatur prudentialis. (e) Certitudo moralis, juxta plures modernos, ea est quæ pendet a volun­ tatis interventu, (d) Denique certitudo moralis proprie dicta 1 J. M. Hervé, De Vera Religione, n. 100. * Ollé-Lapnme, La certitude morale, Paris, 1898; Farges, La crise de la certitude, Paris, 1907; S. Harent, art. Croyance, in D. T. C., col. 2364-2396. ·. ’ y-51 DE CERTITUDINE QUOAD REVELAT. FACTUM 215 est ea quae fundatur in legibus moralibus, seu in modo constanti quo homines ordinarie agunt. (Cf. n. 303). Adde quod talis certitudo aliquando spectat ad moralem vitam hominis quoad sive veritates accipiendas sive dispositiones quæ hanc acceptationem praecedere aut sequi debent». 355. — 20 I^egitimitas. (A) Non valet, i. Certitudo moralis, includens probabilitatem opinionis oppositae, apologetae non sufficit (cf. n. 350), quia, cum ea, deest certum credibilitatis judicium necessario praecedens fidei actum. 2. Certitudo moralis, quæ intrinsece pendet a voluntate, admitti non potest. Etenim in ea voluntas actu libero supplet insufficientiae motivorum convincentium et intel­ lectus assensum imperat. — Sed hic modus agendi est illegitimus. Equidem voluntas jure imperat mentis assen­ sum dignitati rationum proportionatum ; sed non habet intervenire tanquam loco rationum sese substituens, totaliter aut partialiter, juxta suum beneplacitum agens : hoc est contra naturam et intellectus et voluntatis atque producit non veram certitudinem, sed irrationabilis opinionis figmen­ tum subjectivum. 356. — (B) Legitima est certitudo moralis proprie dicta in Apologetica. Etenim omne dubium prudens excludit et fundatur in legibus consuetis et universalibus. Apologeta ea saepius utitur : nam permulta facta de existentia prophetarum, Christi, Ecclesiæ, etc., ex testimonio humano seu cum morali certitudine cognoscit (Cf. n. 414, 451). > Praeterea veritates de quibus tractat, maximum habent influxum in hominum moralitatem, siquidem tendunt ad catholicam religionem vivendam cum Christo propter Deum, mortificatis.omnibus passionibus et vitiis. Igitur, ex multi­ plici parte, certitudinis moralis maxime patent vis, influxus et applicationes in apologetica demonstratione. 1 P. Ron not, nt. Certitude libre, in Did, prat, des cannais, religieuses. «fwe· TRACTATUS II DE CHRISTO DEI LEGATO SEU DE RELIGIONE CHRISTIANA REVELATA PROŒMIUM 357. — (A) Objectum. Ex praedictis jam novimus, tum necessitatem absolutam religionis in genere, tum possibilitatem, moralem necessi­ tatem et obligationem revelatæ religionis in abstracto, tum criteria quibus vera religio a falsis evidenter dignoscitur. Nunc quæritur an et qucenam sit de facto religio divinitus revelata? Et respondetur Jesum Christum fuisse verum Dei legatum, i. e., a Deo missum ad homines docendos veram religionem revelatam, scilicet Religionem Christia­ nam. Hinc hujus Tractatus duplex titulus : De Christo Dei legato seu de Religione Christiana revelata. Hic habemus Apologeticæ partem, quæ vocatur Demonstratio christiana. (Cf. n. 38). •S: TRACTATUS II - DE CHRISTO DEI LEGATO 217 358. — (B) Divisio. Post prolegomenon™ expositionem, divina Christi legatio primum ostenditur ex mirabili excellentia Christiana doctri­ na, quæ pulcherrima et summe appetibilis apparet ; deinde probatur testimonio : I. prophetarum qui ante Jesu vixerunt, 2. ipsius Christi thaumaturgi et propheta, 3. historia primavi Christianismi Christo posterioris; denique confirmatur com­ paratione ejusdem religionis cum Budhismo et Islamismo. 359. — (C) Conspectus g’eneralis. De Christo Dei Cap. Cap. I. II. legato Prolegomena. Legatio divina Christi demonstratur e mira­ bili Christiana, doctrina excellentia. Cap. III. Legatio divina Christi probatur ex prophetico ministerio in V. Testamento. Cap. IV. Legatio divina Christi deducitur ex ipsius persona et testimonio. Cap. V. Legatio divina Christi ex ejus miraculis et vaticiniis effulget. Cap- VI. Legatio divina Christi ex ejus resurrectione splendet. Cap- VII. Legatio divina Christi constat ex miraculosa propagatione primavi Christianismi. Cap- VIII Legatio divina Christi ex heroica martyrum constantia probatur. Cap· IX. Epil°gus· Legatio divina Christi confirmatur transcen­ dentia Christianismi aliis religionibus com­ parati. Credibilitas et credentitas Christianismi. «t CAPUT I PROLEGOMENA 360. — Conspectus. i. De Apologetica per Chri­ stum. (a) Religio Christiana primum inspicienda. (b) Modus procedendi. (c) De fontibus. (d) De Apologetica ex Christi divinitate? 2. De historicitate Christi. (a) Christus vere existit. (b) Distinctio inter Christum historia et Christum fidei est rejicienda. Scholion. Tabella temporum quibus N. T. libri fuerunt editi. Hic breviter agitur : I. de Apologetica Christiana per Christum, 2. de historicitate Christi. I. De Christiana Apologetica per Christum. 361. — (A) Religio Christiana primum inspicienda, (a) Ad solvendam quaestionem de revelatione concreta huma­ no generi concessa, primo loco inspicimus Religionem Chris­ tianam, a Christo Dei legato fundatam. In hoc concordant non solum Catholici, sed et Schismatici sive orientales sive occidentales, necnon et Protestantium sectæ quæ aliquam retinuerunt fidem positivam. Præterea, fatentibus ipsis adversariis, Christianismus ita ceteras religiones superat, sive doctrina, sive effectibus in ordine morali, sive asseclarum numero 1 et auctoritate, ut, si quædam sit revelatio, ultro in Christianismo quærenda sit (b) Et satis erit Religionem christianam tantum consi­ derare si enim ipsius origo divina demonstratur, reliquæ religiones, cum una tantum possit esse vera, merito ut falsæ rejicientur. ’ Cf. Tabella religionum in mundo, n. 587. Notandum est Christianismum toto orbe terrarum diffusum esse, cum ceteræ religiones tantummodo in uno vel allero continente reperiuntur : est ergo aliquid omnibus obvium. CAPUT I — PROLEGOMENA 219 (c) Attamen, in fine Tractatus, Budhismum et Islamismum breviter perpendemus, ut, ex horum defectibus, magis elucescant Christianismi saoctitas et divinitas. 362. — (B) Modus procedendi, (a) Duplex methodus in re præsenti adhiberi potest : i. alia dicitur ascendens, et de effectu ad causam assurgit, scilicet de Religione Christiana ad Deum ejus auctorem ; 2. alia vero descendens, quæ a Deo vel Christo revelatore concludit ad Christianismum ab ipso revelatum. Priore utemur disserendo de mirabili excel­ lentia christianæ doctrinæ et de primaevo Christianismo, (cap. II, VII et VIII); posteriore autem, in aliis capitibus hujus Tractatus. (b) In methodo descendente, dupliciter proceditur, i. Theologi veteres et quidam recentes successive tractant prius de revelatione patriarcali, deinde de revelatione mosaica, denique de revelatione Christiana, quarum divi­ nitatem probant. Sed hæc methodus perlonga est, nec aliunde ad demonstrationem necessaria. 2. Quare cum plerisque auctoribus, inquisitionem nostram ad revelationem Christi coarctamus, pauca tamen de primæva et judaica revelatione dicturi. 363. — (C) De fontibus relate ad Christum \ Histo* ria Christi, referens ejus doctrinam, miracula, prophetias aliaque opera, describitur summatim in canonicis fontibus : in libris tum V. Testamenti Messiam-Christum annuntiantis; tum N. Testamenti, præsertim in Evangeliis eorumque commentariis 2 Praeterea consulantur “ Vitee ” Jesu, quarum recentiores quaedam indicandae sunt 3. Ex his fontibus praecipue depromuntur diversa elementa et argumenta quæ exhibet Apologetica de Christo Dei legato. Missio divina Jesu vel supematuralis revelatio Christia­ nismi est historicum factum quod constat historicis docu1 S. Tromp, De Revelatione christiana, Romæ, 1933; p. 139-157. 2 Apud paganos, inveniuntur quædam non spernenda testimonia : Fl. Jose­ phus, Ant. Jud., 18, 2, 3; Plinius Junior, Ep. ad Trajan. ; Tacitus, Annales, 15, 44; Suetonius, Vita Cl. Neron., Vesp., Demit. 3 P. Buysse, fisus deruant la critique, Paris; P. Lagrange, L'évangile de Jésus, Paris, 1930; J. Lebreton, La vie et ΐ enseignement de Jésus, Paris, 1932; Pinard de la Boullaye, La personne de Jésus. Carême 1933, Paris; F. Prat, La vie de Jésus-Christ, 2 vol., Paris, 1933; L· Cristiani, Jésus-Christ, Fils de Dieu, Sauveur, Lyon, 1934. I 220 CAPUT I mentis prædictis. In hac demonstratione, afferemus auctoritatem Scripturæ S., non ut inspiratae, ne fiat petitio principii; sed ut saltem fide humana dignae ad instar profanorum historicorum. 364. — (D) Quid de demonstratione apologetica ex Christi divinitate? (1) Non est necessaria. Etenim divina credibilitas Christia­ nismi statui potest et sæpe statuitur, probando Christum, ejus fundatorem, fuisse missum a Deo : quod ostenditur praecipue vaticiniis messianicis et etiam miraculis, prophetiis et resurrec­ tione Jesu ipsius. (2) Est possibilis. Equidem, in Apologetica, sola ratio a priori Christi divinitatem demonstrare nequit. Sed, mediantibus libris N. T. auctoritate mere historica praeditis, cognoscit : ex una parte, Jesum dixisse se habere divina attributa, se esse Dei Filium et Deum ; ex altera vero parte, Jesum fuisse divinitus comprobatum in multis miraculis; ideoque merito concludit divinitatem Christi esse credibilem ex ejusdem testimonio quod Deus supernaturaliter confirmavit. Sed, cum Christus sit Deus, evidenter religio quam prædicavit est vera et divina. (3) Estne opportuna? Contravertitur. (a) Alii affirmant. Ita S. Joannes Chrysostomus in opere apologetico, Christus est Deus, n. 1 : quem secuti sunt, inter recentes, Ottiger, Theologia fundamentalis, t. I; L. Billot, in ejus tractatu De Verbo Incarnato : Credibilitas Incarnationis, Roraæ, 1904, p. 585-596; L· de Grandmaison, art. fésus-Christ, in D. A., col. 13911400; Pinard de la Boullaye, Conférences de Notre-Dame de Paris, Carême, 1932 ; (cf. opus nostrum, L'apologétique par le Christ, p. 48-49; 121-309). (b) Alii autem negant, quia thesis de divinitate Jesu non requiritur in Apologetica, aliunde nimium cito proponeret incre­ dulo convertendo incomprehensibile Hominis-Dei mysterium ; præterea facilius et securius demonstratur, in tractatu de Verbo Incarnato, ex infallibili auctoritate Ecclesiæ exponentis doctrinam revelatam circa hoc dogma x. II. De historicitate Christi 2. 365. — (A) Errores, (a) Alii Christum vixisse in terris negaverunt : ita Strauss *, F. Dupuis *, Drews *, fensen * 1 Ami du Clergé, 1911, p. 119 sq. 3 J. Lebreton, Les origines du dogme de la Trinité, Paris, 1910 ; L. Fillion N. 5. Jésus· Christ, d'après les Evangiles ; L'existence historique de Jésus et le PROLEGOMENA 221 Brandes *, Couchoud ’, qui asserunt vitam Jesu esse fabulam vel mythum. (b) Quidam autem, præsertim Moderniste, distin­ guunt inter Christum historicum et Christum fidei. Prior vere in Judæa vixit, quare est objectum scientiæ et historiæ; posterior autem est mera creatio seu idealisatio, quae procedit ex fide Christiana et non pertinet ad scientiam *. 366. — (i) Thesis. Christus vere existit. De fide. Probatur : i. directe, 2. indirecte. (a) Directe. Existentia Jesu affirmatur ab auctoribus fide dignis : a Flavio Josepho judæo ; a paganis : Plinio Juniori, Tacito et Suetonio; præsertim a scriptis christianis et canonicis, quæ sunt Evangelia, Actus Apostolorum, Epistola, etc. : quorum historicitas solide statuitur 3. Præterea existentia Jesu defluit ex ipsa historia Christia­ nismi, qui originem suam ubique et ab exordiis tribuit Christo. Quapropter ipsi Rationalistæ cum Protestantibus 4 et Catholicis eamdem affirmant. (b) Indirecte. Nam adversarii nullum positivum argu­ mentum afferunt; sed suam opinionem ex præjudiciis de agnosticismo et naturalismo deducunt et textus historicos ipsis oppositos declarant a priori spurios vel interpolatos. rationalisme contemporain, Paris, 1911 ; A. Sertillanges, Jésus, Paris, 1921 ; L. de Grandmaison, Jésus dans Γhistoire et dans le mystère, Paris, 1925 ; art. Jésus-Christ, in D. A., col. 1310-1315 ; M. Lepin, Le Christ Jésus, Paris, 1929; Pinard de la Boullaye, Jésus et l'histoire, Carême, 1929, Paris; A. Fiori, Il Cristo della Storia et della Scrittura, Roma, 1905; O. Graber, Im KampJ urn Christas, Graz, 1917 ; J. Keulers, De pseudo-Christus, Roermond, 1925 ; P. Braun, Où en est le problème de Jésus? Paris, 1932 ; Ami du Clergé, 1925, p. 753-762; 1926, p. 561-572. ' Couchoud *, Le mystère de Jésus, Paris, 1924; Alfaric * et Couchoud *, Le problème de Jésus et les origines du Christianisme, Paris, 1932. - D. B., 2076, 2084. 3 “ Pour réfuter cette erreur monstrueuse, il suffit de citer le témoignage de Pline le jeune, de Tacite, de Suétone, de S. Paul, des Pères apostoliques, des évangiles apocryphes, des évangiles canoniques, d’où on ne peut, sans être déraisonnable, éliminer tout noyau historique”. Brassac, Manuel biblique t. III, Paris, 1920, p. 27. 4 Ita A. Jülicher *, et A. * ', Harnack in Germania ; W. Bacon *, in Anglia; in Gallia, Loisy *, La naissance du Christianisme, Paris, 1934; Goguel *, Jésus de Nazareth, Mythe ou histoire, Paris, 1925 ; Ch. Guignebert *, Le problème du Christ, Paris, 1914; Le Christianisme antique, Paris, 1921 Jésus, Paris. 1933. si I·* ■ I I 222 CAPUT I Quare PlUS IX hunc errorem in Syllabo damnavit :“Ipse Jesus Christus est mythica fictio 1 ”, 367. — (2) Thesis. Distinctio inter Christum historiæ et Christum fidei rejicienda est. (a) Etenim fundatur in falsis principiis agnosticismi et immanentismi, ut optime exponitur in encyclica Pascendi2, (b) Aliunde regulas violat objective tatis historicæ, vi cujus historicus totum suum objectum impartialiter describit; porro modernistica historia in facto Christi tantum realitates naturales mere humanas observat et omnes supernaturales eventus excludit simulque paginas eos narrantes, (c) Præterea progressiva idealisatio personæ Christi quam sive Judæi, sive Paulus, sive mysteria pagana elaboraverunt, juxta adversariorum hypothesim, factis historicis aliunde certis omnino contradicit. (d) Denique adversatur historicitati et veracitati evangeliorum aliorumque librorum N. T., quæ validis argu.nentis tum internis tum externis probantur : non licet enim, sine positivo documento, declarare textus interpolatos vel spurios quia non concordant cum praejudiciis aprioristicis. Non mirum ergo quod talis distinctio ignota sit libris sacris, Patribus, Doctoribus, uno verbo toti Traditioni, quæ tamen Christum intimius cognovit et docuit; sed est profana et impia novitas rationalism! antichristiani. (e) Addatur quod talis distin­ ctio, (quæ applicatur etiam Ecclesiæ, sacramentis, etc.), omnem Apologeticam reddit impossibilem. Nam, si Modernisas credas, ex una parte, Christus historiæ nullum miraculum, nihil superna­ tural egit et coævos suos non superat; ex altero vero, Christus fidei non existit realiter : quare miracula quæ ei tribuuntur non sunt historica et omni apologetico valore carent. Merito igitur PlUS X pluries hanc distinctionem dam­ navit ; I. in encyclica Pascendi; 2. in decreto Lamentabili, prop. 29 : “ Concedere licet Christum, quem exhibet historia, multo inferiorem esse Christo, qui est objectum fidei"; 3. in Jurejurando antimodernistico quod attribuit eidem Christo omnia opera naturalia vel supernaturalia, quae narrant evangelistæ ’. 368. Scholion. — Tabella temporum quibus N. Tes­ tamenti libri fuerunt editi. Quidam theologi, in hujus Tractatus exordiis, notiones de authenticitate, veracitate et integritate librorum V. et » D. B., 1707. — « D. B., 2076; Ami du Clergé, 1926, p. 566 sq. ; M. Lepin, Le problème de Jésus, Paris, 1936.-3 D. B., 2076, 2084; 2029; 2145. c ·> *4 · * · PROLEGOMENA 223 N. Testamenti adnotaverunt. Sed quæstiones hujusmodi ad studium Scripturæ S. pertinent et ab Apologetica præsupponuntur (cf. n. 43). Studiosus lector in sacrarum Scripturarum Introductione methodice illas expositas inve­ niet. — Hic tamen, circa N. T. libros, brevem elenchum afferre placet ’. Matthæus Marcus Lucas Joannes 44-50 52-62 versus 63 1° sæc. exeunte A cius Apostolorum Epistohe B. Pauli : I Thess. n Thess. Gal. i Cor. II Cor. Rom. Eph. Colos. Philem. Annus A nnus Evangelia : 63 53 53-54 Si-54 59 63 id. id. Philip. i Tim. H Tim. Hebr. id. 66-67 64 r 5. A lii Hbri : Ep. Jacobi 57-62 circa 64? Ep- Petri (1) » Petri (11) circa 66-67 Ep. Joannis (1) I sæc. exeunte I post Ep. Joannis (11) l primam Ep. Joannis (ni) 64-66 Ep- Judæ circa 95 Apocalypsis [· 1 Hujus tabellæ indicationes ex Cornely præsertim desumuntur. Qui amplio­ ribus explicationibus indiget, videat probatos auctores, v. g., Pelt, Hopfl, Jacquier, Lusseau et Colomb, etc. Commentaria librorum tam V. quam N. Testamenti multa a catholicis edita sunt, v. g., Calmet, Fillion, Crampon, Cursus Scripturæ sacræ a Patribus S. J·» Etudes bibliques, Pirot, etc. Nonnisi recentiora, et etiam hæc parce, citabimus. Legatio divina Christi . DEMONSTRATUR E MIRABILI CHRISTIANÆ DOCTRINÆ EXCELLENTIA 369. — Conspectus. Jj; De excellentia Christianae doctrinae Prænotanda. 1. De doctrina a Christo pra­ dicata. (a) Status quæstionis. (b) Christus vere docuit doctrinam, — quæ est ipsa catholica doctrina. 2. De mirabili excellentia doc­ trina christiano-catholica. (a) Factum excellentice hujus doctrinæ, — explentis legitimas aspirationes : j intellectus, - voluntatis, naturæ sensibilis. (b) Supernaturalitas ejus­ dem probatur : directe et indirecte. (c) Conclusiones apologetica. PRÆNOTANDA i j J· I 370. — (i) Excellentia christianæ doctrinæ, unum ex criteriis intrinsecis, (a) Criteria intrinseca doctrinæ revelatæ ipsi inhærent : v. g., ejus sublimitas, veritas, immutabilitas, etc. · 4 b) Hæc criteria possunt considerari sive in se. sive relate ad nos. Quidam apologetæ scrutantur unum vel alterum singulariter : v. g., absolutam veritatem, miram cohæsionem et harmoniam. Alii vero universalem doctrinæ christianæ excellentiam perspiciunt in suis relationibus cum homine. Hanc viam tenemus, utpote aptissimam ad sublimi­ tatem Christianismi melius explorandam et ad mentes humanas efficacius alliciendas evangelii pulchritudine et amabilitate. 1 371. — (2) Vis hujus criterii. (a) Doctrina Christiana considerata ut nihil docens rationi oppositum vel Deo indignum, | A, Eymieu, arguments pour le catholicisme, Paris, 1923. GAP. II —LEG. JESU E CHRIST. DOCTR. EXCELL. 225 aut ut maxime conveniens cum hominis aspirationibus, non est argumentum stricte apologeticum. Nam aliqua mere humana doctrina his qualitatibus plus minusve frui potest . * (Cf. n. 276, 280). (b) Sed Christianismus, sub alio respectu, quandoque exami­ natur ab apologetis qui ejus perfectionem et harmoniam cum naturæ humanæ altioribus tendentiis explanant. Hujus inauditi facti quæritur ratio sufficiens, quæ non est homo vel diabolus. Quare doctrinæ christianæ sublimitas constituit intellectuale mira­ culum miraculo morali unitum : ideoque est verum critérium positivum ejus divinæ revelationis, et strictum valorem apologe­ ticum obtinet : quod a multis theologis docetur. Attamen hæc transcendens excellentia non est critérium prima­ rium : etenim ejus demonstratio est nimis difficilis pro rudibus, sæpius nimis subjectiva et longa. Et si omnes homines vim hujus argumenti non percipiunt, hoc est propter nimiam, non propter insufficientem sublimitatem Christi doctrinæ. Hoc argumentum pro acatholicis valet; sed multo lucidius credentibus apparet, sicut ecclesia, vitreis fenestris illustrata, magis ab intus quam a foris fulget2. * r r 372. — (3) Usus talis criterii. Quidam auctores, tractant primum de criteriis extrinsecis et postea de intrinsecis notis religionis revelatæ. Alii autem, initium Apologeticæ sumunt ab intrinsecis criteriis, quibus sinceræ mentes ad argumenta historica facilius accipienda et attentius discutienda disponuntur. Eos sequentes, incipiemus divinæ missionis Christi demonstrationem ex excellentia ejus doctrinæ. Putamus enim multos coævos histo­ ricam investigationem apologeticam instituere nolle, nisi prius cognoscant Christianam doctrinam excellentem et nobilissimis ten­ dentiis nostris conformem esse. (4) Divisio. Ut logice procedamus, in duplici arti­ culo ostendemus : 1. doctrinam a Christo prœdicatam, 2. excellentiam supernaturalem et apologeticam hujus doc­ trinæ. ’ C. Pesch, op. cit., n. 256 sq. ■ Cf. de Tonquédec, in Etudes, 20 mai 1920, p. 433. “ Quand on a vécu dans le catholicisme — j’entends d’une vie consciente et réfléchie, — on lui découvre de tous côtés tant de racines, une telle multitude de tenants et d’abou­ tissants dans le monde et dans l’àme, on a fait si fréquemment l’expérience de sa valeur, on a vu ses rayons illuminer tant d’horizons et éclairer tant de domaines obscurs, que décidément il devient dans l’esprit l’objet central, la clef de voûte qui fait tenir l’édifice entier; et l’on est sûr que, si on l’ôtait, tout croulerait à l’instant, que si cela n’était pas vrai, rien ne le serait N° 663. — 8 • vs*:·. 226 CAPUT II ARTICULUS I De doctrina a Christo prædicata 1 373. — Status quæstionis. (1) Errcres. (a) Rationalists plerique et Protestantes liberales contendunt nihil Christum proprie docuisse, sed solum vivendi formam nobis reliquisse; dogma autem Christianum paulatim, per interpretationem factorum religiosorum formatum fuisse, (b) Juxta Modernistas, Jesus incepit motum aliquem religiosum diversis locis ac temporibus adaptandum, sed “determinatum doctrinae corpus non docuit 23”. (2) Ecclesia vero affirmat Christum determinatam doctri­ nam speculativam et practicam evangelizasse, quæ fideliter in symbolis et apud probatos theologos servatur. 374. — Thesis. Christus vere docuit doctrinam reliH giosam, i. e., summam veritatum dogmaticarum et II II II oralium ab omnibus credendam; quæ est substantia­ liter ipsa doctrina christiano-catholica. Historice certum, theologice de fide. Ecclesiae magisterium. Omnia concilia Christi doctri­ nam tantum definire intendunt. PIUS X, in decret. Lamen­ tabili, errores oppositos Modernistarum damnat : propos. 22, 27, 3b 38 et præsertim 59, 60, 62 3. Explicatur. (a) Non asserimus Jesum docuisse symbolum proprie dictum, methodico et logico ordine omnes complectens Christianas veritates : doctrinam enim suam modo concreto, 1 Sum. theol., 3, q. 42; S. Harent, art. Expérience et foi, in Etudes, 1908, L US» P- I7°'I74; L- de Grandmaison, art. Le développement du dogme chrétien, 3e Partie, § I, La notion du dépôt révélé, in R. P. A., 1908, t. VI, P- 4T4’4l8; L. Vénard, art. L'Eglise enseignante : La règle de foi d'après le Nouveau Testament, in R. C. F., 1909, t. 60, p. 387-405; 1910, t. 61, p. 5-17 ; P. Batiffol, L'enseignement de Jésus, Paris, 1909; J. van Kasteren, Wat fesus predikte, Nijmegen, 1911 ; J. Herkenrath, Die Ethik Jesu, Dusseldorf, 1926; Pinard de la Boullaye, Jésus lumière du monde, Carême, 1934. ’ Decret. Lamentabili, prop. 59; D. B., 2059. — “Jésus Christus hat keine neue Lehre gebracht, sondem er hat ein heiiiges Leben mit Gott und von Gott in seiner Person vorgestellt..." Harnack *, Dogmengeschichte, I, p. 39. Ci. A. Sabatier Esquisse..., p. 193. j j 3 D. 3., 2022, 2027, 203I, 2038; 2059-2062. LEG. JESU E CHRIST. DOCTR. EXCELLENTIA. 227 practice et successivo, prout se dabat occasio, discipulis suis proposuit, sæpe sub forma factorum et parabolarum. (b) Declaramus vero varios Jesu sermones inter se comparatos efformare corpus completum doctrinœ dogmaticae et moralis, quod postea sive ad confutandas hæreses, sive ad lucidius exponendas veritates, modo synthetico et sub forma symbolorum aut definitionum Ecclesia ordinavit atque proposuit. 375. — la Pars. Christus vere doctrinam docuit. Probatur ex variis N. T. libris. X (1) Ex Synopticis constat (a) Christum ^in memoriam revocasse dogmata et præcipua præcepta olim a Moyse et Prophetis proposita, ea quæ Judœis et proselytis expone­ bantur, præsertim : unicitatem Dei ab omnibus adorandi, ejus præcipua attributa, cultum externum et internum ei reddendum ·; insuper proposuisse doctrinam de Deo, omnium Creatore, de Deo trino, nempe Patre et Filio et Spiritu S., de animæ immortalitate et de novissimis. (b) Quapropter populus judaicus, qui scribas et magistros nominabat rabbi, quia doctrinam transmittebant, eodem nomine vocat ChristumC A judæis tamen magistris differt eo quod docet “sicut potestatem habens"·, atque unicus est magister 3. (c) Tanquam magister, doctrinam habet, quam Legi opponit, aut potius falsis interpretationibus Pharisæorum et Sadducæorum 4. Doctrinam suam publice in plateis, syna­ gogis et templo proponit imponitque sub damnationis poena s ; nam accepit eam a Patre solo 6, eamque Apostolis annuntiandam tradit 7. Christus ergo doctrinam proprie dictam, i. e., dogma a Deo revelatum et hominibus impo­ situm, docuit. 376. — (2) Ex Evangelio S. Joannis. Ibi enim Jesus exhibetur ut Lux mundiz, ut Veritas ipsa 9, et docens quæ A ’ 3 3 5 7 8 1 Ί Λ O'- , / S” cA- ά» Maith., VIII, 19; XII, 38, eta ; X, 24-25; XXIII, 8-10. Maith., VII, 29; Marc., I, 22; Luc., IV, 32; Maith., XXIII, 10. Maith., V, 22 sq. “ Et ego dico vobis... ” — 4 Matth., XVI, 12. Luc., IX, 26. — * Marc., IV, 11 ; Matth., XI, 27 ; Luc., X, 21. Luc., X, 16; Maith., XXVIII, 19-20; Marc., XVI, 15-16; Luc., XXIV, 44. VIII, 12; IX, 5; ΧΠ, 35, 36, 46. — » XIV, 6. 8 228 CAPUT II LEG. JESU E CHRIST. DOCTR. EXCELLENTIA apud Patrem didicit et quidem in nomine Patris8 9. Spi­ ritus S. suggeret discipulis quidquid a Christo audierint 3. Credere autem verbo Christi absolute necessarium est ad vitam ætemam ·». In quarto ergo evangelio, fides est adhæsio intellectualis in veritatem, a Deo venientem et a Christo, ejus legato, manifestatam 5. (3) Ex Actibus Apostolorum et Epistolis, (a) Ibi nar­ ratur quomodo auditores Christi verba ejus intellexerunt. Doctrina Christiana hic apparet velut corpus dogmati­ cum, quod acceptum, sine ulla mutatione tradere opor­ tet 6, et contra impugnantes defendere 7. (b) Specialiter in Epistolis pastoralibus, Paulus doctrinam quam in nomine Christi prædicat, crescentibus jam erroribus, ut depositum designat sedulo custodiendum8. Idem in asteris epistolis Apostolorum 9. Omnia ergo « N. Testamenti documenta ostendunt Jesum vere corpus doctrinale prædicavisse. Quare merito repro­ bata fuit hæc modernistica sententia : “ Christus determi­ natum doctrina: corpus omnibus temporibus cunctisque homi­ nibus applicabile non docuit" lo. 377. — IIa Pars. Doctrina Christi est substantialiter doctrina christiano-catholica i Solummodo pro præcipuis dogmatibus catholicis paucos alle­ gamus textus ex quibus-/rw/«facie appareat doctrinam christianam, cujus excellentiam ostendemus in articulo sequenti, vere esse doctrinam Christi. Christus docuit sicut Ecclesia : 1) Deum unum, creatorem omnium, providentem, Patrem hominum, supremum judicem 12; ■ III, 13; VIII, 40 — -- VII, 16; XIV, 24; VIII, 29; XII, 49-50; XIV, IO. 3 XIV, 26; XVI, 12-14. 4 VIII, 24; V, 24; VI, 40.47; XVII, 3; XII, 48. 5 Sic Loisy ·, Le quatrième évangile, p. in. “ 1^ foi johannique est une connaissance, même une connaissance parfaite, qui est fondée sur un témoi­ gnage divin g 6 Gal., I, 8, 9; Roni., XVI, 17; Eph., IV, 14; Col., II, 6-8. 8 I Tint., I, 3; IV, 6, 16; VI, 3, 4, 20; Tit., III, g, ίο; I, 9, 14; H, jj II Tim., I, 13, 14; n, 8, 14: III. 14 etc. 9 Jud., y.XJoan., II, 20-29; IV, 2, 6; WJoan., 9-12; Apoc., II, 14, 15, 2O. 1,1 Decret. Lamentabili, prop. 60, D. B., 2060. “ Ci. Garrigou-Lagrange, De Revelatione, 1. II, c. IV 229 2) suam cum Patre aequalitatem *; 3) divinitatem Spiritus Sancti ’; 4) Redemptionem hominis per Christum 3; 5) gratiam habitualem, quæ describitur ut inhabitatio intima Dei in cordibus ; * 6) neces­ sitatem simul et efficaciam orationis’; 7) existentiam sacramen­ torum, specialiter Baptismi6, Eucharistiae et Ordinis7, Pcenitentiæ8; 8) necessitatem virtutum, bonorum operum et abnega­ tions ad salutem consequendam 9; 9) existentiam consiliorum evangelicorum lo; 10) institutionem Ecclesiæ ad fidem Christi con­ servandam 11 ; n) vitam aeternam pro justis, inextinguibilem infer­ num pro peccatoribus M, consummationem saeculi “ et resurrec­ tionem mortuorum ·■». Uno verbo, Jesus annuntiavit summam veritatum quæ ab Ecclesia catholica proponuntur. Quod ex tota expositione theologiæ lucidius apparebit. y» I 378. — Nec dicatur, cum Protestantibus, fidem quam Apos­ I toli a primis catechumenis postulabant et ipse Christus exigebatl6, nihil aliud fuisse nisi adhaesionem personae Jesu, non vero ejus missioni aut doctrinae. — Resp. Credere in Christum est eo ipso credere in omnia dogmata et praecepta quæ Jesus *7 proposuit : intima enim adest cobaesio inter veritates Christianas (cf. n. 386) ; aliunde omnia dogmata a Christo tradita in adhaesione suae personae includuntur : quare qui recipit vel negat evangelium recipit vel negat ipsum Christum. 1 Matth., XI, 27; Luc., X, 22; Maith., XVI, 17; XXVI, 6, 4; Joann., V, 19-28; VIII, 42-58; XIV, 10; XVII, 21. ’ Maith., X, 19-20; Luc., XII, 12; Matth., XXVIII, 19; Luc., XXIV, 49; Joan., XIV, 16, 17, 26; XV, 26; XVI, 13-15. 3 Matth., XX, 28; Marc. X, 45; Joan., X, 10-18; III, 16; XII, 24-33. 'Joan., XIV, 23. - ’ Luc., XVIII, i; Maith., XXI, 22; XVIII, 19-20. 6 Matth., XXVIII, icy, Joan., Ill, 3-5. 7 Luc., XXII, 19-20; Joan., VI, 50-55; I Cor., XI, 23-25. 8Joan., XX, 22-23; Matth., XVIII, 18. 9 Matth., V, 48; VII, 21; X, 32; XVI, 24-26. Imprimis autem charitas jubetur : Joan., XIII, 34; XV, 12-17. ,o Matth., XIX, 12, 21, 29. " Cf. Tract, de Ecclesia, n. 621-728. " Matth., XXV, 46; XIII, 43; XXV, 34; Joan., XVII, 24. — Matth.. XXV, 46; XIII, 42, 50; Marc., IX, 44-45. *3 Matth., XXIV, 23-31; Marc., XIII, 21-27; Luc., XXI, 25-27. "Joan., VI, 52-59; V, 29. — Ad., II, 38; VIII, 37. ,6 Matth., IX, 28; Luc., VII, 47-50. 17 “ Croire au Christ, c’est... tout à la fois croire a sa mission et à sa filiation divines, accepter son enseignement sur Dieu, sur l’homme, sur les conditions du salut, se confier enfin à ses promesses de vie glorieuse, à la vertu rédemptrice de sa mort et à l’action présente de son Esprit dans les fidèles justifiés”. Vénard, art., in R. C. F., t. 61, p. 12. Î 230 CAPUT 11 lb ARTICULUS II De mirabili excellentia doctrinæ christiano-catholicæ 1 379. — Thesis. Excellentia supernaturalis doctrinæ christiano-catholicæ demonstrat divinam missionem Christi eam docentis. Theologice certum. Successive exponemus : i. factum hujus excellentia * 2. ejus supematuralitatem, 3. conclusiones apologeticas. 380. — Argumentum generale. Doctrina christiano-catholica legitimis nostrarum facul­ tatum aspirationibus et exigentiis optime respondet. Atqui doctrina religiosa tam excellens, attenta humani ingenii infirmitate necnon divina Providentia, suprahumana seu supernaturalis merito dicitur. Ergo doctrina christianocatholica merito dicitur supernaturalis; quare missio Christi, qui eam prædicavit, vere a Deo procedit. Hoc argumentum est velut complementum argumenti psycho­ logici de necessitate seu indigentia alicujus religionis in homine (cf. n. 123-157), sive argumenti de necessitate morali alicujus reve­ lationis (cf. n. 232 sq.) Probat enim Christianismum esse illam religionem et revelationem ad quam, licet obscure, inefficaciter et indebite, tendit mens humana nobilissimis aspirationibus prædita. I. — Factum excellentiæ doctrinæ christiano-catholicæ exponitur 381. — Doctrina christiano-catholica mirabiliter explet legitimas aspirationes intellectus, voluntatis et naturæ sensibilis in homine. 1 D. B., 1636-1638; J. Perrone, De Fera Religione, t. I, p. 129-159;· A. Knoll, t. I, p. 123-126; 153-157; Brugère, n. 48 sq. ; X. Schouppe, t. I, p. 120 sq. ; J. Hermann, t. I, p. 147-152; C. Pesch, t. I, p. 185 sq. ; J. M. Hervé, t. I, p. 258-268; C. Manzoni, t. I, n. 192 sq. ; GarrigouLagrange, De Revelat.. 1. II, c. VIII; Monsabré, Carême, 1890; Bossuet, Disc, siti Rhist. universelle, v p., c. χιχ; Lacordaire, Confer., 14-37; DD. Besson, /.’Homme·.Dieu, icr confér. ; De Broglie, Hist, des religions, ch. X ; De Poulpiquet, /. objet intégral de ΓApologét., 2' part. : Apologétique interne; W. Devivier, Cotus d?Afiolog. chrét., Paris, 191 r, p. 227-245; de Tourville, Lumière et vie, Paru, 1924; Bardy, Masure,’Briand, Le Rédempteur, Paris, 1933· - LEG. JESU E CHRIST. DOCTR. EXCELLENTIA. 231 Explicatur. (a) Doctrina de qua agitur ea est quam Ecclesia catholica tradit, quia de facto substantialiter convenit cum doctrina Christi (cf. n. 377), et ipsius originem a Deo statuere volumus, (b) Homini insunt varia, aspirationes, quarum juxta rationis dictamen, aliæ sunt ordinatae et confortandae, aliae vero inordinatae et refrenandae; procedunt autem ab intellectu, voluntate et sensibilitate. (c) Hic agitur tantum de legitimis aspirationibus nostris et probatur has tendentias optime satiari doctrina Christiana, non nega­ tis tamen difficultatibus, quæ ex mysteriis et praeceptis eruuntur *. 382. — i° Explet legitimas aspirationes intellectus1 23. Etenim intellectus humanus quaerit anxius doctrinam : i. completam, de origine mundi, de existentia et natura Entis supremi, de hominis origine et natura, de fine ultimo et de mediis ad illud attingendum necessariis; 2. nulli certa veritati adversam, etiam in ordine scientifico, quia veritas veritati contradicere nequit; 3. harmonice unam, i. e., cujus partes inter se coordinantur; 4. omnium ingenio accommo­ datam, quia omnes religionem profiteri tenentur. Atqui doctrina christiano-catholica his gaudet qualita­ tibus. Ergo. Revera Christianismus est doctrina completa, nulli certae veritati adversa, harmonice una, accomodata om­ nium ingenio. 383. —(A) Completa. Magna enim solvit problemata de Deo, homine, mundo et ultimo fine. (1) Circa Deum docet ejus existentiam et diversa attributa; naturæ divinæ unitatem et personarum Trinitatem; declarat Deum esse verum ac vivum, “intellectu ac voluntate omnique perfectione infinitum 3 (2) Circa hominem. Homo corpore simul et anima consti­ tuitur, habet animam spiritualem, immortalem et liberam ; originem sumit ex protoparente, qui a Deo in ordine supernatural! creatus fuit. Sed primus homo ab illo nobiliori statu excidit propria 1 L. Ollé-Laprune, Le prix de la vie, Paris, 1895; La vitalité chrétienne, Paris, 1904. L. Sullerot, Le problème de la vie devant la raison et devant le catholicisme, Marseille, 1928. ’ L. Ollé-Laprune, La philosophie et le temps présent, Paris, 1894; Ds sources de la paix intellectuelle, Paris, 1895. 3 C. Vatican., sess. Ill, cap. 1; D. B., 1782-1784. 232 CAPUT II cul|Ki, cx qua omnes ejus posteri constituti sunt peccatores. Sed Dei Filius homo factus est, ut nos a peccati servitute redimeret, et, mediantibus suæ Passionis meritis, consortes divinæ naturæ redderet, ut possemus intime cum Christo vivere in peccati pænitentia et virtutum praxi 384. — (3) Circa mundum. Deus eum creavit ex nihilo, ab eo remanens re et essentia distinctus et eum conservat et gubernat sua Providentia, “non ad acquirendam sed ad manifestandam perfectionem suam per bona quæ creaturis impertitur <4) Circa ultimum hominis finem. Hic finis est assimilatio quædam cum Deo : “ Similes ei erimus, quoniam videbimus eum sicufi est 3”. Consistit, pro justis, in æterna Dei possessione seu visione; dum mali ab Eo æternaliter in inferno separantur. Quæ .quidem præmiorum et poenarum ætemitas malos merito conturbat, et justos etiam servat timoratos, sed simul hos in spem erigit ælcrnæ illius beatitudinis, atque societatis pacem et ordinem efficaciter promovet. — Via ad hunc finem nempe Deum, est Christus ipse, qui sua doctrina intellectum illuminat, suis exemplis ad perfectiora nos trahit, suaque gratia virtutum praxim faciliorem reddit. Nil igitur ignoramus eorum quæ nostri scire interest4. 385. — B) Nulli certœ veritati adversa. Christianismus enim nullum errorem admisit : æternitatein materiæ, dualismum, polytheismum, pantheismum, fatalismum aliaque falsa systemata sedulo respuit. — Si quæ falsa, absurda aut contradictoria nonnunquam ei imputantur, hoc inde potis­ simum oritur, quod vel fidei dogmata ad mentem Ecclesiae intellecta et exposita non fuerint, vel errores calumniose tribuuntur doctrinæ christianae, vel hypotheses aut opiniones falsæ considerantur ut solida principia 5. 1 Quod rçrcgie exponit Brugère, De vera Reli^ione^ p. 116-117. 2 D. B., 1782. — 3 /Joan.. III, 2. J HI 4 Quod ipsi Rationalisée haud raro confiteri iron dubitarunt; ita Jouffroy *, epi cateekismuni extollit super omnes libros atque candide fatetur omnes quaes­ tiones du origine ac fine humani generis, nccnon de mediis ad finem attingen­ dum necessariis, in illo opusculo luculenter esse solutas. Melanges Rhilosophitjues. Du problème de la destinée humaine, 1830, p. 330. Cf. Guizot , * Méditations. t. I, mcd. 2. 5 Ci. C. Vatican., sess. III. cap. 4. de Fide et ratinne, D. B., 1795-1 o♦LUI Quod lilxrnter agnoverunt nonnuVi Rationalisée. v. g., W. H. Mallock *, /» ///? worth living. New York. 1S79, c. XI. ubi agnoscit in religione Christiana inxeniri non solum illa> veri tal us quas humana ratio detegere potest, sed multas alias; nec aliunde difficiliora nnstuiu m ca rqx-riri quam in deismo. sed potius majorum certitudinum. l. (1) Fatemur Christianismum ultimum esse complementum Mosaismi, ideoque eadem primaria dogmata, præsertim monotheismum ac providentiam in utroque reperiri. (2) Attamen inter utrumque tot et tantæ sunt intrinsecœ differentia, ut Christianismus minime potuerit a Judaismo naturaliter evolvi. Hæ differentiæ spectant ad utriusque : 1. subjectum, 2. ducem, 3. doctrinam. (a) Subjectum. Mosaica religio omnino particularis et natio­ nals fuit, ideoque sacrificium, sacerdotium et speciales ritus habet ’. Christianismus vero est religio essentialiter universalis, omnium gentium et temporum indigentiis accommodata 3. (b) Ducem. Tempore Christi, Judaei exspectabant Messiam temporalem, qui regnum Israel restitueret Gentilesque imperio suo subderet. Jesus autem venit tanquam rex spiritualis, mansuetus et humilis, regnumque spirituale stabilivit, in quo nulla est distinctio Judæi et Gentilis .* (c) Doctrinam dogmaticam et moralem. 1. Dogmata funda­ mentalia in Christianismo : Trinitas, Incarnatio Filii, Redemptio per crucem, justificatio per fidem, a mente Judaeorum ante Christum aliena erant. 2. Ethica evangelica condemnat mere humanas traditiones, superbiam et hypocrisim Scribarum et Pharisceorum\ sensualismum et materialismum Sadducceorum; despectum nimium relate ad corpus et matrimonii negationem apud Essenos. Præterea Chris­ tianismus cæremoniales observantias abrogavit; sanctitatem non solum externam sed præsertim internam promovit et omne discri­ men inter Judæos et Gentiles negavit. Sed hæc omnia Judaismi spiritui aut doctrinæ sunt opposita. Immerito igitur christiana doctrina tanquam Judaismi quædam evolutio naturalis traditur. 398. — 2° Doctrina christiana non fuit ex Graecis aut Latinis mutuata 5. 1 C. Fouard, Vie de N.-S. Jésus-Christ, Paris, 1904; t. I, c. 1 ; Bricout, Où en est l'hist. des religions, t. II, Judaïsme et Christianisme, Paris, 1911 : J, M. Lagrange, Le messianisme chez les Juifs, Paris, 1909; Le Judaïsme avant Jésus-Christ, Paris, 1931 ; J. Bonsirven, Le Judaïsme palestinien au temps de Jésus-Christ, Paris, 1935; Salvador*, Jésus et sa doctrine. 1838; Schürer*, Geschichte des jüd. Volkes, II, 1907, p. 579-651. —12 3Act., X, XI, I-18. 3 Marc., XVI, 15. — < Matth., XXI, 5; XX, 18; Joan., XVIII, 36. 5E. Havet *, Christianisme et ses origines, Paris, 1872-1884; J. Toutain*, Les cultes païens dans Γ empire romain, 3 vol., Paris, 1907-1920. 242 CAPUT II (1) Equidem apud paganos philosophos rcperiuntur elementa quæ Christianis doctrinis similia sunt : ratio enim humana quasdam veritates morales invenire potest, et aliunde quædam primævæ Revelationis vestigia a Gentilibus servari potuerunt. (2) Sed essentialia discrimina Christi doctrinam separant a sententiis paganorum grcecorum vel latinorum. Etenim, ex dictis (cf. n. 239-241) nullus fuit philosophus qui sum­ mam religiosarum veritatum completam, tutam et sine erroris admixtione docuerit. Tempore Christi, pagani scriptores speculativam et practicam doctrinam evangelio omnino oppositam docebant : quod probari potest ex operibus Ciceronis 1 (f 43 ante Christum) et Senecæ 23 (+ 65 post Christum), qui viri fuerunt illustrissimi et duplicem tendent iam dissimilem relate ad mores secuti sunt 3. 399. — (a) Quoad speculativam doctrinam, coævi Christi ignorabant existentiam, naturam, providentiam et infinitam perfectionem Dei ejusque relationes cum mundo et præsertim cum homine; negabant spiritualitatem et immortalitatem animæ, vitam futuram cum præmiis vel suppliciis aeternis; aut de his omnibus obscure, dubie vel erronee sentiebant; et a fortiori penitus ignorabant Chris­ tiana dogmata de rebus ordinis supematuralis. 1 Cicero, Contra Academicos ; De Natura Deorum. TuscuL Seneca, De consolat, ad Marciam; Epist. 3’1, 65, ctc. 3 Pauca hic testimonia subjicimus, quo res clarior evadat, (a) Cicero, I. Coni. Academ.. 1. II, n. 4S approbat Catulum hæc dicentem : “ Ad patris revolvor sententiam, quam quidem ille Carneadeam esse dicebat, ut percipi nihil putem /vw; assensu rum autem non percepto, id est, opinaturum sapientem existimem, sed ita. ut intelligat se opinari, scialque nihil esse quod comprehendi et percipi possitEx quo sequitur Ciceroni de rebus philosophicis nil certum fuisse : quantum distat a Christo qui docebat tanquam auctoritatem habens! 2. In tribus libris de Natura deorum philosophorum opiniones recitat de natura divina, et concludit nil certi hac de re cognosci posse : 4‘ Profecto eos ipsos, qui se aliquid certi habere arbitrantur, addubitare coget doctissimorum hominum de maxima re tanta dissensio’ (L I, 6). 3. De immortalitate animez anceps * manet, 7 itscul.. 1. I. 49. (b) Eam negat Seneca in libro de Consolatione ad Marciam (n. 19) : “ Mors omnium dolorum et solutio est et finis : ultra quam mala nostra exeunt, quæ nos in illam tranquillitatem in qua antequam nasce­ remur jacuimus reponit \ Cf. Boissier, La Religion romaine. t. II, 1. II, c. 3-4; Laforêt, Histoiie de ta Philosophie. Philos. ancienne. Bruxelles, 1867^ t. II. 1. IV, p. 257 sq., 310 sq. Ί LEG. JESU E CHRIST. DOCTR. EXCELLENTIA 243 (b) Insuper ethica Christiana intrinsece differebat a morali doctrina paganorum tum Stoicorum ’, tum a fortiori Epicureorum. i. Stoici virtutem æstimabant bonum supremum et finem hominis ultimum, eorumque primaria lex erat : “ Sequere naturam virtutes passivas, v. g., humilitatem, patientiam, ignorabant vel despiciebant; superbia apud eos virtus erat; praecepta eorum moralia non fundabantur in divina aucto­ ritate nec sanctionem æternam habebant. 2. Epicureorum vero sententia de moribus humanis communiter conside­ ratur tanquam Stoicismo inferior. (C) Quare Christi evangelium sæpe irridebatur a paganis quibus visum erat stultitia. “ Graeci sapientiam quaerunt, aiebat Paulus. Nos autem praedicamus Christum cruci­ fixum, Judaeis quidem scandalum, Gentibus autem stulti­ tiam 1234”. Ergo Christianismus a scriptoribus paganis Christi coaevis 3 naturaliter provenire nequit. 400. — 3° Doctrina Christiana non est syncretismus seu synthesis mysteriorum orientalium et hellenisticæ sapientiae 4. Theoria hæc Rationalistarum exponitur et confutatur. i. expositio. Rationalisiez præsertim germani, historiæ reli­ gionum addicti, novam theoriam de naturali origine Christianismi, ut certissimam tenent 5. — Sic breviter declaratur, (a) Tempore 1 De comparatione inter Stoicorum doctrinam et christianam religionem, cf. A. Chollet, La morale stoïcienne en face de la morale chrétienne, Paris. • I Cor., I, 18-24. 3 A. J. Festugière, L'idéal religieux des Grecs et l'évangile, Paris, 1932; præsertim capita : Epicure, Les Stoïciens, L'échec des philosophes, p. 59 sq. ; Le monde gréco-romain au temps de Notre Seigneur, t. II, Zi milieu spirituel, Paris, 1935. Si quæris veram mixtionem Judaismi cum philosophia græca, invenies eam apud Philonem Alexandrinum, vel Gnosticos : eorum doc­ trinam inspiciendo intelliges quantum a tali commixtione differat Christia­ nismus ! 4 A. d’Alès, Synchrétisme, in D. A., col. 1582 sq. ; Ami du Clergé, 1921, p. 177-187; L. de Grandmaison, art. Les mystères païens et le mystère chrétien, in Etudes, 5 déc. 1922; T. Mainage, art. Les mystères païens et le christianisme, in Le Correspondant, 1923, p. 52-75; J. Huby, Christus, Paris, 1927; P. Allô, Le scandale de Jésus, c. IX, Paris, 1927; S. Tromp, De revelatione Christiana, Romæ, 1934; p. 317-347 et ampla bibliographia, P- 395'4°5: adde Festugière, op. cil. s Cf. Ami du Clergé, 1921, p. 178 : enumeratio rationalistarum scriptorum circa hanc theoriam a 1903-1920; T. Mainage, art. Les mystères d'Eleusis, les mystères païens et les mystères chrétiens, in Z*. P. A., 1920, p. 288-301.· 244 CAPUT II Christi, quædam religiones orientales totum romanum orbem invaserant : cultus Osiridis et Isidis, ex Ægypto; cultus Mithra ex Perside; cultus Attidis et Cybda, ex Phrygia; cultus Adonidis, ex Syria; cultus Dionysi et mysteria Eleusina, ex Græcia. Mysteriis repræsentabant vitam, mortem et reviviscendam deorum quos colebant, adeptisque suis promittebant felicitatem in hac et in futura vita, dummodo his mysteriis interfuissent. Vigebat simul religiosus syncretismus, ortus ex ' quadam commixtione religionum orientalium sub philosophiæ græcæ et romanæ influxu, cui omnes populi, in regione mediterranea, plus minusve participabant. (b) His positis, Rationalistæ contendunt i. Christianismum mutuasse a syncretismo multa elementa quoad dogma, ethicam, ritus, mysticismum et vocabularium. 2. Hæc mutuatio, juxta Reitzenstein ’, fit directe, conscie et voluntarie; juxta Loisy 123, modo indirecto et inconscio sed tamen reali et intimo. 3. Cujus mutuationis praecipuus auctor fuit S. Paulus, qui cum mysteria et philosophiam Græciæ optime novisset ratione ejus patriæ et peregrinationum, Christi doctrinam expolivit eam consociando cum religionibus orientalibus. Ita praedicavit Christi mortem et resurrectionem fuisse nostrae salutis symbolum et causam, quatenus omnes qui in eum credunt, vi hujus mortis immortali beatitudine gaudebunt; huic autem morti nos assimilari ritibus magicis et gratiæ productivis, baptismo et eucharistica ccena; quæ quidem omnia mutuantur e variis orientalibus mysteriis, saltem quoad substantiam. 401. — n. Affertur syncretismi refutatio : I. generalis, 2. specialis relate ad Pauli influxum. confutatio. i° Generalis. Prœnotetur orientalia mysteria imperfecte cognosci, documentis certis deficientibus; et syncretismum floruisse præsertim a sæc. 11° medio aut exeunte, ideoque post S. Pauli prædicationem 3. (A) Hæc theoria factis multis adversatur, (a) Monotheismus rigidus et absolutus, in Judaismo et evangelio prædicatus, repugnat intrinsece polytheismo et idololatriæ syncretismi pagani. (b) Christus et Apostoli mysteria 1 Reitzenstein *, Die hellenistiscken Mysterien religionen. * A. Loisy *, mystères païens et le mystère chrétien, Paris, 1919. 3 Jacquier, art. Mystères païens, in D. A., col. 973; cf. 964-1014; M. J. Lagrange, art. Les mystères païens et le mystère chrétien, in R. B., 1920. p. 420-445; F. Cumont *, Les religions orientales. Paris, 1929. LEG. JESU E CHRIST. DOCTR. EXCELLENTIA 245 orientalia et hellenisticam sapientiam non didicerant : quomodo eorum elementa suæ doctrinæ miscere potuissent? Præterea Christus sæpe affirmat doctrinam docere quam audivit a Patre et similiter Apostoli unice annuntiare volunt evangelium quod Jesus praedicavit, (c) Insuper certo constat, ex N. T., omnia Christianismi essentialia elementa jam fuisse determinata et affirmata in fine sæc. I'; proinde a syncretismo posteriori non mutuari potuerunt. 402. — (B) Oppositio irreductibilis separat Christianam doctrinam ab orientalibus mysteriis;quæ invenitur in eorum elementis : sive communibus, sive propriis. (i) Elementa communia Christianismo et syncretismo, juxta adversarios ad quatuor reducuntur. Ex utraque parte adest : i. universalismus quidam admiscens doctrinas et ritus diversarum religionum; 2.personalis et individua sanctitas; 3. hæc autem mediante salvatore obtinetur, qui sua morte discipulos a malis liberat; 4. ritus, aliquo valore sacro præditi, cultorem divinitati incorporant. Jamvero hae similitudines accidentales et mere apparentes uniuntur essentialibus discriminibus. (a) Christianismus enim est universalis eo sensu quod omnes accipit qui sua dogmata, praecepta et ritus, integre et exclusive admittunt, sed omnino rejicit eos qui Christiana mysteria cum aliis miscere volunt, ita ut tanquam into­ lerans appareat. Igitur essentialiter differt a syncretismo, qui nonnisi initiatis sua mysteria revelat, et præsertim mu­ tuatur suas doctrinas et ritus a diversis religionibus, quas non excludit. (b) Christianismus personalem sanctitatem requirit, sed veram, interiorem, virtutibus omnibus manifestandam; syncretismus autem puritatem externam et legalem, multis impudicitiis fcedatam, quaerit ritibus magicis adipiscepdam. (c) Christianismus salvatorem hominibus proponit, qui animam a peccato, sua morte et resurrectione liberet; syncre­ tismus vero liberatorem exspectat qui civitatem protegat a malis temporalibus, vel fidelibus suis faveat, sed absque morte redemptrice et resurrectione mediatoris proprie dicta. « ■■■Η 246 CAPUT II (d) Nusquam ritus invenies qui Baptismo, fideles Christo incorporanti, vel Eucharistias, per quam Christus ipse ad manducandum præbetur, stricte comparari queantJ. 403. — (2) Elementa propria Christianismo et syncré­ tisme ad invicem opponuntur, (a) Doctrina Christiana affirmat dogmata Trinitatis, Incarnationis, Redemptionis, gratiæ, etc., quæ in syncrétisme desunt. (b) Ethica Christiana in amore Dei et proximi propter Deum fundatur et omnes virtutes imponit : sed non est ita in syncretismo. (C) Ritus in Christianismo sunt puri et mentes ad Deum trahunt; dum in syncretismo excitabant praesertim sensibilitatem et ad turpia provocabant, (d) Afysticismus, apud christianos, peregit mirabilem mundi conversionem; apud paganos vero, animas pervertit et miserabiliter evanuit — Igitur ratione hujus oppositionis intrinsecae et universalis inter utrumque, impossibilis videtur ortus Christianismi a pagano syncretismo 2. 1 In unico loco, legitur aliquid Christianismo æquiparandum, nempe de taurobolo : initiatos vocatur ήζ aternum renatus. Hic autem textus, quarto post Christum sæculo adscript us, nonne verisimilius ex Christianismo mutuatus est? Cf. P. Lagrange, art. Attis et le Christianisme, in R. B., 1919, p. 465 sq. 3 Optime notat anonymus, qui Philonoiis se subscribit, in Nouvelle Journée, 1920, p. 461, similitudines esse mere exteriores, dum discrimina sunt essen­ tialia : u Ici (dans les religions à mystères), le salut, c’est d'abord la délivrance de la mort, là (dans le christianisme), c'est d'abord la libération du péché. Pour le paganisme, l'immortalité consiste dans la continuation de la vie présente; pour la religion de Jésus, de S. Paul et de S. Jean, elle se définit comme la participation définitive à une vie divine moralement supérieure à la nôtre : il s’agit de se dépasser, de se transcender et non pas seulement de survivre. La passion —si passion il y a — d'un Osiris, d'un Attis, d'un Mithra, est une mort subie; celle de Jésus, la vraie, dont c'est un abus de langage de donner le nom à des fables de pure mythologie, est un sacrifice volontaire. Dans les rites des mystères l'initié meurt par anticipation à la vie périssable, si vraiment il pense à une mort mystique ; dans le baptême, le néophyte meurt au péché. Dans la communion des sacrifices païens — si communion il y a, — les fidèles des dieux légendaires participent à une énergie vitale qui ne se distingue pas essentiellement des obscures vertus de la végétation ou de la génération que s'efforçait de capter la magie préhistorique ; dans l'Eucharistie le chrétien doit s’unir d'abord à l'esprit du divin sacrifié et à ses sentiments d'abnégation, et ce n est que par l’efficacité de cette participation première que le sacrement lui devient un gage d’immortalité bienheureuse. En un mot, utilitaires comme les vieux rites des tribus et des nations, les mystères font vivre ou survivre l'homme pour lui-même, le christianisme le fait vivre “ à Dieu Notare etiam potes immensum discrimen inter Christianismum et syncretismum quoad tempus necessarium ad constitutionem harum religionum. Syncre- ' tismus per multa sæcula evolutus est, quin unquam efformaverit doctrinam LEG. JESU E CHRIST. DOCTR. EXCELLENTIA 247 404. — (C) Insuper theoria Syncretistarum multa non explicat : v. g., cur Christianismus habeat sublimem et cohærentem doctrinam, omnino exclusivam alieni dogmatis; dum in syncretismo viget maxima confusio et indifferentismus absolutus quoad doctrinam; cur Patres mysteria paga­ norum tam acriter impugnaverint; cur gnosticismus, quæ est synthesis religionis Christi et paganorum, semper a vero Christianismo distinctus et separatus fuerit; cur tandem omnes syncretisticæ religiones brevi tempore duraverint, dum Christianismus in aeternum victor manet? 405. — 2° Specialis : quoad B. Pauli influxum1. Munus quod B. Paulo tribuunt syncretistæ contradicit historice. — Fatemur equidem S. Paulum non omnino orientales religiones ignoravisse, quæ notæ erant sive Tarsi, ejus patriae, sive in civitatibus in quibus evangelium prae­ dicaverat. (a) Sed alia facta sunt etiam memoranda. Ratione suae educationis judaicae, cui ardenter consenserat 2, S. Paulus aversus erat a gentilibus religionibus. Quæ aversio, post ejus conversionem, crevit ob nova motiva : Christus enim solus fit ejus magister 3 cujus evangelium praedicat et defendit, jubendo a discipulis et fidelibus integre accipi et defendi, ut frequenter in ejus epistolis videre est 4. Praeterea B. Paulus philosophiam et sapientiam Gentilium fortiter impugnat s, et omnem communicationem in sacris cum paganis prohi­ bet 6. Sed quomodo omnes hi actus B. Pauli cum syncre­ tism! theoria conciliari poterunt? (b) Quoad vocabularium, quidam termini : v. g., πνεύμα, γνώσις, σαρξ, λόγος, etc., inveniuntur in Paulo aliisque chrisharmonice unam. Christianismus autem vix triginta annis post conditoris exitum, apparet ut doctrina firma, completa et una. Nonne etiam ex hac circum­ stantia probabiliter infertur doctrinam Christi non esse figmentum humanum? 1 Fillion, art. Jésus ou Paul, in R. C. Æ, 1912, p. 129-148, 385-406, 528542, etc. ; E. Mangenot, art. 5. Paul et les mystères païens, in R. P. A., 3» *19 P· 176-190; 241-257; 339-355; La langue & S. Paul et les mystères païens, in R. C. F., 1913, p. 129-161 ; P. Prat, art. Paul (SJ et le paulinisme, in D. A., col. 1644-1652; E. B. Allô, Ièr* Epître aux Corinthiens, Paris, 1935. 2 Galat., I, 13-15; Act., IX, 1, 2. — 3 I Cor., X, 20; II Cor., VI, 15. 4 Galat., I, 8. 5 Coloss., II, S, 20-23;/ Cor., Il, 6;Z Tim., I, 4; IV, 7 ; VI, 20; TU., 111,9. 6 I Cor. *,X, 20-22; II Cor., VI, 14· 18. • .: 248 CAP. Π —LEG. JESU E CHRIST. DOCTR. EXCELL tianis scriptoribus et apud orientalia mysteria. Ex hoc facto, ne concludas Christianam terminologiam a syncretismo provenire. Etenim hæc vocabula jam adhibebantur in litte­ ratura apocrypha vel canonica, aut in lingua populari coæva. Paulus autem et Apostoli eadem verba accipiebant, sed cum speciali significatione quæ a sensu pagano differebat; sicut faciunt hodierni missionary,qui vocibus linguæ popularis reli­ giosae utuntur ad Christianas veritates infidelibus annun­ tiandas. Ergo Christiana doctrina non oritur ex syncre­ tismo mysteriorum paganorum et hellenisticæ philosophiæ. 406. — Conclusio. Constat igitur doctrinam Christia­ nam non fuisse naturaliter a judæis sectis, a graeca philo­ sophia aut a syncretismo evolutam, sed vere originalem esse et ab ipso Christo conceptam. Si Christus est divinus legatus, res non ægre explicatur : videlicet Christiana doctrina omnes alias transcendit, quia ejus auctor suprahumano lumine adjutus est; secus autem, incomprehensibile adest mysterium, cum habeatur effectus sine sufficienti causa. Ergo transcendentia christianæ doctrinæ est vere super­ naturalis. III. — Conclusiones apologeticæ V .···/ V AVΛ 407. — Doctrina Christi seu christiano-catholica, appa­ ret ut miraculum intellectuale et morale stricte dictum. Sed tale miraculum intimam connexionem habet cum Christi missione et ipso Christianismo, quem aliquo modo partialiter constituit. Porro Deus nunquam, præsertim miraculis, errorem protegere potest. Concludamus ergo Christum divinitus fuisse missum, ut explicite declaratur in ejus evangelio, et Christianis­ mum ipsum speciali interventu a Deo approbari, ideoque credibilem et credendum fore universo generi humano Itaque assentiamus affirmationibus Christi, qui declarat J udæis : “ JZea doctrina non est mea sed ejus qui misit me 2 ”. ' “ Le christianisme est parfait : les hommes sont imparfaits. Or une conséquence parfaite ne peut sortir d’un principe imparfait. Le christianisme n’est donc pas venu des hommes. S il n est pas venu des hommes, il ne peut être venu que de Dieu. S’il est venu de Dieu, les hommes n’ont pu le con- ?' naître que par révélation. Donc le christianisme est une religion révélée ”. ' Chateaubriand, Génie du Christianisme, in fine. — ■Joan., VII, 16-18. -· Η .· -1. ■- - · ■·' 7.-?· 249 CAPUT III Hæc argumentatio in Traditione non raro evolvitur. S. Justinus1, Tatianus3, Athenagoras’ provocant ad Christianismi sublimitatem.. CLEMENS ALEXANDRINUS *, cum jam evangelicæ doctrinæ pulchritudinem ostenderat, concludit : “ Ergo, si vocem Domini audieritis, nolite obdurare corda vestra”. Divinitas doctrinæ christianæ probatur a S. AthanaSIO s, ex ejus unitate; a S. GREGORIO Nazianzeno6, ex ejus efficacia morali; a THEODORETO, ex ^uperioritate in solvendis problematibus philosophicis et religiosis. Quare S. JOANNES CHRYSOSTOMUS 7 Christum mirabilem fuisse suis miraculis et sua doctrina eloquenter affirmat. — Igitur apologeticum argumentum ex doctrinæ christiano-catholicæ excellentia frequenter exhibetur in prioribus saeculis. CAPUT III b ■* ~ Legatio divina Christi probatur ex prophetico ministerio in Veteri Testamento 408. — Conspectus. De prophetico ministerio in V. T. Pranotanda. (a) Conspectus historicus religionis revelatæ. (b) Praenotiones de prophetis. i° De miraculosa prœdicatione prophetarum. historica, supernaturalitas et valor apologeticus. Ejus expositio 2° De vaticiniis messicmicis. (a) Praeviae notiones. (b) Eorum expositio historica : prophetiae de regno messianico et de Messia : prae­ dictae et adimpletae. (c) Eorum supernaturalitas et valor apologeticus. ■ S. Justin., .Ipolog., I, 21-30; Dialog, cum Tryphone, 8. 3 Tatian., Oratio ad Grcrc., I p. — 3 Athenagor., Supplie., 31-33. 4 Clemens Alex., Cohort, ad Gent., S, 9. ; S. Athanas., De Incarnat. Verbi, 46, 47. 6 S. Gregor. Nazianz., Orat. ς. fui., I, 110-112. ' S. Joan. Chrysos., Cont. Julian, et Geni., 2. 250 CAPUT III Religio christiano-catholica quæ, ex dictis, ratione ejus transcendentiæ supernaturalis, se exhibet ut divinam, præparata fuit extraordinario et miraculoso modo ab antiqui­ tate, per ministerium propheticum : quod, post prœnotanda quaedam, exponere suscepimus. Prænotanda Hic continentur : i. conspectus historicus religionis revefatœ, 2. pramotiones de prophetis. 409. — i° Conspectus historicus reiigionis revelatæ. In mundo semper extitit religio, quæ ut supernaturalis et divinitus revelata merito habebatur. Ejus historia triplex stadium præbet. Deus enim revelationem suam inchoavit in religione primœva et patriarchali, eam perfecit in religione mosaica, eique tandem ultimum complementum dedit in religione Christiana. (a) Religio primœva protoparentibus et patriarchis a Deo ipso data fuit et continebat dogmata et præcepta ad ordinem supernaturalem spectantia : v. g., existentiam donorum supernaturalium in Adamo, Redemptoris promissionem. Cum hæc revelatio paulatim passionibus obnubilata esset, Deus sibi elegit Abraham et filios ejus atque hebraicum populum ex ejus semine· ortum, qui hanc revelationem custodirent. Hæc revelatio vocatur etiam patriarchalis et in Geneseos libro continetur. b) Religio mosaica. Post multiplicationem posterorum Abrahæ et eorum impietatem, Deus misericors, (sæc. XV° vel XIII0 ante Christum), per Moysen, nova dogmata manifestavit, legem Decalogi promulgavit, societatis civilis et religiosæ regimen apud Hebræos instituit, ut sua reve­ latio illæsa remaneret. Hæc religio mosaica, solis Judæis præscripta, duratura erat usque ad Christum. Decursu temporis, nova suscepit incrementa, præcipue ministerio prophetarum, qui præparabant Messiæ et revelationis christianæ adventum. (e) Religio Christiana. In plenitudine temporis, genere humano jam parato, Messias, Christus Jesus, patriarchis promissus et a prophetis annuntiatus, in terris apparuit. LEG. JESU E MINISTERIO PROPHET. V. TEST. 251 prædicans revelationem supremam et definitivam pro omni­ bus populis, quæ legem mosaicam abrogavit et usque ad finem mundi essentialiter erat perseveratura. Tres religiones supradictæ accidentaliter differunt, ut patet. Attamen unicam religionem substantialiter cons­ tituunt : nam habent eumdem auctorem scilicet Deum; eumdem finem, i. e., visionem beatificam; eadem media principalia, nempe revelationem, fidem in Redemptorem et simul gratiam. Eadem ergo .religio invenitur, tum in prioribus stadiis, ut in sua præparatione; tum in ultimo, tanquam in sua definitiva perfectione ». 2° Praenotiones de prophetis 1 2. 410. — (i) Nomina. Hebraice, tria usitantur nomina : rô'lh, hôzéh, nâbi\ i. Duo priora idem sonant ac videns; ideoque divinus propheta ille est qui secreta Dei vidit eaque mani­ festare potest. 2. Nabi' autem seu (interpres), juxta usum loquendi biblicum, designat Dei interpretem seu Dei legatum3 qui divinitus impellitur ut hominibus divina placita exponat. (2) Notio. Etymologice et biblice, propheta est Dei inter­ pres, ab Eo impulsus ut divina placita sibi revelata circa res prœteritas, pressentes aut futuras ceteris hominibus mani­ festet. Proinde propheta non solum futura secreta annuntiat, sed etiam divinas volitiones quæcumque sint, Deo jubente, manifestat. 411. — (3) Ministerium. Ministerium prophetarum, ex dictis, est duplex : 1. prædictiones quasdam elicere; 2. exercere, in nomine Dei, magisterium authenticum et supremum, inter filios Israel, ad conservandum et expli­ candum foedus mosaicum antiquum et preparandum fcedus novum a Christo afferendum. Primum rarius et celebrius apparet; alterum permanentius exercetur. Ita ministerium propheticum erat extraordinarium, ratione suæ originis 1 S. August., Epist. ad Volusiàiium, n. 15-16; C. Faustum, 1. 12-22. 3 E. Mangenot, art. Prophète, in Diet, de la Bible, col. 705-727; A. Condamin, art. Prophétisme Israélite, in D. A., col. 186-285; Trochon, Introduction générale aux prophètes, Paris, 1883; DD. Meignan, Les prophètes d'Israël. Quatre siècles de lutte contre l'idolâtrie, Paris, 1892; E. Laur, Die Prophetennamen des AU. Testam., Friburg. Br., 1903; E. Tobac, Les prophètes d'Israël, t. i. 1919; J. B. Pelt, Hist, de PA. T., t. Il, Paris, 1930; Pinard de la Boullaye, Jésus-Messie, Paris, 1930, p. 127 sq. ; J. Chaîne, Introduction à la lecture des prophètes, Paris, 1932; L. Dennefeld, Histoire d'Israël, Paris, 1935· — 3 Exod.,· VII, i, 2\Jerem., I, 4-5. ? C- CAPUT III 252 et modi quo fiebat; et simul ordinarium, cum populo israelitico concessum divinitus fuerit, a Moyse usque ad Malachiæ tempora. 412. — (4) Divisio. Prophetarum numerus nobis ignotus est; quidam tantum in Scriptura nominantur. Inter ipsos, alii præsertim factis, scilicet interventu in vita publica et miraculis, ut Elias et Elisæus; alii vero scriptis, quales fuere Amos, Isaias, Jeremias, regnum Dei promoverunt. — Inter posteriores, distinguere solet : Majores prophetas quatuor : Isaiam, Jeremiam, Ezechielem et Danieiem; et duodecim prophetas minores. 413. —(5) Usus apologeticus. Cum prophetæ fuerint simul prœdicatores et pmdicentes, de eorum prœdicatione et vaticiniis successive dicemus. In utroque enim casu, Dei supernaturalis interventus in favorem Christi, Messiae venturi, haud obscure elucet; ideoque ex duplici munere prophe­ tarum deducitur valida demonstratio divinæ missionis Jesu in terris (Cf. n. 436). Unde duplex erit articulus, de pro­ phetarum : I. prœdicatione, 2. vaticiniis messianicis. ARTICULUS I De praedicatione Prophetarum divinam Christi legationem miraculose praeparante I 414. — Thesis. Prophetarum praedicatio divinam Christi legationem supernaturaliter praeparavit et demonstrat. Exponitur hujus praedicationis : 1. historicitas, 2. sufernaturalitas, 3. valor apologeticus. I. — Historicum Factum hujus praedicationis Argumentum generale. Per undecim sæcula, prophetæ religioni christianæ viam paraverunt, indesinenter prædicando religionem magis ac magis spiritualem. (1) Doctrinam religiosam annuntiaverunt, quæ ceteris philosophiis tunc vigentibus multo perfectior erat, (a) Ita monotheismum integrum invicte prædicaverunt in ordine speculativo et practico : firmiter docuerunt unum esse Deum, non solum omnipotentem et omniscium, sed etiam zr— . .· LEG. JESU E MINISTERIO PROPHET. V. TEST. 253 I justum ac bonum; immo aliquando et quasi obiter innuunt eum esse Patrem misericordia plenum, qui libenter pœnitentibus parcet et bonis multiplicia impertitur beneficia. Cum Deus sit supremus omnium Dominus, ab omnibus exclusive colendus est, non solum externis operibus et sacri­ ficiis, sed etiam intimo corde. Quapropter prophetæ acriter impugnabant polytheismum, magismum et populi propen­ sionem ad idololatriam. t (b) Eorum doctrina continebat etiam leges morales multas, inter se cohærentes et maxime transcendentes finitimarum ethicam gentium. Ita animae purificationem et eximios patientiae et poenitentiae fructus laudabant. Deus est generis humani pater : hinc homines ut fratres justitia et bonitate prosequi debemus, immo pauperes ac miserabiles speciali amore et cura fovere1. Uno verbo, ad perfectiorem cum Deo unionem Hebraeos semper hortabantur. (2) Prophetæ vero intellexerunt hanc idealem perfectionem neque inter Judaeos, neque a fortiori inter ceteras gentes nunquam adimplendam fore. Quapropter augurati sunt perfectiorem religionis formam per Messiam instituendam fore, cujus ope justitia, pax et caritas per totum orbem terrarum spargerentur. 415. — Evolutio argumenti 2. Nunc breviter explanemus quæ de his rebus prophetæ docuerunt. (A) Inter prophetas qui factis praedicaverunt, primus est Moyses, Israelis liberator et legislator, qui docuit Deum esse unum, Yahweh^ nomine, personalem, sanctum, bonum, justum, qui ado­ randus et amandus est. Deinde Judices, prophetissa Debora et Samuel populum îsraeliticum a Chananæorum idolis averterunt. Regnantibus Saul, David et Salomon, cultus divinus magis regu­ lariter celebratus est; et, aedificato templo Jerusalem, Judæi efficacius ab idololatria aversi sunt. Propheta Nathan, nomine Dei, vitia regis David corripit. Post schisma Israeliticum (circa an. 933), Deus, in regno Israel, suscitavit Eliam et Elisceum, qui verbis et miraculis apud suos concives verum cultum divinum restituerunt, devictis Baal sacerdotibus. 1 A. Condamin, art. ci/., Les prophètes et le socialisme, col. 423. ’ E. Mangenot, art. Prophète, in Diet, de la Bible, l. cil., col. 717-727. » Hoc nomen etymologice significat : qui est, aut qui alios ad existentiam vocat, qui esse facit. 254 CAPUT III 416. — (B) Multi prophetae scriptis prædicaverunt, pro regno tum Israel, tum Juda. (r) In regno Israel : Amas (804-779) annuntiat purum monotheismum et præsertim perfectam Dei justitiam, quæ gentes alienas, imo infideles Israelitas puniet. — Osee (789-706) criminum Israel castigationem ut imminentem prædicit et simul instaura­ tionem populi electi. (2) In regno Juda: (a) Ante captivitatem. Isaias (757-712) Deum exhibet ut sanctissimum, omnia transcendentem, interne colendum; pnenuntiat conversionem residui Israel, Messiæqùe munera et praesertim humilitatem, dolores et mortem. — Afichaas (c. 700) doctrinam valde praedicationi Isaiæ affinem docet. — Jeremias (639-586), inter alia, magis perspicue declarat religionem esse non solum foedus sociale inter Yahweh et Israel, sed etiam intimam unionem inter Deum et animam cujusque credentis : sic univer­ saliori religioni via aperitur. — Sophonias (665) et Habacuc (645-630) anteriores prophetias confirmant, (b) Durante exilio. Ezechiel^i-^o) munus captivos Judæos confirmandi in fide et spe accepit : Deus enim instituet novum regnum et templum, novam theocratiam cujus fundamentum erit justitia et legum custodia, (c) Post captivitatem. Tres praesertim prophetæ, Aggceus, (520-516) Zacharias (520) et Malachias (c. 430) divini cultus instaurationem promoverunt. Etiam deficientibus prophetis, Deus populo suo auxilium misit, post Esdram et Nehemiam, principes Macchabceos (167-135) susci­ tando, qui conservarent revelationem olim patribus factam. 417. — Conclusio, (a) Ita, per undecim sæcula, prophetær fidem in unum Deum, infinitum, justum, providum et remu­ neratorem, cultumque vere religiosum in spiritu et veritate, simulque justitiam, misericordiam et morum puritatem prae­ dicare non destiterunt populo Israelitico, qui, utpote a Deo singulariter electus, ad majorem sanctitatem colendam adstringeretur123. Id præstiterunt non obstantibus pravis 1 Cf. J. Lebreton, Lis originis du dogme di la Trinité* 4· éd., 1919, p. 110-119; Hackspill, art Eludi sur h milieu religieux et intellectuel contem­ porain du nouveau Testament* in R. B.* 1901, p. 200-215. 3 Quod egregie exponit J. Touzard, L'argument prophétique* in R. P. A.* L \ I, p. 917 : “ Au point de vue moral : cet idéal de justice, intègre dont les prophètes ont été les infatigables prédicateurs; ces réclamations incessantes en faveur des pauvres à une époque où, pour le commun des hommes, ils comptaient si peu; ces sentiments d'humanité qui proscrivent jusqu’aux cruautés trop souvent regardées alors comme inséparables de la guerre; cette délicatesse qui bannit de la vie intime jout asservissement aux passions grossières, et mille LEG. JESU E MINISTERIO PROPHET. V. TEST. 255 propensionibus populi et sæpe procerum et sacerdotum malis exemplis;et quidem tempore quo finitimae gentes idololatriæ necnon pessimis vitiis indulgebant. (b) Neque omnino incassum laboraverunt. Monotheismus, etsi intus et foris sæpe impugnatus, tandem inter Judæos omnino praevaluit; et cultus unius Dei multo sanctior fuit quam apud ceteras gentes. Morum pariter honestas, justitia et commiseratio nunquam a terra Israel defecerunt. Et ita via parabatur perfectiori rerum ordini, quem prophetæ semper tanquam summum apicem antiquæ religionis annuntiabant. IL — Supematuralitas Prædicationis propheticæ 418. — Status quæstionis. (a) Errores. Hæc supematuralitas negatur a Rationalistic, Protestantibus liberalibus et Modernistis\ qui admittunt prophetas fuisse viros sapientia et virtute eximios, qui monotheismum et quamdam morum honestatem apud Israelitas promoverint; sed simul affirmant in eorum prædicatione aut agendi ratione nil supernaturale inveniri. Vates enim apud omnes populos reperiuntur; si judaici vates præ ceteris extolluntur, id sane tribuendum est peculiari indoli Semitarum inter quos vixerunt atque proprio eorum ingemo : gradatim, propriis viribus, ex ipso conscientiae testimonio, intellexerunt unum esse Deum, cui cultus in spiritu et veritate reddi deberet. autres revendications semblables. Si nous passons sur le terrain de la vie religieuse, quelle merveilleuse conception du Dieu unique infiniment puissant et maître souverain, mais aussi idéal et principe de toute perfection morale, de toute justice, de toute charité, de toute bonté! Quelle vue sublime de son action dans le monde, de la sagesse avec laquelle il gouverne tout, de la force avec laquelle il sait réaliser tous ses desseins. Et puis, quand il s’agit des rapports de ce Dieu avec le seul peuple qui l’honore ici-bas, le prophète délimite, avec une justesse consommée, le terrain sur lequel Israël peut se prévaloir de ses privilèges : il proclame, avec une vigueur sans pareille, qu'en aucune façon ces faveurs divines ne le dispensent de l’observation des lois fondamentales de la conscience humaine; bien plus, il déclare qu’elles lui créent une obligation plus pressante de réaliser en lui-même l'idéal que Dieu a révélé à l’humanité tout entière 1 Ita, inter alios, Kuenen *, Hist, critique des livres de VAnc. Test., trad, franç., Paris, 1879, t. IL p. 1-52; Robertson Smith * The prophets of Israël, Edinburgh, 1882; Cornill *, Derisraelitisrhe Prophetismus, 1894; B. Stade , * Biblische Theoloçie des Allen Testaments, Tubingue, 1905, t. I, pp. 124-126, 131-132, 204-212; Darmesteter *, Les prophètes d'Israël, Paris, 1895; J. Ré­ , * ville Le prophétisme hébreu, Paris, 1906; A. Loisy *, La religion d'Israël, Paris. 1908. 256 CAPUT III (b) Catholici contra hos errores statuunt prophetica facta non explicari nisi speciali Dei interventu, huncque interventum argumentum esse Christi legationis divinae. 419. — Thesis. Praedicatio prophetarum est supernaturalis et divina. Probatur : i. directe, 2. indirecte. (A) Directe, (a) Prophetæ ipsi aperte et explicite, et quidem sæpe, asserunt se doctrinam divinitus revelatam ”•4 exponere. Ita Amos, qui pastor erat, speciali vocatione ad hoc munus vocatus est modo irresistibili : “ Et tulit me Dominus cum sequerer gregem, et dixit Dominus ad me : vade, propheta, ad populum meum Israel... Dominus Deus locutus est, quis non prophe­ tabit?”1 — Isaias pariter a Deo mittitur, ejusque labia calculo mundantur ignito, ut divinam veritatem-annuntiare valeat Spiritus Domini super eum, ita ut sit Dei interpres. —Jeremias, jam ab utero vocatus 3, aperte declarat os suum a Domino tactum fuisse suaque verba esse verba Dei : “Et misit Dominus manum suam, et tetigit os meum, et dixit Dominus ad me : “ Ecce dedi verba mea in ore tuo”4. — Nec aliter Ezechiel, super quem manus et spiritus Domjni, cui Deus ipse loquitur, et qui in spiritu Domini prophetizat 5. — Et ita de ceteris. Atqui testimonium tam unanime virorum qui, verbis et exemplis, justitiam et veritatem animis inculcant, et qui aliunde sapienter de rebus tum religiosis tum politicis semper disseruerunt, tanquam omnino fide dignum, juxta ipsius criticæ leges, haberi debet. (b) Non raro prophetæ miracula peregerunt ad suæ mis­ sionis et prædicationis divinæ confirmationem : v. g., pro Moyse, miracula coram Pharaone patrata, (Exod., VII-XII); pro Elia et Elisaeo, (III Reg., XVII, XVIII); pro Daniele, (Daniel, II, VI, XIV) etc. (C) Aliunde prœdicatio prophetica naturaliter explicari nequit. Etenim cur apud solum judaicum populum, minoris quidem momenti, ad idololatriam vehementissime pronum et vicinarum exemplis gentium inclinatum, qui longo tem­ pore a paganis imperiis potentissimis fuit oppressum, pii 1 -4w., VII, 15; III, 8. — ’ Zsa., VI, 6-10. 3 Jerem., I, 5. — *■ Jerem., I, 9; cf. I. 7-8. s EzecM., I, 3; III, 22; XXXIII, 22; XXXVII, 1; XL, I. J. 55?; LEG. JESU E MINISTERIO PROPHET. V. TEST. 257 quidam homines, in variis locis et circumstantiis, puris­ simum monotheismum, religionem magis ac magis spiri­ tualem semper docuerunt, quae religionem perfectissimam et universalem praenuntiabat? — Praeterea apud hos pro­ phetas, videmus doctrinam religiosam unam et organicam quæ continetur in libris conscriptis per varia saecula, ab auctoribus multis, origine, conditione, ingenio et scientia omnino diversis. Ecce duo facta vere inaudita in antiquitatis historia, quorum ratio sufficiens est non creatura sed specialis Dei assistentia. 420. — (B) Indirecte. Varice naturalisiez explicationes sunt rejiciendce. Tres sunt præcipuæ. (1) Prædicatio prophetica non provenit ex eo quod pro­ phetæ proprios conceptus, e subconscientia ortos, tan­ quam vocem ipsius numinis interpretaverunt1.— Nam hæc explicatio aperte aliquibus factis contradicit, nempe : (a) Aliquando vox Dei propriis prophetæ ideis adversatur : sic de Nathan 2, de Isaia 3, de Jeremia 4. (b) Sunt prophetæ qui nonnisi inviti munus propheticum acceperunt, ut Amos 5 et Jeremias6. (e) Explicite prophetæ affirmant, se veram a Deo accepisse revelationem : habebant igitur critérium certum ut vocem Domini agnoscerent; sæpe affirmationem suam signis et vaticiniis confirmant 7. (d) Prophetia subito cessavit, circa nnem V» saeculi; si fuisset phaenomenon naturale, certe perseverasset, cum eventus exteriores non defuerint, qui vatum mentes excitare potuissent Atqui nunquam auctores librorum sapientialium aut Psalmorum hujus temporis, ad inspirationem propheticam appellant. 421. — (2) Prophetica praedicatio non est mera manife­ statio mentis coaevorum. — (a) Etenim saepius prophetae annuntiant doctrinam omnino contrariam concivium praeju1 Ita Loisy *, La religion d'Israel, p. 172, de prophetis scriptoribus : “ Ce sont toujours des visionnaires, qui prennent pour des révélations de Yahvé les idées qui se lèvent dans leur esprit ”. * II Reg., VII. — 3 IV Reg., XX, 1-5. — < Jer., XLII, 7. s Am., III, 8; VII, 14-15. — bJer., XX. 7-9. 7 Jerem., XIV, 13-16; XXIII, 9-40; Cf. Condamin, in Eludes, t. 118, p. 28-30. N° 663. — 9 258 CAPUT III didis, proptereaque persecutiones patiuntur. Ita Amasias, sacerdos Bethel, omnibus viribus conatur A mos expellere a terra Israel, quia hujus doctrina populo displicet*. /satas, cujus verba nec a rege nec a populo accipiuntur, per aliquod tempus tacere debet, paucisque tantum discipulis legem exponere *2*5. Jeremias percutitur et in nervum mittitur, jubente Phassur sacerdote, quia ejus prophetiæ Judæis non placebant 3. Uno verbo, prophetæ toti sunt in contradi­ cendis et corrigendis concivium præjudiciis ac vitiis, (b) In­ super cultum Dei internum advocant, justitiam, caritatem cordisque puritatem, eo ipso tempore quo plerique Judaei aut ad idololatriam aut ad cultum mere externum propensi erant. (C) Pariter Israel et Judæ destructionem, Judæorumque longum exilium annuntiant tempore quo hujus­ modi comminationes deridebantur, (d) Immo praecipuum discrimen inter veros falsosque prophetas in eo situm est quod hi ea annuntiabant quæ regibus populoque placebant; teste Jeremia, “ visionem cordis sui loquuntur, non de ore Domini ” 4. Nec mirum : qui proprio nomine docent, saepis­ sime nihil aliud quærunt nisi placentia dicere 5. 422. — (3) Prophetarum doctrina e vatibus et legisla­ toribus gentium finitimarum non fuit deprompta. — Revera hæ gentes idola colebant, ethicam naturalem multis erroribus deturpatam habebant. Monotheism us et idealis perfectio morum a Prophetis indesinenter populo proposita sine dubio maxime superabant polytheismum et leges morales etiam a sapientissimis gentilibus, v. g., a rege Hammourabi, conditas 6. Ergo si inter Judaeos, qui minus exculti erant quam Assyrii, Ægyptii, Persæ, etc., codex invenitur morum tam perfectus et fides in veritates tam nobiles, nonne id speciali divinæ Providentiæ interventui ’ Am., VII, 10-17. — * ha., VIII, 15-16. — 3 Jerem., XX, 1-6. * Jerem., XXIII, 16. — De conflictu inter veros falsosque prophetas, cf. ZZZ Reg., XXII. 5-28; ha., XXVIII, 7; Mich., II, Ii; Jerem., V, 13, 14; VIII, 10; XIV, 13-18; XXIII, 9-32 ; Ezech, XIII, 1-16, etc.; quæ loca recenset Mangenot, l. c., p. 724-726. 5 Quare DD. Meignan recte opus suum de prophetis his verbis designat “ Quatre nicies de lutte contre l'idolâtrie ”. 6 Ita, ut de aliis taceamus, secundum codicem Hammourabi, toleratur prosti­ tutio in ipsis templis. Cf. P. Dhorme, art. ha loi morale dans la religion assyro-babylonienne, in R. P. A., 15 août 1900. p. 735. LEG. JESU E MINISTERIO PROPHET. V. TEST. 259 tribuendum est?— Aliunde, si iterum comparatio instituitur inter Judæos et finitimos populos minus excultos, nempe Chananæos, Ammonitas, Moabitas et Damascenos, tunc multo evidentius apparet Israeliticæ doctrinæ transcendentia. III. — Valor apologeticus. 423. — (1) Praedicatio prophetarum, cum sit stricte miraculum, probat divinam originem tum muneris Messiæ seu Christi, a Deo ad homines missi, tum Christianismi ab eo instituti. Deus enim, Veritas subsistens, miraculum efficere nequit ad falsum approbandum. Porro prophe­ tarum munus exercetur in favorem Messiæ venturi, seu Christi, et religionis christianæ quam evangelizabit Mani­ feste enim praeparat regnum monotheismi universale et sanc­ tissimum, cujus Chritus, Dei legatus, futurus erat princeps. (2) Aliunde religio judaica a prophetis praedicata, rema­ nebat imperfecta et quasi fragmentaria. Complementum ergo postulabat : quod ipsi prophetae agnoscebant. Porro complementum illud invenitur in doctrina Christiana, in eaque sola. Sic (a) paterna Dei misericordia a prophetis prædicata multum sane temperabatur timore divinæ justitiae; dum in Christiana religione, amor est plenitudo legis, et fideles Deum invocant tanquam patrem amantissimum T; (b) caritas, quæ ad inimicos generatim non se extendebat 23, jam praecipit ut diligamus etiam inimicos et benefaciamus his qui oderunt nos'fti) patientia in adversis ejusque mirabilis fecunditas ad sanctificandos homines, quam nonnisi obiter Prophetae docuerant, extollitur a Christo et a S. Paulo, ita ut fiat unum e fundamentis christianæ reli­ gionis 4 ; (d) universalitas verae religionis, quam prophetae pro futuris saeculis annuntiabant, ut propria nota Christianismi aperte praedicatur 5. — Quare prophetica praedicatio fuit miraculosa praeparatio N. Testamenti. Idem Deus, qui multifarie olim loquebatur per prophetas, novissime locutus est nobis per Christum 6, qui legem non solvit sed mirabi­ liter adimplevit. . . 1 3 * 5 Galat., IV, 6; Rom.t 35-39. — 'Jerem., XI, 20-33; XII, 1-4; XX, n-13. Matth., V, 43-44. Matth., V, 5. 10, \x\Rom., VIII, 17, 18; IICor., IV, 17, etc. Matth., XXVIII, 19. — 4 5Hebr., I, 1. CAPUT III 2βΟ , v . ARTICULUS II De Vaticiniis messianicis 1 legationem divinam Christi annuntiantibus, seu de Christo, legato Dei, pro­ phetato \ Nunc videamus clariora testimonia in quibus antiqui prophetae annuntiant Messiam a Deo venturum, nempe Christum Dei legatum. PRÆN0TI0NÊS. 424. — i° Species vaticiniorum in genere. Prophetae non solum veritates revelatas praedicaverunt, sed etiam futuros eventus praedixerunt. Inter haec vaticinia : i. alia referuntur ad ipsos Judœos et finitimas gentes, 2. alia autem ad regnum messianicum. De prioribus pauca tantum adnotamus. Certum est quosdam eventus, humanæ sapientiæ impervios, clare fuisse ante factum a prophetis annuntiatos, aliquando preeter aut contra humanas conjecturas. Ita, tempore quo florebat Israel, Amos clare prae­ dicit hoc regnum mox destruendum fore ejusque cives in exilium mittendos λ Pariter Jsaias destructionem Damasci et Samariae annuntiat quando hæc duo regna amico foedere conjuncta Judaeam invadere volebant; necnon ipsius regni Judæi ab Assyriis eo praecise instanti quo Achaz foedus cum eisdem Assyriis inire quærebat ♦. Ita etiam, cum Judæi in exsilium missi jam de instauratione Jerusalem desperabant, Ezechiel resurrectionem populi Israel certo annuntiabat; Isaias jam antea Cyrum Judæorum salvatorem fore praedixerat 5. — Ex quibus multisque aliis jam •Λ 1 Bossuet, Discours sur Γ histoire universelle, 2· p. ; Elévations sur les mystères. 10e sem.; L, Billot, De Verbo incarnato, Romæ, 1904, th. LVIII; A. Schulte, Die messianischen Weissagungen des Alten Testam., Paderborn, 1908; M. J. Lagrange, Le Messianisme chez les Juifs, Paris, 1909; Muncunill, De Vera Religione, n. 248 sq. ; C. Pesch, n. 212-247; Pinard de la Boullaye, Jésus-Messie, Carême, 1930, 4· Conf. ; J. Brierre-Narbonne, Les prophéties messianiques de ΓΑ. T. dans la littérature juive, Paris, 1933; Exégèse talmudique des prophéties messianiques, Paris, 1933; J. Bonsirven, Le judaïsme palestinien au temps de Jé^us-Christ, Paris, 1935’ Infra agemus de prophetiis a Jesu ipso editis, scu “ de Christo propheta ”. (Cf. n. 487-496). ’ Amos, IV, 2-3; V, 27 ; VII, 7-17. — < ha., VII-IX. *Ezech., XXXVII, 1-14; Isa., XLI, 25-29; XLIV, 24-28; XLV, 1-8. — Contendunt quidem Rationaliste locum ubi Cyrus designatur non esse prioris Isaiæ, sed posterioris cujusdam prophète qui circa finem exilii vixerit. Quod < ; LEG. JESU E MINISTERIO PROPHET. V. TEST. 261 concludere licet prophetas a Deo quasdam saltem revelationes accepisse. — De posterioribus seu de messianicis vaticiniis nunc tractamus. 425. — 2° De Vaticiniis messianicis1. “ Scrutamini Scripturas... illæ sunt quae testimonium per­ hibent de me ” 2, ait Jesus ad Judæos incredulos. Hæc verba referri possunt ad oracula messianica, de quibus pauca praenotamus. (1) Notio. Vaticinia messianica ea sunt quæ annuntiant Messiam et ejus regnum; ut maximae inter prophetias habentur. (2) Species. Hæc vaticinia multa sunt et dividuntur : 1. ratione temporis, in tres periodos : a Protoevangelio usque ad David; a David usque ad transmigrationem Baby­ lonis, ab initio hujus captivitatis usque ad Malachiam; 2. ratione objecti : spectant vel personam Messiae, vel ipsius opera. Hæc ultima divisio frequentius accipitur. 426. — (3) Authenticitas et antiquitas. Hic probamus non talem prophetiam fuisse prolatam a tali auctore in tali epocha, juxta opinionem traditionalem; sed tantum prophetiarum collec­ tionem provenire a judæis auctoribus diu ante Christum viven­ tibus. Hoc asseritur, non contra Judaeos qui id libenter concedunt, sed adversus incredulos. Ad hanc probationem sufficit afferre duplex testimonium : i. Synagoga, 2. Versio nis LXX. (a) Synagogue testimonium affirmat vaticinia messianica jam a vetustissimo tempore et per plura saecula a prophetis multis in Israël praenuntiata. Hæc autem affirmatio est omni exceptione major, ratione qualitatis, numeri et unanimitatis testium, qui tena­ cissimi erant in eorum sacris libris conservandis, et aliquo modo contra seipsos agunt, retinendo antiquas prophetias faventes Christianismo quem tamen odio prosequuntur. “ Proferimus codices ab inimicis, ut confundamus alios inimicos... Codicem portat judæus unde credat christianus ” 3. confutatum vide ap. Vigouroux, Diet, de la Bible, t III, 966 976. Sed ipsi Rationalistæ fateri coguntur posteriorem Isaiam instaurationem Israel, Cyri ope, ante eventum praedixisse. * Meignan, Les prophètes d'Israël et le Messie, Paris, 1893; Walter, Die Propheten in ihrem socialem Beruf Friburg. B., 1900; P. Lagrange, Pascal et les prophéties messianiques, in R. B., 1906, p. 533. 3Joan., V, 39. — 3 S. August., In Ps. LVI, n. 9. 262 CAPUT III (b) Versio LXX. Hæc versio græca alexandrins, juxta testi­ monium Eusebii, Fl. Josephi, Irenæi, etc., finita erat circiter III0 sæc. ante Christum et proveniebat ex librorum V. Testamenti collectione, quæ jam a longo tempore completa erat. Porro vati­ cinia messianica in versione LXX continentur; ergo scripta fuerunt saltem 300 annis ante Christum. 427. — (4) Sensus. Prophetiis tribui potest sensus triplex 1 : litteralis, typicus et accommodations. In argumen­ tatione apologetica, excludimus accommodatitium sensum, qui auctori sacro alienus est; nec expedit uti sensu typico contra Rationalistas, nisi, in casu particulari, historice demonstretur hunc sensum fuisse cognitum communiter ante eventus. Quare ut firmius sit hoc argumentum e messianicis vaticiniis desumptum, utemur iis quæ tantummodo sensu litterali applicantur Christo. Vaticinia messianica possunt considerari vel singulatim, vel complexive, comparata cum earum historica adimple­ tione. Melius videtur eorum seriem plus minusve comJ pletam percurrere: et si quæ vaticinia sint obscura, ea prætermittere expedit in re apologetica, ne argumentum his difficultatibus enervetur. 428. — Thesis. Vaticinia messianica2 divinam Christi II legationem vere demonstrant. Historice certum, theolo­ gice de fide. Ad hanc thesim evolvendam, considerabimus vaticinio­ rum messianicorum : 1. historicitatem, 2. supernaturalitatem, 3. valorem apologeticum. I. — De eorum Historicitate Agitur de prophetiis : 1. circa Regnum messianicum, 2. circa Messiam ipsum; quæ fuerunt vere prœdictœ et fide­ liter adimpleta. i° — De Vaticiniis circa Regnum messianicum. (A) Vaticinia ipsa. Regni messianici annuntiantur : I. existentia, 2. natura, 3. evolutio. 1 Sensus litteralis seu historicus ille est quem verba immediate exprimunt, seu quem auctor exprimere voluit Sensus typicus ille est qui suggeritur solum mediantibus personis aut rebus quæ alias res significant Ita David et Salomon, qui sensu litterali duos reges Juda designant, typice Messiam, cujus erant figura, significant ’ DD. Meignan, Les prophètes et le Messie* 2 vol., Paris, 1893-1894. LEG. JESU E MINISTERIO PROPHET. V. TEST. 263 (1) Existentia. Omnes prophetæ perspicue praedixerunt hoc regnum, per monotheismum quem ipsi praedicabant, apud omnes gentes prœvaliturum esse, et Deum Abraham, Deum Jacob, Deum Israel tandem aliquando regraturum super universam faciem terrœ. (2) Natura. Messiae regnum constituitur duplici ele­ mento : interno et externo, (a) Internum elementum con­ sistit, non in relatione mere externa cum Deo, sed in intima unione, cujus fundamentum sit amor mutuus, misericors quidem ex parte Dei, sed poemtens ex parte peccatoris. A tempore Jeremiæ, hæc unio non fit tantum inter Deum et populum in genere, sed inter Deum et cujusque fidelis animam, atque in metaphora sponsalium describiturx. — Consequenter hoc regnum sanctitatem et justitiam afferet per remissionem peccatorum in poenitentia 2, et effusionem donorum Spiritus S. 3 (b) Externum vero elementum : regnum hoc dirigetur a Messia principe, ejus rege visibili, qui doctores et sacerdotes ad gentes mittet 4. Ubique autem oblatio munda sacrificabitur in eodem regno s, quod erit universale et ad omnes populos extendetur6. (3) Evolutio, Hoc regnum figuratur et praeparatur V. Testamento cui succedit Per Israelem propagabitur, a Jerusalem incipiet in ejus gloriam8, semper cum tenebra­ rum potestatibus pugnabit, definitiva erit humanitatis religio et integrum triumphum obtinebit 9. Hoc est Regnum Dei, Messiae, caelorum. 429. — (B) Adimpletio horum vaticiniorum. Prophetiae de regno messianico verificantur per Christum et in tota Ecclesiae historia, (a) Christianismus verus est regnum monotheismi, qui inter gentes excultas omnino praevaluit et hodie adhuc floret; nec monotheismus qualiscumque, sed monotheismus qualis a prophetis praedicatus fuerat : Deus, quem hodie colimus, est Deus Abrahâm, Deus Jacob et Israel, (b) Regnum monotheismi christiani in Ecclesia elementum internum et externum exhibet. 1. Prius jubet • Os., II, 19. — ’ Os., II, 7; XIV, 3-5.—3 Is., IV, 2-6-,Dasi., VII, X]',Joël, II, 28. 4 Is., LXVI, 21 ; ferem., III, 15; XXXIII, 21. — s Malach., I, 11. 6 Is., XI, 10; LIV, 2-3; LXVI, 18-21; Mich., IV, 1-3; Ps. XXI, 28; LXXI, 7-II. — Tjerem., XXXI, 31-34; Dan., IX, 24 27. 8 Mich., IV, 2; Is., LX, 1-6; Ps., C1X, 2. ’ Ps., II, 1-4; Dan., II, 44î VII, 13-14· »*;*·> 264 CAPUT III amorem filialem erga Deum, cum odio et poenitentia ad peccata remittenda et infusione gratiæ aliorumque donorum Spiritus S. Sed hæc omnia nonnisi in Christiana religione perfecte impleta fuere. 2. Posterius apparet tum in ponti­ fice supremo, in pastoribus, doctoribus et sacerdotibus qui populos regunt; tum in missæ sacrificio; tum in mediis exterioribus adhibitis ut Ecclesia permaneat et diffundatur usque ad extremum terrae. (c) Regnum monotheismi christiani succedit V. Testa­ mento; ejus propagatio incipit ab Israele quem glorificat : reapse per Christum et Apostolos, e Judæa stirpe ortos, in universum orbem propagatum fuit; aliunde incessanter militat adversus erroris et mali potestates, et victoriam definitivam et completam 1 spectat, ob Christi promissa. — Ergo vaticinia de messianico regno partim jam adimpleta, partim nunc evenientia aut futura novimus 2 2° — De Vaticiniis circa Messiam. 430. — Hæc vaticinia multa sunt et hominibus reve­ lantur modo progressivo, ita ut numerosiora sint prophe­ tarum epocha, quam anteactis temporibus, cum a longe appropinquaret Messiæ adventus. Singula individue sumpta obscura esse possunt, sed eorum collectio perfectam Messiæ imaginem delineat; ita ut evangelium Christi propheticum jure nominetur. Ut eorum historicitas clarior lucescat, simul exponemus præcipuorum sive prœdictionein sive realisationem miro ac vere stupendo modo in persona Jesu. Vaticinia Realisatio eorum quoad ipsa quoad Messiæ : Christi : i. Originem : Erit ex semine Abrahæ (Gen., XXII, 16); — ex tribu Juda (Gen., XLIX, 8-10); — ex radice David (A. LXXXVIII, 36-38; /s., XI, 1-2); — ejus mater erit virgo (Is., VII, 14). Christus oritur a patriarchis (Matth., I, i sq.); — ex tribu Juda (Luc., III, 33; Hebr., VII, 14); — ex familia David (Matth., I, 1; Luc., I, 32; II, 4; III, 31; Rom., I, 3; Act., XIII, 23); — ex Maria Virgine (Matth., I, 1820; Luc., I, 35). 1 Hæc victoria eloquentissime describitur a S. Joanne Chrysostomo : Qnod Christus sit Deus, n. 9, 10, et In Λ. CIX, n. 5, 6. a Bossuet, Histoire universelle, IIe p., c. XIX. LEG. JESU E MINISTERIO PROPHET. V. TEST. 265 2. Locum et tempus ejus nativitatis : Jesus nascitur in Bethleem Ejus patria erit Bethleem Ephrata vel Judæ (Mich., V, 2); (Matth., II, i, 5 5 Luc., II, 4)5 — in tempore quo secundum — in tempore quod vaticinio templum adhuc stabat (Agg., II, est conforme. 7-10; Dan., IX, 24-27).^/ afs*i 3. Praecursorem : Joannes prædicans præcessit Præcursor et ejus prædicatio annuntiantur (Malach III, ad Christi vias præparandas (Luc., I, 76; III, i sq.). 4. Attributa : Messias erit Filius Dei (A, II, 2-7), Deus fortis, princeps pacis (Zr., IX, 5-7), super eum requiescet Spiritus Domini (Zr., XI, 2), erit humilis, mansuetus et misericors (Zr., XI, 1-5; XLII, 1-4; LXI, 1-3); — erit thaumaturgus (Zr., XXXV, 4-6). Hæc omnia, juxta evangelium, in Jesu perfecte adimplentur : in ejus baptismo a Joanne (Matth., III, 13; Marc., I, 9), in ejus vita Nazarethana (Luc., IV, 21-25; IX, 58), durante passione et in cruce; — multa miracula patravit (Matth., IV, 23;Ζζλγ., VI, 17, i8). 5. Munera : Messias erit doctor et pro­ pbeta (Is.' LXI, 1; XLII, 1-6), — legislator et rex novi regni (Is.' LV, 3-4; Ps. II, 6; Zach., IX, 9-io;/?r 2P23; xb ϊθ-ΐό, etc. •z 268 CAPUT III Nunquam enim ausi essent Judæi cogitare de Deo ipso homine facto, de tot et tantis gratiis per Redemptionem in Gentes effusis. 2. Elementum vero materiale potuit non adimpleri, quando erat tantum figura prioris elementi; si sumitur sensu proprio et litterali semper bona quæ sunt secundaria indicat; præterea notetur vati­ cinia quædam spectare Matth., XXVI, 34. 3 Matth., XXVI, 21-25. — 4 Maith., X, 17-18. — 5 /Oan., XXI, 18. ù Matth., XXVI, 56; X, 17.18; XXVIII, 16. — 7 Marc., XIV. 71 8 Matth., XXVI, 47-49. _ 9 Acl^ IV, 1-8; V, 40-41, etc. '°Cf. S. Clemens, Ep. I, c. 5; K., 10; S. Irenaeus, Adv. hares., HI, i ; K., 123. R-, 208; Eusebius, H. E., II, 25; cf. infra, ubi de primatu R. Ponti/ LEG. JESU EX EJUS MIRACULIS ET VATICINIIS 307 492. — (3) Circa Ecclesiæ fata. Duo, inter alia, praedicuntur (a) Effusio Spiritus S. : “ Sed accipietis virtutem Spi­ ritus S. in vos, et eritis mihi testes in Jerusalem, zX. in omni [udeea et Samaria, et usque ad ultimum terrae” ». (b) Ecclesiæ propagatio in universam terram ejusqueper­ manens diuturnitas : “ Tu es Petrus, et super hanc petram adificabo Ecclesiam meam, et portae inferi non praevale­ bunt adversus eam... Euntes ergo docete omnes ‘jentes... et ecce ego vobiscum sum omnibus diebus, usque ad consummationem saeculi ” 2, etc. “ Et repleti sunt omnes Spiritu S., et cœperunt loqui variis linguis, prout Spiri­ tus S. dabat eloqui illis ” 3. Exinde refertur Apostolos praedicasse in Judæa, Sama­ ria, et in variis partibus orbis terrae. Revera in omnem terram exivit sonus eorum, Evan­ gelium per universum orbem praedicatum est, ut infra pro­ babimus; et, non obstantibus multorum impugnationibus, Ecclesia hodie etiam stat invicta. (Cf. n. 525 sq.) 493. — (4) Circa Judæos, seu excidium Jerusalem. Christus, qui jam pluries destructionem civitatis et templi Jerusalem subobscure annuntiaverat·», eamdem diserte paulo ante mortem praedixit. “ Consurget enimo ogens in gentem, et regnum in re­ gnum, et erunt pestilentiie et fames, et terreemotus per loca... Et multi pseudo-pro- Haec omnia circa annum 70 accidisse profani scriptores narrant. Mortuo enim Ne­ rone, in variis provinciis re­ belliones exarserunt; fames ' Act., I, 8. Matth.. XVI, 18; XXVIII, 19-20; XXI, 33’43; VIII, 10-12; XXIV, 14; . Joan., IV. 20-25, etc. • Act.. II, 4. 4Joan., IVL 21-23; Matth., XXI, 33-34; ΧΙΠ. 6-9; XIV, 16-24; XIX, 12-27, ClC. 308 5 • - ' CAPUT V phetæ surgent et seducent et pestis multos occiderunt6, multos. ...Cum ergo videri­ terræmotus fuerunt multis tis abominationem desolatio­ in locis 7. In Judæa multi surrexenis... tunc qui in Judæa sunt pseudoprophetae runt, Teudas, Simon Magus, fugiant ad montes ” x. Ju­ “ Cum autem videritis Judas Gaulonitides 8. abominationem desolationis daei, his instigantibus, contra stantem, ubi non debet, qui Romanos insurrexerunt;Ves­ legit, intelligat : tunc qui in pasianus, cum ingenti exer­ Judæa sunt, fugiant in mon­ citu, in Galilaeam irrupit multosque Judaeorum occi­ tes2. “ Cum autem videritis cir­ dit; imperator deinde saluta­ cumdari ab exercitu Jerusa­ tus, Tito filio curam bellum demandavit. lem, tunc scitote quia appro­ conficiendi pinquavit desolatio ejus... Christiani autem, vaticinii Et cadent in ore gladii, et Salvatoris memores, et reve­ captivi ducentur in omnes latione moniti, ex urbe mi­ gentes; et Jerusalem calca­ grarunt et in oppidum Pel­ bitur a Gentibus, donec im­ lam sese receperunt. Titus pleantur tempora natio­ castra in monte Oliveti col­ num’^... “Quia venient locavit, urbem circumdedit dies in te, et circumdabunt vallo, et tandem vi expugna­ te inimici tui vallo, et circum­ vit; injecto a milite igne dabunt te, et coangustabunt templum conflagravit, tota­ te undique. Et ad terram que civitas ita destructa fuit prosternent te, et filios qui in ut solo æquaretur. Innu­ te sunt, et non relinquent in meri Judæi cæsi sunt, alii in te lapidem, eo quod non captivitatem abducti, et per cognoveris tempus visitatio- i totum orbem dispersi. Quod nis tuæ ” 4. totum factum est 37 circiter “ Amen dico vobis, quia ! annis post mortem Christi, non preeteribit generatio | antequam proinde praeteriret hæc, donec omnia fiant" 5 generatio 9. ‘ Maith., XXIV, 7, n, 15-18. 3 Marc., XIII, 14. — 3 χΧΙ> 2O.24_ 4 Luc., XIX, 43.44. s Matth., XXIV, 34. 6 Sueton., Claudine, 18; Tacit, Annal., XIV, 13. 7 Tacit, Annal., XIV, 27; XV, 22; Seneca, Ep. 91. ‘Joseph., Antiquit., XX, 5, 1-2; Bellum Judaicum, Π, 13, 9 Id., Bellum Judaicum, speciatim 1. IV, V. ’ » · LEG. JESU EX EJUS MIRACULIS ET VATICINIIS 309 II. — Supernaturalitas Prophetiarum Christi 494. — Hæ prophetiæ erant supernaturales et vere divinæ. (A) In genere. Revera naturaliter explicari non poterant quoad earum : i. preedictionem, 2. realisationem. (1) Quoad praedictionem. Longe enim eventum prae­ cesserunt et tamen annuntiabant clare et certe, non ambigue et conjecturaliter, facta determinata, cum particularibus adjunctis, v. g., quando agitur de morte sua, Christus prae­ nuntiat non solum genus mortis, sed etiam circumstantias quæ eam præcedent, nempe Judæ proditionem, quibus sit tradendus, etc. Præterea facta prædicta pendebant a voluntate libera tum Dei, v. g., resurrectio, tum multorum hominum, ætate et conditione diversorum; insuper passionibus non favebant, nec ad hos effectus potius quam ad illos aderat quædam naturalis hominum inclinatio. Igitur secundum consuetas leges prævideri non poterant. (2) Quoad realisationem. Etenim hæc adimpletio pro­ cedebat ab actibus liberis : tum Dei : v. g., miraculorum potestas; tum hominum quorum voluntas et beneplacita nullo modo conjecturanda erant, ita, minutæ circumstantiæ passionis Christi. Præterea Christi prophetiæ non casu impletæ fuerunt : nam ita permultæ et complexæ erant ut possibilitas fortuitæ exeeutionis fere nulla cogitari possit (Cf. n. 435). (B) In specie, (a) Prophetia de excidio Jerusalem tam completa est et tam perfecte impleta, ut Rationalistæ quidem contendant eam nonnisi post eventum scriptam fuisse. — (b) Sed immerito : nam, si hoc vaticinium post eventum editum fuisset, scriptores non simul miscuissent ea quæ ad destructionem civitatis et ad finem mundi spectant, sed ejus impletionem notavissent, prout facere solebant ». —■ ! 1 ■■ ■ i ■■■■■■ mJI ■ ■ ■ ■ — ■ ■■ ■ I ——■ ■■ » •r ur- . EL- Ί« r ji ■■ ■ —■ ■■ 'Joan.. XXI, 19; Act., XI, 28. Quapropter Rationalistæ aliqui admittunt hanc prophetiam vere a Christo prolatam fuisse: ita B. Weiss , * Das Leben Jesu, 1902, t. II, p. 439 : “Tout doute sur l’authenticité de cette déclaration prophétique doit être écarté... Si Marc a écrit après la ruine de Jérusalem, comment la prophétie qu’il relate ne contient-elle absolument rien qui reflète l’événement arrivé, car en réalité le temple a été détruit par le feu et non de main d’homme ”. Alia testimonia vide ap. Lepin, op. cit., p. 381-382. W’ 310 CAPUT V Cetcroquin tempore quo Dominus hanc destructionem particulatim prædixit, nemo eam prævidere poterat : tunc enim Judæi pacifice sub Imperio romano vivebant. ΙΠ. — Valor apologeticus Prophetiarum Christi 495. — Hæ prophetiæ divinam Christi missionem certo probant. Etenim cum eadem missione fuerunt conncxæ : i. intrin­ sece, 2. extrinseee. Ί) Intrinsece. Etenim vaticinia a Christo edita cum religione quam prædicabat connectebantur, nam quædam ex illis ejusdem religionis facta describunt, aliaque prolata fuerunt ut discipulorum fidem confirmarent : et omnia prae­ nuntiata ut signum Messiæ. Aliunde, cum sint opera stricte divina, in gratiam falsæ religionis fieri nequeunt. f2) Extrinsece. Ipse Christus ad sua vaticinia pro­ vocat : i. vel iu genere; 2. vel in specie. a; In genere. Etenim Christi vaticinia sunt vere supernaturalia seu miracula. Sed Christus allegat omnia ejus opera seu miracula in argumentum missionis suæ a Patre. Ait enim ad Judaeos : “ Ipsa opera quæ ego facio testimonium perhibent de me, quia Pater misit me ” ’. (b) In specie. Præterea expressis verbis Jesus connexuit vaticinia quædam cum sua missione. Traditio Judæ prædicitur, “ut cum factum fuerit credatis quia ego sum”2. Vaticinia resurrectionis dantur Judæis, cum quærerent signum legationis Christi. Post prædictionem de persecu­ tionibus pro ejus nomine subeundis, addit Jesus : “Hæc locutus sum vobis, ut cum venerit hora eorum, reminisca­ mini quia ego dixi vobis'1 3. 496. — Conclusiones apologeticæ. a. Prophetia qua­ tenus miraculum est proprie divinum opus, cum Dei infi­ nitam scientiam manifestet. Et eo ipso quod alicui homini cognitionem absconditorum modo habituali concedit, Deus ostendit se eum speciali benevolentia prosequi et * approbare et talem favorem dare nequit falso prophetæ, qui eo ad ' /ύα·ι., V. 36; X, 37-3S" — ’J&w., i8 i9- - t? *-: CAPUT VI 311 spargendum errorem abuteretur. Ergo Jesus est verus pro­ pheta a Deo dilectus et approbatus in evangelii sui diffu­ sione, et consequenter sua doctrina rationabiliter credi potest et debet. Quare vaticinia Christi mirabiliter impleta constituunt infrangibile Dei sigillum ad ejus missionem et religionem comprobandam. (b) Merito igitur Patres sæpe Christi prophetias allegave­ runt ad Christianismi divinitatem asserendam et ad Judæorum aut paganorum conversionem. Ita S. JUSTINUS, Apologia I, n.26; S. Joannes Chrysostomus, Hom. contra Jud., V, 2; Quod Christus sit Deus, 8, 11 -12 ; S. CYPRIANUS, De idolorum vanitate, 14; LACTANTIUS, Divines institutiones, IV, 21, etc. (C) Quæ objiciuntur a Rationalistis et Modemistis de erroribus Domino adseriptis quoad ejus gloriosum adventum, solventur in Tr. de Ecclesia Christi, ubi de Regno Dei, a Christo prædicato, dicemus. (Cf. 625 sq., 638 sq.) CAPUT VI LEGATIO DIVINA CHRISTI EX EJUS Resurrectione splendet ' 497. — Conspectus. De resurrectione Christi Status quæstionis. i° Historicitas Resurrectionis. (a) Mors realis Christi. i. Christus vere mortuus. 2. Christus honorifice se- pultus. (b) Resurrectio vera Christi. 1. Mirabiliterprcedicta. 2. Mirabiliter peracta. • D. B., Index, VIIIh; 3, 40. S6, 344, 422, 462, 1625, 1638, 1790, 2036, 2037 ; Sum. theol., 3, q. 53-56; Brugère, n. 72 sq. ; Hervé, n. 207 sq. ; Hettinger, Apologie, t. II, c. 15; Lambrecht, p. 4θι sq· ; C. Pesch, n. 196 sq. : S. Tromp, p. 218-234; Chauvin, JésusChrist- est-il ressuscité? Paris, 1901 ; P. Ladeuze, La résurrection, du Christ, Paris, 1908; E. Mangenot, La résurrection de Jésus, Paris, 1910; E. Jacquier, La résurrection de Jésus-Christ, Paris, 1911; J. Muser, Die Aujerstehung Jesu, Paderborn, 1914; L. de Grandmaison, art. Jésus-Christ, in D. A., col. 1472-1514: Ami du Clergé, 1923, p. 560 sq., 689 sq., 768 sq. F E Constat : (a) Indirecte : e sepulcro vacuo. (b) Directe : 1. ex testimoniis. 2. ex Christi apparitionibus historicis. objectivis. 3. ex mirabili mutatione morali, Resurrectionis effectu. (c) Solutio difficultatum ex parte Resurrectionis, tes­ tium et apparitionum. 2° Calor apologeticus Resur­ rectionis. 498. — Resurrectionem, inter Christi opera et miracula, longe eminere, nemo est qui dubitet. Hoc factum eximii valons est1 in ordine : I. sive dogmatico, omnia enim Sym­ bola illud affirmant; 2. sive ascetico et mystico : B. Pauli epistolæ perfectionem christianæ vitæ fundant in Christi resurrectione2; 3. sive apologetico : quod ex sequentibus patebit Quare merito dicebat S. Paulus : “ Si autem Chris­ tus non resurrexit, inanis est prædicatio nostra, inanis est fides nostra ” 3. 499. — Status qu.estionis. a Resurrectio Christi in Apologetica. Resurrectio est præstantissimum opus invicte comprobans apologetica argumenta ex testimonio et omnibus Christi miraculis superius desumpta. Revera Jesus ipse suam Resurrec­ tionem indicat ut principale suæ divinæ missionis signum, frequentissime Apostoli et eorum successores suam evangelii prædicationem sigillant Resurrectionis Christi miraculo stupendo. Notetur quod in Jesu Resurrectione, mirari possumus miraculum duplex : 1. aliud intellectuale, nam Resurrectio prædicta fuit et secundum prophetias adimpleta; 2. aliud physicum, est enim factum supra omnes vires et leges physicas. Quapropter argumentum ex Christi Resurrectione dili­ gentius apologeta evolvit. ’ La résurrection est “la colonne fondamentale qui soutient la religion depuis dix-huit siècles ". Fillion, Comment, sur S. Matthieu, c. XXVIII. — Strauss scribil : “ Centrum centrorum, cor proprium Christianismi est Jesu Resurrectio 1 Rom., VI, 2-11 ; Col., Ill, 1-4- LEG. JESU EX EJUS RESURRECT. SPLENDET 313 (b) Errores ‘. Adversarii negant Resurrectionis historicitatem : vel quia Jesus apparenter tantum mortuus erat; vel quia testes Christi redivivi fuerunt hallucinati; vel quia Resurrectio fuit Christo fidei attributa a primaevis Christianis communitatibus : ita Liberales et Moderniste 1*3. (c) Doctrina catholica. Ecclesia explicite profitetur Christi Resurrectionem esse certum factum, consistere “ in vera animæ ad corpus resumptione ”, juxta symbolum Leonis IX et fidei professionem Waldensium 3, et denique esse in Christianismi favorem critérium validissimum 4. 500. — Thesis. Resurrectio est certissimum argu­ mentum divinæ missionis Christi. Ecclesiæ magisterium. Existentia Resurrectionis Christi est fidei articulus ex symbolo Apostolorum, Athanasii et C. Nicaenis. Eadem Resurrectio, juxta Gregorium XVI6, ratione demonstrari potest, et juxta PlUM X, contra Modernistas, est histo­ ricum factum. In decret. Lamentabili damnatur propositio : “ Resurrectio Salvatoris non est proprie factum ordinis histo­ rici, sed factum ordinis mere supernaturalis, nec demons­ tratum, nec demonstrabile, quod conscientia Christiana ex aliis derivavit 7 ”, Probatur. Thesis demonstratio duplicem partem impor­ tat, nempe Resurrectionis Jesu : i. historicitatem, 2. valorem apologeticum. L — Historicitas Resurrectionis Christi Ut hujus facti historicitas invicte constet, duo probanda requiruntur et sufficiunt : i. Christus vere mortuus est, 2. postea Christus redivivus cum proprio corpore realiter apparuit. Porro hæc duo demonstrantur. 1 Omnes antichristianæ explicationes, quæ a decimo octavo sæc. proponuntur, nullam in antiquorum testimoniis radicem habentes, æstimandæ sunt ut asser­ tiones e sola auctorum suorum imaginatione procedentes : hinc earum multipli­ citas. diversitas et contradictio; et primario oriuntur ex eorum praejudiciis circa impossibilitatem miraculi et omnis supernaturalis. “ “ Fides in resurrectionem Christi ab initio fuit non tam de facto ipso resurrectionis quam de vita Christi immortali apud Deum ”. Decret. Lamen­ tabili. prop. 37; D. B., 2037. 3 D. B., 344. 422, 462. — 4 Cf. D. B., 1638, 1790. — 5 D. B., 3, 40, 86. ô D. B.f 1625 —7 Decret. Lamentabili, prop. 36, 37; D. B., 2036, 2037. P ’·■ 314 CAPUT VI I. De Morte reali Christi Vera Christi Resurrectio supponit anteriorem ejus mortem realem, quam secuta est honorifica se/ndtura. De quibus singulatim agitur. 501. — i° Christus vere mortuus est. De fide. Probatur : i. directe, 2. indirecte. •(A) Directe. Mors realis Jesu constat : i. testimoniis, (1) Testimoniis. De hoc facto multa exstant testimonia diversa sed stricte concordantia, (a) Testes sunt Christi amici : Apostoli, evangelistæ, piæ mulieres, qui corpus sepe­ lierunt. Sed omnes, ratione amoris propter Jesum, de ejus morte attentius inquisierunt. (b) Testes sunt inimici, imprimis principes sacerdotum et pharisæi, qui propter odium, sedulo inspexerunt utrum revera Jesus fuisset mortuus. (C) Testes sunt Pilatus, centurio, milites, qui ratione officii, mortem Christi iit certam habuerunt l. Hinc adeo teme­ rarium est dubium de vera Jesu morte, ut nulli hominum venerit in mentem, nisi modernis incredulis, quibus pro ratione est impietas. ■ '■■'fi (2) Factis, (a) Etenim Christus, post agoniam cum sudore sanguinis in horto, flagellatus aliaque tormenta passus, ita viribus exhaustus fuerat, ut ad locum supplicii crucem suam vix portare valeret. Postea crucifixionis dolores subiit et pluribus horis in cruce remansit, donec tandem omnibus exspirasse visus fuerit, (b) Supponatur in eo adhuc manere spiraculum vitæ, admodum probabile est eum occisum fuisse lancea militis qui latus ejus aperuit2. (C) Si dicatur eum in tale deliquium incidisse, ut nec etiam ictu lanceæ ad se reversus fuerit, quomodo fieri potuit ut sindone involutus et linteis libatus, centum libris aromatum coopertus 3, positusque in monumento clauso, ad vitam - \ ox enim græca ενυξ-υ (aperuit) grave vulnus indicat: revera actio militis eo tendebat ut mortem Crucifixi certam faceret. Cf. S. Haughton *, in Speaker j Commentary on / John, p. 349 sq., ubi explicatur quomodo sanguis et aqua ex aperto latere Christi fluere potuerint. * Joan., XIX. 39. Quo melius argumentum intelligatur, lege ea quæ scri­ buntur de ritu sepeliendi apud Judæos; cf. catholicos evangeliorum com­ mentatores circa narrationes Christi sepulluræ; v. g., J. M Lagrange. évangile de Jésus-Christ * Paris, 1930. J ^1· LEG. JESU EX EJUS RESURRECT. SPLENDET 315 redierit? Aut jam mortuus erat, aut hæc sufficiebant ad eum suffocandum. 502. — (B) Indirecte. Hypothesis mortis mere apparentis est rejicienda. (1) Error. Olim Salvador et recenter, Paulus, Venturini, K. Otto, multique theosophi asserere non dubitaverunt Christum in cruce solum in deliquium incidisse, postea ad se reversum disci­ pulis apparuisse, et tandem in loco ignoto mortuum fuisse. (2) Hæc theoria est falsa, (a) Etenim narrationibus evangelicis aperte contradicit, (b) Præterea est impossibilis physice et moraliter. i. Physice, ratione suppliciorum et sepulturæ, ex dictis. Aliunde quomodo Christus se vivum militibus et Judæis de hoc tacentibus apparuerit? Quomodo hesternus suppliciatus, subito sine remedio, et in optima valetudine Apostolis se ostenderit? 2. Moraliter. Christus enim et Apostoli, propter eorum vitæ sancti­ tatem, decipere homines non potuerunt affirmando falsam Cruci­ fixi Resurrectionem. Insuper quomodo explicabis eosdem homines, qui, ante Jesu Passionem, tam ignavi et timidi erant, post sup­ positam Resurrectionem tam fortes et strenuos sese ostendisse? Unde tanta mutatio, si Magistrum suum viderunt vulneribus adhuc coopertum et vitam obscuram morte vulgari et ingloria finientem! Hoc impossibile esse fatentur plerique Rationalistæ .* 2 503. — 2° Christus vere et honorifice sepultus est. De fide. Hæc assertio, in symbolis contenta, confirmat thesim de reali morte ipsius Christi. Probatur ex testimonio : i. S. Pauli, 2. Evangelistarum, 3. S. Petri. (a) S. Pauli. Paulus Corinthiis scribens1 23affirmat sepul­ turam Christi honorificam. Verbum ϊτάφη 3 quod adhibet, non de ignominiosa sed potius de honorifica aut saltem 1 Ita, v. g., Strauss*, Das Leben Jesu fur das Deutsche Volk9 candide declarat impossibile esse vividam fidem ac enthusiasmum Apostolorum explicare, si admittatur Christum semi-vivum ac debilem eis apparuisse : tali enim mani­ festatione imminuta fuisset admiratio quam antea de eo conceperant : 11 Impos­ sibile est hominem semimortuum e sepulcro egressum, debilem ac infirma vale­ tudine, medico, vittis, medicinis egentem et dolore corruentem, dedisse disci­ pulis animi persuasionem se esse mortis sepulcrique dominatorem, Vitæ Principem : quæ tamen persuasio in eis apostolicum ministerium gerentibus altas radices egisse apparet '. Ita pariter A. Réville*, fisus de Nazareth, t. II, p. 455 : “Cette théorie de Paulus qui eut son temps de vogue au siècle dernier... n'est qu’un tissu d'invraisemblances matérielles et morales ”. 3 / Cor. y XV, 4. — 3 Mangenot, op. cit., p. 34 sq. 11 i* 316 CAPUT VI decerPe sepultura praedicatur1. Insuper, in oratione ad Judæos Antiochiae (Pisidiæ), asserit ejus corpus positum fuisse in monumento2; tandem spiritualem significatio­ nem sepulturæ declarando, supponit eamdem honorificam fuisse 3. (b) Evangelistarum. Juxta eos, corpus Christi post ejus mortem, honorifice sepultum est in monumento novo, de petra exciso; saxum magnum advolutum est ad ostium monumenti; lapis signatus est et custodes appositi, ut sepulcrum custodirent 4. (C) S. Petri. Petrus, in prima oratione ad Judæos, mortem et sepulturam Domini comparat cum morte et sepultura David quæ certo honorifica fuit, et Christo applicat verba Psalmistæ : Neque caro ejus vidit corruptionem 5. 504. — Scholion. Hypothesis “fossæ communis ” est rejicienda. (1) Error. A. Loisy6, ad facilius negandam Christi Resurrectionem, corpus Christi in fossam communem suppliciatis reservatam projectum fuisse, gratuito asserere non erubescebat. (2) Refutatio. Hæc opinio evidenter contradicit supradictis testimoniis. Aliunde solido caretfundamento. Etenim sepulturæ Christi non obstabat7 : (a) Lex romana, vi cujus Pilato licebat corpora suppliciatorum amicis remittere ut sepelirentur. Sed Christus secundum hanc legem damnatus et morti traditus est. (b) Lex judaica : juxta enim Talmuden, capite damnati in coeme­ teriis specialibus sepeliebantur, quisque suam habens sepulturam; et aliquando, ut Philo testatur, corpora morte damnatorum amicis ipsorum tradi poterant ad sepeliendum. Insuper fossa communis apud Judæos non erat in usu, tempore quo Christus mortuus est. Aliunde Apostolorum absentia huic sepulturæ explicatur ex eo quod omnes fugerant, durante passione, Judæorum timore oerterriti. ' Cf. Luc., XVI, 22; Act., II, 49; Matth., VIII, 21-22; XIV, 12; Luc., IX, 59-60. 2 Aci.3 XIII, 29. — 1 Rom.y VI, 4; Colos.y II, 12. < Matth., XXVII, 57.62; Marc., XV, 42; Luc., XXIII, 50;/^«., XIX, 38. 5 Act., II, 24-32. 6 A. Loisy’, Les évangiles synoptiques, Paris, 1907, t. I, p. 223; t. II, 696737; Jésus et la Tradition synoptique, Paris, 1910, p. 205. 7 “ L’hypothèse de la fosse commune est toute parisienne. Elle n’a aucune l»se historique ni dans la loi juive, ni dans la loi romaine du temps”. Hugueny, Critique et catholique, Paris, 1910, t. I, p. 35. LEG. JESU EX EJUS RESURRECT. SPLENDET II. De Resurrectione reali 317 Christi 505. — Resurrectionem Christi consideramus : i. prius et breviter ut mirabilem prophetiam, 2. deinde et fusius ut factum historicum quod est miraculum physici ordinis. I. Christi Resurrectio fuit praedicta supernaturaliter. (i) Jam in V. T., Resurrectio Messiæ praenuntiata fuerat a David dicente : “ Nec dabis sanctum tuum videre corrup­ tionem ” *. Hoc declarat Petrus in primo sermone ad populum 1 2 et Paulus Christi Resurrectionem cum antiquis prophetiis comparat 3. Ipse Jesus Resurrectionem suam pluries praedixit, juxta Synopticos et S. Joannem (cf. n. 490). Eam insinuavit iji diversis circumstantiis 4 et clare annuntiavit, juxta S. Mat­ thaeum : (a) post solemnem B. Petri confessionem : “ Coepit Jesus ostendere discipulis suis quia oporteret" eum... occidi et tertia die resurgere3* (b) descendens de monte Transfi­ gurationis, praecepit Apostolis dicens : “ Nemini dixeritis visionem, donec Filius hominis a mortuis resurgat" $ ; (c) ante ingressum in Jerusalem, ait duodecim discipulis ; “Ecce... Filius hominis tradetur,... et condemnabunt eum morte; et tertia die resurget"!, (d) In ultima coena, Christus declarat : “ Postquam resurrexero, praecedam vos in Galilaeam ” 8. Praeterea Jesus praedicit suam Resurrec­ tionem sub figura Jonae et templi restituendis Revera ejus inimici hanc prophetiam noverant. Dicunt enim Pilato : “ Domine, recordati sumus, quia seductor ille dixit adhuc vivens : post tres dies resurgam. Jube ergo custodiri sepulcrum usque in diem tertium ” Io. 1 A. XV, 9-11. — 3 Act., II, 24-32. 3 Act., XVII, 3 sq. ; XXVI, 23 sq. — Ex his verbis : “Secundum Scripturas", quidam Rationalistæ inferunt hic non agi de facto historico, sed de exspectatione quadam prophetica. — Sed immerito : nam Paulus jam dixerat Christum mortuum esse secundum Scripturas : numquid exinde sequitur eum non esse vere mortuum? Si Paulus eodem modo de morte et Resurrectione loquitur, nonne e contra logice sequitur Resurrectionem esse tam realem quam mortem ipsam? Formula “secundum Scripturas" nihil est quam confirmatio apolo­ getica facti enuntiati. — Cf. Mangenot, 7. c., p. 269-271. ‘•Joan., X, 17; XI, 25; XIV, 19; XVI, 16. — 5 6Matth., * XVI, 21. 6 Matth., XVII, 9. — ’ Matth., XX, 17-19. — 8 Matth., XXVI. 32. » Matth., XII 8; XVI, 4. — '° Matth., XXVII, 63-64. .. 318 CAPUT VI (2) Porro hæc prædictio est supernaturalis. Etenim hoc eventum futurum, quod certo manifestoque modo annun­ tiatur, naturaliter prævideri nequit, siquidem opponitur legibus physicis, pendet ab hominum libera voluntate quoad passionem et mortem et a Dei beneplacito quoad Resurrectionem ipsam. Ergo insignes praedictiones circa Christi Resurrectionem constituunt strictum vaticinium divinitus editum. 506. — II. Christus vere a mortuis surrexit in carne propria sed gloriosa. De fide. Dicitur : (a) Vere surrexit. Sic affirmatur reanimatio corporis mortui et excluditur error eorum qui variis modis Christi Resurrectionem negant. (b) In propria carne, i. e., cum corpore quod crucifixum et sepultum fuit; ideoque rejiciuntur theoriae juxta quas Christi apparitiones fuerunt mere internae, sive imaginariae sive spirituales. (c) Sed gloriosa. Corpus Christi redivivum qualitatibus corporis gloriosi fruitur, et sic differt a corpore passibili. Inter utrumque S. Paulus1 multa assignat discrimina : prius corruptibile est, posterius incorruptibile ; prius animale, posterius subtile; prius infirmum, posterius agile; prius ignobile, posterius gloriosum ; haec autem discrimina modum sese habendi, non identitatem substantialem corporis mutant. 507. — Probatur : 1. e sepulcro vacuo. 2. ex Christi apparitionibus, 3. ex mirabili mutatione, Resurrectionis effectu. Prius est argumentum indirectum, posteriora directe demonstrant. 1° E SEPULCRO VACUO. A) Factum. Corpus Crucifixi in monumento novo depo­ situm fuit, postea Pharisæi sigillaverunt hujus sepulcri lapidem et milites in custodiam posuerunt ne Apostoli Christi corpus tollerent fraudulenter2. Porro prima die post sabbatum, mulieres et discipuli venientes ad sepulcrum “ non invenerunt corpus Domini Jesu ” 3 et sepulcrum vacuum * 1 Cor., XV, 42-44- - ’ Matth., XXVII, 62-66. 3 Luc., XXIV, 3. LEG. JESU EX EJUS RESURRECT. SPLENDET 319 erat. Quod affirmatur primum a mulieribus, postea ab Apostolis praedicantibus in die Pentecostes; et admittitur a Judaeis ipsis, qui illud explicare intendunt per furtum corporis Jesu ab ipsis Apostolis1. (B) Explicatio facti. Sed cur sepulcrum vacuum sit? Vel Christus resurrexit vel ejus corpus sublatum fuit. (i) Vacuitas sepulcri explicatur per Jesu Resurrec­ tionem : tum ab angelo, tum ab Apostolis et praesertim a S. Paulo. Eadem explicatio confirmatur per constantem praedicationem discipulorum de Christo redivivo quæ im­ possibilis fuisset, si corpus Christi adhuc in sepulcro reman­ sisset. “ Non est hic, sed surrexit2”! 508. — (2) Vacuitas sepulcri non explicatur opinionibus adversariorum. (a) Corpus Christi non fuit a discipulis sublatum. Contra Judæos, milites, Celsum, Porphyrium et quosdam modemos. — Revera hæc hypothesis testimoniis historicis jam citatis contradicit; aliunde conciliari nequit cum præsentia militum qui sepulcrum sigillo munitum custodiunt; cum timiditate et ignavia Apostolorum, qui corpus Jesu auferendi nullum motivum habebant et quorum maxima mutatio moralis post Resurrectionem (cf. n. 515, 516) tunc insolubile ænigma esset. Præterea, si res ita se habuisset, tum milites, tum discipuli coram judicibus accusati fuissent, gravibusque poenis mulctati. Jamvero Apostoli, qui tamen coram ipsis synedritis Domini Resurrectionem indubitanter prædicabant, nunquam propterea damnati sunt tanquam sepulcri violatores. Ergo una manet explicatio, nempe vera Domini Resurrectio, prout ab Apostolis refertur. Quam ridiculum sit hoc inventum synedritarum, jam Augus­ tinus ostenderat3. “Vere tu ipse dormisti, qui scrutando talia defecisti. Si dormierunt, quid videre potuerunt? Si nihil viderunt, quomodo testes sunt?” — Quare cum ejusmodi hypothesis sit tam inane figmentum, hodie fere ab omnibus rejicitur . * (b) Corpus Christi absorptum non fuit in terree motu 5. — Ridi­ cula hypothesis quam non invenerunt Judæi nec milites sepulcri custodes! Sed si corpus Christi in petra scissa disparuit, cur non simul absorpta fuissent linteamina et sudarium? ■ 3 4 3 Maith., XXVIII, 11-15. — ’ Ζ«Λ» XXIV, 6. S. August, In Ps. LXIII, n. 15; Λ L., XXXVI, 76S. Cf. Strauss * , Leben Jesu, II, 685. Maith., XXVII, 51. 1 I I ’.•ζχ.χ.1 LEG. JESU EX EJUS RESURRECT. SPLENDET 321 Statuitur earum : i. existentia, 2. realitas objectiva. 510. — I. Existentia apparitionum Christi. ex testimonio : I. 0'. Pauli, 2. Evangelistarum. Constat i° Testimonium S. Pauli. (A) Frequentes sunt ejus declarationes de Christi Resur­ rectione in genere : i. in Actibus : speciatim in Antiochia Pisidiæ, in synagoga Thessalonicae, in areopago Athenis, et coram rege Agrippa1; 2. in Epistolis : ad Thessalonicenses (an.51) scribit Jesum resurrexisse 2; ad Galatas et ad Romanos Deum Patrem suscitavisse eum a mortuis 3; ad Ephesios, eum non solum suscitatum, sed etiam ad dexteram Dei constitutum in caelis 4. Alibi exponit mortem, sepulturam et Resurrectionem Christi esse sym­ bolum christianæ regenerationis, qua mortui peccato, et consepulti cum Christo, in novitate vitæ ambulemus5. (B) Prcecipuum ejus testimonium circa Christi apparitiones (/ Cor., XV, 3-8). (1) Sic enuntiatur : “ Tradidi enim vobis in primis quod et accepi. Quoniam Christus mortuus est pro peccatis nostris, secundum Scripturas; et quia sepultus est, et quia resurrexit, tertia die, secundum Scripturas, et quia visus est Cephee, et post hoc undecim. Deinde visus est plus quam quingentis fratribus simul, ex quibus multi manent usque adhuc, quidam autem dormierunt; deinde visus est Jacobo, deinde Apostolis omnibus ; novissime autem omnium tanquam abortivo, visus est et mihi". (2) Valor. Prœstantissimum est hoc testimonium. S. Paulus enim illud exhibet non ex professo sed per tran­ sennam et idem supponit notissimum. Praeterea illud scripsit circa 54-58, ea repetendo quæ ipse Corinthi antea nuntiaverat, (probabiliter hieme anni 51-52); doctrinam enuntiat quam ipse acceperat, sive tempore conversionis • ■ ·’ 4 Act., XIII, 30.31 ; XVII, 3, 31 ; XXVI, 23. I Thess., IV, 13-14. Gal., I, î; Rom., I, 1-4; IV, 24; VIII, ιο·ιι; XIV. ι-ρ. Eph., I, 20. — 5 Rom.. VI, 2-ir. N’ 663. — 11 322 CAPUT VI suæ (uno aut duobus annis post Christi mortem), sive postea ab Apostolis, verisimiliter prima vice qua Jerosolymis Petrum et Jacobum vidit, (id est quatuor aut quinque annis post Christi mortem); unde intelligi potest cur apparitiones Petro et Jacobo factas commemoret. Hoc igitur testimo­ nium omnino fide dignum est propter suam antiquitatem *. (3) Doctrina, (a) S. Paulus ibi quatuorfacta refert : mor­ tem, sepulturam, Resurrectionem et apparitiones Domini. Supponit ergo Resurrectionem esse realem sicut ipsam mortem et sepulturam. Deinde enumerat non omnes Christi apparitiones, sed tantum eas quæ factæ erant Apos­ tolis proprie dictis, primis evangelii nuntiis et quingentis fratribus, quorum unus aut alter forsan Corinthum venerant, tandem sibi ipsi2. (b) Præterea docet realitatem objecti­ vant apparitionum Christi redivivi. (Cf. n. 513). 511. — 2° Testimonium Evangelistarum. Quatuor evangelistæ referunt plures Christi apparitiones, quæ ut veræ considerari debent ex earum testibus et conditionibus. (A) Testes apparitionum Christi. Revera hi sunt fide digni, utpote scientia et veracitate præstantes : etenim non fuerunt decepti aut deceptores. (1) Non decepti. Eorum testimonium spectabat ad factum extraordinarium, cognitu facile, gravissimum pro Christi missione; aliunde testes sunt numero plures, undecim Apostoli, quingenti fratres, etc., ex diversa conditione. — Nec nimia credulitatis accusari possunt : nam ad Resurrec­ tionem suscipiendam tardos sese exhibuerunt; quare Jesus “ exprobravit incredulitatem eorum et duritiam cordis ; quia iist qui viderant eum resurrexisse, non crediderunt" 3. Ita mulieribus Christi Resurrectionem nuntiantibus non credi­ derunt, sed “ visa sunt ante illos sicut deliramenta verba ista" \ posteaque Thomas omnium Apostolorum testimo­ nium de eodem facto recusavit5. ' Nota etiain fidem et prædicationem Pauli esse fidem et prædicationem aliorum Apostolorum, 1 Cor., XV, Ii. ’ Apparitio Petro facta, probabiliter eadem est ac ea quam Ltua;, XXIV, 34, narrat, et apparitio undecim Apostolis probabiliter . . . .concordat cum Luc. XXIV-, 36-46; Joan. XX, 19-25 · ambæ ergo probabiliter Jerosolymis occurrerunt 3 J/rt/r., XVI. 14. (cf. n. 509). LEG. JESU EX EJUS RESURRECT SPLENDET 323 (2) Non deceptores. Nam decipere nec voluerunt, nec potuerunt, (a) Decipere noluerunt. Hoc enim testantur : i. dotes morales quas manifestant : nam erant simplices, honesti, Deum timentes, dolo adversantes; 2. absentia motivi ad fallendum : siquidem ex suo mendacio nullum commo­ dum exspectare potuissent a Deo, Christo et hominibus; sed econtra Dei punitionem in altera vita, et persecutiones, flagella mortemque ex parte Judaeorum et paganorum in vita præsenti; 3. perseverantia eorum in afflictionibus et martyrio quod passi sunt pro Christo «. (b) Decipere non potuerunt. Quod deducitur ex impossi­ bilitate, sive corpus Christi e sepulcro auferendi, sive ser­ vandi de hoc mendacio unanimitatem nunquam deficientem inter amicos, coram inimicis, praesertim in tormentis et morte instante; sive Resurrectionem praedicandi palam coram turba et sacerdotibus : quod principes sacerdotum nunquam passi fuissent, si de Christi Resurrectione serio dubitassent. 512. — (B) Conditiones apparitionum Christi. Jesus redivivus apparuit, non in tenebris sed in clara luce, non uni tantum aut alteri, neque in uno loco, sed pluries, et multis, et in pluribus locis. Undecim saltem numerari possunt apparitiones (cf. n. 509). Christus videlicet apparuit Mariae Magdalenæ prope sepulcrum flenti * 2; mulieribus a sepulcro redeuntibus 3; Simoni Petro 4; duobus discipulis euntibus in Emmauss; Apostolis omnibus, excepto Thoma, in ccenaculo simul coadunatis6; eisdem, praesente Thoma, quem jussit digitum in fixuram clavorum et manum in latus mittere; quinque Apostolis et duobus discipulis ad mare Tiberiadis7; undecim Apostolis qui abierant in Galilaeam, in montem ubi constituerat illis Jesus8; plus quam quin* “Signa limpidissima sinceritatis'", apud Resurrectionis testes, sic enu­ merat S. Tromp, op. cit., p. 228 : “ Ipsa Resurrectio non describitur quia non visa. Econtra incertitudo, debilitas, hebetudo Apostolorum; fluctuatio illa tam psychologica inter spem et metum, dubium et certitudinem ; progressiva illa evolutio veritatis, qua tandem aliquando certissime convicti progrediuntur usque ad heroismum. Sic falsificatores non scribunt ”. 2 Marc., XVI, s)-,Joan., XX, 11-18. — 3 *Matth., * XXVIII, 9-10. < Luc., XXIV, 34; Z Cor., XV, 5. - 5 Luc., XXIV, 15-35. 6 Marc., XVI, 14; Luc., XXIV, 36-43;/^//., XX, 19-23; L Cor., XV, 5. ί Joan., XXI, 1-24. — 8 Matth., XXVIII, 16 sq. • 324 ---Λ:.-.·. - ' y- CAPUT VI gentis fratribus simul1; Jacobo, fratri Domini2; tandem undecim Apostolis in Jerusalem, quibus præcepit ne disce­ derent a civitate antequam Spiritum S. acciperent : postea eduxit eos in Bethaniam, et, videntibus eis, ascendit in cælum 3. Præterea Paulo etiam apparuit prope Damascum, eumque repente convertit 4. Nec obiter et brevi temporis momento sese manifestavit, sed cum Apostolis conversatus est per quadraginta dies, eosque de regno Dei docuit 5. 513. — II. Realitas, objectiva apparitionum Christi. Christus resurrexit cum proprio corpore sed glorioso; proinde ejus apparitiones non fuerunt mere imaginativæ vel spirituales, ut falso asserunt adversarii. Hoc deducitur ex testimonio : i. S. Pauli, 2. Evangelis­ tarum. (i) Testimonium S. Pauli6, (a) Teste B. Paulo, idem qui mortuus et sepultus est, utique secundum carnem, resur­ rexit et visus est pariter secundum eamdem carnem. Acerba sepultus est et resurrexit intime connexa dicuntur de eodem omnino subjecto, (b) Præterea vox έγηγερται (resurrexit), in tempore perfecto, designat actionem adhuc perseve­ rantem, i. e., Christum cum corpore redivivo adhuc rema­ nere/. (c) S. Paulus scribit : '"Novissime autem omnium visus est et mihi". His verbis suam visionem propriam recenset ut ultimam et prioribus similem. Sed hoc verum non esset, si de visione mere spirituali ageretur, cum postea Christus Ananiæ, ipsi B. Paulo aliisque apparuerit. Insuper B. Paulus hanc Jesu apparitionem sedulo discernit ab extasibus et visionibus quibus donatus fuit , * quarum externam realitatem nunquam asserit, imo quas in visione locum habuisse explicite declarat 9 ; aliunde eas in critérium suæ missionis et doctrinæ non sumit. Ergo apparitio Christi B. Paulo ’ I Cor., XV, 6. — 3 I Cor., XV, 7. i Marc., XVI, 19; Luc., XXIV, 50-52; Act,, I, 1-12. 4 Act., IX, 3 sq. ; I Cor., XV., 8. — 5 Act. ', I. 3. — 6 I Cor., XV, 3-9. 7 F. Prat, La théologie de S. Paul, t. I, p. 189 sq. 3 Cf. II Cor., XII, 2 : “ Sive in corpore nescio, sive extra corpus nescio”. Quod agnoscit A. * , Sabatier L'Apôtre Paul, p. 50 : “ Il faut qu’il y ait eu dans sa conscience une ligne de démarcation nettement tranchée entre ces appa­ ritions dont la série est close et les extases et visions qui durèrent durant tout l'âge apostolique”. Cf. Chauvin, op. cit., p. 53. 