SUMMA

SANCTI THOMÆ
HODIERNIS ACADEMIARUM MORIBUS ACCOMMODATA
SIVE

CURSUS THEOLOGIÆ
JUXTA MENTEM DIVI THOMÆ

INSERTIS PRO RE NATA DIGRESSIONIBUS IN HISTORIAM ECCLESIASTICAM
OPERA

ET STUDIO

F. CAROLI RENATI BILLUART
RKVINIENSIS, ORDINIS FF. PRÆDICATORUM, 8. THEOLOGIÆ DOCTORIS, ETC.

EDITIO NOVA, ACCURATE EMENDATA
Acedunt index testimoniorum ex bibliis desumptorum indexque generalis et alphabetieut
rerum atque verborum.

TOMUS III
PROSECUTIO TRACTATUS DE INCARNATIONE ; TRACTATUS DE MYSTERIIS CHRISTI
ET DE GRATIA

PARISIIS
APUD VICTOREM LECOFFRE, BIBLIOPOLAM
90, YIA DICTA BONAPARTE, 90

1886

PROSECUTIO TRACTATUS

DE INCARNATIONE.
D. Th. a Q. 10 ad 39.

_______ —--------- —

DISSERTATIO X.
DE SCIENTIA BEATA ANIM/E CHRISTI.

D. Th. Q. 10.
Omittimus hic q. 9 D. Th. in qua quae­
rit 1° an Christus habuerit scientiam crea­
tam ut sic ; 2° an beatam ; 5° an infusam ;
4° an acquisitam : quia oauc et duas se­
quentes dissertationes a tribus ultimis ar­
ticulis incipiemus. Quoad vero primum ar­
ticulum hujus quæstionis nonæ, S. Doctor
in illo articulo non loquitur de scientia
stride sumpta, sed generaliter sumpta
pro quacumque creata intellectus cogni­
tione. Pro quo
Suppono ut certum de fuie, fuisse in
Christo scientiam seu intellectionem crea­
tam; definitum est enim contra Monothclitas in sexta synodo act. 4. omnia in Chris­
to esse duplicia, id est, duas naturas, cl
unamquamque proprietatem naturalem
habere... humanam omnia quæ humana
sunt absque ullo peccato: ergo et intel­
lectionem creatam. Palet etiam ex S.
Script. Joan. 8 dicit Christus de Patre :
Scio cum, et sermonem ejus servo; ser­
vabat autem sermonem ejus per actiones
creatas ut homo : ergo sciebat eum per
scientiam creatam. Insuper oravit Christus,
meruit, et alia multa fecit ut homo quæ si­
cut non sine actu voluntatis creatæ,ita nec.
sine actu intellectus creati fieri potuerunt.
Hic q. 9. n. 1. o. —Suadetur ratione.
Christus assumpsit perfectam humanita­
tem : atqui ad perfectionem humanitatis
requiritur quod ,.ctu inlelligat intellec­
tione sibi propria cl naturali : ergo. Prob.
min. 1° Natura humana est in potentia ad
intellectionem: atqui quod est in potentia
ad aliquid, imperfectum manet si non re­
ducatur ad actum · ergo. 2° Intellectus est
Bill. T. III.

propter intellectionem creatam ut finem,
omnis enim potentia est propter suam ope­
rationem : atqui potentia frustrata suo fine
est imperfecta : ergo.
Utrum autem intellectus Christi huma­
nus potuerit de potentia Dei absoluta intclligerc per increatam Dei intellectionem?
P. negative. Patet ex Epist. Agathonis
papæ relata act. 4 sextæ synodi, ubi sic
habetur: « Non potest angelica natura di» vinam habere voluntatem aut humanam,
» neque humana natura voluntatem Dei vel
» angeli: » ergo nec Dei cognitionem,cum
eadem sit ratio de cognitione ac de volun­
tate.
Prob. ratione. Intelligere est actus vi­
talis, seu est vivere et quidem gradu per­
fectissimo : atqui implicat intellectum crea­
tum vivere vita seu actu alieno : ergo. Pa­
tet min. quia vivere est moveri ab intrin­
seco tanquam a principio radicali vitæ;
implicat autem naturam divinam uniri hu­
manitati ut principium radicale vitæ ejus,
alias deberet ipsi uniri ut forma physice
eam informando , quod repugnat. Ergo.
De his late Joannes a S. Th. disp. H, a. 1;
et nos de beatitudine a. 4, < 1. Require ibi.
ARTICULUS I.

Utrum scientia beata fuerit in Christo,
ct quando?
Sicut in Christo triplicem agnovimus
gratiam , unionis scilicet, personalem et
capitalem, ita et scientiam triplicem agnos­
cimus , utpotc beatam quæ est visio Dei
beatifica, infusam et acquisitam. De prima
modo est quæstio. Unde
Dico 1°. Christus habuit scientiam bea­
tam.
ibid. a. 2. o. — Colligitur e.x variis S.
Scripturæ locis Joan. 17 dicit Christus :
Pater, quos dedisti mihitvolo ut ubi ego

I

2
DISSERT.
eum et illi sint mccum, ut videant clari­
tatem meam quam dedisti mihi. Idem
repetit cap. 12 et 14. Item ibid. c. 5 sic
habetur: Nemo ascendit in coelum nisi
qui descendit de calo, Filius hominis qui
est in calo, id est, in paradiso seu statu
beatitudinis. Idem colligitur maxime ex
verbis præcederAibus ejusdem cap. ubi
Christus volens persuadere Nicodemo sibi
ut testi oculato esse credendum, dicit ipsi :
Quod scimus loquimur, et quod vidimus
testamur: atqui loquebatur et testabatur
ut homo : ergo sciebat et videbat ut homo;
quomodo enim potuisset testari ut homo,
si non vidisset ut homo? siquidem vox tes­
timonii debeat correspondes cognitioni.
Iterum Joan. c. 8 dicit Christus de Patre :
Scio eum et sermonem ejus servo: ut
homo sermonem servabat : ergo ut homo
eum sciebat; et quidem non solum cogni­
tione quoad an est, quam potuit habere per
scientiam infusam , sed cognitione quoad
quid est, scientia enim est de quidditate:
talis autem cognitio Dei quidditativa non
habetur nisi per scientiam beatam.
ibid. — Suadet etiam ratio petita ex
unione hypostatica. Ratione unionis hypostalicæ , Chii-tus constituitur instrumen­
tum excellens per modum capitis influen­
tis gratiam et gloriam in membra Ecclesiæ,
assumitur ad supremum esse, et intime
conjungitur causæ ac fonti totius gratiæ :
atqui hoc triplici titulo exigebat scientiam
beatam: ergo.Prob. min.ex primo titulo.
Id quod est in potentia, reducitur ad ac­
tum per id quod est in actu : ergo decebat
eum (pii influit gloriam per modum capi­
tis ct instrumenti excellentis, eam actu in
se præhabcrc.
Nec refert de ratione instrumenti non
esse ut habeat actu formam quam produ­
cit, quia agit in virtute causæ principalis.
Etsi enim id verum sit de instrumento ut
sic, si tamen agatur de instrumento excel­
lentissimo quod sit capax illius forms, ut
est Christus beatitudinis, convenit ut illam
actu in se præhabeat : unde S. Th. non
infert quidem hoc esse necesse : sed quod
oportuit, quia decebat.
Prob. min. ex secundo titulo. Decebat
naturam ad supremum esse elevatam, ad
supremam operationem elevari : atqui hæc
est visio beata : ergo.
Hio q. 7. a. 1. — Prob. min. ex tertio

X. ART. I.
I titulo. Quanto aliquid receptivum est pro­
pinquius causæ influenti, tanto magis et
perfectius participat ejus influxum. Ergo
vi conjunctionis intimæ D^o fonti totius
gratiæ per unionem hypostaticam, Christus
participavit perfectissimam gratiam qtiæ
est gratia consummata per gloriam.
Confirmatur. Quod dignius est, quod
excellentius, concedendum est Christo si
non repugnet lini Incarnationis: atqui vi­
sio beatifica est quid dignius et excellen­
tius, nec fini Incarnationis, scilicet redemp­
tioni generis humani, repugnat: sufficie­
bat enim ad redemptionem generis huma­
ni Christum fuisse viatorem quoad gloriam
corporis passibilis : ergo.
Hic q. 54. a. 4. — Dico 2°. Christus a
primo instanti suæ conceptionis habuit
scientiam beatam.
ib. in a. s. c. — Prob. ex illo Psal. 641
Beatus quem elegisti et assumpsisti,
quod secundum glossam refertur ad hu­
manam Christi naturam : atqui humanitas
Christi a primo instanti suæ creationis as­
sumpta fuit a Verbo : ergo.
Prol). etiam ex rationibus præcedentibus. Visio beata competebat Christo ho­
mini , quia vi unionis hypostaticas erat
caput Ecclesiæ, assumptus erat ad esse
supremum, et intime conjunctus causæ gra­
tiæ : atqui hæc omnia habuit in primo in­
stanti conceptionis, per unionem hypos­
taticam : ergo.
Confirmatur pariter ut supra. Quod
dignius, quod excellentius est, fini Incar­
nationis non repugnans, concedendum est
Christo: atqui dignius et excellentius est
animæ Christi ab instanti conceptionis
fuisse beatam quam aliquando bcatitudine
caruisse; neque hoc fini Incarnationis re­
pugnat , ut dictum est : ergo.
Obj. 1". Concedere debemus Christo id
quod est perfectius : atqui perfectius est
habere gloriam ex meritis (piam sine meri­
tis, et merita Christi nonnisi morte ejus
fuerunt consummata, ut dictum est supe­
rius : ergo. Unde Luc. 24 duster: Nonne
oportuit pati Christum, et ita intrare
in gloriam suam? Et Apocal. 5 dicitur
Christum, qui occisus est, accepisse glo­
riam et divinitatem. Et Joan. 17 : Clari­
fica me, Pater, claritate quam habui an­
tequam mundus esset apud te.
Hic q. 19. a. 5. q. — J{, D. maj. Con»

I

I

I

I

i
!

,

UTRUM ANIMA. CHRISTI PER SCIENTIAM BEATAM , etc.
3
cedendum est Christo id quod perfectius |
ARTICULUS II.
est, nisi sit tale quid cujus carentia magis Utrum anima Christi per scientiam lea·
dignitati Christi ct perfectioni praejudicet,
tam comprehenderit dicinam essen­
quain per meritum accrescat, C. maj. se­
tiam , aut saltem eam clarius videat
cus, N. maj. unde ncc gratiam, nec scien­
quam qualibet alia creatura ?
tiam, nec beatitudinem animae, nec divi­
nitatem meruit ; quia cum meritum non sit
Hic q. 10. o. 1. o. — Dico 1°. Christi
nisi ejus quod nondum habetur, oporteret anima non comprehendit nec comprehen­
quod Christus aliquando istis caruissct dere potest divinam essentiam. liatio est;
quibus carere magis diminuit dignitatem quia comprehendere divinam essentiam,
Christi quam augeat meritum.
est eam cognoscere in quantum cognosci­
Ad auctoritates S. Scriptura;, 7L has et bilis est : atqui anima finita qualis est anima
similes intelligendas esse vel de corporis Christi non potest cognoscere divinam es­
gleria, vel de resurrectione, vel de mani­ sentiam in quantum est cognoscibilis : cat
festatione divinitatis etnominisexaltatione. enim infinite cognoscibilis : ergo.
Obj. 2°. Summum gaudium stare non
Unde damçata est ut erronea in concil.
potest cum summa tristitia : atqui Chris­ Basileen. sess. 22, antequam dissolvere­
tus tempore passionis summe tristatus est, tur, hæc propositio Augustini de Roma,
juxta illud Mat th. 26 : Tristis est anima archiepiscopi Nazareni : Jnima Christi
mea usque ad mortem : ergo tunc gau­ videt Deum tam clare et intense sicut
dium beatificum non habuit, adeoque nec Deus videt seipsum ; et hæc damnatio ap­
visionem beatam, ex qua tanquam proprie- probata fuit a Nicolao V qui successit Eu­
las necessario resultat.
genio IV.
Hic q. 46. a. 8. in 5. 2. 1-4. q. 2. a. 5. et
Dices. S. Isidorus c. 59, alias 42 in Exod.
alibi — Ii. Juxta sententiam communem dicit: Sola sibi integre nota est divinitas
ex D. Th. D. maj. Summum gaudium stare et humanitati suscepta:. Et ne putetur er­
non potest cum summa tristitia naturali­ ror typography, notat Isidori scholiasles
ter, C. maj. sunt enim contraria : super- octo manuscript a sic habere. Ergo.
Respondent quidam legendum esse hu­
naturaliter, subdistinguo.Si sint in eadem
potentia circa idem omnino objectum, C. manitas suscepta. Verum licet ita legatur
si sint in diversis potentiis et circa diversa lib. 1 de Summo bono cap. 5, quilocu*
objecta, seu idem objectum sub diversa ra­ male citatur ad marginem D. Th. legitur
tione, Ar. et D. min. ad sens. maj. N. con- tamen prout referimus loco citato in Exod.
scq. Igitur anima Christi secundum par­ Unde.
tem superiorem summe gaudebat ex vi­
ibid, nd 1. — Λ. S. Tsidorum sic locu­
sione bcatificx, et secundum partem infe­ tum fuisse propter excellentissimam cog­
riorem summe tristabatur de peccatis ho­ nitionem Christi, integramque dixisse ; non
minum et sua passione. Item summe gau­ quod fuerit divinitatis comprehensiva, sed
debat de passione ut erat utilis redemp­ quod fuerit maxima inter possibiles de lege
tioni hominum , et tristabatur de illa ut Dei ordinaria.
erat naturae dissentanea; quod non repug­
Sylvius existimat id posse intelligi de
nat de potentia Dei saltem absoluta : cu­ humanitate ratione divinitatis, secundum
jus ratio a priori est ; quia secundum Phi- interpretationem I). Th. in 5, d. 14, q. 1,
losop. 7 Ethic, omnis tristitia impedit de­ a. 2, quæstiunc. 1, ad 1. Pater N icolai opi­
lectationem per quamdam redundantiam, natur Isidorum hoc dixisse ex opinione
quatenus nocumenlurr unius potentiæ in apud aliquos tunc recepta, quod per intel­
aliam refluit; talis autem redundantia sub­ lectum divinum inlelligerct anima Christi.
jiciebatur imperio et libera voluntati Chris­ De quo art. præced. Phira huc spectantia
ti : unde tunc impedivit ne gaudium partis require tract, de Deo, dissert. 4, a. 9.
ibid. n. 4. o. — Dico 2°. Anima Christi
superioris difflueret in inferiorem; et c
converso, ne dolor inferioris irrueret ad clarius videt divinam essentiam quam ulla
alia creatura. Itat io est ; quia perfectio v isuperiorem.
sionis Dei attenditur penes majorem in­
tensionem luminis gloriæ, ut traditur de

4
DISSERT. X. ART. III.
beatitudinc : atqui Christi animæ ratione lectualem cognoscere media ad se ordinale,
unionis ad Verbum, lumen gloriæ perfec­ ad dominum cognoscere, subditos suos, ad
tissimum fuit communicatum, licet tamen judicem cognoscere omnia quæ spectant
non ita perfectum quin de potentia Dei ab­ ad suum tribunal, quales sunt omnes et
soluta potuerit dari perfectius, utpote quia singuke actiones et cogitationes; et licet
finitum, ut dicit Auctor ad 5 : ergo.
aliquæ subsecutura sint extremum judi­
Dico 5°. Fuit tamen visio Christi beata cium, quia tamen pertinent vel ad primum
in beatis, vel ad pœnam in damnatis, cog­
ejusdem speciei cum visione beatorum.
Colligitur ex Epist. Rom. 8, ubi dicimur nosci debent a judice, cujus est vel pcenas
cohœredes Christi. Et patet, quia proce­ imponere, vel præmia dispensare.
Secunda pars est contra quosdam qui,
dit a potentia et lumine ejusdem speciei
ac nostra, versaturque circa idem formale propter rationes solvendas in argumentis,
volunt in animam Christi non cognoscere
objectum.
omnia actualiter, seu uno actu omnia simul,
ARTICULUS III.
sed quasi habitualiter,hoc sensu quod om­
Utrum Christus per scientiam beatam
nia in Verbo sint ita præsentia, ut anima
cognoscat omnia in Cerbo?
Christi possit quodlibe L eorum quando pla­
ΙΕ. η. 2. ο.—Dico 1°. Christus per scien­ cuerit cognoscere, licet non possit omnia
tiam beatam non videt omnia possibilia in simul : sicut dicitur quis perfectus theolo­
Verbo.
gus qui, licet omnes conclusiones theoloibid. — Probatur. Cognoscere omnes giæ simul non contempletur, potest tamen
effectus possibiles in causa, vi cognitionis pro libitu quam voluerit contemplari. Con­
ipsius causæ, est ipsam causam comprehen­ tra quos.
dere : atqui anima Christi, ut dictum est,
Prob. secunda pars conclusionis. 1° Ex
non potest Deum, qui est causa omnium S. Aug. ultimo de Trinit. cap. 16, de hopossibilium, comprehendere : ergo. Prob. mine in statu beatitudinis loquens et a
maj. Cognoscere omnes effectus possibiles fortiori de Christo, sic ait : « Non erunt
vi cognitionis causæ, est cognoscere quo­ » volubiles nostra cogitationes, sed omusque talis causa potest et non ultra : ergo » nem scientiam nostram uno simul conest adæquatc eam cognoscere adeoque com­ » spectu videbimus. »
prehendere.
Prob. 2° ratione. Scientia beata qua
Utrum autem per scientiam infusam ex­ Christus prætcrita, præsentia cl futura cogtra Verbum omnia possibilia cognoverit? noscit, mensuratur ælernitatc, quæ nullam
/lespondebimus infra negative, dum de successionem aut mutationem admittit ;
scientia infusa.
unde omnes actiones et intellectiones anQ. 10. a. 2. ct 5. o. — Dico 2°. Anima gelorum ct hominum, licet quoad ducatio­
Christi per scienliajn beatam cognovit in nem propriam sint successivae, sunt tamen
Verbo omnia præsentia, prætcrita ct fu­ præsentes simul in Verbo secundum nunc
tura , nedum habitualiter, sed etiam ac- æternitatis. Ergo.
tualiter.
3° Christo debet concedi omnis perfec­
ibid, ad 2. o.—Prob. prima pars. Ani­ tio possibilis : atqui quod omnia in aliqua
ma Christi per scientiam beatam cognovit temporis differentia existentia cognoscat
omnia quæ ad suum statum pertinent : sed simul, est perfectio possibilis : ergo. — 1.
existentia secundum quamcumque tempo­ p. q. 12. a. 10. — Prob. min. Quod in­
ris differentiam ad ejus statum pertinent : tellectus noster non possit omnia seu plura
ergo. Maj. patet exdictisin tract, de Deo, simul cognoscere, provenit ex eo quod illa
disseri. 4, a. 10, § 2. Hæc enim scientia per plures species cognoscat : atqui Chris­
conceditur omnibus beatis, cum debeat sa­ tus omnia in Verbo per unam speciem
tiari omnis naturalis eorum appetitus : ergo cognoscit : ergo.
a fortiori Cbnsto. Prob. min. Christus
Confirmatur hæc ratio. Si esset In casu
qua homo est caput Ecclesiæ, finis univer­ posito aliqua repugnantia, ideo quia cogsi, dominus cœli et terræ, judex vivornm nitio Christi deberet esse infinita, aut quia
ei mortuorum : atqui pertinet ad caput ha­ ipse Christus debuisset habere attentiobere notitiam membrorum, ad finem intel­ nem infinitam : atqui neutrum sequitur ex

|

;

;
î
!
■

'
i

;
;
j
I

UTRUM CHRISTUS PER SCIENTIAM BEATAM, etc.
5
sententia nostra, ut patebit ex sol. object. I essentia, secundum plures vel pauciores rai tiones, adeoque minori vel majori claritate,
Ergo.
4° Non est ratio cur ill.c potius cognos­ minori vel majori penetratione divinæ escantur a Christo quam istæ, cum omnes sentiæ : repugnat autem omnes collective
«qualiter repraesententur in Verbo. Ergo. cognosci nisi cognoscantur omni modo,
Quoti autem hæc nostra assertio sit I). non solum quoad substantiam, sed etiam
Th. patet ex eo quod art. præced. æqui- quoad omnes modos et rationes possibiles;
paral scientiam Christi beatam scienliæ vi­ alias non omnia omnino possibilia cognos­
sionis Dei quoad naturam scibilium : atqui cerentur, contra hypothesim conclusionis:
Deus scientia visionis omnia simul in ali­ posito autem quod omnes sic omnino cog­
qua temporis differentia existentia actuali­ noscantur, cognoscilurper consequens om­
ter cognoscit : ergo.
nipotentia Dei omni modo quo est participabilis, nec majori claritate penelran
Solvuntur objectiones contra primam con­
potest, adeoque comprehenditur. Ad seclusionem.
eundam probat, ejusdem maj. similiter
Obj. 1°. Ex cognitione omnium pos­ N. conseq. Quia cognitio effectuum in an­
sibilium in Verbo non sequitur compre­ gelo inferiori ut in causa, ut sil adæquala,
hensio divinæ omnipotentis : ergo ruit non debet esse major quam cognoscibilitas
fundamentum nostra conclusionis.
istius angeli; ct cum hæc non sit maxima
Prob. ant. 1° Omnia possibilia possunt et summa, potest dari altera major et cla­
cognosci in Verbo majori et minori clari­ rior. At cognitio omnium effectuum pos­
tate : atqui minori claritate cognita non sibilium in omnipotentia Dei, debet adæcomprehenduntur : ergo. Prob. maj. Tum quare illius omnipotenti® cognoscibilitaquia singula possunt cognosci majori et mi­ tem qua major dari non potest, utpote
nori claritate, ergo omnia collective ; tum summa et infinita.
quia quæ continentur virlualiter in angelo
Ad secundam probat, principalis ant.
inferiori, minori claritate cognoscuntur ab N. conseq. Disparitas est; quod ea quæ for­
ipso quam ab angelo superiori, et ab isto maliter continentur in Deo possint cog­
quam a Deo. Ergo.
nosci quidditative, absque eo quod neces­
Prob. 2° primum ant. Ex cognitione sarium sit ea cognosci comprehensive, quia
omnium quæ formatter in Deo continen­ sunt do apparentibus manifeste ; ita ut visa
tur, v. g. omnium attributorum, non se­ essentia quamvis debili et finito modo, ea
quitur comprehensio illius : ergo nec ex quæ formaliter in Deo insunt cognoscan­
cognitione omnium quæ eminenter in ipso tur. At vero quæ eminenter tantum conti­
continentur, scilicet possibilium.
nentur in Deo ut in causa, non possunt
Prob. 5°. Ex cognitione omnium possi­ cognosci quidditative, nisi simul et com­
bilium extra Verbum non sequitur com­ prehensive, quia non sunt de manifeste ap­
prehensio divinæ omnipotenti® : ergo nec parentibus, sed latent in causa : unde eo­
ex cognitione eorum in Verbo.
rum cognitio non habetur nisi vi penetra­
Prob. 4°. Ex cognitione omnium quæ tionis causæ. Ideoque ut omnes eifectus
Deus videt per scientiam visionis non se­ possibiles in causa eminenter contenti cog­
quitur illius scienti® comprehensio. Ergo. noscantur, requiritur adæqnata illius causæ
Prob. 3°. Ex cognitione omnium possi- I penetratio, adeoque et ejus comprehensio.
bilium in Verbo non sequitur comprehen­
Ad tertium, N. conseq. Non enim in­
sio inlensiva illius, sed tantum extensiva fertur comprehensio causæ nisi ex cogni­
quæ non repugnat. Ergo.
tione effectuum in ipsa et ex ipsa; quia nisi
Prob.6°. Cognilaomnipotcntia sub omni isto modo cognoscantur, causa non cog­
connexione ad creaturas, restat adhuc cog­ noscitur quantum est cognoscibilis, quod
noscibilis sub connexione identitatis cum requiritur ad ejus comprehensionem.
Ad quartum, .V. iterum conseq. Dispa­
exteris attributis. Ergo.
A. A7, ant. Ad primam probat. N. maj. ritas est, quod omnes effectus existantes
Ad primam probat. N. conseq. Dispari- aut futuri non sint terminus adæquatus
las est, quod nulla sit repugnantia singu­ scienliæ visionis, cum per eamdem scien­
los effectus divise posse cognosci in divi» ι I tiam possit Deus plures produccreel videre:

6
DISSERT. X. ART. III.
at vero omnes· effectus possibiles collectivo ter formaliter et virlualitcr contenta hac
sunt terminusadxquatus omnipotentis Dei. est, quod, quæ in Deo sunt formaliter eamAd quintum, D. ani. Ex cognitione om» demhabent cognoscibilitatem, utpote ejus­
nium possibilium in Verbo non sequitur dem actualitatis actus puri et ejusdem in­
comprehensio inlensiva illius explicite, divisibilis esse : unde probant Thomiste
transeat; implicite, -V. Non possunt enim contra Scolistas unum attributum non
attingi omnes effectus possibiles in causa posse videri sine alio. At vero quæ sunt in
infinita, nisi omnis et infinita ejus par­ Deo virlualitcr tantum, scilicet possibilia,
tii ipabilitas penetretur adaequate, quod habent diversam cognoscibilitalcm ; quia
est eam comprehendere, et ad quod requi­ juxta inæqualem perfectionem creatura
possibilis, distinguitur inæqualis cognosritur lumen infinite intensum.
Ad sextum, N. ant. Videns enim om­ cibilitas in potentia in qua virlualitcr exisnes creaturas possibiles in omnipotentia tit, magis enim relucet virtus divina in
Dei, illam intuitive cognoscit; implicat au­ perfectiori creatura quam in imperfectiori,
tem eam intuitive cognosci, nisi cognita ita ut qui perfectiorem seu phires pene­
connexione quam habet cum exteris attri­ trat in divina virtute, debet habere per­
fectiorem visionem et perfectius lumen.
butis quibuscum idenlilicatur.
Obj. 5°. Coloss. 2 dicitur de Christo : In
Inst. contra quartam resp. Omnes ef­
fectus possibiles non sunt terminus adæ- quo sunt omnes thcsaurusapienlia?. Ergo.
II. hæc verba in tota sua latitudine vequatuscognoscibilitatis omnipotentiae, res­
tant enim adhuc cognoscendi effectus im­ rificari de Christo ratione divinitatis.
Confer quæ dixi in tract, de Deo , dis­
possibiles. Ergo.
B. N. ant. Ad probat, dico effectus im­ sert. 4, a. 9 et 10, § 4.
possibiles non posse cognosci neque in se,
neque in omnipotentia Dei, sed cognosci Solvuntur objectiones contra secundam conclu­
sionem.
per effectus possibiles, sicut negationes
Obj. 1° ab auctoritate. Mare. 15 dicitur :
cognoscuntur per formas oppositas.
Obj. 2°. Anima Christi videt per scien­ De die autem illa nemo scit, neque an­
tiam beatam quidditative omnipotentiam geli in coelo, neque Filius, nisi Paler.
Dei : ergo videt in ea omnes effectus pos­ Psalm. 54: Quæ ignorabam interroga­
sibiles. Prob. conseq. Cognoscens quiddi- bant me. Jerem. 11 : Non cognovi quia
talive aliquam essentiam, debet cognoscere cogitaverunt super me consilia.
Ex Patribus. Cyrillus in pluribus locis
omnia ejus essentialia sine quibus stare non
potest : atqui omnes crcaluræ possibiles ita et præsertim lib. 9 Thesauri cap. 4 : « Versunt omnipotentis essentiales, ut una defi­ »> bum, inquit, humanam ignorantiam snsciente non stet eadem omnipotentia : ergo. » cepit, et ut homo ignorat diem judicii,
Prob. min. Unica creatura possibili, v. g. » imo et ignorabat ubi corpus Lazari erat. »
una formica deficiente, omnipoteniqi non Similia habent SS. Hilar. Allumas. Nazian.
esset participabitis eo modo quo nunc est ; Hem. S. Ambros. lib. de Incarnat, cap. 7,
nam de potente producere hanc formicam dicit de Christo, quod « Expers agnitionis
fieret non potens, de continente illam non «infantia per humanam utique impruden«tiam, quod adhuc non didicit ignoracontinens. Ergo.
B. N. conseq. Ad probat. 1). maj. Cog­ » bal. » Ergo.
noscens quidditative aliquam essentiam,
q. lo. a. 2. ad 1. — B. ad primum,
debet cognoscere omnia ejus essentialia for­ quod Christus dicatur ut homo nescire diem
malité!' in ea contenta, C. virlualitcr emi­ judicii, quia non facit scire, nec potesta­
nenter in ea contenta, ;V. Hoc enim per­ tem revelandi accepit a Patre, sicut continet ad comprehensionem. Stat autem quod fessarius dicit se nescire ea quæ audivit in
quis videat quidditative hanc omnipoten­ confessione, quia non scit ut revelet ; item
tiam et non penetret illam, quod est com­ sicut a contrario sensu legitur Genes. 22:
prehendere; quia juxta principium D. Th. Nunc cognovi quod timeas Deum, id est,
infinitum nequit a finito adxquari, bene nunc cognoscere te feci. Dicitur autem Pa­
tamen infinitum potest a finito attingi.
ter scire, quia hujusmodi cognitionem tra­
Porro ratio radicatis disparitatis data· in· didit Filio. Unde in hoc ipso quod dicitur,

UTRUM CHRISTUS PER SCIENTIAM BEATAM, etc.
7
nisi Pater, datur intelligi quod Filius visionis quam Deus babel in seipso quan­
cognoscit, et non solum quantum ad di­ tum ad numerum scibilium, scientia tamen
vinam naturam, sed etiam quantum ad hu­ Dei excedit in infinitum quantum ad clari­
manam; quia, ut S. Chrysost. argumenta­ tatem cognitionis scientiam animæ Christi ;
tur Horn. 71 in Malli). si Christo homini quia lumen increalum divini intellectus in
(latum est ut sit judex et sciat qualiter infinitum excedit lumen creatum quodoporteat judicare quod est majus, multo cumque receptum in anima Christi.
magis datum est ei scire quod minus est,
Inst. S. Th. immediate post verba re­
scilicet tempus judicii. Ex hoc autem quod lata, addit: «Licet, absolute loquendo,
dicitur, nec angeli, non sequitur quod an­ » scientia divina excedat scientiam animæ
geli sicut Christus sciverint sine facultate «Christi, non solum quantum ad modum
revelandi, quia non est necesse quod sit » cognoscendi, sed etiam quantum ad nuomnimoda paritas. Origenes tamen Horn. » merum scibilium , ut dictum est.·» Ergo
50 in Matth. hunc locum exponit de Christo
B. S. Thomam in his verbis loqui de scien­
secundum corpus ejus quod est Ecclesia, tia Dei in tota sua latitudine, prout est sim­
quæ hoc tempus ignorat. Quidam autem plicis intelligentiæ et visionis; est enim
dicunt hoc intelligendum de filio Dei adop­ utraque una simplex scientia etiam absque
tivo, non de filio naturali.
virtualidistinctione, habensidemobjectum
Ad locum Psal. sensus est, quæ igno­ formale, scilicet divinam essentiam, et sorabam , id est, quæ non feci, seu quorum | lum ex connotatione diversi objecti inatenon sum conscius.
rialis distincta. Verum est ergo quod ab­
Ad locum Jcrem. Non cognovi, id est, solute loquendo scientia divina excedat
dissimulavi, non manifestavi me scire, etc. scientiam animæ Christi, etiam quantum ad
Ad S. Cyrillum. Sensus ejus est, quod numerum scibilium, quia illa attingit non
Verbum assumpserit naturam ignorantem, solum omnia existentia, sed etiam omnia
id est, eam naturam quæ secundum ratio­ possibilia, quæ non attingit scientia Christi.
nem suæ speciei est ignorans, non tamen
Et inde fluit pruna responsio ad sequod eam assumpserit cum ignorantia; eundam sequelam argumenti. Cum enim
item quod Christus dispensatione quadam sit omnino eadem scientia simplicis intelliita se gesserit tanquam multa ignoraret ; gentiæ et visionis in Deo, qui sola exislcnpalet ex verbis sequentibus in S. Cyrillo. tia attingit, non attingit objectum ejus ad Li­
Eodem modo intclligendi sunt SS. Hila­ quatum et consequenter non comprehendit
rius, Athanasius, Nazianzenus.
illam.
Ad S. Ambros. dico eum tantum velle
Altera solutio est, quod oojectum adæChristum didicisse et profecisse per scien­ quatum scientiæ visionis quatenus in Deo,
tiam cxperimentalem, quo nempe modo non sint tantum omnia existentia quoad an
res ab initio non sciebat, licet alio modo est, sed etiam quoad quid est, ad quæ non se
sciret, nempe scientia beata et infusa.
extendit scientia Christi æquali perfectione
Obj. 2°. Si anima Christi omnia in qua­ ac scientia Dei, utpote longe minori clari­
cumque differentia temporis existentia cog­ tate et penetratione pollens, ut dictum est
nosceret, sequeretur 1° quod esset æque ex D. Th.
perfecta ac scientia visionis Dei; 2° quod
Obj. 5°. Anima Christi non potest cog­
illam comprehenderet, utpote comprehen­ noscere actu infinita : atqui intellectiones
dens objectum ejus adæqualum : atqui et affectiones angelorum et hominum per to­
neutrum potest admitti : ergo.
tam sterilitatem sunt infinitae : ergo. Prob.
Hic n. 2. ad. 5. — B. 1). primam seque­ ant. 1° Cognoscere infinitum repugnat de­
lam. Esset æque perfecta extensive seu finitioni infiniti. Ergo. Prob. ant. Infini­
quoad numerum scibilium, C. intensive tum definitur a Philosop. 5 Ethic, cujus
seu quoad intensionem et claritatem visio­ quantitatem accipientibus semper est ali­
nis, A. Quantitasscientiæ non solum atten­ quid extra accipere. Ergo. 2° Infinitorum
ditur secundum numerum scibilium, sed scientia est infinita : atqui scientia animæ
etiam secundum claritatem cognitionis. Christi non est infinita : ergo. 5° Infinito
Quamvis igitur scientia animæ Christi non potest esse aliquid majus : atqui plura
quam habet in Verbo, parilicelur scientiæ continentur in scientia divina absolute lo-