'Act., XVIII, 9; XXII, 17; XXIII, il. —, LEG. JESU EX EJUS RESURRECT. SPLENDET 325 fuit corporalis, (d) Eadem conclusio eruitur ex eo quod in suis epistolis ad Corinthios, S. Paulus demonstrat se esse verum apostolum sicut ceteri Apostoli *, prœcise quia Christum vidit'123et ab eo missionem suam accepit. Atqui alii Apos­ toli Christum viderant corporaliter; ergo et Paulus eum vidit corporaliter3. (e) Christi Resurrectio a S. Paulo sumitur in argumentum futurœ nostrœ resurrectionis corpo­ ralis ; sed nullum esset validum argumentum ex Christi visione mere spirituali. Præterea Jesu Resurrectio propo­ nitur ut exemplar nostrœ resurrectionis. Atqui, juxta S. Pau­ lum, corpus nostrum corporaliter resurget, etsi transfor­ matum : illud ab ipso comparatur grano seminis, quod in terram cadens prius moritur, postea vivificatur, ita tamen ut substantialiter idem maneat; transformatur tamen et fit incorruptibile et gloriosum, immo et spiritale, quatenus spiritui seu parti superiori animæ est subditum. Igitur etiam Christus resurrexit in corpore substantialiter eodem, licet glorioso. I 514. — (2) Testimonium Evangelistarum. Juxta evangelistas, Christus redivivus habebat : (a) Corpus 4 sensi­ bile, quod videbatur, audiebatur, tangebatur, ambulabat, bibebat, manducabat, salutabat, loquebatur interrogans aut respondens. Et Christus Apostolis ait : “ Palpate et videte, quia spiritus carnem et ossa non habet, sicut me videtis habere ” 5. (b) Corpus substantialiter idem quod ante mor­ tem. Quare Apostoli Dominum agnoscunt; ipse Thomas incredulus eum videndo exclamat : “Dominus et Deus meus”6. Revera corpus Jesu conservat passionis stigmata, clavorum et lanceae cicatrices : “ Videte manus meas et 1 II Cor., XI, 5; XII, II. 2 I Cor., IX, i. — Hinc etiam, quando Barnabas Paulum ad alios Apostolos adducit, narrat eum vidisse Dominum in via, ut ita ostendat eum vere aposto­ lum esse. Act., IX, 27. 3 Optime scribit Mangenot, op. cit., p. 126 : “Jamais dans 1’Eglise primi­ tive on n’a pensé qu’une rencontre accidentelle avec Jésus ni qu’une vision, semblable à celle qu’eut Etienne mourant, pût donner droit au nom d'apôtre, choisi par le Seigneur. Aussi le verbe έο'ραζα, j’ai vu, ne peut sous la plume de Paul se rapporter à une simple vision pas plus qu’à une rencontre fortuite avec Jésus vivant, durant son ministère public. Il se réfère évidemment au fait historique de l’apparition de Jésus près de Damas et à une vision extérieure et sensible”. — 4 5Sum. theol., 3, q. 55, a. 6. 5 Luc., XXIV, 39-43. — 6Joan., XX, 28. E I 326 CAPUT VI pedes meos, quia ego ipse stun Et Thomæ jubet mittere digitum in locum clavorum et manum in latus ejus, ut omnis dubitatio excludatur L (c) Corpus eadem numero anima informatum. Siquidem Jesus redivivus pluries affir­ mat : "Ego sum, nolite timere”. “Videte, quia ego ipse sum"-. Sed hæc verba manifeste supponunt Christum redivivum esse eumdem essentialiter ac Christum ante ejus mortem, ideoque eadem anima præditum. (d) Corpus transformatum, i. e,, gloriosum : nam est visibile, sed subito ab oculis evanescere potest; intrat in coenaculum, januis clausis : gaudet enim, juxta S. Paulum, qualitatibus gloriosi corporis. — Ergo Jesus Christus resurrexit cum propria carne sed ogloriosa 3. 515. — 3° Ex RECTIONIS MIRABILI MUTATIONE MORALI, RESUR­ EFFECTU. Hæc mutatio apparet : i. in Apostolorum vita, 2. in Gentilium conversione. (i) In Apostolorum vita, (a) In genere. Apostoli, i. ante Resurrectionem erant rerum divinarum satis ignari, temporale regnum adhuc exspectantes, in multis incerti, timidi, immo et ignavi; 2. sed post Resurrectionem et Spi­ ritus S. effusionem, etiam absente Magistro, in rebus divinis sapientes, in agendo impavidi, audaces, animo constantes, in evangelio prædicando apparent. (b) In specie, i. Petrus qui, ab ancilla perterritus, Magis­ trum denegaverat, publice Resurrectionem prædicat, et coram Synedritis strenue dicit : “ Non enim possumus quæ vidimus et audivimus non loqui...4. Obedire oportet Deo magis quam hominibus”5. 2. Paulus, olim Christianorum acerrimus persecutor, post visionem Christi redivivi, ejus Resurrectionem invicte prædicat. 3. Apostoli, qui, mortuo Christo, clausis januis, propter metum Judæorum in cœnaculo latebant; paulo post Christum crucifixum et a mortuis suscitatum annuntiant, non obstantibus minis, carceribus, “gaudentes a conspectu concilii, quoniam digni habiti sunt 1 Luc.y XXIV, 39 sq. ; [oan.y XX, 26-30. • Litc.y XXIV, 36, 39; cf. Joan.XVIII, 5-9. J S. Thom., Stun. theol., I, q. 51, a. 2, 3; q. 89, a. 8. ad 2; q. 114, a. 4, ad 2; De Potent., q. 6, a. ό, 7 ; De Malo, q. 16, a. 2, 9, 10; De Spirit. creat', a. 5; In Matth.y XXIV. 4 Act.y IV, 20. — 5 Act.y V, 29. ■>. · . . - - LEG. JESU EX EJUS RESURRECT. SPLENDET 327 pro nomine Jesu contumeliam pati" \ Quod non solum in Jerusalem et Palestina præstiterunt, sed etiam per totum orbem terrarum, et quidem usque ad sanguinis effusionem. 516. — (2) In Gentilium conversione, (a) Apostoli et eorum successores evangelium et Resurrectionem Christi cum magna fiducia praedicant non solum in Palestina sed etiam per universum orbem. Et ingens fidelium multitudo in Christum redivivum crediderunt, ejus legem servaverunt, pro ejus amore vixerunt et mortui sunt. Porro Apostoli hoc persuadere non potuissent, præsertim eo tempore quo fides Christiana gravissimis periculis et tormentis erat obnoxia. Si Christus, per suam vitam, non obstantibus verbis et miraculis suis, tam paucos ad fidem suam acquisivit; quanto minus post mortem suam multitu­ dinem convertisset, nisi Resurrectio ipsius certissima fuisset. Aliunde fides, quam prædicaverunt Apostoli, multos et optimos fructus protulit, mores instauravit, populos maxime excultos ad se traxit, barbaros expolivit, omnibus justitiæ et caritatis sensum inculcavit, ut ex mox dicendis constabit. (Cf. n. 533 sq.). (b) Sed omnis effectus causam intrinsece proportionatam supponit. Atqui hæc mutatio moralis extraordinaria in Apostolis et apud Gentiles conversos intelligi nequit, si Christi Resurrectio negatur. 1. Quomodo enim viri ignari, tardi ad credendum, pusillanimes, ignavi, tam subito rerum divinarum periti, fide pleni, spe elati, strenui ad prædicandum Dominum crucifixum facti sunt Sed id omne facile agnoscitur, si, ut ipsi narrant evangelistæ, Christus redivivus corporaliter discipulis apparuit, eos in fide confirmavit, et Spiritu S. coopérante, omnibus virtutibus instruxit. Res autem prorsus intelligi nequit, si negatur Resurrectio Christi. 2. Adde quod Apostoli prædicationem suam præsertim in Jesu Resurrectione fundant, et quod multa miracula et conversiones plurimas operantur in virtute et nomine Christi redivivi 2 Ergo iterum firmiter constat Christi vera Resurrectio. 517. — Objectionum solutio. Ad complendam demonstratio­ nem nunc declarare et confutare expedit Rationalistarum præcipuas ' .-it-/., VI, 41. 2 5. Petrus : Act., II, 24, 32. 37; III, 6, 15, 16; IV, 10; V, 29-32; 5. Paulus : Act., XIII, 29-39; XVII, 3, 31, 34. ■MV I K*. 5I I Si 2. testium, 3. apparitionum. (A) Ex parte ipsius Resurrectionis. (1) Resurrectio est objectum fidei. Ergo ad scientiam experimentalem non pertinet, ideoque non potest esse credibilitatis motivum. Ita Loisv et Moderniste. R. Resurrectio est sane objectum fidei et motivum credibi­ litatis, non tamen sub eodem respectu. Motivum credibilitatis est ut factum historicum et miraculosum; objectum autem fidei est quatenus revelatum, et insuper quia credimus non solum Christum surrexisse, sed etiam per Resurrectionem Jesum constitutum esse Dominum cæli et terræ {Matth., XXVIII, 1 S; Philip., II, 1 ij; ejus sacrificium a Deo pro nostra redemptione acceptum esse, nosquc per baptismum, qui nos Christo redivivo configurat {Pom., VI. 1-14), jus ad æternam gloriam recipere. {Pom., VIII.) (2) Resurrectio est factum supematurale. Atqui supematurale sensu non' cognoscitur. R. i. JDist. major. Resurrectio est factum supematurale : quoad efficientiam, i. e., a causa supernaturali efficitur. C.; quoad essentiam intrinsecam. A". : non enim pertinet ad ordinem gratiæ et gloriæ. (Cf. n. 46, 47) — 2. Contradict. minor. Atqui non sensu cognoscitur : supematurale intrinsece seu quoad essentiam. C.; supematurale quoad efficientiam : Subdist. : directe in sua causa supernaturali seu Deo. C.; in suis effectibus sensibili­ bus. N. (3) Corpus Christi post Resurrectionem erat suprasensibilc, hyperphcenomenicum. Ergo non poterat certo cognosci. R. r. Dist. antecedens. Corpus Christi redivivi erat suprasensibile, i. e., habens qualitates corpori glorioso convenientes. C.; i. e., privatum dotibus corpori essentialiter propriis. Pi. Utrumque ex narratione evangelica constat. (Cf. n. 513, 514). — 2. Al·^. consequens. Corpus enim Christi, sub hoc duplici respectu mani­ festari poterat modo sensibili, proindeque cum certitudine cognosci : quod revera contigit, historia teste. 518. — (B) Ex parte testium. (r) Resurrectionis testes sunt Jesu domestici : Apostoli, amici. Atqui testes domestici jure sunt suspecti. Ergo. R. i. Ad major. Christus apparuit etiam Saulo, suo inimico. Præterea nullo modo debebat se omnibus manifestare : quod ejus libertati obstaret et miracula inutilia multiplicaret. Sed sufficiebat ut quibusdam testibus præordinatis appareret, qui hoc factum modo invicto aliis hominibus docerent et probarent ‘. 1 Sum. theol., 3, q. 55, a. 6. LEG. JESU EX EJUS RESURRECT. SPLENDET 329 2. Ad minor. Testes domestici sunt suspecti : jure civili. Transeat; in omni loco et circumstantia. N. Nam hi testes habere possunt scientiam et veracitatem, ex quibus elucet eorum auctoritas. (2) Testimonia contradictoria non sunt fide digna. Atqui narrationes evangelica. de Resurrectione sunt contradictoria. : v. g., circa angelorum apparitiones et tempus quo mulieres ad sepul­ crum venerunt, etc. ’. R. r. Dist. major. Non sunt fide digna testimonia contra­ dictoria : realiter et substantialiter. C.; tantum apparenter et quoad res accidentales. N. — 2. Contradist. minor. Narrationes Resur­ rectionis in libris N. T. sunt contradictoriae : realiter et quoad substantiam facti. N; apparenter et circa quasdam circumstantias accidentales. C. Nec mirum est hodie aliquid perplexum rema­ nere in evangeliis, nam non omnia sed quaedam solum facta narrantur, ex quibus difficile est integram texere narrationem. Scripturae interpretes, in suis libris, has contradictiones apparentes legitime explicant. — Sed dato, non concesso, nonnullas esse contradictiones, nihil exinde deduci potest contra certitudinem facti : siquidem evangelistæ sunt unanimes non solum circa substantiam, sed etiam circa praecipua facti adjuncta. Jamvero nemo sano praeditus judicio, scriptoris auctoritatem rejicit, eo quod in cir­ cumstantiis minoris momenti erravit ’. — Immo illae discrepantiæ sacrorum auctorum independentiam manifestant, quapropter aliquo sensu majorem vim eorum testimoniis praebent, quatenus ostendunt evangelistas res narrasse prout noverant, sine praevia conspiratione; si decipere voluissent, sedulo has contradictiones vitassent 3. 1 Cf. Matth., XXVIII, 1 et Marc., XVI, 2\Joan., XXI, 1 ; Luc., XXIV, 4 et foan., XX, 12. 2 Mazzella, op. cit., n. 296. 3 Ita Mead *, Supernatural Religion, p. 204 : “ Ipsi (Evangelistæ) de magno Resurrectionis negotio, de visibili et tangibili Jesu apparitione concordes sunt. Eum ante auroram primi diei hebdomadæ resurrexisse, Mariam Magdalenam visitatum sepulcrum primam ivisse, Jesum suis Apostolis simul conjunctis appa­ ruisse conveniunt. Ipsius corpus post Resurrectionem idem esse ac illud quod crucifixum fuerat, cui tamen character peculiaris et pene spiritualis tribuitur, conveniunt. Ipsi quoque conveniunt cum de discipulis veram ejus Resurrectio­ nem credentibus, et in Messiæ fidem confirmatis, loquuntur. Dissonantia ad circumstantias nullius fere momenti refertur, et etiamsi certas subesse contra­ dictiones pateret, eæ narrationis fundamentum de Christi Resurrectione nullo modo infirmare possent... Haud magna perspicacia opus est ut intelligamus quod si quatuor (Resurrectionis) narrationes essent subtiliter concordes, absque vel minima differentia, hæc perfecta conspiratio uti suspecta haberetur, cum aut auctorum collusionem, aut unius scriptoris opus, qui narrationes simul concordes redderet, demonstraret”. 330 CAPUT VI 519. — (C) Ex parte apparitionum. Adversarii eas fuisse tantum hallucinationes aut pneumaticie visiones asserunt. Sed prorsus falso. (i) Hallucinationes, (a) Pathologicam hallucinationem in Apo­ stolis reponunt ife/ss, Renan, H. et O. Holtzmann. Cum • · · · Apostoli fiducia, memoria et amore Christi excitarentur, fuerunt hallucinatiet visione mere imaginativa Dominum perceperunt. (b) Hæc opinio est falsa, i. Hallucinatio enim est vel transi­ toria vel diuturna : si prius, corrigitur statim ac nervorum et imaginationis excitatio cessat; in casu autem nostro, diu perseve­ ravit, et Apostoli usque ad mortem rati permanserunt se Dominum corporaliter vidisse; si posterius est vera dementia, cujus nulla vestigia in Apostolis apparent : e contra sapientiæ et æquanimitatis signa haud indubia præbent, et sane mundi conversio morumque reformatio dementibus adscribi nequeunt! 2. Præterea Apostoli ratione eorum conditionis, activitatis et indolis, non erant morbidis hallucinationibus prædispositi. 3. Præcipue omnino alieni erant a persuasione Jesum videndi : incredulos enim se declarant cum oculis Jesum ipsum vident, cum mulieres Resurrectionem annuntiant. 4. Denique si talis hallucinatio erronea ex parte Apostolorum, admitteretur, Judæi eorum inimici eam libenter correxissent, ostendendo corpus Jesu in sepulcro remanens. 5. Quoad Paulum, notare oportet nullum influxum fidei antecedenti aut subconscientiæ tribui posse, ad apparitionem in via ad Damascum expli­ candam; nam, ut Paulus ipse testatur, fides judaica vivax et inconcussa in eo permansit, donec subito Christum viderit 520. — (2) Visiones pneumaticae, (a) Aliqui Protestantes et Rationalistæ’ putant Jesum Apostolis apparuisse, in visione reali, non quidem corporali; sed tantum modo psychologico, spirituali seu pneumatico (a graeco πνεϋμ-α). Revera corpus Jesu per Resurrectionem spirituale factum erat, et consequenter nonnisi spiritualiter in mente apparere poterat. Et suam opinionem desumunt ex Luca : XXIV, 37, ex Actibus : IX, XXII et ex 5. Paulo : I Cor. XV, 8; Gal. I, 14-16. (b) Hæc theoria rejicitur3. 1. Etenim adversatur argumentis ex S. Paulo allatis, quæ probant objectivam apparitionum Christi 1 Gal., I, II-16; I Tim., I, 13; Ac/., IX, 1 ; cf. Hugueny, Critique et catho­ lique, I, ch. V, La conversion de S. Paul; P. Prat, art. Paul (saint) et te Paulinisme, in D. A.f coi. 1638-1644. • von Nazara, t. III, p. 600 sq.; Schenkel , * Charakterbild [esu, p. 231 sq.; Stapfer *, La mort et la résurrection de Jésus, Paris, 1898· Sabatier *, L'Apôtre Paul, Paris, 1870. 3 J. M. Hervé, De vera Religione, n. 219 sq. LEG. JESU EX EJUS RESURRECT. SPLENDET 331 realitatem (cf. n. 513). 2. Insuper S. Paulus, pluribus in locis1*3, loquitur tum de corpore psychico, animali et materiali, turn de corpore pneumatico, spirituali et immortali. Utrumque vero corpus est reale; prius a posteriori differt unice per activum principium : corpus enim psychicum animatur a ψυχή; corpus vero pneumaticum, a πνεϋμα. Ψυχή autem convenit corpori ante mortem ; et πνεύμα movet ressuscitatum corpus cui novas dotes præbet. Igitur B. Paulus disserendo de pneumatico Christi corpore non negat ejus realitatem, nec proinde ejusdem extemas et reales apparitiones post Resurrectionem *. (3) Multa sunt in evangelio quæ videntur probare Christi fuisse apparitiones non reales, sed solum apparentes; aut saltem non physicas, sed intellectuales tantum : v. g., discipuli putant se “spiritum videre”; Maria Christum redivivum tangere nequit; corpus Christi non est ejusdem naturæ ac prius, cum cœnaculum intret januis clausis ’. Ergo. R. (a) Facile intelligitur quomodo discipuli credere potuerint se spiritum videre prima vice qua Jesus apparuit, ob novitatem, et, in eorum opinione, incredibilitatem facti. Sed simul Dominus negavit se esse merum spiritum, quia, inquit, spiritus carnem et ossa non habet. Revera discipuli ejus corpus et vulnera manibus contrectarunt, et ita persuasum habuerunt corpus non esse phanta­ sticum, sed reale et materiale, (b) Si Maria Magdelena Jesum tangere non potuit, hoc est quia Dominus, propter rationes sibi notas, id permittere noluit, nam aliæ mulieres “accesserunt et tenuerunt pedes ejus”, et Apostoli pedes et manus ejus tetigerunt , * (c) Si autem Christus cœnaculum ingressus est januis clausis, subitoque evanuit ab oculis Apostolorum, aut etiam variis apparuit formis, hæc omnia quidem ostendunt corpus ejus, post Resurre­ ctionem, utpote glorificatum, dotibus gaudere specialibus, non autem ejus realitatem aut identitatem afficiunt. II. — Valor apologeticus Resurrectionis Christi Christus resurrexit ad suam divinam legationem statuen­ dam ; et de facto sua Resurrectio eximium valorem apolo­ geticum perhibet. 521. — 1° Christus Resurrectionem sua H dat in signum suæ missionis divinæ. 1 I Cor.. XV, 42-44; 46-51. 3 ‘4 Le corps du Christ vivifié avant la résurrection par la ψυχή l’est après sa résurrection par le πνεύμα. ” F. Prat» La théologie de S. Paul. t. II, p. 408 sq. 3 Luc.. XXIV, yi^Joan.. XX, Σ7, 19, 26. < Afatth.. XXVIII, 9; Luc.. XXVI, 40, 43. 332 CAPUT VI Hoc declarat : i. tum explicite, 2. tum implicite. (A) Explicite, loquendo : i. de signo Templi, 2. de signo Jonœ. (1) Signum Templi, (a) Cum ejecisset Jesus vendentes de templo, Judæi quærunt : “ Quod signum ostendis nobis quia hæc facis. Respondit Jesus et dixit eis : Solvite tem­ plum hoc et in Iribus diebus excitabo illud " ». Hoc responsum admirationem turbae excitat : tempore Passionis, falsi testes et Judæi hoc rememoraverunt =. (b) Sed, juxta evangelium, Christus “ dicebat de templo corporis sui. Cum ergo resurre­ xisset'a mortuis, recordati sunt discipuli ejus quia hoc dice­ bat, et crediderunt Scripturae et sermoni quem dixit Jesus ” 3. (2} Signum Jonæ. (a) Declaratio Christi de hoc signo invenitur in Synopticis·», et, juxta phires, bis affirmata fuit. (b) Jesus dæmoniacum quemdam curaverat et turbæ excla­ mabant : “ Numquid hic est Filius David?" Et Christus, adversus Pharisæorum calumnias, affirmat se daemones ejicere “ in spiritu Dei ”. Tunc Pharisæi et Sadducæi “ rogaverunt eum ut signum de aelo ostenderet eis ”, i. e., argumentum probans eum divina gaudere auctoritate quam sibi vindicabat. Et Christus respondit : “ Generatio mala et adultera signum quærit et signum non dabitur ei, nisi signum Joncc prophetic. Sicut enim fuit Jonas in ventre ceti tribus diebus et tribus noctibus : sic erit Filius hominis Igitur in corde tei ric tribus diebus et iribus noctibus ” 5. Christus iterum considerat suam Resurrectionem tanquam divinæ suæ auctoritatis signum. (B Implicite Jesus idem affirmat declarando, se esse Dei legatum et a Patre mandatum accepisse ponendi animam suam et iterum sumendi-eam 6. Sed si vere resurrexit, ejus ? t prædictæ affirmationes sunt credendæ. Præterea, ex dictis, Christus, ut Judæi in eum credant, provocat ad sua “opera” seu miracula. Atqui Resurrectio est ejus eximium miraculum. » 522. — 20 Resurrectio probat divinitatem missionis et religionis Christi. (1) Ex dictis, Christus suam Resurrectionem vere prophe­ tavit; et, post realem mortem, redivivus sæpe apparuit. 1Jnh.. II. rS sq - Matth.. XXVI, 6f : J/ση., XIV, 57.59. LEG. JESU EX EJUS RESURRECT. SPLENDET 333 Sed, ex una parte, Resurrectionem esse verum miraculum nemo potest prudenter negare vel in dubium vocare;ex alia vero parte, Jesus resurrexit in testimonium suæ missionis religiosæ a Deo acceptæ. His certo positis, Christus vel prophetavit suam Resurre­ ctionem et resurrexit propria virtute : et ipso facto proba­ vit se esse Deum; vel utrtimque peregit ex virtute Dei. Sed hoc facere non potuisset nisi esset a Deo plene approbatus. Ergo Resurrectio spectata tum ut prophetia tum ut physicum miraculum, est authenticum signum quod Christus est verus Messias seu Dei legatus, ideoque quod ejus religio divina est et ab omnibus colenda. (2) Usus apologeticus. (a) Argumentum ex Christi Resur­ rectione omnes homines convincere potest. Resurrectio ut prophetia valet speciatim pro Judaeis, qui messianicorum vaticiniorum authenticitatem agnoscunt. Resurrectio autem ut physicum miraculum sufficit ad Christianismi divinitatem omnibus mentibus statuendam, (b) Quapropter evangelii praedicatores incessanter Judaeis et paganis affirmant Chris­ tum redivivum. Apostoli veritatem suæ praedicationis hoc miraculo praecipue probant; Matthias eligitur ut sit Resur­ rectionis testis 1 ; hoc praedicat Petrus in primo sermone ad populum 2 ; hoc et Paulus coram Atheniensibus in monte Martis3;ad hoc confirmandum, Apostoli miracula patrant·»; et per undeviginti saecula hæc fuit universalis Christianorum fides. Si verum est Resurrectionis factum, firma est etiam fides nostra 5. Itaque Patres et theologi, decursu temporum, unanimiter Resurrectionem Jesu ut unum e praecipuis reli­ gionis christianæ fundamentis fidenter declarant. Conclusio generalis. Resurrectio ergo Domini factum certissimum manet : et hæc est quidem digna corona personæ tam eximiæ collata, dignus exitus vitae Messiæ, tot et tantis signis illustris, digna inchoatio vitae Christi in Ecclesia et in cordibus nostris! — Ergo evangelicade Resurrectione historia inconcusse demonstratur Christum esse Dei legatum. 1 Act., I, 22. — 3 Ad., II, 24-32. 3 Ad., XVII, 18-31. — « Ad., III, 15; IV, 10, 33. 5 Rationalistæ ipsi hoc admittunt : ita Strauss fatetur necesse esse vel expli­ care quomodo Apostoli in resurrectionem Christi crediderint, vel suo systemati valedicere. Cf. Bruce *, Apologetica, p. 384. CAPUT VII Legatio divina Christi constat EX MIRACULOSA PROPAGATIONE PRiMÆVi Christianismi 523. — Conspectus. De miraculosa Christianismi propagatione Status quæstionis. 1’ Factum historicum hujus diffusionis. (a) Propagatio celerrima : nu­ merica, geographica, so­ cialis. (b) Morum instauratio mi­ rabilis : apud individuum, familiam, societatem. 2° Supernaturalitas hujus dif­ fusionis. Ibi adest mira- · culum : I (a) Intellectuale. (b) Morale : quod patet : 1. ex impedimentis multis, externis et internis. 2. ex mediis naturaliter inef­ ficacibus. 3° Conclusiones apologeticæ. Scholion. De causis naturali­ bus in Christianismi propa­ gatione : earum influxus et insufficientia. Divinitatem missionis Christi ejusque religionis jam ex testimonio antiquorum prophetarum et ipsius Salvatoris deducimus. Nunc de eadem re interrogemus Christianis­ mum primœvum, qui est ipsius Christi continuatio et cujus historia nobis moralia miracula exhibet apologetico valore præstantia. Inter quæ, primum exponitur mira Christia­ nismi propagatio ’. * Hoc argumentum inchoat apologeticam demonstrationem de divinitate Ecclesiæ, quatenus “ Ecclesia per se ipsa magnum et perpetuum est motivum credibilitatis”. D. B., 1794, 1638; S. Thom., Cant. Gent., 1. I, c. 6, 7; Perrone, n. 369 sq.; Brugère, n. 57 sq.; C. Pesch, op. cit., n. 248 sq.; J. M. Hervé, op. cit., n. 223 sq.; P. Allard, Le Christianisme et Γ Empire romain, Paris, 1898; Histoire des persécutions., 5 vol., Paris, 1885-1890; La persécution de Dioclétien et le triomphe de l'Eglise, Paris, 1907; VieillaçdLacharme, L'Eglise cathol. aux premiers siècles, Paris, 1913; Hugueny, Critique et catholique, I, c. VI ; J. Zeiller, L!Empire romain et ΓEglise, Paris, 192S; J. Lebreton et J. Zeiller, L'Eglise primitive, Paris, 1934’ LEG. CHRISTI E PROPAGAT. CHRISTIANISMI t 335 524. — Status quæstionis. (a) Objectum. Hic tractabimus : i. de admirabili propa­ gatione Christianismi per tria priora sæcula, quibus duran­ tibus, obstacula erant graviora et naturalia media inefficaciora; 2. et simul de ejus efficacia ad mores renovandos. Hæc enim duo facta intime connectuntur historice et psychologice et ex eorum unione fortior evadit valor hujus apologetici argumenti. (b) Errores. Rationaliste antiqui et recentes Christianae diffu­ sionem religionis ut factum quidem mirum, sed naturaliter variis mediis et sententiis explicandum proponunt ‘. (Cf. n. 548-550). (c) Catholici e contra, cum Pio IX et C. Vaticano, docent hoc factum divinam Christianismi originem demons­ trare. i. Ita juxta PlUM IX, Ecclesia “ universum orbem...» a solis ortu usque ad occasum uno Crucis vexillo pervasit, atque idolorum profligata fallacia, errorum depulsa caligine triumphatisque cujusque generis hostibus, omnes populos gentes, nationes, utcumque immanitate barbaras ac indole, monbus, legibus, institutis diversas, divinæ cognitionis lumine illustravit, atque suavissimo ipsius Christi jugo subjecit, annuntians omnibus pacem, annuntians bona ” 2 2. C. Vati­ canum declarat : “ Ecclesia per se ipsa, ob suam nempe admirabilem propagationem, eximiam sanctitatem, ... perpe­ tuum est motivum credibilitatis ” 3. Hæc verba referuntur ad totam Ecclesiæ historiam et non tantum ad ejus exordia. II II 525. — Thesis. Celerrima propagatio Christianismi π II ‘instaurantis est miraculum II mores hominum probans II Christi legationem. II divinam Theologice certum. Argumentum generale. Divina est religio quæ celerrime propagata fuit, mirabi­ liter mores hominum instaurans, cum mediis naturaliter præcipae, c. 2, 6, 7; A. Brou, art. Propagation de l'Evangile, in D. A., col. 362-386 ; H. Leclercq, art Expansion du Christianisme, in Diet, archiol. chrét.; L. de Grandmaison, art L'expansion du Christianisme d'après M. Harnack, in Etudes, 1903, p. 300-329; 451-476 ; Cf. tractatus historiæ ecclesiasticæ pro hac periodo. Die Mission und Ausbreitung des Christentums in den ersten dreiJahrhunderten, 1915 ; J. Rivière, La propagation du Christian, dans les trois premiers stèles, d'après les conclusions de M. Harnack, Paris, 1907. 1 A. Harnack *, • D. B., 1638, D. * ■ B., 1794- P 336 CAPUT VU inefficacibus et nonobstantibus multis et gravissimis obsta­ culis. Atqui ita est de religione Christiana. Ergo. Major constat. Etenim talis religio gaudet miraculosi Dei protectione. Sed repugnat Deum miracula perficere ;n erroris gratiam. Igitur hæc religio est divinitus approbata. Minor probatur, exponendo : ι./λγΖζ/μ historicum chrisliante diffusionis, 2. ejusdem supematuralitatem. I. — Factum historicum christianæ Diffusionis 526. — Religio Christiana celerrime propagata fuit, mirabiliter mores hominum instaurans. Duplex factum distinguitur : i. propagatio celerrima, 2. morum instauratio. I. Propagatio celerrima Christianismi. Hic ostendemus ejus diffusionem : i. numericam, 2. geographi­ cam, 3. socialem. 527. — (A) Numerica diffusio, (a) Ante Apostolorum mortem. Christo mortuo, pusillus grex Apostolorum et discipulorum dispersus fugiebat. Sed paulo post Pente­ costen, prædicante Petro, primum tria, deinde quinque millia hominum ad fidem conyersi sunt1 ; et quotidie “ magis augebatur credentium in Domino multitudo virorum ac mulierum”2. Postea fideles per Judæam et Samariam dispersi evangelium prædicarunt 3. Quidam etiam peram­ bulaverunt usque Phoenicen, et Cyprum, et Antiochiam : in hac civitate multi crediderunt, “ ita ut cognominarentur primum Antiochiae discipuli, Christiani " 4. o 528. — (b) Post mortem Apostolorum, numerum fidelium in immensum excrevisse testes sunt scriptores christiani et pagani, etiamsi admittatur eos quandoque oratorio modo scripsisse. i. Christiani. Ita S. Clemens Papa ad Corinthios scribebats : “ Hisce viris (Apostolis) aggregata est multitudo ingens electorum qui multa martyria et tormenta sustinuerunt nobisque exempla ’ “ Appositæ sunt in die illa animæ circiter tria millia... Multi autem... qui audierant verbum, crediderunt; et factus est numerus virorum quinque millia". Act., II, 41 ; IV, 4. 3 Act., V, 14. — 3 Ad., VIII, 3-4. — * Ad., XI, 18-26. 5 S. Clem., / Epist., n. 6 ; R., 11 ; K., 11. ___ LEG. CHRISTI E PROPAGAT. CHRISTIANISMI 337 facti sunt”. S. Iusiinus, sæc. IF medio, declarabat nullum esse genus hominum sive barbarorum, sive græcorum, sive etiam iliorum omnium quocumque appellentur nomine, inter quos non fiant preces... Patri ... per nomen Jesu Christi crucifixi’. Terullianus, sæc. 111°, sic eloquenter scribit: “Hesterni sumus, et iwtra omnia implevimus, urbes, insulas, castella, municipia, conciliabula, cas'tra ipsa, tribus, decurias, palatium, senatum, forum: sola vobis reliquimus templa ” ’. 2. Pagani. Sic Tacitus 3, de Neronis persecutione scribens, ait ingentem Christianorum multitudinem capite plexos fuisse : “ Quæsitissimis poenis adfecit quos, per flagitia invisos, vulgus Christianos adpellabat... Igitur primo correpti, qui fatebantur, deinde, indicio eorum, multitudo ingens, haud perinde in crimine incendii, quam odio humani generis, convicti sunt”. Plinius Junior, sub Trajano, in Bithynia, innumeros ibi reperit Christia­ nos, de quibus imperatorem consulit quid sibi sit agendum : “ Visa est enim mihi res digna consultatione, maxime propter periclitantium numerum. Multi enim omnis ætatis, omnis ordinis, utriusque sexus etiam, vocantur in periculum et vocabuntur. Neque enim civitates tantum, sed vicos etiam atque pagos super­ stitionis illius contagio pervagata est ” *·. Nec aliter Suetonius, aliique profani auctores. Constat igitur christianarn religionem, etiam ante Con­ stantinum, celerrime per urbes et vicos, et etiam inter barbaros propagatam fuisse. 529. — (B) Geographica diffusio, (a) Apostoli dispersi cito ecclesias in romano Imperio et etiam non paucas extra ejus limites fundaverunt. S. PETRUS, paulo post Ascensio­ nem (63-64), epistolam scribit “ electis advenis dispersionis Ponti, Galatia, Cappadocia, Asia et Bithynia" 5; PAULUS eodem fere tempore ad Romanos scribens aiebat : “ Fides ’ S. Justin., Dialog., cum Tiyphone, n. 117; K., 59. - Tcrtull., Apologet., c. XXXVII ; P. L., t. I, 462, 463; R., 279; K., 178: cf. Adversus Judeos, c. VII. Hæc quidem dicta sunt aliquatenus oratorio wMb;sed in libro ad Scapulam paganum praefectum, c. 5; P. L., I, 704, ubi modo mere exposilivo loquitur ad eum qui optime statum rerum noverat, declarat pene majorem partem civitatis, (i. e., Carthaginis), esse christianarn, maximamque futuram esse stragem, si Christiani decimarentur. < Tacitus, Annal., 1. XV. c. 44; K., 34. 4 C. Plinius, 1. X, Ep. 97; K., 30. — Nonnulli rationaliste hanc epistolam non genuinam aut interpolatam esse dixerunt, quia testimonium exhibet suis theoriis contrarium; quod debile esse argumentum alii rationaliste fatentur, ut G. Boissier *, La Fin du paganisme, 2e éd., 1894, p. 383. — 5 / Petr., I, 338 CAPUT VII vestra annuntiatur in universo mundo" 1 ; JOANNES, circa finem primi sæculi, sub Domitiano, scribit septem ecclesiis quæ sunt in Asia : Ephesi, Smyrnæ, Pergami, Thyatira, Sardis, Philadelphiæ et Laodiciæ3. (b) S. IRENÆUS, sæc. II0, declarat ecclesias erectas esse in Germania, in Hispaniis, in Galliis, in Oriente, hi Ægypto, in Lybia, et in Meditullio, id est Hierosolymæ et in JudceaA. 530. — (C) En conspectum ab A. * Harnack propositum pro anno 300. r. Provinciæ in quibus Christiana fravalebat religio, dimidiam fere partem incolarum computans, erant Asia Minor, (regio quæ hodie hoc nomine vocatur), pars meridionalis Thracia, Cyprus, Armenia, Edessa ejusque territorium. I 2. Aliæ erant provinciæ in quibus late diffundebatur, ita ut magis floreret quam ceteræ religiones singiliatim sumptae : Antio­ chia et Cale-Syria, Ægyptus, præsertim Alexandria, et Thebaidis, Roma, Italia meridionalis et media, Africa proconsularis et Numi­ dia, Hispania, præcipuæ partes Gracia et meridionalis Gallia. 3. Aliæ autem erant in quibus minus diffundebatur, et paucae numero communitates institutæ fuerant : Palastina, exceptis paucis civitatibus ubi Christianismus dominabatur, Phenicia, Ara­ bia, pars Mesopotamia, Graea peninsula cum regionibus prope Danubium, septentrionalis et orientalis Italia, Mauritania et Tripolitana. . .· 3M 4. Tandem aliæ erant in quibus nonnisi paucissimi recenseban­ tur christiani : Philistia, Scythia, Persis, India, littora Maris Nigri, pars Occidentalis Italia, pars media et septentrionalis Gal­ lia, Belgium, Germania, Rhetia, Britannia et Norica ’ Rom.y I, 8; cf. Coloss., I, 6. — Ipse Puteolos veniens, ibi fratres, i. e., Christianos, invenit et apud eos mansit. Ad.. XXVIII, 14. 3 A/oc., I, n. Cf. VII, 9, ubi, ante thronum Agni multi ostenduntur cre­ dentes in Christum, ex omni tribu et populo. 5 S. Irenæus, Advers. ffares.. 1. I, c. 10, n. 2; 1. III, c. 3, n. 2 ; K. 104-106. 4 Harnack *, op. rit., II, p. 351-352, ubi rem ita concludit : 44 L'impression qu’eurent les Pères du quatrième siècle, un Amobe, un Eusèbe, un Augustin, que leur foi s’est, degeneration en génération, propagée avec une incompréhen­ sible rapidité, cette impression est juste. Soixante-dix ans après la fondation de la première communauté chrétienne dans la syrienne Antioche, Pline s'ex­ prime, sur la diffusion du christianisme dans la lointaine Bithynie, dans les termes les plus forts, et considère les autres cultes établis dans cette province comme déjà ruineux. Soixante-dix ans plus tard, la querelle de Pâques nous montre une fédération chrétienne d'églises, qui va de Lyon à Edesse, avec Rome pour centre. Soixante-dix ans après, l'empereur Dèce déclare qu’il aimerait mieux souffrir à Rome un autre empereur qu’un évêque chrétien; et il ne faudra plus attendre soixante-dix ans pour voir la croix arborée sur les enseignes romaines ”. LEG. CHRISTI E PROPAGAT. CHRISTIANISMI 339 Uno verbo, anno 312, existebant circiter 1750 sedes episco­ pales. Et hæc statistica minimalista videtur, utpote confecta ex documentis cognitis : sed probabiliter multa de hac re documenta perierunt vel nondum edita sunt. 531. — (C) Socialis diffusio. (1) Multi sane conditione humiles Ecclesiam ingressi sunt : ita ut B. Paulus scribit : “ Quia non multi sapientes secundum carnem, non multi potentes, non multi nobiles ” (2) Nobiles multi divitiis, officio vel scientia, inter primitivos christianos inveniuntur. (a) Divites quidam, quales Sergius Paulus2, Dionysius Areopagita 3, Pomponia Gracina *, Apollonius martyr 5; Annat et Pomponii, aliique clarissimi viri, ita ut Valeriani edictum (258) speciatim contra ditiores christianos promulgatum fuerit, ut senatores et egregii viri et equites romani, dignitate amissa, etiam bonis spoliarentur6, (b) Aulici quidam : S. Paulus loquitur de sanctis “qui de Casaris domo sunt ”7, de Aristobulo et Narcisso8, qui in aula Claudii vivebant. Imperante Domitiano, florebat Flavius Clemens, cujus filii inter heredes Imperii recensebantur. Commodio regnante, multi christiani in aula erant, inter quos Marcia, cujus ope christiani multi, ad metalla damnati, liberati sunt Imperator Antoninus lacte Chris­ tiano educatus est, teste Tertulliano 9. Tempore Valeriani, inter Ccesartanos, haud pauci erant christiani '°, (c) Plures eruditione aut eloquentia floruerunt : v. g., Apollo Alexandrinus, qui, tempore Pauli, Corinthiis prædicabat, Dionysius Areopagita; Justinus, Athenagoras, Aristides, aliique apologetæ; Irenæus, Tertullianus, Cyprianus, Clemens Alexandrinus, Origenes totaque schola Ale­ xandrina. Et Arnobius scribere potuit 11 : “ Tam magnis ingeniis præditi oratores, grammatici, rhetores, consulti juris ac medici, philosophiæ secreta rimantes, magisteria hæc expetunt, spretis quibus paulo ante fidebant”. ’ I Cor., I, 26. — a Act., XIII, 7-12. — 3 Act., XVII, 34. 4 Tacitus, Annales, XIII, 32; K., 32. 5 Eusebius, Hist, cedes., V, XXI, 1. 6 Ita S. Cyprian., Ep. LXXX, 1, t. II, p. 839, ed. Vindobonensis; K., 299. 7 Philip., IV, 22. 8 Rom., XVI, n. 9 Ad Scapulam, 4; P. L., t. I, 703; K., 217. Ibidem ait : “Sed et claris­ simas feminas et clarissimos viros Severus sciens hujus sectæ esse, non modo non læsit, verum et testimonio exornavit, et populo furenti in nos palam restitit ,o S. Cyprian., ep. cit. — Quare Harnack , * op. cit., II, p. 47» merito infert “ que dès la première heure les chrétiens s’introduisirent à la cour, et qu’ils avaient fini à la longue, par en constituer une partie importante”. « Arnob., Adv. Gentes, 1. II.5; P. L., V, 8i6. Cf. Greppo, Mémoires relatifs à Γ hist. ecclés. îles premiers siècles : les chrétiens de la maison de Néron. » R r 340 CAPUT VU 532. — (3) Milites et mulieres citari etiam debent inter Christi discipulos, (a) Milites haud pauci, centuriones et tribuni Jesu nomen venerabant. Sub Marco Aurelio, \ef\vfulminata multoc numerabat Christianos \ et ex ea assumpti sunt quadraginta mar­ tyres qui Sebastæ pro fide occisi sunt. Initio Diocletianæ perse­ cutionis, posteaque sub Licinio imperatore, multi christiani milites interempti sunt3, (b) Mulieres multæ Christi fidem acceperunt et propagaverunt. Jam apud S. Paulum et Actus Apostolorum, plures recensentur, v. g., nobilis Priscilla, Aquilæ uxor λ Ex eis seligebantur virgines, viduæ et diaconissæ, quæ certa munera in ecclesiis exercebant. Scholas Justini et Origenis quædam mulieres frequentabant. Aliæ in aula imperatorum erant, aut uxores illustrium virorum, quales fuere Domitilla, Marcia, Julia Mamnuea, Severa, Philippi uxor : necnon uxor et filia Diocletiani, uxor prae­ fecti Romæ, regnante Maxentio 4. Multæ sanguine suo fidem signaverunt. Tanta denique fuit copia puellarum et matronarum, quæ Christianam religionem amplexæ fuerant, ut speciali decreto nobilibus mulieribus, quæ suæ conditionis viros invenire non potuerant, permissum fuerit cum servis matrimonium contrahere. Constat igitur christianam religionem, per tria priora sæcula, celerrime in toto romano Imperio diffusam esse, immo et inter barbaras gentes, et quidem non in uno aut altero civium coetu, sed in omnibus ordinibus ; celerius ac quævis ex religionibus orientalibus quæ eo tempore mun­ dum invaserant 5. -·.« 533.— IL Morum instauratio mirabilis6. Christiana religio mores renovavit apud : i. individuum^ 2. familiam, 3. societatem. (A) Apud individuum. Instauravit hominem privatum, liberando ejus intellectum ab erroribus et voluntatem a nefanda corruptione. (1) Quoad intellectum, a Ante Christum, universus orbis pessimis erroribus de Deo, homine et vita morali deditus * Tertullian. Apologet.. V, 8. K., 177; Euseb., H. E., V, 5, 1-6; K., 432-433’Euseb;j7. E., V, 5 ; VI, 5, 4» ; VII, i, I5; K„ 441-442; VIII, 4; X, 18. * Act., XVII, 4. 12; XVIII, 2. 6; Z Cor.. VII, 12; XI, 5;/^., XVI, 1, 3, 6, 7, 12, 15. —4 Euseb., H. E • VI, 21, 36; λ III, I ; K., 444. 445. 5 Hamack *, op. cil., II, p. 334-341. 6 C. Fouard, 5. Pierre, 1901. c. XV-XVIII; A. Ehrhard, Da, Christenlum in tomischen Reich bis Konstantin, Strassburg, 1911; S. Tromp, op dt p. 266 sq.; G. Boissier ’ , La ήη du paganisme, Paris, 1898. * ’ 1: I LEG. CHRISTI E PROPAGAT. CHRISTIANISMI 341 erat, juxta paganorum ipsorum testimonia (cf. n. 234-241). b) Post Christum, omnibus etiam rudibus imo et servis prae­ dicata fuit altior doctrina circa Dei unitatem paternamque Providentiam, animae immortalitatem, generis humani per Christi redemptionem, etc.; ita ut quæ ipsis antea philo­ sophis ignota erant, ea mox indocti etiam clare cognoverint. 534. — (2) Quoad voluntatem, (a) Ante Christum, Pagani turpibus indulgebant vitiis, quæ deificabant. 1. Sapientissimos ex ethnicis S. Paulus describit “ repletos omni iniquitate, malitia, fornicatione, avaritia, nequitia, plenos invidia, homi­ cidio, contentione, dolo, malignitate, susurrones, detractores, Deo odibiles, contumeliosos, superbos, elatos, ... insipientes, incompositos, - sine affectione, absque foedere, sine miseri­ cordia ” \ 2. Cui testimonio concordant auctores pagani. Ait enim Tacitus dc Romanis : “ Ceterum abolitos paulatim patrios mores, funditus everti per accitam lasciviam, ut, quod usquam corrumpi et cor­ rumpere queat, in urbe visatur, degeneretque studiis externis juventus, gymnasia et otia et turpes amores exercendo, principe et senatu auctoribus; qui non modo licentiam vitiis permiserint, sed vim adhibeant *’2. (b) Post Christum, evangelica veritate mundum irradiante, vitia prædicta omnino fuerunt reprobata et simul præcipie‘ Hom., T, 29-31; Z Cor., VI, 9-10. - Nec aliter Juvenalis, Salir., VI, 292-300 : Nunc patimur longæ pacis mala. Sævior armis Luxuria incubit, victumque ulciscitur orbem ; Nullum crimen abest, facinusque libidinis, ex quo Paupertas romana perit... Prima peregrinos obscœna pecunia mores Intulit, et turpi fregerunt secula luxu Divitiæ molles... Idem legitur apud Senecam, de Ira. II, S : “Omnia sceleribus ac vitiis plena sunt : plus committitur quam quod possit coercitione sanari. Certatur ingenti quodam nequitiæ certamine : major quotidie peccandi cupiditas, minor verecundia est. Expulso melioris æquiorisque respectu, quocumque visum est, libido se impingit. Nec furtiva jam scelera sunt : præter oculos eunt... ” — De infandtj autem sodomia crimine, cf. Aristophanes, Lysistrata, no; Plato, Sym/asium, 191: Lucian., Amores. iS; Dialogi meretricii, V, 22; Juvenal., VI. 311 ; Martial., 1. 9’ : VII, 67 : Dollinger's, Heathen andJew, II, 273 sqq., ubi probatur vix unquam hoc vitium a paganis scriptoribus, etiam optimis, ut Socrate, fuisse reprobatum; imino idem in nonnullis graecis regionibus fuisse explicite laudatum, atque in romano Imperio, circa finem Reipublicæ ac tempore imperatorum, late crevisse. ■ ■ CAPUT VII 342 bantur splendidissimae virtutes quæ practice a fidelibus colebantur. Ita castitas, immo et virginitas, pietas in Deum, caritas erga proximum, honestas et justitia, modestia et humilitas mox floruerunt. Quam mirandam mutationem testantur Apostoli, auctores ecclesiastici1 imo et ethnici. Sic S. Paulus, enumeratis Gentilium vitiis, subdit : “ Et hcec quidem fuistis ; sed abluti estis, sed sanctificati estis, sedjustificati estis in nomine Domini Jesu Christi ” 2. Aliunde Pagani fatebantur Christianos non propter furta, latrocinia, adulteria, aliave crimina con­ demnari, sed propter suam religionem 3. Non omnia quidem per Christianismum abolita fuere vitia, sed multa emendata sunt, nec ullum fuit probatum 4. 535. — (B) Apud familiam 5. Pariter renovavit familiam quoad : r. conjuges, 2. pueros, 3. servos. (1) Quoad conjuges. (a) Ante Christum, r. Paterfamilias jus vitæ necisque in uxorem et liberos habebat. 2. Uxores virorum dominationi omnino subdebantur; non solum propter adulterium, sed etiam propter ebrietatem, aliave delicta, morte puniri poterant, viri arbitrio. Exemplum habetur in Metello, qui uxorem, eo quod vinum bibisset, fuste percussam interemit 6. Paulo ante Augustum, in licentiam praecipites se dederunt, ita ut, teste Tacito i, Senatus legem condere coactus fuerit ne nobiles matronæ lenocinium profiterentur. — Eodem tempore divortia communia facta sunt : Cato ipse, in avaritiam et luxuriam adeo vehemens, uxorem suam Marciam Hortensio locavit, eamque divitem factam, Hor- -- - I k - —^77 ,2., _________1 Λ .J — *** Ο -•a 1 * S. Justinus scribit : “ Qui olim stupris gaudebamus, nunc castimoniam unice amplectimur ; qui magias etiam artibus utebamur, bono et ingenito nos consecravimus Deo; qui pecuniarum et possessionum vias omnibus antiquiores habebamus, nunc etiam ea quæ habemus in commune conferimus, et cum indigentibus quibusque communicamus ; qui mutuis odiis et eredibus pugnaba­ mus, et cum iis qui tribules nostri non essent communem focum ob diversa instituta non habebamus, nunc, postquam Christus apparuit, convictores sumus et pro inimicis rogamus ”. Apologia 1«, 14; p. G., VI, 347 ; R., 118. Cf. Epi­ stolam ad Diognetem, R., 97; K., 153, 2. — ’ Z Cor., VI, 11. 3 Plinius, Epist., 1. X, ep. 97 ; K., 30. Cf. Lecky ·, History of European morals, New-York, 1884; t. II, c. IV, p. n, 153-154. 4 H. Grisar, Histoire de Rome et des Papes, 1906, t. I, n. 26. 5 H. Taudière, art. Famille, in D. A., col. 1871-1897. 4 Valerius Maxim., 1. VI, c. 3; cf. Dionys. Halicam., Romana Antiq., 1. II, c. 4; cf. P. Gide, Etude sur la condition privée de la femme. 7 Tacit., Annal., 1. II, 85; cf. Suetonius, In Tiber., 34. LEG. CHRISTI E PROPAGAT. CHRISTIANISMI 343 tensio defuncto, iterum assumpsit; Cicero uxori suæ Terentiæ dedit libellum repudii, ut creditores suos pacaret dote novæ uxoris Publiæ, quam postea vano prætextu dimisit \ Augustus, in coercendis adulteriis tam sollicitus, ipse alienarum corruptor uxorum fuit, multasque concubinas habuit, quæ ipsi undique etiam ab uxore conquirebantur (b) Post Christum, in familia unitas, indissolubilitas sancti­ tasque matrimonialis vinculi instaurantur. Viri uxores suas diligere tenentur sicut et Christus dilexit Ecclesiam, mulieres viris suis subdi sicut Domino; nec vinculum conjugalis nisi morte alterutrius solvi potest3. Mulieris conditio et dignitas renovantur. Virginibus, diaconissis et viduis christianæ virtutes, et præsertim caritatis opera 4 commendantur : unde femineus sexus valde nobilitatur. Ad hoc præcipue tendit cultus B. Virgini redditus, quæ, cum virginitatis simul et maternitatis honore fulget, virginibus simul et maritatis exemplum esse potest : hinc florent modestia, pudor, virginitas, castus amor sive conjugum inter se, sive parentum erga filios, christianaque prolis educatio5. 536. — (2) Quoad pueros, (a) Ante Christum, puer habe­ batur fere ut res, quæ poterat exponi, necari, vendi, etc. — r. Apud Græcos, filii non tam familiæ quam reipublicæ procrea­ bantur; inde approbantibus philosophis6, infantes manci vel debiles necabantur. 2. Apud Romanos, in lege decem Tabularum(tab. IV), dicitur : “ Pater insignem ad deformitatem puerum cito necato Nec Seneca 7 puduit scribere : “ Portentosos fetus ‘ Plutarch., Vita Catonis, Vita Ciceronis. ; Sueton., Augustus, 71. — Philosophi ipsi meretricios amores condemnare non audebant : “Verum si quis est qui etiam meretriciis amoribus interdictum juventuti putet, est ille quidem valde severus; negare non possum; sed abhorret non solum ab hujus sæculi licentia, verum etiam a majorum consuetudine atque concessis. Quando enim hoc factum non est? Quando reprehensum? Quando non permissum? ” Cicero, Pro Calio, c. 20. 3 Ephes., V, 21-33; Poni., VII, 2-3. — 4 I Tim., V, 3-10. 5 Hinc * , Lecky op. cit., t. II, p. 316 sq., agnoscit a Christiana religione castitatem, ut virtutum nobilissimam, maxime promotam fuisse, vitiumque con­ trarium gravissimis poenis castigatum; et infra (p. 367) addit, cultu B. Virginis, femineas virtutes mirum in modum excultas fuisse. Cf. Nicolas, La Vierge Marie vivant dans ΓEglise, 1. 4, c. 1, Paris, i860, t. II, p. 295. 6 Ita Aristoteles, Politic., 1. VII, c. 14 : “ Abolendis autem alendisque fetibus esto lex, ut nihil alatur mancum et debile. Propter multitudinem autem liberorum, quosdam fetus abolere oportet., quod si quibus fuerit aliquid praterea genitum, abortionem facere conveniet 7 Seneca, De ira, 1. I, c. 15. 344 CAPUT VII exstinguimus, liberos quoque, si debiles monstruosique editi sint, mergimus : non ira, sed ratio est, a sanis inutilia secernere ”. Praeterea, toto vitæ tempor.e, pater filios in carcerem conjicere, flagris cædere, imo et vendere poterat ’. H (b" Post Christum, ejus discipuli pueros cum reverentia et amore prosequuntur, eos diligenter educant; quia Jesus eos specialiter dilexit et ostendit ut Dei filios heredesque regni cælestis. et maledicit scandalizantem unum de pusillis istis’. Hinc Lactantius 3 : <{ Ergo ne illud quidem concedi aliquis existimet ut recens natos liceat oblidere, quæ vel maxima est impietas; ad vitam enim Deus inspirat animas, non ad mortem... Tam igitur nefarium est exponere quam necare ”... Revera Christiana religio, tanquam devota mater, infantium curam suscepit, et abortum vel jiarvulorum expositionem stricte prohibuit 537. — (3) Quoad servos. ,(a) Ante Christum, servi non personae, sed res existimabantur, quibus proinde uti abutique dominis licebat, juxta illud : In servum nihil non domino licet, vel nulla in servum injuria cadit4. Hinc eis non licebat verum connubium contrahere, et post multos labores, jam morbo aut senio confecti, necabantur. Cato ipse scribit de patrefamilias5 : “ Vendat boves vetulos,... plaustrum vetus, ferramenta vetera, servum senem, servum morbosum, et si quid aliud supersit, vendat ”. Servis de fuga suspectis collaria ferrea imponebantur, fugitivis frons nota inurebatur. Sæpe ipsæ matron» ancillas acubus et spinulis transfigebant, vel ad crucis supplicium servos damnabant. Pollio, familiaris Octavii Augusti, murænas sanguine humano saginabat, et servos qui contra se aliquid offenderant, in vivarium serpentibus objici jubebat 6. Lege statutum fuerat ut, si quis occideretur dominus, omnes indiscriminatim servi qui tunc temporis in domo erant, morte punirentur, quod revera sub Nerone factum est, ut narrat Tacitus L * Cf. Dionysius Halicarn., Roman. Anliqiiit., I. II, c. 4. ’ X. 14; Luc., XVIII, 16; Maith., XVIII, 6-10; Marc., IX, 41; i.tu., X\ II, 1-2; M. Aron, Λ Eglise et l'enfant, Paris, 1934; A. Decoene et A. Staelens, Psychol, pédagogique et doctrine chrét. de Γéducation, Louvain, 1934. — 3 Lactant, Divin. Institut., I. VI, c. 20; P. L., VI, 708. 4 “Senile caput nullum jus habet”. Dig,. IV, 5, 3. : Cato, De re rustica, c. 2. 6 Senec., de Clement., 1. I, c. 18; Juvenal., Salir., VI; Valerius Maxi­ mus, 1. VI, c. 8; Laur. Pignorius, De servis et eorum apud veteres ministe­ riis, p. 14.15; Lecky ♦, of. cit., t. I, p. 302 sq.; Wallon, Histoire de l'Esclavage, t. II, p. 293 et alibi passim. ' Tacit., Annal., 1. XIV, c. 44. F _ · > -v .μμμΝΜΜ* LEG. CHRISTI E PROPAGAT. CHRISTIANISMI 345 “ In servos, ait Seneca ’, superbissimi, crudelissimi, contumeliosissinn sumus . A paganis, sive jurisperitis sive philosophis, aliqui conatus tentati sunt, ut servis quædam justitia redderetur, sed valde exigui et fere incassum a. 538. — (b) Post Christum. Inde ab initio, Ecclesia 1. Servitutis pagana rigorem temperavit, et deinde paulatim extinxit. Christus enim sæpe docuerat omnes homines filios esse ejusdem cælestis Patris, omnesque pariter heredes Dei; Paulus aperte dixerat coram Deo non esse servum neque liberum, sed omnes esse unum in Christo Jesu, sive servos, sive liberos, fidelesque hortatus erat ut servos ad fidem conversos recipiant tanquam carissimos fratres *345. Ecclesia quatuor præsertim quoad servos præstitit L 1. Ab initio eadem reverentia et caritate amplexa est servos et dominos. Utrique idem recipiebant baptisma, eidem aderant sacrificio et de eadem mensa eucharistica corpus Domini accipiebant Inter servos et liberos valida contrahebantur matrimonia 5. — Servi baptizati liberos catechumenos præcedebant; quidam ex eis ad sacerdotium, immo et ad Petri cathedram evecti sunt, qualis fuit Callixtus. Hac æqualitate via parabatur pleniori emancipationi. 2. Manumissio servorum tanquam eximium caritatis opus com­ mendabatur; revera plerique christiani aliquos ex servis suis manumittebant;hi autem speciali episcopali patrocinio tegebantur. 3. Postea religio Christiana imperatoribus suasit ut varia decreta ederentur quibus servorum conditio mitior fieret, eorumque nume­ rus paulatim imminueretur. Ita statutum est ne quis, absque judicis sententia, eos occideret aut graviter flagris verberaret; ne filii a parentibus, uxores a viris, fratres a sororibus separarentur. Qui ad ecclesias confugiebant, a corporalibus suppliciis excusa­ bantur; captivi redimebantur, aliquando etiam sacra supellectili vendita: sæpe die dominica aliisque festis, servi manumittebantur; nefarium negotium quo homines sicut bruta animalia venumdabantur interdictum est. 4. Laborem nobilitando 6, viam paravit servitutis abrogationi. Opera quæ hucusque servilia reputabantur, quia nempe a servis ' Epist., 47. —2 Cf. P. Allard, art. Esclaves, in D. A., col. 1473-1474. 3 Gal., Ill, 28; Coloss., Ill, n; IV, I; Ephes., VI, 9; / Cor., XII, 13; Philem., 16. 4 Cf. Harnack *, op. cit., I, p. 174-178. 5 “ Nobis servi non sunt, sed eos et habemus et dicimus spiritu fratres, reli­ gione conservos”. Lactant, Divin. Instit., V, 15. 6 De labore in primæva Ecclesia, cf. Harnack*, op. at., I, 179-182. ■■ ΓγΛ ni' 346 r. CAPUT VII peracta, Ecclesia tanquam honesta et laude digna comprobavit Postea, suadente Ecclesia, servituti substitutus est colonatus (servage), vi cujus servi alicui prædio addicebantur quod in perpe­ tuum colebant. Non erant quidem omnino liberi, sed, certis diebus et horis, partem fundorum sibi assignatam colebant, fructusque exinde perceptos suos faciebant, et, mediante pecunia, sese redimere poterant. | His aliisque mediis a abrogata est servitus apud Christianos, non quidem subito, quia id prudentia non sinebat: sed paulatim, prout se dabat opportunitas λ 539. — (C) Apud societatem civilem. Hæc consideratur : i. in se, 2. relate ad alias nationes. (i) In se. (a) Ante Christum, auctoritas civilis sæpe tyrannidem exercuit, applicans illud axioma : “ Quod prin­ cipi placet legis habet vigorem-”. Cives autem, quoad corpus et animam, omnipotenti Statui subdebantur; inter se odia et dissensiones incessanter exsurgebant ■». — Crudelitas * Cicero, De officiis, 1. I, c. 42, n. 150, illiberalia et sordida vocat opacum opera : “ Opificesque omnes, inquit, in sordida arte versantur. Nec enim quidquam ingenuum potest habere officina. ” Christiani autem, Christi et Apostolorum vestigiis inhærentes, inanibus laborare non dedignabantur. Ad rein P. Allard, Revue des Quest. historiques, oct. 1S79, Ρ· 592 : “ L indica­ tion de la profession du mort est fréquente dans les épitaphes chrétiennes. Les premiers fidèles négligent volontairement de nous apprendre que tel ou tel mort est de race illustre ou au moins de naissance ingénue. Ils ne rougissent jamais de nous apprendre qu'il a sur la terre exercé un métier ”. ; ' Varios Conciliorum canones de servili conditione emendanda collegit Balmès, Le Protestantisme comparé au Catholicisme, Paris, 1855, t. I, p. 378-425; angine redditum Protestantism and Catholicity compared in their effects ou civilization, not. 15, p. 430 sq. — Quod aliunde Rationalistic agnoscere cogun­ tur; ita Lecky *, History of european Morals, New-York, 1884, t. II, p. 66. 3 Nec aliter egit Ecclesia quando, detecta America, servitudo iterum viguit : abusus siquidem repressit, humanitatisque principia inculcavit. Omnibus pariter notum est quid Leo XIII statuerit ad ultima servitutis vestigia, prout fieri potest, prorsus abolenda. Cf. Leo XIII, Littera ad Card. Lavigerie, 27 octob. 18S8; 17 jul. et 20 oct. 1890; Encyc. In plurimis, 5 mail 18S8; G. Neyron, Le Christianisme en action, Paris. — De servitutis abolitione fusius tractarunt Molher, Bruchstiicke aus der Geschichte der Aufhebung der Sklaverei, 1834, gallice redditum : De Iabolition de Γ Esclavage par le Christia­ nisme, Paris, 1841; Wallon, Histoire de Γ Esclavage dans I'Antiquité ; Ozanam, La civilisation au *1 S., 1862, I, p. 200 sq,; A. Cochin, L' Aboli­ tion de ΓEsclavage, Paris, 1S62; Allard, Les Esclaves chrétiens, ubî breviter contrahit, p. 476-492, quod Ecclesia præstiterit ad servos liberandos. ! 4 Tadt., Annal., 1. III. c. 26-27 ; T. Livius, Dec. I, 1. i; r c- 17 ; Digest. 1. I, tit. 4, § I ; cf. Fustel de Coulanges, La Cite antique, 1. III, c. De Champâgny, Césars, t. III. IV. LEG. CHRISTI E PROPAGAT. CHRISTIANISMI 347 vero consequebatur tyrannidem, et manifestabatur imprimis in agendi ratione cum servis, pueris, infirmis et senibus atque in ludis gladiatorum : etiam optimi imperatores, ut Titus et Trajanus, hac in re saevissimi fuerunt. (b) Post Christum autem, i. Status agnovit non habere potestatem nisi a -Deo, et hanc exercendam fore in nomine Dei, suaviter et fortiter, propter bonum commune, salvis juribus personæ et familiæ, et reprobata omni injusta crude­ litate. 2. Cives vero audierunt praeceptum grave reverentiae et obedientiae erga Statum, et legem caritatis1 et justitiae erga proximum. Ita sane tuta servabatur imperii majestas simul cum libertate civium2. 540. — (2) Relate ad alias nationes, (a) Ante Christum, relationes inter populos vi tantum regulabantur, unde bella multa et frequentes jurium violationes, (b) Post Christum, nova praedicatur doctrina de nationibus unicam familiam efformantibus ; jus gentium sive in pace sive in bello com­ muniter agnoscitur, fides in pactis melius servatur; lites inter varias nationes sæpe arbitrio episcoporum et ponti­ ficum componuntur. Uno verbo, barbaræ agendi rationi cum alienis gentibus successit æquitas cum moderatione. Non diffitemur equidem, apud Christianas nationes, quosdam obrepsisse abusus qui a Christo reprobantur. Si vero generalis instituitur comparatio inter paganismum et Christianismum, hic omnino transcendens apparet 3. Religio siquidem Christiana vere fuit vitæ magistra, vitiorum expultrix ac virtutum fecunda parens, 1 Etiam adversarii agnoscunt, sub influxu christianæ religionis, fraternam caritatem maxime floruisse : quod tribuendum est hujus religionis Auctori, qui speciali amore pauperes, infirmos ac pusillos prosecutus est. Hinc ab initio collects fiebant diebus dominicis ad sublevandas pauperum necessitates ; hinc opera caritatis permulta, approbantibus episcopis, a diaconis instituta, ita ut vinculum unitatis esset simul vinculum caritatis. Tollemer, Origines de la charité catholique, Paris, 1863; De Champagny, De la charité chrétienne dans lei premiers siècles de TEglise; Ryan, History of the effects of religion upon mankind, Dublin, 1820 ; Baluffi, La Chiesa romana riconosciuta alla sua carità, Imola, 1S55. anglice redditum The charity of the Church, a proof of her divinity, Dublin, 1885; L. Lallemand, Hist, de la charité, Paris, 1905-1911, t. I, c. 3-8 ; t. II. a Leo XIII, Encycl. Immortale Dei, I nov. 1885, ubi egregie exponuntur commoda quæ Christianismus civili contulit societati. C. Troplong, De Pinfluence du christianisme sur le droit civil des Romains, Paris, 1843. 3Quod præclare exponit Abbé de Broglie, Religion et critique, Paris, 1896, p· 131-139· 348 CAPUT VU non solum privatos homines, sed etiam familias societatesque paulatim instaurans et perficiens, promissiones habens vitæ quæ nunc est et future. . 91 Sæculo 111° exeunte, 1 Christianismi doctrina, influxus et inores ubique terrarum pervaserant, ita ut Constantinus, romanus imperator, post suam victoriam adversus Maxen­ tium, novam Christi religionem in pace accepit, imo jure publico specialiter protegit (313). ai Π. — Supernaturalitas christianæ Diffusionis J 541. — Mirabilis propagatio Christianismi primaevi mores instaurantis constituit verum miraculum. Factum historicum primævi Christianismi duplex continet miraculum : 1. aliud intellectuale, 2 aliud morale. t° Est miraculum intellectuale. Hoc miraculum in præsenti, consistit in eo quod illud factum fuit a prophetis et ipso [esu prænuntiatum. Quod breviter declaratur. a Jam messianica vaticinia regni, cujus Messias dux futurus erat, describebant humilia exordia et universalem diffusionem; ostendebant, monotheismum apud Judæos fideliter conservatum, recipi apud omnes gentes, nonobstantibus adversariis permultis2. (Cf. n. 425-433). b) Ipse [esus prædixit suæ religionis propagationem : i. Comparando illam grano sinapis quod, “cum creverit, majus est omnibus oleribus, et fit arbor, ita ut volucres cceli veniant et habitent in ramis ejus " 2. Dicendo Apostolis : “ Ego si exaltatus fuero a terra omnia traham ad meipsum ”. Et alibi in comparatione cum frumenti grano : “ z\men, amen dico vobis, nisi granum frumenti cadens in terram mortuum fuerit, ipsum solum manet ; si autem mortuum luerit, multum fructum affert" 4. 3. Jubendo Apostolis : " Euntes, docete omnes gentes... Eritis mihi testes in Jerusa­ lem, et in omni Judæa et Samaria et usque ad ultimum A la mort de Marc-Aurèle, la victoire du christianisme, bien qu’elle ne dût éclater qu’un siècle et demi plus tard, était déjà certaine, sans que personne sen doutât parmi le> païens. " A. Loisy * *, La naissance du Christianisme, Paris. 1934. P- 273· H. S; XXL 2S: Jerem., III, 17; Zach., XIII, 2; 7s., Mich.. IV. 1-5. * Matt h. · XIII. 3~ · XIII, 19. — 4 Joan,y XII, 32, 23-“*4. ■ V·. _ ··· ■Μ*- LEG. CHRIST. E PROPAGAT. CHRISTIANISMI 349 terree" Et simul Christus Apostolis annuntiat sævissimas persecutiones de quibus, ipso auxiliante, victoriam repor­ tabunt2. (Cf. n. 490-493). Atqui hi eventus certo prævideri naturaliter non poterant, ut jam dictum est. (Cf. n. 434, 435, 494). Ergo stupenda Christianismi propagatio adimplet veram prophetiam a Deo probatam 3. 542. — 2° Diffusio mira eum morum instaura­ tione per Christianismum primaevum est miraculum morale. Probatur. Etenim miraculum morale est factum sensibile liberum, quod, spectatis hominum inclinationibus et modo agendi consueto, quæ historia et experientia quotidiana manifestantur, nulli causæ naturali sed solum virtuti divinæ adscribi potest. Atqui ita est de mira­ bili diffusione Christianismi moraliter renovantis mun­ dum. Et hoc patebit examinando præsertim : i. obstacula validissima huic opposita, 2. auxilia adhibita quæ debi­ lissima fuerunt. Præviæ quædam notationes generales jam ostendunt hujus facti excellentiam, (a) Laboriosissima est unius hominis corrupti intima et constans emendatio : quanto magis si agitur de multorum conversione populorum! (b) Hæc renovatrix propagatio Christianismi fuit effectus non transitorius, sed perennis; non in superficie solum, sed totum hominem in melius perficiens quoad mores privatos, domesticos et civiles, (c) Et tamen institutiones philosophicæ aut religiosæ, quæ, apud paganos, mediis humanis optimis pollebant, steriles remanserunt et tempore brevi evanuerunt. 543. — (A) Impedimenta multa et gravissima erant. Etenim impedimenta tum externa, tum interna, huic diffu­ sioni Christianæ adversabantur. i° Externa proveniebant præsertim : i. a Judceis, 2. a Pa­ ganis. 1 Match., XXVIII, 19; Act., I, 8. 2 Matth., X, 16-17. 3 S. August., De fide rerum quce non videntur, c. 4; Sertu. 116, n. 6; S. Joan. Chrysost., In Is., VII, n. 1. 350 CAPUT VU (1) Judæi adhærebant non solum mosai&e religioni, quam divinitus revelatam esse noscebant, sed etiam ritibus et ceremoniis externis a Moyse præscriptis, imo et traditionibus pharisaicis permultis, ita ut etiam multi ex eis, licet conversi, legem mosaicam adhuc a Gentilibus servari volebant Præterea Messiam exspectabant regem temporalem, in omnes populos potentissimum; sed in suis materialibus desideriis frustrabantur a Christo humili et paupere. Aliunde hunc Jesum ut infamem crucifixerant, ideoque repugnabant eumdem ut Deum adorare. Hinc, teste Apostolo1 2, prædicatio christiana erat Judœis scandalum. (2) Pagani 3*5 circa rem religiosam erant vel omnino indifferentes et sceptici, vel aliquem ex ethnicis cul­ tibus colentes, (a) Indifferentes, totaliter negotiis, ambi­ tioni aut voluptati sese dabant, proindeque proni erant ad despiciendam religionem, quæ eorum mores vituperabat, (b) Religiosi etiam inter Gentiles Christianismum impugna­ bant; et quidem ex omnibus civium ordinibus : populus, sacerdotes, philosophi et politici. 1. Populus tenaciter adhaerebat paterno deorum cultui qui libi­ dinibus favebat et cum institutis fortunaque patriæ connectebatur. Aliunde crassæ idololatriæ deditus, horrebat christianam religionem utpote aliarum exclusivam, spiritualem, mysteriis plenam, quam calumniae vilissimae magis odibilem reddebant. 2. Sacerdotes idolorum, quorum auctoritas ac sustentatio maxime a pagano cultu pendebat, novam religionem idolis adversam, oderant .* 3. Philosophi Christianismum despiciebant et argumentis eum evertere conabantur. Eum vocabant “ superstitionem exitiabilem, amentiam furiosam, opinionem a scientiis et artibus alienam, homine græco vel romano indignam 5 ”. Cultura autem hellenistica in artibus, universitatibus, jurisprudentia, rhetorica, societatibus litterariis, etc., Christianismo infensissima erat. 1 Act., XV, 5. ’ / Cor., I, 23. 3 DD. Freppel, S. Justin, lect. 1-4; P. de Labriolle, La réaction païenne. Etude sur la polémique antichrétienne du ItT au VT siècle, Paris, 1934. 1 Idem dicendum est de opificibus, qui statuas deorum conficiebant aut eas vendebant, ut constat ex Act., XIX, 23. 5 DD. Freppel, op. at., p. 22 sq.; cf. Tacit, Annal., XV, 44·, Plin., Ep. ad Trajanum; Min. Felix, Odaoius, 11. Cf. Opera Celsi et Porphyrii. LEG. CHRISTI E PROPAGAT. CHRISTIANISMI 351 4. Politia. 1) Imperatores, cum essent simul despotæ, adora. tionis objecta et summi pontifices, sæpe diris persecutionibus extinguere conabantur Christi religionem, quæ talem cultum damnabat : ita maximus Jesu inimicus non fuit Jupiter sed Cæsar. 2) Aliunde politia diffidebant a religione quæ jura Cæsaris vel Status submittebat Dei et conscientiæ juribus, improbabat ceteros omnes cultus prædicabatque fraternitatem et æqualitatem inter homines cujuslibet nationis et generis. 544. — 2C Interna. Hæc impedimenta oriebantur ex Christianismi : 1. prœdicatoribus, 2. doctrina. (a) Prædicatores. Christus, ejus fundator, fuit pauper­ rimus faber et inter duos latrones crucifixus mortuus est 1. Apostoli primi præcones evangelii erant rudes piscatores, illiterati et timidi. 2. Paulus ipse ut pharisæus nationalista integerrimus apparuit. Præterea Jesus et Apostoli perti­ nebant ad judœant gentem Romanis odiosissimam. Ita ut S. Paulus dicere potuit1 : “ Quæ stulta sunt mundi elegit Deus ut confundat sapientes : et infirma mundi elegit Deus, ut confundat fortia... ut non glorietur omnis caro in conspectu ejus ”. (b) Doctrina. Hæc considerari potest in dogmate, ethica et cultu, i. Dogma altissimum a ratione non inventum nec probatum, mysteria intellectui impervia in Christianismo docebantur auctoritative et sub damnationis pcena. Talia erant Trinitas, Incarnatio Dei in sinu Virginis, Deus vivens in paupertate et moriens in cruce, aliaque multa quæ superba ratio naturaliter respuit. 2. Ethica. Religio christiana corruptæ societati odiosa erat, utpote omnia vitia reprobans, exigens omnes virtutes in individuo et familia, etiam eas quas pagani despiciebant : v. g., humilitatem, abnegationem, et simul imperans sancti­ tatem internam et externam, eaque omnia usque ad mara tyrium. “ Dicitur avaris, scribit S. Augustinus, “ nolite thesaurizare vobis thesauros in terra, ubi ærugo et tinea demolitur... dicitur luxuriosis : “qui seminat in carne sua, de carne et metet corru­ ptionem; qui autem seminat in spiritu, de spiritu metet vitam * / Cor., !.. 27-29. - Matth., VI, 19· ■- 352 CAPUT VU æternam ‘ ”; dicitur superbis : “ omnis qui se exaltat, humiliabitur; et qui se humiliat, exaltabitur ” dicitur iracundis : “ ei qui te. percutit in maxillam, præbe et alteram”5; dicitur discordiosis : “diligite inimicos vestros, benefacite his qui oderunt vos”4; dicitur superstitiosis : “ecce enim regnum Dei intra vos est”5; dicitur curiosis : “non contemplantibus nobis quæ videntur,, sed quæ non videntur : quæ enim videntur temporalia sunt; quæ autem non videntur, æterna sunt ” 6; postremo dicitur omnibus : “ Nolite diligere mundum neque ea quæ in mundo sunt... quoniani omne quod est in mundo, concupiscentia carnis est, et concupiscentia oculorum, et superbia vitæ ” 7. 3· Cultus christianus omnes alios cultus excludebat et uniebatur puritati et mansuetudini; ob quam causam ethnicae religiones ei inimicae essentialiter erajit. 545. — i B Media, adhibita ad hanc propagationem, erant naturaliter inefficacia. (1) Prœdicatores primi christianæ religionis erant pauci, plebei, indocti, rudes, Judæis et Gentilibus invisi. Quomodo tam sublimem doctrinam per universum mundum spargere poterant? (2) Media. Aliunde non adhibuerunt auxilia ordinaria, quæ societatem naturaliter et late stabiliunt : ex quibus tria sunt prtzcipua : 1. vis armorum, qua non pauci etiam inviti subduntur; 2. divitiœ et voluptas, qua plures alliciun­ tur; 3. eloquentia vel argumentorum vis, qua multi persua­ dentur. Atqui nullum ex his a primis christiariis fuit usurpatum. (a) Non armorum vis. Ecclesia enim neque Romanos neque Græcos violentia suo imperio subdidit, sed potius ab utrisque multas persecutiones passa est3. b) Non divitiae aut voluptates. Nova enim religio paupertatem commendabat, omnibus passionibus et vitiis ’ Galat.. VI, S. — 3 Luc.. XIV, ii; XVIII, 14. 3 Luc., VI, 29; Maith., V, 39. 4 /Z Cor., IV, t8. • Z Joan., II, 15-16;S. August., de Vera ReliS.,c. III; P. L., t. XXXIV, 125. s Christus siquidem Apostolus dixerat : “ Ecce ego mitto vos sicut oves in inedio luporum... Tradent enim vos in conciliis, et in synagogis suis flagella­ bunt vos... ” Matth., X, 16-1 LEG. CHRISTI E PROPAGAT. CHRISTIANISMI 353 bellum indicebat; Apostoli autem divitiis carebant, auditores suos non spe temporalium illecebrarum alliciebant, sed econtra eis privationes, persecutiones et mortem praenun­ tiabant. (c) Non eloquentia. Revera Apostoli plerique arte dicendi et ratiocinandi non pollebant; inter eos peritissimi, ut Joannes, Paulus, Lucas, scriptoribus græcis latinisve multum inferiores erant. Aliunde non in subtili ratio­ cinio, vel argumentis, vel dialectica et rhetorica confidebant, sed modo simplici Christum crucifixum, ejus miracula et resurrectionem allegabant. Sic “placuit Deo per stultitiam prœdicationis salvos facere credentes" «. — Igitur constat Christianismi prædicatores, in prioribus saeculis, media naturaliter apta ad mundi conversionem non adhibuisse. 546. — (C) Ecce miraculum morale! (a) Factum super­ naturale seu miraculosum dignoscitur ex disproportione inter ejus essentiam et media adhibita. Sed celerrima Christianismi diffusio, cum omnibus ejus adjunctis, nullam exhibet naturalem proportionem cum auxiliis quibus usi fuere Apostoli eorumque successores, ut patet ex dictis, (b) Quod confirmatur ex insufficientia causarum natura­ lium (cf. n. 549, 550). Porro ubi vis motrix est fere nulla et resistentia viget maxima, effectus obtineri nequit, nisi occulta quædam virtus interveniat, quæ certe in casu esse non potuit nisi supernaturalis et divina. Ergo religionis christianæ, per tria priora sæcula, propagatio est factum supernaturale et divinum. “ Divinitatis testes sunt tot ecclesiæ hominum, qui a vitiorum colluvie aversi conditori se totos addicunt et in omnibus illi placere student”2. 547. — Conclusiones apologeticæ. (a) Cum ex una parte, mirabilis Christianismi primævi diffusio sit stricte miraculum intellectuale et morale, et, ex alia parte, fiat in operis seu missionis Jesu favorem, jure concluditur Christum esse verum Dei legatum ejusque religionem divina origine frui, proinde.que omnibus esse obligatoriam. I, 21. - Origen., Cont. Ceh., 1. I, n. 47; A (?., XI, 747. N° 663. — 12 1 / Con, ’•2 *. ·- i .'·■£&·? ?::· χ·: Hi 354 CAPUT VII (b) Præterea, cum S. AUGUSTINO *, sic argui potest : Christianismi propagatio vel contigit propter miracula, vel sine miraculis. Si primum, religio Christiana est divina, utpote obsignata miraculis quæ sunt certissima divinitatis nota. Si alterum, i. e., si nullum patratum est miraculum, tunc ipsa mundi conversio absque miraculo est maximum omnium miraculorum, utpote legibus ordinis moralis omnino contrarium. Ergo, in utroque casu, Christianismi propagatio vere miraculosa ' est, ejusque divinam originem evidenter demonstrat. 548. — Scholion. De causis naturalibus in Christia­ nismi propagatione. Inquiri potest earum : I. influxus^ 2. insufficientia. i° INFLUXUS. Divina Providentia, cum ad fines suos implendos secundis causis utatur, viam paravit christianæ propagationi per varias causas physicas, intellectuales et morales, quarum efficaciam admittunt Catholici et exaggerant Rationalistæ. Inter has causas semi-favorabiles citantur, i. aliæ externa, 2. aliæ interna. (A) Causæ externæ : (a) Judaismus per monotheism t prædicationem et in variis locis fundationem synagogarum quæ prædicationis evangelicæ centra fuerunt, apud diversos populos, (b Hellenismus cum intellectualis culturæ unitate quam diffuderat, (e) Imperium Romanum intra ejus fines afferens pacem, quamdam tolerantiam, unitatem dominatio­ nis et linguae, organisationem hierarchicam, provincialem et communalem :sed hæc omnia favebant diffusioni Christianæ. (B) Causæ internae mentes disponebant ad Christianas veritates. Ita sensus religiosi renovatio, insufficientia vividius * “ Ipse modus quo mundus credidit, si consideretur, incredibilior invenitur. Ineruditos liberalibus disciplinis et omnino, quantum ad istorum doctrinas atti­ net, impolitos, non peritos grammatica, non armatos dialectica, non rhetorica inflatos, piscatores Christus cum retibus fidei ad mare hujus steculi paucissimos misit, atque ita ex omni genere tam multos pisces et tanto mirabiliores quanto rariores, etiam ipsos philosophos cepit... Si vero per Apostolos Christi, ut iis crederetur, resurrectionem atque ascensionem prædicantibus Christi, etiam ista miracula facta esse non credunt, hoc nobis unum grande miraculum sufficit, quod eam terrarum orbis sine ullis miraculis credidit ”. S. August., Dr. Civ. Dei, 1. XXII, c. 5: Γ. L., XLI. 755'757; R·, 1783: cf. S. Joan. Chrysost., Qttod Chrislus sit Dtus ; P. G., XLVII, 813 sq. LEG. CHRISTI E PROPAGAT. CHRISTIANISMI 355 percepta paganismi per philosophos manifestata, quædam aspirationes magis ac magis explicitæ aci Salvatorem quemdam, unionemque animæ immortalis cum eo, ad purificationem a peccatis, ut ex religionibus syncretismi græco-romani apparet. 549. ---- 2° INSUFFICIENTIA. (A) Errores. Rationalisiez : v. g., *Gibbon , , Havel * , Renan * Harnack *, Loisy ♦, Guignebert *, miram Christianismi propaga­ tionem solis ex causis naturalibus explicare conantur. (B) Causæ naturales allatæ non sunt ratio sufficiens hujus facti. Quædam causæ tum cxtrinsecœ, tum intrin­ seca, a Rationalistis allegatæ, æstimantur : (i) Causæ extrinsecœ. (a) Christianismus est syncretismus, uniens majora et meliora elementa ceterarum religionum tunc vigentium et O o ita earum asseclas in se facile consocians. — Sed /uec opinio est falsa. (Cf. n. 400-405). Econtra Christianismus alios cultus semper et firmiter reprobavit, proptereaque omnium calumnias et persecutiones provocavit. (b) Unitas imperii romani. Hæc unitas politica et socialis opportunam quidem præbebat facilitatem ut evangelica prædicatio citissime divulgaretur, sed simul ut citissime et efficaciter repelleretur. Aliunde eadem facultas ceteris præbebatur sectis, tempore Christi ex Oriente ortis; quare non explicatur cur sola Christiana religio, ceteris paulatim extinctis, profecerit. (C) Persecutiones. Sed hujusmodi factum est obstaculum potius quam auxilium in religione quadam propaganda, ut testatur historia Ecclesiæ : v. g., in Africa, sub Islamismo; in Anglia, tempore Reformationis, etc; generatim religionis propagationi non favent persecutiones, nisi vis quædam supernaturalis roboret patientes. 550. — (2) Causæ intrinsecæ. (a) Novitas religiosa. Sed novitas sectatores fugat, præ­ sertim si eorum præjudiciis et passionibus adversatur atque jubet austeram et mortificatam vitam. Porro talis erat Christiana novitas. (b) Promissio æternæ vitæ. Hoc dogma nullo modo explicat, sine speciali Dei auxilio, Christianam diffusionem, ί 356 CAPUT VU nain homines plerique bonis visibilibus ac præscntibus multo magis alliciuntur quam invisibilibus et futuris; idcoque ceteræ religiones aut philosophica systemata, quæ tunc temporis immortalitatem anima? prædicabant, paucos tan­ tum asseclas habuerunt. (C) Perfecta Ecclesiae constitutio et præsertim auctoritatis principi'um. Sane hæc omnia fuerunt stabilitatis causa. Sed homines antequam Ecclesiæ se subjicerent, converti debebant et certiores fieri ejus organisationem et auctori­ tatem esse a Deo. Aliunde quomodo auctoritas una et indefectibilis, sine annorum vi, potest in aliqua societate subsistere, nisi ope auctoritatis a Deo ipso constitutæ? Nonne variæ Christianorum communitates, quæ * cani .respue­ runt, cito in varias sectas sibi inimicas divisæ sunt? Igitur organisât io et auctoritas, quas adversarii in vero Christia­ nismo agnoscere coguntur, signum sunt ejus divinitatis, cum explicari nequeant sine divino interventu. d) Potestas miraculorum. Sed, Jesu vivente, hæc potestas non propagavit evangelium ; hodie, Lapurdi, pauci conver­ tuntur increduli, l’ræterea miracula in primæva Ecclesia fuerunt aut falsa aut Vera : si prius, eorum falsitas detecta obstaculum fuisset propagationi christianæ; si posterius, ergo Christianismus a Deo confirmatur. Ex certissima causarum naturalium deficientia, iterum redit conclusio apologetica : Diffusio mira et efficacia Christianismi ortum habent a Deo seu ab ejus Christo, qui Apostolis dicebat : “ In mundo pressuram habebitis, sed confidite ego vici mundum " '. Quapropter religio Christiana merito dicitur divinitus comprobata. CAPUT VIII LEGATIO DIVINA CHRISTI EX HEROICA MARTYRUM CONSTANTIA PROBATUR 1 551. — Conspectus. Martyrium in Christianismi favorem f Status quæstionis. 3. Connexio cum religione Christiana. i° Testimonium divinum martyrii. (a) Constantiæ martyrum in tribus prioribus scec. 1. Hisloricitas : numerus, conditio, tormenta, pa­ tientia martyrum. 2. Super naturalitas, pro­ bata directe, indirecte. (b) De martyrio christiano post III sœe. 2° De testimonio humano mar­ tyrum. Ejus existentia et valor. Scholion. De martyribus falsa­ rum religionum. (a) Historia primaevi Christianismi continet eximium factum, nempe heroicam martyrum fortitudinem, ex qua apologetæ, post S. JUSTINUM, TERTULLIANUM, LACTAN­ TIUM, S. AthanaSIUM, etc., validum argumentum desump­ serunt. “ Dolor, qui veritatis testis est, ait S. CYPRIANUS, admovetur, ut Christus Dei Filius... non tantum praeconio vocis, sed et passionis testimonio praedicetur 2 ”. (b) Statu quæstionis præposito, explanabimus : i. mar­ tyrii testimonium miraculosum et divinum, 2. martyrum testimonium humanum,9 in favorem Christi a Deo legati. o ' S. Thom., Cont. Gent., I. I, c. 6; Kuinart, Acta primorum Martyrum, Ratisbonne, 1S69 ; E. Le Blant, Les Actes des Martyrs, Paris, 1SS2 ; Les persécutions et les martyrs, Paris, 1893 ; P. Allard, Histoire des persécutions, 1885-1890; Les persécutions et la critique moderne, 1903; Dix leçons sur le martyre, 1912; art. Martyre, in D. A., col. 33659.; H. Leclercq, Les martyrs, Il vol., Paris, 1892 sq.; P. de Poulpiquet, Dobjet intégral de l'Apologét., p. 148-187; art. L'argument des martyrs, in R. P. A., 1909, t. VII, p. 8S1893; t. VIII, p. 33-41; G. Sortais, Pâleur apologétique du martyre, Paris, 1905; S. Tromp, De Revelatione Christiana, Romæ, 1933, p. 233-298; J. Lebreton et J. Zeiller, L'Egitse primitive, Paris, 1934, c. 8 et 9. ·’ S. Cyprian., De idol, vanit., 15; P. L., IV, 582. :* AN . 358 552. — Status CAPUT VIII qu.estionis. (1) Martyr, (a) Etymologice, martyr (μοφτυο) significat testem. Christus suos Apostolos misit ut essent ejus testes, αάοτυοες ’. (b In usu ecclesiastico. 1. Stricto sensu, martyres sunt Apostoli et primi Christiani qui doctrinæ et miraculorum Jesu testes fuerunt, usque ad sanguinis effusionem 2 2. Lato sensu, martyres habentur christiani qui suam tradiderunt vitam ad fidem in Christum ser­ vandam. Hic vox “ martyres " utramque testium seriem designare potest (2) Martyrium. Juxta græcam etymologiam est testimo­ nium. Sumitur in sensu: j. theologico, 2. apologetico, (a) Theo­ logice, martyrium est perpessio mortis vel cruciatus ex se lethalis propter Christi causam, et quidem patienter tole­ ratus, si agitur de adultis, (b) Apologetice, martyrium est actus tam heroicæ fortitudinis, ut, saltem in pluribus, poni nequeat absque specialissimo Dei adjutorio, quod supernaturaliter vires humanas confortat. (c) Martyrium sensu theologico differt a martyrio apologetice sumpto. Prius sumi­ tur ut medium justificationis tam pro infantibus quam pro adultis; posterius autem consideratur ut actus qui heroicam fortitudinem vires humanas superantem includit; in solis adultis proinde invenitur3. (d) Hic martyrium non acci­ pitur theologice sed apologetice tantum. 553. — (3) Martyrium in Apologetica, (a) Apologe­ tice, martyrium accipi potest ut testimonium sive divinum, sive humanum, in Christianismi favorem. I. Primo illud considerabimus ut signum stricte divinum legationem divi­ nam Christi attestans : constituit enim miraculum morale, tum per tria priora sæcula, tum in subsequent! ætate Ecclesiæ. 2. Deinde dicemus breviter quomodo contineat etiam humanum testimonium pro Christiana religione. (b) Errores. — Rationalistic Dodwell, Gibbon, Havet aliique dicunt " martyrium Christianum in causis mere naturalibus rationem sufficientem habere. * Luc., XXIV, 48; Act., I, 22; II, 32. = Act., XXII. 20: Apec., II, 13; XVII, 6. ' L. Billot, Dc Ecclesia Sacramentis, Romæ, 1906, t. I, p. 234. LEGAT. CHRISTI EX MARTYRIO PROBATUR 359 (c) Catholici apologetae, communiter, innixi Patrum traditione, constantiam martyrum distinguunt a mira Chris­ tianismi propagatione eamque inter credibilitatis motiva recensent L I. — Divinum Martyrii Testimonium pro Christo Dei legato Audiemus hoc testimonium prolatum : i. primum in exordio Ecclesia ; 2. deinde, a j° sæc. usque ad nos. 1° De Martyrio in primæva Ecclesia 554. — Thesis. Heroica martyrum constantia est miraculum morale legationem divinam Christi rite demonstrans. Theologice certum. Argumentum generale. Heroica martyrum constantia historice certa, vere supernaturalis seu miraculosa et in Christianismi gratiam peracta, probat Christi missionem religionemque esse divinam : quia impossibile est Deum operari miraculum in falsitatis testimonium. Atqui heroica martyrum constantia his pollet qualitatibus. Quod constat probando successive constantiæ martyrum : i. historicitatem, 2. supernaturalitatem, 3. connexionem cum Christiana religione. I. HISTORICITAS CONSTANTIÆ MARTYRUM Dicemus de martyrum : 1. numero, 2. conditione, 3. tor­ mentis, 4. heroica constantia. 555. — (1) Numerus, (a) Alii innumeros esse martyres docuerunt : ita antiquitas universa; alii econtra contendunt paucos admodum martyres in primaevis persecutionibus passos fuisse : sic * , Dodwell , Hochard * , Aube * (b) Sed tenendum est quod numerus martyrum maximus fuit : hoc testantur Tillemont, Ruinart, Leclercq, Allard, imo quidam Rationalistæ2. Revera in Imperio romano, per tria priora ' D. B., 1638; cf. 165. ’ Renan *, Journal des Savanis, 1874, p. 697; G. Boissier , * Paganisme, t. I, Append., p. 343’394· La Fin du 360 sæcula, diræ sævierunt persecutiones 1 et ex rXctis mar­ tyrum, ex testimoniis paganis et christianis, simulque ex documentis Catacumbarum, patet innumeros Christianos pro fide passos fuisse. i. Sic, teste Tacito2 sub Nerone, multitudo ingens ; teste Bruttio *. sub 1 lomiiiano, plurimi Christianorum crudeli martyrio necati sunt; juxta Ettsebium «, Marco .Aurelio regnante, innumerabiles prope martyres per universum orbem enituerunt. 2. 111° sæc., multo rigidiores fuerunt persecutiones, præsertim Diocletiano et Maximiano imperantibus > tunc enim non singuli, sed gregatim circumdato igni comburebantur6 Christiani, et in Phrygia urbs quædam Christianorum tota, cum omnibus incolis, mulieribus ac jiarvulis, igne concremata est?. 3. Idem constat ex inscriptionibus Catacumbarum, ubi hæc et similia leguntur · “ Marcella et Christi martyres CCCCCL (550)’’ : “ CL (150) martyres Christi”8. Hinc jam suo tempore S. Cyprianus declarabat numerari non posse martyres christianos ?. (C) Sed impossibile est martyrum numerum modo certo determinare, ex defectu martyrologiorum vel actorum, quorum plura sunt vel destructa, vel non adhuc inventa. — Ceterum etiamsi pauciores essent martyres quam olim censebatur,Z argumentum vi non K» / careret; nam, fatentibus adversariis, certum manet plura millia pro fide fortiter tormenta et mortem sustulisse. ! ’ De em vulgo computantur persecutiones. sed fatemur plures vel pauciores Μ computari p »sse, prout generales vel locales tantum recensentur. Ab anno 64, <|UO Neronis inavpit ]£rsecutio ad 313 quo promulgatum est Mediolanense t lictumy Ixclesia jx?r 129 annos varias persecutiones passa est, et per 120 annos pacem plus minusvc perfectam habuit. Cf. P. Allard, Histoire des l\ i slcufions, Paris. 1SS5 1S90. — Nec incredibile est etiam mansuetos impera­ tores sævissimos fuisse persecutores : nam ipse Titus, delicite generis h it maniy ad celebranda natalitîa fratris et patris, plura millia Judæorum igni, ferro et læstiis tradidit, Joseph., De bello Jnd.. VII. 6, 8; aliunde populus, qui crude1 ibus .spectaculis gau Ickit, sæpc inclamabat : Christianos ad leones! “Si T ilxjris ascendit in incenia, si Nilus non ascendit in arva, si cælom stetit, si terra in ivit, si fames, si lues, statim : c. 40.: Λ Z... t. I. 47s-4S0. Christianos ad leonem! ” Tertull., Apologet.. * Annal.. XV. 44; K., 34. ; Apud Eusebium, Chronie., 1. Π. 4 Euseb., //. Æ.. L y, Procem: Γ. C., XX. 407. • Tacit., 5 P. Allard, p. 216 sq. 9 S. Cyprian., De Exhortai. martyriic. il; P. IV, 673. ' P. Allard, ■■ LEGAT. CHRISTI EX MARTYRIO PROBATUR 361 (2) Conditio. Cujuscumque nationis, generis, ætatis ac sexus fuere martyres. Sic, inter eos, inveniuntur nobiles, consules, episcopi : ut FI. Clemens, Apollonius; docti, philo­ sophi, medici : ut Justinus, Irenæus, Cyprianus; plcbcii, ut Theodotus, Serenus; milites, centuriones, tribuni : ut Sebastianus, Mauritius cum sociis, et quadraginta Martyres Sebasteni; mulieres, sive nobiles ut Perpetua, Cæcilia, Aga­ tha. sive servilis conditionis ut Blandina et Potamiana; senes, ut Polycarpus et uterque Simeon ; pueri puelltcquc, ut Quiricus, Tharcisius, Eulalia, Agnes. Hinc Lactantius aiebat : “ Dum latrones et robusti corporis viri ejusmodi lacerationes perferre nequeunt, exclamant et gemitus edunt victi dolore;pueri et muliercuhc tortores suos tacite vincunt, et exprimere illis gemitum nec ignis potest " ». 556. — (3) Tormenta. Supplicia martyribus inflicta fuerunt multa, diversa, exquisitissima, ita ut S. HILARIUS recte loquatur de “ pænarum ingeniis ” *234 Dividi possunt in tormenta physica et moralia. ♦ (a) Physica tormenta indicantur præsertim in martyrum actibus et martyrologiis. Sed etiam apologetæ et historici varia describunt suppliciorum genera, quæ Christiani per­ pessi sunt, videlicet ignem ac ferrum, clavorum suffixiones, bestias, profundos maris gurgites, membrorum abscissiones ac perustiones, confixiones et effossionem oculorum, totius denique corporis mutilationes, famem, metalla ac vincula 3. — Testantur pariter lentis suppliciis ten tatam fuisse martyrum patientiam, ut victi dolore, fidem negarent · “Verum hostis callidus, tarda ad mortem supplicia conqui­ rens, animas cupiebat jugulare, non corpora, et ut ipse qui ab eo passus est Cyprianus ait : Volentibus mori non permit­ tebatur occidi" 4. Ipsi pagani concordant in his horrendis suppliciis narratidis. “ Pereuntibus, ait Tacitus, addita ludibria, ut ferarum * Lactant., De divin. Institut., V, 13, n; R., ’ S. Hilar , In Ps. LXV, 21. 3 Eusebius, Η. E., 1. VII, c. 10-12; P. lian., Apologet., XII; Lactant., Div. Instit., I. Quod fateri coguntur ipsi Rationalistic, Lecky *, New-York, 1884; t. I, p- 467 sq. 4 S. Hieronym., In vita Pauli eremita; P. L., 64α. XX, 658-674; cf. TertulV., c. n; L., VI, 5S4. History of european morals, XXIII, 17-28. **? 'IX? 362 CAPUT VIII tergis contecti, laniatu canum interirent, aut crucibus affixi, aut flammandi atque, ubi defecisset dies, in usum nocturni luminis urerentur ” '. (b) Mondia tormenta martyribus inflicta sæpe majora fuerunt2. Etenim muneribus, officiis, dignitatibus, re fami­ liari privabantur, ita ut tota familia, dignitate amissa, in viliorem statum redigeretur. — Christianæ virgines haud raro in lupanar mittebantur, a quo magis quam a morte horrebant. — Aliunde, quo facilius vinceretur martyrum patientia, apostatis promittebantur, voluptates, honores, divitiæ, imperatoris gratia ac favor. — Quod fortius est, sæpe adversus carnem et sanguinem, contra affectus naturæ, lacrymas parentum, uxorum filiorumve pugnare debuerunt3. 557. — (4) Heroica constantia. Martyres autem man­ suete, fortiter, imo alacriter atrocissimos cruciatus fere­ bant, exemplum omnium virtutum dantes. Heroica: forti­ tudinis actus peregerunt, mediam viam inter timorem et temeritatem tenendo : timorem vicerunt, non quia insensi­ biles vel superbi, sed utpote Dei gratia confortati; temerita­ tem vitaverunt præceptis Ecclesiæ obediendo. Simul cum fortitudine manifestabant prudentiam in eorum responsis coram judicibus\humiiitatem et modestiam in eorum actibus; mansuetudinem erga fratres, pauperes imo et persecutores. Plures martyrium desiderabant: ita S. IGNATIUS ad Roma­ nos scribit Sinite me ferarum cibum esse, per quas Deum consequi licet. Frumentum sum Dei et per ferarum dentes molar ut purus panis Christi inveniar. Feris potius blandi­ mini, ut mihi sepulcrum fiant”4. Plerique hilari vultu mortem crudelissimam subierunt s. Quare S. AUGUSTINUS de martyribus optime scripsit Quomodo ampullæ unguen­ torum, quanto magis frangebantur, tanto amplius odor diffundebatur 6”. • Tacit., Annales, XV, 44; K., 34. — ’ Cf. P. Allard, op. cit., p. 189-221. 3 S. August., Enairat. in Ps. {j, n. io; P. I.., XXXVI, p. 541. Hujus rei exemplum vide in Passione S. Perpentit, apud Ruinart, op. cit. p. 93 sq. 4 S. Ignatius, Ερ. ad Korn., η. 45 Sulpicius Severus de nona persecutione scripsit : “ Certatim gloriosa in certamina ruebatur, multoque avidius tum martyria gloriosis mortibus quaere­ bantur quam nunc episcopatus pronis ambitionibus appetuntur ”. Sacr. hist., 1. II, 32. — Legantuyv. g., Passiones SS. Perpetuæ et Felicitatis, Pionii, Saturnini et Dativi, martyrum Scillitanorum, Marcelli, Cypriani, etc. Cf. Ruinart vel Leclercq, op. at. — 6 S. August, Senn., 2-j\, n. 5. *. -..v - -.rua sola confessione damnetur. Ideo torquemur confitentes et punimur perse­ verantes. et absolvimur negantes, quia nominis proelium est LEGAT. CHRISTI EX MARTYRIO PROBATUR 367 blaspheiniæ verbo liberari posse; invocant Jesum quatenus Salvatorem et Deum, finniterqiie religionem christianam utpote unice veram confitentur. Praeterea eorum exempla ad fidem christianam promovent innumeros fideles, juxta illud TERTULLIANI *1 : “ Plures efficimur, quoties metimur a vobis : semen est sanguis Christianorum". His omnibus factis deducitur heroicam martyrum patientiam nexu intrin­ seco uniri cum Christiana religione. 565. — Conclusiones apologeticæ. Igitur heroica martyrum fortitudo est miraculum morale certissimum; proindeque arguit divinitatem, tum religionis christianæ cui pertinet et quam propagavit; tum legationis Christi, qui eamdem religionem ad homines salvandos instituit in no­ mine Patris. t >1 r. • I I A ■ 2J DE MARTYRIO CHRISTIANO POST HI SÆC. 566. — (a) Martyrium Ecclesiam catholicam semper et ubique comitatur; juxta historicos, existunt martyres etiam a sæc. 4° usque ad hodierna tempora. Persecutiones edictæ fuerunt ab Arianis, sæc. 40, sub Valente, et sæc. 50 et 6°, in Africa; a Donatistis, item in Africa, sæc. 40; a regibus Persarum, sæc. 40, 50 et 6°; ab Islamitis, sæc. 8° et postea; tempore Reformationis apud Europæ regiones; in Revolu­ tione gallica, et hodie in republica russiaca, mexicana et hispanica. Accedit ingens martyrum numerus in missionibus ubique terrarum : v. g., in Mongolia, Corea, Japonia, Annam, Tonkin, Ouganda, Abyssinia, America, etc. 2 Ergo sicut Christianismo nunquam defuerunt virginitatis lilia, ita quovis sæculo, semper illi floruerunt martyrum rosæ sanctissimo sanguine aspersæ. (b) Et non minor est fortitudo martyrum recentium, v. g., mexicanorum, quam fortitudo martyrum in prioribus Ecclesiæ sæculis. (C) Porro cognita hominis * Tertull., Afolo°et., c. 50; /’. L., I, 534, 535; R., 225. = Cf. P. Allard, ari. Martyre, in D. A., coi. 336 sq. De Christianis mar­ tyribus in Perside vide Ruinart, o/>. cit., pp. 567, 604; in prima persecutione sub Sapore rege, juxta veterem persicum auctorem, 190.000 Christiani necati sunt. — De recentibus martyribus in Asia apud Sinenses, Annamilas, Coreenses, lege Leblant, c/. cit., c. 27, p. 343 sq., ubi comparantur novæ persecutiones cum antiquis. Quoad martyres in regione Ouganda pro fide trucidatos, lege graphicam descriptionem a missionariis editam, in opusculo Les Martyrs nègres de l'Ouganda. ■ I ■ LL ■ « I Π I J 1 I D 368 CAPUT VIII fragilitate, supra vires humanas est tantam multitudinem ex omni natione et ætate, cum tali constantia aliis virtutibus connexa,talia tormenta sustinere,sed requiritur positivus Dei influxus vim novam martyribus communicans. Quæ antea probavimus de supematuralitate et valore apologetico prio­ rum martyrum omnino valent pro martyribus posterioris ætatis collective sumptis ». II. — De Testimonio humano Martyrum in favorem Christi \ i I I J 4 3 567. — Martyres, statim ab exordio christianæ religionis, eftbrmant quamdam purpuream testium catenam conti­ nuam, qui indubitanter affirmant existentiam supernaturalium factorum, quibus constat origo divina missionis Christi et Christianismi. Sed quisnam sit hujus testimonii valor apologeticus? (A) Ejus valor apologeticus. Testimonium humanum scientia et veracitate præditum, fide dignum est, ut patet. Atqui testimonium martyrum, proprio sanguine confirmatum, has qualitates possidet. Ergo accipi debet ideoque tenenda est divinitas missionis Christi ejusque religionis. Minor constat : revera martyres sunt : 1. scientes, 2. sinceri. (i) Scientes, circa res ab ipsis affirmatas, quæ sunt, non opinio subjectiva, sed facta externa et sensibilia, quibuscum clare cohæret Christianismus. Hoc verum est de omnibus martyribus : (a) tum de primis, i. e., de Apostolis et eorum discipulis qui evangelium, miracula et resurrectio­ nem Jesu affirmant suis verbis et morte; (b) tum de martyribus in sæc. 11° et 111°, qui a testibus immediatis factorum evangelicorum et institutionis Ecclesiæ notitiam acquisiverunt; (e) tum de martyribus (datis subsequentis, qui sua fidei confessione usque ad mortem manifestant quanta fuerit eorum persuasio de divinate Christianismi. Quis mori velit ut testetur alicujus facti veritatem quem non certo cognoscit? ’ Tromp, op. cit.. p. 294 sq. - Brugère, De vera religione, n. 62 ; C. Wilmers, n. 546 ; Pesch, n. 254 ; Hervé, n. 244; Tromp, o/>. cit., p. 285; Sortais, Valeur apologétique du mai tyre, p. 51 sq.; P. Allard, Dix leçons sur le martyre, p. 309-'40. η LEGAT. CHRISTI EX MARTYRIO PROBATUR 369 568. — (f) Sinceri fuerunt martyres, (a) Nam sanctus non mentitur; sed martyres virtutibus erant præditi, Deum et ejus præcepta * colebant, mortem subituri mendacium gravissimum non affirmabant in horrendis suppliciis, sine ulla præmii accipiendi spe. (b) Imo decipere non potuissent etiamsi voluissent : hoc enim inter eos prævium consensum supponeret. Porro talis consensus omnino impossibilis evadit ex parte martyrum qui sunt permulti, ex omni con­ ditione, natione, loco et tempore dissiti. Ergo martyrum testimonium censeri debet veritatis testimonium, imo huma­ norum omnium principale. Et revera pro quo alio facto historico tot habentur testes illud asserentes usque ad sancuinis effusionem? 569. — (B) Ejus excellentia. Testimonium humanum martyrum minus est divino testimonio quod invenitur in miraculosa eorum constantia. Insuper testimonium hujusmodi, a primis martyribus, testibus oculatis, prolatum, praevalet testimoniis martyrum posteriorum. Ex hoc testi­ monio multi inter primos christianos, confirmaverunt Apostolorum prædicationem ex qua fidem acceperant *. Tandem cum S. HIERONYMO, liceat concludere : “ Cum quis viderit tanta perseverantia stare martyres atque torqueri,... subit tacita cogitatio, quod nisi verum esset Evangelium, nunquam sanguine defenderetur... Hic trium­ phus est Dei Apostolorumque victoria ” =. 570. — Scholion. De Martyribus falsarum reli­ gionum. i° Objicitur a Eationalistis martyres inveniri in omnibus reli­ gionibus, apud sectas hæreticas et schismaticas, imo apud paganos. In India multi se sternunt coram idolorum plaustris ut ab eis conterantur; nostra ætate, quidam Babystte3, in Perside, mortem subire maluerunt quam suam religionem deserere. Ergo vel martyrium non probat Christianismi divinitatem, vel alias religiones fuisse a Deo ortas dici debet. 1 Cyrillus HierosoL, Uatech., IV, 12; X, 19; S. Joan. Cbrysost, In .S’, /gnat. martyr., 4. —3 S. Hieronym., Epist., 120 ad Hedibiam, c. IO. 3 Babystir constituunt sectam islamicam, in Perside natam, nomine fautoris vocatam qui se esse Bab, aut portam ad salutem contendebat. Renan *, Les Apôtres, p. 378 sq. _____ T? K i'r v ■■i 370 CAPUT VIII i 2° Respondetur : i. /wgenere, 2. in specie. (i) In genere, ^a) Omnes religiones habent suos marty­ res, i. e., homines ob religionem occisos. C.\ homines quo­ rum mors miraculosum Dei interventum supponit. N. Etenim ad probandam alicujus religionis divinitatem, non sufficit martyrium materialiter sumptum, nempe mors crude­ lissima; sed requiritur martyrium moraliter consideratum, scilicet cum omnibus adjunctis et martyris dispositionibus, propter quas soli virtuti divinæ est tribuendum ». (b) Ma­ xima intercedit differentia inter martyres falsarum religio­ num et martyres christianos, ratione : i. numeri : pauti sunt in aliis sectis; 2. conditionis : martyres non christiani plerumque vitam duxerant vitiosam ; 3. patientice in tor­ mentis : martyres sectarum sæpe tortoribus conviciabantur, et mansuetudinem, humilitatem, prudentiam caritatemque non exercebant; 4. effectuum : in sectis, tormenta aliquibus illata alios a religione fugabant; in Christianismo, martyrium trahebat paganos ad Jesum. i 571. — (2) In specie, (a) Apud haereticos et schismati­ cos, pauci tantum martyres antiquitus inveniuntur teste Irenæo 2 : “ Ecclesia omni in loco ob eam, quam habet erga Deum dilectio­ nem, multitudinem martyrum in omni tempore pr amittit ad Patrem; reliquis autem omnibus non tantum non habentibus hanc rem osten­ dere apud se, sed nec quidem necessarium esse dicentibus tale sæpius martyrium (b) Inter Protestantes, quidam pro fide sua fortiter mortem subiere. Paucorum forsan fortitudo heroica naturaliter explicari valet 3. i. Nonnulli, ut Anabaptiste, signa haud dubia prae­ buerunt fanatici furoris, superbiae, stoliditatis, immo et creduli­ tatis4, ita ut divinus interventus minime in eorum agendi ratione apparuerit. 2. Alii vero, ut qui, annis 1885-1886, in Ouganda interfecti sunt, bona fide credebant religionem quam amplexi fue­ rant esse religionem a Christo revelatam; ideoquegratia divina juvari poterant ut vitam traderent pro religione, quæ, quamvis incompleta, veritates ad salutem necessarias complectebatur. In hoc casu, divinus interventus veritatem Christianismi, non autem Protestan­ tisme quatenus hic Ecclesiæ catholicæ opponitur, demonstrabats. ' de Poulpiquet, L'objet intégral de Γ Apologée, p. i86 sq.; Ami du Clergé, 1924, p. 163 sq. —- ’ S. Iren., Adv. Hares., 1. IV, c. 33, n. 9. 3 Cf. F. Mourret, La Renaissance et la Réforme, Paris, 1918. p. 409-410. 4 Card. Baudrillart, art. Anabaptistes, in D. T. C., coL 1128-1134. s De miraculis quæ in falsis religionibus patrantur, cf. η. 329. 1 LEGAT. CHRISTI EX MARTYRIO PROBATUR 371 Ci Apud Paganos, citantur Heroes quidam, qui ipsos mai lyres superare videntur, — Sed immerito. Nam “ad constituendum Heroem collectio omnium virtutum moralium requiritur". Porro homines qui “apud Gentiles propter alien jus virtutis moralis (præsertim fortitudinis) excel­ lentiam, Herois nomen consecuti sunt, aliis, ut plurimum, caruerunt virtutibus et vitiis fuerunt inquinati ”». Ergo paganorum heroes Christianis martyribus comparari nequeunt. (d) Oui sibi mortem inferunt, ob quemdam fanaticum sensum, et non quia optio eis datur inter religionis abdi­ cationem et tormenta, hi non sunt martyres. Ita Indi, qui se sternunt coram plaustris idolorum, eligere non habent inter vitam et religionem quam sequuntur; sed, propter speciales quas tenent opiniones de animarum transmigra­ tione, mortem ut aliquid boni appetunt, scilicet ut medium quo facilius nirvana attingere valeant. (e) Babystas autem fuisse fanatico sensu vere captos fatentur ipsi adversarii; insuper illi contra civilem auctori­ tatem vi et armis acriter pugnaverunt; quare nostris martyribus non assimilandi sunt, qui patientia et mansuetudine persecutores vicerunt. ’ Benedict, XIV, /V Beat. canonizat.. 1. III, c. 21. Λ ·.> CAPUT IX Legatio divina Christi CONFIR M ATU R TR A NSCENDENTIA Christianismi aliis religionibus COMPARATI 572. — CoXspectus. i. Budhismus. Fundator, doctrina, pro­ pagatio. (b) Judicium apologeticum : Non est religio divinitus revelata. Conclusiones apologeticæ. r c f I I I I I Epilogus % . Islamismus. (a) Expositio summaria : Auctor, doctrina. (b) Judicium apologeticum. Non fuit a Deo prædicatus. Conclusiones apologe­ ticæ. Credibihtas et Credentitas Christianismi. 573. — Scopus et divisio, (a) Adversarii sæpe Chrissianismum æquiparantes aliis religionibus, declarant omnes esse humanas et legitimas, et proinde religionis christianæ divinitatem respuunt. Porro si hæc religio ortum mere humanum habuit, in aliis societatibus religiosis invenire poterimus doctrinam, consti­ tutionem, qualitates et fructus perfectionis æqualis vel superioris. Sed econtra Christianismus omnino transcendit alias religiones et sic ejus divinitas confirmatur et simul logice respui debent theoriæ indifferentistæ de legitimitate omnium religionum 'j (b) Duæ sunt præcipuæ religiones, quæ ob numerum asseclarum, Christianismo aliquando coæquantur vel ante­ ponuntur, nempe : r. Budhismus^ 2. Mahumetismus. De quibus duplex erit articulus. .q ■ J. Bncout, L histoire des religions et la foi chrétienne, Paris, i9ro· A. Valensin, Jésus-Christ et Γhistoire comparée des religions, Paris, i9I2; V. Lenoir, L'Apologétique et Γhistoire des religions, in R. .4.. jg2j, p. 321-335’ KF CAP. IK — TRANSCENDENTIA CHRISTIANISMI 373 ARTICULUS I De Budhismo». 574. — Budhismus, e Vedismo et Brahmanisme ortus .cf. 11. ii2-ii5) nomen accepit ab auctore suo, Budha . * Hanc religionem profitentur circiter 199.000.000 sectatores, in extremo Oriente, i. e., in Nepal, Ceylan, Siam, Sina, Insulindia et Indosina, in Thibetana regione et Japonensi regno 3. Nunc datur Budhismi : 1. brevis expositio, 2. judicium apologeticum. I. Expositio brevis i* · Hæc expositio refertur ad ejus : fundatorem, 2. doctri­ nam, 3. propagationem. k’ (A) Fundator : Distinguitur ejus : 1. historia, 2. legenda. (1) Historia. Hanc historiam delineare, deficientibus * authenticis documentis, difficultate non caret 4. Budhismi fautor füit SlDDHARTA de familia Gotama, circa 550 ante Christum natus. Adhuc juvenis, deseruit paternam domum, uxorerrft et filium, ut sapientiæ studeret, et in solitudinem secessit, assiduaque meditatione et asperis mortificatio­ nibus sapientiam quaesivit, quam, post septem annos, se invenisse putavit, dum se quodam die subito Budha, i. e. Sapieiitem, sensit. Hanc sapientiam in Benares primum, t ■p· I ’ Abbé de Broglie, Problèmes et conci. de I' Hist. des Religions, c. VI; F. Aiken, The Dham ma of Gotama, the Budha and the Gospel of Jesus thé ChristBoston, 1900: Ami du Clergé, 1 jun. 1905; L. de la Vallée-Poussin, Boudhisme, opinions sur Thistoire de ta Dogmatique, Paris, 1909; Id., in ChristIts, ch. VI, et in opere Où en est Γhistoire des religions, I. ch. V; de la Vallée-Poussin et Roussel, art. Inde (Religions de f), in D. A., col. 645-702; Roussel, Le boudhisme primitif Paris, 1911; E. Hardy, Der Buddhismus, Münster, 1923: M. Ribaud, art. Le Boudhisme et Γ Evangile, in R. P· A., 1926, p. 6S-S7, 150-157; Max Muller *, Sacred Books of the East, Oxford, 1S79 sq; Davids Rhys *, Bitdhism, 1882; Budhism, its history and littérature, 1S96: H. Oldenberg, Le Bouddha, sa vie, sa doctrine, sa communauté, Paris, 1934. — 2 Cf. Tabella, n. 610. “· Notetur quosdam Raiionalistas : v. g., Carpenter, Seydel, Pfleiderer, Anesaki docuisse panbudhismum, juxta quem, Christianismus est quædam Budhismi ment evolutio, et Christus nonnisi Budha transformatus. 4 Prima documenta, juxta peritos, 150 annis post mortem Budhæ scripta esse videntur: lapideæ inscriptiones regis Açokæ, sæc. Ill ante Christum, sculpta sunt. •r W 374 CAPUT IX deinde in totam Indiam septentrionalem, prædicavit et monachorum ordinem instituit, qui se totos praedicationi devoverent. Mortuus est (480?) ex porcinæ carnis indi­ gestione. (2) Legenda. Veritas historica paulatim in legendam evolvit. Gotama, postea Budha seu sapiens dictus, millies forsan antea vixerat, et successive fuerat monachus, mendicus, leo, columba, elephas, mercator, rex, etc., summamque perfectionem jam attigerat et in nirvana ingredi poterat, sed rursum nasci ac vivere voluit, ut perfectam scientiam adipisceretur hominesque multos ab hujus vitæ miseriis liberaret. Nascitur ex regina Maya, antea sterili : ejus conceptio et nativitas miraculosæ sunt, eumque nascentem spirituum chori in ctelo canticis salutant. Mirabilis pariter fuit ejus infantia et adolescentia; omnibus deliciis abdicatis, in deser­ tum sese recepit, ubi malorum spirituum impugnationes superavit donec tandem supremam sapientiam attingeret, quæ in cognoscen­ dis variis malorum causis atque remediis consistit. Quo tempore multa patravit miracula, ipseque transfiguratus factus est Budha seu illuminatus. De sua sorte securus, hanc sapientiam aliis mani­ festare intendit, et, per 45 annos, homines docuit praesertim pauperes et peccatores, quomodo, cupiditatibus despectis, ab omnibus malis liberari valeant et nirvana ingredi. Ipse tandem mortuus est, nunquam denuo nasciturus. 575. — (B) Doctrina. Habetur doctrina Budhismi : \. primitivi, 2. posterioris. (1) Primitivus Budhismus doctrinam docet satis obscuram, sæpe agnosticam, practicam potius quam speculativam, (a) Dogmata. De Deo nihil certum prædicatur, quia Deus vel non existit, vel ejus existentia cognosci nequit. De ani­ ma pariter altum servatur silentium. Unum videtur esse ens immutabile, nempe Lex (samsara), vi cujus bonæ actiones, (actio vocatur Karma), necessario retributionem, malæ autem castigationem secum afferunt. Alia entia essentialiter sunt æqualia. Quare animaç ab uno ad aliud transire possunt per metempsychosim seu transmigrationem, donec omne potentiale, sive malum sive bonum, actuum nostrorum evacuetur. Quando hic scopus attingitur, nir­ vana 1 seu statum perfects quietis homo possidet. Dogma' De natura nirvana disputatur. Multi Budhistæ, phanonunalista dicti, putant nirvana nihil aliud esse, juxta Budha, nisi perfectam annihilationem omnis personalis existentia ; cum vero annihilationem non pauci abhorreant, TRANSCENDENTIA CHRISTIANISMI 375 tibus ergo suis Budhismus est quædam pessimismi et phænomenismi forma. (b) Ethica. Hæc in Deo non fundatur et exclusive ad hominem ordinatur. Perfectio obtinenda est per omnis desiderii et activitatis annihilationem in otio integerrimo; quare omnibus desideriis et voluptatibus praesentis vitæ renuntiandum est. Ad hunc scopum, Budha tres jubet disciplinas : rectitudinem, meditationem, sapientiam, i. Rectitudo quinque officia imponit : ne occidas qualecumque ens, ne fureris, ne adulteres, ne mentiaris, ne fermentatum aliquid bibas. Monachi budhistæ {bikhus) pau­ pertatem, poenitentiam et castum coelibatum colere debent. 2. Meditatio non est precatio, sed operatio psychica et physiolo­ gica simul, quæ ad annihilationem cogitationis tendit ’. 3. Sapien­ tia tandem consistit in cognitione legis Budhæ. Mediante eleemosyna monachis facta, permittuntur omnia vitia. Matrimonium prohibet ab immediato ingressu in nirvana. Superbia, egoismus, sympathia naturalis, otiositas videntur esse quidam præcipui caractères ethicæ budhistæ. (c) Cultus. Omnis cultus primum rejicitur ab atheo Budha. Sed, sæculis posterioribus, ejus asseclæ cultum externum cum ritibus, floribus, etc. Budhæ exhibuerunt (2) Budhismus posterior admittit tres sectas præcipuas : 1. Mi­ nus vehiculum (i. e., via salutis) cujus asseclæ sunt præsertim monachi, qui Budhismo genuino viciniores sunt; hæc secta in India et Ceylan præcipue viget. 2. Majus vehiculum (seu Mahayana) cujus discipuli multi sunt laid et autumant salutem consequi per caritatem erga alios quos juvant ad salutem adipiscendam. Sub hac forma, Budhismus extra fines Indiæ propagatus est. 3. Tantrismus saltem a sæc. VII° post Christum, docet quomodo, per magiam et superstitiosos ritus, homo sanctitatem assequi valeat. In hac secta, innovatus est antiquus polytheismus, cum suis impudicis diis. 576. — (C) Propagatio. Budhismus sat velociter diffusus est. Adhuc vigente Budha, ejus religio, favorem divitum et mercatoquidam ejus discipuli qui dicuntur pcrsonalista, nirvana tanquam locum quietis depingunt. De doctrinis utriusque scholæ disserit L. de la Vallée-Poussin, Boitdhisnie, p. 156-178. * Cf. Oldenberg, op. cit., p. 309'3’5 ; Roussel, op. cit., p. 255. 2 Ita nominatur a vocabulo tantras, quo designantur libri apocalyptici quibus I 376 CAPUT IX rum adepta, partem oriento-septentrionalem India pervasit. Sæc. IIP ante Christum, rex Açoka Budhismum usque ad insulam Ceylan propagavit. Brahmanismus tamen et Islamismus religio­ nem budhicam fere ex tota India exstirparunt. A 300 ad 589, Budhismus imperium Sinense penetravit, unde in Coream et Siam transiit. Anno 552, ex Corea, in insulas Japonice penetravit. Anno 638, in Thibetum ingressus est, ubi formam specialem Lamaismi induit : monachi budhistæ, /ama vocati, potestate etiam civili gaudent, eorumque dux ut reincarnatio Budhæ habetur. II. Judicium apologeticum. 577. — Budhismus non est religio divinitus revelata. Quod deducitur ex consideratione : 1. Budhæ, 2. budhistæ doctrinæ, 3. ejus propagationis. (i) Persona Budhæ. (a) Budha ingenio suo inter illustres philosophos recensetur; sed humanam conditio­ nem non excedit, imo caret humilitate et sanctitate præsertim in sua morte. (b) Aliunde, nunquam sicut legatum divinum vel Redemptorem sese exhibuit, sed tantum ut prædicatorem et exemplar vitæ moralis, (c) Præterea miracula vera non patravit : mirabilia quæ ei tribuuntur, in libris continentur qui nonnisi longe post eventum scripti sunt et historicitatem non habent; aliunde tam ridicula sunt ut prorsus incredibilia videantur x. (d) Insuper hæc prodigia a Budha usurpantur solum ad probandum se propriis viribus sapientiam adeptum fuisse, quam quilibet homo consequi potest. 578. — (2) Doctrina, (a) Hæc doctrina certe non gau­ det universalitate : est enim essentialiter aristocratica, de parvulis et humilibus non curans; nec aspirationes hominis implet quoad ipsius et mundi originem finemque supremum, (b) Præterea affirmat errores multos : I. Quoad dogma : atheismum vel agnosticismum de Deo 2 defectum libertatis ’ Sic, v. g., Budha cum rege serpentium pugnaturus, totum suum corpus convertit in ignem; alio tempore cucurrit per totum firmamentum a parte orientali usque ad partem occidentalem, interim ex uno oculo mittens aquam, ex altero ignem; postea magnum exstruxit axlificium, ut in eo cum adversariis patraret miracula, et ita quis potentior esset dijudicaretur. Cf. C. Pesch, op. cit., n. 205; Bonruot, Le miracles et ses contrefaçons, 2e part., c. I. Toute religion est fausse, qui, dans sa foi, n’adore pas un Dieu comme principe de toutes choses, et qui, dans sa morale, n’aime pas un seul Dieu comme objet de toutes choses ”. Pascal, Pensées, édit. Brunschwicg, n. 554, 595. - ··* ■ύ: «S TRANSCENDENTIA CHRISTIANISMI 377 in homine, metempsychosim, etc. 2. Quoad ethicam : hæc non oritur a Deo, sed procedit cx hominis tendentiis; vitia non efficaciter reprehendit; quædam ut superbia et pigritia commendantur; virtutes plures vel ignorantur, v. g., humi­ litas, vel falso concipiuntur, v. g., caritas erga homines. 3. Quoad cultum : rejicit omnis cultus necessitatem. (C) Fructus mali logice ex hac doctrina orti sunt : ita polygamia, divortium, pigritia aliaque vitia apud Budhistas multiplicantur. 579. — (3) Propagatio. Hæc tria notare licet : (a) Budhismi diffusio est localisata : post 25 sæcula, multos adhuc sectatores retinet, sed non extra Orientis fines, (b) Præ­ terea hoc saltem sufficienter explicari potest per qualitates et defectus hujus religionis. 1. Veritates quas edocet attrahere potuerunt homines, eo vel magis quod in India tunc vigebat solus Brahmanismus, qui, tum propter suam obscuritatem, tum propter sacerdotum superbiam, populo minime place­ bat 2. Ex alia parte, Budhismus essentialiter passionibus non adversatur, cum unicuique liceat ea sequi præcepta sibi complacentia. Unde etiam a regibus fuit propagatus, quia ne quidem continebat ideam supremæ auctoritatis, cui terreni principes subjiciuntur, (c) Essentialiter mutatus est Budhismus in sua diffusione, siquidem atheismus vel agnosticismus quem profitebatur, in polytheismum, idololatriam ao magiam evolutus est. Adoratur ipse Cakiamuni cum aliis innumeris Budhis ; adorantur illius reliquiæ ac imagines, quibus etiam miracula tribuuntur. Item cultus plenus est magicis formulis, quibus virtus fere omnipotens adscribitur. Nirvana jam locum cessit cuidam cælo, ubi electi per sæcula deliciis fruentur. 580. — Conclusiones apologeticæ. (1) Quoad Budhismum. Certissime Jicec religio non est divina, nam ejus auctor non se dicit a Deo missum; aliunde docet doctrinam quæ profitetur res contradictorias et falsas : v. g., atheismum, metempsychosim ; et non affert historica miracula in signum divinæ prædicationis suæ, denique suæ religionis propagatio causis naturalibus suffi­ cienter declaratur. I '4' i I» F Γ r !· (2) Quoad Christianismum comparatum Budhismo. (a) Similitudines quædam observatæ fuerunt inter Budhismum et Christianismum. 1. Legenda Budhæ sæpe confor­ mis est evangelicæ Jesu historiæ. 2. Præterea, in utraque doctrina, quædam ethicæ principia videntur eadem esse : profunda conscientia peccati ac miseriarum hujus vitae, virtutis difficultas, desiderium attingendi ultimum finem, contemptus mundi, qui plenus tentationibus atque illecebris exhibetur, suipsius abnegatio atque carnis mortificatio, voluntaria paupertas ac continentia, monachorum institutio, benevolentia erga omnes homines, etc. 3. Aliunde vita monachorum budhistarum æquiparatur sanctitati monasticae apud Christianos. (b) Sed hoe similitudines sunt mere extrinsecœ et acciden­ tales. i. Legenda Budhæ, multum discrepans ab ejus historia, probabiliter scripta fuit sub christiano influxu, mediantibus sectis nestorianis in India existentibus : exinde quædam analogiæ inter legendam budhistam et Christi evangelium. 2. Doctrina 1 autem budhica, etiam quoad mores, substantialiter differt ab ethica Christiana : nam fundatur non in Deo sed in egotismo et naturali sympathia, superbiæ et aliis vitiis favet, laborem non promovet, etc. Sed Christianismus veritates, his falsitatibus oppositas, edocet2. 3. Analogiæ quædam in ascesi monastica obser­ vatæ oriri possunt ex communi desiderio ad Deum operibus 1 Cf. Oldenberg, op. cit.y p. 185. “Où que nous ouvrions nos Evangiles, nous découvrons à chaque page les traits les plus délicats et les plus profonds de l’influence de Jésus : attentive, consolante, salutaire, réconfortante, nous la voyons s’exercer d’âme à âme, de personne à personne. Combien autre est l’image que l’ancienne communauté boudhiqne nous a conservée de l’influence de son maître, combien pauvre de cette puissance de sympathie qui remue l’être jusque dans ses profondeurs!... tout se cache derrière le schéma, derrière la formule 2 Oldenberg, magnus Budhismi admirator, scribit, Boitdha, p. 289 : la langue du boudhisme n'a aucun mot pour exprimer la poésie de l’amour chrétien, de cette charité décrite par saint Paul, qui est plus grande que la foi et l'espérance, sans laquelle celui qui parlerait toutes les langues des anges et des hommes serait un airain sonnant et une cymbale retentissante... Le boud­ hisme ordonne moins d'aimer son ennemi que de ne le point haïr ; il excite et nourrit une disposition de bonté et de compassion pour tous les êtres, mais ce sentiment n’est pas l’effet spontané, mystérieux et non raisonné de l’amour, c’est bien plutôt une sagesse réfléchie, une persuasion que tout ira mieux par l’effet de cette bienveillance et l’attente que la loi de la nature procurera une récompense à ceux qui se conduisent ainsi ". TRANSCENDENTIA CHRISTIANISMI 379 perfectioribus tendendi, sed ascctica budhista non attingit heroismum et perfectionem catholicorum monachorum. 58L — (c) Christianismus essentialiter transcendit Budhisnium ratione : 1. fundatoris : Christus sapientiam et sanctitatem exhibet Budhæ ignotam; 2. doctrinæ : religio Christiana harmonice una et completa est, dum Budhismus contradictiones et doctrinam incompletam affirmat; ^.fruc­ tuum : Christianismus mirabilia opera sanctitatis in indivi­ duis et societatibus promovet; econtra in Budhismo vitia pullulant; 4. diffusionis : Budha adhibet media praecipue naturalia; Christus autem utitur mediis supernaturalibus. Christianismus exhibet signa multa suæ divinæ originis; Budhismus vero, nullum; ideo, sub omni respectu, religioni Christianæ omnino inferior est : quod a multis agnoscitur ». ARTICULUS II De Islamismo2 582. — Islamismus, a voce arabica Islam (i. e., resignatio seu submissio Deo), vel Mahumetismus ab ejus auctoris 1 “ Aussi les hommes impartiaux, même dans le camp des rationalistes, ont-ils renoncé à comparer le boudhisme au Christianisme et professent hautement que le Christianisme est infiniment supérieur, autant que la vie est au-dessus de la mort, un corps réel et vivant au-dessus d’un fantôme De Broglie, Pro­ blèmes et conclusions de Γhistoire des religions, p. IOO; P. Follet, Quelques sommets de la pensée indienne, in Archiv. de philos., vol. IX, pars III, p. 134’177. 3 Optimam editionem Alcorani edidit Flügel, Al-qoran, Corani textus ara­ bicas, Leipzig. Cf. Maracci, Refutatio Alcorani, Paduæ, 1698; Kazimirski, Le Koran, Paris, 1840; J. La Baume, Le Coran analysé, Paris, 1900; Th. * , Noldeke Geschichte des Qorans, i860; Abou * , Abdallah Senoussya, petit traité de théol. musulmane, gallice redditum a J. D. Luciani, Alger, 1890; Caussin de Perceval. Essai sur ΓHistoire des Arabes avant Γ Islamisme, Paris, 1847-4S; A. Sprenger *, Das Leben und die Leh^e des Mohammed, Berlin, 1861-65; Syed Ameer * , Aly A Critical examination of the Lije and Teachings of Mohammed, 1873; J. Barthélemy St Hilaire, Mahomet et le Coran, Paris, 1865; Abbé de Broglie, Problèmes de l'Hist. des Relig, c. VII; H. de Castries, EIslam, Impressions et Etudes, Paris, 1896; L. Gondal, Islamisme et Christianisme, Paris, 1906; Carra de Vaux, La doctrine de Γ Islam, 1909; Les penseurs de l'Islam, 5 vol., Paris; art. Islamisme et ses sectes, in D. A., col. 1135-1154» Lammens, Le berceau de l'Islam, Rome, 1914; art. Mahomet fut-il sincère?, in R. S. R., 1911, p. 25-53; 140-166; J. Huby, Christus, c. XIII; E. Power, art. Mahomet, in Z>. A., col. 74-87; E Islam in Bricout, I, c. XIII; Rev. des Etudes islamiques, Paris, Geuthner. I 380 CAPUT IX nomine, ortum habuit in Arabia, et inde in Asiæ, Africæ et ipsius Europae partem propagatus fuit. Computat circiter 238.000.000 asseclas l. Islamismus i.summaiim exponetur, 2.apologeticejudicabitur. I. Expositio summaria Pauca dicemus de ejus : 1. auctore, 2. doctrina. (A) Auctor. r Mahumes (i. e., laudabilis) (syoP-ô.v), orphanus factus, diu pavit greges, postea mercaturam exercuit, et diviti viduæ Khadidja, cujus res gerebat, placuit eamque in uxorem duxit. Silentii et solitudinis amator, ambitione plenus, israeliticas et Christianas institutiones admirans, quamvis Christiana dogmata parum cognos­ ceret, religiosam revolutionem promovere studuit. Maxime credu­ lus quoad somnia, angelum Gabrielem sibi apparuisse fingens vel credens, se prophetam esse divinitus missum asseruit. Secreto primum prædicavit, postea autem publice; cum autem concives, suis assertionibus tam religiosis quam præsertim politicis commoti, ejus doctrinæ maxime obsisterent, e Mekka in Medinam cum ami­ cis nocte migravit (622); postea hæc dies (vocata hegira seu fuga) qua fugerat, initium fuit æræ mahumetanæ. Medinenses sibi cito conciliavit, et cum eis, vi armorum, suam religionem per totam Arabiam prædicavit a Mekka incipiendo. Mox totum orbem intendit suæ subjicere doctrinæ. Post Mahumetis mortem (632), khaliffa (vicarii) ejus succes­ sores, Islamismum celerrime et late diffundunt in Persiam, Egyptum et Syriam. Sæculo VIII0, India, Africa, Hispania inva­ duntur2. Sæc. XIV0, Turcæ,ad fidem islamicam conversi, Asiam minorem et Europam orientalem ditioni et fidei suæ subdunt; sequentibus sæculis, et etiam nostris diebus, Sina et Africa cen­ tralis Mahumetismo portam aperiunt. 583. (B) Doctrina3. (1) Alcoranus (Al Coran, lectio) est sacer Islamismi liber qui continet ejus civilem et religiosam legem, ita ut sit codex juridicus judicis simul et sacerdotis; narrat præ’ Cf. Tabella, n. 610. ’ “ En moins de cent ans, le fanatisme musulman créa un empire double de l’empire romain, sextuple de celui de Charlemagne, décuple de celui de Napoléon”. L. Marion et V. Lacombe, Histoire de l'Esdise t II Paris 192S, p. 657. 5 ’ ' ’ 3 A. Palmieri, art. Coran (sa théologie). in D. T. C.. col. 1779-1835 Carra de Vaux, art. Coran (sa composition), lac. cil., col. 1772-17-9 TRANSCENDENTIA CHRISTIANISMI 381 sertim fictitias revelationes a Gabriele archangelo Mahumeti factas et dividitur in 114 suras seu azoaras vel capita. Hic liber a Mahumete scriptus non fuit, sed a khaliffa AbouBekr, ejus successore, compilatus (657); dicitur æternus, Deo immanens et libros a patriarchis traditos longe superans \ (2) Doctrina ipsa refertur ad : 1. dogma, 2. ethicam, 3. cultum. (a) Dogma. Dei existentiam, unitatem, omnipotentiam docet, Trinitatem vero rejicit. Christum esse vere pro­ phetam et miracula egisse affirmat, sed negat ejus divini­ tatem, crucifixionem, resurrectionem, redemptionem et con­ sequenter ejus sacramenta et oeconomiam salutis. Angeli existunt mali vel boni, qui Dei sunt legati et homines custodiunt. B. Maria Jesum concepit et genuit mira­ culose. Prophetæ multi sunt : ita Abraham, Jacob, Moyses, Jesus et ultimo Mahumes qui est omnium maximus. Hinc illud effatum : “ Non est ullus Deus nisi Allah, et Mahumetus est ejus propheta”. Homo gaudet anima, quæ est divinitatis emanatio, et subditur Dei prædeterminationi fataliste?.. De novissimis docet animæ immortalitatem et corporum resurrectionem; paradisus, quem promittit, est locus libidinosis voluptatibus repletus; negat inferni æternitatem saltem pro mahumetanis. (b) Ethica complectitur leges : 1. preeeeptivas, 2. prohibitivas, 3. permissivas. 1. Præceptivœ leges quinque omnibus præscribunt : 1) fidem mahumetanam cum recitatione cujusdam symboli (sura 112); 2) preces quinque per diem, quas sæpe ablutiones comitantur; 3) jejunia, præsertim Rhaniadan, quod per unum mensem perdurat et consistit in abstinentia ab omni cibo et potu ab ortu solis usque ad occasum ; 4) eleemo­ synas mahumetanis factas non autem infidelibus, 5) pias peregrinationes maxime ad Kaaba in Mekka semel saltem in vita. Quibus addi potest : odium et bellum sanctum adversus infideles ferro trucidandos. 2. Prohibitive? leges spectant ludos aleatorios, vinum, carnem suillam, imagines, occisionem fidelium, etc. 1 “C’est tout à la fois un hymne, un psaume, une prière, un code, un sermon, un bulletin de guerre, une polémique et même une histoire”. Barthélemy Saint-Hilaire, Mahomet et le Coran, 1865, p. 1S9. xz·. - 382 CAPUT IX 3. Pennissivœ leges : i) Polygamia et divortium ad mariti nutum licent; communiter quatuor tantum uxores habere licet, sed illimitatus concubinarum numerus adjungi potest. 2) Servitus infidelium approbatur et effrenata mahumetanorum voluptas causa fuit cur mulieres raperentur et vende­ rentur. Hinc hodie, etiam in Africa, Arabes nefandam servorum emptionem et venditionem, immo et violentum raptum indesinenter prosequuntur. 3) Circumcisio a multis servatur, sed est tantum de consilio. Hinc vides Alcoranum parum curare de interioribus dis­ positionibus, sed in praescriptionibus externis totum fere versari. · (c) Cultus. Mahumes respuit sacramenta et verum sacrificium, admittit tantum preces, ablutiones et quosdam concomitantes ritus. » II. Judicium apologeticum1 I r I F 584. — Islamismus non fuit a Deo praedicatus. Certum est ex dicendis circa ejus : I. prophetam, 2. doc­ trinam, 3. propagationem. (A) Prophetae persona, (a) Qualecumque sit Mahumetis ingenium in ordine oeconomico, politico et religioso, non dicere licet eum fuisse Ifei legatum : nam pietatem simulavit, ambitione claruit, fraudibus et caedibus criminosis usus est, foetidissima exarsit libidine in polygamia et adulterio. Hæc omnia indicant certe non Dei sancti sed diaboli perversi praeconem! (b) Mahumes se aflfirmat prophetam ad totum genus humanum divinitus missum. 1. Sed de ejus sinceritate merito dubitatur; nam ex una parte, etiam pessimas concupis­ centiae suggestiones revelationi attribuit2 : quod vix sincere fieri potuit; et ex altera parte, ambitio politica et luxuria coL 1835-1844. D. Siderski, Lis originis dis ligindes musul/n, dans h Coran it lis viis dis Prophitis, Paris, 1935. 3 Ita revelationi divinæ attribuit jus sibi concessum novem uxores habendi, dum ceteris credentibus tantum quatuor conceduntur. Koran, Sur. XXXIII, 49‘52· cf. ? 3· etiam, licet... jam novem uxores et plures concubinas haberet, commercium carnale habuit cum quadam juniore serva coptica, et ad sedandas uxorum querelas, contendit se revelationem accepisse qua jussius est has querelas contemnere. C*Cf. c A n ’ of* -· - — Sacred’ Books the East, 6, XL; 9, 290; C. Pesch, n. 207. p4 TRANSCENDENTIA CHRISTIANISMI 383 de die in diem mentem ejus invaseruntr. 2. Præterea solus fuit testis apparitionum in quibus Gabriel angelus suam divinam legationem annuntiat. Sed testis unus, testis nullus. 3. Aliunde missionem suam miraculo nullo firmavit; ipse fassus est se non posse miracula operari, addens tamen ea non esse signum revelationis certum, cum antea fuerint prophetæ qui miracula fecerint, quin tamen hisce incredulos converterint. 4. Arroganter excellentiam revelationis suæ tanquam unicum motivum credibilitatis enuntiavit12. Quod quidem verum non est, ut patet ex ejus multis erroribus. 5 85. — (B) Doctrina. Islamismus non a Deo docetur : (a) Etenim vera unitate non gaudet, cum sit confusa quædam collectio elementorum plus minusve inter se oppo­ sitorum; præterea saltem 250 contradictiones continet. (b) Aliunde gravissimos errores prædicat : 1. in ordine speculativo : v. g., fatalismum, animam divinitatis emana­ tionem, voluptates carnales in cælo, etc.; 2. in ordine practico : v. g., obligationem credendi sine rationis inquisitione de fundamentis Alcorani, licentiam plures uxores habendi et cum subditis et ancillis luxuriose agendi; injustitias et violentias erga infideles; neglectum dispositionum moralium in anima, etc. (c) Pessimos fructus ex Corano oriuntur. Sed ex fruc­ tibus malis dignoscitur arbor mala non divina. 1. Indivi­ duorum profectui valde nocuit prohibendo religiosam dis­ cussionem in intellectu et voluntatem enervando per doc­ trinam fatalismi et voluptates; quare inauditam disso­ lutionem produxit. 2. Familiam destruit, negando matri1 “ Mahomet ne sut jamais résister aux séductions de ia politique plus il •‘avancera dans sa carrière agitée, plus la politique et les préoccupations ter­ restres s’imposeront à lui, au point de l’envahir totalement ”. Lammens, loc. cit., p. 158-162. 2 De sinceritate Mahumeti valde disputatur. Eam negant plerique eccle­ siastici auctores cum Voltaire. Hodie vero multi agnoscunt Prophetam sincerum fuisse initio suæ vitee. “Sans sincérité, “comment (Mahomet) aurait-il fait passer sa conviction dans Tame de ses adhérents? Ce résultat, — et il l'a obtenu, la ruse grossière, la simulation personnelle, ne suffisent pas à l’expliquer”. “Nous nous trouvons devant un phénomène d'autosuggestion, en face d'un personnage possédant la redoutable faculté de voir en lui-même, habitué à y lire ce qu’il souhaitait y découvrir, une révélation! Or cette révélation se trouva composée de réminiscences, d’emprunts, aux religions antérieures. De cette disposition d’esprit il devait aboutir à des visions. II les a eues 3? Lammens, loc. cit., p. 26; 45'46. 'Ά -J a » 6 ί : v 384 ! monii unitatem et indissolubilitatem : quarc polygainia et divortium paulatim conjugalem amorem exstinguunt, uxores ad servarum conditionem reducunt, pacem turbant filiorumque bonæ educationi obstant. 3. Societatis fundamenta evertit : fatalismus enim cito pigritiam fovet et industriæ progressui obstat; insuper, corruptis familiis, jam tota societas dissolvitur; consociatio utriusque potestatis spiritualis et temporalis, in eodem principe, favet incurabili tyrannidi, omnemque libertatem paulatim tollit. Igitur non affirmare licet civilisationis islamicæ superioritatem relate ad Christianam civilisationcm, quæ philosophia, scientia, arte et civili organisatione præessc historice demonstratur. t J 586. — (C) Propagatio. Equidem Mahumetismi expan­ sio celerrima fuit. Attamen, sine Dei speciali interventu, explicatur causis naturalibus : I. extrinsecis, 2. intrinsecis. (i) Extrinsecæ desumuntur ex parte : 1. conversorum. 2. convertentium. > ''a) Conversi populi ad Alcoranum parati erant. Inter eos, aliqui ad Christum nuperrime venerant et eorum fides instabilis erat’; alii ad hæresim vel schisma pertinentes, et quidam scmitici generis, in fide sua firmi non erant propter dogmaticas disputationes et gubernii byzantini persecutiones, et exspectabant Arabes tanquam liberatores a jugo Romanorum, ut aiebant. Islamismo igitur obstare neque poterant, neque volebant -. |9 (b Convertentes Mahumctani fortissimos exercitus duce­ bant, qui religioso fanatismoet spe divitiarum aut voluptatis excitabantur et quibus victoria sæpe arrisit. Aliunde vi armorum multos etiam invitos suæ religioni subjiciebant; Christianos episcopos et presbyteros trucidabant; mortem aut onerosa tributa minitabantur eis qui Mahumetismum non amplecterentur, multa vero bona iis qui converterentur promittebant; hinc populus, pastoribus orbatus et timore perculsus, ad Islamismum transibat; neocon versi iisdem mediis utebantur ad alios convertendos, et ita humano E. populi dnaifiet. Pargoire, l'Eglise byzantine de 527 à 2” <· Ρ· 149* 5*^ ; Quoad populos Africa christianæ, cf. Du­ chesne *, Hist. ane. dc Γ Eglise* I, p. 393. I j Cf. Pargoire, r/. r?/.. p. 144-149. Quod sequenti facto confirmatur : Mamismus in locis ubi ecclesias firmiter stabilitas, gubernio byzantino addictas, invenit, fere frustra laboravit. TRANSCENDENTIA CHRISTIANISMI 385 modo late diffusa est nova religio. Aliunde sub poena mortis apostasia a Mahumetismo vetabatur. (2) Intrinsecœ. Etenim Islamismus consociabat varia ele­ menta J udæis, Christianis hæreticiset Arabibus complacentia. (a) Dogma ejus simplicissimum unitatis divinæ, sine mysteriis, rationem non humiliat, simulque nobilibus humanæ mentis propensionibus alimentum præbet. (b) Aliunde ethica passionibus non adversatur, sed potius eis favet, dum quædam bona opera proponit, quæ conscientiam pacant; jejunium quidem austerum præcipitur per mensem rhamadan; sed, statim ac sol occubuit, omnibus voluptatibus indulgere licet. Paradisus sensualis, iis omnibus promissus qui in bello sancto occiduntur, non paucos attrahit præsertim ex iis populis qui bello delectantur l. —Quapropter has cau­ sas tum extrinsecas tum intrinsecas attente consideranti velox Islamismi diffusio tanquam naturale factum apparet. 58 7. — Conclusiones apologeticæ. (A) Islamismus dici nequit religio revelata : nam ejus fundator virtutibus, sanctitate et miraculis Dei legato con­ venientibus, omnino destituitur; ejus autem doctrina diffun­ dit errores in ordine speculativo et practico ; denique ejus profagatio extenditur sæpe per illicita media et naturaliter fieri potuit : quare hic non agnoscitur “ digitus Dei ”, (B) Christianismus comparatus Islamismo. (1) Prior non completur a posteriori. Mahumes qui­ dem declarabat suam religionem esse Christianismi instauo rationem et complementum. — Sed falso. Si enim res ita esset,9 Islamismus saltem christianæ o religionis essentiam <*1 Mahumetismus equidem spiritus malefici prâcipuum opus censeri debet. Ipse modo altioribus aspirationibus, modo vilioribus nostræ nature instinctibus satisfacit; atque ita hominem in omnibus potentiis suis obstrictum tenet. 1. Fide in Deum unum, vitæ future præmiis et pœnis, oratione et religiosa contemplatione, ardentissima sæpe et perexaltata, huic nostræ naturæ aspira­ tioni satisfacit qua ad nostrum auctorem, uti vitæ superioris fontem, tendimus; 2. præceptorum facilitate, plena ac effusa sensuum libertate, lege belli sancti, quod promovet oppressionem, depopulationem, excidium sine pietate, et precise ordinatum, omnium qui Islam non amplectuntur, Mahumetismus sectatores suos vinculis quæ, humane loquendo, frangi nequeunt, adstringit. Si dissolvitur, id ipsius principiis e]ns,/atalismo et corruptioni tribui debet, quæ ubique incura­ bilem pigritiam, dissolutionem mortemque generant. Quod efficaciter orientale exprimit proverbium : Unius ex Tureis umbra centum annis sterilem reddit campum quo ipse transiit''. DD. Lavigerie, Lettre sur les Missions de Tunisie, Annales de la Propagation de la Foi, Mai 1SS5. 386 EPILOGUS — CREDIBILITAS CHRISTIANISMI servasset. Porro ejus essentia complectitur mysteria Tri­ nitatis et Incarnationis, quæ Mahumes prorsus negat; iterum Christianismus unitatem et sanctitatem matrimonii promovet, servitutemque gradatim abolevit; dum Islamismus polygamiam, divortia ac servitutem tuetur. Si igitur Christus vere Messias est, Mahumes ipse nihil aliud est nisi impostor, cum verum vero opponi nequeat. (2) Christianismus omnino transcendit Islamismum, sub omni respectu, ratione :(a) ipsius auctoris : Mahumetem voluptuosum Christo sanctissimo et thaumaturgo æquiparare pudet; (b) doctrinæ : Evangelium elucet sublimitate, puritate, simplicitate et universalitate, quæ in Alcorano desunt;(e) diffusionis : Mahumetismus conversiones opera­ tur sine obstaculis internis vel externis quæ Christianismo opponuntur, et utendo mediis, nempe armis, divitiis et sensualitate, modo a Jesu prohibito r. EPILOGUS Credibilitas et credentitas Christianismi 588. — Credibilitas. (a) Ex tot tantisque argumentis invincibiliter sequitur Christum esse verum Messiam, seu Dei legatum, missum ut nos veram et definitivam doceret religionem revelatam. Doctrina quam Jesus prædicavit tam excellens et transcendens fulget ut divinæ revelationi tribuen­ da sit. Insuper ejusdem origo divina demonstratur ex mini­ sterio prophetico V. Testamenti atque ex ipsius Christi persona, testimonio de sua missione, miraculis, vaticiniis et præ­ sertim resurrectione. Praeterea mira Christianismi propagatio divinum interventum denotat; imprimis si inspiciuntur simul morum instauratio, necnon martyrum constantia. Tandem comparatio cum aliis religionibus ita transcendendam Chris­ tianismi confirmat ut hic tanquam divinus agnosci debeat. ’ Recte Pascal scripsit. Pensées, éd. Brunschvicg, η. 599 ■ “··· Si Mahomet a pris la voie de réussir humainement, Jésus-Christ a pris celle de périr humai­ nement; et... au lieu de conclure que, puisque Mahomet a réussi, Jésus-Christ a bien pu réussir, il faut dire que, puisque Mahomet a réussi, Jésus-Christ devait périr”. Cf. S. Thom., Cont. Gent., I, 6, 7. 3>- EPILOGUS — CREDIBILITAS CHRISTIANISMI 387 Ex omni igitur argumentorum genere et cumul»Ttiva eviden­ tia apparet Christum vere divinum esse legatum, (b) I Jube­ mus ergo eum ut talem agnoscere, proindeque ejus doctrinam, i.e.,religionem christianam,quatenus vere revelatam et de fide divina credibilem accipere. Igitur cum RlCUARDO a S. VlCTORE 1 concludere licet : “ Domine, si error est, a Teipso decepti sumus : nam ista in nobis tantis signis et prodigiis confirmata sunt et talibus, quæ nonnisi per Te fieri possunt”. “ Vera religio quæ sit, inquit Leo XIII, non difficulter videt qui judicium prudens sincerumque adhibuerit; argu­ mentis enim permultis atque illustribus, veritate nimirum vaticiniorum, prodigiorum frequentia, celerrima fidei propa­ gatione, martyrum testimonio aliisque similibus liquet eam esse unice veram quam Jesus Christus et instituit ipsemet et Ecclesiæ suæ tuendam propagandamque demandavit ” 2. 589.— Credentitas. Christianismi ejusdem credentitas est etiam certissima, ex parte : i. hominis, 2. Dei. (1) Ex parte hominis. Homo enim stricte tenetur adhi­ bere necessarium medium ad sui finis ultimi consecutionem. Atqui religio vera est medium absolute 'necessarium ad hunc finem, ut jam vidimus. (Cf. n. 147-157). Ergo. (2) Ex parte Dei. (a) Revera Deus nobis, per Jesum Christum, docuit evangelicam religionem. Sed, ratione sive nostræ infirmitatis, sive ejus infinitæ perfectionis, debemus Deo loquenti ex toto corde credere, (b) Præterea Christus, divinus præco, pluries declaravit suam doctrinam et Eccle­ siam esse omnibus obligatorias. Apostolis enim suis præcepit : “ Prœdicate euangelium omni creatiirce... Docete omnes gentes" 3. Sed huic præcepto respondet auditorum obligatio prædicationem accipiendi; ita ut “ qui crediderit salvus erit; qui vero non crediderit condemnabitur ” 4. Infideles igitur sapienter et alacriter properent ad Jesum Dei legatum ejusque doctrinam in mente per fidem recipiant. Nos autem, jam cælesti luce exterius interiusque illuminati, cum amore et fervore Dei donum fideliter custodiamus, viva­ mus et omni non habenti per opera missionaria dispertiamur. 1 Richardus a S. Viet., De Trinit., 1. I, 2; P. L., CXCVI, 891. 3 Leo XIII, Encycl. [ntmortale Dei, 1 nov. 1885. 3 Marc., XVI, 15; Matth., XXVIII, 19, 20. — 4 Marc., XVI, 16. TRACTATUS III DE VERA CHRISTI ECCLESIA SEU DE RELIGIONE CATHOLICA REVELATA I r ECCLESIASTICA DOCUMENTA 1 DE ECCLESIA I. I R C. Vaticanum (1869-1870) 1 Constitutio dogmatica de fide catholica SESSIO 111, 24 APRILIS 1870 'I 1 CAP. III. De fide Ecclesia est ... “Ut officio veram fidem amplectendi, in eaque constanter perse­ cognoscibi­ lis per suas verandi satisfacere possemus, Deus per Filium suum unigenitum notas. Ecclesiam instituit, suaque institutionis manifestis notis instruxit, 1/04 agnosci. Ad solam enim catholicam Ecclesiam ea pertinent omnia, Ecclesia quæ ad evidentem fidei christianæ credibilitatem tam multa ct ipsa csi ma­ gnum cte- tam mira divinitus sunt disposita. Quin etiam Ecclesia per se ipsa, dibilifatis motivu nt. 1 Ex Scripturarum fonte, studiose considerentur Evangelia. Actus Apostolo­ rum et Epistola, et, intensiori modo, verba quibus promittitur vel confertur tum auctoritas tum primatus in Ecclesia : cf. Matth., XVI, 15 sq.; XVIII, 18 sq.; XXVIII, iS sq.; Joan., XX, 21 sq.; XXI, 15 sq.; etc. symbolorum, Friburg. Br., 1932. Bfe. ~ zKi X, ■■st.» < >7^ ’ I .ri »· TRACTATUS 111.— DE VERA CHRISTI ECCLESIA. 389 ob suam nempe admirabilem propagationem, eximiam sanctitatem et inexhaustam in omnibus bonis fecunditatem, ob catholicam unitatem, invictamque stabilitatem, magnum quoddam et perpetuum est motivum credibilitatis <·/ divincc sute leçationis testimonium irre­ fragabile. Quo fit, ut ipsa veluti signum levatum in nationes et ad se invitet, qui nondum crediderunt, et filios suos certiores faciat, firmissimo niti fundamento fidem, quam profitentur. 2° Constitutio dogmatica prima de Ecclesia Christi SESSIO IV, 18 JULII 1870. Prooemium. 1821 Pastor æternus et Episcopiis animarum nostrarum, ut salutiferum redemptionis opus perenne redderet, sanctam cedificare Ecclesiam decrevit, in qua veluti in domo Dei viventis fideles omnes unius fidei et caritatis vinculo continerentur. Quapropter, priusquam clarificaretur, rogavit Patrem non pro Apostolis tantum, sed et pro eis qui credituri erant per verbum eorum in ipsum, ut omnes unum essent, sicut ipse Filius et Pater unum sunt2. Quemadmodum igitur Apostolos, quos sibi de mundo elegerat, misit, sicut ipse missus erat a Patre : ita in Ecclesia sua Pastores et Doctores usque ad consummationem saeculi esse voluit Ut vero episcopatus ipse unus et indivisus esset, et per cohaerentes sibi invicem sacerdotes credentium multitudo universa in fidei et communionis unitate conservaretur, beatum Petrum ceteris Apostolis praeponens, in ipso î Christus Ecclesiam unam insti­ tuit cum episCofatu et perpetuo\ B. Petri primatu. instituit perpetuum utriusque unitatis principium ac visibile funda­ mentum, super cujus fortitudinem aeternum exstrueretur templum, et Ecclesiæ cælo inferenda sublimitas in hujus fidei firmitate con­ surgeret 3. Et quoniam portæ inferi ad evertendam, si fieri posset, Eccle­ siam, contra ejus fundamentum divinitus positum . majori in dies odio undique insurgunt; Nos ad catholici gregis custodiam, incolumitatem, augmentum, necessarium esse judicamus, sacro approbante Concilio, doctrinam de institutione, perpetuitate, ac Hujus sessionis natura sacri Apostolici primatus, in quo totius Ecclesiæ vis ac soli­ objectum. ditas consistit, cunctis fidelibus credendam et tenendam, secundum antiquam atque constantem universalis Ecclesiæ fidem, proponere, atque contrarios dominico gregi adeo perniciosos errores proscri­ bere et condemnare. * //., XI, 12. a Cf. Joan., XVIII, r, 20 sq. 3 S. Leo M., serm. IV de natali ipsius, c. 2; P. L., LIV, 150. > ■ - 390 TRACTATUS III CAP. I. De Apostolici Primatus in beato Petro institutione Docemus itaque et declaramus, juxta Evangelii testimonia, pri­ Primatus jurisdictio· uis B. Petro promissus et collatus. Λ' » Pravit sen· tentiez huic dogmati opposite?. n itio de Petri auctoritate in Ecclesia. matum jurisdictionis in universam Dei Ecclesiam immediate et directe beato Petro Apostolo promissum atque collatum a Christo Domino fuisse. Unum enim Simonem, cui jampridem dixerat : Tu vocaberis Cephas ’, postquam ille suam edidit confessionem inquiens : Tu es Christus, Filius Dei vivi, sollemnibus his verbis allocutus est Dominus : Beatus es, Simon Bar-Jona : quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus, qui in cælis est; et ego dico tibi, quia tu es Petrus, et super hanc petram ædificabo Eccle­ siam meam, et portæ inferi non prævalebunt adversus eam : et tibi dabo claves regni cælorum : et quodeumque ligaveris super terram, erit ligatum et in cælis : et quodeumque solveris super terram, erit solutum et in cælis ’. Atque uni Simoni Petro contulit Jesus post suam resurrectionem summi pastoris et rectoris jurisdictio­ nem in totum suum ovile, dicens : Pasce agnos meos; pasce oves meas 3. Huic tam manifestæ sacrarum Scripturarum doctrinæ, ut ab Ecclesia catholica semper intellecta est, aperte opponuntur pravæ eorum sententiae qui, constitutam a Christo Domino in sua Ecclesia regiminis formam pervertentes, negant solum Petrum præ ceteris Apostolis, sive seorsum singulis sive omnibus simul, vero proprioque jurisdictionis primatu fuisse a Christo instructum; aut qui affirmant eumdem primatum non immediate, directeque ipsi beato Petro, sed Ecclesia, et per hanc illi ut ipsius Ecclesiæ minis­ tro delatum fuisse. (Canon) Si quis igitur dixerit beatum Petrum Apostolum a Christo Domino constitutum non esse Apostolorum omnium principem et totius Ecclesiæ militantis visibile caput; vel eumdem honoris tantum, non autem vera propriceque jurisdictionis primatum ab eodem Domino nostro Jesu Christo directe et immediate accepisse, anathema sit. CAP. II. De perpetuitate Primatus beati Petri in Romanis Pontificibus Quod beato Apostolo "cuua autem in oeato *Petro, princeps pastorum et 1824 * · · _Petro pastor magnus ovium. Dominus Christus Jesus in perpetuam salutem ac perenne bonum Ecclesiæ instituit, id eodem auctore in 'erpetuitas Ecclesia, quæ fundata super petram ad finem sæculorum usque primatus B. Petri. firma stabit, jugiter durare necesse est. Nulli sane dubium, immo Mauk.. XVI, >S. 19. _ XXI, rs.I?. U. DE VERA CHRISTI ECCLESIA 391 sæculis omnibus notum est, quod sanctus beatissimusque Petrus, Apostolorum princeps et caput, fideique columna et Ecclesiæ catholicæ fundamentum, a Domino nostro Jesu Christo, Salvatore humani generis ac Redemptore, claves regni accepit : qui ad hoc usque tempus et semper in suis successoribus * episcopis sancta Romana Sedis * ab ipso fundatæ, ejusque consecratæ sanguine, vivit et prasidet et judicium exercet\ Unde quicuthque in hac Cathedra qui lemfer in R. Pon­ tificibus, ejus succès soribus, judicium exercet. R. Pontifex primatum obtinet. Petro succedit * is secundum Christi ipsius institutionem primatum Petri in universam Ecclesiam obtinet. Manet ergo dispositio veritatis, et beatus Petrus in accepta fortitudine petræ perseverans suscepta Ecclesiæ gubernacula non reliquit ’. Hac de causa ad Romanam Ecclesiam * propter potentiorem principalitatem necesse semper fuit omnem convenire Ecclesiam * hoc est eos qui sunt undique fideles 3, ut in ea Sede * e qua venerandæ communionis jura ·» in omnes dimanant, tamquam membra in capite consociata, in unam 1S2; corporis compagem coalescerent. ( Canon) Si quis ergo dixerit non esse ex ipsius Christi Domini institutione seu jure divino ut beatus Petrus in primatu super uni­ versam Ecclesiam habeat perpetuos successores * aut Romanum Pontificem non esse beati Petri in eodem primatu successorem; anathema sit. CAP. III. De vi et ratione Primatus Romani Pontificis. 1826 Quapropter apertis innixi sacrarum litterarum testimoniis, et inhaerentes tum Prædecessorum Nostrorum Romanorum Pontifi­ cum, tum conciliorum generalium disertis perspicuisque decretis, innovamus œcumenici concilii Florentini definitionem, qua creden­ dum ab omnibus Christi fidelibus est, sanctam Apostolicam Sedem * et Romanum Pontificem in universum orbem tenere primatum * et ipsum Pontificem Romanum successorem esse beati Petri principis * Apostolorum et verum Christi Vicarium, totiusque Ecclesiæ caput, et omnium Christianorum patrem ac doctorem existere; et ipsi in Ad Romanani Ecclesiam et Sedem necesse est convenire* Definitio de perpe­ tuitate pri* matus B. Petri et de suc­ cessione R. Ponti­ ficis in eodem primatu. Defi­ niuntur existentia et essentia primatus in R. Pon­ tifice. beato Petro pascendi, regendi ac gubernandi universalem Eccle­ siam a Domino nostro Jesu Christo plenam potestatem traditam esse; quemadmodum etiam in gestis cecumenicorum conciliorum et in sacris canonibus continetur. Docemus proinde et declaramus, Ecclesiam Romanam * dispo­ Doles qua Potestati nente Domino, super omnes alias ordinaria potestatis obtinereprin- E, Ponti ’ 3 1 1 Cf. C. Efihesini Act. III. S. Leo Μ., serin. Ill de natali ipsius, c# 3; P- L*y LIV, 146. S. Iren., Adv. hares*. 1. III, c. 3; P. G.y VII, 946. S. Ambroa., Ep. Π, n. 4: P. L*. XVI, 946. ficis con­ veniunt. 392 TRACTATUS III cipatum, et hanc Romani Pontificis jurisdictionis potestatem, quæ vere episcopalis est, immediatam esse : erga quam cujuscumque ritus et dignitatis pastores atque fideles, tam seorsum singuli quam simul omnes, officio hierarchies subordinationis, veraque obedientia obstringuntur, non solum in rebus quæ ad fidem et mores, sed land. Potestas R. Ponti­ ficii roborat episco­ porum potestatem. R. Pon­ tifex jus habet libere < ommunicandi cum universa Jicclesia. Dam­ nantur errores oppositi. etiam in iis quæ ad disciplinam et regimen Ecclesiæ per totum orbem diflusæ pertinent; ita ut custodita cum Romano Pontifice tam communionis quam ejusdem fidei professionis unitate, Eccle­ sia Christi sit unus grex sub uno summo pastore. Hæc est catholicæ veritatis doctrina, a qua deviare salva fide atque salute nemo potest. Tantum autem abest, ut hac Summi Pontificis potestas officiat 1S2S ordinaria ac immédiates illi episcopalis jurisdictionis potestati, qua episcopi qui, positi a Spiritu Sancto, in Apostolorum locum succes­ serunt, tanquam veri pastores assignatos sibi greges, singuli singu­ los, pascunt et regunt, ut eadem a supremo et universali Pastore asseratur, roboretur ac vindicetur, secundum illud sancti Gregorii Magni1 : “ Meus honor est honor universalis Ecclesiæ. Meus honor est fratrum meorum solidus vigor. Tum ego vere honoratus sum, cum singulis quibusque honor debitus non negatur”. Porro ex suprema illa Romani Pontificis potestate gubernandi universam Ecclesiam jus eidem esse consequitur, in hujus sui 18’0 muneris exercitio libere communicandi cum pastoribus et gregibus tutius Ecclesia, ut iidem ab ipso in via salutis doceri ac regi possint. Quare damnamus ac reprobamus illorum sententias, qui hanc supremi capitis cum pastoribus et gregibus communicationem licite impediri posse dicunt, aut eamdem reddunt sceculari potestati obnoxiam, ita ut contendant, quæ ab Apostolica Sede vel ejus auctoritate ad regimen Ecclesiæ constituuntur, vim ac valorem non habere nisi potestatis sæcularis placito confirmentur. R. Pon­ Et quoniam divine Apostolici primatus jure Romanus Pontifex tifex est universæ Ecclesiæ præest, docemus etiam et declaramus, eum esse judex supremus judicem supremum fidelium -, et in omnibus causis ad examen fidelium. ecclesiasticum spectantibus ad ipsius posse judicium recurri 3, Sedis vero Apostolicæ, cujus auctoritate major non est, judicium a nemine fore retractandum, neque cuiquam de ejus licere judicare judicio «. Quare a recto veritatis tramite aberrant, qui affirmant licere a judiciis Romanorum Pontificum ad CEcumenicum concilium tanquam ad auctoritatem Romano Pontifice superiorem appellare. " ^3 ' Gregor. M., S8 “ Ecclesia, inquiunt, et sacramenta a Christo ipso instituta minime credenda sunt. Cavet id agnosticismus, qui in Christo nil præter hominem novit, cujus conscientia religiosa, ut ceterorum hominum, sensim efformata est : cavet lex immanentia, quæ externas, ut aiunt, applicationes respuit : cavet item lex evolu­ tionis, quæ, ut germina evolvantur, tempus postulat et quamdam adjunctorum sibi succedentium seriem : cavet demum historia, (]uæ talem reapse rei cursum fuisse ostendit. Attamen Ecclesiam et sacramenta mediale a Christo fuisse instituta retinendum est. Quid vero? Conscientias Christianas omnes in Christi conscientia virtute quodammodo inclusas affirmant ut in semine planta. Quo­ niam autem germina vitam seminis vivunt, christiani omnes vitam Christi vivere dicendi sunt. Sed Christi vita secundum fidem divina est : ergo et Christianorum vita. Si igitur hæc vita decursu ætatum Ecclesiæ et sacramentis initium dedit : jure omnino dicetur initium hujusmodi esse a Christo ac divinum esse. Sic omnino conficiunt divinas esse etiam Scripturas sacras, divina dogmata ”. 2091 ... “ Ponunt (Modernistæ) initio eam (Ecclesiam) ex duplici neces­ sitate oriri, una in credente quovis, in eo præsertim, qui primige­ niam ac singularem aliquam sit nactus experientiam, ut fidem suam cum aliis communicet : altera, postquam fides communis inter plures evaserit, in collectivitate ad coalescendum in societatem et ad commune bonum tuendum, augendum, propagandum. Quid igitur Ecclesia? Partus est conscientia collectiva seu consociationis conscientiarum singularium, quæ vi permanentiæ vitalis a primo aliquo credente pendeant, videlicet, pro Catholicis a Christo. — Porro societas quæpiam moderatrice auctoritate indiget, cujus sit officium consociatos omnes in communem finem dirigere, et compagis elementa tueri prudenter, quæ in religioso coetu doctrina et cultu absolvuntur. Hinc in Ecclesia catholica auctoritas terge- • i* 394 TRACTATUS 111 mina : disciplinaris, dogmatica, cultualis. — Jam auctoritatis hujus natura ex origine colligenda est, ex natura vero jura atque officia repetenda. Praeteritis ætatibus vulgaris fuit error, quod auctoritas in Ecclesiam extrinsecus accesserit, nimirum immediate a Deo; quare autocratica merito habebatur. Sed hæc nunc temporis obsolevere. Quo modo Ecclesia e conscientiarum collectivitatc emanasse dicitur, eo pariter auctoritas ab ipsa Ecclesia vitaliter emanat. Auctoritas igitur, sicut Ecclesia, e.v conscientia religiosa oritur atque ideo eidem subest; quam subjectionem si spreverit, in tyrannidem vertitur. Ea porro tempestate nunc vivimus, cum libertatis sensus in fastigium summum excrevit. In civili statu conscientia publica populare regimen invexit. Sed conscientia in homine æque atque vita una est... Auctoritati Ecclesiae officium inest democraticis utendi formis, eo vel magis quod, in faxit, exitium imminet. Nam amens profecto fuerit, qui in sensu libertatis, qualis nunc viget, regressum posse fieri aliquando autu­ met. Constrictus vi atque inclusus, fortior se profundet. Ecclesia pariter ac religione deleta. — Hæc omnia Modernistæ ratiocinan­ tur, qui propterea toti sunt in indagandis viis ad auctoritatem Ecclesiæ cum credentium libertate componendam. ” 20 Ex decreto Lamentabili (3 jul. 1907) sequentes proposi­ tiones damnante : 52. “ Alienum fuit a mente Christi Ecclesiam constituere veluti 2052 societatem super terram per longam sæculorum seriem duraturam; quin immo in mente Christi regnum cœli una cum fine mundi jamjam adventurum erat. 53. Constitutio organica Ecclesiæ non est immutabilis; sed I - societas Christiana perpetua. evolutioni æque ac societas humana est obnoxia... 54. Dogmata, sacramenta, hierarchia, tum quod ad notionem tum quod ad realitatem attinet, non sunt nisi intelligentice Chris­ tiana interpretationes evolutionesque, quæ exiguum germen in Evangelio latens externis incrementis auxerunt perfeceruntque. 55. Simon Petrus ne suspicatus quidem unquam est, sibi a Christo demandatum esse primatum in Ecclesia. 56. Ecclesia Romana non ex divinæ providentiæ ordinatione, sed ex mere politicis conditionibus caput omnium Ecclesiarum effecta est”. 3° Ex jurejurando antimodernista (1 sept. 1910) : “Firmiter amplector ac recipio... præsertim ea doctrinæ capita quæ hujus temporis erroribus directo adversantur... Tertio : Firma pariter fide credo Ecclesiam, verbi revelati custodem et magistram. per ipsum verum atque historicum Christum, cum apud nos degeret, proxime ac directo institutam eamdemque super Petrum, apostolicæ hierarchiæ principem, ejusque in avum successores adificatam 2053 2054 20iÇ 2056 2145 ■i de VERA CHRISTI ECCLESIA 395 Procem Ium. 590. — (A) Objectum ■ et scopus. Christianismum esse religionem divinitus revelatam, antea probavimus; sed plures religiones dicuntur christianæ. Quaritur quænam ex illis sit authentica Christi religio ; et respondetur Jesum Ecclesiæ catholica eique soli commi­ sisse revelationem definitivam quam generi humano prædicavit. — Quare hic Tractatus est pars Apologeticæ, quæ dicitur demonstratio catholica 1 23. (Cf. n. 38). Ejus momentum oritur præcipue ex ipsa praestantia veræ religionis a Christo revelatae. 591. — (B) Adversarii. Agimus directe cum Christianis extra Ecclesiam catholicam romanam viventibus, sive simpliciter schismaticis, sive hœreticis, quorum hodie magna pars, principiis rationalism! et naturalism! imbuta, fere totam Christi revelationem quoad rem amisit. 1 Tractatus de Ecclesia, vix ante sæc. XVIII forma scientifica completus, per partes jam a tempore Patrum inchoatus fuerat, (a) Olim quæstio non fuit num esset, sed ubinam esset Ecclesia ; quam Patres solvebant notas determinando externas, quæ ex ejus interna constitutione fluebant. Ita S. IGNATIUS hierarchicam constitutionem describit, S. IRENÆÜS unitatis centrum, S- Cyprianus universalis Ecclesiæ unitatem, S. Augustinus catholicitatem et sanctitatem, S. Vincenti us Lirin, legem progressus in eodem sensu, (b) In Medio Ævo, Ecclesiæ constitutio factis magis quam theoriis manifestatur. Quædam tamen prodeunt opera, tum circa schisma Græcorum, tum circa sacerdotii et imperii dissensiones; præterea, sæc. XIV et XV, Ecclesiæ independentia et in rebus religiosis suprema potestas contra incipientem Gallicanismum vindicantur, (c) A tempore autem Reformationis: r. contra Protestantes auctoritatem Supremi Pontificis, immo episcoporum a presbyteris distinctionem, ipsiusque Ecclesiæ sub forma societatis institutionem negantes, necesse fuit Ecclesiæ institutionem, naturam et proprietates vel notas apprime describere, ut exinde vera detegi posset Ecclesia; 2. contra Jansenistas et Gallicanos, potestatis ecclesiasticæ exercitium nimis coarctanies, supremæ et infallibilis Romani Pontificis auctori­ tatis objectum et exercitium determinare; et sic paulatim præcipua Tr. de Ecclesia lineamenta descripta sunt. Quod egregie exponit L. Brugère, De Ecclesia Christi, Præfatio, Paris, 1878. 3 Generaliter auctores omnia ad Ecclesiam pertinentia exponunt in unico tractatu de Ecclesia, in quo tamen duas distinguunt partes : 1. priorem apologe* ticam, de vera Christi Ecclesia, in qua demonstrant Ecclesiam Catholicam e^se vere Ecclesiam a Christo institutam ; 2. posteriorem theologicam, de constitit* tione Ecclesice Catholiccc, qualis nunc existit, ubi exponunt varia munera Ecclesiæ ministrorum et membrorum. Hic solummodo de priore parte agimus; de posteriore ulterius inquiretur in tractatu sequenti de divina constitutione Ecclesia catholica. ■ 396 TRACTATUS III. — DE VERA CHRISTI ECCLESIA 592. — (C) Fontes et argumenta rationis, (i) Fontes. Cum Ecclesiæ institutio sit historicum factum, demonstrari potest tantum ex fontibus seu documentis, quæ narrant Christi vitam et ipsius Ecclesiæ primordia; nempe ex Scrip­ tura et Tradilion Unis apostolicis. Q| (a) Scriptura. Γ. Testamentum prophetias de Messiæ regno ab Ecclesia impletas continet. .V. Testamenti libris imprimis utemur, quia verba et facta ipsius Christi et etiam Apostolorum in ipsis referuntur. Libri autem sacri sumi possunt, contra adversarios omnes, ut auctoritate tantum humana præditi; contra acatholicos inspirationem Bibliæ accipientes, tanquam divinitus scripti ideoque infallibiles. — Notetur Scripturam nobis præbere omnia Ecclesiæ organa essentialia ab ipso Christo determinata, sed non ejusdem Ecclesiæ scientificam et completam delineationem. b; Traditiones apostolicæ. Hæ traditiones de Christi historia nobis referunt multa quæ in libris inspiratis non scripta suntr. Præstantis sunt valoris, quia primitivi fideles de Jesu verbis et operibus diligenter inquirebant; præterea, quia paulo post Salvatoris mortem vixerunt, traditione orali ab Apostolis accepta, multa ad Christi religionem et Ecclesiam spectantia certo scire potuerunt. Quapropter hoc testimo­ nium est utilissimum ad veram Christi Ecclesiam dignoscen­ dam; et optime valet ad Protestantes redarguendos. (2) Rationis argumenta in hac re non sunt ex se apodic­ tica. sed historicis probationibus viam præparant indicando quæ aptiora videntur ad christianam revelationem servan­ dam et docendam. (Cf. n. 617 sq.). . j' 593. D) Divisio. Utrum Ecclesia catholica sit vera Christi Ecclesia? Ad hujus quaestionis apologeticæ solu­ tionem, cognoscere debemus quænam sit authentica Eccle­ siæ notio, utrum eadem Ecclesia visibiliter existât in terris et quænam sit ejus forma socialis? Ouibus cognitis, constat catholicam Ecclesiam omnia hæc elementa possidere. Insu­ per probatur eamdem Ecclesiam ornatam esse notis, quæ sunt vera miracula, ad ejus divinam originem compro­ bandam. Quare jure concluditur : Ecclesia catholica est SECTIO 1 NOTIO ECCLESIÆ CHRISTI 397 vera Christi Ecclesia.— Unde in hocTractatu,/ruerunt sectio­ nes : pde notione et existentia Ecclesnc Christi ; 2a de ejusdem natura; 3' de apologeticis Ecclesia Romano-Calholicic notis. 594. _ (E) Conspectus generalis. Serf. I. De notione et existentia Ecclesiæ Christi. Cap. 11. Cap. III. Cap. IV. Sect. II. De Cap. I/ Cap. II. Cap. III. Prolegomena ile ratibus christianis acatholicis. De Christi Ecclesiæ notione. De convenientia alicujus auctoritatis seu societatis christiana' ex terme. 1 )e institutione Ecclesia Christi ut societatis proprie dicta et visibilis. natura Ecclesiæ Christi. De Ecclesia Christi, societate hierarehica. De Ecclesia Christi, societate monarchica. Dc Ecclesia Christi, societate infallibili. Sect. III. De apologeticis Ecclesiæ Romano-Catholicæ notis. De unitate catholica et invicta stabilitate Ecclesiæ Romanæ. Cap. II. De eximia sanctitate et inexhausta fecundifa te Ecclesiæ Catholicæ. Epilogus. De necessitate Catholicæ Ecclesiæ. Cap. I. SECTIO I De Notione et Existentia Ecclesiæ Christi notionem, quæ a ccetibus christianis acatholicis contradistinguitur; posteaque ostendemus convenientiam alicujus societatis christianæ externæ ad revelationem christianam conservandam; denique demonstrabimus Jesum instituisse suam Ecclesiam quatenus visibilem societatem. (Cf. cons­ pectus n. 594 : Sect. 7.) Porro hæc omnia adæquatc apud catholicam Ecclesiam ostenduntur. I CAPUT I PROLEGOMENA DE CCETIBUS CHRISTIANIS ACATHOLICIS 596. — Conspectus. Cœtuum horum doctrina de Ecclesia 1. Hccreticce secta minores. 2. Ecclesiæ Orientis separati. Ecclesiæ Protestantimn. (a) De Lutheranismo. (b) De Calvinismo. (c) De Anglicanismo. (d) De Protestantisme libe­ rali. 4. De Modernisme. Ut lucidius detegatur germana Christi Ecclesia, pauca præmittemus de diversis Christianorum astibus acatholicis; inter quos, ex una parte, plures ex hæresi ortæ sunt scctœ minores; ex alia vero, ecclesiæ duæ, nempe Orientis separati et Protestantismi, majoris sunt momenti. Breviter dicemus etiam de Modernistarum circa Ecclesiam opinione. I. — Hæreticæ sectæ minores 597. — Sectæ hareticce minores vel in Oriente, vel in Occidente, recensentur : (r) Inter Orientales 1 : (a) Nestoriani eflbrmant eccle­ siam chaldaicam in Mesopotamia, sub patriarcha, qui Catholicos dicitur, et c. roo.ooo fidelibus præest; quibus accedunt 70.000 alii in India. (b) Eutychiani seu Monophysitæ, qui plures efformant ecclesias : x.Jacobitam in Syria, quæ agnoscit patriarcham titulo antiochenum, 1 De hodierno statu harum Ecclesiarum, vide R. Janin, Les Eglises sipatees d'Orient, Paris, 192S; C. de Clercq, Les Eglises unies d'Orient, Paris, 1935· cf. p. 400. nota 2. — S. Congregatio Orientalis, in sua Statistica con retint stonci delta Gerarchia et dei fedeli di rito orientali (1932) notationes indicat : ex variis seclis nonnulli ad unitatem Ecclesiæ rediere et R. Pontifici subduntur : ita 1. in ritu alexandrine, : sive copti, sive ethiopii (62.137); 2. in ritu antiocheno : sive syrii, sive maronitæ, sive syro-malabari (446.369); 3. in ritu artneno (99.274): 4. in ritu byzantino et grato (6.966.649); 5. in ritu chaldæo (603.993). DE COETIBUS CHRISTIANIS ACATHOLICIS 399 circiter 80.000 fidelibus imperantem; 2. Copticam tum in .Z^i/Ah udi c. r.000.000 fidelibus, sub patriarcha in Cairo; tum in Abyssinia, cum c. 8.000.000, sub metropolita qui dicitur Abouma seu Pater; 3. Armenam, cum c. 2.300.000 fidelibus sub diversis patriarchis; 4. ecclesiam Christianorum Thomtc apostoli, complectens c. 250.000 fideles in duas sectas separatos. (2) Inter Occidentales. Jansenistw (9.000) in Hollandia; Parva Ecclesia fideles (2.000) qui, praecipite in diœcesi Pictaviensi, concordat ui a Pio VII concesso restiterunt; Veteres Catholici, qui post C. Vaticanum a Roma recesserunt, præsertim in Germania, Helvetia et aliquantulum in Gallia (vix 40.000); Mariavita in Polonia (ante bellum, circiter 20.000)l. » II. — De Ecclesiis Orientis separati2 Summatim declarabimus earum : i. originem, 1. nomina, 3. statum hodiernum, 4. doctrinam de Ecclesia. 598. — (1) Origo. Schisma Orientis, a quo procedunt haï di­ vers® ecclesiæ, fuitprteparalum jam in C. Constantinopolitano (38i ) dicente : “ Constantinopolitanæ sedis episcopus habeat honoris primatum post R. Pontificem, eo quod ipsa sit nova Roma": et postea a sectis nestorianis et eutychianis, quæ S. Sedis declara­ tionibus adversabantur; deinde completum a Photio (857)3; et, post brevem extinctionem, renovatum a Sergio (1034) et consum­ matum a Michaele Cærulario (1054); denique, cessante concordia a conciliis Lugdunensi II (1274) et Florentino (1439) inita, dentio revixit et adhuc perdurat. (2) Nomina. Cœtus harum ecclesiarum separatarum varia recipit nomina. Vocatur Ecclesia greeettj photiana, constantinopo1 DD. d’Herbigny, op. cit., t. II, p. 11-13; 326*3-7· - De historia, symbolis et theologia orientalium ecclesiarum, cf. Assemani, Bibliotheca Orientalis, Romæ, 1719-1728; E. Renaudot, Liturgiaruin orientalium collectio, Parisiis 1716; M. Jugie, Ί'keoL dogmal·. dinsiiaiionun orientalium a/> Ecclesia catholica dissidentium, 5 vol aris, 19261935; Pitzipios, L'Eglise orientale, Rome, 1855; P. Michel, L'Orient et Jlome, Paris, 1895; Pisani, A travers POrient, 1S90; L. Duchesne, Eglises séparées, Paris, 1S96 ; P. J. Pargoire, L'Eglise Byzantine, de 527 à S47, Paris, 1905: S. Vailhé, art. Eglise de Constantinople, in D. T. C., col. 1300· 1519; J. Bousquet, L'Unité de Γ Eglise et le Schisme grec, 1913 ; Les divers schismes ιΓOrient, Άρ. Bricout, op. cit., t. II, p. 313-375 ; Quénet, L'unité de ΓEglise, Paris, 1923; M. Jugie, art. Grecque (Eglise), in D. A., col. 344 396; P. Janin, Les Eglises séparées d'Orient, 1930, p. 138-187; DD. Lagier, L'Orient chrétien des Apôtres jusqu'à Photius, Paris, 1935. Mulla invenies in periodicis : Orientalia Christiana, Echos d'Orient, L'union des Eglises, etc. 1 Jugie, op. cil., t. II, Paris, 1926, p. 47-391; Amann, art. Photius, in r r 400 CAPUT I litana; sæpe dicitur orthodoxa », quia hæresim nestorianam et eutychianam plurium sectarum orientalium vitavit, vel potius quia sola fidem Chalcedonensem (C. oecumen. quartum) et septem priorum conciliorum generalium integre servavit. 599. — (3) Status hodiernus. Ecclesia orthodoxa constat ex diversis ecclesiis distinctis et independentibus, quæ dicuntur “autocephales, autonomie, sorores”, sub invisibili Christi potes­ tate et præeminentia quadam honoris tantum patriarchæ Constantinopolitani ' Omnes ritu byzantino utuntur sed non eadem lingua. Gene­ rarim ut “autonoma” agnoscitur ecclesia existens in qualibet regione politica autonoma ideoque “nationalis” dicta. Hodie numerantur saltem 19 ecclesiæ “autocephales”. Vivunt, sub suo patriarcha, ecclesia Constantinopolitana (circa 250.000?); Alexandrina (c. 100.000); Antiochena (c. 250.000); Hierosolymi­ tana (c. 45.000); Serbica (Yougoslaviæ) (c. 5.000 000) ; Russica3 seu Ruthena (c. 105.000.000); Rumanica (c. 13.000.000); — sub suo metropolita, ecclesia insulæ Cypri (c. 250000); ecclesia Estlwnia (1923) (c. 200.000); — sub 5. Synodo; ecclesia Gra­ cia (c. 6.000.000); Bulgaria (c. 4.500.000); Polonia (1924) (c. 3.000.000); Georgia (1918) (c. 2.500.000); Albania (1922) (c. 200.000); Finnia (1923) (c. 160.000). Nominantur etiam ecclesia Lettonia (c. 240.000); ’Lithuania (c. 75.000); Cecoslovachia (1931) (c. 6.785.000); ecclesiæ autonomæ in Statibus paderatis America et Japonia. 600. — (4) Doctrina de Ecclesia 4. (a) Orientales sepa­ rati docent Christum instituisse Ecclesiam, veram socie­ tatem visibilem et stricte hierarchicam, sub invisibili ipsius auctoritate. In ea autem, potestas suprema non fuit con­ cessa B. Petro, sed Apostolorum collegio, (b) Quare pri­ matus R. Pontificis non est juris divini, sed tantum juris ’ W. Guettée*, Exposition de la doctrine de Γ Eglise catholique orthodoxe, Paris, 1884; S. Boulgakoff *, L'Orthodoxie, Paris, 1933. ’ P· JuPe» art· Slaves dissidentes (Eglises), in D. A., col. 1343-1395, ubi tractatur de ecclesia Bulgaria, Serbia et Russia, post bellum 1914-1918. 3 A. Hubatzek, art. Où en est ΓEglise orthodoxe Russe? in Vie intellectuelle, 10 déc. 1935, p. 225-234. 4 A. Palmieri, Theolot>. dogmat. orthodoxa; M. Jugie, Theolog. dogmat. Christianorum orientalium, præsertim t. IV, De Ecclesia; Th. Spacil, Doctrina theologia Orientis separati de revelatione, fide, dogmate, Romæ. — Cf. Encyc. Pii XI “ Rerum Orientalium Studiis ”, 8 sept 1928, jubens, in Seminariis, accuratiorem notitiam theologiæ ecclesiarum separatarum · cf. A. A. S., t. XX, p. 277 sq. DE CŒT1BUS CHRISTIANIS ACATHOLICIS 401 ecclesiastici, ob Urbis dignitatem primitus Romæ concessus, sed postea idem primatus translatus fuit ad archiepiscopos Constantinopolitanos, saltem quoad Orientales ecclesias, (c) Auctoritas vero spiritualis residet in corpore episcoporum, jure divino inter se æqualium. Igitur Ecclesia est societas non monarchica, sed potius aristocratica. (d) Corpori autem episcoporum, sive per orbem dispersorum, sive in concilio coadunatorum, competit magisterium infallibile, (e) Agnos­ citur ergo auctoritas œcumenicorum conciliorum; sed ut cecumenica habentur septem tantum priora concilia : Nicænum, Constantinopolitanum, Ephesinum, Chalcedonen.se, secundum et tertium Constantinopol., secundumque Nicae­ num; quia in his utraque Ecclesia, Occidentalis et Orientalis, convenerat; dum in ceteris, inquiunt, sola Occidentalis Ecclesia præsens fuit. Unde ad infallibilia decreta con­ denda hodie desideratur concilium ex Græcis Romanisque episcopis constans. III. — De Ecclesiis Protestantismi 601. — Prænotiones. (i) Nomina et origo, (a) Protestantismus designat circa 164.000.000 christianos, haereticas doctrinas profitentes1, qui ab Ecclesia romana recesserunt, Lutheri et Calvini tempore. Indicamus imprimis tres ejusdemformas prcecipuas earumque doctrinam de Ecclesia. (b) Sectatores hujus religionis collective et generice vocantur : i. vel Protestantes, eo quod civiles principes, Luthero faventes, protestati sunt contra conventum Spine habitum (1529), qui evangelicam libertatem ab ipsis diffusam restringebat2; 2. vel Refor­ matores, quia religiosam reformationem propugnant, quæ fit extra et contra Romanam Ecclesiam λ 1 C. Bouvier, art. Réforme : Prine. et essence du Protest., in Ζλ Λ., col. 792-810. 2 “Si le protestantisme porte toujours le même nom, quoique sa foi ait immensément varié, c'est que son nom étant purement négatif et ne signifiant qu’une renonciation au catholicisme, moins il croira et plus il protestera, plus il sera lui-même : son nom devenant tous les jours plus vrai De Maistre, Du Pape, IV, 5. — “ Il faut recourir à cette observation de fait que ce qui unit in concreto les diverses confessions protestantes c’est plutôt une idée contre qu’une idée pour... Il n’est pas défendu de voir (dans le Los von Rom), “ l’essence ” des protestantismes d’autrefois et d'aujourd’hui”. C. Bouvier, op. cit., col. 810. — 3 Art. Réforme, ab auctoribus diversis, in D. A., col. 582-810. 402 CAPUT I (Cl Præcursores. praecipui sunt : Albigenses (sæc. XI0) qui docebant Ecclesiam jam a tempore Constantini paulatim defecisse; Ualdenses (sæc. XIIe), IFielr/iste (sæc. XIV°) et Æwwzte (sæc. XV ), qui Ecclesiam esse praedestinatorum congregationem ideoque invisibilem asserebant (2' Præcipuæ formæ Protestantismi sunt : i. Luthéranis­ me 2. Calviiiismus, 3. Angticanisinus, quibus addi potest 4. recens systema Protestantismi liberalis. i° De Lutheranismo 2. ! I 1 I i 602. — (1) Fautor ejus est Lutherus (1483-1546), cujus errores damnati fuerunt a Leone X posteaque a C. Tridentino. (2) Doctrina circa Ecclesiam. De ejus constitutione et infallibilitate sequentia docentur : (a) De ejus constitutione. Duas ecclesias Lutherus distinguit. 1. Alia est congregatio omnium credentium, qui justificantur per fidem in Redemp­ toris merita ipsis imputata. Hæc est authentica Christi ecclesia, “ Ecclesia promissionum ” constans solis membris sanctis per fidem. Talis ecclesia est necessario invisibilis, ideoque non societas vera. In ea, omnes fideles æquales sunt et divino lumine instructi sunt pariter sacerdotes etdoctores. Proinde nulla hierarchia nullusque primatus R. Pontificis jure divino existunt in Christi religione. 2. Alia vero ecclesia ad “ ordinem rectum servandum ” inter fideles existit. Hæc est equidem vera societas visibilis, proveniens non a Christo sed ab hominibus, quæ ab aliis sectis infallibiliter secernitur tribus notis : evangelii praedicatione, baptismo et cœna. Eamdem ecclesiam gubernat auctoritas externa, concessa sive civili principi seu statui 3, sive cuidam elemento religioso : v. g., episcopis, presbyteris aut fidelibus ipsis. 1 D. B., 617.632. Dollinger, Du Reformation. ihre innere Entwikelung und ihre Wïrkun· t^e/i im Umfange des Lutherischen Bekenntnisses, 1846-1848; gallice redditum a Perrot, item et angine: J. Jaussen, Geschichte des deutschen Volkes; gallice redditum, L'Allemagne et la Réforme. 1877-1902, 8 vol.; Card. Baudrillart, II Eglise catholique. la Renaissance et le Protestantisme. Paris, 1905; H. Denifle, Luther un i Luthertum. Mainz, 1904-1906; gallice redditum a Paquier, Luther et le Luthéranisme. Paris, 1910-1913; L. Cristiani, Luther et le Luthéi anisme. 1 aris, 1908: Id., Luther, sa vie et sa doctrine (Bruxelles, Etudes religieuses. n° 39); cf. P. Bernard, in Etudes. L 153 et 154, occasione quarti Reformationis centesimi anniversarii. ζ Cristiani, Luther et le Luthéranisme, p. 259-307. C. Bouvier, art. Réforme : Principes et essence du Protest.. \n D. A.. col. 792810. DE CŒTIBUS CHRISTIANIS ACATHOLICIS 403 (b) De infalhbilitate. Nulla infallibilitas in visibili ecclesia : nec R. Pontifex, nec alia externa auctoritas tali privilegio gaudet. Scriptura sola, privato examine inter­ pretata, Deo tamen interius mentem fidelis illuminante, est fidei regula infallibilis pro singulis credentibus. (3) Dissentiones doctrinales multæ, hodie sicut olini, dividunt Lutheranos, quorum nonnulli ad Pietismum, multi autem ad Ralionalismuni magis ac magis deflectunt. — Hodie Lutherani, qui in Germania et Scandinavia praevalent ’, multosque asseclas in Hungaria et Foederatis Statibus Americæ numerant, per totum orbem sunt circiter 60.000.000. 603. — (1) Calvinus (1509-1564), qui ejus praedicator fuit, famosum opus Institutiones religionis Christiana edidit (1535), in quo Reformatorum doctrinas meliori methodo et stylo exposuit. (2) De Ecclesia docet plurimas Lutheri sententias, (a) Ecclesia duplex est : 1. Alia invisibilis quæ continet omnes et solos electos seu prædestinatos. 2. Altera est visibilis, cui pertinent omnes qui fide in Christum uniti, Baptismi et Cœnæ participes, verbo Dei per prædicationem pascuntur. Extra hanc Ecclesiam plerumque fieri nequit ut quivis salutem consequatur 3. Romani Pontificis prima­ tum tanquam figmentum humanum Calvinus rejicit·»; et contendit presbyteros, non ritu sacro consecratos sed apofulo delegatos, jure divino episcopis esse œquales, eisque competere Ecclesiæ administrationem. Hinc suum systema Presbyterianisnius nuncupatur. Ministri, nullam auctoritatem pos­ sident propriam, cum sola Scriptura sit fidei norma; possunt tamen sacramenta dare, Verbum prædicare, regulas statuere ’ Bossuet, Hist, des Variations des églises protestantes; G. Goyau, ΓAlle­ magne religieuse, Paris, 189S. De statu Reformationis in diversis regionibus, cf. art. Réforme. in L). A., col. 733-792 . - Card. Baudrillart, art. Calvin, Calvinisme, cum bibliographia, in D. T. C., col. 1377-1398 ; 1398-1421; L. Cristiani, art. Réforme: V. Calvin et le Protestantisme à Genève, in D. A., col. 622-647; L. Bouyer, art. Le pro­ testantisme français, in Vie intellect., fév. 1935, p. 367-392; Cl. Vignon, art. Vie et activité du protestantisme français, in Vie intellect., oct. 1935, p. 9-35 ; cf. ibid., p. 35-45; Kampschulte et Walter Goetz *,Johann Calvin, Leipzig, 1869-1899; T. H. Dyer , * Life of Calvin. London, 1850; A. Lecerf *, L'in­ troduction à la dogmatique réformée, Paris, 1931. 3 Jnstit. Chrét., 1. IV, 1, 7. — 4 Op. cil., IV, 2, 2; 4; 5; 6, 1. — 20 De Calvinismo ’. 404 CAPUT I ut omnia per ordinem et honeste fiant, et rebelles excom­ municare Calvinus sic cæsarismum vitavit, (b) Quoad Ecclesia infallibilitatem, Calvinus sicut Lutherus affirmat Scripturam solam individualiter interpretatam esse fidei normam. (Cf. n. 602, 742 sq.) (3) Diffusio. Calvinistæ in Helvetia, Hollandia, Scotia et Statibus foederatis præsertim vigent, et variis professionibus fidem suam exprimunt*. E Calvinism© exierunt innumeræ sectæ, quæ hierarchiam fere excludunt, vel dogmata ad nihilum redigunt. 3° De Anglicanism© 3. 604. — (A) Origo. Hæc secta ortum habuit ex principibus Angliam regentibus (1507-1603). In exordio, sola negatione primatus in R. Pontifice a Catholicismo differebat; postea vero, Eduardo VI° regnante, Lutheranismi influxum subiit; et, sub Elisabeth, influxum Calvinism! ; ita ut Anglicanismus sit veluti utriusque consociatio, servato dogmate catholico de episcoporum origine et auctoritate divina. Breviter indicatur ejus : 1. doctrina, 2. fractionesprœcipuœ. 3. secta minores. (B) Doctrina quoad Ecclesiam, (a) Hæc continetur in 42 articulis, ab Eduardo VI editis, qui postea, sub Elisabeth, ad 39 reducti sunt 4. (b) Ecclesia Angliæ regem ut ducem ’ Op. cit., IV, 3, 6, 8, 15; S. 4, 8; 9, 7, 8. 9-”> *3? b 7, 3°'32î ”, r· 1 Praecipua Calvinismi symbola sunt : Confessio Helvetica prior (1536), posterior (1566), Catechesis Heidelbergensis (1563), Confessio gallicana (1559), Confessio belgica (1561), Confessio scoticana prior et posterior (1560, t^So), articuli Arminiani sive remonstrantia (1610), canones synodi Dordrechtanæ (1619), Confessio Westmonasteriensis (1647). Cf. Schaff *, Creeds of Chri­ stendom. New-York, 1884. t- L p- 354 sq., t. III. p. 190 sq. ’Cf. Burnet*, History of the Reformation, ed. Pacok, 1865; Lingard, History of England, L VI, Philadelphia, 1827; M. J. Spalding, History of the Protestant Reformation, Baltimore, 1865, t. II, p. 59 sq.; A. Capecelatro, Newman e la Religione Cattolica in Inghilterra, p. 1-118; A. Gatard, art. Anglicanisme, in D. T. C., col. 1281-1302; J. Trésal, Les origines du schisme anglican, 1909; art. Réforme : VI, Réforme en Angleterre, in D. A., col. 647-675 ; Ami du Clergé, 1911, p. 67-71. 4 Vide textum apud Karl Millier *, op. cit., p. 505 seq. Præcipui commen­ tant sont : T. R. Jones , An exposition of the thirty-nine articles, London, 1849; G. Burnet *, An exposition of the jg articles, revised with notes by Page, London, 1836; E. Browne*, An exposition, New-York, 1865; P. Forbes* An explanation of the jç articles, Oxford, 1867; B. J. Kidd ', The thirty-nine articles, their history and their explanation, London, 1001. Eosdem articulos, DE CŒTIBUS CHRISTIANIS ACATHOLICIS 405 habet etiam in rebus spiritualibus : unde Ccesarismus. Anglicani omnes rejiciunt supremam auctoritatem Romani Pontificis, etsi plerique agnoscunt ei competere primatum honoris, et pauci concedunt primatum jurisdictionis eidem collatum fuisse prioribus sæculis jure ecclesiastico. Histo­ rico episcopatui, ut aiunt, adhaerent, nec in suam commu­ nionem recipiunt ministros qui a legitimis episcopis ordinati non fuere; quidam tamen dicunt episcopatum non fuisse _ divinitus institutum, sed solum apostolica aetate de facto in Ecclesia praevaluisse. (C) Ecclesia non est infallibilis; Scriptura sola est regula fidei. 605. — (C) Tres præcipuæ fractiones, in Anglicanismo, inve­ niuntur : (a) Ecclesia superior (High Church) quæ dogmata et ritus Catholicorum fere universim admittit, si excipias Immacula­ tam B. V. Conceptionem, Romanique Pontificis infallibilitatem et supremam auctoritatem; affirmatque in Ecclesia divinam hierarchiam visibilem collatam episcopis, (unde nomen Episcopalismi), qui omnes sunt inter se æquales ideoquenon R. Pontifici inferiores. Ad eam pertinent Puseyistce et Ritualisiez \ (b) Ecclesia inferior '(Low Church) seu euangelica, parum curans de episcopatu, dummodo justificatio per fidem aliaque Calvini dogmata reti­ neantur. (c) Ecclesia latior (Broad Church), semi-rationalista præcipue, quæ Christiana dogmata tanquam puncta disputabilia habet, et generalem tantum in Christum fidem ut essentialem requirit. (D) Sectæ minores ex Anglicanismo ortæ innumeræ sunt. Inter eas citari possunt : (a) Congregationalistœ (1.200.000) qui, auctoritatem episcoporum et synodorum rejicientes, volunt singulas congregationes esse omnino independentes : (b) Baptista (6.000.000) tantisper mutatos in generali Conventu Trentoniensi (1801) ecclesia episco­ palis americana tanquam fidei regulam accepit; americanam recensionem habes apud Schaff *, op. cil., t. III, p. 4S6 sq. 1 Sic nuncupantur quia, post conversionem J. H. Newman, hujus systematis in Universitate Oxoniensi promotoris, Pusey ut ducem habuerunt. De origine, variis falis et theoriis Oxoniensis scholas quæ vocata est The Oxford Movement, cf. J. H. Newman, Apologia pro vita sua; Loss and Gain; The lia Media of the Anglican Church: Difficultés of Anglicans, t. I; Tracts for the Times, opuscula ah Oxoniensibus edita ad suas opiniones propagandas : unde ctiam comm schola dicta est Tractation Movement: VI. Ward, William G. Ward and the Oxford Movement; Ragey, La Crise Religieuse en Ançleteire, Paris, 1S96; L.'Anglo-Catholicisme, 1897; P. Thureau-Dangin, La Renaissance catholique en Angleterre, Paris, 1905; A. d’Alès, art. Réforme : IX. Afigli< anisine moderne, in D. A., col. 701-733; C. Gorman, art. LLAnglicanisme contemporain, in Etudes, t. 191, p. 513 sq.; I? Anglo-catholicisme dans T Eglise anglicane iu Doc. cathol., t. 30, col. 1305-1335; cf. t. 29, col. 259-294. 406 CAPUT I non admittentes ut validum nisi baptismum adultis per immersio­ nem collatum ; (c) Methodist, Jlesleyanietiam dicti, quiaJ. Wesley (XVIII" sæc.) ut auctorem habent (16.000000), sensus pietatis, fiduciæ et caritatis in animos instillare satagunt; quoad regimen, non admittunt quidem divinam episcopatus originem, sed in America episcopos habent ad unitatem quamdam melius servandam; (d) Salvationist seu Salutis exercitus (1.000.000) qui auctorem habent Booth (XIX° sæc.) et, ad modum exercitus, duces et milites agnoscunt : de doctrina parum curantes, enthusiasmum inter populos excitant ut homines moribus perditos ad Christum et virtutem adducant’., (e) Ab anno 1921, B. Buchman creavit cotium Oxoniensem (Oxford Group), qui merito Christianam vitam censet intimam cum Deo unionem esse et etiam veram erga Christum amicitiam; sed simul erronee dogmaticum indifferentismum profi­ tetur et publicam peccatorum confessionem suis asseclis præcipit3 4° De Protestantismo liberali. 606. — (1) Hæc est doctrina de Ecclesia quam tenent Protestantes, qui principia Rationalistarum sæpius profi­ tentur3; et quæ e theoria judicii seu examinis privati logice defluit. Patres istius systematis fuere, præter Socinianos et Unitarios, philosophi et theologi qui, \it(Spinoza, Kanitud Schlciertnacker, Ritschl, et non pauci exegetæ et historici, omne supernaturale e Scriptura et historia expungere conati sunt. Juxta eos, Christus nullum dogma proprie docuit, nec ullam societatem ecclesiasticam instituit, quippe qui putaret regnum Dei et finem mundi brevi tempore venturum esse; solummodo docuit homines quomodo Deum ut Patrem colerent eique se totos subderent 4. ’ Ami du Clergé, 1934. p. 593-603, cum bibliogr. ■ Ibid., 1935, p. 613-617; cf. Etudes. 20 nov. 1934; Doc. cathol., Le Groupisme, 9 déc. 1933, col- JH3-II45. ’ Cf. opera Harnack *, præsertim U Essence du christianisme, et libros Sabatier ♦, specialiter Esquisse... et Religions d'autorité... Cf. præterea H. Lichtenberger *, L'Allemagne moderne, Paris, 1918, p. 232-266; G. Goyau, L'Allemagne religieuse, le Protestantisme, Paris. 1898, p. 72-122; art. Le Pro­ testantisme allemand moderne, in D. A., col. 675-690. Pro recenti Anglicanismo, cf. art. Affaires anglicanes, in Doc. cathol., 7 déc. 1935, col. 1027-1086; 14 déc., col. 1096-1101. Cf. Batiffol, EEglise naissante et le Catholicisme, c. III, excursus B, p. 172 sq. 4 t. Retinent quidem verba theologica “religionem, revelationem, peccatum originale, incarnationem, etc. ”, sed ea interpretantur ut mera symbola conscien­ tia; religiosæ proposita, non tanquam dogmata credenda sed ut incitamenta ad DE COETIBUS CHRISTI ANIS.. ACATHOLICIS 407 Hodiernis temporibus, K. Barth, ex Helvetia oriundus, protestans minister et professor in Germania, liberalis I rotestantismi tendentias acerrime impugnat et proprie dictam Dei revelationem praedicat, juxta Calvini mentem et modum agendi, atque maximum ordinis religiosi influxum 'exercet apud Reformationis recentes sectatores ». (2) Institutionem vero Ecclesia naturali processu sic Liberales explicare conantur, (a) Christo mortuo, ejus discipuli mox com­ munitates efformarunt, quæ vinculo fidei et caritatis necnon spe proximi adventus Christi intime jungebantur. Omnes quidem æquales erant; nonnulli tamen a Spiritu diversa acceperunt charis­ mata ; alii erant apostoli, alii prophetæ,alii autem doctores,qui varias ecclesias percurrebant, (b) Postea vero, electi sunt seniores seu presbyteri qui religiosis coetibus præsidebant : quibus adjuncti sunt diaconi. (c) Diversæ communitates, auspice præsertim Paulo, habentur tanquam membra unius mystici et invisibilis corporis, quod dicitur Ecclesia cujusque caput Christus est. (d) Ex hac autem mystica unione paulatim orta est unitas quædam visibilis : variæ enim communitates inter se quoddam foedus, quamdam societatem inire coeperunt, sicut et singuli fideles ultro in commu­ nitatem convenerant, (e) Primum unitatis centrum fuit quidem Jerusalem; destructa autem hac civitate, Roma, ûtpote caput civilis Imperii, christianæ societatis caput facta est, et Ecclesia provinciarum romanarum distributionem in suo regimine imitata est. (f) Grassantibus autem haresibus, necësse fuit contra Gnosticos regulam fidei instituere, doctrinam nempe ab Apostolis traditam; et contra Montanistas auctoritatem agnoscere qua hæc regula authentice exponeretur : episcopi, qui ecclesiis præerant, hujusmodi auctoritate potiti sunt, dicentes se apostolorum succes­ sores esse. Ita, jam exeunte sæculo secundo, Ecclesia catholica praxim virtutum. 2. Protestantismus liberalis nihil aliud est igitur nisi rationalismus quidam religiosus : Christiani sunt ii omnes qui existimant Christum esse doctorem aliis perfectiorem^ qui suo exemplo eos docuit quomodo cum Infinito relationes habere valeant, et perfectum exemplar vita religiosæ, quam quisque, vestigiis Christi inhærens, experiri potest et suæ conditioni accommodare. Ad rem Lichtenberger \ op. cit.y p. 256-257 : “ Nous voyons clairement, mainte­ nant, dans quelle direction évolue le protestantisme. Il tend à dépouiller la religion de son caractère objectif, historique, absolu. Le christianisme ne lui paraît plus comme un ensemble de vérités révélées, extérieures au fidèles et qu’il doit croire^ mais comme un état de conscience que chaque individu doit vivre. 11 n’exige plus du fidèle la foi dans la réalité de certains faits historiques... Le protestantisme enfin tend à dépouiller le christianisme de sa qualité de religion révélée, une et éternelle. Il n’est qu’une des formes innombrables de la conscience religieuse de l’humanité — Cf. M. Bœgner, La vie chrétienne* Paris. 408 CAPUT 1 in suis fundamentis constituta fuit ; decurrentibus autem sæculis, potestas Episcopi Romani paulatim invaluit atque omnino suprema evasit, (g) Cum igitur hæc potestas sit mere humana, et sæpe sit tyrannica, impune contemni potest, et quilibet jus habet directe Deum adeundi et cum Eo intimam unionem ineundi. 607. — Seholion. Ecclesiae forma, juxta Protestantes. Protestantes hodie secedunt in sectas, quæ relate ad doc­ trinam de Ecclesia, ex dictis, in tres classes præcipue dividi possunt. (a) Episcopalis mus agnoscit episcopatum saltem tanquam formam magis stabilem, ad auctoritatem ecclesiasticam tuendam moraliter necessariam; inter Anglicanoset Lutheranos Scandinaviæ viget. Immo quidam inter Anglicanos, cum Catholicis, admittunt episcopatum ab ipso Christo fuisse institutum : ita præsertim ii qui se catholicos dicunt et superiorem ecclesiam efformant (High Church). (Cf. n. 605). Rejiciunt tamen supremam auctoritatem Romani Pontificis. (b) Presbyterianismus (cf. n. 603, 669, 670), qui apud Calvinistas reperitur, confitetur auctoritatem Dei per populum pas­ toribus vel presbyteris delegari, quibus obedientia debetur. Ministri non sunt tamen sacerdotes proprie loquendo; epis­ copatus vero et primatus romanus, nonnisi per fraudem et cupiditatem invaserunt Ecclesiam. — Ad hanc formam practice reducuntur plerique Lutherani, quorum pastores nihil aliud sunt nisi doctores fratrum suorum, quibus tamen tanquam Dei ministris quædam reverentia debetur. (c) Multitudinismus seu Démocratisants, qui ex presbyterianismo logice defluit, practice viget præsertim in sectis a Calvinismo derivatis. Nullam admittit hierarchiam : Christus enim non instituit Ecclesiam per modum societatis sed per modum regni spiritualis. Addemus tandem multas ecclesias protestantes in Ccesartsmum (cf. n. 604) incidisse, v. g., anglicanam vel lutheranas ecclesias. IV. — De Modernismo 1 608. — (1) Modernistarum de Ecclesia conceptus in generali eorum systemate inseritur, (a) Juxta eos, Ecclesia Lanient., D. B., 2052-2056; Encyc. Pascendi, passim. A. Loisy * Evangile et Eglise, ch. III ; Autour dun petit livre, 157.186; Simples réflexions, Decret. 409 non fuit immediate a Christo fundata : revera Jesus ipse nullum dogma proprie docuit, nec ullam societatem eccle­ siasticam stricte instituit, nam “ in mente Christi regnum cæli una cum fine mundi jamjam adventurum erat”; sed tamen a Jesu provenire merito dici potest quia Jesus posuit germen ex quo orta est Christiana societas. (b) Constitutio visibilis in Ecclesia oritur “ex duplici necessitate : una in credente... ut fidem suam cum aliis com­ municet; altera in collectivitate, ad coalescendum (credentes) in societatem, et ad commune bonum tuendum, augendum, propagandum”. Hodierna Ecclesiæ forma, sæc. 11° et deinceps paulatim efformatur, studiis præsertim Pauli, ex Judaismo et Hellenismo, sub influxu conditionum hujus temporis; nam “christiana societas perpetuæ evolutioni æque ac societas humana est obnoxia”. 609. — (c) Auctoritas, in eadem societate, non procedit a Deo; sed ab ipsa Ecclesia, nempe ex conscientia religiosa fidelium, vitaliter et democratice emanat; et proinde ab eadem pendet in sua existentia, juribus et officiis. Hæc auctoritas, licet gaudeat quadam docendi potestate, nullam habet infallibilitatem. Petri primatus fuit posterioris inventio ætatis. Primatus autem R. Pontificis “ex mere politicis conditionibus ” oritur. (Cf. n. 675, 698). (2) Comparari possunt Moderniste cum Liberalibus. Cum ipsis consentiunt asserendo Ecclesiam non esse divinitus institutam nec infallibilem, et ejus auctoritati antepo­ nendum esse privatum conscientiæ judicium. Sed ab eis distinguuntur in eo quod quamdam socialem Ecclesiæ constitutionem admittunt ideoque religiosum individualismum rejiciunt. 610. — Scholion. Tabella de religionibus in mundo. Non raro catholica Ecclesia cum aliis religionibus com­ paratur. Hæc autem collatio erit facilior sequentem tabellam consideranti, in qua describuntur præcipuæ reli­ giones atque, pro singulis, numerus asseclarum, in diversis orbis terrarum partibus. p. 98; G. Tyrrell*, Z>x orandi, 1903; Through Scylla and Charybdis, 1907; Programma dci Modernists, Roma, 1908. — Quas theorias breviter contrahit M. Lepin, Les Théories de M. Lossy, Paris, 1908, p. 8-17. w? DE CŒT1BUS CHRISTIANIS ACATHOLICIS Religiones in mundo America ro 125 569 905 36 138 802 963 000 4 222 828 253 952 13 369 27 114 24 233 53, 15, 0. Pro too A/rtca A’e/igiones 5 387 678 3,8 Catholici 4 554 200 Protestantes 4 549 519, Orthodoxi i 382 376 0,3 Judæi 51 907 828 37,1 Musulman! 110 000 0,1 Buddhistic Confucianistæ Hinduistæ Shin toistæ 72 397 905 Pagani Sihe religione Ignotæ reli­ 776 830 0,6 gionis Asia 17 038 874 4 566 458 4 884 087 8 284 103 178 595 889 0. 199 338 263 304 000 000 223 984 586 16 644 437 1 40 482 901 27, « 2 330 548 65 674 697 1 332 040 0,4 1 024 435 236 556 494 100 Numerus totalis 140 06» 342 100 Europa 1, 7 0. 5 0, 5 201 855 900 113810 400 120 710 175 10 842 168 8 235 525 —K 17, 9 20 30, 5 22, 5 1, 7 4, 6 Oceania Γτο 100 1'0 IOO 1 987 308 5 604 160 364 041 5, 8 2. 3 1, 8 4 400 1 022 463 8 802 0, 6 1 339 625 0. 1 351 839 665 164 683 02( 131 460 821 15 731 475 238 997 594 199 461’632 304 027 114 224 008 819 16 644 437 122 239 817 76 598 195 Ti 62, 4 +. 1 °’ 1 n, 2 3 10 923 498 467 726 294 100 996 844 033 100 col. 3 *-3U; Hæc tabella desumitur ex Docum. cathol.. et P. Lesourd, L'Année missionnaire, Pans, 1931. Pro too Nunierut totalis in m undo 4 481 738 0, 2 8 991 174 100· Il 10 8, 0 0, 9 13 10, 8 16, 4 0, 9 6» 6 & 0. 2 174 334 100 relif'· dans its différents fays dtt monde, Cf. A. d’Espierres, TO IOO & 1929, < I ·? .·< lx) CP o O >1 3 3 ft 00 ZA o ft <-π UQ p —? P IQ (p 3 P cp Π, n> cp P CD cd ft CD O 3 P 3 P « CP a rt- 5 ft CD CD CP Λ * · ■ * ’ ’· · · ,.» *·*· ·>· o cd o CD R ft p ►-< a. ' 9? ~· b'S ?. 3. v r-t g P P Λ CD ft CD £ B ft ft g 3. o B 8 tQ λ ü 4 » p OQ »— tP I iTcLMi: hl <·>-. ε ;·· 3 CD ; 6?'· i,< dederunt; quandoque fideles actu coadunatos vel omnes fideles ejusdem civitatis3, aut varias Christianas communitates ejusdem regionis-’; tandem universalem fidelium societatem per totum orbem 45 . (c) Sæpissime Ecclesia metaphorice designat locum in quo fideles congregantur s. ’ s (B) Quoad rem. Apud Catholicos, definitur : Societas religionem a Christo revelatam profitons^ vel fusius : Societas, a Christo instituta, hominum , qui ejusdem fidei professione et eorumdem sacramentorum participatione, sub R. Pontificis auctoritate, coadunantur, ad gratiam et salutem In Tractatu præsenti, agitur de Ecclesia sic intellecta, i. e., de Ecclesia Christiana terrestri, universali et integra. 613. — (C) Ecclesiæ nomina et figuræ. In Scriptura S., varia Ecclesiæ nomina ex figura continentur. (1) Nomina. Ecclesia metaphorice sequentibus appellatio­ nibus designatur; dicitur : Civitas Dei (Ps. XLVII), Domus Dei (I Tim., III, 5), Regnum Dei, calorum, Christi {Luc., XIII; Matth., XIII ; Joan , XVIII), Ovile Christi, {Joan., X, 16), Corpus Christi {Col., I, 24; Ephes., I, 22), Sponsa Christi {Cant., IV, 8; Osee, II, 19). (2) Figurae. (1) Figuræ Ecclesiæ ante Moysen, sunt : (a) para­ disus terrestris, in quo solo beatitudo possidebatur; (b) Eva formata e latere Adami præfigurans Ecclesiæ originem a Christi morientis latere; (c) arca Noe, extra quam nullus a diluvio salvus fuit. (2) Sub mosaica lege, tres saltem figuræ Ecclesiæ dantur : (a) lapis de monte abscissus qui universum orbem implet; (b) templum hierosolymitanum, religionis populi hebraici centrum; ‘Si ergo conveniat universa ecclesia in unum...”. I Cor., XIV, 23; 1 “ Paulus Apostolus... Ecclesiæ Dei quæ est Corinthi... ” II Cor., I, i. 3 “ Paulus Apostolus... Ecclesiis Galatiæ ”. Gal., I, 1-2 ; cf. I Cor. XVI, I ; II Cor., VIII, 2. 4 Matth., Χλ I, 18; Act., XX, 28. Cœtum etiam profanum significat, cf. : “Alii autem aliud clamabant. Erat enim ecclesia confusa... Si quid autem alterius rei quæritis, in legitima ecclesia poterit absolvi”. Act., XIX, 32, 39. Cf. Deissmann, Licht von Osten, 1909, p. 79-80; Zorell, .Vovi Testamenti leocicum gracuin, Parisiis, 1911 ; ad vocem : έζζΛησία. A. Vacant, art. Eglise, in Dia. de la Fhble, col. 1599-1601. P. Batiffol, L'Eglise naissante, Paris, 09, p. 46 sq. ‘ g 5 / Cor., XIV, 34; Cad., c. 1161-1187. S. Bellarmin., De Eccles., 1. Ill, c = £♦- DE CHRISTI ECCLESIÆ NOTIONE 413 (c) gens judaica, quæ juxta S Augustinum ‘, “ magnus quidam propheta fuit Christi, christianique regni”. (3) In N. Testamenti libris, parabolæ citandæ sunt : piscatio duplex jussu Christi ab Apostolis facta, inconsutilis tunica Jesu, vas descendens de cælo, quod vidit S. Petrus, “ in quo erant omnia quadrupedia et serpentia terræ et volatilia cæli ” ’, etc. 814. — Scholion. Notio Ecclesiæ juxta acatholicos. Inter acatholicos : (a) Alii, omne supernaturale respuentes, affir­ mant Ecclesiam esse omnino similem, quoad substantiam,aliis socie­ tatibus religiosis : ita Rationaliste, Protestantes liberales et Moder­ niste. (b) Alii vero, Scripturam S. accipientes, putant Ecclesiam esse coetum “fidelium quorum fides nunquam deficit”(Donatiste), hominum “qui nullum habent peccatum” (Pelagiani), “sancto­ rum qui vere credunt et obediunt Deo” (Lutherani), " prcedestinatorum”, vel “justorum prædestinatorum ”3 (Hussite, Calvi­ niste). (c) Hæ sententiæ erroneæ catholicam Ecclesiæ notionem partim vel totaliter rejiciunt; earum vero falsitas in Tractatus decursu demonstrabitur. II. De Ecclesiæ Divisione 615. — (A) Ecclesia in genere, est universalis cœtus eorum qui Deo uniuntur per Christum, cujus mysticum corpus efformat. Ratione status dicitur : (a) Triumphans in cælis, ubi angelos et electos cohæredes divinæ gloriæ coadunat; (b) Patiens in purgatorio, ubi sanctorum animae integre purificantur; (c) Militans in terris, quæ contra infen­ sissimos hostes dimicat9 ad cæleste regnum acquirendum. 616. — (B) Ecclesia vero militans dividitur ratione : I. historice, 2. extensionis, ^.officii. (l) Ratione historiae, (a) Large,sumpta, continet omnes homines, qui ab Adamo usque ad sæculi finem Deo per Christum adhærebunt. S. GREGORIUS M. asserit “ univer­ salem Ecclesiam, incipere ab Abel justo, usque ad ultimum electum qui in fine mundi nasciturus est ” 4. (b) Dividitur in ecclesiam legis naturæ, legis scriptce seu mosaicæ, et legis gratice seu evangelicæ. “ Sancti ante legem, 1 S. August, Cont. Faust., 1. 13, c. 4 ; P. XLII, 283. 2 Act., X| 12- — 3 Mazzella, De Religione et Ecclesia, n. 404. < S. Gregor. M., Hom. ζρ in Evang.; S. Thom., Sum. theol., 3, q. 8, a C. Pesch, Op. cit., n. 311 sq. ■ ’t F sancti sub lege, sancti sub gratia, omnes hi perficientes corpus Domini, in membris sunt Ecclesiæ constituti” Duæ priores efformant ecclesiam veterem, transitoriam; posterior est Ecclesia nova et perpetua. (C) “ Hinc considerari potest triplex Ecclesiæ status in hac vita, ait Mazzella 3 : status legis naturæ, status legis scripta, et status gratia. i. In statu legis natura, nullam proprie habebat determinatam formam; etsi aliqua superaddebantur successive a Deo per revela­ tionem... 2. In statu legis scripta, forma ecclesiæ erat ad tempus determinata quoad populum hebraicum; sed gentes ad eam non tenebantur : idcirco quoad eas ecclesia erat sicuti in lege naturæ. 3. In statu autem legis gratia, Ecclesia novam ac perfectam formam accepit a Christo; atque ad ei adhærendum obligantur omnes populi”. . MaH (2) Ratione extensionis. Ecclesia Christi est : 1. vel universalis, i. e., integer pastorum et fidelium ccetus in mundo; 2. vel particularis, seu quædam portio totius Eccle­ siæ, v. g., Ecclesia Gallica, Lugdunensis λ (3) Ratione officii. Habetur Ecclesia : Ϊ. docens, quæ ccetu pastorum constituitur; 2. discens quæ constat fidelium plebe·». < I ». t * S. Gregor. Μ., I. V, Ep. 18; P. L., LXXVII, 740; cf. S. Leo, Serin. 3 de Natal, c. 4; P. L., LIV, 147; S. August., In Jean., tr. 45, n. 9; P. L., XXXV, 1722. — 2 Mazella, op. at.„ n. 396. 3 Cf. Epius., V, 25; Galat., I, 1-2; [ Cor., XVI, 1. 4 Matth., XVIII, 17; Aot., XX, 28. — Sacerdotes et parochi ad fidelium coetum, sub hoc respectu, pertinent. CAPUT III De Convenientia alicujus Auctoritatis seu Societatis Christianæ externæ. Z 617. — Christus revelatam religionem prædicavit, ut in præcedenti Tractatu probatum est. Sed quomodo ejusdem difiusioni providit? Antequam quæstio historice solvatur, ratio merito potest a priori affirmare convenientiam alicujus auctoritatis vel societatis seu ecclesiæ externæ ad Christi religionem omnibus populis proponendam. His considera­ tionibus præparabuntur mentes ad vim historicæ demons­ trationis in capitulo sequenti. Thesis. Ad religionis Christianæ diffusionem, a priori omnino conveniens est auctoritas seu societas externa. Talis convenientia elucet ex parte : I. hominis, 2. reli­ gionis, 3. revelationis christianæ, 4. experientia confirmatur. (1) Ex parte hominis. Natura sua homo est ens sociabile, quod intime tendit ad socialiter vivendum et agendum in omni ordine, v. g., oeconomico, politico, et etiam in morali vita ad religionem addiscendam et cultum exprimendum. Atqui Jesus certo suam revelationem posuit naturæ humanæ conformem. Ergo saltem probabile est Christum societatem religiosam instituisse ad suam doctrinam servandam et vivendam. Præterea homo naturaliter indiget ab extrinseco doceri quoad rudimenta, scientias, artes, labores, etc. : quod expe­ rientia constat; a fortiori quoad religionem, quæ res est difficilior et magis necessaria. Plerique homines, hujus indigentiæ conscii, in rebus præsertim religiosis, necessitatem alicujus auctoritatis, cui plane fidere valeant, vivide sentiunt *. ' Ita A. Thierry, circa finem vitæ, dicebat : “ Je vois, par l’histoire, la nécessité manifeste d’une autorité divine et visible, pour le développement de la vie du genre humain. Or. tout ce qui est en dehors du christianisme ne compte pas. De plus, tout ce qui est en dehors de l’Eglise catholique, est sans autorité... Donc l’Eglise catholique est l’autorité que je cherche; et je m’y soumets”. Gratry, De la connaissance de Pâme, Préface, p. XXXI, note 9. 416 CAPUT III Quare omnino convenit Christum dedisse externae auctori­ tati munus rite proponendi suam doctrinam humano generi. . r i f t · i . i I t I i i r v I • f I I t I t t ( * I f l i r t » 618. — (2) Ex parte religionis, (a) Nulla est enim religio quæ unquam floruerit absque quadam constitutione sociali et visibili. Cultus primum per patremfamilias, mox per ministros ad id specialiter delegatos, pro tota civitate offerebatur, et quidem ritibus lege determinatis : omnibus enim persuasum erat religionem esse rem socialem, publica auctoritate statuendam. — Ita apud Judæos, religio pariter positivis legibus determinabatur; et, quando populus ab his recedebat, Deus prophetas suscitabat, quorum praedicatione ad legem et monotheismum reverteretur. Nonne verisimile est Christum,qui non venit legem solvere sed adimplere,aucto­ ritatem religiosam externam statuisse? Et hoc probabilius apparebit,si præ mente habetur quod ipsius religio est revelata. (b) Insuper historice patet varias religiones, auctoritate suprema sapientissima orbatas, non potuisse vitare errores et ruinam. Ita paganae religiones de die in diem mendaciis et superstitionibus gravius deturpatae sunt. Imo religio primaeva patriarchis revelata, hoc præsidio non praemunita, celeriter in idololatriam et vitia decidit, dum religio mosaica, sub auctoritate Moysis, Legis et prophetarum, fideliter servavit divinam revelationem. Quare concludere licet Christum, qui religionem suam usque ad finem mundi existere volebat,probabiliterdesignavisse auctoritatem externam, quæ eam sine alteratione generationibus transmitteret. 619. — (3) Ex parte revelationis christianæ. Et­ enim religio christiana complectitur dogmata, prœcepta et ritus. Jamvero ad hæc tria diu et integre servanda requi­ ritur auctoritas quædam externa supremaque. i. Si agitur de veritatibus credendis multi homines, propter ingenii infirmitatem, aut necessitates rei familiaris, vel innatam pigritiam (cf. n. 242-244), nonnisi imperfecte eas intelligent et aliis transmittent, ideoque mox imminuta erunt veritates a filiis hominum; aliunde, ratione vitiorum, verita­ tes revelatæ sensim et sine sensu adulterabuntur et errores passionibus faventes admittentur. Nisi igitur adsit aucto­ ritas externa et suprema qua hi errores præcaveantur aut corrigantur, paulatim evanescent dogmata. Ergo omnino DE CONVENIENTIA SOCIETATIS EXTERNÆ 417 conveniebat ut Christus hujusmodi auctoritatem in sua Ecclesia constitueret ’. 2. De prœceptis valent a fortiori prædicta. Cum enim homo ad teges negandas, vel benignius interpretandas aut violandas pronus sit, necesse est ut adsint legum divinarum authentici interpretes, qui harum observationi sedulo invi­ gilent et poenas violatoribus infligant. Insuper, cum leges christianæ ad omnes populos sese extendant, necesse est ut sit legislativa auctoritas, quæ generales regulas a Christo propositas variis temporum ac locorum circumstantiis accom­ modet ; secus omnia inconstantiæ et libidini permittentur. 3. De ritibus idem dici potest. Revera, ex una parte, cul­ tus externus et publicus requiritur ad exprimendum fovendumque cultum interiorem (cf. n. 174-176); et ex altera, nisi suprema quaedam auctoritas externo cultui praesit, mox super­ stitiones praevalebunt Deo injuriosae, ut videtur in historia. 620. — (4) Convenientia alicujus auctoritatis extemæ et supremæ experientia confirmatur. Nam a tempore quo religio spiritus, i. e., sine ulla auctoritate visibili, apud Christianos propagari cœpit, pessimi errores inducti sunt : Kantius negavit transitum theoretice fieri posse de subjectivo ad objectivum, et dogmata christiana sensu prorsus rationalistico explicavit; Schleiermacher in mysticum pantheismum incidit; Fichte, Schelling, Hegel pantheismum idealisticum docuerunt; Strauss atheismum propugnavit; Ritschl, dogmata quoad nomen retinens, eadem ita explicat ut nil supema­ turale in eis maneat; Harnack totum Christianismum in unum dogma contrahit, nempe Dei paternitatem; A. Sabatier ad quem­ dam mysticum pantheismum redit, Deum vocans ens universale; uno verbo, religio spiritus nihil aliud est nisi vagus deismus aut mysticus pantheismus, viam parans atheismo 2. Et sane nihil evidentius demonstrat quam necessaria sit quædam auctoritas externa ad religionem Christi integre servandam. Conclusio. Quibus omnibus attente consideratis, decla­ randum est : I. quod quædam auctoritas seu societas externa omnino conveniens est ad religionem Christi propa­ gandam; 2. quod probabile est Jesum hanc auctoritatem seu societatem instituisse ad hunc finem assequendum. * J. H. Newman, Développement of Christian doctrine, p. 75-98; Card. Dechamps, Entretiens sur la démonstration catholique, 1861, Ier Entret. 3 De quo vide Lichtenberger*, Histoire des idées religieuses en Allemagne, Paris, 1888; G. Goyau, L'Allemagne religieuse, Le Protestantisme, Paris, 1808, præcipuj . 72-122. CAPUT IV De Institutione Ecclesiæ Christi ut Societatis proprie dictæ et visibilis 621. — Conspectus. De institutione Christi Ecclesiæ r. <. I I i. Ut societatis proprie dicta : (a) Praenotiones de socie­ tate; status quaestionis. (b) Thesis: Factum hujus ins­ titutionis. Christus eam praparavit, promisit et peregit. (c) Scholia. I i < 1 t I I f 1 I P L I societatis visibilis : Status quæstionis. Thesis. Scholion. De Ecclesia regno Dei interno. 3. Corollaria. Quoad Ecclesiam societa­ tem : i. externam, 2. visi· De Ecclesia, Regno Dei f 2. Ut (a) (b) (c) bilem. eschatologico. Tempus ejus institutionis, «p Nunc historice queerimus num Jesus Ecclesiam instituerit ad revelationem Christianam generi humano prædicandam : Affirmative respondetur. Et immediate, in duplici articulo, statuitur fundatio a Christo Ecclesiæ : 1. ut societatis proprie dictce, 2. et societatis visibilis. ARTICULUS I De Institutione Ecclesiæ Christi ut Societatis proprie dictæ 622. — Prænotiones de societate. (i) Definitio. Societas in genere est : Unio moralis et stabilis plurium ad communem finem mediis communibus consequendum. Dicitur : (a) Unto moralis, i. e., conjunctio per intellectum et volun­ tatem, resultans ex vinculis saltem partim spiritualibus; DE INSTITUTIONE ECCLESIÆ UT SOCIETATIS 419 quare super terram inter homines tantum vigere potest. Et sic differt ab omni coetu entium irrationabilium. (b) Unio stabilis : et sic indicatur status aliquis permanens, et non actualis aut casualis agglomeratio hominum. (c) Plurium : scilicet plures, sive pauci sive multi sint homines, qui dicuntur socii, vel membra societatis. (d) Ad communem finem : hic finis est principium unionis sociorum, quo societates specificantur, ab invicem distin­ guuntur et aliæ aliis subordinantur. (Θ) Mediis communibus consequendum : idem finis socialis obtinendus est a membris ipsis, qui, junctis viribus, utuntur iisdem mediis socialibus, quæ a mediis mere individualibus differunt. 623. — (2) Causa efficiens societatis est extrinseca huic societati nec ejus essentiam necessario indicat. Potest esse vel homo, agens vi suæ naturæ, sub influxu circumstantiarum aut libera voluntate; vel Deus sive mediate per causas secundas, sive immediate per seipsum. (3) Elementa. Societas constat duplici elemento : (a) Materiali, quod est pluralitas vel multitudo hominum sociorum, (b) Formali, quod consistit in unione morali et stabili, quæ resultat tum ex communi fine societatis, tum ex auctoritate, una physice vel moraliter, quæ intelligentias voluntatesque et activitatem membrorum conjungi: in ordine ad socialem finem obtinendum. (4) Species societatis. Ratione finis. Societas est : (a) Temporalis vel profana, aut spiritualis vel religiosa : prout ejus finis communis est bonum temporale seu profa­ num, aut spirituale seu religiosum, (b) Naturalis aut super­ naturalis, prout bonum obtinendum est naturale aut super­ naturale. (c) Perfecta aut imperfecta, secundum quod ejus finis seu bonum est, vel non, sibi sufficiens in suo o'dine, nec ab alio dependens : v. g., Status est societas per.ecià, familia est societas imperfecta. (Cf. n. 1031). Alice partitiones societatis infra declarabuntur. (Cf. n. 643). 624. — Status quæstionis. (i) Errores. — (a) Lutherani et Calvinistce asserunt veram Christi Ecclesiam constare solis justis orædestinatis Deo soli 420 CAPUT IV cognitis; visibilem autem Ecclesiam procedere non a Jesu sed ab hominibus. Quare Christus non fundavit Ecclesiam ut societatem stricte dictam, (b) Rationaliste multi declarant Christum praedi­ cavisse doctrinam ethicam, religionem mere internam pro unoquo­ que, non vero instituisse societatem aliquam externam, (c) Protestantes liberales et Moderniste docent Christum historicum, qui finem mundi instantem putabat, non cogitasse de Ecclesiæ instau­ ratione, sed annuntiasse tantum Dei regnum eschatologicum. Attamen Ecclesiæ institutio Christo tribui potest, quia ipse Chris­ tus posuit germen ex quo Ecclesia orta fuit * (cf. n. 608). (2) Doctrina catholica. Christus vivens in terris, imme­ diate et deliberate, per se et non per Apostolos aut eorum successores, annuntiavit et instituit Ecclesiam ut veram societatem in mundo usque ad finem mundi duraturam. 625. —Thesis. Christus immediate instituit Eccle­ siam ut societatem proprie dictam in mundo duraturam. Historice certum, theologice de fide. Ecclesiæ magisterium. (a) C. Vaticanum hæc docet : “ Pastor aeternus (i. e., Chris­ tus)... sanctam aedificare Ecclesiam decrevit... In Ecclesia sua pastores et doctores... esse voluit... B. Petrum... a Christo Domino constitutum (fuisse) totius Ecclesiæ visibile caput...” (b) Et Juramentum antimodemisticum : “ Firma fide credo Ecclesiam... per ipsum verum atque historicum Christum...proxime ac directo institutam ” 2. 626. — Probatur : i. ex vita Christi, 2. ex apostolica historia. i° Ex vita Christi3, qui Ecclesiæ institutionem promisit et peregit. (A) Ex promissione Christi. Quod Christus, Dei lega­ tus, quoad religionem promisit, hoc certe implevit. Atqui suæ fundationem Ecclesiæ, expressis declarationibus, pro­ misit, cum ait Petro : “ Tu es Petrus, et super hanc petram cedificabo Ecclesiam meam "^·, et cum declarat Apostolis : ' D. B., 2052, 2088, 2091. A. Loisy *, La religion d'israil; La naissance du Christianisme^ Paris, 1933 ’ C. Vatican., sess. IV, proœm., etc., D. B., 1821-1823; 17935 cf. Decret. Lamentabili, D. B., 2052Jusjurandum, D. B., 2145; Sum. theol., 2’ 2æ, q. 88, a. 12. ° 3 P. Batiffol, L'Eglise naissante et le catholicisme^ Paris, I P· 94-113. 4 Matth., XVI, 18. ■■ ■ DE INSTITUTIONE ECCLESIÆ UT SOCIETATIS 421 “ Alias oves habeo...; et illas oportet me adducere; et vocem meam audient et fiet unum ovile et unus pastor ” l. Porro suam Ecclesiam Christus prædicit, non ut multitudi­ nem confusam, sed ut domum vel ovile in quibus elucent unitas et auctoritas determinata; aliis verbis, ut societatem veram et unam. 627. — (B) Ex ipsa institutione Christi. Hæc fuit prius prœparata, deinde peracta. (i) Praeparavit Christus Ecclesiam per suam praedica­ tionem Regni Dei2345. Christus est Messias prophetatus cujus adventus exspectabatur ; consequenter dux est regni messianici instaurandi. Quare sapientissime, præsertim initio vitæ publicæ 3, Dominus Jesus prædicat missionem suam (i. e., Ecclesiæ fundationem), sub figura traditional! Adventus regni Det seu regni calorum 4. Hujus autem regni declarat : (a) scopum, qui est hominum sanctificatio; (b) sub­ jectum : extendetur in totum orbem 5 et non tantum apud Judæos; (c) caractères internos : animas eripiet a diabolo et adducet ad vitam æternam per abnegationem, puritatem, 1 Joan., X, i6. 3 H. Diekmann, De Regno Dei, De Constitutione Ecclesiæ, Friburg. Br., 1925 ; J· B· ar*· L* Royaume de Dieu in Diet, de la Bible, coi. 1237-1257 ; Y. de la Brière, art. Eglise, in D. A., L'Eglise hiérarchique dans ΓEvangile, col. 1221-1248 ; L. de Grandmaison, art. Jésus-Christ, in D. A., col. 1423 sq. ; M. Lepin, art. Le Royaume de Dieu dans les Evangiles, in R. A., I. XIV, p. 914-933; A. d’Alès, art. Le régne de Jésus-Christ, in D. A., col. 815-821. 3 Ultimo vitæ suæ anno, Christus magis explicite seipsum prædicavit, cum jam mentes præparatæ essent ad doctrinam suam intelligendam. Cf. Matth., IV, 17 et XVI, 21. Remansit tamen idea Regni Dei velut centrum prædicationis Jesu. 4 Regnum Dei et regnum calorum, a Matthæo præsertim usurpatum, idem significant ; nam cali apud rabbinos Deum designant. Ambæ locutiones inve­ niuntur apud A fare., 14 vicibus, apud Luc., 39, apud Matth., 51. — Significant aliquando regnum territoriale Dei, plerumque tamen dominationem Dei (royaume ou régne de Dieu) : ex contextu, in quantum fieri potest, sensus definietur. 5 Id enim significat parabola grani sinapis : Marc., IV, 30-32. Aliqui textus missionem Christi adJudaos restringere videntur, v. g., Matth., X, 5; XV, 24. Sed hic agitur solummodo de missione personali Christi, vel de missione temporali Apostolorum ; dum clare annuntiatur alibi Apostolos evangeliuin Regni Dei, post Christi necem, usque ad ultimum terræ nuntiaturos esse : sic, præter locos citatos, cf. Mare., XIII, 9-10; Matth., V, 13, 14; •r. /.-tv 422 CAPUT IV orationem et fidem 1 ; (d) externum conspectum : hoc regnum erit terrestre, sub auctoritate Messiæ, et simul progressi­ vum; jam inchoatum fuit et, post præsentem periodum, habebit phasim eschatologicam et cælestem. — Porro com­ plexus hujus prædicationis Christi est real is descriptio Ecclesiæ, quæ inter homines cito instituenda erat 2. I t I 628. — (2) Institutionem Ecclesiæ Christus peregit. Revera Jesus, non per alios, sed per se et directe, determi­ navit suæ religionis : (a) finem communem 3, i. e., animarum salutem præparandam et consequendam; (b) subjectum scilicet omnes gentes usque ad sæculi finem in unum corpus congregatas 5 ; (C) auctoritatem unicam : nam primos rectores elegit Apostolos sub principe Petro, et ipsis dedit potestatem quosdam discipulos mittendi ad docendum et baptizandum; (d) media apta et determinata, quibus fideles salutem obtinebunt, scilicet : professionem ejusdem fidei a prædicatione acceptæ6 ; participationem iisdem ritibus 7, præcipue Baptismo et Eucharistiæ; submissionem Apostolis eorumque successoribus8. Porro hæc omnia veram societatem spiritualem et externam constituunt, 1 Mare., III, 20-30; Luc., X. iS. Unde vides sanationes possessorum a dæmone esse vere opus messianicum. — Marc., XII, 34 : “Non longe es a regno Dei ” i. e., ab acceptione gratiæ præstitæ per evangelium ; Marc., X, 15 : “Quisquis non receperit regnum Dei velut parvulus, non intrabit in illud”, ubi opponitur acceptio gratiæ Evangelii receptioni æternæ gloriæ. Necessitas abnegationis ad gratiam et gloriam accipiendam patet ex parabola margaritæ, J/αΖΖΑ., XIII, 44-46. Cf. etiam Mare., VIII, 34-38 etc. 3 “ Il ne faut pas confondre Γ Eglise du Christ en ce monde “ avec le “ royaume de Dieu”. L’Eglise est quelque chose du “royaume”, elle n’est pas tout le “royaume Le concept évangélique du “ royaume " est beaucoup plus large et plus compréhensif que le simple concept d’une communauté hiérarchique royaume" est, sans doute, extérieur et social; mais établie en ce monde. il est également intérieur et spirituel. Le “ royaume ” est chose actuelle et terrestre; mais il est également chose à venir et céleste, En un mot, le “royaume de Dieu”, c'est l’œuvre entière de la Providence divine, pour conduire les hommes à leur fin éternelle ; c’est l’œuvre entière de Jésus-Christ Rédempteur; c’est toute l'épopée du salut Y. de la Brière, art. Eglise, in D. A., col. 1247. ™·, * V ΠΙ, 17; X, 27, 28; XVII, 19; JAzrr., XVI, 15. M/a/ZÀ., XXVIII, 19-20; s Matth., X, 1; XVI, 18, 19; XVIII, 17; Luc., X, 16. 'Marc., XVI, 15, 16. 7 foan., III., 5; VI, 52-54; Luc., XX, iq. B Matth., XVIII, iS. DE INSTITUTIONE ECCLESIÆ UT SOCIETATIS quam Jesus aliique Ecclesiam vocant. immediate eam instituit l. 423 Ergo Christus ipse 629. — 2° Ex apostolica historia. Apostolorum tempore, Christi fideles veram societatem constituebant. (i) A die Pentecostes, coetus discipulorum Jesu in Palestine, vivens, immediate apparet ut societas habens : (a) Suam doctrinam, quæ profitetur Christum esse vere Messiam nuntiatum, Dominum a nobis colendum, Salvatorem pro nobis passum in cujus solo nomine salvari possumus 8 Hæc est vel uti regula fidei quam neo-conversi profiteri debent 3. (b) Suos ritus proprios, præsertim : baptismum, distinctum a variis baptismatibus Judæorum et a baptismo Joannis impositionem manuum qua Spiritus S. modo speciali confer­ tur 5; fractionem panis6, seu celebrationem Eucharistiae 7. (C) Suos duces, qui sunt Apostoli, vel discipuli ab ipsis designati, quibus omnes alii Christi fideles obedire debent. Atqui omnia ejusmodi elementa concordant cum partibus essentialibus societatis a Jesu ipso indicatis. Præterea Apos­ toli hanc religiosam societatem,domum spiritualem seu Eccle­ siam, Christo ut auctori vel capiti constanter attribuerunt. j Jol 1 “Le mot Eglise veut dire assemblée, association. Depuis l’origine du Christianisme, ce terme est adopté pour désigner la communauté chrétienne elle-même, la société visible des disciples de Jésus. Nous pouvons indiquer maintenant les traits essentiels de l’Eglise du Christ, d’après l’Evangile. Collectif et social, le “ royaume de Dieu” comporte, avantsa consommation glorieuse, une première période, moins parfaite, dans les conditions mêmes de la vie présente. Les disciples de l’Evangile forment donc, ici-bas, une commu­ nauté visible : l’Eglise du Christ. Pour la régir, son Maître a constitué une hiérarchie perpétuelle, qui possédera un magistère enseignant et une juridiction gouvernante. Cette hiérarchie sera formée par le collège des Douze et par les successeurs des Apôtres, sous le principal nécessaire et permanent de Pierre et des successeurs de Pierre. A l’enseignement du magistère ecclésiastique est conférée une divine garantie : l’infaillibilité doctrinale. Ainsi organisée, l’Eglise devra perpétuer ici-bas l’œuvre de Jésus-Christ et porter, à travers le monde, le message du “royaume”. Telle nous apparaît l’Eglise hiérarchique dans l’Evangile”. Y. de la Brière, art. Eglise, in D. A., col. 1246; cf. E. Vacandard, Eludes de critiq. et d'hist. relig.; 2e série : L’institution formelle de Γ Eglise parle Christ, Paris, 1910. — 3 Ad., II, 36; IV, IO-I2. —* Ad., II, 42. •Ad., XI, 16; XIX, ^5. — s Ad., VIII, 14-17. - 6 Ad., II, 42-46. 7&Γ·'· ' ■·£ i I Cor., I, 9. A Deo vocati sumus “ in societatem filii ejus Jesu Christi * ' Domini nostri”. Eph., I, 23; V, 23-30, Christus est caput Ecclesiæ; dilexil Ecclesiam et tradidit seipsum pro ea, ut exhiberet sibi gloriosam et mundam sponsam. Cf. Col., I, 18; II, 6-7; Heb., III, 1, 6, 14; I Petr., II, 4-5. CAPUT IV (2) In Imperio romano, 20-30 annis post Jesu crucifixio­ nem, constat etiam, ex historicis testimoniis, fidelium Christi cœtum constituere societatem : (a) Unam. B. Paulus sic eam describit : “Unum corpus, et unus spiritus sicut vocati estis in una spe vocationis vestræ. Unus Dominus, una fides, unum baptisma. Unus Deus et Pater omnium ” >. b"» Visibilem. Hoc elucet ex variis comparationibus a S. Paulo adhibitis. Ecclesia enim, non localis sed univer­ salis, dicitur templum * \corjus sponsa Christi 4 (cf. n.635 sq.) C) Usque ad finem mundi permansuram : permanentia enim N. Testamenti opponitur veteri Legi, quæ solummodo transi­ toria erat 5. (d) J Jesu fundatam. Apostoli enim crebris allusionibus, ostendunt institutionem Ecclesiae a Christo esse omnibus notam, certe et inconcusse agnitam 6. (e) Hæc autem societas Ecclesia vocatur atque est ccetus convocatus a Deo 7 vel a Christo 8. Concludamus ergo quod, si, brevi tempore post Christi mortem, ejus discipuli sunt in veram societatem coa­ dunati, hoc provenit ex ipsius magistri voluntate et insti­ tutione. Quare Leo XIII scribit : “ Mortales Jesus Christus, quotquot essent, et quotquot essent futuri, universos advo­ cavit, ut ducem se eumdemque servatorem sequerentur, non tantum seorsum singuli, sed etiam consociati atque invicem re animisque juncti, ut ex multitudine populus existeret jure sociatus; fidei, finis, rerum ad finem idonea­ rum communione unus, uni eidemque subjectus potestati ” 9. Scholia. 630. — I. Christi Ecclesia xox est Dei regnum mere ESCHATOLOGICUM ‘°. 1 Eph., IV, 4-6. — ’ Eph., II, 13-22. '■ Eph. I, 22-23; IV, 3-16; Col. II, 19. ‘ Eph., V, 22 33. — 5 Cor., III, 4-11; Gal., IV, 22-31. 4 I Cor.. I. 9. — ' Ad., XX, 2S; Z Thess., II, 14. Rom., X\ I, 16; Gal., I, 22. — 9 Leo XIII, Encyc. Satis cognitum. ”Cf. B. Alio, L'Apocalypse, Paris, 1921, p. XCVII-CXXVIII; L. M. J. La­ grange, art. L''avènement du Fils de l'homme, in R. B., 1906, 382-411, 561-574; Lepin, Jésus Messie. ίο» ed., p. 377-410; A. Cellini, La questione èatusiaca, Monza, 1908; L. Billot, La parousie. Paris, 1920; L. de Grandmaison, art. fisus-Christ, in D. A., col. 1428-1446; A. Lemonnyer, art / ;« du monde (Piophêtie du Christ sur la), in D. A., col. 1911 sq. ’•.I'·1 DE INSTITUTIONE ECCLESIAE UT SOCIETATIS 425 (A) Error, (a) Eschatologista (a græco έσχατος, λογος, ultimus, sermo, seu ad rerum finem pertinens) dicuntur Modemistæ et Rationalistæ nonnulli, juxta quos, Christus prædicavit unice Regnum cceli seu Dei, una aim fine mundi proxime adventurum, quod ipse dominaturus et recturus erat; seu aliis verbis, nuntiavit regnum mere eschatologicum, non vero societatem extemam in præsenti sæculo. (b) Eorum argumenta : i. Christus nonnisi ideas coævorum exposuit. Atqui isti, ut ex apocalypsibus apocryphis apparet, adventum imminentem et gloriosum Regni Dei exspectabant. 2. Apostoli ipsi finem mundi adventumque Domini ut proximum considerabant f. 3. Insuper in evangeliis, multi sunt textus ex quibus deducitur clare quod Christus adventum gloriosum Regni Dei imminentem crediderat 2. 831. — (B) Refutatur : 1. directe; 2. indirecte. •(1) Directe. Christus prædicat totale Dei Regnum, quod habebit prius phasim terrestrem et præsentem; deinde phasim cælestem et finalem seu eschatologicam. (a) Certe Jesus annuntiat regnum quod stabilietur post judicium universale, et in quo gaude­ bunt omnes sancti : de hoc regno eschatologico intelligi possunt multi ejus sermones. (b) Sed, in evangelio, Christus exhibet simul phasim terrestrem et socialem ejusdem regni. Revera hoc Dei Regnum dici nequit mere eschatologicum, nempe pro futuro sæculo tantum : nam, ex Christi locutionibus, jam inchoatur et ad Judæos pervenit 3, sicut sinapis granum crescere debet4, nunc continet malos cum bonis, zizaniam frumento mixtam 5, auferetur a Judæis et ad Gentes transibit 6. Nemo autem scit quo momento Dei Regnum in finali adventu Christi atque rerum consummatione sit complendum ?. Atqui hujusmodi notiones convenire nequeunt regno cælesti seu mere eschatologico. (Cf. n. 625-629). 632. (2) Indirecte. Adversariorum argumenta prædicta sunt insufficientia, (a) Christi enim coavi multi agnoverunt realem distinctionem inter Messiæ temporalem existentiam et glo­ riosam regni Dei consummationem; aliunde apocryphæ apocalypses non sunt unicus fons quo dignoscitur eorum mentalitas. Insuper Jesus, ut Dei legatus, multa docuit contraria falsis suorum coæta* V. g., Roni., XIII, II-12; Z Thess., IV, 14-16; I Petr., IV, 7; II Petr., III, 5-10. — 1 Matth., X, 23; XVI, 28; XXIV, 34; XXVI, 64 et loc. parall. 3 Luc., XI, 20. — 4 Matth., XIII, 32. s Matth., XIII, 24 sq., 47 sq. 6 Matth., XXI, 33-46. t Marc., XIII, 32. Paraboke de servis vigilantibus, Marc., XIII, 34-37; de talentis, Matth., XXV, 14-30; Luc., XIX, 12-27; forsan de virginibus sapientibus et prudentibus, Matth., XXV, 1-13. 426 CAPUT IV norum conceptibus, (b) Præterea Apostoli persuasionem erroneam de imminenti parousia nunquam tribuerunt Christo; nec ipsi eamdem fidelibus docuerunt, siquidem aperte declarant consum­ mationis tempus incertum esse (C) Verba Christi ab eschato logistis allata eorum sententiam non statuunt. Etenim in sermo­ nibus alicujus viri, sine absoluta necessitate, contradictiones non sunt admittenda, sed loci difficiliores ex facilioribus explicandi. Porro Jesus, Apostoli et evangelistæ clare affirmaverant incertitudinem ultimi judicii et durationem Regni Dei in terris/ Ergo de textibus qui ab eschatologistis objiciuntur’, quærendaest rationabilis expli­ catio his declarationibus conformis. Conclusio. Possunt itaque allati textus rationabiliter interpre­ tari, quin contradictio inveniatur in verbis Christi, vel inter Christum et Apostolos; quin etiam partem notabilem N. Testa-Π·^ menti expungere debeamus tanquam adulteratam ve- idealisatione progressiva transformatam. Solutio catholica de Regno Dei quod cum Ecclesia sæpe identificatur, toto fulcitur eoangelio; solutiones vero adversariorum aliquibus tantum textibus a priori selectis nituntur, ceteris contemptis aut praeternrssis. Facile videtur ubinam vera adhibetur historica methodus •i t I k 633. — II. De tempore fundatio vis Ecclesiæ a Christo. (a) Ante mortem suam, Jesus *Eccles jam a religione primæva et mosaica præparatam, primum prredicavit et proxime præparavit per Apostolorum electionem, institutionem sacerdotii et praecipuo­ rum sacramentorum, etc. (b) Post suam resurrectionem tantum, Christus fundationem Ecclesiæ complevit, sacram potestatem con- t ( « l l I J ί 1 Cf. Com. bibi, decisio, l8 jun. içif,; D. B., 2179-2181. ’ In prophetiis sæpe adhibentur imagines poetica, non litteraliter sumendæ. Sic apud Isaram, XIII, 2-22, excidiurr· Babylonis describitur quasi finis mundi evenisset. 1. Ita expressio “ Fitius hominis veniens in regno suo" (Matth., XVI, 28), vel “ i» nubibus cedi1' (Matth., XXVI, 64; X, 23) desumitur ex Daniele (VII, 13), ubi significat solummodo adventum Regni Dei in terris tempore Messiae, sine ulla indicatione circa ejus periodum terrestrem vel finalem. 2. A fortiori hæc explicatio valet quando simpliciter agitur de Regno Dei veniente in potentia (Mart\,\\, i; Luc.rIX, 27). 3. Superest ultimus textus in quo finis mundi simul cum excidio Jerosolymce describitur, et in quo affirmari videtur ambo facta mox eventura esse (Matth., XXIV, 34; Marc., XIII, 30; Luc., XXI. 32). Hic textus pars est magni sermonis eschatologici a Christo prolati, Tam quæstionesab Apostolis positæ in initio narrationis, quam descriptiones quæ; . ‘ )3’, 3 decursu textus inveniuntur clare ostendunt Christum ibi duos eventus separatos descripsisse, excidium urbis et finem sæculi. Primus annuntiabitur signis et mox eveniet; alter subito superveniet, die quam nemo nisi Deus novit. Inter duos eventus, cvangelium ubique prædicabitur. Textus ab adversariis allatus ad solam urbis sanctæ direptionem se extendit, ideoque ad rem non pertinet. Ci. Ami du Clergé, 1919, p. 170 sq.; L. de Grandmaison, art. /isus-Christ, m D. J., coi. 1427-1432; M. J. Lagrange, L'Evangile de Jis us-Christy , ,!r,n W F 473’488. ρ,.Ί /i'^r DE INSTITUTIONE ECCLESIAE UT SOCIETATIS 427 ferendo Apostolis et Petro capiti ·. (c) Promulgata vero fuit Ecclesia, in die Pentecostes, et publici juris facta, ideoque omnibus obligatoria. ARTICULUS II De institutione Christi Ecclesiæ ut Societatis visibilis2 RRF" ’ JUW 1 ” (2) Errores. Ecclesia est essentialiter invisibilis, secundum multos haereticos : constat enim ex solis fidem indefectibilem habentibus, juxta Donatistas; juxta autem Pelagianos et Lutheranos, ex iis solis qui non sunt peccatores; denique juxta Calvinistas, ex solis praedestinatis (cf. n. 614). Ecclesia autem visibilis, quae in orbi existit, juxta praedictos, mere humanam originem habet. 'i 634. — Status quæstïonis. (1) Notio visibilitatis Ecclesiæ. Ecclesia gaudet visibilitate materiali et formali, (a) Est materialiter visibilis ratione: I.sive membrorum, i. e., pasto­ rum et fidelium qui sunt homines; 2. sive mediorum, nempe signorum aut rituum sensibilium; ita ut cognosci possit in concreto, sicut ecclesia græca vel anglicana, aut sicut natio civilis aliqua, v. g., Italia, Gallia. Omnes concedunt Eccle­ siam possidere hanc visibilitatem, (b) Est etiam formaliter visibilis, quatenus ut vera et sola Ecclesia a Christo fundata ad visibilem ejus missionem in terris continuandam, certo cognosci potest ex criteriis manifestis. Probatur. (i) Script. Christus Ecclesiam suam visibilem incul­ cat verbis et factis, (a) Verbis : etenim eam nominat 1 Matth.. XXVIII, 16-20; Joan.. XX, 21 ; XXI, 15-17. 3 Franzelin, De Ecclesia Christi, sect. 4, p. 337 sq. ; Mazzella, De Reli­ gione et Ecclesia, p. 369-385 ; C. Pesch, n. 322 sq. ; L. Billot, De Ecclesia Christi, th. 2. — 3 C. Vatican.. Sess. Ill, cap. 3, D. B», 179?. 'WR' 635. — Thesis. Vera Christi Ecclesia est essentialiter visibilis. De fide. Ecclesiæ magisterium. C. Vaticanum expresse declarat : “ Ut ofificio veram fidem amplectendi... satisfacere possemus, Deus per Filium suum Unigenitum Ecclesiam instituit suceque institutionis mani­ festis notis instruxit ” 3. ...... 11 (3) Doctrina catholica docet Ecclesiam visibilitate tam materiali quam formali gaudere, ita ut omni tempore tanquam vera Christi Ecclesia agnosci valeat. 428 CAPUT IV sponsam, ovile, regnum; eam comparat civitati supra montem ædificatæ »; in parabolis autem eam assimilât : areœ, in qua sunt grana cum palea; reti quod pisces bonos et malos con­ gregat; convivio, in quo boni et mali simul discumbunt; etc. Atqui hæ locutiones affirmant Ecclesiam hominibus esse manifestam. (b) Factis. Revera actiones quibus Ecclesiam Jesus fundavit, evidenter thesim nostram probant. Nam ex ipsius voluntate, inveniuntur in ea : visibile magisterium a quo fides credenda publice proponitur; visibile ministe­ rium, quod sensibilia sacramenta dispensat; visibile regimen per quod publica fidelium vita dirigitur; visibile demum totum Ecclesiæ corpus constans ex omnibus baptizatis ab ea non separatis. 636. — (2) Tradit. Patres Ecclesiæ visibilitatem mate­ rialem et formalem voce unanimi proclamant. Origenes’ dicit quod “Ecclesia plena est fulgore ab Oriente ad Occidentem”; et S. Cyprianus 3, quod “ luce perfusa per orbem totum radios suos porrigit”; et S. Augustinus*4 Ecclesiam comparat civitati “super montem constitute, quæ certum signum hoc habet, quod abscondi non potest n. 637. — (3) Rat. theol. (a) Omnes tenentur ingredi veram Christi Ecclesiam, quæ est necessarium salutis medium. Sed hæc obligatio universalis et stricta supponit Christi Ecclesiam ut talem secerni posse, scilicet esse essentialiter visibilem. (b) Revera “ vel nullam omnino Ecclesiam fundavit Chri­ stus, vel, si quam fundavit, talem profecto fundavit, qualem necessario exigit natura hominum, inter quos instituebatur, adeoque visibilem. Visibilem dico visibilitate primum cons­ titutionis, quia non est societas, si se mutuo socii non agnoscant, et non est unde homines se ut socios agnoscant, si socialis structura per sensus externos attingi non potest. Visibilem etiam visibilitate discernibilitatis a non genuinis ecclesiis, quia ideo sane fundata est, ut ad eam evocati homines se aggregarent; si ergo non esset discernibilis, ’ V, 14, 15. ’ Origen., In Matth., hom. 30. — 3 S. Cyprian., De Unitate Eccles., 5. 4 S. August, Cont. Utt. Petii., II, c. 104; Epist. 52. DE INSTITUTIONE ECCLESIAE UT SOCIETATIS 429 frustra et inutiliter fuisset a suo auctore instituta, quod de Christo cogitare nefas ” (c) Et de facto, integer hic Tractatus visibilitatem tum materialem tum formalem Ecclesiæ catholicæ demonstrat. 638. — Scholion. Christi Ecclesia non est regnum Dei UNICE INTERNUM. (i) Error. Hæc est opinio multorum Protestantium libe­ ralium1 23 4* et Rationalistarum, qui admittunt Christum prædicavisse regnum Dei mere internum, morale, spirituale; ceteros autem aspectus ejusdem regni rejiciunt ut imagines e conceptibus popu­ laribus desumptas. Quare Christus declarat : “ Regnum Dei intra vos est", i. e., in cordibus vestris; et alibi : “Regnum meum non est de hoc mundo ’’ 3. 639. — (2) Refutatio. Hæc opinio est rejicienda, (a) Certe Dei regnum importat internum maximi valoris elementum, quod consistit in repressione vitiorum, concupiscenliæ et peccatorum; in praxi prius interna virtutum, præsertim caritatis, et cultus religiosi erga Deum Patrem <. (b) Sed regnum Dei non est exclu­ sive internum, sicut homo, licet habens spiritualem animam, non est exclusive spiritus. 1. Revera moralis aspectus hujus regni non supprimit ejus essentiam vi cujus est societas externa, ut jam probatum est. (Cf. n. 622-629). 2. Aliunde hoc regnum non est mere internum, cum gaudeat potestate judicandi et puniendi s, quæ necessario exterior est ratione auctoris, expressionis et executionis; cum contineat malos, mercenarios et latrones; cum in eo distin­ guantur oves a pastoribus. 3. Textus alliati sic intelligendi sunt : 1) “ Regnum Dei intra vos est", scilicet jam inchoatum in medio vestri existit6. 2) “ Regnum meum non est de hoc mundo ” nempe ratione originis et naturæ, nec modo integro et perfecto; sed hujus regni locus initialis et temporaneus est equidem mundus præsens in quo crescere debet ?. 1 L. Billot, De Ecclesia Christi, th. 2, p. 107. 2 A. Sabatier*, Esquisse d'une philos, de la religion, 1. II, c. II; De l'essence du christianisme, p. 183-187; 191-194; A. Harnack *, L'essence du christianisme (trad, franç.) Paris, 1907, p. 70-100. 3 Luc., XVII, 20-21 \Joan., XVIII, 37. 4 Matth., V, 3-17; 44-45; VI, 8 sq. \Joan., VIII, 23; XVII, 13-16. s Matth., XVIII, 15-17. 6 Hæc interpretatio magis convenit quæstioni a Pharisæis propositae : Ubi est regnum Dei, quibus signis cognoscetur? — Non enim quærunt quæ sit natura regni. Alioquin impossibile est Christum Pharisceis respondisse : “ Regnum Dei est in cordibus vestris”, cum corda ipsorum erant pravitatis plena. ’ L. Billot, op. cit., p. 115 sq. 430 SECTIO II — DE NATURA ECCLESIÆ CHRISTI 640. — Corollaria. (1) Quoad Ecclesiam societatem externam, (a) Ecclesia existi· jure divino positivo, i. e., ex Christi voluntate; ideo ipsius natura et proprietates non proveniunt ex naturalibus causis, (b) Ecclesia est immutabilis in suis essentialibus : quia ejus origo et constitutio sunt a Deo positive, non autem ab homine, (c) Ecclesia est socie­ tas divino-humana : divina, quia procedit immediate a Christo Deo; humana, cum ejus duces et membra desumantur ex hominibus. (2) Quoad Ecclesiam visibilem. Hæc visibilitas omnino con­ cordat sive cum obligatione stricta et universali, qua omnes eam ingredi tenentur; sive cum humanitate Jesu, ejus fundatoris, cujus est continuatio in hoc mundo. SECTIO II DE NATURA ECCLESIÆ CHRISTI 1 » l » 641. — Christus suam fundavit Ecclesiam ut societatem veram et visibilem : hoc ex præcedenti sectione patet. Ordo logicus nunc expostulat ut hujus societatis constitutionem seu naturam inquiramus. Hæc autem quæstio in nostro Tractatu ceteris pondere et extensione antecellit. In triplici capite, demonstrabitur Christi Ecclesiam esse societatem : i. hierarchicam, 2. monarchicam, 3. infallibilem. Conspectus generalis. De natura Ecclesiæ Christi De Ecclesia Christi societate hierarchica. Institutio hierarchiæ in Apostolis. n. De hierarchia ad Episcopos Apostolorum successo­ res transmissa. Cap. II. De Ecclesia Christi societate monarchica. De Primatu B. Petri. II. De Primatu R. Pontificis. Cap. III. De Ecclesia Christi societate infallibili. De convenientia magisterii infallibilis vivi in Religione Christiana revelata. II. De existentia historica infallibilitatis in Ecclesia. Cap. CAPUT I de Ecclesia Christi SOCIETATE HIERARCHICA ' 642. — Conspectus. De Ecclesia societate hierarchica i. De institutione hierarchies in Apostolis. (a) Prcenotiones de societate, hierarchia, apostolo, col­ legio apostolico, apostolatu. (b) Thesis : Institutio Ec­ clesiae ut societatis hierar­ chies, ex evangeliis et his­ toria primævæ Ecclesiae. 2. De hierarchia in Episcopis, Apostolorum successiribus. (a) De Apostolorum per­ petuis successoribus. (b) De Episcopis successo­ ribus Apostolorum. Status quaestionis. Thesis constat ex praxi Apostolorum et ex epis­ copatu monarchico pri­ mitivo. Scholion. S. Hieronymi sen­ tentia de Episcoporum superioritate. Ecclesia, ex dictis, est societas externa et visibilis; nunc autem asserimus eamdem esse hierarchicam. Porro ut ejus constitutio hierarchica melius explanetur, institutionem i. Apostolorum, 2. Episcoporum,a Christo peractam exponemus. ARTICULUS I De Institutione Hierarchise in Apostolis ’ Prænotiones. 643. i° Species societatis ratione auctoritatis. Quænam sint societatis (cf. n. 623) species ratione : i. subjecti, 2. formez auctoritatis in ea? ‘ D. B., 42, 45, 272, 655, 960, 966; Leo XIII, Encyc. Satis cognitum ; Pius X, Encyc. Vehementer, Petau, De Ecclesiastica hierarchia libri quinque, t. VII, VIII, Parisiis, 1867; Dolhagaray, art. Hiérarchie, in D. T. C., coi. 2362 sq. ; Y. de la Brière, art. Eglise : L'Eglise hiérarchique dans ΓEvan­ gile,... la chrétienté primitive, in D. A., col. 1221-1268; Médebielle, art. Eglise, in Diet, de la Bible, Supplément, col. 596 633. ’ Franzelin, De Ecclesia Christi, th. 15, 16; Mazzella, op. cit., η. 422445; Billot, De Ecclesia Christi, th. 26; Wilmers, De Ecclesia, π. 12-28; C. Pesch., op. cit., n. 333 sq. ; J. Bainvel, art Apôtres, in D. T. C., col.’ 1647-1660; P. Batiffol, art. Apôtre, in D. A., col. 251-261; J. Lebreton et J. Zeiller, L'Eglise primitive, Paris, c. XI, • ■ OS < ■ 432 CAPUT I (1) Ratione subjecti. Societas est : (a) Æqualis, si, vi ipsius institutionis, omnibus ejus membris eadem jura et munera competunt; (b) Intcqualis autem, si uni vel pluribus jura et munera, ceteris non concessa, communi­ cantur, ita ut unus vel plures praesint, alii vero subditi sint». Societas aequalis est societas improprie dicta. (2) Ratione formae. Societas inæqualis, ob regiminis formam quam induit, triplex præcipue distinguitur : I. manarehica, 2. aristocralica, 3. democratica. (a) Monarchia est societas in qua plenitudo potestatis residet in uno, qui multitudinem universam regit. (Cf. n. 736). (b) Aristocratia adest, quando suprema potestas est penes collegium paucorum optimatum, qui collective eam exercent. (C) Democratia est societas, in qua potestas radicaliter est in omnibus civibus collective sumptis, et ab his committitur quoad exercitium aliquot magistratibus libere selectis. — Hæ autem tres formae possunt inter se quasi permisceri et temperari, v. g., monarchia potest temperari aristocratia vel democratia, vel duabus simul. 644. — 20 Hierarchia. (A) Notio. (1) Etymologica. Venit a græco : Ιερά, sacra; àçc/j, auctoritas, et idem est ac sacer principatus. (2) Realis ». (a) In genere, hierarchia designat principa­ tum qui a personis sibi invicem subordinatis exercetur, (b) In Ecclesia, hierarchia est auctoritas sacra, quae sic voca­ tur utpote proveniens a positiva Dei voluntate aut a Christo derivata et ad finem sacrum per sancta media tendens. Quare societas hierarchica est societas inæqualis, seu subditis et præpositis constans, quam regit hierarchia. (B) Divisio. Hierarchia in Ecclesia dividitur ratione : I, objecti, 2. originis. (a) Ratione objecti, hierarchia distinguitur duplex, ordinis scilicet et jurisdictionis. Prior exercet soiritualem potesta­ tem ad fideles sanctificandos per sacramentorum confectio­ nem et administrationem. Posterior ordinatur ad homines docendos et regendos in ordine ad æternam salutem. 1 Cf. Ottiger, Theolog.fundament., t. H, p. 241 * Sum. theol., 1, q. 109, a. 3; Cod., c. 108. DE ECCLESIA HIERARCHICA 433 (b) Ratione originis, hierarchia est vel divina, vel eccle­ siastica, prout procedit ex immediata et positiva institutione Christi vel Ecclesiæ. 645. — 3° Apostolus. (A) Notio, (i) Etymologice, Apostolus (a græco απο­ στέλλω, mitto) dicitur qui missus est. (2) Realis : (a) 7n genere, apostolus vocatur qui ad aliquod munus exercendum a superiore mittitur, (b) Stricte, Apostoli nominantur qui per specialem electionem et immediatam missionem Christi quem viderunt, 1 aut per Dei præceptum, ad evangelium regni cælorum prædicandum fuerunt deputati, et membra fuerunt apostolici collegii. (B) Numerus. Primum sunt duodecim, quibus, post * Ascensionem, Matthias2 et postea Paulus'b; imo juxta quosdam, Barnabas sociati fuerunt. Inter eos, Petrus ubique primum locum tenet. (C) Origo et missio, (a) Rationalisiez cum Loisy * s et Harnack * 6*dicunt Apostolos, qui externa auctoritate erant præditi, institutos fuisse non ab ipso Christo, sed a primæva Ecclesia, quæ eos mutuavit a Judaismo qui nuntios habebat, (b) Catholici vero declarant Jesum ipsum veram auctoritatem super Ecclesiam suam Apostolis directe contulisse. 5 I 646. — 40 Collegium apostolicum. Coetus Apostolorum effbrmat corpus unum, non tantum interne per caritatem 7; sed etiam externe et socialiter : nam simul a Christo accipiunt potestatem ligandi et solvendi 8, 1 Marc., III, 13, 14; Act., I, 8; 7 Cor., IX, 1. (a) Paulus quidem aliquando Apostolos vocat et alios quam Duodecim a Christo electos. Sic Phil., Π, 25; // Cor., VIII, 23; I Cor., IX, 6-7; XV, 7; Pom., XVI, 7 : sed sunt Apostoli late sumpti, rents Apostolus solummodo dici potest is qui a Christo missus est. (b) Apostolatus non est ergo simplex donum Spiritus S., sicut donum lingua­ rum vel curationum, quamquam vera sit Spiritus Sancti gratia, ut apparet ex 7 Cor., XII, 28-30; Eph., IV, 11. Cf. Batiffol, art. Apôtre, in D. A., col. 254-255. — 3 *Act., * I, 15-26. 3 Act., IX, 1-lS; cf. XXII, 6-16; XXVI, 12-18; Gal., I, 18-19; II, 9; /7 Petr., Ill, 15. < Ad.. XIII, 2-4; IV, 36; IX, 27; XI, 22; XIII, 2-4; XIV, 4, 13. ’ A. Loisy *, Les Actes des Apôtres, p. 166-171. 6 A. Harnack *, Mission und Ausbreitung des Christentums, I, 314-318. ' Joan., XIII. 34; XV, 12. » Matth., XVIII, 18. F 434 CAPUT I consecrandi *, remittendi peccata a; designantur nomine speciali, οι δώόεχα. Præterea. juxta S. CYPRIANUM,3 socialis unitas qua gaudet Apostolorum cœtus, præsertim elucet ex eo quod omnes, sub et cum Petro, vivunt et agunt quoad christianæ religionis diffusionem. 647. 5° Apostolatus. (1) In genere, Apostolatus est missio legitime data omni apostolo, quicumque sit. (2) Stricte, designat munus speciale duodecim Apostolis a Christo collatum, quod duplex distinguitur : (a) Extraordi­ narium : istud competit Apostolis quatenus Ecclesiæ fun­ datoribus et continet privilegia stricte personalia : imme­ * diatam missionem a Christo ipso s, quoad praedicationem et doctrinam 6; 2. infallibilitatem personalem in docendo evan­ gel io; 3. jurisdictionem in tota Ecclesia 4. potestatem mira­ cula et prophetias peragendi. (b) Ordinarium, convenit Apostolis ut fidelium pastoribus et gaudet triplici potestate hierarchica docendi, regendi et sanctificandi, quæ sola ad Ecclesiæ essentiam pertinet, et proinde in ea semper remanebit. 648. — Thesis. Christus Ecclesiam ut societatei Μ hierarchicam instituit, Apostolis conferendo triplicem potestatem docendi, regendi et sanctificandi fideles. Historice certum, theologice de fide. Ecclesiæ magisterium. Doctrina Ecclesiæ de hierarchia partim continetur in decla­ rationibus C. Tridentini de sacramento Ordinis et C. Vati­ cani de constitutione Ecclesiæ 7, et affirmat ipsum Christum immediate sacrum principatum in Apostolorum collegio constituisse. 649. — Probatur : 1. ex evangeliis, historiam Christi referentibus; 2. ex historiaprimava Ecclesia. (A) Ex Evangeliis. Apostolos suos Christus pratraravit ad auctoritatem pas­ toralem, quam eis promisit et reapse in suæ vitæ fine contulit. 1 Luc., XXII, 19. — ‘‘Joan., XX, 23. —’S. Cyprian., De Unit. Eccles., 4. * Ephes., II, 20. — s Marc., XVI, 15. — 5 Gal., 1 sq. 7 D. B., 960, 966, 1S21, 1823, 1828. DE ECCLESIA HIERARCHICA 435 (i) Praeparavit Jesus Apostolos ad ministerium pasto­ rale. Etenim ab initio, discipulos duodecim elegit et vocavit quos et Apostolos nominavit 1*3*7,ut cum seipso prae­ dicarent Dei regnum. Posteaque ipsis apostolicam educa­ tionem præbuit; eos modo speciali instruxit, coram eis evangelizans et lucide parabolas exponens; ipsis indicavit et jussit vitia fugienda, virtutes colendas, modumque agendi in evangelii diffusione; ut efficacius ad apostolatum dispo­ neret, eos misit prædicare regnum Dei filiis Israel, daemones ejicere, ægros oleo ungere, varia monita eisdem tradendo pro praedicatione sive præsenti sive futura 3. Hi autem vere Domini vices gerunt 4. 650. — (2) Promisit Apostolis solis potestatem in Ecclesia, (a) Christus enim ipsis, tempore futuro, ait : “ Arnen dico vobis, quæcumque alligaveritis super terram, erunt ligata et in cælo; et quæcumque solveritis super terram, erunt soluta et in cælo ”5. 1. Hæc verba ad solos Apostolos^ diriguntur. 2. Metaphoræ ligare et solvere, ex modo loquendi rabbinorum desumptæ, significant, apud istos, illicitum vel licitum aliquid declarare. Hic autem sensus latior est et amplectitur, ut patet ex contextu 7> præcipue autem ex promissis Petro factis 8, veram regendi fideles potestatem, leges condendi et abrogandi, indignos ab Ecclesia arcendi, peccata remittendi. 3. Oppositio ver­ borum “ i'n terris... in cælis" significat Deum ratum habere quidquid Apostoli in terris statuent. (b) Ad potestatem docendi exercendam, Jesus Apostolis suis pluries pollicitus est Spiritum S., “Spiritum veritatis”, eos illuminaturum. Post ultimam ccenam, ipsis declarat : 1 Marc· > b *6-20 ; L ,lc-> v» i -11 · j 13 ; Matth.. X, 2-4. 3t x cJCl / ?: a LdcZvCvi, 3 Matth.y X, 1-42; Marc.y VI, 7-13; Luc.y IX, 1-6< Matl£>^X/40; Luc.y X, 16. — s Matth.y XVIII, 18. 6 Protestantes, quidam, ut B. Weiss *, contendunt hanc potestatem tradi Sed immerito; nam potestas judiciaria neque apud Judæos, neque apud Christianos multitudini commissa fuit. Quod animadvertit multitudini fidelium. ipse Loisy *, Les Evang. synoptiques* t. II, p. 91 : u Mais, outre que le paral­ lélisme de cette sentence avec la parole que Jesus a dite à Pierre, contredit cette hypothèse, la nature de la chose ne s’y prête pas, un groupement acéphale ne pouvant être censé investi du pouvoir judiciaire”. 7 Matth.y XVIII, 15-17. — 8 Matth.y XVI, 18-19. a 436 CAPUT I “ Spiritus S. quem mittet Pater in nomine meo, ille vos docebit omnia, et suggeret vobis omnia quacumque dixero vobis"1. Quod promissum post resurrectionem iteravit : “ Accipietis virtutem supervenientis Spiritus Sancti in vos, et eritis mihi testes in Jerusalem, et in omni Judæa, et Samaria et usque ad ultimum terræ ” a. 651. — (3) Contulit Christus Apostolis potestatem pro­ missam; quæ collatio fit post Resurrectionem duplici modo. Λ) Modo generali : i.nam eis communicat potestatem a Patre acceptam, quam externe manifestat, speciatim facultatem fideles sanctificandi, horum peccata remittendo : “ Sicut misit me Pater, et ego mitto vos... Accipite Spiritum Sanc­ tum : quorum remiseritis peccata, remittuntur eis; et quorum retinueritis, retenta sunt” 3. 2. Quibus verbis vere conferri potestatem remittendi aut retinendi peccata, alibi probamus, (cf. n. 679). Sed, etiamsi admittatur cum Protestantibus, hic agi de potestate declarandi peccata recte dispositis remitti, sane vera auctoritas, et quidem divinitus accepta, Apostolis committitur. (b) Modo speciali : 1. revera Christus confert distincte potes­ tatem docendi, regendi et sanctificandi : nam, ante Ascen­ sionem, undecim ait : “ Data est mihi omnis potestas in cælo et in terra : euntes ergo docete omnes gentes, bapti­ zantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti : docentes eos servare omnia quacumque mandavi vobis : et ecce ego vobiscum sum omnibus diebus, usque ad con­ summationem saeculi ” 4. 2. His verbis, Jesus Apostolos mittit cum potestate : 1) docendi omnes gentes modo auctoritativo : hic est enim sensus graecae vocis μαθητεύσατε (discipulos efficite); et affirmat se semper esse cum eis docen­ tibus, 2) regendi : cum omnes fideles servare teneantur prae­ cepta ab Apostolis praedicata; 3) sanctificandi : Apostoli enim debent credentes baptizare eisque gratiam conferre. “ Sic oportebat... praedicari in nomine ejus poenitentiam et remissionem peccatorum in omnes gentes ”5. £ 'Joan., XIV, 26; XVI, 13. = Act., I, 8. 3 Joan., XX, 21-23. 4 Matth., XXVIII, 18-20. 5 Luc., XXIV, 44-49; ci. Marc., XVI, 15-16. ·“- A *· . .t ·. » —— DE ECCLESIA HIERARCHICA 437 Ergo evangelia * pluries narrant Christum dedisse suis Apostolis veram et visibilem potestatem docendi, regendi et sanctificandi credentes in ipsum; aliis verbis, instituisse Ecclesiam hierarchicam. 652. — (B) Ex historia primævæ Ecclesiæ12. A die Pentecostes, Christi Ecclesia apparet, non ut coetus quidam mysticus, quod Liberales contendunt; sed ut societas hierarchica, in qua Apostoli Christi nomine agunt : i. pri­ mum in Palœstina, 2. mox inter Gentes. (i) In Palaestina et præsertim Hierosolymis, Apostoli triplicem exercent potestatem, quam a Christo receperunt. (a) Docent auctoritati ve circa Jesum et ejus missionem divinam, et quidem jubente Deo, cui obedire oportet magis quam hominibus; immo irruentibus persecutionibus, non cessant evangelizare Christum8*. Aliunde discipuli eos fideliter audiunt, et in eorum perseverant doctrinae (b) Regunt nascentem Ecclesiam seligendo Mathiam, in locum Judæ proditoris s, diaconos instituendo ut minis­ trarent mensis et eleemosynarum distributioni6*, mittendo quosdam ministros ad imponendas manus super neo-baptizatos Ί, administrando bona communitatis, et coercitivam potestatem exercendo, etiam miraculose, contra Ananiam et Saphiram qui fraude usi fuerant8, decreta condendo circa mores 9. (c) Sanctificant animas, ministrando baptismum in remissionem peccatorum IO, et conferendo Spiritum S. ". 653. — (2) Inter Gentes. Ecclesia, etiam extra romanum Imperium I2, diffunditur ad normant societatis hierarchicœ, in qua Apostoli plenam habent auctoritatem. (a) In qualibet ecclesia particulari, Apostolus, ejus fun­ dator, potestatem retinet divinitus · acceptam doctrinam Christi authentice interpretandi et communitatem regendi. 1 Quod si hæc conclusio rejicitur cum Rational istis, tota evangelicæ narra­ tionis tela destruitur negatione horum factorum et verborum Christi. 3 J. Renié, art. L'enseignent, doctrinal des Actes des Apôtres, quoad Eccle­ siam, in N. R. T., mars 1935, p. 268-278; F. Cayré, Précis de Palrologie, t. II, p. 897, n. 88. —3 Act., II, 14-36; III, 12-26; IV, 16-20; V, 26-32, 40-42. <^££,11, 4?· — 5 Ad., I, 25. — 4 Act., VI, 1-6. — ? Ad., VIII, 14-17. 8 Ad., IV, 34-37; V, 1-11. ♦ Ad., XV, 29. Cf. Ad., XVI, 4, ubi litteræ Apostolorum vocantur δόγμα, decretum. — ’° Ad., II, 38. — " Ad., VIII, 17. ” I Cor., IV, 17; Col., I, 6; Rom., I, 8. • . · %-: > · - -.-'-Λ X.'Z. -· · 1Za ••1 - U* *5’ - 43β I iI i t 1f t 1 -n l 5 & 1f i f I1' ·( •1 CAPUT I Ita S. Paulus multoties affirmat quod, ob suam electionem a Jesu Christo et Deo Patre,est verus apostolus', qui in Christo per evangelium genuit Christianos a, cui proinde hi obedire tenentur. Veritatem docet in nomine et virtute Dei ·; quod præcipit, Dominus ipse praecipit·»; quæ scribit, Domini sunt mandata s. Præcepta varia tradit ad fideles regendos et sanctificandos .· v. g., circa idolothyta vel usum charisma­ tum 6, abusus corrigit circa sacram synaxim 7, incestuosum corinthium excommunicat8; uno verbo, vere loquitur et agit tanquam auctoritatem habens in fideles. — Quod praesertim constat ex duabus Ep. ad Corinthios. (b) In tota communitate Christiana, viget pariter Apostolorum auctoritas. Constat : i. ex decreto 'Hiero­ solymitano quod non solum in Palaestina, sed etiam in Syria, Cilicia, Asia minori, etc., pro lege habitum est 9; 2. ex interventu Apostolorum in ecclesiis a se non fundatis : ita Galatœ, a Paulo conversi, agnoscunt auctoritatem Petri aliorumque Apostolorum IO; etsi Paulus Romanos non evangelizaverat, eis tamen authentice exponit doctrinam justifi­ cationis 11 ; aliunde Petrus ad ecclesias Ponti, Galatiae, Cap­ padociae, Asiæ et Bithyniae scribit tanquam in eas aucto­ ritatem habens 12, quamvis quædam ex his ecclesiis a Paulo constitutae fuerint; pariter Jacobus ad duodecim tribus dispersas Epistolam catholicam mittit T3, et Joannes Apocalypsim ad septem ecclesias quæ sunt in Asia M. — Ita manifestatur auctoritas collectiva et socialis Apostolorum in Ecclesiam universam T5. 654. Nec dicatur : In primis Ecclesiæ temporibus, Charismatici multi fuerunt, qui fideles docebant et regebant; ipsis autem 1 Gala/., L I. - ' I Cor., IV, 15. 1-5. — 41 Cor., VII, IO. 5 I Cor., XIV, 37; IV, IV, r-6. 6 I Cor.. VIII, ι-ι3;Χ, 14-22; XIV, 26-35. K.i / Cf. Galal., I, 6-9. 3 Act., XV, 23-31, 41; XVIt 4. Nota hic verbum δόγμα, quod designabat decreta imperatoria. 0 Galat., I, 17-24; II, 1-16. — X1 Rom., I, 1-7. — 13 I Petr., I, I. 13I· — 14 Af>oc., I, 4. : Apostoli Mt fundatores Ecclesiarum, etiam singulariter sumpti, in universas Ecclesias jurisdictionem retinebant (salvo tamen Petri primatu) : hæc autem universalis potestas in eorum successores non transiit (cf. n. 647) ; episcoporum enim auztoritas localis est. ut infra declarabitur (cf. n. 663 sq., 986 sq.) * DE ECCLESIA HIERARCHICA 439 deficientibus, instituta fuit ecclesiastica hierarchia stabilis cum muniis stabilibus. Ergo hæc hierarchia non a Christo oritur. — Resp. (a) Revera Charismatic-! ad Ecclesiæ fundationem et pro­ pagationem non parum contulerunt : de iisdem 5. Paulus ter saltem agit item S. Irenæus eadem cognoscit (b) Sed Cha­ rismatic! ad hierarchiam non pertinebant, ipsi vero subjiciebantur Ecclesiæ pastoribus, qui usum charismatum in fidelium coetibus regebant : quod constat ex verbis B. Pauli 3 et Didache . Concludamus ergo, quod Apostolorum historia post Ascensionem demonstrat eos religiosam externam potesta­ tem exercuisse in nomine Christi, ideoque confirmat quod Jesus veram auctoritatem ipsis dedit; seu, aliis verbis, suam Ecclesiam ut societatem hierarchicam instituit. Notetur etiam quod : i. nostra thesis non solum ex uno vel altero textu probatur, sed ex tota evangelica narratione, necnon ex Actibus Apostolorum et Epistolis; ideo negari nequit, quin rejiciatur auctoritas omnium librorum N. T.; 2. eadem assertio statuitur ex omnibus argumentis, quæ B. Petri primatum de­ monstrant. (Cf. n. 680 sq.) ARTICULUS II De Hierarchia ad Episcopos Apostolorum successores s transmissa. Auctoritas spiritualis a Christo commissa fuit Apostolis, ut jam vidimus. Porro eadem auctoritas perpetpa esse debet, et, de facto, ad Episcopos Apostolorum successores trans­ missa fuit. Propterea disseremus : 1. de Apostolorum.perpetuis successoribus, 2. de Episcopis successoribus Apostolorum. 1 Rom., XII, 6-8 ; I Cor., XIV,'28-30; Ephes., IV, n.-AJ 3 S. Iren., Adv. Hares., II, 24, 4; V, 6, n. 3 Z Cor., XIV, 28-30. B. Allo, Irt Ep. aux Corinth., Paris, 1935, c. XII-XIV. — * Didache, c. XI, XIV, XV. 5 Petau, Dissertationum theologicarum libri duo, Paris, 1641; De ecclesias. tica hierarchia libri quinque, Theol. dogm., ed. Vives, Paris, 1867, t. VII et VIII; de Smedt, art. Dorganisation des Eglises Chrétiennes jusqu'au milieu du IIle siècle, in Revue des questions historiques, t. XLIV, 18S8; t. L, 1891 ; Michiels, L'origine de l'épiscopat, Louvain, 1900; art. Evêqves, in D. A., col. 1750-1786; Bruders, Die Verjassung der Kirche, Mainz, 1904; P. Batif­ fol, La Hiérarchie primitive, in Études d'histoire et de théologie positive, i" serie, Paris, 1907» P- 225-280; L Église naissante et le catholicisme, Paris, 1909; F. Prat, art. Évêques (Origine de l'épiscopat), in D. T. C. t. V, 16561701; Id., La théologie de S. Paul, t. I, 1924; t. II, 1923; d’Herbigny, t. li, p- 255-285; L. Marchai, art. Évêques (Origine divine des), in Diet, de la Bible, Supplém., col. 1297-1333. v· * Λ; .t.’W--' Λ 4: Λ?/ 440 CAPUT I I. — De Apostolorum perpetuis Successoribus. 655. — Thesis. Apostoli debuerunt habere perpetuos successores In auctoritate sua t Theologice de fide\ Probatur : i. ex voluntati positiva Christi, 2. ex natura ipsius Ecclesiæ conservanda et perpetua. (A) Ex voluntate positiva Christi. * Christus pluries ’ hoc expressit, praesertim quando Apos­ tolos mittendo, praedicandi causa, addit : “ Ecce ego vobiscum sunt omnibus diebus usque ad consummationem saculi, έως ττ,ς συντέλειας του .αιωνος 4. Explicatur textus. (ΐ) α Ecce ego vobiscum sum His verbis Jesus ad eorum missionem adimplendam Apostolis promisit assistendam continuam et auxilium efficax, ut ex sensu litterali et con­ textu patet. (2) “ ... usque ad consummationem saculi ”. (a) Hæc expressio designat finem totius mundi. Invenitur enim solum quinquies in N. T. et quidem apud Matthaeum solum : porro, quatuor prioribus locis 5, juxta omnes, hunc sensum retinet. Ergo hic eodem modo est accipienda. (b) Et contextus hanc interpretationem requirit : nam agitur de praedicando evangelio omnibus gentibus omnique creaturæ. Argumentum ex textu. Christus, in hoc sermone, assistendam suam promittit Apostolis, ut doceant omnes gentes, omnibus diebus; ut eas baptizent et regant ad salutem usque ad finem mundi. Atqui evidenter Apostoli, non per seipsos viventes, sed per eorum solos successores, in perpetuum talia praecepta adim­ plere possunt Ergo eorum auctoritas spiritualis cum Christi auxilio efficaci est transitura semper ad eorum ‘ Franzelin, th. 15-16; Tepe, n. 241 sq., 281 sq.; Brugère, n. 23-24; Wilmers, n. 73-78; Segna, De Ecclesia Christi constitutione, p. 25-60 et 257-362; P. Batiffol, L'Eglise naissante et le Catholicisme, p. 115-378. ‘ Est de fide, utpote ordinario Ecclesiæ magisterio fidei proposita ; cf. C. Tri­ dent., sess. XXIII, cap. 4; D. B., 960. 3 Matth., XVIII, 18; Joan., XIV, 16-17; XX, 21-23! J Cor., XI, 26. « Matth., XXVIII, 20. 5 Matth., XIII, 39, 40, 49! XIV, 3. s·· h/ 659. — (C) Doctrina catholica. Ex una parte, Episcopi sunt successores Apostolorum 4 ; ex altera vero, collegium Episco­ porum succedit collegio Apostolorum ; scilicet episcopi, non singulatim sed collegialiter sumpti, locum tenent Apostolo­ rum et succedunt eisdem, utpote pastoribus Ecclesiæ, quoad ordinarium apostolatus elementum (cf. n. 647); quare gau­ dent triplici potestate docendi, regendi et sanctificandi fideles. Hæc autem episcoporum successio apostolica fit, non ex humana institutione, sed ex ordinatione divina Christi, i. e., jure divino. 660. — Thesis. Episcopi collegialiter sumpti sunt II in spirituali auctojure divino successores Apostolorum ritate. Historice certum, theologice de fide. Ecclesiæ magisterium. C. Tridentinum “ declarat... episcopos, qui in Apostolorum locum successerunt, ad hunc hierarchicum ordinem prœcipue Pertinere"; et definit : “ S. q. d., in Ecclesia catholica non 1 Calvin *, De Institutione Christiana, 1. IV ; Salmazius *, De fanore trapezetico, Lugd., Batav., 1640; Blondellus *, Apologia pro sententia Hieronymi de episcopis et presbyteris,. Amstelodami, 1646; Dallæus *, Descriptis qua sub Dionysii Areopagita et Ignat ii Antiocheni nominibus circumferuntur, Genève, 1666; Hamack *, Dogmengeschichte, *3 ed., Leipzig, 1894, I, p. 204-207, 363-389; Texte und Unlersuchungen, IL fasc. I et 2, p. 88-128; * , Hatch The organisation of the early Christian church, Oxford, l88l ; J. * , Réville las origines de Vepiscopate Paris, 1881 ; Sabatier *, Les religions de Γ autorité et la religion de Tesprit, Paris, 1904. L I, c. 4. 2 Modernistarum sententia partim exprimitur in propositione sequenti, reprobata a Decret. Lamentabili, D. B., 2050 : III, 1 sq.; 77/., I, 5-9. — Hæc duo nomina sunt frequentiora ct de eorum stricto sensu contrarvertitur : juxta plures, promiscue designant sacerdotes primi vel secundi ordinis, nempe simplices sacerdotes vel episcopos. — Præterea duces communi­ tatum vocantur etiam': 3. προϊστάμενοι (présidentes) : I Thess^ V, 12; 4. ηγούμενοι (duces) : Act.y .XV, 22j Hebr.y XIII, 7, 17, 24. — Omnia hæc nomina exclusive sumpta thesim non probant; sed ex eorum contextu merito concluditur saltem aliquas primitivas communitates habuisse pnepositos et duces determinatos, quorum munus et auctoritas essentialiter respondere videntur episcopali dignitati in sensu traditional! sumptæ. Cf. Ermoni, Les premiers ouvriers de Γ Evangile y 2 vol., Paris, 1905; J. Lebreton et J. Zeiller, L'Eglise primitive^ p. 373’387- —4 XIV, 22. — 5 7/Z, I, 5. — * Ephes., IV, 3 sq. GAPUT I ex testimonio : tunj Petri' ; “ Seniores (ποεσβύτεροι), pascite qui in vobis est gregem Dei tum Jacobi : “ Infirmatur quis in vobis, inducat presbyteros Ecclesiae”2. Hinc concludere licet Apostolos hierarchiam stabilem presbyterorum necessa­ riam existimasse et ubique eam instituere curavisse. I I ■ I I I 11 i » A 662. — (3) Hi autem praepositi in ecclesiis localibus triplici potestate spirituali gaudent quam ab Apostolis tenent et sub ipsis exercent : quod probatur ex Actibus et Epistolis. (a) Habent enim potestatem : I. Regendi : nam Dei gregem pascunt 3, una cum Apostolis leges ferunt , * in Ecclesia pressants, et ideo omnes eis obedire debent6, et honore digni sunt 7. 2. Sanctificandi : in sacramentis enim ministrandis partem habent : v. g., oleo sacro ungunt infirmos8, imponunt manus 9, et liturgiam celebrant’0. 3. Docendi, nam “ laborant in verbo et doctrina ” ", debent “ exhortari in doctrina sana, et eos qui contradicunt arguere”12. (b) Auctoritas similis competit ministris specialiter a S. Paulo adhibitis in apostolatu : v. g., Timotheo et Tito, qui habent potestatem : 1. Regendi et judicandi : “Reliqui te Cretae, ut ea quae desunt corrigas J3... Peccantes coram omnibus argue, ut et ceteri timorem habeant ”1*·; possunt constituere presbyteros *5. 2. Docendi sanam doctrinam : “ Præcipe haec et doce... Attende tibi et doctrinæl6... Depo­ situm custodi v... Prœdica verbum, opus fac evangelistae, ministerium tuum imple l8... Increpa illos dure ut sani sint III, 5; I Tetr., V, 2. — * Act., XV et XVI. s Z Tim., V, 17; cf. Hebr., XIII, 7. — 6 I Thess., V, 12-14. ’ I Ttm., IV, 14 : Impositio manuum presbyterii videtur forsan mere cæremonialis, nam Apostoli sibi (vel delegatis) reservare impositionem manuum videntur, II Tim., I, 6; 1 Tini., V, 22. In quibusdam tamen eeclesiis, pres­ byteri apparent charactere episcopali insigniti, v. g., Alexandriæ; cf. Dom Cabrol, Dictionnaire d'archéologie, I, col. 1204. “ Cf. Didachè, XV, i ; 1 Clem., XLIV, n. 2-6. * ,3| " Z Tim* V. Ï7- — ” Tit., I, 9; cf. Hebr., ΧΠΙ, 17. 13 Tit., I, 5; cf. II, I. — u I Tim., V, 19-20. 15 Til., I, 5; cf. I Tim., III. — ‘4 I Tim., IV, II, 13, 16. *7 I Tim., VI, 20; cf. II Tim., I, 13-14; II Tim., II, 2; II, 15. ” II Tim., IV, 2-5. DE ECCLESIA HIERARCHICA 445 in fide1. 3. Sanctificandi ; “Manus cito nemini impo­ sueris ” a. Atqui hæc triplex spiritualis potestas præpositorum in primævis ecclesiis, similis est potestati episcoporum nostri tem­ poris, cum utrisque plena auctoritas in ecclesiam determina­ tam commissa fuerit. Ergo episcopi successerunt Apostolis. 663. — 2° Ex episcopatu monarchico primitivo. (A) Notio. Episcopatus singularis, unitarius vel monarchicus ille est in quo unus episcopus solus suam ecclesiam regit, sicut hodie fit apud Catholicos. — Differt ab episcopatu plurali seu ‘collegiali, in quo plures qui nominantur episcopi, collegialiter aliquam ecclesiam administrant. 664. — (B) Origo ejus apostolica. (1) Certe, in Ecclesiæ exordiis, episcopatus unitarius institutus fuit nec in omnibus ecclesiis, nec cum omnibus praerogativis hodiernis; præterea episcopatus collegialis existentia non affirmatur modo certo in documentis, nec adversariorum validis argu­ mentis refutatur. (2) Episcopatus monarchici existentia probatur scriptis N. T. (a) Jacobus, frater Domini, solus cum senioribus, regit Hie­ rosolymitanam ecclesiam (circa 59) 3. 1. Quasi verus episco­ pus ibidem apparet : huic enim Petrus annuntiat se e carcere liberatum fuisse 4; hic, in C. Hierosolymitano, statim post Petrum, loquitur 5; ad eum Paulus ingreditur tanquam presbyterorum ducem, ab eoque mittuntur legati Antio­ chiam 6 : uno verbo, in omnibus tanquam civitatis præses et episcopus apparet. 2. Hoc autem confirmat Traditio, nam hunc Jacobum, fratrem Domini, tanquam Hierosolymarum primum episcopum post Apostolos, HEGESIPPUS (c. 180) 7, Clemens Alexandrinus (c. 200)8, et Eusebius postea designant, (b) Epistolæ pastorales exhibent Timo­ theum, Ephesi ; Titum, Cretæ, ut vera dignitate episcopali 3 Cf. Act., XXI, 18; cf. XII, 17; XV, 13; XXI, 18. * Act., XII,|7. — 5 Act., XV, 13. 6 Act., XXI, 18; Galat., I, 19; II, 12. ’ Apud Euseb., H. E., 1. II, c. 23; P. G., XX, 197; ib., 1. IV, c. 22; P. G., 309. Cf. S. Hieron., De viris illustribus, c. 2; P. L., XXIII, 608. * Apud Euseb., H. E., 1. II, c. 1; P. G., XX, 135. 