DISSERT.
8
quendo, quam in scientia animæ Christi,
nt dictum cit : ergo.
ibid.a. 5.ad2.—H.N.ant. Adprobat.
primam, D. ant. Cognoscere actu infini­
tum ad mo him cogniliscu infiniti, repug­
nat definitioni infiniti, C. cognoscere actu
infinitum ad modum finiti seu cognoscen­
tis, repugnat, etc. Λ’, ant. Igitur infinitum
quantitative, si accipiatur pars post partem
in actu, sicut est imperlransibilc tam rea­
liter quam secundum designationem, ila
est impertransibile secundum cognitionem;
et ideo dicitur quod ut sic sit ignotum, et
implicat quod perlranseundo cognoscatur.
Sed sicut materialia possunt accipi ab in­
tellectu immaterialiter, ita infinita possunt
ab intellectu accipi non per modum infiniti,
sed quasi finite, ita ut ea quæ sunt in seipsis infinita, sint in intellectu cognoscentis
finita. Et hoc modo anima Christi scit infi­
nita in quantum scit ea, non discurrendo
persiiigula,sedperunam speciem, etprout
in aliquo uno scilicet Verbo existunt, seu
repraesentantur.
ibid.ad‘2. — Ad secundam probat, ant.
J). maj. Infinitorum secundum essentiam
scientia est infinita, C. maj. infinitorum se­
cundum aliam rationem, sed finitorum se­
cundum essentiam, scientia est infinita, N.
maj. Scientia enim dicitur finita vel infi­
nita ex (initate vel infinitate proprii objecti,
et non ex alia imitate vel infinitate : pro­
prium autem objectum intellectus est, quod
quid est seu essentia, et ideo si essentia est
infinita, scientia est infinita; si e contra
essentia est finita, scientia est finita : unde
cum infinita scita ab anima Christi sint fi­
nita secundum essentiam (claudunturenim
in aliqua specie), licet infinita secundum
multitudinem, non inferunt scientiam ani­
mæ Christi esse infinitam simpliciter.
Ibid, ad 5. — Ad tertiam probat, ant.
JD. maj. Infinito simpliciter quoad omnia
non potest dari majus, C. maj. infinito se­
cundum aliquod determinatum non potest
dari majus, subdistinguo. In illo ordine,
C. extra illum ordinem, N. Ad explicatio­
nem, nota infinitum non esse substantiam,
sed accidens rebus quæ infinitæ dicuntur;
et esse proprietatem infiniti, quod infinito
non sit aliquid majus : unde sicut infinitum
multiplicatur aut coarctatur secundum di­
versa subjecta, ita necesse est quod pro­
prietas infiniti multiplicetur aut arctetur

X. ART. III.
| secundum subjecta infiniti, ita ut conve­
niat unicuique illorum infinitorum secun­
dum idem subjectum · sic proprietas infi­
niti positi in linea arctatur ad illam lineam,
positi in superficie arctatur ad iliain super­
ficiem : sic igitur si accipiamus unam li­
neam infinitam, in illa non est aliquid ma­
jus infinito : et similiter si accipiamus aliam
quacumque aliarum linearum infinitarum,
manifestum est quod uniuscujusque earum
partes sunt infinitæ. Oportet ergo quod
omnibus illis partibus infinitis non sit ali­
quid majus in illa linea; tamen in alia li­
nea et in tertia erunt plures partes etiam
infinitæ præler istas. Id palet in numeris :
nam species numerorum parium sunt infi­
nitæ, et similiter species numerorum im­
parium, et tamen numeri pares ct impares
sunt plures quam pares.
Inst. contra primam respons. Repug­
nat infinita actu produci: ergo repugnat inii,
nilaactu cognosci, alias plus posset cognos­
cere intellectus quam Deus posset facere.
It. 1°. D. anf.Repugnalinfinilaactu pro­
duci in propria duratione, C. in nunc æternitatis cum successione in propriis durationibus, N.
Jl. 2°. N. conseq. Multa enim possunt
simul cognosci quæ non possunt simul pro­
duci, ut sunt partes temporis et motus : sic
simul cognosco quatuor quadrantes unius
horæ quæ non possunt simul produci. Non
est ergo mirum si multitudo infinita possit
simul cognoscit, licet non possit simul pro­
duci ; et si istud argumentum valeret, pro­
baret quod nec Deus ipse possit actu iniinita videre, quia illa simul producere non
potest.
Inst. contra secundam respons. Cogni­
tio qua simul cognoscuntur infinita objecta
secundum multitudinem, etsi finita secundum essentiam, debet esse infinita. Ergo,
Prob. ant. 1° Cognitio qua duo simul attinguntur est perfectior illa qua unum so­
lum objectum cognoscitur, et sic deinceps:
unde experientia convincimur eo majorem
requiri attentionem quo plura cognoscun­
tur objecta: ergo quæ se extendit ad infinita
objecta, erit perfectionis infinitæ. Prob.
2° primum ant. Cognitio qua simul atlinguntur infinita objecta, æqnivalet infinitis
cognitionibus ad singula divisive terminabilibus ·. ergo est infinita.
7i. N. ant. Ad prob. I). ant. Cognitio

'
;

j
j
;
[
:

|
I
I
'

UTRUM IN CHRISTO FUERIT SCIENTIA INFUSA, etc.
qua simul duo cognoscuntur per plures |
DISSERTATIO XI,
species, est perfectior illa. etc. C. ant. qua
DE SCIENTIA CIIIIISTI INFUSA.
duo cognoscuntur per unam speciem, Λ7.
D. Th. Q. 11.
ant. et eo magis si cognoscantur non ex
penetratione causæ, sed ex libera Dei re­
velatione. Sic autem est in Christo qui in­
ARTICULUS I.
finita futura videt in Verbo per unicam
speciem, scilicet divinam essentiam, quæ Utrum in Christo fuerit scientia infusa
quatenusestspeculum sine macula, liberum
prœter beatam?
quidem et non necessarium, revelat quæcumque vult Christo, praeterita et futura.
Nota 1°, objectum posse cognosci vel in
Ad secundani prob. D. conseq. Ergo est Verbo, vel in seipso : cognoscitur in Ver­
infinita secundum quid, id est, altioris or­ bo per scientiam beatam , cognoscitur in
dinis, C. simpliciter, N. Unum enim indi­ seipso immediate per scientiam infusam vel
viduum allions ordinis non solum æqui- acquisitam.
pollet, sed excedit infinita individua infe­
Nota 2°, scientiam non secus ac virtu­
rioris ordinis : sic sol est perfectior omnibus tem dupliciter dici infusam, per se scilicet
generabilibus et corruptibilibus, etiamsi et per accidens : infusa per se, est illa quæ
mundus esset æternus ; sic homo est perfec­ nonnisi a Deo causari potest; infusa per
tior omnibus brutis, etiamsi forent infinita accidens, est illa quæ propriis actibus po­
secundum numerum. Unde cum visio bea­ test acquiri, de facto tamen non acquiri­
tifica sitsuperioris ordinis ad singulas visio­ tur, sed a Deo solo infunditur et est ejus­
nes quarumcumque singularium in infini- dem speciei cum acquisita : t ilis fuit, v. g.
um, æquipollet illis, imo excedit illas, abs­ Adami scientia quam Deus ipsi ab initio
indidit.
que eo quod sit infinita simpliciter.
Nota 5°, animam rationalem esse capa­
Obj. 4° D. Th. a. 5, concedit tantum animæ Christi cognoscere infinita in potentia, cem duplicis status, nempe conjunctionis
quatenus comprehendit potentiam creatu­ ad corpus et separationis ab illo, et in
ra in qua infinita in potentia continentur, utroque statu specialem habere cognoscen­
quam scientiam dicit esse per modum sim­ di modum connaturalem. In statu con­
plicis intelligent!® ; negat autem expresse junctionis cognoscit per conversionem ad
eam cognoscere infinita actu.
phantasmata a sensibus hausta ; in statu se­
Λ. S. Thomam loqui de infinitis subs­ parationis cognoscit per species infusas si­
tantiis quæ non sunt infinitæ nisi in poten­ cut angeli, quia tunc deficiunt organa ad
tia, etiam per totam ætcrnitalcm, non de in­ depromendas species.
finitis accidentibus maxime spiritualibus,
Hic q. 11. a. 5. o. Dico. Praeter scienquales sunt intellectiones et allectiones ho­ liambeatam, fuit in Christo scientia infusa,
minum et angelorum, quæ per totam ælcribid. —Probatur. Decebat ut natura
nitatem sunt infinitæ actu, non hoc sensu humana assumpta a Verbo imperfecta non
quodomnesexistantsimul in propria dura- esset : atqui si caruisset scientia infusa,
lione,sed quodxternilas indivisibilis exten­ fuisset imperfecta : ergo. Prob. rnin. Om­
datur ad omnes. Paid 1° ex ratione quam ne quod est in potentia est imperfectum,
affert S. Th. « Quia, inquit, non sunt infi- nisi reducatur ad actum : atqui anima
» nita actu.... eo quod status generationis Christi erat in potentia ad cognoscenda ob­
» et corruptionis non durat in infinitum : jecta in se, non solum per species a phan­
» unde est certus numerus non solum eo- I tasmatibus abstractas, sicut in statu con­
» rum (scilicet substantiarum permanen- junctionis, sed etiam per species a Deo in­
» timn) quæ sunt absque generatione et cor- fusas , sicut in statu separationis : ergo.
» ruptione, sed etiam generabilium et cor- Patet inin. Quia Christus erat non solum
» ruplibilium. «2°QuiaS. Doctora.Spræ- viator, sed etiam comprehensor, cui proin­
ignoscendi
ced. ad 2, dicit animam Christi scire quæ- de ut tali competebat
eumque scit Deus scientia visionis, scit animæ separatae per species infusas. Unde
autem Deus infinita actu, ut docet 1 p. q. aitS. Doctor q. 20 de vent. a. 5, ad 1 :
« Cum Christus esset comprehensor el viaU. a. 12.

10
DISSERT. XI. ART. I.
« tor, habuit utcumque modum conside- I » tendere potest..,. Sed quia Christus se» randi, unum quo angelis conforinaba- i » eundum humanam naturam non solum
» tur, ut sine discursu consideraret, alium » fuit reparator natura; sed etiam grati®
« quo per conversionem ad phantasmata. » » propagator, afluit etiam ei tertia cognitio
Confirmaturi». Intellectus Christi non » qua plenissime cognovit quidquid ad
debuit minus perfici quam intellectus an­ » mysteria graliæ potest pertinere.
Dices. Anima Christi per scientiam in­
gelicus : atqui in angelis secundum S. Aug.
lib, 11 de Civit, cap. 7, ponitur duplex fusam supcrnaturalem potest attingere ob­
cognitio, una scilicet matutina per quam jecta naturalia; licet enim scientia infe­
cognoscuntur res in Verbo, et alia vesper­ rioris ordinis non possit attingere objecta
tina per quam cognoscuntur res in propria superioris ordinis, attamen scientia supe­
natura per species sibi inditas : ergo pra­ rior potest attingere ea quæ sunt in infe­
ter scientiam divinam increatam, est in riori ordine, adeoque supernatural is na­
Christo secundum ejus animam scientia turalia , sicut cognitio intellectualis mate­
beata qua cognoscit Verbum et res in Ver­ rialia, infinita finitum, increata creatum
bo, et scientia infusa sive indita, per quam attingit : ergo superfluit scientia infusa na­
cognoscit res in propria natura per species turalis.
/?. I). conseq. Ergo superfluit scientia
inlelligibiles humanæ menti proporlionatas.
infusa naturalis ut plura sciantur, C. con­
Confirmatur 2°. Juxta sæpe traditum seq. ut sciantur alio modo, N. conseq. Erat
principium, debetur Christo ratione unio­ enim anima Christi in potentia ut sciret na­
nis hypotasticæ omnis perfectio possibilis, turalia, nedum per scientiam naturalem ac­
non repugnans beatiludini seu fini Incar­ quisitam, nedum per scientiam supernatunationis : atqui scientia infusa est possi­ ralem infusam, sed etiam per scientiam na­
bilis, nec repugnat beatiludini seu fini re- ' turalem infusam.
Colliges 2°, scientiam in.usam .msse
demptionis : ergo.
Ex dictis colliges 1°, scientiam infusam Christo ab instanti conceptionis, tum quia
Christi se extendisse ad supernaluralia et ipsi debebatur rationi unionis hypostatica,
naturalia, seu in eo fuisse duplicem scien­ tum quia non fuit nobis utile quod aliquo
tiam infusam : unam supcrnaturalem, qua tempore Christus ea careret. Neque refert
objecta supernaluralia attingebat; alteram Christum illo instanti habuisse actum vi­
naturalem, nempe ex parte objecti qua ob­ sionis beatificae, non enim repugnat duos
jecta naturaliacognoscebat. Evincitur istud actus, quorum alter ad alterum refertur
corollarium ex omnibus probationibus nos­ eique quodam modo subordinatin', esse
tra conclusionis : 1° quia anima Christi erat simul : sic intellectus simul et semel prin­
in potentia ad cognoscenda et supernalu- ' cipia cognoscit et conclusiones ex illis eliralia et naturalia per species infusas ; 2° !I cit, voluntas simul intendit finem et me­
quia sic cognoscunt angeli ; 5° quia per­ dia eligit : ergo pariter potuit anima Chris­
fectius est multis modis posse demonstrare ti elicere actum visionis beatificae et scien­
sive naturalia sive supernaluralia quam ti® infusae quæ ad visionem sequitur eique
unico.
quodam modo subordinatur.
Id totum et procedentia docet D. Th.
Obj. i° contra conclusionem. PerscienOpusc. 2. c. 21G, his verbis : « Quia nulla tiam beatam et naturalem acquisitam ex­
» perfectio creaturis exhibita, animæ Chris- pletur omnis polentialitas animæ Christi:
n ti quæ est creaturarum excellentissima , ergo infusa superfluit. Prob. ant. Per
« deneganda est, convenienter prater cog- scientiam beatam expletur potentialités
» nitionem qua Dei essentiam vidit et obedicnlialis, per acquisitam polentialitas
» omnia iu ipsa, triplex alia cognitio est naturalis. Ergo.
» ei attribuenda » una quidem experimenB. N. ant. Ad probat. D.anL Per scien­
» talis sicut aliis hominibus, in quantum tiam beatam expletur potentialité obedien» aliqua per sensus cognovit, ut competit lialis animæ Christi, quoad numerum sci­
» natura humans; alia divinitus infusa ad torum, et similiter per acquisitam potentia
» cognoscenda omnia illa ad quæ nalura- naturalis, C. ant. quoad modum sciendi,
» lis cognitio hominis se extendit vel ex- I <Y. ant. et conseq. Igitur erat potentia obe*

UTRUM CHRISTUS PER SCIENTIAM INFUSAM, etc.
11
dientlalis in Christo, nedum ad cognos­ personale Verbi et ad ordinem graliæ, N.
cenda objecta supernaluralia in Verbo, IIoc enim titulo est ipsi connaturalitcr de­
sed etiam ad cognoscendum ea extra Ver­ bita non quidem omnis omnino perfectio
bum in seipsis per species infusas, secun­ supernaturalis possibilis, sed omnis per­
dum modum connaluralem cognoscendi fectio supernaturalis connaluraliter possi­
animæ separate et angelorum, quatenus bilis et proporlionala secundum ordinem
erat comprehensor. Similiter et propter ad unionem hypostaticam.
eamdem rationem, erat in eo potentia ad
Ad probat, secundœ partis, similiter
cognoscendas res naturales in seipsis, ne­ D. Non est connaturale animæ puri viato­
dum per species abstractas a sensibilibus, ris, dum est conjuncta corpori, ut intelli­
sed etiam per species infusas.
gat per species infusas, C. animæ viatoris
Pepones. Non datur in Deo duplex mo­ simul et coinprehensoris, N. Ratione enim
dus cognoscendi ros in Verbo et in seipsis elevationis supra corpus, orte ex statu
per species infusas : ergo nec in Christo· beatiludinis, ut dictum est, connaturale
B, N. conseq. Disparitas est, 1° quod erat animæ Christi cognoscere sine con­
repugnet intellectui divino speciticari ab versione ad phantasmata, ut docet D. Th.
objectis creatis, non intellectui Christi. 2° hic a. 1, ad 2; et a. 2 o ; cl q. 20 de verit.
Quia repugnat dari in intellectu divino et a. 5, ad 1.
infinite perfecto modus cognoscendi minus
ARTICULUS II.
et magis perfectus, non intellectui creato
Utrum Christus per scientiam infusam
Christi : modus autem cognoscendi res in
omnia cognoverit?
Verbo perfectior est quam modus cognos­
cendi eas in seipsis per species infusas.
Per ly omnia, hic non inlelligimus pos­
Obj. 2°. Scientia infusa non erat debita sibilia, de quibus in fine articuli, sed so­
animæ Christi : ergo etsi ea caruerit, nul­ lum omnia in aliqua temporis differentia
lum sequitur inconveniens. Patet conseq. exislenlia, scilicet præterita, præsentia et
Quia carentia negativa alicujus perfectio­ futura, sive naturalia,sive supernaluralia.
nis, sive carentia perfectionis non debite,
Hic q. 11. n. 1. 0. — Dico. Christus per
non est imperfectio quæ debeat relegari scientiam infusam cognovit omnia tam na­
ab humanitate Christi, siquidem nulla res turalia quam supernaluralia.
dicatur imperfecta cx eo quod careat per­
Ibid. — Prob, prima pars. Perfectio
fectione quæ ipsi non debetur : sic homo animæ Christi exigebat ut omnis ejus pocaret facultate volandi, et tamen inde non tentialitas esset reducta ad omnem actum,
dicitur imperfectus; angeli carent notitia non quidem absolute possibilem, sic enim
qu-jrumdam, imo ipse Christus caret no­ potentia obcdientialis est inexplebilis, sed
titia omnium possibilium, et tamen inde ad omnem actum convenientem secundum
non sequitur inconveniens, nec dicuntur statum suum et per ordinem ad unionem
imperfecti. Prob. ant. Et 1° scientia infusa hypostaticam, seu secundum ordinem di­
supernatural is non debetur intellectui crea­ vin® sapientiae, cujus est limitem et men­
to et naturali Christi, cum de ratione for­ suram præligere supernaturalibus et pomai supernaturalis sit esse supra exigen­ tenliæ obcdientiali juxta conditionem sta­
tiam et debitum natura create et creabilis. tus et exigentiam rerum ■· atqui duplex est
2° Neque scientia infusa naturalis, quia in Christi anima polentialitas, una natura­
non connaturale est animæ, dum est unita lis ad cognoscenda omnia naturalia nedum
corpori, ut intelligat per species infusas, per species acquisitas , sed etiam infusas,
sed solum postquam est a corpore sepa­ quatenus est comprehensor, et obedienliarata, ut docet I). Th. q. unica de anima lis ad cognoscenda omnia supernaluralia
a. 15, ad 14; et q. 2, a. 17, ad 2. Ergo. etiam per species infusas · hoc patet ex
B. N, ant. Ad probat. N. ant. pro dictis art. præced. Ergo Christusperscienulraque parte. Ad probat, primœ par­ (iam infusam, etc.
tis. D. De ratione form® supernaturalis
Excepit S. Th. in fine o. essentiæ diviest esse supra exigentiam natura creata*, næ cognitionem, non qnamcumque, novit
précise secundum se et in puris natura­ enim Christus per scientiam infusam longe
libus consideralæ, C. ut elevat® ad esse perfectius divinam naturam quam philoso-

DISSERT. XT. ART. Π.
pbi, quam animæ separata, imo quam an- I gularibus; non etiam intellectus practicî,
geli : inlelligit ergo S. Doctor cognitionem quia dato quod agibilia singularia ad ip­
divinæ etsenlix quæ est visio ejus, quia sius perfectionem pertineant, multa sunt
Deus videri non potest par ullam speciem, alia singularia quæ non sunt agibilia, v. g.
ut docetin in pruna parte; sed videtur arenæ maris, quæ latent >u aquis ct in vis­
scientia beata per seipsum immediate.
ceribus terrae, uno verbo, omnia faclibilia.
II. N. ant. Ad probat. Dico 1° cogni­
CONSECTARIA NOTATO DIGNA.
tionem omnium singularium pertinere ad
Colliges 1° ex dictis , Christum per perfectionem, si non intensivam , saltem
scientiam infusam cognovisse omnia natu­ extensivam intellectus speculativi; 2° om­
ralia non solum in communi quoad ratio­ nia omnino singularia pertinere ad perfec­
nes genericas et specificae, sed etiam dis­ tionem intellectus Christi practicî, non
tincte et in particulari quoad rationes in­ quatenus est homo particularis, sed quate­
nus est finis ct dominus totius universi
dividuates.
Prima pars patet, tum explicatione cui omnia subjecta sunt.
Dices 5°. Non videtur possibile humano
conclusionis, tum ex eo quod Christo ut
judici, capiti et supremo Domino totius intellectui cognoscere omnia singularia
universi, omnium universum spectantium quæ fere sunt infinita, cum ad hoc infini­
ta, cum ad hoc infinita fere species requi­
cognitio ipsi competeret.
Secunda pars etiam patet ; quia digni­ rantur. Ergo.
II. Christum per scientiam infusam pau­
tas Christi exigebat ut ea quæ cognosce­
bat, perfectiori modo possibili cognosce­ cis admodum speciebus omnia singularia
ret ; atqui modus cognoscendi res, non so­ attingere; quia licet illæ species non sint
lum in communi, sed etiam distincte et in tam universales ac angelicæ, non sunt ta­
particulari, est perfectior quam modus eas men tam particulares ac illæ quæ depro­
cognoscendi in communi tantum , utpote muntur a sensibus, quia sunt similitudines
derivata ab essentia divina ut habet ratio­
similior divinæ cognitioni : ergo.
Confirmatur. Angeli secundum D.Th. nem speciei intelligibilis : unde eadem spe­
1 p. q. 55 et 56, cognoscunt res naturales cies repræsentat clare el distincte naturam
dislinctectin particulari, quia eas cognos­ specificam et omnia ejus individua.
Colliges 2°. Christum per scientiam in­
cunt per species infusas exemplatas a di­
vina essentia, prout habet rationem speciei fusam cognoscere cogitationes cordium et
intelligibilis; sub qua ratione repræsentat futura contingentia ; quia id exigit ejus dig­
omnes res naturales secundum proprias et nitas qua capitis, qua domini ct quajuindi viduales earum rationes : atqui Chris­ I dicis universi.
tus per scientiam infusam cognoscit res I Dices 1°. Solius Dei est futura cognos­
naturales per species similiter exemplatas cere. Ergo.
Ii. D. ant. Solius Dei est futura cognos­
a divina essentia, nec ejus cognitio est im­
perfectior cognitione angelica : ergo.
| cere virtute propria, C. virtute ab ipso
Dices 1°. Scientia non est de singulari­ communicata, N.
bus. Ergo.
Dices 2°. Non potest assignari modus
Ii. D. ant. Scientia procedens ex lumine quo Christus per scientiam inditam fu­
naturali primorum principiorum, non est tura contingentia cognoscat. 1° Enim non
de singularibus, C. quia singularia prout cognoscit illa in suis causis proximis, quia
subsunt tali lumini, non sunt certa ct im­ sunt indifferentes et indeterminata; 2°
mutabilia : scientia procedens ex lumine non in prima causa, scilicet divina essen­
cerlo et infallibili divinæ revelationis, A’. tia determinata per suum decretum, hic
Quia singularia prout substant tali lumini, enim modus pertinet ad scientiam beatam;
sunt certa et infallibilia; ct ea ratione nos­ 5° non in testimonio Dei revelantis illorum
tra theologh ad singularia se extendit.
fulurilionem, hic eniip modus perlinet ad
Dices 2°. Cognitio omnium singularium prophetiam vel fidem·, 4° denique non in
non pertinet ad perfectionem intellectus scipsis immediate, quia non habent esse
Christi. Ergo. Prob. ant. Non intellectus determinatum, sed indifferens ad esspeculativi, quia speculatio non est de siu- semluin.
<9

UTRUM IN CHRISTO FUERIT SCIENTIA INFLSA, etc.
13
H. bis omnibus modis Christum cognos­ I cstejiis mensura, ut dictum est, non coexiscere rutum. probabile est, 1° incansis pro­ I lit praeteritis ct futuris sicut æternitas quæ
ximis et in scipsis immediate; quia licet est mensura scicntiæ beata.
Colliges 5°, Christum per scientiam in­
tain causæ proximæ futurorum contingen­
tium quam futura ipsa, præcisc secundum fusam cognoscere quidditative omnia entia
se considerata, sint indeterminata, tamen creata supernaturalia : id exigit ipsius dig­
ut subsunt decreto Dei, sunt determinata: nitas, quatenus est causa vel effectiva vel
unde sicut essentia divina per suum de­ finalis omnium donorum supernaturalium
cretum determinata futura contingentia in et judex hominum.
Imo probabilius est ca comprehensive
se et in suis causis repræsentat, sic etiam
possunt dari species infusae ab essentia di­ cognoscere : cum enim ipsi competat cog­
vina exemplalæ, quibus futura contingen­ nitio perfectissima quæ potest esse et de­
tia et eorum causæ, ut subsunt divino de­ cet, possibilis autem sit comprehensio il­
creto, repraesentantur.
lorum entium supernaturalium ab intellec­
2° In ipso Dei decreto, non quidem viso tu creato, quorum nempe cognoscibilitas
directe, hoc enim pertinet ad scientiam est creata et finita, et aliunde deceat sum­
beatam, sed indirecte per speciem reprae­ mam Christi dignitatem omnia supernatu­
sentantem directe et immediate animæ ralia creata excedentem; probabilius est
Christi suam visionem beatificam, mediate cum praefata comprehendere.
autem et indirecte ipsam essentiam Dej
Nec refert quædain entia supernaturalia,
quæ est objectum et terminus visionis bea­ ut v. g. lumen gloriæ, visionem beatificam,
tifies.
I ipsam unionem hypostaticam, esse supe­
5° In testimonio Dei revelantis illorum rioris et perfectioris immaterialitatisquam
fulurilionem; nec iste modus coincidit ipsam scientiam infusam; sufficit enim quod
cum fide aut prophetia : non cum fide, quia principium radicale cognitionis scicntiæ
talis cognitio in Christo non est obscura, infusæquod est unio hypostatica, cujus est
sed clara, quatenus est siibordiuala cogni­ proprietas scientia infusa, sitæqualisimtioni et scicntiæ beata:; non cum prophe­ malerialitalis ct perfectionis cum objectis ;
tia, tum quia prophetia datur tantum ad ex illo enim ct principio proximo, quod
utilitatem aliorum, tum quia per prophe­ est scientia, fit unum principium adæquatiam præcisc cognoscuntur tantum futura, luin intellectionis.
non rationes futurorum, quas tamen Chris­
Dices. Non potest cognosci sivequidditus per scientiam infusam attingebat, re­ talive sive comprehensive visio beatifica,
rum causas , effectus et circumstantias in- nisi cognoscatur vel quidditative vel com­
telligens.
prehensive objectum et terminus ejus, sci­
Pepones. D. Th. 1 p. q. 14, a. 15 et ali­ licet essentia Dei ct trinitas : atqui nec quidbi, docet futura non posse cognosci a Deo, ditativc,neco fortiori comprehensive po­
nisi prout sunt illi praesentia in sua æter- test cognosci essentia Dei ct trinitas per
nilatc : atqui Christus non potest per scien­ scientiam infusam : ergo. Prob. sequela
tiam infusam illa cognoscere ut praesentia maj. Nulla relatio potest quidditative cog­
in æternitate, quia non æternitas, sed tem­ nosci , nisi quidditative cognoscatur ejus
pus discretum est mensura scientiae infu­ terminus : atqui, etc. Ergo.
se : ergo.
//. .V. maj. Ad probat. N. maj. Sufficit
/?. D. Thomam loqui de scientia intui- enim ut quidditative vel comprehensive
tiva quam Deus habet de ipsis rebus, ut cognoscatur relatio, quod cognoscatur ejus
praesentibus ipsi in æternitatc quæ est men­ terminus quoad an est, seu quod talis res
sura suæ cognitionis; non autem de abs­ sit terminus talis relationis : alias nulla
tractive, certa tamen et infallibili quam ha­ creatura quantumvis perfecta posset aliam
comprehendere, cum omnis creatura dicat
bet ratione sui decreti.
Unde inferes, scientiam infue&.'n quam relationem ad Deuiu tanquam ad primum
habet Christus futurorum contingent^ m, principium et ultimum finem.
Colliges 4°, Christum per scientiam in­
non esse intuitivam sicut ejus scientiam
beatam, sed abstractivam, claram tamen et fusam cognovisse saltem mediate et indi­
distinctam ; quia tempus discretum quod recte omnia mysteria nostrae fidei, etiam

DISSERT. XI. ART. ΠΙ.
SS. Trinitatis quoad an est ; quia, ut dic- I.qui est sine dependentia a phantasmati*
tum est, comprehensive aut saltem quiddi- bus; quatenus vero viator, habet modum
tative cognoscebat fidem et visionem bea­ intclhgcndi proprium viatoribus qui est
tificam : ergo et eorum objecta quoad an est. per conversionem ad phantasmata, qua
Et licet nullus effectus creatus dicat ha­ potuit uti si voluit, maxime circa res sen­
bitudinem ad Deum ut trinum tanquam ad sibiles.
Sed petes in quo consistat hæc conver­
causam, actus tamen fidei et visionis bea­
tific® dicunt ordinem ad ipsum ut ad ob­ sio ad phantasmata?
B. non consistere in eo quod simul cum
jectum, quod sufficit ut ex illis cognosca­
scientia infusa utatur concomitante!· phan­
tur existentia trinitatis.
Petes utrum Christus per scientiam in­ tasmate , sic enim posset dici quod scien­
fusam cognoscat etiam omnia possibilia ? tia beata foret etiam per conversionem ad
A. negative. Quia cum in collectione phantasmata; neque inhocquod usus scien­
omnium possibilium includantur species tiæ infusæ dependeat a speciebus depromp­
ali.e aliis excellentiores in infinitum ; per tis a phantasmatibus, tanquam a principiis
nullam enim exhauritur divina virtus : ne- cognitionis, ut in nobis; sed quod utatur
cesse foret quod Christus vel haberet in­ phantasmatibus ex imperio ejus formalis,
finitas species, quod implicat, vel haberet tanquam ministris suæ cognitionis, hoc sci­
aliquam quæ illa infinita repraesentaret, licet modo : cx imperio scientiæ infusæ seu
quod etiam implicat; quia ad repræsen- intellectus dominio supra phantasiam, for­
tandum objecta infinita, nedum numero matur in ea phantasma de eodem objecto
sed specie et perfectione in infinitum cres­ de quo habet jam speciem infusam, et uti­
cente, diversa requiritur vis repnesentativa tur illa specie, non ut absolute repræseninfinita, quæ nulli speciei crcatæ convenit lat suum objectum, sed ut repræàfcntat il­
lud cum aliqua comparatione ad illud phan­
sed soli Verbo increato.
Imo dato talem cognitionem fore possi­ tasma, ita quod phantasma etiam speculebilem, non tamen congrueret Christo; tum tur quatenus comparabile cum objecto requia foret inconveniens scientiam infusam præsentato per speciem et formatum ex
esse perfectiorem beata; tum quia non con­ ejus scilicet scientiæ infusæ imperio.
Quœritur 2<> utrum scientia infusa
veniret ejus modo connatural! operandi,
qui est recipere species in minori univer­ Christi fuerit collativa seu discursiva?
salitate quam angeli, utdocctD.Th. hic a. 6.
Ibid. α. 5.0. — B. hanc scientiam non
fuisse discursivam quoad acquisitionem,
ARTICULUS III.
quasi a noto ad ignotum processisset, fuit
Jliœ difficultates breviter expenduntur enim infusa; potuisse tamen esse discursi­
cxcœteris articulis D. Thoma.
vam, vel non discursivam quoad usum,
Quœritur 1° utrum Christus potuerit quia Christus ut comprchensor potuit cog­
uti hac scientia infusa sine conversione ad noscere modo angelico unico actu concluphantasmata?
sionesin principiis,effectus in causis; spe­
Non est difficultas ex parte ipsiusmet cies enim infusæ utpote universales et ab
scientiæ infusæ, quia talis enim est inde- idæis divinis excmplatæ, natæsunt repr®pendens a phantasmatibus, ut patet; sed sentare principia vehit conclusionibus ficta
ex parte intellectus, qui in hoc statu con­ et causas effectibus plenas. Potuit etiam ad
junctionis est astrictus ad phantasmata. modum viatorum diversis actibus et cogni­
Hic q. 11. a. 2. 0. ct ad 5. — B. Chris— tionibus conclusiones cx principiis , effec­
tum potuisse uti scientia infusa sine con­ tus cx causis, proprietates ex essentiis de­
versione ct cum conversione ad phantas­ ducere, non quidem procedendo a noto ad
mata pro voluntatis arbitrio. Patio ejus ignotum simpliciter, ut dictum est, sed ad
est ; quia Christus erat comprchensor si­ ignotum per eum actum quem de novo eli­
mul et viator : quatenus comprchensor, cit : eo modo quo interdum scientes ex
non subditur corpori nec ab eo dependet, causis concludunt effectus, non ut de novo
sed totaliter ei dominatur, et consequenter addiscant, sed volentes uti scientia quam
habet ex illa parte modum intelligent!! jam habent.
proprium angelis ct animalibus separatis,
Quœritur 5<> utrum scientia infusa in

UTRUM SCIENTIA PER JSE ACQUlblBlLIS FUERIT IN CHRISTO, etc. 15
Christo fuerit perfectior scientia angelo­ tuali cognitione quorumdam objectorum,
corpore licet ac sensibus quiescentibus seu
rum?
ibid. α. 4. 0. — B. sub distinctione. Si alio intentis.
consideretur secundum id quod habuit a
Quœritur 5° utrum scientia infusa in
causa influente, est multo excellentior quam Christo fuerit distincta per diversos ha­
scientia angelorum, et quantum ad multi­ bitus?
tudinem cognitorum et quantum ad scien­
Ibid. a. 6. 0. —B. quod, licet scientia
tiæ certitudinem; quia lumen Christo di­ Christi infusa sit una generic?, tamen dis­
vinitus infusum, est multo excellentius tinguatur in habitus specie diversos ; quia,
quam lumen quod pertinet ad naturam an­ ut jam dictum est, recipit species in mino­
gelicam.
ri universalitate quam angeli, ita scilicet
Si vero consideretur secundum id quod quod diversas naturas specificas per diver­
habuit ex subjecto recipiente, seu secun­ sas species intelligcret : in Christo antcir
dum modum subjecti recipientis, est im­ sicut in nobis diversificantur habitus scien­
perfectior scientia angelica; quia juxta mo­ tiarum, secundum diversa genera scibi­
dum cognoscendi connaturalem animæ hu­ lium.
man®, species ejus sunt minus unitæ et mi­
DISSERTATIO XII.
nus universales quam angelicæ, ut dicit
DE SCIENTIA CHRISTI ACQUISITA.
Auctor art. 6, utpote commensurate intel­
D. Th. q. 12.
lectui humano qui est minus perfectus an­
gelico, licet aliunde magis multiplicentur;
item quia Christus per scientiam infusam
ARTICULUS I.
potest cognoscere cum discursu et conver­
sione ad phantasmata, quod angelis prop­ Utrum scientia per se acquisibilis fue­
rit in Christo, ct quomodo? an infusa
ter majorem immaterialitatem convenire
per accidens, an propriis actibus ac­
non potest, ut dicit hic Auctor. Quod si
quisita?
contrarium docuerit in 5, d. 14, a. 3, q. 4.
scilicet, species infusas animæ Christi non
Scientia per se acquisibilis dicitur quæ
esse minus universales speciebus angelicis, per se et connaturaliter petit actibus nos­
id aperte hic a. 6 retractat.
tris acquiri, licet per accidens possit a Deo
Quœritur 4° utrumscicntia infusa Chris­ infundi, qualiter v. g. Adamo fuit infusa.
ti fuerit habitualis?
Hic q. 9. a. 4. ad 5. — Observandum
B. affirmative. Quia licet scientia ejus scientiam perse infusam naturalem de qua
beata qua Dei essentiam et alia in ipsa vi­ præced. dissert, non solum differre ab hac
det, fuerit ct sit semper actualis adeoque scientia per se acquisibilis de qua nunc,
perfectissima, utpote excedens modum na­ ex parte causæ efficientis, quia una a Deo
tura humanæ ; infusa tamen de qua hic lo­ solo infunditur, altera ab homine acquiri­
quimur, est secundum modum proportio­ tur, sicut homo creatus et homo natus in­
nalem et connaturalem naturæ humanæ : ter se differunt; sed etiam essentialiter et
modus autem proportionatus et connatura- specifice, quia licet versentur circa eadem
lis naturæ humanæ, est ut recipiat scien­ objecta materialia, non tamen circa idem
tiam per modum habitus qua possit uti objectum formale. Objectum enim formale
quando voluerit.
scientiæ per sc acquisibilis, est quidditas
Quod tamen non est sic intelligendum rei materialis ut abstracta a singularibus
quasi aliquando cessaverit ab omni actu ta­ et proportionate phantasmatibus in quibus
lis scientiæ, sed quod non semper fuerit in relucet. Objectum vero formale scientiæ
actu secundo quoad omnia objecta; ne­ per se infusæ, est quiddilas nedum rei ma­
que enim perfectio debita naturæ humanæ terialis, sed etiam immaterialis, non ut ab­
postulabat ut semper actu omnia cognos­ stracta , sed ut concreta singularibus, nec
ceret, sed tantum pro loco ct tempore.
secundum proportionem phantasmatum :
Quia tamen a corpore et phantasmati­ undo fit quod per scientiam per se acquibus independens erat, nec cederet actua- sibilcin directe tantum cognoscatur uni­
litali scientiæ angelicæ, videtur quod ab versale materiale, non singularia, non an­
instanti conceptionis fuerit semper in ac­ geli, non supernaturalia, nisi indirecte ct

16
DISSERT. XH. ART. I.
ad modum rerum corporearum. Per scien­ in 5 sentent, d. 14, q, 5, a. 5, expressi!
tiam autem per sc infusam cognoscuntur terminis hic retractat.
directe et quantum est ex suo genere sub­
ibid.— Prob. Si Christus scientiam per
stanti® universales et singulares, materia­ sc acquisibilcm habuisset infusam, intel­
les et immateriales, earumque proprietates lectus ejus agens fuisset otiosus ct frustract accidentia.
neus ad proprium et praecipuum suum ac­
ibid. 0. — Dico 1·. Fuit in Christo tum, qui ei secundum statum in quo pro­
scientia per se acquisibilis.
ductus est, debitus ct connaturalis erat :
Prob. Conveniens fuit ut omnis poten- atqui hoc est inconveniens : ergo. Patet
tialitas anim® Christi naturalis reducere­ min. tum quia, secundum vulgare axioma
tur ad actum : atqui anima Christi erat in Damasceni, Verbum assumpsit quidquid
potentia connatural! ad scientiam per se in natura plantavit, nedum quoad sub­
acquisibilcm non minus quam anim® alio­ stantiam, sed etiam quoad modum connarum hominum quibuscum est ejusdem spe­ turalem ; tum quia valde inconveniens fo­
ret quod potentia anim® Christi perpetuo
ciei : ergo.
Confirmatur. Scientia beata fuit in maneret frustrata proprio ac sibi debito
Christo, quia erat in potentia ad intelli- atque connaturali actu secundum statum
gendum modo divino ; fuit ct scientia per suum. Prob. maj. Christus non est pro­
se infusa, quia erat in potentia ad intolli- ductus secundum humanitatem in statu
gendum modo angelico : ergo et fuit in eo perfectionis sicut Adam in prima creatio­
scientia per se acquisibilis qua intelligal ne, sed juxta communem statum ct cursum
natur® : atqui sicut juxta illum statum
modo humano.
Dices 1°. Christus per scientiam infu­ conveniebat corpori quod paulalim cresce­
sam per sc cognoscit omnia quæ cognos­ ret per actum virtutis augmentativ®, ita
cere potest per scientiam per se acquisibi- ct anim® quod paulatim proficeret in cog­
nitione naturalium per actum intellectus
Icm : ergo h®c superfluit.
agentis, qui est abstrahere species rerum
Jl. D. ant. Christus per scientiam per
sc infusam cognoscit omnia qu® cognos­ intclligendarum a phantasmatibus. Et hoc
cere potest per scientiam per sc acquisi- utrumque conjungit Evangelista, dicens ;
Et Jésus proficiebat ætate et sapientia.
bilem, sed non omni modo quo cognosci­
Ergo.
bilia sunt, C. ant. ct omnimodo quo cog­
ibid.— Confirmatur. Christo convenit
noscibilia sunt, N. Porro ad perfectionem
intellectus Christi spectat non solum om­ non solum habere omnes scientias, sed
eas etiam habere omni modo connaturalinia cognoscere, sed omnia cognoscere om­
tcr possibili ct convenienti : atqui Christo
ni modo quo sunt cognoscibilia; sunt au­
tem cognoscibilia et in Verbo et extra conveniebat habere scientiam non solum
modo divino per scientiam beatam, nec
Verbum per species per se infusas ab id®is
divinis exemplatas et per species a phan­ tantum modo angelico per infusionem, sed
tasmatibus abstractas : unde sicut ad pri­ etiam modo humano per acquisitionem :
ergo.
mum ponitur in Christo scientia beata, ad
secundum scientia per se infusa, ad ter­ Solvuntur objectiones contra secundam conclu­
sionem.
tium debet poni scientia perse acquisibilis.
Dices 2°. Du® form® solo numero dis­
Obj. 1° cum Scoto. Intellectus agens
tinct® non possunt esse in eodem subjec­ non fuit frustra in Adam, nec remanet
to : atqui scientia per se infusa et per sc frustra in beatis : atqui nec in Adam nec
acquisibilis solo numero differunt, diffe­ in beatis abstrahit species a phantasmati­
runt enim tantum ex parte caus® efficien­ bus. Similiter vis augmentativa seu nutritis : ergo.
tiva non est frustra in beatis, licet tamen
Ibid. — 2V. min. et ejus probat. Palet non reducatur ad actum ·. ergo corruit prteexobservatione praemissa conclusioni.
cipua ratio D. Th. pro conclusione nostra.
Dico 2°. Scientia per se acquisibilis fuit
Confirmatur. Oflicium intelluclus agen­
in Christo propriis actibus acquisita.
tis non est solum abstrahere species, sed
Contrarium quod olim docuerat Auctor etiam illustrare principia ut illis utatur ad

UTRUM SCIENTIA PER SE ACQUISIBILIS FUERIT IN CHRISTO , etc. 17
conclusiones : atqui supposita infusione Christus loquela careret, quia permittebat
scienti® per se acquisibilis in Christo, po­ natur® agere quod cujusque statas pro­
tuisset hunc actum exercere : ergo non prium est.
fuisset frustra.
Ad secundum. N. ant.Quw fuit in Chris­
Λ. D. min. Atqui nec in Adam nec in to ingenium longe acutius et excellentius
beatis abstrahit species a phantasmatibus, quam in quolibet homine.
et ille actus debitus et connaturalis erat
Ad tertium, N. iterum ant. tum quia
secundum statum in quo fuit creatus Adam Adamuin in infinitum superavit per scien­
ct in quo sunt beati, N. min. et ille actus tiam beatam et infusam ; tum quia Ad®
non erat debitus et connaturalis secundum creato in caput naturale hominum in statu
cum statum, C. min. et N. conseq. Vis perfectionis, conveniebat scientiam natu­
ergo rationis D. Th. non fundatur in hoc ralem ab initio habere, non autem Christo
quod intellectus Christi absolute foret frus­ producto secundum communem cursum in
tra , sed frustra respective ad connatura- statu imperfecto et ætate infantili.
lem modum operandi, juxta communem
Inst. Christus fuit etiam productus ut
cursum et statum in quo Deus eum pro­ doctor hominum. Ergo.
duxit; id enim dicitur frustra, quod caret
Λ. Ut doctor insupernaturalibus, C. in
actu sibi debito pro statu et tempore. Cum naturalibus, N. juxta illud Joan. 5 Qui de
ergo Adam fuit creatus in statu perfectio­ terra est, de terra loquitur ; qui de coelo
nis, illi pro hoc statu non erat debitus ac­ venit, super omnes est; et quod vidit et
tus abstractionis a phantasmatibus quo audivit, hoc testatur. Vel ut supra : ut
cresceret et proficeret in scientia, adeoque doctor in statu perfectioris, N. in statu
nec frustra in ipso fuit intellectus agens, imperfectionis, C. Iterum dato ant. N.
utpote qui non caruit actu sibi debito pro conseq. Quia ratione scienti® beat® infu­
hoc statu. Idem dicendum de beatis qui sée superabundantem omnium scientiam
non sunt in statu acquirendi scientiam nec habebat ad officium doctoris, quod de Ada
crescendi secundum corpus.
mo dici non potest.
Hinc patet solutio ad confir. D. enim
Obj. 5° cum iisdem. Christus ab initio
conseq. Ergo non fuit frustra quoad om­ suæ conceptionis habuit per accidens in­
nem actum. C. quoad pr®cipuum actum fusas omnes virtutes morales per se acquisibi debitum pro statu et tempore. N.
sibiles : ergo et omnes virtutes intellec­
Obj. 2° cum Snare et Henno. Debemus tuales per se acquisibiles.
a Christo omnem imperfectionem remo­
Jl. N. conseq. ob duplicem disparitatem
vere : atqui si scientiam praefatam successu datam supra, dum degratia habituali Chris­
temporis et per proprios actus comparas­ ti, inter virtutes morales et intellectuales.
se! , fuisset in eo vera imperfectio : ergo. Prima, quod morales reddant simpliciter
Prob. min. 1° Habuisset pro tempore an­ bonum habentem in ordine morali, intel­
tecedenti rerum aliquarum ignorantiam. lectuales autem tantum secundum quid :
2’ Potuisset ab homine magis studio in­ unde magis imperfectum foret moralibus
cumbente superari. 5<* In scientia perse aliquando carere quam accresceret perfec­
acquisibili fuisset miserior Adamo, qui ab tionis eas acquirendo; e contra vero non
initio creationis eam habuit infusam. Ergo. plus derogat dignitati Christi virtutibus
B. i°retorquendo argumentum in ad­ intellectualibus aliquando carere quam ei
versarios, qui docent Christum successu I accrescat ex connatural! eorum acquisi­
temporis acquisivisse scientiam expéri­ tione. Altera data disparitas est, quod,
mentaient.
posita infusione scientiarum naturalium,
//.2° ad singula. Ad primum, habuis- | intellectus agens privaretur actu sibi de­
set pro tempore antecedenti rerum aliqua- I bito connatural!ter secundum præsentem
nimignorantiam quoad objecta, A' quoad statum in quo productus est, scilicet absmodum , subd. Et illa ignorantia erat pri­ tractione speciei uni a phantasmatibus;
vativa, .V. non enim pro hoc statu ipsi de­ secus autem posita infusione virtutum mu­
bebatur : ct erat negativa, C. Aaeoque ralium, quia iisdem actibus ui tutes semel
censeri non debet imperfectio, sicut nec habit® exercentur quibus acquiruntur.
erat imperfectio quod in ætate infantili
Ohj. 4° cum iisdem. Ex nostra sentenBill. t. III.
Q

I

ίδ
DISSERT. XII AIVI I.
lia sequitur quod scientia per se acquisi- I etiam singularibus potuit alia colligere;
bilis in Christo fuerit valde imperfecta, et tum quia uti potuit ministerio angelorum
scientia Adami longe inferior : atqui, etc. ut sensibus adducerentur illa objecta quæ
ergo. Prob. maj. Scientia acquisita ea ig­ magis convenientia erant ut ex illis alia
norat quorum species non potest sensibus dignoscerentur. Neque id gratis dicitur :
comparare : atqui mulla sunt quorum spe­ sicut enim corpori ministrarunt angeli ad­
cies non potuit Christus sensibus compa­ ducendo cibos in deserto, et sicut primo
rare , ut sunt virtutes coelorum, quæ la­ homini adducta sunt omnia animalia ut
tent in abyssis maris aut visceribus terra ; nomen illis imponeret, quidni corumdem
dicere enim bæc ad sensus Christi minis­ angelorum ministerio Christo adduceren­
terio angelorum fuisse adducta, vel Chris­ tur singularia, non quidem omnia, sed quæ
tum ad illa, fingere est et sine funda­ Christus judicabat expedire ut ex eis alia
mento miracula multiplicare. Ergo.
colligeret, haberetque scientiam perfectam,
7?. 1° N. maj. 4d probat. D. maj. Scien­ nec scientia Adæ inferiorem?
tia acquisita ea ignorat quorum species non
Obj. 5°. Omnis perfectio non repugnans
potest sensibus comparare, et bæc perti­ fini Incarnationis debet tribui Christo :
nent ad cognitionem scientificam, N. et atqui habere scientiam acquisitam ab ini­
bæc perlinent ad cognitionem experimen- tio, est perfectio quæ non repugnat fini In­
talcm, C. Similiter D. min. Multa sunt carnationis : ergo.
quorum species non potuit sensibus com­
7?. D. maj. Omnis perfectio non repug­
parare Christus, et hæc sunt individua sin­ nans fini Incarnationis, nec aliud incon­
gularia quæ pertinent ad scientiam expe- veniens involvens, debet, etc. C. si aliud
rimentalcm, C. et hæc sunt quidditates re­ inconveniens involvat, N. Unde ad min.
rum quæ pertinent ad cognitionem scien- dico inconveniens esse quod Christus ab
tiiicam, subd. Si agatur de speciebus im­ initio habuerit scientiam acquisitam ; tum
mediatis , C, mediatis, N. Potuit enim quia intellectus ejus agens fuisset frustra
Christus, propter vim excellentissimam in­ quoad præcipuum ejus actum ; tum quia
genii, ex aliquibus speciebus immediatis fuit Christo connaturale pro statu commu­
circa quasdam rerum essentias, ulteriores ni in quo fuit productus, ut propriis acti­
circa alias quidditates deducere, cognos­ bus et successive scientiam acquireret; tum
cendo scilicet effectus per causas, causas quia perfectius est habere aliquid per se
per effectus, similia per similia, contraria quam per alium, maxime si carentia illius
per contraria ; et hoc est connaturale scien- non præponderat perfectioni quæ accres­
tiæ acquisitæ quæ de se inclinat ad cognos­ cit ex illius acquisitione, ut contingit m
cendum plura per discursum et formando prasenti casu, sicut patet ex dictis. Pro
quidditativam cognitionem unius ex alio ; cujus et aliarum instantiarum clariori innec probari potest Adamum aliter scivisse. telligentia adverte, hoc inter perfectiones I
Hinc S. Th. hic q. 12, a. 1, ad 2, dicit, supernaturales et naturales in Christo esse 1
« quod, licet non fuerint Christi sensibus discrimen, quod insupernaturalibus atten­
» subjecta omnia sensibilia, fuerunt tamen datur proportio cum unione hypostatica,
» subjecta sensibus ejus aliqua sensibilia et ideo stalim et cum omni plenitudine
» ex quibus, propter excellentissimam vim sunt infusæ; in naturalibus vero attendi­
» rationis ejus, potuit in aliorum notitiam tur proportio cum natura humana et mo­
» devenire. » Unde inferes, hanc Christi do ordinario quo solent acquiri, ut hinc
scientiam non fuisse imperfectam intra ge­ magis eluceat veritas natura human® in
nus suum, cum de ejus ratione sit esse dis- < Christo.
cursivam et ex uno immediate intellecto
Obj. 6°. Non decuit Christum accipere
aliud discursive deducere in quo valde al- scientiam ab angelo vel homine docente ;
lucinantur auctores oppositae sententiæ.
ergo nec a rebus sensibilibus.
I
7Î. 2°. Intelligendo de singularibus,non
Hic q. 12. a. 5. α<1 2. — Λ. N. corUtf.
etiam fuisse imperfectam scientiam acqui­ Nobilius est enim accipere scientiam a sen­
sitam Christi, nec inferiorem scientis sibilibus quam ab angelo vel homme do­
Adæ; tum quia, ut dictum est ex D. Th. cente -, quia, ut dicit Auctor, lite qui adex quibusdam immediate repræsenlatis discit ab homine non accipit immédiat

EXPENDUNTUR BREVITER ALT/E DIFFICULTA’J ES, etc.
19
scientiam a speciebus intoUigibilibus quæ | nes : unde dicitur Luc. 2 quod Jesus pro­
snnt in mente ipsius, sed mediantibus ficiebat sapientia, ct atalc, et gratia
vocibus sensibilibus tanquam signis in- apud Deum et homines; quod de scientia
telligibilium conceptionum. Sicut autem acquisita intclligit S. \inbros. lib. de In­
voces ab homine formalæ sunt signa carnat. Dorn. cap. 7, ct D. Thom, hic in
intellectualis scientiæ ipsius , ita crea­ arg. s. c.
Ibid, ad 1. et2. —Porro incœpit Chris­
tura a Deo conditæ sunt signa sapientis
ejus : sicut igitur dignius est doceri a Deo tus hanc scientiam acquirere cum primum
quam ab homine,ita dignius accipere scien­ cœpit uti ratione modo aliis hominibus con­
tiam per sensibiles creaturas quam per ho- natural!, et semper habuit omnem scien­
tiam seu omnem scientiæ perfectionem sin­
minis doctrinam.
Addo quod, licet Christus hauriret spe­ gulis ætalibus accommodatam, ita ut nun­
cies a sensibus, non tamen ab ipsis addis­ quam aliquid ignoraverit etiam secundum
cebat proprie, quia eas acquirendo, ipse scientiam acquisitam eorum quæ secundum
se dirigebat ct eas ordinabat ex scientia tempus et locum ipsi conveniebant.
superiori.
Quatrit ur 5° utrum Christus aliquid ab
homine vel angelo didicerit?
ARTICULUS Π.
Ibid. a. 5. ct 4. It. negative.—Quia non
Expenduntur breviter aliœ difficultates erat conveniens doctorem a discipulis edo­
ex quatuor articulis quœstionis 12D. ceri; Christus autem erat doctor ct homi­
Thoma.
num et angelorum. Unde cum Christus
Quœrituri0 utrum Christus per scien­ vel ab angelis vel ab hominibus aliquid
tiam acquisitamomnia cognoverit?
audiebat, non ideo ab illis illuminabatur
It. Christum per eam scientiam scivisse, quasi illud nesciret, sed habebat se instar
non quidem omnia simpliciter, quia non magistri cui discipulus ex libro legit id
possunt omnia cognosci per species ab­ quod prius sciebat.
stractas a sensibus, sed omnia quæ per ac­
Dices. Luc. 22, legitur Christum fuisse
tionem intellectus agentis cognosci pos­ ab angelo confortatum ; sed illa conforta­
sunt, quia fuit excellentissima vis ingenii tio non videtur aliter potuisse fieri quam
Christi.
proponendo rationes quæ dolorem lini­
ρ. 12. a. 1. o.—Necobstat, utrecte ad­ rent quod estChristum fuisse illuminatum.
vertit hic Sylvius, quod nec litteras didi­ Ergo.
Ibid. a. 4. ad 1. ct in 3. d. 14. q. 1. a.
cerit, nec philosophorum libros revolverit,
nec omnium, imo nec plurimorum expe­ 3. quucstiunc. 6. ad 2.— It. X.mitl. Ct di—
rientiam habuerit; tanta enim erat vis ani­ co Christum fuisse confortatum quasi per
ma? ejus, partim naturalis, partim ex lumi­ societatem et compassionem, eo modo «pio
ne adjuncto scientiæ beatæ etinfusæ. ut ex ex praesentia et colloquio amicorum homo
rebus quas experiebatur colligere posset naturaliter sublevatur in tristitia et afflic­
species et cognitionem aliorum, ut jam tionibus, juxta illud Psal. 68 : Sustinui
diximus art. præced. nec distrahereturvel qui simul contristaretur, et non fuit; et
impediretur a consideratione unius rei per qui consolaretur, ct non inveni.
Addi potest quod, cum corpus Christi
aliam, sed sic poterat intendere pluribus
revera fuerit debilitatum ac sanguine ma
ac si tantum occuparetur circa unam.
Quœritur 2° utrum Christus in hac dens, angelus confortaverit ipsum, velsan
scientia profecerit ?
guinem abstergendo, vel aliquo sensibili
ibid. «. 2. o. — It. Christum in ea sen­ modo corpus fovendo; licet enim id Chris­
tentia profecisse et quantum ad habitum tus per seipsuin facere potuisset, potuit ta­
et quantum ad actum, ita ut per actionem men etiam ad id ministerio angelorum uti,
Intellectus agentis paulalim species abstra­ ad majorem carnis assumpl.i: manifestatio­
heret, quarum accessu habitus ipse perfi­ nem, quo fine xoh a matre nutriri ct ges­
ciebatur.
tari. Ita Cajetan.'nica. 4, et Joannes aS.
Patet cx dictis art. præced. hanc enim Th. q. 12.
scientiam acquisivit Christus studio et
speciermn abstraclione sicut alii horni- I

DISSERT. XIII. ART. I.
I omnipotentia simpliciter; proporlionari
DISSERTATIO XIII.
j non potest nisi naturæ cujus esse est in·
DE POTENTIA ANIMÆ CURISTE
circumscriptum, illimi latum et infinitum in
D. Th. Q. 15.
ratione entis : atqui talis est sola natura
divina : ergo.
Confirmatur l°.Omnc quod a superiori
ARTICULUS I.
derivatur, recipitur in inferiori, modoim·
Utrum humanitas Christi habuerit
perfectiori; quidquid enim recipitur,ad mo­
omnipotentiam simpliciter?
Suppono 1°, Christum per communica­ dum recipientis recipitur : hinc licet visio
tionem idiomatum esse et dici simpliciter Dei quæ est ipsi propria communicetur
omnipotentem, omnipotentia scilicet di­ creaturæ,non tamen communicatur infinito
vina, sicut est et dicitur simpliciter Deus. modo : ergo si omnipotentia simpliciter,
Sed difficultas est utrum vi unionis hypos­ quæ est propria Deo, communicetur hu­
tatic® receperit in se intrinsece virtutem manitati Christi, reperietur in illa inferiori
aliquam activam quæ sit omnipotentia sim­ modo nec in sua tota latitudine, adeoque
pliciter. Dico simpliciter; quia suppono 2° nec omnipotentia simpliciter.
Confirmatur 2°. Omnipotentia simpli­
habuisse omnipotentiam secundum quid,
id est, excellentem virtutem activam in or­ citer attingit omne factibile implicationem
dine ad illa omnia quæ necessaria erant ad non involvens : atqui id competere non po­
finem Incarnationis. Quæslio est ergo de test humanitati Christi : ergo. Prob. min.
omnipotentia simpliciter et omni modo, Humanitas Christi non potest creare, sal­
tem ut causa principalis, neque eliam po­
utrum fuerit communicata Christo.
Quidam dc grege Lulheranorum, dicti test causare seipsam. Ergo.
Dices 1° Matth. 11, dicit Christus ipse :
Ubiquistæ a sua hæresi, tuentur partem
affirmativam; dicunt enim humanitatem Omnia mihi tradita sunt a Patre meo; et
Christi ita esse Verbo unitam, ut sit ubi­ cap. ultimo : Data est mihi omnis potes­
que sicut ipsa Divinitas, similiter æterna | tas in coelo et in terra: atqui omnis po­
etomnipotens : unde existimant potentiam testas est omnipotentia : ergo.
B. hæc et similia loca intelligcnda esse
humanitatis Christi esse ipsam Verbi om­
nipotentiam,ipsi ut homini formaliter com­ de Christo per communicationem idiomamunicatam, ita ut Christus etiam ut homo tum, ita ut sicut homo dicitur Deus, ita
sit omnipotens simpliciter. Contra quos \ eliam dicitur omnipotens. Dicit autem hanc
Hic q. 15. a. 1. 0. — Dico. Humanitas potestatem sibi datam post resurrectionem,
Christi non habuit, nec habere potuit om­ quia tunc potissimum virtus ejus enituit;
dicitur enim, juxta phrasim S. Scripturæ
nipotentiam simpliciter.
ibid. —Prob. Omnipotentia simpliciter familliarem, rem tunc fieri quando inno­
est solius Dei proprietas: atqui in unione hy­ tescit. Possunt eliam intelligi hæc verba de
postatica natura manserunt inconfusae et Christo homine quoad potestatem excelimpermiMæ cum suis proprietatibus : ergo. lentiæ quam habuit ad regendum et impe­
Min. patet ex dictis contra Eutychem. randum in ordine ad prædicationem Evan’ Prob. maj. Potentia activa sequitur ad na­ gelii : unde loco ultimo citato statim subturam et ipsi proporlionalur ut ejus pro­ jungilur:Euntcs,doce(e omncsgentes,elc.
prietas; in tantum enim aliquid agit in Eodem modo solves auctoritates SS. Cyquantum est in actu, est autem in actu per rilli, Damasceni et aliorum Patrum.
formam, quæ vel est natura ut in naturis
Dices 2°. Existentia divina sicut et clara
simplicibus, vel constituens naturam ut in cognitio sui ipsius est proprium Dei : atqui
naturis compositis : atqui potentia activa tamen istæ proprietates communicantur na­
omnipotens simpliciter soli natura divinæ ture humanæ salva *ejus essentia : ergo et
proportionatur e‘ ad eam sequi potest ut omnipotentia.
proprietas : ergo. Prob. min. Omnipoten­
Confirmatur.Unio hypostatica facit hu­
tia simpliciter, id est, quæ se extendit non manitatem Christi sanctam : ergo et om­
solum ad omnes effectus possibiles, sed nipotentem.
eliam perfectissimo modo ad omnes modos
II. .V. conseq. Disparitas est quod, licet
possibiles; nisi enim hoc habeat, non erit omniaDeialtributasint divinæ naturæ pro

20

*

DE POTENTIA HUMANITATIS CHRISTI, etc.
pria et perfectionem infinitam importent, I
Secunda conclusio S. Th. est : « Si Ιο­
non omnia tamen explicent modum quo ί « quamur de anima Christi secundum quod
talis perfectio est in Deo, ut sunt, v. g· » est instrumentum Verbi sibi uniti, sic
justitia, bonitas, existentia, etc. Unde » habuit instrumentaient virtutem ad omomnia ista sunt c^mniunicabilia creaturis, » nes immutationes mirrçulosas faciendas,
scilicet analogice, participative et cum di- ·· ordinabiles ad incarnationis finem, qui
minutione. At vero omnipotentia non so­ » est instaurare omnia, sive quæ in cœlis,
lum dicit perfectionem infinitam sed etiam » sive quæ in terris sunt. » Id constat ex
modum quo talis perfectio est in Deo, fine ad quem datur instrumentum.
scilicet infinito modo ; hoc enim si absit,
Tertia conclusioD. Th. Anima Christi
jam non est omnipotent ia simpliciter : unde quatenus etiam instrumentum Verbi, non
implicat eam ut talem simpliciter, commu­ habet potentiam ad annihilationem creatu­
nicari créature.
rarum ; quia annihilatio correspondet crea/id confirmationem , N. conseq. Dispa- I tioni. « Et ideo sicut solus Deus creare pori I as est, quod sanctitas consistat in eo quod » test, ita solus potest creaturas in nihilum
anima Deo sit conjuncta et ipsi gyata su­ » redigere, qui etiam solus eas in esse conpernatural iter, per unionem autem termi- » servat ne in nihilum decidant. » Unde
nalivam Veibi absque ulla informatione, concludit S. Doctor : « Sic ergo dicendum
intclligitur humanitasconjunctaDeo et ipsi » est quod anima Christi non habet omnigrata : atvero non potest intelligi omnipo­ » potentiam respectu immutationis creatutentia humanitati communicata absque eo » rarum. »
quod eam informet, non minus quam in­
Difficultas itaque est valde controversa
tellectus aut voluntas; quia principium quo inter Thomistas ex una parte, Scolistas et
operativum, vel est ipsa natura, vel forma plures alios ex altera circa secundam con­
eam constituens, vel proprietas ad eam clusionem D. Th. de qua virtute instru­
consequens.
mentait sit intelligendus, an de morali, an
ARTICULUS II.
de physica. Eadem quaestio movetur de
De potentia humanitatis Christi circa causalitate sacramentorum, ubi plura tra­
demus et tradunt auctores huc spectantia
immutationem creaturarum.
et cum hic dicendis conferenda.
§ I.— Exponitur articulus D. Th. qui est
secundus-hu:us q. 15.
§ Π. — Utrum humanitas Christi sil instru­
Probat S. Doctor in hoc articulo 2,Chris­
mentum physicum gratiæ, miraculorum et
aliorum effectuum supernaturahum?
tum ut hominem non habuisse omnipoten­
tiam respectu immutationis creaturarum,
Suppono 1°, Immanitatem Christi esse
ad cujus explicationem statuit 1res conclu­
siones.
causam moralem etiam principalem gratiae
Prima conclusio est : « Si loquamur de et miraculorum, quia illa de condigno me­
» anima Christi secundum propriam natu- ruit. Dico, eliam principalem, quia non
» ram et virtutem sive naturalem , sive gra- est alia causa meritoria assignabitis supra
» tuitam, potentiam habuit ad illos elfec- Christum. Suppono2° ex tract, de Gratia,
» tus faciendos quæ sunt animæ convcnien- humanitatem Christi non esse causam prin­
» tes, puta, ad gubernandum corpus et ad cipalem physicam gratiæ sanctificantis.
Quœritur ergo solum hic utrum huma­
» disponendos humanos actus et etiam ad
» illuminandum, per gratiæ et scienti® ple- nitas Christi ab exeeutione Incarnationis
» nitudinem,omnes creaturas rationalesab fuerit nedum causa moralis, sed et instru■ ejus perfectione deficientes, per modum mentalis physica gratiæ et miraculorum
» quo hoc est conveniens creatura ralio- aliorumque operum Mipernatnraiium quæ
» nal’ » Quæ ultima verba diligenter ad­ ad finem Incarnationis conducunt?
Dixi,«& exeeutione Incarnat ionis,- quu
verte , ne forte ex hac conclusione inferas
Christum esse causam principalem gratiæ. certum est humanitatem Christi ante exeHanc conclusionem non probat S. Doct. cutionem Incarnationis non fuisse causam
quia constat ex natura animæ et ex dictis physicam, sed tantum moralem gratiæan
ile gratia capitali Christi.
I tiquis Patribus collatæ, quia operari phy-