446 CAPUT I ornatos, (c) S. Joannes præsertim consideratur ut “ princi­ palis auctor sedium episcopalium ” in Asia Minori : “ An­ geli ” ecclesiarum quos alloquitur 1 sunt episcopi harum ecclesiarum, ut deducitur ex contextu. Quod aliunde confirmat antiqua Traditio, in fragmento Muratoriano2 (c. 180) relata, a Clemente Alexandrino explicite confirmata 3, necnon a S. IRENÆO et TERTULLIANO·» approbata. (3) Præterea aliqui Catalogi episcopales 5 antiqui, vero fruentes historico valore, seriem episcoporum singulorum usque ad Apos­ tolos ascendentem exhibent. Ita catalogus * , romanus antiochenusi et alexandrinus 34 *689. ■ t '· 1 t Π i 11 i 1 ! * 1 » i » 11 1 » 1 1 ·! ’ 4 A ‘ ' » 1 > 1 11 ! » 665. — (4) S. IREN.EUS (c. 180)9, qui S. Polycarpum aliosque proximos Apostolorum discipulos optime noverat, et Ecclesiarum tam Orientalium quam Occidentalium tradi­ tionem in se colligit, aperte declarat episcopos monarchicos * ab Apostolis institutos fuisse, et eorum esse successores, ut clare patet ex sequentibus textibus :(a)“ Traditionem Apos­ tolorum in toto mundo manifestatam, in omni Ecclesia adest respicere omnibus qui vera velint videre; et habemus annumerare eos qui ab Apostolis instituti sunt episcopi et successores eorum usque ad nos... sed, quoniam longum est in hoc tali volumine omnium Ecclesiarum enumerare succes­ siones ”, tunc duo exempla tantum proponit, 1. Ecclesia 1 Apoc., I, II. • Muratori, Antiquitates itahca medii avi, III, 253; K.f 157. In hoc textu fit mentio de Joanne et episcopis suis. 3 Clem. Alex., Quis dives salvetur, c. 42; Λ G., IX, 647-651; R., 438. 4 Juxta S. Irenæum, qui Polycarpum in sua prima ætate vidit, Polycaipus 11 constitutus est episcopus ab Apostolis in Asia, in ea quæ est Smyrnis ecclesia Adv. Har., III, c. 314; R., 212; quam traditionem retulit quoque Tertul­ lianus, De prascript., c. 32; R., 296, qui alibi, modo generali expresse ait : ‘Ordo episcoporum ad originem recensus in Joannem stabit auctorem”. Adv. Marc., IV, 5; R., 341. Confirmationem in eo invenies quod tempore Pauli Ephesi solummodo presbyteri Ecclesiam gubernabant, A et., XX, tempore autem Ignatii, episcopus : interdum Joannes Ephesi morabatur, ut testatur Polycrates Ephesinus, in /Z. E., 1. V, XXIV, 2; K., 92. - A.. Michiels, loc. cit.9 coi. 1772-1778. 6 S. Iren., Adv. har., 1. Ill, c. III. Cf. Euseb., H. E., 1. V, c. VI. Euseb., /Z. E., 1. Ill, c. XXVI, 2; Origenes, Hom. in Luc., VI. 8 Euseb., ZZ. E., 1. II, c. XXIV. ■■ 9 Vide textus S. Irenai apud Rouet de Journel, 209, 212, 237, 242, 257; vel in A. Dufourq, S. Irénée (collect. Pensée chrétienne}, Paris, 1905, p/123-1 199-203. ΤΙΒΊ Romance, cujus administrationem Petrus et Paulus Lino tradiderunt, cui successit Anacletus, et postea Clemens qui et vidit ipsos Apostolos; 2. Ecclesiæ Smyrnceorum, in qua Polycarpus ab Apostolis constitutus fuit episcopus x. (b) “ Eis qui in Ecclesia sunt, presbyteris obaudire opor­ tet, his qui successionem habent ab Apostolis, sicut ostendimus; qui, cum episcopatus successione, charisma veritatis certum... acceperunt ” 2. (C) “Agnitio vera (γνώσις αληθης) est Apostolorum doctrina et antiquus Ecclesiæ status, in universo mundo, et character corporis Christi secundum successiones episcoporum, quibus ////(Apostoli), eam, quæin unoquoque loco est, Ecclesiam tra­ diderunt... ” 3. Conclusio. Igitur ex hucusque dictis : (a) tam evidenter apparet episcopatum monarchicum in 11° sæc. pro institutione apostolica haberi, episcoposque tanquam Apostolorum suc­ cessores ab omnibus agnosci, ut ab aliis textibus ævi poste­ rioris abstinere possimus : quod ipsi adversarii concedunt 4. (b) Aliunde, in negativa hypothesi, explicari non potest, qua ratione, jam in II’ sæc. decursu, sine ulla synodorum convocatione aut Romani Episcopi interventu, unitarius episcopatus tam late diffusus fuisset. Si enim omnes Ecclesiæ ministri ab initio æquales fuerint, quomodo factum est, ut tam cito presbyteri et fideles mutationem in regimine Ecclesiæ tam essentialem, nullo renitente, aut reclamante, ubique acceperint? Si hæc mutatio in Ecclesia orientali originem sumpsisset, quomodo, absque contentionibus, in Ecclesia occidentali accepta fuisset? 666. — Nec dicatur : (1) Christus expresse prohibet quemquam ex suis discipulis majorem haberi aut in aliis dominari. Ergo in sua Ecclesia omnes sunt æquales,ideoque hierarchiam Jesus non instituit — Resp. Christus vetuit disceptationes de præcedentia ex meritis r. Cayré, tory of the s, ch. X. Fortement rie cathoCarthage, 448 9 .1 Γ H I I I ' 1» 1» Λ : iί !!$i CAPUT I propriis. C.; de præcedentia ex légitima auctoritate : Subdist. prohibendo superbiam et vanum fastum in auctoritatis usu. C.; rejiciendo existentiam diversarum auctoritatum. A. Revera Christus, “ mitis et humilis corde ” humilitatem exercendam in omnibus vitæ actibus praecipit; sed simul affirmat legitimam auctoritatem Patris cælestis, suiipsius, Apostolorum quos misit in mundum, imo Cæsaris. (a) Primis Ecclesiae temporibus, sacri ministri a populo elige­ bantur. Ergo ecclesiastica potestas seu hierarchia originem habuit humanam. — Resp. Nego. Etenim simplex personæ designatio non auctoritatem confert, sicut patet de cardinalibus, designantibus subjectum primatus, qui immediate a Deo oritur. Ita, in primis sæculis, ob prudentiæ motiva, ministrorum sacrorum electio ad fideles non raro devoluta fuit; sed semper hujus electionis confirmatio et potestatis collatio reservatæ fuere Apostolis vel eorum successo­ ribus, ut patet pro diaconis, ex Actibus, VI, 1-6; pro presbyteris, v. g., ex Actibus, XIV, 22. 667. — lla Pars. Episcoporum successio apostolica est jure divino. (1) Script, (a) Etenim Christus ipse Apostolis contulit auctoritatem perpetuo duraturam, proindeque successoribus Apostolorum communicandam. Quare hæc potestas eodem jure existit tempore præsenti. Porro ex una parte, qui illam possident ignoti esse non possunt; ex alia vero, præter episcopos, nulli apostolicam successionem in hierarchia sibi vindicant. Ergo episcopi sunt successores Apostolorum ex voluntate Christi, (b) De facto, ut ex dictis constat, Apostoli mox selegerunt ad potestatem spiritualem inter fideles exercendam, præpositos ministros quorum plures dignitate vere episcopali insigniti fuerunt. Certe hoc agendi modo Apostoli, Spiritu S. edocti et de doctrina et præceptis Jesu maxime solliciti, adimpleverunt voluntatem Christi, præsertim cum agebatur de institutione quæ ad Ecclesiæ essentiam spectabat, nempe de ordine episcoporum qui eis succedere debebant in perpetuum. 6 68. — (2) Tradit. Testes antiquissimi affirmant epis­ copatum qualem ipsi noverant, nempe “ monarchicum ”, provenire ab ipso Christo per Apostolos; seu aliis verbis, esse ex jure divino. (a) CLEMENS Rom. declarat (96-98?) Christus a Deo (mittitur) et Apostoli a Christo : et factum est utrumque DE ECCLESIA HIERARCH1CA 449 ordinatum r.r voluntate Dei... Per regiones igitur et urbes, (Apostoli)... constituerunt episcopos et diaconos eorum qui credituri erant "... acceptis mandatis ” Christi, episcopos posuerunt sibi cooperatores et successores1. (b) S. IGNATIUS, martyr,idem profitetur:dicit enim episco­ pum esse “Dei præceptum”2 “juxta sententiam Christi designatum ”, ita Ecclesiæ essentialem, ut sine eo non sit Ecclesia 3. Ex his sequitur episcopos cum sua potestate a Christo derivare 4. (C) S. CYPRIANUS asserit Ecclesiæ præpositos" Apostolis vicaria ordinatione succedere”5. Igitur Christi jussu, epis­ copi succedunt collegio apostolico : “ Spiritus Sanctus (revera)posuit episcopos regere Ecclesiam Dei"6. Conclusio. Ergo, in quantum sinit paucitas exstantium documentorum, clare constat hierarchiam a Christo in Ecclesia Apostolis commissam, legitime continuatam esse ab episcopis, tempore Apostolorum jam creatis et quidem ex Christi voluntate et mandato 669. — Corollaria. (a) In Ecclesia, ex divina institutione, discrimen adest inter laieos seu simplices fideles et clericos seu sacræ potestatis deposi­ tarios qui hierarchiam constituunt8 : nam Ecclesia a Christo fundata est vere hierarchica. (b) Multitudinis mus et Cœsarismus sunt rejiciendi, i. Multitudinismus seu Democratismus (cf. n. 603, 604, 607) viget præser­ tim in sectis a Calvinismo derivatis et docet genuinam Christi Ecclesiam hierarchia privari; sed simul admittit quamdam auctori- S. Ignat., Ephes., X. 1 ; Phil.. \. 1 ; Smyrn., I. 2. 'S. Ignat, Magn., II: Trail.. II. 1; III, i; VII, 7; Philad., III, 2; VII, i: Smyrn.s VIII, 1-2. 4 S. Ignat, zr>/zz/(î(7., Proœmium, loquitur de unione fidelium u cum epis­ copo et presbyteris ejus et diaconis, juxta sententiam (έν γνώμη) Jesu Christi designatis^ quos secundum propriam voluntatem suam firmavit in stabilitate per Sanctum suum Spiritum ; et statim (L 1), de episcopo loquens, ait : “ Hunc episcopum cognovi non a seipso^ neque per homines» neque ob inanem gloriam, sed caritate Patris et Domini Jesu Christi obtinuisse ministerium regendi coetum \ — Cf. etiam III. 2; Trail.» VII. 1 ; XII. 1-2; Èph.. Ill, 2; Smyrn.» λ’III, 1. ' S. Cyprian., Epist. 66 ad Pior., n. 4; cf. epist. 27, Lapsis: epist. 55. ad Eogat., c. 3. — 6 Act.. XX. 28. * P. Batiffol, Λ Eglise naissante et le Catholicisme» Paris, 1909; speciatim “Conclusions générales', p. 4S5-496. — 6 Cod.» c. 10S, llS, 94S. 450 CAPUT I 'I tatem visibilem ab hominibus institutam, cujus ministri designantur a fidelium multitud.ne seu ut externa pax inter Christianos servetur. 2. Multæ protestantes sectæ inciderunt in Casarismum, qui religiosam potestatem tribuit Casari, i. e., temporali Statui. 3. Sed hæ duæ theoriæ necessario excluduntur a doctrina jam demonstrata de auctoritate a Christo data tum Apostolis, tum episcopis eorum successoribus. 670. — Scholion. — S. Hieronymi sententia de episco­ porum superioritate >. (1) Objectio. Thesis nôstræ adversarii, præsertim veteres Protestantes, allegant S. Hieronymi verba, quæ episcopos et pres­ byteros æquales esse affirmare videntur. S. Hieronymus revera scribit : “ Idem est presbyter qui et episcopus. .Apostolus perspicue docet eosdem esse presbyteros quos episcopos... (Propter dissensiones) “in toto orbe decretum est, ut unus de presbyteris electus super­ poneretur ceteris, ad quem omnis ecclesiæ cura pertineret... Episcopi noverint se magis consuetudine quam dispositionis domi­ nica veritate presbyteris . sse majores ” *. 671. — (2) Appreciatio. (a) S. Hieronymus i. episcoporum superioritatem alibi explicite docet : siquidem eis tribuit potestatem : tum ordinis : “ Quid enim facit (episcopus), excepta ordinatione, quod presbyter non facit?”*3, tum jurisdictionis :“ Episcopi habent constituendi presbyteros per singulas civitates potestatem ”. 2. Et simul declarat episcopos hanc superioritatem habere ex jure divino. “Apud nos (Catholicos), Apostolorum locum episcopi tenent; apud eos (Montanistas), episcopus tertius est”4. S. Hie’ J. Forget, art. Jérôme (Saint), in D. T. C., col. 894-983; Dom L. Sanders, Etudes sur S. /ironie, Bruxelles, 1903; F. Cayré, Précis de Patrol., Paris, 1927, t. I, p. 574, 575. I I - S. Hieronym., In Tit., I, 5; Ep. /46 ad Evangeluni; In Tit., 1. c. ; R. 1357, 1371. Ambrosiaster affirmat etiam episcopalem dignitatem seniori ex presbvterali collegio competere, P. I.., XVII, 45-508. 3 S. Hieronym., Ep. 146 ad Evaiig. ; cf. Com. in Tit., I, 5. 4 S. Hieronym., Ep. 41, n. 3, ad Marcet., ; P. L.. XXII, 476; cf. Ep. 146 ad Evangelum : “Omnes Apostolorum successores sunt”. Com. in Matth., XXV, 26-28 : P. L., XXVI, 188; Dial. adv. Luc., c. 9; P. L., XXIII, 164. In epist. adF-vangel., vocat hierarchiain tripartitam “ traditionem apostolicam ” ; In Com. in Til., ait “ magis consuetudine quam dispositionis dominicæ veri­ tate ".quibus verbis S. Hieronymus asserit episcopos esse superiores presby­ teris (jurisdictione) non quidem ex dispositione Christi, (primis temporibus, collegium presbyterorum regebat ecclesiam), sed ex consuetudine, seu potius, ut supra latius exposuit, ex decreto legitimo ecclesiastico (apostolico) quo in toto orbe unicus episcopus unicuique ecclesiæ præpositus fuit ad vitanda schismata. DE ECCLESIA HIERARCHICA 451 RONY M us vero loquitur de episcopis monarchicis, nam hypothe· sim plurium episcoporum in eodem loco ut impossibilem habet. (Λζ ep. ad dit., i). Attamen quamdam cequalitatem inter episcopos et presbyteros affirmat ex eo quod, primis temporibus et speciatim in S. Pauli epistolis, non designabantur nominibus distinctis : siquidem, presbyteri, vocabantur ratione ætatis; episcopi autem, ratione dignitatis et officii. (bi Quomodo autem talis doctrina S. Hieronymi eum ejus verbis prius objectis conciliai i possit ! . i. Quidam fatentur S. Doctorem mere ecclesiasticam episcopatus originem docuisse Sed si ita esset, hæc opinio Traditioni contraria rejici deberet. 2. Alii ægrc admittunt S. Hieronymum in re tanti momenti sibi pluries contradixisse : quare, juxta ipsos, forte S. Doctor tractat de episcopis et presbyteris in priori ætate, ubi nomine et praxi vix inter se distinguebantur ; postea autem affirmat episcoporum superioritatem ex dissensionibus in Ecclesia finiendis provenire : eo sensu quod schismata fuerunt non origo et causa præeminentiæ episcopalis, sed tantum occasio, vi cujus usu et praxi magis praevaluit episco­ porum jurisdictio a Christo primitus instituta. Et sic explicatur quomodo S. Hieronymus, sine contradictione, affirmare potuit divinam et ecclesiasticam episcopatus originem. Quidquid sit, ejus auctoritas ad hæresim presbyterianismi statuendam omnino insufficiens est. ■ J. Tixeront, Hist, des dogmes, t.,11, p. 328. Zi CAPUT Π De Ecclesia Christi Societate Monarchica ' 672. — Conspectus. De Primatu in Ecclesia. (A) De primatu B. Petri. 1. Status quastionis. Prænotiones, errores, doctrina ca­ tholica. 2. Existentia primatus B. Petri : (a) Ex verbis Christi hunc promittentis et conferentis. (b) Ex antiqua Ecclesiæ his­ toria. Scholion. De B. Petri pri­ matus habitudine ad Christum, alios Apostolos et speciati m S. Paulum. (B) De Primatu R. Ponti­ ficis. i° De perpetuitate primatus I B. Petri in ejus successoribus. 20 De primatu Romanorum Pontificum. | 1. De B. Petro episcopo romano. 2. De 7?. Pontificibus in B. Petri primatu succes­ soribus. (a) Existentia hujus pri­ matus. (b) Quonam jure R. Pon­ tifices primatu B. Petri gaudeant? 1. Ut Petri successores, jure divino. 2. Ut episcopi Romani, varice sententice. Scholion. De Ecclesia socie­ tate monarchica. Conclusio apologetica quoad Ecclesiam catholicam et sec­ tas separatas. Christi Ecclesia, ex dictis, est societas quæ veram hierarchiam possidet. Nunc quæritur quænam sit hujus hierar­ chies forma? Et respondetur Ecclesiam Christi monarchica * D. B., Index III», 247, 351, 694; 1821 sq.; i960, 1976; Cajetan, De divina institutione pontificatus R. Pontificis (1521); Opuscula, Lyon, 1575» t- I, 48-67; S. Bellarm., Contrat/.; De Summo Pontifice, 1. I, c. 10 sq.; Livius, S. Peter, bishofiof Rome, London, 1888; Franzelin, th. 10; Mazzella, η. 847 sq.; De Groot, q. 14; Palmieri, De Romano Pontifice; C. Pesch, η. 285-304; Van Noort, η. 42-58; M. Jugie, De Ecclesia, Paris, 1931, p. 320-463; G. Jacquemet, Tu es Petrus, Paris, 1934, p. 3-26 ; de la Brière, art. La Primauté de S. Pierre dans le Λ”. T., in Études. 1909, 5 et 20 juin, 5 juil.; G. Glez, art. Primauté du Pape, in D. T. C., col. 247 sq. CAPUT II - DE ECCLESIA MONARCHICA 453 forma gaudere. Hæc quæstio tractatur in duplici articulo : i. de primatu B. Petri, 2. de primatu /\. Pontificis, qui est Petri successor. ARTICULUS I De Primatu B. Petri. 673. — Status qu.-estionis. (A) Praenotiones : i. de primatu in genere, 2. de primatu in Ecclesia. ( i ) Primatus in genere. (a) Notio. In genere, ex etymologia et usu, prima­ tus super ceteros præeminentiam in quocumque ordine designat. (b) Species. Triplex distinguitur : 1. Primatus honoris est quædam prærogativa tituli, cui jura mere honorifica annexa sunt, sine ulla auctoritate : v. g., circa praecedentiam. 2. Primatus directionis seu inspectionis ille est cui tribuitur potestas societatem non gubernandi sed dirigendi, atque invigilandi ut omnia ordinate et juxta leges fiant : v. g., in præside senatus vel reipublicæ. 3. Primatus jurisdictionis confert supremam potestatem vere regendi et gubernandi membra alicujus societatis secundum ejusdem naturam et principia. 6 74. — (2) Primatus in Ecclesia. Notio. Primatus B. Petri et R. Pontificis definiri potest : Potestas suprema et plena docendi et regendi universalem Ecclesiam. Quare, ob præeminentiam et suæ potestatis extensionem, Petrus et R. Pontifex omnes Christi fideles superant et totam Ecclesiam regunt. Hinc gaudent primatu non tantum honoris et directionis, sed etiam strictæ juris­ dictionis. Hic primatus complectitur potestatem, non quidem ordinis, sed tantum magisterii et regiminis, quoad res ad christianam religionem spectantes. Consequenter ratione primatus, omnes fideles debent B. Petro et R. Pontifici obedire. 675. (B} Errores. Præcipui errores de primatu in Ecclesia sunt sequentes. 1. In B. Petro et R. Pontifice quemlibet primatum proprie dictum negant Wiclef J. Hus et Protestantes orthodoxi; 454 CAPUT II primatum honoris tantum vel ex jure ecclesiastico admittunt Anglican cl Græa separati ’ ; Gallicani vero solummodo primatum honoris et directionis agnoscunt. 2. Liberales autem, Modernisiez multique Nationaliste putant primatum R. Pontificis provenire ex causis naturalibus, nempe ex necessitatibus socialibus et ex condi­ tione urbis Rouiæ; ex ambitione, ingenio et activitate Romani Episcopi. 3. Denique Janséniste (XVII sæc.), post Marsilium Patavinum (XIV sæc.) et cum Eebronianis (XVIII sæc.), dicunt primatum existere ex divina institutione, sed datum fuisse primario fidelium ccetui et pertinere nonnisi secundario ad R. Pontificem, quatenus ministrum populi Christiani. — Hi omnes adversarii non admittunt Ecclesiam esse societatem vere monarchical^. 676. — (C) Doctrina catholica. B. Petro eorumque successoribus R. Pontificibus, Christus historicus dedit directe et immediate primatum non solum honoris et direc­ tionis, sed veræ jurisdictionis seu potestatem docendi et regendi universam Ecclesiam, nempe omnes Christifideles seu totum christianum orbem 2. Igitur Ecclesia Christi est societas stricte monarchica. (Cf. n. 643). ι · I I μ * Η i 9 t t μ ■μ r Γ 677. — Thesis. Christus B. Petro contulit immediate primatum veræ jurisdictionis in universam Ecclesiam. Historice certum, theologice de fide. Ecclesiæ magisterium. (a) C. Vaticanum declarat et definit... “primatum juris­ dictionis in universam Dei Ecclesiam immediate et directe beato Petro Apostolo promissum atque collatum a Christo Domino fuisse... Si quis igitur dixerit beatum Petrum apos­ tolum non esse a Christo Domino constitutum apostolorum omnium principem et totius Ecclesiæ militantis visibile caput; vel eumdem honoris tantum, non autem veræ propriæque jurisdictionis primatum ab eodem Domino nostro Jesu Christo directe et immediate accepisse, A. S. 3”. (b) Decret. Lamentabili sequentem damnat propositionem (prop. 55) : “ Simon Petrus ne suspicatus quidem unquam est sibi a Christo demandatum esse primatum in Ecclesia ” 4. (c) Præterea in Juramento antimodernista dicitur : “ Firma fide ’ Cf. P. Jugie, Thesi, dogin. Christianorum Orientalium, Paris, 1931, t. IV, p. 320-463. Id., art. La primauté dans les Eglises séparées d'Orient, in D. T. C., col. 344-391. — ’ D. B., 1821-1840; cf. 1503. 3 C. Vatican., Const. Pastor atem., cap. I; D. B., 1822, 1823. 4 D. B., 2055. DE ECCLESIA MONARCHICA 455 credo Ecclesiam... suffer Petrum, aposlolicce hierarchia piincipem..., ædificatam ” r. Probatur : i. ex verbis Chisti, 2. ex antiquis testimoniis. 678. — I. Ex VERBIS Christi B. Petro verum prima­ tum i. promittentis, 2. et conferentis. 3. quod multis indiciis confirmatur. 1° EX PROMISSIONE PRIMATUS. (A) Textus =. Christus interrogat discipulos de seipso : “Quem dicunt homines esse Filium hominis? ” Responso accepto, iterum ait : “Vos autem, quem me esse dicitis?” Petrus autem dixit : “ Tu es Christus, Filius Dei vivi". Respondens autem [esus dixit ei : “ Beatus es Simon Bar fona, quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus, qui in cœlis est. Et ego dico tibi quia tu es Petrus (kefa) et super hanc petram (kefa) adificabo Ecclesiam meam, et porta inferi non pravalebunt adversus eam. Et tibi dabo claves regni calorum. Et quodeumque ligaveris super terram, erit ligatum et in calis : et quodeumque solveris super terram, erit solutum et in calis ” 3. ______________________ ______ t__________ ç______ J------- * ' D. B., 2145. 'J Authentia et valor historicus textus Tu es Petrus sæpe a criticis impu­ gnantur. — Sed immerito, (a) Ejus authentia constat ex eo quod continetur in omnibus manuscriptis et antiquis versionibus. Præterea Patres, jam a sæc. 11°, illum citant : invenitur plus ininusve explicite apud S. Justinum, Dialog, cum Tryph.; Tatianum ; Tertullianum, De puditilia, XXI ; R., 387; K., 221; Origenem; S. Cyprianum, De unit. Eccles., 4, Ερ. XXIII; R., 555-571; S. Firmilianum, Ep. Cypr. LXXV; R., 602; probabiliter in ‘ ‘ Evangelio Hebnzorum”. Cf. Biblica, 1921, p. 65-69. (b) Ejus valor historicus probatur authentia, metaphoris aramalcis, concordantia inter textum omniaque de Petro in Evangeliis et Actibus narrata, necnon similitudine hujus textus cum aliis Domini verbis. Absentia ejusdem textus in Marco et Luca facile explicatur. Marcus enim et Lucas, qui Christum ipsum Gentibus annuntiabant, textum de Ecclesia directe agentem et verbis aramaicis refertum optime omittere poterant; dum Matthaus^ Hebræis impletionem prophetiarum demonstrans, ea quæ ad Ecclesiam spectant, quæ regnum Dei constituit super terram, piætermittere nequibat, nec aramaica verba dedignari. Cf. H. Dieckmann, De Ecclesia^ n. 360 sq.; A. Michiels, L'origine de ΓEpiscopat, p. 36 sq.; L. Fonck, art. Tu es Petrus^ in Biblica. 1920, p. 240-264; P. Schepens, art. Eauthenticité de S. Matthieu. XVI, 18, in R. S. R.. 1920, p. 209-302; et omnes commentatores probati. — Denique, si Patres hunc textum in sensu morali vel accommoda titio citant, non ex hac agendi ratione, sensum litteralem excludunt aut rejiciunt. 3 Matth.. XVI, ITrlQ. CAPUT II 456 679. — (B) Explicatio textus. (a) " Tu es Petrus... Jesus Simoni dixerat : “ Tu vocaberis Pephas ” ’ ; et nunc hanc promissionem adimplet, modo sollemni et efficaci. — “Tu es Petrus (Kefa) ” seu saxum vel rupes firmissi­ ma. “ Et super hanc petram ” : in lingua aramaica et gallica, idem substantivum dicitur : “ Tu es kefa et super hoc kefa sed non in textu graeco1 (Πέτρος, Πέτρα), nec latinof Petrus, petra). Deinde Jesus novi hujus nominis significationem declarat : “Super hanc petram (i. e., ipsum Petrum) adificabo Ecclesiam meam (i. e., Ecclesiam universalem). Hujus ædificii Christus est architectus, Petrus vero exhibetur, sub imagine petræ, fundamentum firmum et immobile’. (b) “ Portæ inferi... ”. Infernus, άδης, in Scriptura, significat habitaculum in quo manent dæmones, damnati ; uno verbo, omnes inimici adversus Christi regnum debellantes. — Porta, ex usu biblico, designat arcem vel potestatem regiam aut judiciariam. — Porta inferi sunt ergo potentiæ diaboli et hominum spiritui diabo­ lico inservientium, qui adversus Christum ejusque Ecclesiam incessanter pugnant «. . | (C) CAPUT II (2) Petrus, statim ab Ecclesiæ initio, primatum exercuit : alterius discipuli electionem in locum Judæ proditoris Apo­ stolis proponit1; primus evangelium Judæis prædicat, et praedicationem miraculis confirmat2; quando accusantur Duodecim, sive a populo, sive a magistratibus, ipse unus loquitur omnesque defendit 3; primus Ecclesiæ januam Gentibus aperit, ipso Deo jubentem; ipse solus judicat et punit Ananiam et Saphiram 5; ipse varias visitat ecclesias6; et in C. Hierosolj-mitano primus sententiam suam proponit, cui omnes assentiunt?; uno verbo, tanquam Apostolorum princeps specialem auctoritatem exercens in Ecclesia ubique exhibetur. (3> Apostoli ceteri præeminentiam Petri agnoverunt. ka) Evangelistœ, cum Apostolorum catalogum tradunt, Petrum constanter primum nominant, licet non eumdem servent ordinem quoad alios 8. Petrus explicite ut primus a S. Matthæo 9 agnoscitur : porro primus est ratione non vocationis, ætatis, amicitiæ, consanguinitatis, sed tantum dignitatis et auctoritatis. 689. — b Paulus 10 speciatim, licet de B. Petri primatu ex professo non loquatur, tamen pluries ad eum alludit, præsertim scribens ad Corinthios et ad Galatas. i. Ad Corinthios. Corinthii, in varia schismata divisi, dicebant : “ Ego quidem sum Pauli : ego autem Apollo : ego Cephee : ego autem Christi ” Facile intelligitur exsti­ tisse factionem Pauli et Apollonis, ecclesiæ corinthiæ condi’ Act., I, 15 sq. Act., II. (4 ; HI, 6. I ■ s Act., IV, 8; V, 29. — * Ad., X, 1 sq. 5 Ad., V, 3-5. — 6 Ad., IX, 32. 7 Ad., XV, 7, 12. Protestantes ipsi non potuerunt non videre Petrum ibi præcipuas egisse partes, licet id ejus personali, non autem officiali auctoritati ascribere conentur. Ita Schaff®, History of the Christian Church, vol. I, P· 343 cd· 1S91. Attamen ille modus audoritaiwe loquendi in civitate cui Jacobus præsidebat, vix concipi potest nisi Petrus ut primus non solum honore, sed auctoritate agnitus fuerit. * , Loisy ipse scribit : “Pierre est devenu en toute vérité le prince des apôtres, le fondateur de la tradition chrétienne, le fondement de 1 Eglise . Actes des Apôtres, p. 580. Valorem tamen histori­ cum narrationis negat. 8 Matth., X, 2-5; Mare.. III. γΐ, ι4- ιό ; Ad., I, IJ. • Matth., X, I. I *° X. Boiron, art. 5. Paul témoin de la primauté de S. Pierre, in R. S. R., 1913. p· 4S9-531· 1 ” I Cor.. I. 12. DE ECCLESIA MONARCHICA 463 torum. Sed ad Cepham, i. e., Petrum, appellare poterant fideles solummodo quia Petrus inter Apostolos præeminebatr. 2. Ad Galatas. Paulus, ad sui apostolatus legitimitatem probandam, narrat quomodo, post suam conversionem, Jerosolymam venit Petrum videre (Ιστοοή,σα'.), i. e., visitare cum magna reverentia. Ratio autem cur Petrum singula­ riter visere vellet, et cum eo sermonem habere in civitate, cujus Jacobus episcopus erat, non alia esse potest nisi quia ut Apostolorum caput eumdem habebat 1 2*. Hæc indicia singulatim sumpta B. Petri primatum non stricte probant; sed cumulatim considerata optime cum eodem primatu concordant et sine eo inexplicabilia videntur. Ergo, ex N. T. libris, B. Petrus a Christo immediate prima­ tum accepit, seu ut dux Ecclesiæ qui suprema et indepen­ dent! auctoritate in totam Ecclesiam pollet, constitutus fuit. 2. 690. — II. Ex ANTIQUIS TESTIMONIIS : I. Patrum, acatholicorum. (A) Ex testimoniis Patrum, (i) In genere. Patres B. Petri primatum diversimode profitentur : (a) demonstrationibus, quæ ex Christi dictis de ejusdem promissione et collatione desumuntur 3; (b) titulis et sententiis innumeris, quæ B. Petri præeminentiam extollunt : ita S. Petrum vocant “ petram firmam et solidam Ecclesiæ, Apostolorum principem, pastorem Ecclesiæ sicut Moysen synagogæ, totius orbis præfectum, etc. (2) In specie, (a) Tertullianus scribit : “Latuit aliquid Petrum, cedificanda Ecclesice petram dictum, claves regni calorum consecutum ” s. (b) S. Cyprianus, qui R. Pontifici S. Stephano restitit (cf. n. 715, 716) tamen declarat : “ Deus unus est, et Christus unus et una Ecclesia et Cathedra una supra Petrum Domini voce fundata". Et alibi, citatis verbis, Matth. XVI, 18, 19, ait : '"Super unum adificat Ecclesiam suam"6, (c) Audiamus ex Syria Cor., IX, 5. Quod confirmatur gradibus ascendentibus quos Paulus clare instituit : / Cor., I, 12; III, 22. 2 Gal., I, 18. Quod jam multi Patres animadverterant; inter quos Victorinus, (apud Aligne, P. L., t. VIII,’ coi. 1155) : “ 1’ost tres» inquit, annos Jero­ solymam veni ”, deinde subjungit causam : videre Petrum. Etenim si in Petro fundamentum Ecclesia: positum est, ut in evangelio dictum, cui revelata erant omnia, Paulus scivit, videre se debere Petrum, t/uasi eum cui tanta auctoritas a Christo data esset, non ut ab eo aliquid disceret”. Cf. Chrysost., Hierony­ 1 Cf. / mum, etc. in h. loc. 5 R., 381, 4S9, 555, etc. — 4 5C. Manzoni, 5 Tertull., De prescriptions, 22. 0 S. CvPG.^X, De ttomano 1'onlifhe, n. 430. 40 adpleb.; De Unit., Eccies., 4). 464 CAPUT II Aphraatem : ''Simoni discipulorum principi... suscepit eum Dominus, posuit eum in fundamentum, vocavitque cum petram, Ecclesiæ ædîficaiionem ” Historice ergo constat Patres semper habuisse B. Petrum tanquam supremum universalis Ecclesiæ pastorem, quem Christus suum in terris visibilem vicarium constituit, per quem Ecclesiæ unitas et firmitas fundantur. Quare axioma habetur : “ Ubi Petrus, ibi Ecclesia et qui Petro non superstruitur, extra Christi Ecclesiam vivit. 691. — (B) Ex acatholicis testimoniis. t I ■ ir . i ’ : ’* · 1 ·’ · II ‘ · Sectæ ob hæresim vel schisma separatæ, in liturgus et variis scriptis, B. Petro tribuunt eosdem honorificos titulos primatum exprimentes ac Catholici. Sed talis consensus nonnisi ex originaria doctrina provenire potest. Revera ab his sectis B. Petrus dicitur “caput et coriphæus Apostolorum, fundamentum et pastor Ecclesiæ, claviger regni cælestis, pastor (qui) a Christo gregem accepit, etc. ”a. Conclusio. Igitur B. Petri primatus, ex Novo Testa­ mento et antiquissimis testimoniis, tam certissime compro­ batur, ut confidenter concludamus Ecclesiam a Christo fundatam esse proprie societatem monarchicam. 692. — Objectionum solutio. Adversarii multa congerentes argumenta ex parte Christi, Petri, Pauli aliorumque Apostolorum, asserunt B. Petri primatum in Scriptura non plene declaratum. — Sed inaniter. (A) Ex parte Christi, (i) Christus solus est Ecclesiæ funda­ mentum, lapis angularis, petra λ Ergo Petrus non habet primatum. R. Christus est Ecclesiæ fundamentum primarium unicum. C.; fundamentum primarium excludens aliud ab ipso positum. N. Revera Christus ipse Redemptor, Petrum tanquam suum vicarium constituit in Ecclesia, cujus fundator et dux principalis remanet. (Cf. n. 683). (2) Christus potestatem quam Petro promisit*4, eamdem ceteris Ajrostolis largitus est : “ Quacumque alligaveritisA... Ergo Petrus non majorem quam alii Apostoli obtinuit auctoritatem. R. -V<ÿy. Petrus et alii Apostoli ordinis potestatem et multa privilegia (cf. n. 647) communiter habuerunt, sed non æqualem auctoritatem sortiti sunt. Nam Christi verba quæ objiciuntur non excludunt textus de promissione et collatione primatus ad ' Aphraat., Demonstr., VII. 15; cf. X. 4; XI, 12; XXIII, 12. De Maistre, Du Pape, I. I. c. 7-10. ’ / Coi-., III. II; Ephes., II. 10; / Petr., II. 7. 4 Matth,. XVI. 19. — i Matth.. XVIII. iS; /oau., XX, 21. I- · £ a v v/* e DE ECCLESIA MONARCHICA 465 Petrum solum, proindeque cum illis conciliari debent. Igitur dicendum est omnes alios Apostolos maxima auctoritate pollere in Ecclesia, sed tamen semper sub vera jurisdictione singularis Petri, a quo dependent tanquam a supremo capite seu principe. 693. — (B) Ex parte B. Petri. Petrus primatum suum non cognovit : nam de eodem omnino silet, tum in evangelio Marci, quod prædicationem suam refert, tum in suis epistolis. Ergo. R. Nego anteced. Etenim in Marci evangelio, Petrum inter Apostolos primum locum tenuisse ex tota narratione et Apostolo­ rum catalogo constat. Aliunde relativum silentium B. Petri de hac re, non ex ignorantia procedit, sed ex humilitate vi cujus Petrus, quæ sibi laudabilia erant, occultat 694. — (C) Ex parte B. Pauli, (i) Paulus primatum non recenset inter charismata 3. Ergo Petri primatum ignorat. R. B. Paulus nullibi completum charismatum elenchum refert; præterea agit præsertim de charismatibus quæ fidelibus concede­ bantur, non vero de iis quæ ad hierarchiam spectabant. Aliunde positivis testimoniis B. Paulum agnovisse S. Petri primatum jam probavimus. (Cf. 689. 697). (2) Paulus Petrum reprehendit et in faciem ei restitit3. Sed inferior non exprobrat superiorem. R. Disceptatione hac inter Paulum et Petrum thesis nostra confirmatur, (a) B. Paulus enim reprehendit Petrum quasi repu­ gnanter, non auctoritative quidem, sed caritative, neque in materia fidei, sed in re disciplinari. Petrus siquidem optime noverat leges mosaicas non amplius obligatorias esse, ut id ipse aperte declara­ verat* ; et cum Gentilibus gentiliter vivebat, non judaice, ut Paulus ei objicit5; sed advenientibus Judæis, a Gentibus sese subtraxit, prudentiæ causa, timens ne scandalum Judæis præberet, sicut postea Paulus ipse Timotheum circumcidit, ne eum Judæi despicerent6. Hoc autem Petri exemplum tantam vim habuit, ut ceteri Judæi et Barnabas ipse illud imitarentur; idcirco Paulus, timens ne tali acendi ratione Gentiles a fide averterentur, B. Petrum reprehendit et quidem sat vehementer, (b) Jamvero ex ipsa rei expositione patet, hic solum quæstionem esse de re ad disciplinam spectante, et de prudenti legum applicatione; in quibus superiores etiam ab inferioribus modeste carpi possunt, dummodo sufficiens adsit ratio. Neque ex hoc facto evellitur, sed potius ’ Euseb., Demonstr. evangel., 1. Ill, η. 5; S. Joan. Chrysost., In Matth., hom. 58, n. 2; hom. 85, η. I. 2 I Cor., XII, 28 ; Eph., IV, 11. — 3 Galal., II, I I-i4. * Ad., XV, 7_-io, 28-20. — ’ Galat., II, 14. — 6 Ad. XVI, 3. 466 CAPUT 11 confirmatur primatus. Quomodo enim factum est ut Petrus solo exemplo plus potuerit quam Paulus verbis et exemplis suis, ita ut etiam Barnabas, Pauli amicus, Petrum secutus fuerit, nisi quia i]le ut Apostolorum princeps, speciali insignitus auctoritate, ab omnibus agnoscebatur? 695. — (D) Ex parte aliorum Apostolorum, (i) Superior primas a subditis non mittitur, nec eisdem rationem reddere tenetur. Atqui Petrus ab aliis Apostolis Samariam mittitur ad fideles confirmandos, et, in quadam occasione, Apostolis de gentilium admissione in Ecclesiam se purgavit .* R. Dist. major. Superior a subditis non mittitur auctoritative, nec eis rationem reddere judicialiter de suis actibus. C. ; non potest, sine auctoritatis suæ damno, mitti missione exhortatoria, vel reddere rationem ex prudentia motivo. X. Et revera ita evenit B. Petro in duplici testimonio allato. (2) Juxta S. Paulum, omnes Apostoli vocantur Ecclesia funda­ mentum2. Ergo primatus non soli Petro pertinet. R. Dist. major. Omnes Apostoli sunt Ecclesiæ fundamen­ tum, servato ordine determinato. C.; aqualiter et eadem ratione. A”. (Cf. n. 696). 696. — Scholion. De B. Petri primatus habitudine ad : i. Christum, 2. alios Apostolos, 3. et speciatim S. Paulum. (1) B. Petrus primas et Christus, (a) B. Petrus est “totius Ecclesiæ militantis visibile caput”3 quoad ejusdem externam gubernationem tantum; Christus vero est invisi­ bile caput totius Ecclesiæ triumphantis, purgantis et mili­ tantis; quam ultimam interno influxu regit. Uterque est Ecclesiæ caput : sed Christus auctoritate propria, Petrus vero ex auctoritate Christi. (b) B. Petrus est Ecclesiæ fundamentum secundarium et visibile; Christus autem solus, fundamentum primarium et invisibile4. Consequenter B. Petrus consuevit vocari Christi vicarius, non successor : nam successor ille dicitur qui munus exercet in locum alterius suam potestatem deponentis. (2) B. Petrus primas et Apostoli alii. (a) B. Petri auctoritas quoad inulta similis est aliorum Apostolorum auctoritati. Utraque enim procedit immediate Act.y VIII, 14; XI, 2-18. — - Ephes.' II, 20. 3 D· B·» 1823. — 4 1 Cor., HI, ii; D. B,, 1S21. ■ -m· ·’ ■ ■ · ' ' Ί·ιιΊΐ iiM DE ECCLESIA MONARCHICA 467 a Christo historico; tendit ad Dei glorificationem per hominum salutem, adhibitis iisdem mediis, quæ sunt reve­ latio et sacramenta : gaudet extraordinariis apostolatus prærogativis; hinc Patres sæpe asserunt omnes Apostolos inter se aequales fuisse. (b) B. Petrus solus suprema gaudet auctoritate, non vero alii Apostoli, i. Etenim solus est Ecclesiæ caput, fundamentum, claviger et pastor omnium, ex iteratis ipsius Christi decla­ rationibus. 2. Præterea hæc potestas universalis Petro confertur ut munus pastorale et ordinarium; Apostoli vero privilegia sua, modo extraordinario tanquam Ecclesiæ funda­ tores, possident, et quidem sub B. Petri jurisdictione. 3. Pri­ matus est B. Petro personalis : in eo sensu quod Petrus solus et non alii Apostoli, hac praeeminentia gaudet; non vero in eo sensu quod concessus est Petro ut personae privatae : siquidem datus fuit ei ut personae publicae, ita ut non desinat cum ipso, sed ad ejus in officio successores trans­ mittatur. 697. — (3) B. Petrus primas et Paulus Apostolus. (a) De auctoritate Pauli generatim eadem dicenda sunt ac de aliorum Apostolorum auctoritate. (Cf. n. 696). (b) Praeterea notetur Paulum doctrinam et missionem suam a Christo redivivo immediate accepisse, eumdem notiorem esse ob suas epistolas et plus omnibus in evangelii prædicatione laboravisse : ideoque “ Apostolum ” per excellen­ tiam nominatum fuisse. Sed non obstantibus his factis, Paulus indubitanter supremam auctoritatem B. Petri agno­ vit, ut probatum est *. (Cf. n. 689, 694). (c) fansenistæ et Veteres Catholici * Petrum et Paulum dignitate aequales fuisse asserunt. — Sed immerito. 1. Ete­ nim constans est praxis dicendi : Petrus et Paulus sunt “ Ecclesiæ fundamentum, Principes Apostolorum, principes aut patres Romæ" aliaque ejusmodi. 2. Sed hae formulae Patrum et Theologorum, v. g., S. Alberti M. et S. THOMÆ citationes, quas allegant adversarii, non negant B. Petri primatum. Significant enim aequalitatem Petri et Pauli, O 9 O 9 1 Cf. Rom., XV, 20-28; I Cor., I, 12; Ga!., I, 18. - Langen, unus eorum, textus Patrum de æqualiute Petri et Pauli collegit contra R. Pontificis primatum. 468 CAPUT II non quoad dignitatem et potestatem; sed tantam ratione apostolatus, vel infallibil itatis doctrinalis, vel specialis laboris et muneris in mundi evangelizatione et præsertim Ecclesiæ Romanæ fundatione; porro hæc omnia cum B. Petri præeminentia concordant. 3. De facto citata verba etiam hodie inveniuntur in pontificiis documentis quæ de primatu B. Petri nullo modo dubitant1. Quare INNOCENTIUS X damnavit ut hareticas propositiones affirmantes “ omnimodam tequalitatem inter S. Petrum et S. Paulum sine subo rdinatione et subjectione S. Pauli ad S. Petrum in potestate suprema et regimine universalis Ecclesia " 2. ARTICULUS II De primatu R. Pontificis 3 B. Petri primatu demonstrato, nunc agendum est de ejus continuatione per A’. Pontifias primatum. Duæ principa­ liores quæstiones sunt solvendæ : i. Utrum Christus voluerit B. Petri primatum ad ejus successores in perpetuum transire? 2. Utrum B. Petri primatus vere existât in R. Pontificibus? Prior est basis et fundamentum posterioris. I » H § I. — De Perpetuitate primatus B. Petri in ejus Successoribus 698. — Status quæstionis. i° Errores. Protestantes orthodoxi et liberales, Moderniste et Rationaliste vel negant primatum Petri, vel dicunt eum fuisse praerogativam stricte personalem et temporariam, non vero perpe­ tuam. Item Grceci schismatici permulti respuerunt transmissio­ nem primatus B. Petri, antequam ipsum primatum R. Pontificis^ impugnarent. * 2° Catholici vero docent, juxta Vaticanum : * n beato apostolo Petro princeps Apostolorum et pastor magnus ovium Dominus Christus in perpetuam salutem ac perenne bonum Ecclesiæ instituit, id eodem auctore in Ecclesia, qute * Sum. theol., Supplem., q. 40, n. 6. — 1 D. B., 1091. 3 D. B., Index IIIMIR; Codex J. C., 218-221; S. Bellarm., Contrat'., De Summo Pontifice, 1. I. c. 10 sq.; De Maistre, Du Pape; Mazzella, n. 9iS sq.; Franzelin, th. 11 et 12; Brugere, p. 114 sq.; Billot, p. 586 sq.; C. Pesch, p. 328 sq.; M. Jugie, Theol. Dogrn., t. IV, De Ecclesia, p. 362-463: G. Jacquemet, 7« es Teints, Paris, 1934. I -U" DE ECCLESIA MONARCHICA 469 Jundata super petram ad finem saeculorum usque firma stabit, jugiter durare necesse est... ” \ 699. — Thesis. Ex Christi’ institutione, primatus B. Petri transit ad successores in perpetuum. De fide. Ecclesiæ magisterium. C. Vaticanum definit : “ Si quis dixerit, non esse ex ipsius Christi Domini institutione seu jure divino, ut beatus Petrus in primatu super universam Ecclesiam habeat perpetuos successores..., A. S. ” 2 700. — I. Probatur : i. ex verbis Christi, 2. ex natura ct fine primatus. (A) Ex verbis Christi. Etenim Christus primatum contulit B. Petro ut Ecclesiæ fundamento et dedit ei claves regni cœlorum; præterea ei tradidit omnes oves suas pascendas et fratres in fide confirmandos. Ergo Petrus in suo summo munere permanere debet quousque perdurat Ecclesia seu regnum caelorum, quousque sunt oves Christi regendae, vel fratres confirmandi in doctrina vera; sed hæc aderunt usque ad finem mundi. Ergo etiam ut primas, Petrus manet usque ad finem mundi. Sed certe non in carne propria, ergo in suis successoribus 3; seu, aliis verbis, suus primatus ad suos successores est transiturus 4. 701. — (B) Ex natura et fine primatus. (1) Primatus B. Petro collatus est elementum essentiale in constitutione Ecclesiæ, cui præbet formam socialem intimam. Sed quod essentiale est Ecclesiæ tamdiu durare necesse est, quamdiu perdurat ipsa Ecclesia. Cum igitur Ecclesia usque ad sæculi consummationem existet, primatus in ea, ex Christi institu­ tione, eamdem perpetuitatem habebit. 1 D. B.. 1S24. - C. Vaticanum, Constit. Pastor citemus, cap. 2 ; D. B., 1825 ; cf. 468 sq., 766. 3 S. Leo M., Serm. 2, de annivers. assinnpt. suce, c. 3; Λ £·> LIV, 144. 4 “ Simon-Pierre n’est pas que le fondement historique de l’Eglise, il vit encore, aux yeux de Matthieu, dans une puissance qui lie et délie, qui détient les clefs du royaume, et qui est l'autorité de l'Eglise elle-même, non pas sans doute son autorité diffuse, le régime particulier des· communautés, mais une autorité générale et distincte, qui est aux autorités particulières ce que SimonPierre a été relativement aux disciples et à Paul lui-même... La conscience de cette primauté inspire tout le développement de Matthieu, qui n’a pas eu seule­ ment en vue la personne historique de Simon, mais aussi la succession tradition­ nelle de Simon-Pierre A. Loisy *, Les Evangiles synoptiquest t. II, p. 9, 13. 470 CAPUT II (2) (a) Christus B. Fetro primatum tribuit, ut ex eo unitas ct soliditas Ecclesiæ 1 consisterent contra omnes externas vel internas impugnationes : primatus est enim petra angu­ laris firmissima ejusdem ædificii. Ergo oportet hujusmodi primatum durare, quamdiu unitas et soliditas in Ecclesia sunt servandæ, quousque portæ inferi adversus eam insur­ gent, scilicet usque ad sæculorum finem, (b) Insuper si Christus primatum instituit pro tempore quo minus neces­ sarium erat ratione Apostolorum infallibilitatis et parvi numeri fidelium; a fortiori voluit illum permanere quando magis necessarius erit, i. e., in sæculorum decursu, crescente numero Christianorum et sævientibus persecutionibus. <( u I I H •I (C) Hujus perpetui primatus convenientia demonstratur historia Gracorum schismaticorum et Protestantium, qui carent primatu R. Pontificis. Etenim 1. Ecclesiæ orientales separatee neque independentiam, neque unitatem servare potuerunt, deficiente duce, nec eis possibile est professionem fidei constituere omni­ bus probatam. (Cf. n. 778). 2. Protestantes, quamvis omnes Jesum ut invisibilem ducem agnoscant, unitatem fidei nunquam servare potuerunt; sed in sectas innumeras divisi sunt atque quotidie dividuntur, quæ etiam de rebus ad salutem necessariis acriter inter se disputant. i It 702. — Nec dicatur : Christiani, sine Petro capite, majoritati 1' I l i I I legitimorum pastorum adhærere possunt et ita suam socialem unitatem servare. — Resp. Hoc medium ad unitatem est insuffi­ ciens. i. Etenim cum pastores sint per orbem dispersi, difficile admodum est invenire ex qua parte sit majoritas. 2. Etiam, quando simul in concilio congregantur, aliquis desideratur qui eos ex officio oonvocandi jus habeat, cœtui præsideat, et decretorum promulgationi et exsecutioni invigilet : hoc autem commode fieri nequit, nisi adsit episcopus majori dignitate ac potestate ornatus. 3. Aliunde non semper nec frequenter haberi possunt concilia, dum continuo requiritur auctoritas suprema ad regendam Eccle­ siam : hæc enim, utpote societas semper agens atque militans, constanter fideles in recto veritatis virtutisque tramite dirigere debet, eosque contra hostiles impugnationes protegere. ' C. Vaticanum hæc docet : “Ut episcopatus ipse unus et indivisus esset, et per cohérentes sibi invicem sacerdotes credentium multitudo universa in fidei ct communionis unitate conservaretur, (Christus) ... in ipsum (Petrum) insti­ tuit perpetuum utriusque unitatis principium ac visibile fundamentum". D. B., 1821; cf. S. Thom., Cont. Gent., 1. IV, c. 76. ‘ » lX-t — DE ECCLESIA MONARCHICA 471 703. — II. Confirmatur testimonio Patrum. Patres enim dicunt Ecclesiam esse unant quia supra Petrum fundatam et Petrum in Ecclesia præsidere, loqui, docere, regere. Ita Tertullianus asserit Dominum “ claves regni cælorum Petro et per Petrum Ecclesiæ reliquisse ” ’. S. Cyprianus scribit : “ Una Ecclesia ct cathedra una super Petrum Domini voce fundata”2. S. Pei rus Chrysol. ait : “ B. Petrus, qui in propria sede et vivit cl præsidet, præstat quaerentibus fidei veritatem > Philippus, R. Pontificis delegatus in C. Ephesino, declarat : Petrus “ad hoc usque tempus et semper in suis successoribus vivit et judicium exercet ” L Multi docent primatum Petri in Episcopo Romano perseverare, ex dicendis. (Cf. n. 713 sq.). Porro, tempore quo hæc testimonia proferebantur, S. Petrus jam mortuus erat. Ergo Patres docent supremum B. Petri munus in suis successoribus permanere. Conclusio. Igitur Leo XIII declarat : “ Ejusmodi prin­ cipatum quoniam constitutione ipsa... Ecclesiæ, velut pars prœcipua, continetur, videlicet ut principium unitatis ac fun­ damentum incolumitatis perpetuœ, nequaquam cum B. Petro interire, sed recidere in ejus successores ex alio in alium oportuit ” 5. § II. — De primatu Romanorum Pontificum. Christus voluit ut primatus, in B. Petro institutus et inchoatus, perpetuo continuaretur in ejus successoribus. Porro B. Petrus fuit episcopus romanus et R. Pontifices sunt ipsius in munere ordinario successores. Hinc statuemus : 1. 7>. Petrum fuisse romanum episcopum, 2. P. Pontifices esse ejus in primatu successores. I. — DE B. PETRO EPISCOPO ROMANO ·. 7 04. — Status quæstionis. (i) Ut R. Pontificibus competeret Petri primatus, stricte necesse non erat Petrum Romam venisse, ibique definitive ’ Tertullian., Scorpiace, 10. S. Cyprian., Epist. 43, n. 5; R., 573. Petr. Chrysolog., Epist. ad Eutychen.y R., 2178. 4 Philipp., Cl. C. Ephesini Act. III. s Leo XIII, Encyc. Satis uognitinn, 29 jun, 1S96. G Sanguinetti, De sede romana S. Petri. Romæ, 1867; M. Lecler, De romano S. Petri episcopatu. Lovanii, 18S8; C. Fouard, S. Pierre^ Paris, 190}, 472 CAPUT II suam constituisse sedem. Christus enim, immediate aut per Petrum, determinare potuisset ut Episcopus Romanus tanquam Petri successor haberetur, licet hic nunquam Romæ vixisset. Facilior tamen et strictior erit demons­ tratio primatus in R. Pontifice, posito quod B. Petrus ut Episcopus Romanus vitam finivit : nam Petri successor in sede episcopali esse debet simul ejus in primatu successor, nisi aliud constet. (2) Errores. Negaverunt Petri adventum in Romam : WaP denses (sæc. XIII), Marsilius Patavinus (sæc. XIV) posteaque Protestantes ac Rationaliste multi ‘, imprimis e Tubigensi schola cum Eichhorn *, Baur *, etc. et recentius J. Haller * 3. — Hodie vero inter eos multi doctiores admittunt Petrum Romæ 3 prædicasse, ibique mortem subiisse, sed plerique simul negant eum fuisse Romæ episcopum. B (3) Catholici vero a) affirmant B. Petrum Romam venisse, ibique suam sedem episcopalem definitivam consti­ tuisse et martyrium subiisse. (b) In thesi agemus tantum de romano B. Petri episcopatu, qui non necessario.continuam et longam commorationem Principis Apostolorum in urbe; Roma supponit, sed tantum requirit ejusdem civitatis habitualem et specialem curam, saltem in ultimo ejus vitæ stadio, pro Romanæ Ecclesiæ gubernatione, (c) Cum autem omnes eruditi, etiam acatholici, fateantur romanum Petri episcopatum, jam a medio sæculo tertio, in universo orbe christiano fuisse admissum, satis erit testimonia adducere huic epochæ anteriora. append. IV; J. Guiraud, art La venue de S. Pierre à Rome, in R. P. An i nov. 1905, p. 97-109; P. Monceaux, art L'Apostolat de S. Pierre à Rome, in R. H. L. R., 1910, p. 216-240; A. d’Alès, art Pierre (S.} à Rome, in D. A., col. 25-36; M. Besson, 5*. Pierre et les origines de la primauté romaine, Genève. 1929; O. Marucchî, Pietro e Paulo a Roma, Turin, 1934. 1 Udalncus Velenus *, Tractatus quo XVIII argumentis asseritur Petrum numquam Roma fuisse, 1520; F. Spanheim *, Dissert., Lugduni Batav., 1629, et Opera, 1700, t ΙΓ, p. 301; F. C. Saur , * Kirchengesch. der drei ersten Jahrh., Tubingen, 1863; R. A. Lipsius *, Chronologie der rom. Bisch., Kiel, 1869 ; Die apokryphen Apostelgeschichte und Apostellegenden, Brunswick, 1S83-1887. ‘ |T| " J. Haller ", Das Papstlum, Stuttgart I A. Hamack *; Hj.._Lictzrnann *, in suo opere Petrus und Paulus in Rom., p. 238, ait : “ Toutes les sources les plus anciennes laissent clairement entendre que S. Pierre a séjourné à Rome et qu’il y est mort... Je ne vois pas meme la possibilité d’une hésitation ”, DE ECCLESIA MONARCHICA 705. — Thesis. 473 B. Petrus fuit Romanus Episcopus. Historice certum b i° Probatur ex : i. testimoniis, 2. Episcoporum Romanorum catalogis, O 1 >.3.t consensu omnium orientalium ecclesiarum. (A) Ex testimoniis. (1) III0 sæc. ineuntç,^ plures sunt_^estes omni exceptione majores, (a) S. Cyprianus et Firmii.ianus, etsi Romanae Sedi aliquamdiu restiterint, manifeste supponunt Petri sedem Romæ collocatam fuisse. Cyprianus enim de quibusdam schismaticis Romam petentibus ait23: “ Navigare audent et ad Petri cathedram atque ad Ecclesiam principalem, unde unitas sacerdotalis exorta est... ” ; item declarat Firmii.ianus3 : “Stephanus (papa) qui per successionem cathedram Petri se habere prædicat ”. (b) Eodem fere tempore, Tertullianus 4 : “ Percurre ecclesias apostolicas, apud quas ipsæ adhuc cathedra apostolorum suis locis president... Si autem Italiæ adjaces, habes Romam... cui totam doctrinam Apostoli cum sanguine suo profuderunt; ubi Petrus passioni dominicæ adæquatur...” (c) Quibus accedit Clemens Alex., qui de prædicatione Petri in Urbe Roma tractat5; (d) Origenes tandem te Petro loquitur qui “ad extremum Romam veniens cruci suffixus est capite deorsum demisso ” 6. duralionc non concordant auctores: sed dissensio de tempore non incertam reddit facti ipsius existentiam. Inter catho­ licos, quatuor distinguuntur sententiæ. Prima^ cum Baronio et aliis commu­ niter, tenet Petrum Romæ episcopum fuisse per 25 et amplius annos; secunda, 1 De B. Petri episcopatus romani quam propugnavit A. Pagi, docet Petrum Romam venisse exordio imperii duodecim circiter annis: tertia, duce Papebrochio, existimat eum Romæ sedisse quindecim circiter annis ; quarta, quam pauci Catholici cum multis Protestantibus sequuntur, Neronis ac ibidem episcopali munere functum fuisse statuit Petrum nonnisi paucis mensibus ante obitum suum Romam venisse, minus quam integro anno ibi commoratum esse. De quibus vide De Smedt, Dissert, selectee in iam ictatem, Gandavi, 1876. diss. I, cap. II, p. 29 sq. ; Jungmann, Dissertat, selecta:, Ratisbonæ, t. I, iSSo, diss. I, n. 42 sq. ; Guiraud, Z. r.; A. d’Alès, /. c. 3 S. Cyprian., Ep. 55^'7 Cornelium, n. 14: P. L., Ill, 81S; R., 580: cf. cp. 52 ad Antoniam, n. 8; P. L., III, 770; R., 575. 3 Firmill., Ep. ad Çyprian., P. L., III. coi. 1169. Romanos Pontifices in episcopatu Petro successisse, et privilegia Petro concessa ad eos transiisse, manifeste supponunt Callistus (ap. Tertullianum, De pudicitia, XXI, 9; 7’. II, 1025, R., 387): et Hippolytus (ap. Euseb., 77. E., \'. 20). ■» Tertullian., De prescript., c. 36;/’. L., II, 49, R., 297; K., 194: cf. 32,2; R., 296; K., 192; cf. etiam Adv. Marc., 1. IV, c. 5; ib., 366; R., 341: K., 210: Scorpiaco, c. 15; tb.. 151. K., 216; de Baptismo, c. 4: /’. 7.., I, 1203. s Ap. Euseb., 7/. E., II, 15; VI, 14; G.. XX, 171 ct 552. K., 150, ideoque 426, 434· 6 Ap. Euseb., 77. E.. III, 1; P. G., XX, 215. 474 CAPUT II 706. — (2) II sæc., habemus ; (a) S. Irenæum, qui diserte asserit Ecclesiam Romanam ab Apostolis Petro et Paulo fuisse fundatam : “ Matthæus Hebræis ipsorum lingua Scripturam edidit evangelii, cum Petrus et Paulus Eomœ evangelisarent et fundarent Ecclesiam" (c. 1)’. Et infra (c. 3) declarat eosdem Apostolos, hujus ecclesiæ administrationem et episcopatum Lino reliquisse, (b) Dionysium Corinthium -, qui Romanis de Petro et Paulo ait : “ In Italiam simul profecti, cum vos instituissent, eodem tempore martyrium pertulerunt(c) Præterea Caius, adversus Proclum scribens, de tropæis seu tumulis Apostolorum Petri et Pauli ait 1 *345: “ Ego vero Apostolorum tropcea possum ostendere. Nam sive in Vaticanum, sive ad Ostiensem viam pergere libet, occurrunt tibi tropæa eorum qui Ecclesiam illam fundaverunt". (3) Patres Apostolici : (a) S. Ignatius ad Romanos scribit (c. 4) : “Non ut Petrus et Paulus vobis præcipio. Illi apostoli, ego condemnatus; illi liberi, ego usque nunc servus”*·. Porro verba hujusmodi bene quidem explicantur, si Petrus et Paulus Romæ apostolicam auctoritatem exercuerint : secus autem, vix intelliguntur. (b) S. Clemens Papa loquitur de martyrio Petri et Pauli tanquam Romæ consummato (iv r4jxsv), ut ex contextu patet  — Quibus positis, constat 111° et 11° sæc., diserta esse testimonia de romano Petri episcopatu, eademque firmari verbis implicitis Patrum apostolicorum, nemine contradicente; quod sane ad certitudinem historicam sufficit 6. K 707. — (B) Ex Episcoporum Romanorum catalogis. (a) Omnes antiqui catalogi 7 sive orientales sive occidentales 1 S. Iren., Ado. Heres., 1. III, c. I; P. G., VII, 844. R., 208, 210. 21 r; K., 123, 125, 126, 186; cf. Euseb., H. E., V, 6, 8; P. G., XX, 446, 450. 3 Ap. Euseb., H. E., II, 25; P. G., XX, coi. 210. K., 60. 3 Ap. Euseb., II. E., II. 25; P. G., XX, 207, K., 137, 138. Hic agitur de tumulis ubi reconduntur corpora Petri et Pauli, non de cellis seu memoriis in eorum honorem erectis; nullum enim haberet valorem Caii argumentatio, ad .Romanam Sedem exaltandam, si de memoriis tantum ageretur, et ex contextu patet hunc locum ab Eusebio ita intellectum fuisse. 4 S. Ignat., Rom., IV; Funk, Patres Apostol., Tubing., 1901, t. I, p. 257; 5 / Clem., c. 5-6; Funck, op. cit., t. I, p. 104-106; cf. testimonium probabile Papiæ apud Euseb., H. E., II, 14, 6-15, 2; K., 426. 6 Liber apocryphus, cui titulus Testamentum Ezechioe, (nunc in alio apocry­ pho inclusus, Ascensio Italie vocato), clare loquitur de morte Petri in urbe Roma : hoc autem documentum, secundum editorem anglicum Charles, ex fine 1' sæc. est; Tisserant, L’Ascension d'Isaïe, Paris, 1909. 7 L'sque ad initium III1 sæc., saltem viginti sunt textus in quibus eventus secundum chronologiam Romanorum Pontificum indicantur. Cf. Iren., Adu. Har., ΠΙ, 3; III, 4; I, 25; I, 17; Ep. ad Vici., ap. Euseb., V, 24; Frag. Murator., lin. 73 etc. : quod concedit Harnack*, Chronologie, Leipsig, 1897, p. 164 sq. DE ECCLESIA MONARCHICA 475 Romanorum Episcoporum retrogradiuntur usque ad S. Petrum quem primo loco 1 ponunt. Hos catalogos nobis tradiderunt S. Irenæus, Eusebius et Epiphanius. S. Irenæus (i8o) statim post Petrum et Paulum, Linum ponit Romæ episcopum, et post hunc, Anacletum, Clementem, Evaristum, Alexandrum, Sixtum, Telesphorum, Hyginum, Pium, Anicetum, Soterem, Eleutherium 34 *. (b) Citan­ dus est Catalogus Liberianus, cujus prima pars, sæc. Ill0 confecta, Petrum recenset ut primum Romæ Episcopum λ (c) Eusebius (c. 324) eumdem catalogum, auctoritate Irenæi, Hegesippi, Julii Africani fulcitus, adhibuit ·». (d)S. Epiphanius (c. 376), ex veteri documento, eamdem seriem tradit s. Sed hi catalogi, juxta omnes, derivant ex antiquiori, qui probabilius redactus est ab Hegesippo Romam adeunti sub Aniceto (155) et ibidem romanorum catalo­ gum episcoporum usque ad Anicetum 6 ex documentis scribente. Hinc, a medio sæc. II0, indubitanter ab omnibus agnoscitur episcopatum romanum a S. Petro originem habere. 1 Contra Lipsius, Chronologie der rbmischen Bischofe, p. 269;-Words­ worth *, The ministry of grace, London, 1903, c. I, p. 125-128; Harnack *, Chronologie, I, p. 114-202, et recentiores qui contendunt primum episcopum Roma: fuisse Anicetum (c. 160), vel Pium (c. 150). — Quam opinionem solide confutant Duchesne, Liber pontificalis, I, introd., p. i-XXV; Hist., ane. *, I, p. 92; Lightfoot , Early roman succession, in S. Clement of Rome, Z, p. 201-345; J. Flamion, art. Les anciennes listes épiscopales ctes quatre grands sièges, in Revue d'Histoire ecclésiastique, 1900, p. 645-678; 1901, p. 209-238, P· 5°3“528; J. Chapmann, art. La chronologie des premières listes épiscopales de Rome, in Revue bénédictine, XVIII, 1901, p. 399-417; XIX, 1902, p. 13-37 et I45'I7°î Michiels, Z’origine de Γépiscopat, p. 306-336; H. Boehmer, art. Zur altrbmischen Bischofsliste, in Zeitschrift fur die neutestam. Wissenschaft, 1906, p. 333-339. - S. Iren., Adv. Hœr., 1. III, c. 3; P. G., VII, 849. Cf. Euseb., H. E., 1. V, c. 6; Z\ G., XX, 445 qui textum græcum affert; et 1. V, c. 24; P. G., XX, 505, ubi, in epistola Irenæi ad Victorem, plures romani episcopi in II0 sæculo enumerantur. Cf. R., 211;· K., 1S6. 1 De Smedt, Append., K, p. 90; cf. Duchesne, Liber Pontificalis, t. I, Introd., p. VI; K., 545. 4 Euseb., H. E., I. c., et 1. III, c. 2, 4, 13, 15, 34; 1. IV, c. 1, 4, 10, 19; P. G., XX, 215, 226, 247, 250, 2S6, 397...; Chronic., an. 70, 82, 94, 102; P. L·, XXVII, 590, 598, 602, 606. 5 S. Epiphanius, Hares., XXVII, 6; P. XLI, 372; R., 1092; cf. Lightfoot *, Apostolic Fathers, I, p. 327-333. 6 I ενομενος δε έν Ρώμη διαδοχήν έποιησάμην μέχρις ’Ανίκητου, in libro Memorialium, apud Euseb., H. E., 1. IV, c. 22; P. G., XX, 377-378; K., 69, 70. Post Falesium (XVII0 s., cf. Migne, l. c., not. 12), * , Harnack Chronol., I, p. 180-187, contendit Hegesippum Romæ fecisse mansionem (οια^ριβην), et non successionem (διαδοχήν) episcoporum. Quam opinionem criticam solide confutant Michiels, op. cit., p. 309-313; Funk, Kirchengeschichtlichte Abhandlungen, I, p. 373-390; Chapman, in Rev. bénéd., 1901, p. 411; 1902, p. 13. 478 CAPUT II 708. — (C) Ex consensu omnium orientalium eccle­ siarum. Omnes catholici et sectæ hereticæ, in Oriente, B. Petri praedicationem, episcopatum et martyrium Romæ consummatum in suis scriptis et liturgiis celebrant ’. Sed nulla civitas sibi S. Petri sepulcrum vindicavit, et nunquam fuit haede re dissensio, licet omnes ejusdem mansionem in Jerusalem et Antiochia cognovissent. Ergo Orientales simul ac Occidentales de romano Petri episcopatu consentiunt; quod veritatis indicium est vali­ dissimum. ■ 709. — 2° CONFIRMATUR praecedens argumentatio : i. ex Scriptura, 2. ex antiquis monumentis. . (1) Ex Scriptura. B. Petrus scribit, in fine primæ suæ Epistolæ (V, 13) : “ Salutat vos Ecclesia, qua est in Babylone collecta". Sed hic nomine Babylonis designari Romam constat : ex eo quod nulla erat tunc temporis christiana communitas apud Euphratis Babylonem; nec testimonium de S. Petri prædicatione in hoc loco unquam inventum fuit. Præterea Joannes eodem nomine Romam vocat in Apocalypsi (XIV, 8; XVI, 19; XVII, 5; XVIII, 2 sq.); insuper veteres, ut Papias, Eusebius S. Hieronymus 3, quibus consonant fere omnes exegetæ multique Protestantes 4 eruditi, docent Petrum, in loco citato, loqui de urbe Roma. (2) Ex antiquis monumentis 3. (a) Varia documenta ostendunt memoriam B. Petri Romæ affixam. Ita, sepulcrum ubi ejus >1 x Quod fuse probat P. Martin, art. 5. Pierre, sa venue et son martyre à Rome, in Rev. des Quest, histor., XIII, 1873, p. 5 sq., XV, 1874, p. 5 sq., XVIII, 1875, P- 202 SQ·; c^· Livius, S. Peter, bishof of Rome, London, 1888, p. 349 sq., ubi plures invenies hymnos a Card. Pitra editos in opere Hymno· graphie de VÉglise grecque. Unum exemplum afferre sufficiat ex festo vincuε πρώτος επίσκοπος την ο’ρθόδοξου lorum Petri : “ K« γέγονας Ρώμη ς”; i. e., “Et tu Roma effectus es primus των πόλεων κρηπ episcopus, maxime orthodoxæ civitatis lapis angularis ac fundamentum 3 S. Hieronym., De vir. illustr., c. 8. 4 Cf. C. Peschj op. cit.. n. 470. Hæc enim leguntur in The Speaker’s Commentary, in I Petr., V, 13 : “Animadvertere licet civitatem Babylonis nullius christianæ communitatis fuisse sedem, neque in ullo veteri documento aliquid inveniri de commoratione Petri in Chaldæa, dum e contra juxta vetus­ tissima documenta, ultimos vite annos in occidentali parte Romani imperii transegit. Aliunde nomine Babylonis metaphorice designabatur, tempore Joannis, ipsa civitas Romæ..., proindeque, juxta unanimem consensum veterum, Babylon hic Romam significat Ita etiam Bishop Ellicott’s * Commentary. in h. loc. ; Farrar ", Early Days of Christianity, vol. II, p. 236, aliique apud Livius, op. cit., p. 451 sq. — “ En ce passage, Babylone désigne évidemment Rome ’. Renan *, EAntéchrist, Paris, 1873, P- I22> note 2· 5 Argumentum archæologicum late prosequitur Livius, op. cit., p. 105 sq.; DD. Gerbet, Esquisse de Rome chrétienne, t I, c. 4; t. Ill, append. V; xrirJts: E ·.«·!'• * »’·'*'·*··· z -4Λ- f. ---------------— DE ECCLESIA MONARCHICA 477 corpus in Vaticano repositum est, locus ad catacumbas ubi ejus reliquiae translata; fuerunt; cathedra in qua sedebat; piclurte catacumbarum, et scyphi vitrei quibus effigies S. Petri sæpe exhi­ betur, inscriptiones (præsertim in catacumba Priscillæ) in quibus de Petro, jam initio II' sæc., fit mentio. (b) Recenter, in basilica S. Sebastiani extra muros, permultæ inscriptiones manuales (graffiti) inventæ sunt, quæ antiquum cultum Apostolis Petro et Paulo præstitum in hoc loco testantur '. 710. — Nec dicatui : Petrum non fuisse Romæ episcopum probatur ex silentio : Lucte in Actibus /Xpostolorum, Pauli in Ep. ad Romanos, Fl. Josephi in epistolis quas Romæ degens scripsit, ubi de Neronis crudelitate agens, nihil de crucifixione Petri dicit. — Resp. Argumentum hujusmodi est mere negativum ac sufficienter enervatur rationibus positivis supra allegatis. — Præterea hoc silen­ tium facile explicari potest, (a) Lucas in Actibus exordia Ecclesiæ christianæ satis accurate describit usque ad cap. XII, sed a cap. XIII, solos Pauli labores narrat, immo multa ad ejus histo­ riam spectantia omittit, v. g., reprehensionem Cephæ, quam Paulus ipse commemorat. Aliunde quamvis Petrus, juxta communem opinionem, vigesimo sexto ante obitum suum anno Romam proba­ biliter venerit, non continue ibi mansit, sed inde potuit in alias civitates excurrere, (b) Paulus, in epistolis civitatum episcopos salutare non solebat; ergo ex ejus silentio in Ep. ad Romanos nil deduci potest; forsan speciales ad hos episcopos mittebat litteras per personam quæ epistolam.ad ecclesiam deferebat2, iff)Jose­ phus autem expresse declarat se pleraque Neronis scelera silentio præterire voluisse; unde tacet de incendio Romæ, de nece Senecæ, etc. ; non est mirum igitur nil in ejus scriptis de crucifixione Petri inveniri. Conclusio. Remanet igitur ut romanus B. Petri epis­ copatus, tot ac tantis testibus probatus, et a nullo antiquo auctore negatus, tanquam factum historice certum admittatur. H. Marucchi, Lc memorie dei SS. Apostoli Pietro et Paolo nella città di Roma, 2’ ed., Roma, 1900; Vigouroux, art. Rome, in Diet, de la Bible, col. 11S71193; O. Marucchi, Catacombe ed il Protestantismo, Romæ, 1911. Cf. de Jerphanion, in Etudes, 5 avril 1922. p. 60-68. 1 H. Chéramy, Les eataeombes romaines, Paris, 1932. 2 Alii dicunt Petrum nonnisi paucis mensibus ante obitum suum Romam venisse (cf. n. 705, nota 1), et proinde post redactionem Actuum (60-63), Epistolæ ad Romanos (57), et epistolarum Romæ scriptarum ; Coloss., Ephes., Philip., Philent. 478 CAPUT II II. — DE R. PONTIFICIBUS IN B. PETRI PRIMATU SUCCESSORIBUS'. Statuitur : I. existentia primatus in R. Pontificibus, 2. jus quo R. Pontifices sunt B. Petri successores in primatu. 1° DE EXISTENTIA PRIMATUS IN R. PONTIFICIBUS. 711. — Jam declarata primatus R. Pontificis notione et erroribus de hac re (cf. n. 674, 675), statim ejusdem existen­ tiam demonstramus. Thesis. R. Pontifices in B. Petri primatu sunt suc­ cessores. De fide. Ecclesiæ magisterium. C. Vaticanum affirmat : “ Quicumque in hac (romana) cathedra Petro succedit, is secundum Christi ipsius institu­ tionem primatum Petri in universam Ecclesiam obtinet". Et alibi : “ S. q. d., Romanum Pontificem non esse B. Petri in eodem primatu successorem, A. S. 1 234”. 712. — I. Probatur historico argumento \ quod pluribus constat elementis : 1. successione Petri in R. Pontifice, 2. testi­ moniis, 3. factis, 4. conciliis quæ R. Pontificis primatum affirmant. i. Successio B. Petri in R. Pontifice 4. B. Petrus, qui in primatu per successores suos perenniter ejus duraturus erat, Romæ episcopus mortuus est. Ergo ·’ successor in romano episcopatu erit ejus successor etiam in 1 D. B., Index IIP-IIl1; Van Noort, De Ecclesia Christi, Hilversum, 1932, n. 61-69; P. Batiffol, LEglise naissante et le Catholicisme, Paris, 1909; Le Siège apostolique, Paris, 1924; d’Alès, art. Papauté, in D. .d., col. 1371-1388. J. Tixeront, Hist, des Dogm. t. II» p. 161, 162, 305, 306, 390, 453, 456; t III, p. 224-228, 362-365. Collationes fiunt de R. Pontifice in “ Chaire de la papauté ” apud " Catholicum Institutum Parisiense ’’ fundata (1930). —’ C. Vatican., Sess. IV, cap. 2; D. B., 1824, 1825. 3 Existentia primatus R. Pontificis in Ecclesia a sac. V°, a nemine negatur : quapropter anterioris ætatis testimonia imprimis afferemus. — (a) Sine dubio, in saeculis prioribus, R. Pontificis primatus non scientifice cognoscitur, nec sæpe dogmatice affirmatur, nec tam intense et universaliter exercetur, sicut fit tempore præsenti. Facile enim intelligetur, ex una parte, primos Petri succes­ sores jura sua non solemniter et constanter exercuisse præsertim in regiones dissitas; ex alia vero parte, eorum adversarios, data occasione, hunc primatum sæpius impugnasse, (b) Sed certum est historice in Ecclesiæ exordio, supremam R. Ponticis auctoritatem agnitam fuisse ab ipsis Summis Pontificibus, a fidelibus et episcopis; imo, non raro, ab ipsis hæreticis et schismaticis. 4 L. Cristiani, La liste des papes de S. Pierre à nos jours, in R. Aigrain, Ecclesia, Paris, 1927, p. 752-768. DE ECCLESIA MONARCHICA 479 primatu, nisi contrarium probetur : nam jura alicui sedi episcopali annexa ad sedem occupantes transeunt. Sed certe R. Pontifex succedit B. Petro in romano episcopatu, ergo etiam in primatu : quam connexionem nulla gravis contradictio excludit et permulta argumenta supponunt 713. — 2. Testimonia de R. Pontificis primatu. (a) S. IGNATIUS (f 107?), Antiochiae episcopus, Romanae Ecclesiæ præeminentiam proclamat, in sua ad Romanos epistola. “ Ecclesiæ dilectœ et illuminatae voluntate ejus qui vult omnia... quæ etiampræsidet in locu regionis Romanorum, digna Deo, digna decore... digne casta et caritatâœtuipræsidens, Christi legem habens... ” ». Vox autem prcesidet, προκάθηται, significat alicujus rei præsidium cum auctoritate exercere ad eam custodiendam seu veram jurisdictionem habere; cœtus caritatis, αγάπης, ex contextu et locis paral­ lelis 12, coetum fratrum i. e. Ecclesiam designat; in loco regio­ nis Romanorum indicat locum ubi præsidentia exercetur, non vero territorium integrum ad qpod extenditur. — Præ­ terea S. Ignatius Romanam Ecclesiam, ratione tum ejus doctrinæ et superioritatis, tum obligationis ad eam adhærendi, ab aliis omnibus distinguit. . 714. — (b) S. IRENÆUS (f 202) præclarum exhibet testi­ monium. Sub Eleutherio papa (175-189) indicat duplicem esse viam ad divinæ veritatis cognitionem : una singularum ecclesiarum omnes traditiones investigat quarum episcopi Apostolis succedunt; altera vero amplectitur doctrinam Ecclesiæ Romanæ, “ maxima et antiquissima et omnibus cognita, a gloriosissimis duobus Apostolis Petro et Paulo Romæ fundatœ et constitutæ Ecclesiæ eam, quam habet ab Apostolis traditionem et annuntiatam hominibus fidem, per 1 S. Iren., Rom., Inscriptio, ap. Funk, op. cit., t. I, p. 253; R., 52; K., 35. Ratio autem cur S. Ignatius non magis explicite de R. Pontifice loquitur est quia, ad sedandas locales dissensiones quæ in particularibus ecclesiis tunc temporis vigebant, non requirebatur Pontificis interventus, sed sufficiebat episcopi auctoritas, ut acute animadvertit J. H. Newman, Development of Christian Doctrine, London, 1906, p. 149-150, ubi, inter alia, hæc habet : “ In medium Papam proferre, cum de rebus ab episcopis optime componendis ageretur, idem fuisset, ut ita dicam, ac exercitum ad furem deprehendendum mittere ”. a Ita, v. g., in ep. ad Trallenses, scribit : “ Salutat vos caritas, άγάπη, Smyr­ naeorum ”, id est, fraternitas seu ecclesia Smyrnaeorum, 13, I; cf. Rom., g, 3; Philad., II, 2; Smym., 12, I. successiones episcoporum usque ad nos indicantes, confun­ dimus omnes eos qui quoquo modo... præterquam oportet, colligunt. JtZ hanc enim Ecclesiam propter potentiorem <- (alias potiorem) principalitatem necesse est omnem convenire ecclesiam, hoc-est, eos qui sunt undique fideles, in qua semper, ab his qui sunt undique, conservata est ea, quæ est ab Apos­ tolis traditio... " r. Jam vero hic primatus Romanæ Ecclesiæ diserte affirmatur, cum hæc sit norma quam ceteræ ecclesiæ sequi debent, simulque declaratur rationem hujus primatus in eo sitam esse quod R. Pontifices sint B. Petri successores* 2. (c) Tertullianus (f 245?), adhuc catholicus, libenter affirmat B. Petri primatum, necnon Romanæ Ecclesiæ præeminentiam ejusque doctrinam maximi facit. Immo fatetur Christum B. Petro, deinde Petrum Ecclesiæ potestatem cla­ vium reliquisse 3. Montdnista factus, S. Callisti papæ aucto­ ritatem deridet, sed simul eum appellat “ pontificem maxi‘ S. Iren., Adv. Hares., 1. Ill, c. 3: P. G’., VII, 848-849; R., 210-211; K., 125. De quo testimonio vide Massuet, in prævia dissert. Ill, art. 4, ad opera S. Iren.; Schneemann, S. Irenai de Eccles. Rom. principatu testi­ monium, Friburgi, 1870; Batiffol, op. cit., p. 249-253; L. Duchesne, Les Églises séparées, p. 119, ubi totum argumentum sic contrahit : “ Il est difficile de trouver une expression plus nette : 1’ de l'unité doctrinale dans 1’Eglise universelle; 2° de l’importance souveraine, unique de 1’Eglise romaine comme témoin, gardienne et organe de la tradition apostolique; 30 de sa prééminence supérieure dans l'ensemble des chrétientés ”. Cf. Roiron, art. Sur Γinterpré­ tation d'un passage de S. Irénée, in R. S. R., 1917, p. 36-51; L. Saltet, art. S. Irénée et S. Cyprien sur la primauté romaine, in Bulletin de litt. ecclésiastique de Toulouse, mai-juin 1920, p. 179 seq. : d’Herbigny, art. Sur le second “qui sunt undique ” dans Irénée. III, 3. 2, in Rev. bénédictine, 1910, p. 103-108. 2 Vim hujus testimonii senserunt Protestantes, et ad eam enervandam, con­ tendunt mentem S. Irænæi esse. “ fideles Romam convenire propter negotia tractanda, quia hæc civitas erat inter alias principalis, et traditiones apostolicas ibi servari non per auctoritatem Ecclesiæ Romanæ, sed per vigilantiam fidelium Romam undequaque venientium ” ; ita Grabbius, Febronius, Janus et Puller. — Sed immerito, (a) S. Irenæus non loquitur de Urbe, sed de Ecclesia Romana, (b) Vox principalitas apud Irenæum 23 locis significat potestatem, domina­ tionem; ideoque ludunt, qui hoc unico loco eamdem vocem de Urbis ampli­ tudine interpretantur ; significat enim spiritualem præeminentiam et primatum Ecclesiæ Romanæ, ut ex tota concatenatione textus colligitur ; ratio enim assi­ gnata cur hæc Ecclesia immaculatas servet traditiones est quia a successoribus Petri gubernatur, (c) Tandem vox convenire ad multo probabilius significat concordare cum, ita ut sensus sit omnem ecclesiam teneri cum Ecclesia Romana concordare in rebus fidei; non enim intelligi potest de locali conventione, quasi omnes fideles Romam venire teneantur, ut per se patet et a multis Protestant ibus conceditur. . ■- ? *> ·--T *. · 7 -· DE ECCLESIA MONARCHICA 481 muni, episcopum episcoporum ” et declarat ejusdem decreta apud Catholicos esse decretoria zet^sic primatum R. Pon­ tificis etiam affirmat · (X. 715. — (d) S. Cyprianus 1 2 (f 258) testatur Ecclesiam super solum Petrum fundatam, Sedem vero Romanam esse Petri cathedram, ecclesiam principalem et centrum unitatis, " Ecclesiæ catholiae radicem ac matricem ”, existimatque unitatem Ecclesiæ nonnisi per communionem cum R. Pon­ tifice servari posse: aliunde practice Papæ suprematiam confitetur, cum ab eo excommunicationem Novatianorum rogat. Insuper primatum attribuit R. Pontifici, non vero aliis episcopis 3 (cf. n. 690). 716. — Nec dicatur : S. Cyprianus, cum multis episcopis in Africa et Asia Minori S. Stephani papæ decreto de non rebapti­ zandis hæreticis restitit; ergo ejus primatum practice non agnovit. — Resp. Nego consequent, i. Revera aliud est non obedire in casu particulari et aliud auctoritatem cui obediendum est non agnoscere : quod quotidiana experientia satis constat. 2. Equidem S. Cyprianus, in hac disputatione, minus recte scripsit et egit; sed, quando pacatus est, primatum Romanæ Ecclesiæ incessanter affir­ mavit. Ex ejus scriptis patet ipsi persuasum fuisse rem, dé qua agebatur, esse magis disciplinarem quam dogmaticam, et quemlibet episcopum retinere posse praxim quæ in sua ecclesia vigebat absque fidei dispendio. 3. De facto, non obstante Cypriani aliorumque vehementi oppositione, decretum S. Stephani ab Ecclesia universali paulatim acceptum est. Ex hac igitur controversia, nedum infir­ metur, primatus R. Pontificis magis ac magis demonstratur4. 717. — 3. Facta quæ R. Pontificis primatum testantur. Permulta sunt facta, in quibus plus ininusve primatus R. Pontificis legitime exercitus apparets. Ex his citabimus plura desumpta ex modo agendi : 1. R. Pontificum, 2. ad Sedem romànam appellantium, 3. hœreticorum. 1 Id., De pudicitia, c. i; 21; /’. Z., II, 980-981; R., 383, 387; K., 219-221. - A. d’Alès, La théologie de TerluUien, Paris, 1922, p. 91-223; art. Baptême des hérétiques, în D. A., col. 390-418; P. Godet, art. Cyprien (Si), in D. T. C., col. 2459-2470. 1 S. Cyprian., De unitate Ecclesia·, P. L·, IV, 465-494. J’autorité de S. Cyprien dans la contrat', baptismale, jugée d'après S. Augustin, in Per. Hist, ecelés. de Louvain. t. XXVIII, p. 445 sq. 4 J. B. Bord, art. I lis factis splendet Sedis Romanæ auctoritas suprema. “ Toutes les églises du monde entier, depuis 1 Arabie, l'Osroène, la Cappadoce, jusqu'aux extrémités de 1 Occident, sentent en toutes choses, dans la foi, dans la discipline, dans le 482 CAPUT II (A) Ex R. Pontificum historia. R. Pontifices loquuntur et agunt, relate aut ad fideles et episcopos, aut ad ecclesias omnes, tanquam sui primatus plene conscii. Quorumdam tantum exemplorum memoriam renovamus. (a) S. Clemens Rom. (c. 97) Corinthiis inter se divisis celeberrimam scripsit epistolam,quæ “ Primatus epiphania" vocata fuit. Ecclesia Romana jus et officium sibi incum­ bere Corinthios ad pacem revocandi censuit : quod per Clementem', ejus episcopum, de facto peregit. S. Clemens, licet adhuc vivente S. Joanne apostolo, auctoritative loquitur, Corinthios schismaticos graviter reprehendit, mandat ut dissidentes peccatum suum confiteantur et presbyteris se subjiciant : “ Si autem quidam non obtemperaverint iis quæ Ille (Christus) per nos dixit, cognoscant offensioni et periculo non parvo sese implicaturos esse, nos autem innocentes erimus ab hoc peccato ” 2. Præterea eos hortatur ut obediant eis quæ per Spiritum S. scripsit. Porro hæc S. Clementis epistola “ potentissima ” nedum rejecta fuerit, reverenter accepta et inter divina officia per plurimos annos lecta fuit, quasi canonicam auctoritatem præ se ferret 3. gouvernement, dans le rituel, dans les œuvres de charité, l’incessante action de l’Eglise romaine. Elle est partout connue, comme dit saint Irénée, partout présente, partout respectée, partout suivie dans sa direction. En face d’elle, nulle concurrence, nulle rivalité. Personne n’a l’idée de se mettre sur le même pied qu’elle. Plus tard, il y aura des patriarcats et autres primaties locales. C’est à peine si, dans le cours du IIP siècle, on en voit se dessiner les premiers linéaments, plus ou moins vagues. Au-dessus de ces organismes en voie de formation, comme au-dessus de l’ensemble des églises isolées, s’élève l’Eglise romaine dans sa majesté souveraine, l’Eglise romaine représentée par ses évêques, dont la longue série se rattache aux deux coryphées du chœur apostolique ; qui se sent, qui se dit. qui est considérée par tout le monde comme le centre et l’organe de l’unité''. Duchesne, Eglises séparées, p. 155. ’ Epistolam fuisse per Clementem exaratam testantur, ut jam diximus, Hegesippus, ap. Euseb., H. E., IV, 22; Dionysius Corinthius, ap. Euseb. H. E., IV, 23, 13; S. Irenerus. Adv. lueres., III, 3, 3; Eusebius, H. E., I. Ill, 3S, I; 5. Hieronymus, Catal., Cf. Funck, Patres Apost., t. I, p. XXXIII. Vide textus D. B., 41 : 3 Z ad Corinth., c. 59. 3 Non pauci Protestantes fatentur hac epistola manifestari prima pontificiæ auctoritatis initia; inter quos : G. Salmon’, Introd. to the study of the NT. Testament, p. 646; Sohm ·, Kirchenrecht, p. 160; A. Harnack , * Dogmengesihuhte, t. I, 4’ ed.. p. 4S5. Sed, cum A. Harnack, contendunt hanc auctoritatem non ex Christi institutione, sed ex naturali praeeminentia Komæ, ortam esse. Immetito tamen, cum Patres hanc præeminentiam tribuant successioni apostolicæ. DE ECCLESIA M0NARCH1CA 483 718. — (b) S. VICTOR papa (189-198/, vi primatus sui, in controversia de Paschate loquitur. In Asia Minore, fideles Pascha celebrabant die 14 nisan, sicut ipsi Judæi; dum alibi, præsertim Romæ, hoc festum agebatur die dominica proxima post aequinoctium. S. Victor, finem huic controversée imponere volens, ne forte ritus judaici Christianis ritibus miscerentur, episcopis mandavit ut, coactis synodis, de Paschate disceptarent. Fere omnes declararunt servandum esse usum romanum. Sed Asiæ Minoris episcopi usum suum tenaciter retinuerunt. Contra quos Victor excommunicationem pronuntiavit. Mox tamen usus romanus etiam in Asia Minori praevaluit : tanta enim erat Romanæ Sedis auctoritas! Hic certo elucet primatus exercitium, tum ex ipsa convocatione conciliorum per totum orbem catholicum, tum ex obtemperatione omnium episcoporum R. Pontificis decretis T. (C) S. ZEPHIRINUS (199-2i7) supremam suam auctori­ tatem spiritualem manifestat, Montanistas et ipsum Tertul­ lianum ab Ecclesia expellendo1 2. 719. — (d) S. Stephanus (254-257), declarans se “per successionem cathedram Petri habere ”, prohibuit sub excom­ municationis pcena, Firmiliano aliisque episcopis in Asia Minori, Cypriano et suis asseclis in Africa, ne baptismum ab haereticis collatum iterarent. Et de facto universa Ecclesia ei fideliter obedivit 3. (e) S. DIONYSIUS (259-268) papa, cum jussisset Dionysio, episcopo alexandrino, de sabellianismo apud eum accusato, ut 1 Euseb., H. E., V, c. 23 et 24; K., 91 sq.; 97 sq.; R., 265. Contendunt Protestantes quidam, Victorem conatum esse Asiaticos a communione uni­ versalis Ecclesiæ abscindere, sed ejus auctoritatem agnitam non fuisse. — Sed immerito : licet enim Polycrates, episcopus Ephesinus, cum aliis, Victori restiterit, et S. Irenæus, propter bonum pacis, reverenter Papam rogaverit ne excommunicationem urgeret, ex hoc non sequitur eos R. Pontificis auctoritatem negasse; sed potius ex Irenæi epistola colligitur hanc potestatem fuisse recogni­ tam, cum solummodo admoneat Victorem non expedire integras ecclesias, morem sibi a majoribus traditum servantes, a communione abscindere. — Quod sane intellexit A. Harnack * Dogmengeschichte, t. I, 4J ed. p. 489-490 : “Quomodo potuisset Victor tale excommunicationis edictum minitari, nisi jam fuisset communiter agnitum ad Romanam potius spectare Ecclesiam definire conditiones communis unitatis, in iis rebus in quibus de fide agebatur — Fusiorem hujus paschalis controversiæ expositionem invenies apud De Smedt, Diss. II, c. i sq.; Jungmann, Dissertat, selectœ. Ratisbonæ, 1880, diss. II, p. 155 sq. — 2 Euseb., H. E., V, c. 1. — 3 D. B., 46, 47. - - F CAPUT II 484 suam doctrinam explicaret; iste plene R. Pontificis primatum agnoscens, litteras misit in quibus se ab errore immunem asseveravitl. (f) S. Sylvester I (325) per legatos suos Nicæno con­ i f I1 il ii •- 4 I t (g) S. Julius I (337-352) docuit episcoporum causas Romæ esse judicandas 1 2* 4; ab hæreticis advocatus ut arbitri partes susciperet, in gratiam Athanasii litem terminavit, eumque in Sedem Alexandrinam restituit 3. (h) Liberius (352-366J, ab ipso imperatore Constantio rogatus, ut Athanasium deponeret, id præstare noluit, proptereaque in exilium missus fuit 4; sed exinde apparet jus episcopos deponendi ad Romanam Sedem spectare. (i) S. SlRlCIUS (385), ad Himerium, Tarraconensem epis­ copum, scribit : “ Portamus onera omnium qui gravantur ; quinimo hæc portat in nobis beatus Apostolus Petrus qui nos in omnibus, ut confidimus, administrationis suæ protegit et tuetur hœredes". His verbis docet in totam Ecclesiam se ut hæredem S. Petri habere jurisdictionem 5. (j) S. Innocentius I (417) synodo africanæ declarat nihil “finiendum nisi ad hujus Sedis (romanæ) notitiam perveniret"; quare S. Augustinus ait : “ Inde (a Roma) rescripta venerunt, causa finita est ” 6. Idem ipse pelagianos errores reprobat, atque S. Hieronymum et S. Chrysostomum sua auctoritate protegit. (k) ZoziMUS (418) damnavit pelagianam haeresim in epistola *Tractoria quam omnes episcopi subscribere tene­ bantur; quia “ Patrum traditio Apostolicœ Sedi auctoritatem tantam *tribuerit ut de ejus judicio disceptare nullus auderet ”, et revera potestate Petri gaudet ideoque curam omnium ecclesiarum habet 7. De decret, nie. Synodi, 25. ’Athanas., Apol. contra Arianos. n. 33; P. G.* XXV, 304; HéféléLeclercq, Hist. des Conciles, t. I, p. 699-702. 1 S. Athanas., ’ “ Ne prater sententiam Romani Pontificis quidquam ab Ecclesiis decerna­ H. E., II, c. 17, 5. Cf. K., 852; D. B., 3003; Batiffol, Le Catho/. et la paix const.* p. 426-42S. 4 Athan., Hist. Arianorûm. 35; P. G.* XXV, 733: Héfélé-Leclercq, o/>. cil., p. S66. - 5 D. B., 87. J tur”. Socrat, - D. B., 100; S. Innocent., epist. 34; R., 2014, K., 720-721. 724-726. D. B., 109; cf. Prosper., Adz·. Collator., c. 21. DE ECCLESIA MONARCHICA 485 720. — (B) Ex modo agendi ad Sedem Romanam appellan­ tium. R. Pontifex primatu gaudet, si semper et ubique, inter Christianos, agnoscitur jus ad eunt ut ad summum superio­ rem appellandi. Sed historice constat hoc jus a fidelibus, episcopis, hæreticis et schismaticis, jam a primis saeculis, multoties exercitum fuisse.S. POLYCARPUS (t 155), notis­ simus Asiæ episcopus, fimnfchpeHim interrogat de. Paschatis quaestione solvenda 1 ; S. IREN/EUS (f 202) Pon­ tificem rogat, ut Montanistae damnentur 2. Basilides et * Martialis ad Sedem romanam recursum habent quia se illegitime a concilio particulari (250^, depositos dicunt. Testibus S. Hieronymo et S. Basilio jM., episcopi, tum in Oriente, tum in Occidente, ad S. Damasum frequenter appellant. Decurrentibus IV° et V° sæc., multi episcopi, a conciliis etiam cecuinenicis depositi, ad Romam appellant : ita, inter Orientales, Athanasius, Chrysostomus, Flavianus, Joannes Talaïa, etc. Formulæ vero appellationis sæpe explicite primatum Romanæ Sedis profitentur4. Insuper communio cum R. Pontifice signum legitimitatis apparet. 721. — (C) Ex hæreticis. Inter eos : (a) Quidam, ut Marcion et Montanistæ, verbis et agendi modo, R. Pontificis primatum explicite professi sunt, (b) Alii multi, ante vel post suam condem­ nationem, per se vel eorum legatos, venerunt Romam, ut hujus Urbis Episcopum in suum favorem determinarent : ita Novatus adit Cornelium; Pelagius, Innocentium; Nestorius, Xystum III; Eutyches, Leonem, (c) Post condemnationem suam ab Episcopo Romano, quidam ejus sententiam accipiunt, alii eam ignorare fingunt ut in Ecclesia maneant, alii probare eorum opinionem esse Sedi Romanæ consentaneam satagunt. Igitur “testimonium ex inimicis nostris ” R. Pontificis præeminentiam clare confirmat 5. 7 22. — 4. Concilia cecumenica. R. Pontificis primatus a prioribus conciliis practice agnosci­ tur; sed a sæc. V°, non raro explicite contra adversarios affirmatur, et quidem pluries unanimiter6 ab episcopis universalis Ecclesiæ. (a) C. Ephesinum (431). Quamvis nestoriana hæresis in Oriente solo propagata esset, S. Cyrillus Alexandrinus, * Euseb., H. E.. V, c. 24, n. 16 ; K., 87. — 3 Id., op. cit., 1. V, c. 4 ; K., 53. ’S.Cyprian.,ep.67,3,5; R., 588.—■‘S. Hieronym., ep. 15, n. 2; R., 1346. 5 P. Batiffol, Le siège apostolique, Paris, 1924, p. 416-492; J. Tixeront, Hist, des dogmes, t. II, III. 6 Apud Mansi, Cone. IV, 1295; Harduin, I, 1478; D. B., 112 486 CAPUT II inter ceteros Orientis patriarchas primus, a R. Pontifice definitionem rogavit ad fidei unitatem servandam. Cælestinus papa Cyrillum creavit suum vicarium, ut concilio præsideret, legatosque misit quorum unus, Philippus pres­ byter, Patres concilii, nullo reclamante, sic allocutus est : “ Nulli dubium, immo saeculis omnibus notum est quod sanctus beatissimusque Petrus Apostolorum princeps et caput, fideique columna, et Ecclesiæ catholica fundamentum, a D. N. Jesu Christo, Salvatore humani generis ac Redemptore, claves regni accepit, solvendique ac ligandi peccata potestas ipsi data est : qui ad hoc usque tempus et semper in suis successoribus vivit, et judicium exercet. Hujus itaque secun­ dum ordinem successor et locum tenens sanctus beatissimus Papa noster Calestinus episcopus, nos ipsius praesentiam supplentes, ad hanc sanctam synodum misit... Quamobrem intelligat Nestorius se a communione sacerdotali Ecclesiæ catholicae alienum esse 1 t i il ’ 723. — (b) C. Chalcedonense (451)1 clare testatur R. Pontificis primatum. S. Leo papa Eutychetis errores diserte damnavit in celebri epistola 2, quae cum lecta fuisset coram synodi circiter 600 Patribus, qui fere omnes orientales erant, ab ipsis accipitur exclamantibus : “ Hæc Patrum fides; hæc Apostolorum fides. Omnes ita credimus; orthodoxi ita credunt. Anathema ei qui ita non credit. Petrus per Leonem ita locutus est". R. Pontifex ipsis per suos legatos praefuit. Patres vero relationem omnium in concilio acto­ rum ad Leonem mittentes, inter alia asserunt : “Quam (fidem) veluti auro textam seriem ex veste Christi... usque ad nos ipse servasti, vocis beati Petri omnibus constitutus interpres... Quibus (episcopis in Concilio congregatis) tu quidem, sicut membris caput, praeras per eos qui tuum tenebant ordinem (i. e. legatos)... Rogamus igitur, et tuis decretis nostrum honora judicium ; et sicut nos capiti in bonis adjecimus consonantiam, sic et summitas tua filiis, quod decet adimpleat ”3. Îg (c) C. Constantinopolitanum III (680) ad Agathonem papam scribit : “ Tibi, ut prima Sedis Antistiti Universalis Ecclesia, quid agendum sit, reliquimus, stanti super firmam H DE ECCLESIA MONARCHICA 487 fidei petram, libenter acquiescentes veræ confessionis litteris a vestra paterna beatitudine ad piissimum Imperatorem missis, quas ut a summo Apostolorum vertice divine prescriptas agnoscimus Hinc a sermone acclamatorio Patres excla­ marunt : “ Per Agathonem Petrus loquebatur" 724. — (d) C. Nicænum II (787) plene approbat Adriani papæ litteras, affirmantes Petri auctoritatem exerceri per Sedem Romanam, quæ “ in omnem terrarum orbem primatum • —— · tenens effulget ” 2. (e) C. Constantinopolitanum IV (870), voce episcoporum græcorum latinorumque libenter accipit Hormisdæ papæ formulam, Sedis Romans primatum vindicantem 3. (f) C. Lateranense IV (1215) asserit Ecclesiam Roma­ nam, disponente Domino, super omnes alias ordinarios potestatis obtinere principatum 4. (g) C. Lugdunense II (1274) et C. Florentinum (14381445), ubi utriusque Ecclesiæ romanæ et græcæ convene­ rant episcopi, primatum R. Pontificis explicite docuerunt. C. Lugdunense hæc habet : “ Definimus Sanctam Apostolicam Sedem et Romanum Pontificem in universum orbem tenere primatum, et ipsum Pontificem Romanum successorem esse B. Petri, Principis Apostolorum, et verum Christi vicarium, totiusque Ecclesiæ caput, et omnium Christianorum patrem et doctorem existere, et ipsi in B. Petro pascendi, regendi et gubernandi universalem Ecclesiam a D. N. Jesu Christo plenam potestatem traditam esse ”. Ita etiam Florentinum 5. (h) C. Vaticanum (1870) jam citatum (cf. n. 711) verba CC. Constantinop. IV, Lugdunensis II et Florentini repetit et confirmat 6. ’ D. B., 288, nota 2; Harduin, III, 1422, 1438. 1 D. B., 298; Harduin, IV, 102. — s D. B., 171, 172. — 4 D. B., 436. s D. B., 466, 694; cf. Labbe, t. XIII, p. 515. 6 Si juxta epocham coordinate velis testimonia, videbis R. Pontificum prima­ tum habuisse testimonium : I. Sæc. I : a I* Petri, V, 13; a Clemente Rom.; 2. Sæc. II : ab Ignatio M.; Papia; Dionysio; Herma; Irenæo; Hegesippo; Abercio; Victore; 3. Sæc. Ill : a Caio; Zephyrino; Hippolyto; Origene; Tertulliano; Cypriano; Dionysio; Stephano; 4. Sæc. IV : a Julio; Liberio; Eusebio; Athanasio; Ursacio; Valente; C. Sardicensi ; Basilio; Epiphanio; Damaso; Optato; Ambrosio; C. Aquileiensi; Siricio; Gregorio Nazianzeno; Cyrillo Hierosolymitano; Hieronymo ; Chrysostomo; 5. Sæc. V : a Prudentio: Innocentio; Cvrillo Alexandrino; Zosimo; Cælestino; C. Ephesino; Augustino; 488 CAPUT II Conclusio. Igitur constat ab universali Ecclesia primatum R. Pontificis fuisse agnitum et definitum ; ideoque huic veritati adhærere debent illi omnes Christiani, qui, ut Angli­ can! et Græci, episcopalem auctoritatem infallibilem in Ecclesia admittunt; qui autem doctrinalem Ecclesiæ aucto­ ritatem respuunt, ob valorem historicæ demonstrationis peractae, profiteri tenentur hanc veritatem nonnisi ab Apostolis dimanare potuisse. 9 725. — II. Confirmatur primatus existentia in R. Pon­ tifice : i. ex perpetuitate primatus B. Petri, 2. ex prœscriptione. {pi} Ex perpetuitate primatus B. Petri. Ex dictis (cf. n. 699 sq.), B. Petrus successores perpetuos in primatu habere debet, juxta Christi institutum. Sed, si excipias Romanum Episcopum, nullus unquam et cum aliqua veri specie sese S. Petri successorem declaravit, neque ullus a fidelibus ut talis acceptus est. Ergo R. Pon­ tifex primatum Petri tenet, vel explicita Christi voluntas quoad B. Petri primatus perpetuitatem fuit inefficax. 726. — (b) Ex praescriptione. Historice constat1 ex documentis allatis, saltem a sæc. V°, R. Pontifices ab universali Ecclesia, tum Orientali tum Occidentali, ut Petri successores agnitos fuisse, et primatum jurisdictionis in tota Ecclesia legitime exercuisse. Atqui talis persuasio nonnisi ab Apostolis dimanare potuit. Theodoreto; Socrate; Sozomeno; Leone Magno; Prospero; C. Chalcedonensi, Gelasio. Si testimonia juxta Ecclesias distribuis, habes : I. in Ecclesia Latina : Clementem Rom.: Hermam: Irenæum; Victorem; Caium; Zephyrinum ; Hippolytum: Tertullianum; Cyprianum: Stephanum; Julium; Liberium ; Ursacium et Valentem; Damasum; Optatum; Ambrosium: C. Aquileiense; Siricium; Hieronymum ; Prudentium; Innocentium; Zosimum ; Cælcstinum: Augustinum; Leonem Magnum; Prosperum; Gelasium; 2. in Ecclesia Graeca, Ignatium ; Papiam ; Dionysium ; Origenem ; Eusebium ; Athanasium : C. Sardicense; Basilium ; Epiphanium; Gregorium Nazianzenum; Cyrillum Hierosolymitanum; Chrysostomum ; Cyrillum Alexandrinum; C. Ephesinum ; Theodoretum; Socratem; Sozomenum ; C. Chalcedonense; C. Nicænum II, C. Constantinopolit. IV; 3. in Ecclesia Syriaca, Hegesippum et Abercium. Fides communis Ecclesiæ de primatu R. Pontificis probari potest etiam e variis ecclesiarum liturgiis. Quoad liturgias orientales, cf. Tondini, La primauté de S. Pierre prouvée par les titres que lui donne ΓEglise russe dans sa liturgie. Paris, 1867; anglice, The Primary of St Peter demonstrated from the Liturgy oj the Greco-Russian Church, 187Q; Livius, op. cit., p. 378 sq. DE ECCLESIA MONARCHICA 489 Si enim temporibus apostolicis universaliter credebatur omnes episcopos jure divino æquales esse, ut contendunt adversarii, necesse est magnam in fide et praxi totius Ecclesiæ intervenisse mutationem. Jamvero talis mutatio, omnibus attentis, moraliter impossibilis erat. 1. Mutatio enim de qua agitur, summi erat momenti, in materia, non pure dogmatica et obscura; sed practica atque plane obvia ad Ecclesiæ essentialem constitutionem spectante. 2. Ergo mutatio fieri non potuit quin ubique et a multis præsertim episcopis cognosceretur. 3. Si vero talis mutatio cognita fuerit, sane reclamationes atque contefitiones oriri debuerunt : nam agebatur de re ad omnes episcopos pertinente, qua eorum jura et privilegia aperte minuebantur. Porro his temporibus multi sane erant episcopi quibus puritas fidei et institutio­ num Christi integritas maxime cordi habebatur; alii erant plus minusve ambitiosi, jurium suorum studiosi; utrisque talis mutatio odiosa fuisset, nec proinde sine contentio­ nibus et reclamationibus accepta. 4. Harum autem con­ tentionum nulla exstant vestigia. Ergo nulla intervenit mutatio; ideoque doctrina de R. Pontificis primatu vere apostolica est et ab omnibus Christianis admittenda. 727. — Conclusio. Extra dubium est igitur R. Pon­ tificem, juxta Christi beneplacitum, in supremo Eccle­ siæ regimine esse B. Petri successorem, ideoque catho­ licam Ecclesiam esse monarchicam societatem. Et cum LEONE XIII 1 concludimus : “ Nec sine speciali Dei numine, ad illam idololatræ Orbis Μητρόπολιν B. Petrus Aposto­ lorum Princeps gressus egit, ut ejusdem Pastor evaderet, eique supremi Apostplaius auctoritatem in perpetuum trans­ mitteretj' Nam conveniebat ut Deus suam potestatem ma­ gis ostenderet in ipsa Roma, quæ caput mundi erat, ideoque caput Ecclesiæ suæ ibi statueret in signum perfectæ victoriæ, ut exinde fides derivaretur ad universum mundum2, 728. — Scholion. Episcopalismus est rejiciendus. (a) Error. Episcopalismus contendit Ecclesiam a solis episcopis jure divino inter se æqualibus gubernandam esse, ita ut quis­ que in sua diœcesi a nemine pendeat nisi a Deo et a collegio Leo XIII, Litter, ad Em. Card. Rampolla, 15 jun. 1S87. Sum. theol. 3, q. 35, a. 7, ad 3; De Regimineprincipum, 1. I, c. 14 '•'Γ·· - CAPUT 11 490 episcoporum in concilium generale convocatorum, non autem a Sede Romana. Quod systema a Græcis separatis necnon ab Anglicanis episcopalistis propugnatur. (Cf. n. 600, 604, 607). (b) Refutatio. Episcopalismus rejici debet. Nam, ut ex dictis patet, conciliari nequit cum primatu B. Petri et R. Pontificis, qui super omnes fideles et episcopos jurisdictionem plenam et supre­ mam exercet. 2° DE JURE QUO R. PONTIFICES SINT PETRI SUCCESSORES IN PRIMATU. Hæc quæstîo in duplici sensu accipi potest : 1. Utrum R. Pontifex, Petri verus successor, primatum jure divino obtineat? 2. Utrum R. Pontifex, ut talis, sit, jure divino an ecclesiastico, successor B. Petri in primatu? — Unde duplex evolvitur solutio. 729. — I. R. Pontifices, ut Petri successores, jure divino tenent primatum. De fide. (a) Sollemne Ecclesiæ magisterium docet hoc dogma. 1. Legitur enim in decreto gelasiano : “ Sancta romana o o catholica et apostolica Ecclesia... evangelica voce Domini et Salvatoris nostri primatum obtinuit .-Tu es Petrus, inquiens... ” ’. 2. Et C. Vaticanum declarat : “ Quicumque in hac cathedra Petro succedit, is, secundum Christi ipsius institutionem, primatum Petri in universam Ecclesiam obtinet ” 2. (b) Traditio tota eamdem sententiam propugnat. Et si interdum affirmatur quod primatus Romanæ Sedi conjungitur ex “ Patrum decretis ”, hæc decreta intelligantur non ut eumdem primatum constituentia sed tantum ut declarantia, quod ait Innocentius I 3. Codex J. C. hæc habet : “ R. Pontifex, legitime electus,... obtinet, jure divino, plenam supremæ jurisdictionis potestatem” (c. 219). (c) Et revera, ex una parte, Christus ipse directe B. Petri primatum et perpetuam successionem in hoc primatu instituit, quæ consequenter jure divino existunt. Ex altera vero parte, R. Pontifices sunt vere Petri successores. Ergo eodem jure divino R. Pontifices tenent primatum : voluntas enim Christi omnes illas determinatas personas respicit quæ B. Petro legitime succedunt. * D. B., 163 ; cf. 332. ’ C. Vatican., De Eccles., cap. 2; D. B., 1824; cf. 1826. JD. B., 100. Cf. Franzelin, De Ecclesia, n. 168 sq. de ecclesia monarchica 491 Quare, juxta Vaticanum, “ credendum ab omnibus fidelibus est... ipsi (R. Pontifici) in B. Petro pascendi, regendi, ac gubernandi universalem Ecclesiam a D. N. Jesu Christo plenam potestatem traditam esse ” 730. — Scholion. ficem perveniat? Quomodo primatus in R. Ponti­ Duo sunt distinguenda : i. electio personce, 2. collatio potestatis primatus. (a) Electio persona seu R. Pontificis pertinet ad Ecclesiam, nempe ad solos electores qui rite designantur et secundum leges canonicas libere agunt. Hæc legitima electio de facto nunc pendet unice a jure pontificio, saltem regulariter loquendo. Christus enim modum personam R. Pontificis designandi supremae auctoritati Ecclesiæ determinandum reliquit : hic modus variare potest et de facto diversus fuit in temporum successione2. (b) Collatio potestatis primatus immediate provenit a Christo, qui solus suum vicarium constituere et supremam potestatem in suam Ecclesiam dare valet : talis ergo collatio fit jure divino. Electio R. Pontificis non ipsi primatum confert, sed est tantum conditio quæ Petri successorem designat : quo facto humano posito, persona electa primatum jure divino consequitur 3. Collatio ergo primatus nullo modo pendet a civili potestate, aut concilio, vel ab Ecclesiæ consensu. Incipit statim ab electione acceptata per eum quem Cardinales designaverunt (Cod., c. 219); cessare autem potest per voluntariam renuntiationem, ut in Cælestino V (Cod., c. 221); per amentiam et mortem; non vero per * . depositionem Proinde, post obitum cujuslibet R. Pontificis, nemo est in Ecclesia, qui primatialem potestatem habeat. 731. — II. De nexu primatus in Ecclesia cum episcopatu romano 5. (A) Certum est episcopatum romanum et supremum pontificatum esse duas dignitates in se distinctas, ideoque absolute dividi potuissent, utpote diversis functionibus respondentes. Attamen non sunt in actu episcopatus duo. • D. B., 1826. - Cod., c. 160; Constitut. Pii X, Pacante Sede Apostolica, 25 dec. 1904. 1 D. B., 620, 646, 648, 650, 6744 L. Billot, De Ecclesia, Romæ, 1903, p. 626 sq. 5 Joan, a S. Thoma, in'Stun, theol. S. Thoma, t. VII, De auctoritate S. Pontificis, disp. i, art. 4; S. Bellarmin., op. cit., 1. IV, c. 4; M. Schultes, De Ecclesia cathol., Paris, 1925, p. 453-456; J. Bainvel, De Ecclesia Chi isti, Paris, 1925, p. 200-203; A. Vandepitte, art. L'union indissoluble de la pri­ mauté et du siège romain, in Rev. augustinienne, 1904, p. 209-227. 492 CAPUT II Etenim duo episcopatus, qui actu tales existant, sunt duæ jurisdictiones distinctæ quæ simul sumptæ />/z/ï potestatis faciunt. Atqui episcopatus romanus cum summo Ponti­ ficatu non ponit plus potestatis quam summus pontificatus solus. Revera summus pontificatus ponit plenitudinem ecclesiasticæ potestatis, et quilibet episcopatus particularis ratione sui non ponit nisi participationem hujus plenitudinis. 732. ·—VB Quæritur quonam jure primatus alligatur Romanæ Sedi? et proinde utrum et quomodo prior a poste­ riori sit separabilis? · V.ARIÆ SENTENTIÆ. 1’ — Richerius, Eebronius, Jansenista et Gallicani tenent unio­ nem primatus cum Sede Romana ex Ecclesiæ consensu seu jure ecclesiastico oriri: proinde concilium vel Christianus populus posset, si vellet, primatum ab episcopatu romano disjungere. — Sed hac opinio est hæretica, quia primatum R. Pontificis respuit; et fuit damnata a Pio VI (1794) contra Jansenistas, et a Pio IX, in Syllabo (1864). Idem papa antea (1851) hanc Nuytzii propo­ sitionem reprobaverat : “ Nihil vetat alicujus concilii generalis sen­ tentia aut universorum populorum facto, summum Pontificatum a Romano Episcopo atque Urbe ad alium episcopum aliamque civita­ tem transferri ” /ZJ — Quidam veteres theologi : v. g., Soto, Paludanus, declarant primatum Sedi Romanæ alligatum fuisse sola B. Petri humana auctoritate, ideoque in aliam sedem R. Pontificis voluntate trans­ ferri posse. — Quæ sententia, licet formaliter a conciliis non con­ demnata. non sine quadam temeritate, præsertim post C. A^aticanum, sustineretur. Jam enim antea scripserat Benedictus XIV : “ Non videtur posse sustineri illorum opinio qui asseruerunt prafatam connexionem (primatus cum Sede Romana) ita esse de jure humano, ut possit ab Ecclesia dissolvi et una ab altera separari ”2. 733. — Z/p — Primatus B. Petri jure divino est Sedi Romanæ indissolubiliter conjunctus. (1) Hæc sententia est saltem theologice certa et tenenda. De hac re nihil est proprie definitum. Juxta Billot, doctrina secundum quam alligatio primatus ad episcopalem Sedem Romanam fuit divino jure sancita, est prope definibilis 3. (2) Probatur assertio præsertim Traditione. 1 D. B., 1500, 1503, 1735. — Benedict. XIV. De Synod., II, 1, 1. ’ L. Billot»p. 611 sq* 2-.ν.·Λν DE ECCLESIA MONARCHICA 493 (a) Ex Ecclesiæ definitionibus. C. Florentinum et C. Vaticanum definierunt sine ulla restrictione, R. Pontifi­ cem esse B. Petri in primatu successorem. Sed quod hodie de fide tenetur, semper de fide tenendum erit. Igitur B. Petri primatus nunquam a Sede Romana disjungi poterit. (b) Ex verbis C. Vaticani. In C. Vaticano, dicitur “ B. Petrum aci hoc usque tempus et semper in suis succes­ soribus, Episcopis sanctæ Romanæ Sedis vivere et praesi­ dere "Ergo B. Petrus incessanter vivet in Romanis Episcopis; aliis verbis, ejus primatus a Sede Romana nulla auctoritate est separabilis. (c) Ex sensu catholico. Etenim hæc doctrina optime concordat : i. cum Patrum dictis, quæ conjunctionem pri­ matus cum Sede Romana exhibent ut factam “ ex insti­ tutione divina” et “ evangel ica voce Domini”2; 2. cum Ecclesiæ consensu, vi cujus, nec S. Pontifices, nec fideles, etiam saevientibus persecutionibus, hæresibus et schismati­ bus, nunquam de separabilitate supremi pontificatus a Sede Romana cogitaverunt. 734. — (fi) Indissolubilis est connexio primatus cum Sede Romana, quia a Christi voluntate dimanat. Sed hoc dupliciter fieri potuit : (a) Vel jure divino antecedente, factum episcopatus romani in B. Petro : tunc Christus ipse B. Petro legem imposuisset romanum episcopatum suscipiendi, ut primatus in eo perpetuo subsisteret 3. (b) Vel jure divino consequente, quatenus lex quædam a Domino Rostro revelata ordinasset primatum conjungendum esse immobi­ liter huic sedi quam Petrus definitive seligeret, ita ut sedes a Petro electa non possit amplius mutari. 735. — (4) Corollaria. (a) Certum est, contra Febronium aliosque, nullam potestatem civilem, aut ecclesiasticam R. Pontifici inferiorem peragere posse hanc separationem. (b) Probabilissime docetur etiam R. Pontificem vel concilium generale cum ipso non posse primatum a Sede Romatia disjungere : quia hoc juri divino contrarium videtur. ■ D. B., 1824, 1825. — 2 D. B., 298, 436, 460, etc. 3 Ita S. Bellarm., 1. IV, c. 4, qui ait Deum ipsum jussisse Romæ figendam esse Apostolicam Petri sedem; quod finTiare nititur testimonio (apocrypho) S. Marcelli, papæ et martyris, el S. Ambrosii. Hic enim, inquit, “ refert, Christum omnino voluisse ut Petrus Romæ moreretur; et idcirco ei fugienti dixisse : Venio Romam iterum crucifigi. Quod est manifestum signum, Deum voluisse per mortem Petri Romæ firmari ejus Sedem ”. Λ S··' 494 CAPUT II --··--■■■ ■■■ ■ ■■--■■— ■■ — ■. (c) Certum est R. Pontificis primatum non identificari cum ejus residentia in urbe Roma. — Distingui enim debent : i. sedes, 3. titulus, 3. residentia. 1. Sedes est locus ubi aliqua ecclesia fundatur : v. g., sedes antiochena, lugdunensis. 2. Titulus est nomen ecclesiæ, quæ sedi nomen communicat : v. g., titulus antiochenus, lugdunensis. 3. Residentia est commoratio in loco, ubi pastorale munus exerceri debet. His positis : 1. necessarium non est ut S. Pontifex Romæ resi­ deat; sed sufficit Sedem Romanam existere et S. Pontificem servare episcopi Romani titulum. Unde si Civitas destrueretur, quicumque eligeretur Romæ episcopus, cum jure Romanam Ecclesiam regendi, verus esset Petri successor ac primatum in universam obtineret Ecclesiam. 2. Ad factum quod spectat, Romæ mansit Sedes Apostolica non solum tempore persecutionum, sed etiam quando Romani Pontifices ab Urbe exsulare coacti sunt, vel Avenione degere maluerunt : semper enim ut episcopi Romani electi sunt, et spiritualem hujus ecclesiæ administrationem retinuerunt. Unde saltem maxime probabile est rem ita se habituram usque ad finem mundi r. 736. — Scholion. ticae forma. De speciali monarchiae ecclesias­ (a) Ecclesiam esse monarchicam societatem jam probatum fuit (cf. n. 673-727). Sed ulterius quæritur quænam sit hujus monarchiæ forma individua, (b) Primum prcevice notiones decla­ rantur, posteaque Ecclesiam esse monarchiam sui generis statuitur. i° Præviæ notiones. (A) Species societatis. Ratione regiminis formœ, societas potest esse monarchica, aristocralica et democratica. (Cf. n. 643). Dicitur : (a) Monarchica, cum plenitudo potestatis socialis residet in uno. (b) Aristocratica, quando auctoritas competit collegio optimatum, qui collective eam exercent, (c) Democratica, cum potestas manet in multitudine; licet exerceatur a quibusdam magistratibus quos cives eligunt. (B) Species monarchiæ. Monarchia vero dividitur secun­ dum supremæ potestatis : 1. gradum, 2. totalitatem. (1) Ratione gradus potestatis, monarchia est : 1. pura seu simplex, 2. mixta seu temperata. 1 Quidam gravissimi theologi declarant Ecclesiam Romanam usque ad finem mundi extituram ita ut in ea, omni tempore futurus sit fidelis populus suo R. Pontifici obediens. Ita S. Bellarminus, De R. Pontifice, 1. IV, c. 4 Franzelin, th. 12, p. 209; Billot, th. 28, corol. 1; Mazzella, n. 946 sq. Bouix, de Papa, t. I, p. 2II. ! Xt f - τ * DE ECCLESIA MONARCHICA 495 (a) Pura seu simplex existit, quando potestas suprema in uno est tota, plena, indivisa et expedita, (b) Mixta seu temperata. quando suprema potestas, licet in uno residens, aliquo modo dividitur aut ligatur et ab aliis partialiter pendet : v. g., si monarcha non gaudet potestate legislativa aut judiciaria, sed tantum executiva : ita monarchia repræsentativa. (2) Ratione totalltafis potestatis, monarchia est : 1. absoluta, 2. non absoluta. (a) Absoluta dicitur, si rex solus gaudet tota potestate suprema et ordinaria, ita ut duces, qui ipsi subordinantur, sunt ejus meri delegati, qui ad placitum revocari vel supprimi possunt (b) Non absoluta vocatur, quando suprema potestas est in uno tota et indivisa; sed simul alii institüuntur qui monarch® subor­ dinantur, ad regendos de potestate ordinaria subditos. 737. - 2° Thesis. Ecclesia est societas monarchica. (A) Regiminis forma in Ecclesia est monarchia .* • Certum. Ex dictis de potestate episcopis et R. Pontifici divinitus concessa, assertio nostra directe defluit. — (i) Regimen in Ecclesia non est : (a) Democraticum, nam potestas docendi, regendi et sanctificandi non christiano populo seu singulis Ecclesiæ membris collata fuit, sed solum Apostolis eorumque successoribus; (b) Aristocraticum, licet enim eadem auctoritas collegio Apostolorum et Episcoporum concessa fuerit, unus ex eis constitutus est caput collegii, ita ut sin­ guli Apostoli vel episcopi non possint suam potestatem exercere nisi dependenter a capite. (2) Ecclesia est vera monarchia, siquidem plenitudo totius spiritualis potestatis soli Petro et R. Pontifici a Christo commissa fuit, ut ex probatis constat. 738. — (B) Quæritur utrum, in Ecclesia, forma regiminis sit monarchia pura et non absolutal (1) Major pars theologorum affirmativam sententiam tenent; quidam vero docent Ecclesiæ regimen esse monarchiam aristocratia et democratia aliquatenus temperatam. (2) Ecclesiæ regimen est monarchia pura sed non absoluta. (a) Pura seu simplex, quia plenitudo indivisa potestatis in S. Pontifice residet, et quidem independens a fidelibus et episcopis, 1 S. Thom., in III Politic., lect. VI; Cont. Gent.., 1. IV, c. 76; S. Bel­ larm., De Rom. Pontif., 1. I, c. 1-9; Zigliara, Propadeut., 1. IV, c. 8, ii; Mazzella, n. 532 sq.; Pesch, n. 364 sq. 496 t i CAPUT III ita ut vis et efficacia illius decretorum minime ab eorum suffragio procedat. Ideoque est non temperata in stricto sensu : sive a démocratie, cum nulla auctoritas sil apud fideles; sive ab aristoeratia, nam episcopi, licet ex jure divino existant, tamen R. Ponti­ fici sunt plene subordinati. (b) Xon absoluta : etenim, sub R. Pontifice, Christus posuit episcopos qui jure ordinario et non mere delegato, diœceses regunt. (C) Sed tamen temperata, sensu quodam lato, dici potest : i. tum quia S. Pontifex qui non est nisi Christi vicarius, non proprio arbitrio regit Ecclesiam; sed sub Christo, cujus leges immutare nequit; 2. tum quia habet aliquid arislocratici, quatenus Pontifex in partem sollicitudinis et gubernationis adsciscere debet episcopos; 3. immo continet aliquid democratici, quatenus Pontifex, episcopi aliique ministri non jure hereditario creantur, sed ex omni natione et quavis conditione etiam per electionem assu­ muntur. — Et ita forsan componi potest controversia inter theologos catholicos, quæ de nomine est potius quam de re. Igitur Ecclesia est monarchia sui generis, nam a qualibet naturali monarchia omnino disciejmt. Etenim supremæ auctori­ tati quem S. Pontifex integre possidet, aliquo modo participat episcoporum ccetus, quatenus S. Pontifici, sicut suo capiti, unitus remanet. 11 CAPUT ΠΙ De Ecclesia Christi SOCIETATE INFALLIBILI 739. — Conspectus. De Ecclesia societate infallibili. i° Convenientia magisterii in­ fallibilis vivi : (a) In Religione. (b) In Ecclesia. 1. Regula fidei protestantica est rejicienda. 2. Regula fidei catholica est tenenda. 2° Existentia historica infalli­ bilitatis in Ecclesia. (a) Status quæstionis. (b) Probatur : ex verbis Christi, S. Pauli doctrina, praxi Apostolorum, anti­ quitate Christiana, Eccle­ siæ natura. F ■ DE ECCLESIA INFALLIBILI 497 Ad christianæ revelationis diffusionem et conservationem omnino convenit auctoritas externa et visibilis, quam de facto Christus instituit, ut probavimus. (Cf. n. 625 sq.; 635 sq.). Sed quæri potest utrum eadem auctoritas sit infal­ libilis? Res consideranda est tum a priori seu speculative, tum a posteriori seu historice. Quare duplex erit articulus : I. de convenientia magisterii infallibilis vivi in religione Chri­ stiana revelata, 2. de existentia historica infallibilitatis in Ecclesia. ARTICULUS I De convenientia magisterii infallibilis vivi in Religione Christiana revelata. 740. — (a) Posito revelationis christianæ facto, inquiri­ mus utrum convenienter hæc revelatio doceri debeat ab infallibili auctoritate et utrum hæc auctoritas reponenda sit in libris sacris, vel in magisterio vivo Ecclesiæ. Ejusmodi quæstio hic examinatur speculativo modo tantum. . (b) Auctoritatis religiosae infallibilis convenientia breviter demonstrata, fusius evolvemus magisterii vivi, (quod est regula fidei catholica), superioritatem supra Scripturam S., (quæ est regula fidei protestantica). I. De Convenientia Magisterii Infallibilis in religione 741. — (1) Certissime auctoritas infallibilis, theoretice loquendo, est optimum medium ad prædicationem religionis christianæ omnibus obligatoriæ L (2) Hujusmodi auctoritatis existentia omnino convenit ex parte : i. religionis, 2. revelationis. (a) Ex parte religionis. 1. Homo enim legitime certitu­ dinem desiderat, specialiter in rebus quæ ad æternam ejus salutem spectant. Sed talis certitudo obtineri nequit sine auctoritate infallibili. 2. Præterea auctoritas religiosa erroris capax, non est auctoritas et norma tuta, cum possit falsum docere et imperare malum; sed est solummodo 1 Card. Dechamps, Entretiens sur la dim. cathoi. de la révélation chrét Conf. 498 A CAPUT III auctoritas humana, sicut Plato aut Cartesius, quibus ad libitum obedientiam praestare vel denegare possemus *. (b) Ex parte revelationis. Auctoritas enim qu.e Dei nomine revelationem proponeret, si errare posset, ipso facto Deum erroris magistrum redderet. Atqui impossibile est Deum esse erroris fautorem. Ergo auctoritas revelationem proponens ab errore immunis esse debet ». II. De Convenientia Magisterii Infallibilis vivi in Ecclesia 742. — Thesis. Ad religionem Christianam propo­ nendam conveniens est a priori Christum instituisse infallibile et vivum H agisterium in Ecclesia. Certum. Ad thesis probationem proficiscendum est a notione et dotibus regulae fidei, et exinde demonstrandum regulam fidei a Protestantibus excogitatam his dotibus carere, regu­ lam vero catholicam his dotibus præditam esse. De fidei regula. (i) Notio et dotes. Regula fidei est critérium quo vera fides ab omni falsa doctrina infallibiliter secernitur; quod proponit revelatas veritates, et, secundum eas, in credendo et agendo secure fideles dirigit ad salutem. ’ Ut sit authentica, ejusmodi regula debet esse : (a) Tuta et completa, i. e., omnia et sola revelata continens sine suppressione, additione, mutatione vel erroris admixtione; (b) Universalis et omnibus obvia, ita ut possit ab omnibus, omni tempore et ubique, cognosci et intelligi : fides enim sicut salus omnibus jubetur; (C) Apta ad controversias dirimendas : fides enim certa et inconcussa esse debet; necesse est igitur ut, exsurgentibus dubiis et litibus de rebus revelatis, certa sit regula has quaestiones definiens. (2) Species. Inter Christianos duplex fidei regula prae­ cipue distinguitur : (a) Catholica, quæ est verbum Dei in libris sacris et Traditione contentum et ab infallibili Eccle’ Quod ipsi Liberales intellexerunt; ita A. Sabatier*, Retirions d'autorité, p. 419 : “ Une autorité que l’on a le droit de discuter, d’approuver ou de blâmer n’en est pas one 3 L. Billot, De Sacra Traditione* Romæ, 1904, p. 19-27. DE ECCLESIA INFALLIBILI 499 siæ magisterio praedicatum, (b) Protestantica, quae est Scri­ ptura S. sola, libero examine privato interpretata. (3) Quisnam sit eorum valor speculative loquendo’? Regula fidei protestantica dotes authenticae regulae fidei non habet, dum regula fidei catholica eisdem fruitur. Quod probandum est per partes. 743. — p Pars. — Regula fidei protestantica neque tuta et completa, neque universalis aut ad controversias dirimendas apta dici potest.· i° Non tuta neque completa. (A) Ut enim tuta et completa esset, oporteret Protestantes certo scire quinam sint omnes libri inspirati : si enim nonnulli ignorantur, forsan in eis continetur veritas scitu necessaria; si ut inspirati habentur qui revera non sunt, periculum erroris incurritur. Atqui impossibile est, secluso magisterio vivo et infallibili Ecclesiæ, determinare certo catalogum integrum Scripturarum. Talis enim catalogus potest cognosci : (a) non ex Scriptura, nam sine circulo vitioso, libri inspirati de se testimonium dare nequeunt (b) non ex Spiritus S. instinctu, quia hic divinus impulsus non probatur, illusionibus favet et excluditur opinionibus contra­ dictoriis de hac re ; (c) non ex rationis lumine, nam inspira­ tio supematuralis percipitur nec mediate, nec immediate ab intellectu naturali hominis. Igitur multi Protestantes hodie declarant quaestionem de canonis existentia et extensione, esse minoris momenti, ideoque seponendam 3; nam, juxta eos, in Scripturis multa ‘ Ch. Journet, De la Bible catholique à la Bible protestante, Paris; DD. Besson, L'Eglise catholique et la Bible, Paris, 1931. 2 Hinc protestans R. Barclaius* ait : “Canon Scripturæ, videlicet quod sint tot libri, nec plures nec pauciores, non potest probari Scriptura”; et exinde concludit vel recurrendum esse ad privatam inspirationem, vel Romam rever­ tendum. Theologice christ. Apologia, th. *3. 3 “ Canonis problema non amplius in eo situm est ut librorum catalogus con­ texatur; hoc enim obsolevit. Theologia altiores (?) aspirationes habet”. Ita Reuss *, Histoire du Canon des Ecritures Saintes, Strasbourg, 1864, p. 43°’43L anglice versum History of the Canon, Edinburgh, 1884, p. 404. Idem tenent hodie multi Calviniste, cum Bovon *, Dogmatique, t. I, p. 207-219. Nil sane melius ostendit Canonis determinationem, extra Ecclesiæ auctoritatem, esse opus impossibile. Cum Wallon igitur concludere licet : “Hors dt Γ Eglise point de Canon·, i. e., extra Ecclesiam nullus Canon. Jésus-Christ, Introd., p. 41. i s [f »· u J ? i It' t» i 1 f f i 500 CAPUT III non sunt vera, ideoque ad criticam et conscientiam Christia­ nam spectat jus discernendi vera a falsis aut vanis opinionibus. Sed exinde multum augetur difficultas, cum ipsa fidei regula fiat incerta et corrigenda. — Ergo solum vivum et infallibile magisterium indicare potest cum certitudine libros sacros, juxta illud S. AUGUSTINI : “ Ego euangelio non crederent nisi me catholica Ecclesiæ commoveret auctoritas ” l. (B) Præterea Protestantes, etiam completum Scripturæ catalogum habentes, minime certi sunt se totam Christi doctrinam possidere, (a) Multa enim ore tradere potuit Jesus, quæ scripta non sunt, et quæ tamen servari volebat. Ita Christus præcipit, etiam sub poena damnationis, ea accipere quæ voce traduntur : “ Prædicate (non scribite) Evangelium omni creaturæ...; qui non crediderit, condemna­ bitur”*3. Quod pariter docet B. Paulus : “Tenete traditio­ nes quas didicistis, sive per sermonem, sive per epistolam ’’ *. (b) Apostoli evangelium ore docuerunt, et nonnisi post aliquod temporis idem scripserunt; neque omnia scribere intendebant, sed tantum ea quæ magis necessaria vide­ bantur. Hinc non exponebant ex professo totam Christi doctrinam, sed in memoriam revocabant ea quæ viva voce annuntiaverant, multaque nonnisi obiter et per transennam commemorabant tamquam alias explicata. Ergo regula fidei Protestantium non est tuta neque completa. 744. — 2° Non universalis. I t esset universalis, i. e., omnibus etiam rudibus obvia, oporteret i. ut fideles semper totam Scripturam præ manibus facile habuerint, 2. eam legere et intelligere potuerint, et 3. ex ea expedite sibi conficere symbolum veritatum neces­ sariarum. Atqui hæc tria impossibilia sunt, deficiente magi­ sterio vivo et infallibili. (A) Fideles omni tempore Scripturas habere non potuerunt. (a) Nam, ab initio, nulla fuit N. Testamenti Scriptura : siquidem Christus ipse nihil scripsit et Apostoli quidam tantum paucas paginas fidelibus dederunt Sic per aliquod tempus, christianæ Scripturæ non existebant. (b) Præterea, nondum inventa typographia, impossibile erat unicuique 1 S. August., C. episL· Afanich.* c. V. n. 6. 3 J/a/r., XXVIII, 18-20. — 3 // Thessal., II, 14. DE ECCLESIA INFALLIBILI 501 fidelium Bibliam habere, quum manuscripta rara essent et nonnisi magno pretio comparari possent. Hinc si Christus voluisset Scripturam esse universalem fidei regulam, artem typographicam revelare debuisset! iB) (i) Aliunde singuli fideles non possunt legere libros sacros : cum enim lingua hebræa et græca scripti fuerint, vel assidue horum idiomatum studio incumbendum est; vel utendum integra et fideli translatione; quis autem, seclusa infallibili auctoritate, scire poterit utrum versio quam legit, sit omnino accurata? Sed etiamsi fideles Bibliam legere capaces sint, permulti otio et quiete non fruuntur ad hanc legendam ut oportet. (2) Insuper Scripturam totam intelligere omnibus fere eam legentibus est impossibile. Quod provenit : (a) Ex Biblice objecto. Sane quædam ejus loca praesertim historica sunt clara et aperta; sed multa sunt “difficilia intellectu ”, præcipue quando agitur de prophetiis V. et N. Testamenti, vel de dogmatibus novis non diserte expressis, vel dç regulis agendi quæ possunt esse aut præcepta aut consilia (b) Ex multiplici sensu, litterali, typico, allegorico, metaphorico qui in Scripturis, data occasione, usurpatur(cf.n.42 7')-IJcetenim regulæ tradantur ad genuinum textus sensum determinandum, harum applicatio sæpe valde est laboriosa, (c) Ex apparentibus cautradictionibus, quas etiam doctissimi conciliare difficile queunt, ut testatur S. AUGUSTINUS ipse in libris de Consensu Evangelistarum. (C) Nec fideles possunt symbolum fidei expedite ejformare ex etiam intellecta Scriptura. Hujus enim symboli com­ positio exigeret : (a) integram Scripturæ. lectionem, ut ex contextu et locis parallelis genuinus sensus detegi possit; (b) justam appreciationem omnium sententiarum ejusdem libri; (c) æquam distinctionem inter res necessarias vel simpliciter utiles, vel sine relatione ad salutem. Jamvero nemo est qui non videat tale opus fere omnibus impossibile esse propter defectum temporis, ingenii et scientiæ con­ venientis. 745. — 30 Non apta ad controversias dirimendas. Ad hunc finem requiritur suprema auctoritas, quæ dubia et litigiosa solvat in veritate et justitia. Sed Biblia sola nequit * // /?/;., HI. 16. 502 CAPUT III hoc munus exercere. Etenim liber, quicumque sit, “ idem semper dabit responsum ” litigantibus, “ nisi libri auctor succurrat, et viva voce rectum sensum determinet ’’ ». Quare, in rebus civilibus, præter codicem legum, necessarius est judex qui legem explicat et applicat in casibus dubiis. A fortiori, quoad religionem revelatam, lites inter Christia­ nos non dirimet Biblia cujus nec libri, nec textus, nec sensus ab omnibus admittuntur. Et revera schismata semper mul­ tiplicantur apud Protestantes, qui dicunt Scripturam esse solam fidei normam 12. Ergo protestantica fidei norma, dotibus veræ regulæ fidei destituta, non convenire videtur ad doctrinæ christianæ diffusionem. :! μ; i l' 746. — lla Pars. — Regula fidei catholica est tuta et completa, omnibus obvia, et ad lites componendas plane sufficiens. i° Est tuta et completa. Regula fidei catholica est verbum Dei siv e scriptum, sive traditum, infallibili auctoritate Ecclesiæ interpretatum. — Porro hæc regula est : (a) tutissima, siquidem constat verbo Dei qui nec falli nec fallere potest; (b) completa : nobis enim præbet totum Dei verbum reve­ latum, quod reperitur in Scriptura et Traditione. Ecclesia infallibiliter indicat libros sacros et præterea explicat authentice sensum genuinum omnium quæ propter nos revelata sunt. 2° Omnibus obvia, seu omnium captui ubique accommodata, (a) Etenim omni tempore existit : ante evangelii scriptionem, 1 Plato, Phad, n. 6o. - Quod jam animadverterat Vincentius Lirinensis, quoad hæreticos sui temporis; hinc deducebat necessitatem viva auctoritatis : ° Hic forsan requirat aliquis : Cum sit perfectus Scripturarum canon, sibique ad omnia satis superque sufficiat, quid opus est ut ei ecclesiasticæ intelligence jungatur auctoritas? Quia videlicet Scripturam sacram pro ipsa sua altitudine non uno eodemque sensu universi accipiunt, sed ejusdem eloquia aliter atque aliter alius atque alius interpretatur, ut pene quot homines sunt, tot illinc sententia erui posse videantur. Aliter namque illam Novatianus, aliter Sabellius, aliter Donatus exponit, aliter Arius, Eunomius, Macedonius; aliter Photinus, Apollinaris, Priscillianus... Atque idcirco multum necesse est, propter tantos tam varii erroris anfractus, ut propheticæ et apostoliçaé interpretationis linea secundum ecclesiastici et catholici sensas normam dirigatur”. Commonitor., c. 2; R., 2168. Qua descriptio, mutatis nominibus, Protestantium variis sectis apprime convenit, ut satis constat ex expositione eorum systematum. DE ECCLESIA INFALLIBILI 503 jam verbum Dei tradebatur oraliter ab infallibili Apostolo­ rum collegio; ante inventionem artis typographicæ, verbum Dei praedicabatur a pastoribus, sub infallibili Ecclesiæ magisterio, ideoque fides ex auditu propagabatur; quod nunc fit et semper eveniet, (b) Aliunde tale magisterium, quacumque ætate prolatum viris eo tempore viventibus, facillime revelatam doctrinam aptat coævorum mentibus «. (C) Denique, hujus magisterii vivi auxilio, vitantur gravissiinæ difficultates cognoscendi quinam sint libri sacri, eos legendi sive in textu primigenio, sive in fideli versione, vel ex eis symbolum integrum educendi. 747. — 3° Ad lites componendas plane sufficiens. Si errores et controversiæ appareant circa fidei dogmata, præcepta et ritus, præsto est Ecclesiæ vivum magisterium, quod auctoritative et infallibiliter judicat. Ecclesiastica historia probat hujus interventus efficacitatem ad veritatem et pacem in Dei familia conservandam. Ita controversia de die Paschatis a Victore Papa in C. Romano definita fuit; idem actum est in quæstionibus de lapsorum absolutione, de validitate baptismi ab hæreticis collati, etc.; idem fit etiam hodie, exortis difficultatibus; et cum decisio Ecclesiæ sit irrefor­ mabilis, licet verba S. AUGUSTINI iterum dicere : “ Inde (a Sede Apostolica) etiam rescripta venerunt : causa finita est ” 2. Addere possumus magisterium vivum, i. e., personale, aptius esse quam librum ad personam Christi inter homines continuandam 3. 748. — Conclusio. Igitur catholica fidei regula, his qualitalibus prædita, multo perfectior et aptior est quam pro­ testantica ad revelationem christianam populis conservan­ dam. Quare Christus, qui mandaverat evangelium annun1 “ L’Eglise a cette première supériorité sur la Bible, d’être un organisme social, vivant, contemporain, souple, en état de parer à toutes les questions A. Sabatier nouvelles... Religions * d'autorité p. 306. — Immerito obji­ ciunt Protestantes Traditionem non esse regulam fidei omnibus obviam, cum contineatur in innumeris fere libris quos legere non possunt ; nam, juxta catho­ lica principia, horum documentorum investigatio non est opus fidelium, sed Ecclesiæ docentis, quæ, divino assistente Spiritu, veras traditiones a falsis secernit, easque authentice plebi proponit. 2 S. August., Sermo CXXXI, IO; 1\ * L. XXXVIII, 734; R., 1507. 3 G. Goyau, Catholicisme et * Protestantisme p. 313-319. Λ♦ -· · E V y —- w· * ‘M ΛJ -uT % * w<** Z3 I ·' r ·■ r ζ r ί 504 CAPUT III tiare omnibus gentibus ut illud crederent et viverent, qui ita de salute hominum curabat ut pro eis sanguinem fuderit, verisimiliter medium selegit, quo sua doctrina tutius propa­ garetur, nempe institutionem magisterii vivi et infallibilis ; quod historice jam demonstrandum est. ARTICULUS II De existentia historica Infallibilitatis in Ecclesia P I f I 749. — Status qu.estionis. (1) Notio infallibilitatis. Infallibilitas, in re præsenti, est singularis fircerogativa, vi cujus Christi Eccle­ sia revelationem divinam sine errore fideliter in mundum prcedicat. I Nunc ejus tantum existentia demonstratur; in sequenti tractatu ejusdem naturam, subjectum et objectum fusius exponemus (cf. n. 863-869.) I (2) Errores, (a) Protestantes ortnodoxi agnoscunt Aposto­ lorum infallibilitatem, sed eam denegant eorum successoribus et generatim Ecclesiæ saltem visibili, (b) Pistorienses putant \ infallibilitatem datam fuisse principaliter et immediate toti fidelium communitati; pastoribus autem ministerialiter et mediate tantum. (C) Protestantes liberales, Moderniste et Rationalistæ respuunt omnem supematuralem infallibilitatem in Ecclesia; qui vero ejus nomen retinent, illud explicant sat communiter ex modo agendi Ecclesiæ approbantis opinionem inter fideles universaliter receptam. (3) Doctrina catholica expresse affirmat infallibilitatem concessam fuisse Apostolis eorumque successoribus, ideoque Ecclesiæ visibili, quæ eam possidet in christianæ revelatio­ nis propositione. ' 750. — Thesis. Ecclesia est infallibilis in doctrina fidei et morum. De fide. Ecclesiae magisterium. C. Vaticanum definit R. Pontificem “ ea infallibilitate pollere, qua divinus Redemptor Ecclesiam suam in definienda doctrina de fide vel moribus instructam esse voluit" ». Præ­ terea universalis Ecclesiæ prædicatio hanc infallibilitatem tanquam revelatum dogma docet. 1 D. B., 1S39. *12· . f 3 DE ECCLESIA INFALLIBILI 505 751. — Probatur12, i. ex verbis Christi, 2. ex S. Pauli doctrina, 3. ex praxi Apostolorum, 4. ex antiquitate Christiana, 5. ex Ecclesiæ natura. i° Ex verbis Christi. Christus enim promisit et contulit infallibilitatem Apostolis eorumque successoribus. (1) Promissio infallibilitatis. Revera Christus Apostolis post ccenam dixit : “ Ego rogabo Patrem, et alium Paraclitum dabit vobis, ut maneat vobiscum in æternum, Spiritum veritatis... Ille vos docebit omnia, et suggeret vobis omnia quaecumque dixero vobis... Cum autem venerit ille Spiri­ tus veritatis, docebit vos omnem veritatem ” -. Et post resur­ rectionem iisdem declarat : “ Accipietis virtutem Spiritus Sancti in vos, et eritis mihi testes... usque ad ultimum terne"3. His verbis Jesus Duodecim promittit assisten­ dam specialem et mansionem semper duraturam Spiritus S., qui est Spiritus veritatis, ad suam doctrinam prædicandam. Sed talis assistentia excludit omnem errorem in omni tempore, seu importat infallibilitatem : nam ubi est error, Spiritus veritatis esse nequit. 752. — (2) Collatio infallibilitatis. (a) Christus Apos­ tolis tradit potestatem docendi : “ Docete omnes gentes... Et ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consumma­ tionem sœculi" * (cf. n. 65 5). Vult igitur Jesus Apostolos suos docere cum auctoritate (μαθητεύσατε) ; quod, ut tuto præstent, est cum eis docentibus usque ad finem mundi. Sed hoc efificax et continuum auxilium includit immunitatem ab errore seu veram infallibilitatem;si enim Ecclesia, assistente Christo, erraret, hic error in ipsum Christum redundaret. (b) Promissio autem et collatio hujus infallibilitatis a Christo dirigitur non ad solos Apostolos sed etiam ad eorum successores, cum ipsi officium et munus habeant christianam religionem docendi, post mortem Apostolorum usque ad sæculi finem. 1 i. Cum. ex probatis, Christus sit verus Dei legatus, argumentari licet ex ejus verbis, et consequenter ex doctrina et praxi tum Apostolorum, tum christianæ antiquitatis, quibus mens Christi fideliter exprimitur. 2. Argumenta afferenda in favorem infallibilitatis B. Petri et K. Pontificis% in materia præsenti, recte etiam allegari possunt. 2 Joan.' XIV. 16, 17, 26; XVI, 13. —3zfr/., I, 8. — 4 Matlh^ XX\ III, 20. 506 CAPUT II (3) Praeceptum strictum et universale credendi. Re­ vera Christus omnibus hominibus strictam imponit obliga­ tionem, sub damnationis poena, suscipiendi doctrinam ab Apostolis traditam : “ Qui crediderit et baptizatus fuerit, sal­ vus erit ; qui vero non crediderit, condemnabitur ” *. Sed nemo obligari potest, sub pcena aeternae damnationis, ad credendam, sine ulla restrictione, doctrinam quæ falsa esse potest : quod adversatur veritati, sanctitati et justitiae Dei. Igitur Chris­ tiana doctrina ab omni errore semper divinitus praeservabitur. 753. — 20 Ex S. Pauli doctrina. Quæ invenitur in epistola ad Ephesios et præsertim ad Timotheum. (A) Ephesiis scribit : Et ipse (Christus) dedit quosdam Apostolos,... alios autem pastores et doctores; ... donec occur­ ramus omnes in unitatem fidei,... ut jam non... circumfera­ mur omni vento doctrinæ, in nequitia hominum, in astutia adcircuminventionem erroris " 3. — Igitur, juxta S. Paulum, Christus instituit magisterium in Ecclesia, ut homines usque ad finem mundi, ita firmiter adhaereant revelatis veritatibus, ut vi nequitiae et astutiae doctorum perversorum in nullam · unquam falsitatem trahantur. Sed, si Ecclesia infallibilis non esset, fideles hujusmodi assensum firmissimum nun­ quam praebere possent, cum nunquam certi essent Ecclesiam non falli in doctrinæ suæ propositione. · ' 754. — (B) Celebrius testimonium B. Pauli legitur in Ia epistola ad Timotheum : “ Hæc tibi scribo, sperans me ad te venire cito; si autem tardavero, ut scias, quomodo opor­ teat te in domo Dei conversari, quæ est Ecclesia Dei vivi, columna et firmamentum veritatis ” 3. (1) Textus explicatur. (a) '‘'‘Ecclesia Dei vivi". Ex usu Scripturæ et ex vocibus adjectis Dei vivi, hæc verba generalia designant universalem Ecclesiam et non tantum Ecclesiam apostolicam ; aliunde in textu nulla invenitur restrictio, (b) “ Columna et firmamentum Veritatis" : 1. Columna ; est præcipua ædificii columna, quæ est causa ejus firmitatis et securitatis ♦. 2. Firmamentum (έδραίωμα) : metaphorice designat rem firmam in se et principium firmitatis pro rebus ipsi innixis ’. 