*

DISSERT. XIII. ART. II.
22
sice supponit necessario existenliam phy- | mento physico, cum certum sit humanita­
sicam causas.
tem Christi posse esse causam moralem
Dico .Humanitas Christi ab Incarnatione creationis per orationem et meritum. Vi­
peracta, sive in terris degens,sive modo deatur insuper S. Doct infra q. 48, a. 6,
in cœlo existons, est et fuit causa instru- q. 49, a. 1, q. oO, a. G, q. 62, a. 1.
mentalis physica gratiæ et miraculorum·
Prob. ratione. Humanitati Christi est
Prob. 1° auctoritate. Luc. 6 dicitur de concedendum quod nobilius et perfectius
Christo quod virtus de illo exibat et sa­ est, si vel in se, vel fini Incarnationis non
nabat omnes,- et Christus de seipso, Luc. repugnat : atqui operari non solum mora8 : Novi virtutem de me exiisse : quod liter, sed etiam physice effectus supernanon videtur posse intclligi de virtute mo­ turales et miraculosos, est quid nobilius et
rali , quæ cum sit ens rationis, non potest perfectius, nec aliunde in se vel fini In­
dici nisi valde improprie de corpore exire. carnationis repugnat : ergb. Prob. min.
Insuper, juxta S. Scripturas, Christus de­ pro prima parte. 1° Agere dicit perfec­
dit discipulis Spiritum sanctum insufflan­ tionem : ergo agere non solum moraliterdo, Lazarum suscitavit clamando et im­ sed etiam physice, dicit majorem perfec­
perando ; quæ omnia non moralem’, sed tionem. 2° Concursus physicus est perfec­
physicam causalitatcm innuunt. Joann. 1 tior morali. Ergo. Prob. ant. Concursus
dicitur : Gratia ct veritas per Jcsum moralis non tam agit quam causæ actio­
Christum facta est. Joan. 10 : Opera quæ nem oblinet : concursus autem physicos
ego facio, etc. Ly facere autem importat vere agit et effectum veluti c sinu suo emit­
proplie causalitatcm physicam.
tit. Ergo.
Concil. I Ephesinum can. 11,definit quod
Quoad secundam partem min. Quod
caro Christi sit vivificatrix, propter talis concursus physicus non repugnet fini
unionem ad Verbum: non potest autem Incarnationis, evidens est, quinimocondu­
dici quod caro Christi sit vivificatrix mora- cit; nec quod in sc repugnet, etiam pa­
! iter, seu per modum meriti : ergo physice. tet; si enim ignis inferni, virtute sibi di­
Hinc Cyrillus lib. 4 in Joan. c. 14, notat vinitus tradita, in spirituales creaturas
quod Christus in suscitandis mortuis non instrumentaliler physice agit, quidni po­
solum verbo atque imperio uteretur, verum terit sacra humanitas virtute divinitatietiam carnem cooperatricem adhibebat, ut qua unita est, physice concurrere ad opera
ostenderet,inquit,carnem quoque suam, supcrnaturalia? Id amplius patebit ei
quoniam Pcrbo conjuncta erat, vivifi­ sol. obj.
cam esse.
Confirmatur. Juxta S. Scripturam ct
Ex his insuper sic arguo. Verba S. SS. Patres, Christus est aliquo sensu in­
Scriptura, concil. et Patrum in proprio et strumentum ad producendam gratiam cl
obvio sensu accipienda sunt, si inde nul­ patranda miracula : atqui non est instru­
lum sequatur inconveniens : atqui virtu­ mentum morale : ergo physicum. Prob.
tem sanat ivam exire decorpore, facere, min. Christus est causa principalis mora­
operari, vivificare, esse causam, esse lis horum effectuum ; ergo non instrumen·
instrumentum, et similia quæleguntur in talis.
S. Scriptura, conciliis et Patribus, proprio
Solvuntur objectiones.
clobv io sensu important causalitatcm phy­
Obj. 1°. D. Th. in 5, d. 16, q. 1, a. 5,
sicam, non moralem; nec aliunde sequitur
inconveniens si sic intelligantur, ut pate­ dicit expresse, « nullam fuisse virtutem in
» Christi anima ad immutandam legem vel
bit ex sol. obj. ergo.
Quoad D. Thomam, manifeste tradit » cursum natura, sive ad patranda mira*
nostram sententiam, tum supra q. 8, a. 1, » cula, nisi per modum orationis aut inubi doc“t Christum duplici modo causare » tercessionis. » Ergo.
gratiam, et per meritum, et per efficien­
Respondet Cajetanus, D. Thomamhic
tiam; tum hic a. 2, dicendo humanitatem eLlocis a nobis citatis retractasse hanc sen­
Christi non posse esse instrumentum crea­ tentiam. Respondet Joannes a S. Thoun,
tionis, bene tamen operationis miraculo­ S. '1 hornam ibi loqui de causa principal·
se, ubi clarum est ipsum loqui de instru­ miraculorum. Sed forte melius

DE POTENTIA HUMANITATIS CHRISTI, etc.
Λ. ex codem S. Thom, hic a 5, animam I qua de impotente reddatur intrinsece po­
Christi posse considerari dupliciter, uno tens. Atqui desunt hæ 1res conditiones hu­
modo secundum propriam naturam et vir­ manitati Christi ad productionem gratiae
tutem, et hoc modo nullam habebat virtu­ seu miraculorum : ergo.
tem ad patranda miracula nisi per modum
Prob. min. pro prima parte. Humani­
orationis aut intercessionis; alio modo po­ tas Christi existons in cœlo ,I non contingit
test considerari anima Christi secundum homines quos justificat in terris ; nec
quod est instrumentum unitum Verbo Dei etiam, dum erat in mundo, tangebat phy­
in persona; et sic habebat virtutem nedum sice illos quos sola voce sanabat absentes,
moralem, sed etiam physicam patrandi mi­ ut servum centurionis, filium reguli, etc.
racula. Primum sensum itauue intendit
Prob. secunda pars min. 1° Humanitas
S. Doctor laudatus in objectione; secun­ Christi nullam priorem dispositionem agit
dum, locis a nobis citatis in probatione.
propria actione utpote corporea in anima,
Obj. 2°. Omnia quæ operata est huma­ v. g. ad productionem gratis; neque innitas Christi circa salutem nostram, per telligibile est quid prius produxerit tanpassionem et mortem operata est, ut dixi­ quam dispositivum in corporibus ad effec­
mus supra, et docet D. Th. infra q. 48, a. tum miraculorum. 2° Quia multa miracula
6 : atqui mors seu passio non potest esse fecit Christus quæ non nisi per creationem
causa inslrumentalis physica gratiæ et mi­ aut suspensionem divini concursus patrata
raculorum. Prob. min. Quod non est, non sunt, ut cum columba in ejus baptismo
potest operari physice : atqui mors seu creata est, et cum ambulando super aquas
passio non est nunc : ergo.
denegatus est concursus corpori ad graviR. N. min. Ad probat. D. maj. Quod tandum et aquis ad fluendum : atqui nulla
non est neque formaliter, neque virtuali- creatura potest habere actionem propriam
tcr, non potest operari physice , C. quod circa subjectum creationis quod est ni­
non est formaliter, est tamen virtualilcr, hilum, nec in concursum Dei cujus actio
N. similiter, D. min. Mors seu passio est ipsa substantia Dei : ergo.
Christi non est nunc formaliter in se, prout
Prob. tertia pars min. Illa virtus deri­
est aliquis motus in fieri, C. min. non est vata a causa principali in humanitatem
nunc in aliquo seu effectu physico seu vir­ Christi, vel est spiritualis, et sic non po­
tute, N. min. Remanet enim in cicatrici­ test recipi in carne Christi, nam quidquid
bus ex illa relictis ct qualitatibus gloriosis recipitur, ad modum recipientis recipitur:
per illam acquisitis : unde dicitur passio vel est corporea, et sic non potest elevare
Christi operari nostram salutem physice, humanitatem ad effectus spirituales .· ergo
quatenus humanitas Christi per illam de­ nulla.
terminata, immutata ct modificata, salutem
P. N. min. ad probat, primes partis,
nostram physice operatur: sicut paler mor­ D. Humanitas Christi existons in cœlo,
tuus est vere causa efficiens filii posthumi, non tangit homines quos justificat in ter­
quia agit per virtutem a se relictam, scili­ ris, contactu suppositi, C. contactu vir­
cet semen a se decisum.
tutis, zV. ant. ct conseq. Hoc enim sufficit
Obj. 5û et simul inst. Prater existen­ ad rationem causæ physica?, quia modo
tiam, tres insuper requiruntur conditio­ virtus causæ perveniat ad subjectum, nihil
nes ad rationem instrumenti physici. Pri­ interest quod causa sil absens : sic sol supma, ut realiter contingat subjectum in positaliter distans a visceribus terra, in ea
quod agit; non enim potest agere in dis­ tamen continuo agit contactu seu praesen­
tans : v. g. serra non facit cathedram nisi tia virtutis ct influxus : sic magnes agit in
lignum tangat. Secunda, ut habeat actio­ ferrum distans, ipsum attrahendo contactu
nem praviam qua agat dispositive ad effec­ virtutis, etc. Quod si ita in naturalibus,
tum causæ principalis; alias non esset quanto magis in instrumentis divins pocausa, sed purum vehiculum delalivnm tenliæ, quorum virtutem, ipsa ubique prae­
virtutis causæ principalis : sic serra, scin­ sens, subjectis immutandis prascnlem red­
dendo lignum actione propria, disponit dit.
illud ad formam cathedra. Tertia, ut reci­
Ad primam prob.secundes partis, dico
piat aliquâm virtutem a causa principali non requiri ad rationem instrumenti quod

1 .

(I

24
DISSERT. XIII. ART. II.
actione propria agat in subjectum disposi­ trinsece impotens; si aliquid, explicandum
tive ad effectum causæ principalis ex parte est quid sit : unde
rci operatæ-, seu quod in subjecto aliquem
Alii existimant esse qualitatem, sed in­
priorem effectum producat, id enim pro­ completam, ex natura sua fluentem ct tran­
prium est tantum instrumentis causarum seuntem; quia qualitas completa perma­
creatarum quæ illis utuntur ex indigentia; nens constitueret causam principalem, sed
sed sufficit quod agat dispositive ex parte tamen propter dignitatem subjecti haben­
modi operandi, hoc est, quod habeat pro­ tem modum permanentis. Nec inconve­
priam actionem modificativam virtutis prin­ niens reputat ista sententia quod qualitas
cipalis in se receptæ, qua actione consti­ secundum se incompleta et transiens, ha­
tuatur in ratione causæ, et non sit purum beat modum permanentis; sicut, secun­
medium seu vehiculum virtutis causæ prin­ dum philosophos, non repugnat quod qua­
cipalis : hanc autem propriam actionem ha­ litas permanens secundum se,habeat mo­
bet et habuit humanitas Christi respectu dum transeuntis, v. g. scientia in tyrone;
miraculorum et gratiae, v. g. verbo, signo, ct secundum theologos, opinio quæestsegestu, actu voluntatis, etc.
eundum se dispositio transiens , in hærePepones. Actio propria humanitatis cir­ ticis habet modum permanentis; e contra­
ca graliæ productionem, aut miraculorum rio gratia quæ secundum se est qualitas
patrationem, ut plurimum fuit corporea : permanens, in peccatore habet modum
atqui corpus non potest agere in spiritum : transeuntis ; et lumen beatificum quod est
cx se permanens communicatum D. Paulo,
ergo.
habuit modum transeuntis. Ita Paludanus,
Jl. D. min. Corpus virtute propria non
Capreolus, Ferrariensis. quos citat ct se­
potest, etc. C. min. virtute causæ spiri­
tualis maxime divinae, N. Sic ignis corpo­ quitur Gonet.
Alii tandem volunt illam virtutem non
reus inferni cruciat dæmones ct animas
esse qualitatem, sed motionem Dei tran­
damnatorum.
seuntem , elevantem humanitatem Christi
Ad secundum probat. ejusdem secun­
ad rationem instrumenti gratiae et miracu­
das partis, dico quod, si in aliquibus
lorum , nec solum dantem illi actum se­
forte miraculis contingit creatio vel sus­
cundum seu applicantem virtutem ad ac­
pensio divini concursus, de his non intelli- tum ; sed etiam conferentem ipsi virtutem
gitur conclusio nostra, sed tantum de illis
activam in actu primo respectu effectus
ad quæ se extendere potest causalitas in­
principalis agentis; quia de ratione instru­
strumenti.
menti est quod agat in virtute principalis
Adde falsa esse exempla quæ afferun­ causæ, totam agendi vim illi conferentis;
tur : nam columba illa non fuit ex nihilo et in hoc distinguitur a præmotione phy­
creata, sed ex præjacente aeris vel aquæ sica. /tatio iilorum est ; quia in aliis in­
materia formata : similer incessus super strumentis naturalibus, puta serra, calamo,
aquas, non ex suspensione divini concur­ etc. non videtur quod artifex qualitatem
sus, sed ex virtute dolis agilitatis corporis aliquam completam vel incompletam ponat
redundare tunc permissæ proveniebat, si­ in instrumento, sed solum motionem arti­
cut ipsa transfiguratio ex dole claritatis.
ficiosam quæ instrumento totam vim in actu
Ad probat, tertiœ partis min. Ante so­ primo et secundo conferat ad effectum caulutionem notandum varias esse Thomista- sæ principalis; licet enim , v. g. serra per
rum sententias circa hanc virtutem huma­ suum acumen habeat in actu primo virtu­
nitati Christi communicatam.Quidam exis­ tem scindendi, non tamen artificiose scin­
timant nihil aliud esse quam ipsam con­ dendi : ergo , inquiunt, idem dicendum
junctionem humanitatis Verbo , cx qua videtur de instrumentis divinæ potentia:
redditur poicns ad omnia opera miraculo­ ad effectus supernaturalcs, cnm gratia non
se. Ita Conlcnson post Asturisensem. Sed destruat naturam , sed in quantum possi­
id nobis probari vix potest; vel enim ex bile est ei sese accommodet ct eam perfi­
ipsa conjunctione aliquid recipit intrinse­ ciat. Ita Soto. Cajet. Zumel, Cabrera, quos
cum quo elevetur ad effectum miraculo* citat et sequitur Joannes a S. Th.
■um. vel non : si nihil, ergo remanet in­
Nec refert quod character sacranicntalis

DE POTENTIA HUMANITATIS CHRISTI, etc.
23
videatur qualitas instrumcntalis perma­ enim quatenus via utrique termino a quo
nens; est eniin hoc sensu qualitas instru- et ad quem duntaxat commensuratur.
mcntalis, quod conferat instrumento for­ Unde ad axioma : Quidquid recipitur, ad
mam instrumenti, «d est, quod reddat mi­ modum recipientis recipitur; verum est si
nistrum aptum ct ideoneuin ut possit mo­ receptum habeat esse ptnnanens et com­
veri a Deo ad actus supernaturalcs, sicut, pletum , secus si habeat esse transiens in­
v. g. acumen est forma permanens confe­ completum.
rens securi formam instrumenti; non est
Dixi prius, transeat, ant. Posset enim
tamen qualitas instrumcntalis constituens negari, quia non videtur repugnare vir­
ministrum in ratione principii activi, sive tutem spiritualem subjectari in corpore ex
in actu secundo, sive in actu primo, res­ eo quod corpus natum est obedire spiritui,
pectu cifectus supernaturalis, quod est dc non spiritus corpori : sic anima rationalis
ratione instrumenti : sicut acumen secu­ etsi spiritualis subjectatur in corpore , sic
ris, licet eam constituat principium acti­ virtutes morales etsi spirituales subjectan­
vum scissionis, non tamen scissionis arti­ tur in potentiis sensitivis animæ.
ficiosas.
Inst. Accidens spirituale qualecumque
Nec etiam obstat in illa sententia quod sit, permanens aut transiens , non potest
Christus quando voluerit operatus sit mi­ existere existentia corporea ; existentia
racula, juxta illud leprosi, Mattii. 8 : Do­ enim debet proporlionari subjecto quoad
mine y si vis , potes me mundare, quod actum : atqui si reciperetur in subjecto
videtur importare qualitatem miraculorum corporeo , deberet existere existentia cor­
porea : ergo. Prob. min. Accidens habet
effectivam permanentem.
Respondetur enim in illa sententia quod existentiam a subjecto in quo recipitur.
Christus operabatur miracula quando ct Ergo. Prob. ant. Accidens delinitur ens
quomodo volebat, non ex aliquo habitu aut in alio existent. Ergo.
virtute permanente, sed ex assistentia di­
It. N. min. Ad probat. N.ant. Ad pro­
vinæ potestatis, seu ex hoc quod divina bat, explico definitionem. Quando igitur
potestas presto erat Christo , ut quoties­ dicitur accidens, ens in subjecto existent,
cumque vellet movebatur actualitcr ab ipso non est sensus quod propriam existentiam
principali agente Deo ; non quidem sic habeat a subjecto tanquam a principio for­
quod hæc divina potestas subderetur vo­ mali ; habet enim sic a propria forma, unde
luntati humanæ Christi, sicut habitus sub­ sine subjecto potest divinitus existere ; sed
duntur humanæ voluntati ad operationes sensus est quod, cum sit debilior exislenejus, sed c contra quod humana Christi tia, indigeat ad exercitium existendi sub­
voluntas subderetur divinitati in omnibus, jecto firmante ct sustentante illam debi­
et divinitas uteretur humanitate Christi lem existentiam. Porro si istud officium
tanquam instrumento conjuncto persona­ Deus in eucharistia potest accidenti præsliter, ita ut quæ vellet divinitas, vellet et tare sine subjecto , (piare non posset per
ipsa humanitas, et hoc sensu intelligitur subjectum corporeum, maxime cum acci­
illud Matth. Si vis, potes me mundare.
dens spirituale de quo agimus non reci­
Utraque hæc posterior sententia est pro­ piatur in corpore quatenus est corporeum
babilis , et juxta utramque It. hanc virtu­ formaliter, sed quatenus est ens et substan­
tem esse spiritualem. Et ad probat, in con­ tia creata, quia in eo recipitur ratione potrarium, D Virtus spiritualis completa et teniiæ obedïentialis quæ competit rebus
permanens nun potest recipi in corpore , creatis sub generali ratione entis et subtranseat; virtus incompleta et transiens, stantiæ creatæ. Confer diligenter quæ dixi
N. Disparitas esi, quod virtus completa et in tract, de Causalitate sacramentorum.
permanens est tantum propter subjectum
Obj. 4°. Concil. Triti, sess. 6, cap. 5,
cui inhæret : unde debet ipsi proportiona- docet quod nec Christi passio nec huma­
ri; at e contra virtus incompleta ct tran­ nitas physice efficiunt gratiam, sed solum
siens, licet ea parte qua est accidens de­ meritorie seu morali ter. Ita P. Hciuio de
pendeat a subjecto, quia tamen est forma- Sacramentis ’.n genere, disp. 7, q 2, a. 1,
liler quid viale tendens ad aliud,debet illi probat. 6.
potius quam subjecto proportional i, via
II. nullam hac de re mentionem fieri in

26
DISSERT. XIII. ART. III.
capite citato. Veram est quidem cap. 7 [
Ibid· a. 4, o.
7?<co5° anlmam Christi
haberi quod causa meritoria justificationis habuisse omnipotentiam respectu suæ vo·
nostra sit Christus, sed nusquam dicit luntatis circa ea quæ voluit voluntate abso­
concilium quod sit tantum causa meritoria luta adimplenda per se, idque virtute pro­
et non physica ; definit enim concilium pria, quia non conveniebat sapientis ejus
quod certa fide tenendum est et certo con­ ut aliquid vellet per se facere quod suæ
stat inter theologos, non inter ipsos con- virtuti non subjaceret. Circa ea autem qui
troverlitur.
voluit fieri per divinam virtutem , habuit
ARTICULUS III.
omnipotentiam, non virtute propria , sed
De potentia animæ Christi respectu pro­ quatenus erat instrumentum divinitatis,
prii corporis et exeeutionis suæ vo- Tandem ea quæ voluit non voluntate ab­
tuntalis.
soluta, sed conditionata aut inefficaci, non
Postquam S. Th. egit de potentia animæ semper fuerunt adimpleta, ut patet de vo­
Christi circa immutationes aliarum rerum, luntate transferendi ab eo calicem passionis.
•·
agit de ejusdem potentia
in ordine ad seipSed difficultas est an Christus voluntate
sum.
absoluta voluerit aliquid per alios adim­
Q. 13. a. 5. o.— Dico 1°. Anima Christi plendum, quod non fuerit factum : unde·
secundum propriam virtutem quæ ipsi com­
Dico 4°. Nihil voluit Christus voluntate
petit ut est anima hnmana , non habebat absoluta et efficaci per alios adimplendum,
omnipotentiam immutandi proprium cor­ quod non fuit factum. Est Sylvii cum plu­
pus a naturali dispositione; v. g. non po­ ribus aliis contra Cajet. Joan, a S. Th. Ca­
terat secundum hanc virtutem efficere ne brera, etc.
corpus gravitaret, ne nutriretur, ne pate­
Prob, ex D. Th. S. Doctor infra q. 18,
retur, etc. tum quia, ut dictum est, secun­ a. 5, docet voluntatem Christi humanam
dum hanc virtutem non habebat potentiam semper fuisse conformem divinae, et quod
immutandi exteriora corpora a cursu et Christus per voluntatem quæ est per mo­
ordine naturali, ergo noc suum; tum quia dum rationis, semper idem volebat quod
anima secundum propriam naturam habet Deus. Etq. 21, a. 4, dicit quod Christus
determinatam proportionem ad suum cor­ nihil aliud voluit, nisi quod scivit Deum
pus, ac per consequens non omnia, sed ali­ velle : unde concludit : Et ideo omnis ab­
quid determinatum potest circa proprium soluta voluntas Christi, etiam humana,
corpus.
impleta fuit, quia fuit Deo conformis.
Nec obstat quod esset beata, nec enim
Prob. ratione. Imprudentiae est velle
animæ beatæ habent hanc omnipotentiam. voluntate absoluta et efficaci id quod certo
Insuper Christus non erat beatus quoad constat non esse futurum : atqui Christus
omnia, assumpserat enim corpus passibile scientia beata certo sciebat omnia futura,
adeoque et corporis passibilis conditiones : ut diximus : ergo non voluit absolute et
unde quod animæ beatæ possunt sine mi­ efficaciter id quod non erat sive per se si­
raculo propter dotes gloriosas corporis ve per alios faciendum. Patet conseq.
beati, non poterat Christus sine miraculo, quia a Christo removenda est omnis im­
quia non assumpserat corpus gloriosum : prudenti® labes.
et ideo incessus super mare, claritas trans­
Dices 1°. Mare. 7 dicitur de Christo
figurationis, fuerunt miracula, ut docet D. quod Ingressus domum, neminem voluit
Th. infra q. 45, a. 2.
scire et non potuit latere. Ergo.
ibid. — Dico 2°. Si vero consideretur
B. hæc non de voluntate absoluta sed
anima Christi secundum quod est instru­ conditionata seu inefficaci esse intelligenmentum unitum Verbo, subdebatur ejus da, ita ut sensus sit, Christum se gessisse
potestati omnis dispositio proprii corpo­ exterius sicut qui latere volunt, se scilicet
ris, excepta annihilatione et conservatio­ subducendo ; sed tamen per illam subduc­
ne, ut art. præced. dictum est; quia tamen tionem non potuisse latere, licet aliunde
virtus actionis non proprie attribuitur in­ potuerit si absolute voluisset. Nec ullum
strumento , sed principali agenti, talis ibi repentur mendacium, quia id laciebat
omnipotentia magis attribuitur ipsi Verbo non animo fallendi, sed nos instruendi de
fugienda ambitione et vana gloria.
Dei quam animæ Christi.

UTRUM CONVENIENS, AN ETIAM NECESSARIUM, etc.
27
Quam hæresim, ultra rationes D. Th.
Inst. Agathu papa circa præfata verba
in Epist, quæ refertur in 6 synodo, act. 4, impugnant omnia sacræ Scriptura testimoet quæ recepta est act. 8, sic ait : «Ergone | nia, quæ Christum esuriisst, defatigatum,
» Ille hominum conditor ac redemptor in passum, mortuum probant : hanc etiam
» terris latere volens, non potuit, nisi hoc impugnarunt SS. Justinus Mart. Athanas.
» ad humanam ejus voluntatem, quam tem- Basil. Nissenus, Chrysost. etc.
Dices contra primam rationem D.Tli.
» poraliter est dignatus assumere, rediga» tur? » Atqui hæc verba non possunt in- Si Christus corporis nostri defectus as­
telligi de voluntate conditionata et antece­ sumpsit ut pro nobis satisfaceret, sequitur
dente: ergo. Prob. min. Pontifex his ver­ quod etiam pœnas inferni sustinuerit; eas
bis intendit probare prater voluntatem di­ enim promeriti eramus. Ita quidem cenvinam in Christo esse humanam, ex eo quod suit et blasphemavit Calvinus.
voluntas divina semper impleatur et non
B. N. sequelam. Non enim requiritur
humana: atqui si intelligatur de voluntate ad satisfactionem pro peccato alterius ut
humana Christi conditionata et anteceden­ omnem poenam ipsi debitam alter susti­
te, id non probat, siquidem voluntas Dei neat, sed sufficit quod reddat æquivalens,
antecedens et conditionata non etiam sem­ quod et ultra fecit Christus. Et sane si valeatconsequentiaCalvini,sequeretur Chris­
per impleatur : ergo.
H. N. min. Ad probat. N. maj. Inten­ tum debuisse in sternum sufferre pœnas
dit enim probare pontifex prater volunta­ inferni ; eas enim in æternum promeriti
tem divinam in Christo esse humanam, sumus.
Dices1!!0. S. Hilarius Pictaviensis lib. 10
non ex ratione allata, sed ex eo quod Chris­
tus humana voluntate, equidem conditio­ de Trinit. ait : Pirtus corporis sine sen­
nal! et antecedente, voluerit aliquid quod su pœnœ, vim pœnœ in se deservientis
non poterat propria suæ humanitatis vir­ excepit. Clemens Alexand. lib. 6 Strom,
tute consequi ; cum tamen Deus nihil ve­ cap. 6, ait de Christo : Ipse autem, ut se­
lit etiam voluntate antecedente et ineffica­ mel dicam, impassibilis erat. S. Hieron.
ci, quod non possit per scipsum implere. in cap. 26 Matth. ait : Erubescant qui
putant Salvatorem timuisse mortem el
DISSERTATIO XIV.
passionis pavore dixisse: Pater, si fieri
DE DEFECTIBUS CORPORIS ASSUMPTIS potest, etc. Ergo.
B. ad Hilarium, S. Thomam conari q
A FILIO DEI.
seq. a. 5, ad 1, eum sano sensu explicare,
D. Th. Q. 14.
dicendo quod Hilarius a carne Christi non
veritatem doloris, sed necessitatem exclu­
ARTICULUS I.
dere intendat, accipiendo necessitatem per
Utrum conveniens, an etiam necessa­ comparationem ad causam primam horum
rium fuerit corpus Christi subjacere defectuum quæ est peccatum.
defectibus ?
S. Bnnaventura in 3, dist. 10, a. 1, q. i,
Hic q. 14. a. 1. 0. — Dico 1°. Conve­ narrat se audivisse Guillclmum Parisienniens fuit corpus Christi subjacere defec­ sem dicentem se legisse librum in quo Hi­
tibus propter tria : 1° ut pro nobis satisfa­ larius se retractavit, quamvis eum conetur
ceret^0 ut veritatem humante naluræ com­ exponere dicendo quod loquatur de divi­
probaret; 5° ut nobis fieret exemplum vir­ nitate ipsa.
tutis.
Cætermn si non falso, saltem valde obs­
Est contra hæreticosqui dicti suntPhan- cure hac in re videtur locutus Hilarius :
tasiastæ et Aphthartodocctæ, qui, auctore unde et in margine sæpenolaturquod cauto
Juliano Halicarnasseo, circa annum 476 sit legendus, et Bellarminus et Vasques
dogmatizabant corpus Christi fuisse incor­ aperte fatentur ipsius verba non posse sa­
ruptibile etiam ante resurrectionem : in no sensu explicari.
quem errorem impegit Justinianus impe­
Ad Clementem Alexand. B. ejus opera
rator sub finem vilæ,qui ideo Euthychyum inter apocrypha recenseri a Gelasio papa
patriarcham contrarium sentientem cxulare in concil. Romano, et in illis multas reperiri propositiones errorem sapientes. Svljussit.

REV. EMMETT MURPHY
23
DISSERT. XIV. ART. II.
vius q. seq. a. 8, ipsum explicat ut Hila­ minibus seu toti naturæ conveniunt com·
rium de necessitate patiendi.
muniter ex peccato communi primi horni·
Ad Hieron. R. ipsum a Christo exclu­ nis.
sisse timorem, non absolute, sed cum ani­
Inferes 2·’, Christum. non assumpsisse
mi turbatione.
lepram, febrim, cæcitateu., claudicationem,
Ibid. a, 2. 0. — Dico 2°. Respective ad aut quemvis alium morbum ; quia hi de­
voluntatem divinam in Christo, aut volun­ fectus non consequuntur totam naturam
tatem humanam deliberatam, illi defectus immediate propter peccatum primi paren­
fuerant Christo voluntarii objective ; tum tis, sed causantur in aliquibus hominibus
quia eos voluntarie secundum duplicem propter duas causas particulares et perso­
hanc voluntatem acceptavit ; tum quia po­ nales, scilicet, vel propter exorbitantes
terat illos impedire, si voluisset : respec­ passiones, potus victusve excessum ; vel
tive autem ad ipsam naturam assumptam propter defectum virtutis formativæ. Quod
in Christo, illi defectus erant necessarii, si aliquando videantur causari ex intem­
quia sequebantur ex ejus principiis; natu­ perie aut infectione aeris, id semper refun­
ram enim ejusdem conditionis non cum na­ ditur in defectum virtutis formativæ, qua
tura Adæ innocentis, sed cum nostra as­ si perfecta foret, qualis fuit in Christo ex
sumpsit, juxta illud Rom. 8 : Misit Deus Spiritu sancto, illis posset resistere.
Filium suum in similitudinem carnis
ibid. — Inferes 5°, Christum non as­
peccati, id est, habentem corpus ejusdem sumpsisse ignorantiam, pronitatem ad ma­
conditionis cujus est caro peccatrix : unde lum et difficultatem ad bonum, etiam quaIbid. a. 5. 0. — Dico 5°. Christus non tenushi defectus originantur a corpore (sub
contraxit hos defectus sicuti nos ex debito qua ratione hic considerantur ab Auctore);
peccati quo caruit, sed voluntarie cos sus­ quia repugnant officio satisfaciendi et re­
cepit. Quamvis enim una mortis et aliorum dimendi, quod est finis Incarnationis.
delectuum causa sit compositio ex contra­
Dices 1°. Christus potuit senescere ac
riis, hæc tamen in statu naturæ innocen­ tandem ex senio mori, etiamsi nullus eum
tis sic impediebatur, ut homo nec morti interfecisset : atqui secundum plures me­
nccaliis defectibus subjacuisset si non pec- dicos nemo mori potest absque febri aut
casset : at vero Christus, licet hujus status aliqua putrefactione : ergo.
puritatem assumpserit, voluit tamen de
R. 1° ad min. æque esse probabilem
statu nostro assumere passibilitatem pro­ aliorum medicorum sententiam , asseren­
venientem ex compositione ex contrariis. tium mortem posse accidere sine morbo ex
Ergo.
solo defectu caloris naturalis et humidi radicalis.
ARTICULUS II.
R. 2° nos removere a Christo morbos
Utrum Christus omnes defectus corpo­
qui particularibus accidunt ex causis spe­
rales hominum assumpserit?
cialibus assignatis, non illum qui toti natu­
Ç. 14. a. 4. 0. — Dico. Christus non ræ communis esset ratione mortis.
Dices 2°. Christus assumpsit mortem :
assumpsit omnes defectus corporales ho­
ergo a fortiori morbos.
minum.
R. N. conseq. Quia mors sequitur com­
Ibid. — Proh. Christus assumpsit de­
fectus humanos præcisc ad satisfaciendum muniter naturam, sive nude spectatam, si­
pro peccato humans naturæ : ergo illos ve peccato corruptam, non autem morbi
tantum defectus assumere debuit qui con­ qui proveniunt vel ex excessu vel ex defec­
sequuntur ex peccato communi totius na­ tu individui.
turæ humanæ nec satisfactioni seu fini InRepones. Morbi sequuntur etiam natu­
carnationis repugnant. Patet conseq. Quia ram peccato corruptam seu ratione pecca­
satisfactio qua* poenalis est, debet respon­ ti : sic si Adam non peccassct, absque
dere culpæ « ergo culpæ communi pœna morbo vixissemus. Ergo.
communis.
R. D. ant. Morbi sequuntur naturam
ibid. — Hinc inferes 1°, Christum as­ peccato corruptam immediate, N.ant. me­
sumpsisse famem, sitim, defatigationem, diantibus causis assignatis, C. Unde non
mortem, etc. quia hi defectus omnibus ho­ iidem in omnibus : secus mors, fames, etc.