3. Veritatis (της άληΟείας), i. e., ' Marc., XVI, 16. — * Ephes., IV, 11-15. — 1 / Tini., III, 15. 4 Gal., II. 9. - 5 / Car., XV, 58; Colos., I, 2 — 507 DE ECCLESIA INFALLIBILI ! riE - _________________________ ~ ' ·ί; πΓΐι -..uj-- - - - ■ i - ■ ' ■ ■ ■■■■■■ ■ ■■■■■■! ■■■ ■ ■■ T-^SISE' ' E ............................................................ , ■ totius veritatis christianæ contra hæreticos. (c) Verba : “ Columna. . veritatis " referuntur, non ad sequentia, sed ad incisum “ Ecclesia Dei vivi ”, cujus est grammaticalis appositio. De hoc con­ sentiunt Patres, exegetæ Catholici, imo quidam Protestantes (Meyer, Weiss), qui fatentur alias interpretationes provenire ex odio Romanæ Ecclesiæ. 755. — (2) Argumentum ex hoc textu. (a) Ex S. Paulo, Ecclesia universalis est fundamentum, quo integra veritas a Christo accepta firmiter stat nec in ruinam abire potest. Porro si Ecclesia errorem in fide doceret, jam non esset columna et firmamentum veritatis, nec ejusdem custos sed potius proditor. Ergo hic asseritur Ecclesiæ infallibilitas. (b) Insuper hæc infallibilitas est Ecclesiæ essentialis. Etenim ratio est cur semper et ubique debet esse in Ecclesia praedicatio perfecta veritatis christianæ. Sed hujusmodi praedicatio est essentiale Ecclesiæ munus. 756. — 30 Ex praxi Apostolorum. Apostoli,Christi mentem noverant, aequi valenter docent se infallibiles esse, (a) Ut divini legati testesque authentici evangelium praedicant : “ Nos sumus testes horum verborum (Christi), et Spiritus Sanctus, quem dedit Deus omnibus obedientibus sibi ” r; rati videlicet Spiritum Dei esse cum eis et per eos loqui. Hinc in C. Hierosolymitano, decreta condentes, sic incipiebant : “ Visum est Spiritui Sancto et nobis, nihil ultra vobis imponere.. ” 2, quasi Spiritus Dei eadem decreta condidisset. Propterea eorum praedicatio est verbum Dei : “ Cum accepistis a nobis verbum auditus Dei, accepistis illud, non iit verbum hominum, sed, sicut est vere, verbum Dei ” 3. Quare Apostolis credendum est, etiamsi angelus contrarium evangelizaret : “ Licet nos aut angelus de cœlo evangelized vobis, prœterquam quod evangelD zavimus vobis, anathema sit ” 4. (b) Præterea doctrinam suam Apostoli multis confirmarunt miraculis, ut narratur de Petro et Paulo 5. Erant ergo infallibiles : secus enim Deus miracula patrando in confirmationem eorum praedicationis, nos decepisset : quod admitti nequit, (c) S. Joannes pariter distinguit inter pseudo-prophetas qui errores spargunt, et * Act., V, 32 * Gal., I 3 Ad., XV, 28. — 3 J Thess., II, 13 5 Ad., II, 43; XIX, 11-12. 508 CAPUT II Apostolos, nomine Dei veritatem docentes .-priores vitandi sunt nec eis ave dicendum; posterioribus vero tanquam ipsi Deo obediendum : “ Nos ex Deo sumus. Qui novit Deum, audit nos 1 ”. Ergo Joanni indubium erat doctrinam a se praedicatam esse ipsam Christi doctrinam absolute veram. — Ita variis modis Apostoli donum infallibilitatis sibi vindica­ verunt a. 757. — 4° Ex antiquitate Christiana s. (A) In genere : Ecclesiæ doctrinam ut absolute veram seu inf ,ilibilem Patres asserunt : (a) Practice, haereticos confutando, non ex testimonio conscientiæ vel solius Scripturæ, sed per Traditionis auctoritatem, (b) Speculative, dicendo quod Ecclesia est regula veritatis, via brevis ad hæreses evertendas, nequaquam habens erroris tenebras, et alia ejusmodi. (B) In specie, (i) Sæc. II0. Fatentibus adversariis, doctrina de Ecclesiæ infallibilitate jam a sæc. 111° prævaluit. Quare afferemus testimonia ex auctoribus sæc. Il1, præcipue ex S. IGNATIO et S. ÏRENÆ0. (a) S. IGNATIUS (+ 107?) declarat Ecclesiam veritatis charisma possidere et ipsam esse regulam fidei; et dicit : i. Ecclesia est incorruptibilis 4 (seu infallibilis in docendo) non obstantibus hæreticis qui ejus unitatem disrumpere conantur. Ad servandam vero catholicam unitatem et doctrinæ integritatem, obediendum est episcopis, qui Christo conjunguntur sicut Christus Deo : “ Etenim Jesus Christus, inseparabilis nostra vita, sententia Patris est, ut et episcopi, per tractus terræ constituti, in sententia Jesu Christi sunt. Unde decet vos in episcopi sententiam concurrere, quod et facitis ” λ 2. Hceretici autem salvantur qui sese episcopis subjiciunt, redeuntes ad unitatem Ecclesiæ quæ est incor­ rupta -.“Quotquot enim Dei et Jesu Christi sunt, hi sunt cum episcopo; et quotquot pcenitentia ducti redierint ad uni­ tatem ecclesiæ,et hi Dei erunt, ut secundum Jesum Christum vivant ” 6. * I Joan., Ill, 5-6; IIJoan., 10. 2 Difficultatem ex errore qui, juxta criticos, in mente Apostolorum erat de proximo Christi adventu, jam supra solvimus, (cf. n. 630-032). 3 F. Cayré, Precis de Patrologie, t. II, p. 883, n. 30. ‘ Ephes., XVII, ed. Funk. - s Ephes., III-IV, ibid. ° Philad., Ill, ibid. DE ECCLESIA INFALLIBILI 509 S. Polycarpus, (t 155), ad Philippenses scribens, hæreticos et fideles hortatur ut ad “ traditam ab initio doctrinam revertantur ”, quam Apostoli prædicaverunt '. Ita supponit doctrinam ab Apos­ tolis traditam, et quidem solam, esse veram. I 758. — (b) S. IRENÆUS (f 202) i. ut veritatis christianæ critérium explicite citat consensum cum Ecclesia et doctrina ab Apostolis tradita. 1) Ita scribit ad Florinum gnosticum : “ Hæc vero dogmata (gnostica) ... non sunt sanæ doctrinæ. Hæc dogmata dissentiunt ab Ecclesia... Hæc dogmata hi qui ante nos vixere presbyteri, qui etiam apostolorum discipuli exstiterant, nequaquam tibi tradiderunt” 2. 2) Ita, in libro Adversus hæreses (180?), Gnosticis opponit “ Traditione.n quæ est ab apostolis, quæ per successiones presbyterorum in Ecclesiis custoditur ” et “per successiones episcoporum pervenit usque ad nos ”. 2. Hæc autem traditio Apostolorum, inve­ nitur potissimum in Ecclesia romana, “ in qua semper, ab his qui sunt undique, conservata est ea quæ ab apostolis traditio ”. Hujus ecclesiæ episcopos recenset,et postea subdit: “ Hac ordinatione et successione, ea quæ est ab apostolis in Ecclesia traditio et veritatis præconatio pervenit usque ad nos. Et est plenissima hæc ostensio, unam et eamdem vivificatricem fidem esse, quæ in Ecclesia ab apostolis usque nunc sit confirmata, et tradita in veritate ”3. Postea declarat : “ Ubi Ecclesia, ibi et Spiritus Dei; et ubi Spiritus Dei, illic Ecclesia et omnis gratia; Spiritus autem veritas" 3. Denique omnem concludit argumentationem his verbis : “ Tantæ igitur ostensiones cdm sint, non oportet adhuc quærere apud alios veritatem, quam facile est ab Ecclesia sumere, cum apostoli, quasi in depositorium dives, plenissime in ea contulerint omnia quæ sint veritatis : ut omnis qui­ cumque velit, sumat ex ea potum vitæ. Hæc est enim vitæ introitus; omnes autem reliqui fures sunt et latrones. Propter quod oportet devitare quidem illos ; quæ autem sunt Ecclesiæ cum summa diligentia diligere, et apprehendere veritatis traditionem ”. * Philip., VI-VII. 2 Ap. Euseb., H. E., V, 20; P. G., 484 485· Vide textus 5. Irenai : R 191-267. 3 S. Iren., Adv. H^r., 1. ΙΠ, c. 2-4; P. G., VII, 847-855. 4 Ibid., 1. Ill, 24; R·» 226. s 510 CAPUT II 759. — (2) Sæc. IIP. (a) S. Irenæi doctrinam de Ecclesiæ infallibilitate affirmant Patres in hoc tempore. 1. Tertullianus (t 245?) asserit fidei regulam esse doctrinam *‘quam Ecclesia ab .Apostolis, Apostoli a Christo, Christus a Deo tradidit ” '. 2. Clemens Alex, (t 216?), hæreses confutat recurrendo ad tradi­ tionem ecclesiasticam quæ est veritatis critérium J. 3. Origenes (t 254?) declarat quod Ecclesia recipit suam doctrinam a Christo sicut luna a sole illuminatur; quare Ecclesia prædicat infallibililer. De hæreticis qui allegant Scripturas scribit : “ Sed nos illis credere non debemus, nec exire a prima et ecclesiastica traditione, nec aliter credere nisi quemadmodum per successionem Ecclesia Dei tradiderunt nobis ”3. ' (b) Concilia, jam contra hæreticos coadunata, tanquam veritatis christianæ organa habentur, utpote doctrinam Ecclesiæ affirmantia. Ita S. CYPRIANUS, nomine C. Carthaginensis, ad Cornelium Papam scribit (252) Placuit nobis Sancto Spiritu suggerente ’ 4... Pariter in C. Arelatensi (314) legitur : “ Placuit ergo, prasente Spiritu Sancto et angelis ejus ”s... Patribus C. Nicœni (325) persuasum erat decreta a se edita nihil aliud esse nisi ipsius Christi doctrinam : Quod trecentis sanctis episcopis visum est, non est aliud putandum, quam solius Filii Dei sententia " 6. 760. — 50 Ex Ecclesiæ natura. Nam “ infallibilem auctoritatem sibi Ecclesia de facto vindicat, eamque omnibus sub anathemate credendam imponit, imo instar basis et fundamenti in oeconomia religionis collocat. Atqui impossibile omnino est ut aliqua religio sit a Deo et verum non sit ipsummet totius doctrinæ, quam religio illa prædicat, fundamentale principium ; impos­ sibile est ut firma falsi dogmatis fides requiratur ut essentialis conditio ad ingressum arcæ, extra quam non est salus; impossibile demum ut civitas Dei ea dicatur, cujus integra compages mendacio vel certe errori superstrueretur ” L * Tertullian., De prescript., c. 37; P. L., II, 50; R., 298. ’ Clem. Alex., Stromata, 1. VII, c. 16; P. G., IX, 538. ’ Origen., In /erem., homil. 5, n. 16; P. G., XIII, 319; In Matth. com­ ment., n. 46; P. G., XIII, 1667. 4 S. Cyprian., Ep. LIV; P. L., III, 887. Cf. Hefele-Leclercq, Histoire des condies, t. I, p. 171. 5 Mansi, Concit., t. II, 469. Cf. Hefele-Leclercq, op. cit., t. I, p. 279. 6 Mansi, op. cit., t II, 922. ' L. Billot, De Ecclesia Christi, Romæ, 1903, t. I, p. 278. DE ECCLESIA INFALLIBILI 511 Conclusio. Constat igitur Christi Ecclesiam esse infalli­ bilem in evangelii diffusione; quod optime consonat asser­ tioni de ejusdem origine a Deo, qui est ip,sa Veritas. Itaque (piando certo patet aliquam doctrinam ubique ab Ecclesia prædicari, hunc consensum habere possumus irrefragabile veritatis argumentum, o r Conclusio Apologetica ». Duplex conclusio, ex prioribus capitibus, erui potest : i. quoad Ecclesiam R. catholicam, 2. quoad Ecclesias separatas. 761. — Ia. Ecclesia R. catholica sola est vera Christi Ecclesia. De fide. (’) Ecclesia Christi modo exclusive divinæ revelationis thesaurum possidet, ut constat ex tractatu De Christo Dei legato. Sed Ecclesia R. catholica sola est authentica Salva­ toris Ecclesia. Ergo. Historice enim probatum est Christum Ecclesiæ, societati visibili, revelationem et suam potestatem, reliquisse; et in Ecclesia potestatem regendi, docendi et sanctificandi, a Christo derivatam, sortitos esse tantum Apostolos, eorumque successores nempe* · episcopos, et, speciali modo, Petrum, ejusque in primatu successores, R. Pontifices. Ea ergo vera et sola vera est Christi Ecclesia, quæ visibilitatem, episcopatum et supremum Pontificatum Romanum retinuit. Quod certe de sola Ecclesia R. catholica prædicari potest. 762. —■ (2) Conlmunio autem cum Ecclesia Romana seu cum B. Petro et S. Pontifice optimum est critérium ad germanam Christi Ecclesiam discernendam ab adulterinis sectis, (a) Pius IX auctoritative declarat : “ Nec alia est Ecclesia catholica, nisi quæ super unum Petrum ædificata, in unum connexum corpus atque compactum unitate fidei et caritatis assurgit . (b) Et olim Patres eodem medio utebantur. i. S. CYPRIANUS scribit : “Probatio est ad fidem facilis compendio veritatis. Loquitur Dominus ad Petrum _ asce oves meas'J Super illum unum ædificat ecclesiam suain^ei illi pascendas mandat oves suas *7 3. 2. S. AMBROSIUS docet : “ Ubi ergo Petrus, ibi ’ Van Noort, Dt Eccles. Christi, Hilversnm, 1932, n. 70. - D. B., 1686. — 3 S. Cyprian., De unitate Eccles —* F Ecclesia; ubi Ecclesia, ibi nulla mors, sed vita æterna " ». 3. S. EpiphaNIUS post Episcoporum Romanorum catalogum affirmat : “ Ne quis miretur, quod singula tam accurate percensuimus : per hos enim semper quod verum certumque est ostenditur ” 2. 4. S. AUGUSTINUS Donatistas, ut ad Eccle­ siam R. catholicam redeant, his verbis invitat : “ Venite, fratres, si vultis ut inseramini in vite! Dolor est, cum vos videmus præcisos ita jacere! Numerate sacerdotes vel ab ipsa Petri sede, et in ordine illo patrum quis cui successerit videte : ipsa est petra, quam non vincunt superbæ inferorum portae ”3. ’ Igitur indubie Ecclesia R. catholica genuinam Christi religionem prædicat ». 763. — IIa. Ecclesiæ separatae non sunt vera Christi Ecclesia. De fide. Ex probatis de Christi Ecclesia socialiter et visibiliter instituta, cum hierarchica et monarchica organisatione, concludere licet : (1) In genere : (a) Qui profitetur Ecclesiam essentialiter invisibilem vel episcopatum a R. Pontifice independentem, vel Papae primatum negat et cum eo communionem respuit, non est de domo et Ecclesia Christi ; porro Graeci separati et Protestantes hos errores propugnant, (b) Quilibet homo, ut salutem assequatur, Ecclesiam R. catholicam ingredi tenetur. (2) In specie, quoad Ecclesias sepcrratas. (a) Ecclesia Orientis separati vera Christi Ecclesia esse non potest, quia : 1. propter humanas rationes ab Ecclesia universali secessit; 2. primatum R. Pontificis non agnoscit ; 3. saltem de facto Ecclesiam potestati laicæ subjicit, diversas ecclesias natio­ nales constituendo5; 4. principio ecclesiarum nationalium Inpsal., XL, 30; R., 1261. - S. Epiphan., Hares., XXVII, 6. — 3 4S. August., Ps. c. part. Donati. 4 Moillot, L'Eglise de JIsus, Juvisy. * S. Ambros., 5 Cf. d’Herbigny, t. II, p. 217-218. Ita episcopi Russia:, dum consecraliantur, hoc edebant juramentum : “ Promitto.., omnibus diebus vitæ meæ obcdiendo morem gesturum Sancta dirigenti totius Eussia Synodo, uti legitima potestati, a pie defuncto et æterna memoria digno Petro M. constitutæ, et a feliciter imperante imperatoria majestate cum bono jussu confirmata.·... Obc- diain quoque reliquis mandatis et statutis, quæ deinceps adstipulatione SS. Synodi ad libitum Imperatoria Majestatis constituentur ". Apud Haigold *, Beilagen DE ECCLESIA INFALLIBILI 513 admisso, unitas visibilis Ecclesiæ non solum destruitur, sed impossibilis redditur. 764. — (b) Ecclesiæ protestantes veram Christi Ecclesiam constituere nequeunt. Etenim : i. motivis humanis ducti, et principibus sæcularibus plus quam Deo obedientes, illegi­ time ab unitate Ecclesiæ secesserunt; 2. rejiciendo simul primatum romanum, et episcopatum*1 (saltem quatenus jure divino institutum), vel etiam quamlibet auctoritatem, eo ipso Christo aperte contradicunt; 3. insuper, etiam nulla ratione habita Ecclesiæ a Christo institutae, si saltem in assistentiam Spiritus S. promissam operi Christi credis, impossibile est admittere Ecclesiam per sexdecim sæcula essentialiter erravisse, ut aiunt Protestantes, et nonnisi a Reformatoribus (et qualibus!) ad veritatem rediisse; 4. ut jam sæc. XVI1° Bossuet probavit, ecclesiæ protestantes sibi invicem contradicunt, et in multis doctrinam a primis reformatoribus admissam mutarunt. Atqui revelatio esse non potest nisi una, semperque eadem. (c) A fortiori Protestantismus liberalis et Modernismus (cf. n. 606, 608) circa Ecclesiam alieni sunt ab institutione Christi, simulque a traditione Christiana; nihil aliud sunt enim nisi figmenta philosophica, falsi nominis critica histo­ riam evertens. — Quapropter firmissime tenendum est Ecclesiam R. catholicam solam a Christo originem ducere. zum neuveranderten Russland, Riga, 1769-70, vol. I, pp. 107, 144 ;cf. Tondini, The Pope of Rome and the Popes of the Oriental Orthodox Church, London, 1871, c. I; L. Gondal, L'Eglise russe, 1903 (Sc. et Rel.); Wladimir Guettée, (prêtre russe), Exposition de la doctrine de Γ Eglise catholique orthodoxe, Paris, 1884. 1 Ii etiam qui episcopatum retinuerunt, successionem apostolicam interru­ perunt (etiam seposita quæstione de validitate ordinationum apud Anglicanos), jurisdictionem episcopalem a gubernio temporali accipiendo non ab hierarchia, cui soli commissa est. Cf. Yves de la Brière, art. Eglise, in D. A., col. 1236 sq.; De Poulpiquet, L'Eglise cath., p. 264-669. SECTIO III De apologeticis Ecclesiæ Romano-Catholicæ Notis ■ 765. — Certum est, ex dictis, Ecclesiam Romano-catholicam esse germanam Salvatoris Ecclesiam, cum sola cons­ titutionem a Christo delineatam possideat. Sed ulterius inquiri potest, utrum necne, in eadem Ecclesia, adsint signa seu note quibus certo cognosci possit tanquam authentica et divina Christi Ecclesia. Juxta C. Vaticanum, respondetur affirmative. Itaque, post prolegomena de notis Ecclesiæ in genere, disseremus, in duplici capite, de Ecclesiæ Romanæ : I. unitate catholica et invicta stabilitate ; 2. eximia sanctitate et inexhausta in bono fecunditate. 766. — Conspectus generalis. De Ecclesiæ notis Prolegomena de Ecclesice notis. · Notio, numerus, usus apologeticus, divisio. Cap. I. i. ii. De unitate catholica et invicta stabilitate Ecclesiæ Romanæ. Existentia harum notarum. Apologeticus valor earumdem. K Cap. II. De eximia sanctitate et inexhausta fecunditate Ecclesiæ catholicæ. i. Existentia harum notarum in Ecclesia catholica sola. 11. Apologeticus valor earumdem. i* 1 D. B., Index, II»; S6, 468, 1686; L. Billot, De Ecclesia Christi, p. 128- I 277; Mazzella, n. 624-737; 827-837; C. Pesch, n. 397*432; Van Noort, n- 123-149; J. M. Hervé, n. 344-370; Monsabré, Carême, i88r; DD* I Brunhes, Christianisme et Catholicisme, Paris, 1924, 2· p., c 4· Y de la Brière, art. Eglise (Question des notes), in D. A., col. 1268· 1’300; P. Buysse Il Eglise de Jesus^ Paris, 1925. ’ · < SECTIO HI — DE APOLOG. ECCLESIÆ NOTIS 515 PROLEGOMENA De Ecclesiæ notis in genere Summatim agemus cie earum : i. notione, 2. numero, 3. usu apologetico, 4. divisione. 767. — (A) Notio, (a) Lato sensu, nota vocatur signum sensibile quo aliqua res cognoscitur et ab aliis secernitur. (b) Ecclesiæ nota est proprietas essentialis positiva, permanens, et visibilis, qua vera Ecclesia Christi certo et facile ab omni­ bus externe cognosci et a sectis falsis distingui potest. Quare non in Ecclesiæ anima sed in solo ejus corpore quaerenda est. (B) Numerus, (a) Nota Ecclesiæ positiva ea est cujus praesentia divinam veritatem Ecclesiæ eam possidentis derflonstrat : v. g., ejus unitas, sanctitas, (b) C. Vaticanum in Ecclesia positivarum notarum existentiam assent : “ Deus per Filium suum unigenitum Ecclesiam instituit, suaeque institutionis manifestis notis instruxit, ut ea tanquam custos et magistra verbi revelati ab omnibus posset agnosci ” \ (c) Inter Catholicos, alii plures, alii pauciores Ecclesiæ notas distinguunt. S. BELLARMINUS quindecim enumerat2 ; BoziUS 3, nonaginta novem. Quatuor vero communiter statuuntur, videlicet unitas, sanctitas, catholicitas et aposto9 licitas; quæ expresse in symbolo Nicaeno-Constantinopolitano aliisque ecclesiasticis documentis numerantur 4. (d) Hæ quatuor notæ apparent ex verbis Christi de sua Ecclesia loquentis5; a Patribus6 plerumque contra haereticos exponuntur; denique respondent quatuor causis constitutivis uniuscujusque entis 7 : quare ad eas omnes aliæ notæ reduci queunt. (C) Usus apologeticus Ecclesiæ notarum, (i) Apolo­ geticus harum notarum valor constanti et unanimi consensu Ecclesiæ celebratur, et ex earum natura directe defluit : x 3 5 20, D. B., 1793. — 2 S. Bellarmin., De Eccles. mil.. 4, 3 sq. Bozius, De signis Eccles. — *4 D. B, 86, 1686. Cf. v. g., Matth.. XVI, 18-19; XXVIII. I9-2o;/mw/., XVII, u, 17, 19, etc. — 6 R·, Index, 48 sq. Ecclesia, societas perfecta, sicut et cetera entia, quatuor causis constituitur, nempe : causa materiali (hominibus qui Christo adhæserunt, unde unitas et catholicitas}. causa efficiente (conditoribus Ecclesiæ, unde aposlolicitas). causa formali et causa finali (finem Ecclesiæ determinantibus, unde sanctitas}. Cf. de Poulpiquet, E Eglise catholique. Paris, 1923, p. 147. SECTIO III 51 β siquidem essentialis et visibilis qualitas concrete manifestat ens ad quod realiter pertinet. (2) Apologetæ his notis utuntur duplici methodo, (a) Prior, contra adversarios qui inspiratos libros admittunt adhiberi potest, i. Sic procedit : Ecclesia a Christo fundata est una, sancta, catholica et apostolica. Porro Ecclesia Romanocatholica eaque sola his notis insignitur. Ergo ipsa sola est vera Christi Ecclesia *. 2. Hæc methodus est in se omnino valida, ut patet ex sua argumentatione, et sæpe schismaticis et haereticis fuit opposita. Hodie vero Protestantes minime convincit : nam in assignandis veræ Ecclesiæ notis, adversarii nobiscum minime consentiunt2. Quapropter demonstratio suum finem complete non attingit; insuper in demonstratione peragenda non pauca quæ antea dicta sunt de divina institutione Ecclesiæ repetenda essent. ti » 768. — (b) Posterior methodus aliam viam sequitur, i. Notæ miraculosæ certæ et vere supernaturales, in favorem Ecclesiæ Romano-catholicæ peractæ, ejus divinum ortum manifestant. Atqui notæ plures in Ecclesia his qualitatibus ornantur. Ergo. 2. Observa quod, in praesenti loco, eædem notæ designant sensibilia facta, quæ sunt ordinis moralis miracula, ab historicis, cognoscibilia et vires creatas excedentia. Proinde eædem notæ divinitatem Ecclesiæ cui insunt modo certissimo inculcant. 3. Hæc methodus omnino concordat cum ea argumen­ tatione qua divinam Christi legationem probavimus ex ejus miraculis, in quibus Dei digitus apparet Contra Prote­ stantes et eos qui positivam revelationem rejiciunt accom­ modari potest, et directe ad divinitatem perducit Ecclesiæ Romano-catholicæ seu Ecclesiæ has notas possidentis. 4. C. Vaticanum eamdem methodum, quam sequemur, his verbis synthetice proponit : “ Ad solam enim catholicam Ecclesiam ea pertinent omnia, quæ ad evidentem fidei chris‘ Hosius forsan Cf. S. Frankl, primus quatuor Ecclesiæ notas didactice exposuit. Doctrina Hosii de notis Ecclesia, Romæ, 1934. 2 Protestantes enim notas Ecclesiæ, quales a theologis catholicis exponuntur, prorsus rejiciunt, et contendunt eam esse veram Christi Ecclesiam quæ Christi doctnnam integram servavit et sacramenta ab eo instituta retinet. Ut recte animadvertit. Y. de la Brière, loc. cit., coi. 1269-1277, hac duo non possunt esse Ecclesiæ notæ distinctivæ, cum nonnisi post longa studia integritas doctrinæ et sacramentorum determinari valeat. . y.· s. ·· DE APOLOGETICIS ECCLESIÆ NOTIS 517 tianæ credibilitatem tam multa et tam mira divinitus sunt disposita. Quityetiam Ecclesia per se ipsa, ob suam nempe admirabilem propagationem, eximiam sanctitatem et inex­ haustam in omnibus bonis fecunditatem, ob catholicam unitatem, invictamque stabilitatem, magnum quoddam et perpetuum est motivum credibilitatis et divinæ suæ legationis testimonium irrefragabile. Quo fit ut ipsa, veluti signum levatum in nationes, et ad se invitet eos qui nondum credi­ derunt, et filios suos certiores faciat, firmissimo niti funda­ mento fidem quam profitentur ” 5. Hæc argumentatio a Card. Dechamps multoties exposita est, eoque suggerente a C. Vaticano proposita fuit. Sed apud multos Patres jam invenitur, præcipue apud S. Augustinum 2. Argumentum ex Ecclesia ipsa sumptum non solum per se valet, sed etiam argumentum complet ex prophetiis sive prophetarum sive Christi depromptum : ostendit enim diffusionem monotheismi qualiter a prophetis prædicta fuit, et evangelii in universum mun­ dum qualis a Christo annuntiata est, vere peractam esse et hodie subsistere. Nemo est qui non videat hoc argumento manifestari Ecclesiæ præclaras dotes et coætaneis maximam utilitatem præbere. 769. — (D) Divisio. Ecclesia ipsa, juxta Vaticanum, præ se fert multiplicia divini interventus signa : 1. admi­ rabilem suam propagationem, 2. eximiam sanctitatem et fecunditatem, 3. catholicam unitatem,. 4. invictam stabilitatem. Cum jam de admirabili Christianismi propagatione dixi­ mus (cf. n. 525-547), de tribus aliis in duplici capite agemus : 1. in primo, ostendemus Ecclesiam Romanam habere unitatem simulque catholicitatem et perfectam stabi­ litatem; 2. in altero, ejus sanctitatem et fecunditatem expo­ nemus; et, in utroque mirabili facto, apologeticum valorem ob specialem Dei interventum haud ægre agnoscemus. Quaelibet ex notis citatis ad apologeticam argumentatio­ nem valet, dummodo integre sumatur 3;.sed si notæ præcipuæ simul inspiciantur earum valor demonstrativus multum augetur. ’ C. Vatican., sess. Ill, cap. 3; D. B., 1794; A. Vacant, Constitui, du C. du Vatican, Paris, 1895; L P· 150 sq. ; A. D. Sertillanges, Le miracle de ΓEglise, Paris, 1934. 3 S. August., cf. præsertim De fide rerum qiue non videntur, IV, 7; P. L., XL, 176; Serni., 116, 6, 6; 256, 9, 3; P. L., XXXVIII, 659, 600, 1126. Ostendit S. Augustinus hanc demonstrationem etiam ad Christum sese referre. “ Prædicat ergo Christus Christum, pitedicat corpus caput suum et tuetur caput corpus suum. " Serm., 351, I. — 3 D. B., 1686. CAPUT I DE UNITATE CATHOLICA ET INVICTA Stabilitate Ecclesiæ Romanæ · 770. — Conspectus. De unitate, catholicitate et stabilitate R. Ecclesiæ. Status quæstionis. De Ecclesiæ unitate, catholici­ tate et invicta stabilitate. i. Existentia harum nota­ rum. (a) in Ecclesia Romana. (b) non in coetibus acatholicis. 2. Valor apologeticus harum notarum. Pritviis notionibus unitatis, catholicitatis et stabilitatis Ecclesiæ positis, statuemus earum : i. existentiam, 2. valorem apologeticum. 771. — Status quæstionis. Tractatur de Ecclesiæ : 1. unitate, 2. catholicitate, 3. stabi­ litate. (A) De Unitate * Ecclesiæ. (i) Notio, (a) Definiri potest : Proprietas, qua Ecclesia eodem regimine, eadem fidei professione et communione manet indivisa in se et divisa ab aliis societatibus. (b) In Ecclesia quidem invenitur individuorum et eccle­ siarum particularium multiplicitas, sed hæc omnia ad strictam unitatem multiplici vinculo morali rediguntur. Quod triplex conjunctim omnino requiritur; distinguitur enim triplex unitas ecclesiastica regiminis, fidei et com­ munionis : i. Unitas regiminis, vi cujus omnes fideles 1 Ecclesia catholica sæpe vocatur Romana, quia urbs Roma est ejus centrum , seu Summi Pontificis sedes; non autem quia Romam tantum occupat, siquidem in universo orbe diffunditur. In decursu praesentis capitis, catholicam Ecclesiam nominamus Romanam, quia de ejus catholicitate nunc speciatim disserendum habemus. 2 Pius XI, Encyc. Mortalium animos, 6 jan. 1928; S. Cyprian., De unitate Eccles.·, S. Bellarm., De notis Eccles., c. IX; Bossuet, Sermon sur L'Unité de ΓΕ-lise; Card. Dechamps, Entretiens sur la démonstration catholique, 3e et 4‘ entr., Malines, 1861; Balmès, Le Protestantisme comparé au Catholi­ cisme, ch. 3, 4; P. Hurtevent, U Unité de ΓEglise, Paris, 1930. DE UNITATE CATHOL. ET STABILITATE ECCLES. 519 legitime et externe subjiciuntur episcopis, qui R. Pontifici obediunt. Hæc est aliarum unitatum firmissimum funda­ mentum; schismate autem scinditur. 2. Unitas fidei congre­ gat omnes Christianos qui veritates a Deo revelatas et ab Ecclesiæ magisterio propositas credunt in externa profes­ sione; destruitur autem per haresim. 3. Unitas communionis seu cultus provenit ex eo quod fideles interna caritate se invicem diligentes, externe connectuntur ejusdem cultus et sacrificii participatione et eorumdem sacramentorum recep­ tione. Huic unitati obstat excommunicatio. Unitas fidei et communionis, quæ fundatur in regiminis unitate, dicitur formalis ; secus autem est mere materialis. Sic breviter describitur Ecclesiæ unitas, quæ est ipsius proprietas visibilis essentialissima, a Jesu commendata, quam Patres 1 laudibus extollunt et cujus scissio tanquam atrocissimum crimen ab eis æstimatur atque adumbrata videtur in inconsutili tunica Christi. 772. — (2) Errores. Unitas fecclesiæ a sectis multis falso intellecta fuit, (a) Protestantes eam reducunt ad unitatem sive doctrinae, saltem quoad articulos essentiales, sive cultus seu sacra­ mentorum, sub Christo duce, (b) Greed autem separati et Anglicani universalem Ecclesiam concipiunt quasi federatum particula­ rium ecclesiarum statum, inter quas eminent ecclesiæ romana, anglicana et græca 2. (c) Modernistce Ecclesiæ unitatem ex unitate religiosæ conscientiæ et formularum dogmaticarum repetunt. 773. — (B) De Catholicitate Ecclesiæ. (1) Notio, (a) Quoad nomen, Catholicitas, ex græco καθ' ολον (τον κοσμον), quod est secundum totum (mundum) seu universale, dicit universalitatem. Ecclesiæ catholicitas in genere significat universalitatem : 1. tum doctrina : nam integram Christi prædicationem asserit : 2. tum temporis, quia usque ad mundi finem stabit; 3. tum præsertim locorum et personarum. De ultima tantum in præsenti tractamus. (b) Ecclesiæ catholicitas sic definiri potest : Proprietas essentialis qua Ecclesia, semper eadem remanens, actualiter late diffunditur per regiones et nationes omnino diversas 3. 1 S. Clemens R., Epist. I ad Corinth., n. 37; S. Ignat, in septem ejus epistolis; S. Cyprian., De Unitate Eccles., n. 5; Epist. * 55 et 69; S. August, sæpissime contra Donatistas scribens. 3 D. B., 1685. — 3 Billot, op. cit. p. 212 sq. ’’tv q 520 CAPUT I I. Catholicitas ergo est aliquod factum quod duo elementa simul requirit, nempe ingentem asseclarum numerum et eorum diffusionem inter varias gentes; ideoque individualismum et nationalismum devitat. 2. Præterea catholicitas unitatem supponit : nam si ecclesiæ in variis regionibus independentes existunt, non possunt esse simul universales seu catholicæ. Quare C. Vaticanum de “ unitate catholica ” merito loquiturx. ('2) Errores. Negarunt Ecclesiæ catholicitatem Donatistæ aliique hæretici ut sint excusati de suorum sectatorum paucitate. Puseysta catholicitatem intelligunt de omnium Christianarum religionum ccetu. 774.— (C) Stabilitas invicta Ecclesiæ. (i) Notio. Stabilitas eodem modo definiri potest ac indefectibilitas : Est visibilis proprietas qua Ecclesia “ eadem in se suaque a Christo accepta constitutione immutabilis per­ severat" 2. Quare essentialiter duo includit : i. stabilitatem in eaistendo, vi cujus durattonem non interruptam perpetuamque usque in mundi finem Ecclesia servat; 2. stabilitatem in essendo, qua eadem Ecclesia, in sua constitutione et essentialibus elementis, immutabilis seu talis qualis a Christo instituta, permanet. (2) Errores. Hanc stabilitatem rejiciunt Protestantes, qui docent visibilem Ecclesiam in fine sæc. V1 defecisse et a Luthero et Calvino restauratam fuisse. His accedunt sectæ permultæ et omnes Rationalists, qui Ecclesiam ad communem omnis societatis typum reducunt, ideoque ejus constitutionem variabilem putant. ARTICULUS I De Existentia Unitatis, Catholicitatis et Stabilitatis in Romana Ecclesia. 775. — Thesis. R. Ecclesia triplici nota unitatis, catholicitatis et invictae stabilitatis praefulget. Certum. E Pars. Romana Ecclesia sola gaudet unitate per­ fecta. Ecclesiæ magisterium. Ecclesiæ unitas docetur in Nicceno Symbolo : “ Credo ... unam ... Ecclesiam”, in encycl. Pu IX (16 sept. 1864); ! D. B., 1794· — 3et Decreta C. Vatican., c. 9; ed. Lac., p. 750. j , j I ! DE UNITATE GATHOL. ET STABILIT. ECCLES. 521 Leonis XIII (29 jun. 1896), Pu XI (6 jan. 1928), et in C. Vaticani definitionibus de primatu R. Pontificis l. 776. — (A) Romana Ecclesia possidet unitatem23regimi­ nis, fidei et cultus. (a) Unitatem regiminis : Nam in toto orbe, fideles episco­ pis, episcopi autem R. Pontifici subjiciuntur, cujus auctoritas sua plenitudine omnia Ecclesiæ membra, bona et negotia directe attingit. (b) Unitatem fidei : i. Revera omnes laici, clerici, theologi et pastores interius credunt et exterius profitentur eadem fidei symbola eodem modo interpretata; et hæc unitas in agnitione R. Pontificis tanquam supremi et infallibilis doctoris fundatur. 2. Quoad alia, quæ nunquam ut dogmata definita sunt, diversitas inter Catholicos existens est omnino licita, immo necessaria, attenta humana natura. Christus enim nos omnes credere vult ea quæ docet auctoritas quam ipse constituit, sed circa alia nos liberos omnino relinquit. 3. Non objici possunt controversia inter theologos vel scholas; nec aliæ dissensiones quoad res dubias apud fideles : nam essen­ tialem fidei unitatem non destruunt, cum circa quæstiones nondum eliquatas versentur, vel ad praxim non obligatoriam tantum pertineant. (C) Unitatem cultus : 1. Eadem constat ex eo quod fideles omnes individuam societatem religiosam efformant, et spiritualia bona, i. e., sacramenta, sacramentalia, missae sacrificium et totum cultum participant, sub directa depen­ dentia R. Pontificis, qui semper est centrum catholicæ com­ munionis. Hæc unitas R. Ecclesiæ tam evidens est ut ipsi adversarii saepius eam mirantur et imitari in vanum conantur. 2. Nec tamen eadem unitas destruit fidelium libertatem et maximam diversitatem : nam R. Ecclesia, ut sapiens mater, in omnibus quæ ab ipso Christo determinata non sunt, variis * · temporibus variisque gentibus sese libenter accommodat, ut libertas sine licentia, et unitas sine tyrannide praeservetur : quod Protestantes nonnulli candide agnoscunt 3. 1 D. B., 86. 1685-1687; 1954-1962. ’ F. Cayré, Précis de Patrologie, t. II, p. 398, n. 93. 3 Ita, inter alios, L. W. Bacon *, in Christian Literal., oct. 1895, p. 303. 522 --------------------- 1 I I s •t Vt 'M 'F •t CAPUT I ■--------------- —------------------------------------------------ 777. — (B) Sectæ separatee carent unitate. (i) In Protestantisme», unitas formalis et materialis omnino deficit, (a) Unitas formalis. Nam Protestantes principium unitatis a Christo institutum, nempe magisterium vivum et infalli­ bile, non retinent et econtra utuntur præsertim privato spiritu, qui unitati intrinsece opponitur, (b) Unitas materialis non apud eos existit : inter se enim differunt doctrina, regimine et cultu ‘ : 1. Doctrina, non solum in accidentalibus, sed etiam in essentialibus, v. g., quoad Trinitatem personarum in Deo et Christi divinitatem; 2. Regimine : etenim reponunt auctoritatem, alii, in episcopis; alii, in presbyteris aut ministris a populo electis; alii, in saecu­ laribus principibus; præterea diversæ sectæ constituunt independentes societates, et earum divisiones quotidie multiplicantur; 3. Cultu : nam Protestantes inter se non consentiunt de numero sacramentorum, de reali præsentia, de formulis liturgicis adhi­ bendis, etc. (c) Nec ipsa spiritualis unitas per caritatem, de qua tam fre­ quenter loquuntur, apud eos servatur : non enim tantum inter se differunt, sed etiam digladiantur. Non solum nulla est unitas, sed nec ulla unquam esse potest, ob examinis privati funda­ mentale principium : eorum innumeræ dissensiones ab historicis narrantur2. 778. — (2) Apud Græcos separatos deest etiam unitas : I. fidei, 2. communionis, 3. regiminis. (a) Fidei : nam, ex sectis orientalibus, plures sunt hæreticæ : v. g., nestorianæ; aliæ vero, licet revelatam doctrinam quoad plurima materialiter servent, tamen non raro inultos errores amplexæ sunt : v. g., clerici multi russicæ ecclesiæ Calvinismo sunt addicti; in photianis ecclesiis rationalismus asseclas acquisivit. Et non mirum : nam Graci separati carent magisterio vivo infalli­ bili, quod errores tempore opportuno firmiter reprobat, (b) Com­ munionis : nam sectæ diversæ efformant religiosas societates ’ Quod ingenue fatentur non pauci Protestantes, inter quos : E. Morris *, Ecclesiology, New-York, 1885, p. 153-154; P. Schaff , * The reunion of Chris­ tendom, in opere The World's Parliament of religions, Chicago, 1893, t. Π, p. 1192. 2 * , Morris p. 159; E. Naville *, VUnité du monde chrétien, p. 406. Dissi­ dia inter Galiiæ Reformatos jam ante separationem a Statu vigentia, multo acerbiora facta sunt postea ; de quo vide J. Bricout, art. Religions et Eglises, in R. C. F., t. XLIII, 1905» P- H5 SQ·» -l-es Eglises réformées de France, scissions récentes, ibid., t. LIII, 1908, pp. 156, 286 sq.; A. Dossat, art. La crise doctrinale du Protest, français, in Rev. augustinienne, 15 déc. 1908, et Quast. Actuelles, iq déc. 1908. DE UNITATE CATH.OL. ET STABILIT. ECCLES. 523 inter se independentes et cum aliis in nulla re communicantes. (C) Regiminis : quælibel enim eorum secta suum proprium pasto­ rem habet et dicitur nationalis vel autocephalis; inter ipsos adsunt patriarchatus ab invicem sejuncti ‘, qui supremæ ecclesiasticæ auctoritati non subduntur. Præterea, per suam separationem a Sede Romana, privatur Græca ecclesia a primatu, cui solo Christus jus omnes ad unitatem congregandi exclusive commisit. 779. — IIa Pars. Ecclesia Romana catholicitate gaudet1 *34*. Ecclesiæ magisterium. Ecclesia dicitur catholica in pluribus Symboli Apostolorum formulis 3, in Symbolo S. Epiphanii, Niaeno-Constantinopolitano 4 et in litteris S. Cornelii ad S. Cyprianum s. (A) Catholicitas Romance Ecclesiæ. Constat ex ejus : i. nomine, 2. natura, 3. extensione actuali, 4. numero. (1) Ex nomine. Nomen, ab omnibus impositum, est legitimum signum rei existentis quam designat. Porro nostris diebus sicut in antiquitate, Ecclesia Romana vocatur catholica, tum ab haereticis tum a fidelibus : quod testantur Patres6; dum aliæ societates christianae designantur nomi­ nibus aliquid particulare significantibus : v. g., ecclesia græca, russica, lutherana, calvinista, etc. (2) Ex natura. Etenim Romanæ Ecclesiæ constitutio et essentialia elementa ad universalem inter gentes extensionem sunt convenientissima. (a) Sua constitutione, R. Ecclesia non est particularis nec nationalis. Uni populo tantum non aggregatur et a quo­ 1 Cf. P. Cyrille Charon, Le quinzième centenaire de S. Jean Chrysostome, Rome, 1909, p.'197-205; Sésostris Sidarouss, Des Patriarcats, Paris, 1907. 7 De Poulpiquet, La notion de catholicité, Paris, 1910; DD. Bartmann, gallice redditum a Gautier, Précis de théologie dogmatique, Paris, 1935, t. II, p. 211 sq. ; F. Cayré, op. cit., t. II, p. 89S, n. 92. 3 D. B., 6, 7. 4 D. B., 14, 86. s D. B., 44. 6 S. Cyprian., Ep. 83, 2; S. Cyrill. Hierosol., Cathech. XVIII, 23, 26; S. August ait : Romana Ecclesia “tenet ipsum Catholica nomen, quod non sine causa inter tam multas hæreses, sic ista sola obtinuit, ut cum hæretici se catholicos dici velint, quærenti tamen peregrino alicui, ubi ad catholicam conveniatur, nullus haereticorum vel basilicam suam vel domum audeat osten­ dere”. C. epist. Fund., c. 4; De vera Relig., c. 12. 524 CAPUT I libet Statu libera manet r. S. Pontifex non a Cæsare nominatur et episcopi suam jurisdictionem unice a R. Ponti­ fice tenent : ita ecclesiastica auctoritas est independens a Statu. Igitur Ecclesia Romana se accommodat omni civilis regiminis formæ, tum monarchicæ tum democraticæ, etc., quæ juri et rationi est consentanea; et in sua organisatione nihil est quod eam prohibeat quominus ad omnes gentes et locos sese extendat. (b) Sua elementa essentialia omnibus hominibus optime aptantur. In suo enim dogmate, nulla est distinctio Judæi et Gentilis, divitum aut pauperum : omnes et singuli æque evangelizantur 123et idem symbolum profiteri tenentur. Sua ethica tutam et completam vivendi normam per praecepta, consilia evangelica et leges easdem omnibus praebet. Denique suus cultus, in omni loco et in qualibet conditione, exerceri potest per receptionem sacramentorum et Missae celebrationem. Quapropter sua praedicatio et ministerium ad omnes populos diriguntur. 780.— (3) Ex extensione actuali. R. Ecclesia gaudet diffusione moraliter universali geographice et socialiter. (a) Geographices. Etenim per omnes et singulas regiones divulgata est : In Europa prævalet necnon in America meridionali et centrali- in America septentrionali, ubi ceteroquin dominatur stirps anglica, late sparsa est; per plura Asia regna, etiam inter paganas gentes, ut in India, Sina et Japonia propagata est, ibique plures milliones recenset fidelium; in variis Africa et Oceania plagis et insulis non paucos sectatores habet, et quotidie novos ad se trahit, opitulante ferventi zelo missionariorum, quos ubique mittit. Immo, in ipsis regionibus Protestandum et Græcorum, v. g., in Anglia et America, in Germania, Hollandia et Helvetia, R. Ecclesia paulatim ad se trahit non paucos ex eis qui hæresi aut schismati addicti erant. (b) Socialiter. 1. R. Ecclesia, hodie sicut in primis saeculis, (cf. n. 531) omnes societatis ordines pervadit : 1) Pauperes 1 Quod non potuit non mirari A. Harnack *, Essence, du Christianisme, 1902, p. 279, ubi ait : “Par la situation indépendante de cette Eglise, la religion de l’Occident n’est point devenue captive de l’Etat, de la police et des nations. Elle a, dit-on, conservé la grande pensée de l’indépendance absolue de la religion, qui ne doit pas avoir de contact avec l’Etat. On peut le recon­ naître”... Cf. p. 314. — ’ I Cor., XII, 13; Gal., III, 28. 3 R. Aigrain, Géographie de Γ Eglise catholique, in Ecclesia. Paris, 1927: P- 468-534· v·'-- Cl; DE UNITATE CATHOL. ET STABILIT. ECCLES. 525 et proletarii evangelizantur, servi liberantur; nigritæ, immo et leprosi suos missionaries habent. 2) Nec tamen divites praetermittuntur : multi, hortante Ecclesia, fidem catholicam operibus manifestant : suis opibus catholica collegia, uni­ versitates, ephemerides, orphanorum asyla, hospitalia aliaque caritatis opera promovent1. 3) Inter sapientes qui scientia et eruditione floruerunt, multi computantur catholici apud varios populos 2. 2. Præterea attente considerare velis R. Ecclesiæ univer­ salitatem nunquam separari ab ejus integra unitate. “ Sicut sol in universo unus et idem est; sic et lumen, prædicatio veritatis, ubique lucet et illuminat omnes homines ” 3. (4) Ex numero, (a) Ecclesia R. fidelium (351.000.000)^0'^ numerum possidet, longissime superiorem numero sectarum haereticarum et schismaticarum Christianarum (296.000.000), ut constat ex recentioribus computationibus 4. (Cf. Tabella religionum in mundo, n. 610). (b) Itaque Ecclesia R. non intra limites unius gentis, neque intra unum civium ordinem circumscribitur, sed omnium gentium et cujusvis conditionis homines complectitur : me­ rito igitur catholica dicitur. Et cum S. PACIANO dicere possu­ mus : “ Christianus mihi nomen, catholicus vero cognomen ” 5. 1 R. Boigelot, L'Eglise et le monde moderne, Paris, 1936. 3 Cauchy, C. Hermite, C. Weierstrass, Binet, Buoncompagni, Ludovisi, N. Dupin, aliique in rebus mathematicis versatissimi; P. Piazzi, P. Denza, E. Heis, J. de Lamont, in re astronomias acutissimi; A. Volta, A. Ampère, L. Palmieri, J.-B. Dumas, M. E. Chevreul, H. Sainte-Claire Deville, etc. in rebus chimicis peritissimi ; L. Elie de Beaumont, Ch. Sainte-Claire Deville, A. de Lapparent, J. d'Omalins d'Halloy, A. Stoppani, IVaagen, in geologia magistri ; J. Müller, Cl. Bernard, Pasteur, Camay, Laënnec, Schwann de physiologia bene meriti; Van Beneden, vicomte du Bus, Bernard Altum, Armand David, P. Heude, A. Latreille, Forster, Von Schrank, etc., in bota­ nica versatissimi. — Cf. K. A. Kneller, Das Christentum und die Vertretei der neueren Naturwissenschaft, Freiburg Br., 1903; cujus operis synopsim invenies in Ami du Clergé, t. XXXI, 1909, pp. 209, 305, 421, 517 ; A. Eymieu, Lapart des croyants dans les progrès de la science, Paris, 2 vol., 1920. 3 S. Iren., Adv. Hares., 1. I, c. 10, n. 2·, P. L., VII, 554. 4 Protestantes ipsi agnoscunt Catholicos numero excedere ceteras sectas; ita, juxta Behm et Wagner, 1880 (apud Schaff-Heizog, Encyclop., p. 2058, n. 2), aderant Romani Catholici 215.938.500; Protestantes 130.329.000, Græci 84.007.000; ita ut, juxta eos, Catholici exaequent omnes Protestantium Græcorumque sectas simul sumptas. Non est mirum igitur Ecclesiam Romanam, ubi­ que, etiam apud Protestantes, nomine Catholica Ecclesia decorari. = S. Pacian., Ep. ad Symp., I, 4; P. L., XIII. 1055. 526 CAPUT I 781. — (Bl Secte sej rate privantur catholtcitate. (1) In genere, (a) Etenim hæ sectæ, cum plures religiosas societates ab invicem independentes eflbrment, catholicitatem for­ malem ex unitate defluentem nec habent nec habere possunt. Porro hac deficiente unitate, eo ipso ruit veri nominis catholicitas. (b) Præterea si locum consideres, licet hæc verba S. Augustini repetere : “ Non omnes hæretici per totam faciem terrae... Alii hic, alii ibi... Diversis locis sunt diversæ. Sed illa (Ecclesia catholica) omnes novit, quia cum omnibus fusa est ” ’. (2) -Græcæ ecclesiæ separatæ non sunt catholicæ : (a) nec ratione organisations, cum sint ethnicæ vel nationales; (b) nec ratione diffusionis : nam earum asseclæ in Graecia, Asia Minori, Ægyptoet Russia præsertim inveniuntur et fere nullum reperies in Europa occidentali, America, Africa et Oceania; (c) nec ratione numeri : Orientis separati fideles sunt circiter 13-1.000.000 : dum Catholici plus quam £54.000.000 numerantur. (Cf. Tabella, n. 610). (3) Protestantes sectæ universalem extensionem non acquisie­ runt : existunt quidem in Anglia, Septentrionali Europa, Statibus Fœderatis et anglicis coloniis : sed, extra has regiones, paucos tantum recensent sectatores, quorum totalis numerus 164.000.000 longe superatur a catholica multitudine. . 782. — IIP Pars. Ecclesia Romana invicta stabilitate gaudet. Ecclesiæ magisterium. i. CLEMENS XI Quesnelli propositionem reprobat in qua asseritur apparuisse signa maxime sensibilia senectutis Ecclesiæ. 2. Item Plus VI ut haereticam notat pistoriensem propositionem, quæ affirmat jam accidisse obscurationem super veritates gravioris momenti 3. PlUS X damnat Modernistas declarantes : “ Constitutio organica Ecclesiæ non est immutabilis ” 3. 4. C. Vaticanum hanc notam implicite docet de perpetuitate primatus loquendo; et eamdem expli­ cite definire intendgbat· .* 7 83. — Probatur. Ex historia, non obstantibus permultis ruinae causis, Romana Ecclesia substantialiter eadem et vigens per­ severat 5. ' S. August., Serm. 46, c. 8, n. 18. — 3 D. B., 1445, 1501. ’ Decret. Lamentabili, prop. 53; D. B., 2053. 4 D. B., 1955; DD. d Herbigny, Theol. de Ecclesia, Paris, 1921, t. I, n. 55. 5 P. Buysse, Le signe de l'invincible stabiliti, Gand, 1921. DE UNITATE CATHOL ET STABILIT. ECCLES. 527 (1) Per tria priora sœcula, quamvis sævas persecutiones subierit, per totum orbem terrarum celerrime propagata fuit. (Cf. n. 527532). Nec minus mirabilis est ejus conservatio et progressus sequentibus saeculis. Quando Barbari Romanum imperium invaserunt, episcopi catholici, duce R. Pontifice, eos ad Christianismum converterunt. S. Augustinus, Anglo-Saxonum apostolus, a S. Gregorio Magno mittitur; in Germania, Christianismus propagatur præcipue a S. Bonifacio, quem Gregorius II dirigit et adjuvat'. (2) Photius, sæc. TX°, fidelium multitudinem a R. Ecclesia abducit, in Orientis schisma; sed simul eadem Ecclesia hoc vulnus cito reparat : tunc enim evangelium annuntiatur in Scandinavia, Bulgaria, Moravia, Bohemia et Hungaria, etc.; Cyrillus et Methodius, Olga et Vladimirus Russiæ gentes veræ Ecclesiæ convertunt. (3) Reformationis tempore, finem Ecclesiæ proximum esse homi­ nes credere potuissent, tanta enim fuit prima rebellionis diffusio apud populos et principes! Sed primo ardoris impetu collapso, Reformatores ad paucas provincias reducuntur, ac, dum in internis dissidiis activitatem suam consumunt, R. Ecclesia fecunditatis suæ signa nova exhibet. Missionarii enim catholici magnos ubique navigatores comitan­ tur, ut barbaras gentes edoceant1 23 . Sæc. XV° labente, Vasco da Gama, nova via, Indiam et orientales insulas petierat, et cum illo erant Franciscani crucem Christi ibidem plantaturi. Postea, Franciscus Xaverius, in India et Japonia, millia hominum ad fidem romanam adducebat, quorum numerus ab ejus successoribus etiam auctus est. Si ad Occidentem spectamus, Américain simul attingunt exploratores et sacerdotes catholici cum Chr. Columbo. Ita etiam Mexicanam regionem Franciscani ingrediuntur, ubi, juxta Torribium, unum ex missionariis, 290.000 homines, intra 20 annos, a paganismo 3d Christianismum conversi sunt λ Mox tota . . . .. . ... America, sive septentrionalis, sive meridionalis, per missionaries a S. Pontifice missos evangelium accepit4, quin Protestantes hac de re vix aliquid tentassent. Sic quod amissum erat per Angliæ et Germaniæ defectionem, novæ acquisitiones compensaverunt. Nec fuit ille zelus mere transitorius : sæc. XVII et XVIII, idem opus Ecclesia R. prosecuta est; sæc. XIX, novus vigor addi visus est Ecclesiæ; quod strictius convenit sæc. XX° ineunti, ob Pii XI 1 2 3 4 F. Mourret, L?Eglise et le monde barbare, Paris, p. 129-282. Cf. Alzog\ t. III, § 349; Fisher, Period VIII, c. XI. Prescott*, Conquest of Mexico, t. Ill, p. 267. T. O’Gorman, Roman Catholics, in Amer. Church' History, B. I. 528 CAPUT I maximos labores ad missionariorum et indigeni cleri in infidelium regionibus multiplicationem et activitatem fovendam. (Cf. n. 1013, 1014). 784. — (4) Nostris diebus : (a) Multce persecutiones. I. In Regione mexicana, R. Ecclesia quoad juventutis educa­ tionem, fidei prædicationem, hierarchiæ ecclesiasticæ minis­ terium et sacramentorum administrationem a Statu impiissimam et crudelissimam persecutionem patitur. Plus XI describens “ tristia Mexicanæ Ecclesiæ tempora ” affirmat “homines inveteratæ cujusdam barbariæ in utrumque clerum, in sacras virgines, in loca et res divino cultui dedi­ catas tam ferociter tamque aspere fecerunt, nulli ut injuriæ atque ignominiæ, nulli ut violentiae pepercerint”1. 2. In Russia, apud bolscevicos, civilis potestas, efficacibus utens mediis, destructionem omnis religionis et præsertim R. Eccle­ siæ prosequitur, primum apud pueros et etiam adultos ; licet theoretice quædam cultuum libertas in legibus concedatur2. 3. In Germania, Status, quamvis cum PlO XI concordatum inierit (20 jul. 1933), Catholicos jura sua vindicantes injuste et crudeliter opprimit, R. Ecclesiam tanquam “ negativum vel politicum Christianismum ” odit et quamdam generis (race) et sanguinis“nordici” divinisationem omnibus modis prædicat’. 4. In Gallia, civile gubernium et Sedes Romana amicis relationibus publice consociantur, quæ Catholicismo prosunt. Attamen, integræ permanent laicæ leges, quæ dicuntur “ intangibiles ”, contra instructionem catholicam puerorum in scholis publicis et libertatem religiosarum congregationum, speciatim adversus R. Ecclesiam latas 4. 5. Præterea, in plu­ ribus regionibus, sub ementito prætextu neutralitatis, indifferentismus religiosus et aliquando agnosticismus junioribus in scholis traditur; in ephemeridibus quotidianis religio deri­ detur; honores et munera iis qui catholicam impugnant religionem plerumque conceduntur, dum fideles qui aperte et publice fidem profitentur haud raro suis muneribus Iniquis, 18 nov. 1926. ’ DD. d'Herbigny, La tyrannic soviétique, Paris, 1923. 1 Pius XI, Encyc. 3 Hanc paganam theoriam exponit D. Rosenberg *, in libro Der Mythus des XX lahrhunderts, Munich, quod reprobavit Cong. S. Officii, 19 jul. 1935. Cf. Ami du Clergé, 1935, Ρ· 345 sq·; Ρ· 374 sq. 4 L. Capéran, L'Invasion laïque, Paris, 1935. * Vu TrYVMiiMfWKi DE UNITATE CATHOL. ET STABILIT. ECCLES. 529 orbantur. — Secretœ societates efformantur, quarum primarius finis est catholicam Ecclesiam per fas et nefas evertere. — Nec desunt Catholici, qui- sub specie fidem efficacius propugnandi, novos errores diffundunt : v. g., modernismum socialem, quoad res socialis ordinis. 785. — (b) Et nihilominus Ecclesia Romana stat invicta. i. Externas oppugnationes patienter, sed strenue superavit, i) Religiosi, ab una regione ejecti, in aliam transierunt ubi veram fidem prædicaverunt; episcopi et sacerdotes, pauper­ tatem et opprobria patienter tolerantes, strenue laboraverunt 9 et veritatem magis aperte annuntiaverunt. 2) Dum acatholici philosophi rationalismum, positivismum et atheismum ubique spargunt, doctissimi catholici istos errores confutant, et ex scientiis physicis et naturalibus nova trahunt argu­ menta ad propugnandas veritates fundamentales quibus tota religio innititur; v. g., Dei existentiam, animæ humanæ spiritualitatem. 3) Dum liberales critici omne supernaturale expellere nituntur, catholici scriptores ostendunt non pauca facta historice explicari non posse sine divino interventu. Injustis adversariorum detractionibus respondet Ecclesia, ingenue suam doctrinam exponendo. 4) Insuper catholicae associationes multiplicantur in omnibus societatis ordinibus, præsertim illæ quorum membra integrum Catholicismum docent et vivunt inter suos socios ad Christum adducendos. Ita J. O. C. (Juventus operariorum Christiana) specialiter a PlO XI laudata fuit ob ejusmodi opus eximium. 2. Nec minus invicte resistit impugnationibus quæ ab intus oriuntur. 1) Modernisiez in scientiis philosophicis et criticis eruditi, sub praetextu doctrinas fidei hodiernis mentibus accommodandi, Liberalium theorias sensim et sine sensu in ipsam Ecclesiam insinuare nitebantur. Quorum fallacias nonnulli, etiam inter sacerdotes, incaute amplexi fuerant. Quapropter S. Sedes Modernistas pertinaces publice damna­ vit, in Encycl. Pascendi, 8 sept. 1907. Mox de Modernismo actum est, et Ecclesia suam doctrinam integram retinuit. 2) Similiter adversus socialem Modernismum et “ laicismi pestem ” viriliter dimicat atque omni zelo hortatur fideles et clerum ad Dei jura ubique vindicanda, ad Christianam familiam et socialem justitiam cognoscendam et universaliter -tecc i- ■ « F ÏS’ r- £ 530 CAPUT I stabiliendam ’. — Uno verbo, undique impugnata et lacessita, Ecclesia catholica, humanis quidem auxiliis desti­ tuta, sed spem novam in Deum concipiens, totis viribus cœptum opus prosequitur et mirabiliter auget. ARTICULUS II De harum Romanae Ecclesiae Notarum apologetico Valore 3. 786. — Thesis. Unitas, catholicitas invictaque stabilitas Romanae Ecclesiæ divinam ejus originem H demonstrant. Certum. Quod deducitur ex his tribus notis : i. consideratis in se, 2. ut divinitus prœdictis. II II 787. — (A) Ex tribus notis in se consideratis. (i) Unitas R. Ecclesiæ. Hæc unitas est factum praeter consuetum in rebus humanis ordinem, (a) Etenim cum homo novis et pro­ priis opinionibus pertinaciter adhaereat, quo universalior est aliqua societas, eo rarior evadit omnium membrorum unitas. Quæ quidem unio in religionis materia multo diffi­ cilior est : tunc enim agitur non solum de concordia in agendis, sed de perfecta consensione in credendis et de assensu veritatibus, quæ non sunt per se evidentes, sed indirecta tantum certitudine constant, morales dispositiones præsupponunt (cf. n. 354-356) et maximos conatus in bonum post se trahunt. Atqui humana natura sibi relicta tantas difficultates per longum tempus superare non solet. De facto, nulla est societas late diffusa, sive philosophica sive religiosa, quæ, per sæcula multa, perfectam unitatem reti­ nuerit. Ita discipuli Socratis, Aristotelis et Platonis mox in diversas scholas disjuncti fuerunt; atque protestanticæ sectæ, Græci et Orientales separati religiosam unitatem minime servarunt. (b) Insuper unitas difficillima est, quando agitur de strictissima in permultis objectis concordia, existent! apud * Pius XI, Encyc. Quas primas, n dec. 1925 ; Castii amnubii, 31 dec. 1930; Quadragesimo anno. 15 maii 1931. 2 Abbé de Broglie, Problèmes et conclusions de PJust. des religions ; c. X ; Van Noort, De Ecclesia Christi, 1952. η. 124-133. A* DE UNITATE CATHOL. ET STABILIT. ECCLES. 531 ingentem multitudinem (cf. n. 778, 779), cujus membra loquela, natione, civilisatione, ingenio, commodis, etc. distant et aliquando dissensionibus et odiis politicis separantur : a fortiori si hæc unitas cum legitimis particularismis conso­ ciatur, a viginti saeculis perdurat et sine naturalibus mediis obtinetur. Atqui religiosa unitas, in R. Ecclesia sola, has conditiones adimplet, Ergo hoc factum manifeste exhibet aliquid miraculosi, quod soli divino interventui tribuendum est. 788. — (2) Catholicitas R. Ecclesiæ. Hæc nota tanquam transcendens factum haberi debet, (a) Etenim præter leges naturales producitur : Nam R. Ecclesia propagatur, modo semper crescente, per omnes regiones et hominum cognationes, impedimentis internis et externis constanter superatis, sine causarum naturalium ex se efficacium interventu, et simul suam integram unitatem servans. Porro hi caractères in humanarum societatum diffusione desunt et ubique omni tempore defuerunt. Ergo o catholicitas romana est morale miraculum. (b) Dei interventus apparet etiam in mirabili modo quo Ecclesia R. inter gentes diffunditur. Hodie enim sicut in Ecclesiæ exordiis, pagani convertuntur præsertim mediis supernatural ibus, nempe prcedicatorum virtutibus, miraculis et martyrio. Virtutes quas catholici missionarii colunt, eorum zelus, abnegatio et paupertas mirationem excitant etiam acatholicorum *. Miracula non pauca, ab eis, aut eorum intercessione, patrata sunt; præterea multi sive missio­ narii sive fideles pro fide saevissima tormenta et mortem ipsam invicta fortitudine subierunt. (Cf. n. 556, 566). 789. — (3) Stabilitas invicta R. Ecclesiæ. Cum potentissima imperia omnesque societates, in hoc mundo, sint mutabiles et caducæ et quidem eo magis quo universaliores sunt, majoribus impugnationibus obnoxiæ ‘ Ita protestans Cust, qui in India diu vixerat, virtutes catholicorum missionariorum tanquam exemplum prolestantibus sic proponebat, The phi­ losophie and imperial aspect of the missionary movement of the XIXth cen­ tury , p. 6 : “A life-service, a whole-hearted service, a self-sacrificing service is required. The Church of Rome has for three centuries exhibited this amount of self-sacrifice”. 532 CAPUT I et auxiliis aptis destitutae inveniuntur, continua Ecclesiæ R. stabilitas naturaliter explicari nequit ». Hodie enim, sicut ab apostolica ætate, multa et gravia externa impedimenta ejus conservationi et diffusioni obstant; impedimenta intrin­ seca eadem manent. Hodie pariter auxilia adhibita in se spectata, sine Dei interventu, fini obtento inæqualia sunt : si enim inter Catholicos dantur viri eloquentia, dialectica et eruditione clarissimi; plures sunt nec minori ingenio prae­ diti, qui acerbissime fidem oppugnant. — Quapropter non pauci adversarii aperte proclamant, sicut olim Diocletianus et Julianus apostata, jam actum esse de catholica Ecclesia. Alii tamen historia edocti fatentur nullum proximæ ejus ruinæ signum adhuc manifestari, quippe quæ validior appareat quam unquam fuit : quod sane humanæ industriae tribuunt Catholici vero id impossibile esse asserunt, sed Deum Ecclesiæ R. miraculose assistere. 790. — (B) Ex his notis divinitus prœdictis. Dei interventus specialis in R. Ecclesiæ catholica unitate et invicta stabilitate haud parum confirmatur ex prophetiis præfatas notas tanquam opus divinum prænuntiantibus. (a) In V. T., prophetæ prædixerant regnum messianicum fore unum, universale et stabile (cf. n. 428, 429); id pariter annuntiabant psalmi messianici : “ Postula a me et dabo tibi gentes hcereditatem tuam et possessionem tuam terminos terree”2. (b) In N. T., Christus Ecclesiam suam comparat uni ovili sub uno pastore, vel uni œdificio super unam petram fundato 3; et vult suos discipulos intima unione conjungi. “ Rogo... ut omnes unum sint, sicut tu, Pater, in me et ego in te 4 ”, Idem Jesus Apostolis declarat portas inferi contra Ecclesiam non prcevalituras ; eisdem commisit potestatem et officium prædicandi evangelium omnibus gentibus, omni creaturce, atque promisit se cum eis prædicantibus fore usque ad consummationem sceculi. Ita 1 “ Apostolicitas formaliter sampt". nen est nisi merum factum historicum; ast in concreto, quatenus nempe de facto includit invictam stabilitatem ejusdem Ecclesiæ tam late diffusae, ... est etiam miraculum in ordine morali ”. Van Noort, De Ecclesia Christi, n. 131; De vera Relig., n. 124; F. Cayré, op. cit., t. II, p. 898, n. 94. - Ps., II, 8; cf. Ps., LXXI, 17. — *Joan., X, 16; Matth., XVI, 18. •4 Joan., XVII, 21. DE UNITATE CATHOL. ET STABILIT. ECCLES. 533 unitatem, universalitatem et stabilitatem novi regni praedicit, et quidem tanquam effectum specialis suæ assistentia. Catholica igitur unitas et invicta stabilitas Ecclesiæ R. nihil aliud sunt nisi adimpletio prophetice, et testimonium divin i in terven tus. Hæc demonstratio ex unitate et stabilitate Ecclesiæ fieri posset etiam pro primatu Romano, seorsum sumpto, ostendendo scilicet efficacem fuisse ejus actionem ad fidem conservandam, non obstantibus hominibus et circumstantiis. Hæc continuitas, per tot sæcula, argumentum est non spernendum assistentiæ Spiritus S. Conclusio. Concludamus ergo Ecclesiam R., cum uni­ tate, catholicitate et stabilitate omnino supernaturalibus ornetur, esse Deo probatissimam ; quapropter declarat C. Vaticanum : “ Ecclesia per se ipsa... ob catholicam Uni­ tatem, invictamque stabilitatem ... est ... divinæ suæ legationis testimonium irrefragabile ” 2. :M·· 1 Cf. P. Batiffol, art. La papauté vue d'Allemagne, in Correspondant, 25 juin 1920; G. Neyron, art. Papauté, Rôle historique de la papauté, in D. A., col. 1388-1422; Harnack* ipse, Dogmengesch., I, 41 Ed., p. 772, hanc unitatem agnovit. Sic, de 5. Dionysii papæ litteris scribit : “ Si confers ejus scriptum cum littera Leonis I ad Flavianum et Agathonisad imperatorem, certe miraberis internam affinitatem quæ inter hæc tria existit documenta : formaliter vere identica apparent ”. ■ D. B., 1794. CAPUT Π DE eximia Sanctitate ET INEXHAUSTA Fecunditate Ecclesiæ Catholicæ 791. — Conspectus. De sanctitate et fecunditate Ecclesiæ catholicæ 1 Status quaestionis. De sanctitate in genere, Ecclesiæ catholicæ; de fecunditate ejusdem. i° Existentia harum notarum. (a) In Ecclesia catholica adsunt : 2® 1. Sanctitas principiorum et membrorum. 2. Fecunditas in omni bono. I I I 1 i I s' l! i Scholion. De Ecclesia cath. quoad bona temporalia. (b) Ecclesiæ separatee Orien­ tales et Protestantes his notis carent. Apologeticus valor harum notarum. Scholion. De apologetico argumento ex hodiernis miraculis. Conclusio generalis. r C. Vaticanum (cf. n. 768) praecedentibus Ecclesiæ notis, in priori capite examinatis, addit : 1. sanctitatem, 2. fecunditatem, de quibus statim tractandum est. h 792. — Status quæstionjs. Praenotiones de Ecclesiæ : 1. sanctitate, 2. fecunditate in omni bono. 1° De sanctitate. 1. in genere, 2. Ecclesiæ Romanæ. (A) Sanctitas in genere. (1) Notio. Sanctitas creata est libera conjunctio cum Deo, suprema rectitudinis norma, vi cujus rationalis creatura sub gratiæ influxu seipsam et actus suos Deo applicat 123. 1 Sum. theol., 2’ 2æ, q. 81, a. 8; Billot, De Ecclesia Christi, Roma*, 1903, p. 179 sq.; Hugueny, Critique et calhol., Paris, 1912; t I, c. Il; F. Cayré, op. cit., t. II, p. 897, n. 90, 91; Y. de la Brière, col. 1297 sq.; Ami du Clergé, 10 mai 1928, p. 298 sq. 3 Sum. theol., 2®, 2æ. q. 81, a. 8. DE SANCTIT. ET FECUNDIT. ECCLES. 535 (2) Species, (a) Ratione subjecti, sanctitas est personalis et realis. 1. Prior seu personalis est sanctitas proprie dicta, formaliter consistens in gratiæ habitualis possessione a per­ sona creata. 2. Posterior autem, analogice tantum de rebus, quæ sanctæ seu ad Deum ordinatae dici possunt : vel quia divino cultui consecrantur : v. g., altaria, vasa sacra; vel quia ad sanctificationem concurrunt seu sanctitatis inedia consti­ tuunt, v. g., Scriptura S., sacramenta; vel quia sanctitatis interioris sunt signa aut effectus, v. g., miracula a Sanctis patrata. (b) Ratione manifestationis, sanctitas est interna vel externa. 1. Interna et invisibilis sanctitas ex habitibus gratiæ et virtutum resultat ideoque a solo Deo cognosci potest. 2. Externa et visibilis, quæ bonorum operum constanti exercitio evolvitur, exteriori modo splendet. (c) Ratione gradus, sanctitas personalis dividitur in communem, perfectam et heroicam. 1. Per communem sancti­ tatem homo a peccato mortali liber est, praecepta gravia adimplet et statum gratiæ possidet. 2. Perfecta sanctitas priori addit observationem evangelicorum consiliorum : castitatis, paupertatis et obedientiæ. 3. Heroica vero sanc­ titas in virtutum, praeceptorum aut consiliorum praxi, communem modum et mensuram transcendit, et non raro actibus et factis extraordinariis, v. g., extasi, miraculis, manifestatur. 793. — (B) Sanctitas Ecclesiæ catholicæ. (1) Notio et Species, (a) Sanctitas Ecclesiæ ut apologetica nota sic potest definiri : Proprietas essentialis qua Ecclesia, vi suorum principiorum essentialium, visibiliter exhibet, modo continuo, virtutem moralem transcendentem, qua ejus membra ad Deum supereminenter dirigit. (b) Ergo Ecclesia fruitur sanctitate duplici, scilicet reali et personali. 1. Sanctitas realis seu principiorum consistit in eo quod Ecclesia nullum admittat principium (v. g., doctri­ nam, legem) sanctitati oppositum; sed e contra possi­ deat multa et optima media sanctitatis efficacia : v. g., dogmata, Scripturam S., sacramenta, cultum, etc., tanquam bona sibi propria, quia a Christo ea servanda et ministranda accepit. 2. Ecclesiæ sanctitas personalis seu membrorum non requirit singula ejusdem membra esse sancta; sed sufficit quod omnia possint esse sancta,et quod de facto semper plura sint sancta propter Ecclesiæ influxum. Sanctitas apologe­ tica saltem præcipue reponenda est in membrorum sanctitate, non communi, sed heroica, et etiam in charismatibus quibus Sancti a Deo dotantur. In iis enim alicujus supernaturalis elementi præsentia facilius observari potest. — Notandum est sanctitatem esse pretiosiorem Ecclesiæ notam. 794. — (2) Errores, (a) Per excessum, Mbntanistœ, Pela­ gian: pluresque Reformatores, peccatores ab Ecclesia excludunt, (b) Per defectum, Reformatores rejiciunt sacramenta aliaque principia sanctitatis realis et ad solam fidem invisibilem reducunt personalem sanctitatem. Rationalistic autem sanctitatem in heroico gradu seu miraculosam rejiciunt; ita etiam Modernista. 795. — 20 De Ecclesiæ catholicae Fecunditate in omni 1__ ___ (a) Mirabilis Ecclesiæ catholicæ fecunditas, de qua nunc, consistit in omnis generis bonorum productione, quæ ex catho­ licis principiis defluunt, et eo perfectiora et numerosiora sunt quo fideles religionem suam intimius in firaxim deducunt. Hæc fecunditas in omni morali activitate erga Deum, proximum et seipsum manifestari potest, secundum multi­ fariam Dei gratiam ; et de facto, Ecclesia ubique, sæculorum decursu, mirabiliter bona physica, intellectualia et moralia inter homines spargit. (b) Ralionalistœ et generation omnes Ecclesiæ adversarii hanc fecunditatem ambitioni, superbiae, aliisque motivis humanis exclusive tribuunt, eamque æquiparant aliarum religionum beneficæ activitati. 796. — Thesis. Ecclesia catholica, ob suam eximiam sanctitate II et inexhausta II in 0 II nibus bonis fecundi­ tatem, magnum quoddam et perpetuum est motivum credibilitatis. Certum. Principium cui nostrum innititur argumentum, ex his verbis Domini desumitur : “Attendite a falsis prophetis... A fructibus eorum cognoscetis eos. Numquid colligunt de spinis uvas aut de tribulis ficus? Sic omnis arbor bona fructus bonos facit; mala autem arbor malos fructus facit ”x. t ij 1 Λ/α/ζΛ,, VII, 15-17. DE SANCTIT. ET FECUNDIT. ECCLES. 537 Ecclesiæ magisterium. Hæc doctrina explicite docetur a C, Vaticano, in textu jam citato (cf. η. 768). Ad thesis nostræ integram expositionem, duo sunt distin­ guenda : i. existentia harum notarum in catholica Ecclesia sola, 2. earumdem apologeticus valor. I. — Existentia harum Notarum in Catholica Ecclesia sola. * 797. — la Pars. Ecclesia catholica gaudet eximia sanctitate, cum in omni bono fecunditate. (A) Sanctitas eximia Ecclesiæ. Innuitur. Hujus sanctitatis duo indicia generalia notan­ tur : (a) Notissimum est R. Ecclesiam solam ab impiis et scelestissimis hominibus ubique et semper impugnari, utpote vitiis contrariam et legem Dei prædicantem x. (b) Conver­ sionum historia pariter Ecclesiæ R. excellentiam indicat : optimi enim ex aliis religionibus ad eam solam veniunt; econtra qui eam deserunt sæpius perverso motivo aguntur. 798. — Probatur : Ecclesia catholica est eminenter sancta sanctitate : I. tum principiorum, 2. tum membrorum. (1) Sanctitate principiorum. Ecclesiæ sanctitatem fovent ejus principia, inter quæ elucent : I. doctrina, 2. leges, 3. cultus, 4. instituta. 9 (a) Doctrina. Hæc versatur circa credenda et agenda : i. Ecclesia R. totam doctrinam Christi, qualiter in Scriptura et Traditione invenitur, integre et contra omnes errores affirmat. 2. Quoad agenda, non solum fugam levissimi peccati jubet, sed omnes homines ad altissimam perfectio­ nem incitat, semper docendo Domini præcepta, codicem moralem completum, certum et clarum et insuper nobiliori­ bus animabus consilia evangelica exhibendo. (b) Leges. Ecclesia R. suas leges edidit ad legis divinæ adimpletionem et animarum salutem : ita præceptum audiendi missam promovet spiritum religionis; præcepta 1 De Maistre scribit : “Aucun ennemi de la foi ne s’est jamais trompé : tous frappent vainement, puisqu’ils se battent contre Dieu; mais tous savent où il faut frapper Du Paj>ey 1. IV, concl. ■i circa jejunium et abstinentiam inculcant 1 Christianam mortificationem. S I (C) Cultus. Per sacrificium misses in memoriam revoca­ tur Passio Christi, illiusque merita hominibus applicantur. Sc/dem sacramenta totam vitam christiani interne sancti­ ficant, et specialem gratiam pro qualibet necessitate suppe­ ditant 2. Preces, ceremonia et exempla Sanctorum in quoti­ diana liturgia homines ad virtutem Deumque elevant. 799. — (d) Instituta. Hæc mirabili varietate Ecclesiam R. exornant : i. Nullibi invenitur institutio quæ comparari possit sacerdotio catholico, cujus membra, in Occidente, cælibatui perpetuo sunt addicta, ut totaliter Dei et hominum servitio se devovere valeant 3 : perpetua enim continentia, quæ a plerisque sacerdotibus fideliter servatur, heroicos actus supponit. 2. Religiosi ordines, pro clericis vel laicis, majorem perfecctionem in consiliorum praxi et intimiore Christi imita­ tione prosequuntur; alii ad sanctificationem privatam, alii vero ad proximi spiritualem et temporalem prosperitatem destinantur 4. Ita : sorores caritatis, quæ omnibus renun­ tiant ut infirmorum et pauperum necessitatibus inserviant; aliæque religiosæ permultæ, quæ miseris totas se tradunt; fratres S. Joannis a Deo, qui in nosocomiis ægrotis inser­ viunt: fratres S. Vincentii a Paulo qui educandis opificum filiis operam navant; multique aliis. Quæ instituta etiam ’ Ecclesia pugnare debuit contra potentissimos principes ad servandam evangelicam legem integram, v. g., matrimonii unitatem, independentiam Ecclesiæ, libertatem conscienti.^. - Cf. Goethe *, de mirabili oeconomia sacramentorum, Œuvres, t. XVIII, p. 162, velanglicc Auto-Biography of Goethe, Bohns’ transi., t. I, p. 245-248. 3 De Maistre, Du Pape, anglice The Pope, 1. Ill, c. 3 ; Hettinger, Apologie, t. V, ch. XX, p. 219; F. Cimetier, art. Célibat ecclésiastique, in Diet. prat. àes con. 1 dig. 4 Qu Ρ- 339’3455 P^us XL Encyc. Quadragesimo anno, 15 maii 1931. Quæ documenta fusius exposuimus in Tr. de Justitia, n. 791-863. — J. B. Bord, Jésus- Ouvrier, Paris, 1930. 3 D. B., 174°; cf. Ch. Dawson, Progrès et Religion, gallice redditum a Daniel-Rops, Paris. 4 Ita inter alios, E. de Laveleye *, L avenir des peuples catholiques, 1875. Cf. F. Brugère, De Ecclesia Christi, η. 77, 90 sq.; Van Noort, n. i48 sq. DE SANCTIT. ET FECUNDIT. ECCLES. 543 catholici populi extiterunt, qui ciica bona materialia aliis præstabant. (b) Superioritate nationum protestandum data, non concessa, non inde sequitur religionem protestanticam præstantiorem esse catholica. Circa enim hanc superioritatem conclusio esset legiti­ ma, tantum positis tribus factis, quæ semper desunt : 1. quod omnes conditiones geographicæ, economical, politicæ sint eadem inter Protestantes et Catholicos : ita catholica natio in Saharæ deserto inferior semper erit quoad prosperitatem protestant! populo in Germania viventi; 2. quod Protestantes temporalem superio­ ritatem directo influxu sua. religionis assequentur; 3. quod Ca­ tholici, suæ doctrinæ principia fideliter applicantes, eumdem finem obtinendi sint incapaces. 807. — (c) Supposito quod catholicæ nationes in iisdem * conditionibus existant et juxta sua religiosa principia vivant, affirmandum est eas protestantibus populis non inferiores esse. Etenim tria præsertim ad bonum sociale concurrunt : opum terrenarum productio et æqua repartitio; ingeniorum cultura intel­ lectualis; voluntatum recta ordinatio et animorum satisfactio inte­ rior. — r. Jamvero hoc tertium elementum, quod præcipuum est, maxime fovetur a Catholicismo, tum praceptis puris et omnino determinatis quæ tradit; tum sacramentis, quibus præceptorum adimpletio facilior evadit : quod multi Protestantes ipsi fatentur l2 . 2. Quoad cultura intellectualis studium! Catholicismus, auctoritati infallibili innixus, mentis aberrationem ac laboris disperditionem prævenit, necnon abnegationem et caritatem promovet, cum ardenti desiderio minimis fratribus impertiendi cognitionem eorum quæ ad bonum spirituale et temporale conducunt. 3. Quoad opes terrenas: earum productioni efficacius forsan favet Protestantismus, quia, animos ad cælestia minus erigens, eo ipso in terrena ardentius incitat: sed Catholicismus eorum aquam repartitionem multo melius procurat. Jamvero ad veram civilisationem et populorum felicitatem magis conducit æqua opum repartitio, quam febrilis productio, ac ingentium divitiarum a paucis plutocraticis possessio. Hinc etiam Protestantes scriptores, per regiones catholicas iter facientes, non potuerunt non mirari felicem sortem etiam eorum qui ceteroquin hujusmodi bonis carebant, dum pauperismi pla­ gam et miserabile fatum pauperum in protestanticis regionibus degentium vividis coloribus depingunt ’. Nil igitur contra 1 Præter testimonia jam allata, cf. Naville apud de Baudry, La Religion du cœur, p. 84 sq. 2 Cf. C. E. Lester*, The Glory and Shame of England, 1876, t. I, p. 141. i6r, 181 et alibi passim. •; 1 544 CAPUT Π nostram thesim ex prosperitate temporali Protestandum desumi potest ». 808. — //J Pars. Ecclesiæ Orientales separatæ et Protestantes his notis carent. ^Van diffitemur apud Gracos et Protestantes quosdam reperiri viros eximia virtute præditos Hi enim, utpote bonæ fidei, divino non destituuntur auxilio. Quapropter dari possunt, et, ex testimoniis fide dignis, dantur reveni inter schismaticos et haereticos viri egregiis virtutibus præditi. Sed religiosa societas cujus sunt membra non exinde mirabiliter sancta dici potest. (A) Ecclesiæ Orientales separatæ privantur : i. sanctitale, 2. fecunditate. (1) Privantur sanctitate : i. principiorum, 2. membrorum, (a) Principiorum. Etenim minimus error in fide hanc sanctitatem destruit. Sed Orientales sectæ falso tenent Ecclesiam civili potestati subjici, quod servile jugum multa et pessima consectaria in ordine religioso inducit. Evangelium quidem servant, sed illud perversis interpretationibus, v. g., de Petri primatu, adulterant; præterea quædam sanctitatis media, ut SS. Eucharistiæ cultus, valde apud eas negliguntur. (b) Membrorum. 1. Hæ sectæ ut auctorem habent Photium qui, in C. Constantinopolitano IV, anathemate perculop. nt., ch. XI sq.; A. Nicolas, op. cit.y r. II, 1. III, c. 5, p. 394 sq.; F. Martin, De Γ Avenir du Protestantisme, 1. IV, p. 200 sq., 1. V, p. 321 sq., 1. λ III, p. 477 sq.: J. H. Newman, Diffie, oj Anglican s, lect. VIII-IX; Card. Baudrillart, LEglise cathol.i La Renais*., Le Protestantisme, p. 361 -398 ; P. Flammérion, De la prospérité comparée des nations cathol. et des nat. prot., Paris, 190S. 1 Ad fusiorem hujusquæstionis solutionem, vide Balmès, » 3 lia, sæculo elapso, in Russia, Joannes de Cronstadt, fama sanctitatis gaudebat, (a) Cf. de sanctitate apud separatas sectas r L. de Grandmaison, art. Le sadhu Sundhar Singh et le problème de la sainteté hors de ΓEglise catholique, in Recherches de science relig., janv.-avril 1922. Præclarus auctor ostendit Deum posse extra Ecclesiam, pro bono fine, sive sanctitatem sive etiam miracula operari dummodo connexio directa non adsit inter sanctitatem et errorem. Optime notat de Poulpiquet, D Eglise catholique, p. 242 : “ ... Toutes les fois qu’on se trouvera en présence de la vertu supérieure ou de la vertu héroïque dans les Eglises séparées, on devra nécessairement conclure que cette vertu supérieure et cette vertu héroïque s’expliquent par ce qui subsite, dans ces communions, de dogme et de morale catholiques’’. Et en effet “l’hérésie consiste essentiellement à nier ce que ΓEglise romaine affirme; elle n’existe qu'a la condition de supprimer quelque chose dans la révélation intégrale apportée par Jésus au monde. Comment une pure négation pourrait-elle être un principe de vie? Le néant est éternellement stérile”, (b) De sanctitate etiam apud mfide.es, cf. J. Maréchal, art. Le problème in R. S. R-f mai-aoùt 1923, p. 244-292. de la grâce mystique en Islam, 1 ■’· '1 DE SANCTIT. ET FECUNDIT. ECCLES. 545 sus est tanquam dissidiorum fautor, mœchiæ reus, pauperum clericorum et orphanorum res consumens. 2. A schismatis initio, vulgus in vitiis et fidei ignorantia tabescit; clerus propter ebrietatem aliaque vitia sæpe a populo contemnitur : et ita deficit sanctitas tum perfecta tum communis ex propriis principiis dimanans. 3. Ecclesia separata, olim sanctorum mater, nullum fidelem heroica sanctitate fulgen­ tem protulit, qui inter sanctos proprie dictos annumerari potuit, et pariter nullum miraculum in suam gratiam fuit patratum. (2) Privantur fecunditate. Revera in Oriente separato, instituta, consociationes aliæque piæ fundationes sunt, vel satis raræ, vel spiritu et activitate carentes. Græca ecclesia merito comparatur infecundo ramo, qui, ab arbore sepa­ ratus, flores et fructus non amplius copiose producit. 809. — (B) Ecclesiæ Protestantes non fruuntur san­ ctitate et fecunditate. (1) Non habent sanctitatem : 1. principiorum, 2. membrorum. (a) Principiorum. 1. Quoad doctrinam. Christi evan­ gel ium in essentialibus adulteraverunt ; nova dogmata morum corruptiva prædicaverunt : ita amissio libertatis per originale peccatum, justificatio per solam fidem, bonorum operum inutilitas, justitiæ inamissibilitas, consilio­ rum evangelicorum negatio vel contemptus, etc., quibus omnibus homines minime ad virtutes colendas, sed potius ad vitia augenda inclinantur. Quos fructus dederint, historia narrat. 2. Quoad cultum. 1) Sacramenta, quæ apud Catholicos sanctitatis causæ sunt efficacissimæ, ab illis fere omnia rejiciuntur; quæ autem servantur, Baptismus et Coena, ple­ rumque tanquam mera signa considerantur, non ut fontes gratiæ. 2) Cultus proprie dictus omni sacrificio orbatus, valde frigidus est ; consistit in quibusdam prædicationibus, Scripturæ lectionibus et aliis hujusmodi, quæ, nec ad Deum honorandum, nec ad hominem sanctificandum multum pro­ desse videntur. 3) Equidem non agitur hic de sectis quæ Romanam Ecclesiam in cultu suo imitantur : hæ siqui­ dem suo modo agnoscunt protestantici cultus inopiam et defectum. I 1 ■ η CAPUT II 546 3. Quoad instituta. Protestantismus fere omnes institu­ tiones rejecit, quæ Christianismi gloria fuerant : ita clerum, ordinem episcopalem, ordines religiosos; aliunde nullam ipse creavit quæ supernaturalem notam præ se ferat. I I >1 ii t I b 810. — (b) Membrorum. 1. Protestantismi fautores, nedum sancti sint, ne ordinarias quidem virtutes coluerunt. Lutherum invenimus infidelem suis promissis, conviciosum in proximum,insignem superbia; Calvinum crudelem, ut alia taceantur; Zudnglium, libidinis servum; Henricum VIII, crudelem et luxuriæ addictum. 2. Si tales exstiterint Reformatores, mirum non est eorum discipulos non fuisse egregia virtutis exemplaria, praesertim eos qui Reforma­ toribus propinquiores fuerunt. De hoc querebatur ipse Lutherus : “Mundus in dies fit deterior; sunt nunc homines magis vindictæ cupidi, magis avari, magis ab omni miseri­ cordia remoti, magis immodesti et indisciplinati, multoque deteriores quam fuerint in papatu ” ». 3. Primus sanctus protestanticus adhuc in mundo exspectatur. Nec unum citare possunt miraculum ad suam doctrinam statuendam et declarant miracula vel impossibilia esse, vel post Christi mortem cessasse. (2) Protestantismus, quoad fecunditatem in bonis variis, Ecclesiæ R. non cequiparatur. Sane sectæ protestantes opera caritatis, missionum, diffusionis Bibliæ, etc., multipli­ cantes, magnas sibi pecunias obtinuerunt; sed non possident catholicorum operum multitudinem, varietatem, perseveran­ tiam, abnegationem et sanctitatis spiritum. Quare per hanc fecunditatem, in eorum religione non manifestatur Spiritus S. influxus supernaturalis. II. — Apologeticus Valor harum notarum. 811. — Thesis. Ecclesia catholica est vere divina. Etenim divina est ecclesia, quam Deus pluribus miraculis comprobat. Atqui Ecclesia catholica multiplici miraculo Lutherus, Postilla in Evang. dont. I. Adv. Idem fatetur Melanchthon. Ad fusiorem hujus rei probationem vide Dollinger, Die Reformation (opus gallice translatum); J. Janssen, Geschichte des deutschen Volkes. B. II et III; vel D Allemagne et la Réforme far J. Janssen. ab E. Paris, L II, 1. Ill, p. 417 sq. ; Card. A. Baudrillart, L Eglise catholique^ La Renaissance. Le Proies· tantisme. VIIIe Conf. Quod fatetur Harnack *, Lessence du Christianisme, I ΐ9θ7, ρ· 340341· ------- X . ■■ CCrc/ Λ.1 * DE SANCTIT. ET FECUNDIT. ECCLES. 547 in sua sanctitate et in omni bono fecunditate fuit supernaturaliter a Deo exornata. Ergo. Prtenotandum est, in regionibus non christianis et acathoiicis, hanc sublimem sanctitatem bonorumque efficaciam deesse; atque, inter catholica sanctitatis media seu principia, nullum unquam malum elementum discerni posse; dum humanæ de rebus moralibus doctrinæ semper aliquo errore fuerunt inquinatae. Sed, ut jam vidimus, tale historicum factum a naturalibus causis non oritur. (Cf. n. 394-406;. : i. ex sanctitatis natura, 2. ex miraculis. (1) Ex natura sanctitatis præsertim heroicæ. (a) \ritæ sanctitas est quid arduum, ratione officiorum servandorum et ob humanæ naturæ ad malum propensionem. Jamvero si cuilibet individuo speciale Dei auxilium neces­ sarium est ad tantos conatus, quanto magis requiritur pro magna hominum multitudine, qui in Ecclesia R. ad com­ munem vel· eximiam perfectionem tendunt? (b) Id evidentius est, quando agitur de actibus heroicæ virtutis in vita Sanctorum : ibi sane specialis Dei interventus maxime resplendet. Virtus enim heroica requirit omnium virtutum complexum, promptitudinem, delectationem et constantiam in actibus heroicis patrandis 1 : quod naturaliter fieri nequit. — Idem dicendum est de martyrio, quod olim et nunc in Ecclesia non raro evenit : hic enim recurrit argu­ mentum supra expositum de heroica martyrum constantia. (Cf. n. 554-565). (c) Minime quidem negatur vitia et scandala apud Ecclesiam Romanam inveniri : hoc jam Christus annuntiaverat, et vitari nequit, cum Ecclesia hominibus constet; sed relative pauca sunt. Insuper qui mali sunt, tales sunt quia Ecclesiæ præceptis non obediunt, nec mediis sanctitatis ab ea oblatis utuntur: ii autem qui sunt sancti, tales fiunt quia ejus mandata sequuntur. Tandem, non obstantibus vitiis, Ecclesia semper crevit et virtutem seipsam refor­ mandi invenit : quod magis argumentum auget quam minuit 2. probatur 812. — (2) Ex miraculis. Miracula genuina, in Sanctorum vita, aut mediante eorum intercessione post mortem patrantur. Sed talia facta, præ­ sertim frequentia, sunt clarissima signa specialis sanctitatis Benedict XIV, De Beator. Canonizat.y 1. Ill, c. 21. - S. August., De moribus écrits. cathol.* i, 34, n. 76. C 548 CAPUT II atque approbationis assistentiæque divinæ; ideoque Eccle­ siam catholicam ut Deo supernaturaliter dilectam clarissime ostendunt ». 813. — Scholion. hodiernis miraculis. De apologetico argumento ex Utrum miracula, nostris temporibus peracta, valorem apologeti­ cum habeant? Quæstio hæc agitatur circa : i. hodierna miracula in gensre, 2. speciatim miracula in Lourdes patrata. (1) Hodierna miracula in genere. Nostris diebus, sicut temporum decursu, in Ecclesia eveniunt miracula, quæ, cum omnibus requisitis qualitatibus gaudeant (cf. n 314-329), valorem apologeticum stricte exhibent. Inter ea, saltem quædam, v. g., mira­ cula agnita in beatificationum et canonisationum processibus, sunt historice certa, naturaliter inexplicabilia, nec diabolo tribuenda; insuper in gratiam catholicæ Ecclesiæ adimpleta fuerunt, nam a Sanctis catholicis procedunt, qui per catholicum cultum hono­ rantur. Notetur præterea Christum hæc miracula prædixisse ad veritatem suæ doctrinæ demonstrandam -. Quare ex iisdem miraculis divina Catholicism) origo vere probari potest. 814. — (2) Miracula in Lourdes3 peracta. Hac miracula catholica auctoritatem Ecclesia vere probant. Eorum veritas histo­ rica. philosophica ct apologetica est tenenda. (a) Historice constant hæc miracula. Quotannis multi ægroti, utriusque sexus, diversis affecti morbis, etiam organicis, modo extraordinario curantur *. Sanationes istæ, fatentibus etiam quibus­ dam rationalistes5, a medicis scientifice, prævia inquisitione insti' Benedict. XIV, De Beator. Canonisatione, 1. III, c. 21. Marc., XVI, 17. 1 Boissarie, Idain-re de Lourdes, Paris 1909; DD. Chollet, Le fait de Lomdes. Paris, 1912; G. Bertrin, Hist, critique des événements de Lourdes, Paris, 1914; Id., art. Lourdes (Lé fait de), in D. A., col. 36-62; Le Bec, Preuves médicales du mira· le, Paris, 1918; Cros, Hist, de Notre Dame de Loin des, Paris, 1925, 3 vol.; A. Vallet, Guérisons de Lourdes, Paris, 19271929; R. Biot, Janodes et le miracle, Paris, 1930. * Des guérisons de maladies nerveuses, au total on en compte 285 sur un ensemble de 4.445 cas divers, observes depuis l’origine ” (i. e., a 1858 ad 1913); les tuberculoses diverses “ ont donné lieu à 892 guérisons... On trouve 694 cas pour les maladies de l’appareil digestif, 106 pour les maladies de l’appareil cir­ culatoire..., 182 pour les maladies de l’appareil respiratoire, 69 pour les maladies de l’appareil urinaire, 143 pour celles de la moelle, 530 pour celles du cerveau, *55 P°ur les affections des os, 206 pour celles des articulations, 42 pour celles de la peau, 119 pour les tumeurs..., 22 pour les cancers, et 54 pour les plaies... 55 aveugles..., 24 muets..., 32 sourds... ” Bertrin, /. cit., in D. A., col. 50. 5 Sic Bernheim, israëlita : “ Toutes ces observations ont été recueillies avec ? 1 l· sincérité, et contrôlées par des hommes honorables ”. col. 45-46. S’ Bertrin, l. cit DE SANGT1T. ET FEGUNDIT. ECCLES. 549 tuta, expenduntur. Hæc facta ergo, saltem multa ex illis, certo constant. (b) Eadem prodigia naturaliter inexplicabilia Deo tribui debent. i. Naturaliter inexplicabilia sunt. Revera : i) aqua ex fonte sacro lapurdinensi manans non semper adhibetur, aliunde nulla proprie­ tate speciali gaudet, ut ex chemica analyst constat; 2) suggestio in morbos organicos nullum influxum habet et etiam.erga morbos nervorum sæpe deficit; 3) insuper vires ignota excluduntur, quia in his sanationibus desunt conditiones quas quæcumque lex 'naturalis exigit, nempe tempus, proportio inter causam et effectum, necessi­ tas effectus producendi, quando causa ponitur *. Quæ conclusiones a multis medicis admittuntur. 2. Deo tribuenda sunt. Revelant enim causam liberam quæ agit quando et quomodo vult et in quem vult. Aliunde omnes circumstantia morales Deum indicant, v. g., fides quæ crescit in sanatis vel populo circumstante, natura operis ex quo elucet agentis bonitas, preces fusæ, conversiones quæ sæpissime ex miraculis fluunt. (c) Divinam catholica Ecclesia auctoritatem comprobant. Quod satis patet, si ad sequentia attendamus : Fideles qui miraculum impetrant vel obtinent, plerique saltem, catholici sunt, suis episcopis ad sacrum specum ducti, approbante Summo Pontifice. Implorant interventum Beatæ Mariæ Virginis Immaculatæ, cujus Immaculata Conceptio a Pio IX, anno 1854, infallibiliter proclamata est1 2* . Præterea puella Bernarda Soubirous, cui Beata Virgo Maria apparuit, ad R. Ecclesiam pertinebat aperteque clero catholico declaravit, ex cælesti monitu, oratorium in apparitionis loco ædificandum; insuper in lapurdensi civitate fides catholica prædicatur, catholicus cultus exhibetur, præsertim adoratio SS. Eucharistiæ in missa, communione et sollemnibus processionibus. Jubilæi Redemptionis occasione (maii 1935), su^ legati apostolici (Card. Pacelli) auctoritate, coram totius orbis catholici coetibus, tribus diebus non interruptis, missæ sacrificium “ in prodigiali specu ” Deo oblatum aliæque cæremoniæ catholicæ religionis celebratæ 1 Si les faits prodigieux de Lourdes étaient dus à une loi, encore ignorée de nous, il faudrait, pour les produire en provoquant l’action de cette loi, cer­ taines conditions précises, déterminées, toujours les mêmes, et, en retour, chaque fois que ces conditions seraient réalisées, ils apparaîtraient avec une régularité rigoureuse, constante, invariable. Or c’est exactement le contraire que Ton peut constater ’5. Bertrin, in D. A., col. 55. 2 Nihil diximus de apparitionibus Beatæ Virginis, in anno 1858, in quibus Dei Genitrix se tanquam "Immaculatam Conceptionem ” manifestavit, defini­ tionem pontificalem miraculose confirmans. Festum apparitionis B. M l\ Immaculata die i Ja feb. celebratur. De objectivitate hujus apparitionis vide, v. g., Bertrin, /. rzZ, in D. A., coi. 37-44. Λ” 550 EPI LOG US fuerunt. — His ergo factis divina Catholicism! veritas menti ab omnibus præjudiciis liberæ firmissime indicatur. I . ' il I J 815. — Conclusio generalis. Ecclesia Romana, eaque sola, est supernaturaliter divina ideoque omnibus obligatoria, (a) Revera qualis nunc ante omnium oculos existit, pluribus criteriis miraculosis effulget; ex quibus legitime constat eamdem a Deo speciali interventu hominibus commendari. (b) Quod argumentum sic breviter contrahit S. AUGUS­ TINUS 1 : “ In catholica enim Ecclesia, ut omittam sincerissi­ mam sapientiam, ad cujus cognitionem pauci spirituales in hac vita perveniunt..., multa sunt alia quæ in ejus gremio me justissime tenent. Tenet consensio populorum atque gentium; tenet auctoritas miraculis inchoata, spe nutrita, caritate aucta, vetustate firmata; tenet ab ipsa sede Petri Apostoli, cui pascen­ das oves suas post resurrectionem Dominus commendavit, usque ad pressentent episcopatum successio sacerdotum ; tenet r- ‘remo ipsum catholicæ nomen, quod non sine causa, inter tam multas hæreses, sic ista Ecclesia sola obtinuit, ut cum hæretici se catholicos dici velint, quærenti tamen peregrino alicui, ubi ad catholicam conveniatur, nullus hæreticorum vel basilicam suam vel domum audeat ostendere ”. EPILOGUS De Necessitate catholicæ Ecclesiæ, seu de necessaria ad eam Aggregatione 816. — Conspectus. De necessitate catholicæ Ecclesiæ i. Status quæstionis. Prænotiones, errores, doc­ trina catholica. ?. Thesis : Necessitas aggrega­ tionis ad Ecclesiam. 3. Explicatur axioma : “ Extra Ecclesiam salus 4. Corollaria. nulla ‘ S. August, Contra ep. Manichoei, c. 4; P. L., XLII, 175. Cf. D’Herbigny, art. Les arguments apologétiques de S. Augustin, in Λ’ P 4 t IX 1910, p. 575 589‘ · » DE NECESSITATE CATHOLICÆ ECCLESIÆ 551 Cum Ecclesia catholica sit certissime authentica religio a Christo prædicata, dicendum remanet de necessaria ad eam aggregatione et de modis quibus hæc fieri potest, 817. — Status qil-estionis .* (A) Prænotiones. Ad rectam hujus epilogi intelligentiam, necesse est provins tradere definitiones. (i) Necessarium ad salutem. Dupliciter aliquid neces­ sarium esse potest ad salutem : (a) Necessitate medii, quando est medium seu via necessaria ad vitam aeternam, v. g., status gratiæ; ac proinde sine quo, etiam inculpabiliter omisso, salus obtineri nequit. — Sed duplex distinguitur medium necessarium : i. aliud est necessarium ex rei natura, ita gratia habitualis, quod nullo modo suppleri potest; 2. aliud est necessarium ex positiva Dei institutione, v. g,, baptismus aquæ, quod semper quodam modo adhibendum est, sed vel in re vel in voto præstari potest. (b) Necessitate prœcepti, si res est necessaria tantum quia proscribitur, ita ut scienter et volenter omitti nequeat sine peccato, v. g., auditio missæ dominicalis. Si igitur culpa­ biliter omittatur, est causa damnationis; si autem inculpa­ biliter omittatur, ob ignorantiam vel impotentiam, absque ea salus obtineri valet. (Cf. n. 225). 818. — (2) Corpus et anima Ecclesiæ. (a) Corpus est visibilis cœtus fidelium in unam societatem Christianam coadunatorum, sub auctoritate R. Pontificis, (b) Anima se­ vero est in Ecclesia elementum internum et invisibile, quod in gratia habituali aliisque donis supernaturalibus consistit. (Cf. n. 854). (3) Modi ad Ecclesiam pertinendi, (a) Ad animam Ecclesiæ pertinet omnis homo in statu gratiæ vivens, (b) Ad corpus Ecclesiæ aliquis pertinere potest in re vel in voto : 1. In ' D. B., 2 sq., 14, 39 sq., 246, 423, 46S sq.. 714. 999 sq., 1085, 1473, 1613 S Thom., In I Decretalem (opusc. XIX, sq., 1646 sq., 1677, 1954 sq.,-3 éd. Vivès), c. 3; S. Bellarm., De Eccles, milii., 1. III, c. 3; Mazzella, n. 490 sq. ; Franzelin, th. 24; Zigliara, Propadeutica, 1. IV, c. 12; Pesch, n. 391 sq. ; J. Buroni, De Intolerantia cathol., Taurini, 1868; E. Dublanchy, De Axiomate : Extra Ecclesiam nulla salus, Barri-Ducis, 1895; 1*1., art. Eglise, in D. T. C., coi. 2155-2175; d’Herbigny, I, p. 123-137; II, p. 239254; J- V. Bain vel, Hors de l'Eglise pas de salut, 1913; E. Hugon, Hors de 552 EPILOGUS re, quando baptizatus est et a communione catholica non separatur. 2. In voto, si homo nondum baptizatus commu­ nionem catholicam amplecti desiderat. Votum illud potest esse : vel explicitum v. g., in catechumeno; vel implicitum, si quis paratus sit quæcumque Deus ab eo expostulat elicere, inter quæ eminet Ecclesiam ingrediendi praeceptum. 819. — (B) Errores, (a) Naturalisiez, Nationalists et Indifferentista, dicunt homines in quavis religione licite vivere posse, (b) Grceci separati Ecclesiæ necessitatem intelligunt sive de Ecclesiis Christianis in genere, sive de eorum Ecclesia tantum l. (c) Protestantes : juxta eos, “ protestantismus non est aliud quam diversa veræ ejusdem christianæ religionis forma, in qua æque ac in Ecclesia catholica Deo placere datum est”2, (d) Ca­ tholici quidam putant falso quod “saltem bene sperandum est de ema illorum omnium salute, qui in vera Christi Ecclesia nequa­ *æ quam versantur ” ’. (C) Doctrina catholica affirmat neminem eorum, qui cul­ pabiliter extra Ecclesiam versantur, salutem consequi posse. Il » η .1 i’· I 820. — L Thesis. Actualis aggregatio ad Ecclesiam H necessaria. est omnibus ad salutem De fide. Ecclesiæ magisterium. Hæc veritas sæpius definita est. i. C. Lateranense IV adversus Albigenses dicit : “ Una est fidelium universalis Ecclesia, extra quam nullus omnino salvatur" 4, 2. Et C. Florentinum asserit : “Sacrosancta... Ecclesia firmiter credit, profitetur.,., nullos intra catholicam Ecclesiam non existentes... æternæ vitæ fieri posse participes ” 5. 3. Pius IX ?d Italiæ episcopos scribit Notissimum est catholicum dogma neminem scilicet extra catholicam Ecclesiam posse salvari " 6. 821. — Probatur. (i) Script, (a) Evangelium narrat Christum omnibus hominibus strictum præceptum dedisse Ecclesiæ doctrinam amplectendi, recipiendi baptismum et obediendi ecclesiasticæ auctoritati, cum dicit : “ Qui crediderit, et baptizatus fuerit, salvus erit; qui vero non crediderit, condemnabitur..,7 Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu Sancto, non potest ' M. Jugie, Theol. dogtn. Christian. oriental., Paris, 1931, t. I, p. 316 sq. - Pius IX, Syllab.. prop. 18. D. B., 1718. S Id., Syllab., prop. 17. D. B., 1717. — < D. B., 430, — 5 D. B., 714 - D. B., 1677, cf. 1647· — ' Marc., XVI, iS. DE NECESSITATE CATHOLICÆ ECCLESIÆ 553 introire in regnum Dei...1* 34 Si... Ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus ” a. (b) Petrus, post Ascensionem docet in solo nomine Jesu salutem obtineri posse, credentesque Ecclesiæ per baptismum adscribit’. Idem Apostolus baptismum, qui est Ecclesiæ janua, describit tanquam medium ad salutem necessarium; sicut arca salutis per quam a damnationis diluvio homines salvantur *. (C) Item, Paulus ostendit spiritualem vitam in solo Christi mystico corpore, quod est Ecclesia, inveniri 5. Ergo Christus et zXpostoli actualem aggregationem ad Ecclesiam, ut necessariam ad salutem clare prædicant. 822. — (2) Tradit, (a) Patres, contra hæreticos et schis­ maticos, necessitatem communionis cum catholica Ecclesia proclamant. S. IRENÆUS scribit : “ Qui sunt extra Eccle­ siam, sunt extra veritatem"67. ORIGENES autem forte primus est qui propriis terminis hoc axioma expresserit : “ Nemo ergo sibi persuadeat, nemo semetipsum decipiat : extra hanc domum, id est, extra Ecclesiam nemo salvatur" t. Sed post eum multi Patres idem inculcarunt; ita S. CYPRIA­ NUS 89: “ Quisque ab Ecclesia segregatus adulteræ jungitur, a promissis Ecclesiæ separatur : nec perveniet ad Christi præmia, qui relinquit Ecclesiam Christi... Habere (jam) non potest Deum Patrem, qui Ecclesiam non habet matrem ”, S. AUGUSTINUS supponit hoc axioma omnibus esse notum : “ Salus extra Ecclesiam non est. Quis negat? et ideo quæcumque ipsius Ecclesiæ habentur extra Ecclesiam non valent ad salutem ” 9. , (b) Romani Pontifices sæpissime affirmant quod extra Ecclesiam, nulla est salus. Ita Innocentius IIIIO, Bonifa1 Joan., Ill, 5. 3 .Matth.. XVIII, 17; X, 14, 15, 40; Luc., X, 16. 3 Act., TV, 11-12; II, 41; VIII, 36-38. 4 / Petr., Ill, 20-21. 5/C'û/-., XII, J2;.][3y Eph., I, 22. 6 Iren., Adv. hares., 4, 33, 7; P. G., VII, 1076. 7 Origen., Hamit. IIP in Josue., n. 5; Τ’. G., XII, 841-842; R , 537· 8 S. Cyprian., De Unit. Ecclesia, η. 6; P. L., IV, 503; R., 557. 9 S. August., de Baptismo, 1. IV, c. 17; P. L.,. XLIII, 170; cf. Sermo ad Cas. eccl. plebem, 6; R., 1858. Cf. etiam textus Lactantii ; R., 637; S. Hie­ ronymi; R., 1340; S. Fulgentii; R., 2269, 2273, 2275. ,0 In professione fidei Waldensibus imposita, D. B., 423. v ’* 554 EPILOGUS tins VUl\ Pius 11’23 , tienedictus ΛΎΓ\ Gregorius XVI\ Pius IX 5. Immo non solum Orientales6* , sed et Protestantes plus minusve explicite necessitatem ad Ecclesiam pertinendi docent 7. 823. — (3) Rat. theol. Ad salutem absolute requiruntur sequentia : (a) Veram christianam religionem colere; sed hæc religio in Romana Ecclesia solum servatur, ex dictis in hujus Tractatus decursu. (b) Vivere et manere in regno Christi, qui solus est via, veritas et vita; et præter quem non est salus89 . Porro catholica Ecclesia est authenticum Christi regnum in terris perdurans, ut probavimus. (c) Recipere Baptismum aquæs. Sed hujus sacramenti susceptio efficit veræ Ecclesiæ Christi incorporationem (d) Participare meritis Christi Redemptoris, cum in cruce sit salus nostra. Porro soli Ecclesiæ concredita sunt appli­ canda Redemptionis merita. — Quapropter, ex multiplici parte, ad Ecclesiam aggregatio est necessaria homini, ut salu­ tem consequatur. i 824. — II. Explicatur Ecclesiæ necessitas. Axioma : “ Extra Ecclesiam nulla salus ” examinari potest : i. historice, 2. speculative. (1) Historice ‘°. De hoc effato tres prodierunt præcipuæ sententiæ : la. Juxta quosdam, hoc axioma significat absolutam necessitatem ad Ecclesiæ animam pertinendi. — Hæc necessitas quidem existit, Unant sanctam ; D. B., 468-469. —’In professione fidei; D. B., IOOO. 3 In prof. fid. Maronitis prascripta; D. B., 1473. — 4 *Encycl. Mirari vos; D. B., 1613. — 5 Alloc. Singulari quadam; D. B., 1646; Encycl. “ Quanto conficiemur mcerore”; D. B., 1677; Syllabus, prop. 16-17; D. B., 1716-1717. ' M. Jugie, op. et l. cit. ' Cf. d’Herbigny, t. I, p. I33-I34· Calvinus ait : “ Extra ejus (Ecclesiae) gremium, nulla est speranda peccatorum remissio, nulla salus ”. tnstit. christ., 1· 4» c. 2. Et Lutherus : “ Extra hanc christianitatem,neque ulla est peccatorum remissio, quemadmodum nulla sanctificatio esse potest. ” Caiech. maj., p. 2; Symb. Apost., a. 2. Vide, e. g., Karl Müller*, Die Bekenntnissschriften der ref. Kirche, p. 198 (confessio Helvetica post.), p. 256 (confessio regni Scotiae), p. 663 (conf. Frandordensis), etc. foan, XIV, 6; zir/., VI, 12. 9 loan., Ill, 5. — Ami du Clergé, 1923, p. 405-413. 'Bulla I V--/·’ ■ DE NECESSITATE CATHOLICÆ ECCLESIÆ 555 sed præsens effatum præsertim ad Ecclesiæ corpus a Traditione refertur 2a. Juxta alios (Tournely, Mazzella, Pesch), aggregatio ad Ecclesiæ animam necessaria est necessitate medii; aggregatio autem ad Ecclesiæ corpus, necessaria est tantum necessitate præcepti. — Sed hæc sententia non consona videtur traditionalibus documentis et theologicis argumentis supra datis, quæ de stricta necessitate ad visibilem Ecclesiam seu ad ejusdem corpus pertinendi valent. «3». Verior sententia docet ad salutem necessarium esse necessi­ tate medii pertinere ad Ecclesiæ animam et etiam ad ejus corpus in re vel in voto. — Quæ interpretatio, inter theologos commun.or2, melius concordat sive cum doctrina de baptismi necessitate (qui est janua ad Ecclesiam), sive cum Traditione quæ de necessitate Ecclesiæ externæ et visibilis loquitur. 825. (2) Speculative. Axioma “ Extra Ecclesiam nulla salus" explicatur. (a) In genere. Hoc effatum significat non quod damnabi­ tur omnis homo extra R. Ecclesiam degens seu acatholicus; sed quod nemo salvatur qui ad Ecclesiam nullo modo pertinet. (b) In specie. Sic explicandum est : i. Necessarium est necessitate medii ad salutem participare actualiter de Ecclesiæ anima, seu esse in statu gratiae : quae necessitas ex natura rei oritur et ab eadem Deus ipse dispensare nequit. 2. Necessarium est, pro omnibus, necessitate medii, ideoque etiam necessitate præcepti, ad Ecclesiæ corpus aliquo modo aSSreSar^ Quia hoc est medium ordinarium obligatorium, ex positiva Christi voluntate, ad salutem obtinendam. Haec autem aggregatio ad Ecclesiæ corpus regulariter in re fieri debet. Attamen si aliquis inculpabiliter hoc medio reali uti nequit, necessaria est saltem ipsi conjunctio in voto aim Ecclesia, seu sincerum desiderium Ecclesiam Romanam ingrediendi. (Cf. fidei doctrinam de Baptismi necessitate ad aeternam vitam). 3. Inculpabiliter extra Ecclesiæ corpus quis remanere potest ob ignorantiam invincibilem, vel impotentiam. Prior multiplici modo contingere potest, v. g., quando invincibi­ liter ignoratur revelatio Christiana, vel ipsa existentia 1 L. Billot, op. cil.. p. 123. 3 Ita L. Billot, op. cil., p, 121 sq.; Van Noort, op. cit.. n, J. V. Bainvel, op. cil.. p. 27 sq? 160-164: Cl É 556 EPILOGUS Ecclesiæ, vel quæ sit vera Ecclesia. Posterior occurrit quando quis, etsi veram cognoscens Ecclesiam, propter obstacula, pro praesenti insuperabilia, eam ingredi non valet : talis est catechumenus, qui ante baptismum, citra culpam dilatum, repentina morte corripitur. 4. Cum nemo unquam ignorantiae invincibilis vel incul­ pabilis impotentiae limites determinare potest, nemini pariter, cum objectiva certitudine, affirmare licebit talem extra Ecclesiam defunctum, esse damnatum, vel multos aut paucos extra Ecclesiam salvari. 826. — III. Corollaria. Quoad conjunctionem cum Ecclesia. (a) Qui culpabiliter extra Ecclesiæ corpus vivit et moritur, salvus fieri nequit ’. Nam qui in statu mortalis peccati e vivis decedit, salvari non potest. Sed qui, sua culpa, extra Ecclesiam usque ad mortem manet, graviter peccat : siquidem graviter spernit Deum, religionem revelatam et salutis media a Christo hominibus imperata . Hinc haere­ tici, schismatici, apostatæ omnesque increduli, qui in mala fide vivunt, ætemæ vitæ participes non erunt. (b) Qui vero inculpabiliter extra Ecclesiæ corpus manet, salvus esse potest, dummodo ei conjungatur saltem in voto : v. g., per caritatem et contritionem perfectam. i. Pius IX, jam necessitate declarata aggregationis cum visibili Ecclesia, addit : “ Tamen pro certo pariter haben­ dum est qui verce religionis ignorantia laborent, si ea sit invincibilis, nulla ipsos obstringi hujusce rei culpa ante oculos Domini. Nunc vero quis tantum sibi arroget, ut hujusmodi ignorantia designare limites queat, juxta populorum, regionum, ingeniorum aliarumque rerum tam inultarum rationem et varietatem? ” 2. Et alibi addit nullum ‘ Hæc conclusio tantummodo applicatur adultis : hi enim soli actum caritatis, fidei et contritionis elicere possunt. Infantes vero (sive ætate, sive ratione) solo baptismo salvi esse possunt; sine vero hoc medio, quod pro eis nisi sanguine suppleri potest, artemam vitam adipisci nequeunt, quamquam in vita futura pro peccato actuali non commisso puniendi non sint. Vide Trad, de Deo remuneratore. L. Billot, La Providence problème dtr salut des infidèles, essai histor., essai thêol., 2 vol.. Toulouse. 1034. ’ Pius IX, Ex allocutione “ Singulari quodam”, D. B., 1647; cf. 1646 ! DE NECESSITATE CATHOLICÆ ECCLESIÆ 557 “æternis puniri suppliciis, qui voluntaria cuifee reatum non hebeat ’’ », 2. Revera nemo, absque gravi sua culpa, æternas inferni poenas incurret. Sed adultus, inculpabiliter extra visibilem Ecclesiam vagans, nullum habet voluntariæ culpæ reatum. E rgo. (c) Salus extra Ecclesiam, licet possibilis, est inulto diffi­ cilior : nam fideles, in reali Ecclesiæ communione, habent multa et pretiosa auxilia doctrinæ, legum, exemplorum, precum, sacramentorum, etc., quæ desunt hominibus bonæ fidei extra Ecclesiam viventibus1 2. Igitur omnino necessa­ rius et laudandus zelus sacerdotum, missionariorum et fide­ lium, qui toto nisu ad Romanæ. Ecclesiæ diffusionem sese impendunt, ut Deus in omnibus glorificetur, per meritorum Christi Redemptoris abundantiorem et universaliorem in singulis efficaciam. I fl 827. — Conclusio. Omni if ,ur argumentorum genere constat Ecclesiam Romanam, eamqi solam, vere esse Ecclesiam a Christo institutam, quam omnes i .gredi debeant, qui æternam salutem consequi volunt. Festinent ergo cuncti ad hanc Ecclesiam; fratres absentes adjuvent qui jam sub custodia Christi hoc ovile ingressi sunt, sive precibus, sive pænitenlia, sive verbo, ut omnes simul per Eccle­ siam honorificent Patrem et quem ipse misit Jesum Christum : hæc est enim vitæ æternæ inchoatio. “ Beati qui habitant in domo tua, Domine ! ” 3. Hic explicit pars I/ il Apologetica T H E O L O GI /E F U N D A M E N T A LI S, c 1 Id., Ex Encycl. : Quanto conficiamur mccrore", D. *B., 1677. Totus textus sic sonat : “ Notum Nobis Vobisque, eos qui invincibili circa sanctis­ simam nostram religionem ignorantia laborant, quique naturalem legenv ejusque præcepta in omnium cordibus a Deo insculpta sedulo servantes, ac Deo,obedire parati, honestam rectamque vitam agunt, posse> divintc lucis et gratia· operante virtute^ tetdnam consequi vitam; cum Deus... pro summa sua bonitate et clementia, minime patiatur quempiam aternis puniri suppliciis, qui voluntaries culpu reatum non habeat 2 Leo XIII, “ Religionem mortalium generi omni ex parte absolutam iota (Eccles, catholica) prastaf itemque ea quæ, ex ordinario Providentia consilio sunt instrumenta salutis, sola suppeditat n. Encyc. Satis cognitum, 29 jun, 18964 • Ps. LXXXIII < II THEOLOGIA PRÆVIA STRICTE DICTA SEU POSTERIOR PARS THEOLOGIÆ FUNDAMENTALIS X- - u ! v PROCEM IUM. 828.— Objectum et divisio. (a) Antea probavimus Ecclesiam christianam catholicam divina revelatione frui; nunc jam incipit theologia prcevia stricte dicta : i. prævia quidem, cum ad fundamentalem theologiam pertineat cf. n. 31); 2. stricte dicta : nam Dei revelationem concretam et historicam cognoscit et scrutatur, ideoque Scripturæ et Traditionis documenta tanquam reve­ lationis fontes accipit*. Et sic maxime differt ab integra Apologetica (cf. n. 30). (b) Hæc theologiæ pars amplectitur duplicem tractatum : i. De divina Constitutione Ecclesiæ catholicæ. 2. De Fontibus revelationis. 1 S. Bellarm., De Romano Font if., 1. I, c. 3; Franzelin, De Ecclesia Christi, Romæ, 1885, th. τ8; L. Billot, De Ecclesia Christi, 1903, p. 280 sq. ; Van Noort, De Ecclesia Christi, 1932, n. 71 sq.; J. V. Bainvel, De Ecclesia Christi, 1925; H. Diekmann, De Regno Dei. De Constitutione Ecclesia, Friburg. Br. 1925; R. Aigrain, Ecclesia, Paris, 1927. • - TRACTATUS IV DE DIVINA CONSTITUTIONE ECCLESIÆ CATHOLICÆ ECCLESIASTICA DOCUMENTA DE ECCLESIA1 L C. Vaticanum (18694870) Constitutio dogmatica de Ecclesia Christi SESSIO IV, 18 JULII 1870 Cap. I, II, III, cf. p. 39θ-393· « Cap. IV. De Romani Pontificis infallibili magisterio 2 1832 “ ...Ipso autem Apostolicoprimatu, quem Romanus Pontifex tan- Suprema quam Petri principis Apostolorum successor in universam Ecclesiam obtinet, supremam quoque magisterii potestatem comprehendi, hæc primatu 1 D. B., Index IP-Ill1'. Leo XIII, Encyc. Satis cognitum, 29jun. 1896. 2 Numeri marginales ii sunt quibus utitur Denzinger-Bannwart, Enchiri· * dion symbolorum, Friburg. Br., 1932. 560 TRACTATUS IV continetur. Quai testatur : « C. Con­ stantino- I r ; I * l S I’ I X i , t i t » Sancta Sedes semper tenuit, perpetuus Ecclesiæ usus comprobat, ipsaque Œcumenica Concilia, ea imprimis, in quibus Oriens cum Occidente in fidei caritatisque unionem conveniebat, declaraverunt. Patres enim Concilii C onstantinopolitam quarti, majorum vestigiis inhærentes, hanc sollemnem ediderunt professionem : Prima salus est, rectæ fidei regulam custodire. Et quia non potest Domini nostri Jesu Christi prætermitti sententia dicentis : Tu es Petrus, et super hanc petram ædificabo Ecclesiam meam, hæc, quæ dicta sunt, rerum probantur effectibus, quia in Sede Apostolica immaculata est semper catholica reservata religio, et sancta cele­ brata doctrina. Ab hujus ergo fide et doctrina separari minime cupientes, speramus, ut in una communione, quam Sedes Aposto­ lica prædicat, esse mereamur, in qua est integra et vera Christianæ religionis soliditas Approbante vero Lugdunensi Concilio secun­ do, Græci professi sunt : Sanctam Romanam Ecclesiam summum et plenum primatum et principatum super universam Ecclesiam catholicam obtinere, quem se ab ipso Domino in beato Petro Apostolorum principe sive vertice cujus Romanus Pontifex est successor, cum potestatis plenitudine recepisse veraciter et humi­ liter recognoscit; et sicut præ ceteris tenetur fidei veritatem defen­ dere, sic et, si quæ de fide subortæ fuerint quæstiones, suo debent a C. Flo- judicio definiri. Florentinum denique Concilium definivit : Pon­ rentino. tificem Romanum, verum Christi vicarium, totiusque Ecclesiæ caput et omnium Christianorum patrem ac doctorem existere; et ipsi in beato Petro pascendi, regendi ac gubernandi universa­ lem Ecclesiam a Domino nostro Jesu Christo plenam potestatem traditam esse. Munus Huic pastorali muneri ut satisfacerent, Praedecessores Nostri fideles docendi a indefessam semper operam dederunt, ut salutaris Christi doctrina R, Pontifi­ cibus exer­ apud omnes terræ populos propagaretur, parique cura vigilarunt, citum, ut ut, ubi recepta esset, sincera et pura conservaretur. Quocirca doctrina totius orbis An istites nunc singuli, nunc in synodis congregati, Christi, fura con­ longam Eccles’arum consuetudinem et antiquæ regulæ formam serturetur. sequentes, ea præsertim pericula, quæ in negotiis fidei emergebant, ad hanc Sedem Apostolicam retulerunt, ut ibi potissimum resarci­ rentur damna fidei, ubi fides non potest sentire defectum 2. Romani autem Pontifices, prout temporum et rerum conditio suadebat, nunc convocatis occumenicis conciliis aut explorata Ecclesiæ per orbem dispersæ sententia, nunc per synodos particulares, nunc aliis, quæ divina suppeditabat providentia, adhibitis auxiliis, ea tenenda ■ Ex formula S. Hormisdæ Papæ. prout ab Hadriano II, Patribus C. (Ecum. VIII (Constantinop. IV) proposita et ab iisdem subscripta est. ’ Cf. S. Bernard., ep. CXC; P. L., CLXXXII, 1053. 1833 1834 1835 1836 DE CONSTITUTIONE ECCLESIÆ CATHOLICÆ i8j7 1838 1839 1840 561 definiverunt, quæ sacris Scripturis et apostolicis Traditionibus con­ sentanea, Deo adjutore, cognoverant. Neque enim Petri successo­ ribus Spiritus Sanctus promissus est, ut eo revelante novam doctri­ nam patefacerent, sed ut eo assistente traditam per Apostolos reve­ lationem seu fidei depositum sancte custodirent et fideliter exponerent. Quorum quidem apostolicam doctrinam omnes venerabiles Patres amplexi et sancti Doctores orthodoxi venerati atque secuti sunt; plenissime scientes, hanc sancti Petri Sedem ab omni semper errore illibatam permanere, secundum Domini Salvatoris nostri divinam pollicitationem discipulorum suorum principi factam : Ego rogavi pro te ut non deficiat fides tua; et tu aliquando con­ versus confirma fratres tuos. Hoc igitur veritatis et fidei nunquam deficientis charisma Petro ejusque in hac Cathedra successoribus divinitus collatum est, ut excelso suo munere in omnium salutem fungeretur, ut universus Christi grex per eos ab erroris venenosa esca aversus, caelestis doc­ trinae pabulo nutriretur, ut, sublata schismatis occasione, Ecclesia tota una conservaretur, atque suo fundamento innixa, firma adver­ sus inferi portas consisteret. At vero cum hac ipsa cetate, qua salutifera Apostolici muneris efficacia vel maxime requiritur, non pauci inveniantur qui illius auctoritati obtrectant; necessarium omnino esse censemus, fircerogativam quam unigenitus Dei Filius cum summo pastorali officio conjungere dignatus est, solemniter asserere. Itaque Nos traditioni a fidei christianæ exordio perceptæ fideliter inhaerendo, ad Dei Salvatoris nostri' gloriam, religionis catholicæ exaltationem et Christianorum populorum salutem, sacro appro­ bante concilio, docemus et divinitus revelatum dogma esse definimus : Romanum Pontificem, cum ex Cathedra loquitur, id est, cum omnium Christianorum Pastoris et Doctoris munere fungens, pro suprema sua Apostolica auctoritate doctrinam de fide vel moribus ab universa Ecclesia tenendam definit, per assistentiam divinam, ipsi in beato Petro promissam, ea infallibilitate follere, qua divinus Redemptor Ecclesiam suam in definienda doctrina de fide vel moribus instructam esse voluit; ideoque ejusmodi Romani Pontificis definitiones ex sese, non autem ex consensu Ecclesiæ, irreformabiles esse. Si quis autem huic Nostræ definitioni contradicere, quod Deus avertat, præsumpserit; anathema sit. ” II. — Codex J. C. Codex J. C. universæ Ecclesiæ disciplinares leges lucido ordine disponit; proinde essentialia Ecclesiæ elementa et spiritualis exer­ citium potestatis authentice describit. Notetur Codicem ad vitam externam seu socialem Ecclesiæ præsertim attendere. R. Pontifi­ cis apostolica doctrina ab omnibus amplecti­ tur. Afoliva magisterii infallibilis apud R. Ponti­ ficem. Opportuni­ tas hanc proroga­ tivam definiendi. JU I ··■ I Γ Definitio de infallibilita te R. Pon­ tificis ex cathedra hh/nentis. t TRACTATUS IV 562 PROŒMIUM. 829. — (i) Objectum et divisio. (a) Hucusque probavimus Ecclesiam catholicam solam esse veram Christi Ecclesiam, eamque esse visibilem, indefectibilem et hierarchicam, ab episcopis sub R. Pontificis auctoritate gubernatam, ideoque divinam revelationem authentice possidere et omnibus esse necessariam, (b) Quænam vero sit ejus intima constitutio? Huic quaestioni praesens Tractatus congruum responsum affert, in triplici sectione : ia de Ecclesia Christi donis supeniaturalibus pradita, 2a de elementis Ecclesiæ essentialibus, 3a de relationibus inter Ecclesiam et Statum. Prima et secunda inspiciunt Ecclesiam in sua natura intrinseca; tertia autem eamdem considerat, in sua habitu­ dine extrinseca ad Statum. I i 830. — (2) Conspectus generalis. De divina ’ Constitutione Ecclesiæ . * Sect. J. De Christi Ecclesia donis supematuralibus prædita. Pars /. De supernaturalitate Ecclesiæ. Cap. I- Prolegomena. Cap. II. De Ecclesiæ supernaturalitate in genere. Cap. III. De Ecclesia mystico Christi corpore. Cap IV. De perfectione sociali Ecclesia. Pars II. De supernatural! Ecclesiæ infallibilitate. Cap. I. De natura infallibilitatis Ecclesia. Cap. II. De subjecto infallibilitatis in Ecclesia. Cap. III. De objecto infallibilitatis in Ecclesia. Sect. II. De elementis Ecclesiæ essentialibus. Cap. I. De potestate ecclesiastica in genere. Cap. II. De magisterii ecclesiastici potestate. Cap. III. De potestate jurisdictionis. Cap. IV. De membris Ecclesia. Cap. V. De missionibus. Sect. HI. De relationibus inter Ecclesiam et Statum. Cap. I. Cap. II. De unione inter Ecclesiam et Statum. De hberalismo et libertatibus modernis. * Agitur de Ecclesia constitutione divina : 1. in eo sensu, quod hæc provenit directe a Deo in sua origine et essentialibus elementis, ut ex probatis patet; et quod cognoscitur ex divino lumine revelationis et magisterii infallibilis; 2. sed non in eo sensu, quod eadem constitutio nulla habeat adjuncta elementa ex ecclesiastica institutione : revera hæc de facto plura existunt, et, occasione data, summatim de quibusdam loquemur. SECTIO I donis De Christi Ecclesia Supernaturalibus prædita ■ 831. — Omnipotens Deus creavit hominem ex anima et corpore compositum, cujus si natura describitur, de utroque elemento disserendum est; Christus vero Ecclesiam suam instituit praeditam, tum organismo sociali externo, tum supernatural! intrinseco principio. Igitur ad hujus Ecclesiæ essentiam exponendam de utroque constitutivo agemus; incipiendo, ut decet, a principaliori quod est fons vitæ et proprietatum supernaturalium. Unde duplex erit pars in hac sectione : I. de supernaturalitate Ecclesiæ, 2. de superna­ tural. Ecclesiæ infallibilitate. (Cf. conspectus generalis, n. 830 : Sect. Z.) PRIMA PARS De Supernaturalitate Ecclesiæ CAPUT I Prolegomena 8 32. — Conspectus. i . De corpore et anima Eccle­ sia. : notio, existentia, ele­ menta, relationes. 2. De Ecclesiæ vita supernatli­ rait, in hoc Tractatu : ejus momentum. Antequam ipsa Ecclesiæ supernaturalitas directe exami­ netur, disseremus : i. de ejus corpore et anima 2, 2. de ejus vita supernaturali, in pressenti Tractatu. * P. H. Clérissac, Le mystère de ΓEglise, Paris, 1921 ; P- Héris, DEglise du Christ, Juvisy ; K. Adam, Le vrai visage du Catholicisme, gallice traduct. a E. Ricard, Paris, 1932; G. Goyau, Le Catholicisme, Paris, 1931 ; S. Tyszkiewicz, art. La Sainteté de ΓEglise, in N. R. T. mai 1936, p. 449-479. - L. Billot, De Ecclesia Christi, Romæ, 1903, p. 106 sq., 278, 334. Γ* K’ ■ 564 CAPUT I — PROLEGOMENA I. De Corpore n i I et Anima Ecclesiæ. S33. — Indicantur utriusque : i. notio, existentia, 3. elementa. 4. relationes. (1) Notio. In Ecclesia, societate externa simul et supernatural!, distinguitur elementum duplex : (a) Corpus, elementum externum, seu socialis organismus referens physici corporis imaginem; scilicet multitudo hominum visibilibus vinculis colligatorum sub regimine hierarchiæ a Christo institutae, b' Anima, elementum internum spirituale et supernaturale, consistens in interioribus vitæ supernaturalis donis, quod corpus informat, vivificat et movet ad finem suum supernaturalem assequendum. (2) Existentia. In Ecclesia, distinguere licet corpus et animam. a Scriptura innuitur : Etenim Christiani, qui Ecclesiam constituunt, dicuntur a S. Paulo unum corpus et unus · spiritus seu anima : “ Unum corpus, et unus spiritus, sicut vocati estis in una spe vocationis vestra 1 ”. · b In Traditione docetur a Patribus et theologis. LEO XIII hæc scribit : " Complexio copulatioque earum duarum vehit partium est ad veram Ecclesiam necessaria, sic fere ut ad naturam humanam intima animæ corporisque conjunctio... Corpus ejus (Christi) mysticum non vera Ecclesia est nisi propter eam rem", quæ ejus anima dicitur2. (e) Rat. theol. suadetur. Ecclesia est corpus et Christi corpus{ct. n. 845-848). Atqui certo non est corpus mortuum sed vivum et actuosum, per aliquod principium vitale intrinsecum, quod animam vocamus. Ergo. 834. — (3) Elementa. 3* a) Ad corpus pertinet quidquid refertur ad essentiam vel activitatem organismi socialis externi in Ecclesia; scilicet i. ipsa fidelium multitudo, 2. regimen externum quo fideles visibilem societatem efformant et socialem activitatem exercent sub visibilibus pastoribus, 3. media externa, quibus fides et sanctitas promoventur : i. e., prædicatio, sacramen­ torum administratio, cultus exterior, etc. Leo XIII, Encycl., Satis cojtihtiH* 29 Jan. tSq6. CAPUT I — PROLEGOMENA 565 (b) Ad animam vero pertinet quidquid in Ecclesia est internum et supernaturale, aptans et movens corpus ad finem ejus supernaturalem, nempe : i. praecipue principium vitæ supernaturalis seu gratia sanctificans, 2. character sacramentalis, 3. virtutes infusce : tum theologicae : fides, spes et caritas; tum morales, 4. dona Spiritus S. quæ gratiam comitantur, charismata et etiam multiplices gratiæ actuales. 835. — (4) Relationes inter corpus et animam. Prcecipuce sic describuntur : (a) Sicut homo nec est solum corpus, nec sola anima, sed quoddam substantiale ex utroque compositum ; ita Ecclesia nec est solum corpus, nec sola anima, sed quoddam compositum ex utroque essentialiter constans. (b) In homine, anima fons est vitæ et omnium actionum; et ea sublata, destruitur homo; similiter, in Ecclesia, anima est intrinsecum principium vitæ et activi­ tatis supernaturalis; et, ea ablata, deficeret vera Christi Ecclesia, (c) Apud homines, anima in corpus influit et corpus in animam ad totius individui perfectionem. Item in Ecclesia, anima agit in corpus et corpus in animam, ut Ecclesia uberius fructificet et propagetur. (5) Attamen imperfecta est analogia inter vivum hominis corpus et corpus vivum quod est Ecclesia, (a) Inter corpus et animam hominis viget unio substantialis, quæ deest inter coipus et animam Ecclesiæ. (b) Membrum aliquod a corpore humano separatum, nec vivere, nec agere potest-; dum homo, inculpabiliter extra corpus Ecclesiæ degens, gratia seu vita supernatural! aliquando fruitur: insuper fidelis, in statu peccati mortalis, influxum gratiæ sanctificantis, i. e., animæ Ecclesiæ, non recipit, sed tamen elicere potest supernaturales actus cum actualis gratiæ auxilio. II. De Ecclesiæ Vita Supernaturali IN PRÆSENTI TRACTATU. 836. — (a) Ecclesia, ex dictis, dupliciter considerari po­ test : i. ut societas externa, hierarchia et membris constans, sicuu quælibet humana societas; 2. ut societas supernaturalis a Deo fundata ad hominum sanctificationem. Quare apud eamdem duplex elucet perfectio et vita : alia visibilis et extrinseca ex sociali constitutione resultans; alia vero intrinseca et supernaturalis; quæ a sola catholica Ecclesia 566 CAPUT I — PROLEGOMENA possidetur et ejusdem jurium prærogati varumque est fons et praecipuum fundamentum. (b) Hæc autem duo elementa sunt in se indivisa, ex Christi voluntate, in intima Ecclesiæ natura. Attamen separativi examinari possunt. Sæpius auctores socialem et externam Ecclesiæ perfectionem ab extrinseco contemplatam longius describunt. 837. — (c) Maxime vero convenit * 1 intrinsecam et supern.ituralem Ecclesiæ vitam declarare, quæ est verissimum et pulcherrimum ejus ornamentum, tum ut removeantur Protestantium præjudicia, qui falso supponunt Ecclesiam catholicam esse societatem politicam de rebus externis, non autem de intimis animarum relationibus cum Christo curan­ tem; tum ut et ipsi Catholici majorem concipiant reveren­ tiam erga eamdem Ecclesiam. Aliunde hic agendi modus a theologis et Patribus C. VaΟ θ ticani commendatur. “ Ad describendam Ecclesiæ natu­ ram, secundum veram et catholicam doctrinam, statuitur primo loco illam esse corpus Christi mysticum, eo quod : i. in sacris litteris Ecclesia Christi nullo alio schemate fre­ quentius, accuratius, et disertius proponitur; 2. quod eodem schemate continetur ipsa intima Ecclesiæ natura, et præstantissima, id est divina ejusdem species ac vis... 3. Apparet insuper : nisi illa interna Ecclesiæ species habeatur ob oculos, constitui æstimarique, ut par est, de iis non posse, quæ ad ipsam externam ejusdem faciem spectant : et notum est omnibus; 4. ipsam in primis esse mystici corporis spe­ ciem, quæ nunc inter homines adeo carnales ac mundanos aut penitus ignoratur, aut, uti oportet, non attenditur 2 ” 1 Cf. in Vie intellectuelle, En marge de quelques études sur ΓEglise, 10 av. 1932, p. jS-29. CAPUT Π De Ecclesiæ SUPERNATURALITATE IN GENERE 838. — Conspectus. De Ecclesiæ supernaturalitate. De Ecclesiæ supernaturalitate in genere. (a) Ejus existentia. (b) Tituli qui Ecclesiæ supernaturali conveniunt. 1. Ecclesia sponsa Christi. 2. Corollaria : Ecclesia est mater nostra, regina hominum. Ecclesiæ supernaturalitas est incomparabilis ejus digni­ tatis causa, quare primum examinatur. Porro supernatura­ litas Ecclesiæ duplex discerni potest (cf. n. 47) : (a) Alia resultat ex eo quod Ecclesia fundata, conservata et propa­ gata fuit, non secundum naturales leges, sed miraculoso Dei auxilio : quod constat ex tractatu De Christo Dei legato et De vera Christi Ecclesia, (b) Alia autem consistit in eo quod Ecclesia gaudet supernatural! fine et vita T. De posteriore præcipue hic agitur et exponuntur : 1. ejus existentia, 2. tituli quidam ab ea defluentes. I. Ejus existentia. 839. — Thesis. Ecclesia est societas essentialiter supernaturalis. De fide 2. Adversatur hæc assertio incredulorum opinioni, qui Eccle­ siam omnibus aliis societatibus civilibus aut religiosis assimilare volunt. Probatur. Hæc societas est essentialiter supernaturalis, quæ tam ratione finis et mediorum, quam ratione auctoris et subjecti, ordinem naturalem superat. Atqui ita est de Ecclesia. Ergo. ' F. Cayré, Précis de Patrol., Paris, 1930, t. II, p. 897, n. 90, 91. ’ Saltern ex magisterio ordinario. 568 ; r J I s i I Γ y I CAPUT II Minor constat. Ecclesia est supematuralis : (a) Ratione finis : etenim ejus finis ultimus est Dei glori­ ficatio modo supernaturali; intermedius est continuatio Re­ demptionis Christi, qui “ ut salutiferum redemptionis opus perenne redderet, sanctam ædificare Ecclesiam decrevit”1; proximus vero est hominum sanctificatio et salus æterna. b Ratione mediorum : media quibus Ecclesia regitur, agit, sanctificatur et adunatur sunt supernaturalia : ita revelatio, sacramenta, pastorum missio, infall ibi litas, etc. S. Spiritus Dei eam animat per gratiam sanctificantem (cf. n. 853), quæ est intrinsecum principium ex quo Ecclesiæ membra vere justificantur et in finem suum ordinantur. (c) Ratione auctoris : Ecclesiæ institutor est Deus gratiæ et gloriæ auctor, qui eam fundavit per Verbum incarnatum, sæpe miracula patrans. d' Ratione subjecti : nam Ecclesia constat hominibus, quatenus supernatural i bus donis gratiæ et virtutum fruuntur. Huic societati fideles incorporantur, non naturali conditione, sed regeneratione baptismali ex aqua et Spiritu S. Igitur merito declarat Leo XIII : (Ecclesia) “quamvis ex hominibus constet,... tamen propter finem sibi constitu­ tum atque instrumenta quibus ad finem contendit, supernaturalis est ac spiritualis ” 2. “ Ecclesia ipsa spiritualis socie­ tas est atque ordinis omnino supematuralis ” 3. II. Tituli supernaturali Ecclesiæ convenientes. 840.— Thesis. Ecclesiæ est Christi sponsa. Certum. Ecclesia, sensu analogico, est relate ad Christum, sicut sponsa ad sponsum. I. PROBATUR : i. ex Scriptura, 2. ex Patribus. i° Ex Scriptura. (1) Joannes hoc docet describendo Ecclesiam “tanquam Jerusalem novam descendentem de cælo a Deo, paratam sicut sponsam ornatam viro suo ” 4. (2) S. Paulus præsertim hanc doctrinam evolvit 5. De­ clarat et explicat unionem Christi et Ecclesiæ esse perfec­ tissimum exemplar unionis sponsi et sponsæ in matrimonio; ■ D. B., 1821. Leo XIII, Encyc. Immortale Dri; cf. Encyc. Satis cognitum ; D. B •959· — 3 Schema de Ecclesia Christi, c. 3. 4 Apoc.. XXI. 1-6; XXII, 17. — s Ephes., V, 23-32. DE ECCLESIÆ SUPER N ATU R A LIT ATE 569 præsertim ratione : I. subjectionis, 2. dilectionis efficacis, 3. unionis fecunda, (a) Subjectionis. Nam “ Christus est caput Ecclesiæ", ideoque “ sicut Ecclesia subjecta est Christo, ita et mulieres viris suis in omnibus” (v. 23, 24). Quæ subjectio se exten­ dit ad omnia quæ Jesus instituit ut homines salventur. (b) Dilectionis efficacis. Siquidem “ Christus dilexit Ecclesiam"', quem amorem operibus comprobavit, nam “ seipsum tradidit pro ea, ut illam sanctificaret, mundans lavacro aquæ in verbo vitœ, ut exhiberet sibi gloriosam Ecclesiam... ut sit sancta et immaculata ” \ Atqui hæc actuosa Christi dilectio erga Ecclesiam est imago amoris sponsi ad sponsam : “ Viri, diligite uxores vestras, sicut Christus dilexit Ecclesiam" (v. 25). (c) Unionis fecundœ. Inter Christum et Ecclesiam viget unitas quædam similis unioni sponsi et sponsæ. “ Qui suam uxorem diligit, seipsum diligit. Nemo enim unquam carnem suam odio habuit, sed nutrit et fovet eam sicut et Christus Ecclesiam : quia membra sumus corporis ejus, de carne ejus et de ossibus ejus” (v. 28-30). Ex hac mirabili unione, sanguine Christi fecundata, generantur fideles in ordine supernaturali. Unde merito concludit Apostolus : “ Sacramentum hoc magnum est, ego autem dico in Christo et in Ecclesia”23. 841. — 2° Patres (a) non raro Ecclesiam vocant Christi sponsam ; ita S. CYPRIANUS : “ Adulterari non potest Sponsa Christi : incorrupta est et pudica... Unius cubilis, sanctita­ tem casto pudore custodit ”3. (b) lidem comparant Evam Adami sponsam cum Ecclesia Christi sponsa. S. AUGUS­ TINUS scribit : “ Unus homo caput et corpus, unus homo Christus et Ecclesia vir perfectus ; ille sponsus, illa sponsa. Sed erunt, inquit, duo in carne una ”, Citatis iisdem verbis 4, prosequitur : “ Fit ergo tanquam ex duobus (Christo et Ecclesia) una quædam persona, ex capite et corpore, ex sponso et sponsa ” 5. (c) Patres etiam intelligunt de Ecclesice ' Ephes., V, 25-27. — ’ Ephes., N, 32. 3 S. Cyprian., De Unitate Eccles., 6. — 4 Matth., XIX, 6. S. August., Senn., 137, n. i; Enarrat. 2 in Ps. 18. n. IO; Enarrat. 2 in Ps. 30, n. 4. " ' 570 CAPUT II —DE ECCLESIÆ SUPERNATURALITATE cum Christo desponsatione, locum Joannis narrantis, quod unus militum lancea latus Christi in cruce pendentis aperuit <. i. Audi S. AUGUSTINUM : “ Propter hoc prima mulier facta est de latere viri dormientis, et appellata est vita materque vivorum. Magnum quippe significavit bonum ante magnum praevaricationis malum. Hic secundus Adam inclinato capite in cruce dormivit, ut inde formaretur ei conjux, quod de latere dormientis effluxit ” 3. 2. Item S. JOANNESChryS0ST0MUS:“ Sicut Eva ex latere Adam prodiit, ita et nos ex latere Christi; hoc enim sibi vult illud ex carne ejus et ossibus ejus... Sicut Adam dormiente mulier condita est, ita Christo moriente, formata est Ecclesia ex ejus latere " 3. Merito igitur S. Catharina Senensis frequenter Ecclesiam vocabat’" dulcem Christi Sponsam ”. 842. — II. Corollaria. r, h • ·. n, i f ) 4 4 i I r I (i) Ecclesia est mater nostra. Certum. (a) S. Paulus jam de caelesti Jerusalem, cujus atrium est Ecclesia, dixerat : Quæ est mater nostra ” 4. (b) Traditio idem tenet. Non raro catholica societas vocatur in liturgia, v. g., in Pontificali, “ Sancta Mater Eccle­ sia". S. CYPRIANUS, maternum Ecclesiæ munus erga « fideles describens, concludit : “ Habere jam non potest Deum patrem, qui Ecclesiam non habet matrem" s. S. AU­ GUSTINUS commemorat sanctam matrem Ecclesiam cathoUcanV. CLEMENS ALEXANDRINUS affirmat Ecclesiam esse “virginem et matrem ”7. Similiter C. Vaticanum, pluries in suis capitibus, Ecclesiam nominat “ sanctam Matrem ”, juxta loquendi modum apud Patres consuetum. (C) Rat. theol. i. Etenim Ecclesia, relate ad fideles in ordine supernatural!, gerit officia matris secundum carnem. Ratione mystici cum Christo connubii, Ecclesia fideles aliquo modo concipit, generat et ducit in vita Christiana usque ad cælestem patriam. “ Cujus in sinu renati per 1 Joan.. XIX, 34.35. ’ S. August., InJoannem, tr. 120, n. 2; P. L., t. XXXV, 1953. ’ S. Joan. Chrysost., Orat. 28. — * Galat., IV, 26. 5 S. Cyprian., De Unit. Ecd.. c. 6; P. L., IV, 502. Cf. textus ap. P. Batiffol, Le catholicisme de S. Auçnstin, Paris, p. 270-276. ' Clem. Alex., Fcedagog., I, 6. CAPUT III 571 gratiam... lacte verbi pascimur, pane vitæ roboramur, misericordiæ (Dei) subsidiis confovemur”1. 2. Ecclesiæ maternitas est essentialiter supernaturalis, quam consequuntur spiritualiter nutriendi fideles capacitas simulque jus et officium eos docendi, regendi et corrigendi. — Ouare Ecclesiæ debemus reverentiæ, obedientiæ et amoris filialis sensus et actus exhibere. r 843.— (2) Ecclesia est Regina et Domina humanitatis; cum Christus, ejus divinus sponsus, sit Rex et Dominus om­ nium in terris. Hæc est Regina circumdata varietate’ vere coruscans splendoribus cultus, miraculorum et sanctitatis. CAPUT ΙΠ De Ecclesia mystico Christi Corpore3 844.— Conspectus. De Ecclesia mystico Christi corpore. 1. Ecclesia est corpus, — cor­ pus Christi, — corpus Chris­ ti mysticum : significatio. 2. Explicatio doctrina circa Ecclesiam corpus Christi mysticum. (a) Corpus : Christus ejus caput. Relationes Christi capitis ad Ecclesiam. (b) Anima : Spiritus S., effi­ cienter; gratia sanctifi­ cans, formaliter. * In præfat. missæ Dedicationis Ecclesia. — 1 Is., LX, 4. 3 D. B., 468;Sum. theol., 3, q. 8, a. 1-6; Leo XIII, Encycl. Satis cognitum, 29 jun. 1896; Franzelin, De Ecclesia, th. 18; Wilmers, De Ecclesia; Van Noort, De Ecclesia Christi, p. 82 sq.; C. Pesch, n. 396; J. M. Hervé, n. 5°7-5ll; Hurter, Theol. dogmat. compendium, t. I, n. 210-222; Opusc. SS. Patrum, t. XXVII; F. Prat, La théologie de S. Paul, t. I; J. Duperray, Le Christ dans la vie chrétienne daprès S. Paul, Paris, 1922; R. Plus, Dans le Christ Jésus, Le Christ dans nos frères; C. Marmion, Le Christ vie de Pâme; J. Anger, La doctrine du corps mystique de J. C., Paris, 1929; F. Juer gensmeier, Der mystische Leib Christi, Paderborn,? 1933 ; S. Tromp, De corpore mystico et actione catholica. Romæ, 1933? C. reckes, Das mysterium der Kirche, Paderborn, 1934; E. Mura, Le corps mystique du Christ, Paris, 1934; E. Mersch, art. Lè Christ mystique centre de la théologie, in N. R. mai 1934, p. 449-475. j Doctrina de Ecclesia, mystico Christi corpore, statuitur et explicatur. L Statuitur ii.f.c Doctrina. 845. — Thesis. Ecclesia est corpus Christi mysticum. Probatur per partes. l·1 Pars. Ecclesia est corpus. (a) S. Paulus pluries hanc veritatem elocet, i. Corinthiis scribit : “Quoniam unus panis, unum corpus multi sumus, omnes qui de uno pane participamus”,scilicet omnes Ecclesiæ fideles l. 2. Ad Ephesios : “ Unum corpus, et unus spiritus, sicut vocati estis in una spe vocationis vestrae ” 3. Alibi comparat unitatem corporis humani cum unitate Ecclesiæ : “ Sicut enim in uno corpore multa membra habemus... : ita multi unum corpus sumus in Christo ”3. (b) Aliunde Ecclesia est societas perfecta. societas merito corpus morale vocatur. Porro omnis 846. — IP Pars. Ecclesia est corpus Christi. '1; Script. a) Jesus ipse hanc doctrinam afifirmat : 1. Apostolis dicendo : “ Ego sum vitis, vos palmites ” ·», scilicet sicut palmites et vitis unum ens vivum efformant, ita Chris­ tus et ejus discipuli corpus aliquod Christi vivum constituunt. 2. Paulo, ipso instanti suæ conversionis, qui eum interrogat : Quis es, Domine? " respondendo : “ Ego sum Jesus quem tu persequeris" 5. Et sic asserit identitatem inter ipsum et Ecclesiam suam, quam inimici impugnant. b) Paulus autem explicite rem sæpe declarat : 1. Ad Ephesios ait : “ Ipse dedit caput supra omnem Ecclesiam, quæ est corpus ipsius et plenitudo (cf. n. 852) ejus qui omnia in omnibus adimpletur ”. Et infra : “ Christus caput est Ecclesiie, ipse salvator corporis ejus ” 6. 2. Corinthiis explicat charismatum unitatem in Ecclesia per analogiam unitatis membrorum in corpore humano. “ Sicut enim corpus unum est, et membra habet multa, omnia autem membra corporis cum sint multa, unum tamen corpus sunt, ita et Christus. Etenim in uno Spiritu — ” Ephes., I, 22-23; V DE ECCLESIA MYSTICO CHRISTI CORPORE 573 omnes nos in unum corpus baptizati sumus" *. Quapropter inter Christi fideles reprobat contentiones : “ Ut non sit schisma in corpore... Vos autem estis corpus Christi et membra de membro 3. Ad Colossenses Christi personam describit : “ Ipse est caput corporis Ecclesiæ, qui est principium,... ut sit in omnibus primatum tenens ” 3. (2) Tradit, (a) Patres cum Paulo consonant : OriGENES scribit : “ Discimus ex divinis Scripturis, totam Dei Ecclesiam esse corpus Christi a Dei Filio animatum ” 4. Et S. Augustinus : “ Universo populo sanctorum tanquam uni corpori caput est mediator Dei et hominum homo Christus Jesus ” 5. (b) S. Thomas, in commentario epistolae ad Ephesios (I, 23), declarat relationes quæ vigent inter fideles, Christi membra, et ipsum Christum, eorum caput 6*. (c) Concilia eamdem doctrinam docent C. Florentinum, in Deer, ad Armenos : “ Per ipsum (Baptisma) membra Christi ac de corpore efficimur Ecclesiæ" 7. Juxta C. Tridentinum, Eucharistia est “ symbolum unius illius corporis cujus ipse (Jesus) caput existit, cuique nos tanquam membra, ... adstrictos esse voluit ” 8. (3) Rat. theol. Ecclesia jure dicitur Christi corpus, quia inter eam et Christum existunt eaedem relationes sensu analogico ac inter corpus hominis et ejus caput, quæ infra evolventur (cf. n. 850 sq.). 847. — Ula Pars. Ecclesia est corpus Christi mysticum. Ecclesiæ magisterium. Juxta BONIFACIUM VIII, (Ecclesia) “ unum corpus mysti­ cum repraesentat, cujus caput Christus... Ecclesiæ unius et unicae unum corpus, unum caput,... Christus videlicet ” ?. ’ I Cor., XII, 12, 27. 3 I Cor., VI, 15: XII, 12, 25, 27. 3 Colos., I, 18, 24. 4 Origen., Adv. Cels., 1. VI, η. 48. 5 S. August., De agone christ., c. 20; cf. Epist., 57; In Joan., tr. 14, n. 10. 6 S. Thom., In Ephes., lect. 8, 4; In ICor., lect. 11; De Verit., q. 29, a. 5. 8 D. B., 875 ; cf. 800. 9 Bulla Unam Sanctam, D. B., 468. 574 CAPUT III (i) Declaratur. (a) Hoc nomen non invenitur formaliter in libris sacris, ignoratura Patribus, adhibetur a theologis Scholae et hodie 1 sæpius evolvitur in theologia dogmatica et ascetica. (b) J S. Panto quasi insinuatur : nam Christum in sua natura et in redemptionis opere vocat “ mysterium (•χυττεριον), quod absconditum fuit a saeculis et generationibus, nunc autem ' manifestatum est sanctis ejus”3, (e) S. Thomas hac locu­ tione utitur : “ Ea quæ pertinent ad membra, dicit Christus de se, propter hoc quod sunt sicut unum corpus mysticum Christus et Ecclesia,... Christus transformat se in Ecclesiam et Ecclesia in Christum ” ’. 848. — (2) Significatio. r Ecclesia est Christi corpus mysticum, (a) Sic excluditur, Ecclesiam esse : i. corpus Jesu physicum, ex carne et vel corpus aliud mere naturale, ossibus compositum; sicut est societas civilis cum duce et subditis ejus. (b) Sic affirmatur Ecclesiam : i. esse supernaturale mysterium boni­ tatis, sapientiæ et potentiæ divinæ, a mysterio ortum habere et pluribus mysteriis redundare; 2. mystice uniri cum Christo aliquo modo, sicut humanitas conjungitur cum Verbo in Incarnatione. Hæc unio Ecclesiæ cum Christo dicitur mystica, quia abscondita est et sensibus non manifestata; quia a mysteriis unionis hypostaticæ, mediationis redemp­ tionisque procedit; et multa mysteria aut supponit aut producit relate ad hominum vitam supernaturalem. Revera fideles, Christo adjuncti, cum Ipso efformant aliquod corpus, non solum moraliter, sicut fit de quacumque societate, sed realiter; non tamen materialiter, sed mystice. Corpus siquidem efformant, cujus singuli sunt membra, eadem vita spirituali viventes qua Christus vivit. Habemus ergo cum Eo et cum fratribus nostris unionem realem et spiritualem, quamvis unusquisque suam propriam persona­ litatem servet. • ' E. Mersch, art. Corps mystique et humanité contemporaine, in N. R. T., mars 1935. p. 225-238. - Colos.. I, 26. 3 S. Thom., In Ps. XXI, I; cf. lu Ps. XXX. .i DE ECCLESIA MYSTICO CHRISTI CORPORE 575 849. — II. Explicatur hæc Doctrina. Ratione sui momenti, hæc doctrina fusius evolvitur. Ecclesia est vivum Christi corpus; quare in ea distinguuntur corpus proprie dictum et anima. De utroque nunc disserimus. (A) CORPUS ECCLESIÆ. Ecclesia corpus Christi, sicut corpus nostrum, constat capite et membris : caput est Christus, membra sunt fideles. (i) Caput Ecclesiæ est Christus. (a) i. Hæc veritas expresse et pluries declaratur a S. Paulo : Ephes., I, 22, 23 ; Colos., I, 18. 2. Cui concordant Patres : ita, S. AUGUSTINUS : “ Universo populo sancto­ rum tanquam uni corpori caput est mediator Dei et homi­ num homo Christus Jesus ” '. 3. Et revera Christus relate ad Ecclesiam fere easdem ac caput erga membra in corpore physico vices gerit. (b) Ecclesiæ caput est Christus ut homo, qui est princi­ pium tum animæ tum corporis in Ecclesia ab ipso instituta. 850. — (2) Relationes Christi capitis ad Ecclesiam2. Christus ad Ecclesiam analogice refertur sicut caput ad corpus. (a) In nostro corpore, caput eamdem naturam habet quam alia membra, cum ipsum sit aliquod membrum. — Ita Christus, caput Ecclesiæ, ratione suæ humanitatis, eadem gaudet natura ac alii fideles, et dicitur primus inter fratres. (b) Caput, in homine, alia membra superat excellentia, positione et perfectione : nam est pars prima, superior, et sensus præcipuos continens. — Christus autem cuncta Ecclesiæ membra excedit : 1. excellentia, cum, ob unionem hypostaticam, sit vere Filius Dei; 2. positione, nam ad Patris dexteram sedet; 3. perfectione, siquidem est plenus gratiæ et veritatis et de ejus plenitudine omnes nos accepimus 3. 851. — (C) In nobis, caput (seu anima per caput) in cetera organa influit : i. tum interne, vitam, sensum et motum communicando, 2. tum externe, quia, mediantibus oculis aliisque sensibus, corpus in exterioribus actibus 1 S. August, Ep. 57; In Joan., tr. 14, n. io; In Ps. LXI, n. 4. - L. Malevez, art. L'Eglise dans le Christ, in R. S. R., juin 1935. Ρ· 257· i. — 3Joan., I, 14; Col., I, 19; Sum. theol., 3, q. 8. a. 1. C CAPUT ΠΙ 576 dirigit. — Jesus autem est ‘'caput ex quo totum corpus per nexus et conjunctiones subministratum et constructuni crescit in augmentum Dei"1. Revera Christus (seu divinitas per humanitatem conjunctam) in Ecclesiam exercet vivificum duf»liccm influxum : i. Internum quo supernaturalia dona fidelibus immediate communicat : Christus enim est fons omnis gratiæ, vitis cujus nos palmites sumus et a quo succos vitales seu vitam supernaturalem haurimus 2*. 2. Ex­ ternum, vi cujus Ecclesiam regit modo visibili per regimen et magisterium, mediantibus legitimis pastoribus, præsertim R. Pontifice, quibus suam auctoritatem commisit. 852. —(d) In corpore, caput organorum diversitati non obstat et eorum unitatis fit centrum 3. — Porro simile est Christi munus in Ecclesia. Eadem Ecclesia pluribus cons­ tat membris, quæ dignitate, officiis, juribus differunt :Cbristus ipse hanc diversitatem instituit, atque perenniter conservat. Quam simul ad unitatem supernaturalis finis obtinendi reduxit sua auctoritate R. Pontifici * . collata Et sic “est caput.. ex quo totum corpus compactum et connexum (est) per omnem juncturam subministrationis” 5. (e) Caput, apud hominem, non est a corpore adæquate distinctum, sed cum eo totum aliquod efformat. — Simili modo, Christus cum Ecclesia unum corpus completum efficit, ita ut Ecclesia sit “ejus plenitudo ( = complementum) “ Sicut et corpus et caput unus sunt homo, ita et Ecclesiam et Christum unum esse dixit”6. S. AUGUSTINUS ait : “ Totus Christus caput et corpus est : caput unigenitus Filius Dei, corpus ejus Ecclesia". Et alibi : “Non ille unus· et nos multi, sed et nos multi in illo uno unum. Unus ergo homo Christus caput et corpus ” 7, Tanta est inter Christum et Ecclesiam conjunctio, ut Christi prærogativæ : v. g., divina missio, auctoritas, infalli’ Ephes.. IV. 16. L 16; XV. 5. — 3 Sum. theol. 2* 2æ. q. 183, a. 2. Pius XI, e doctrina de Ecclesia mystico Christi corpore multa corollaria Actionem catholicam ”. Cerejeira, Patriarcham Olissiponensem. 10 nov. 1933. cf. .7. S., 1934, p. 62S. — 5 Ephes.. IV, 16. 6 1 Cor.. XII. 12; S. Joan. Chrysost., In I Cor.. hom. 30, n. 1. S. August., Conf. Donatis!., de Unit. Ecd.. c. 4. n. 7: In Ps. 6r, n. 4; n. 3. Cf. Hurter. Theologice dogma/. compendiitui. t. I. n. 214 sq. deducit circa “ Litt. ad.Card. DE ECCLESIA MYSTICO CHRISTI CORPORE 577 bilitas in docendo, sanctificandi potestas, Ecclesiæ conce­ dantur; et vicissim Christo tribuantur quæ sunt fidelibus propria : sic Christus ipse in iis esuritT, vivit a, persecu­ tionem sustinet 3; imo Ecclesia simpliciter “Christus” nominatur 4. 853. --- (B) ANIMA ECCLESIÆ. In Ecclesia Christi, praeter corpus, existit etiam anima, quam Patres et theologi dicunt esse tum Spiritum S., tum gratiam sanctificantem. (i) Spiritus S. vocatur Ecclesiæ anima efficienter s. (a) S. AUGUSTINUS scribit : “ Quod anima est corpori hominis, hoc est Spiritus S. corpori Christi, quod est Eccle­ sia" Revera cum Ecclesia sit Christi corpus, exinde Patres inferunt eamdem Spiritu Dei regi et quasi animari. Ideo S. IRENÆUS docet : “ Ubi Ecclesia, ibi et Spiritus Dei; et ubi Spiritus Dei, illic Ecclesia et omnis gratia” 7. * (b) Spiritus S. est Ecclesiæ anima efficienter tantum8, quatenus ei per appropriationem tribuitur gratiæ et sancti­ tatis productio in Ecclesia 9 : quapropter in symbolo Nicæno Vivificans appellatur. 854. — (2) Gratia sanctificans est anima Ecclesiæ formaliter. (a) Etenim gratia sanctificans est Ecclesiæ anima, si ejus membris analogice præbet id quod anima affert corpori. Atqui ita est. Etenim, per animæ influxum, corpus est vivum et ad vitales activitates suas exercendas aptum. Porro per sanctificantem gratiam, et O 1 Ecclesiæ membra regenerantur o vivunt spiritualiter, atque supernaturalium cum auxilio virtu­ tum quæ gratiam comitantur, capacitatem obtinent actus salutares et meritorios producendi. 1 Matth., XXV, 35-45. — 2 3Galat., \T, 20. 3 Act., IX, 4. — 4 *I 6Cor., * 8 XII, 12. 5 S. Tromp, De Spiritus S. anima corporis mystici, Romæ, 1932 ; E. Mura, L'Ame du corps mystique, in Rev. Thomiste, avril 1936. 6 S. August., Serm. 267, η. 4; cf. Serm., 267, n. 2. ' S. Iren., Adv. hares., 1. III. c. 24. n. 1. 8 Quandoque a Patribus Spiritus S. dicitur “cor Ecclesia", ratione “ influentiæ occultæ” quam in Christianis continuo exercet. Sum. theol., 3, q. S, a. I, ad 3. ’Joan., XX, 21-23. N’663. — 19 578 CAPUT III (b') Gratia habitualis est formaliter Ecclesiæ anima ’, nam est elementum quod essentialiter et interne perficit visibilem Christi Ecclesiam (cf. n. 833-835). ',4| 855. — Conclusio. a) Corpus et anima in Ecclesia non sunt duce Ecclesia, altera visibilis, altera vero invisibilis et perfectior, ut asserunt Protestantes. Nonne in unoquo­ que nostrum, corpus et anima duo homines efficiunt? Re­ vera ex Christi voluntate, gratia sanctificans 'seu anima) est bonum proprium visibilis societatis (seu corporis), apud Ecclesiam, quatenus obtineri nequit sine ad eam relatione quadam. Quapropter anima et corpus, in Ecclesia, uni­ cam societatem constituunt. ■ (b) In Ecclesiæ corpore datur duplex forma : alia secun­ dum quam hoc corpus est sociale et consistit in auctoritate legitima (cf. n. 623), alia secundum quam idem corpus gratia vivit 'cf. n. 853, 854): eadem dicitur ejus anima. Sed non exinde concludatur duplicem esse Ecclesiam : alteram socialem cui præest hierarchia; alteram invisibilem quæ solis justis constat. Etenim elementum formale, quod est gratia, pendet ab elemento formali quod est hierarchia, quatenus a sua causa efficiente; præterea invenitur in eodem subjecto seu corpore Ecclesiæ ; propterea ullo modo alteram Ecclesiam distinctam a visibili Ecclesia efformare nequit123. 856. — Scholion. tatem. Relationes Ecclesiæ ad Trini­ Mirabiles sunt relationes Ecclesia. ad Trinitatem, quas paucis verbis declaramus. Revera Trinitas est catholicae Ecclesiæ causa efficiens, formalis et finalis, et præterea in ea specialius manet. (1) Trinitas est Ecclesiæ : (a> Causa efficiens. Etenim hujus societatis institutio est opus ad extra; sed omné opus ad extra producitur a tribus personis. Præterea eadem institutio tribuitur tum Patri, quatenus omnium rerum principio; tum Filio seu 1 Hic modus loquendi strictius designat Ecclesiæ animam quam prior assertio, in qua causa efficiens, i. e., Spiritus S., sumitur pro ejus effectu seu gratia Ecclesiam sanctificante. I 3 “ Duplex principium formale distinguendum est in Ecclesia : alterum (seu auctoritas) principium formale societatis, alterum (gratia) principium vitic suprrnaturalis in membris. Illud essentiale est Ecclesiæ ut ea sit societas, medium­ que idoneum hominibus pro consequenda justitia et salute; hoc necessarium est membris ut illud assequantur et sint, propter quoti ad Ecclesiam sunt vocati Palmieri, De R. Pontifice, Prati, 1902; Prolegom. § XI. I CAPUT IV 579 Verbo incarnato, quod obediens Patri, eam immediate fundavit; tum Spiritui S., qui eam mystico modo vivificat et complet. (b) Causa formalis. i. Nam Christus Trinitatem quatenus exemplar nobis proponit, in pluribus locis. Ita Apostolis dicit : “ Estote vos perfecti, sicut et Pater vester cælestis perfectus est *. Exemplum dedi vobis, ut quemadmodum ego feci vobis, ita et vos faciatis ’. Spiritus S. docebit vos omnem veritatem ” 3, Alibi orat : “ Non pro eis rogo tantum, sed et pro eis, qui credi­ turi sunt per verbum eorum in me, ut omnes unum sint, sicut tu Pater in me et ego in te, ut et ipsi in nobis unum sint” *. 2. Aliunde, ex dictis, Spiritus S. est anima Ecclesiæ (cf. n. 853), quatenus principium supematuralis vitæ et activitatis in Ecclesia. Porro omnis externus effectus Spiritus Sancti procedit eodem modo a Patre et Filio. (c) Causa finalis. Nam Ecclesia fundata fuit ad externam Dei gloriam, ut Pater glorificetur in Filio et Spiritu S. (2) Insuper Ecclesia merito vocatur Dei domus, civitas, regnum, ovile, templum', templum Spiritus S; sed hæc nomina' saltem specia­ lem Trinitatis præsentiam important. Juxta S. Augustinum, Ecclesia est Dei civitas, cujus intuitu Providentia gentes- sapienter dirigit, per vias sibi notas, ad altissimum finem, nempe animarum salutem. CAPUT IV De Perfectione sociali Ecclesiæ 857. — Conspectus. i. Status qucestioriis : notio, errores, doctrina ca­ tholica. 2. Ecclesia est societas essentia­ liter perfecta : hæc thesis probatur. Ecclesia, cum sit essentialiter supematuralis, praedita est multis supernaturalibus proprietatibus, quas a Christo acce­ pit. Ex his considerare nunc volumus ejus perfectionem. 858. —Status qu/ESTionis. (a) Notio. Societas perfecta est in se completa, habens finem sibi proprium, alteri non subordinatum et media x Matth., V, 48. —^Joan., XIII, 15. —*Joan. > XVI, 13. — *Joan>> XVII, 20. % 580 CAPUT IV necessaria ad sui conservationem et finis consecutionem. Ad ejus essentiam pertinet a nulla alia societate dependere (cf. n. 858). (b) Errores. 1. Omnes .Rationalistic et Positivistes, superna­ turale non admittentes, Ecclesiæ perfectionem negant. 2. Pro­ testantes multi putant Ecclesiam a civili principatu jura sua tenere. 3. Item Regalistœ et Politici (cf. n. 1032). (c) Doctrina catholica profitetur Ecclesiam esse socie­ tatem perfectam : 1. non in eo sensu quod ejus membra non habeant defectus aut peccata expianda; 2. sed quia “adju­ menta ad... actionem suam necessaria, voluntate Conditoris sui, omnia in se et per se possideat ” 1 ; et insuper quia, ratione sui finis et mediorum ordinis supernaturalis, omnes alias societates supergreditur (cf. n. 839). 859. — Thesis. Ecclesia est societas essentialiter perfecta. Ecclesiæ magisterium. PlUS IX ait : “ Ecclesia ut vera et perfecta societas a divino auctore suo fuit instituta ” -. Idem explicite docet Leo XIII3. Probatur. (1) Script, (a) Ex ejus nominibus. Etenim in sacris Litteris, passim Ecclesia vocabulis societati perfectæ conve­ nientibus nuncupatur. Revera nominatur Domus Dei, Civitas supra montem posita, quo convenire omnes gentes necesse est; sed etiam Ovile, cui præest unus pastor, Regnum quod suscitabit Deus et stabit in æternum. Sed hæc omnia, sumpta in prædicatione Jesu, societatem independentem seu perfectam designant. (b) Ex voluntate Christi ejus fundatoris. Etenim ille vult societatem perfectam condere, qui eidem assignat presides potestate absoluta et ab hominibus independent! præditos. Atqui ita egit Christus, Dei legatus : revera Ecclesiæ suæ immediate designavit duces, qui auctoritate absoluta et independenti potiuntur : Apostolorum collegio dixit Jesus : “ Docete omnes gentes... Quorum remiseritis Immortale Dei\ i nov. 1885. ’ Pius IX, Alloc. Multis gravibusque, 17 dee. i860; Maxima quidem, 9 jun. 1862. — 3 Leo XIII, Z. cit. 1 Leo XIII, Encycl. DE PERFECTIONE SOCIALI ECCLESIÆ 581 peccata..." l; et soli Petro : “ Tibi dabo claves regni cadorum... Pasce oves meas..."2. Prætcrea hæc universalis potestas, etiam invitis principibus, est exercenda, juxta Christi verba : “Tradent enim vos in conciliis,... et ante præsides et reges stabitis propter me ” 3. Insuper Jesus Ecclesiæ suæ tantum camdem potestatem universalissimam et efficacissimam con­ tulit homines regendi et sanctificandi usque ad sæculi finem. Ergo, jure divino, Ecclesia est perfecta et suprema societas. 860. — (2) Tradit. Ex praxi Ecclesiæ. (a) “ Hanc auctoritatem in seipsa absolutam planeque sui juris,... Eccle­ sia sibi asserere itemque publice exercere nunquam desiit”. Jam principi Synagogæ Apostoli responderunt : “ Obedire oportet Deo magis quam hominibus ” <. (b) Patres argumentis et actibus Ecclesiæ supremam independentiam a Statu pro opportunitate vindicarunt; eamdem R. Pontifices invicta constantia adversus oppugnatores exercuerunt. Et saepis­ sime ipsi civiles principes legatis, concordatis aliisque agendi rationibus cum Ecclesia tanquam cum suprema legitima auctoritate agere consueverunt s. (c) Quare Plus IX in Syllabo proscripsit hanc propositionem : “ Ecclesia non est vera perfectaque societas plane libera, nec pollet suis propriis et constantibus juribus sibi a divino fundatore collatis”6. 861. — (3) Rat. theol. (a} Ecclesia, ex dictis, est societas supernaturalis, ideoque quamlibet naturalis et civilis ordinis societatem superat. Atqui repugnat superio­ ris ordinis societatem a societate inferioris ordinis pendere. Ergo Ecclesia est a civili societate essentialiter independens, seu aliis verbis, est in se societas perfecta. (b) Aliunde “ si Ecclesia dependeret ab alia societate, subordinaretur societati illi aut ut inferior superiori aut ut pars toti. Neutrum vero admitti potest. Non subordinatur ut inferior, quia finis Ecclesiæ omnium supremus est, scilicet salus animarum sempiterna; non ut pars, quia finis Ecclesiæ est universalissimus, cum ipsi divinitus est proprium munus, ut omnibus sanctitatem afferat in uno ovili Ecclesiæ ”7. = Matth., XVI, 19; Joan., XXI, 17. 3 Marc., XIII, g. — 4 Ad.. V, 29. 5 Leo XII, Cf. Encycl. Immortale Dei, 1 nov. 1SS5. — 6 D. B., 1719· De Groot, De Ecclesia catholica, Ratisbonæ, 1906, p. 134. *· X - jj r* —- - - - ·* ·“ CAPUT 1 582 Hinc deducere licet quod R. Pontifex, visibile Ecclesiæ caput, plenam et independentem auctoritatem habet ad ea omnia ordi­ nanda quæ, salva divina Ecclesiæ constitutione, ad ejusdem regiminis facilitatem et efficaciam conferre possunt. ALTERA PARS De Supernatural! Ecclesiæ Infallibilitate * 4 ... ÎVL I , ; '. S62. — Conspectus generalis. Cap. I. Gap. II. n. Cap. III. Ili1· i 11. De natura infallibilitatis Ecclesia. De subjecto infallibilitatis in Ecclesia. De R. Pontificis infallibilitate. De Episcoporum infallibilitate. De objecto infallibilitatis in Ecclesia. De objecto directo. De objecto indirecto. fl| H H B ί I Ex dictis (cf. n. 749, /6o\ Ecclesia a Christo instituta infallibilitate quoad religiosas veritates pollet. Hæc autem praerogativa sine dubio praeeminet inter supernaturales Ecclesiæ qualitates. Quapropter, in præsenti Sectione, fusius inquirimus ejusdem infallibilitatis : 1. naturam, 2. subjectum, ^.objectum. t i i CAPUT I DE NATURA INFALLIBILITATIS » · Ecclesiæ 863. — Conspectus. I. De Ecclesiæ infallibilitate in genere. Notio et species. De passiva infallibilitate. 2. De Ecclesiæ activa infal­ libililate. 1 Definitio explicata et finis. Scholion. Notiones falsæ. DE NATURA INFALLIBILITATIS ECCLESIÆ 583 Prius declarandum est in quonam consistat Ecclesiæ in fall ibil itas doctrinalis. I. De Ecclesiæ Infallibilitate in genere. 864 — (i) Notio et species, (a) Quoad nomen, infallibilitas est quædam ab errore immunitas. Ecclesiæ vero infallibilitas est proprietas vi cujus, ab omni errore immunis fit in possessione revelationis quoad fidem et mores. Hæc infallibilitas est : non essentialis, quæ soli Deo com­ petit; sed participata, quæ ex divino influxu derivatur. (b) Duplex distinguitur : i. activa, seu in docendo, quæ adest in Ecclesia revelationem prædicante; 2. passiva, seu in credendo, residens in Ecclesia eamdem discente. 865. — (2) De passiva infallibilitate. i. Hæc consistit in eo quod Ecclesia universaliter sumpta errare nequit in credendo doctrinam divinitus revelatam. 2. Ejus existentia est fidei dogma. Revera si universalis Ecclesia in errorem incidere posset, jam non esset amplius salutis via necessaria et unica, nec authentica Christi religio, nec a S. Paulo recte vocaretur “columna et firmamentum veritatis” \ 3. Hujus passivæ infallibilitatis fons immediatus est activa infallibi­ litas, de qua longius est disserendum. II. De Ecclesiæ activa Infallibilitate. 866. — (A) Definitio. (1) Sic describi potest : Prærogativa supcrnaturalis, qua Ecclesia docens, vi specialis assis­ tentia Spiritus S., revelationem ab Apostolis traditam fideli­ ter custodit, ab omni errore immunis. (2) Explicatur : (a) Prærogativa, i. e., charisma veritatis seu gratia gratis_data, quæ certa lege Ecclesiæ in ejus magisterii exer­ citio promissa fuit. (b) Supcrnaturalis, ratione originis, efficacitatis et finis. (C) Qua Ecclesia docens : sic designatur infallibilitatis subjectum seu possessor, nempe soli pastores, qui sunt : primo et principaliter B. Petrus ejusque successor R. Ponti­ fex ; deinde, sub et cum eo, collegium episcoporum : et sic differt ab infallibilitate passiva. 584 CAPUT I i 867. — (d) II· specialis assistentia: Spiritus S. i. Sic indicatur causa efficiens unica, nempe Deus ipse seu tota Trinitas; attribuitur autem Spiritui S. per appropriationem tantum. Quare non provenit a viribus naturalibus : v. g., ingenio R. Pontificis et episcoporum, eorum studio et investigationibus. 2. Fit per assistentiam specialem, quæ importat : negativum aliquid removens omnia quæ in errorem inducerent, et positivum quid, consistens in auxilio efficaci ad docendam revelationem ; sed nullo modo miraculosum interventum exigit. 3. Hæc Dei assistentia non superflua facit studia et inquisitiones de revelationis fontibus; attamen ab his laboribus humanis non pendet. (θ) Revelationem ab Apostolis traditam. Hoc est objectum infallibilitatis, scilicet Christi doctrina circa fidem et mores, nempe circa credenda et agenda ad æternam salutem. Infallibilitas non se extendit ad omnes res, etiam scientificas; sed talis est “ut Spiritu S. assistente traditam per Apostolos revelationem seu fidei depositum sancte custodiat et fideliter exponat ” x. (f) Fideliter custodit, ab omni errore immunis. Ecclesia fruitur infallibilitate tum facti, tum juris ; nempe immuni­ tatem habet tum ab omni errore actuali, tum ab errandi possibilitate. ■ H 868. (B) Finis hujus infallibilitatis triplex assignatur. Ecclesia hanc dotem recipit : (a) ut fidei depositum conservet et ab errore præservet, (b) ut fidelibus proponat certam regulam de rebus credendis et agendis, (e) ut judicet definitive absque errore controversias in rebus religionis. (C) Differt igitur Ecclesiæ infallibilitas : (a) a reve­ latione, quæ est veritatis antea ignotæ manifestatiQ; dum infallibilitas spectat solum ad veritatum antea revelatarum propositionem; (b) ab inspiratione, qua auctor sacer ad scribendum excitatur a Spiritu S., qui ejus mentem et voluntatem positive ita dirigit, ut ea omnia et sola scri­ bantur quæ vult scribi; dum in infallibilitate non adest impulsio divina ad scribendum ; (c) a gratiis illuminativis, quæ omnibus etiam infidelibus dari possunt ad actus salu­ tares eliciendos. *7. . J=· -* t· k? &.-Ά 596 CAPUT II rentia et submissione, Agathonis litteras tenuit : “ Peints per Agathonem loquebatur .··' C. \ aticanum *, de R. Pontificis infallibilitate tractando, tria concilia oecumenica citat, in ‘‘ quibus Oriens cum Occidente in fidei charitatisque unionem conveniebat ” : C. Constantinopolit. IV, Lugdunense ZZet Florentinum. (d) C. Constantinopol. IV (870) (œcumen. VIII) plane accepit Hormisdee fidei formulam, in qua dicitur fidem in Sede Aposiolica semper immaculatam servatam fuisse, vi promissionis divinae, et in ea integram et veracem inveniri christianæ religionis soliditatem (e) C. Lugdunense II (1274) profitetur Romanam Eccle­ siam plenum primatum obtinere et R. Pontificem præ ceteris “ fidei veritatem defendere, sic et, si quæ de fide subortæ fuerint quœstiones, suo debent judicio definiri ” 3. (f) C. Florentinum (1438-1445) definivit R. Pontificem non solum tenere primatum in universum orbem, sed etiam “ ipsi in beato Petro pascendi universalem Ecclesiam a D. N. Jesu Christo plenam potestatem traditam esse; quem­ admodum etiam in gestis oecumenicorum conciliorum et in sacris canonibus continetur ” 4. (g) C. Vaticanum denique R. Pontificis infallibilitatem expressis terminis definit (cf. n. 874). Porro hæc omnia infallibilitatem S. Pontificis supponunt; non enim *R. Pontifex haberet plenam potestatem docendi, nec servaret integram fidem, nec cum Petri auctoritate loqueretur, nisi esset vere infallibilis in docendo. Nec dicatur : In his omnibus casibus Papae definitiones solum­ modo ex consensu Ecclesiae irreformabiles factae sunt. — Resp. 1 D. B., 1832 sq. —3 D. B., 171 sq. — *-D. B., 466. < D. B., 694. (a) Gallicani quidem contenderunt vocem quemadmodum (græce ζαβ’ ον τρόπον) sensum restrictivum præ se ferre, et significare auctoritatem Pontificis limitari per concilia et canones; quod textu græco C. Florentini probare conabantur, (b) textus laiinus authenticus, prout legitur in manus­ cripts antiquioribus, talem interpretationem non patitur ; textus autem græcus potest intelligi eodem modo ac latinus. Et sane contextus id postulat, nam Florentinum, postquam definierat S. Pontifici plenam potestatem traditam esse, non poterat logice declarare hanc plenam potestatem limitari per conciliorum decreta. Aliunde l aticanum, formulam Florentini referendo sine clausula quemadmodum^ controversiam authentice dirimit. Cf. T. Granderath, Cons­ titui. dogmat. SS. C. I 'alicam', Friburgi, 1892, p. 150 sq. de subjecto infallibilitatis IN ECCLESIA 597 Nego. Revera inerrantia Pontificis, ut constat ex allatis testimo­ niis, non huic consensui tribuitur, sed auctoritati ipsius Pontificis, qui, utpote Petri successor, est unitatis centrum et fidei authenticus interpres. 889. historia. 2. indirecte seu solutione objectionum ex (i) Liberius Papa (352-366) dicitur formulæ Sirmiensi arianæ vel semiarianæ subscripsisse, et Athanasium condemnasse ideoque in fide errasse. Resp. (a) Nonnulli de ipso subscriptionis facto dubitant *. (b) Plures existunt sirmienses formulæ 2, quarum secunda (357) tantum fuit aperte hæretica, quam Papa Liberius diserte damnavit, teste Sozomeno 3. (c) Hodie a pluribus admittitur Liberium tertia formulæ subscripsisse (358). Hæc-autem formula, licet ambigua, utpote vocem όμοούσιος, consubstantialis, non continens, tamen hæreticum sensum per se non habebat, (d) Insuper, dato, non concesso, Liberium formulæ ex se hæreticæ subscripsisse, non exinde peri­ clitaretur pontificia infallibilitas, quia, Liberii subscriptio vi et metu extorta, non illas præ se fert notas, quæ necessariæ sunt ad definitionem ex cathedra. Teste enim S. Athanasio <, “ Liberius extorris factus, post biennium denique fractus est, minisque mortis perterritus subscripsit E 890. — (2) Honorius I (625-638) dicitur docuisse monothelitarum haresim in duabus epistolis ad Sergium, ideoque tanquam hareticum a Leone II et concilio œcumenico VI0 damnatum fuisse. Resp. (A) Exponuntur facta. Sergius, C. P. Patriarcha, monothelicis erroribus favens, ad Honorium scripsit (634) duarum operationum et unius operationis vocabula multos fideles scandali­ zare, ita ut opportunius esset, ob bonum pacis, talia verba devitare. ’ Le Bachelet, art. Arianisme, in D. T. C., col. 1825 sq. ; A. d’Alès, art. Libère, in D. A., col. 1842 sq.; A. Peder, art Neue Littéralur sur Liberiusfrage, in Theol. Rev., 1910, p. 106. — De Patrum sententia cf. Kirch, η· 533, 775 sq-, 855 sq., 497-5°°· 3 C. Pesch, op. cil., n. 515. 3 Sozomen., Hist, ecdes., IV, 15; P. G., LXVII, 1150. 4 S. Athanas., Hist. Arian, ad monachos, c. 41; P. G., XXV, 742. — Quod fatebatur Bossuet, licet gallicanus, Deuxième instr, pastorale, n. 105-IIO. — Ad fusiorem hujus quæstionis solutionem, vide, præter auctores citatos, D. B., 93; Petavius, De Trinitate, I, 9, 15; Jungmann, Dissertai, in hist, ecdes., vol. II, 1881, p. 31 sq.; Héfélé-Leclercq, Hist, des Conciles, t. I, § 81, p. 908-928, ubi copiosam invenies bibliographiam ; L. Saltet, Bulletin ecclès. Toulouse, 1905, p. 222 sq.; 1909, p. 128; J. Zeiller, art. La chute du Pape Libère, in R. P. A., t. III, p. 580-608; P. Batiffol, La paix constantinienne et le catholicisme, ch. IX; J. Tixeront, Histoire des dogmes, t II, p. 53. I 598 CAPUT II Quibus litteris deceptus, Honorius rescripsit se nolle unam vel duas operationes definiendo pradicare, sed, pro una quam quidam dicunt operatione, unum operatorem intelligendum esse, pro duabus autem operationibus duas potius naturas intelligi oportere. Hac æquivoca scribendi ratione inscius bæresi monothelitarum favebat. — Quare concilium œcumenicum VI, Consi. III, (680), Hono­ rium jam defunctum inter hareticos recensere non dubitavit. Quod decretum approbando, Leo IL prædecessorem suum anathe­ matizavit quidem, sed quia fidem subverti permiserat. (B) Objectio solvitur. (1) De Honorii doctrina, (a) Honorius nullam ex cathedra definitionem dedit in suis litteris : 1. Nam Sergius non fidei definitionem postulaverat, sed solum practicam approbationem prudentis silentii quoad distinctionem duplies operationis. 2. Aliunde Honorius ea adhibet verba, quæ definitio­ nem omnino excludunt; in prima siquidem epistola ait : “ Utrum autem propter opera divinitatis et humanitatis una an gemina, operationes debeant derivatæ dici vel intelligi, ad nos tsta pertinere non debent, relinquentes ea grammaticis ”; in secunda autem : “Non nos oportet unam vel duas operationes definientes pradicare”'... 3. Praeterea Honorii litteræ non fuerunt promulgatae, sed ignota manserunt usque ad ejus mortem. Ergo nullo modo haberi possunt ut definitio ex cathedra. H (b) Nullum errorem continent Honorii littera. i. Etenim Honorius nunquam duplicem naturam et voluntatem in Christo negavit, sed econtra eam verbis æquivalentibus asseruit : quare monothelitam hæresim nunquam docuit. 2. Equidem affirmavit unam esse voluntatem in Christo. Sed, ex contextu, hæc propositio significat quod, in Christi humanitate, non datur pugna inter rationalem voluntatem et appetitum sensitivum; quod proinde in eo desunt duae mentis et carnis voluntates opposita ratione concu­ piscenti®. Econtra apud Jesum humana voluntas ita subdita est divinæ voluntati ut unicum videas in eo esse principium operandi. Sed hae assertiones cum catholico dogmate optime concordant. Talem fuisse Honorii sententiam constat : 1. Ex ipsius verbis : “Unde et unam voluntatem fatemur D. N. Jesu Christi, quia profecto a divinitate assumpta est nostra natura, non culpa... Non est itaque assumpta a Salvatore vitiata natura, quæ repugnaret legi mentis ejus, sed venit quaerere et salvum facere quod perierat, id est, vitiatam humani generis naturam. Nam lex alia in membris aut voluntas diversa non fuit vel contraria Salvatori, quia super legem ’ Epistolas Honorii legere est apud Migne, P. L., LXXX, p. 470-476; vel Héfélé, op. at., L IV, Appendice, p. 505 sq., ubi collecta invenies documenta ad hanc quæ^tionem spectantia; D. B., 251-252. r λ:4 v :· * a * * *—w- · ~ \e la » * · DE SUBJECTO INFALLIBILITATIS IN ECCLESIA 599 natus est humanæ conditionis ” l. 2. Ex authentica interpretatione Joannis IV (640-642), Honorii secundi successoris, qui scribit : “ Prædictus ergo decessor meus docens de mysterio Incarnationis Christi dicebat, non fuisse in eo, sicut in nobis peccatoribus, mentis et carnis contrarias voluntates. Quod quidam ad proprium sensum convertentes, divinitatis ejus et humanitatis unam eum voluntatem docuisse suspicati sunt. Quod veritati omni modo est contrarium ”. Fatemur tamen hunc dicendi modum, ab Honorio usurpatum, valde obscurum esse, et ambagibus plenum. (2) De Honorii damnatione ut hæretici. Honorius a conci­ lio VI et Leone II damnatus est tanquam hcereticus, non quia hæresim proprie docuerat, sed quia ejus propagationi faverat, inopportunum silentium utrique parti imponendo, tempore quo doctrinam catholicam diserte exponere oportebat. Revera Leo II scripsit : “ Pariterque anathematizamus... necnon et Honorium, qui hanc apostolicam ecclesiam non apostolicæ traditionis doctrina lustravit, sed profana proditione immaculatam maculari permisit ”... qui flammam hccretici dogmatis non, ut decuit apostolicam aucto­ ritatem, incipientem exstinxit, sed negligendo confovit ” 3. — Revera appellatio hareticus eo tempore extendebatur etiam ad fautores hæreticorum, suspectos de hæresi et eos omnes qui suo agendi modo hæresim promovebant ■*. Aliunde, si ut hæreticus proprie dictus damnatus fuerat, sane ut privata persona, non ut Pontifex ex cathedra loquens, quod ex dictis constat5. 891. — (3) Paulus V (1564-1642) approbando decreta Indicis ct Inquisitionis 6, quæ systema Galilæi condemnabant ut erroneum ’ D. B., 251-252. 2 Apud Labbe, VI, p. uog. 3 Apud Labbe, t VI, p. 1246.. 4 Quod fuse demonstrat Bolgeni, Fatti dommatici, t. I, c. 4. 5 Cf. Héfélé-Leclercq, op. cit., § 296 sq., t. III, pp. 347’3^7» 5°L 5r5 sq-> ubi, p. 347, multi allegantur auctores; J. Pennachi, de Honorii causa in Concit. VI, Romæ, 1870; Bottalla, Reply to Renouf on Pope Honorius; J, H. Newman, Diffie, of Anglic., t. II, p. 317; J. Chapman, The condem­ nation of Pope Honorius, London, 1907; D. Cabrol, art. Honorius ( La ques­ tion cP), in D. A., col. 504-519; Amann, art. Honorius, in D. T. C., col. 93 sq. 6 (a) Consultores S. Officii, 24 febr. 1616, judicium tulerunt de his duabus propositionibus : “ 1. Sol est centrum mundi et omnino immobilis motu locali. 2. Terra non est centrum mundi, nec immobilis, sed secundum se totam movetur et motu diurno ”. De priori dixerunt : “ Dictam propositionem esse stultam et absurdam in philosophia, et formaliter hcereiicam, quatenus contradicit expresse sententiis sacræ Scripturæ in multis locis, secundum proprietatem verborum et secundum communem expositionem et sensum SS. Patrum, et theologorum doctorum ”. De posteriori : Hanc propositionem recipere eamdem censuram in philosophia et, spectando veritatem theologicam, ad minus esse in fide • w 600 CAPUT II in fide, et Urbanus VIII (1623-1644), promulgationem hujus decreti prescribendo, dicuntur in fide erravisse ‘. Resp. (a) Fatendum est equidem præfatas Congregationes errasse, Galilæum condemnando, ut colligitur ex authenticis docu­ mentis quæ recenter publici juris facta sunt Sed simul cum peritis agnoscendum est Cardinalium errorem excusabilem esse, quia, illo tempore, copernicum systema nondum validis argumentis probatum fuerat, et Galilæus ipse imprudens fuit, nimis audacter suum systema propugnando non solum scientificis sed biblicis argumentis. Ceteroquin non sævissime, ut olim contendebant Protestantes, sed humane exceptus est 3 et studia sua. prosequi potuit. .Λχΐκ *>Άκ J*-·» (b) Sed ibi nullafuit ex cathedra definitio. Nam Congregationum decreta, etiamsi a S. Pontifice approbata, remanent meræ harum Con­ gregationum decisiones,ex natura sua reformabiles ideoquenon infal­ libiles (cf. n. 94S). Sed talia fuerunt Indicis et 5. Officii decreta in Galilaei causa. Juxta plures, hæc decreta erant disciplinaria tantum4, non vero doctrinalia, ut alii putant 5. Etiam dato ea fuisse doctri­ nalia, certe tamen conditionibus ad definitionem ex cathedra requisitis carebant Etenim S. Pontifices eadem nomine suo non I7 I ■ J f » I! f I j I I » I •I I I « : f erroneam ”. (b) Pariter Cong. Indicis, 5 mart. 1616, tanquam Scriptura omnino adversantem damnavit doctrinam pythagoricam et copemicam de mobi­ litate terra et immobilitate solis. Galilæus ipse, judicibus 5. Officii, 22 jun. 1633, hanc abjurationis formulam recitare et subscribere debuit : “ Ego Gali­ læus Galilæi... corde sincero et fide non ficta abjuro, maledico et detestor supradictos errores et hcereses... ”. (c) Attamen, a. 1757 et 1820, S. Cong. indicis sententiam de motu terra propugnari permisit; et decreto 0". Officii, 17 sept. 1822, Romæ permissa est impressio ac publicatio librorum in quibus eadem propugnatur, (d) Tandem, a. 1833, ex catalogo librorum prohibitorum expuncta sunt opera prius damnata ob hanc opinionem de motu terræ. 1 W. Roberts *, The Pontifical Decrees against the doctrine of the earth's movement, Oxford, 1885. ’ Hæc documenta legere est apud Bouix, De Papa, t. II, p. 447 sq.; H. de L’Epinois, Les Pièces du procès de Galilée, Paris, 1877; Grisar, Galileistudien, Ratisbon., 1882. 3 Ita Protestans Von Gebler *, Galileo Galilei und die Rômische Curie, 1876, pp. 202-261. — Præter auctores jam citatos, vide H. de L’Epinois, Galilée, son procès, sa condamnation, Paris, 1867 ; Za Question de Galilée, les faits et leurs conséquences, Paris, 1878; Funk, Zur Galilei-Frage, Paderborn, 1899; Pieralisi, Urbano VIII e Galileo; Müller, Galileo Galilei, Roma, 1908; Vacandard, art Le procès de Galilée, in R. C. R, XL, 1904, p. 225-259 et 358’394» et in Etudes de critique et d'histoire religieuse, lre série, 3e éd., Paris, 19°7> P· 295-387; L. Choupin, Valeur des décisions du S. Siège, Paris, 1907, P· I23'I49î J· Gerard, art. in The Cath. Encyclop., Appleton, 1909, L VI, p. 342-346; Pierre de Vregille, art. Galilée, in D. A., col. 147-192. 4 Ita Palmieri, Jaugey, Choupin. 5 Ita Bouix, Grisar, E. Love. wI I1 DE SUBJECTO INFALLIBILITATIS IN ECCLESIA 601 promulgaverunt, neca fortiori specialiter tanquam sibi propria vindi­ caverunt. Præterea nihil de hac re tanquam ab universali Ecclesia tenendum S. Pontifices definierunt; nec ulia producitur bulla, ullum breve, quo Paulus V aut Urbanus VIII dictam condemnationem modo speciali confirmaverint. Quare nullus unquam theologus alicujus nominis affirmavit hanc fuisse ex cathedra definitionem. (4) Alia objiciuntur dicta vel facta contra R. Pontificum infallibilitatem ; sed res allegatæ sæpe ad rem nullo modo pertinent, vel authenticam fidei definitionem non constituunt. 892. — 30 Ratione suadetur. Convenientia vivi et infallibilis magisterii antea fuit demonstrata (cf. n. 742-748). Hic autem probatur Ecclesiæ supremum Pastorem congruenter infallibilitate in doctrina pollere. Sane fides debet esse una, et quidem tam certa, ut prompte ac secure cognoscere valeamus ea quæ necessaria sunt ad finem nostrum supernaturalem attingendum. Atqui illa fidei unitas et certitudo sine infallibili Pontifice vix haberi possunt, (a) Unitas enim servari nequit nisi infallibiliter haereses proscribantur et controversiae circa fidem ab eo defi­ niantur qui toti Ecclesiæ praeest. Omnes siquidem ei obedire tenentur, ac proinde si infallibilis sit, unitas fidei facile obtinetur. Si autem errare possit, ac de facto erret, tunc disrumpitur unitas; cum alii ejus definitiones sequentur, alii vero eam despicientx. (b) Ad promptam et securam fidei certitudinem, requiritur tribunal infallibile et permanens, quod semper et sine mora adiri possit. Atqui tribunal hujusmodi nihil aliud esse potest nisi tribunal R. Pontificis. Non enim sufficeret infallibilitas solum penes generale conci­ lium : nam propter dispendia, bella aliaque incommoda, 1 Quod rite intellexit W. H. Mallock *, qui, licet acatholicus, scribit, Is Life worth Irving, New-York, 1879, c. XII, p. 313, gallice versum “ La Vie vaut-elle la peine de vivre ” Paris, 1882, p. 287 : “ Ipsa tantum intellexit quod, si in hoc mundo infallibile oraculum adesse debet, ipsum vivens sit oportet, ab omnibus in praesens sicut olim percipiendum, et quo mundus intelligentior aut cognoscendi magis cupidus evadit, hoc suæ disciplinæ major amplitudo danda est a magistro. Inter religiones quæ historiam habent, Ecclesia catholica unica est... quæ potest vivere sine mutatione, suam doctrinam sine adulteratione evolvere, eadem semper manere et tamen progredi possit ”. Integrum legatur caput, cum praecedenti, c. XI. Alia convenientia argumenta pro infallibilitate dilucide exposita invenies apud Lyons, Christianity and Infallibility, NewYork, 1892; ch. II. p. 31 sq. 602 CAPUT II raro convenire possunt concilia ; aliunde numquam prompte et facile congregari queunt, quotiescumque novus oritur error, ideoque spargi potest hæresis antequam conciliare decretum edatur. Præterea consensus totius Ecclesiæ sæpe nec exspectari nec cognosci facile potest. Ergo maxime convenit ut R. Pontifex ipse sit infallibilis, etiam absque Ecclesiæ consensu. ' 893. — Nec dicatur1 : (i) Infallibilitas R. Pontificis : (a) Est quadam hominis deificatio. — Resp. Nego. Nam hæc infallibilitas est creata, limitata, communicata, oritur ab extrinseca Dei assistentia; ideoque non est divinum attributum. (b) Abusibus viam aperire potest. — Resp. Nego. Assistentia enim divina omnem abusum præcavet. De facto, hi abusus quos politici reformidant, nunquam evenerunt. Sed nec evenient, nam infallibilitatis objectum est determinatum et ad res materiales et civiles non extenditur. ■ a (c) Potest esse despotica. — Resp. Nego. i. Infallibilis R. Pon­ tificis auctoritas non magis despotica est quam infallibilis Scriptura auctoritas : si Catholici libertate carent dum irreformabili Papæ judicio obediunt, majori libertate non gaudent qui Scripturæ ineluctabili auctoritate ligantur. 2. Protestantes dicunt quidem libertatem non destrui Scriptura, quia hæc est Verbum Dei. Ergo pariter non destruitur infallibili Pontificis definitione, quæ nihil aliud est nisi authentica interpretatio verbi Dei, divino Spiritu assistente, ideoque plurimum affert luminis securamque tutelam’. 894. — (d) Aufert libertatem cogitandi in fidelibus qui ei sub­ duntur. — Resp. Nego. Nam vera cogitandi libertas consistit non in facultate errorem amplectendi, sed in adhæsione veritati cognitæ. Jamvero quando infallibili decreto obedimus, nihil aliud facimus, nisi libere veritati certo cognitæ adhærere. Nec in hf>c minuitur, sed potius augetur libertas inquirendi ; cum enim certi sumus de veritatibus definitis, jam harum ope, in aliarum investigatione securius incedere possumus. .w (2) Quod semel infallibiliter definitum est non est iterum defi­ niendum. Atqui ante locutiones ex cathedra, res fidei ordinario Ecclesiæ magisterio definiuntur. — Resp. Dist. major. ... Non est iterum definiendum : definitione deliberativa. C.; confirmativa et explicativa. N. — Ad minor. Multæ sunt fidei veritates quæ ab ordinario magisterio non clare et stricte proponuntur et ideo judicio deliberativo R. Pontificis definiri possunt. Quoad dogmata jam S. Harent, art. Papauté ( Infaillibilité pontificale f in Leo XIII, Encyc. Libertas, 20 jun. 1888. - D. A.^ col. 1532-1534. . Ι-ϊΐίΑ DE SUBJECTO INFALLIBILITATIS IN ECCLESIA 603 definita, nihil vetat priores definitiones a R. Pontifice confirmari et instantius proponi. 895. — Corollaria. (1) Ex parte definitionum. Definitiones ex cathedra sunt “ ex sese, non autem ex consensu Ecclesiæ, irreformabiles (a) C. Vaticanum ipsum hanc conclusionem enuntiat, contra Gallicanos L Et revera R. Pontificis definitiones procedunt ab ejus primatu et infallibili magisterio, quæ nullo modo ab acceptatione episcoporum vel Ecclesiæ dependent12. (b) Consensus Ecclesiæ, quando definitionem præcedit, est quidem unum ex mediis quibus R. Pontifex uti potest ad cognoscendam doctrinam ut definibilem; sed nunquam requiritur per modum judicii quod concomitatur aut appro­ bat judicium S. Pontificis : ipse enim est Doctor et Pastor infallibilis, qui pascit oves fratresque suos in fide confirmat, non autem ab eis pascitur aut confirmatur 3. (C) In C Vaticano, R. Pontifex definivit suam infallibilitatem, “sacro approbante concilio"34 ·. Sed ad hanc defi­ nitionem absolute non indigebat ejusmodi approbatione. “ Insuper nihil per definitionem ipsam mutatum est in habitudine Pontificis ad Ecclesiam aut Ecclesiæ ad Ponti­ ficem ; sed id solum effectum est, ut in perpetuum aboleretur error qui apud quosdam obtinuerat, et nonnisi per summam incohærentiam in eorum opinione subsistebat simul cum fundamentalibus principiis professionis catholicae ” 5. (2) Ex parte fidelium. R. Pontificis definitiones stricte accipi debent ab omnibus fidelibus, cum doctrinam a Deo revelatam secure proponant. 1 Declaratio Cleri gallicani (1682) quatuor continet articulos; ultimus sic enuntiatur : “ In fidei quoque quæstionibus præcipuas S. Pontificis esse partes, ejusque decreta ad omnes ct singulas ecclesias pertinere, non tamen irreforma­ bile esse judicium, nisi Ecclesia consensus accesserit". Juxta Bossuet, tacitus sufficiebat consensus. — Hæc declaratio ab Alexandro VIII improbata fuit in Bulla Inter multiplices (1690), et ab ipso Ludovico XIV aliquo sensu retractata. Sed paulatim tamen errores in ea contenti clerum gallicanum pervaserunt, favente auctoritate regia, quæ hac utebatur tanquam clypeo ad vim enervandam Pontificiarum decisionum. — 3 D. B., 1325; cf. 768, 1839. 3 Hinc R. Pontificis infallibilitas a quibusdam absoluta dicitur. Sed non est absoluta sub omni respectu, cum sit creatum donum, ad certum finem a Deo communicatum subjecto determinato, cum limitibus et conditionibus specialibus (cf. n. 893). 4 D. B., 1839. — 5 L. Billot, De Ecclesia, Romæ, 1903; p. 703 sq. CAPUT II 604 ARTICULUS II De Episcoporum Infallibilitate. Episcoporum coetus, qui succedit apostolico collegio, infallibilitate fruitur, cujus existentia demonstratur : i. in episcoporum collegio, 2. speciatim, apud episcopos in conciliis œcumenicis. I. — De Infallibilitate in Episcoporum Collegio. 896. — Thesis. Corpus seu collegium episcoporum est infallibile. De fide. (A) Probatur, (i) Ex Christi promissis, Ecclesia docens est infallibilis, cum sit “ firmamentum veritatis ” (cf. n. 754). Atqui episcoporum ccetus docentem Ecclesiam constituit. ♦T' ; (2) Traditione constat : (a) Patres antiquiores declarant viam ut divina veritas secure cognoscatur, esse assensum doctrinæ legitimorum in Ecclesia episcoporum; et, apud omnes, signum erroris est secedere a praedicatione, quæ per pastorum successionem traditur, (b) lidem generalium conciliorum definitiones tanquam infallibiles, irretractabiles et aliqualiter divinæ venerantur, atque tanquam haereticos _ habent omnes qui eisdem pertinaciter contradicunt. (C) Con­ cilia ipsa ut definitivum argumentum indicant communem fidem quam pastores in Ecclesia tenent, (d) C. Vaticanum statuit : “ Fide divina et catholica ea omnia credenda sunt, quæ in verbo Dei continentur, et ab Ecclesia sive sollemni judicio sive ordinario et universali magisterio tanquam divi­ nitus revelata credenda proponuntur ” \ Jamvero ordina­ rium et universale magisterium nihil aliud est nisi episcopo­ rum dispersorum auctoritas sub R. Pontifice, et ad sollemne judicium pertinent oecumenicorum conciliorum definitiones. 897. — (B) Explicatur. Episcopi, in debita conjunctione cum R. Pontifice, habent in Ecclesia potestatem magi­ sterii. Infallibilitatis vero prærogativa fuit concessa iisdem episcopis simul sumptis, nempe collegio episcoporum, qua* C. Vatican., sess. Ill, cap. 3; D. B., 1792. DE SUBJECTO INFALLIBILITATIS IN ECCLESIA 605 tenus successor est apostolici collegii. Porro episcoporum corpus existere potest tum per universum orbem dispersum, tum localiter in œcumenico concilio unitum. In utroque casu, positis conditionibus requisitis, episcopi sunt infallibiles. — Sed nunc longior erit quæstio de conciliis œcumenicis. II. — De Infallibilitate Episcoporum in Conciliis Œcumenicis. Exponuntur : 1. prœnotiones de conciliis, 2. auctoritas con­ ciliorum œcumenicorum, 3. corollaria de habitudine concilii œcumenici ad Papam. I. Prænotiones de conciliis. 898. — I. DE CONCILIIS IN GENERE. (A) Nomina. Concilii et synodi nomina promiscue usur­ pantur in antiquis et recentioribus documentis : v. g., in canonibus Apostolorum, c. 38; in C. Vaticano, sess. III, passim L (B) Notio. Concilium in genere - est legitimus episcopo­ rum Ecclesiæ conventus ad judicandum vel statuendum circa doctrinam vel disciplinam ecclesiasticam, positis certis formalitatibus et sollemnitatibus; igitur quilibet episcopo­ rum coetus non est concilium 3. 899. — (C) Species. Distinguere licet concilia 1.parti­ cularia, 2. universalia. (1) Particulare concilium : (a) dividitur in : 1. provinciale, in quo conveniunt episcopi unius ecclesiasticae provinciae et quod vicesimo saltem quoque anno celebrari debet; 2.plena­ rium, quando Ordinarii plurium provinciarum simul congre­ gantur 4. (b) “ Patres in concilio plenario vel provinciali congregati studiose inquirant ac decernant quæ ad fidei incrementum, ad moderandos mores, ad corrigendos abusus, ad contro­ versias componendas, ad unam eamdemque disciplinam ’ Cf. D. B., 1781, 1787, 1788, etc. * F. Cimetier, art. Conciles, in Diet. prat, des connais, relig., abbé Bricout; E. Vacandard, art. Conciles œcuméniques, ibid.; Héfélé-Leclercq, Hist, générale des Conciles, Paris; Forget, art. Conciles, in D. T. C., col. 636 sq. 3 Wernz, Jus decret., II, n. 843 sq. — 4 Cf. Cod., c. 281-291. 606 CAPUT Π servandam vel inducendam, opportuna fore pro suo cujusquè territorio videantur ” T. (β) Valor. Concilia provincialia et plenaria : i. non sunt infallibilia 23.· nam infallibilitas pertinet non uni provinciæ aut nationi, sed tantum R. Pontifici et omnium episcoporum collegio. Hinc quædam de facto erraverunt, v. g., Antio­ chense (341), Mediolanense (355), Seleucianum (359), etc. 2. Attamen valde probabile argumentum afferunt, præsertim quando plura simul de eodem dogmate consentiunt. Re­ vera ex innumeris conciliis particularibus hucusque habitis, vix quinque aut sex, ait M. Canus 3, reperiuntur, quæ a recta definiendi ratione ac via declinaverint. 3. Immo absolutam certitudinem conferrent, si omnia unanimiter aliquod dogma ad fidem pertinere docerent : tunc enim haberetur totius Ecclesiæ consensus. 4. Similiter regula fidei fieri possunt, dummodo accipiantur ut talia ab episcopis per orbem dispersis, vel infallibilitate induantur Summi Pastoris : quod evenit, e. g., pro concilio Carthaginensi (418) vel A rausicano II ( 5 29) 4. (2) Universale concilium est episcoporum ccetus ex toto orbe catholico. De eo solo fusius nunc tractatur. 900. — II. de conciliis œcumenicis. i° Notio. Concilium universale, generale, oecumenicum, (a græca voce ούωυμένη, terra habitata), est episcoporum conventus ex universa catholicitate congregatorum sub auctoritate R. Pontificis 5. B 20 Numerus et catalogus. Concilia oecumenica sunt viginti (quorum tantum septem priora a Græcis schismaticis recognoscun­ tur), scilicet : Nicœnum I (325), Constantinopolitanum I (381), Ephesinum (431), Chalcedonense (451), Constantinopolitanum II (553) et III (680), Nicœnum II (787), Constantinopolitanum IV (870), Lateranense I (1123), II (1139), III (1179) et IV (1215), Lugdunense /(1245) et II ( 12 74 ), Viennense ( 1311 ), Constantiense ’ Cod., c. 290. —2 D. B.,.1511, 1539, 1593, 1736. 3M. Canus, op. cit., 1. V, c. 4, p. 361; ed. Aligne. —4 D. B., 101 sq., 174sq. 5 D. B., Index IId; Codex J. C., c. 222-229; S. Bellarm., de Concit, et Eccles., 1. I et II; Régnier, ed. Aligne, p. 550sq.; Héfélé, Histoire des Cone., Introduce; Brugère, η. 54 sq.; Mazzella, n. 1016 sq.; Palmieri, th. 2S; Pesch, n. 441 sq.; Wernz, Jus Decretalium, II, n. 844-852; Billot, qtuest. XVI; Hurter, th. till; Wilmers, prop. LXII, LXVII, LXVIII; D’Herbigny, t II, p. 310-311, 292-297. H DE SUBJECTO INFALLIBILITATIS IN ECCLESIA 607 (per partes tantum, 1414-1418), Basileo- Florentinum (per partes, 1431-1442), Lateranense V ( 15 r 2-1517), Tridenlinum (1545-1563) et Faticanum (1870-1871)x. 901. — 30 De conditionibus ad concilium œcumenicum requisitis. (A) In genere. Diversae requiruntur conditiones ut con­ cilium sit œcumenicum. Una tamen, scilicet confirmatio a S. Pontifice, suppleri nequit; aliae autem suppleri possunt auctoritate Ecclesiæ vel R. Pontificis; quo in casu fiet quasi sanatio in radice concilii : “Concilium erit auctoritate œcu­ menicum, tametsi celebratione non fuerit ” ’. (B) Normales conditiones spectant ad ejus : 1. convocatio­ nem, 2. celebrationem, 3, confirmationem. (i) Quoad convocationem, (a) Jus illud convocandi ad R. Pontificem exclusive pertinet : solus enim potestatem habet super omnes alios episcopos, et est caput Ecclesiæ docentis 3. Quod historia confirmatur : nam de facto omnia generalia concilia a R. Pontifice vel cum ejus consensu convocata sunt. Nemo id negat quoad concilia in Occidente habita; quoad autem octo priora concilia oecumenica in Oriente, hæc videntur dicenda * : i. Ab ipsis imperatoribus convocata sunt, non quidem jure quo­ dam ministeriali a S. Pontifice delegato, ut multi opinati sunt (S. Bellarminus, Mazzella, Palmieri, Hefele, Philipps, Wernz)·, sed jure quod suo officio annexum esse christiani imperatores putabant : hoc enim ex litteris convocationis5, ex declarationibus imperatorum in conciliis 6, ex modo agendi Constantini in C. Nicæno convocando 7, clare patet, et ab ipsis Conciliis et Pontificibus agnitum est 8. 1 Vide in appendice hujus voluminis C. cecumeniconim tabellam. 9 Billot, De Ecclesia, p. 716. — 31 *Cod., c. 222, § 1. 4 Funk, Kirchençesch., Abhandlungen, I, p. 39 sq. ; Héfélé-Leclercq, op. cit., I, p. 8-23; Forget, art. Conciles, in D. T. C., col. 643-653. 5 Harduin, Concilia, t. I, col. 1342, 1343 (Eph., 431); t. II, col. 43 (Chalc., 451); t. IV, col. 25 (II Nic., 787). 6 lb., t. II, col. 463 (Chalc., 451); t. Ill, col. 54 (II Const., 553); t. IV, col. 38 (II Nic.. 787). 7 Euseb., Vita Const., Ill, 12; P. G., XX, 1068; SocraL, Hist, eccl., I, 9; P. G., LXVII, 85. 3 Harduin, Concilia, t. I, col. 439 (I Nic., 325). Cf. Euseb., Vita Const., Ill, 6; P. G., XX, 1060; t I, col. 13S4, 1467, 1473 (Eph., 431); t. II, passim (Chalc., 451); t. III. col. 1471, 1473 (HI Const., 680), etc. 608 CAPUT II __________________ 2. Hæc tamen convocatio erat quasi materialis tantum. Neces­ saria fuisse videtur eorum auctoritas, ut, securi pervenirent episcopi ad locum concilii, et ut practice esset efficax obligatio accedendi ad concilium; et proinde, de bono religionis solliciti, ad finiendas lites et hæreses, episcopos totius imperii ad concilia imperatores convocabant. '3 3. Concilio autem sic materialiter ab imperatore coadunato, œcumenicitatem formalem conferebat non imperator, qui in rebus stricte ecclesiasticis non amplius interveniebat ‘, sed ipse R. Pon­ tifex, cujus consensus præcedebat, aut saltem fier sequentem ratiha­ bitionem accedebat. Hoc enim in pluribus textibus insinuatur. Nam, juxta C. œcumenicum VI3, convocarunt I Nicanum (325) tum Constantinus, tum Silvester Papa; I Constantinop. (381) ab imperatore Theodosio indictum, ratihabitionem Papæ non obtinuit, sed nonnisi per approbationem Damasi Papæ factum est œcume­ nicum ; Ephesinum (431) a Theodosio juniore convocatum fuit, sed cum consensu Cælestini Papæ, qui suis legatis scribens, sic modo imperativo objectum concilii determinat : “quæ a nobis antea sta­ tuta sunt exsequantur de Chalcedonensi (451) sic scribit 5. Leo : “Generale concilium et ex præcepto Christianorum principum et ex consensu apostolica Sedis placuit congregare ” 3 ; et ita de ceteris ♦. (b) Membra vocanda. Ex Codice, c. 223, “ vocantur ad concilium in eoque jus habent suffragii deliberativi : i) S. R. E. Cardinales, etsi non Episcopi; 2) Patriarchae, Primates, Archiepiscopi, Episcopi residentiales, etiam non­ dum consecrati; 3) Abbates vel Praelati nullius; 4) Abbas Primas, Abbates Superiores Congregationum monasticarum, ac supremi Moderatores religionum clericalium exemptarum, non autem aliarum religionum, nisi aliud convocationis decretum ferat. — Etiam Episcopi titulares, vocati ad concilium, suffragium obtinent deliberativum, nisi aliud in convocatione expresse caveatur. — Theologi ac sacrorum canonum periti, ad concilium forte invitati, suffragium non habent nisi consultivum ” 5. ’ Cf. Harduin, Concilia, t I, coi. 1340; t II, coi. 71, etc. 2 Harduin, ib., t. III. coi. 1417. Idem dicit Liber Pontificalis (ed. Du­ chesne), I, p. 75; cf. Rufin, Hist, ecd., I. i; P. L., XXI, 467. 3 Harduin, t. II, col. 687; vel P. L., LIV, 1029. Idem dicunt episcopi Mesiæ, in epistola ad Leonem I imperatorem; Ibid., II, col. 710. 4 Harduin, t. III. 8-13 (II Const., 553); t. Ill, col. 1043, 1438, 1459 (III Const., 680); t. IV, col. 21 et 218 (II Nie., 787); t. V, col. 74, 76, 1030 (/Γ Const., 869). a· Non autem convocandi sunt cum su?Tragio decisivo parochi, quia jurisdictio illis collata, non includit potestatem ferendi leçes, vel judicia DE SUBJECTO INFALLIBILITATIS IN ECCLESIA 609 902. — (2) Quoad celebrationem, (a) Jus prœsidentiœ soli R. Pontifici competit, ratione ejus primatus, nam solus superior est omnibus episcopis : quod jus per se vel per delegatos exercet r. Hæc præsidentia importat jus res in concilio tractandas ordinemque servandum constituendi, necnon concilium transferendi, suspendendi, dissolvendi. “ Si contingat Romanum Pontificem, durante concilii cele­ bratione, e vita decedere, ipso jure hoc intermittitur, donec novus Pontifex illud resumi et continuari jusserit” *123. (b) Concilii membra aliquo modo saltem totam Ecclesiam reprœsentare debent 3. 1. Non requiritur tamen ut omnes orbis episcopi vel etiam episcopi omnium terrarum conve­ niant : hoc enim est moraliter impossibile. 2. Si major pars episcoporum adest, concilium vere erit moraliter loquendo cœtus Ecclesiæ docentis, et tunc ejus decisiones erunt certo decisiones corporis pastorum. 3. Si autem adest comparative parvus episcoporum numerus, tunc concilium non erit universale, nisi dici possit totam Ecclesiam repraesentari per pastores, qui ex omnibus partibus, moraliter loquendo, venerunt. Secus, decisiones non essent vere conciliares, et cum Papa has decisiones sanxerit, infallibiles erunt, sed tantum quatenus decisiones papales. (C) Episcoporum consensus. Non requiritur ut omnes episcopi qui convenerunt unanimiter consentiant : singuli enim sunt fallibiles ; et, de facto, multis conciliis dissen­ tientes episcopi fuerunt. exercendi in foro externo; hinc nunquam ut definientes vel fidei testes in Conciliis admissi sunt, sed solum ut episcopos adjuvarent vel repræsentarent. (b) Etiam quoad synodum diaxesanum, ut falsa, temeraria ac ordinis hierarchici subversiva damnata est Synodi Pistoriensis doctrina “ qua parochi aluve sacer­ dotes in synodo congregati pronuntiantur una cum episcopo judices fidei, et simul innuitur judicium in causis fidei ipsis competere jure proprio, et quidem per ordinationem accepto ”. D. B., 1510. Ergo a fortiori in conciliis œcumenicis non sunt judices fidei. 1 Cod., c. 222, § 2. Ita in Nicano, nomine R. Pontificis, præsidebant ejus legati Hosius, Vitus, Vinceniius; in Ephesino, Cyrillus Alex, tanquam Apostolicæ Sedis legatus, et ita in ceteris. — Aliquando imperatores primum locum obtinuerunt; at hujusmodi præeminentia erat solum honoris vel protectionis, absque ullo interventu in deliberationibus. Cf. Héfélé-Leclercq, op. cit., p. 41-58; Forget, art. Conciles, in D. T. C., col. 653-655. 3 Cod., c. 229; D. B., 740. ‘ 3 D. B., 270 sq., 349, 657 sq., 999 sq., 2015 sq. 20 610 CAPUT II In C. Sicano, duo episcopi subscribere noluerunt, alii, præser­ tim Eusebiani, solo imperatoris metu subscripserunt; in faticano, duo episcopi, quando actum est de definienda infallibilitate R. Pontificis, dixerunt non placet, et quinquaginta quinque alii scripserunt se non interfuturos publicæ sessioni, ne idem votum dare cogerentur ’. Attamen in his et similibus casibus definitiones ut infallibiles acceptæ sunt. I Jam vero si adsit dissensio, illa pars episcoporum, etiamsi sit minor, erit infallibilis quæ S. Pontifici adhærebit, cum hic sit Ecclesiæ caput nec errare possit; nam “ad legitimam decisionem, etiam vere conciliarem, sufficit si R. Pontificis consensus accedat minori et saniori parti episcoporum ” 1 23. J9 903. — (3) Quoad confirmationem, (a) Concilium non est vere œcumenicum sine ipsius R. Pontificis * confirmatione : nam in tantum est œcumenicum in quantum universam repræsentat Ecclesiam; porro concilium, sine approbatione Papae, Ecclesiam non repræsentat, cum sit corpus sine capite. Aliunde infallibilitas promissa fuit Apostolorum collegio, prout capiti unitum manet eique obedit. Quod historia confirmatur. Nam concilia quædam, quæ vere œcumenica non fuerant, ut talia habita sunt post confirmatio­ nem R. Pontificis, qualia fuere I et II Constantinopolitana. Alia denique, quibus interfuerant tam multi episcopi ut ex hoc capite œcumenica dici potuerint, qualia fuere Anminenser' et Ephesinum II, omni auctoritate carent, quia a R. Pontifice repro­ bata sunt. (b) Variis modis R. Pontifex hanc confirmationem dare potest : nempe concomitanter, antecedenter, vel subsequenter, id est : i. ferendo sententiam in ipso concilio, quando eidem personaliter præest; 2. vel mittendo legatos, quibus ple­ rumque instructiones dantur de iis quæ definiri debent : tunc autem confirmatæ censentur decisiones concilii, si legati receptis instructionibus sese conformaverint, quin 1 Cf. DD. Gasser, Ada et Decret. C. Vaticani, ed. Lacensis, pp. 487, 994. — Plerique tamen ex his non ipsi definitioni, sed ejus tantum opportunitati obstabant. - Wernz, op. cit, p. 1074. Ex dictis, decisio tunc erit conciliaris si minor •et sanior pars episcoporum supremo pastori unita totam Ecclesiam, moialiter loquendo, repraesentet (quod accidere potest); secus, esset papalis, et non conciliaris, Cf. Mazella, op. cit., p. 805; Forget, l. c., coi. 667 sq. 3 Ccd., 222. § 2; 227. DE SUBJECTO INFALLIBILITATIS IN ECCLESIA 611 necessaria sit subsequeris confirmatio1; 3. vel positive decreta confirmando sibi transmissa; vel eadem recipiendo et promulgando. II. De auctoritate conciliorum cecumenicorum. Successive dicemus de eorum : i. infallibilitate, 2. utili­ tate, 3. necessitate. I. DE EORUM INFALLIBILITATE. 904. — Status quæstionis. (a) Errores. Concilii infallibilitatem negant Protestantes gene­ rating. Hæc infallibilitas requirit, juxta Grcecos, universi populi et cleri consensum; et, juxta Gallicanos, approbationem Ecclesiæ, scu episcoporum absentium, vel omnium parochorum, vel populi fidelis. 9 (b) Catholici vero affirmant concilia œcumenica in defi­ nitionibus ex sese infallibilitatem habere. 905. — Thesis. Concilia œcumenica sunt infallibilia per se. De fide 2. Ia Pars. Concilia œcumenica in fidei definitionibus sunt infallibilia. (a) Etenim ex verbis Christi, Ecclesia docens habet infal­ libilitatem et portæ inferi non praevalebunt adversus eam. Atqui concilium œcumenicum totam docentem Ecclesiam repræsentat et quidem in supremo actu sui magisterii, cum definitionem pronuntiat. Præterea si concilium œcumeni­ cum erraret, portæ inferi Ecclesiam vincerent. (b) Idem elucet ex constanti Traditione apud Patres et R. Pontifices. Decretum fidei a C. Nicæno emissum vocatur a S. AthaNASIO, “ Domini verbum manens in aeternum ”; a S. Basilio, “ magna illa atque insuperabilis fides ”, S. Gregorius M. hæc scribit : Λ Sicut S. Evangelii quatuor ’ Hoc modo octo priora concilia videntur fuisse antecedenter confirmata : quod probat Forget, Z. c., coi. 655 664. Argumenta ab auctoribus sæpe allata ad probandum etiam subsequenfeni confirmationem horum conciliorum non satis solida videntur. 3 De fide es! Concilia œcumenica esse infallibilia in definienda doctrina de fide ct moribus; etsi enim hæc veritas nunquam sub hac forma explicite definita fuit, sufficienter proponitur ab universali et ordinario Ecclesiæ magisterio et implicite definita fuit a conciliis anathematizantibus eos qui suis definitionibus contradicerent. S2’ Q' ♦ 612 CAPUT II libros, sic quatuor Concilia suscipere et venerari me fateor... Quintum quoque pariter veneror” ». (C) Admissa infallibilitate in Ecclesia, certissime profiten­ dum est hanc prærogativam exerceri, quando omnes qui docentem Ecclesiam constituunt, legitime ad res fidei defi­ niendas congregantur. 906. — IP Pars. Sunt infallibilia per se. (a) Etenim Christus magisterii potestatem contulit collegio Apostolorum et successoribus, independenter a discipulis et fidelibus, (b) Præterea constans Ecclesiæpraxis, jam a tem­ pore Apostolorum2, fuit accipiendi et observandi concilii cecumenici decreta definitionesque, independenter a subsé­ quente episcoporum et fidelium confirmatione. II. DE EORUM UTILITATE. 907. — Thesis. Concilia œcumenica sunt valde utilia. Etenim in his conciliis : (a) Invenitur accurata inquisitio doctrinæ revelatæ ubique in orbem terrarum prædicatæ, et simul acutior causæ discussio qua objectiones solvuntur et dogma clarius et securius exprimitur, (b) Adsunt etiam major sollemnitas et multitudo Patrum eruditione, experientia et prudentia præstantium, quæ maxime juvant ad hæreticorum refutationem et confusionem, (c) Quoad disciplinaria decreta statuenda : efficacius et facilius cognoscuntur leges aptissimæ, necessariæ et possibiles ad abusus corrigendos virtu­ tesque promovendas. Aliunde episcopi, qui in decretis edendis partem habuerunt, in eorumdem promulgatione et exécutione promptiores videntur, (d) Addi potest, per con­ cilia generalia, episcoporum concordiam et erga R. Ponti­ ficem submissionem maxime foveri. HI. DE EORUM NECESSITATE. 908. — Thesis. Concilia œcumenica non sunt neces­ saria. (a)Historia patet generalia concilia raro fuisse congregata: nullum in tribus prioribus sæculis invenitur; postea autem nonnisi magnis intervallis celebrantur, (b) Præterea nec ’ Cf. verba S. Athanas., R. 792, S. August., R. 1419, S. Gregor R. 2291. Ci. R., 1250-2186; D. B., 164, 173, 349, 270 seq., 657 seq., 999 sq 1723 DE SUBJECTO INFALLIBILITATIS IN ECCLESIA 613 Scriptura, nec Traditio, nec Apostoli, nec ipse Christus concilia œcumenica jusserunt vel ea fuisse præcepta dicunt, (c) Revera S. Pontifex omnibus Ecclesiæ necessitatibus quoad veritates et mores immediate per seipsum providere potest, utpote petra, fundamentum et pastor supremus omnium fidelium, (d) Insuper repugnare videtur Christum imposuisse, ad ordinarium Ecclesiæ regimen, concilia ut necessaria, quæ permultis et gravissimis impedimentis extrinsecis et intrinsecis sunt obnoxia. III. Corollaria DE HABITUDINE CONCILII (ECUME N ICI AD PAPAM. Circa hanc quæstionem tria considerari possunt : i. unitas et distinctio concilii et Papæ, 2. prastantia Papa relate ad concilium, 3. persona Papa et concilium. 909. — i° Unitas et distinctio. Concilium cecumenicum et Papa ita intime conjunguntur, ut unum corpus efformant; cujus corporis S. Pontifex est caput visibile supremum. Quare concilium cecumenicum et Papa non sunt duo subjecta adaquate distincta ’ : 1. neque auctoritatis supre­ ma, nam concilium ea non gaudet nisi ratione S. Pontificis cujus potestate informantur concilii definitiones et decreta; 2. neque activa infallibilitatis, quia hæc infallibilitas primatui conjungitur, velut ejus inseparabilis praerogativa. 910. — 20 Præstantia Papæ relate ad Concilium. Status qu.estionis. --------- οθ (a) Errores. Tempore præsertim occidentalis schismatis et gallicanarum controversiarum, multi, sicut Febroniani, asserebant concilium esse episcoporum congregationem absque Papa; ideoque evidenter ab eo distingui, et utrumque esse ecclesiastîcæ auctoritatis sequestrem. Imo declarabant concilii jurisdictionem esse supe­ riorem S. Pontificis potestati, quapropter Papam concilii auctoritati subjiciebant. Quam sententiam falsam Basileense conciliabulum, (1431-1443) post C. Constantiense, decreto exprimere et firmare voluit : “ A'eritas de potestate concilii generalis universalem Eccle­ siam rcpræsentantis supra Papam... est veritas fidei catholica”. 1 Hæc opinio communior est et conformior videtur : 1. Evangeliff, in quo Christus suam spiritualem potestatem reliquit tam Petro quam Apostolis cum Petro conjunctis ; 2. Traditioni ex qua constat propositiones dogmaticas defi­ nitas esse sive a Pontificibus, sive a conciliis in quibus episcopi ut veri judices opinabantur. Cf. C. Pesch, e/, cit., n. 459. t·;· 614 CAPUT II (b) Juxta Catholicos, Papa certus et legitimus stricta pollet supenontate, etiam relate ad concilium regulariter convocatum et celebratum. 911. — Thesis. R. Pontifex est concilio œcumenico superior. De fide. '" | Ecclesiæ magisterium. C. Vaticanum docet : “ Si quis dixerit... R. Pontificem habere tantum potiores partes, non vero totam plenitudinem hujus supremce potestatis; aut hanc ejus potestatem non esse... in omnes et singulos pastores et fideles, A. S. ” x. A) Probatur, (i) Argumenta quæ R. Pontificis prima­ tum statuunt (cf. n. 999), eo ipso thesim nostram vere pro­ bant. Cum Papa supremam auctoritatem in universa Ecclesia habeat, evidenter supra concilium præeminet : sicut enim fundamentum singulos lapides et totam structu­ ram ædificii sustentat, ita et Petrus dirigit non solum particulares ecclesias sed et totam Ecclesiam. Ex adverso, admissa concilii superioritate, jam realis primatus S. Ponti­ ficis evanescit. (2) Auctoritas. R. Pontificis superioritas variis modis proclamatur, (a) Concilia generalia declarant Papam esse M super universam Ecclesiam Christianam ” 2, vel “ solum W l· i« 1 ‘M’ R. Pontificem tanquam auctoritatem supra omnia concilia habentem " ·. (b) Aliunde nulla unquam concilia ab Eccle­ sia recepta fuere, sine anteriori R. Pontificis approbatione. Sed ad superiorem pertinet inferioris decreta confirmare. (C) Insuper S. Pontifices modo constanti, et omnibus sine reclamatione obtemperantibus, conciliorum objectum, durationem et limites determinaverunt; atque in Ecclesia de Papæ sententia ad concilium appellare nunquam fuit concessum. — Ergo manifestum est ex doctrina et praxi Eccle­ siæ R. Pontificem esse concilio superiorem. 912. — (B) Consectaria, (a) R. Pontifex est superior illegi­ timo concilio episcoporum absque Papa : 1. nani corpus non est supra caput, sed ab eo regitur et gubernatur. Insuper S. Pontifex munus accepit fratres confirmandi, et ipse a nemine confirmatur. ’ C. laticau., seas. IV, cap. 3; D. B., 1831. ~ C. Rïctâi. /, can. 39. ■ail. Γ, Constit. Leonis X Pastor ceteuius ■ DE SUBJECTO INFALLIBILITATIS IN ECCLESIA 613 2. Merito igitur reprobata est sententia, juxta quam, a judiciis R. Pontificis appellare licet ad cecumenicurh concilium (b) De potestate Papa solius vel legitimi concilii cum Papa. i. Potestas concilii una cum Papa non est major intensive potestate R. Pontificis seorsi m sumpti : nam in Papa et concilio existit eadem auctoritas eademque infallibilitas, quæ ex se et per se est suprema in R. Pontifice, et subordinata in episcopis coadunatis conciliariter, S. Pontifice assentiente. 2. Sed potestas concilii cum Papa major est extensive potestate solius Pontificis, siquidem in subjecto magis extenso invenitur. 3. Addere etiam licet eamdem potestatem auctoritate humana excellentiori gaudere : nam decisiones a collegio hominum scientia et prudentia præditorum editæ, subditorum mentes naturaliter magis commovent quam decreta ab uno solo homine promulgata. 913. — 30 Papæ persona et concilium. Auctoritas concilii considerari potest quoad Papæ : 1. nomi­ nationem, 2. depositionem. (1) Quoad Papæ nominationem. (a) Ordinarie designatio personæ S. Pontificis fit secundum leges a R. Pontificibus datas, ab electoribus determinatis, sine ullo concilii generalis interventu. (b) Extraordinarie vero electio R. Pontificis ad oecumenicum concilium devolvi posset, nempe si casus accideret in quo decreta de Papæ electione, ob particulares circumstantias, non servari possent. Revera quælibet societas, ex jure naturæ, ad sui conser­ vationem, præsertim in summo discrimine posita, merito providet : v. g., in ea, attributio potestatis superioris per devolutionis viam ad potestatem proxime sequentem transire potest. Ita in casu nostro, modus Papam eligendi qui R. Pontifici regulariter com­ petit, ad concilium generale forte deveniet, in prædictis rerum circumstantiis. Sed de facto, talis casus fere nunquam eveniet3. (2) Quoad Papæ depositionem. S. Pontifex papatui libere renuntiare potest et ad ejusdem renuntiationis validitatem non est necessaria concilii acceptatio λ Concilium nunquam et nullo motivo R. Pontificem legitimum deponere valet *. Hæc omnia ex natura primatus R. Pontificis directe fluunt. 914. — Scholion. De passivo infallibilitatis subjecto. (a) Passivum subjectum (cf. n. 865, 871) est Ecclesia disceus seu cœtus omnium fidelium, qui errare non potest credendo doctrinam ab infallibili magisterio prædicatam Eteni n > D. B.. 1323. 1S30; Cad., c. 22S. § 2. - L. Billot, De Ecclesia Christi, Romæ, 1903, p. 623 sq.; Franzî’in, De Ecclesia, th. XIII. — 3 Cod., c. 221. — ·» Cent., c. 1556. 616 CAPUT III fieri nequit ut Ecclesia audiens erret in credendo, cum Ecclesia docens cui assentit non erret in docendo. Hic coetus complectitur non solum laicos, sed etiam sacer­ dotes, episcopos et R. Pontifices, quatenus privatim omnes veritates ab Ecclesiæ magisterio declaratas tenent. (b) Ecclesia discens est infallibilis, ut constat ex dictis (cf. n. 865). Et revera magister sine discipulis esset frustra. Præterea Christus infallibile magisterium instituit ad fidei uni­ tatem obtinendam. Igitur, inspecta Dei providentia et gratia, repugnat omnes Christianos a suis pastoribus in fide separari. C) Passivum ergo infallibilitatis subjectum non sumatur ut totaliter distinctum ab activo subjecto : necesse est enim ut cum isto indivulse conjungatur. Hinc consensus fidelium sumi potest ut ordinarii magisterii testis et manifestatio cf. n. 1128 sq.). Ad Ecclesiam autem pertinet non veritatem a populo suscipere, sed eam nationibus prædicare, ita ut sem­ per maneat ejusdem authenticus custos, interpres et judex. CAPUT ΙΠ De Objecto Infallibilitatis in Ecclesia ■ 915. — Conspectus. De objecto infallibilitatis. i° De ejus objecto directo. 20 De ejus objecto indirecto. (a) In genere. (b) In specie. i. Quoad veritates natu­ rales. 2. Quoad conclusiones theo­ logicas. 3. Quoad censuras doctri­ nales. 4. Quoad facta dogmatica : factum historicum, doc­ trinale et praesertim canonizationem sancto­ rum. 5. Quoad leges discipli­ nares. ' Cf. Van Noort, Sect. I, cap. Ill, art. I, § II ; Pesch, n. 524 sq. ; Hurter, th. 54-55; Mazzella, Disput. IV, art. VIII; Wilmers, L IV, c. IV; Billot, th. XVI-XIX; Franzelin, De Traditione, th. XII; Palmieri, Prolog. d'Herbigny, t. II, p. 300-306. DE OBJECTO INFALLIBILITATIS IN ECCLESIA 617 916. — Infallibilitatis objectum in genere est doctrina circa quam infallibile Ecclesiæ magisterium versatur. Juxta C. Vaticanum, Ecclesia docens non novas revelationes exspec­ tare aut nova dogmata prædicare, sed unice revelatum Apostolis depositum custodire debet ». Porro ad hoc infallibilitatis objectum aliæ veritates pertinent primario, principaliter et ratione sui; aliæ autem, secundario, ratione earum connexionis cum objecto principali2: unde distin­ guitur infallibilitatis objectum duplex : i. primarium seu directum, 2. secundarium seu indirectum 3. I. — De Primario Infallibilitatis Objecto. 917. — Thesis. Primarium infallibilitatis objectum amplectitur omnes et solas religiosas veritates de “rebus fidei et morum ”, quæ in fontibus revelationis formaliter continentur. De fide. (1) Hoc objectum continet solum omnia et singula in deposito catholicæ revelationis formaliter rconlenta, quæ constituunt “ doctrinam de fide vel moribus ”, nempe veri­ tates ordinis historici, speculativi et practici, exprimentes omnia credenda et agenda secundum Christi religionem. o o (2) Et revera infallibilitas data est Ecclesiæ ut hominibus indicare possit dogmata credenda et morum principia a Deo revelata ad salutem obtinendam. Porro hæc omnia constituunt “ res fidei et morum" seu objectum primarium. Aliunde si infallibilitas omnes illas veritates non complecte­ retur, jam illusoria et quasi non existens esset. (3) Igitur ad primarium objectum spectat in specie, (a) Quoad reve­ lationem ipsam : definire revelata dogmata, voces determinare ad ea aptius significanda, judicare de symbolis, professionibus fidei, etc. quibus eadem exprimuntur; censuram ferre de hæresibus dogmati 1 D. B., 1836, 1837. —’ Lugo, De fide, disp. XX, sect. 3, n. ili. 3 “ Objectum infallibilitatis tantum patere docemus, quantum fidei f>alcl depositum, et ejus custodiendi officium postulat ; adeoque prærogalivam infallibi­ litatis, qua Christi Ecclesia pollet, ambitu suo complecti, tum universum Dei verbum revelatum, tum id omne, quod licet in se revelatum non sit, est tamen ejusmodi, sine quo illud tuto conservari, certo ac definitive ad credendum proponi et explicari, aut contra errores hominum... valide asseri defendique non possit ”. DD. Gasser, Acta et Decret. C. Vaticani, ed. Lacensis, 1890, t. VII, p· 570· 618 CAPUT III directe oppositis, (b) Quoadfontes revelationis : constituere Scrip­ turarum catalogum seu canonem, declarare earum genuinum sen­ sum, judicare Traditionis monumenta ad res fidei et morum spectantia, etc. II. — De Secundario infallibilitatis Objecto. Quod considerandum est : i. in genere, 2. in specie. I. In genere. I 918. — (Aï Notio, (a) Illud objectum comprehendit omnes res (facta et doctrinas), in se non revelatas, sed cum revelatis ita connexas, ut earum infallibilis expositio necessaria sit ad fidei depositum integre custodiendum et rite explican­ dum. I ta naturales veritates quædam, conclusiones theologiae, censui æ doctrinales, facta dogmatica, Ecclesiæ leges discipli­ nares, de quibus singulatim tractabimus. (b) Differt ab objecto primario, quod est veritas directe revelata et creditur propter auctoritatem Dei seu de fide divina; dum secundarium objectum non est revelatum et tantum propter Ecclesiæ auctoritatem, nempe de fide eccle­ siastica, accipitur. 919. — (B) Extensio. Thesis. Secundarium infalli­ bilitatis objectum extenditur ad omnes et solas veri­ tates necessarias ut depositum revelationis fideliter custodiatur. Probatur. Duplex evolvitur argumentum, quod pro sin­ gulis, hujus objecti elementis similiter valet : i. ex infalhbilitatis fine, 2. ex praxi Ecclesiæ. (i) Ex infallibilitatis fine, (a) Infallibilitas a Christo Ecclesiæ data fuit ut christianæ revelationis depositum tuto conservetur et exponatur. Atqui, admissis doctrinis cum dogmati repugnantibus, v. g., atheismo, materialismo, vel negatis veritatibus cum revelatione necessario logice cohae­ rentibus : v. g., Vulgatæ authentia, legitimitate C. Vaticani; fidei depositum modo securo conservari et exponi nequit, ut satis patet. Ergo. (b) Ecclesia sola decernit suæ infallibilitatis extensionem; secus eadem infallibilitas vana esset : quia nemo unquam vere certo sciret Ecclesiam, in tali vel tali definitione doctri­ nali, non prætergressam fuisse magisterii sui fines. DE OBJECTO INFALLIBILITATIS IN ECCLESIA 619 920. — (2) Ex praxi Ecclesiae. Nam pluries Eccle­ sia irrevocabilem assensum a fidelibus exigit etiam de rebus non revelatis. Propterea propos. 22 Syllabi reprobata est : “ Obligatio qua catholici magistri et scriptores omnino adstringuntur, coarctatur in iis tantum quæ ab infallibili Ecclesiæ judicio veluti dogmata ab omnibus credenda propo­ nuntur”Atqui hic agendi modus Ecclesiæ supponit ipsam infallibilitate frui circa ejusmodi materiam, scilicet indirectum objectum : nulla enim esse potest vera per se obligatio firmiter credendi id quod a fallibili auctoritate est determinatum. 921. — (C) Nota theologica hujus thesis, (a) Ecclesiæ infal­ libilitas de objecto indirecto evidenter defluit ex revelatione, et hæc conclusio asseritur in judicio et praxi Ecclesiæ. (b) Est veritas saltem theologice certissima, “ ita certa, ut ejus negatio error esset gravissimus, vel ex plurium sententia etiam hæresis, quamvis hactenus explicite hæreseos damnata non sit ” 3. (c) Utrum vero sit de fide divinat Quidam affirmant 5. Plurimi verisimilius negant, quia facta et doctrinæ, quæ in objecto indirecto continen­ tur. non a Deo formaliter revelata fuerunt +. II. In specie. Agimus : 1. te naturalibus veritatibus, 2. te conclusionibus theologicis, 3. de censuris doctrinalibus, 4. de factis dogmaticis, 5. de legibus disciplinaribus. IO DE VERITATIBUS NATURALIBUS. 922. — (a) Veritates naturales eae sunt quæ ratione humana naturaliter sunt cognoscibiles; quarum : 1. aliæ cum revelatione nullam habent relationem : v. g., veritates mathematicæ ; 2. aliæ autem cum veritatibus revelatis intime cunnectuntur : v. g., spiritualitas animæ, naturalis ethica, sensus terminorum “ persona, natura ”, etc., quibus dogma exprimitur. (b) Ecclesia infallibilis est quoad naturales veritates cum dogmate connexas. Saltem certum. 1. Etenim hæ veritates necessariæ sunt ad fidei depositum custodien­ dum : ita animæ spiritualitare negata, simul negari deberent « D. B., 1722, 1684, 2005. — ’ Franzelin, De Tradit., p. 114. 3.Van Noort, De Ecclesia Christi, n. 96. 4 L. Billot, De Ecclesia, p. 409 sq.; 437 sq. 620 CAPUT III ea quæ de vita futura revelatio docet. 2. Præterea hanc facultatem sæpius Ecclesia vindicavitx. Quapropter C. Vaticanum testatur quod Ecclesia “fus et officium divinitus habet falsi nominis scientiam proscribendi. ne quis decipiatur per philosophiam et inanem fallaciam ” 2. 2° DE CONCLUSIONIBUS THEOLOGICIS. 1 923 — (i) Conclusio theologica stricte dicta (= veritas virtualiter revelata) est propositio quæ per proprium discur­ sum certo et evidenter deducitur ex duabus prœmissis. quarum una est formaliter revelata, altera autem naturaliter cognita. Ita, v. g., propositio asserens Christum, ut hominem, non esse Filium Dei adoptivum sed naturalem, quæ non directe in verbo Dei continetur, sed ex eo logice infertur. (2) Ecclesia est infallibilis circa conclusiones theolo­ gicas. Saltem certum. Probatur, ia) Etenim Ecclesia in falli biliter judicat de omnibus necessariis ad fidei depositum incorrupte servandum. Atqui fidei depositum incorruptum custodiri nequit, nisi ejus infallibilitas ad conclusiones theologicas extendatur : nam logicus nexus inter veritatem revelatam et conclusio­ nem theologicam ita necessarius est, ut, si ista negetur, alia etiam rejici debeat, (b) Ecclesia, in suæ infallibilitatis extensione declaranda, non errat : secus non vera infallibilitate gauderet. Porro practice et frequenter sese infallibilem affirmavit irrevocabiliter condemnando systemata, opiniones, quæ non dogmati revelato, sed tantum conclusionibus theo­ logicis opponuntur. Ita PlUS VI, per constitut. Auctorem fidei (28 aug. 1794), 85 propositiones Pistorienses dam­ navit, inter quas multæ adversantur directe solum conclu­ sionibus theologicis. Porro hæc constitutio ut irreformabile judicium ex cathedra recepta fuit 4. (c) Theologi de præsenti 1 Syllabus, prop, n; D. B., 1711; Pius IX, Epist. Gravissimas inter, D. B., 1674. a C. Vatican., sess. Ill, cap. 4; D. B., 1798. 3 Conclusiones theologice aliquando dicuntur eæ veritates qu· ‘S, (b) Species. Canonizatio dicitur : i. Formalis, quæ cum canonicis formalitatibus pronuntiatur; 2. Æquifollens, qua, absque processu regulari, sed ob immemorialem cultum alicui Dei servo exhibitum, R. Pontifex agnoscit hunc Dei servum ut sanctum in tota Ecclesia colendum x. 931. — (c) In canonizatione sanctorum infallibilis est Ecclesia. Sententia communis et vera 2. EXPLICATUR. Hic agitur de canonizatione, quaecumque sit, qua S. Pontifex universali Ecclesiæ definitive docet talem Beatum in caelo vivere et cultu publico venerandum... Canonizatio identificari nequit cum recensione in romano martyrologio, nec complectitur omnium factorum in breviarii “ legendis ” narratorum approbationem, vel authentiam omnium reliquiarum quæ sanctis attribuuntur Probatur, (a) Rat. theol. Ecclesiæ infallibilitas sese extendit ad “ res fidei et morum ”. Sed sanctorum cano­ nizatio dici potest simul : i. “ res fidei” nam “ honor quem sanctis exhibemus quædam professio fidei est, qua sanctorum gloriam credimus”, ait Angelicus·, 2. “res morum”, “esset enim error damnabilis si veneraretur tanquam sanctus qui fuit peccator, quia aliqui scientes peccata ejus, crederent hoc esse falsum, et, si ita contingeret, possent ad errorem perduci; ergo Ecclesia in talibus errare non potest”, (b) Auctoritate. I. Revera R. Pontifices, in canonizationum bullis, utuntur verbis sollemnibus : “ Auctoritate D. N. Jesu Christi et Apostolorum Petri et Pauli,... declaramus, definimus, decernimus..!', quæ sententiam firmissime tenendam exprimunt. 2. Quapropter theologi fere unanimiter hodie tenent, absque nota hæresis vel saltem temeritatis et * Cod., c. 2125. = Nonnulli contendetunt hoc esse de fide, sed Benedictus XIV, De Servorum Dei Beatific, et Canonizatione, 1. I, c. 45, n. 28, post expensa utriusque opinionis argumenta, his verbis concludit : “ Si non hæreticum, temerarium tamen, scandalum toti Ecclesiæ afferentem, in Sanctos injuriosum, faventem hareticis negantibus auctoritatem Ecclesia in canonizatione Sanctorum, sapien­ tem haresim, utpote viam sternentem infidelibus ad irridendum fideles, asser­ torem erronea opinionis et gravissimis panis obnoxium dicemus eum qui auderet asserere Pontificem in hac aut illa canonizatione errasse”. — Contra sententiam communem, P. Viollet, cf. Etudes, 20 avril 1905, multos congerit textus, ex quibus tantum sequitur illam sententiam non esse unanimem. ^S. Thom., Quodl., IX, q. 7, a 16. I DE OBJECTO INFALLIBILITATIS IN ECCLESIA 625 scandali, non posse Ecclesiæ infaliibilitatem in canonizatione negari. 50 DE LEGIBUS DISCIPLINARIBUS. 932. — (1) Leges disciplinares, de quibus agitur, eæ sunt quæ ad Dei cultum et vitam christianam dirigendam pro universali Ecclesia sunt statutae; differunt ergo a prae­ ceptis, statutis et legibus particularibus. (2) Ecclesia est infallibilis in legibus disciplinaribus universalibus. Certum. Explicatur. Hæc infallibilitas consistit in eo quod Ecclesia, doctrinali judicio nunquam legem universalem statuet, quæ fidei, moribus et saluti animarum adversetur. Ut patet, ejusmodi infallibilitas optime componitur cum mutabilitate disciplinarum legum; et distinguitur ab earumdem opportunitate : nam nullibi Ecclesiæ promittitur summus prudentiæ gradus ad optimas leges pro omnibus temporum vel locorum circumstantiis ferendas. PROBATUR, (a) Ecclesia infallibilitate donata est ad Christi doctrinam tuto conservandam, ut fideles secure ad salutem dirigantur. Sed, si in rebus generalibus disciplina­ ribus erraret, vera Ecclesia non esset doctrinæ revelatae fidelis custos, nec fideles in sanctitatis viam duceret, (b) Qua­ propter PlUS VI, ut “ ad minus erroneam ”, judicat hypothesim juxta quam “ Ecclesia disciplinam constituere posset periculosam, noxiam... 1 ” Hinc Ecclesia pariter infallibilis est quando definitive et sollemni­ ter approbat constitutiones alicujus Ordinis religiosi, quatenus approbare nequit instituta qüæ fidei et moribus sunt contraria, propter eamdem rationem ac supra; sed non est infallibilis quoad opportunitatem talis vel talis regulae pro variis adjunctis loci et temporis 2. Conclusio. Ex his omnibus merito infertur Ecclesiæ infaliibilitatem, ex una parte, res mere profanas non attin­ gere; ex alia vero, sese applicare non solum iis quæ revelata sunt, sed etiam iis quæ ita cum revelatis connectuntur ut, si in eis falleretur, error perniciosus in rebus ad fidem spectan­ tibus induci posset. ■ D. B., 1578. 3 Cf. Pesch, og 545. I I V SECTIO II ■ DE ELEMENTIS ECCLESIÆ CAPUT I DE POTESTATE ECCLESIASTICA ESSENTIALIBUS '. 933. — Ex dictis in prima sectione, Ecclesia, in se et multis ex suis proprietatibus, dicitur stricte supematuralis. Sed est simul externa societas inter populos degens. Porro sicut quælibet humana societas, Ecclesia militans constat duplici essentiali elemento, nempe formali et materiali. Elementum formale consistit in spirituali potestate, elemen­ tum autem materiale omnia et singula ejus membra amplectitur. Quare sermo instituitur de Ecclesiæ potestate in tribus prioribus capitibus, de ejus membris in capite quarto; denique in capite quinto, de missionibus quibus Ecclesia essentialiter apud infideles propagatur. 934. _ Conspectus De elementis generalis. Ecclesiæ essentialibus. I. De potestate ecclesiastica in genere. Il­ De magisterii ecclesiastici potestate. Prænotiones de magisterii potestate. De R. Pontificis magisterio. II. De Episcoporum magisterio. III. Cap. IIP De potestate jurisdictionis. De Ecclesiæ jurisdictione in genere. De jurisdictione R. Pontificis. De Episcoporum jurisdictione. Cap. IV. De membris Ecclesia. De conditionibus essentialiter requisitis in Eccle­ siæ membro. ii. De juribus et officiis membrorum Ecclesiæ. Οψ. V. De missionibus. Cap. Cap. II. III. ‘ D. B·» Index IIc-Il·; D. Gréa, L Église et sa divine constitution, Paris, 1SS5; Segna, De Ecclesia constitutione, Romæ, 1900 ; L. Billot, De Ecclesia Christi, Romæ. 1903. p. 2S1-721; De Guibert, De Ecclesia Christi, Romæ, 192S; cf. p· 410> n. L Y· de la Brière, L Eglise et son gouvernement, Paris, 1935· I IN GENERE Summatim tractandum est : I. de potestate Ecclesiæ in ge­ nere, 2. de potestate ordinis. I. De potestate Ecclesiæ in genere. 935. — (a) Formale elementum cujusque societatis est potestas seu auctoritas, vi cujus membra ad communem finem diriguntur. Hæc vero potestas fini societatis respon­ det (cf. n. 622, 623). Sed quisnam sit Ecclesiæ pinis? Christus in terris triplici functus est munere : doctoris scilicet, sacerdotis et regis. Revera Christus in mundum venit ut homines viam salutis edoceret, ut Ecclesiam suam visibiliter regeret, denique ut per gratiam homines sanctificaret. Ecclesia autem eo fine instituta est ut visibilis missio Christi ad hominum salutem perennis redderetur in mundo. Porro, ut hic finis obtineri possit, ecclesiastica hierarchia, sicut ipse Christus, habet potestatem docendi (magisterii), regendi (jurisdictionis) et sanctificandi (ordinis), ut jam , probavimus (cf. n. 648 sq.). (b) Potestas ordinis instituitur directe ad animarum sanctificationem (cf. n. 936-940). Hæc deest in omni naturali societate, quia finem naturalem prosequitur. (c) Potestas jurisdictionis dupliciter sumi potest : I. Lato sensu, et ita complectitur tum potestatem magisterii, seu authentice proponendi revelatam doctrinam ; tum potestatem jurisdictionis seu fideles in viam saluds regendi. 2. Stricto sensu, et sic potestatem Christianos ad supernaturalem finem regendi exclusive designat : quo sensu a potestate magis­ terii distinguitur. — Hinc dicendum erit de triplici potes­ tate : i. ordinis, 2. magisterii, jurisdictionis. II. De potestate Ordinis ». Nunc exponimus præcîpuas notiones de ordinis potestate : i. considerata in se. 2. comparata cum potestate magisterii et regiminis. 936. — (ij In se considerata. a Potestas ordinis definitur potestas conficiendi et ministrandi sacra ad gratiæ collationem; vocatur etiam potestas ministerii vel hierarchia ordinis 2. Ipsum Christum auctorem habet (cf. n. 648), atque in Ecclesia essentialiter et de jure divino viget semperque vigebit. Ratione hujus potestatis, Christiani dividuntur in clericos. “ divinis minis­ teriis per primam saltem tonsuram mancipatos ”, et laicos. qui nulla spirituali potestate gaudent 3 (cf. n. 669). . (b) Potestas seu hierarchia ordinis, constat, ex divina institutione, “episcopis, diaconis et ministris...; ex Ecclesiæ vero institutione, alii quoque gradus accessere ” 4. I · .< 1! 937. — (C) Subjecti, qui tali potestate ornantur, sunt non omnes Christiani, nec soli justi; sed singuli fideles, qui validam ordinationem receperunt; illam vero exercere pos­ sunt in homines rite baptizandos posteaque baptizatos qui valide et licite ad sacramenta vel sacramentalia accedunt; et etiam in res materiales consecrandas et benedicendas 5. (d) Objectum potestatis ordinis complectitur praecipue sacramentorum et sacramentalium confectionem et administrationem, sacrificii missæ celebrationem et omnium liturgicarum cæremoniarum publicam exeeutionem. 938. — (2) Comparata cum jurisdictionis potestate. a Ordinis potestas differt a jurisdictionis potestate. 1. Et quidem multipliciter : etenim immediate ad animarum sanctificationem destinatur per applicata sacramenta; con­ fertur autem ordinatione tantum, proinde est inamissibilis et extra Ecclesiam a falsis fratribus transferri potest. 2. E contra jurisdictionis potestas ad fidelium regimen per se et directe tendit atque versatur circa objectum diversum ’ Franzelin, De Ecclesia Christi, Romæ, 1885; th. 5; L. Billot, De Eccle­ sia Christi, Romæ, 1903, p. 347 sq. 3 Cod., c. 108. § 3. — 3 Cod., c. 108, 948. ‘ Cod., c. 108, §3.-5 Cod., c. 1144-1153, etc. DE POTESTATE ECCLESIASTICA IN GENERE 629 in quo etiam res quædam materiales continentur; a supe­ rioris actu voluntario provenit et eodem modo retrahi potest. Igitur ambæ potestates essentialiter distinguuntur. 939. — (b) Potestas ordinis superat jurisdictionis potestatem. Quod fit variis modis : i. Fine et efficacitate : est enim spiritualis potestas ad gratiam habitualem ex opere operato producendam ordinata, ita ut Deo sanctificanti immediate cooperetur; dum jurisdictio directe ad hominum gubernationem tendens, intelligentias ad fidei assensum, voluntates vero ad leges servandas dirigit : quare ad inter­ nam justificationem solum per cooperationem fidelium concurrit sed eam non immediate perficit. 2. Origine : potestas ordinis oritur ab ordinatione valida, et impressione characteris sacramentalis a quo separari nequit; et eumdem gradum necessario retinet in omnibus eodem charactere signatis. Sed potestas jurisdictionis incipit et cessat, auge­ tur vel minuitur, sola superioris injunctione. 940. — (c) Relationes multæ inter potestatem ordinis et potestatem jurisdictionis. Ambæ potestates distinctæ, ex Christi voluntate, ad aliquid unum intime reducuntur. i. Ordinis potestas a potestate jurisdictionis pendet quantum ad sui exercitii legitimitatem : revera nullibi et nunquam licite exerceri potest, nisi juxta canones ab ipsa jurisdictionis potestate emanatos, quæ regit omnes actus qui ad Ecclesiæ finem referuntur. 2. Vicissim potestas jurisdictionis pendet ab ordinis potestate tanquam a qualitate seu conditione in subjecto requisita, ut in eo existere possit regulari ac conna­ tural! modo : revera optime congruit episcopalem potesta­ tem inveniri in clerico, qui ad ecclesiæ gubernationem destinatur, ut evangelium docendo (magisterium) et Christi leges imponendo (regimen), directe per sacramenta fideles sanctificet (ordinis potestas), et sic ad æternam vitam suos subditos perducat. 3. Ex harum duarum potestatum conjunctione consurgit mirabilis ecclesiasticæ hierarchiæ natura, quæ indivisibilem et perfectam unitatem in Ecclesiæ constitutione præbet. Hæc omnia breviter dicta sunt, ut, in ecclesiasticæ potes­ tatis descriptione, non obliviscamur mirabilem ordinis hierarchiam, qua gratia Christi in animas divinitus effunditur. DE MAGISTERII ECCLESIASTICI POTESTATE 631 CAPUT II De Magisterii ecclesiastici Potestate ■ 941. — Conspectus. De magisterii potestate. 1. Pranotiones. I i -I .1 » •I il iI I ■ *' i r I I 2. De R. Pontificis magisterio : cum auctoritate : tum infallibilitatis, tum providentia doctrinalis. 3. De episcoporum magisterio. Singulorum episcoporum ma­ gisterium : ejus natura, exer- citium; assensus ei prasiandus. 4. Assensus Ecclesia magisterio debitus. (fi Subjectum magisterii. (b) De assensu qui debetur magisterio tum infallibili, tum fallibili. I. — Praenotiones de Magisterii Potestate 942. — (A) Notio. i. Magisterii potestas est jus et officium quibus Ecclesia christianam revelationem prædicat hominibus ut ad salutem recte dirigantur. 2. Hæc potestas in ceteris societatibus deest, quia in eisdem omnia socialis activitatis elementa in natura existunt et præsupponuntur. 3. In Ecclesia autem est absolute necessaria : nam Ecclesia tendit ad supernatu­ ralem finem, qui omnino transcendit hominis cognitionem naturalesque vires. Igitur ex Deo habere debet capaci­ tatem hunc finem et media proportionata ostendendi seu potestatem docendi revelatas veritates. Quod revera fit5?. 943. — (B) Exercitium. Duplex est ratione : I, infalli­ bilitatis, 2. modi. (1) Ratione infallibilitatis. (a) Potestas magisterii exer­ cetur vel cum auctoritate infallibili, vel cum auctoritate pro­ videntia. doctrinalis, quæ infallibilitatem non importat. 1 D. B., I1C-II£. L. Billot, De Ecclesia, Romæ, 1903, p. 358-450; Wilmers, prop, LXXII; Choupin, Kaleur des décisions doctrinales et discipli­ naires du Saint-SUf>e, Paris, 1907; N. Yung, Le magistère de ΓEglise, Paris, 1935. - 3 L. Billot, op. cil., q. VIII, p. 338 “ Auctoritas magisterii a Christo instituta in Ecclesia... dupli­ citer spectari debet. 1. Primo, ut singulis actibus est sub assistentia Spiritus Sancti ad infallibilem definitionem veritatis, seu ut est auctoritas infallibilitatis. 2. Secundo velut extensive, ut magisterium idem agit auctoritate qui­ dem pascendi sibi divinitus commissa, non tamen tota ejus intensione, si ita loqui fas est, nec ultimatim definiendo veritatem, sed quantum necessarium aut opportunum et sufficiens visum fuerit ad securitatem doctrinæ; quam aucto­ ritatem possumus forte dicere auctoritatem providentiæ doctrinalis. 3. Auctoritas infallibilitatis non potest a Pontifice communicari aliis velut suis ministris ut suo nomine agenti­ bus. At auctoritas inferior providentiæ doctrinalis, ut eam appellavimus, non quidem independens, sed cum depen­ dentia a Pontifice communicabilis est, et ab ipso Pontifice communicatur majori vel minori extensione quibusdam Sacris Congregationibus cardinalium... 4. Nos vero existi­ mamus hujusmodi judicia, etiam citra definitionem ex cathedra, posse esse ita comparata, ut postulent obedientiam quæ includat mentis obsequium; non quidem ut credatur doctrina in fallibi liter vera aut falsa, sed ut judicetur doctri­ nam in tali judicio contentam esse securam, et nobis ex motivo sacræ auctoritatis, cujus munus indubitatum est prospicere securitati doctrinæ, mentis obsequio amplecten­ dam, ac contrariam rejiciendam...” r. (b) Infallibilitatem sequitur irreformabilitas doctrinæ prædicatæ; doctrinalem providentiam ejus securitas. Hæc securitas consistit in eo quod, positis certis personarum, temporis et locorum circumstantiis, est certissime tuta vel non tuta sententia quæ a legitimo magisterio approbatur vel reprobatur. Et quia “ illud quod nunc non est tutum, attento præsenti statu rationum, potest postea fieri tutum, novis rationibus”, consequenter potest “absolute contingere ut alia decisio edatur elidens priorem ” 1 2. • · 944. — (2) Ratione modi. Magisterium est sollemne vel ordinarium, (a) Prius in actum deducitur sollemnibus judiciis Summi Pastoris vel concilii generalis : quod raro 1 Frânzelin, De Divina Traditione, Romæ, 1875; thés. XII, schol. i; L. Billot, De Ecclesia, th. XIX, p. 444 sq. — 3 L. Billot, Z. c. 632 CAPUT II evenit, (b) Posterius autem incessanter datur praesertim ab unanimi episcoporum consensu circa revelatam doctri­ nam. Ratione ejus exercitii constantis et universalis, temporum decursu, prioritatem habet relate ad sollemne magisterium. (Utrumque describimus cie Traditione agendo, cf. n. 1074 sq.). 945. — (C) Objectum. Objectum in genere potestatis magisterii est Christiana revelatio a Christo et Apostolis nuntiata. Duplex distingui potest : (a) aliud dicitur infallibilitatis objectum complec­ tens veritates revelatas vel cum revelatis intime connexas (=object. primarium et secundarium) (cf. n. 917, 918), quæ magisterio sollemni vel ordinario praedicantur, (b) Aliud autem spectat ad veritates, quas R. Pontifex per se vel per alios docet ut securitati doctrinæ revelatae provideatur, (c) In amplitudine magisterii doctrinalis Ecclesiæ conti­ nentur omnia jura quæ necessaria sunt ad revelationem edocendam et custodiendam. Hinc, non solum Ecclesia potest definire infallibiliter doctrinam revelatam de fide et judicare de rebus connexis cum doctrina revelata; sed etiam valet, jure *divino hominibus tradere christianam doc­ trinam, ad hoc mittere prœdicatores, apud fideles et infideles, scholas aperire pro religiosa institutione puerorum. Valet etiam prohibere libros fidei vel moribus periculosos, damnare errores, etc. : quæ omnia a canonistis fusius exponuntur τ. (D) Depositarii. Ecclesiasticum magisterium procedit, tum a R. Pontifice, tum ab episcopis. Sed hæc fusius sunt exponenda. II. — De R. Pontificis Magisterio. 946. — R. Pontifex, quatenus B. Petri successor, supre­ mam magisterii potestatem in Ecclesiam exercens, habet jus et officium salutarem Christi doctrinam propagandi, eamque puram conservandi. Hæc potestas, juxta C. Vati­ canum, in ipso primatu includitur. R. Pontifex eamdem exhibet in suo magisterio tum sollemni, tum ordinario. ' Cod., c. 1322140S. V-Γ r.' -‘Zt DE MAGISTERII ECCLESIASTICI POTESTATE 633 (A) Sollemne ejus magisterium pronuntiat definitiones ex cathedra (cf. n. 875 sq ), est semper infallibile et stricte S. Pontifici personale. (B) Ordinario magisterio Papa (a) fungitur : explicite, ut magister qui docet per encyclicas et allocutiones r, qui approbat Patrum et theologorum scripta et errores reprobat, etc.; implicite, scilicet ut legislator pro universa Ecclesia condens leges disciplinares, liturgicas, etc. (b) Magisterium illud ordinarium consistit in eo quod R. Pontifex, agens tanquam pastor et doctor supremus, licet judicium dogma­ ticum et terminativum non proferat, fideles universos instruit “ de his quæ sunt in praedicatione Ecclesiæ, columnae veri­ tatis Permultæ recentiorum Pontificum en cyclicae viden­ tur hujus magisterii actus. 947. — (C) Quaeritur utrum in ordinario magisterio R. Pontifex sit infallibil. s ? (i) Certum videtur quosdam sal­ tem ejusdem actus esse infallibiles, quamvis non sint defini­ tiones ex cathedra, nec probetur ab eodem magisterio unquam aliquod novum fidei dogma creatum fuisse, (a) Etenim negata absolute infallibilitate encyclicarum et actuum prae­ cipuorum in hoc ordinario magisterio, non videtur quandonam R. Pontifex exerceret idem magisterium, quod scimus infallibile, (b) Insuper, ex dictis (cf. n. 750 sq.), Ecclesia fruitur infallibilitate in errorum proscriptione et legibus universalibus imponendis. Atqui saepius ejusmodi actus a R. Pontifice in suo magisterio ordinario eliciuntur, (c) Hinc “ nullatenus dubitandum videtur quin in documentis hujus­ modi, ad universalem Ecclesiam missis, infallibiles sint Pontifices utique quantum ad ea quæ directe et per se in eis proponuntur”1 2, (d) Notetur quod C. Vaticanum S. Ponti­ ficis infallibilitatem in locutionibus ex cathedra definivit, sed nihil declaravit de objecto infallibilitatis pontificiae in 1 Nonnulli tamen, v. g., Bainvel, De magisterio vivo et Tradit., Paris, η. loi; Vacant, Zz magistère ordinaire, VI, p. ιοί, dubitant utrum encyclicæ et allocutiones consistoriales sint actus magisterii ordinarii an extraordinarii. 2 L. Billot, op. cit., p. 655; J. M. Hervé, op. cit., n. 574; C. Manzoni, Compendium theol. dogmat., n. 375; G. Jacquemet, Tu es Petrus, Paris, 1934, p. 56 sq. Quidam vero theologi putant encyclicas pertinere ad actus providenlitc doctrinalis quoad doctrinam, qui ratione sui non important auctoritatem infallibilem. Choupin, Valeur des décisions... du Saint-Siège, Paris, 1907, p. 50 sq. 1 I ■ 634 CAPUT II genere nec ad solas definitiones eamdem infallibilitatem extendi docuit. y < I ! !! ! 94S. — (2) Non infallibile magisterium ordinarium sæpe exsequitur R. Pontifex per seipsum, quando utitur suo munere supremo, sed non secundum totam ejus intensitatem, hortando, docendo, imperando, etc,; vel quando declafat tantum talem doctrinam tutam esse vel non. Pie tamen creditur Papam, in munere supremi Doctoris obeundo, speciali Dei providentia semper protegi, qua in ejusmodi actibus ab omni errore præservetur, qui fidelibus graviter noceret. (3) S. Pontifex illud magisterium etiam praestat partim per S. Congregationes (cf. n. 980) quasdam, (a) Revera ’ curam de catholica doctrina commisit præsertim Congrega­ tioni Sancti Officii, cui ipse præest et quæ “ tutatur doctri­ nam fidei et morum”1; et Congregationibus de disciplina Sacramentorum, de Concilio, de Seminariis et Universitatibus . studiorum * Congregationi S. Officii annexa fuit Congre­ gatio Indicis, cujus cura erat librorum proscriptio, emendatio vel permissio. Huic Congregationi assimilatur, quoad auctoritatem, Commissio pontificia biblica a Pio X creata ad solvenda dubia de rebus biblicis. (b) S. Pontifex per Congregationes romanas docet, quando earum decreta approbat, quod fieri potest duplici­ ter : sollemni modo, si rem totam sitam facit et decretum proprio nomine promulgat; communi modo, si decretum approbat ut Congregationis decretum. (c) i. In priori casu, doctrinalia decreta sunt vere actus R. Pontificis, quamvis prævium Congregationis examen præcesserit; et ex hoc capite nil prohibet, quin, positis ponen­ dis, infallibilia sint. Talia fuere decreta Pli V Ex omnibus afflictionibus, adversus Baium ; 3 et INNOCENTI I X Cum occa­ sione, 31 maii 1653, contra Jansen i um < Attamen pauca ejusmodi decreta sunt infallibilia nam plerumque deficit intentio rem definiendi, vel alia ex conditionibus requisitis 5. (Cf. n. 875). -J * Ccrf., c. 247. — ’ Cod., c. 249, 250. 256. D. B., 1001 sq. — « D. B., 1092 sq. s Exempla invenies apud L. Choupin, Valeur disciplinaires du S. Siège, Paris, 1907, p. 52-56. decisions doctrinales et DE MAGISTERII ECCLESIASTICI POTESTATE 635 In casu altero^ sane frequentiore, decreta Congregatio­ num, quanquam a S. Pontifice approbata, remanent actus Congregationis, et proinde non possunt esse infallibilia, cum 2. nemini R. Pontifex suam infallibilitatem delegare possit. Habent tamen magnam auctoritatem, ratione eorum originis et momenti. III. — De Episcoporum Magisterio \ Hoc magisterium præstari potest ab episcopis sive collec­ tive, sive singulatim sumptis. De infallibilitate episcopo­ rum in generali concilio antea disseruimus (cf. n. 905, 906). Hic tantum agitur de singulis episcopis. Eorumdem magis­ terii declaramus : I. naturam 2. exercitium, 3. assensum eidem debitum. 94«. — I. Natura. Thesis. Singuli episcopi habent, pro sua dioecesi, potestatem magisterii authentici sed non infallibilis. (1) Magisterium authenticum, (a) Episcopi habent magisterii potestatem. Utpote Apostolorum successores, gregem suum pascere debent : quod fit præsertim Christi doctrinam praedicando, (b) Authenticum magisterium exer­ cent. Etenim docent, non ut doctores privati, ratione sui ingenii vel theologicæ scientiae; sed vi muneris a Deo accepti et propter publicam auctoritatem quæ eis collata fuit, et ob quam fidelibus assensum suæ doctrinæ imponere possunt. Hinc episcopi ut authentici magistri et judices fidei haberi debent et praesumendi sunt veram doctrinam tradere, donec contrarium probetur, (c) In sua propria diœcesi tantum, magisterium exercere debent, nam, juxta C. Vaticanum, “ singuli singulas greges... regunt ” 2 950. — (2) Magisterium non infallibile. (a) Experientia, i. S. Paulus scribit ad eos quos Spiritus S. posuit episcopos regere Ecclesiam Dei : “ Ex vobis ipsis exsurgent viri loquentes perversa, ut abdu­ cant discipulos post se ” 3. 2. In arianismo, nestorianismo, Probatur, * Valton, art. Evtques, in D. T. C., coi. 1712 sq. - Van Noort, De Ecclesia Christi, n. 198. ’ Aci. XX, 30; Z Tim., IV, 7, 13, 16; VI, 20. 636 CAPUT II jansénisme, etc., plures fuerunt episcopi haeretici. Præterea apud Catholicos, quidam, v. g., S. CYPRIANUS, graviter erra­ verunt. (b) Auctoritate, Bulla Auctorem fidei damnat, ut ad minus erroneam, opinionem quæ tenet episcopos non indi­ gere superiori ordinatione ad bonum regimen dioeceseos quoad fidem et mores x. (C) Rat. theol. Doctrinalis sententia episcopi per R. Pontificem, pastorem supremum, reformari potest. Atqui repugnat aliquam sententiam esse ex se reformabilem et simul infallibilem. 951. — II. Exercitium, (a) Magisterium episcopi cujusque importat non controversiarum solutionem definiti­ vam, sed traditionem et custodiam veritatum, quæ jam a rragisterio sollemni vel ordinario sparguntur, (b) Practice episcopi tenentur prædicationi et defensioni fidei christianæ invigilare : “Curent ut puritas fidei ac morum in clero et populo conservetur, ut fidelibus præcipue pueris ac rudibus, pabulum doctrinæ christianæ præbeatur, ut in scholis puerorum ac juvenum institutio secundum catholicæ reli­ gionis principia tradatur”2, (e) Episcopus ecclesiastico magisterio fungitur per seipsum variis modis : in ordinaria prædicatione, vel litteris pastoralibus, vel mediantibus perio­ dicis, v. g., Semaines religieuses : partie officielle, vel publica­ tione catech is morum, vel in judiciis a R. Pontifice expostu­ latis, vel in synodis diœcesanis et provincialibus, vel in errorum damnatione pro diœcesi, etc. (d) Denique episco­ pus suos fideles docet etiam per cooperatores : parochos, concionatores, catechistas, sacerdotes qui Christianas socie­ tates et confraternitates clericales et laicales dirigunt. 952. — III. Assensus episcopi magisterio præSTANDUS. (a) Episcopus, ut doctor privatus, licite potest approbari, vel impugnari, servata tamen debita reverentia. Si vero ut authenticus fidei magister loquatur, tunc exigere potest assensum, non quidem irrevocabilem, cum ipse non sit infallibilis; sed internum et religiosum, ratione materiæ et motivi, (de quo fusius infra : cf. n. 956); nisi tamen ’ D. B., 1506. Cod., c. 336, §2. DE MAGISTERII ECCLESIASTICI POTESTATE 637 aliquando constet episcopi sententiam deficere a doctrina R. Pontificis vel Ecclesiæ et, in hoc casu, a S. Pontifice solo judicandus est. (b) Quoad magistros episcopo inferiores ejusque adjutores, dicendum est eorum doctrinalem aucto­ ritatem valere, inquantum cum episcopo conjunguntur ejusque doctrinam a R. Pontifice acceptam docent ratione ejusdem mandati. Quapropter assensus his magistris debi­ tus est ejusdem ordinis ac assensus episcopo praestandus. IV. — Assensus Ecclesiæ Magisterio debitus. Hujus magisterii subjecto breviter descripto, indicabi­ mus assensum eidem magisterio reddendum. 953. — I. Subjectum magisterii. (a) In Ecclesia, magisterii potestas, ex Christi institu­ tione, dirigitur non ad solos Catholicos, ut fidei unitas non deficiat; sed etiam ad omnes homines, catechumenos, hæreticos et paganos, ut de infidelitatis tenebris in admira­ bile lumen Dei transferantur; ideoque nullis limitibus coarctatur. Christus enim dixit : “ Prcedicate euangelium omni creatures ” L (b) Pro infidelibus ergo Ecclesia non tantum ex caritate, sed etiam vi sui muneris pastoralis ex officio evangelium, extra fines suos, praedicare tenetur. Christus enim “ supra verticem montium cathedram ecclesiasticam erexit, ut ad eos quoque qui longe sunt, miris multiplicibusque modis hoc magisterium radios suæ lucis expanderet ” 2. (c) Relate ad fideles, magisterii potestas cum jurisdictione conjuncta, proponit et imponit Christi revelationem; relate vero ad ceteros qui Catholici non sunt, hæc potestas fidem revelatam solum authentice manifestat, sine ulla in ipsos jurisdictione. 954. — II. De assensu ecclesiæ magisterio debito. Ecclesiæ potestas docendi exercet magisterium tum infallibile, tum non infallibile. Quisnam assensus utrique a fidelibus sit præstandus? i° De assensu qui magisterio infallibili debetur. Infalli­ bile magisterium, ex dictis, respicit veritates tum revelatas « Mare., XVI, 15; Matth., XXVIII, 19. ’ L. Billot, De Ecclesia Christi, p. 319; Franzelin, De Ecclesia, th. 5. 638 CAPUT II (objectum primarium), turn nori revelatas sed cum prioribus connexas (objectum secundarium') (cf. n. 917, 918). His memoratis, sequentia sunt declaranda. (1) Assensus fidei divinæ seu divino-catholicœ 1 stricte debetur omnibus et singulis veritatibus, sive sollemni sive ordinario Ecclesiæ magisterio sufficienter propositis, tanquam a Deo ipso vere revelatis (quæ primarium objectum constituunt). Iisdem assensus in auctoritate divinæ locutionis immediate fundatur, ideoque supremam certitudinem præbet, et qui pertinaciter eum denegat peccatum lueresis committit. 955. — (2) Assensu fidei ecclesiasticæ (a) credenda sunt omnia quæ ab Ecclesiæ supremo magisterio declarantur tenenda, ratione eorum intimce connexionis cum deposito catho­ lica revelationis (quæ veritates secundarium objectum sunt), (b) Talis assensus præbetur propter auctoritatem non Dei sed Ecclesia infallibiliter docentis. Quare est absolute certus et firmissimus. Christianus hunc assensum elicere debet eo “ modo quem intendit Ecclesia adeoque cum dispositione animi ad credendum etiam fide divina, si forte natura rei id patiatur vel requirat ” 2. Quivero hujusmodi assensum respuit, gravissimi peccati reus est, sed ut luereticus proprie dictus non habetur, cum rejiciat veritatem quæ ut revelata non proponitur, (c) Attamen idem assensus est juris divini, nam Christus eum praecipit dicendo : “Si quis Eccle­ siam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus ” 3. 956. — 20 De assensu qui magisterio non infallibili debetur. Ecclesiæ magisterium quandoque edit non infalli­ bilia decreta, quæ ad christianæ doctrinæ securitatem tantum ordinantur, et procedunt vel a S. Pontifice, vel a romanis Congregationibus His decretis præstandus est assensus religiosus internus, cujus notio et necessitas stati m'declarantur. i A) Notio. Assensus religiosus internus his præberi decretis debet, qui ut formale motivum habet ipsam Ecclesia 1 I· ides divnio-caiholiea et fides divina simpliciter est assensus ipsi auctoritati Dei revelantis innixus. Utriusque ergo motivum idem est, nempe auctoritas Dei loquentis. Differunt tamen, nam ad fidem divinam simpliciter sufficit ut objectum sit certo revelatum ; dum ad fidem divino-catholicam requiritur insuper quod veritas revelata ut talis proponatur omnibus ab Ecclesia. L. Billot, De Ecclesia Christi, p. 437. 3 Mattii., XVIII, 17; cf. Luc., X, 16. — * L. Billot, op. cit., p. 446. DE MAGISTERII ECCLESIASTICI POTESTATE 639 Igitur omnino inferior est assensui fidei tum divinæ, tum ecclcsiasticæ ; nec est absolute certus aut omnem erroris possibilitatem excludens, quia circa magisterii declarationes non infallibiles versatur. Idem assensus est : i. internus, scilicet in mente existens, et sic differt a reverentiali silentio, quo tacetur de doctrinis vel rebus ab Ecclesia judicatis; 2. religiosus, ratione sui motivi, objecti et finis; quare maximam reverentiam impli­ cat; 3. prudentialis, nam prudentia vult, quoad christianam doctrinam, audiri auctoritatem quæ ex officio eam docet; 4. moraliter certus, cum, ex una parte, catholicus teneatur mentem suam subjicere Ecclesiæ magisterio1: quod fit juxta prudentiæ regulas; et ex altera parte, decreta acci­ pienda non evidenter ut erronea appareant. auctoritatem religiosam. 957. — (B) Necessitas. (1) Necessitatem hujus assen­ sus exigunt tum prudentia, tum obedientia : nam hæc decreta proferuntur a S. Pontifice vel a viris doctis ac , prudentibus, qui ad hoc munus ab ipso delegantur; et proinde haberi possunt pro manifestatione doctrinæ in Ecclesia communiter receptae, quam imponit legitima auctoritas; temeritate igitur non carent qui eisdem assentire nolunt2. (2) Ex auctoritate R. Pontificum constat eadem necessitas. (a) CLEMENS XI declarat contra Jansenianos (1705) : “ Obedientiæ quæ apostolicis constitutionibus debetur obse­ quioso illo silentio nequaquam satisfieri ”;(posteaque addit Ecclesiæ sententiam de libro Auguslinus^non ore^olum sed et corde rejici ac damnari debere ‘ (b) Pius IX scribebat (1863) ad archiepisc. Monaco-Frisingensem : “ Cum agatur de illa subjectione, qua ex cons1 Censuræ doctrinales ordinis praelici, quibus declaratur talem sententiam tuto vel non tuto teneri vel tradi posse, pon sunt ex natura sua irreformabiles utpote non continentes infallibilem in ordine speculativo propositionem veritatis. Attamen Catholici se eis subjicere tenentur ex conscientia. L. Billot, De Eccle­ sia Christi, p. 444. ’ Recte comparat de Poulp:quet, L'Eglise catholique, p. 305-334. assensum prudentialem quem his definitionibus debemus assensui practico quem, in rebus ad salutem pertinentibus, parti tutiori præstare tenemur. Cum fides absolute ad salutem necessaria sit, cavet Ecclesia ne nimia libertate vel inconsiderantia mentes tali vel tali propositioni adhæreant quæ, quamvis forsan non falsa, fidei tamen periculum certum, datis circumstantiis, constituit : qui se his monitis subtrahit, temeritatis et inobedientiæ reus evadit. — 3 D. B., 1350. 6*0 I f I CAPUT II dentia ii omnes Catholici obstringuntur, qui in contempla­ trices scientias incumbunt... sapientibus catholicis haud satis esse, ut præfata Ecclesiæ dogmata recipiant ac venerentur, verum etiam opus esse, ut sc subjiriant tum decisionibus, quæ ad doctrinam pertinentes a Pontificiis Congregationibus pro­ feruntur (C) Plus X i. reprobavit (1907) modernisticam proposi­ tionem : “ Ab omni culpa immunes existimandi sunt, qui reprobationes a S. Congregatione Indicis aliisvc sacris Ro­ manis congregationibus latas nihili pendunt” ’. 2. Apertius interni assensus obligationem quoad Commis­ sionis biblica sententias injunxit motu proprio Prastantia (1907) : “ Declaramus in præsens expresseque præcipimus, universos omnes conscientia obstringi officio sententiis Ponti­ ficalis Consilii de re Biblica, sive quæ adhuc sunt emissæ sive quæ posthac edentur, perinde ac decretis S. Congrega­ tionum ad doctrinam pertinentibus, probatisque a Pontifice, se subjiciendi; nec posse notam tum detrectatæ obe lientiæ tum temeritatis devitare, aut culpa propterea vacare gravi, quotquot verbis scriptisve sententias has tales impugnent; idque præter scandalum, quo offendant ” 123. Igitur assensus internus religiosus est certo universaliter Ο o obligatorius. Quapropter qui illum denegat peccatum com­ mittit plus minusve grave, ratione materiae, periculi, temeri­ tatis aut scandali. (3) Si tamen, in aliquo casu extraordinario, docti catholici censerent graves rationes contra decisionem datam militare, o possent privativi ac reverenter eas auctoritati ecclesîasticæ proponere, dummodo parati essent ultimo ejus decisioni acquiescere 3. 1 D. B., 2008. - A. A. S., t. XL, p. 724; D. B., 2113, 2114; Pirot, art. Commission biblique, in Did. bibl. (Supplément). 3 Ila Choupin, op. cit., p. 59-60 : “ Nous-mêmes, tout en admettant le décret qui proscrit cette proposition par exemple comme erronée, nous pouvons, non pas extérieurement, publiquement (ce serait manquer au respect et à l’obéissance dus à l’autorité légitime), mais d’une manière privée, en notre par­ ticulier, chercher les raisons intrinsèques de la vérité ou de la fausseté de cette Et si par hasard (le cas sera très rare) nous trouvions des raisons solides, qui semblent démontrer que cette proposition est vraie, nous pourrions les présenter a l autorité compétente, par exemple à la Congrégation, qui les pèserait”. J CAPUT III DE POTESTATE JURISDICTIONIS ' 958. — Conspectus. De Ecclesiæ jurisdictione. i® De Ecclesice jurisdictione in genere. Notio, subjectum, objec­ tum; extensio : status quæstionis, thesis. 20 De jurisdictione R. Ponti ficis. (a) Ejus proprietates : est plena et suprema, ordina­ ria et immediata. Corollaria. (b) Ejus exercitium. Scholia. 1. De Curia Romana. 2. De civili Principatu R. Pontificis. Potestati docendi in Ecclesia adnectitur jurisdictionis potestas, quam statim perpendimus in triplici articulo, ubi agitur oe eadem jurisdictione : i. in genere, 2. apud R. Pon­ tificem, 3. apud episcopos. ARTICULUS I 1 De Ecclesiæ Jurisdictione in genere. 959. — PRÆN0TI0NES. (a) Christus Ecclesiæ suæ veram egendi potestatem seu jurisdictionem contulit, ex dictis de nstitutione Ecclesiæ ut societatis hierarchicæ et monarhicæ. (Cf. n. 642 sq., 672 sq.). (b) jurisdictio (a jure dicendo} definitur : Moralis potestas regendi, quasi subditos, membra Ccclesice, in ordine ad proprium Ecclesiæ finem supernatu- doctrine. . 30 De Episcoporum jurisdic­ tione. (a) Episcoporum singulatim. 1. Proprietates : est com­ pleta et subordinata, ordinaria et immediata. 2. Exercitium. (b) Episcoporum collegialiter. 1. Per orbem dispersorum. 2. Congregatorum inconc. œcumenico vel particu­ lari. Scholion. De origine jurisdic­ tionis Episcoporum. ‘ D. B., Index II*, II»». a *. z 642 v_ de potestate jurisdictionis ralein. (C) Eadem extenditur non ad hominum universali­ tatem, sicut potestas magisterii; nec ad paganos, pueros et amentes; sed ad omnes et solos baptizatos rationis habitualiter compotes. En jurisdictionis subjectum, (d) Nunc trac­ tandum est de hujus jurisdictionis : i. objecto, 2. extensione. I. EJUS OBJECTUM >. 960. — (1) Jurisdictionis objectum in genere complectitur ea omnia quæ ad regimen Ecclesiæ societatis externæ et spiritualem fidelium vitam spectant. Ita Ecclesia edit regulas quoad cultum et ritus sacros, sacramentorum administrationem et breviarii recitationem, vota et ordines reli­ giosos, judicia et pœnas ecclesiasticas, etc. (2) Distinguitur jurisdictio duplex : alia fori externi, alia fori interni seu conscientiæ 2. Forum significat cujusque judicis territorium, (a) Jurisdictio fori externi est ea quæ competit Ecclesiæ tanquam visibili societati, et directe exercetur ab ea per modum causæ principalis. Hæc potes­ tas est præcipue ad leges ferendas, et ad ea quæ hanc potestatem consequuntur. Eadem præcipit vel prohibet solos actus directe et per se externos, qui exclusive subsunt humanæ potestati; sed, consequents via, attingit etiam internos actus, necessarios ad valorem et honestatem actuum externorum, (b Jurisdictio fori interni est principaliter ad solvendum. Hæc potestas, sese exercens intra vel extra pænitentiæ sacramentum, certo leges divinas sive naturales sive positivas non solvit, sed solum particulares personas absolvit a vinculis, quæ actibus suis in foro Dei contraxerunt et quæ solubilia remanent : v. g., remittit peccata, relaxat vota. Eadem potestas residet in Ecclesia fer modum ins­ trumenti Dei, quod pertingit ad ea quæ Deus primo et per se operatur 3; et sic essentialiter a jurisdictione fori externi distinguitur. . (3) Infra dicetur potestatem Ecclesiæ extendi : (a) directe in res spirituales; (b) indirecte vero in res materiales et temporales, (et in ipsum Statum), quando et quatenus illæ cum bono spirituali connectuntur <. (Cf. n. 1038-1043). 1 D. B., Index Ilb. — - (W.. c. 196. L. Billot, op. oil.. p. 466 sq. 4 D· B·» 1322. 1754- 643 II. EJUS EXTENSIO. 961. — Status quæstionis. (i) Errores. Afarsilitis Patavinus Ecclesiæ denegavit coacti­ vam potestatem l. Henricus VIII, rex Angliæ, docuit omnem ecclesiasticam auctoritatem, ex Christi beneplacito, apud regem solum immediate residere. Protestantes dicunt potestatem circa res spirituales pertinere ad populum, qui eam transfert in ministros ab ipso electos. Juxta Regalis tas, Febronianos et Pistorienses, Ecclesiæ competit auctoritas circa res mere spirituales; sed potestas circa externum Ecclesiæ regimen in principibus sæcularibus residet Quibus concordant nonnulli Gallicani. 962. — (2) Doctrina catholica. Ecclesiæ jurisdictio continet potestatem legislativam, judiciariam et coactivam. (aj Legislativa est jus præscribendi media ad societatis finem apta, quæ subditos in conscientia obligant, (b) judi­ ciaria est facultas judicia instituendi de sensu legum et actionibus sociorum, sententiasque ferendi quæ etiam invitos obligant, (c) Coactiva est jus vim physicam adhibendi ad urgendam executionem legum vel sententiarum 2. In hac definitione potestatis coactivce, per vim physicam intelligenda sunt media quæ obtinent suum effectum etiam invito sub­ dito, sive sint materialia (pœnæ corporales, v. g., detentio, incarceratio...), sive sint mere spiritualia, ut excommunicatio, suspensio. Hic enim vis physica solummodo opponitur morali quæ in consilio, præcepto, etc., habetur, et ex se, non obtinet effectum nisi in bene volente, etiamsi includat obligationem. 963. — Thesis. Potestas jurisdictionis Ecclesiæ complectitur potestatem legislativam, judiciariam et coactivam. Theologice certum. Ecclesiæ magisterium. (a) C. Tridentinum circa legislativam Ecclesiæ potestatem definivit : “ S. q. d. baptizatos liberos esse ab omnibus sanctce ' D. B., 499. - Diversimode explicatur notio potestatis coaclivie. (a) Juxta quosdam, pars est potestatis executivie tantum, (quæ legislature et judiciariæ opponitur), qua­ tenus vim physicam in invitos adhibet, (b) Juxta alios vero, potestas quæ dicitur coacti va ad legislalivani pertinet, in quantum leges poenales constituit; ad judiciariam autem, in quantum pœnas a lege statutas in casu particulari contra reum decernit; ad executivam vero in quantum pœnas a judice decretas applicari mandat. Cf. Cavagnis, Institut, juris publici ecelesiast., 3 vol., Romæ, 1906, t. I, n. 95-96. n-; fl 'r iI 64-4 CAPUT III Ecclesiaprœccptis, quæ vel scripta ve) tradita sunt, ita ut ea observare non teneantur, nisi se sua sponte illis submittere voluerint, anathema sit ” *. (b) Triplicem potestatem, legislativam, judiciariam, et coactivam Ecclesiæaffirmant Benedictus XIVet Pius VI, damnando ut haretieam doctrinam, quæ denegaret Ecclesiæ “ potestatem non solum dirigendi per consilia et suasiones, sed etiam jubendiper leges, ac devios contumacesque exteriore judicio, et salubribus pcenis coercendi atque cogendi ”12*5. 964. — Probatur. i° Script. : i. ex verbis Christi, 2. ex praxi Apostolorum. (A) Ex verbis Christi, (i) Modo generali, Christus dedit Apostolis eorumque successoribus, et imprimis Petro, potes­ tatem pascendi (i. e., regendi) fideles 3, et quacumque alligandi vel solvendi super terram in ordine ad hunc finem. Præterea declarat eosdem sicut et ipsum, omni potestate neces­ saria præditos fore. Ait enim : “ Data est mihi omnis potestas in cælo et in terra. Euntes ergo docete omnes gentes... Sicut misit me Pater, et ego mitto vos ” 5... “ Qui vos audit me audit, et qui vos spernit me spernit ” 6. Atqui, in his verbis generalibus, certo includitur potestas tum leges ferendi, tum judicia instituendi, tum pcenis urgendi exsecu­ tionem legum vel sententiarum : nam, sine hac triplici potestate, societas vera et perfecta, qualis a Christo instituta fuit Ecclesia, subsistere non potest. (2) Modo speciali, (a Potestas legislativa ex textibus jam citatis infertur 7; et confirmatur ex eo quod, in V. T., hujusmodi potestas existebat, secundum illud : “ Super Trident., sess. VII, de Baptismo, can. 8; D. B.f 864. Cf. 1"atiian., Const. Pastor tutemus, cap. 3; D. B., 1794· 2 Bened. XIV, Brev. Ad assiduas, 4 mart. 1755, quo damnatur opus a P. la Borde scriptum Principes sur ressente, la distinction et les limites des deux puissances spirituelle et temporelle, jam a S- Officio, 5 aug. 1753, damna­ tum : Benedicti XIV BMlariiun, III part 2, Prati, 1847, p. 225; — Pii VI, bulla Auctorem fidei, 28 aug. 1794. qua damnantur errores synodi Pistoriensis : 1 C. D. B., 1504, 1505. *Joan., XXI, 15-18; cf. I Petr., V, 2; Act., XX, 28. Matth., W III, 18; X\ I, 19. In hoc ultimo textu, per metaphoram clavium expressius explicatur potestas Petro a Christo tradita (cf. n. 679). 5 Matth., XXVIII, 18-19;/*™., XX, 21. — 6 Luc., X, 16. 7 Præsertim ex Matth., XXVIII. 19 et XVIII, 18; cf. de Groot, l. c., p. 393. DE POTESTATE JURISDICTIONIS 645 cathedram Moysi sederunt Scribæ et Pharisæi, Omnia ergo quæcumque dixerint vobis, servate et facite ” l. Non enim verisimile est minorem potestatem competere «Apos­ tolis et episcopis quam scribis et 'pharisæis. (b) Potestas judiciaria et coactiva Ecclesiæ a Christo conceditur, quando exponit modum quo peccator corrigi debet. Post fraternas monitiones, si inutiles evadunt, “dic ecclesiæ; si autem ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethni­ cus et publicanus" 2. In hoc textu indicantur reus, accusa­ tor, judex (scilicet ecclesia 3), et proinde agitur vere de potestate judiciaria. Indicatur quoque sententia et poena a reo subeunda, exclusio scilicet a communitate : “Sit tibi sicut ethnicus et publicanus”* : ex quo recte concluditur Ecclesiam habere coactivam potestatem. 