UTRUM IN CHRISTO FUERIT POTUERITVE ES
Dices 5°. Isai. 55, dicitur de Christo :
Vere languores nostros ipse tulit, et do­ centibus, quibus, v. g. Petrum traxit ad
lores nostros ipse portavit, et nos puta­ poenitentiam,quo tamen tempore nemo est
qui Christi faciem, totumque corpus ejus
vimus eum quasi leprosum, etc. Ergo.
R. sensum horum verborum esse, quod vulneribus et verberibus deformatum non
Christus in passione tulerit pcenas pecca­ fateatur. Vel de adventitia ac transitoria
tis nostris debitas, propter quas quasi le­ venustate loquuntur, qualis fuit in Sleprosus videbatur, seu quod Judæi ab ipso phano protomarlyre, Act. 6.
quasi a leproso abhorrebant.
Quapropter inter duas extremas sen­
Dices 4°. Christus assumpsit deformita­ tentias, mediam tenentes viam, existima­
tem corporis, juxta illud Isai. 55 : Non est mus dicendum speciem externam corporis
species neque decor...., et quasi abscon­ Christi non fuisse insigniter venustam ne­
ditus vultus ejus ct despectus. Ergo.
que insigniter deformem, ut spectantium
R. N. ant. Et ad auctoritatem Isaïæ, di­ oculos sola vel raperet, vel offenderet; sed
co eam esse intelligendam non de cons­ pulchram mediocrifer, utpote statui suo
tanti corporis Christi habitudine, nec de convenientem.
nativa ejus oris specie, sed de passionis
Ita D Th. in Psal. 4, his verbis: « Pulillius tempore, dum mille Judæorum inju­ » critudinem Christus habuit secundum
riis deformatum Christi corpus vix hominis » quod competebat ad statum et reverenspeciem referebat. Ita Justinus Mart. Cy­ » tiam suæ conditionis : non est ergo in­
prianus, Cyrillus Alexand. SS. Hieron. ii telligendum quod Christus habuerit caAugust, etc. Alii interpretantur de huma­ » pillos flavos, vel fuerit rubeus, quia hoc
nitate, non secundum se spectata, sed » non decuit eum. » Et in cap. 55 Isaï :
comparata ad divinitatem. Ita SS. Cyrillus « Christo non erat aspectus magnificus,
Alexand. Aug. Bern. etc. Alii de humani­ » secundum quod dicitur quod species
tate intelligunt quoad rationem nascendi, » Priami digna est imperio. »>
vivendi et moriendi, quam præ cæleris hu­
DISSERTATIO XV.
millimam, abjectissimam et acerbissimam
tenuit. Ita SS. Hier, et Chrysost.
DE DEFECTIBUS ANIMÆ A CHRISTO
Uno horum sensuum intelligendi ve­
ASSUMPTIS, UBI DE EJUS IMPECniunt Tertull. Origenes et Clemens Ale­
CABILITATE.
xand. qui ex isto Isaïæ oraculo videntur
D. Th. Q. 15.
docere formam Christi fuisse deformem.
Vel sane postponendi sunt numerosissimae
ARTICULUS I.
Patrum turmæ aliter sapientium.
Utrum autem e contra fuerit Christus Utrum in Christo fuerit potueritvc esse
peccatum?
specie excellenter liberali, vultuque insig­
niter venusto et egregio, non constat; il­
Hic q. 15. a. 1. — Dico 1°. In Christo
lud enim Psal. 44, Speciosus forma præ nullum fuit peccatum sive actuale sive ori­
/iliis hominum, cui quidam theologicum ginale.
vulgo innituntur, intelligunt communius
Est de fide. Quoad originale, patet ex
Patres de pulchritudine animæ : sic Basii. illo Lue. 1 : Spiritus sanctus superveniet
Cyril. Alexand.Thcodoret. Irenæus,S. Au­ in te,elvirtus Altissimi obumbravit tibi;
gust. etc. Et quidem vere cum dicatur : idcoquc quod nascetur ex te sanctum,
Speiosus formapræ filiis hominum, dif­ vocabitur Filius Dei. Ubi etiam insinua­
fusa est gratia in labiis tuis; propterea tur ratio conclusionis; quia Christus non
benedixit te Deus in ælernum; quis cre­ descendit ab Adam per seminalem propa­
dat ideo Christum a Patre benedictum ob gationem. Adde quod ab instanti concep­
egregiam vultus formam?
tionis fuit plenus gratia, veritate ac beati—
Neque repugnare censendi sunt SS.Hicr. tudine,quibuscum repugnat peccatum ori­
Chryso*. ole. dum in vultu Christi agnos­ ginale.
cunt fulgorem ac majestatem. Non enim
Quoad actuale, ultra jam dicta, constat
denativa vultus ejus pulchritudine loquun­ etiam ex S. Scriptura, Joan. 8 : Quis ex
tur,sed de quibusdam divinis acprodigia- vobis arguet me de peccato? 1 Pet. 2 «

REV. EMMETT MURPHY
ST. BERNARD'S SEMINARY

ROCHESTER, N. Yi

WWW
DISSERT. XV. ART. Π.
-‘JpuJ'peccatu^ nmj feqit. Heb. 7 : Talis | charitale liberrime patii nr. Posteriora verb
decebat ut nobis esset pontifex,
sanctus,
*
’
sunt voluntatis sensualitatis seu conditio·
innocens, impollutus, segregatus a pec­ nalæ, non voluntatis rationis ct absoluta.
catoribus.
Dices 5°. 2 Cor. 5 ·. Qui non noverat
ibid. — Prob. utraque pars ratione. peccatum,pro nobis peccatum fecit. Psal.
Christus suscepit defectus nostros triplici 21; Longea salute mea verba deliciorum
de causa : 1° ut pro nobis satisfaceret; 2° meorum; et sic pluries alibi· Ergo.
ut veritatem humanæ naturo comprobaret ;
Ibid. q. 4.— /i. sensum priorum verbo­
5° ut fieret exemplum virtutis : atqui ad rum esse, quod Pater aeternus fecerit Qui­
hunc triplicem finem non modo peccatum tum pro nobis peccatum , id est, hostiam
nnn conducebat, sed potius oberat : ergo. pro peccatis nostris : sicut Oseæ 4 dicitur:
Prob. min. Peccatum 1° nihil operatur Pcccala populi mei comedent, scilicet sa­
ad satisfactionem, sed potius eam impedit; cerdotes; id est, hostias pro peccato oblatas.
etenim Dona iniquorum non probat ali­
ibid, ad 1. — Ad posteriora verba tl
tissimus, Eccli. 54. 2° Peccatum non de­ alia similia, B. Christum peccata nostra
monstrat veritatem naturæ humanæ, cum vocare sua, quia loquitur in persona mem­
sit contra illam, rationem nempe evertens, brorum quorum est caput, vel quia susce­
ctangelimali peccaverint et peccent.5° Pec­ pit illa diluenda quasi propria forent.
catum non est in exemplum virtutis, cum
Dico 2°. Christus de lego Dei ordinaria
sit ipsi contrarium. Ergo.
erat impeccabilis.
Dices 1°. Christus fuit in Adam : unde
Patet cx dictis; quia per gratiam unio­
dicitur Rom. 1 : Factus ex semine David; nis infinite sanctificabatur, habebat pleni­
ergo contraxit peccatum originale : unde tudinem gratiæ et beatitudinem, quibus
ct illius remedium assumpsit, scilicet cir­ omnibus saltem de lege Dei ordinaria re­
cumcisionem.
pugnat peccatum. Id etiam evincitur ex ra­
Ibid, ad 2. — B. D. ant. Christus fuit tione D.Th. superiori conclusione adducta.
in Adam secundum corpulentam substan­
Hæc omnia constant inter theologos ca-1
tiam, C. secundum seminalem rationem, tholicos; sed gravissima restat difficultas,
N. Unde dicitur factus ex semine David an etiam de potentia Dei absoluta Chiis. materialiter, quia assumpsit carnem ex Vir­ tusuthomo sit impeccabilis : non hoc sensu
gine quæ descendit ex David via seminali, quod Deus conferat vires ad peccandum,
non tamen formaliler seu active; assump­ ut præpostere somniavit Vasques, sed hoc
sit autem remedium non ut eo indigens, sed sensu, si Deus per potentiam absolutam a
ut humilitatis exemplum nobis praberet.
Christo removeret gratiam habitualem et
Insuper, dato Christum fuisse ab Adamo visionem beatificam, an præcise vi gratiæ
secundum seminalem propagationem, ni­ unionis Christus ut homo sit impeccabilis,
hilominus in eo nec fuisset nec esse potuis­ peccato non solum cum unione composito,
set peccatum originale, utpote repugnans sed etiam peccato unionem destruente. ,
nedum gratiæ habituali et bealitudini qui­
Negant Scotistæ cum suo duce et Du­
bus ab instanti conceptionis fuit ornatus, rando, quorum sententiam quidam gravis- '
sed etiam ipsi gratiæ substantiali unionis. simis stringunt censuris a quibus abstine-,
Dices 2°. Christus moriens erupit si non mus; quia quod Ecclesia non damnat,nec j
in motus desperationis, saltem in verba nos damnamus. Attamen pro sententia ‘
desperationis, dicendo : Deus meus, ut quæ est communis Thomistis et aliis theo­
quid dereliquisti »nc/Matlh.27.Et in orto logis, sit
inordinate oravit, dicens : Pater, si pos­
ARTICULUS IT.
sibile est, transeat a me calix iste.Ita im­
Utrum Christus ut homo vi præcise
pius Calvinus in Harmonia ad prodictum
gratiæ unionis sit impeccabilis?
caput.
B. priora verba non esse desperantis,
Dico. Christus ut homo vi præcise gra­
sed naturæ maximum dolorem patientis. tiæ unionis, peccare absolute non potuit,
Et certe ille non desperat qui jam bealilu­ j sive peccato cum unione composVo, sifO
dinem est assecuius, certusque est eam | peccato unionem destruente,
fore perpetuam, nec est impatiens qui ex i1 Prob. P auctoritate Patrum. Hilarius i

51
UTRUM CHRISTUS UT HOMO VI PRÆCISE GRATIÆ, etc.
Prob. ratione. Si humanitas assumpta et
lib JO de Trini t. circa medium, dicil Chris­
tum non potuisse peccare « dum Christus subsistens per divinum suppositum Verbi
» est, eo quod qui Christus est non potuit posset peccare, peccaturo refunderetur in
» amittere quod Christus est. » S. Anselm, ipsum Verbum : atqui consequens est blaslib. 2 Cur homo Deus, cap. 10, dicit de phemum et repugnans fidei : ergo præcise
Christo : « In quo peccatum esse non po- vi unionis, etc.
» terat, quia Deus erat. » Ruperlus lib. de
Prob. sequela maj. duplici medio. 1’
Voluntate Dei cap. 10, dicit quod huma­ Actiones sunt suppositorum, non solum
nitas Christi, « non per creationem, sed denominative, ut volunt Scolislæcum Vas» per assumptionem facta est creatura ta- quesio, sed etiam elicitive. Ergo. Prob.
u lis quæ peccare non solum nollet, verum ant. 1° ex concilio Florentino, ubi Joan­
» etiam non posset. « S. Aug. in Enchirid. nes theologus, ex ordine |Prædicatorum ,
cap. <<0 et alibi, docet « Christum esse im- sess. 18 , probat ex illo axiomate, essen­
» pcccabilem per illam gratiam qua a prin- tiam divinam non generare, sed Patrem
» cipio factus est homo Christus. » Diony­ ratione essentiæ : atqui Pater non denomi­
sius Alexand. in Epist. contra Paulum Sa- native tantum, sed et elicitive generat ut
mosat. dicit quod, « Si Christus non esset quod, mediante essentia ut principio quo,
» Deus, non esset alienus a potestate pec- alias generans non distingueretur a gene­
candi. » Ergo.
rato : ergo.
Dices cum Henno, SS. Patres ita locu­
Nec valet si dicas cum Henno id esse
tos fuisse, non quia unio hypostatica sit verum in divinis, non tamen in humanis.
essentialiter incompossibilis secundum se Contra est enim quod Joannes theologus
cum peccato, aut sil ratio formalis impec- afferat istud axioma ut commune, juxta
cabilitatis in Christo; sed quia ratione il­ omnium philosiphorum scholam, sess.
lius Christo debentur gratia ct visio beati­ 19, idque assentientibus Latinis et Grocis
fica, ratione quorum est formaliter proxime ac toto concilio ; affertque exemplum de Ja­
impeccabilis.
cob generante Joseph.
Sed contra 1°. Secundum hanc sohitioBeponcs cum eodem, id quidem esse ra­
nam, sequitur quod si Christus non esset tionem definitionis, non tamen definitio­
beatus, quod est absolute possibile etiam nem concilii. Potest autem esse falsa ratio
secundum Scolislas , foret peccabilis : at­ definitionis, etsi vera sit definitio, ut patet
qui hoc est directe contra omnia Patrum ex VII synodo, ubi quidam ex Patribus,
citata dicta, foret enim tunc adhuc Chris­ ut probaret angelos posse depingi, assump­
tus ct Deus; ideo autem secundum illos sit principium falsum, cos scilicet esse cor­
est impeccabilis, quia est Christus et Deus. poreos.
Contra 2°. Secundum hanc solutionem,
Sed contra. Etsi verumsit hoc principium
si Christus non esset Deus et esset tamen esse tantum rationem definitionis, adeobeatus, ut contingit in angelis et beatis, que non esse de fide, maxiinæ tamen est
foret impeccabilis : atqui hoc expresse ne­ auctoritatis, utpotc quod probarunt suo as­
gat Dionysius Alexand. cit. ergo.
sensu omnes Patres Latini et quo convicti
Contra 5°. Ideo secundum Damascenum fuere Græci. Unde sine urgenti ratione, vel
lib. 5 de Fide cap. 19 cl 20, et synodum VI nisi aliquod sequatur absurdum, illud ne­
generalem act. 8 et 11, actiones Dei non gare, temeritate videtur non vacare.
possunt esse peccata, quia sunt theandri­
Prob. 2° idem ani. Si actiones Christi non
cæ, id est Dei viriles : atqui ex vi præcise sint suppositi divini elicitive ut principii
unionis hypostaticae, seclusis aliis, ha­ quod, sequitur quod ejus actiones mcrilobent quod sint theandricæ : ergo.
riæ nullum valorem a supposito divino hau­
Et sane mirum foret quod sancti Patres riant; quod non erunt theandricæ; quod
nunquam citassent bealiludinem in Christo Verbum non aliter concurrat ad actiones
tanquam causam veram ejus impcccabili- humanitatis quam Pater eut Spiritus sanc­
latis, si hæc sit sola causa illius, et semper tus ; quod Verbum in humanitate subsis­
citassent unionem hypostaticam tanquam tens pro nobis vere non meruerit, satisfe­
veram causam , quæ revera non est causa cerit, redemerit : quæ omnia videntur ever­
tere veritatem nostri mysterii. Ergo.
wundum Scolislas.

DISSERT. XV. ART. II.
5° Licet personalitas seu subsistentia non incumbit specialis obligatio regendi, aliai
sit operativa, suppositum tamen quod ex esset ordo præposterus : sic potenti® infe­
illa et natura exurgit, v. g. Petrus est re­ riores ab intellectu et voluntate reguntur;
vera id quod agit, quod loquitur, quod am­ sic membra subsunt capitis regimini : itera
bulat , quod generat, mediante natura et in civilibus, sic uxor a viro, liberi a pa­
potentiis ut principio quo; hic est commu­ rentibus, famuli ab heris reguntur et gu­
nis hominum sensus : et sane si id cogan­ bernantur : atqui natura divina unitur ia
tur admittere Scotistæ in divinis, quare non una Verbi persona cum humana natura, et
in humanis? quare non in Christo, cujus vi hujus unionis natura humana subordi­
natur divinæ tanquam inferius superiori :
suppositum est divinum ?
Cæterum, dato actiones esse supposito­ ergo.
Confirmatur conclusio duplici alia ra­
rum denominative tantum, non ideo eva­
dunt Scotistæ ; quia ex hoc saltem sequitur tione. Humanitas Verbi, vi praecise unio­
quod suppositum divinum posset denomi­ nis hypostaticæ, est sancta sanctitate sub­
nari peccans ct Deus peccator, æque pro­ stantiali et infinita, atque intime ac immo­
prie ac suppositum Petri, Petro peccante, biliter unitur regulæ rectæ operationis : at­
dicitur peccator et peccans : sicut enim is­ qui sanctitas infinita excludit nedum omne
ta propositio, Ecrbumut subsistens in hu­ peccatum, sed etiam potentiam peccandi;
manitate,nos redemit, pro nobis meruit, quia quo major est sanctitas, eo magis elon­
pro nobis satisfecit, est vera in proprie­ gatur a peccato, et quod conjungitur im­
tate et rigore sermonis, licet secundum mobiliter regulæ rectæ ope rationis, non
Scotistas actiones sint suppositorum deno­ potest ab ea deviare seu recedere, quodfll
minative tantum; ita et ista, Perbum ut per peccatum ; ergo.
subsistens in humanitate, peccat huma­
Solvuntur objectiones.
nitate peccante ·. quod sane pias aures of­
Obj.i°. Non minus repugnat Verbo mors
fendit, et negant SS. Patres.
Nec referi quod Deus possit dici cruci­ quam peccatum ; sicut enim est sanctitas
fixus, mortuus, etc. sine indecentia ; quia, per essentiam, ita est vita per essentiam,
utadvertitS.Th.sup.q. la. lad3,mors et atqui hoc non obstante, potest mori in
similia sunt malum pœnæ a justitia Dei in­ natura assumpta et denominari mortuum ;
troductum ct ad ejus gloriam ordinatum : ergo et peccare et denominari peccans.
peccatum autem est indecentia moralis, co
P. D. maj. Non minus repugnat Verbo
quod sit recessus a divina bonitate, sa­ mors in propria natura quam peccatum, C.
pientia ct aliis regulis.
in alia natura, Ar. Et concessa min. N.
Prob. prima sequela secundo medio. conseq. Ratio solutionis et disparitatis est
Humanitas regitur, movetur et gubernatur quod, ut prius dicebam ex D. Th. mors
a Verbo in omnibus operibus suis, non so­ sit malum physicum tantum, ordinabile ad
lum tanquam a causa generali (sub qua ra­ Deum et ad ejus gloriam : unde nulla est
tione omnia gubernat), sed ut a causa spe­ repugnantia quod causetur a Deo, seu ab
ciali movente et dirigente, sicut anima re­ eo toleretur,non quidem in natura propria,
git corpus, sicut ratio regit appetitum in­ quia est vita per essentiam, sed in aliena
feriorem : ergo peccare non posset huma­ natura ; nec ulla indecentia quod in ea
nitas quin ejus peccatum refundatur in rec­ denominetur mortuus : at vero peccatum
toris Verbi vel infirmitatem vel malitiam ; est malum morale, nullatenus ad Deum resicut dum excedit appetitus in motibus vo­ feribile, sed est ipsamet aversio ct recessus
luntariis, accusatur ratio non cohibens; a Deo ; unde ab ipso causari repugnat, sive
dum peccat subditus, culpatur etiam an­ in natura propria, sive in aliena.
nuens prælatus : ita ut in hoc casu duo forent
Obj. 2°. Humanitas Christi est creata «
peccata yi Christo, unum voluntatis huma­ nihilo: atqui omnis creatura ex nihilo pro­
ns malum operantis, aliud divinæ malum ducta, est ab intrinseco ct essentialiter depermittentis. Prob. ant. Quando duo uniun­ fectibilis : ergo humanitas Christi est ab
tur,maxime si uniantur in natura vel perso­ intrinseco et essentialiter peccabilis.
na, inferius subordinatur superiori, conse­
P. D. conseq. Humanitas Christi est ab
quenter et ab ipso regitur, vel saltem illi intrinseco ct essentialiter peccabilis, peo-

I

I
i

I
j
i
'
I
i
'
’
!
ί

*

j

33
ÜTRÜM CHRISTUS UT HOJ Ο VI PRÆCISE GR ATIiE. etc.
cabilitate seu potentia peccandi remota et et malum : ergo. Patet maj. Qma libere
impedita, C. conseq. peccabilitate seu po­ obedivit et obediendo meruit,
tentia peccandi proxima et expedita, N.
P. N. ant. Ad prob. Ü maj. Si ly non
conseq. Igitur potentia proxima ct expedita obedire sumatur privative pro privatione
peccandi, non solum importat rationem observationis præcepti quod debet obser­
crealuræ factæ ex nihilo, neque solam cn- vari , N. maj. si ly non obedire sumatur
titatem voluntatis create, sed ct concur­ negative pro sola negatione actus seu ob­
sum ad malum, negationem assistentiæ spe­ servationis præcepti quod non exlat nec
cialis ad bonum, et remotionem omnis al­ debet observari (de eo enim cui nullum
terius impedimenti, quale est nedum visio est præceptum impositum etiam vere dici­
beatifica in Christo, sed et gratia unionis, mus quod præceptum non implet), C. maj.
nt probatum est. Et quia peccabilitas sim­ Sed non obedire hoc sensu non est pec­
pliciter dicta importat potentiam peccandi catum : unde N. conseq. De hoc argumento
proximam ct expeditam, ideo dicendum est fusius infra dum de libertate Christi.
Christum esse simpliciter impeccabilem et
Inst. 4°. Christus ut homo potest pec­
quidem ab intrinseco, non quidem hoc care si vult : ergo potest absolute peccare.
sensu quod ex se ct ex essentialibus id ha­ Patet conseq. Ex hoc enim quod homo
beat, sed per gratiam unionis sibi intrin­ possit ambulare si vult, bene sequitur,
secam, et suppositum ipsam intrinsece sus­ ergo potest absolute ambulare.
tentans, regens ac gubernans.
P. N. conseq. Ad prob. Disparitas est,
Inst. 1°. Humanitas Christi non obstante quod homo possit velle ambulare, Chris­
gratia unionis est libera : atqui ad liberta­ tus autem ut homo non possit velle peccare.
tem requiritur potentia proxima ad malum
Obj. 3°. Verbum potest permittere peo
et bonum : ergo.
catum humanitatis assumpte : atqui posita
h. N. min. Ad libertatem enim non re­ illa permissione humanitas peccare pos­
quiritur indifferentia contrarietatis ad bo­ set : ergo. Prob. ant. Permissio peccati
num et malum, ut patet in Deo, sed suffi­ non est intrinsece mala, siquidem Deus
cit libertas seu indifferentia contradictio- quotidie permittat peccata hominum : ergo.
nis ad hoc bonum eligendum vel non eli­
P. N. ant. Adprob. D. ant. Permissio
gendum.
■ peccati in natura non assumpta non est in­
Inst. 2°. Indifferentia contrarietatis seu trinsece mala, C. in natura assumpta, 2V.
specificationis est modus connaturalis et Disparitas est, quod respectu actionum
intrinsecus operandi crealuræ humanæ : aliorum hominum, Deus se habet ut causa
atqui subsistentia Verbi ipsi unita non et provisor generalis, eas dirigens juxta
mutatmodum ejus operandi intrinsecum et exigentiam illorum et secundum providen­
connaturalem : ergo.Prob. min. Subsisten- tiam generalem ad quam perlinet permit­
lia Verbi ipsi unita non est ipsi principium tere quædam mala : at vero respectu actio­
operandi, sed purus terminus. Ergo.
num humanitatis assumpte, se habet ut
B. N. min. Ad prob. D. ant. Subsis- causa et provisor particularis, illas ponens
tentia Verbi humanitati unita non est ipsi tanquam actiones sui proprii suppositi, ct
principium quo operandi, C. non est ipsius consequenter ut suo supposito specialiter
principii quo complementum constituens imputabiles; ab illo enim procedunt ut
principium quod, N. Unde fit quod illam principio quod particulari, et ipsi incum­
in ratione operativæ immutet, non quidem bit humanitatem illam regere ne peccet.
positive illam elevando ad altiores ορο­
Inst. 1°. Nulla lege aut pracepto tene­
rationes, nec illam determinando ad exer­ tur Verbum impedire peccatum humanita­
citium, sed impediendo ne peccet, adeo- tis assumpte. Ergo. Prob. ant. Verbum
que cam determinando quoad specifica­ est superius omni lege et praecepto. Ergo.
P. D. ant. Nulla lege aut pracepto pro­
tionem.
Inst. 5°. Christus habuit libertatem seu prie dicto, etc. C. ant. improprie dicto,
potentiam contrarietatis ad bonum et ma- N. ant. Ad id enim tenetur ex ipsa sua
lura. Ergo. Prob. ant. Christus poterat natura, quæ essentialiter est sancta et im­
non obedire pracepto Patris de morte peccabilis ; peccaret autem si voluntatis hu­
«obeunda : atqui non obedire est peccatum man® assumpte permitteret peccatum.
3
Rn t. t·. HI.

DISSERT. XV. ART. Π
34
fitpones. Si esset aliqua ooligatio Verbo anteccdenter non sit suum, quod Umet
impediendi peccatum humanitatis assump­ requiritur essentialiter ad rationem meriti.
tæ et eam in suis actibus dirigendi ne pec­ At vero permittendo actiones inhonesta·
cet, illa obligatio etiam competeret Patri in natura assumpta, consentiret voluntate
et Spiritui sancto : atqui hoc dici nequit : divina in actiones suæ bonitati et sanctitati
ergo. Patet min. Quia talis obligatio, si repugnantes, casque eliceret ut suas, adeo·
quæ sit, resultaret ex unione humanitatis, que peccaret.
Insl. 5°. Actio mala naturæ assumptæ,
quæ non est communis tribus Personis, sed
soli Verbo specialis. Prob. maj. 1° Quia ut esset a Verbo, non esset peccatum. Er­
obligatio respicit voluntatem ut subjec­ go. Prob. ant. Tum quia voluntas Veri
tum : atqui voluntas Verbi eadem est ac est essentialiter regula omnis rectitudini·,
voluntas Patris et Spiritus sancti : ergo. 2° ergo quod ab ea procedit non potest non
Impedire peccata, gubernare humanita­ esse rectum; tum quia illa actio non esse
tem, illam movere ad bonum per auxilia, offensa Dei, nihil enim offenditur a se ip­
etc. sunt operationes ad extra, quæ sunt so, essentiale est autem omni peccato es.·;
offensam Dei. Ergo.
communes toti Trinitati. Ergo.
B. ex illa suppositione impossibili quoi
B. D. maj. Si, etc. illa obligatio etiam
competeret Patri et Spiritui sancto indi­ actio mala posset esse a Verbo, sequi aliu
recte et per accidens, seu ratione alterius, impossibile, nempe hanc actionem essesC. maj. directe et per se, N. maj. Et ad mul peccatum et non peccatum, offensas
hunc sensum D. min. N. conseq. Solus et non offensam Dei, rectum et noûrec
ergo Filius tenetur per se et directe ad tum. Esset enim peccatum et olfensa Dei
impedienda peccata humanitatis assumptæ, quia esset actio inhonesta disconveniet:
quia ista obligatio fundatur in unione hy­ naturæ divinæ essentialiter determinate’:
postatica, quæ est soli Filio propria, et ra­ bonum ; non esset, quia ab ipso Deo et re
tione cujus istam specialiter respicit ut gula totius rectitudinis procederet : sia
suam ejusque actiones ut suas, ac proinde v. g. si Deus per impossibile mentiretur
fundamentum obligationis est ipsi soli pro­ sequeretur aliud impossibile, hoc scilic»
prium , et consequenter ipse solus per se mendacium esse peccatum et non peco
primo et dirccVc obligatur. Quia tamen ejus tum, rectum et non rectum : ex uno aut?
voluntas, quæ est subjectum immediatum impossibili sequi aliud impossibile none·
obligationis, est communis aliis Personis, inconveniens.
Obj. 4°. Humanitas unita Verbo n
ideo Paler et Spiritus sanctus indirecte et
veluti per accidens, id est, non ratione sui, peccat libere : ergo potest peccare. Pate
sed ratione alterius persone quacum com­ ant. Quia hæc ejus contradictoria, /YuiB
munem habent voluntatem et potentiam, I nit as unita Ucrbo peccat libere, est fais
ad idem etiam obligantur ·. et hac solu­ Palet etiam conscq. Quia non peccare I
tione satisfit probationibus minoris et | bere, seu libere non peccare, supponit fr
maj. Adde tamen, ad probationem se­ sentialiler posse peccare, ut constat exe>
cundam maj. operationes ad extra esse sentia liberi quod est ad utrumlibet: etia
communes toti Trinitati secundum provi­ palet a pari, bene enim sequitur, De­
dentiam generalem, non secundum curam non creat alterum mundum libere, er:
specialem quæ incumbit personæ Verbi potest creare : ergo similiter.
|
erga humanitatem assumptam, ut dictum
B. D. ant. Humanitas unita Verbo n·'
est in prœcedenti solutione.
peccat libere, si negative sumatur ex onr'
Jnst. 2°. Verbum ut est suppositum di­ parte, tam pro negatione peccati quaral
vinæ naturæ, non meruit per actiones bo­ bertalis, ita ut sit sensus , Non peccatur
nas naturæ assumptæ : ergo per ejusdem | ipsi liberum est peccare, C. ant. si sumi
actiones malas non peccaret.
tur negative tantum ex part* peccati et ί
B. N. conseq. Disparitas est, quod Ver- | firmative ex parte libertatis, ita ut sit setbum ut suppositum divinæ naturæ, per ac­ sus, Non peccat, sed ipsi liberum est pec­
tiones bonas naturæ assumptæ, nihil obtu­ care, N. ant. et conscq. cum ejus probilit alteri a se natura distincto et superiori, tione; quia procedit in hoc secundo sens
a quo possit prxmium accipere et quod ! falso. Ad paritatem autem dicoiiuodbti'
Λ1

A

1

· Λ

w .