965. (B) Ex praxi Apostolorum. Hanc triplicem potestatem exercuerunt Apostoli, qui fideliter Magistri voluntatem interpretabant. (a) Potestatem legislativam. In C. Hierosolymitano, præceperunt Apostoli neo-conversis ut abstinerent “ ab immolatis simulacrorum, et sanguine, et suffocato, et forni­ catione ” 5; S. Paulus laudat Corinthios quod præcepta sua servaverint6; in -suis epistolis multas edicit leges de dotibus ministrorum Ecclesiæ 7, de conditionibus requisitis in vidua 1 J/ 17. /z . DE POTESTATE JURISDICTIONIS 647 (B) Ex Ecclesiæ declarationibus. Concilia et R. Ponti­ fices jus sibi vindicarunt condendi leges in conscientia obli­ gantes, absque prævia acceptatione societatis civilis ; et pariter potestatem judiciariam et coactivam. Citari pos­ sunt CC. Tridentinum et Vaticanum 1 (cf. n. 963); ita Joannes XXII qui damnavit errorem Marsilii Patavini : “Quod tota Ecclesia simul juncta nullum hominem punire potest punitione coactiva, nisi concedat hoc imperator”2; PlUS IX propositionem hanc in Syllabo reprobavit Eccle­ sia vis inferendæ potestatem non habet, neque potestatem ullam temporalem directam vel indirectam ” 3. Præterea doctrinam de triplici potestate, in encycl. Quanta cura (1864), affirmat Leo XIII scribens : “ Jesus Christus Apostolis suis libera mandata dedit in sacra, adjuncta tum ferendarum legum veri nominis facultate, tum genuina, quæ hinc consequitur, judicandi puniendique potestate ” 4. Tandem Benedictus XV eamdem triplicem potestatem vindicat et exercet in novo Codice canonico. 967. — 3° Rat. theol. Christi Ecclesia est perfecta societas, habens pro fine bonum in ordine suo completum, quæ jure proprio possidet omne id quod requi­ ritur ad suum finem prosequendum. Atqui triplex potestas prædicta ad hoc requiritur : (a) Potestas législative}, quæ tamquam directe obligatoria imponit certa media ad finem Ecclesiæ necessaria vel utilia, quæ ejus vitam spiritualem et etiam externam gubernationem dirigunt, (b) Sed legislativa potestas est inanis, nisi conjunctam habeat judicia­ riam, quæ leges authentice interpretatur et earum violatores punit, (c) Denique sublata coactiva potestate, duæ priores illusoriæ fierent, cum unusquisque posset leges et judicia Ecclesiæ impune contemnere. Ex Ecclesia, societate perfecta. — a —— * -■ · . - ,* —«·■■>· * ·· ♦ · & 1 ’ C. Trident., sess. VII, de Bapt., can. 8, 14: D. B., 8645870, sess. XXIV, can. 12; D. B., 9S2; C. Vatican., sess. Ill, cap. 3: D. B., 1794. 7 Joan. XXII, Const. Licet juxta doctrinam, 23 oct. 1327 ; D. B. 499. 3 Syllabus, prop. 24, D. B., 1724. 1697. Cf. Choupin, Valeur des,decisions dn S. Sieje, p. 214-238. I Lee propositio excerpta est ex litteris Ajostolicci Sedis, 22 aug. 1S51, in quibus Pius IX damnavit opus J. N. Nuytz *, cui titulus Juris ecclesiastici Institutiones. J Leo XIII, Encycl. Immortale Dei, 1 nov. 1885. _ · 648 CAPUT III 968. Nec dicatur : Potestas Ecclesiæ est spiritualis, potestas principum est temporalis. Sed sicut potestas temporalis res spiri­ tuales attingere nequit, ita nec spiritualis potestas circa res exte­ riores versatur. Ergo Ecclesia in res exteriores non habet aucto­ ritatem, nisi ex principum consensu. — Resp. (a) Ad major. i. Potestas spiritualis ea est quæ in finem spiritualem et supematuralem tendit; potestas autem temporalis, quæ ad finem temporalem ordinatur. Revera natura potestatis sicut et societatis specificalur, non ex objecto in quod agit, sed ex fine suo. 2. Ita apparet quonam sensu Ecclesia dicitur potestas spiritualis et Status est potestas tem­ poralis. 3. Ecclesia est potestas spiritualis : rationefnis, cum tendat ad ætemam beatitudinem. C*.; ratione objecti saltem sumpti formaliter. N. Etenim res exteriores in quibus Ecclesiæ potestas exercetur, equidem non sunt spirituales in sua essentia seu mate­ rialiter; sed attinguntur ab Ecclesia, exclusive quatenus ad ipsius finem spiritualem ordinantur, et sic ad ejus objectum formale per­ tinent. (b) Ad minor. Nego paritatem. 1. Nam res exteriores sua natura rebus spiritualibus inferiores sunt : igitur potestas, quæ jus habet ad spiritualem finem, eo ipso ad temporalia jus habet, quæ ad finem suum spiritualem obtinendum sunt necessaria. Sed hoc Ecclesiæ convenit. 2. Econtra spiritualia temporalibus non subduntur, quare potestas, quæ jus habet ad temporalem finem, nullum jus in spiritualia obtinet : quod principibus est applicabile. ARTICULUS II De Jurisdictione R. Pontificis. Jurisdictio R. Pontificis cum magisterii potestate connexa non realiter differt ab ipso primatu, cujus existentiam demonstravimus (cf. n. 712 sq.). Hic expendere juvat hujus supremæ potestatis : \. proprietates, 2. exercitium. I. EJUS PROPRIETATES. 969. — Status quæstionis. (i) Errores, ia) Gallicani1 et Anglicani non pauci putant R. Pontificis potestatem esse inspectionis tantum et directionis; * S. Bellann., De Rom. Pontif., 1. IV, c. 15 sq. ; Ballerini, De Vi ac Ratione primatus; De Potestate ecclesias!.. apud Migne, Theol. Curs., III. pp. 905 sq.·. 1267 sq.: Murray, disp. XX, t. III. p. 743 sq. : Brugere, n. 45; Mazzella. n. 948 sq. ·, De Groot, q. XV, a. 2 sq. ; Palmieri, th. 12 sq. : Granderath, op.rit., p. 154 sq. ; Billot, th. 30; Van Noort, Sect. II, cap. II. a. II; Wilmers, 1. II, cap. Ill et IV; Dubruel et Arquillière, art. Gallica­ nisme, in D. A., col. 193-273; Neyron, art. Gouvernement ecclésiastique. Μ Λ* DE POTESTATE JURISDICTIONIS 649 unde R. Pontifex episcopalem jurisdictionem exercet quidem in romana dioecesi; sed relate ad totam Ecclesiam non habet nisi auctoritatem alicujus metropolitæ seu patriarchae '. In casibus extraordinariis, quando pastores negligentiæ reos sese præbent, abusus directe corrigere potest; in casibus autem ordinariis, nil potest nisi mediantibus episcopis, (b) Pariter Modernistœ R. Pon­ tifici agnoscunt non veram jurisdictionem præsertim coactivam, sed solum quamdam “ spiritualem ” directionis potestatem ’. (2) Catholici, contra hos errores, affirmant R. Pontificem proprie dicta jurisdictione in universam Ecclesiam pollere, quod ex dictis de primatu constat (cf. n. 673-677). Hæc autem jurisdictio sola eximiis qualitatibus in thesi enume­ ratis praedita est. 970. — Thesis. R. Pontifex in universam Ecclesiam habet jurisdictionem plenam et supremam, ordinariam et immediatam. De fide. Explicatur. Papæ jurisdictio dicitur : (a) Ratione extensionis : Plena, i. e., cum potestate integra, indivisa et sese extendente ad doctrinam, disciplinam et omnes res ecclesiasticas, (b) Ratione gradus : Suprema, qua in Eccle­ sia nulla superior existit et cui omnes subordinantur. (c) Ratione originis : Ordinaria, quæ, vi muneris supremi Pastoris, acquiritur et semper ac in omni loco exerceri potest1 *3. (d) Ratione subjecti : Immediata, quæ attingit omnes dioeceses, fideles et omnia negotia, sine episcoporum interventu; ita ut S. Pontifex potest jurisdictionem suam valide exercere in omnes Catholicos ut in proprios subditos. I î 971. — Ecclesiæ magisterium. C. Vaticanum sic definivit 4 : “ Si quis dixerit Romanum Pontificem habere tantummodo officium inspec­ tionis vel directionis, non autem plenam et supremam potesta­ tem jurisdictionis in universam Ecclesiam, non solum in rebus quæ ad fidem et mores, sed etiam in iis quæ ad disciplinam et regimen Ecclesiæ per totum orbem diffusæ 1 Febronius, de Statu Ecclesia; P. Tamburini, Vera idea della S. Sede, p. II, c. 2; Eybel, in opere “ Quid est Papa" ; quoad Anglicanos, cf. Boudinhon, art. Primauté, Schisme et Juridiction, in Canoniste Contemporain, fév. 1896, p. 65 sq. 3 E. Loisy*, Z’ Evangile et ΓEglise, IV, p. 125 sq. — ’ Cod., c. 197. * Sess. IV, cap. 3, D. B., 1826-1831. Cf. D. B., 466, 694; Cod., c. 218, 219. ■I I I 650 CAPUT III pertinent; aut euin habere tantum potiores partes, non vero totam plenitudinem hujus supreme? potestatis; aut hanc ejus potestatem non esse ordinariam et immediatam, sive in omnes ac singulas ecclesias, sive in omnes et singulos pastores et fideles; anathema sit ”. Ex quo sequitur i nesse R. Pontifici veram potestatem jurisdictionis plenam et universalem, ordi­ nariam et immediatam in omnes et singulos pastores et fideles. f 4 I 4 t I I I • * I I DE POTESTATE JURISDICTIONIS 972. — l· Pars. R. P. habet jurisdictionem plenam et supremam. Hoc deducitur ex textibus supra citatis (cf. n. 678-688). (a) Etenim B. Petrus atque R. Pontifex ejus successor est totius Ecclesiæ fundamentum et accepit claves regni caelo­ rum, ita ut possit illud aperire vel claudere; atque universa­ lem potestatem ligandi et solvendi possidet. Igitur Papae jurisdictio est plena, nempe omnes personas et res in Eccle­ sia attingit, b Pariter est suprema, nam B. Petrus ejusque successores jus habent pascendi agnos et oves, seu episcopos et fideles, in quos omnes suam auctoritatem exercent. Quare Codex declarat : “ R. Pontifex... obtinet jure divino plenam suprema jurisdictionis potestatem ” *. Hinc : (a) R. Pontifex sibi reservare potest gravioris momenti negotia, quæ causa majores appellantur 2 (b) Semper licet a judicio proprii episcopi ad S. Pontifi­ cem appellare. (C) Sed nulla datur appellatio contra Papae sententiam vel ad Papam melius informatum, vel ad concilium gene­ rale, vel ad universam Ecclesiam 3. Revera appellatio est ad superius tribunal accessio; sed supra R. Pontificis juris­ dictionem altior auctoritas non datur. Quod C. Vaticanum declaravit -.“Docemus... eum (R. Pontificem) esse judicem supremum fidelium, et in omnibus causis ad examen eccle­ siasticum spectantibus ad ipsius posse judicium recurri; Sedis vero Apostolicæ, cujus auctoritate major non est, judicium a nemine fore retractandum, neque cuiquam de ejus licere judicare judicio. Quare a recto veritatis tramite aberrant qui affirmant licere ab judiciis Romanorum Ponti1 Cod., c. 2iS, 219. — 2 Cod., c. 220. 3 Cod., c. 1SS0. 651 ficum ad œcumenicum concilium, tanquam ad auctoritatem Romano Pontifice superiorem, appellare ” r. 978. — //■’ Pars. R. P. habet jurisdictionem ordina­ riam et immediatam. (a) Etenim potestas suprema R. Pontificis ei competit ratione ejus officii, scilicet ut pastori et doctor' totius Ecclesiæ; ergo est ordinaria, ideoque semper et pro omni negotio et casu vigens. (b) Est etiam immediata. 1. Nam omnes oves Christi directe subjiciuntur B. Petro ejusque successoribus R. Pon­ tificibus. Atqui fideles, etiam alicui episcopo subditi, remanent oves Christi. Ergo simul R. Pontifici immediate subduntur. 2. Nec mirum : nam Papa, cum ipse sit caput et centrum Ecclesiæ, ceteri pastores nonnisi dependenter ab eo suam exercent auctoritatem, ipse autem independenter ab eis potest immediate pascere et regere oves sibi commis­ sas; secus enim aliquo modo episcopis subderetur, quod sane primatum ipsum destrueret. 3. Quare Codex docet : Potestas R. Pontificis est “ ordinaria et immediata tum in omnes et singulas ecclesias, tum in omnes et singulos pastores et fideles ” (c. 218, § 2). 974. — Nec dicatur : Repugnat ut duo simul sint pastores ordinarii et immediati super unum eumdemque gregem. — Resp. i. “Inconveniens esset, ait S. Thomas, quod duo æqualiter super eamdem plebem constituerentur; sed quod duo, quorum unus est alio principalior, super eamdem plebem constituantur, non est inconveniens; et secundum hoc super eamdem plebem immediate sunt et sacerdos parochialis. et episcopus, et Papa, et quilibet eorum potest ea quæ sunt jurisdictionis ad ipsum pertinentia, alteri committere”2. 2. Aliunde hæc Pontificis potestas episcopo­ rum auctoritati non nocet; nam, ut ait Vaticanum (1. cit.), “ tan­ tum abest ut hæc summi Pontificis potestas officiat ordinariœ ac immediata illi episcopalis jurisdictionis potestati, qua episcopi, qui positi a Spiritu Sancto in Apostolorum locum successerunt, tam quam veri pastores assignatos sibi greges, singuli singulos, pascunt et regunt, ut eadem a supremo et universali Pastore asseratur, roboretur ac vindicetur ” 3. 1 ubi 2 * C. Vatican., sess. IV, cap. 3, D. B., 1830; cf. Cod., c. 228, 2; 2332 excommunicatio et interdictum decernuntur contra appellantes. S. Thom., In IV Sent., d. 17, q. 7. D. B., 1828; cf. Leo XIII, Encyc. Satis cognitum, D. B., 1962. ί IF ft 975. — Corollaria. (A) Jurisdictio R Pontificis est episcopalis ». Constat : (a) Ex auctoritate: i. C. Vaticani : “ Docemus... hanc R. P. jurisdictionis potestatem, quæ vere episcopalis est... ” a 2. Codicis : “ Hac potestas est vere episcopalis ” (c. 218 § 2). 3. Patrum : TERTULLIANUS Papam appellat Episcopum episcoporum ; legati S. Leonis in C. Chalcedonensi eumdem vocant Episcopum universalis Ecclesia; in epistola ad Agathonem Patres eumdem nominant Antistitem universalis Ecclesia. 4. Nostris diebus canonizationis littera decretales subscribuntur a R. Pontifice his verbis : “ Ego (N.) Catholica Ecclesia episcopus ” 3. (b) Ex ratione : Episcopalis enim jurisdictio est potestas jure proprio regendi omnia fidelibus necessaria ad vitæ æternæ consecutionem. Atqui talis est jurisdictio R. Pon­ tificis, qui B. Petro succedit in primatu. Ergo. 976. — (B) Jurisdictio R. Pontificis nulli canoni mere ecclesiastico subjicitur. (i) Probatur. Hæc assertio defluit : (a) ex primatus natura vi cujus Papa, a qualibet alia potestate quæ non sit Dei, est omnino independens; (b) ex auctore canonis eccle­ siastici. Etenim ecclesiasticae leges proveniunt : 1. vel ab epis­ copis tantum, sed tunc R. Pontificem non obligant, quia superior ab inferiori non regitur; 2. vel a S. Pontifice tantum, sed legislator non potest seipsum coactive ligare ; 3. vel ab episcopis simul cum Papa : porro, in hoc casu, hæ leges vim majorem non habent in R. Pontificem, quam si ab eo solo provenirent, (c) Unde merito reprobatus fuit artic. tertius Declarationis cleri gallicani : “ Apostolicæ potestatis usum moderandum (esse) per canones, Spiritu Dei conditos et totius mundi reverentia consecratos ” 4. (2) Explicatur. Hic agitur exclusive de canonibus mere ecclesiasticis ; nam R. Pontifex subjicitur juri divino sive naturali, sive positivo. Insuper suam potestatem accepit non in omni genere, sed solum quoad Ecclesiæ aedificationem et finem; unde, in ejus usu, tenetur ex divina voluntate, leges justitiae, aequitatis et prudentiae sequi. Igitur canones 1 Granderath, Hist, du C. du Vatic., Ill, 328 sq., 359 sq. — ’ D. B., 1827. ’CL J. J. S., t. XXVII, P. 221, 233. — ‘ D. B., 1324. DE POTESTATE JURISDICTIONIS 653 ecclesiastici vim directivam in R. Pontificem habent, quate­ nus eos servando, recte et fideliter munere fungitur. * 977. — Scholion. S. Pontifex est Romanus epis­ copus. In Romæ diœcesim Papa episcopalem jurisdictio­ nem exercet ; sicut quilibet episcopus in particularem eccle­ siam ei commissam. Ipse, per saecula plurima, directe et immediate Romanam diœcesim gubernavit. Sed a sæc. XI11°, · S. Pontifices vicarium in spiritualibus, cum curia speciali, designaverunt, qui, nomine suo, pastoralem curam in Urbe perageret. Hæc functio a PAULO IV (18 nov. 1858) reservata fuit cardinali cuidam, qui vocabatur cardinalisvicarius. Denique PlUS X constitutionem edidit de Romæ vicariatu in ordine spirituali (A. S. S., 15 jan. 1912). Ecclesia cathedralis S. Pontificis, episcopi romani, est “ Late­ ranensis Ecclesia, omnium urbis et orbis mater et caput”. II. EJUS EXERCITIUM. 978. — (1) Jurisdictio R. Pontificis varias functiones 1 agit circa curam rerum sacrarum omnium et aliquatenus etiam temporalium et externarum cum prioribus connexa9 rum. Inter has functiones : (a) quædam referuntur ad potestatem legislativam : R. Pontifices possunt leges ferre pro tota Ecclesia; suas, suorumque prædecessorum, et etiam conciliorum œcumenicorum leges non solum authentice interpretari, sed abrogare, vel mutare, vel ab eis dispensare, prout expedire judicaverint. Immo possunt dispensare a legibus per episcopos latis, aut eas abrogare, cum hi suam auctoritatem exercere non valeant nisi dependenter ab auctoritate pontificia 23. (b) Aliæ ad potestatem judiciariam. Potest Papa ad suum tribunal ecclesiasticas causas evocare, sibi majores causas reservare, appellationesque ex toto orbe a quocumque judicio episcoporum suscipere et definitivas sententias ferre, a quibus appellare non licet. (C) Aliæ ad potestatem coactivam : Papa jus habet varias poenas infli­ gendi diversis delictis proportionatas ’. (d) Præterea potest : i. episcopos instituere, vel instituendi modum determi1 Cf. D. B., Index IIId, ubi datur earum elenchus. = Cf. Declarationes Joannis XXII, D. B., 492 sq. ; Sixti IV, D.B., 731 et Alexandri VIII, D. B., 1324. 3 Cf. Cod., c. 2220 sq.; 2214-2313. 654 CAPUT 111 I nare, aut etiam deponere, si Ecclesiæ bono id expedire judicaverit x; legatos mittere in omnes orbis catholici partes. Potestas enim ordinaria, qua pollet Papa, aliis delegari potest. Aliunde in multis casibus auctoritas ponti­ ficia exerceri nequiret, nisi legati ad varias nationes mitte­ rentur, qui de statu religionis in his regionibus Papam certiorem facere possint2. (2) R. Pontifex suam jurisdictionem exercet per se vel per alios, qui supremæ potestatis jure ecclesiastico fiunt participes : in Urbe : per sacrum Collegium, Curiam romanam ; et extra Urbem, per nuntios, legatos, vicarios et præfectos apostolicos, etc. λ 3 1 Scholia. I I 1 !l 979. — ι° Γ)ε Curia Romana. R. Pontifex in suæ supremæ potestatis exercitio sæpius Curia Romana utitur, ut dictum est. Cum autem in toto decursu Theologia', sive dogmatic» sive moralis, de Dicasteriis sæpissime agatur, hic de unoquoque breviter dicemus, ad Canonistas lectorem remittendo pro uberiori de hac materia tractationeλ 93 Curia Romana, a Pio X penitus instaurata, nunc complectitur 19 Dicasteria, scilitet .· 1. Congregationes undecim, 2. Tribunalia tria, 3. Officia quinque 3. 980. — (1) Congregationes, quæ gaudent jurisdictione mere administrativa et disciplinari, nunquam vero contentiosa \ sunt : « i I 'Revera Pius VII ab omnibus Gall fce episcopis suarum sedium resignationem postulavit (iSoi), et quamvis non pauci id præstare noluissent, novas· diœceses constituit novosque instituit episcopos : porro hujusmodi actus ut legitimus ab Ecclesia habitus fuit. Cf. Tridente D. B., 968. • Multa hujusmodi facta invenies apud Thomassin, Ane. et nouvelle disci­ pline ile rEglise, p. I, 1. I» c. 6, 30, 60: 1. II, c. 107 sq., 117 sq. ‘Const. Sapienti Concilio, 29 jun. 1908, Act. Apost. Sedis, I, 1909. p. 7-19; Ordo servandus in Sacris Congregationibus, Tribunalibus, Officii· Romaine Curia:, 1* pars, Normæ communes, 29 jun. 190S. Act. Aposl. Sedis, I. p. 36-5S; 2‘ pars, Normæ peculiares, 29 sept. 1908, Act. Apost. Sedis, I, p. 59-10S, Cf. Coacx, can. 242-264. — Hanc novam ordinationem Curiæ Romanae com­ mentati sunt : Besson, in Nouvelle Revue Thiologiqtte, dec. 1908-avrît 1909; J. Sinuer, in Revue Auguslinienne, 1908-1900, et in opere curie romaine. Paris, 191c: Choupin, art. Cutie romaine, in D. A., col. 862-898. Cf. Forget art. Congrégations romaines, in D. T. C., col. Π03 1119’; V. Martin' ixs Congrégations romaines, Paris, 1930; A. Cance, l.e Code de dioit , in' nique. Pans, 1933, t. I, p. 246-274. DE POTESTATE JURISDICTIONIS 655 (a) Congreg. Sancti Officii, cui Summus Pontifex præest, et qua· itoctrinam fidei et inorum tuetur ; eidem proinde soli manet judi­ cium de hæresi, aliisque criminibus quæ suspicionem hæresis inducunt. Ad ipsam quoque devoluta est universa res de libris prohibendis quæ olim Cong. Indicis competebat, et potestas concedendi licentiam hos libros legendi .* (b) Cong. Consistorialis, quæ duplici sectione constat. Ad pri­ mam spectat, in locis Cong. de Propaganda Fide non obnoxiis, quidquid ad diceceseon constitutionem, divisionem, provisionem pertinet. Secunda de singularum diceceseon regimine et administratione curat. (c) Cong. de disciplina Sacramentorum, cui cura est de universa legislatione circa disciplinam septem Sacramentorum, non vero circa eorum doctrinam, vel ritus. {Doctrina pertinet ad S. Offi­ cium; ritus ad cong. SS. Rituum). Hujus ergo congregationis est dispensationes concedere ad matrimonium, ad ordinationem, ad eucharistiæ receptionem, celebrationem, asservationem, etc.; quæstiones solvere de validitate matrimonii vel sacræ Ordina­ tionis, etc, non tamen judiciario ordine servato (quod ad tribunalia spectat). (d) Cong. Concilii cui committitur ea pars negotiorum quæ ad universam disciplinam cleri secularis populique christiani refertur : ut sunt praecepta generalia Ecclesiæ (jejunium, abstinentia, obser­ vatio dierum festorum, etc.) quæ omnes fideles respiciunt ; praecepta specialia quæ spectant parochos, canonicos, pias sodalitates, bene­ ficia aut officia, bona ecclesiastica, etc. Ad eam etiam pertinent ea omnia quæ ad conciliorum celebrationem et recognitionem, atque ad episcoporum coetus seu conferentias referuntur. (e) Cong. de Peligiosis quæ sibi vindicat judicium de iis tantum quæ ad sodales religiosos utriusque sexus, et ad eos qui, quamvis sine votis, in communi tamen vitam agunt more religio­ sorum, itemque ad tertios ordines seculares, in universum perti­ nent : exclusis semper iis causis quæ judiciario ordine tractandæ sunt. (f) Cong. de Propaganda Fide, cujus jurisdictio iis est circum­ scripta regionibus ubi, sacra hierarchia nondum constituta, status missionis perseverat; quibus addendæ sunt nonnullæ regiones quæ, etsi hierarchia constituta, adhuc inchoatum aliquid præ se ferunt. 1 Etsi peculiaris Congregatio existit de disciplina Sacramentorum (c), nihil­ ominus integra manet S. Officii facultas ea cognoscendi quæ circa privilegium Paulinuni. impedimenta disparitatis cultusy ct mixtie religionis versantur. 656 CAPUT III (g) Cong./zv Ecclesia orientali, cui præest ipse R. .Pontifex, et cui reservantur omnia negotia ad personas, ad disciplinam et ad ritus Ecclesiarum orientalium spectantia, etiamsi sint mixta, id est, simul Latinos attingentia. (h) Cong. sacrorum Rituum, quæ jus habet statuendi ea omnia quæ sacros ritus et cæremonias Ecclesiæ latinæ proxime spectant, et ea omnia exsequendi quæ ad beati ficationem et canonizationem Sanctorum vel ad sacras Reliquias quoquo modo referuntur. (i) Cong. Caremonialis, ad quam pertinet moderatio caeremo­ niarum in sacello aulaque pontificali servandarum, et sacrarum functionum quas cardinales extra pontificale sacellum peragunt, et ccgnitio quæstionum de præcedentia tum cardinalium, tum lega­ torum apud S. Sedem. (j) Cong. pro Negotiis ecclesiasticis extraordinariis, quæ in ea tantum negotia incumbit quæ ejus examini a Summo Pontifice per Cardinalem Secretarium Status subjiciuntur, præsertim ex illis quæ cum legibus civilibus conjunctum aliquid habent, et ad concordata referuntur. (k) Cong. de Seminariis et Universitatibus studiorum, quæ vigilat super omnia quæ ad regimen, disciplinam et studia Seminariorum et Universitatum perlinent. 981. — (2) Tribunalia 1 tria sunt : 1. Pocnitentiaria, 2. Rota, 3. Signatura. (a) Sacra pcenitentiaria, cujus jurisdictio coarclatur ad ea dum­ taxat quæ forum internum, etiam non sacramentale, respiciunt, ut sunt : absolutiones, dispensationes pro foro interno, commutatio­ nes, sanationes, condonationes, casus conscientiae. Recenter ei devolutum est quidquid ad indulgentias pertinet. (b) Sacra Romana Rota, ad quam devolvuntur omnes causæ contentiosæ non majores, quæ in Romana Curia aguntur. (c) Signatura Apostolica, cujus est judicium ferre in certis casi­ bus : v. g., de querela nullitatis contra sententiam rotalem, de exceptione suspicionis contra aliquem auditorem, etc. 982. — (3) Officia2 quinque numerantur, scilicet : (a) Cancellaria Apostolica, cujus proprium munus est bullas expedire sub plumbo, circa majorum beneficiorum institutionem vel provisionem, et pro aliis majoribus Ecclesiæ negotiis. (b) Dataria Apostolica, quæ de beneficiis non consistorialibus Apostolicæ Sedi reservatis unice curat. * Cod., c. 25S, 259. ■ Cod., C. 260-264. DE POTESTATE JURISDICTIONIS 657 (c) Camera Apostolica, cui committuntur cura atque administratio onorum ac jurium temporalium Sanctæ Sedis, præsertim Sede .acante. (d) Secretaria Status, quæ in publicis negotiis (tum ordinariis, tum extraordinariis) versatur, et insuper vacat expeditioni Brevium apostolieorum. (e) Secretaries. Brevium ad Principes et Epistolarum latinarunt, in unum Officium redactæ, cui Summi Pontificis. competit latine scribere acta 983. — 2° De civili principatu R. Pontificis1. Civilis suprematia ea est quæ competit S. Pontifici, tanquam duci cujusdam status ordinis temporalis seu civilis. Hic principatus breviter consideratur : i. speculative, 2. historice. (1) Speculative, (a) R. Pontifex temporalem dominationem non habet ex jure divino : etenim Christus P. Petro ejusque successoribus nullam civilem potestatem concessit. De facto, ejusmodi potestas non est absolute necessaria, nam, in primis sæculis, R. Pontifices, licet ea carentes, aliqualiter tamen sua jura et officia exercuerunt et Ecclesia accepit nova incrementa. (b) Civilis principatus in R. Pontifice omnino differt a primatu ratione naturæ, finis, mediorum, subjectorum et ministrorum. Hinc spiritualis jurisdictio Papæ in Codice canonico describitur, non autem ejusdem temporalis principatus. (c) Civilis suprematia a R. Pontifice exerceri legitime potest, et hoc jus non destruitur ob inconvenientia vel abusus, qui ex hoc facto aliquoties oriuntur 2. (d) Imo civilis principatus videtur conditio moraliter necessaria ad conveniens et efficacius exercitium primatus. Revera S. Pon­ tifex ita independent esse debet ab omni societate civili, ut, in Ecclesia gubernanda, omnino liber sit et appareat·, si enim uni principi subdi videretur, ejus spiritualis auctoritas nonnisi ægre a ceteris gentibus acciperetur. Sed R. Pontifex hac independentia carebit semper, nisi territorium habeat sibi soli subditum, seu, nisi civili principatu gaudeat. Ergo. Qua de causa, Pius IX ejusque successores usque ad Pium XI “declarationes et protestationes ” contra Status pontificii usurpa­ tionem publice reiteraverunt; præterea Pius IX, in Syllabo has propositiones reprobavit : “ De temporalis regni cum spirituali 1 Pius IX, Quibus quanlisque, 20 ap. 1849; Cum catholica, 26 mart, i860; Leo XIII, Epist. ad C. Rampolla, 15 jiin. 1887; Pius XI, Encyc. Ubi arcano, 23 dec. 1922; D. B., Index Ills ; Van Noort, op. cit., n. 194-196;}. M. Her­ vé, of·, cit., n. 541 ; G. Glez, art. Le pouvoir du Rape dans Γordre temporel, in D. T. C., col. 2670-2672. — 3 D. B., 1727. •ΧΛ 658 CAPUT III compatibilitate disputant inter se christianæ et catholicæ Ecclesiæ filii. Abrogatio civilis imperii, quo Apostolica Sedes potitur *, ad Ecclesiæ libertatem felicitatemque vel maxime conduceret " .· 1 I 4 I 1 I Ü tl 984. — (2) Historice, (a) Non sine speciali divinæ 1’ruvrdentiæ interventu, factum est, ut, a sæc. VII0 ad annum 1870, civilis principatus R. Pontificum inter politicas vicissitudines duraverit. Sæc. autem XIX0, Status pontificius pluries imminutus, denique vi armorum aperta injustitia invasus et ablatus fuit (20 sepL 1870). Postea autem Italiæ regnum per specialem legem (loi des garanties) (13 maii 1S71) R. Pontifici principatus inviolabilitatem et annuam pensionem (3.225.000 lir.) promisit. Sed Pius IX spoliatorum promissa accipere recusavit. (b) Hæc rerum conditio dicebatur ‘‘quaestio romana ”, quam feliciter composuit sollemnis conventio lateranensis inita inter Pium XI et Italiæ gubernium, qua S. Sedes agnoscit “ Regnum Italiæ,... cum Roma capitali Status italici ” et simul Italiæ regnum agnoscit “ Statum Civitatis Vaticance sub supremo principatu Summi Pontificis ’’3 (1 r feb. 1929). ARTICULUS III i De Episcoporum Jurisdictione. 1 3F r. 1 i 985. — (a) Christus supremam B. Petri potestatem ita temperavit ut eidem alios pastores, scilicet Apostolos cete­ ros adjungeret, quibus succedunt episcopi. Quapropter, postquam R. Pontificis jura declarata fuerunt, logice expo­ nimus episcoporum jurisdictionem 4. (b) Hæc jurisdictio consideratur in episcopis 5 sumptisI. singulatim. 2. collective. 1 D. B., 1775- V/6. voix de Pierre pour i indépendance du Pape, Paris; G. Mollat, La question romaine de Pie 17 à Pie A'Z, Paris, 1932 ; X. Arquillière, S. Grégoire J7Z, Essai sur sa conception du pouvoir temporel, Paris; G. Jacquemet, Tu es Petrus. Paris, 1934. Le pape souverain temporel. 2 P. Dublanchy, Λα P· 533’634· A. A. 5’., 7 jun. 1929; Gazctla Ufficiale, S jun. 1929; cf. præsertim Actes de S. S. Pie X/, Bonne Presse, t. V, p. 18 sq.; Document, calhol., t. ΧΧΙ-ΧΧΠ. Art. 2 hujus conventionis sic enuntiatur : L Italia riconosce lasavranita della Santa SedeneX campo internazionale come attributo inerente alla sua natura...’ L. Rivet, La question romaine et le traité du Latran^ Paris, 1933. —4 C. Vatican.. sess. IV, cap. 3; D. B., 1S28; CW., c. 329. 1 Documenta officialia invenies in I Ci. Pesch, prop. XLII; Billot, q. XV, de Episcopis; Van Noort, sect. II, cap. Ill art De episcopo. 2 vol., Paris, Jus decretalium. II, n. 729 sq. et præsertim novi Codicis i; d’Herbigny, II, p. 309; Bouix, 2- ed., 1873; commentatores. ■■■ DE POTESTATE JURISDICTIONIS I. __ De JURISDICTIONE EPISCOPORUM 659 SINGULATIM SUMPTORUM. Describuntur ejusdem : i. proprietates. 2. exercitium. I. EJUS PROPRIETATES. 986. — Thesis. Episcopi singuli, in sua dioecesi, gaudent jurisdictione completa et subordinata, ordi­ naria et immediata. (i) Gaudent jurisdictione completa et subordinata. (a) Completa (in ordine suo). Quod declaratur in Cod.. c. 335 § 1 : “Jus ipsis (episcopis) et officium est gubernandi dicecesim tum in spiritualibus tum in temporalibus cum potestate legislativa, judiciaria, coacti va Episcoporum auctoritas attingit utrumque forum, cum magisterii auctori­ tate et potestate triplici praedicta, ita ut sint vere doctores et pastores subditorum suorum in sua dioecesi1. (b) Subordinata R. Pontifici. Etenim Apostoli omnes erant B. Petro subordinati. Ergo a fortiori episcoporum potestas auctoritati R. Pontificis subjici debet 2 Revera ab eodem pendet quoad originem, exercitium, atque terri­ torii, personarum et negotiorum determinationem. Epis­ copi suam potestatem in sua dioecesi tantum exercent, et tenentur semper agere dependenter a Papa et communi Ecclesiæ lege, ita ut nihil statuere possint contra supremae auctoritatis decisiones, nihil circa generale regimen Ecclesiæ; immo, etiam intra limites proprii territorii, potestas eorum coarctari potest per reservationes S. Pontificis, quando id expedire judicatur : patet ex dictis ubi de Romano Pontifice 3. 987. — (2) Gaudent jurisdictione ordinaria et imme­ diata. (a) Ordinaria. Ordinaria potestas ea est quæ habetur titulo muneris seu officii. Atqui Apostoli jurisdictione fruuntur, non ex Petri delegatione, sed ex Christi institu­ tione, ad populos regendos. Episcopi autem sunt Aposto­ lorum successores. Ergo, vi officii sui, nempe talem dicece­ sim christiane gubernandi, accipiunt suam jurisdictionem, quæ igitur ordinaria dicenda est. ’ Cod.. c. 336. — ■ Leo XIII, Encyc. Satis cognitum. — ’ Cod.. c. 335, 336. ί. ? .. il 660 CAPUT III b) Immediata. Revera episcopi auctoritas, sine inter­ medio et directe attingit omnes res et personas, S. Sedi non reservatas, in suo territorio. — Quare Codex declarat : “ Episcopi residentiales sunt ordinarii et immediati pastores, in dioecesibus sibi commissis ” (c. 334, § 1). II. EJUS EXERCITIUM. 988. — (1) Functiones. “ Episcopi jurisdictio ad ea peragenda se extendit, quæ necessaria sunt ut fideles vitam æternam consequantur, ac proinde debet episcopus primo administrare sacramenta, secundo leges ferre ad bonum fidelium, tertio execution! ipsarum invigilare sive per seipsum sive per delegatos, quarto visitare dicecesim, quinto prædicare, sexto judicare controversias, septimo punire sontes, etc. Hæc et similia comprehenduntur in verbo : pascere ” x. (2) Modi. Episcopus suam jurisdictionem exercet : i. per se, 2. per alios. (a, Per se, quando jurisdictionis actus ipse personaliter elicit, (b) Per alios, qui “ de potestate episcopali participant ” =. H Inter quos : i. alii, modo ordinario : v. g., personæ quibus constat curia diœcesana, imprimis vicarius generalis 3 et canonicorum capitulum; vicarii foranei, parochi 4; 2. alii autem modo extraordinario : ita coadjutores et auxiliares episcoporum 5 et synodus diœcesana 6. II.— De jurisdictione episcoporum COLLEGIALITER SUMPTORUM. 989. — Episcopi collective sumpti sunt vel per orbem dispersi, vel in concilio congregati. (1, Episcopi per orbem dispersi et cum R. Pontifice uniti, unum corpus efformant quod universali Ecclesiæ præest. Non exinde inferas episcopos gaudere duplici jurisdictione : una particulari in sua dioecesi quam tenent a R. Pontifice; alia universali quam a Christo reciperent in 1 DD. Gasser, Acta et Decreta C. Vatie.. >i. , edit. Lacensis, p· 951· 3 Cod., c. 329-4S6. — 3 Cod., C. 363-390. * Cai, c. 391-422. , c. 350-355. * c. 356-362. Λ* DE POTESTATE JURISDICTIONIS 661 consecratione’ : nam episcopis inest una tantum jurisdictio, qua greges sibi commissos immediate pascunt et S. Pontifici consentiunt in totius Ecclesiæ regimine. 990. — (2) Episcopi in concilio congregati. (a) Episcopi in concilio œcumenico congregati, I. ex juris­ dictione a R. Pontifice in eis derivata, ad Ecclesiæ guberna­ tionem concurrunt, exercendo potestatem magisterii, et etiam leges promulgando, judicia proferendo et pœnas canonicas infligendo. In Codice legitur : “Concilium œcumenicum (a R. Pontifice confirmatum) suprema pollet in universam Ecclesiam potestate ” 2. Attamen concilium œcumenicum et S. Pontifex non sunt supremæ jurisdictionis duo subjecta, nam ejusmodi concilium eam non habet nisi ratione R. Pon­ tificis, cujus auctoritas informat suas definitiones et deci­ siones, et sine qua authenticum concilium non fieret. 991. — (b) Episcopi vero, in conciliis particularibus 3, i. jurisdictionem variis decisionibus 4 collegialiter exercere possunt, super territorium longe excedens propriæ dioecesis limites. Ibi adest quædam potestas supra-episcopalis, quæ existere nequit nisi per delegatam participationem potestatis S. Pontificis, concessam sive metropolitæ, sive per speciale decretum. Quare concilia plenaria et provincialia sine consensu Papæ legitime convenire nequeunt5. 2. De valore decisionum quæ particulari concilio feruntur, hæc declarat Codex, c. 391, § 2 : “ Decreta concilii plenarii et provincialis promulgata obligant in suo cujusque territorio universo ”, 992. — COROLLARIA, (a) Ex divina ordinatione, sacra hierar­ chia ratione jurisdictionis constat exclusive pontificatu supremo et episcopatu subordinate6. Hoc deducitur ex antea probatis de Ecclesia hierarchica (cf. n. 655-668) et monarchica (cf. n. 672-728). Præterea certe ad hierarchiam jurisdictionis divinitus institutam illi soli pertinent qui, ex divino præcepto, in Ecclesia præsunt cum jurisdictione ordinaria et propria. Atqui, præter R. Pontificem et episcopos, nulli alii clerici has conditiones possident. ’ Contra Bolgeni; cf. Wilmers, De Ecclesia, p. 366. 3 Cod., c. 228. 3 L. Billot, De Ecclesia Christi, p. 717. 4 Cod., c. 290. — 5 Cod., c. 281. 6 Cod., c. 108, § 3. E rI 662 CAPUT III (b) Sed breviter quædam notanda sunt de his circa quos aliquod dubium obvenire posset, nempe de cardinalibus, patriarchis, pri­ matibus, archiepiscopis et parochis. i. Cardinales, qua tales, non habent potestatem condistinctani ab ea quæ propria est Summo Pontifici, cujus sunt consiliarii et djutores in totius Ecclesiæ gubernatione. Aliunde non fuerunt directe a Christo instituti. 2. Patriarcharum, primatum, archiepiscoporum jurisdictiones nihil aliud sunt quam quædam partici •B .tiones primatus S. Petri, quæ jure ecclesiastico fuerunt constitute. Revera R. Pontifices convenientissime ordinaverunt ut certi episcopi, in regionibus determinatis, vices R. Sedis gererent et ejusdem essent organa et ministri. 3. Parochi sunt clerici, qui, sub episcopo, fruuntur jurisdictione ordinaria, in aliquam fidelium partem, sed solum ad prædicationem catholicæ doctrinæ et sacramentorum administrationem. Porro de jure divino existunt presbyteri, qui ordinis potestatem per sacram ordinationem accipiunt. Item jure divino presbyteri sunt episcoporum cooperatores in sacramentis conferendis; sed jure ecclesias­ tico tantum statuitur, non ante sæc. V"m, presbyteros ordinaria jurisdictione frui ad munia sacra exercenda, quasi essent minores pastores stabili modo unam plebem gubernantes. 993. — Scholion. porum singulorum. De origine jurisdictionis Episco­ Hic expendi potest celebris quœstio tamdiu agitata 1 et nondum soluta : utrum actualis episcoporum jurisdictio procedat immediate a Deo, an immediate a S. Pontifice et mediate a Deo. — Circa hanc materiam, adest tum contro­ versia, tum consensus, apud theologos. B i° Controversia. De hac re duplex est sententia. K Juxta quosdam, jurisdictio episcopalis est a Deo immediate, • sive per consecrationem, sive alio modo; sed exerceri nequit donec territorium et subjecti a R. Pontifice assignentur. — Ita Francisais a Victoria (t 1549),de Castro, Vasçuez et Gallicani. Quod ’ De hac quæstione magno æstu disputatum est in C. Trident., ut videre esc apud Pallavicini, Hist. Cone. Trid.. 1. XVIII, cap. XIV-XVI; 1. XIX, cap. VI. \ II, XV. Cf. Pesch, n. 370-372; Van Noort, n. 202; Billot, th. XXVI; Wilmers, prop. 57-59-61; Mazzella, Disp. V, art. IV; d’Herbigny, II, p. 2S9-290. Ad fusiorem hujus quæstionis solutionem, vide, præter theologos citatos, Canomstas: v. g.. Barbosa, De officio et pot. episcopi, part. I, 1. I, c. i; Corgne, Défense des droits des évêques ; Muzzarelli, Origine de la furid. des Bomx, t t, qu. M C„agnis M ci, / DE POTESTATE JURISDICTIONIS 663 probant ex : (a) Script., ubi episcopi dicuntur positi a Spiritu Sancto regere Ecclesiam Dei; insuper Apostoli immediate a Christo missi sunt; ergo et eorum successores, (b) Traditione : plures sunt Patres qui dicunt episcopos divina ordinatione constitui ad regendam Ecclesiam Dei ; insuper, prioribus sæculis, episcopi instituebantur, quin pro unoquoque casu ad Romanum Pontificem recursus initus sit. (c) Ratione theologica : si episcopi jurisdictio­ nem a S. Pontifice reciperent, eorum auctoritas esset mere humana. Aliunde triplex potestas Apostolis et episcopis a Christo concessa, unam eamdemque potestatem spiritualem constituit, potestatem nempe Christi ipsius : atqui una ex illis, sc. ordinis, per ordinem solum communicatur : ergo et aliæ consecratione saltem radicaliter communicantur. 994. — lla. (A) Plurimi theologi affirmant episcoporum actua­ lem jurisdictionem oriri a Deo mediate tantum, seu per S, Ponti­ ficem, qui in nomine Christi eam confert. (B) Hæc sententia est probabilior. Juxta Cavagnis, nunc est communis et certa; Benedict. XIP de ea notat quod “ et rationi et auctoritati conformior videtur”T. (i) Rationi, (a) Non recurrendum est ad primam Causam, quando effectus per causam secundam perfecte obtineri potest : quia Deus nihil sine ratione sufficienti statuit. Atqui collatio episcopalis jurisdictionis perfecte oriri potest a R. Pontifice, cujus jurisdictio suprema et plena continet omne id quod ad episcopalem potestatem pertinet. Ergo. (b) Insuper jurisdictio episcopalis certo independenter a consecra­ tione habetur, nam hodie ordinarie ante consecrationem confertur. Revera episcopus a R. Pontifice confirmatus, vere habet jurisdic­ tionem et illam exercere potest statim ac Bullas provisionis Capitulo exhibuerit, etiamsi non fuerit consecratus. Hoc autem difficile explicatur, si non admittitur jurisdictionem immediate a Papa sensu supra tradito conferri12. (c) In hac opinione melius explicatur quod R. Pontifex episco­ porum singulorum jurisdictionem augere, minuere imo auferre potest. 995. — (2) Auctoritati. Patres et theologi hanc doctrinam tenent, (a) Patres : S. Optatus Milev. scribit : “ B. Petrus claves regni cælorum communicandas ceteris solus accepit” X S. Leo I declarat de S. Petro : “Si quid cum eo commune ceteris voluit 1 Benedict. XIV, De Synod., 1. I., c. 4. 2 Cod., c. 334, § 3· ’ s. optat., De Schism. Donat., VII, 3. Γ.· ··. 664 ..<· .............. '··■··-’·· CAPUT III — DE POTESTATE JURISDICTIONIS (Christus) esse principibus nunquam nisi /er ipsum dedit, quidquid aliis non negavit ” ’. (b) Theologi summi fere omnes idem docent : S. Thomas’, S. Bonaventura S. Ai.phonsus <, Suarezius \ S. Bellar· minus6, permultique recentiores. 996.— 2° Consensus. Theologi unanimiter consentiunt de quibusdam veritatibus theoreticis et /radicis : A) Theoretice, omnes docent sequentia : (a) Episcoporum jurisdictio est, ex divina Christi institutione, aliquid essentiale in Ecclesia; ideoque R. Pontifex nequit eam abolere aut ita limitare ut fere evanescat, (b) Consequenter episcopi non sunt mere delegati S. Pontificis, ut sunt, v. g., vicarii apostolici in locis missionum, sed eorum potestas est ordinaria et propria, (e) Vi consecrationis episcopalis, confertur conse­ crato quædam aptitudo ad ecclesiam aliquam regendam, (d) Episcoporum jurisdictio a R. Pontifice pendet : tum in suo exercitio : quia potest limitari, amplificari aut totaliter tolli in particulari casu; tum ratione subjecti, quod determinatur a S. Pontifice; tum ratione termini, scilicet populi regendi?. Codex hæc statuit : “Cuilibet ad episcopatum promo­ vendo... necessaria est canonica provisio seu institutio, qua episcopus vacantis dioecesis constituitur, quæque ab uno Romano Pontifice datur" (c. 332, cf. c. 147). (B) Practice, in idem conveniunt duae sententiæ : “ Nam, ex una parte, certum est quod episcopi, licet immediate recipiant hanc potestatem a Christo, semper tamen eam suscipiunt cum subordinatione ad Papam; et, ex alia, licet episcopi recipiant a Pontifice, possunt tamen leges ferre absque ejus licentia, modo non oppo­ nantur legibus Pontificis, et modo potestas circa aliqua non sit Pontifici reservata8”. 1 S. Leo, Serm. 4 anniv. Assumpt., 2. H / S. Thom., II Sent., d. 44. q. 2, a. 3; IVSent., d. 24, q. 3, a. 2; Cont. Cent., 1. IV, c. 76. — s S. Bonavent, Quare fratres minores /radicent. S. Alphons. Liguor., I indicia adv. Febran, c. 7. 5 Suarez., De Legibus, 1. IV. c. 4. • S. Bellarm., D' R. P.,„„ 1. IV, c. 24. _ 7 Van Noort, S. Alphonsus, Moral., L I, tr. II 90 CAPUT IV De Membris Ecclesiæ * * 997. — Conspectus. De Ecclesiæ membris. i° De essentialiter requisitis. Praenotiones. (a) Non requiritur : prcedeslinatio vel justificatio. (b) Requiritur : 1. Baptismi sacramenti susceptio, corollaria. 2. Veret fidei professio, corollaria. 3. Catholica communionis vinculum, corollaria. 20 De eorum juribus et officiis. (a) Jura : in genere, in specie. (b) Officia : omnium mem­ brorum, laicorum : spe­ ciatim actio catholica. Postquam disseruimus de Ecclesiæ formali elemento, scilicet potestate, pauca exponemus de ejusdem elemento materiali seu membris, declarando : 1. conditiones essentialiter requisitas in eisdem, 2. eorum jura et officia. ARTICULUS I De conditionibus essentialiter requisitis in Ecclesiæ membro. Generalibus prœnotionibus declaratis, dicemus : 1. quid non requiratur, 2. quid requiratur, in essentiali ratione membri Ecclesiæ. 998. — Prænotiones. / (a) i. In genere, membrum humani corporis est quælibet pars integralis, actualiter corpori inhaerens. 2. Membra autem Ecclesiæ sunt fideles quibus hæc societas religiosa visibilis integratur. Differunt a subditis Ecclesiæ, qui pos­ sunt esse extra Ecclesiam et tamen ejus jurisdictioni seu auctoritati sociali subjici, v. g., haeretici (cf. n. 1012). (b) Ad **D. B., Index IIb; C. Pesch, op. ciL, n. 328 sq.; L. Billot, De Ecclesia Christi, p. 281-335; Van Noort, n. 151-158; d’Herbig^iy, L II, p. 239-254. ·.* ’'i —· 666 CAPUT IV rationem membri Ecclesiæ requiritur ergo ut sit pars inlcgralis corporis Ecclesiæ, fruens actuali cum eodem cohæsione et consequenter quadam participatione vitæ ipsius corporis, (C) Membra in Ecclesia sunt diversa quibus com­ petunt operationes et officia propria. Omnia autem, sub auctoritate Christi capitis, in unitate caritatis, ad bonum Ecclesiæ commune tendere debent. De hac mirabili cohæsione lege S. Paulum : I Cor., XII, 12 sq. (d) Membra Ecclesiæ constituunt tantum partem elementi externi, quod corpus Ecclesiæ vocant (cf. n. 834). Inter ea computantur et pastores et fideles, quibus constituitur Ecclesiæ organismus socialis. I. QUID NON REQUIRATUR ESSENTIALITER IN ECCLESIÆ MEMBRO? 999. — Status qu.estionis. ( i ) Errores, (a) Solos et omnes praedestinatos esse Ecclesiæ mem­ bra asserebant IFaldenses, Hussite et Wiclefus. Calvinus autem docebat Ecclesiam constare iis tantum praedestinatis, qui jam consecuti sunt prædestinationis effectum, scilicet fidem sensu protestantico, inamissibilem et necessario cum salute connexam, (b) Omnes et soli justi sunt Ecclesiæ membra, juxta Lutheranos post Pelafianos, Novatianos, Catharos. Idem tenebant Jansé­ niste, Quesnel et Pistorienses (cf. n. 614). (2) Doctrina catholica. Ecclesia non est praedestina­ torum universitas, nec justorum societas; sed comprehendere potest et præscitos et peccatores. 1000. — Thesis. Falsum est omnes et solos prædestinatos et justos esse membra Ecclesiæ. De fide. Ecclesiæ magisterium. (a) Non requiritur praedestinatio. Ex damnatione j. Huss (propos, i, 3, 5, 6, 21) a C. Constantiensi (1415) Unica est sancta universalis Ecclesia, quæ est praedestinatorum univer­ sitas (prop. 1). Praesciti non sunt partes Ecclesiae... (prop. 3) -. (b) Non requiritur justificatio, i. Ex damnatione P. Quesnel (propos. 72-77), a CLEMENTE XI, in bulla Unigenitus v7l3) - “Nota Ecclesiæ christianæ est quod sit catholica, Cf. g.. Confesso au^usiana, art. 7. S: Ca/ρ» htwnis major Lutherie 21 pars, a. 3. y ' D. B., 627, 629; ci. 631, 632, 647. $ DE MEMBRIS ECCLESIÆ 667 comprehendens et omnes angelos cæli et omnes electos et justos terrez... Quid est Ecclesia nisi cœtus filiorum Dei ma­ nentium in ejus sinu? ” 1 2. PlUS VI, in constit. Auctorem fidei (1794), tanquam haereticam damnavit propositionem 15nni Synodi Pistoriensis, in qua docebatur ad corpus Eccle­ siæ non pertinere nisi fideles, qui sunt perfecti adoratores in spiritu et veritate 2*3. 1001. — Probatur. (A) Script. (1) Ex verbis Christi. (a) In parabolis, Jesus sæpe loquitur de regno Dei seu Ecclesia. Hæc com­ paratur : i. vel sagenæ missæ in mare, ex omni genere piscium congreganti, quorum mali mittuntur foras 3; vel agro, in quo non solum bonum semen, sed etiam zizania seminata sunt 4; aut convivio nuptiali ad quod intraverunt non solum boni, sed qui, veste nuptiali exuti, in tenebras exteriores projiciuntur 5; vel decem virginibus, quarum quinque prudentes convivium ingrediuntur et quinque fatuæ ab eo excluduntur 6. Sed mali pisces, zizania, homo veste nuptiali non indutus, virgines fatuæ significare possunt prædestinatos et justos. — Quod aperte declarant Patres præfatas parabolas exponentes. (b) Præterea Christus ait : “ Si peccaverit in te frater tuus,... corripe eum... Quod si non audierit eos, dic Ecclesiæ. Si autem Ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus ” 7. Ex his verbis constat peccatores esse in Ecclesia in eaque manere, donec legitime ab ea separati fuerint. (2) Ex verbis B. Pauli. Ad Corinthios scribens, S. Paulus declarat : “ Omnino auditur inter vos fornicatio, et talis forni­ catio, qualis nec inter gentes ” 8, et postea præcipit incestuosum, de quo loquitur, ab Ecclesia expelli. Ergo ante hanc expulsionem peccator ad Ecclesiam pertinebat. 1002. — (B) Tradit. Patres declarant bonos et malos in Ecclesia futuros esse usque ad mundi finem, idque arguunt ex arca Noë in qua erant immunda animalia, et ex evangelii * 3 ■ D. B., 1422-1427. — 2 D. B., 1515. Matth., XIII, 47-5°· ~ 4 *-^tth., XIII, 24. Matth., XXII, 2-14. — 6 Matth., XXV, 1-13. Matth., XVIII, 15. — 8 7 Cor., V, 1. — ■I X DE MEMBRIS ECCLESIÆ parabolis supra citatis (cf. n. 1001). Quare distinguunt “ inter eos qui mali foris sunt, et eos 676 CAPUT IV II. De eorum officiis l. 1015. — Hæc officia considerari possunt vel quoad omnia membra in genere, vel speciatim quoad laicos. (i) Officia omnium Ecclesiæ membrorum. Ex jam dictis de Ecclesiæ constitutione, tria præsertim defluunt : I. reverentia,, 2. obedientia, 3. amor. Reverentia : nam, cum Ecclesia sit corpus et sponsa Christi, materque nostra, eam ut Christo arctissime conjunc­ tam venerari debemus; cum sit veritatis columna, qua mentes nostræ ad veritatem tuto ducantur, eam tanquam Spiritus S. interpretem revereri oportet : “ Ubi enim Ecclesia, ibi et Spiritus Dei ” ‘b) Obedientia : cum enim sit Dei mandatorum fidelis interpres, vicesque Christi gerat in terris, ei tanquam Deo, in omnibus ad salutem spectantibus, obediendum est. “ Obediteprepositis vestris et subjacete eis : ipsi enim pervi­ gilant quasi rationem pro animabus vestris reddituri ”3. (C) Amor : Ecclesia enim, sicut pia mater nos genuit non solum verbo veritatis sed et lavacro regenerationis; lacte spiritualis doctrinæ nos indesinenter pascit, pane vitæ nutrit et roborat, spiritualiter mortuos suscitat, et tandem in regnum Dei æternamque felicitatem inducit. Nonne igitur eam prosequi debemus, amore pio et generoso, non solum gratitudinis sensibus ac verbis manifestato, sed tota agendi ratione, eam nempe contra hostes strenue tuendo, et præ­ sertim vita exemplari honorificando! I I ·! I J. » u I»» 1016. —(2) Officia laicorum. (a) Yweter communes obligationes supra dictas (cf. n. 1005), omnes fideles tenentur præstare necessaria ad cultum Dei, clericorum sustentationem et alios fines Ecclesiæ proprios; insuper debent ipsis clericis, pro diversis eorum gradibus et muneribus, reverentiam et simul obcdientiam, si eorum auctoritati subjiciuntur, in iis omnibus quæ ad spiritualem potestatem legitime spectant. 1 V. Bernadot, La pilti erners ΓEglise, Paris; A. Tanquerey, Jésus vivant dans Γ Eglise, Paris, 1932. ' S. Iren., Adv. fLrres., 1. III, c. 245, n J Hebr., XIII, 17. DE MEMpRIS ECCLESIÆ k I 677 (b) De Actione catholica speciatim agendum est, quæ tantopere a Pio XI imperata, provecta atque propugnata, " laicos homines cum ecclesiastica hierarchia communione laborum conjungit 1 ”. (a) Actio catholica 2 exigit “ut laici apostolatum hierarchicum quodammodo participent ”, et consistit “ in verissimo apostolatu catholicis cujusvis ordinis communi ” sub legitima episcoporum auctoritate unica. (b) Sicut hierarchicus apostolatus, hæc Actio erit “non externa prorsus, sed spiritualis non “ politica sed religiosa”;et ita feliciter interveniet ad familiæ et reipublicæ bonum commune, per morum integritatem et principia, quæ docet Ecclesia. Hæc Actio jure dicitur etiam “socialis”, “cum id sibi propositum habeat, ut Christi Domini regnum proferat, quo quidem proferendo cum summum omnium bonum societati acquiritur, tum cetera quærantur bona, quæ ab illo proficiscuntur, ut sunt quæ ad statum civitatis perti­ nent et politica vocantur”. (C) Actio catholica varia esse potest pro diversitate ætatis et sexus; et in variis locorum et temporum conditionibus. Est optima via qua utitur Ecclesia ad beneficia divinæ religionis nationibus impertienda, præsertim apud multos homines, qui sacerdotes odio prosequuntur. Quapropter “jam mirificam fructuum ubertatem in gentes catholicas profert et ubivis... non parum ad prosperitatem civilem conducit”. (d) De Actione catholica sæpius tractavit PlUS XI, qui illam habet ut “ pupillam oculi sui præsertim,in encycl. Ubiarcano, 23 déc. 1922, et in littera Quæ nobis (13 nov. 1928; A. A. S., 3 dec. 1928), ubi ejus principia et fundamenta exponuntur 3. * Pius XI, Encyc. Ad catholici sacerdotiifastigium, 20 dec. 1935. 3 Pius XI, encyc. Ubi arcano, 23 dec. 1922; littera Qim nobis, 13 nov. 2S; J. A. S. 3 dec. 1928; L'Action catholique, trad, franç. de tous les documents pontificaux 1922-1932, Paris, Bonne Presse: DD. L. Civardi, Manuel dyAction catholique, Paris, 1934; A. Dorsaz, IL Appel du Pape aux laïques, Paris, 1934; P. Bayart, Uaction catholique spécialisée, Paris, 1935; P. Dabin, L'Action catholique, Paris; G. Jacquemet, Tu es Petrus : Enseignements pontificaux sur ΓAction catholique, p. 802-827 ; H. du Passage, art. Action catholique et action politique, in Etudes, 5 déc. 1935, p. 577-596; 20 déc., p. 737-753. 3 Hoc documentum doctissime explicarunt, P. Vermeersch, in Periodica. dec. 1928; et Dalla Torre, in Osservatore romano : cf. Documentation caillot., 1929, n. 461, 506, 510. vjudpiupici iiuua unquam in r.cciesia oppo­ sitio membra separet ab hierarchia; sed se invicem adjuvent præsules et populi, “ donec occurramus omnes in unitatem fidei, et agnitionis Filii Dei, in virum perfectum, in mensu­ ram ætatis plenitudinis Christi ” *1 ;“ veritatem facientes in caritate, crescamus in illo per omnia, qui est caput, Christus”2* . Igitur cum S. AUGUSTINO dicamus : “ Amemus Dominum, Deum nostrum, amemus Ecclesiam ejus : illum sicut Patrem, istam sicut matrem ” 3. i I 1017. — Scholion. De Christianis separatis ad catholicam Ecclesiam reducendis4. Extra veram Ecclesiam vagantur non solum infideles, sed etiam Christiani separati(cf. n. 596-610). Cuique autem catholico officium incumbit reditum sectarum separatarum ad Ecclesiam in quantum potest, promovendi. (a) Quotannis multi dissidentes individual iter ad Matrem Ecclesiam reducuntur. 1. Sed optari sane potest ecclesias integras ad cathedram Petri, unitatis centrum, mox rever­ suras esse. 2. Etiam apud separatas communitates hoc unitatis desiderium crescit et varii conatus tentati sunt ad unitatem promovendam 5. Sæpe Summi Pontifices ad dissidentes verbum pacis locuti sunt; sic ultimis temporibus Pius IX et LEO XIII; sic etiam BENEDICTUS XV qui specialem Congregationem et Institutum pontificium de rebus orientalibus instituit. 3. Nostris autem temporibus, permulti sunt, quos vocant panchrlstianos, qui ad omnes 1 Ephes., IV, 13. — 2 Ephes., IV, 15. 3 S. August, Sermo 2 in Ps. , 2. sfedes, 3. refutatio. ! • * Il < 'i >1 ’ 1056. — (A) Notio, (a) Quoad nomen, liberalismus voce liber\ significat sententias quæ humanæ liber­ tati favent. Sed hæ sententiæ ad res permultas, v. g., quæstioncs politicas, oeconomicas, philosophicas, religiosas, etc., referri possunt : exinde diversæ liberalism! forniæ. Hic exclusive loquimur de liberalismo in religionis materia. (b) Quoad rem. Liberalismus, quatenus est error in religione et fide, est illud systema quod, juxta naturalisa» et rationalism! principia, vindicat absolutam hominis autonomiam et consequenter ejus emancipationem a Deo tum in vita individual!, tum in activitate sociali et civili. “ Liberalismi capitale vitium ” 12 1057. — (B) Species. Liberalism! distinguitur triplex forma, secundum quod plus minusve negat aut restringit hominis dependentiam a Deo. (a Liberalismus absolutus convertitur cum atheismo et materialismo; “imperium summi Dei funditus recusat, atque omnem obedientiam prorsus exuit in publicis vel etiam in privatis domesticisque rebus Quare religionem despicit et dominationem Status supra Ecclesiam affirmat, (b Liberalismus moderatus Dei existentiam et perfectiones speculative agnoscit: sed doctrinam fidei et morum, quæ ut supernaturalis æstimatur, repudiat, præsertim in publicis moribus civitatis; propterea docet plenam independentiam tum Status ab Ecclesia, tum Ecclesiæ a Statu, (c) Tertia forma, quæ nominatur liberalismus “ catholicus” 3, profitetur Ecclêsiæ existentiam, sed ei naturam juraque propria socieSyllabo rèlatæ, cf. D. B., 1701-1780; Leo XIII, Encyc. Immortale Dei, Libertas praestantissimum, Sapientiis Christiana ; Pius X, Encyc. Pascendi ; L. Billot, De Ecclesia Christi, Romæ, 1910; p. 19-63; G. de Pascal, art. Libéralisme, in D. col. 1822-1842. Textas hic citati, sine explicita auctoris indicatione, <·χ encyclical Libertas 1 Pius IX, variæ allocut. in desumuntur. La question du libéralisme cathol. ait cours des vin^l demiires années, in Pe~c. de Philosophie (Peillaube), janv. 1046 η 16-Ï2· De Ecclesia Christi, t. II, p. 3550. ’ ’ 3 Y. de la Brière, art. DE LIBERALISMO ET LtBERTATIB. MODERNIS 703 tatis perfectæ eripit, atque simul imperium potestatis civilis in camdem exaggerat. Ejus fautores agnoscunt equidem quod Status subordinari debet Ecclesiæ ( = jits')} sed addunt quod talis subordi­ nate, tempore præsenti, Ecclesiæ nociva esset ( = factum\ utpote principiis modernis contrarie opposita. Quapropter independentiam et separationem Status ab Ecclesia promo­ vent, ut optimum vivendi modum. Imo volunt Ecclesiam, jure communi tantum gaudere, ne Statui noceat; dum plenam libertatem relate ad Ecclesiam Statui concedunt (cf. n. 1032,. 1058. —(C) Refutatio Liberalismi. (i) Liberalismus absolutus est falsus. Juxta sanam philosophiam, Deus summe perfectus existit, a quo omnia creata pendent; præterea, homo, constans ex anima et corpore, ejus supremum dominium theoretice et practice per religionem agnoscere debet. Atqui liberalismus abso­ lutus negat vel Dei existentiam, vel ejus attributa; atque respuit in homine animam spiritualem et religionis officium. Ergo. (Cf. n. 262, 263). 1059. — (2) Liberalismus moderatus admitti nequit. (a) Theoretice. Illud enim systema non admittendum est quod adversatur rationi et apologeticce demonstrationi. Atqui ita est moderatus liberalismus. Ergo. 1. Adversatur enim rationi. Nam, ex una parte, Dei creatoris omnipotentiam et dominationem infinitam admittit; ex alia vero, profitetur a Deo independentiam hominis et Status quoad res religio­ sas publici ordinis. “Quam sibimetipsis parum cohærent ” hujus opinionis fautores! 2, Pariter adversatur apologeticæ, quæ divinam originem Ecclesiæ supernaturalis et necessi­ tatem ei adhaerendi demonstrat. 'Atqui liberalismus mode­ ratus has veritates in praxi abjicit, saltem pro Statu. (b) Practice. De facto, per 19 sæcula, ut ex populorum historia apparet, separatio Ecclesiæ a Statu, fere nunquam sincero modo inducta fuit, atque civiles potestates vel suprematiam Ecclesiæ agnoverunt, vel eamdem plus minusve oppresserunt. 1060. — (3) Liberalismus “ catholicus ” est rejiciendus. (a) Hoc systema opponitur euangelio. Christus enim declarat : “ Reddite quæ sunt Cæsaris, Cæsari, et quæ sunt life 5 -tp' 704 CAPUT II /λζ, /Vt> ’ ‘, et alibi : “ Nemo potest duobus dominis servire,,. Qui non est meeum contra me est" a. Atqui liberalismus “catholicus” concedit Cæsari seu Statui jura quæ Status non habet, dum Ecclesiæ seu Deo non agnoscit jura quæ ei certe competunt. Præterea idem liberalismus conatur simul Deo et homini placere, fidem supernaturalem cum naturalismi principiis conciliare, atque auctoritatem Ecclesiæ cum Status exigentiis consociare. Sed hujus propositi assecutio res est omnino impossibilis, quam Jesus condem­ navit ut sibimetipsi et Deo injuriosam. b) Hoc systema sibi contradicit, i. Revera, ex una parte, Catholicismus admittit Deum existere et esse princi­ pium et ultimum finem generis humani. Sed, ex altera parte, liberalismus declarat melius esse easdem veritates Statui hodierno non applicare. 2. Aliunde Catholicismus profitetur Romanam Ecclesiam solam a Christo fuisse fundatam ad hominum salutem, cum infallibilitate et aliis supcrnaturalibus dotibus. Sed liberalismus de Ecclesiæ natura, origine, infallibilitate et omnibus privilegiis superna­ turalis ordinis silet, ita ut “ principia moderna ” non impugnentur et veritas solo splendore suo humanas mentes ad se trahat. C) In praxi, hæc liberalismi forma veritatem Christia­ nam apud fideles debilitat, atque nullum proprie dictum commodum Ecclesiæ contulit. Igitur sententia “ catholi­ corum liberalium ” est reprobanda. II. De Libertatibus modernis3. Ouædam breviter dicentur de'libertatibus modernis : 1. in genere, 2. in specie. I. DE LIBERTATIBUS MODERNIS IN GENERE. 1061. — (1) Praenotanda de stricte dicta libertate. Ad instar principii hanc quæstionem illuminantis, revoca­ mus in memoriam hoc summarium rectæ philosophiæ. — (a) Homo ratione præditus ad finem suum ultimum, nempe » Matth., XXII, 21. Matth.. VI, 24: Luc.. XI, 23. ’ D. B., 1613 sq., 1666 sq., 1674, 1679, 1690. 1877, 1932; G. 77/ es Petrus^ Paris, 1934. p. 960-970. Jacquemet, DE LIBERALISMO ET LIBERTATIS. MODERNIS 705 Deum, tendere debet, per suos actus eidem fini conformes. Porro ex his actibus præcipui a voluntate procedunt, quam dirigit intellectus/ (b) Libertas seu liberum arbitrium est vis activa volun­ tatis, quæ eligit media, servato ordine finis. Ejusmodi electio a voluntate elicitur, sed necessario prius supponit practicum judicium intellectus, declarans media adhibenda ad finis obtentionem. (C Quapropter libertas residet formaliter in voluntate, et fundamentaliter in intellectu; et essentialiter consistit in eo quod tendit ad objectum quod est bonum simul et verum; tendentia vero ejusdem ad falsum et malum est tantum defectus seu imperfectio libertatis^ sicut claudicatio est defectus facultatis ambulandi. 1062. — (2) Libertates modernæ in genere. (a) Liberalism! sectatores, nomine libertatis, designant licentiam utendi activitate propria, quæcumque illa sit, absque exteriori coercitione, quæ autonomam ejus expan­ sionem impediat. Talem libertatem dicunt bonum per antonomasiam, cui cedere debent omnia, iis tantum forsan exceptis quæ pro ordine pure materiali in republica requi­ runtur. (b) Libertates modernæ : 1. sunt formæ quædam hujus libertatis, sensu Liberalistarum intellectæ; dicuntur autem modernæ, quia in recentiori ætate præsertim propugnatæ et publici juris factæ, apud multas nationes invaserunt. 2. Præcipuæ, ordine logico, enumerantur : tum libertas cogi­ tandi, loquendi et imprimendi ; tum libertas conscientiæ et cultuum. 2. DE LIBERTATIBUS MODERNIS IN SPECIE. Tractamus de libertate : 1. cogitandi, 2. conscientiæ. O 1 1063. — i° De libertate cogitandi. (i) Vera libertas cogitandi consistit in jure quod habemus amplectendi verum et illud solum, certo cognitum. Hæc est omnino legitima : nam nobis licet proprium intellectum dirigere secundum suæ naturæ leges : igitur jus habemus nihil admittendi nisi quod evidens nobis est, evidentia intrinseca vel extrinseca. Omnem proinde respuimus vio- I 706 CAPUT II lenitam, qua doctrina per meram vim externam impone­ retur. Jus etiam habemus, inter opiniones quæ sunt liberæ, quam volumus eligendi. Sed jus ad falsum amplectendum in se repugnat, utpote contrarium ipsi naturæ entis intel­ lectualis. H 1064. — (2) Libertas cogitandi, juxta Liberatistas, est facultas cogitandi quidquid nobis placet, præcipue quoad vitam moralem, non considerato ad finem supremum ordine. (a) Certe existit physica libertas cogitandi in sensu libe­ ralism!. Experientia enim constat homines posse permultis erroribus adhærere. Sed ejusmodi libertas non identificari debet cum jure hoc modo agendi : nonne potestas physica furandi constituat jus furandi? Intellectus ad verum ordi­ natur, sicut voluntas ad bonum. Itaque non magis jus habet intellectus adhærendi falso, quam voluntas faciendi malum. Habemus potentiam, non autem jus; et quando errorem amplectimur, sicut et quando malum agimus, facultate nobis data abutimur. (b) Absoluta libertas moralis cogitandi non est admittenda. Etenim intra limites veritatis remanere tenemur, et quidem sive veritas illa sit naturalis, sive revelata, dummodo sit sufficienter cognita. >9 Nec exinde minuitur libertas cogitandi, sed e contra perficitur. Si enim vera libertas cogitandi sit jus dirigendi vitam nostram intellectualem secundum leges nostræ naturæ, seu jus adhærendi veritati, quo major evidentia præbetur, eo facilior adhæsio, ac major libertas. Cum autem revelatio divina novum lumen afferat et ab errore nos liberet, libertatem non minuit, sed auget, defectibus nostræ naturæ remedium præbendo. Eodem modo in societate, omne quod cognitionem veri faciliorem reddit, libertatem cogitandi auget, quia ea removet quæ illius exercitio obstant. (C) Hinc defluit quid sentiendum sit de absoluta libertate manifestandi suas cogitationes, seu de libertate loquendi, docendi, imprimendi. Si enim non habemus jus adhærendi errori, nec jus habere possumus eum docendi. Homo errare valet, et propter bonam fidem excusari, sed objective loquendo, jus ad errorem propagandum in se repugnat rectæ rationi. DE LIBERALISMO ET LIBERTATIB. MODERNIS 707 “Itaque, inquit Leo XIII, ex dictis consequitur nequaquam licere petere, defendere, largiri, cogitandi, scribendi, docendi... liber­ tatem, veluti jura totidem, quæ homini natura dederit”*. 1065. — 2° De libertate conscientiae et cultuum. Hic agitur de libertate conscientice quoad moralitatis et religionis ordinem, proinde semper connectitur et quandoque identificatur cum libertate cultuum, seu externæ religionis observantiae. (A) Vera libertas conscientice et cultuum est jus eligendi, profitendi et servandi interne et externe religionem veram singulis hominibus praeceptam, quæ est religio catholica. 1066. — (B) Libertas conscientiœ et cultuum, juxta Liberalistas. (i) Sic definiri potest : Licentia (a)pro unoquoque homine, aut nullam, aut quam libuerit religionem profitendi; b) pro Statu, nullum cultum socialem Deo exhibendi et æquo jure omnes religiones tractandi. (2) Indubie individui et Status hac licentia physice praediti sunt, ut patet. Sed hæc absoluta libertas seu licentia non est vera libertas : nam est negatio strictae obligationis Deum adorandi, sin­ gulis hominibus impositae. “ Revera, ait Leo XIII, ex omnibus hominum officiis illud est sine dubitatione maximum ac sanctissimum, quo pie religioseque Deum colere omnes jubemur”. Præterea Status tenetur Ecclesiæ auctoritatem et divinitatem agnoscere, per cultum socialem in vera religione revelata, ex dictis (cf. n. 166-170, 1048 sq.). 1067. — (C) Practice quœritur utrum et quomodo liber­ tas conscientiae et cultuum ab Ecclesia vel Statu servari debeat? (a) Modus agendi Ecclesiæ quoad conscientiæ liber­ tatem. i. Ecclesia semper docuit ac docet neminem cogi posse ad profitendam religionem quam ut veram nunquam agnovit: “Magnopere cavere solet Ecclesia, ait Leo XIII, ut ad amplectendam fidem catholicam nemo invitus cogatur, juxta quod sapienter Augustinus monet : credere non potest homo nisi volens ”. INNOCENTIUS III anathemate plectebat Christianos, qui Judaeos ad baptismum cogebant vel eorum cultum perturbabant. 708 CAPUT Π 2. Attamen etsi Ecclesia eos, qui foris sunt, ad fidem cogere nequit, jus habet et officium proprios filios ad finem ducendi, proindeque media adhibendi, quibus amoveantur impedimenta huic fini obstantia. Itaque sicut omnis socie­ tas jus habet reprimendi quidquid bonum commune graviter lædit ; ita Ecclesia, in protectionem fidelium, repellere potest eos qui errorem vel corruptionem ih proprio sinu disse­ minarent. 3. Nec in hoc ulla est Ubertatis violatio, sed protectio veræ libertatis contra eos qui ea abutuntur. Quod verum est etiamsi Ecclesia auxilium civilis potestatis ad cohibendam propagationem erroris vel corruptionis vocaret. Nam, ex una parte, error nullum jus habet; ex alia, societas officium habet protegendi libertatem propriorum subditorum. 4. Exinde facile explicatur agendi ratio Ecclesiæpræsertim in Medio Ævo. Hæc coactionem adhibuit, sed tantum contra Christianos in mala fide versantes seu formales hæreticos, qui obligationes suas erga Ecclesiam non adimplebant. Infideles autem, vel qui in hæresi nati et educati fuerant, libertate conscientiæ et cultus gaudebant, dummodo Chris­ tianam societatem non perturbarent. Ecclesia autem, ut potestas spiritualis, nullum unquam hominem capite damna­ vit. Si autem aliquot viguerint abusus, hi hominum malitiæ, non Ecclesiæ doctrinæ tribuendi sunt. 1068. — (b) Status jura et officia relative ad liber­ tatem conscientiæ. Status, ut vidimus, incompetens est in rebus religiosis; non tamen indifferens esse debet. 1. Si ageretur de errore quodam fundamenta societatis evertente, ut plures fuerunt hæreses in Medio Ævo, Status certe jus haberet eum proscribendi. Quamvis enim non sit infalli­ bilis, sunt quædam veritates sensus communis, de quibus certus esse potest; ita legitime Status reprimere potest eos qui in praxi jus proprietatis negant vel polygamiam admit­ tunt, et alia hujusmodi. 2. Status non definit doctrinam, sed sicut et quælibet persona privata, agnoscere potest religionem Christianam esse divinam, et hanc religionem ut legem fundamentalem suce constitutionis assumere. Tunc quicumque Ecclesiam aggreditur, injuriam Statui ipsi infert et ab ipso puniri Www DE LIBERALISMO ET LIBERTATIB. MODERNIS 709 potest. Talis erat societas Christiana Medio Ævo, quando florebat unitas fidei. Hæp ab Ecclesia obtinuerat maxima beneficia et principium firmitatis in ea inveniebat. 1069. — 3. Status debet errorem religiosum reprimere, quia cives jus ad bonum et verum libere amplectendum habent. Hoc autem jus expeditum esse nequit nisi aucto­ ritas socialis illud protegat contra tyrannidem mali et falsi. Praeterea veritas religiosa est fundamentum societatis, ideoque illam defendere est defendere ipsam societatem. Hanc etiam protectionem debet Ecclesiæ, ut ipsa finem suum attingere possit. Hinc Status errorem proscribere debet, non quidem omnem errorem, nec omnem abusum, sed quidquid bono societatis nocere potest. Item libertatem cultuum, quatenus societati nocivam, rejicere debet. 1070. — Conclusio, (a) Doctrina sic proposita statuit quæ de jure ac per se sunt tenenda quoad modernas libertates. Sed dantur circumstantiæ, in quibus libertates modernœ tolerari possunt, si justae sunt causae, definita tamen moderatione, ne in libidinem atque insolentiam degenerentr; et hoc secundum principia jam declarata (cf. n. 1044-1047). In his casibus, ejusmodi libertates accipiuntur ut minora mala; et honesti homines iisdem uti debent ad veritatis et religionis defensionem, (b) Quare Ecclesiæ doctrina non adversatur humanae libertati, quam semper tuetur, sed opponitur tantum libertatis abusibus, præsertim iis qui ut quod­ dam imprescriptibile jus a superbis hominibus vindicantur. X ·( 1 D. B., 1932· TRACTATUS V DE FONTIBUS REVELATIONIS ECCLESIASTICA DOCUMENTA DE FONTIBUS REVELATIONIS. I. C. Tridentinum (1545-1563). Decretum de Canonicis Scripturis 2. SESSIO IV, 8 APRILIS 1546. “ Sacrosancta œcumenica et generalis Tridentina Synodus, in Spiritu Sancto legitime congregata, præsidentibus in ea eisdem tribus Sedis Legatis, hoc sibi perpetuo ante oculos proponens, ut sublatis erroribus, puritas ipsa Evangelii in Ecclesia conservetur.: 1 M. Canus, De locis theologicis, 1. I, c. 1-3; S. Bellarminus, De Verbo Dei, 1. IV; Billuart, De Reculis fidei. dissert. 2; Schrader, De theologico testium fonte, Parisiis, 1878, L II: J. B. Franzelin, De divina Traditione et Scriptura, Romæ, 1882; L. de San, De divina Traditione et de Scriptura, Brugis, 1903; S. Muncunill, De locis theologicis, 1916; Van Noort, De Fon­ tibus Revelationis, 1932; M. Jugie, Theol. dogmat. Christian, oriental., Paris, 1926, t. I, p. 640-682; T. Spacil, Doctrina Orientis separati de revela­ tione, fide, dogmate, Romæ; A. Gardeil, Zz donné révélé et la théologie, Paris, 1910; Van den Eynde, Zzr normes de l'enseignement chrétien dans la littéral, patrist· des trois premiers siècles* 1933. ’ Numeri marginales ii sunt quibus utitur Denzinger-Bannwart, Enchiridion symbolorum * Friburg. Br.. 1932. ’ E4 783 TRACTATUS V — DE FONTIBUS REVELATIONIS 784 711 quod promissum ante per Prophetas m Scripturis sanctis Dominus noster Jesus Christus, Dei Filius, proprio ore primum promul­ gavit; deinde per suos Apostolos, tanquam fontem omnis et salu­ taris veritatis et morum disciplinæ, omni creaturæ prædicari jussit : perspiciensque, hanc veritatem et disciplinam contineri in libris Revelata doctrina in scriptis, et sine scripto traditionibus, quce (ex) ipsius Christi ore ab Scriptura et Apostolis acceptce, aut ab ipsis Apostolis Spiritu Sancto dictante, Traditione quasi per manus traditce, ad nos usque pervenerunt, orthodoxorum continetur. Patrum exempla secuta, omnes libros tam Veteris quam Novi Testamenti, aim utriusque unus Deus sit auctor, nec non traditiones ipsas, tum ad fidem, tum ad mores pertinentes, tanquam vel oretenus a Christo vel a Spiritu Sancto dictatas, et continua successione in Ecclesia catholica conservatas, pari pietatis affectu ac reverentia suscipit et veneratur. Index Sacrorum vero librorum indicem huic decreto adscribendum librorum censuit, ne cui dubitatio suboriri possit, quinam sint, qui ab ipsa sacrorum /. Vet. Test. Synodo suscipiuntur. Sunt autem infra scripti : Testamenti veteris : 5 Moysis, id est : Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri, Deuteronomium; losuæ, ludicum, Ruth, 4 Regum, 2 Paraliponienon, Esdræ primus et secundus, qui dicitur Nehemias, Tobias, Judith, Esther, Job, Psalterium Davidicum 150 psalmorum, Parabolæ, Ecclesiastes, Canticum Canticorum, Sapientia, Eccle­ siasticus, Isaias, Jeremias cum Baruch, Ezechiel, Daniel, 12 Pro­ phetæ minores, id est : Osea, Joel, Amos, Abdias, Jonas, Michæas, Nahum, Habacuc, Sophonias, Aggæus, Zacharias, Malachias; 2 Machabæorum, primus et secundus. Testamenti novi : 4 Evangelia, secundum Matthæum, Marcum, 2. ^συ. Lucam et loannem; Actus Apostolorum a Luca Evangelista, conscripti; 14 Epistolæ Pauli Apostoli : ad Romanos, 2 ad Corin­ thios, ad Galatas, ad Ephesios, ad Philippenses, ad Colossenses, 2 ad Thessalonicenses, 2 ad Timotheum, ad Titum, ad Philemonem, ad Hebræos; Petri Apostoli 2, Joannis Apostoli 3, Jacobi Apostoli i, Judæ Apostoli 1, et Apocalypsis Joannis Apostoli. Si quis autem libros ipsos integros cum omnibus suis partibus, De inspira prout in Ecclesia catholica legi consueverunt et in veteri Vulgata scriptura, latina editione habentur, pro sacris et canonicis non susceperit, et traditiones prædictas sciens et prudens contempserit; A. S. Decretum de editione et usu sacrorum Librorum. 7^5 Insuper eadem sacrosancta Synodus considerans, non parum utilitatis accedere posse Ecclesiæ Dei, si ex omnibus Latinis edi­ tionibus, quæ circumferuntur, sacrorum librorum, quænam pro authentica habenda sit, innotescat : statuit et declarat, ut hæc ipsa 712 authenti­ . * cité DE FONTIBUS REVELATIONIS TRACTATUS V îjùfs ft Vulgata editio, quæ longo tot sæculorum usu in ipsa Ecclesia probata est, in publicis lectionibus, disputationibus prae­ dicationibus et expositionibus pro authentica habeatur, et ut nemo illam rejicere quovis praetextu audeat vel praesumat. Præterea ad coercenda petulantia ingenia decernit, ut nemo 786 suæ prudentiæ innixus, in rebus fidei et inorum ad ædificationein doctrina christianæ pertinentium sacram Scripturam ad suos sensus contorquens, contra eum sensum, quem tenuit et tenet sancta Mater Ecclesia, cujus est judicare de vero sensu et interpretatione Scrip­ turarum sanctarum, aut etiam contra unanimem consensum Patrum, ipsam Scripturam sacram interpretari audeat, etiamsi hujusmodi interpretationes nullo unquam tempore in lucem edendæ forent...” III. Leo XIII (1878-1903). Ex Encyc. Providentissimus (18 nov. 1893) : “...Tantum vero abest, ut divinæ inspirationis error ullus subesse possit, ut ea per se ipsa non modo errorem excludat omnem, Inerrantia Scrip­ sed tam necessario excludat et respuat, quam necessarium est, tura S. Deum summam Veritatem, nullius omnino erroris auctorem esse. >952 Hæc est antiqua et constans fides Ecclesiæ, sollemni etiam sententia in Conciliis definita Florentino 1 et Tridentino 2 ; confir­ mata denique atque expressius declarata in concilio Vaticano \ a quo absolute edictum : Si quis sacræ Scripturæ libros integros... «. Nam supernaturali ipse virtute ita eos ad scribendum excitavit Descriptio divinæ ins­ et movit, ita scribentibus adstitit, ut ea omnia eaque sola, quæ ipse pirationis, juberet, et recte mente conciperent et fideliter conscribere vellent et apte infallibili veritate exprimerent : secus non ipse esset auctor sacræ Scripturæ universæ... Atque adeo Patribus omnibus et Doctoribus persuasissimum fuit, divinas litteras, quales ab hagiographis editæ a quo de­ fluit abso­ sunt, ab omni omnino errore esse immunes, ut propterea non pauca luta iner­ illa, quæ contrarii aliquid vel dissimile viderentur afferre (eademque rantia. fere sunt, quæ nomine novæ scientiæ nunc objiciunt), non subti­ liter minus quam religiose componere inter se et conciliare studuerint; professi unanimes, libros eos et integros et per partes a divino æque esse afflatu, Deumque ipsum per sacros auctores elocutum nihil admodum a veritate alienum ponere potuisse ”. 1951 Π. C. Vaticanum (1869-1870). Constitutio dogmatica de fide catholica. SESSIO III, 24 APRILIS 1S7O. CAP. II. De Revelatione. “ ... Hæc porro supematuralis revelatio, secundum universalis 1787 Ecclesiæ fidem a sancta Tridentina Synodo declaratam continetur Revelutio “ in libris scriptis et sine scripto traditionibus, quæ ipsius Christi continetur in Scriptu­ ore ab Apostolis acceptæ, aut (ab) ipsis Apostolis Spiritu Sancto ra et Tra­ dictante quasi per manus traditæ, ad nos usque pervenerunt ”. ditione. Libri sacri Qui quidem Veteris et Novi Testamenti libri integri cum omnibus Deum ha­ suis partibus, prout in ejusdem concilii decreto recensentur et in bent auctorem. veteri vulgata latina editione habentur, pro sacris et canonicis susci­ piendi sunt. Eos vero Ecclesia pro sacris et canonicis habet, non ideo, quod sola humana industria concinnati, sua deinde auctoritate sint approbati; nec ideo dumtaxat, quod revelationem sine errore contineant; sedpropterea, quod Spiritu Sancto inspirante conscripti Deum habent auctorem, atque ut tales ipsi Ecclesiæ traditi sunt. Quoniam vero, quæ sancta Tridentina Synodus de interpretatione 1788 divinæ Scripturae ad coercenda petulantia ingenia salubriter de­ crevit, a quibusdam hominibus prave exponuntur, Nos idem decre­ De vero sensu Serip- tum renovantes hanc illius mentem esse declaramus, ut in rebus turee S. in rebus fidei fidei et morum ad ædificationem doctrinæ christianæ pertinentium et morum. is pro vero sensu sacræ Scripturæ habendus sit, quem tenuit ac tenet sancta Mater Ecclesia, cujus est judicare de vero sensu et inter­ pretatione Scripturarum Sanctarum; atque ideo nemini licere contra hunc sensum aut etiam contra unanimem consensum I atrum ipsam Scripturam sacram interpretari ” J IV. Pius X (1903-1914). 2004 2009 2OIO 2OII Ex decreto Lamentabili (3 jul. 1907), quod sequentes propo­ sitiones damnat : 4. “ Magisterium Ecclesiæ ne per dogmaticas quidem definitiones genuinum sacrarum Scripturarum sensum determinare potest. 9. ... Nimiam simplicitatem aut ignorantiam præ se ferunt, qui Deum credunt vere esse Scripturæ S. auctorem. 10. Inspiratio librorum V. Testamenti in eo consistit, quod scriptores israelitæ religiosas doctrinas sub peculiari quodam aspectu, gentibus parum noto aut ignoto, tradiderunt. n. Inspiratio divina non ita ad totam Scripturam S. extenditur, ut omnes et singulas ejus partes ab omni errore free muniat ” 5. B., 706. B., 783 sq. B., 1787. 1 Cone. Trident. Λ D. B., 783. 713 B., 1809. — 5 Cf. D. B., 2102. 714 TRACTATUS V PROŒMIUM 1071. — Objectum et divisio. I t i (a) Ex prioribus tractatibus constat divinam revelationem a Christo dictam, fuisse exclusive Ecclesiæ christianocatholicæ commissam, quæ eam infallibiliter profitetur (cf. n. 30, 31). . Porro statim nova exsurgit quæstio : Ex quibus fontibus Ecclesiæ magisterium hauriat depositum revelationis propagandum et conservandum. Et C. Vati­ canum, post Tridentinum affirmat supernaturalem revelatio­ nem contineri “ in libris scriptis et sine scripto traditionibus ” 1 (b) Unde duo sunt fontes revelationis : Scriptura Sacra et Traditio ; igitur in hoc Tractatu, duplex erit sectio : I. De Traditione, 2. De Scriptura S. Incipimus autem a Tradi­ tione, quæ prior est Scriptura non solum chronologice, sed etiam ambitu, ut mox exponemus. Hic Tractatus logice præcedit theologiam dogmaticam spe­ cialem; antequam enim de singulis dogmatibus agamus,necesse est expendere ex quibus fontibus dogmata hauriri possint 2. ·*. .1 d IK ·< 1072. — (2) Nomina. Hic Tractatus diverse nominatur; appellatur enim : (a) De Fontibus revelationis, ut dictum est; (b) De Scriptura et Tradi­ tione, aut verbis æquivalentibus, quæ revelatos fontes sigillatim designant; (c) De Verbo Dei : hic titulus indicat divinam locutio­ nem, quæ in prædictis fontibus consignatur. 1 D. B., 1787, 783. . , . 2 Tractatum de Fontibus theologicis (quatenus non tantum de Scriptura et Traditione agit, sed etiam de aliis fontibus quibus theologia utitur) ad formam scientificam primus reduxit Melchior Canus, in eximio opere de Locis theolo­ gicis, q»'o theologi sequioris ævi copiose usi sunt, (a) Ante ipsum tamen multæ quæstionesad hunc tractatum spectantes a Patribus exploratæ fuerant, praesertim a S. Ignatio in suis epistolis de episcoporum auctoritate, a S. Irenæo in libris contra Haveses, a Tertulliano in libro de Proscriptione, a S. Augustino in opere de Doctrina Christiana, et a Vincentio Lirinensi in Commonitorio : in his enim et aliis hujusmodi operibus multa invenire est de usu et auctoritate Scripture, Traditionum ratiomsoue, in expositione ac probatione catholicæ veritatis, (b) Scholastici pariter, revelatam doctrinam ad severiores scientiæ leges revocando, de Scripture r Patrum auctoritate sive in quæstionibus præviis ad explicationem libri Sententiarum vel initio Theologiæ Summarum, aut ubi de regula fidei, non pauca tradiderunt, (c) A tempore autem Reformationis, necesse fuit copiosius de locis theologicis disputare, ut efficacius refellerentur Protestantes, qui Scripturam pro unica fidei regula habebant. Multi theologi hac de re disseruerunt in Tr. de Fide; alii, post Melchioris Cani tempora, in 0,1/1 theologicis , vel de Fontibus revelationis. DE FONTIBUS REVELATIONIS 715 (d) Idem tractatus De Locis theologicis sæpe etiam dicitur, i. Loci (τόποι), inde ab Aristotele, sunt quasi armaria, in quibus quaelibet scientia invenit sua argumenta. Proinde loci theologici1 sunt ii qui theologiæ præbent omnes ejus probationes. 2. Porro alii sunt communes pluribus scientiis : ita ratio, philosophia, historia, scientiæ naturales, etc. 2, et vocantur subsidiarii, pro theologia. Alii autem dicuntur proprii, intrinseci et sunt exclusive Scriptura, Traditio ejusque monumenta, quatenus Dei Verbum continent. 3. Ex his locis propriis, quidam sunt primarii seu per se infal­ libiles : v. g., textus clariores Scripturæ, definitiones ex cathedra, fidei symbola, etc.; alii vero secundarii, qui fidem secure tradunt ob suam connexionem cum infallibili Ecclesia : ita liturgiæ, scripta Patrum et theologorum, etc. 1073. — Conspectus generalis. De Fontibus Revelationis. De Traditione. Cap. I. De natura et existentia Traditionis. Cap. II. De organis Traditionis. Cap. III. De testibus Traditionis. Sect. II. De Scriptura Sacra. Cap. I. De Scripturæ S. notione et existentia. Cap. II. De inspirationis natura et extensione. Cap. III. De inerrantia et interpretatione Scripturæ S. Epilogus. Traditio et Scriptura S. inter se comparantur. Sect. I. t =*-**««= ’ A. Gardeil, La notion du lieu théologique, Paris, 1908; art. Lieux théolo­ giques, in D. T. C., col. 731 sq. - Hæc exponuntur in tomo sequenti tractando de scientia fidei seu scientia theologica (cf. n. 339 sq.). ; SECTIO I De Traditione· 1074. — Objectum et divisio. (aj Revelatio Christiana in R. Ecclesia conservatur, præ­ sertim per vivum et injallibile magisterium, nempe per Traditionem quæ est fons Revelationis primarius, (b) Ut clare simul et complete praesens materia explicetur, dicen­ dum erit in triplici capite i. de natura et existentia Traditionis, 2. de ejus organis, 3. de ejus testibus. 1075___ Conspectus generalis. De Traditione. Cap. L I. II. Cap. II. I. n. Cap. III. I. II. III. De natura et existentia Traditionis. De natura Traditionis. De existentia Traditionis. De organis Traditionis. De Traditione per solemne magisterium. De Traditione per magisterium ordinarium. De testibus Traditionis. De Patrum consensu. De Theologorum consensu. De Fidelium consensu. 1 D. B., 125, 164, 212, 308, 349, 78359., 995, 1792. etc.; Bossuet, Défense de la Tradition et des Saints Pères; D. Petavius, Theolog. dogmata, Paris, 1867; t. II, 1. II, c. 6; 1. III, c. 11; t VI, 1. VII, c. 2; t VII, L XV, c. 10. Melchior Canus, De Locis theologicis, ap. Migne, Theol. Curs., 1. III, p. 235 s<|.; S. Bellarminus, De Verbo Dei, 1. IV; Murray, De Ecclesia, disp. XII, t. II, p. 445 sq.; de Groot, op. cit., q. XIX, art. 1-3; Berthier, Tr. de Locis theologicis, Taurini. 1888; Vacant, Etudes sur les Constit. du C. du Vatican, Paris, 1895, t I, p. 367-379; L. Billot, De Sacra Traditione, Romæ, 1904; De Immutabilitate Traditionis, Romæ, 1907; Bainvel, De Magisterio vivo et Traditione, Paris, 1905; C. Pesch, Pralect. dogmat., t. I, P- 397-425;}· M. Hervé, Manuale theol. dogm., t. I, p. 505-546; F. Diekamp, Theol. dogm. manuale, t. I. p. 49-67; G. Proulx, Tradition et Protes­ tantisme, Paris, 1924; A. Denefle, Der Traditionsbegriff, Münster, 1930; F. Cayré, Précis de Patrologie, Paris, 1930, t. II, p. 882, n. 27 sq.; M. Jugie, Theolog. dogm. Christianorum orientalium, t. I. Paris, 1935 : De fontihus traditionis divinæ, juxta theolog. græco-russos, p. 662-682 ; t. V. Paris, 1935 : De fontibus traditionis, juxta Nestorianos; p. 19-24; De Traditione active sumpta (juxta Monophysitas), p. 370-383. ' CAPUT I et xï De Natura Existentia Traditionis Λ5 1076. — Conspectus. De Traditione. i. De natura Traditionis. (a) Notio. In genere; in sensu theologico : active et passive sumpta. (b) Species : ratione originis, materiae, relationis ad Script. S., medii. 2. De Existentia Traditionis. (a) Status quæstionis. (b) Thesis statuitur : ex Scriptura, testimoniis an­ tiquis, conciliis. Scholion. De relationibus in­ ter Traditionem et Ecclesiam. Convenienter prius exponemus Traditionis notionem et species, posterius autem ejus existentiam statuemus. Unde duplex erit articuluS de Traditionis : I. natura, 2. existentia. ARTICULUS I De Natura Traditionis. Breviter declarabimus Traditionis : i. notionem, 2. species. I. — De Notione Traditionis Elucidatur notio Traditionis : 1. in genere, 2. in sensu theologico. 1077. — i° In genere. (1) Traditio (a vocibus trans, do) est rei transmissio de uno in alium. Quod vero traditur esse potest res, institutum, doctrina quædam, etc. (2) Hic agimus tantum de traditione doctrina. Traditio multipliciter distinguitur : (a) Ratione essentiae est duplex : i. Passiva seu objectiva, quæ est doctrina ipsa a majoribus transmissa. 2. Activa est authenticum magisterium eorum qui doctrinam communicant, vel tota series actuum quibus 1 718 CAPUT I idem magisterium exercent. 3. Passiva seu objectiva simul et activa, quæ includit tum traditam doctrinam, tum magis­ terium, actus et organa quibus transmittitur; qui sensus est ;b) Ratione auctoris, traditio dicitur humana vel divina, prout rationis viribus est inducta, vel divinitus revelatur. ^Hic unice de divina Traditione est sermo.) 1078. — 2° In SENSU theologico, sumi potest tum (A) Active sumpta, Traditio divina designat : (a) vel ipsam doctrinæ revelatæ prcedicationem authenticam, (b) vel organum seu organa, quibus fit eadem prædicatio et quæ sunt Ecclesia ipsa 1 seu personæ, nempe R. Pontifex et ccetus episcoporum, quibus immediate competit magisterium sollemne vel ordinarium, in Christi religione (cf. n. 1097). (B) Passive seu objective spectata, Traditio divina accipitur late vel stricte. (1) Late. Traditio significat integram veritatem revela­ tam verbo vel scripto transmissam, juxta illud S. Pauli : “ Tenete traditiones, quas didicistis, sive -per sermonem, sive per epistolam nostram ” 2. 1079. — (2) Stricte, prout a Scriptura differt, Traditio definiri potest : Doctrina revelata, circa fidem vel mores, Scripturis S. non relata, a Deo Ecclesiæ commissa, et per legitimos pastores infallibiliter transmissa. Ergo hæc doc­ trina est verbum Dei traditum. Dicitur. (a) Doctrina revelata. Traditio est realiter verbum Dei supernaturaliter manifestatum, continens veritates et præcepta. En Traditionis objectum. (b) Circa fidem vel mores. Objectum Traditionis continetur in ipso objecto magisterii ecclesiastici (cf. n. 915-932). (c) Scripturis S. non relata. Et sic distinguitur a verbo Dei scripto quod in solis libris divinitus inspiratis invenitur. (d) A Deo Ecclesuz commissa... Ejus auctor est Deus sive per Christum ipsum, sive per Apostolos, dictante Spiritu Sancto. Medium vero conservationis est Ecclesia docens, quæ constituitur L. Billot, De Sacra Traditione^ Romæ, 1904. p. 24 sq. - II Thess., II, 14. I DE NATURA ET EXISTENTIA TRADITIONIS 719 legitimis pastoribus, nempe episcopis et S. Pontifice, qui, infallibili potestate docendi gaudent, proindeque infallibiliter servare atque interpretari valent doctrinas revelatas traditas, eas magis explicite et lucide exponendo. 1080. — Scholion. De Testibus et Monumentis Tra­ ditionis. (i) Testes Traditionis stricte sumpti designant homines docendi potestate in Ecclesia non præditos, v. g., theologos et simplices fideles; dum Traditionis organa sunt authentici et vivi magistri, nempe S. Pontifex et episcopi collective considerati, qui, ex jussu Christi, revelatas veritates ore prolatas docent (cf. n. 1097) I. 1081. — (2) Traditionis monumenta, testimonia, instru­ menta (a) sunt media mortua, externa et permanentia, quibus divinæ veritates orales exprimuntur et servantur. (b) Eadem efficiuntur : 1. sive ab Ecclesia doceiite per symbola, definitiones magisterium tum sollemne, v. cathédrales; tum ordinarium, v. g., usus baptizandi pueros; acta martyrum, scripta 2. sive ab Ecclesia discente ; theologorum, documenta historica, monumenta artis chris­ tianæ, etc. (c) Exinde in theologicum usum venit, ut hæc monumenta seu testimonia simul sumpta “ Traditio ” nomi­ nantur; et argumentum “ ex Traditione ’’ dicitur ea probatio quæ in iisdem fundatur, (d) Valor theologicus horum monumentorum ad divinam Traditionem discernendam pendet in genere ab eorum auctore et significatione. “ Tan­ tum valent quantum probant aliquo tempore obtinuisse con­ sensum moraliter unanimem magisterii ecclesiastici in aliquam doctrinam ut revelatam, (e) Igitur argumentum peremptorium constituunt : I. quoties exhibent sollemne judicium magisterii infallibilis de doctrina revelata; 2. quo­ ties certo probant consensum moraliter universalem magis­ terii dispersi in doctrinam ut revelatam. Ad hunc autem effectum aliquando sufficere possunt documenta numero quidem pauciora, sed quæ ex peculiaribus adjunctis univer­ salis Ecclesiæ fidem repræsentare noscuntur ” 2 Hunc duplicem sensum in sequenti capite secundo et tertio retinuimus. Van Noort, De Fontibus Revelationis, Hilversum, 1920, p. III. » 720 CAPUT I Hinc apparet gravissimus error “ critica independentis ", quæ Traditionis documenta cum solis communibus artis historicæ regulis libere interpretari præsumit*. (3) Appellationes “ organa, monumenta, testes, testimonia " Tra­ ditionis, non raro promiscue dicuntur, quatenus Traditionem mani­ festant. Videatur quisnam sit horum verborum su ictus sensus, juxta singula loca et singulos auctores. II. — De Speciebus Traditionis. 1082. — Traditio divina objectiva diversimode vocatur, (i) Ratione originis, est : (a) Divina, quæ a Deo procedit, sive immediate ex ore Christi recepta (= Trad, dominica}} sive ab ^Apostolis Christo obedientibus aut dictante Spiritu S. praedicata (= Trad, divino-apostolicaj (b) Humana, quæ ab hominibus non ut inspiratis provenit; et duplex distin­ guitur : I. Mere apostolica, quæ emanat ab Apostolis proprio nomine loquentibus et non verbum revelatum docentibus : v. g., lex jejunii; 2. Mere ecclesiastica, quæ versatur circa instituta ab Ecclesia post ætatem apostolicam : v. g., obser­ vatio festorum ac jejuniorum. — Traditio mere apostolica aut mere ecclesiastica non oritur immediate a Deo, nec est objectum fidei divinæ; sed procedit immediate ab auctoritate Ecclesiæ, proinde ab eadem mutari potest. 1083. — (2) Ratione materiae est : 1. Dogmatica, quæ doctrinam prædicat non divinitus scriptam, quæ fide divina credenda est, vel cum revelatione connectitur tantum, v. g., inspirationem evangeliorum. 2. Moralis seu disciplinaris, quæ tendit ad mores et cultum juxta Christi doctrinam regendum. (3) Ratione relationis ad Scripturam S. Traditio esse potest inhcesiva, declarativa vel mere oralis : 1. Inhcesiva, si id tantum continet quod jam clare in Scriptura comprehen­ ditur; v. g., traditio quæ verba Christi “ Hoc est corpus meum ” sensu litterali, non metaphorico, intelligit. 2. Declarativa, quæ disertius declarat ca quce obscurius in Scriptura conti­ nentur : v. g., traditio quæ verba “gratia plena ” de Imma­ culato Conceptu B. Mariae interpretatur. 3. Mere oralis, quæ comprehendit id quod nullo modo in Scriptura signijiiatur, qualis est traditio de Assumptione Mariæ in cælum. DE NATURA ET EXISTENTIA TRADITIONIS 721 <4) Ratione medii quo servatur, Traditio es£ oralis vel scripta : prout exprimitur vivo Ecclesiæ magisterio tantum, vel in variis scriptis non inspiratis continetur. 1084. — Scholion. De Relationibus inter Traditionem et Ecclesiam. (1) Traditio procedit a Spiritu S., ut causa principali, et ab Ecclesia ut causa instrumentait, quæ, per magisterium sive sollemne sive ordinarium, ipsam infallibiliter proponit et transmittit christiano populo. (2) Quapropter Traditio ab Ecclesia essentialiter pendet : etenim sine ea non potest authentice cognosci, servari, inter­ pretari, explicari et defendi. Revera Christus Ecclesiam instituit ad doctrinam revelatam sine errore docendam. Porro in Traditione sicut in Scriptura, veritates revelatæ continentur. Insuper organa et testes Traditionis sunt ipsius magisterii ecclesiastici organa et testes. (3) Attamen noli Traditionem cum Ecclesia confundere. (a) Revera Traditio directe pertinet tantum ad Ecclesiæ magisterium, non vero ad ejus potestatem jurisdictionis vel ordinis, (b) Traditio active sumpta nil aliud est quam constans prædicatio magisterii ecclesiastici circa fidem et mores; attamen notetur hoc magisterium non coarctari ad verbum Dei traditum, sed attingere etiam Scripturas, facta dogmatica et veritates revelationi connexas, (c Traditio autem passive accepta est complexus revelatarum veritatum quæ in Scripturis sacris non consignantur; et, sub hoc respectu differt ab Ecclesia, sicut depositum aliquod a depositario. ARTICULUS II 1 De Existentia Traditionis. 1085. —Status quæstionis. (i) Errores. (a) Post /Yrianos et Pelagianos, Protestantes veteres ' negant Traditionem esse fontem Revelationis, cum, ex 1 Hæc enim leguntur in sexto ex 39 Articulis Ecclesiæ Anglican». apud , * Schaff Creeds, t. III, p. 489 : “Scriptura sacra continent omnia quæ sunt ad salutem necessaria, ita ut quidquid in ea nec legitur, neque inde probari potest, non sit a quoquam exigendum, ut tanquam articulus fidei credatur... ” Ita pariter ICestmonast. Confessio, ap. Schaff *, o/>. cit., p. 605 : “Quoties­ cumque oritur quæstio de vero plenoque Scripturæ cujusvis sensu, ex aliis locis, qui apertius loquuntur, est indagandus ct cognoscendus”. Cf. Karl Müller, Die Bekenntnisschriften der ref. Kirche, p. 506-507. 542-547. '·>:·>. 2 \-ζλ i I 3 722 CAPUT I dictis, pro fundamentali principio habeant Scripturam esse solam fidei regulam et solum supremum controversiarum judicem (cf. n. 743 sq.). (b) Anglican! vero hanc doctrinam mitigarunt, admittendo traditiones inhasivas et declarativas^ quatenus Scrip­ turam disertius explicantf; sed rejiciunt traditiones mere orales ut fontem Revelationis, (c) Liberales hodierni agnoscunt tradi­ tionem mere humanam, cujus auctoritas in singulis casibus critice expendi debet et quæ est fructus christianæ conscientiæ. (d) Mo­ dernistic retinent Traditionis nomen, sed hoc nomine designant conscientiam Christianam fidelium, et, negantes infallibilitatem vivi magisterii, contendunt Ecclesiam docentem nil aliud posse nisi communes discentis Ecclesia opiniones sancire a. (2) Catholici credunt Christianam revelationem contineri partim in Traditione, quæ a Scriptura Sacra distinguitur, Spiritu S. protegente servatur et est vere infallibilis. 1086. —Thesis. Existit Traditio divina, fons Revela­ tionis a Scriptura distinctus. De fide. Ecclesiæ magisterium. (a) C. Trident, definivit : “ Perspiciens hanc veritatem et disciplinam contineri in libris scriptis, et sine scripto traditio­ nibus, quæ ipsius Christi ore ab Apostolis acceptae, aut ipsis Apostolis, Spiritu S. dictante, quasi per manus traditae, ad nos usque pervenerunt, (Synodus) ... omnes libros tam Veteris quam Novi Testamenti,..., necnon traditiones ipsas, tum ad fidem, tum ad mores pertinentes, tanquam vel cretenus a Christo, vel a Spiritu S. dictatas, et continua succes­ sione in Ecclesia catholica servatas, pari pietatis affectu ac reverentia suscipit et veneratur". (b) Idem tenet C. Vatica­ num (cf. p. 712) ’. 1087. — Explicatur. Hic agitur de Traditione divina, nempe de doctrina quæ fuit : i. a Deo revelata; 2. non in Sacris Scripturis consi­ gnata, quamvis postea in humanis libris relata; 3. authentico 1 Ita Gore * , Roman Catholic Claims, p. 57, ait Scripturam esse quidem fidei regulam, sed Scripturam ab Ecclesia expositam. Ita, inter alios, A. C. Headlam *, History, Authority and Theology, London, 1909, p. 71-72 : “ But it is impossible to limit our authority for Christianity to the Bible and the New Testament... The controversy between the authority of Christian tradition and that of Scripture is one wich is exceedingly unprofitable, for the antithesis is a false one. The Scriptures are simply a part of the Church tradition ”. 2Cf. D. B., 200ό; 2145-2147- — 3 D. B., 783, 1787. DE NATURA ET EXISTENTIA TRADITIONIS 723 magisterio Ecclesiæ servata et proposita : nam non ad priva­ tos doctores, sed tantum ad infallibilem Ecclesiam pertinet Traditionem fideliter custodire et authentice exponere. 1088. — Probatur : i. Scriptura, 2. testimoniis antiquis, 3. conciliis. i° Ex Script. : in V. et in N. Test. (Hic Scriptura allegatur ut historicum documentum maximæ auctoritatis. (A) Ex analogia Vet. Test, (a) Ab Adamo ad Moysen nulla erat Scriptura inspirata, ideoque revelata doctrina servabatur sola traditione orali, quæ a majoribus transmittebatur posteris suis, (b) Etiam post revelationem Moysi datam, non paucæ remanse­ runt traditiones mere orales, quæ a proohetis et sacerdotibus servatæ fuerunt : v. g., catalogus sacrorum librorum. Quapropter Moyses ipse prope moriturus, post commemorata Dei beneficia, aiebat : “ Interroga patrem tuum, et annuntiabit tibi, majores tuos et dicent tibi ” l. (B) Ex Nov. Test., tum implicite, tum explicite. (i) Implicite. Ex agendi ratione Christi et Apostolorum. (a) Christus ipse nullum librum scripsit, nec Apostolis præscripsit ut scriberent, sed potius ut ore docerent. Revera Apostolos mittens ad oves quæ perierant domus Israel, dixit eis : “ Euntes autem prœdicate, dicentes quia appro­ pinquavit regnum cælorum ”2; iterum mox caelum ascensu­ rus, Apostolis ait: “Euntes ergo, docete omnes Gentes3... Prœdicate (non scribite) evangelium omni creaturae ”4. Ex quibus constat munus Apostolorum praecipuum fuisseprcedicandi, non autem scribendi, (b) Quod sane Apostoli intelle­ xerunt; quidam enim ex eis nihil scripserunt; alii pauca tantum, nec cum intentione totam revelationem scriptis transmittendi, sed solum data occasione, et ad aliquam specialem veritatem inculcandam; et, de facto, pleraque eorum scripta sunt epistolœ ad particulares ecclesias missae. Jamvero hæc agendi ratio Christi et Apostolorum luculenter ostendit quasdam esse veritates ore solum traditas, quas ut fidei regulam et fontem Revelationis a Scriptura distinctum accipere tenemur. 1089. — (2) Explicite. Ex verbis expressis S. Pauli. a) Thessalonicensibus declarat verbum quod ore praedicat ' Deuter., XXXII, 7. — - Matth., X, 7. 3 Matth., XXVIII, 18-20. — < Marc.. XVI, 15. 724 CAPUT I esse vere verbum Dei : “ Quoniam cum accepissetis a nobis verbum auditus Dei, accepistis illud non ut verbum homi­ num, sed (sicut vere est) verbum Dei" ». Paulo post scribit eamdem fidem ei præbendam esse ac Scripturæ : “ Itaque, fratres, state : et tenete traditiones quas didicistis, sive per sermonem, sive per epistolam nostram”’. Hic enim tradi­ tiones orales (per sermonem) traditionibus scriptis (per epistolam) æquiparantur, et utrisque eodem modo fide­ liter est adhaerendum, (b) Ad Romanos scribens, animad­ vertit fidem esse ex auditu seu ex viva prædicatione qua verbum Dei traditur : “ Quomodo credent ei quem non audierunt? Quomodo autem audient sine praedicante?... Ergo fides ex auditu, auditus aurem per verbum Christi" 3. Quapropter et ipse frequenter percurrebat civitates quibus evangelium prædicaverat, ut eas orali magisterio in fide confirmaret. (C) Usque fere inter sui martyrii supplicia, ad orales traditiones sequendas provocat. Ad Timotheum enim scribit : “ Formam habe sanorum verborum quæ a me audisti, in fide et in dilectione in Christo Jesu. Bonum depositum custodi per Spiritum S. qui habitat in nobis 4... Quæ audisti a me per multos testes, hæc commenda fidelibus hominibus, qui idonei erunt et alios docere ” 5. Ex factis nanatis certo colligitur oralem traditionem fuisse fidei seu doctrinæ christianæ fontem et quidem præcipuum, jam a tempore Apostolorum et post scripta Evan­ gel ia. Sed ceconomia, ab Apostolis usitata et approbata, est de se perpetua. Porro Apostoli nedum hujus Traditionis mutationem vel suppressionem jubeant, eam omnino con­ servari volunt. (C) CONFIRMATUR ex ipsa indole Scripturæ, quæ, ex dictis, non est fidei regula tuta et completa, nec universalis et ad dirimendas controversias apta (cf. n. 743-745). 1090. — 2° Ex testimoniis antiquis,6 quæ sunt theoretica et practica. Priora apud Patres inveniuntur; posteriora autem in Ecclesiæ praxi continentur. ‘ Z The»., II, 13. - = II Thess., 11,44- - 3 Rom., X, 14-17. 4 II Tim., I, 13.14. — s n Tim ^ n 2 A. d’Alès, art-Tradit. chrit. dans l'histoire, in D. A., coi. 1740-1783; G-Brunhes, art. L idée de Tradit. dans les trois premiers siècles, in R. P. A.. DE NATURA ET EXISTENTIA TRADITIONIS 725 (I) Patres, sicut Apostoli ipsi, Traditionem ut fontem Revelationis a Scriptura distinctum et infallibilem habuerunt. (a) Inter Patres apostolicos, i. S. IGNATIUS M. hortabatur incessanter “ traditioni Apostolorum inhcercre” (cf. n. 757,758; et aperte docebat ad fidem tuto servandam necessarium esse fideliter adhærere doctrinae ab Apostolis traditæ et ab episcopis authentice expositæ l. 2. Pariter S. POLYCARPUS, S. Joannis discipulus, ad Philippenses scribebat (cap. 7) : " Relinquentes vanitatem multorum et falsas doctrinas ad traditam nobis ab initio doctrinam revertamur (b) Sæc. 11°, S. IRENÆUS, contra Gnosticos, eamdem doctrinam disertius exponit (cf. n. 885) et addit : “ Quid autem si neque Apostoli quidem Scripturas reliquissent nobis, nonne oportebat ordinem sequi traditionis, quam tradiderunt iis quibus committebant ecclesias? Cui ordi­ nationi assentiunt multæ gentes Barbarorum eorum qui in Christum credunt, sine charactere vel atramento scriptam habentes per Spiritum in cordibus suis salutem, et veterem traditionem diligenter custodientes”2. Ergo, juxta S. Irenæum, existunt traditiones apostolicæ, a Scriptura distinctæ, et quæ, absque Scriptura, sufficiunt ad fidem stabiliendam. 1091. — (c) Sæc. IIP et postea res clarior evadit. 1. TERTULLIANUS manifeste declarat lites theologicas non Scriptura sola sed Traditione dirimendas esse : “Ergo non ad Scripturas provocandum est ; nec in his constituen­ dum certamen, in quibus aut nulla aut incerta victoria esset, aut par incertat ” 3. Et postea asserit regulam fidei tutam esse doctrinam “ quam Ecclesia ab Apostolis, Apostoli a Christo, Christus a Deo tradidit ” 4. 2. S. Augustinus inquit : “ Ego evangelio non crederem, nisi me catholicae Ecclesiæ commoveret auctoritas ”s. (d) Patres grœci idem de Traditione sentiunt : 1. Ita, v. g., S. BASILIUS : “ Ex asservatis in Ecclesia dogmatibus ' Euseb., H. E.., 1. III, c. 36; P. G., XX, 228. " S. Iren., Adv. Hares., 1. Ill, c. 4; R., 213. 3 Tertull., De prescript., c. XIX; P. L., II, 31; R., 291. 4 Id., op. cit., c. XXXVII; P. L., II, 50. Cf. de Corona militis, c. III-IV. Cum alia testimonia congerere limites hujus Synopsis non permittant, ea legere potes apud auctores allegatos, v. g., Murray, De Ecclesia, t. II, p. 474 sq.; Schrader, De theologico testium fonte. Parisiis, 1878, p. 137 sq.; Franzelin, th. 8. —5 S. August., Cont. ep. Manieh., c. 5. 726 CAPUT I et prædicationibus, alia quidem habemus e doctrina scripto prodita, alia vero nobis in mysterio tradita recepimus ex traditione Apostolorum, quorum utraque vim eamdem habent ad pietatem ” l. 11 2. Item S. Chrysosto.MUS explicando S. Pauli verba : Tenete traditiones... ” ait : “ Hinc est perspicuum quod non omnia (Apostoli) tradiderunt per epistolam; sed multa etiam sine scriptis, et ea quoque sunt fide digna... Est tra­ ditio; nihil quæras amplius ” 2 1092. — Nec dicatur : Permulti sunt Bibliæ et Patrum textus qui affirmant Scriptum plenitudinem et sufficientiam. Ergo eo ipso Traditio rejicitur. — Resp. Cum singula loca examinare perlongum esset, principia ad solvendas difficultates breviter referimus. Textus allegati agunt : (a) de Scripturæ pleni­ tudine, seu de ejus mirabili doctrina tum in genere, tum circa aliquam quaestionem; non autem de plenitudine quæ alium fidei fontem respuit; (b) de ejus sufficientia : i. sed tantum relativa, v. g., ad causam particularem dirimendam, quæ excludit libros apocryphos, argumenta philosophica, traditiones humanas et falsas; vel quæ præsupponit Ecclesiæ interpretationem; 2. non vero de sufficientia absoluta, pro omni re et casu. Aliunde non mireris Patres, eno­ tem Protestandum ignorantes (!), aliquando verba dixisse de Scripturæ excellentia, quæ sensu litterali non sunt urgenda. 1093. — (2) Practica testimonia Ecclesiæ multum pre­ valent antiquitate et universalitate. Ita, quatuor evangelia aliique libri N. T., ab initio, ab omnibus ex sola Traditione ut inspirati æstimantur. Patres sæpius ex Traditione arguunt contra errores : v. g., S. CLEMENS Corinthios rebellantes improbans 3; S. ÏRENÆUS demonstrans Scriptu­ rarum canonem et Trinitatem personarum 4; S. CYPRIANUS Novatianos impugnans5; S. OPTATUS proscribens Donatistas 6, etc. 1094. — 3° Ex Conciliis : ex eorum praxi et decretis. ’ S. Basii., De Spiritu S., c. 27; P. G., XXXII, 187; R., 954. Quam doctrinam Patrum Græcorum exponit J. Tixeront, Hist, des dogmes, t. II, p. 14-15· S. Joan. Chrysost, Hout. 4 in II Thessal., n. 2. 3 S. Clem., I Cor., 5 sq. 4 S. Iren., Adv. Hures., I, to; Ill, 3; IV, 26 sq. 5 S. Cyprian., De Unit. Ecclesia, η. 19. c S. Optat., C. Parmen., II. n. 3. CAPUT II — DE ORGANIS TRADITIONIS (a) In praxi concilia, quæ sunt infallibilia (cf. n. 905, 906), suam doctrinam fundaverunt in Traditione. 1. Sic, in C. Nicano, Patres cum Scriptura Traditionem allegaverunt ut fidei regulam, teste S. Athanasio, qui arianos reprehen­ dit eo quod errorem Patrum doctrinæ contrarium docuerintr. 2. Pariter in C. Ephesino, juxta S. VINCENTIUM LlRlN., sanctorum Patrum sententice in medium prolatæ sunt, “ ut scilicet rite atque solemniter ex eorum consensu atque decreto antiqui dogmatis religio confirmaretur et profanæ novitatis blasphemia condemnaretur”3. 3. Nec aliter in C. Chalcedonensi, ubi, lecta Leonis epistola, episcopi clamaverunt : “ Hac fides Patrum; hac fides Apostolorum ; omnes ita credimus" (cf. n. 888). 1095. —(b) Decreta CC. Tridentiniet Vaticani expresse declarant revelationem supernaturalem seu fidei doctrinam “ contineri in libris scriptis et sine scripto traditionibus, quæ ab ipsius Christi ore ab Apostolis acceptæ, aut ab ipsis Apostolis Spiritu S. dictante, quasi per manus traditæ, ad nos usque pervenerunt ” 3. Conclusio. Igitur secundum Scripturam ipsam, antiquissimæ Ecclesiæ agendi modum, atque Patrum et Con­ ciliorum sententiam, agnoscendus est fons revelationis, qui divina Traditio vocatur. CAPUT II De Organis Traditionis * 1096. — Conspectus. De Organis Traditionis. « i. De Traditione per sollemne magisterium. (a) Definitiones dogmaticae. (b) Symbola fidei. ’ ’ 3 4 (c) Professiones fidei. 2. De Traditione per magiste­ rium ordinarium. S. Athanas., De decretis Nic. Synodi, n. 25 ; P. G., XXV, 460-461. S. Vincent. Lir., Commonit., n. 29; P. L., L, 678-679. D. B., 783, 1787. H. Perennès, art. Tradition et Magistère, in D. A., col. 1783-1793. I 728 CAPUT II 1097. — 1 raditio divina tuto conservatur, in sæculorum decursu, ab infallibili Ecclesia, nempe ab ejus magisterio sive sollemni, sive ordinario et universali 1 ; quod a E. Ponti­ fice vel ab episcoporum collegio proponitur : hæc sunt Tradi­ tionis organa, quæ varia monumenta adhibent ad oralem revelationem exprimendam. (Cf. n. 1080). I. — De Traditione per sollemne Magisterium 1098. — Traditio divinitus credenda proponitur in sol­ lemni magisterio, juxta modum supra descriptum (cf. n. 874 sq., 946), quod eamdem declarat præsertim in : 1. definitio­ nibus dogmaticis, 2. symbolis, 3. fidei professionibus. I. De definitionibus dogmaticis. 1099. — (1) Definitiones dogmaticæ sunt declarationes in quibus Ecclesia profitetur explicite aliquam veritatem quatenus a Deo revelatam et ab omnibus credendam. (2) Procedunt vel a conciliis oecumenicis, vel a R. Pontifice ex cathedra loquente, vel a conciliis particularibus quæ ab Ecclesia universali recepta sunt aut a SS. Pontificibus in forma sollemni approbata sunt 3. (3) Auctoritate maxima fruuntur : nam sunt vere infallibiles, ideoque ex sese irre­ formabiles : proinde certum revelationis fontem continent. (4) Definitionis dogmaticæ signa non consistunt in deter­ minatis locutionibus; ad eam noscendam sufficit quæcumque formula qua formaliter vel æquivalenter declaratur talem doctrinam esse revelatam, de fide tenendam, dogma catholi­ cum, dogma fidei, veritatem in Scriptura aut verbo Dei con­ tentam, perpetuo in Ecclesia creditam, a Patribus traditam, ’ D. B., 1792. . 2 Præcipua * documenta magisterii ecclesiastici invenies apud : DenzingerBannwart, Enchiridion symbolorum, definitionum et declarationum de rebus fidei et morum, Friburg. Br., 1932; E. Cavallera, Thesaurus doctrina catho­ lica ex documentis magisterii ecclesiasticiy Parisiis, 1920. ' Hujusmodi sunt Milcvitanum ZZ, vel Carthaginense (418) ab Innocentio I (ep. 30) et Zozimo per Tractoriam epistolam probatum; Arausicanum //(529) a Bonifacio II confirmatum, etc, Cf. D. B., ιοί, 174. Dixi in forma sollemni, qua videlicet Pontifex sua faciat decreta concilii ; si enim ea tantum approbat in forma simplici. prout hodie fit communiter, definitiones conciliorum particula­ rium non sunt irreformabiles; pro genuino tamen fidei testimonio episcoporum his conciliis assistentium haberi possunt. HMHB···· DE ORGANIS TRADITIONIS 729 fidem esse omnium, etc.; vel contrariam doctrinam esse hœreticam, verbo Dei, evangelio doctrinœve Apostolorum con­ trariam, etc.; his enim et similibus verbis satis clare exprimitur veritatem propositam esse objectum fidei. Generatim loquendo, canones qui anathemate plectunt eos qui talem vel talem doctrinam asserunt vel negant, definitionem conti­ nent, dummodo constet rem de qua agitur non esse mere discipli­ narem. Idem multi theologi dicunt de decretis quibus excommu­ nicatio fertur in contradicentes; quod tamen non semper verum est, cum aliquando Pontifices excommunicatione punierint, ipso facto incurrenda, eos qui propositiones erroneas tantum aut scandalosas docebant vel defendebant *. 1100. — (5) Objectum dogmaticae definitionis complecti­ tur unice veritatem quam Ecclesia proponit ut divinitus revelatam et universaliter tenendam (cf. n. 874 sq.). (a) Hæc veritas clare et certo in definitione proponitur. Ecclesia enim rem non definit nisi ad obscura apertius declaranda et dubia solvenda. Si igitur verba adhibita ita sunt obscura et dubia, ut de eorum interpretatione merito disputetur, fideles exspectare possunt usquedum authentica interpretatione magisterii sollemnis aut ordinarii res clara et certa evadat. (b) Ad rectius intelligendum quid, in Ecclesiæ decretis, vere et proprie definitum fuerit, expendatur : 1. Quid docuerint hceretici quorum errores damnantur, et quod­ nam ex eorum assertis Concilium aut Pontifex reprobare voluerint. Ita, cum in Tridentino mens Patrum fuerit Protestandum errores reprobare, non autem opiniones inter Catholicos libere disputatas, melius sane intelligentur canones, si prius Lutheri Calvinique errores sedulo investigantur. 2. Quid Patres definire voluerint, quid vero liberæ disputationi relinquere : quod constat non solum ex ipso tenore decreti, sed etiam ex discussionibus quæ ipsam definitionem praecesserunt, ut sæpe ex Actis Concilii colligi potest. 3. Quo sensu verba, in definitione adhibita, intelligenda sint : quod elucidari potest ex communi et recepto usu verborum tempore ’ Ita Alexander VII, post damnatas 28 propositiones, addit : “Sanctissi­ mus, re mature considerata, statuit et decrevit prædictas propositiones, et unamquamque ipsarum, ut minimum tanquam scandalosas, esse damnandas et prohibendas... ita ut quicumque illas aut conjunctim aut divisim docuerit... ipso facto incidat in excommunicationem ”. Cf. Murray, o/>. cit., disp. XVII, n. 274; G. Jacquemet, Tu es Peints, Paris, 1934, p. 48 sq. 730 CAPUT II quo concilium habitum est, necnon e præviîs discussionibus ut supra, et ex interpretatione quæ inter coaevos aut subsequioris ævi theologos prævaluit, præsertim vero ex authentica interpretatione ipsius Ecclesiæ, si quæ data fuerit *. 1101. — (6) Ad dogmaticam definitionem strictam : (a) non pertinent quæ in præviis congregationibus vel sessio­ nibus a Patribus dicuntur. Etsi utilia ad mentem eorum ideoque ad sensum decreti intelligendum, non sunt ut talia objectum fidei, quia in his episcopi non definire, sed solum discutere intendunt, (b) In decretis vel canonibus, attente distinguatur definitionis objectum a motivis seu argumentis quibus innititur. Objectum enim definitum est quidem de fide tenendum; sed argumenta prolata ad fidem non perti­ nent, quia mens pontificis vel concilii non est aliquid definire his argumentis utendo. Pariter obiter dicta,V propositiones incidentes, aliaque ejusmodi, quæ cum re definita connectuntur, minime sunt objectum fidei definitum, (c) Si in decretis adest aliquid ad filem et mores non spectans, v. g., aliquid ad disciplinam aut ad naturales scientias exclusive pertinens, non est objectum fidei (cf. n. 916 sq.), ideo nec vere definitum. (7) Quoad Scripturam S., si aliquis textus declaratur tali vel tali modo intelligendus, hæc declaratio est infallibilis, cum in hoc casu sensus Scripturæ authentice definiatur2; si vero textus inspiratus usurpatur tamquam argumentum ad hominem, vel sensu accommodatitio, vel alio quocumque modo ex quo constet genuinum ejus sensum non definiri, talis interpretatio non est de fide 3. 1 Ita sensus vocabuli όμοούσιος perfecte non intelligitur nisi præ mente habeantur errores ariani, disceptationes inter Athanasium et Eusebianos sive in ipso C. Nicæno sive post, et subséquentes definitiones C. Constantinopolitani. u '% - Ita, v. g., quando Tridentinum definivit, sess. VII, can. 2, D. B., 858, verba Christi, “ Nisi quis renatus fuerit ex aqua "... non metaphorice, sed de aqua naturali esse intelligenda; aut verba Apostoli (Titow., III, 24), quibus dicit justificari hominem per fidem et gratis, eo sensu intelligenda esse quem perpe­ tuus Ecclesiæ consensus tenuit et expressit, sess. VI, c. 8, D. B-, 801. ' Ita, quamvis concilia quædam generalia verba Christi, “Ubi duo vel tres fuerint congregati”... Matth,, XVIII, 20, de conciliorum institutione intel­ lexerint, non est de fide verba præfata hunc habere sensum, quia nonnisi obiter et sensu accommodatitio hoc declararunt Cf. Murray, op. cit., disp. XVI, L i 731 II. De Symbolis fidei. Dicemus de symbolis : i. in genere, 2. in specie, de præcipuis. 1° DE SYMBOLIS IN GENERE '. 1102. — (i) Notio. (A) Quoad nomen *. (&) Symbolum (gr. σύμβολοv) tria significat : i.plurium collationem seu collectionem in unum, 2. signum aut tesseram militarem, qua milites ab aliis dignoscuntur, 3. etiam contractuum tesseram, qua videlicet pacta ut authentica habentur, (b) Quæ quidem tria optime Symbolis fidei adaptantur ; sunt enim collectio quædam credendorum, signum quo Christiani ab infidelibus distinguuntur, et tessera pacti quod cum Deo in baptismo inimus λ (B) Quoad rem, symbolum est brevis summaprœcipuorum articulorum fidei, ab Ecclesiæ magisterio fidelibus imposita, in signum christianæ professionis. 1103. — (2) Auctor. Symbola ab Ecclesia ipsa eduntur; vel authentice approbantur si a privato fiunt doctore. (3) Valor symboli concordat cum Ecclesiæ infallibili magis­ terio a quo docetur. (4) Utilitas ejusdem triplex est : (a) ut docentes unum et idem fidei compendium habeant, quod omnes omnibus proponant, et sic fidei unitas facilius et efficacius servetur; (b) ut discentes brevem fidei formulam habeant, quam memoriæ commendare atque frequenter recitare valeant, cujus brevitas mentem instruat nec memo­ riam oneret, simplicitas rudium .ingenio - · accommodetur, ac plenitudo eorum necessitatibus satisfaciat; (e) ut fideles ab infidelibus per ejusdem fidei professionem secernantur atque securius ab hæresibus retrahantur. (5) Praecipua symbola, 1 Nonnulli referunt symbola ad magisterium ordinarium : hoc verum est qui­ dem sub aliquo respectu, quatenus quotidie a fidelibus recitantur; sed quatenus a Conciliis vel Pontificibus sollemniter eduntur vel approbantur, ad magiste­ rium sollemne spectant. " Sum. theol., 231 2æ, * q. 1, a. 9, 10; q. 1 r, a. 2. 3 Natalis Alexander, de Symbolo; de Symbolo Apostolorum : Madrisius, de Symbolo fidei ; Lazerus, de Antiquo usu Formul. fidei (quæ omnia invenies apud Λ/igne, Theol. Curs., VI, p. n sq.); Cayré, op. cit., t. II, p. 883, n. 29; C. Butler *, An historical and literary account of the Formularies, Confessions of Faith or Symbolic books of the R. Catholic, Greek, and principal Protestant Churches, London, 1816; P. Schaff*, The Creeds of Christendom, New-York, 1887; Denzinger, Enchiridion Symbolorum et definitionum, Friburg. Br., 1932. ιιιιιι·ίΐιιΐιΠϋίιΐ^Μ DE ORGANIS TRADITIONIS 732 CAPUT Π quæ etiam a Græcis plerisque Protestantibus accipiuntur tanquam fidei expositio sunt : S. Apostolicum, S. NiaenoConstantinoftolitanum ac S. Athanasianum, de quibus seorsim pauca dicemus. 2° DE SYMBOLIS PRÆCIPU1S IN SPECIE. 1104. — i. De Apostolorum symbolo \ A) Apostolicitas. (a) Certum est Symbolum, quod Apostolorum dicitur, esse vere apostolicum quoad doctrinam, quatenus nihil aliud continet nisi quod ab Apostolis fuerit traditum. (b) Contravertitur autem num sit etiam apostolicum quoad originem, quatenus fuerit ab Apostolis ipsis conditum, i. Hodie rejicitur opinio quæ singulis Apostolis tribuit singulorum Symboli articulorum confectionem. 2. Multi autem antiquiores theologi docebant, et quidam etiam nunc putant, totum Symbolum fuisse ab Apostolis, antequam ab invicem discederent, conditum atque approbatum 3. Hodierni critici *, etiam Catholici, communiter tenent Sym­ bolum primitivum fuisse brevissimum et exprimens tantum Trini­ tatis dogma. Erat pdei regula, catechumenis ante Baptismum proposita, cujus Apostoli substantiam tantum tradiderunt, quæ successive nova suscepit additamenta, præsertim circa Trinitatem et Christum, ut novæ hæreses efficacius confutarentur <. ί ■< H V « D. B., 1-14; Sum. thecl., 2a 2æ, q. i, a. 8, 9; P. Batiffol., art. Apôtres (Symbole des) in D. T. C., col. 1060-1673 ; A. Vacant, Ibid., col. 1673-1680; E. Vacandard, art. Apôtres (Symbole des), in D. A., col. 272-283, cum auctoribus ibi allegatis; F. Cayré, Précis de Patrologie, t. I, p. 37-42. Prater auctores citatos, cf. P. Gaspari *, Geschichle des Tatifsymbols und der Glaubensregel, Christiana. 1866-75; A. Swaison *, The Nicetie and Apos­ tles? Creeds, London, 1875; F. Kattenbusch, Das Apostolische Symbol, 2 vol., Leipzig, 1894-1900; S. Baümer, Das apostolische Glaubensbekenntniss, Mainz, 1893, c· ΧΠΙ; A. Harnack', Das Apostolische Glaubensbekenntniss... Berlin, 1892. 2 Primus Rufinus, (t 410) id aperte docuit in Comment, in Symbol. Apost., n. 2, P. L., XXI, 337, hæc scribens : “ Discessus i (Apostoli) ab invicem, normam sibi prius future praedicationis in commune constituunt, ne forte alii alio abducti, diversum aliquid his qui ad fidem Christi invitabantur, exponerent. Omnes igitur in uno positi et Spiritu S. repleti, breve istud futura sibi, ut di­ ximus, praedicationis indicium, in unum conferendo quod sentiebant unusquisque, componunt, atque hanc credentibus dandam esse regulam statuunt. Symbolum autem hoc multis et justissimis ex causis appellari voluerunt ”. * Cf. Ami du Clergé, 1933, p. 65, catalogum pracipuarum dissertationum de hoc Symbolo, ab anno 1918, scriptarum. 4 Hæc est sententia plurium : v. g., M. Peitz, K. Holi, A. Harnack, A Nussbaumer, H. Lietzmann, J. Lebreton, J. de Ghellinck, etc. Ù DE ORGANIS TRADITIONIS 733 4. Prœcipui enim articuli jam in epistolis S. Ignatii, et in ope­ ribus S. Justini, S. Irenæi, Tertulliani et Origenis inveniuntur sed tantum quoad substantiam ; et a temporibus apostolicis usque ad finem sæc. V, nonnulla verba successive addita fuisse constat ex variis formulis, quas legere est apud Patres a. 1105. — (B) Textus. Textus igitur hodiernus differt a forma primitiva, imo a Rufini (404?) textu, qui romanus dicitur, et ab aliis formis occidentalibus et orientalibus. In Occidente, jam a sæc. II, habetur formula quædam stabilis, Apostolorum symbolum dicta 3. (C) Divisio. Hoc symbolum (a) dividitur : juxta quosdam, in quatuordecim, juxta alios, in duodecim articulos : quæ posterior divisio communi fidelium usu recepta est, et a Catechismo C. Tridentini approbata. (b) In tres partes distribuitur : in ia, agitur de Patre et de miro creationis opere; in 2a, de Filio et humanæ redemptionis mysterio; in 3a, de Spiritu Sancto, qui est caput et fons sanctitatis nostræ. (Alibi ostendimus (cf. n. 26), theologiam dogmaticam nihil aliud esse nisi Symboli scientificam expositionem), (c) S. Thomas < explicat hoc symbolum complecti omnia ad salutem magis necessaria. Duo enim primario ad fidem pertinent, finis ultimus supematuralis, seu Deus per visionem beatificam apprehensus, et medium ad hunc finem attingendum, scilicet humanitas Christi. Atqui Symbolum nobis credendas proponit præcipuas veritates : 1. tum circa majes­ tatem Divinitatis, videlicet unitatem naturæ et personarum trinita­ tem, opera divinitatis propria, sive naturalia, ut creationem, sive supernaturalia, ut sanctificationem et glorificationem; 2. tum circa humanitatem Christi, ejus conceptionem, nativitatem, passionem, sepulturam, descensum ad inferos, resurrectionem, ascensionem et futurum adventum ad judicandos homines. (D) Auctoritas. Hoc symbolum non est inspiratum nec aliquod scriptum sacrum, ‘ sed est infallibilis magisterii ecclesiastici expressio in omnibus 1 S. Ignat, ad Trail., c. 9, R., 51 ; S. Justinus, Apolog. I et II et Dial, cum Tryph.; S. Iren., Adv. Hares., 1. I, c. X, n. i; R., 191; 1. m, c. IV, n. 12; Tertul., de Virgin. velandis, c. I : Adv. Prax. c. II ; R., 371; K., 189; Origen., De principiis, 1. I, præfat., 4-5; R., 445-446. - Præter Paires jam allegatos, cf. Cyprian., Ep. ad magnum; Euseb. Cæsar., apud Socratem, Hist. Eccles., I. I, c. 8; S. Cyril. Hieros., Catecheses, etc. J Varias Symboli formas vàriaque additamenta compendiose refert D. B., 1-40. — 4 Sum. theol., 2 * 2æ, q. 1, a. 8. " 734 CAPUT II suis articulis et gaudet summa auctoritate doctrinali, ex usu quoti­ diano in liturgia ct fidelium pietate, per saecula. '· ■ Λ 1106. — 2. De Symbolo Nicæno-Constantinopolitano ’. (i) Origo et additiones, (a) Hoc symbolum, quod Patrum dicitur, inchoatum est in C. Nicaeno (325), in C. Constantinopolitano (381) auctum, a C. Ephesino (431) approbatum, et sæc. IX completum per additionem vocis 3 4 >1 1 1». » (b) Additiones. 1. C. Niaenum, contra hæresim arianam, hæc circa divinitatem Verbi, Symbolo Apostolorum addidit 3 : “ Et in unum Dominum nostrum Jesum Christum, Filium Dei, natum ex Patre unigenitum, hoc est, de substantia Patris, Deum ex Deo, Lumen ex Lumine, Deum verum de Deo vero, natum, non factum, consubstantialem Patri, per quem omnia facta sunt, quæ in cælo et in terra... 1 2. Exorta autem hæresi Macedonianorum, qui divinitatem Spi­ ritus Sancti impugnabant, C. Constantinopoli'fanum pauca addidit ad hoc dogma disertius vindicandum3 : “Et in Spiritum Sanctum, Dominum et vivificantem, ex Patre procedentem, cum Patre et Filio adorandum et conglorificandum, qui locutus est per Pro­ phetas ”, 3. Postea vero quibusdam hæreticis negantibus Spiritum S. a Filio procedere, opportunum visum est Symbolo addere particulam Filioque; quod additamentum primum in Hispania (589) obtinuit, deinde in Gallia Angliaque; attamen Leo III illud sancire noluit, et nonnisi sæc. IX a R. Pontificibus approbatum fuit, nec sollemni decreto, sed permissione data illud in missa canendi .* 1107. — (2) Auctoritas. Auctoritas hujus Symboli est manifesta, cum a conciliis generalibus conditum et appro­ batum fuerit, ipsaque particula Filioque non solum a R. Pon­ tificibus, sed etiam a C. Lugdunensi II et Florentino confir­ mata fuerit. 1108. — 3. De Symbolo Athanasiano 5. (1) Origo et auctor, (a) Illud symbolum ita nuncupa­ tur, quia, jam a sæc. IX°, S. AthaNASIO tributum fuit. * Sum. theol., 2’ 2". q. I, a. q, iO; 3, q. 83, a. 4. ’ D- B , 54. z Dj S6’ Alès, art. Nide, Constantinople. Les premiers sym» Λ·. SR., fév. ,936. p. S5.93. _ . d. B;, 69r, 1083. ' D. B.t 39*4°; Sun. theol.. 2* 2* q t ά τη· -> c-» τ a “'· Mana,' ώ S.), in D' £ c, col. DE ORGANIS TRADITIONIS 735 » Hodierni vero critici plerique negant Athanasium ejus auctorem fuisse, quia in genuinis operibus S. Doctoris non invenitur; nec unquam explicite allegatum fuit sive ab auctoribus, sive a conciliis ante sæc. VII, quamvis dogmata ibi expressa per hoc tempus sæpius impugnata fuerint; et insuper jam in eo inveniuntur circa mysterium Incarnationis formulæ quæ nonnisi a C. Chalcedonensi post ejus mortem celebrato, in Ecclesia viguerunt. (b) Quisnam ejusdem auctor fuerit, vel quo» tempore scriptum, incertum manet. Primum expresse allegatur in synodo quarta Toletana (633), et videtur in Hispania vel Gallia meridionali, sæc. V° aut Vl° latine confectum, sub ementito nomine Athanasii, ut major auctoritas statim ei conciliaretur r. 1109. — (2) Objectum et auctoritas, (a) Hoc symbo­ lum theologicam expositionem duplicis mysterii Trinitatis et Incarnationis verbis claris simul ac philosophicis com­ plectitur. (b) Est documentum magisterii authenticum, cum ab Ecclesia approbatum, et tanquam fidei regula pro­ positum sit, necnon, in sæc. IX°, consignatum Breviario. Protestantes, qui Orthodoxi dicuntur, ejus auctoritatem pariter accipiunt, non autem Liberales. III. De professionibus fidei2. 1110. — (1) Professio fidei est fusior expositio quorumdam fidei articulorum contra recentiores errores. Cum enim novæ hæreses aut schismata orta fuerint, opportunum visum est antiquis symbolis novas addere formulas, quibus tutius præcaveretur error. (2) Prcecipua sunt : (a) Professio Tridentina seu Piana, quæ, jubente Tridentino, a Pio IV præscripta fuit per constitutionem Injunctum nobis, 13 nov. 1564. Summarium eorum quæ a Con­ cilio definita sunt continet hisque concluditur verbis : “ Cetera item omnia a sacris canonibus et oecumenicis conciliis, ac praecipue a sacrosancta Tridentina Synodo tradita, definita et declarata 1 K. Kiinstle, Eine Bibliothek der Symbole und theologischer Tractate, in Forschungen zur christlichen Lilt, und Dogmengeschichte, Bd. I, Heft IV, p. 35-42, hispanicam originem asserit. Juxta alios, 5. Cesarius Arelatensis (t 543) hujus esset symboli primus testis, et forsan auctor. Ita G. Morin, Le symbole d' Athanase et son premier témoin Césaire d'Arles, in Revue Béné­ dictine, XVIII (1901), p. 337-363; P. Lejay, art. Césaire, in D. T. C., col. 2177. — ’ Buschbell, Die professiones fidei der Piipste, 1896. 736 1 r· ! CAPUT II indubitanter recipio atque profiteor ”. Præterea, ex decreto S. Cong. Condi, 20 jan. 1877, his verbis addi debent sequentia : “ et ab cecumenico concilio Vaticano tradita, definita ac declarata, præsertim de R. Pontificis primatu et infallibili magisterio ” (b) Citandum est jusjurandum antimodemisticum, aucto­ ritate Pli X, i sept. 1910, præscriptum (c) Præterea aliæ propositæ fuerunt : Professio fidei S. Leonis IX (1053); professio fidei Innocentii III, pro Waldensibus (1208); Gregorh X, pro Michaele Palæologo (1274); Gregorii XIII, pro· Græcis schismaticis^ 1575); Benedicti XIV, pro Maronitis(i743)a. (3) Auctoritas. His professionibus præstanda est fides, cum sint summarium credendorum a R. Pontificibus authen­ tice editum vel approbatum. Ad dijudicandum quid sit de fide tenendum in Symbolis et pro­ fessionibus fidei, sequendæ sunt regulæ superius expositæ de definitionibus dogmaticis (cf. n. 875 sq., uoo). II. — De Traditione per Magisterium ordinarium4. I i !» >1 •II I 1111. — Juxta Vaticanum, Traditio divina hominibus transmittitur per organum ecclesiastici magisterii, non tan­ tum sollemnis, sed etiam ordinarii et universalis. Porro ordinarium magisterium exercetur tum a R. Pon­ tifice, tum ab episcopis, qui fidelibus Traditionem dispensant. (i) S. Pontifex, in suo magisterio ordinario, Traditionem servat tum aliquando docendo infallibiliter, tum munere fungendo providentiæ universalis quoad fidem in Ecclesia (cf. n. 946-948). Et hoc munus Traditioni favens exercet per se vel per Congregationes romanas, eas præcipue quæ revelatæ doctrinæ invigilant. 1112. — (2) Episcopi vero magisterium ordinarium et universale tenent, quando sumuntur collegialiter per totum orbem dispersi et R. Pontifici fideliter conjuncti. Tunc sunt infallibiles, ex dictis (cf. n. 896 sq.), ideoque Traditionis veritates tuto annuntiant. ’ D. B., 994 sq. — - D. B., 2145 sq. 3 D· B·, 420 sq., 461 sq.. 10S3 sq., 1450 sq. 4 Præter auctores jam allegatos, cf. J. M. Vacant, Le magistère ordinaire de Γ Eglise et ses organes, Paris, 1887 ; Ami du Clergé, 9 mai 1935, p. 290 sq.. de ordinarii magisterii prioritate. DE ORGANIS TRADITIONIS 737 Requiritur eorum consensus circa talem doctrinam, qui potest esse expressus vel tacitus. (a) Expressus adest, quando episcopi recipiunt alicujus concilii particularis decreta, si rogati a Papa ipsi respondent in re fidei, si exorta controversia doctrinam determinatam praedicant. Idem consensus manifestatur etiam : catechismis summam veritatum credendarum exponentibus; synodalibus instruc­ tionibus, mandatis aut concionibus ad fidem proponendam aut propugnandam, (b) Tacitus autem consensus fit quando episcopi, doctrinæ propagationi in suis dioecesibus, scienter et volenter non opponuntur. Si ex his aut aliis ejusmodi documentis constat aliquam doctrinam universaliter tanquam objectum fidei proponi, id plane sufficit ut hæc credenda sit. 1113. — (3) Liturgia 1 (a) seu exercitium sacri ministerii ab episcopis vel a sacerdotibus sub eorum auctoritate refertur ad magisterium ordinarium, quod manifestant. Porro litur­ gia, positis ponendis, fidem et Traditionem tuto continet, 'b) ] uxta Rcnaudot, liturgîæ sunt “ officia seu rituales libri auctoritate publica ecclesiarum scripti earumque usu compro­ bati, quibus preces et ritus ad consecrandam et adminis­ trandam Eucharistiam continentur ” 2. Liturgiis eucharis­ ticis jungi debent formulée precum in sacramentorum administratione atque varia festa aut officia ab Ecclesia instituta; vel tandem usus sacri cum doctrina connexi. In histo enim et aliis hujusmodi fides Ecclesiæ authentice manifestari potest 3. 1 Monumenta liturgica exhibent Assemani, Codex lititrgicus Ecclesia univer­ salis, Romæ. 1749. *3 v°l·: Daniel, Codex liturgicus Ecclesia universalis, Lip· siæ, 1847. 4 vol.: Martène, De antiquis Ecclesia ritibus, Antwerpiæ, 1763,' 3 vol.; Renaudot, Liturgiarum Orientalium collectio, Parisiis, 1716; Denzinger, Ritus Orientalium. Wircebnrgi, 1S63 : Goar, Eitchologium, sive Rituale Gracoruin, Paris, 1647; Muratori, Liturgia Romana vetus ; Thomasi, Opera. — De liturgiis scripserunt : C. Pesch, De Sacramentis, p. I, n. 65059.; L. Du­ chesne, Origines du aille chrétien. 3°· cd., Paris. 1903; Dom Cabrûl, Le livre de la prière antique, Paris, 1900: Les origines liturgiques, Paris, 1906 ; In trod, aux Etudes liturgiques, 1907 ; Diet, d Archéologie chrét. et de Liturgie, Paris, 1907 sq.; A. Gréa, La sainte liturgie, Paris; G. Lefebvre, Liturgia, Lophemlez-Brugel·»; R. Aigrain, Liturgia, Paris, 1907. — 3 Renaudot, op. cit., I, 152. ' Antiquiora documenta de re liturgica sunt : Doctrina Apostolorum (70-90?), /*' Apologia S. Justini (152?)· Traditio apostoliea S. Hippolyti (+ 235?), Cate­ cheses S. Cyrilli Hierosolymitani (t 386), Constitutiones apostoliuz et Euchologion Serapionis. Hæc omnia, ratione eorum antiquitatis et contenti, maximo Iruuntur valorc historico et theologico. 738 CAPUT II — DE ORGANIS TRADITIONIS 1114. — (c) Auctoritas liturgiarum quoad Traditionem et fdem. Ut liturgia sit Traditionis et fidei critérium, necesse est ut necessario connectatur cum veritate dogmatica, simulque sit universalis aut infallibili auctoritate saltem tacite approbata. (a) Si non connectitur cum veritate dogmatica : si, v. g., versatur circa facta mere historica, qualia inveniuntur in sanctorum legendis, aut circa res morales quæ ad ædificationem spectant, non autem ad fidem, nulla fit propositio etiam tacita veritatis credendae. Si vero necessario connectitur cum aliquo dogmate, qualis est adoratio Eucharistiæ quæ supponit realem Christi præsentiam sub speciebus consecratis ejusque divinitatem, Ecclesia hanc praxim præscribens eo ipso dogmata cum ea necessario connexa fidei nostræ proponit ». (b) Insuper hujusmodi praxis universalis esse debet. I. Cum enim ecclesiæ particulares errare possint, unius ecclesiæ praxis probabile quidem, sed non certum veritatis revelatae argu­ mentum præbet. 2. Si ’ro omnes aut fere omnes liturgiæ de re ad fidem spectante consentiunt, habetur infallibile veritatis critérium : si enim error in eis inveniretur, tota erraret Ecclesia. Quo sensu verum est axioma a S. CÆLESTINO enuntiatum : “ Lex supplicandi statuit legem credendi ”. Pariter Liturgia Romana, cum a SS. Pontificibus appro­ bata fuerit, errores dogmaticos continere nequit 1115. — Conclusio. Igitur catholica Traditio a solo authentico Ecclesiæ magisterio supra descripto nobis exhi­ betur. Nonnulli asserunt ad idem magisterium pertinere secundario Patres ct theologos; sed verius videtur, ut supra dictum est (cf. n. 1080), eos considerare prout fidei et Tradi­ tionis testes; de quibus statim tractamus. ’ Ut alia afferamus exempla, praxis non rebaptizandi hiereticos probat baptis­ mum in hæresi collatum validum esse, preces pro defunctis Purgatorii existentiam arguunt. - Dixi errores dogmaticos; nam errores historici irrepere possunt et de facto irrepserunt in legendas Breviarii, ut optimi critici fatentur, quorum testimonia vide apud De Smedt, Introd. ad Historiam ecclesiaste Gandavi, 1876, P· 179 sq· mirum, cum præcipuæ lectiones secundi nocturni scriptæ fuerint tempore quo opera apocrypha passim spargerentur. Non sunt tamen contemnendae hce lectiones, cum pleraque in eis contenta vera sint ct ad pietatem fovendam aptn. Cf. P. Batiffol, Hinoire du BrMaire roumiu. Paris, ιοί i. CAPUT III DE TESTIBUS TRADITIONIS 1116. — Conspectus. De testibus Traditionis. testibus Traditionis in genere. 1. De Patrum consensu : Pa­ trum notio, auctoritas, prae­ sertim quoad fidem. 2. De Theologorum consensu. De (a) Notio : theologi et scholæ theologicae. (b) Auctoritas : in genere, quoad fidem. Scholion. De auctoritate S. Thomæ. 3. De Fidelium consensu : Notio et auctoritas. 11 I ■ 1117. — De Traditionis testibus in genere. (a) Testis in genere dicitur qui alicujus verbi aut facti existentiam affirmat. Traditionis testes vocamus homines, .qui divinam veritatem olim vel hodie ab Ecclesia propositam manifestant; nos plus minusve clare edocendo utrum, in tali epocha, doctrina quædam objectum traditionis catho­ licæ habita sit necne, (b) Ergo differunt a Traditionis organis seu magistris, qui oralem revelationem cum divina auctoritate vivo magisterio populis communicant. (C) Testes Traditionis plurimi computantur; ex his omnibus hic prae­ sertim considerandi sunt : i. Patres τ, 2. theologi -, 3. ipsi fideles ; qui traditionem a magisterio acceptam consignant in monumentis nempe libris, operibus historiae, picturæ et cujuscumque artis. I I. — De Patrum consensu* 3. Declaranda est eorum : i. notio, 2. auctoritas. * Paires hic considerantur exclusive quatenus nobis testantur revelationem christianam non scriptam, sive sint episcopi singulatim sumpti, sive sacerdotes simplices, sive laici, v. g. S. JUSTINUS. 3 Cf. L. Billot, De Ecclesia Christi, p. 432; C. Manzoni, Conif. theol. (foo»iat., Taurini, 1914, t. I, n. 638. 1 D. B., 270, 1788, 1948, 2083, 2145 sq.; J. Fessler, Institutiones Patrologics, Œniponte, 1850, cujus nova ed. a Jungmann correcta est, 1890-1896; 740 CAPUT 111 1° iNOTIO. 1118 — çA) Quoad nomen. Hoc nomen prius datum fuit iis qui fideles ad vitam supernaturalem gignebant » : v. g., omnibus Apostolis, deinde episcopis seorsim vel conciliariter sumptis; postea autem viris, qui Ecclesiam primitivam scriptis et virtutibus suis illustrarunt. B) Quoad rem. (i) Patres i. hic vocantur scriptores ecclesiastici eminenti orthodoxia et sanctitate vitee conspicui, ab Ecclesia probati, qui in primis sæculis vixerunt. 2. Sunt Patres Ecclesiæ, quia 1' I ,· d n; i !' : 11 I Deus illos suæ Ecclesiæ misit ad ejus quasi infantilem ætatem defendendam et educandam. 3. Patres, dignitate episcopali ornati, sunt Traditionis non solum testes, sed etiam magistri seu organa. (2) Notes quatuor recensentur ad Patres dignoscendos : (a) Orthodoxia eminens, qua fidem catholicam recte ac erudite docuerunt; pauci tamen errores materiales huic orthodoxiæ non obstant, dummodo scriptor mentem catho­ licam habuerit : ex hoc capite excluduntur omnes haeretici formales, etiam scientia eminentes. (b) Sanctitas vitœ, quæ utilis est ad testis veracitatem et ad rerum divinarum scientiam addiscendam et recte expo­ nendam. Aliunde Patres instruere debent suos spirituales filios, non solum verbo sed etiam insigni virtutum exemplo. — Quaelibet culpa christiane reparata non destruit sancti­ tatem : v. g., apud S. CYPRIANUM et S. AUGUSTINUM2. 1119. — (C) Antiquitas,\\ cujus ii solum ut Patres haben­ tur qui Ecclesiam adhuc infantem docuerunt. Hinc, juxta plures, Patrum aetas concluditur sæc. VI1° et J. B. Alzog, Handbuch der Patrologie, Freiburg, 1876, gallice versum; R. Duval, La littérature syriaque, Paris, 1900; P. Batiffol, La littérature grecque, 1901; O. Bardenhewer, Patrologie, Freiburg, 1901; gallice redditum a P. Godet et C. Verschaffel, Les Pires de l'Eglise, Paris, 1905; Id., Gesek, der alt. christl. Littcralur, 4 vol., Freiburg, 1913 sq.; H. Kihn, Patrologie, 2 vol., Paderborn, 1904-1908; J. Tixeront, Précis de Patrologie, Paris, 1927; F. Cayré, Précis de Patrologie, 2 vol., Paris, 1927. * I Cor., IV, 15; Galat., IV, 19. a “ Eorum duntaxat Patrum sententiæ conferendæ sunt, qui in fide et com­ munione catholica, sancte, sapienter, constanter viventes, docentes et perma­ nentes, vel mori in Christo fideliter, vel occidi pro Christo feliciter meruerunt Vincent. Lirinensis, Commonitorium, 28; R., 2175. - τβ DE TESTIBUS TRADITIONIS 741 a S. Isidoro (f 636) et S. Joanne Damasceno (f 749) juxta quosdam sed minus apte, extenditur ad sæc. ΧΙΓ”” ita ut S. BERNARDUS ultimus inter Patres vocari soleat. * (d) Approbatio Ecclesiæ, quæ Patrum doctrinam ut ortho­ doxam judicat, i. Hi fidei testes constituuntur formaliter ut Ecclesiæ Patres per ecclesiasticam approbationem : sola enim infallibilis Ecclesia hoc factum authentice declarare potest. 2. Eadem approbatio est vel generalis vel specialis. Approbatio generalis refertur ad doctrinam universim sumptam alicujus Patris et fit modo tacito vel expresso : tacito, si quis generali et constanti æstimatione, ut Ecclesiæ Pater laudatur : v. g., si ejus opera post Scripturam legi consueverant. Expresso, quando aliquis Pater nominatur in decretis conciliorum generalium, R. Pontificum, vel in scriptis insignium Patrum. 3. Adest etiam approbatio spe­ cialis, quæ fertur in opus vel doctrinam determinatam alicujus Patris : v. g., in doctrinam S. AUGUSTINI de gratia ». 4. Denique specialissime quandoque approbantur quædam doctrinæ capita, quæ, ex hoc facto, valorem catholicum obtinuerunt : ita epistola dogmatica Leonis I ad Flavianum a C. Chalcedonensi sollemniter acclamata 2. 1120. — (C) Patres et Doctores. (a) Doctores Ecclesiæ s sunt ii qui doctrina orthodoxa, eminentiori eruditione theologica et sanctitate conspicui, hunc titulum a R. Pon­ tificibus jam a Bonifacio VIII (t 1303) acceperunt. Ad hoc munus exercendum non requiritur antiquitas, ut patet. — (b) Proinde titulus Doctoris Ecclesiæ differt a titulo Patris Ecclesiæ : multi enim Patres non sunt Doctores, et inter Doctores nonnullos computamus qui Patres non dicuntur. — (c) Saltem 28 numerantur Doctores Ecclesiæ. Inter Patres, agnoscuntur : 1. octo majores : quatuor in Ecclesia occidentali : Ambrosius, Hieronymus, Augus­ tinus et Gregorius M.; quatuor pariter in Ecclesia græca : Athana­ sius, Basilius, Gregorius Nazianz. et Joannes Chrysostomus; 2. Præterea quidam alii Patres ut Doctores coluntur : Ephrem (1921), Leo M., Hilarius Pict., Cyrillus Alexandr., Cyrillus Hierosolymit., Petrus Chrysologus, Joannes Damascenus, Isidorus Hispalensis. 3. Post ætatem patristicam citantur : Beda Venera­ bilis, Bernardus, Petrus Damianus, Thomas (1567), Bonaventura * D. B., 128, 142, 1320. — 3 D. B., 113 sq. • Fessler-lungmann, Instil. Pair., I, 27-41, Inspriick, 1890; Valton, art. Docteur de Γ Eglise, in D. T. C., c. 1509 sq. 742 CAPUT III (15S8), Anselm us (1720), Alphonsus Maria de Liguori, Francisais Salesius (1899), Petrus Canisius (1925), Joannes a Cruce (1926), Beilarminus, Albertus M. (1932). ■ 1121. — (D) Patres et Scriptores ecclesiastici. Scriptores ecclesiastici ‘ (a) generation designant viros doctrina religiosa eminentes, qui de rebus ad fidem moresve spectantibus scripta reliquerunt, (b) In sensu stricto, sic vocantur nonnulli auctores antiqui, qui eruditione floruerunt quamvis in hæresim lapsi, aut de hæresi suspecti sint, vel non indubitatæ sanctitatis fuerint; quales sunt : Tatianus, Tertullianus, Clemens Alex., Origenes, Arnobius, Lactantius, Eusebius Cæsar., Theodoretus Cyr., Rufinus aliique. (c) Eorum auctoritas eadem non est ac Patrum, sed sæpe tamen jiiaximi momenti est, ad sciendum quid Ecclesia docuerit vel condemnaverit in illis temporibus. lidem aliquando inter Patres, sensu latiori, recensentur; licet stricte ab ipsis distinguantur. 20 Auctoritas Patrum 2 H Hæc auctoritas consideratur : 1. in genere, 2. in specie quoad fidem. I * I 4 I.î: 'i* Ili l· th i!! I. AUCTORITAS EORUM IN GENERE. 1122. — Patres duplici fruuntur auctoritate 3 : sive ut doctores privati, sive ut testes fidei 4. (1) Ut doctores pri­ vati, (a) magnam habent auctoritatem humanam, etiam in rebus divinis, tum propter scientiam qua ornati sunt, tum propter veritatis zelum. Et de eis dici potest cum S. AU­ GUSTINOS Isti sunt docti, graves, sancti, veritatis acerrimi defensores adversus garrulas vanitates, in quorum ratione, eruditione, libertate, quæ tria bona judici tribuisti, non potes invenire quod spernas Hist. des auteurs sacrés et ecclês., Paris, 1858-1869. • Nomen “ Patrum " hic sumitur sensu lato, qui amplectitur Patres, Doctores 1 Ceillier, et Scriptores ecclesiasticos; ita tamen ut auctores qui a fide defecerunt non accipiantur nisi in quantum cum veris Patribus concordant. 3 Ad doctrinam alicujus Parris accurate investigandam, minime praetermit­ tenda: sunt leges historicen entices ; proindeque expendatur qua occasione et quo fine scripserit, contra quos adversarios, quid igitur prolxire voluerit; pariter ejus mens non ex una vel altera sententia, sed ex toto opere aut etiam ex aliis ejusdem operibus sedulo inquirenda est; imm<» ex antecessorum et coævorum doetnnis quæ forsan in ejus opiniones influxerint. Ad quod haud parum pro­ edit,ones critice. Patroni . * et Dogmatum historia. * R. Ai grain, Pour qu'on lise les Pires, Paris, 1922; G. Bardy, En lisant les Peres, Pans, 1921. 9 ' S. Augustin., CM !. n, c. ,o. 37i Λ z„ t. XLIv ™ derunt Patrum λ DE TESTIBUS TRADITIONIS 743 (b) Eorum auctoritas est : i. vel historica, nam testi­ monium omnino certum reddunt de doctrina et vita priorum fidelium; 2. vel scicntifica : apud Patres, non desunt qui in variis disciplinis præstant : v. g., S. JUS­ TINUS in philosophia, S. HIERONYMUS in Scripturae inter­ pretatione. (C) Ut doctores privati spectandi sunt, quando de rebus profanis agunt, aut de veritatibus revelatis nonnisi suam opinionem privatam exponunt; vel quando more philosopho­ rum arguunt, analogiis ac comparationibus utuntur, aut ita suam opinionem propugnant ut contraria possit probabiliter defendi. In his casibus, eorum auctoritas tanti valet quanti pondus rationum quas afferunt *. (2) Ut fidei, Traditionis vel Ecclesiæ testes, (a) majore gaudent auctoritate, siquidem doctrinam revelatam custo­ diunt. (b) Hæc auctoritas ajcthentica nonnullas exigit conditiones ex parte numeri, objecti et formez, quas infra citamus (cf. n. 1123). (c) Si dubitatur utrum Patres opinio­ nem suam proponant an catholicum dogma, consulendus est de hac re sensus vel Ecclesiæ veX^posteriorum Patrum : et si sensus Ecclesiæ adsit, dociliter teneatur; si autem Patres et Doctores posteriores constanter habeant priorum Patrum sententiam ut unice veram, hæc accipiatur ut catholica doctrina; in altero autem casu, opinio priorum Patrum non est obligatoria. II. AUCTORITAS PATRUM RELATE AD FIDEM. Hæc auctoritas diversa est : i. in eorum consensu, 2. extra eorum consensum, 3. in eorum dissensu. 1123. — i° In eorum consensu. Negant infallibilem Patrum auctoritatem in re fidei Reformatores, quibus consentiunt Rationalists et Modernists, qui eisdem aucto­ ritatem historicam valde imminutam concedunt. 1 Ita M. Canus, 1. VII, c. 3. — Revera Patres ipsi sæpe in exponendis rebus physicis, astronomicis etc., eas describunt non prout sunt, sed prout visibiliter apparent, non quasi asserentes, sed quasi ulenies his quæ a philosophis, vel scientiarum naturalium cultoribus audierant, et S. Scripturam diversimode exponunt secundum varia systemata quæ sibi magis placuerant. In his rebus igitur a Patrum opinione etiam communi recedere licet, servata tamen reve­ rentia eis debita. · . 744 CAPUT III Thesis. Consensus unanimis Patrum », indubitanter asserentium aliquam doctrinam esse de fide, certum est divinæ veritatis et Traditionis argumentum. Com­ muniter. f : (A) Explicatur. Conditiones quædam necessariae sunt ex parte unanimitatis, objecti et formce ipsius consensus. (a) Unanimitas, i. non absoluta et mathematica, sed saltem moralis exigitur; quæ certo existit quando omnes moraliter Patres diversarum regionum (universalitas quoad spatium} et diversorum temporum (universalitas quoad tem­ pus} de dogmate aliquo consentiunt, et etiam si Patres omnes unius atatis, sufficienter universalem Ecclesiam représen­ tantes, quoddam dogma secure tenent. 2. Unanimitas moralis in consensu adest, etiam si apud Patres, doctissimi duces doctrinam ut divinam evidenter praedicant; vel quando pauci, eruditione et pietate insignes, diversis locis et aetatibus florentes, aliquam veritatem maximi momenti tanquam de fide tradunt, nemine refragante. Patres enim jn talibus adjunctis spectari possunt ut authentici testes fidei communis hac de re in Ecclesia vigentis. 3. In priori casu, argumentum habetur apologeticum quoad ipsos Acatholicos, cum exinde constet nostram fidem eamdem osseae fidem Apostolorum. In alteris casibus, argumentum valet solum quoad Catholicos qui infallibilitatem Ecclesiæ admittunt. (b) Objectum. 1. Testimonium Patrum referri debet ad fidem aut mores, scilicet ad veritates revelatas vel cum reve­ latis necessario connexas, quibus constituitur objectum directum et indirectum infallibilitatis Ecclesiæ (çf. n. 915 sq.). 2. In scientiis vero mere naturalibus, sive philosophicis, sive historicis aut aliis hujusmodi quæ cum dogmatibus fidei non connectuntur, Patres non sunt infallibiles. (C) Forma. Testimonium Patrum de veritate Christiana "miter et indubitanter debet affirmare explicite vel implicite * Franzelin, th. 14, 15; C. Pesch, p. 404-418; J. M. Hervé, η. 5765η.; E. Amann, Le dogme catholique dans les Pères de ΓEglise, Paris, 1922: J. Tixeront, Histoire des dogmes, 3 vol., Paris. * I .‘J DE TESTIBUS TRADITIONIS 745 veritatem aliquam ad fidem aut ad doctrinam Ecclesiæ per­ tinere; vel ita exponere Scripturam, ut aliam interpretatio­ nem tanquam plane intolerabilem rejiciant. Si enim dubi­ tanter loquuntur, vel plures expositiones proponunt, vel accommodatitium sensum, jam non ut Ecclesiæ testes, sed ut doctores privati considerari debent, nec eorum interpre­ tatio infallibilis estr. 1124. — (B) Ecclesiæ magisterium. (i) C. Ephesinum (431) contra Xestorium argumenta ex Patrum operibus exhibet et simul declarat se posteris nil aliud credendum velle imponere “ nisi quod sacra sibi consen­ tiens Sanctorum Patrum tenuerit antiquitas ”. (2) C. Cons­ tant. II (553) declarat se fidem Apostolorum praedicare quam Sancti Patres confessi sunt et explanaverunt et sanctis ecclesiis tradiderunt ” -. 1125. — (C) Probatur : (1) Tradit. (a) Patres hanc conciliorum methodum adhibuere. Revera privatim fidei dogmata exponendo, aut controversias dirimendo, aut haereticos impugnando, ut solidum argumentum adducunt Patrum præcedentium sententiam : ita procedunt præsertim a sæc. IV°. “ Qui ab unanimi Patrum consensu discedit, ait S. AUGUSTINUS, ab universa Ecclesia discedit ”3. Audi S. VINCENT. LlRIN. : “ Quibus (Patribus) hac lege credendum est ut, quidquid vel omnes vel plures uno eodemque sensu, manifeste, frequenter, perseveranter, vel ut quodam consentiente sibi magistrorum concilio, accipiendo, tenendo, tradendo firmaverint, id pro indubitato, certo ratoquc habeatur ” 4. 1 Quapropter pro doctrina fidei haberi nequit opinio plurium Patrum qui, >.ec. IIId et IV°, chiliasuium. seu sententiam de regno Christi in terra per mille annos docuerunt; nam et ipsi hanc sententiam inter liberas opiniones recensent : ita v. g., S. Justinus, Dial, cum Tryph., n. 80; S. Iren., Adv. hares., 1. V, c. 31, n. i; nec ejusmodi opinio unquam fuit communis, sed a Latinis fere unanimiter rejecta, et, inter ipsos Græcos, a paucis tantum gravis auctoritatis Patribus recepta. Cf. Franzelin, op. cit., th. 16; J. Tixeront, Hist, des dogmes, Paris, 1930, t. I, p. 222 sq. 3 D. B., 212. s S. August., Cont. Jul., II, c. 10, n. 33, 34, 37, 3S; I, c. 7, n. 30; Cf. S. Basil., De Spiritu S., 10, 25; 29, 71; S. Greg. Naz., Orat. 33, 15; S. Leo M., Epist. 62. * S. Vincent. Lirin., Commonit., 28. 746 CAPUT III DE TESTIBUS TRADITIONIS (b R. Pontifices eamdem assertionem contra hæreticos propugnant : ita Pius IX contra Semi-Rationalistas, Leo XIII, in encyclica Providentissimus x, PiUS X contra Modernismum jurare præcepit : “ Sententiam illorum rejicio qui tenent... scripta Patrum singulorum interpretanda (esse) solis scientiæ principiis, sacra qualibet auctoritate exclusa, eaque judicii libertate, qua profana quævis documenta solent investigari ” 3. (c) Concilia theoretice et practice profitentur Patrum consensionem nobis cum certitudine Apostolicam fidem prae­ bere. Ita, inter multa, C. Nicænum (325), Chalcedonense (451), Lateranense I (649), Tridentinum et Vaticanum 3. 1126. — (2) Rat. theol. Ex relatione Patrum cum Ecclesia infallibili. Ecclesia gaudet infallibili magisterio circa fidem aut mores. Sed consensus Patrum unanimis de hac materia cum magisterio infallibili jungitur. Etenim Ecclesia, Patres approbando, simul asserit eorum scripta fidei doctrinam continere, ideoque per eosdem revelationem aliquo modo praedicat. Quare si omnes Patres errarent, eo ipso Ecclesia docens fallibilis esset et de facto falleretur; quod est impos­ sibile, ex dictis (cf. n. 750 sq.). 1127. — 20 Extra eorum consensum. (a) Singulorum aut paucorum Patrum testimonium de re fidei et morum argumentum est probabile tantum veritatis revelatæ. Etenim Patres altam habent auctoritatem in veritatibus fidei exponendis, tum quia in rebus theologicis peritissimi erant ac veritatis amatores, tum quia eorum scripta communem Ecclesiæ approbationem receperunt. — Hæc autem auctoritas varios gradus præbet; et eo major est quo magis crescit numerus et ecclesiastica eorumdem Patrum auctoritas. (b) Singuli Patres non sunt, infallibiles. Revera non gaudent inspiratione aut assistentia Spiritus Sancti, quibus auctores sacri vel Apostoli nunquam circa fidem erraverunt Ipsi hanc fallibilitatem fatentur : ita S. AMBROSIUS *, ‘ ’ 3 ♦ D. D. D. S. B., 1657, 1944. B., 2145-2147. B., 54 sq., 148 sq., 270, 786, 1788. Ambros., Epist., 48, c. 6; R., 1255. M 747 S. AUGUSTINUS ‘. — Et de facto, nonnulli graviter errave­ runt : v. g, S. CYPRIANUS de valore baptismi ab hæreticis collati, S. GREGORIUS Nyssenus quoad pænarum aeterni­ tatem in inferno. 1128 — 30 In eorum dissensu. (A) De hoc dissensu teneantur sequentes regulce interpre­ tationis, tum catholicce, tum scientificce. (1) Catholica interpretatio, (a) Error formalis non eis tribuatur quoad fundamentales fidei articulos vel quoad revelatas veritates tunc explicite creditas, (b) Consensus Patrum unius epochæ nunquam censeatur contradictorie oppositus consensui Patrum ætatis posterioris1 23, vel magisterio et sensui Ecclesiæ. (c) Obscura loca Patrum unius tem­ poris explicanda sunt clariorj expositione Patrum posterioris ætatis. (2) Scientifica interpretatio, juxta grammaticæ, criticæ et historiæ leges communes, fieri debet. Notetur præsertim : (a) quod eadem verba 3 sensum diversum accipiunt, attenta diversitate regionis, scholæ, generis litterarii, etc. t v. g., substantia, persona, natura, etc. : unde idem terminus licite potest negari ab uno, affirmari ab altero; (b) attendi debet contextui, scopo totius libri vel auctoris, aliis loçis et scriptis in quibus Pater mentem suam de eadem re apertius declarat; (c) nonnulli Patres voces et modum sibi proprium scribendi retinent; (d) non facile admittatur Patrem quoad res graves sibimet contradicere in suis operibus. 1 Epist. 82, ad Hier., n. 3. S. Augustinus de auctoribus loquens a sacris scriptoribus diversis, ait : “ Alios autem ita lego, ut quantalibet sanctitate doctrinaque præpolleant, non ideo verum putem, quia ipsi ita senserunt, sed quia mihi vel per illos auctores canonicos vel probabili ratione quod a vero non abhorreat, persuadere potuerunt”. Cf. Coni. Faust., 1. I, c. 5. — Idem docet S. Thomas, Sum. theol., 1, q. 1, a. 8, ad 2. 3 S. August, C. Julian., 1. I, n. 19-34. ’ Ita, v. g., Dionysius Alex., dixerat quidem Filium esse ποίημα Patris, sed ipse explicavit hoc verbum, obiter usurpatum, posse in bonum sensum explicari, cum apud Græcos ποιητής ille dicatur qui non solum res externas fabricat, sed etiam cogitationes ad intra efformat. S. Athanas., De sent. Dionys., n. 21; P. G., XXV, 510. — Alia exempla affert Franzelin, op. cit., p. 189, et merito addit : “ Hujusmodi propositiones omnes prolate ab hæreticis damnatæ vel damnandæ sunt, apud Patres tamen in sanum et catholicum sensum explicantur ex contextibus, et ex eorum doctrina alibi clariori ”. CAPUT 111 DE TESTIBUS TRADITIONIS 1129. — (B) Patrum dissensus est vel apparens, vel realis. Tertullian., De Prescription., n. 28; Τ’. L., t. II, 40. 4 S. August., Semi. 294, 14-17; P. L., t. XXXVIII, 13-43 ; Contra Julian.. 1. I, n. 31, 32; P. L., t. XLIV, 662; De Donopersever., n. 63, ibid., 1031. 5 S. Hilar., Cont. Auxentium,n^^^ £?·>· T' ■ 754 CAPUT III — DE TESTIBUS TRADITIONIS (b) Εκ unitate. Hanc Ecclesiæ praerogativam Jesus voluit vigere, non solum in regimine, sed etiam in fide (cf. n. 775). Porro evidenter destrueretur fidei unitas, si populi Christiani consentientes sese ab infallibilibus magi­ stris averterent. Ergo. — Hinc fidelium consensus Tradi­ tionem divinam certo indicare potest. 1141. — (B) Conditiones requisita.. Ut sit infallibile veritatis critérium, fidelium consensus debet esse : (a) certus, non dubitativus nec opinativus; clarus, non ambiguus; moraliter unanimis, nam particularis ecclesia decipi potest; (b) spectans res fidei et morum, quæ in explicita fidelium cognitione vel constanti aliqua praxi continentur : si enim agitur de rebus subtilioribus, quæ implicite tantum a plerisque fidelibus creduntur, ad hunc consensum provocari non debet : “ Quo in genere, ait M. Canus si vulgarem plebis senten­ tiam roges, perinde erit, ut si a cæco sensum colorum postulares ”. J ;· : <» f Ιί ‘ Μ. Canus, L VIT SECTIO II DE SCRIPTURA SACRA ' 1142. — Objectum et divisio. Libri sacri gaudent auctoritate humana simul et divina : quarum prior consideratur in apologeticis tractatibus; nunc vero posterior tantum investigatur, quæ ex divina inspiratione procedit. Omissis quæstionibus de auctoritate, authenticitate, integritate et canonicitate librorum sacrorum, quæ ad “Introductionem biblicam ” pertinent, exponemus in triplici capite Scripturæ S. : i. notionem et exister, tiam, 2. inspirationem, 3. inerrantiam et interpretationem. — Quas tamen quæstiones nonnisi breviter attingimus, cum hodie fusius in cursu Scripturæ expendi soleant. 1143. — Conspectus generalis. De Scriptura Sacra Cap. I. De Scripturæ. S. notione et existentia. Cap. II. De inspirationis natura et extensione. i. De natura inspirationis. n. De extensione inspirationis. Cap. III. De inerrantia et interpretatione Scripturæ S. i. De inerrantia Scripturæ S. π. De interpretatione Scripturæ S. Epilogus. Traditio et Scriptura S. inter se comparantur. 1 D. B., Cf. Index If; Leo XIII, Encycl. Providenlissimus, 18 nov. 1893; D. B., 1941, sq.; Benedictus XV, Encycl. Spiritus Paraclitus, 15 sept. 1920; P. Schmid, De inspirationis Bibliorum. vi et ratione, Brixinæ, 1885; Dausch, Die Schrif(inspiration, 1891 ; C. Pesch, De inspiratione S. Scriptura, Friburg. Br., 1906; L. Billot, De inspiratione S. Scriptura, Romæ, 1906; V. Bainvel, De Scriptura Sacra, Paris, 1910; Enchiridion biblicum, Romæ, 1927; H. Lusseau et M. Collornb, Manuel d'Etud. bibi., t. I, Introduction générale, Paris, 1936. CAPUT I De Scripturæ S. Notione et Existentia 1144. — Conspectus. De Scriptura Sacra i. De ejus notione Nomina, definitio, stantia. i» ’ :h prae­ 2. De ejus existentia. Status quaestionis. Thesis demonstratur. I. De Notione Scripturæ S. Indicantur ejusdem : i. nomina, 2. definitio, 3. prœstantia. ; I i I a; * 1145. — (1) Nomina, (a) Libri inspirati multiplici appella­ tione designantur Testamentum, divina Bibliotheca; Scriptura, Liber, numero singulari aut plurali, cum vel sine adjectivis : inspiratus, divinus, sacer, ‘ etc. (b) Vocantur præsertim : Libri (τα Β-.βλία), Biblia et sacra Scriptura, per antonomasiam : 1. Biblia nam præ aliis assequitur librorum scriptorum finem, qui est eruditio : etenim continet divinam doctrinam, quæ “ utilis est ad docendum, ad arguendum, ad corripiendum, ad erudiendum in justitia : ut perfectus sit homo Dei ad omne opus bonum instru­ ctus ” a. 2. Sacra, “ primo quia a Spiritu S. sunt inspirati, secundo quia sancta continent, tertio quia sanctificant ” 3. 1146. — (2) Definitk). Scriptura S. est collectio librorum qui “ Spiritu S. inspirante conscripti Deum habent auctorem atque ut tales ipsi Ecclesice traditi sunt" 4. Vel brevius : Verbum Dei, Spiritu S. inspirante, ab hominibus scriptum. Quare Scriptura S. est fons purus divinæ revelationis et certus locus theologicae scientiae. (3) Praestantia Scripturæ S. constat ratione : 1. auctoris: nam Scriptura ab ipso Deo conficitur; 2. modi, procedit enim a divina inspiratione omnino supernatural! ; 3. objecti : CI. R. Comely, Historica et Cnhca Introduci, in V. T. Libros sacros, t. I, p. 19 sq.; Parisiis, 1885. • II Ttm., III, 16. —3 S. Thom., Rom., I, 2; lec. 2. 4 C. Vatican., Sess. Ill, cap. 2; D. B., 1787. ' DE SCRIPT. S, NOTIONE ET EXIST. 757 continet Dei altissima mysteria, opera, promissiones, con­ silia; 4. finis : datur in adjutorium Ecclesiæ magisterio, nam inspirata dogmata conservat et homines ducit ad supernaturalem eorum finem seu vitam æternam. II. De Existentia Scripturæ S. 1147. — Status qu.estionis. (a) Errores. Existentiam inspirationis negaverunt : Rationa­ lisiez qui eam tribuunt naturæ viribus; Protestantes liberales et Moderniste, irridentes theologos qui docent libros sacros a Deo scriptos fuisse ’. (b) Doctrina catholica. Ecclesia definivit in C. Vaticano Scripturam S. a Deo supernatbraliter inspiratam et con­ scriptam fuisse2. Et C. Tridentinum jam dederat librorum sacrorum seu inspiratorum indicem 3. 1148. — Thesis. Existunt libri qui, Spiritu inspirante conscripti, Deum habent auctorem. De fide. Ecclesiæ magisterium. (1) C. Florentinum vocat Deum auctorem V. et N. Te­ stamenti, “ quoniam Spiritu Sancto inspirante utriusque Testamenti sancti locuti sunt ”4. (2) C. Tridentinum asserit libros utriusque Testamenti habere Deum auctorem 5. (3) Idem affirmatur a C._ Vaticano, quod insuper anathema­ tizat negantem eosdem libros fuisse inspiratos 6. Probatur Existere Scripturam a Deo inspiratam multoties affirmatur in Veteri et in Novo Testamento. (1) In V. Test, (a) Scriptores sacri non pauci asserunt a Deo accepisse mandatum ipsius verba conscribendi : ita Moysi Dominus dixit : “ Scribe hoc, ob monumentum, in libro”. (Exod., XVII, 14; XXXIV, 2' Deuter., XXXI, 19); simile praeceptum acceperunt Isaios (VIII, 1 ; XXX, 8; cf. XXXIV, 16); Jeremias (XXX, 2; XXXVI, 1 sq.) (b) Insuper hagiographi, in antiquo Testamento, nomine (A) Script. 1 D. B., 2009; cf. Etudes, 5 avril 1908, p. 31 sq. — 3 *D.* B., 17S7. 3 D. B., 787. — * D. B,, 706. — 5 D. B., 783. — 6 D. B., 1787. 1 J. M. Hervé, De Fbntihus /\eveldtionis,'t\. 600 sq. ; C. Pesch, De Licis theologicis, n. 605 sq. 758 CAPUT I Porro hoc verbum in V. T., significabat hominem, qui loquitur vel scribit, sub immediata motione seu inspiratione supernatural! a Deo accepta, (c) Attamen nullibi expresse dicitur totam Scripturam fuisse divinitus inspiratam. prophetæ vocantur. ί I t 5' •ί 1149.— (2) In. Novo Testam. Loquitur enim : \.de Veteri Testamento, 2. de seipso, 3. de tota Scriptura. a) De Veteri Testam. Pluries, tum ab ipso Christo (Marc., XII, 36; Matth., XXII, 41-43), tum ab Apostolis (Act., I, 16; II, 30; IV, 24 sq.), declaratur David locutum fuisse “in Spiritu Sancto” seu inspiratum fuisse; affirmatur Moysis et Prophetarum verba fuisse a Deo ipsis Judæis dicta, i. e., sub ejus influxu scripta (Matth., XXII, 31-32; Ex., 111, 6 ; Hebr., IV, 4). · (b) De seipso. Ita S. Joannes librum suum vocat prophe­ tiam (Apoc., XXII, 9) et asserit se zXpocalypsim scribere ex Dei præcepto (lb., I, 10, 19; XIV, 13; XIX, 9). Similiter S. Petrus B. Pauli epistolas æquiparat “ ceteris Scripturis”, quæ summa gaudent auctoritate. 1150. — (c) De tota Scriptura. Universæ Scripturæ inspiratio asseritur praesertim in explicita declaratione S. Pauli ad Timotheum (II Tim., III, 14-16). Apostolus Timotheum ad perseverantiam in fide hortatur, quæ fun­ datur in Scripturis inspiratis : “ Omnis Scriptura divinitus inspirata (πάσα ·φαφη θεόπνευστος) utilis est ad docendum ”. (v- 16). In hoc loco agitur : (a) de Scriptura, i. e. de libris sacris quos ab infantia Timotheus didicerat; (b) de Scriptura tota, nempe saltem de V. Testamenti scriptis, et etiam, juxta quosdam, de libris N. T. jam scriptis. Insuper vox πάσα sumi potestatum collective (integra Scriptura), tum distributive (quoad singulas Scripturæ partes), (c) Scriptura dicitur divinitus inspirata (θεόπνευστος). Hæc vox græca intelligenda est sensu passivo (nempe divinitus inspirata). Etenim hic est ordinarius sensus adjectivorum cum verbo θεός compositorum; præterea hic est classicus sensus ejusdem vocis; insuper idem sensus adhibetur a græcis r' latinis Patribus, a Vulgata, Peschito, etc. CAPUT II. — DE INSPIRAT. NATURA ET EXTENS. 759 Ergo S. Paulus declarat universam Scripturam fuisse a Deo inspiratam. — (Cf. Ila Petri, I, 10-21). 1151. — (B) Ratione suadetur, (a) Equidem mens humana, propriis viribus, Scripturam quatenus inspiratam cognoscere nequit, quia inspiratio est aliquid supernaturale quod sensu non percipitur, (b) Sed supposita Bibliæ inspiratione, facile intelligitur quomodo auctores sacri aliquando imperiti, loquantur cum tanta certitudine, securitate et veritate de rebus altissimis; luomodo scriptores diversæ ætatis et conditionis numquam sibi ontradicant; et alia hujusmodi quæ naturaliter non explicantur. CAPUT Π De Inspirationis Natura et Extensione ■ 1152. — Conspectus. De Inspiratione i° De natura inspirationis. (a) Praenotiones : definitio, species. (b) Quid non sit inspiratio? (c) Quid sit inspiratio? 20 De extensione inspirationis. (a) quoad libros inspiratos. (b) quoad res in libris sacris contentas. De universali­ tate inspirationis : realis, verbalis. Scholion. De Vulgata editione. ARTICULUS I De Natura Inspirationis Post prœnotiones circa inspirationem, dicemus primum de ejusdem natura. M. Vosté, De v attira et extensione inspirationis biblica, Romæ, 1924; E. Dorsch, De Inspiratione S. Scriptura, 1927; H. Hopfl, Tract, de Inspi­ ratione S. Scripturæ, Romæ, 1929; H. Lusseau, Essai sur la nature de l'inspiration scripturaire, Paris; E. Mangenot, art. Ecriture et Inspiration in D. T. C.yart. Inspiration in Diet, de la Bible; A. Durand, art. Inspiration de la Bible, in D. A., col. 894-916; M. Hervé, Manuale Theol. dogm., tP· 547'57°; E· Diekamp, Theol. dogm. manuale, t. I, p. 28-48. S3 760 CAPUT II 1153. — Pr.ENOTIONES : i. definitio, 2. species. (A) Definitio, (i) Etymologica, (a) Inspiratio, latine 11 •I » · significat motionem non ab interiori; sed ab exteriori, scilicet a Deo «. (b) Græce : έπίνοια, a verbo πνευω, (insufflatio) indicat metaphorice influxum naturalem vel supernaturalem ab externo in humanas facultates. Scriptura dicitur a S. Paulo θεόπνευστος 2 , i. e., a Deo inspirata, ut vertunt lexicographi (cf. n. 1151). Λ S. Petrus 3 scribit hagiographos a Spiritu S. impulsos fuisse, et Patres eos vocant θεοοερόαενους vel πνευ^ατο^ορους. (2) Reads. Inspiratio, sensu stricto, est influxus divinus supernaturalis, quo auctores sacri, ut libera instrumenta divinitus sumuntur, ad libros scribendos qui Deum habent proprie auctorem. 1154. — (B) Species. Inspiratio dividi potest ratione : i. subjecti, 2. objecti. (a) Ratione subjecti, dicitur activa,passiva et terminativa. i. Activa est Dei excitatio hominem moventis ad librum sacrum scribendum. 2. Passiva est hujus motionis effectus in homine, seu charisma supernaturale, ad modum gratiæ gratis datæ,quo hagiographus fit Dei instrumentum liberum in libri compositione. 3. Terminativa est supernaturalis qualitas qua Scriptura S. stricte dicitur et est Dei verbum. (b) Ratione objecti, inspiratio dicitur realis aut verbalis, secundum quod refertur ad res aut ad verba libri. 1155. — Natura INSPIRATIONIS. i. quid non sit? 2. quid sit? Dicemus de ea : § I — Quid non sit Inspiratio? Statuemus inspirationem esse: i.nec hominis personalem impulsum aut motum pium; 2. nec Ecclesiæ approbationem 3. nec Dei assistentiam aut revelationem. 1156. — (A) Non est impulsus personalis nec pius animi motus. De jide. ' Sum. theol., i» 2®, q. 68. a. 1. - II Tint., III, 16. — 3 II ΡαΓ t 2l DE INSPIRATIONIS NATURA ET EXTENSIONE 761 Hæc enim sententia negat divinam et supernaturalem Bibliæ inspirationem a C. Florentino et Vaticano definitam (cf. n. 1148-1159.) i. Errores. Nonnulli Protestantes, 1 Semi-Rationalisiez et · præsertim Modernistic, 2 juxta quos inspiratio est aliquid mere naturale et personale; scilicet quædam inspiratio “poetica” vel impulsus aut motus pius animi, vi cujus homines religiosi moventur ad aliis exprimendum experientias, emotiones aut doctrinas ad religionem spectantes. * 1157. — 2. Probatur. Etenim Scripturæ S. tribuuntur directe Deo vel.Spiritui Sancto; insuper Patres asserunt, cum S. AMBROSIO 3 : Hagiographi “scripserunt quae Spiri­ tus S. eis loqui dabat. ” Porro, juxta sententiam oppositam, auctor libri sacri non esset Deus, sed solus homo, qui humanas cogitationes vel pios sensus aliis manifestat. 1158. — (B) Non est subsequens Dei aut Ecclesiæ approbatio = inspiratio subsequens. i. Errores, (a) Quidam, ut Lessius (1586),45 Haneberg 5 (1863), putant librum humanum, quem Deus vel Spiritus S. testantur ab omni errore immunem, inter libros inspiratos reponi posse, (b) Boxfrerius (1625) eumdem modum inspirationis admittit ut possibilem pro Scripturis deperditis 6. (c) Alii vero docent IIum librum Macchabæorum et omnes mere historicas partes V. et N. Testamenti non inspiratas fuisse nisi per Ecclesiæ approbationem subsequentem 7. 2. Doctrina catholica declarat ad inspirationem non sufficere approbationem nec Dei, nec Ecclesiæ : prior assertio est theologice certa; posterior, de fide. 1159. — 3. Probatur, (a) C. Vaticanum docet : “ Eos (libros) Ecclesia pro sacris et canonicis habet, non ideo ■ Grotius, Sender, Wegscheider, etc., de quibus C. Pesch, op. cit., n. 231 sq. ’Cf. D. B., 2010 sq. ; 2090 sq. Sabatier *, Les religions d'autorité et la religion de l'esprit, p. 387 sq. ; Paris, 1904. 3 S. Ambros., Epist. 8. ‘ Lessius, De divin, inspirat, doctrina. Cf. C. Pesch, op. cit., n. 283 sq. 5 Haneberg, Hist, de la Révélât.; trad. Goschler. t. II. p. 468 sq. ; Parisiis, 1856. 6 Bonfrerius, In Scriptur. proloquia, VIII, sect. 7; cf. C. Pesch, op. cit., n. 323 sq. > Haneberg, /. cit.; Holden, Divina fidei analysis, Parisiis, 1782: cf. C. Pesch, op. cif.. n. 315 sq. 762 CAPUT ÏI quod sola humana industria concinnati, sua deinde auctori­ tate sunt approbati; nec ideo dumtaxat quod revelationem sine errore contineant ; sed propterea quod, Spiritu Sancto inspirante conscripti, Deum habent auctorem, atque ut tales ipsi Ecclesiæ traditi sunt. 1 ” ( I. ■ I (b) Inspiratione Deus fit verus libri auctor. i. Sed Ecciesice approbatio subsequens non mutat libri auctorem, qui illum scripsit sine • speciali · et positivo Dei influxu : ejus declaratio inspirationem libri sacri affirmare non autem creare potest. 2. Eodem modo approbatio divina alicujus libri jam scripti non est ejus compositio : episcopus enim iibrum approbando sane non fit ipsius auctor. inspi1160. —(C) Non est simplex Dei assistentia ratio concomitans. 1. Errores. Du Pin, Calmet, lahn, Holden, aliique confun­ dunt inspirationem cum Dei assistentia ab errore præservantis hagiographum. \ ·» 4 , ! » » I 2. Catholici theologi thesim asserunt : nam, ex Vaticano, non sufficit quod libri sacri “ revelationem sine errore contineant dj 3. Probatur. Etenim græca vox θεόπνευστος, qua desi­ gnatur Scriptura sacra3, antecedentem impulsum significat, non autem solam negativam assistentiam. Insuper defini­ tiones ex cathedra R. Pontificis dici nequeunt inspiratae, licet sub divina assistentia edantur; præterea canon Scripturæ S. augeri posset : sed est omnino clausum post S. Joannem. Aliunde simplex assistentia non sufficit ut Deus sit proprie auctor libri. H (D) Non est Dei revelatio. -De fide, ex C. Vaticano supra citato (cf. n. 1159.) M i. Errores. Veteres Protestantes, Lutherus, Melanchton s. declarant inspirationem non differre a revelatione ; proinde Scri­ ptura S. est divina quia revelationem exprimit et continet. 1 D. B., 1787. II Ill, 16. Græca vox etymologice significat afflatu divino acftu et de iis usurpator quorum scripta vel sermones ad divinum impulsum referenda sunt ; cf. Schleusner, Grimm, Lexicon, ibi. ‘« 3 Grotius, Chemnitz. i DE INSPIRATIONIS NATURA ET EXTENSIONE 763 2. Probatur, (a) Ratione inspirationis, hagiographus comparatur ad Deum inspirantem tamquam instrumentum ad causam principalem. Sed, in simplici acceptione notitiæ, etiam per revelationem acquisitae, nemo censetur instrumentum ejus a quo notitiam accipit, (b) Præterea non raro auctores sacri affirmant se scribere res visu, auditu vel studio cognitas ideo non revelatas. II. — Quid sit Inspiratio2. Status quæstionis. 1161. — (A) Praenotanda. (a) Natura inspirationis deducitur a theologis ex dogmate, in quo affirmatur Scripturam habere Deum tanquam auctorem seu causam efficientem. Attamen certe Deus libros sacros edidit non immediate per se; sed mediate, “pèr conscripto­ res humanos ”, qui sunt eorumdem causæ instrumentales, (b) Itaque Scripturæ Deus est causa principalis ; scriptor vero causa insfrumentalis. De priore, nulla dubitatio possi­ bilis est. Posterius constanter affirmat catholica Traditio 3, quam sic exprimit ANGELICUS DOCTOR : “Auctor princi­ palis S. Scripturæ est Spiritus S..... homo fuit auctor insfrumentalis ” 4. (e) Ex hac Ecclesiæ doctrina concludi potest quænam sit inspirationis essentia, in qua inveniuntur, inter Deum et hagiographum, relationes quæ semper vigent inter causam principalem et causam instrumentalem. Hujus­ modi theologica notio inspirationis est omnino legitima et 1 /oan.9 XIX, 35; XXI, 24; Luc.' I, 23; II Reg., I, 19. Recte scribit S. Bellarminus : Deus sacris auctoribus “non semper revelabat quæ scripturi erant, sed excitabat ut scriberent ea quæ viderant vel audierant, quomodo recordabantur, et simul assistebat ne falsi aliquid scriberent. ” De Verbo Dei, 3 S. Protin, art. La nature de l'inspiration, in Rev. Augustin., 1900, I, p. 25, sq. M. J. Lagrange, L'inspiration et les exigences de la critique, in R. B., 1895-1897; D. Zanecchia, Divina inspirat. S. Scripturarum ad mentem S. Thoma, Romæ, 1899; Scriptor sacer sub divina inspiratione, Romæ, 1903; Méchineau, L'idée du livre inspiré, Bruxelles, 1907; H. Lusseau, op. cit., 2a pars. 3 Cf. textus citatos a C. Pesch, Pralect. dogmat., t. I, p. 435. 4 S. Thom., Quodl., VII, a. 14, a. 16; Leo XIII, Encycl. Providentis- simus. 9 essentialiter concordat cum ejusdem notione, quam vocant exegeticam et a posteriori, quæ ex prævia consideratione singulorum librorum sacrorum oritur. Il ( . :· ■ ·! 1162. — (B) Præviæ notiones. Ut quæstio securius solvatur, rememoramus quædam thomisticæ philosophiæ principia de causa sive principali sive instrumental!r. Causa efficiens principalis producit virtute propria effec­ tum. Causa vero instrumentalis seu instrumentum pro­ ducit effectum per virtutem causæ principalis. Instrumen­ tum duplici operatione gaudet : alia est ei connaturalis et propria, ita calamus scribit; alia est proprie instrumental seu derivata a causa principali, sic calamus orationem scribit. ' '■§3 Igitur instrumentum non est tale nisi sub principalis agentis actione; P· Vosté, De Scripturarum Veritate, Romæ, 1924; L’Ami du Clergé, 21 août 1924, p. 535 scribit : “ L’inspiration a son point de départ, son principe dans la volonté de Dieu qui veut communiquer aux hommes certaines vérités et les leur communiquer par écrit. L’exécution de cette volonté divine implique chez 1 hagiographe une motion spéciale de son intelligence et de sa volonté DE INSPIRATIONIS NATURA ET EXTENSIONE 767 1167. — COROLLARIA. Ex dictis sequentia deducuntur quoad : i. inspirationis essentiam, 2. librum inspiratum. (1) Quoad inspirationis essentiam, (a) Ad hanc non sufficit ex parte Dei : mera motio ut hagiographus scribat; nec simplex directio quo auctor dignoscit et exprimit sententias proprias, omnino distinctas a sententiis quæ a Deo stricte provenirent. In his enim casibus, Scriptura non proprie haberet Deum auctorem. (b) Ad hanc non requiritur, ut auctor conscius sit inspirationis supernaturalis : cum enim Deus in omnibus nobiscum concurrat, aliquando homo ægre distinguit utrum suæ cogitationes ordinario an extraordinario Dei influxu ortæ sint. Plerique tamen theologi censent reapse sacros scriptores divinet inspirationis conscios fuisse, quia id magis convenire videtur instrumento rationalix. (C) Inspiratio non requirit essentialiter ut hagiographus in extasi scribat: quidam sane prophetæ in exstasim rapti sunt, ceteroquin ab alienatione mentis valde diversam ; sed id minime necessarium est ad inspirationem, ut Patres recte animadverterunt contra Montanistas - : Deus enim potest esse auctor primarius alicujus libri, quin auctor secundarius extra se rapiatur. (d) Inspiratio non supponit necessario donum apostolatus : nam Marcus et Lucas, etsi non fuerint Apostoli proprie didi, sunt certo scriptores inspirati. Aliunde etsi de facto quidquid Apostoli scripserunt ab Ecclesia tanquam inspiratum agnitum fuit, hæc pour le déterminer à écrire. Son intelligence doit ensuite être illuminée pour distinguer et assembler les idées que Dieu veut lui faire exposer. Ce n’est donc |xis de son propre mouvement, mais par une motion divine, que l’auteur sacré conçoit et assemble dans son esprit les pensées qu’il doit énoncer. Ces pensées ainsi conçues et déterminées ne sont pas ses propres pensées, mais celles de Dieu, et elles participent par conséquent à sa certitude et à son infallibilité ... L'hagiographc n’étant qu’une cause instrumentale, a comme tout instrument une double action. Il agit d'après la vertu de l’agent principal qui l’utilise, mais il agit aussi suivant sa forme propre. Il donne donc à la formation des idées élaborées dans son intelligence, sous la motion divine, son cachet personnel tant pour la modalité des concepts que pour celle de la rédaction et du style. Le tempérament spécial de l’auteur inspiré n’est nullement modifié par l’action divine, ses aptitudes ne sont pas davantage accrues; seulement elles sont surélevées de telle sorte que, par l'illumination del intelligence ct l’assistance divine dans la redaction, il conçoive et transcrive infailliblement les pensées divines”. 1 Multi sane ex sacris scriptoribus conscii fuerunt se esse inspiratos; nam aperte declarant se mandatum a Deo accepisse scribendi : ita Moyses, Ex. XVII, 14; Isaias, VIII, 1 ; Habacuc, II, 2-3; Jeremias, XXXVI, 1-2; auctor Sapien­ tia, VII, 15; S. [oannes, Apoc., I, xo, XXII, 18. Sed de quibusdam aliis, v. g., auctore libri Machabæorum aut S. Luca, res dubia est : eorum enim verba, etsi conscientiam inspirationis non excludunt, eam tamen non significant. \ 11 Mac., II, 24; Luc., I, 1-4). Ap. Eusebium, II. E., V, 16-17; P. 6’..\X. 466-474. DE INSPIRATIONIS NATURA ET EXTENSIONE il ii 1 769 inspiratio non sequitur necessario ex ipsa notione apostolatus; possunt enim apostoli mitti ad docendum, non autem ad scribendum veritates revelatas ; itaque ex se charisma apostolatus distinguitur a charismate inspirationis. Si igitur quæcumque Apostoli scrip­ serunt sunt inspirata, id ex testimonio Ecclesiæ infertur, non ex ipsa apostolatus natura (2) Errores, (a) Scripturarum S. canonem corruperunt Refor­ matores, qui libros deuterocanonicos rejecerunt, (b) Rationalistic et Modernist# hunc canonem tribuunt naturali auctoritati et evolutioni quorumdam documentorum in Ecclesia, (c) Recentes quidam Protestantes canoni addunt libros priorum Patrum, utpote Christianismi primitivi documenta. 1168. — (2) Quoad librum inspiratum, (a) Ex inspirationis natura, sequitur quod sententiae' libri sacri sunt vere divinæ, cum procedant principaliter a Dei motione; et vere humana, i. e., a tali auctore humano realiter conceptæ et scriptæ, licet instrumentaliter tantum. (b) Proinde, in libro inspirato distingui non debet pars humana et pars divina, cum totus sit et a Deo et ab homine sub diverso tamen respectu ; sed discerni debet formalitas divina, qua liber sacer fit verbum Dei scriptum ; et formalitas humana, vi cujus homo, sub Dei influxu, servat actionem propriam : stylum, linguam, imperfectiones aut qualitates. (C) Non necesse est ut liber inspiratus sit authenticus, seu scriptus ab auctore cujus nomen gerit aut cui communiter tribuitur : aliquando enim certum est Deum esse auctorem principalem alicujus libri quin scriptor ejus humanus certo cognoscatur. Jam S. GREGORIUS, sæc. VI exeunte, dice­ bat2 : "Inter multos sæpe quæritur quis libri beati Job scriptor habeatur... Sed quis hæc scripserit, valde supervacue quæritur, cum tamen auctor libri Spiritus Sanctus fideliter credatur 1170. — Thesis. Extenditur Dei inspiratio ad omnes “ S. Scripturæ libros”. De fide. Ecclesiæ magisterium. Hæc doctrina fuit definita a CC. Trident, et Vaticano', cx quibus prius integrum sacrorum librorum indicem affert. — Hoc dogma hic breviter affirmatur, et agendo de Scriptu­ ræ S. canone demonstratur. ARTICULUS II 4 De Extensione Inspirationis 3. Jam declarata inspirationis natura, exponenda manet ejus extensio : 1. quoad libros inspiratos, 2. quoad res in iisdem libris contentas. I. — Quoad libros inspiratos. 1169. — Status quæstionis. ■' (i) Ecclesia sola, ratione sui infallibilis magisterii, potest authenticam librorum inspiratorum collectionem seu canonem agnoscere et docere. ' J. M. Hervé, De Fontibus Revelat.,n. 612. S. Gregor., Tnjob, pnefat. ; P. L.. t. LXXV. 5* sq. - D. B., V II. — Quoad res in libris sacris contentas. Quæritur utrum, in libris sacris supra enumeratis, cadant sub inspiratione : 1. singulte partes et sententia ( = universa­ litas inspirationis realis); 2. omnia et singula verba (= uni­ versalitas inspirationis verbalis)? 1° DE UNIVERSALITATE INSPIRATIONIS REALIS 1171. — Status quæstionis. (a) Errores. Auctores multi inspirationem restringunt : ita Holden, ad res dogmaticas et morales vel cum eis necessario connexas; Lenormant, ad res fidei et morum. Rohling autem excludit ab inspiratione res scientificas, et Newman, obiter dicta. (b) Catholica Ecclesia vero profitetur omnes et singulas partes in Scripturis S. esse inspiratas. 1172. — Thesis. Extenditur Dei inspiratio ad omnes res et sententias libri sacri. Doctrina catholica. Ecclesiæ magisterium. (a) Ecclesia definivit libros Biblice integros cum omnibus suis partibus esse sacros et canonicos (C. Trident.), vel divi­ nitus inspiratos (C. Vatican.) (cf. η. 1159). Insuper damnata fuit hæc Modernistarum propositio : “ Inspiratio divina non ita ad totam Scripturam S. extenditur, ut omnes et singulas ejus partes ab omni errore præmuniat ” 2 ■ D. B., 783, 1787. — = D. B., 2011. 770 CAPUT II (b) À *. Pontifices idem declarant. Ita Leo XIII dicit : “ Nefas omnino fuerit inspirationem ad aliquas tantum S. Scriptura? partes coangustare”1. Et BENEDICTUS XV declarat esse Ecclesiæ doctrinam : Sacri scriptores “in scribendo Spiritum Dei secuti sunt, ut omnis sensus om~ niumque sententiarum Scriptura Deus causa princeps habendus sit ” 2. M 2° DE UNIVERSALITATE INSPIRATIONIS VERBALISA I ! 1173. — Vari e sententi.e. | Universalitas inspirationis verbalis dupliciter intelligitur : (i) Alii, cum Rabbinis et veteribus Protestantibus, putant verba librorum sacrorum fuisse materialiter a Deo dictata hagiographo, qui mere mechanice eadem scripsit. (2)-Alii vero hanc sententiam respuunt, utpote oppositam dignitati Dei et instrumentorum revelationis, et auferentem hagiographorum libertatem et singularitatem, quæ in Scripturis elucent et a Patribus laudantur; et aliam doctri­ nam duplici modo explicant, (a) Multi, ab ultimis sæculis, declarant omnes sententias Bibliæ esse a Deo inspiratas, non autem materialia verba, quæ a solo hagiographo electa sunt, sub Spiritus S. assistentia 4, exceptis tamen paucis maximi momenti, (b) Thomiste principaliter aliique docent inspi­ rationem extendi ad singula verba : non per materialem eorum dictationem; sed quia sub influxu Dei, causæ principalis, auctor sacer, ejusdem instrumentum, ideas concipit et verba eligit quæ in libro inspirato exprimuntur. Hanc opinionem cum Thomistis tenemus. ."·$■ 1174. — I. Thesis. Inspiratio Dei extenditur ad singula verba libri sacri. Sententia probabilior. (1) Auctoritate. Hæc sententia conformior videtur verbis : (a) S. Pauli in textu jam explicato : “ Omnis Scriptura divinitus inspirata" 5; (b) Tridentini, secundum ’ D. B., 1950. Benedict. XV, Encyc. Spiritus Paraclitus. Cf. Decret. Commits. biblicir, D. B., 2180. E. Granelli, De inspiratione verbali S. Scripturit, in Divus Thomas, 1902, p. 211 sq.; 321 sq. 4 Schmid, De inspirationis Bibliorum vi et ratione, Brixinæ, 1885; Crets, Dc divina Bibliorum inspiratione, Lovanii, 1886; C. Pesch, De Inspiratione. n. 46« «η., 473 sq. — 5 // Tini., III, 16. ? 1,1 DE INSPIRATIONIS NATURA ET EXTENSIONE 771 quod Scripturæ S. sunt “ dictatæ ” a Dço; (C) Patrum, qui nunquam asserunt verba S. Scripturæ non esse inspirata, sed sæpissirne inspirationem totalem et verbalem propo­ nunt*1; (d) R. Pontificum LEONIS XIII et BENEDICTI XV, in encyclicis jam relatis. 1175. — (2) Rat. theol. (a) Ex natura inspirationis. Ratione inspirationis, Deus est et dicitur principalis auctor totius libri sacri; sed si inspiratio non ad verba pertingit, liber totus non est divinum opus, cum sit mere humanum quoad verborum electionem, (b) Ex connexione verborum cum conceptibus. Adversarii admittunt conceptuum inspira­ tionem in S. Scriptura. Porro hujusmodi inspiratio impossi­ bilis videtur, si non extenditur etiam ad verba eligenda : nam ideas naturaliter non concipimus, abstractione facta a vocibus quæ eas exprimunt. Proinde, nisi Deus voluerit instituere quamdam “ vivisectionem ” absonam inter conce­ ptus et verba in mente, non potuit hagiographo inspirare conceptus non inspirando verba eosdem exprimentia. 1 o 1176. — II. Principium generale. i°Sic enuntiari potest Omnia et singula in originalibus Scripturæ libris contenta, prout et ea ratione qua in iisdem libris posita jacent, vere a Deo sunt ut directum ad nos scriptum verbum Dei ” -. Quod deducitur ex inspirationis essentia et modo quo res contentæ in aliquo libro tribui debeant ejusdem auctori. > 1177. — 20 Applicationes. Quædam applicationes hujus principii evolvuntur. Inter voces et propositiones inspiratas, quæ in Scriptura S. inveniuntur, aliæ sunt ab * auctore sacro assertœ; aliæ vero, simpliciter citatœ. (A) Assertœ ab hagiographo sunt formaliter Dei verbum : ita omnia facta historica quæ auctor sacer, quatenus est Dei instrumentum, vere affirmat et narrat. ' Cf. S. Clemens R., 1 Cor., 45, 2; 53, 54; S. Justin., Afol.·, I, 33; Origen., Regula fidei, 8. In Ps. r, n. ii; S. Joan. Chrysost, In Genes. hom. 15, i ; 21, i ; S. August, In Ps. 90, serm. 2, i; De consensu evangelist., I, c. 35, n. 54; cf. R. 22, 203, 400, 483, 1479, 1609, 2158. 1 L. Billot, De Inspiratione, p. 60 sq. 772 CAPUT II 117 8. — (B) Aliæ sunt citatœ ab hagiographo tum explicite tum implicite. I (i) Explicitas citationes. Ex his quæ explicite refet untur, alia reprobantur, alia laudantur, alia sine ullo judicio narrantur. H (a) Si verba relata improbantur a Deo, aut ab auctore sacro, aut ab humana ratione, evidens est ea non esse Dei verbum formaliter, (b) Si vero laudantur a Deo, vel a Christo vel ab auctore sacro, hæc verba ut verbum Dei haberi possunt, eo sensu quo approbantur. (C) Quando verba sine approba­ tione aut improbatione referuntur, dici possunt verbum Dei materialiter seu quatenus inserta in libro divino; sed non formaliter, nempe quatenus mentem et veritatem divinam exprimentia : quod præsertim teneri debet de verbis men­ dosis et blasphemis, de sententiis aliorum hominum vel scriptorum non inspiratorum, de documentis quæ hagiographus non sua facit nec laudat. — Consequenter in verbis relatis improbatis invenitur error; in verbis approbatis, veritas; in verbis non approbatis aut damnatis, adest tantum veritas eorum citationis in libro sacro. 1179. — (2) Implicitae citationes sunt verba seu docu­ menta quæ hagiographus adhibet vel allegat, quin expresse id dicat. Commissio bibhca asserit : Citationes implicitas admittere non licet, nisi, salvo Ecclesiæ judicio, solidis argumentis probetur : 1. hagiographum alterius dicta vel documenta revera citare; et 2. eadem nec probare nec sua facere, ita ut jure censeatur non proprio nomine loquir. Errant igitur qui, ad enodandas difficultates contra veracitatem Scripturæ, citationes implicitas ita frequentes admit1 Proposita nempe quæstione : “ Utrum ad enodandas difficultates quæ occurrunt in nonnullis S. Scripturæ textibus, qui facta historica referre viden­ tur, liceat exegeta catholico asserere agi in his de citatione tacita vel implicita documenti ab auctore non inspirato conscripti\ cujus adserta omnia auctor inspiratus minime adprobare aut sua facere intendit, quæque ideo ab errore im­ mania haberi non possunt? — Prædicta Commissio respondendum censuit : 14 ^egative^ excepto casu in quo, salvis sensu ac judicio Ecclesiæ, solidis argu­ mentis probetur : Ie hagiographum alterius dicta vel documenta revera citare; et 2 eadem nec probare nec sua tacere, ita ut jure censeatur non proprio nomine loqui ’. Quod responsum die 13 febr. 1905 approbavit Plus X; D. B·, 1979· Cf. L. Billot, De Inspiratione, op. cit., p. 36; Chauvin,’ L inspiration, c. S; C. Pesch, De Inspiratione, n. 436-450. DE INSPIRATIONIS NATURA ET EXTENSIONE 773 tunt ut exinde nutare videatur sacrorum librorum veritas historica. 1180. — (C) Genus litterarium libri sacri considerandum est. Aliud enim judicium de ipsius veritate fertur, secundum quod hæc veritas exprimitur in opere historico, vel doctrinali, vel pro­ phetico, vel poetico, etc. Sed, in omni casu, teneatur semper omnia proprie affirmata ab hagiographo esse simpliciter vera. (1) In libris poeticis facilius reperiuntur locutiones quemdam anthropomorphismum aut rhetoricam ampliationem sapientes : quæ proinde intelligendæ sunt secundum leges poematibus proprias. (2) In libris historicis, (a) Benedictus XV reprobat eos qui “ partes Scripturarum historicas non factorum absoluta inniti veritate arbitrantur, sed tantummodo relativa quam vocant et con­ cordi vulgi opinione”1, (b) Res historicas hagiographus secun­ dum veritatem semper exponit. Referendo vulgares traditiones aut modo populari narrando, non recedit a veritate, licet omnes circumstantias et res parvi momenti incomplete evolvat. (C) In iisdem libris, possunt esse parabola, allegoria, narratio­ nes ficta et alia ejusmodi ad veritatem quamdam moralem illu­ strandam ; quod quidem veritati Scripturæ minime officit. Attamen narrationes fictas esse non facile, nec temere admitti debet, sed tantum quando, Ecclesiæ sensu rion refragante ejusque salvo judicio, probatur hagiographum voluisse non veram et proprie dictam historiam tradere, sed parabolam, aut allegoriam, aut aliquid hujusmodi2. 1181. — (3) In rebus scientificis, i. e., quando de phœnomenis physicis agitur, hagiographi ea describunt secundum externam apparentiam, et tractant, “ sicut communis sermo per ea ferebat tempora hodieque de multis fert rebus in quotidiana vita, ipsos inter homines scientissimos... Scriptor sacer ea secutus est qua sensibiliter apparent, seu quæ Deus ipse homines alloquens ad eorum captum significavit humano more ” s. Hæc factorum 1 D. B., 2187. 3 Ita Commissio biblica, 23 jun. 1905. Proposito dubio : “Utrum admitti possit tanqnam principium rectce exegeseos sententia, quæ tenet S. Scripturæ libros, qui pro historicis habentur, sive totaliter, sive ex parte, non historiam proprie dictam et objective veram quandoque narrare, sed speciem tantum historice prce se ferre, ad aliquid significandum a proprie litterali seu historica verborum significatione alienum. — Responsum est : Negative, excepto tamen casu, non facile nec temere admittendo, in quo Ecclesiæ sensu non refragante, ejusque salvo judicio, solidis argumentis probetur hagiographum voluisse non veram et proprie dictam historiam tradere, sed sub specie et forma historiæ, parabolam, allegoriam, vel sensum aliquem a proprie litterali seu historica ver­ borum significatione remotum proponere”. D. B., 1980. —3 D. B., 1947. 774 CAPUT II descriptio, licet non scientifica, est tamen vera secundum apparen­ tiam, et omnino convenit ut ab omnibus intelligatur. Scholion. De Vulgata Editione. 1182. — Declaratur ejusdem : i. notio. 2. authenticitas. i° Notio. Inter latinas Bibliæ versiones, eminet Vuigata editio, quæ tribuitur S. Hieronymo, qui, jubente Damaso papa, majorem partem ex textibus originalibus vertit, aut ad eorum fidem revocavit. Ad hoc opus arduis assiduisque laboribus sese præparaverat, non solum philosophiæ ac theologiæ studio, sed linguam hebraicam a rabbinis discendo, Palæstinam peragrando, variasque versiones conferendo; hinc versionem præstantissimam edidit, quam ipsi Protestantes non potuerunt non mirari1. 2° Authenticitas. Ejusdem : i. existentia. 2. extensio. (A) Existentia. Vulgata editio pro authentica habenda est. Constat ex auctoritate Tridentini (sess. IV) : “Sacrosancta synodus... statuit et declarat, ut hæc ipsa vetus et vulgata editio, quæ longo tot sæculorum usu in ipsa Ecclesia probata est, in publicis lectionibus, disputatio­ nibus, prædicationibus, et expositionibus pro authentica habeatur ” 2 '«B 1183. — (B) Extensio, (i) Hæc authenticitas non importat absolutam conformitatem cum originali Biblice textu, ita ut Vulgata immunis esset ab omni mendo vel errore etiam levi 3. Nam quædam correcta fuere auctori­ tate Sixti V et Clementis VIII, et “alia quæ mutanda ’ Quorum testimonia non pauca collegit Glaire, initio gallicæ versionis La Su Bible selon la Vulgate, Paris, 1889-90, t. I, p. Xl-Xli. Circa Vulgatam cf. Méchineau in Etudes Religieuses, déc. 1894, nov. déc. 1885; Batiffol, La. Vulgate hiéronymienne, in Revue Biblique, 1893; p. 544-559; Smith *, Did. of the Bible, voce Vulgate ; Vercellone, Sulla authenticità delle singole parti della Bibbia Vulgata, Roma, 1866; F. Cavallera, S. Jérôme, 2 vol., Louvain, Paris, 1922; D. H. Quentin, Mémoire sur l'établissement du texte de la Vulgate, Rome, 1922: Mangenot, art. Vulgate, in Diction, de la Bible, col. 2465-2500; A. Durand, art. Vulgate latine et S. Jérôme, in D. A., col. 1943-1980; Ami du Clergé, 1920, p. 565 sq. — ’ D. B., 785, cf. 1787. 3 Cf. Levesque, art. L'authenticité et les erreurs de la Vulgate, in R. B., 1895, p. 645 sq.; Condamin, art. Caractères de la traduction de la Bible de S. Jérôme, in R. S. R., 1911, p. 425-440; 1912, p. 105-138. Critica editio Vul­ gate a Protestantibus White et Wordsworth in Anglia edita est an 1895 sq. Jussu Pü X (1907). a Benedicto XV, et Pio XI confirmato, Commissio pontificia instituta fuit, ut, cura et studio monachorum S. Benedicti edatur editionis Vulgate textus criticus S. Hieronymi ex codicibus et Patrum’scriotis. Librum Genesis (1927) jam recensuit D. Gasquet 775 CAPUT III videbantur, consulto immutata relicta sunt Aliunde lin­ guarum periti norunt nonnulla menda inveniri in ea. (2) Hæc versio est authentica, eo sensu quod : (a) Est officialis, nec rejici potest in Ecclesia; ejus usus est legalis et praescribitur in diversis ordinarii magisterii ecclesiastici actibus x. (b) Supponit saltem “ conformitatem moralem et sub­ stantialem ” cum originali inspirato, ita ut cum eodepi consonat in rebus fidei et morum; nam, juxta Tridentini theologos, “eatenus voluit Concilium Vulgatam authenti­ cam haberi, ut certum omnibus esset nullo eam defaedatam errore, ex quo perniciosum aliquod dogma in fide et mori­ bus colligi posset”2. caput m De Inerrantia et Interpretatione Scripturæ S. 1184. — Conspectus. De inerrantia et interpretatione. i° De inerrantia. (a) Ejus existentia. (b) Ejus amplitudo : ejus universalitas; de errori­ bus realibus et apparen­ tibus. 20 De interpretatione. (a) Notiones præviæ : inter­ pretationis, sensus Scri­ pturæ S. (b) De legibus interpreta­ tionis : regulæ interpreta­ tionis scientific® et catho­ licæ. Scholion. Munus Ecclesiæ relate ad Scripturàm S. ’ Juxta Commissionem biblicam, versio S. Scripturæ in ecclesiis publice legenda fidelibus debet sumi non -ex textibus primigeniis sive græcis sive hebraicis; sed tantum ex Vulgata editione, seu “ex textu ab Ecclesia pro sacra liturgia approbato. ” (30 april. 1934). 776 CAPUT III ARTICULUS I De Inerrantia Scripturæ Sacræ. Quaeritur utrum Scriptura S., ratione inspirationis, gau­ deat absoluta veritate seu inerrantia *. Et ejusdem inerrantiæ probamus : i. existentiam, 2. amplitudinem. 1185. — Status Qu.estionis. (i) Errores. Multi Scripturæ inerrantiam negant, (a) fiationalisti? Scripturas considerant ut libros mere humanos, et in eis vident sæpius mythos, legendas, errores et multas contradictiones præsertim in rebus physicis et historicis. (b) Alii inerrantiam coarctant soli elemento religioso aut rebus fidei et morum in libris sacris; alii in Scriptura agnoscunt popu­ larem historiam de narratorum veritate parum curantem; alii denique exaggerant “ citationum implicitarum ” numerum aut sensum ad errores Scripturæ admittendos. (c) Λ/odernistœ docent relativam veritatem libri sacri, qui refert opiniones tempore auctoris vigentes, sed non amplius cum progressu et evolutione hodiernis concordes. (2) Doctrina catholica affirmat Scripturam S. originalem et authenticam frui veritate absoluta et necessaria. I. Ejus existentia. H 1186. — Thesis. Nullus omnino error est in Scri­ ptura S. inspirata. Doctrina catholica. Ecclesiæ magisterium. (a) Leo XIII declarat : “Tantum vero abest ut divinæ inspirationi error ullus subesse possit, ut ea per se ipsa, non modo errorem excludat omnem, sed tam necessario excludat et respuat, quam necessarium est Detun, summam Veri­ tatem, nullius omnino erroris auctorem esse. Hæc est antiqua et constans fides Ecclesiæ, sollemni etiam sententia in 1 Cf. Pius IX, Encyc. Qui pluribus; Alloc. Maxima quidem; Syllab., prop. 7; Leo XIII, Encyc. Providentissimus Deus, 18 nov. 1893; Pius X, Decret., Lamentabili, prop, n, 14, 16; plura decreta Commissionis biblicce; P. Durand, art. Inerrance biblique, in D. A., col. 752 sq., F. Albanese, La verità nella S. Scrittura, 1925; M. Sales, art. Doctrina S. Thomcz de inerrantia biblica, m Divus Thomas, 1924, p. 84 sq.; Vosté, De divina inspiratione et veritate S. Scriptura, Romæ, 1932. INERRANTIA ET INTERPRETATIO SCRIPT. S. 777 Conciliis definita Florentino et Tridentino, denique expres­ sius declarata in C. Vaticano...” x. (b) BENEDICTUS XV eadem docet, in encyc. Spiritus Paraclitus, (15 sept. 1920). 1187. — Probatur. (1) Script. Etenim ipsa testatur, ex una parte, quod libri sacri a Deo procedunt; ex alia vero, quod Deus verax est et mentiri nequit 1 23 45. (2) Tradit. Unanimis Patrum et Doctorum consensus. (a) “ Patribus omnibus et Doctoribus, ait Leo XIII (loc. cit.), persuasissimum fuit divinas Litteras, ...ab omni errore esse immunes...\ professi (sunt) unanimes ... Deum ipsum per sacros auctores elocutum nihil admodum a veritate alienum ponere potuisse ” 3. (b) Patres de hæresi damnant eos qui errores etiam leves Scripturæ tribuunt 4. (c) Eadem est Doctorum sententia post S. THOMAM, qui ait : “Scripturæ divinæ a Spiritu S. traditæ non potest subesse falsum ”. Et alibi : “ Hæreticum est dicere quod aliquid falsum... in quacumque canonica Scriptura inveniatur” 5. e (3) Rat. theol. Ex Dei veracitate. Deus enim summe verax, qui nec decipi nec decipere potest, permittere nequit errorem irrepere in librum cujus est auctor principalis. Porro, ex dictis, Deus est principalis auctor omnium librorum Veteris et Novi Testamenti; ergo nullus in eis est error. II. Ejus amplitudo. 1188. — Inerrantiæ amplitudo in divinis Litteris sic summatim contrahi potest. (A) Universalis et absoluta proveniens adest tantum in textu grapho conscribitur; itaque non dosa verba vel loca in codicibus translatis. veritas ex inspiratione originali, prout ab hagionecessario excludit men­ transcriptis et versionibus 1 D. B., 1951, 1952. 2 Hebr., VI, 18; Rom., III, 4 5 Π/., I» 2· 3 D. B., 1952. 4 Epiphan., Hares, ’jh·, August., C. adv. leg. et proph., 1. II, c. 2; cf. C. Pesch, De Inspiratione, p. 491 sq., qui mulla Patrum testimonia refert. 5 S. Thom., De Potent., q. 4, a. i; In Joan., 13, lect. I. 778 CAPUT III 4 1I .i · •I » 1189. — (C) Errores reales vel apparentes in S. Litteris inveniri possunt. ; 'C (1) Quoad errores reales, (a) “ Fieri quidem potest, declarat Leo XIII (op. cit.), ut quædam librariis in codici­ bus describendis minus recte exciderint; quod considerate judicandum est, nec facile admittendum, nisi quibus locis rite sit demonstratum ”. (b) Errores reales in auctore sacro : 1. vel simpliciter refe­ runtur, quod sæpe fit, v. g., “ Dixit impius in corde suo : Xon est Deus2”; et tunc error ab ipso hagiographo non affirmatur; 2. vel ab eodem proprie asseruntur. De hoc casu S. AUGUSTIN US declarat, ubicumque in Scriptura “aliquid videatur contrarium veritati, nihil aliud quam vel mendosum esse codicem, vel interpretem non assecutum esse quod dictum est, vel se minime intellexisse 3 ”, Idem docet Leo XIII4. 3. Quoad mythos et legendas, hæc habet Leo XIII (op. cit.) : “Cum SS. Patres inter portenta errorum et impias sententias recenseant fabulas, vel mythos in Scriptura admittere, hæc una sufficiens jam ratio debet esse theologo catholico non sequendi hac in re rationalista­ rum placita”. 1190. — (2) Quoad errores apparentes. Teneantur sincere sequentes regulæ : (a) In Scripturis nulla inveniri potest contradictio sive cum aliis Bibliæ locis, sive cum doctrina ab infallibili Ecclesiæ magisterio proposita, sive cum profanis scientiis certa docentibus. Nam omnis veritas est a Deo et Deus nequit sibimetipsi contradicere. (b) Attamen notandum est Scripturam non scientifico modo loqui, nec inquirere intimam pheenomenorum naturam sed sæpe loqui juxta modum consuetum in tali vel tali tempore et regione. ’ D. B., 785. ’ Ps. XIII, 1. s S. Augustin, Epist. 82, 1, 3. * D. B., 1952. INERRANTIA ET INTERPRETATIO SCRIPT. S. 779 ARTICULUS II’ De Interpretatione Scripturæ Sacræ. I. — Notiones præviæ. 1191. — Plura sunt praenotanda de Scripturae : i. inter­ pretatione, 2. sensibus. I. Interpretationis Scripturæ S. notio et species. (a) S. Scripturae interpretatio est judicium quo ejus sensus verus nobis manifestatur. (b) Alia est authentica, alia vero privata : i. Authentica ea est qua verus Scripturae sensus proponitur ab infallibili Ecclesiae magisterio tum sollemni, tum ordinario. De hac præsertim nunc tractamus. 2. Privata vero datur a privatis doctoribus, qui Scripturæ sensum exponunt, juxta regulas hermeneuticae et exegeseos. Potest esse sive vulgaris sive scieniifica. II. De S. Scripturæ variis sensibus. Dicemus : i. quinam sint, 2. quomodo revelationem exprimant. 1192. — DE SCRIPTURÆ SACRÆ SENSIBUS.2 (1) Notio. S. Scripturæ sensus est id quod ejus verba immediate vel mediate significant, ex Spiritus Sancti intentione. (2) Species. Duplex communiter distinguitur : 1. litteralis 2. typicus?» ; 3. quibus additur alius, qui accommodatitius vocatur. ’ Patrizi, De interpretatione Scriptlirarum, Romæ, 1844; pars prior, Institutio de interpretatione Bibliorum, denuo edita, Romæ, 1876; J. Lajny, hitrod. in S. Script., Lovanii, 1866, t. I, p. 219 sq. ; Ubaldi, Introductio, vol. 3; Comely, Introductio, t. I. p. 510 sq. ; Compend., p. 126 sq. ; Chauvin, Leçons d'Introd, générale, Parisiis, 1898 ; Briggs *, General Introduction to the study of H. Scriptures, 1899; Hummelauer, Exegetisches zur Inspirationsfrage, Friburg. Br., 1904; E. Mangenot et J. Riviere, art. Interprétation de ΓEcriture, in D. T. C., col. 2290 sq. ; V. Bainvel, op. cit., n. 210-226; M. Schultes, De Ecclesia catholica, Paris, I925> 543 s t. I. p. 183-197. 3 Quem duplicem sensum sic exponit S. Thomas : “ Illa ergo pnma significatio, qua voces significant res, pertinet ad primum sensum, qui est sensus 780 CAPUT III 1193. — (ΑΊ Litteralis (seu historicus') (a) est illequem.ipsa verba immediate exprimunt, (b) Subdividitur in sensum proprium ct metaphoricum, secundum quod verba sumenda sunt proprie vel metaphorice : i. Proprius immediate exsurgit ex verbis obvia sua significatione acceptis; 2. Metaphoricus seu paraboiicus, provenit ex verbis figurative acceptis : hinc vocatur etiam figuratus, v. g., Luc., XIII, 32. Quod S. Thomas 12 illustrat exemplo : “Utroque modo utitur Scriptura, sicut cum dicitur quantum ad primum quod Jesus ascendit, et cum dicitur, quod sedet a dextris Dei, quantum ad secundum ”. (c) Controversia de multiplicitate sensus litteralis. Controvertitur num una eademque sententia in Scripturis possit habere multiplicem sensum litteralem. 1. Affirmarunt S. Augustinus, S. Thomas et cum eo nonnulli Scholastici : “Quia vero sensus litteralis est quem auctor intendit, auctor autem sacræ Scripturæ Deus est, qui omnia simul suo intel­ lectu comprehendit, non est inconveniens, ut dicy: Augustinus3, si etiam secundum litteralem sensum in una littera Scripturæ plures sint sensus ” s. II 2. Communius tamen moderni exegetæ tenent sensum spiritualem posse quidem multiplicem esse, sed sensum litteralem, etiam in prophetiis, esse unum. Etenim in libris humanis nonnisi unus litteralis sensus cuique sententiæ competit; jamvero Scriptura ad normam libri humani scripta est, utpote ad homines destinata. Insuper, si multiplicem haberet sensum, multis dubiis et ambagibus ansam præberet, ideoque minus apta esset ad docendum. 1194. — (B) Typicus (seu spiritualis, mysticus), (a) Ille est qui exprimitur non verbis ipsis, sed rebus aut personis per verba indicatis, quæ ex divinæ Providentiae ordinatione, alias res aut personas significant et earum sunt typi. Sic multa quæ litteraliter de patriarchis, aut regibus, vel prophetis prædicabantur, typice seu spiritualiter, de Christo intelligi debent. Nam antiquum Testamentum erat figura, histortcus vel litteralis. Illa vero significatio, qua res significata per voces iterum res altas significant, dicitur sensus spiritualis, qui super litteralem fundatur, et eum supponit”. Sum. theol., i, q. r, a. IO; Cf. Quodlibet., VII, q. M, a. 14. ; P. Synave, La doctrine de S. Thomas sur le sens littéraire des Ecritures, in R. B., 1926, p. 40 sq. ' S. Thom., In Galat., IV, lect. VII. "s· 2 S. August., Confess., 1. ΧΠ, 3ι ; χχχΠ, S44. • 3 Sum. IheoL, I. q. J. a. io; De Rotent., q. 4, a, u I INERRANTIA ET INTERPRETATIO SCRIPT. S. 781 vel lypus aut prophetia eorum quæ sub N. læge ventura erant, juxta illud Apostoli 1 : “ Hæc autem omnia in figura contingebant illis”. (b) Sedulo distinguatur sensus typicus a sensu litterali melaphorico. Hic significatur a verbis immediate; ille autem, mediate tantum. Hoc habes exemplum : Agnus paschalis in V. Testamento erat typus Christi, ac proinde typice Christum significabat. Quando autem S. Joannes Baptista, Jesum ostendendo, dicebat : “ Ecce Agnus Dei", metaphorice, quamvis littéral i ter, loquebatur. (C) Triplex esse potest sensus typicus3 : i. Allegoricus, qui res et facta V. Testamenti refert ad credenda de Christo vel Ecclesia; 2. Tropologicus seu moralis exprimit rem ad mores spectantem, quæ immediate significatur ab alia re in Scriptura. 3. Anagogicus applicat res et dicta præsentis vitæ ad cælum et æternam gloriam. Quæ omnia his versibus Veteres declarabant : Littera gesta docet, quid credas allegoria, Moralis quid agas, quo tendas anagogia. Quod pariter vocabulo Jerusalem exponere solebant : litteraliter enim urbem designat, allegorice Ecclesiam militantem, moraliter animam justi, anagogice Ecclesiam triumphantem. 1195. — (C) Accommodatitius sensus (a) in eo consistit quod textus sacer usurpatur ad rem significandam, quam revera non significavit inspiratus auctor et quæ tantum similis est rei realiter significatæ. (b) Quod fit per extensionem et per allusionem : 1. Priori modo, quando ampliatur sensus Scripturæ, v. g., si extenduntur ad sanctos in genere quæ de quibusdam tantum scripta sunt : “ Inventus est justus et in tempore iracundiæ factus est reconciliatio... Bene­ dictionem omnium Gentium dedit illi Dominus...3 2. Posteriori modo, quando textus applicatur rei omnino diversæ, v. g., si verba “ Deus mirabilis in sanctis suis ” < sanctis hominibus applicantur, dum in textu referuntur ad Dei sanctuarium. 1196. — II. DE SCRIPTURÆ s. SENSU, REVELATIONIS FONTE. Varii S. Scripturæ sensus non habent eumdem valorem ad revelationem significandam. 2 Sum. theol. y I, q. I, a io; Qiiodlib. 7, a 15. - . ··■ .. k’r. - s 782 CAPÜT III (1) Litteralis sensus est a Spiritu Sancto, proinde est revelationis fons purissimus, et ex eo solo sumi per se potest argumentum theologicum biblicum ». (2) Typicus sensus, quando certo constat, (a) ex se eamdem vim habet ac litteralis cum sit vere a Deo intentus, quare constituit argumentum theologicum vere efficax, (b) Quoad nos autem, debet certo probari sive ex alio Scripturæ loco, sive ex Traditione : non enim invenitur in omni textu, aliunde non est in se evidens, nec possumus eum recte intelligere nisi in quantum Spiritus S. revelaverit rem aliquam esse typum, et quidem sub hac vel illa specifica significa­ tione. (C) Quoad adversarios, videndum est utrum, ex suis principiis, hunc sensum typicum admittant necne. Si eum non admittunt, expedit aliis argumentis contra eos uti, eo magis quia quidquid essentiale sensu typico significatur, alibi sensu litterali magis evidenter significatur2. (3) Accommodatitius sensus, nec directe nec indirecte inspiratus a Deo, revelationem non continet. Et ideo nullo modo pro revelationis fonte haberi potest, nec ex se aliquid valet in theologica demonstratione 3. II. — De Legibus Interpretationis. 1197. — (a) Ad varios S. Scripturæ sensus discernendos et præsertim sensum litteralem detegendum, hermeneutica sacra tradit certas interpretationis regulas, quæ ab arte exegeseos deinde applicantur. 1 Sum. theol.I, q. i, a. io ad I. M 3 Quod animadvertit S. August, De doctrina Christiana, 1. II, c. 6, n. 8; P. L., XXXIV, 39 : u Nihil enim fere de illis obscuritatibus eruitur, quod non planissime dictum alibi reperiatur B * Ecclesia non raro in liturgia utitur hoc sensu : v. g., B. Virgini applicando quæ de Sapientia dicuntur in Sacris libris. — Eumdem sensum sacri oratores adhibere possunt ad religiosam veritatem illustrandam, dummodo tamen hæc accommodatio vera analogia innitatur et verba non usurpentur contra eum sensum quem præ se ferunt. Ita peccator Hevæ verba mutuari potest : “Serpens decepit me”. Gen. III, 13. Sed absonum esset de B. Virgine dicere : “ Posuerunt me custodemcum statim addatur : “ Vineam meam non custodivi ”. Cantic. 1,5; aut de Ss. Corde Jesu : “ Accedet homo ad cor altum ct exaltabitur Deus ”. Ps. 63, 7"^> cum in hoc psalmo agatur de malitia peccatorum et de gloria quæ ex eorum castigatione Deo accrescit. — Multa alia exempla invenies ap. Bainvel, Les Contresens bibliques des prédicateurs Paris, 1924. INERRANTIA ET INTERPRETATIO SCRIPT. S. 783 (b) Hermeneutica ’ (a græco έρμηνεύειν, explicare), designat didacticam collectionem regularum ad librorum sacrorum interpretationem. Differt ab exegesi, quæ harum regularum auxilio, textum divinæ Scripturæ explicat. (c) Porro cum hermeneutica tractat de S. Scriptura, quæ est liber humanus simul et divinus, duas regularum species exponit : 1. regulas grammatico-historicas omnibus libris communes, 2. regulas catholicas libro inspirato speciales. De quibus singulatim nunc agimus, sed breviter, quia his studere solent in “ Introductione ad Scripturam”. I. Regul/e Interpretationis Scientificæ. 1198. — Omnis legitima libri interpretatio eo tendit, ut, legibus grammaticæ, historicisque adjunctis sedulo inspectis, lector intelligat sensum ab auctore intentum : ad quem obtinendum non parum prosunt : i. textus, 2. contextus, paralleli loci, 4. variaque commentaria. (1) Textus sedulo investigetur2. Nam primum vocabulorum significatio est cognoscenda, (a) Linguarum proinde sacrarum (hebrææ, aramaicæ, græcæ et latinæ) notitiam habere necesse est ad perfectam eorum intelligentiam ; vis enim primigenii textus totaliter in versionem transire nequit, ita ut, teste Hieronymo, ad hebraicam veritatem recurrere oporteat 3. (b) Necesse est etiam studere ingenio linguæ ac populorum qui ea utebantur; orientalia enim idiomata longe differunt ab occiden­ talibus, præsertim modo dicendi nec varietate nec ordine distin­ cto, frequentioribus imaginibus, penuria vocum et indole minime H. Janssens, Hermeneutica Sacra, Turin, 1858; Zapletal, Hermeneutica Sacra, 1908 ; E. Mangenot, art. Herméneutique, in Diet, de la Bible, col. 612 sq. 2 L. Vaganay, Initiation à la critique textuelle néo-sacramentaire, Paris, 1934. Optimam textus hebraici editionem edidit Rud. Kittel *, Biblia hebraica, Lipsiæ, 1905 sq. ; A. Merk, Novum Textum grace et latine apparatu critico instructum, Romæ; Vogels, Novum Testamentum grace et latine, Dusseldorf; P. Bodin, Novum Testamentum D. N Jesu Christi, Parisiis; A. Crampon, textum Hebraicum gallice reddidit, Paris, Desclee, 1923 sq. 3 Plerique libri V. Testamenti hebraice scripti sunt; quædam tamen partes in dialecto aramaico, v. g., Danielis, II, 4-VII, 28; Esdra, IV, 8-VI, 18; VII, 12-26; /er., X, II. Non parvam utilitatem pariter affert studium aliarum orientalium linguarum, præsertim assyriaeæ et arabicæ, quæ hebraicæ sunt affines : ex harum enim comparatione securius determinatur sensus vocabulorum quæ dubia sunt. Cf. F. Delitzsch, The Hebrew language viewed in the light of Assyrian research, London, 1883. 784 CAPUT III philosophica, ideoque alia interpretatione indigent. Frequens hebraici textus lectio, assiduum commercium cum apocryphis V. Testamenti aut scriptis Judæorum post-biblicis, v. g., duplici Talmude, etc., hoc nobis præstabunt. (C) Maximæ pariter utilitatis sunt Grammatica et Glossaria tum communia, tum specialiter ad intelligentiam utriusque Testamenti scripta 1199. — (d) Nec minoris est utilitatis variarum collatio versionum2 cum enim ex variis manuscriptis desumptæ fuerint, menda quæ aliquando in textum primigenium irrepserunt, versionibus corrigi possunt; aliunde versio est quædam ipsius textus interpre­ tatio. Inter has versiones, eminet Iiilgata (cf. n. 1182). Recur­ rendum est etiam ad codices primigenios vel ad antiquas versiones, ut expresse declarat Leo XIII3. Notandum est etiam textum hebraicum quem hodie habemus, non esse ab omnibus mendis immunem, sed opportune corrigendum recursu ad Septuaginta et ad Vulgatam, ut fatentur ipsi acatholici. f> T i· 1200. — (2) Contextus etiam diligenter scrutetur. Tria præsertim sunt attendenda : (a) Occasio libri et scopus auctoris : hæc si cognoscantur sive ex Scriptura ipsa, sive ex aliis HI ; •HI ··: • V ;i I ! ’ 1‘ * Inter Grammaticas hebraicas, notatu dignæ sunt : Gesenius, Hebraische Grammatik, ed. Kautzch (28), 1909; J. Touzard, Grammaire hébraïque abrégée, Paris, 1905. — Inter præcipua Glossaria sunt : G. Gesenius, Thesau­ rus hngua hebr. et chalet., Lipsiæ, 1835-53; Gesenius’s Hebrew and Chaldee Lexicon, London, Bagster, 1902; Hebrdisches und Aramaisches Handworterbuck, ed. Buhl, 1909; Joan. Buxtorfius, Lex. chald. talm. rabb., Basileæ, 1639, Lipsiæ, 1865; E. Castelli, Lex. syriacum, Cottingæ, 1787 ; Brun, S. J., Diction. Syriaco-latinum, Beyrouth, 1895; Schleusner, Lex. in Septuaginta, Lipsiæ, 1820; Bretschneider, Lex. Manuale, Lipsiæ, 1840; Schleusner, Lex. Graco-Latinum in .V. Testam., Glasguæ, 1817; Thayer, Greek-english Lex. of The N. Test., N.-York, 1887; Grimm, Lex. Graco-lalinum, Lipsiæ, 1903; Weitenauer, Lex. biblicttm Vulgata, Augustæ Vind., 1758; Fr. Kaulen, Handinuh. zttr Vulgata, Mainz. 1870: F. Zorell, Lexicon Grac. N. T., Parisiis, 1931. iH 2 Précipitas versiones invenire est in Polyglottis, quorum præcipua sunt Coinpinlensia, a. 1502, cura C. Ximettes edita; Antuerpiensia (1569-72), ed. ab Aria Montano; Parisiensia, cura Guid. M. Le Gay, 1629-1645; Londinensia, seu H'alloniatia, cura B. I Vallon, Londini, 1657-1686, omnium optima; Stier-Theile, Polyglotten-Bibel zum praktischen Handgebi attch, Bielefeld, 1890. Editionem manualem edidit Vigouroux, La Sainte Bible Polyglotte, Paris, 1900 sq. — Græcam versionem V. T. edidit Henry Barclay Swete, The Oïd Testament m Gieek, 3 vol., Cambridge, 1909. — De coplicis versionibus vide Hyvernat,£7ÎM> sur les Versions coptes de la Bible in Revue Biblique, oct. 1896, p. 540, janv. 1897, p. 48; vel ap. Vigouroux, Diet, de la Bible, art. Copies. — De syriacis versionibus vide R. Duval, La littérature syriaque, Paris, 1899, p. 31-55. 3 D. B., 1041. I INERRANTIA ET INTERPRETATIO SCRIPT. S. 785 documentis, jam auctoris mentem multo facilius intelligere possumus. (b) Argumentum generale quod auctor sibi proposuit : nam omnis significatio generali argumento contraria, generatim reji­ cienda est, dum significatio huic consona accipi debet : non enim admittitur, sine urgenti ratione, gravem auctorem sibi contra­ dicere; et, quando agitur de auctore inspirato, id nullo modo retineri potest. Ita, v. g., quid Paulus per Legem et opera Legis, in Ep. ad Rom. et Galat., intelligat ex tota arguendi ratione facilius deducitur. (c) Contexta oratio, seu nexus idearum et vocabulorum inter se et cum eis quæ præcedunt vel consequuntur. exus ille potest esse non solum grammaticus et logicus, sed etiam psychologicus. 1201. — (3) Loci paralleli attente considerentur, (a) Sunt enim hi textus qui, etsi in aliis capitibus ejusdem libri, vel etiam in alio prorsus libro inventi, eamdem doctrinam sive eisdem sive aliis verbis tradunt, et ita se invicem illustrant. Cum enim unus idemque sit auctor principalis Scripturæ, sibi contradicere nequit; et, si in diversis locis de eadem re locutus est, ea quæ dubia apparent in uno loco, per alia quæ clariora sunt in alio explicari debent. Ita, v. g., quæ Paulus ait de fide justifi­ cante in Ep. ad Romanos non parum elucidantur eis quæ habet in Ep. ad Galatas de eodem subjecto, atque complentur eis quæ Jacobus docet in sua Epistola. — Duplex vero est parallelismus, verborum et rerum, prout eadem verba proferuntur vel eædem res tractantur. Majoris utilitatis est parallelismus rerum, dummodo tamen idem et non simile tantum argumentum, eodem et non simili tantum modo exponatur. — Ad quod detegendum multum confe- rent tum assidua Bibliorum lectio, tum rectus Concordantiarum usus *. * 1202. — (4) (a) Commentariis tandem utendum est, quæ textum ex professo explicant : “ Quod si non potueris, ait Chrvsostomus 1 23 , assiduitate lectionis invenire quod dicitur, accede ad sapientiorem, vade ad doctiorem ”. Quod pariter inculcat Leo XIII Quoniam Bibliorum studia continuum quemdam pro­ gressum in Ecclesia habuerunt, istorum (catholicorum interpretum) pariter commentariis suus tribuendus est honor, ex quibus multa ll 1 Concordantiarum auctor dicitur Card. Hugo a S. Caro, O. P. (+ 1263); optima editio cura Dutripon prodiit, Parisiis, 1838 et sæpius; neque utilitate caret Concordantiarum Manuale editum a PP. de Raze et Lachaud, Lugduni et Parisiis, 1851 et sæpius postea. 2 S. Joan. Chrys., De Lazaro, Concio III, 3; P. G., XLVIII, coi. 995. 3 D. B., 1945. 786 CAPUT III opportune peti liceat ad refellenda contraria, ad difficiliora eno­ danda (b) Ad commentaria referri possunt varii libri de sacra archaologia et geographia scripti, qui historiam, regionem ac mores describunt tum populi judaici, tum eorum cum quibus relationes habuit. Uno verbo, interpres proprios conceptus abdicet, ut res sibi depingat eo modo quo a scriptore conceptæ sint ’. ’ B ' II. Regulæ Interpretationis Catholicæ. I ' i! ί! ·« Regulæ scientificæ, ut notat Leo XIII, non sufficiunt ad genuinum Scriptune sensum agnoscendum; quare omnino necessarium est catholicas regulas applicare, in librorum sacrorum interpretatione. 1203. — i° Principium generale : Thesis : Interpretatio authentica et infallibilis S. Scripturæ fit ab Ecclesia sola. De fide. Ecclesiæ magisterium. C. Tridentinum et postea Vaticanum declarant Ecclesiæ esse “ judicare de vero sensu et interpretatione Scripturarum sanctarum ” et docent tanquam verum sensum accipiendum illum quem tenuit aut tenet Sancta Mater Ecclesia 1 23. 0 *.·! i 1204 — Probatur, (i) Patres S. Scripturam interpre­ tantur ex consensu Ecclesiæ : “ Id ipsum sensere et exemplo confirmavere... Patres, qui divinarum Scripturarum tntelligentiam, non ex propria præsumptione, sed ex majorum scriptis et auctoritate sequebantur, quos et ipsos ex apostolica successione intelligendi regulam suscepisse constabat ” 3. 1 Hac de re legi possunt Vigouroux, La Bible et les Découvertes modernes, 5e éd., 1889; Fillion, Atlas d? Archéologie biblique, — Atlas d'Histoire natu­ relle de la Bible, — Atlas géographique, 1884-89; Vigouroux, Diet, de la Bible et son Supplément ; Smith, Dictionary of the Bible; Hastings*, Did. of the Bible, 1898-99. ‘ Ait enim Leo XIII : “ Cujus quidem ceterorumque Patrum doctrinam Synodus Vaticana amplexa est, quando Tridentinum decretum de divini verbi scriptis renovans, hanc illius mentem esse declaravit, ut in rebus fidei et mo­ rum, ad ædificationem doctrinæ christianæ pertinentium, is pro vero sensu sacra Scriptura habendus sit, quem tenuit ac tenet Sancta Mater Ecclesia, cujus est judicare de vero sensu et interpretatione Scripturarum sanctarum; atque ideo nemini licere contra hunc sensum, aut eti.am contra unanimem con­ sensum Patrum ipsam Scripturam sacram interpretari ”. Encyc. Pravidentissimus; C. Trident., sess. IV; C. Vatican., sess. Ill, cap. 2; D. B., 786, 1788. 3 Leo XIII, Encyc. Providentissimus ;cf. Origenes, /n Matth., n. 46; S. August., Cont. Crescen., 1. I, c. 33; S. Hilar., In Matth., XIII η I INERRANTIA ET INTERPRETATIO SCRIPT. S. 787 (2) Rat. theol. (a) Depositum integre custodiendum, |tiod Christus commisit Ecclesiæ, continet revelatam doctri­ nam. Atqui ad hanc doctrinam pertinet Scriptura S. Ergo Ecclesia S. Litteras servare debet non solum materia­ liter, sed etiam earum sensum et intellectum genuinum fidelibus exponendo per legitimam suam interpretationem, (b) Præterea fides certitudine absoluta et unitate perfecta debet esse prædita. Sed hæc necessario deerunt, si S. Scri­ pturae interpres errori obnoxius est; dum servantur tantum per Ecclesiæ interpretationem quæ in docendo infallibilis est. 1205. — 20 Regulæ præcipuæ. (1) Interpretatio S. Scripturae ab Ecclesia versatur solum circa “ res fidei et morum ad œdificationem doctrinæ christianœ pertinentes ”, ex declarationibus CC. Tridentini et Vaticani. (2) Tenenda est Ecclesiæ interpretatio quæ proponitur : (a) Per sacros auctores, Spiritu Sancto afflante, uti multis in locis N. Testamenti; (b) et per Ecclesiam (ipsam) eodem Sancto adsistente Spiritu. (3) Sed Ecclesia S. Scripturam interpretatur sive judicio sollemni, sive magisterio ordinario, (a) Judicium ejus sollemne exprimitur præsertim definitionibus RR. Pontificum et conciliorum, quod satis raro evenit, (b) Magisterium autem ordinarium et universale fit in unanimi episcoporum prædicatione ; ejusdem vides “documentum haud æquivocum... in usu exegetico Conciliorum et Pontificum, in institutionibus liturgicis, in catecheticis instructionibus, in consentiente et unanimi judicio probatorum theologorum seu interpretum, etc. ” L (4) Ad ordinarium Ecclesiæ magisterium refertur aucto­ ritas Patrum quoad Scripturae S. interpretationem. Eorum “ summa auctoritas est quotiescumque testimonium aliquod biblicum, ut ad fidei pertinens morumve doctrinam, uno eodemque modo explicant omnes : nam ex ipsa eorum consensione, ita ab Apostolis secundum catholicam fidem traditum esse nitide eminet”2. Tria ergo ad hoc requi­ runtur : moralis unanimitas, de rebus fidei morumve, affir­ matio explicita vel implicita quod res, de qua loquuntur, ad fidem pertinet. ' L. Billot, Dt Inspiratione, cap. 5. 1 Leo XIII, Encyc. Providentissimus, 18 noy. 1893. 788 CAPUT III Extra hos casus, Patrum auctoritas magna est quidem, sed non infallibilis : “ Enrumdem vero Patrum sententia tunc etiam magiri testimanda est, cum hisce de rebus munere doctorum quasi priva· tim funguntur; quippe quos, non modo scientia revelatæ doctrinæ et multarum notitia rerum, ad apostolicos libros cognoscendos utilium, valde commendet, verum Deus ipse, viros sanctimonia vitæ et veritatis studio insignes, amplioribus luminis sui præsidiis adjuverit. Quare interpres suum esse noverit, eorum et vestigia reverenter persequi et laboribus frui intelligenli delectu ’’ Exinde patet hodiernorum libertatem exegetarum interpreta­ tione Patrum non restringi in quæstionibus scientificis nostris diebus agitatis : de his enim plerumque non concordant, nec suam sententiam tanquam de fide enuntiant. (5) In locis inspiratis, pro quibus Ecclesiæ interpretatio authentica ct consensus Patrum desideratur, (a) semper attendi debet ad analogiam fidei catholicce. Quod declarat Leo XIII : “In ceteris analogia fidei sequenda est et doctrina catholica; qualis ex auctoritate Ecclesiæ accepta tanquam summa norma est adhibenda... Ex quo apparet, eam interpretationem ut ineptam et falsam rejiciendam, quæ vel inspiratos auctores inter se quodammodo pugnantes faciat, vel doctrinæ Ecclesiæ adversetur”, (b) Analogia vero fidei regit Scripturæ interpretationem : tum negative, quatenus eam præmunit ab explicatione quæ dogmati catholico adversatur; tum positive, viam ostendendo ad verum alicujus loci sensum recte explicandum : sic Ecclesiæ doctrina de juramento inservit ad rectam interpretationem verborum Christi apud Matth., V, 33-37. 1206. — Corollaria, (a) Nemini licet Scripturam S. inter­ pretari contra sensum quem tenuit vel tenet Ecclesia, aut contra unanimem consensum Patrum (b) Nunquam admittatur S. Scripturæ sensus, qui adversatur alicui catholicæ veritati, vel tribuit hagiographo aliquem errorem, v. g., in rebus historicis aut scientificis, vel contradictionem cum seipso aut aliis libris sacris. Hæc enim repugnant inspirationi et inerrantiæ divinarum Scripturarum. W 1207. Scholion. Scripturam S. ’ Leo XIII, /. cit ■■ D. B Munus Ecclesiæ relate ad INERRANTIA ET INTERPRETATIO SCRIPT. S. 789 Munus Scripturam tuendi tribuitur Ecclesiæ, et etiam Traditioni, quia ab Ecclesia, mediante Traditione, exercetur. Idem est maximi momenti : non enim sine causa Deus Scripturas tradidit Ecclesiæ, ut docet Leo XIIIx. (1) Ejusdem existentiam negaverunt Protestantes, juxta quos, ex una parte, Ecclesia visibilis et socialis non fuit a Christo instituta, nec proinde infallibili gaudet magisterio; ex alia vero, Scriptura S. est unicus fons Revelationis et sola fidei regula ad salutem consequendam. 1208. — (2) Necessitatem et optimam utilitatem Ecclesiæ quoad Bibliam docent Catholici unanimiter : quod summatim evolvitur. (a) Ecclesia sola factum revelationis totius Scripturæ S. affirmare potest. Etenim tale factum, utpote intrinsece supernaturale, discerni nequit naturaliter, sed solum ex revelatione. Atqui Ecclesiæ magisterium est organum authenticum ad cognoscendam revelationem. (Cf. n. 750 sq.). Quare scribit S. AUGUSTINUS : “ Ego Evangelio non crederem, nisi me catholicæ Ecclesiæ commoveret auc­ toritas ” -. 4 (b) Consequenter Ecclesia tradit canonem, seu collectio­ nem completam librorum inspiratorum, quæ proponitur a C. Tridentino et Vaticano jam citato. (Cf. n. 1170). (C) Praeterea Ecclesia declarat Vulgatam editionem esse legitimum revelationis fontem in iis quæ ad fidem et mores pertinent. (Cf. n. 1183). (d) Ecclesia dux est et magistra in interpretatione authen­ tica sensus librorum inspiratorum. (Cf. n. 1203). (e) Notetur aliunde Ecclesiam prosequi divinas Litteras honore maximo, earum lectionem3 et cognitionem pro­ movere atque integritatem decretis et legibus sedulo servare. ' D. B., 1787. — 2 S. August., C. Epist. Munich.. c. 5. n. 6. 3 C. Trident., Sess. V. De Reformat, cap. i; Van Noort, De Fontibus /û; itionis, p. 81-85. I - & 9 ί- 790 EPILOGUS EPILOGUS ■ EPILOGUS Traditio et Scriptura S« inter se comparantur . * 1209. — Summatim exponuntur Traditionis et Scrip­ turæ S. i. similitudines, 2. discrimina, 3. prœstantia relativa. (1) Similitudines. Utraque est verbum Dei revelatum et proinde est fons verus revelationis absolute infallibilis, atque pari reverentia pietatisque affectu suscipi debet, ex Tridentino et Vaticano. Utraque est simul supremus expo­ sitionis et demonstrationis theologicæ locus et fons. It I♦ jfl J’ » IJ : ϋ h »: > ! primitiva non remanent et multis intermediis fallibilibus transmittuntur. (B) Traditio Scripturæ prœstat multipliciter : (a) Anti­ quitate : nam in V. T. sola viguit usque ad Moysen; item in N. T. divina revelatio prius ore tradita fuit quam litteris consignata, (b) Amplitudine ratione objecti : nam Traditio plura amplectitur quam Scriptura, (c) Utilitate ac necessi­ tate, cum Traditio sine Scriptura sufficere possit; dum Scripturæ inspiratio, canon ac verus sensus, in plurimis saltem locis, certo et integre, absque Traditione, determinari nequeunt. Utramque autem tenendo, duplicem fontem Revelationis habemus, ex quo omnia possunt hauriri dogmata. “ Itaque, fratres, state et tenete traditiones quas didicistis, sive per sermonem, sive per epistolam nostram ” τ. 1210. — (2) Discrimina, (a) Ratione formæ : Scriptura in libris inspiratis tantum invenitur; Traditio autem ore aut libris non sacris transmittitur. (b) Ratione objecti : Traditio activa se extendit ad omnia vere revelata sive ore sive scripto prædicata; dum Scriptura continet solum quæ in Biblia declarantur. (c) Ratione infallibilitatis. Infallibilitas Scripturæ ab inspiratione procedit; Traditionis infallibilitas autem ab assistentia Spiritus S. oritur. (d) Ratione necessitatis. Traditio magis necessaria est ac Scriptura S., ut ex nunc dicendis patebit. 1211. — (3) Præstantia relativa. (A) Scriptura Traditioni antecellit : (a) Ratione inspira­ tionis, qua singula verba libri sacri ipsum Deum habent auctorem et perpetuo conservantur; dum verba, quibus usi fuerunt Apostoli ad traditionem mere oralem docendam, evanuerunt, ita ut doctrina in iisdem contenta nonnisi quoad substantiam, Spiritu S. assistente, fuit conservata. (b) Ratione clarioris intellectionis. Nam difficilius videtur indicare ea quæ in Traditione sunt Dei revelatio, quia verba ‘ DD. Besson, L'Église catholique et la Bible, Paris, 1931 ; Katolische Kirche und Bibel, Einsiedeln, 1934; Franzelin, th. 21 ; Bainvel, De Magisterio vivo, n. 33*39^^^^^ 791 ' // Thessal., II, 14. - Λ?· APPENDIX Series Conciliorum generalium f Nume­ rus j chronologicus. Nomen. Hom. Pont if. Annus. Numeri, juxta Denzinger-Bannwart. Quædam Quæstione» soltilæ. • I. ORIENTALIA I II III IV V VII VIII Nicaenum I. Constantinop. I. Ephesinum. 325 381 Silvester. Damasus. 431 C/ELESTINUS. 4SI Leo M. Vigilius. / Agatho. (Leo II. Hadrianus I. Hadrianus II. Chalcedonense. Constantinop. II. Constantinop. III. 680-81 Nicænum II. Constantinop. IV. 787 S69-70 553 Divinitas Perbi contra Arianor. i Divinitas Spiritus S. contra A/acedonianos. Unitas personce in Christo et divina Maria maternitas contra Nestorianos. Diac nature in Christo contra Eutychianos. Damnantur origenismus et Theodorus mopsiteslenus. Duplex operatio in Christo contra Monothelitas. Doctrina de cultu imaginum contra Iconoclastas. Definitiones de imaginum cultu et Photii condemnatio. 54, I71» 3°5> 1460. 85 sq., 1461. 212 sq., 1464· 289 sq., 1465. I 302 sq., 986, X466. ’ | 336 sq., 1467, 1833. II. OCCIDENTALIA IX X! XII -r* I Lateranense Lateranense Lateranense Lateranense I. II. III. IV. 1139 1179 1215 Callistus II. Innocentius II. Alexander III. Innocentius III. Condemnatio simonia, etc. Damnantur Petrus et Arnaldtis Brixiensis. Damnantur Cathari. 359 sq. 364 sq. Canones de annua confessione, communione pascali, secreto sacramenlah, etc. Damnantur Abbas Joachim, Albigenses, Valdenses, etc. 428 sq. 1123 400 sq. XIII XIV Lugdunense I. Lugdunense II. 1245 1274 Innocentius IV. Gregorius X. Damnatur Frcdcricus II. Definitur processio Spiritus S. el Grad in communionem recipiuntur. XV Viennense. 1311 Clemens 471 sq- XVI’ Constantiense. 1414-18 Marti nus V. Decreta de Incantatione et de anima rationali corporis humaniforma ; damnantur Dulciniani. Decretum de communione sub utraque specie: damnantur Widefus, J. Huss, etc. .XVII’ Florentinum. 1438-45 Eugenius Decreta pro unione Gracorum, Armenorum, Jacobitarum. 691 sq·. 1083 sq X468, 1S26, 1835· IXVIII Lateranense V. 1512-17 Damnantur quidam errores de anima. 738 sq- XIX Tridentinum. I545-63 /Julius II. (Leo X. / Pau LUS III (convoc. ) Va rue definitiones dogmatica et condemnatio errorum Prolestantium. 782 sq·. 19S1, I991· XX Vaticanum. 1869-70 • Pius IX. Constitutio de fide catholica et Ecclesia Christi ; definitio II. Pontificis infallibilitatis. 17S1 sq·, J942, I9^r· V. IV. \Piüs IV (dimittit). 460, 1S34. ’ In hoc Concilio, ultimæ sessiones tantum (XLII-XLV), quæ Martino V praesidente habitro sunt, dici possunt œcumenicæ; sessionum tamen praecedentium nonnulla decreta postea Martinus V approbavit. 3 Concilii Basileettsis (1431 sq.) tria decreta tantum Eugenius IV approbavit; cum autem translatum fuerit (1438) Ferraram, et postea (1439) Florentiam, vere factum est œcumenicum. •9 > ... .. ■ 111 -r.v., ; ___ INDEX ALPHABETICUS I I· I' I :» 1 ’■ 1· •i , Abælardus rationalisme, favet, 6l. Accommodatitius sensus, 427, 1195. Ï :tio catholica, 14, 1016, 1024. Actus religionis, 91, 95; actus debiti Deo, 159. Adimpletio prophetia, signum ori­ ginis divinæ, 336; prophetiarum circa regnum Messiæ, 429; circa Messiam ipsum, 429, 435, 494. Apostolatus, notio et prærogativæ, Adoratio, 159. 767. Apostolorum successores sunt epis­ copi, 657-669. Adventus proximus Christi non fuit professus certe ab Apostolis, 630632. Ægyptii, eorum religio, 117. Aggregatio ad Ecclesiam necessaria ad salutem, 819-827. Agnostici, errores de religione, 99. Allegoricus sensus, 1194. Ambrosius S., de primatu, 682; de infallibilitate, 762, 887. Analogia fidei in Scriptura interpre­ tanda, 1206. Anagogicus sensus, 1194. Angeli boni quomodo operantur ad miracula, 301. Anglicani articuli, 604. <1 H'l r! Anghcanismus, origo, 604; doctrina de Ecclesia, 604 ; sectæ variæ, 605 ; de Ecclesiæ unitate, 772 ; de Tradi­ tione, 1085. Anima Ecclesiæ, notio et existentia, 833 ; elementa, 834 ; relationes cum corpore, 835 ; Spiritus S. anima Ecclesiæ efficienter, 853; gratia sanctificans anima Ecclesiæ forma­ liter, 854. Animismus, exponitur, 130; rejicitur, 135· Apologetæ Patres, 51-58. Apologetica, 28, pars theologiæ, 32; definitio, 37 ; indoles, 39; argumenta et præsupposita, 42 ; apologeticæ conspectus historicus, 50; apologe­ tica Christiana, 361 ; ejus modus, 362 ; fontes, 363 ; Apologetica dis­ tincta a fide, 40; 647 ; non est critérium inspirationis, 1167. Apostoli, notio, numerus, missio, 645; Apostolorum collegio Christus con­ tulit triplicem potestatem docendi, regendi et sanctificandi fideles, 648654; infallibilitatem, 751-760. Apostolicitas, nota veræ Ecclesiæ, Apparitiones Christi redivivi : ea­ rum existentia, 510-512; realitas objectiva, 513-520. Appellatio ad R. Pontificem probat ejus primatum, 720; et jurisdictio­ nem plenam et supremam, 972; est legitima, 972 ; non autem appellatio a R. Pontifice ad concilium, 1912. Approbatio ordinum religiosorum est objectum infallibilitatis, 932. Approbatio consequens non sufficit ad inspirationem, 1158. Archæologia sacra, fons theologi­ cus, 16. Aristoteles, de moribus paganorum, 238, 536 n. 6. Arnobius, de numero et dignitate Christianorum, 531, de miraculis Christi, 474 n. 2, 478. Ars, a religione distincta, 88. Aspirationes humanæ, intellectus, 382 ; voluntatis, 388 ; naturæ sensi­ bilis, 392 ; a Christianismo expletæ, 383 sq.; earum perfecta satisfactio supponit in Christianismo interven­ tum Dei supematuralem, 394-396. Assensus Ecclesiæ magisterio debitus, 953; sive magisterio infallibili, 954; sive non infallibili, 955, 956. Athanasius S., de infallibilitate R. Pontificis, 887 ; de conciliis, 905. Athei, 99. Auctoritas a Christo Ecclesiæ et col­ legio Apostolorum collata, 648-654; i Invenies in hoc Indice non solum w, sed præcipuos numeri marginales» non paginæ; littera n. notas designat. auctores allegatos. Indicantur ... 796 .... ... INDEX ALPHA BETIGUS Romano Pontifici, 672-727. Auctoritatis alicujus in religiosis re­ bus necessitas, 617-620. Auctoritas infallibilis, Ecclesiæ, 749700; R. Pontificis, S72 S95 ; collegii episcoporum, 896 ; conciliorum œcumenicorum, 904-906; V. Infallibi- litas. Augustinus S., de necessitate theo­ logia;, 12; opera apologetica, 57; de notione religionis, 84 ; de beatitudine hominis, 152; de oratione, 179; de revelatione, 240; de pro­ phetis, 420;de resurrectione Christi, 50S; de propagatione Christianis­ mi, 541, 544, 547; de martyribus, 557; de Ecclesiæ visibilitate, 630; de infallibilitate, 743, 747, 762, 8S5; de notis Ecclesiæ, 708, 779 6, 7S1, Sii, 815; de adhæsione ad Ecclesiam, 822; de Ecclesia sponsa Christi, 841; et corpore Christi, S46, 849, S52; de anima Ecclesiæ, 853; de Traditione, 1091. Autocephales Ecclesiæ, 509. Babystæ, 570-571. Baianismi errores de revelatione, 245. Baptistæ, 605. Basilius S., Traditionem propugnat, 1091. Beatificatio servorum Dei, 950. Beati tu do, finis hominis, 149; ad beatitudinem ducit religio, 150, 388; beatitudo non est in bonis creatis, i52-157Bellarminus S., definit Ecclesiam, 612; ejus opinio de connexione primatus cum Sede Romana, 734. Bellum a Christianismo mitigatum, 540. Benedictus XIV, de studio theologiæ 13; dc connexione primatus cum Sede Romana, 732 ; de canonisatione Sanctorum, 811, 812, 950, 931 ; de jurisdictione, 963; de origine juris­ dictionis episcopalis, 994; de cir­ cumstantiis miraculi, 322. Benedictus XV, de inspiratione, 1166-1174; de Scripturæ inerrantia, ii 86. Bernardus S., contra Abælaidum, 61. Biblica theologia, 16; præcipui au­ ctores, 16. Bossuet, apologeta, 66. Brahmanismus, 112, 113. Budhismus, auctor, 574, 114 ; doc­ trina et cultus, 575; a Deo non fuit inspiratus, 577; et propagatio ejus causis naturalibus explicatur, 579; ideo non est revelatus et est inferior Christianismo, 580. Cæsarismus, 669, 604; rejiciendus, 609, Caius, testatur Petrum venisse Romam, 706. Calvinismus, auctor 603 ; doctrina de Ecclesia, Ô03, 624, 634 ; de regula fidei, 742-745 ; de episcopis, 658 ; de membris Ecclesiæ, 999 ; Calvinismi symbola, 603. Calvinus, 603. Canonisatio sanctorum, notio, spe­ cies, 930; objectum infallibilitatis, 931· Caput Ecclesiæ, Christus, 849 ; rela­ tiones Christi capitis ad Ecclesiam, S50-S52. Caritas a Christianismo propagata est, 533-540 ; 795 ; 803-804. Catalogi episcopales, 707; catalogus liberianus, 707. Catechumeni, membra in voto Eccle­ siæ, 1006. Catholici, numerus, conditio, diffusio geographica, 780, 610. Catholici veteres, schismatici, 879. Catholici Liberales, de relationibus inter Ecclesiam et Statum, 1057, 1060. Catholicitas, notio, 773; existit in Ecclesia romana, 779-781 ; non autem in sectis separatis, 781 ; est miraculum morale demonstrans divi­ nam originem Ecclesiæ, 788, 790. Cato, de servis, 537. Celsus, de miraculis Christi, 54, 475_ '.j| Censura doctrinalis, notio, objectum infallibilitatis Ecclesiæ, 924, de assensu et obedientia, 956 //. r. INDEX ALPHABETICUS Certitudo, notio, species, 343'344 i certitudinis apologetic® notio, 345 ; objectum, 346; influxus voluntatis, 347; certitudo facti revelationis requiritur vera tum objectiva, tum subjectiva, vel absoluta, vel rela­ tiva, 349. Certitudo moralis, spe­ cies, legitimitas, 354· 355· Chaicedonense C., de primatu R. Pontificis, 723; de infallibilitate, 888. Christus, vere exislit, 366; ejus divina legatio probatur ex mirabili excellentia doctrinæ christianæ, 369407; ex prophetico ministerio in Veteri Testamento, 408-437 ; ex ipsius persona et testimonio, 438464; ex ejus miraculis, 465-486; et vaticiniis, 487-496; ex ejus resur­ rectione, 497-522; ex ejus religionis mirabili propagatione, 523-550; e martyrum heroica constantia, 551572 ; e transcendentia Christianismi cum budhismo et mahumetanismo comparati, 577-581; 587; Christus fidei et Christus historicus non sunt distinguendi, 365-367. Chrysostomus S., de doctrina Chri­ sti, 407 ; de persona Christi, 446 ; de miraculis Christi, 488 n. 2 ; de .pro­ pagatione Christianismi. 547 ; de martyribus, 569 ; de Ecclesia sponsa Christi, 841 ; de membris Ecclesiæ, 1002; de traditione, 1091. Cicero, de religione, 84; de ejus uni­ versalitate, 169; de moribus paga­ norum, 235, 236, 238, 538; de philosophia, 239, 240, 398. Citationes in Scriptura : explicite, 1178; implicite, 1179. Civilisatio moderna Christianismo comparatur, 805-807. Civilis principatus R. Pontificis, notio, legitimitas, 983, 984. I Clemens Romanus, papa, describit propagationem Christianismi, 528; I docet successionem apostolicam, 668, 706; testatur Petrum Romam venisse, 706 ; primatum R. Pontificis asserit, 717, unitatem Ecclesiæ, 771. j I I j Clemens XI, de membris Ecclesiæ, I ' 1000. Index ad numeros marginales remittit. 797 Collegium apostolicum, 646; colle­ gium episcoporum, 657» 896· Commissio Biblica, ejus auctoritas, 948; 957; assensus ei præstandus Ira ' ·« * 957· Concilium œcumenicum, notio, 900 conditiones, 901-903; auctoritas in­ fallibilis, 904-906; utilitas, 907; non autem necessitas, 908; R. Pontifex superior est concilio œcumenico, 909-913. Conciliorum cecumenicorum series, 900 et p. 792, 793 ; Concilium particulare, notio et species, 899; auctoritas, 899. Conclusio theologica, notio, 923; circa eam i nfalli bi 1 i tas Ecclesiæ, 923. Conformitas cum principiis ratio­ nis non est critérium revelationis, 273· Confucius, m. Congregationalistæ, 605, 1003. Congregationes Romanæ, 980 ; earum potestas magisterii, 948 ; pote­ stas jurisdictionis, 978. Consensus fidelium, notio, 1138; auctoritas, est testis et manifestatio ordinarii magisterii, 865, 914, 11391141. Constantiense C., p. 791, 792. Constantinopolitanum III C., de primatu R. Pontificis, 723; de infal­ libilitate, 888 ; quo sensu Honorium damnavit, 890. Constantinopolitanum IV C., de primatu R. Pontificis, 724; de infal­ libilitate, 888. Controversia pascha tis, primatum romanum probat, 718. Corpus Christi, Ecclesia est corpus Christi mysticum, 845-852. Corpus Ecclesiæ, notio, 818; de necessitate ut homines aggregentur corpori Ecclesiæ, 820-826. Credentitas, notio, 37; judicium et motiva credentitatis pro religione, 37, 346; credentitas Christianismi, 589. Credibilitas, notio, 37, credibilitas religionis, 37, 346; credibilitatis motiva, 266; credibilitas Christia­ nismi, 588. K 798 INDEX ALPHA BETIGUS revelationis, notio, 266 ; species, 267-268; necessitas, 269; valor, 272-277; usus, 278-284; cri­ teria intrinseca et extrinseca 267 ; interna et externa, 267, 274-276. Cultus, notio, species, 172 ; necessitas cultus externi, 176; cultus diis red­ ditus, 236; cultus in religionibus paganis, 105, 109, no, 113, 116, 117, x 18, 119, 122. 575, 583. Unitas cultus in Ecclesia catholica, 776; non apud Protestantes, 777 ; et Græcos separatos, 778. Sanctitas cultus in Ecclesia, 798 ; non apud Protestantes, 809. Cultuum liber­ tas, 1065. Curia Romana, 979-982. Cyprianus S., de Ecclesia, 636, 646; de successione apostolica, 668; de primatu R. Pontificis, 690, 703, 705, 715; de infallibilitate, 759; de unitate, 771 ; de catholici tate, 779; de adhæsione Ecclesiæ, 822; de Ecclesia sponsa Christi, 841 ; et matre nostra, 842; de Traditione, 1093 ; S- Cyprianus adversus S. Stephanum papam, 716. Cyrillus Hierosolymitanus, de mira­ culis Christi, 485; de martyribus, 569· Criteria Damascenus Joannes S., theologus, 21, 24. Declaratio Cleri gallicani (1682), 879, 895. Definitio ex cathedra, conditiones, 874-878; existentia, 880-894; defi­ nitiones ex cathedra irreformabiles et tenendæ, 895. , Deismus, præcipui fautores, 64. V. Rationalismus. Democratica regiminis forma, ejus notio, 643, 736; quo sensu admitti potest in Ecclesia, 738. Democratismus. V. Multiludinismus. Desiderium videndi Deum, 251. Deterministæ, de miraculo, 309. Diabolica prodigia non sunt mira­ cula, 324. Dilettantismus exponitur et refuta­ tur, 153. Index ad numeros marginales remittit. Dionysius gafia exercet primatum, 719. Doctores Ecclesiæ, notio, 1120. Doctrinæ catholicae, qualitates : excellentia transcendens, 370-372; est completa, nulli veritati certæ adversa, harmonice unita, omnibus accommodata, 382-387 ; doctrina Christiana diflert a doctrina pagana, 398, 399 ; etiam in forma syncretica, 400-406; venit a Christo, 374-378; et propter mirabilem excellentiam est supernaturalis et divina, 394-396. Documenta ecclesiastica, pp. 26 sq., 3S8 sq., 559 sq., 710 sq. Dogmatica theologia, 26. Dogmatum historia differt a theo­ logia, 16; præcipui auctores, 16 m. 4. Dynamismus moralis, 285. Ecclesia Christi, Ecclesiæ notio, 612; nomina et figuræ, 613; varii aspectus, 615; Christus eam insti­ tuit, 622-633; ut societatem visibi­ lem, 634-637 ; ideo non est regnum Dei, unice internum,638, 639. Eccle­ sia est societas hierarchies ratione auctoritatis collate Apostolis, 643654 ; et transmissæ episcopis, succes­ soribus Apostolorum, 657-671 ; est societas monarchica per primatum B. Petri, 672-697; et R. Pontificis, 698-738 ; est societas supernaturalis, 838-839; sponsa Christi, 840-841; corpus Christi mysticum, 844-852: Ecclesiæ anima, 853-854. Ecclesiæ note, 767-769; unitas catholica, invicta stabilitas, 771-79°; sanctitas eximia et inexhausta fecunditas, 791805; admirabilis propagatio, 525547 ; de tempore fundationis Eccle­ siæ, 633. Ecclesia mater nostra, 842 ; Regina et Domina, 843. Ecclesiæ magisterium. V. Magiste­ rium. Ecclesiæ orientales et græcæ schismaticæ, 596-600; carent unitate, 777; catholicitate, 781; sanctitate et fecunditate, 808; non sunt vera Ecclesia Christi, 763. INDEX ALPHABETICUS 799 Egyptii, eorum religio, 117. I Factum religiosum, existentia histo­ rica, 104-122; explicatio psycholo­ Ephesinum C., de primatu R. Pon­ gica ejus universalitatis, 98,123-157. tificis, 722 ; de ejus infallibilitate, Familiae instauratio a religione Chris­ 888. Episcopalismus, notio, 600, 604, tiana promota fuit, 535; apud Bu605, 607; est rejiciendus, 728. dhistas et Mahumetanos collapsa, Episcopatus primitivus, notio, exis­ 577» 585· Febroniani, de primatu, 675, 732, tentia, 663-665. 910; de Ecclesiæ jurisdictione, 961. Episcopi, notio, 657 ; episcoporum Fecunditas Ecclesiae in omnibus bo­ collegium, 657 : episcopi sunt Apos­ nis, nota Ecclesiæ, 795, 796, 803tolorum successores, 660-666; jure divino, 667-668; et presbyteris sunt 807 ; quæ non existit supereminens superiores, 670. Collegium epis­ in ecclesiis orientalibus separatis, coporum est infallibile tum in ma­ 808 ; nec apud protestantes, 810. gisterio ordinario, 896, 897 ; tum Fideistae, errores de revelatione, 226, in sollemni judicio conciliorum cecu231· menicorum, 898 ; non quidem indeFidelium consensus, notio, auctoripendenter a Summo Pontifice, 901903; episcopi singulatim sumpti Fides, distincta a theologia, 8; ab gaudent potestate regendi, docendi, apologetica, 40 ; quid sit, 45 ; actus sanctificandi fideles suæ dioecesis, fidei, 45 ; fidei unitas in Ecclesia non sunt autem infallibiles, 985catholica, 771, 776 ; non autem apud 986; de jurisdictione episcoporum, protestantes et græcos separatos, 777, 778· Fidei professio requiritur 985-996. Eschatologistae, 630-632. ut quis sit membrum Ecclesiæ, 1007. Finis hominis, 149; religio ad finem Essenorum doctrina a Christianismo hominis ducit, 152-157 ; ideo neces­ differt, 397. saria est ad finem hominis, 123, 124, Ethica a religione differt, 88. 157 ; finis supernaturalis, 48. Eucherius S. in verba Pasce agnos..., Finis mundi, 630-632. 687. Flavius Josephus, de Christiana reli­ Eugenius IV necessitatem baptismi gione, 363; de miraculis Christi,475. affirmat ut quis sit membrum Eccle­ Florentinum C., de primatu R. Pon­ siæ, 1005. tificis, 724; de successione R. Pon­ Eusebius, apologeta, 56 ; de miraculis tificis in primatu, 753 ; de Ecclesiæ Christi, 474; de B. Petro, 707. infallibilitate, 888 ; de adhæsione Evolutionismus, de origine religionis, Ecclesiæ, 820 ; de Ecclesia corpore 129; de revelatione, 226. Christi, 846. Examen liberum Scripturæ a proFontes revelationis, 30, 31, 1071testantibus propugnatur, 273, 602, 603, 742. 1073· Fossae communis hypothesis, 504. Excommunicatio, excommunicari Fundamentalis theologia, notio, 28; suntne membra Ecclesiæ? 1010. nomina, 29; divisio, 30. Experientia religiosa sola non est critérium revelationis, 273. Extra Ecclesiam nulla salus hoc axioma explicatur, 824, 825. Facta dogmatica, notio et species, 925 ; sunt objectum infallibilitatis, 926, 927 ; etiam in quæstione facti, 928-929. Index ad nvmm ΧΛ1 marginales remittit. Galilaei casus exponitur, 891. Galli, eorum religio, 120. Gallicani, de primatu Petri, 675, 732» 910; de infallibilitate R. Pontificis, 879, 904; de Ecclesiæ jurisdictione, 961, 969; de dominatione Status in Ecclesiam, 1032. 800 INDEX ALPHABETICUS Gelasianum decretum de successione in primatu, 729. Germani, eorum religio, 12r. Graeci antiqui, eorum religio, IlS; græci separati. V. Orientales Eccle­ sia. Gratia sanctificans, est supernaturalis, 46-48; anima Ecclesiæ, S54. Gratiarum actio in religione, 159. Haeretici, quo sensu sunt extra Eccle­ siam, 1007. Hallucinatio non explicat resurrectio­ nem Christi, 519. Harnack A., de conscientia messianica Christi testatur, 462 ; explicat diffusionem Christianismi naturali­ ter, 524 ; juxta eum diffusio geogra­ phica Christianismi in primis sæculis, 530 ; et instauratio conditionis servomm,53S; adventusPetri Romæ, 704· Henotheismus, non est religio primi­ tiva, 133. Hermeneutica, notio, 1197; regula·. 1198-1206. Hierarchia ecclesiastica, notio, divi­ sio, 644. Gradus primitivi : Pri­ matus Petri a Christo fundatus, 673690; Apostolorum auctoritas a Chri­ sto collata, 645, 648-653. Roma­ nus Pontifex, successor Petri, 704, 711-728 ; episcopi successores Apo­ stolorum, 655-666. Gradus hierar­ chise secundarii, 992. HieronymusS.,de martyribus,569;de primatu, 720; sententia de superioritate episcoporum, 67α Historia religionum, 103; conclusio­ nes, 87, 9O;præcipui auctores, 104. Historica theologia, notio, præcipui auctores, 16, 18. Honorius I, papa, nonne fuit haereti­ cus, 890. Hypnotica phaenomena a miraculis prorsus diversa, 320, 330. Hypnotismus non est causa miracu­ lorum Christi, 480. Idealisatio progressiva in historia Christi juxta rationalistas, 477. I ndex ad numeros m-i Ignatius S. martyr, de martyribus, 557 ; de successione apostolica, 668, 706; de præsidentia R. Ecclesiæ, 713; de infallibilitate, 757; de uni­ tate, 771 : de Traditione, 1090. Immanentiæ methodus, notio, 285: fautores, 286; principia, 2S8; valur 290-294. J*® Immanentismus modernisticus de origine religionis exponitur et rejici­ tur, 138-140; error de criteriis reve­ lationis, 282, 286, 287. Indi, eorum religio, II2. Indifferentismus, notio, species, 261 : exponitur et rejicitur, 262, 263; enor circa adhæsionetn Ecclesiæ, 819; circa revelationem, 253. Indigentia hominis relate ad religio­ nem 148-157; ad orationem, 184. Inerrantia Scripturæ, existentia, 1186-1187; amplitudo, 1188-1190. Infallibilitas, definitio et species, 864 : de infallibilitate activa et passiva. S66; in societate religiosa, præser­ tim in religione revelata, convenit existentia magisterii infallibilis, 741 ; Ecclesia prædita fuit infallibilitate in doctrina fidei et morum, 749760; infallibilitas B. Petri, 678687; collegii apostolici, 648-654; Romani Pontificis, 872-895; collegii episcoporum, 896-913; subjectum passivum infallibilitatis, 865, 871, 914; infallibilitatis objectum sive directum et primarium, 917; sive indirectum et secundarium, 918- 932Infideles non sunt membra Ecclesiæ, 1006. Innocentius I S., papa, de primatu R. Pontificis, 719 ; de ejusdem infal­ libilitate, S86. Innocentius III, papa, de libertate conscientiæ, 1067. Inquisitionis apologia, 1067. Inspiratio privata, non est regula fidei tuta, 742-745. Inspiratio Scripturæ. ejus notio, quid non sit, 1155-1160; quid sit, 1161-1168; ejus existentia, 11481151 ; ejus extensio, 1169-1183. ry INDEX ALPHABETICUS Interpretatio Scripturæ, 1091-1206; regulæ interpretationis scientific®, 1198-1202; regulæ catholic® inter­ pretationis, 1203-1206. Iræneus S., de diffusione Christia­ nismi, 529: desuccessione apostolica, 605, 706, 707 ; de episcopatu monarchico, 665; de potentiori principa­ litate R. Ecclesiæ, 714, 720 ; de infallibilitate, 758; de adhæsione Ecclesiæ, 822; Spiritus Sanctus anima Ecclesiæ, 853; de Traditione, 1090, 1093; de consensu fidelium, 1139· Islamismus, auctor, 582; doctrina, 60; 583; non fuit a Deo inspira­ tus, 585-587 ; ejus propagatio natu­ ralibus causis explicatur, 586; non est revelatus et comparatus Christia­ nismo invenitur inferior, 587. Jansenistæ, 597, errores de revela­ tione, 245 ; de primatu Petri, 675, 732; de membris Ecclesiæ, 999; qüæstio juris et facti, 928. Jerusalem, ejus excidium a Christo prædictum, 493. Jesus Christus. V. Christus. Joannes IV, de Honorio, papa, 890. Joannes XXII, de potestate coactiva Ecclesiæ, 966. Josephistæ, de dominatione Status, 1032. Judæi, eorum religio, 116; quoad monotheismum fuit a Prophetis instaurata, 414-418; per regnum messianicum evehenda ad perfectio­ rem statum, 423; ejus influxus in Christianismo, 397, 548; Judæi multi Christianismum impugnaverunt,543. Julius I, papa, primatum exercuit, 719. J uramentum antimodernisticum, P· 38, 394 5 cf. n. 625, 660, 677, 869; et passim. Jurisdictio Ecclesiæ, notio, 959; objectum, 960; complectitur potesta­ tem legislativam, judiciariam et coactivam, 961-968; jurisdictio Sum­ mi Pontificis, existentia, 712-731; proprietates : est plena et suprema, ordinaria et immediata, 970-976; Index ad numeros marginales remittit. 801 exercitium, 978; jurisdictio episco­ porum singulatim sumptorum est completa et subordinata, ordinaria et immediata, 986-988, exercitium, 988; de jurisdictione episcoporum collcgialiter sumptorum sive per orbem dispersorum, sive in concilio congregatorum, 989-992; jurisdictio­ nis episcoporum origo, 993-996. Justinus S., apologeta, 52, 53, 337, 407, 528. 534 "■ b 563· Labor manualis ab Ecclesia nobilita­ tur, 392, 537. Lactantius, apologeta, 55; de reli­ gione, 84; de moribus paganorum 238; de philosophia, 299; de mar­ tyribus, 559. Laicis, utilis est scientia theologica, 12, 14; laicorum officia, 1016. Laicismus, errores de necessitate reli­ gionis pro societate civili, 166, 785, ÏO32. Lamaismus, forma budhismi, 576. Lamentabili (decretum), pp. 37-38, 394, 713; cf. n. 193, 452, 499, 500, 608, 658, 660, 782, 869. Lateranense IV C., de primatu R. Pontificis, 724 ; de adhæsione Eccle: siæ, 820. Legati a R. Pontifice mittuntur, 978. Leges disciplinares, Ecclesia est in­ fallibilis in legibus universalibus,932. Leges naturæ hypothetice necessariæ, 310 n. 2, sq. Leo XIII, de theologia, 10, 13 «. 3, 20; de religione, 158, 166, 167, 168, 169; de conditione opificum, 390, S04 u. 4; de Ecclesia, 629, 703, 727 ; de unitate Ecclesiæ, 775 > de adhæsione Ecclesiæ, 827 ; de corpore et anima Ecclesiæ, 833 ; de ejus supernaturalitate, 839; de Ec­ clesia societate perfecta, 859, 860; de jurisdictione, 966, 974; de mis­ sionibus, 1021 ; de relationibus inter Ecclesiam et Statum, 1034,· 1037, 1042, 1046, 1047; de liberalismo et libertatibus modemis, 1056, 1064, 1066, 1067; de Scriptura S., 1163, 1205; et passim. 802 INDEX ALPHABETIGUS Liberalismus, notio, 1056 ; species : absolutus, moderatus, quidam nomi natus “ calholicus ”, 1057; neuter est admittendus, 1058-1 error de separatione inter Ecclesiam et Statum, 1032. Catholici liberales, 1032. Libertates juxta Liberalismum, 1062, 1064, 1066. V. Liber­ tates moderna. Liberius, papa, nonne erravit in fide, 889 ; Sedi Romanæ adseribit jus deponendi episcopos, 719. Libertas in genere. 1061. Libertas cogitandi, 1063-1064. Libertas conscientiæ et cultuum, 1065-1070. Libertates modernae, notio, 1062; KT· libertas cogitandi vera et falsa, quæ ultima non est admittenda, 10631064; libertas conscientiæ et cul­ tuum vera et falsa, 1065--L066; de modo agendi Ecclesiæ circa'libertatem conscientiæ, 1067 ; jura et offi­ cia Status in eamdern, 1068; liber­ tates modemæ quando tolerandæ, 1070. Liturgia, Traditionis organum, 11131114. Litteralis sensus, 427, 1193, ”96 Logica supernaturalis, 28. Loisy, definitio religionis, 193; dog­ matis, 198; distinguit Christum historicum et Christum fidei, 365; docet syncretismum sub influxu Pauli, 400; errat de prophetis, 418, 420 ; de conscientia messianica Christi, 463 ; asserit Christum sepul­ tura in fossa communi 504; regnum Dei mere eschatologicum, 630; declarat Apostolos accepisse aucto­ ritatem ab Ecclesia prrmæva, 645 ; et negat Ecclesiæ infaliibilitatem, 869 n. i ; etc. Lourdes, de miraculis ibi patratis, 814. Lugdunense II C., de primatu R. Pontificis, 724; de infallibilitate, 888. Lutheranismus, auctor, doctrina de Ecclesia, 602, 624, 634, 999. Lutherus, 602. Index xd numeros r~ gmates remittit. Magia, diflert a religione, 88. Magismus, exponitur, 131 ; rejicitur, 136· H Magisterii potestas : notio, 942: Ecclesiæ magisterium cum auctori­ tate infallibili vel cum auctoritate providentiæ doctrinalis, 943; sol­ lemne vel ordinarium, 944; objec­ tum, 945; potestas magisterii collatæ Petro et Apos-tolis, 648; et eorum successoribus scilicet Romano Pontifici, 7n, 880, et episcopis, 607, 754, 896; de auctoritate et exercitio magisterii R. Pontificis, sive sollemnis, sive ordinarii, 946· 948 ; episcoporum, 949-951 ; quinam subduntur Eeclesiæ magisterio, 953; assensus ei pnestandus, 954'957Mahumes, 582. Mahumetanismus. V. Jslamismus. Marsilius Patavinus, 675. 704, 961 1032. Martyr, notio, 552; numerus marty­ rum, 555; conditio, 555; tormenta, 556; heroica constantia, 557 Γ he­ roica martyrum constantia propter causam religionis est supernaturalis, et proinde est miraculum morale legationem divinam Christi demon­ strans, 558-565; de testimonio hu­ mano martyrum in favorem Christi, 567-568 ; de martyribus falsarum religionum et eorum motivis, 570- 571Martyrium, notio, 552 ; in Apologe­ tica, 553; martyrium christianum in exordio Ecclesiæ, 554; a lll°sæc. usque ad nos, 566. V. Martyr. Membra Ecclesiæ, notio, 998; nec prædestinatio, nec justificatio rçquiritur ut quis sit membrum Ecclesiæ, 999-1002; conditiones : susceptio baptismi, veræ fidei pro­ fessio, vinculum communionis ca­ tholicæ, 1003-1008. Schismatici, excommunicari suntne membra Ec­ clesiæ, 1009-1010; jura et officia membrorum Ecclesiæ, 1013-1016. Messianica vaticinia, notio, species, 425» authenticitas et antiquitas, 426 ; sensus, 427 ; praecipua evocan- INDEX. ALPHABETICUS tur, 428, 430; adimpleta fuerunt, 429-430, 431-433; sunt supernaturalia et divina, 434-435; et ideo probant divinam legationem Christi, 436; usus eorum apologeticus, 437. Messianicum regnum, ejus natura, 428; adimpletio in Ecclesia vatici­ niorum circa regnum messianicum, 429; eorum supernaturalitas, 434435· Messianitas Christi, Christus con­ scientiam habuit suæ messianitatis, sed progressive eam docuit, 447-449, 453; testimonium ejus probat suam divinam missionem, 459-461 ; erro,res circa idem testimonium, 462-463. Messias, a prophetis prænuntialus, 414-415; vaticinia circa ejus regnum, 428-429; circa ejus personam, 430 ; realisatio eorum in Christo, 430; testimonium Christi de sua messianitate, 452-458. Metaphoricus sensus, 427, 1193, Methodistæ, 605. Methodus, in theologia, 15. Methodus apologetica, notio, 278; variæ methodi, 279; interna, 280; doctrinalis, 281; historica. 282; integra, 283 ; immanentiæ methodus exponitur et rejicitur, 285-293. Miracula Christi, eorum numerus et divisio, 468; historicitas, 471-477; sunt supernaturalia, 478-482 ; in confirmationem divinæ ejus missio­ nis peracta, 483-485. De miraculis Apostolorum, 486. Miracula in fa­ vorem Ecclesia, 811, 812. De miraculis hodiernis, præsertim in Lourdes, 813-814. De miraculis in religionibus falsis, 329-330. Miraculum, notio vera, 296-302; notiones heterodoxæ, 307, 308; species, 303-305 ; possibilitas et con­ venientia, 309-313; cognoscibilitas, 314-323; valor apologeticus, 325329; de miraculo prophetiae, 331. V. Prophetia; de miraculis ordinis moralis, 338-341. Missiones catholicæ,. notio, 1019; divisio, 1020; necessitas, 1021; Index ad numeros marginales remittit. 803 auctor ct cooperatores, 1022 ; media, 1023-1025. Mixta theologia, 22, 23. Modernismus, errores de religione, 93; de necessitate cultus externi, 173; de revelatione, 193, 253; 714 ; de infallibilitate, 759> de Traditione, 1091. Testimonium Christi de seipso, 447-458 ; ejus valor, 459-461. INDEX ALPHABETICUS Theologia, notio, 2; est scientia, 4; inductiva et deductiva, 6; specula. tiva simul et practica, 7 ; distincta a fide, 8; vocatur sapientia, 9; ejus excellentia, 10; necessitas, 12; theo­ logiæ partitiones, 15; positiva, 15; scholastica, 19; positivo-scholastica, 22; partitio theologiæ, 2526; de disposition ibus ad theolo­ giam, 27. Theologorum, notio, 1130; auctori­ tas, 1132-1x35. Thomas S., de notione theologiæ, 2-3; de ejus excellentia, 11, 22; Summa theologica, 25; de disposi­ tionibus ad theologiam, 27 ; opera apologetica, 60; de notione religio­ nis, 90; de beatitudine hominis, 149, 152 ; de oratione, 182 ; de revelatione, 186, 195, 208, 219, 220, 226, 243, 247, de criteriis revelationis, 269, 270; de miraculo, 297, 300-305, 3I°-3I3, 32I> 324. 326-327; de prophetia, 330; de certitudine, 3'43, 345; de doctrina Christiana, 373,387; de Christi miraculis, 466 ; de resur­ rectione Christi, 514; de propaga­ tione Christianismi, 523; de mar­ tyribus, 551 : de institutione Eccle­ siæ, 625, 644; de primatu, 697-737 ; de notis Ecclesiæ, 791 ; Ecclesia corpus mysticum Christi, 847 ; de jurisdictione episcoporum, 995; de potestate Ecclesiæ in Statum, X042; et passim. Tolerantia religiosa, notio et species, 1044; absoluta est illegitima, 1045; relativa positis conditionibus est licita, 1046-1047. Totemismus, de origine religionis exponitur et refutatur, 142-144; totem definitur, 142 n. 1. Traditio, notio, 1077; species, 1082; traditio divina, dominica, · aposto­ lica, ecclesiastica, 1082; dogmatica et moralis, 1083; inhæsiva, declara­ tiva, oralis relate ad Scripturam; testes et monumenta traditionis, 1080; Traditio existit et est fons revelationis a Scriptura distinctus, 1086-1095, 743-745; Traditionis Index ad numeros marginales 809 cum Scriptura comparatio, 1209· 1211. Traditionalists, error de revelatione. 226, 23I; Tribunalia romana, 981. Tridentinum C., de necessitate theo­ logiæ, 13; de hierarchia, 648; de episcoporum successione apostolica, 660; de Ecclesia corpore Christi, 846 ; de potestate jurisdictionis,963, 966, de Traditione, 1086; et passita. Tropologicus sensus, 1194. “Tu es Petrus ”, authentia et valor historicus hujus textus, 678 m. i. Typicus sensus, 427, 1194, 1196. fc..- fëp : · Unitas, notio, et species, 771 ; nota Ecclçsiæ Romanæ, quæ possidet unitatem regiminis, fidei et cultus, 775 ; non autem aliæ ecclesiæ, 777 ; ideo sola est divina, 787. Vacuitas sepulchri non explicatur sine vera resurrectione Christi, 507. Vaticanum C., de excellentia theo­ logiæ, de fide, 45; de revelatione, 199, 202, 207, 211, 216, 219, 229, 232, 246, 254; de criteriis reve­ lationis, 277, 282, 293; de mira­ culo, 297, 306, 310, 3x5, 325; de prophetiis, 489; de certitudine revelationis 349 ; de doctrina Chris­ tiana, 383, 385; de propagatione Christianismi, 524; de institutione divina Ecclesiæ, 625, 635, 648; de primatu, 677, 698, 699, 701, 711, 724, 729, 733; de infallibilitate, 750, 874, 880, 888, 895, 896, 911, 916, 922, 947 ; de notis Ecclesiæ, 767, 768, 773, 775, 782, 790; de potestate jurisdictionis, 963, 966, 971-975; de Traditione, 1086; de Scriptura S., 1147; et passim. Vaticinium. V. Prophetia. Propheta. Mcssianica vaticinia. Veritates naturales per theologiam cum certitudine demonstrate 12; ad summam veritatum naturalium de religione cognoscendam revelatio est necessaria, 226-244; veritates naturales cum dogmate connexæ remittit. • · r i ■ 810 INDEX ALPHABETIGUS objectum secundarium infallibilita- circa apparitiones Christi redivivi, 520. Veteres Catholici, 879. Victor, papa, exercit primatum, 718. Vigilius, papa, de tribus capitulis, 9^9- Vincentius Lirinensis de necessitate vivæ auctoritatis, 745; de Tradi­ tione, 1094; Visibilitas materialis et formalis ■ competit Ecclesiæ Christi, 634. Index ad •i M >( mu vitres ixamxaÎts Visiones pneumatic®, theoria falsa remittit. Voluntarismus, 285. Zephirinus, papa, exercuit primatum, 718. Zoroastres, 115. papa, docuit primatum R. Pontificis, 719; et ejus infallibili­ tatem, 086. Zozimus,