UTRUM CHRISTUS UT HOMO VI PIUECISE GRATIÆ, etc.
35
•equaturvi materiæ, non vi formæ .· sic in [ candi potentiam excludit; quia, cum imeadem forma non sequitur, Homo non vo­ i portet essentialiter oppositionem peccato
et elongationem ab dio, quo major est,
lat libere, ergo potest volarc.
Obj. 5°. Suppositum Verbi nullatenus eo majorem oppositionem et perfectiorem
inQuit in actiones humanitatis assumptæ. elongationem a peccato importat; oppositio
Ergo.Proft.ant. Si influeret in actiones hu- I autem etelongatio non solum a peccato,sed
nianitatisassuinptæ, specie differrent a nos­ j a potentia expedita peccandi, majoret per­
tris : atqui falsum consequens : ergo. fectior est quam a peccato actuali tantum.
Prob. sequela. Variato principio agendi
CONSECTARIA.
variatur actio ab illo specificata. Ergo.
Jl. N. ant. Ad prob. N. sequelam. Ad
Ex dictis colliges i°, triplicem esse cauprob. D. ant. Variato principio quo et I sam impeccabilitatisin Christo, nempe gra­
formali agendi variatur actio, C. ab illo tiam unionis, gratiam habitualem quæ ra­
enim specilicatur, quatenus totam vim tione conjunctionis ad gratiam unionis est
agendi continet : variato principio quod in statu naturali et permanenti, et visio­
variatur actio, N. Subsistentia enim consti­ nem beatificam.
tuens suppositum, concurrit tantum ut conColliges 2°, in Christo nec originale pec­
dilioet complementum principii,quod agit. catum, nec habituale personale, nec ve­
Obj. 6°. Habens gratiam habitualem po­ niale, nec habitum vitiosum, nec ullam im­
test peccare peccato si non cum illa com- perfectionem potuisse reperiri. Patet ex
possibili, saltem illam destruente : ergo dictis ; quia per gratiam unionis Christus
pariter habens gratiam unionis.
habet sanctitatem summam et qua major
/?. N. conseq. et paritatem. Disparitas extra Deum dari non potest, quæ proinde
est, 1° quod gratia habitualis non consti­ compati non potest ullum defectum mora­
tuat suppositum , sed ei advenit sicut alii lem nec ullam propensionem ad illum.
habitus: unde plures actiones possunt pro­
Unde sequitur i° quod, si Christus ab
cedere a supposito, quænon oriuntur a gra­ Adamo seminaliter prodiisset, nihilomi­
tia habituali, inter quas potest esse pecca­ nus peccatum originale non contraxisset.
tum mortale gratiam expellens. At vero Nec refert quod D.Th. supra dicat inChrisgratia unionis constituit ipsum suppositum to non fuisse peccatum originale, quia non
îdeoque et principium quod omnium ope­ fuit in Adamo secundum seminalem ra­
rationum quæ ab Immanitate Christi pro­ tionem; hæc enim ratio est quidem suffi­
cedunt, quarum nulla proinde potest esse ciens, sed non adæquata.
mala; alias refunderetur in ipsum suppo­
Sequitur'!0 quod, si Verbum assumpsis­
situm tanquam in principium quod et rec­ set naturam prius subsistentem, prædictis
torem deficientem.
defectibus sordescentem, ipsa assumptio­
Secunda disparitas est, quod gratia ha­ ne removerentur ; nec in hoc casu verum
bitualis subjaceat flexibilitati liberi arbi­ esset dicere demonstrato Christo : Hic ho­
trii, quia est habitus et habitibus utimur mo peccavit ,· licet tamen verum esset di­
cum volumus; nec hominem immobilitat cere demonstrato Christo : Hic homo crea­
iu bono : secus vero gratia unionis quæ vit mundum. Ratio disparitatis est, quod
nec est habitualis nec accidentalis, sed sub­ communicatio idiomatum non sit inter di­
stantialis, et hominem immobilitat in bo­ versa supposita ejusdem naturæ, ut patet
no, quatenus illum conjungit immobiliter in divinis; quæ enim dicuntur.de persona
primæ regulæ rectæ operationis, scilicet Patris, non dicuntur de persona Filii, sed
Deo, mulloque perfectius quam visio bea­ internaturas ejusdem suppositi : in primo
autem casu foret diversitas suppositi, non
tifica.
Tertia disparitas est, quod gratia habi­ in secundo.
tualis sit tantum sanctitas finita et partici­
Dices. Peccatum habituale non opponi­
patio diminuta divinæ naturæ ac ejus sanc­ tur gratiæ unionis, neque contradictorie,
titatis : unde, licet peccatum excludat, non quia oppositio contradictoria est affirmatio
tamen potentiam peccandi. At vero gratia et negatio ejusdem formæ : peccatum au­
unionis est summa et infinita sanctitas : tem habituale non consistit in negatione
gratiae unionis, neque privative, quia pecaude non solum peccatum, sed etiam pec-

DISSERT. XV. ART. III.
B5
eatum habituale non est privatio gratis
Dico 1°. Fomes in actu secundo na
unîmis quæ nulli creatura est debita, sed
gratis habitualis,*et aliunde invenitur in
pnro homine in quo non est privatio, sed
mera negatio gratis unionis ; neque con­
trarie , quia cum gratia unionis sit subs­
tantialis, substantis non datur contrarium :
ergo potest compati cum peccato habituali.
R. Peccatum habituale opponi gratis
unionis oppositione privativa, non quidem
stricta, qus tantum reperitur inter priva­
tionem et formam subjecto debitam, sed
large sumpta pro incompossibilitate pri­
vationis cum forma sive debita sive inde­
bita; sic enim est incompossibile pecca­
tum habituale cum gratia unionis, eo quod
habeant effectus essentialiter repugnantes :
nam gratia unionis reddit animam sanc­
tam, mundam, Deo gratam ac specialiter
amicam : peccatum habituale e contra eam
reddit fcedam, immundam, Deo invisam ac
objectum odii specialis.Unde potest etiam
dici quod inter se opponantur contradic­
torie, non quidem contradictione formali,
sed virtuali, propter effectus formalesinter
se repugnantes et contradictorie oppositos.
ARTICULUS III.
Utrum in Christo fuerit aut potuerit
esse fomes peccati?

Fomes, qui alio nomine concupiscentia
dicitur, potest considerari dupliciter : in
actu primo, et in actu secundo. Durandus
existimavit fomitem in actu primo, esse
ipsum appetitum sensitivum secundum se
sumptum, ut inclinantem ad objecta sen­
sibilia precise. Verum id sustineri non
potest, alias fomes fuisset in Adamo in
statu innocentiae et foret in beatis post re­
surrectionem; in illo enim fuit et in istis erit
appetitus sensitivus secundum se inclinans
ad sensibilia. Item falsum dixisset Tridentinum, fomitem esse ex peccato originali.
Q. 15. e. 2. o. — Fomes igitur in actu
primo est appetitus sensitivus, ut conno­
tât privationem subjectionis ad rationem,
seu quatenus expeditus et propensus ad
actus circa objecte rationi contraria et il­
licita : unde minus late patet quam appe­
titus sensitivus secundum se ; hic enim fer­
tur ad omnia objecta sensibilia, sive licita,
sive illicita. Fomes in actu secundo, est ip­
se actus seu motus ipsius appetitus in ob­
jectum ratione contrarium et illicitum.
B

fuit, nec absolute potuit esse in Christo.
Prima pars est certa ex synodo V ge·
nerali, collât. 8, can. 12, ubi damnator
Theodorus Mopsuestenus quod dixeri:
alium esse Dei Verbum, alium C/inï
tum, a passionibus animæ et desiderii
carnis molestias patientem; et ex Patnbus, S. Leone-Epist. 11, dicente quoi
Christus non tentabatur illecebris, ex S.
Aug. 1. 2 contra duas Epist. Pelagiam c
11, etc.
Patet etiam ratione. Fomes in actu s;
eundo, hoc est, motus inordinati appeti­
tus sensitivi, non fuerunt in Adamoins!>
tu innocentis, non erunt in beatis, n
fuerunt in B. Virgine : ergo a fortiori.
Christo.
Insuper tales motus inordinati fort
Verbo imputabiles et peccaminosi. Erg
Prob. ant. Tales motus forent ipsi salte:
interpretative voluntarii : ergo imputai,
les ad peccatum. Patet conseq. quia eu:
illi motus sint materialiter mali et contr
rationem, nihil deest ut sint peccatum for :
male, nisi consensus. Prob. ant. 1° Ver­
bum potest illos motus impedire et deW
quia ratione conjunctionis ipsi incum!
obligatio regendi humanitatem nedum i
rationalem, sed ut sensitivam. 2° Illi m?
tus essent ab illo tanquam a supposito ne­
dum denominative, sed etiam elicitive.c
supra dictum est. Ergo.
Hac ratione probata manet secunL
pars, scilicet, illos motus non potuisse alsolute esse in Christo.
Dices 1°. Ex Apost. Heb. 2, Christe
fuit tentatus per omnia: ergo et perm?
tus inordinatos appetitus sensitivi.
Hic q. 41. a. 1. ad 3. — 7?. Fuit t&tatus per omnia absque peccato et indt-i
centia morali, repugnante suæ sanctitati/
j secus, N. Unde neganda est consequae
tia, ut patet ex probatione conclusions
'
Dices 2°. Fuit in appetitu Christi trir
i titia de morte subeunda : atqui talis mole
erat contra rationem : ergo. Prob. mi*
i Mors erat illi praecepta et eam volebat *
eundum rationem. Ergo.
R. N. min. Ad prob. D. ant. Mors ill
erat praecepta et eam volebat secunde
rationem, sub ea ratione sub qua de c.
tristabatur, N. sub alia ratione, C. Er/
enim illi precepta mors et eam volebat ·»

DE C/ETERIS ANIMÆ DEFECTIBUS ASSUMPTIS A CHRISTO.
W
eundum rationem, ut erat redemptiva ge­ tos : ergo Prob. min. Unio hypostatica se
neris humani ; de ea autem tristabatur qua­ tenet ex parte actus primi in ordine ad
tenus erat malum nature, in quo nihil est omnes operationes humanitatis Christi,
inordinatum nec contra rationem.
cum hæc non possit intelligi in actu primo
Hic a. 2. o. — Dico 2°. Fomes in actu potens ad operandum, nisi intelligatur
primo non fuit in Christo, et probabilius subsistens et existons; non autem subsis­
esse non potuit absolute.
tit nec existit nisi per Verbum : atqui
ibid. —Prob. prima pars. 1° Quanto unioni hypostaticæ essentialiter repugnant
virtus in aliquo fuerit magis perfecta, tan­ motus inordinati, ut patet ex prima con­
to magis in eo debilitatur vis fomitis seu clusione : ergo.
fomes in actu primo : atqui in Christo fuit
Dices 1°. Fomes peccati seu propensio
virtus secundum perfectissimum gradum : ad quæcumque delectabilia sive licita sive
ergo. Min. patet ex dictis. Prob. maj. illicita, sequitur ad appetitum secundum
Fomes in actu primo est inclinatio expedi­ se, ita ut homo creatus in natura pura sine
ta appetitus sensitivi in objectum contra justitia originali et peccato, habuisset il­
rationem : atqui virtus moralis quæ est in lam : atqui in Christo est appetitus sensi­
appetitu sensitivo, minuit ejus inclinatio­ tivus secundum se et non habet justitiam
nem in id quod est contra rationem, cum originalem : ergo.
reddat ipsum appetitum rationi subditum
R. data maj. D. min. Et non habet jus­
et tanto magis quanto perfectior est. vir­ titiam originalem nec donum pravalens,
tus : ergo.
N. sed habet donum pravalens, scilicet
ibid. — 2° Verbum assumpsit humanos gratiam unionis, C. et N. conseq.
defectus qui sunt ordinabiles ad satisfa­
Dices 2° contra secundam partem. S.
ciendum pro peccatis : atqui fomes in actu Th. probat non esse in Christo fomitem in
primo non est ordinabilis ad satisfacien­ actu primo, quia habet virtutes in summo
dum pro peccatis, sed e contra inclinat in gradu : atqui de potentia Dei absoluta po­
oppositum : ergo. Confirmatur. In Ada­ tuit assumi humanitas sine illis virtuti­
mo non fuit fomes peccati in actu primo, bus : ergo.
quia per justitiam originalem appetitus
R. D. maj. S. Th. probat, etc. quia ha­
sensitivus perfecte subjiciebatur rationi : bet virtutes fn summo gradu, et hæc est
atqui graiia unionis quantum ad hunc ef­ ratio sufficiens ut excludatur de facto fo­
fectum et elongationem a peccato longe mes a Christo, C. et hæc est ratio adaequa­
praevalet justitiae originali : ergo. Hæc pars ta ut in eo absolute non possit esse fomes,
magis elucescet ex probationibus secun­ N. Unde N. conseq.
da! partis.
ARTICULUS IV.
Prob. secunda pars. 1° Infinite sancti­
tati repugnat nedum motus inordinatus, De cæteris animæ defectibus assumptis
a Christo.
sed etiam inclinatio ad illum : atqui Chris­
tus ex gratia unionis est infinite sanctus,
Quaeritur 1° utrum in Christo fuerit
ut dictum est : ergo. Prob. maj. Summa ignorantia?
sanctitas summe distat a peccato : atqui
R. negative. Quia in Christo fuit pleni­
major est a peccato distantia non solum tudo scientiæ, ut supra dictum est.
opponi peccato, sed etiam ei quod ad pec­
q. 15. a. 5. o. — Quæritur 2° utrum
catum inclinat : ergo.
anima Christi fuerit passibilis?
Probatur 2° eadempars. Fomes in ac­
ibid.— Notandum ante responsionem,
tu primo est inclinatio et propensio appe­ passiones animæ esse duplicis generis :
titus sensitivi, expedita et proxima ex par­ aliæ sunt corporales quibus anima patitur
le actus primi ad motus inordinatos : atqui ad corporis Iasionem; cum enim sit forma
alis non potuit absolute esse in Christo : corporis, consequens est quod unum sit
ergo. Prob. min. Potentia in actu primo esse animæ ct corporis ? et ideo corpore
expedita dicit carentiam impedimenti ex perturbato per aliquam corpoream passio.
parte actus primi ad operandum : atqui in nem,necessc est quod anima per accidens
Christo fuit necessario impedimentum ex perturbetur.
Aliæ sunt animales quæ vel sunt actus
parte actus primi ad illos motus inordina-

DISSERT. XV. ART. IV.
animæ vel principalius animæ quam cor­ illo Matth. 16 : Tristis csl anima aim
poris, ut affectiones appetitus sensitivi ; et usque ad mortem: tum quia objectum seu
bæ propriissime dicuntur passiones animæ. motivum tristitiæ est nocivum , seu ma­
Hoc notato,
lum apprehensum sive per rationem, sive
ibid. — B. utrasque passiones fuisse in per imaginationem ‘ atqui anima Christi
Christo. Quoad primas ; quia corpus potuit interius apprehendere nocivum et
Christi fuit passibile et mortale : ergo ne- quantum ad se ut mors ejus et passio,d
cesse fuit ut ejus anima hoc modo esset quantum ad alios ut peccatum discipulo­
passibilis. Quoad secundas ; quia affectio­ rum et occidentium ipsum : ergo potui:
nes appetitus sensitivi pertinent ad natu­ tristari, aliter tamen ac nos, secundum lr;:·
ram hominis : ergo fuerunt in Christo.
discrimina superius assignata petitione se­
Ibid. — Observandum est has passio­ cunda. Consule etiam dissertat. 10, de
nes fuisse in Christo aliter ac in nobis scientia beata Christi art. 1, obj. 2.
quantum ad tria: 1° quantum ad objectum,
Quaritur 5° utrum in Christo fuerit!
quia in nobis plerumque feruntur ad illi­ timor?
cita ; 2° quantum ad principium, quia fre­
Nota 1° hic non agi de timore ut est ir
quenter in nobis proveniunt judicium ra­ voluntate, de quo supra dum de dono ti­
tionis, 5° quantum ad effectum, quia in moris, sed de timore ut est actus appetitu·
nobis quandoque hujusmodi motus non sensitivi refugientis malum difficile , possistunt in appetitu sensitivo, sed nonnun- sibiliter tamen evitabile.
|
quam pertrahunt rationem et consensum
ib. a. 7. 0.— B. fuisse in Christo timo­
obtinent in Christo autem nihil istorum rem ; tum ex illo Mare. 14 : Capit Jesui
poterant, in quo omnes motus appetitus pavere et taderc; tum quia potuit appre­
sensitivi oriebantur secundum dispositio­ hendere malum ut futurum difficile vita­
nem rationis, vel positive moventis, vel bile, v. g. mortem.
:
providentis et permittentis ; quia erat sem­
Dices. S. Th. in capite articuli, dicitei
per in actuali usu rationis et perfectum ha­ Philosopho, timorem esse de malo futuro
bebat dominium super omnes suos affectus, quidem sed evitabili : atqui Christus scie­
ut definitur in sexta synodo generali, bat mortem non esse sibi evitabilem : ergo.
act. 11.
B. S. Th. intelligendum esse de timor·
Unde, cum apud veteres legitur in Chris­ per modem actus perfecti et efficacis qoi
to non fuisse passiones, intclligendi sunt inducit ad consulendum de medio evaden­
de passionibus pravis ut in nobis; sic enim di, et ad quem auditores debent induci i
loquebantur propter Stoicos, qui passio­ rhetore, ut dicit Philosophus 2 Rlict. c. 5
nna nomine nonnisi motus animi pravos Timor ad consulendum inducit; non
.ntelligebant; et hæ dicuntur perfecte pas­ enim de re consulit de qua nulla spes ap­
siones : prout autem fuerunt in Christo, paret; non vero de timore qui a S. Da­
dicuntur propassiones.
masceno lib. 5, c. 15, vocatur naturalis
Ibid. α. 6. 0. — Quaritur 3° utrum in ab aliis simplex displicentia, qui est actus
Christo fuerit dolor sensibilis?
animæ naturaliter refugientis malum ct
B. affirmative; tum ex illo Isaï. 55 : seipsam viresque suas contrahentis contra
Uere dolores nostros ipse tulit; tum quia illud. Et hanc esse mentem D. Th. patet ·
ad veritatem doloris sensibilis, requiritur ex hoc quod in o ejusdem art. distinguens
et sufficit laesio corporis et sensus laesio­ duplicem metum, unum de malo certo fu- j
nis : atqui corpus Christi lædi poterat, quia turo, alium de malo cum incertitudine, ,
erat passibile et mortale; nec ei defuit hunc de Christo negat, illum ipsi tribuit. ,
sensus laesionis, cum ejus anima perfecte
Quaritur 6° utrum in Christo fuerit
habuerit omnes potentias naturales : ergo admiratio?
Quæ possunt objicie.x llilario, Clemente
Ibid. α. 8. 0. — B. sub distinctiont. j
Alexand. require dissert, praced. art 1. Respective ad scientiam experimentalem, i
obj. 2; consule etiam Sylvium hic,
fuit in Christo admiratio, non respective
Quaritur 4° utrum in Christo tuerit ad scientiam divinam beatam et infusam.
tristitia?
Prob. Admiratio est intenta animæ appli­
ib. a. 6. 0.— 7?. affirmative, tum ex catio ad aliquid novum et insolutum : at-

UTRUM ADMITTENDA SIT IN CHRISTO COMMUNICATIO, etc.
50
qui secundum scientiam divinam beatam
DISSERTATIO XVI.
et infusam, non fuit illi aliquid novum, se­
cundum autem scientiam experimentalem DE CONSEQUENTIBUS UNIONEM OUANTÜM AD EA QUÆ CONVENIUNT CIIMSpoterat esse aliquid novum , in quantum
non omnia quotidie occurrebant. Ergo.
TO SECUNDUM EbSE ET FIERI, SEU DE
Unde Mallh. 8 dicitur : Audiens Jesus
COMMUNICATIONE IDIOMATUM.
(scilicet verba Centurionis) miratus est.
D. Th. Q. 16.
Consule Sylvium hic.
Quaritur 7° utrum in Christo fuerit ira?
ibid a. 9. — B. affirmative ex illo
Postquam S. Th. in procedentibus egit
Psalm.68 -.Zelus domus tua comedit me, de mysterio Incarnationis quantum ad
quo incensus ejecit vendentes et ementes essentiam ct substantiam unionis atque de
de templo : unde et Mare. 3 dicitur : Cir­ aliis ad illam pertinentibus, nunc incipit
cumspiciens cos cum ira. Ratio est; quia agere de consequentibus ad unionem; ct
ira est effectus tristitiæ, quatenus ex malo in hac quæstione agit de consequentibus
sibi vel aliis illato quis tristatur ct inde in­ ad unionem quantum ad esse et fieri, hoc
tendit vindictam : atqui in Christo fuit est, de modo loquendi de hoc mysterio.
tristitia et potuit appetere vindictam se­ Doctoris enim catholici partes sunt, non
cundum ordinem justitiæ; sic enim ira solum veritates fidei scire, sed etiam mo­
non est peccatum et vocatur ira per zelum : dum loquendi de illis per communicatio­
nem idiomatum : unde sit
ergo.
Quaritur 8° utrum Christus fuerit via­
ARTICULUS I.
tor et comprehensor ?
Ib. a. 10,0.—B, affirmative. Fuitcom- Utrum admittenda sit in Christo com­
municatio idiomatum?
prehensor, quia beatiliidinem animæ obti­
nebat, videbat enim clare Deum et eo finie­
Nota 1° Idioma croce idem est ac labatur. Fuit viator, quia quantum ad aliqua üneproprietas : unde communicatio idio­
lieatitudo ipsi deerat : nam anima ejus erat matum est communicatio proprietatum.
passibilis et corpus passibile ac mortale, Non tamen sic intclligimus, quod proprie­
ut dictum est.
tates naturo divinæ sint realitcr cominuniQuod ut melius intelligas, nota animam catæ humanitati et e contra, quasi humani­
Christi posse considerari dupliciter : 1° in tas sit facta æterna, omnipotens, etc. et
ordine ad Deum, quatenus scilicet per id divinitas sit facta mortalis, passibilis, etc.
qnorl est ipsi proprium, id est, per intel­ siquidem contra Eiitychcm definitum sit
lectum et voluntatem fertur in Deum : ct naturas inter se manere inconfusas et dis­
hoc modo Christus erat comprehensor se­ tinctas cum suis proprietatibus. Sed sic incundum animam, quia ferebatur in Deum, telligimus, quod ratione unionis hyposta­
tice, attributa divina possint de homine
eum clare videndo et amando.
Alio modo potest considerari anima pradicari, et attributa humana de Deo.
Unde definiri potest communicatio idio­
Christi secundum ordinem ad corpus, seu
quatenus est forma corporis; et hoc modo matum : Natura divina et humana caChristus erat viator secundum animam, rumque proprietatum de se invicem mu­
quia informabat corpus passibile ct mor­ tua pradicatio. Dico, naturo divinæ et
tale, ipsaque erat passibilis tum passione huinanæ; quia , licet in rigore, vi vocis,
corporali quæ provenit ex læsione corpo­ communicatio idiomatum importet tantum
ris, tum passione animali quæ vel est pro­ communicationem proprietatum, tamen
pria animæ , vel principalius est animæ usus invaluit apud theologos ut etiam tri­
quam corporis, ut dictum est petitione bueretur mutuæ praedicationi naturarum in
iteunda.
concreto.
Nota 2·, idiomata seu proprietates dc
qqibus hic est quæstio, esse triplicis gene­
ris. Primi generis sunt, quæ conveniunt
Christo ratione solius divinitatis independenter ab unione hypostatica. ut sunt vsso

40
DISSERT. XVI. ART. IL
aeternus, omnipotens, immensus,etc.Se­ Verum secundum hanc doctrinam, falsum
cundi generis sunt, quæ ipsi conveniunt esset dicere, Deus est homo, quia falsum
ratione solius humanitatis independenter est quod natura divina existens in suppo­
ab unione, ita ut puro homini convenire sito , sit natura humana existons in suppo­
possint, ut esse passibilis, mortalis, mor­ sito ; et sic nulla essef communicatio idio­
tuus, etc. Tertii generis sunt, quæ Christo matum , quæ tamen necessario est admit­
conveniunt ratione utriusque naturæ simul, tenda, ut modo dicemus. Item falsum esset
ut esse mediator, redemptor, mereri seu dicere, Deus generat, quia falsum est di­
satisfacere ex rigore justitiæ.
cere, Natura divina exist ens in suppo­
Nota 3°, communicationem idiomatum sito , generat. Igitur
in Christo fundari tum in unione hyposta­
Hic q. 16. a. 4. et
Dico. In Christo
tica , ratione cujus unum et idem supposi­ admittenda est idiomatum communicatio.
tum duplicem habet naturam divinam et Est de fide.
Prob. 1° ex S. Scriptura, tribuente ho­
humanam ; tum in eo quod nomina con­
creta, licet primario formam significent, mini quæ sunt propria naturæ divinæ et e
eam tamen significant in obliquo et suppo­ contra. Sic 1 Cor. 2, Dominus gloriæseu
situm in recto pro quo supponunt : ita ut Deus dicitur Crucifixus. Rom. 8, Filius
homo, v. g. sit suppositum habens huma­ Dei dicitur pro nobis traditus. Joan. 8,
nitatem, Deus suppositum habens divini­ dicitur Christum hominem esse antequam
tatem : unde cum in Christo sit unum et Abraham fieret. Similiter inSymbolo Apos­
idem suppositum, habens naturam divinam tolorum legitur, Filium Dei unicum de Spi­
et humanam, verum est dicere : Deus est ritu sancto conceptum, de Virgine natum,
Aonio, et e contra ; quia facit hunc sensum : passum, crucifixum, mortuum et sepultura.
Prob. 2° ex concilio Ephesino, defi­
Suppositum habens divinitatem, est sup­
positum habens humanitatem, quod est niente contra Nestorianos, B. Virginem
verum ; sicut est verum dicere : Album est esse vere matrem Dei; quia ille homo cu­
dulce ; quia sensus est : Subjectum habens jus est mater, est vere Deus : item ex Pa­
albedinem, est subjectum habens dulcedi­ tribus , qui communiter communicationem
nem. Hinc sequitur ulterius communicatio idiomatum usurpant ct necessario admit­
!
proprietatum, quia si sit idem suppositum tendam affirmant.
Patet etiam ratione fundamentali hujus
habens utramque naturam ut propriam et
suam, et importetur in recto, possunt de communicationis, de qua modo. Ubi enim
illo prædicari utriusque naturæ proprieta­ est unitas suppositi in duabus naturis, tam
tes : unde verum est dicere , designato naturæ quam proprietates earum possunt
Christo · Deus est natus, mortalis pas­ de se invicem prædicari in concreto, quia
sibilis, etc. quia sensus est : Hoc suppo­ concretum in recto significat suppositum
situm habens divinitatem, est natum, et supponit pro illo, ut dictum est. Ergo.
mortale passibile,etc. ratione naturæ hu­
Ex dictis colliges, regulam generalem
mana·; seu est habens naturam natam, communicationis idiomatum, esse hanc.
mortalem, passibilem, etc. Et c contra
Regula communicationis idiomatum.
'
verum est dicere, designato Christo : Homo
est immortalis, œternus, omnipotens ;
ibid. a. 5. o. — Concreta de concretis
quia sensus est .· Hoc suppositum habens tam naturarum quam proprietatum possunt
humanitatem, est immortale, œt er num, de se invicem prædicari, regulariter lo­
etc. ratione nempe suæ naturæ divinæ : si­ quendo ; quia in talibus prædicationibus
cut verum est dicere : Homo est corporeus, servatur idem suppositum seu subjectura.
homo est animalis, quiaestidem subjec­ Abstracta vero de abstractis, abstracta dc
tum habens corpus et animam.
concretis ct concreta de abstractis nos pos- i
Hæc est communisdoctrina theologorum sunt de se invicem prædicari saltem forma- !
ct philosophorum, cui solus contradicit liter; quia non servatur in illis prædicatioVasques, volens in nominibus concretis nibus idem suppositum, seu idem sub­
supposita importari in obliquo et formam jectum.
in recto, ut dum dico, Deus, sensus sit,
Hinc verum est dicere, Deus est homo,
natura divina existent in supposito. homo est Deus, Deus est natus, passus, ;

BREVITER DISCUTIUNTUR CZETERI ARTICULI I). THOM®.
41
mortalis;homo est immortalis, œternus; creta pro abstractis, ut quando canit Ec­
mortalis est immortalis,œternus est tem­ clesia : Tu ad liberandum suscepturus
poralis .· falsum autem est dicere, Deitas hominem, ita etiam aliquandosumunt abest humanitas, immortalitas est morta­ stracta pro concretis, ut quando dixit Ful­
litas, Deus est humanitas. Neque etiam gentius q. 2 ad Forrandum, divinitatem
in sensu saltem formali potest dici, Hic passam, id est Deum.
homo est divinitas, divinitas est hic
ARTICULUS II.
homo:voro sensum formalem, qui habe­
Breviter discutiuntur cœteri articuli
tur vi dispositionis terminorum. Quia ta­
D. Thomœ.
men materialiter et per accidens supposi­
tum hujus su bjecti et hujus prædicati hom o,
Quœrituri·» utrum hæc propositio, Deus
est ipsa divinitas, inde fit quod in sensu est homo, sit vera ct propria ; item utrum
materiali ct identico vera sint istæ propo­ sit essentialis et per se ?
sitiones.
Q. 16. a. i. o. — B. ad primum affir­
Dixi in prima parte regulæ, regulariter mative. Prob. Ly Deus, in hac proposi­
loquendo; quia varias patitur exceptiones. tione, supponit pro persona Filii : atqui
1° Excipiuntur attributa negativa nega­ vere et proprie dicitur de persona Filii quod
tive sumpta : unde falsum esset dicere,Hic sit homo; species enim vere et proprie
homo,seu Christus,est incorporeus,sump­ prædicatur de quolibet suo supposito : ergo.
to ly incorporeus,negative.pro remotione Patet maj.Quia ex regula dialeclicæ, talia
omnis corporeitatis ; secus si sumatur po­ sunt objecta quoad suppositionem qualia
sitive pro forma incorporeitatis.
permittuntur a suis prædicatis; et ideo,
2° Excipiuntur attributa soli naturæ vel v. g. in hac propositione, Deus generat, ly
soli supposito convenientia. Hinc non po­ Deus supponit pro persona Patris.
test dici, Herbum fuit assumptum, nec
B. ad secundum cum distinctione Ca­
Homo assumpsit, licet vere dicatur, Her­ jet. Si ly Deus , in hac propositione, sup­
bam assumpsit et humanitas fuit as­ ponat pro persona Filii ut subsistente
sumpta.
in natura divina, propositio erit acciden­
3° Ut paucis pluro comprehendam, ex­ talis logice,quia subjecto sicaccepto præcipiuntur attributa vel quæ repugnant sub­ dicatum convenit contingenter : physice
jecto, ut esse purus homo, filius adopti­ tamen non erit accidentalis, sed substan­
vus; vel quæ sunt ambigua et conveniunt tialis, quia prædicaturn non est accidens
cum modo loquendi hæreticorum ; vel quæ physicum , sed substantia et quidem sub­
indifferenter conveniunt naturæ ct suppo­ stantialiter unita subjecto : unde ratione
sito, et tamen huic supposito divino repug­ Nestorianismi tutius diciturprædicatio sub­
nant, ut esse creatura; vel quæ important stantialis quam accidentalis.
appellationem ratione cujus supposito non
Si vero ly Deus, in hac propositione,
conveniunt, aut tollunt eam ratione cujus accipiatur pro persona Filii ut subsistente
conveniunt, ut Christus quatenus homo in natura humana, prout ex communi usu
est immortalis.
Christianorum accipitur; apud cos eniin
Notant insuper auctores, has et alias va­ Deus in hac propositione idem est quoad
rias exceptiones non semper et sohnn esse rem ac Jesus, ac Christus, ac Emmanuel :
expendendas juxta regulas dialectices,sed tunc propositio erit essentialis et per se,
colligendas ex usu vel ex doctrina Patrum. utpotc prædicatiospeciei desuo individuo,
De his plura et non parum intricata in auc­ non minus quam hæc, Petrus est homo.
non quidem ratione formæ significatæ per
toribus.
Dices. Canit Ecclesia : In ligno quando subjectum, sed ratione suppositi.
Petes utrum homo prædicelur univoce
mortua vita fuit.
R. Ecclesiæ locutionem esse metaphori­ de Deo et de nobis in hoc mysterio? Dico
cal»; quia nomine vitæ significatur Deus, de Deo, quia certum est prædicari univoce
qui est vita pe·' essentiam. Adsolvendasct de Christo, de Jcsu, de Emmanuele et de
intelligendas aliquas Patrum locutiones nobis.
B. quod, si ad univocationem requira­
quæ videntur supradictis contraria, adver­
tendum quod, sicut sumunt aliquando con- tur tantum quod prædicaturn retineat eam-

42
DISSERT. XVI. ART. II.
dew omnino significationem , homo prae­ est falsa ; quia, cum subjectum homo sup­
dicetur univoce de nobis et de Deo, etiam ponat in hac propositione pro persona
supponente pro persona Filii ut subsis­ Verbi, sensus esset quod suppositum scu
tente in natura divina. Si vero, ut quidam persona quæ ab æterno est Deus, facta es­
volunt, ad univocationem requiratur quod set in tempore Deus, seu quod aliquis
praedicatum ultra eamdem significationem- homo præcxistens factus esset Deus : quod
retineat etiam eumdum modum convc- utrumque est falsum.
niendi subjecto, tunc homo prædicatur
Notat tamen S. Doctor quod hæc propo­
univoce de nobis et de Deo tantum suppo­ sitio, Homo factus est Deus, posset ad­
nente pro persona Filii ut subsistente in mitti in hoc sensu improprio, aliqua ac­
natura humana. Patet ex dictis.
tione factum est ut homo sit Deus.
Quœritur 2° qualis sit hæc propositio,
Dices. Deus est factus homo : ergo per
conversionem homo est factus Deus.
Homo est Deus ?
lbi<I. a. 2. o.— B. talem esse qualis est
B. non esse ibi bonam conversionem,
procedens; quia subjectum homo; in hac quia totum prxdicatum non convertitur:
propositione, ratione sui prædicati, sup­ unde debet dici, ergo is qui est homo fac­
ponit eo modo quo Deus in priori, non au­ tus est Deus, quod est verum.
tem indeterminate, ut quidam volunt;
Quœritur 5° utrum hæc propositio sit
alias verum esset dicere, Homo non est simpliciter concedenda : Christus est crea­
Deus, quod refugiunt aures catholic®.
tura?
Quœritur 5° utrum Christus possit dici
ibid. a. 8. o.—B. negative, ad evitan­
homo dominicus ?
dam suspicionem hæresis Arianæ. Addo,
ibid. a. 5. o.—B. negative; quia signi­ et quia est falsa, ut docet S. Doct. in 5,
ficaretur quod suppositum divinum non d. 11, q. 1, a. 2, his verbis: « Christus
esset realiter et essentialiter dominus, sed » non potest dici creatura, non tantum ad
tantum denominative et participative. Qua » evitandum errorem Arii, ut quidam diratione etiam non debet dici, deifer, dei­ » eunt, sed etiam ad vitandam falsitatem. »
ficabis, etc. Unde S. Aug. hunc modum
Batio est quia, licet praedicata quæ non
loquendi correxit lib. d|Retract. c. 19, licet sunt nata convenire person® nisi ratione
addat id posse nonnulla ratione defendi, naturæ vel partis ejus, sicut pati, mori, etc.
scilicet, ratione humanitatis quæ potest possint simpliciter dici de Christo, quamvis
dici dominica quatenus est distincta a sup­ habeant repugnantiam ad personam æterposito divino et ad illud ratione unionis per­ nam, ea tamen quæ nata sunt convenire per­
tinet ; et ita explicandi sunt quidam Patres son® non solum ratione naturæ, sed etiam
qui tales modos loquendi usurparunt.
ratione ipsius person®, si habeant repug­
Utrum autem possit dici Christus homo nantiam ad personam, non possunt de ips*
divinus? affirmat Auctor ad 5, quia licet ly simpliciter pradicari, sed cum addito; alia
divinum sit nomen adjectivum, usus tamen verum esset dicere simpliciter : Christus
invaluit ut dicamus divina non solum deno­ incœpit esse, Christus non semper fuit,
minative quæ sunt Dei, sed etiam essentia­ etc. Porro esse creaturam, sicut esse factum
liter quæ sunt ipsemetDeus: unde dicimus simpliciter seu creatum, est tale; creatio
Eerbum divinum, personam divinam.
enim est rerum subsistentium et respicit
Quœritur 4° quid sit dicendum de istis esse seu subsistere. — ibid.nd 1. — Quod
propositionibus, Deus factus est homo, si aliquando Patres sic locuti fuerint, in eo­
Homo factus est Deus?
rum dictis subinteUigenda est determinatio
Ibid. a. 6. o. — B. primam esse veram in quantum homo.
et propriam. Patet ex illo Joan. 1 : KerDices. De Christo prodicatur simpliciter
bum caro factum est ; et ex illo Symboli : homo : ergo et creatura. Prob. conseq. De
Et homo factus est. Ratio est; quia unum­ quocumque prædicatur inferius, prædica­
quodque dicitur fieri aut factum esse, id tur et superius » atqui creatura est superius
quod de novo de ipso prodicatur: atqui ad hominem : ergo.
de Deo seu Verbo quod est ab æterno de
B. N. conseq. Ad prob. N. min. cum
uovo prodicatur homo : ergo.
Auctore qui in 5, d. 11, q. 1, a. 2, ad 2,
Ibid. α. 7. ο. — Secunda vero propositio dicit quod creatura non sit superius ad

UTRUM CHRISTUS SIT
hominem, quia creatura magis respicit |
tsfs quam naturam ; homo autem quando r
prædicatur magis significat naturam quam
esse seu existent ian», non enim formaliter
est homo quia babel esse, sed quia habet
naturam humanam.
Quœritur 6° utrum hæc propositio, Hic
homo, designato Christo, incœoit esse, sit
vitanda ?
ibid o. 9. — B. affirmative, propterduplicem rationem, tum ob Arianismom, tum
oh falsitatem. Licet enim persona Verbi pro
qua supponit Christus, incœperit esse ho­
mo, non tamen incœpit simpliciter.
Quœritur 7° quid dicendum de istis pro­
positionibus : Christus secundum quod
homo, est creatura; Christus secundum
quod homo, est Deus; Christus secundum
quod homo, est persona.
Ibid. α. 10. 0. —B. primam esse magis
concedendam quam negandam ; secundam
e contra magis esse negandam quam afiirmandam : —ibid. o. 11. 0. —quia termi­
nus in reduplicatione positus magis tene­
tur pro natura quam pro supposito.
Ibid. a. 12. 0. — Ad tertiam, B. quod,
si homo sumatur omnino reduplicative, ita |
ut ly secundum reduplicelrationem forma­
lem cur sit persona, sit falsa, quia signifi­
caretur quod in Christo foret persona creata
cujus radix esset ipsa humanitas. Admitti­
tur tamen ut vera si ly homo teneatur pro
supposito, vel si speci ficati ve sumatur : hoc
modo Christus ut in humanitate subsistens,
est persona. Sed nullatenus est usurpanda,
quia favet Nestorianis.

DISSERTATIO XVII.
DE PERTINENTIBUS AD UNITATEM IN
CHRISTO QUANTUM AD ESSE.

D. Th. Q. 17.
ARTICULUS I.
Utrum Christus sit unum vel duo?

Hicq. 17. n. 1. o. —Dico. Christus tam
masculine quam neutraliter est unus et
unum, non duo. Prima pars est de fide con­
tra Nestonanos qui admittebant in Christo
duas personas ; unus enim masculine signi­
ficat personam. Unde in Symbolo S. Athanas. Non duo tamen, sed unus est Chris­
tus; et in Nicæno, Credo in unum Domi-

UNUM VEL DUO ?
n
nvm Jesum Christum. Et ita definitur in
concil. Ephes, can. 13.
ibid.—Prob. utraque pars. Licetunum
neutraliter sit naturo significativum et sint
duæ naturæ in Christo,attamen unitas vel
pluritas in Christo sive neutralitersive mas­
culine non est accipienda secundum natu­
ras, sed tantum secundum supposita : atqui
unum est suppositum in Christo : ergo.
Prob.maj. Non potest dici Christus unus
velplures, unum vel plura, nisi secundum
quod possunt de illo pradicari unus vel
plures, unum vel plura : nam unumquod­
que dicitur tale in quantum dc illo prædica­
tur tale, et si non prædicatur non est tale :
sic Petrus non est homo si de illo non prodi­
catur homo; et e contra est homo si de illo
prædicatur homo. Atqui non sunt aliqua
duo quæ possunt pradicari de Christo;
humanitas enim in abstracto non prædica­
tur de Christo, sed tantum in concreto ra­
tione suppositi : ergo unitas vel pluralitas
in Christo sive masculine sive neutraliter
non est accipienda secundum naturas, sed
secundum supposita. Confirmatur. Licet
in Petro sint duo, corpus et anima, quia
tamen de illo non prodicantur, Petrus non
est duo, sed unus et unum.
Dices 1°. Secundum S. Aug. et alios Pa­
tres, Christus est aliud et aliud : atqui aliud
et aliud sunt duo . ergo.
Ibid, nd 2. — B. intclligcndos esse in
sensu causali, sic, ut significent Christum
habere aliam et aliam naturam, ut expresse
tradit S. Nazianzenus in Epist. ad Elidonimn his verbis : « Si oportet compendiose
» dicere aliud quidem et aliud, ea quibus
» Salvator est. » Unde ad min. D. Aliud et
aliud sunt duo,si ly u/iudtribuatursubjecto expresso in recto, C, quia tunc importat
diversitatem naturæ et suppositi; cum enim
sit relativum substantiae, proprie refertur
ad suppositum ; si ly aliud tribuatur sub­
jecto in obliquo, ut : In Christo aliud est
divinitas, aliud humanitas; In Christo
aliud flagellis subjicitur, aliud miracu­
lis coruscat, N. quia aliud sic attributum
importat tantum diversitatem naturarum,
quod verum est : in Christo enim est hu­
manitas, sed tamen Christus non est huma­
nitas. Unde dum S. Doctor q. 2, a. 5, dixit
ly aliud non importare diversitatem sup­
positi, hoc intclligcbat secundum quod
Christo a Patribus tribuitur, qui nempe in-

44
DISSERT XVII. ART. II.
telligendi sunt in sensu causali, ut diximus. I quam persona ex Immanitate et divinitati
Dices 2°. Tres person® div kt® dicuntur i composita, vel quod sit persona composita
unum nent rallier ob unitatem natur® : ergo ex humanitate et divinitate unitis in hy.
Christus debet dici duo neutraliter ob di­ postasi ; vel dicendum quod abstracta pro
concretis usurpaverint.
versitatem natur®.
Quod autem posset opponi, totum non
Ibid, ad 5. — B. N. conscq. Disparitas
est, quod inmy-terio divin® Trinitatis na­ distingui a suis partibus, verum estdecom·
tura divina prodicatur etiam in abstracto posito physico, non tlc composito metaphy·
de tribus personis, et ideo simpliciter potest sico quod supra partes physice componen­
dici quod 1res person® sint unum. Sed in tes addit subsistentiam.
mysterio Incarnationis non prodicantur
ARTICULUS II.
amb® natur® in abstracto de Christo, et
ideo non potest simpliciter dici quod Chris­ Utrum in Christo sit unica existentia,
caque divina?
tus sit duo.
Hic a. 2. o.— Dico. In Christo est unica
Dices 3°. Album non est unum sed duo,
licet albedo non possit de albo praedicari in Verbi existentia. Est contra Scotislas,Suarem ct alios. Est tamen certo D. Th. in hoc
abstracto : ergo nulla est ratio D. Th.
B. N. conscq. Quia album habet duo esse, articulo , ubi ex professo inquirit, utrum
substantiale scilicet et accidentale : unde in Christo sit unum esse tantum;et res­
oritur quod sit duo. In Christo autem nul­ pondet affirmative.
Despondent quidam adversarii, qui S.
lum est principium ut possit esse duo : non
suppositum, quia unicum est; non natur®, Doctorcm in suas partes vel invitum tra­
quia una, scilicet humanitas, non prodi­ here conantur, per esse intelligcrc subsis­
catur de eo in abstracto, et aliunde non tentiam.
Sed contra 1°. S. Doctor q. 2, ex pro­
habet duo esse.
Petes utrum posset dici, Christusest di­ fesso disputaverat de subsistentia, et unam
in Christo statuerat : ergo vel jam actum
vinitas et humanitas simul?
Ex ima parte multi Patres sic locuti sunt, agit, vel de illa hic non disserit; sed de
SS. Leo, Aug. Bern. etc. Ex alia parte dam- existentia, de qua nullibi nisi hic ex pro­
natur in concil. Constanticnsi.sess. 13,hæc fesso agit.
2° S. Doctor hic ad 1, loquens de esse
propositio Joannis Hus : Duœ naturœ, di­
vinitas ct humanitas, sunt unus Chris­ de quo egit in corpore, dicit quod perso­
nam aut hypostasim consequitur, sicut
tus.
B. 1° hanc propositionem esse damna­ habentem esse : atqui esse subsistenti® seu
tam in sensu non collectivo, ad sensum subsistentia non sequitur personam, sed
quæstionis, sed in sensu divisivo ad men­ eam constituit : ergo,
i-/
Insuper S. Doctor Quodl. 9, duplicem
tem Joannis 1 Ius, ita ut, secundum ipsum,
Christus esset scorsim humanitas ct seor- articulum instituit. In primo quærit utrum
sim divinitas; quod est dividere Christum. in Christo sit una tantum hypostasis, et in
B. 2° hanc propositionem, Christus est secundo utrum sit tantum unum esse; et
divinitas ct humanitas simul, collective resolvit affirmative sicut hic. Evidens est
non esse veram in sensu proprio et formali ; autem quod in hoc secundo articulo non
quia Christus plus includit quam signifi­ loquatur de subsistentia de qua egerat in
cent natura divina et humana simul, nempe primo. Quod etiam patet ex his verbis
personalitatem seu personam; etlicetdivi­ hujus articuli secundi : « Licet ipsum esse,
nitas sit persona, tamen divinitas et huma­ » inquit, non sit de ratione suppositi, pernitas simul formali ter et re duplicative non » linet tamen ad suppositum, et non est
est persona : sicut licet divinitas sitætcrna, » de ratione natura. >» Subsistentia autem
attamen divinitas et humanitas simul redu­ est de ratione suppositi, siquidem ipsum
constituat formaliter. Itaque
plicative non est aliquid æternum.
Prob. conclusio. 1° Ex Epistola SoUnde SS. Patres qui hunc modum lo­
quendi usurparunt, intelligcndi sunt in phronii, recepta et approbata in sexta sy­
sensu identico vel causali, ita scilicet quod nodo generali, act. 11, ubi sic dicit de
significent vel quod Christus non estaljml Christi humanitate : « In illo itaque (sci-

UTRUM IN CHRISTO SIT UNICA EXISTENTIA , etc.
» licet Uerbo), et non per semetipsam ha- go. Prob. secunda sequela. Quod habet
» huit existentiam unam. »
ultimum actum, non potest ulterius termi­
Despondent Suares, Henno et alii ejus­ nari : atqui : ergo. Prob. tertia sequela.
dem sententia, Sophronium ibi ostendere Ut humanitas existens propria existentia
quod humanitas nullo tempore reali exti- faceret unum substantiale et per se cum
teritin semetipsa antequam uniretur Ver­ persona Verbi propria existentia exislenle,
bo: ex eo autem quod eodem instanti reali necessarium foret quod una existentia se
quo extilit in rerum natura, extiterit in haberet per modum potenti®, et altera per
Verbo, non sequitur extitisse existentia modum actus ; atqui omnino repugnat con­
Verbi, cum illa toto cœlo differant, exis­ ceptui existentiæ substantialis etiam creatæ
tera in Verbo et existere existentia Verbi. quod sit in potentia ad aliam substantia­
Sed contra. Etsi verum sit Sophronium lem existentiam, ut jam dictum est ; alias
ibi ostendere humanitatem Christi non ha­ esset et non esset ultima actualitas : ergo.
buisse existentiam prius tempore quam uni­
Prob. 5° a posteriori. Si humanitas
retur Verbo, nihilominus simul docet quod Christi prius natura existeret propria exis­
non habuerit aliam quam ipsius Verbi, si­ tentia quam assumeretur a Verbo, B. Vir­
quidem dicat habuisse existentiam unam ; go non foret mater Dei : atqui falsum ct
quod ultimum verbum ad propositum suum hœrelicum consequens : ergo Prob. se­
omittit Henno. Item addit Sophronius per­ quela maj. Ut B. Virgo sit et vere dica­
sonam Christi compositam ex unitate sub­ tur mater Dei, terminus concursus illius
sistentia, habere unum esse et permanere in generatione Filii debet esse homo Deus :
unum : permanendam autem seu ducatio­ atqui ita non foret in casu majoris : er­
nem Suares non distinguit ab existentia.
go. Prob. min. In illo casu prius natura
ibid— Prob. 2° ratione a priori. Per­ quam Verbum uniretur humanitati, tota­
sona existit ut quod, seu ut subjectum exis· liter esset terminatus concursus B. Virgitenliæ, natura vero non ut quod, sed ut nis : ergo terminus hujus concursus non
quu radicaliter : atqui implicat quod una foret Deus homo. Prob. ant. Concursus
persona eaque divina, qualis est in Christo, cujusvis causæ censetur totaliter termina­
existât duplici existentia substantiali : er­ tus et completus quando elfcctus quem pro­
go. Prob. min. 1° Videtur repugnare quod ducit est existens; cum, ut sæpe jam dic­
persona increata Verbi existât existentia tum est, existentia sit ultimus terminus
creata. 2° Existentia est ultima rei perfec­ dependenti® elfectus a causis, totaliter ip­
tio et aclualitas qua sistitur extra omnes sum extra illas constituens ·. ergo in casu
suas causas ct in qua sistunt earum causa- majoris, concursus B. Virginis totaliter
litates, id enim importat formaliter existen­ esset terminatus, prius natura quam Ver­
tia : ergo implicat quoti persona habens bum humanitati uniretur.
unam existentiam sit capax ulterioris exisSolvuntur objectiones.
tentiæ; alias prior non erit ultima actua­
lize, sed habebit rationem potentiae res­
Obj. 1°. Prius humanitas Christi existit
pectu secundæ existentiæ.
quam sit assumpta a Verbo ; ergo propria
Confirmatur. Si humanitas Christi exis­ existentia, etc. Prob. ant. 1° Prius est
terai propria existentia creata, sequeretur esse productum quam esse assumptum ■
1· quod etiam subsisteret propria subsis­ atqui productio alicujus rei terminatur ad
tentia ; 2° quod non posset terminari sub­ ejus existenliam : ergo. 2° Vera est hæc
sistentia Verbi; 5° quod non esset unum causalis, Ideo assumitur quia est ,· falsa
substantiale et per se cum Verbo, sed plu­ vero hæc, Ideo est quia assumitur. Ergo.
ra. Ergo. Prob. prima sequela. Existen­ 5° Prius anima unitur corpori (piam hu­
tia , cum, ut dictum est, sil ultima rei ac- manitas uniatur Verbo : ergo corpus et
tualilas qua est extra omnem dependen­ anima prius existant quam uniantur Ver­
tiam suarum causarum, supponit subsis­ bo. Hæc Henno.
tentiam, subsistentia enim est quoddam
7>. 1° hoc argumentum , quod est ad­
complementum substantiale quod debet versariorum pracipuum, .<nico flatu dis­
haberi a causis ; et aliunde dictum est quod sipari, dicendo nempe priori talem quæ hic
persona non natura sit id quod existit. Er­ ntercedit, non esse nisi prioritatem «i

DISSERT. XVII. ART. IL
43
ordinem rationis, eodemque instanti reali priussubsistere quam existere. Ergo. Proh,
hæc omnia facta esse, animam scilicet crea­ ant. Subsistere est ipsummet existere per
tam, corpori unitam, humanitatem pro­ se : sicut ergo implicat quod quis velociter
ductam et a Verbo assumptam : unde non currat qui simpliciter non currit, ita quod
est quærenda existentia creata ubi divina existât per se si simpliciter non existil;
communicata est : sicut in sententia Tho- nec unquam dabitur disparitas, inanit eoomistarum, materia prima creata fuit prius fidenter laudatus theologus.
prioritate rationis quam totum sit produc­
R. 1° retorquando argumentum. Εώ
tum, et tamen non habuit aliam existen­ tere per se, est ipsum subsistere, ex ad­
tiam quam totius quocum simul realiter versario : ergo non potest concipi naturaa
fuit concreata.
substantialem prius existere per se quam
Cæterum insistendo his rationis priori- subsistere : ergo si Verbum assumpsit na­
talibus et præcisionibus, /?. 2° ΛΓ. ant. Ad turam per se existentem , assumpsit sub­
primam prob. D. ant. Prius (intelligendo sistentem ; quod est Nestorianum.
semper de prioritate rationis) est esse pro­
R. 2°. N. min. Ad prob. D. ant. Sub­
ductum complete, vel incomplete, quam sistere adæquate sumptum, est ipsummet
esse assumptum, C. semper complete, N. existere per se, C. ant. inadæquate sump­
similiter ad min. Productio alicujus rei tum, N. Igitur plus dicit subsistere, si adi.
completa terminatur ad ejus existentiam, quate sumatur, quam subsistentia; subsis­
C. incompleta, N. Seu subd. Terminatur tere enim importat simul subsistentiam et
ad ejus existentiam formaliter vel conco- existentiam : unde , licet verum sit quod
mitanter habendam, C. semper formaliter subsistere sit existere per se, falsum est ta­
per ipsam actionem habendam, N. Con­ men quod subsistentia sit existentia,etiam
sule dissert. 5, a. 3.
in sententia adversariorum,qui dicunt sub*
Ad secundum prob. similiter, D. Ista sislentiam esse modum existentiæ. Subsis­
causalis est vera, Ideo assumitur quia tentia itaque, ex suo conceptu essentiali,
est, si intelligalur quia est vialiter et in importat tantum perseitatem independenjeri, C. quia est in facto esse complete , tiæ ab alio tanquam a subjecto, et incomN. Habet enim existentiam et subsisten­ municabilitatis ad aliud suppositum, cui
tiam per assumptionem ; unde nego falsam cum advenit existentia, dicitur subsistere
esse hanc causalem, Ideo est quia assu­ seu existere per se : unde natura cum so­
mitur, si intelligalur de existentia in facto la subsistentia pro priori ad existentiam,
esse, et non tantum in fieri, seu de ten­ nondum concipitur actus exislens per se,
nec simpliciter exislens, sed in via tantum
dentia ad existentiam.
Ad terlictm, N. conseq. Quia ex prio­ ad existentiam per se ; et ideo est dispari­
ritate rationis male infertur prioritas exis- tas de cursu veloci, quod qui currit velo­
citer revera currat; qui autem habet sub­
tentiæ, quæ est prioritas temporis.
Inst. cum eodem. Vel Christus assump­ sistentiam tantum pro illo priori, revera
sit naturam humanam habentem esse ex - nondum censeatur existere nisi vialiter aut
tra causas, vel existentem in causis. Si concomitanter per existentiam advenien­
primum ·. ergo habebat existentiam actua­ tem.
lem. Si secundum : ergo Christus potius
Obj. 3° cum eoacm. — Si esset unica
assumpsit causas humanitatis quam huma­ existentia humanitatis et Verbi, humanitas
nitatem.
quatenus est ens in actu non distinguere­
It. assumpsisse naturam humanam ha­ tur a Verbo : atqui : ergo.
R. D. sequelam. Non distingueretur a
bentem esse extra causas per propriam
Verbi existentiam ipsi sua assumptione Verboquoad esse existentiæ,C. quoad esse
essentiæ, zV. El hoc sensu S. Th. in QQ.
communicatam.
Obj. 2° cum eodem. Tota ratio conclu­ disput. q. de unione Verbi a. 4, ad 1, di­
sionis nostræ innititur hoc principio, quod cit quod esse humanæ naturæ non sit esse
existentia sequatur ad subsistentiam, non divinæ naturæ.
Obj. 4°. Unio non est facta in aliquo ab­
subsistentia ad existentiam : atqui falsum
est istud principium : ergo. Prob. min. soluto communi loti Trinitati, alias trei
bon potest concipi quomodo possit natura person® dicerentur incarnatae : atqui exis*

,
i
i
j
;
j
I
!

UTRUM IN CHRISTO SINT DU JE VOLUNTATES?
47
tentia est quid absolutum commune omni- | Eutychetis. Alii, asserentes duas personas
et vocantes suppositum humanum cum na­
bus personis · ergo.
R. D. inaj. Unio non est facta in aliquo tura humana, hominem Christum, prop­
absoluto communi primario et immediate, ter conjunctionem affectivam ad divinum
C. alias, ut bene infertur, sequeretur quod suppositum, ponebant etiam unam volun­
1res person» forent incarnatae : secundario tatem in Christo homine : et hic erat er­
ror Nestorii. Alii tandem, duas in Christo
et mediate, N.
Obj. 3°. Nulla divina perfectio potest ac- naturas asserentes in una persona, sed opi­
tuare naturam creatam. Ergo.
nantes quod natura humana m Christo
Λ. D. ant. Per modum formæ intrinse­ nunquam moveretur proprio motu, sed so­
ce informantis, C. per modum termini in­ lum secundum quod mota esset a divinita­
trinsece terminantis, N. Idem est ac de te, negaverunt in Christo esse duas volun­
subsistentia ; existentia enim ex suo formali tates et duas operationes seu volitiones,
coHceptu non petit actuare informative, sed unicam scilicet divinitatis : et hic est
sed tantum terminative; est enim actus ul­ error Sergii Conslantinopolilani, Machatimus terminans : licet tamen existentia rii Antiocheni, Cypri Alexandrini ut alio­
creata, utpote accidens, non possit actuare rum qui dicti sunt Monolhelitæ a sua hæsine informatione.
resi ; de quibus impræsenliarum agimus.
Obj. 6°. Epiphanius quidam in septima
Ibid, et q. seq. 19. a. 1. o. — DÎCO. In
synodo, act. 6, dicit naturam distingui ab Christo sunt duæ voluntates et duæ opera­
hypostasi, quod natura dicat humanitatem tiones seu volitiones, divina et humana.
existentem, hypostasis autem addat sub­
Est de fide contra Monothelitas, decisa
sistentiam ; et Damasc. lib. 5 de Fide cap. l°in concil. Lateran.sub Martino 1, dein­
5, dicit Verbum assumpsisse humanitatem de in sexta et septima synodo generali, ac
non privatam existentia. Ergo.
tandem in Florentina : quorum verba in­
R. ad primum, inlelligcndum esse de fra referemus.
existentia radicati. Jd secundum, verum
Prob. ex S. Scriptura. Luc 22 : Pater,
est Verbum assumpsisse humanitatem non si vis, transfer calicem istum a me; veprivatam existentia , quia habuit exislen- rumtamennon mea voluntas,sed tua fiat.
tiam assumentis ; non dixit autem Damas­ Matth. 26 : Non sicut ego volo, sed sicut
cenus humanitatem non esse privatam pro­ tu. Joan.5: Nonquæro voluntatem meam
pria existentia.
sed voluntatem ejus qui misit me. Et ali­
bi similia.
DISSERTATIO ΧΥΙΠ.
Hic ibid. — Prob. prima pars ratione
qua usi sunt Patres et concilia. Verbum
DE PERTINENTIBUS AD UNITATEM IN
assumpsit naturam humanam perfectam et
CHRISTO QUANTUM AD VOLUNTATEM.
integram; ad perfectionem autem naturæ
D. Th. Q. 18.
humanæ pertinet voluntas, quæ est natu­
ralis ejus potentia sicut intellectus : et
aliunde per assumptionem naturæ humanæ
ARTICULUS I.
nullam diminutionem passus est Filius Dei
Utrum in Christo sint duæ voluntates? in his quæ pertinent ad divinam naturam,
Hic. q. 18. a. 1. o. — Ex variis princi­ cui competit voluntatem habere. Ergo.
Q. 19. cit. —Hinc fiuit secunda pars.
piis promanavit error negantium in Chris­
to duas voluntates. Quidam dixerunt Ver- Operationes sequuntur formas, quæ sunt
bum Christo fuisse loco mentis; unde in agendi principia : ergo ubi sunt diversa
eo negabant voluntatem humanam sicut et principia, nempe divers» naturæ ct diver­
intellectum : ct hic erat error Apollinaris, sa voluntates, sunt divers» operationes.
Confirmatur utraque pars. Christus
Huc etiam potest reduci error Maniehæorum, asserentium phantasticam humanita- fuit obediens et meruit ·. atqui neutrum
tem a Christo esse assumptam. Alii, sta- voluntate aut operatione divina tantum :
tuentes unicam in Christo naturam sive ergo et humana.
Ad quorum majorem elueidationem et
confusam, sive compositam, unicam etiam
Uatuebant voluntatem : et hic erat error corroborationem, distinguendum est curo

48
DISSERT. XVIII. ARI. 1.
Sophronio in Synodica et S. Maximo in » tatis; voluntas enim erat solius diviiy.
Scholiis ad Epist. 4 S. Dionysii, triplex » tatis. »
genus operationum in Christo. Quædam
Λ. cum S. Maximo, S. Athanasium lo­
sunt mere divinæ, ut creatio, conservatio, qui de Incarnatione Christi, non vero de
etc. Quædam sunt mere human® quas ejus vita; ita ut sensus sit, Incarnationem
Christus exercebat virtute propriæ form® et nativitatem Verbi esse opus non com­
ac virtutis, ut comedere, bibere, flere, pa­ mercii carnalis, sed solius Dei volun.
ti, etc. Aliæ sunt mixtæ in quibus agit tatis.
Obj. 5° S. Grog. Nazian. Orat. 2 de Fi­
utraque natura, divina ut causa principa­
lis, humana ut instrumentum, quales sunt lio , dicit velle ejus totum deificatum. E!
resuscitatio Lazari, cæci illuminatio, etc. S. Cyril, lib. 4 Comment, in Joan, dicit
— ibid.— Sed in illis iterum distinguen­ unam cognatam operationem. Ergo.
R. SS. Patres ita locutos fuisse propter
dum est. Licet enim mortui suscitatio, cæ­
ci illuminatio, ut est a natura divina ut cau­ utriusque operationis arctissimam unio
sa principali, et ab humana ut causa instru­ nem, qua iit ut sicut natura assumpta dici­
mental! mota, sit una tantum operatio ; al­ tur Verbi propria, ita et ejus actio dicatur
tera tamen et formaliter distincta reperi- deificata seu divina, divinæque cognata.
tur illic, ex ipsa forma et virtute humani­ Ita S. Maxim, in Epist. ad Nicandrum.
Obj. 4°. Instrumenti et ejus quod mo­
tatis proveniens, puta clamare, tangere,
spuere, loqui, velle, imperare, etc. Sicut vet unica est operatio : atqui humanitas es!
artificiosa constructio scamni est eadem instrumentum a divinitate motum : ergo.
ibid. — R. D. maj. Si intelligatur de
operatio artificis et securis, scissio tamen
secundum se est actio distincta et propria operatione quæ instrumento a causa prin­
cipali imprimitur, C.maj. si intelligatur
securi secundum ejus formam.
de actione instrumenti quæ ex propria for­
Solvuntur objectiones /icereticorum.
ma oritur, N. Sic constructio artificiosi
Obj. 1°.S. Dionysius in Epist. ad Caium, cathedra est eadem operatio et artificis et
secundum alios cap.12 de Divin. Nomin. securis, scissio tamen ligni est actio dis­
asserit unam esse in Christo dcivirilem tincta securi propria, Pide annotationem
operationem. Ergo.
ante sol. obj.
R. Monothclitas hunc locum interpolas­
Obj. S°. Unius est una voluntas : atqui
se, et S. Dionysium non dixisse unam, Christus est unus : ergo.
sed novam dcivirilem operationem. —
R. D. maj. Unius tam supposito quam
Ibid. a. 1. — Porro per novam dcivirilem natura una est voluntas, C. unius suppo­
seu theandricam operationem, non uni­ sito tantum et natura duplici, N. Et ad
cam operationem simpliciter significat S. hunc sensum D. min. N. conseq.
Dionysius, sed duas adæquate distinctas,
Inst. Unius agentis una est voluntas:
sine compositione aut confusione, et unam atqui Christus est unum agens : ergo.
tantum unitate ordinis et subordinationis,
R. D. maj. Unius agentis ut quo et ut
in quantum divina utitur humana et hu­ quod est, etc. C. unius agentis ut quod,
mana participat virtutem divinæ.
sed duplicis agentis ut quo, V. Quia vo­
Solet etiam aliquando sola actio Christi luntas sequitur ad naturam seu principium
humana vocari alio sensu dcivirilis seu quo, non ad suppositum : et sic D. min.
theandrica, propter nempe valorem et dig­ N. conseq.
nitatem quam haurit a supposito divino
Urgebis. Voluntates inferunt secum vo­
agente ut quod, seu propter communica­ lentes : ergo u nius volentis una est voluntas.
tionem idiomatum; sed ultra illam hoc
R. N. ant. Alias sequeretur quod In
sensu sumptam datur in Christo altera phy­ Trinitate unicum foret volens, quia est
sice et entitative divina, divinæ voluntati unica voluntas : itaS. Maxim.
correspondons.
Obj. 6’ Voluntas tn quo^bet supposito
Obj. 2°. S.*A thanasius lib. de Salutari est primum movens in suo%rdine : atqui
adventu Christi, dicit Christum extitisse unicum fuit in Christo tale primum mo­
« sine voluntatibus carnalibus et sine hu- vens : ergo Prob. min. Humanitas move­
■ manis cogitationibus, in imagine novi- batur a divinitate. Ergo,

QDzEDAM QUÆSTIUNCUL7E CIRCA VOLUNTATEM CHRISTI etc. 4j»
Hic a. 1. ad 1. et 2. — R. N. min. /id decisum in concilio generali sexto, act- 4,
prob. D. ant. Humanitas movebatur a di­ et prius in concil. Lalcran.sub Martino I,
vinitate ut instrumentum mortuum , N. ut can. IK.
instrumentum agens ner propriam volun­
Ibïd.— Ratio est; 1· quia contrarietas
tatem, C. Sicut ergo, licet, v. g. voluntas est oppositio in eodem circa idem : unde
sanctorum moveatur a Deo, hoc non im­ deficit contrarietas si unnm secundum
pedit quin hæc voluntas in eis dicatur pri­ unam rationem ametur, et secundum alte­
mum movens respectu propriarum actio­ ram rationem rejiciatur; ideoque quamvis
num, etsi secundum respectu Dei : ita et voluntas sensualitatis, seu voluntas ut na­
in Christo.
tura , refugeret mortem ut nocivam natu­
ARTICULUS II.
ra, voluntas autem divina et voluntas ra­
Quadam quœstiuncxilœcircavolunt at em tionis appeteret ut bonam generi humano,
non est contrarietas. 2° Quia volebat Chris­
Christi breviter resolvuntur.
tus voluntate divina et rationis, ut volun­
Quœritur 1° utrum fuerit in Christo vo­ tas sensualitatis et natura moveretur se­
luntas sensualitatis?
cundum inclinationem suam, ita ut tamen
ρ. 18. α. 2. ο. — R. In Christo fuit sen­ illi ejusque motibus perfecte dominaretur,
sualitas seu appetitus sensitivus, qui par­ nec moveretur nisi in quantum voluntas
ticipative dicitur rationalis, et voluntas, divina et rationis permitteret.
quatenus natus est rationi obedire. Patet,
Quœritur 4° utrum voluntas Christi
quia Christus assumpsit humanitatem in­ semper fuerit conformis voluntati divinæ?
tegram, adeoque naturam animalis, ad
Ibid. a. δ. ο. — R. Voluntas rationis
quam sequitur appetitus sensitivus seu sen­ saltem absoluta et eflicax semper fuit con­
sualitas.
formis voluntati divinæ etiam in volito ma­
Advertendum tamen nullum in parte teriali; non tamen voluntas sensualitatis
sensitiva Christi actum indeliberatum prae­ et natura.
venisse ejus rationem ; quia in eo nulla fuit
ibid. — Prima pars patet ex illo quod
camis rebellio, sed summa totius partis dixit : Non sicut ego volo, sed sicut tu;
inferioris ad superiorem subjectio, et qui­ quibus verbis explicat voluntatem suam
dem perfectior quam in Adamo innocente, divinæ voluntati conformari ex electione
ut jam dixi.
et deliberatione circa idem volitum, quod
Quœritur 2° utrum fuerit in Christo secundum voluntatem sensualitatis et na­
duplex voluntas rationis?
tura refugiebat. Palet etiam ratione ;
Ibïd. α. 5. ο. — R. Si per voluntatem quia id decet summam Christi perfectio­
intelligatur potentia , una fuit in Christo nem et sanctitatem.
voluntas rationis; duplex, si intelligatur
Ibid. — Hinc sequitur secunda et ter­
actus, nempe una quæ est natura, alleva tia pars. Poterat enim appetitus sensiti­
quæest ratio; quia eadem potentia fertur vus, seu voluntas sensualitatis, sicut et vo­
ad objectum vel simpliciter et absolute, luntas ut natura est, aliud velle quam ipse
vel cum ordine ad aliud ut in media cum Deus et voluntas Christi ut rationalis; utra­
ordine ad finem, vel ad finem ex ordine que enim movebatur motu proprio natu­
mediorum; utrumque enim continetur sui) rali , illa prosequens quæ sensibus erant
ratione boni. Si priori modo, dicitur vo­ commoda et refugiens quæ erant incom­
luntas ut natura, quia non per modum ra­ moda , ista appetens bona natura et refu­
tionis sed per modum natura movetur, si­ giens noxia, ita tamen ut semper essent
cut cum refugit quæ sunt natura nociva, conformes divinæ voluntati et voluntati ra­
vel prosequitur quæ sunt natura conve­ tionis , hoc sensu quod nihil appetebant
nientia; et vocatur thelysis a Damasceno. aut refugiebant nisi quod divina voluntas
Posteriori modo dicitur voluntas rationis, et voluntas rationis permitterent velle aut
quia fertur in objectum comparando et de­ refugere.
liberando, et vocatur ab eodem bulysis.
Petes utrum non possint admitti in vo­
Quœritur 5° utrum fuerit in Christo luntate Christi ut ratio est, quidam actus
conirarietas voluntatum ?
inefficaces ct imperfecti, non conformes
ib. a. fi. o. — R. negative. Est de fide divinæ voluntati in volito materiali?
4
Bill. t. HI.

DISSERT. XVIII. ART. IV.
BO
JI. nullam in hoc videri repugnantiam. I senti articulo ad 5, subdit : « Vel dicem
Sic poterat Christus voluntate rationis re­ >» dum quod , etiamsi esset determinate
fugere inefficaciter mortem , non precise » ad unum numero sicut ad diligcmlm
ut nocivam natura, sed etiam secundum » Deum, quod non facere non potest; L··
quod ex ea secutura erant varia peccata: » men ex hoc non amittit libertatem ,i.
sic ex summa charitate volebat salutem » rationem laudis et meriti, quia in illul
omnium : sed et hi actus possunt dici etiam » non coacte sed sponte tendit; cl itaesi
conformes divinæ voluntati, nempe inef­ actus sui dominus. »
Despondent plures , vel S. Doclores
ficaci.
ARTICULUS III.
hanc sententiam hic retractasse, vel illi
Utrum in Christo fuerit liberum arbi­ loqui non ex propria sententia , sed alio­
rum tum temporis probabili, siquidr
trium ?
priori solutione sæpiususus fuerit, hac at
Ibid. q. 4. — Dico. In Christo fuit li­ tem semel tantum. Missis Ius solutionibu*
berum arbitrium, hoc est, libertas a coac­
H. S. Doctorein velle tantum amore
tione et a necessitate; utramque enim im­ beatificum in Christo, quantumvis necer
portat liberum arbitrium, ut docet S. Doc­ sarium ut fertur ad Deum ut in se boiui:
tor q. 6 de malo ct alibi ; et nos diximus et regulatur scientia beata , fuisse tame:
dum de Actibus humanis.
liberum vel ut fertur ad Deum ut est rat
Est quoad libertatem a necessitate con­ diligendi creaturas, vel ut regulatur scien­
tra Calvinum, Lutherum ct Jansenium lib. tia infusa. Nec obstant hæc verba , qu\
6 de Grat. Chr. cap. 9, et lib. 7, cap. 13. in illud non coacte sed sponte tendit;
Et videtur quoad hanc etiam pariem de quia το non coacte sed sponte , idem (·
fide, decisa in sexta synodo, act. 4, ubi ac no/ι necessario sed libere. Sæpissin
definitur fuisse in Christo omnes proprie­ enim aS. Th. et veteribus coactum sua ­
tates natura humanæ, adeoque et liberta­ tur pro necessario, et spontaneum p
tem a necessitate.
libero ; sicque ita sumi patet ex verbis sui.
Prob. ex S. Scriptura. Isai. 7, dicitur junctis, et ita est actus sui dominus,qu
de Christo : Ut sciat reprobare malum verum non foretsi intelligatdc actu neceet eligere bonum,-cl33: Oblatus est, sario : coque verior est hæc explicatio,
quia ipse voluit. Ex S. Aug. Tract. 119 quod juxta S. Doctorein liberum arbitrio
in Joan. « Quis ita dormit quando vohie- non versetur circa Deum ut ultimum finer.
« ril, sicut Jésus mortuus est quando vo- De hoc argumento paulo latius dixi in tract
» luit' •uis ita vestem deponit quando de Act. hum. dissert, de voluntario liber
» volutat, sicut se carne exuit quando vo- art. 5; confer.
|
» luit? » Idem Tract. 57 ; item Cyrill. lib.
Ob/. 2°. Liberum arbitrium se habet/
7 in Joan. cap. 7, Chrysost. in cap. 35 Isai utrumque : atqui voluntas Christi fuit de­
Greg. Cyprian, et alii. D. Th. hic ad 5 : terminata ad bonum, quia non potuit pc* Licet voluntas Christi sit determinata ad care ·. ergo.
• bonum , non tamen est determinata ad
P. D. maj. Liberum arbitrium sc link:
» hoc vel illud bonum et ideo pertinet ad ad utrumque contrarietatis, /V. contradi,
» Christum eligere per liberum arbitrium tionis, C. Et ila fuit Christus, imo ctias
» confirmatum in bono, sicut ad beatos. » fuit liber quoad specificationem, non qui
Prcb. ratione, tum ea quam hic alfert dem contrariam sed diversam seu dispa­
D. Th. nempe in Christo fuisse volunta­ ratam, juxta solutionem D. Thomæ a(15
tem rationis quæ est in unum cum ordine supra cit.
ad aliud, quod non est sine electione quæ
ARTICULUS IV.
est liberi arbitrii; tum quia Christus as­
Concordia libertatis Christi cum ejtu
sumpsit humanitatem p ’foetam ct inte­
impeccabilitalc.
gram ; non datur autem perfecta et integra
humanitas sine libertate.
Quæ articulo procedenti diximus, con­
Obj. 1° difficilem auctorita*em D. Th. stant inter catholicos; sed gravior modo,
in 3, d. 18, q. 1. a. 2, ad 3, ubi post ad
imo gravissima difficultas est, quomodt
lulitun solutio: em prius allatam x pr.v
salvetur liberta* Christi in actibus pr.mp

CONCORDIA LIBERI VHS CHRISTI, etc.
ΰΐ
lis aut prohibitis cum ejus impeccabilitalc. j ipse Apostolis imposuit, quæ erant proprie
Vel enim potuit Christus ab actu pracep­ dicta. Ergo.
to abstinere, aut prohibitum committere,
Nec obstat quod, dum 2 Rez. 16 dici­
vel non potmt : si potuit, ergo potuit pec­ tur : Dominus prcccepit Semel ut male­
care; si non potuit, ergo in cis non fuit diceret David, ibi intelligatur præceptum
liber, adeoque non meruit, maxime in late, et improprie; quia in hoc casu præcep­
morte subeunda, cujus mandatum habe­ tum proprie dictum involveret absurdum,
bat a Patre. Utrinque syrtes. Mirum sane non in nostro.
quot in placita excurrerint auctores ut no­
2° In Christo fuit vera et stricta obe­
dum hunc solverent : unde
dientia, ex eaque mortuus est : atqui ver
et stricta obedientia, habet pro objecto for
$ I. — Referuntur varia: sententice circa preemali verum et strictum superioris præcep­
ccptum moriendi et impugnantur.
tum : ergo. Majorem probat S. Th. infra
PRIMA SENTENTIA.
q. 47, a. 2, ct patet ex S. Scriptura,
Quidam negant Christo fuisse imposi­ Philipp. 2 : Humiliavit semel ipsum, fac­
tum strictum et rigorosum moriendi pra- tus obediens usque ad mortem; Rom. 3 :
ceplum , sed latum et improprium , prout Sicut per unius inobedientiam peccato­
significat insinuatam Dei voluntatem, qua res constituti sunt mulli, ita per unius
decreverat ipsum pro salute hominum mo­ obedientiam justi constituti sunt multi.
riturum , præceptum , inquam , non obli­ Unde S. Bernard. Serin, ad milites Tem­
gans sed dirigens, ut sunt regulæ qua­ pli cap. 13, dicit, quod ne perderet obe­
rumdam religionum, quæ tamen sunt ma­ dientiam, perdiderit vitam.
teria obedientiæ; aperte docet D. Th.22,
Prob. min. 1° Objectum formale obe­
q. 104, a. 2 0, ubi dicit : « Voluntas su- dientiæ est voluntas superioris qua talis ct
» perioris, quocumque modo innotescat, ula non superiore distinguitur : atqui vo­
* est quoddaiù tacitum præceptum, et tanto luntas simpliciter solum dirigens aut con­
» videtur obedientia promptior quanto όχ­ sulens, non est superioris qua talis et ut a
ι pressum præceptum obediendo præve- non superiore distinguitur, sed sola vo­
» nit, voluntate superioris intellecta.» Et luntas obligans in qua consistit proprium
hoc, inquiunt, genus mandati videtur ma­ præceptum : æqualis enim, imo ct inferior
gis congruere amori Patris in Filium , fi- potest æque velle et dirigere consilio sicut
duciæ de ejus virtute, ac dignitati ipsius superior : ergo. 2° Inobedicnlia ct obe­
Filii. Deinde cum Christus esset absolute dientia dicuntur in ordine ad idem conimpeccabilis, non videtur fuisse capax versive et aversive : atqui inobedicnlia di­
præcepti proprie dicti, quod ubique inclu­ citur per aversionem a pracepto proprie
dit comminationem culpæ et pœnæ pro­ sumpto : ergo obedientia per conversio­
prie dictæ.
nem ad præceptum proprie sumptum : unde
Impugnatur.
in secundo testimonio, comparatur obe­
1° Juxta regulam generalem a S. Augus­ dientia Christi inobedientiæ Adæ; hæc au­
tino traditam et a theologis communiter tem fuit per aversionem a vero pracepto :
admissam, verba S. Scriptura sunt in pro- ergo ilia per conversionem ad verum pre>rio sensu accipienda, quando inde nul- ceptum.
umsequitur inconveniens : atqui S. Scrip­
Ad id ergo quod afferunt adversarii ex
tura significat praeopta imposita fuisse D. Th. It. S. Doctorein ibidem ex pro­
Christo; et si præceptum in proprio sensu fesso probare objectum formale obedien­
accipiatur, nullum sequitur inconveniens: tiæ esse strictum præceptum superioris.
ergo. Secunda pars min. patebit infra.
Noc verba quæ opponuntur contraria
Prima pars autem exprimitur illo Joan. sunt. Qui enim, voluntate superioris in­
10 : Hoc mandatum acccpi a Patre; tellecta, provenit obediendo expressum
Joan. 14 : Sicut mandatum dedit mihi ejus mandatum, vel in voiuntate superio­
Pater, sic facio; Joan. 13 : Siprœccpta ris intclligit verum præceptum licet taci­
nw servaveritis..... sicut ct ego Patris
tum tantum; ut enim dicit S. Doctor, vo­
fractpla servavi ; ubi eodem modo vocat luntas superioris, quocumque modo inno­
Irrepta sibi a Patre imposita, quo ea quæ I tescat (scilicet ut præcipiens), est quoddam

DISSERT. XVIII. ART. IV.
uicltum praccptum ; ut si superior gravi- I nionis assertores impositum esse Cliri··,
ter conqueratur de iis qui sine causa ab­ proprium et strictum moriendi præcepuic;
sunt a choro, quamvis terminis expressis quia existimant hujusmodi prteceptoa
non praecipiat illis frequentationem chori, Christo j qui est impeccabilis, auferre !■·
præcipit tamen tacite et vere : vel intelli- bcrlatem moriendi : atqui id omnino L’git solum desiderium absque voluntate præ- sum est ; ergo. Prob. min. Praceptumtup
cipiendi et obligandi. Primo modo indu­ ponit necessario actum ad quem datur i
bie est promptior, vera et proprie dicta nino liberum, ita ut si hanc ejus liberi?
obedientia, qma ibi est verum praccptum tem destrueret, suam propriam natura
licet tacitum. Secundo modo est etiam adeoque ct seipsum destrueret. Ergo./?
promptior, non quidem in actu formalis et tet ant. Tum quia non alia ratione imp:
slrictæ obedientiæ, sed in praeparatione nitur praccptum nisi ut subditus libcnj
animi; qui enim absque ullo præcepto vo­ in utramque partem ferri poterat, coni,
luntati superioris morem gerit, ostendit vo­ neat se ct in partem unam prorumpat a<p
luntatem promptissimam et paratissimam poterat abstinere, ita ut frustra et stub
praciperetur habenti necessitatem agendi
si illi pracipiat.
Ad id quod opponunt de regulis qua­ sic igni non pracipitur ut comburat,cor:
rumdam religionum quæ, licet non sint ut moveat, etc. Ergo.
4° Hæc sententia limitat indebite me­
praecepta stricta et obligantia, sunt tamen
tum et libertatem Christi, quæ tamen
materia obedientiæ,
Jt. illas regulas, licet non obligent ad contra extendi debent quantum fieri t
culpam, obligare ad poenam ■ ea autem test. Prob. Si verum sit non fuisse po­
parte qua non obligant, sicut non sunt pra- tum Christo praccptum proprium etri:
cepta nec leges, sed mera statuta, seu rosum moriendi, quia ex illo destruere:
exhortationes et directiones, ita nec sunt ejus libertas adeoque ct meritum in u
riendo : ergo nec liber fuit nec meruit
materia obedientiæ proprie dictæ.
Si forte dicas, praccptum moriendi observatione omnium praceplornm nat
Christum etiam obligasse ad poenam tan­ ralium, quæ respectu omnium homini
tum non ad culpam ; infero i°. Ergo po­ adeoque ct Christi sunt stricti ct rigor
tuit Christus operari actiones poena et re­ juris. Id quidam concedunt, sed quanti
prehensione dignas, quod etiam maxime fundate et ut videtur, quam injurio·
repugnat ejus perfectioni et sanctitati. In­ Christo !
SECUNDA SENTENTIA.
fero 2'>. Ergo non est mortuus ex obedien­
tia, siquidem in hac hypothesi praccptum
Alii comminiscuntur praccptum vera
non caderet supra mortem, sed supra poe­
ct proprium impositum fuisse Christod
nam, casu quo non moreretur.
morte subeunda quoad substantiam t.>:
Unde quidam hujus sententiæ patroni
tum, non quoad circumstantias illius,pu
apud Platellium volunt, praccptum Chris­
tempus, locum, motivum, intentionem,
to impositum moriendi nullam omnino im­
tus, etc.
portare obligationem sive ad poenam, sive
Impugnatur.
ail culpam, sed merum consilium. Al inde
sequitur aperte gravissimum absurdum,
1° Contra illam militat argumentum:
scilicet, nullatenus Christum ex obedien­ lio loco factum contra priorem opinion·
tia mortuum esse, contra expressa S. Scrip­
2° Secundum hunc modum, serjui
tura testimonia; ut enim ex dictis palet, Christum nec sibi nec nobis meruisse
eo magis minuitur obedientia quo magis eo pracise quod mortuus sit, sed solum'
attenuatur praccptum, adeoque omnino eo quod mortuus sit tali loco, tali temper
tollitur ubi nullum est praccptum. Adde hoc vel illo affectu seu motivo, etc. (h
quod etiam repugnet summæ Christi per­ juxta hanc opinionem, circa has circi
fectioni et sanctitati eum consilia Dei Pa­ stanlias tantum fuit liber, non circa me*
tris æterno decreto innixa posse omittere tem quoad substantiam ; praccptum en
et negligere.
secundum cos aufert libertatem. Qr
5° Everiendo præcipuum hujus senten­ quam sit absurdum patet, tum ex comur :
tia fundamentum. Ideo ueoaul huiUa opi­ sensu fidelium qui tribuunt redemption*-

CONCORDIA LIBERTATIS CHRISTI, etc.
53
ipsl Christi morti, non ejus circumstantiis ; I eus si siipponasconfrarium. Ponamus enim
tum ex ipsa S. Scriptura idem significante ; I legem imponere necessitatem absolutam B.
dicitur enim Isaï. 53 : Si posuerit pro Virgini offerendi turtures aut columbas ,
peccato animam suam , videbit semen libere quidem eliget turtures, sed non po­
longœvum, etc. et Philipp. 2 : Factus est terit dici libere obedire legi. Similiter sit
obediens usque ad margin,propter quod homo damnatus mori suspendio vel ferro
Deus exaltavit illum, etc.
et eligat ferrum, equidem dicetur libere
Si dicas, non obstante præcepto circa mori ferro, sed non simpliciter libere mo­
moriem quoad substantiam, remanere ta­ ri : supponit autem hæc sententia praccp­
men libertatem adeoque et meritum circa tum auferre libertatem Christo; unde in
illuni, quatenus non ex necessitate prae­ ea verum erit dicere, Christus hunc vel il­
cepti,sed ex arbitrio pendebat ut actu in­ lum actum posuit libere : sed tamen obe­
terno ipsam mortem quoad substantiam dientiam simpliciter non posuit libere; li­
tali fervore, tali motivo eligeret; libertas bere hoc vel illo actu acceptavit mortem,
autem et meritum maxime pensantur ex non tamen libere acceptavit mortem sim­
actibus internis.
pliciter.
■Verum hæc responsio 1°, conando sal­
Dices. Præcepta quæ hominibus impo­
vare libertatem Christi, evacuat ejus obe- nuntur, attingunt tantum substantiam acdientiam; si enim circa actus internos sit tus : ergo similiter in Christo.
liber Christus, de eis non habet praecep­
II. N. conseq. Disparitas est, quod vo­
tum, juxta adversarios, nec consequenter luntates hominum non sint ita promptae ad
obedientiam. 2° Quis ganae mentis dicat I obediendum : unde, ut suavia sint quæ ip­
eum qui damnatus est ad mortem, mori li­ sis imponuntur præcepta, et conditioni fra­
bere, quia ejus arbitrio relinquitur ut hoc gilitatis human® accommoda, feruntur tan­
vel illo motivo, hoc vel illo fervore pœni- tum in substantiam operum, non in modum
tentiæ moriatur.
aut varias circumstantias : at vero promp­
5° Sequitur in illa opinione, Christum tissima erat Christi voluntas ad omnia Pa­
non meruisse per obedientiam, quippe qui tris præcepta implenda : unde ut perfec­
non fuit liber circa rem praeceptam ut prae­ tissima foret ejus obedientia majusque me­
ceptam, quod est objectum obedientiæ, ritum ipsi accresceret, debuit obligari ad
sedsolum circa circumstantias non pracep- actum obedientiæ perfectissimum, ideoque
tas : hoc autem consequens est contra com­ non solum ad substantiam actus, sed etiam
munem Ecclesiæ sensum et expresse con­ ad omnes circumstantias se extendentem.
tra Apostolum, Rom. 5 dicente : Sicut per Insuper hæc instantia non salvat priora in­
inobcdienliam unius (scilicet Adami) mul- convenientia, scilicet, Christum non me­
ticonstituti sunt peccatores, ita per obc. ruisse per mortem et per obedientiam.
ditntiam alterius (scilicet Christi) mulli
TERTIA SENTENTIA.
constituti sunt justi, el Philipp. 2: Fac­
Alii existimant praccptum moriendi fuis­
tus obediens usque ad mortem..... prop­
se impositum Christo, dependenter ab ejus
ter quod et Deus exaltavit illum.
Si reponas cum Platcllio, Christum ni­ consensu quo se prius ad illud acceptan­
hilominus fuisse liberum circa rem præ- dum obtulit, aut sub conditione quod,
ccptam ut praeceptam sub præcepto dis­ quando vellet, posset dispensationem ob­
junctivo, inducente obligationem ad hunc tinere. Ita novissime Tourncly.
Impugnatur.
vel illum actum acceptationis ex variis sub i
disjunctione imperatis, ac proinde verum
i° Hæc sententia meritum obedientiæ
cl liberum obedientue actum exercuisse et in Christo, vel omnino evacuat, vel saltem
per illum meruisse. Sic B. Virgo vere obe- valde attenuat; vix enim ulla est obedien­
diebat legi pnecipicnti par turturum aiq tia subditi cui nihil pracipitur, nisi priua
dws pullo» columbarum, determinate of­ explorata cl cxpcctata ejus voluntate, vel
ferendo par turturum, quamvis non obli­ cujus arbitrio ita praccptum relinquitur ut
possit ad libitum dispensationem oblinere.
garetur ad id determinate.
2° 1 læc sententia opus redemptionis nos­
Verum hæcomnia v era suntsupponendo
praeopto nullam induci necessitatem, se- | tra refundit in voluntatem humanam Chrb-

54
DISSERT. XVIII. AR'/. IV.
ti magis quam involuntatem divinam ; quod obedientia et quæ huc usque diximus con­
est inconveniens.
tra priores sententias.
Dico 2°, stante hoc praecepto et Christi
Communibus argumentis simul impug­
impeccabilitatc , ipsum nihilominus liber­
nantur hæ tres sententiœ.
rime mortuum fuisse, Pate» ex his omni
1° Nullum habent fundamentum in S. bus quæ diximus, et maxime quia morien­
Scripturis. 2° Nituntur falso supposito, do obedivit et obediendo meruit, ad quoi
nempe praeceptum destruere libertatem, utrumque requiritor libertas ct quidem in­
cum e contra eam necessario supponat, ut differenti®.
Hanc libertatis in se concordiam cum
diximus. 5° Inutiles sunt ad conciliandam
libertatem Christi cum ejus impeccabilitale praecepto operis ipse Christus expressi;
circa præcepta naturalia, quæ nec sunt im­ Joan. 10 , his verbis : Ego pono animam
propria, nec pendent ab acceptatione Chris­ meam, et iterum sumo eam : nento tolti, nec dispensationem patiuntur. 4° Subla­ lit eam a me,- sed ego pono eam a rneipto,
to omni praecepto, remanet mortem Christi et potestatem habeo ponendi eam,el pocum omnibus suis circumstantiis esse a Deo testa tem habeo iterum sumendi eam. llv.
voluntate absoluta prædclinitam, Christus- mandatum accepi a Patre.
Sed quo tandem pacto hæc, quæ tot theo­
que sciebat hanc voluntatem, cui non mi­
nus repugnabat non conformari quam pec­ logis extra scholam D.Th. videntur incoro·
care. 5° Nodum non solvunt, sed abrum­ possibilia, conciliari possunt? Ut inlellipunt; nulla enim est difficultas conciliandi gas, sequentia prius attende.
Suppono 1°, duplicem distingui liberb
libertatem cum impeccabilitale, si non sit
verum praeceptum aut pendeat a voluntate tem , nempe quoad exercitium et quo/
specificationem. Libertas quoad exerci­
acceptantis.
Jansenius existimavit voluntatem Christi tium, dicitur libertas contradictionis; con
fuisse necessitatem ad impletionem praecep­ sistit in hoc quod quis potest idem vellet:
ti, remansisse tamen sufficienter liberam nouvelle, amare et non amare. Libertiad meritum, quia fuit libera a coactione, q uoad speci ficationein, vocatur I ibcrlas con­
quæ libertas juxta ipsum sufficit ad meren­ trarietatis aut diversitatis, et consistit an.
dum; sed hanc sententiam articulo proce­ in hoc quod quis potest unum velle vel ejadenti et latissime in tract, de Act. human, contrarium, v. g. amare et odisse, bcr.
explosimus. Ilis itaque variis rejectis sen­ agere et peccare ; et hæc est libertas quoa:
specificationem contrariam : vel in hocquo:
tentiis, sit
possit unum vel ejus diversum velle, v.:
jj II.— Vera sententia stabilitur.
ex multis mediis ad consecutionem finDico 1° admittendum esse in Christo ve­ ordinalis, hoc vel illud velle; et hæc est Iirum et rigorosum praeceptum moriendi ne­ bertas quoad specificationem disparatam.
dum quoad substantiam, sed etiam quoad
Suppono 2°, solam libertatem exercitii!
circumstantias mortis, necab ejus voluntate seu contradictionis sufficere ad salvandas
quoad impositionem aut continuationem essentiam liberi arbitrii, quia per illae
dependens.
homo est sufficienter dominus sui actus,
Id innuunt omnes S. Scripturo citatx et reperilur perfecta libertas in Deo et aiv
contra primam sententiam. Item Luc. 22 : gelis quoad bonum, in quibus non est Ii·;
Filius hominis, sicut definitum est, va­ bertas contrarietatis ad malum. Unde
dit. Ad. 4 : Convenerunt adversus pue­
Suppono 5°, potentiam seu liberlatca
rum sanctum tuum Jesum Herodes et peccandi, quæ est contrarietatis ad liberPontius Pilatus facere quæ manus tua tatembene agendi, non requiri ad ven
et consilium tuum decreverunt/îeri.IIeb. libertatem arbitrii, sed potius nævumed
10 : Ingrcdiens mundum dicit... Ecce ve­ defectum esse libertatis; seu, ut dicit &
nio ut faciam, Deus, voluntatem tuam. Th. signum libertatis, sicut morbus est sii· I
Psal. 59 : In capite libri scriptum est de num vitæ.
|
me ut facerem voluntatem tuam: Deus
Suppono 4°, το non mon posse sure
meus, volui et legem tuam in medio cor­ negative pro mera negatione mortis pr*
dis mei. Id diam evincunt perfecta Christi vise secundum sc, vel privative pro priu |

55
CONCORDIA LIBERTATIS CHRISTI, etc.
none mortis ut præceptæ. Similiter non radice totius libertatis creat® ct participat®
obedire potest sumi negative pro mera continetur eminenter libertas humana. Un­
omissione obedientiæ præcisc, is enim cui de necessitas orta ex tali voluntate, aient
nihil pracipitur,vere non obedit; vel pri­ orta ex ipsa libertate, non ipsi nocet, dicivative pro omissione obedientiæ ut debitæ, turque consequens quoadelfectuin conser­
vandi illæsam libertatem.
sen pro inobedienlia.
His omnibus suppositis, sic solvimus
Suppono i»0, sive mori, sive non ’.nori
secundum se, non habere ex intrinsecis nodum difficultatis quæ hoc brevi argu­
necessariam connexionem cum voluntate mento continetur. Christus impeccabilis,
Chr>«ti ncc cum fine a Christo efficaciter stante præcepto moriendi non potuit non
mori, non potuit non obedire : ergo nec
intento.
Suppono 6°, præceptum esse quid mere libere mortuus est, nec libere obedivit.
extrinsecum voluntati, eamque nullatenus
B. D. ant. Non potuit non mori et non
interius immutare; ita ut voluntas quæ ante obedire negative, N. privative , C. Unde
præceptum supponitur libera, adveniente N. conseq. Quia ad libertatem moriendi
praeopto remaneat libera, cum non detur non requiritur quod potuerit recusare mor­
tem ut præceptam et non obedire privative
præceptum de necessariis.
Suppono 7°, Deum praecipiendo mor­ seu contrarie, id est inobedirc ; sed suffi­
tem Filio, simul voluissent illam subiret cit quod potuerit recusare mortem secun­
libere, quia voluit ut illam subiret obe­ dum se, quod est posse non mori negati­
diendo ct merendo, quæ non stant sine ve, et posse non obedire negative; quia,
libertate.
ut diximus, potentia peccandi, sive liber­
Suppono S° communes et verissimas tas quod specificationem , non requiritur
Thomistarum distinctiones in materia de ad libertatem arbitrii. Quod autem stante
auxiliis, scilicet, potentis antecedentis ct præcepto potuerit non mori negative Chris­
consequentis, potentiæ positionis seu futu­ tus, certum videtur, cum, ut dictum est,
ritionis ct possibilitatis, sensus divisi ct præceptum superveniens, ulpote voluntati
compositi, necessitatis infallibilitalis seu extrinsecum, eam non immutet, supponatconsequenti® eteonsequentis seu absolutae. que e contra necessario liberam.
Idem valet si sic distinguas. Non po­
Potentia antecedens seu possibilitatis
respicit objectum præcisc secundum se : tuit non mori seu non obedire potentia
similiter sensus divisus. Potentia conse­ consequente, potentia futuritionis, seu po­
quens, positionis seu futuritionis, respicit sitionis, in sensu composito, C. potentia
objectum ut in re cum suis omnibus cir­ antecedente, potentia possibilitatis, in sen­
cumstantiis : ita et sensus compositus. Ne­ su diviso, iV.
cessitas infallibilitalis seu consequenti® est
Cave tamen ne similiter dicas Christum
quando uno posito aliud necessario infer­ posse peccare, seu inobedirc potentia an­
tur, etsi sit in se liberum ;ut si dicas : Deus tecedente et in sensu diviso; tum quia po­
providet Petrum peccaturum, sequitur ne­ tentia peccandi est de se mala; tum quia
cessario necessitate consequenti®, Ergo importat sensum compositum, nempe con­
Petrus peccabit, licet tamen Petri peccatum junctionem præcepti cum ejus transgres­
non sit necessarium in se : Petrus currit, sione ; non sic potentia non moriendi prae­
necessario sequitur, Ergo movetur; non cise.
tamen motus est necessarius : et hæc ne­
Inst. Posse non mori stante præcepto
cessitas non nocet libertati.
moriendi, est posse transgredi præceptum.
Dicitur iterum alia necessitas antece­ Ergo.
dens, alia consequens. Necessitas antece­
B. ut supra. Posse non mori privative,
dens est, quæ antecedit omnino exercitium C. negative, Ar. Vel : posse non mori po­
nostra libertai<s, cthæc illi nocet. Conse­ tentia consequente , futuritionis, in sensu
quens est, quæ supponit exercitium liber­ composito est, etc. C. potentia antecedente,
tatis noslræ vel formalitcr vel æquivalen- possibilitatis, in sensu diviso est, etc. N.
Bcponcs. Christus non potuit negatio­
ler, id est, in aliquo continente illam emi­
nenter, ut est, v. g. voluntas seu decretum nem mortis a præceptodividere; non enim
efficax Dei, in quo ceu in primo libero ac potuit auferre praeceptum : ergo non po-

BG

DISSERT. XVIII. ART. IV.
tint non mon ctiam in scnsn diviso. | cilicaci, non hoc sensu quod possit impe
71. D. ant. Non potuit dividere negatio- i dire directe efficaciam gratiæ, sed hoc monem mortis a præcîpto positive, C. præci- su quod possit non facere id ad quod de·
eive, N. Sufficiebat autem ad ejus liberta- terminatur per gratiam·,‘quia remanet intem ut negationem, mortis secundum se differentia judicii, et Deus vult id quod 6:
consideratam præcisam a praecepto posset per gratiam fieri libere ; ita in nostfa cii;
ponere, alias sequeretur quod angeli libere non obstante præcepto.
mandata Dei non exequerentur.
Inst. Membra contradictionis debent es­
Tleplicabis. Actu non mori stante præ­ se ejusdem rationis : atqui potest facere
cepto, est actu transgredi et peccare: ergo rem præceptam ut præceptam, in hocenin
posse non mori stante præcepto, est posse I sita est obedientia : ergo potest eam non
transgredi et posse peccare. 7>atet conseq. I facere ut præceptam.
71. per libertatem contradictionis non
Quia quod facit actus actu , facit potentia I
possibilité!*, ut fert commune axioma : sic ' intelligi hic contradictionem proprie dic­
quia actu esse hominem est esse actu ani­ tam, sed libertatem quoad exercitium;alia
mal rationale, ita posse esse hominem est libertas contradictionis confundereturcuc,
posse esse animal rationale.
libertate conlrarictatis, quæ est ad speciem
71. D. conseq. ut supra. Ergo posse non 1 Huc recurrunt fere omnia argumenta qm
mori privative, seu potentia consequente, fiunt contra præmotioncm physicam quasi
etc. est, etc. C. posse non mori negative, libertatis eversivam ; hæc consule, licet et
seu potentia antecedente,etc. est posse, etc. didis, maxime ex suppositionibus factis,
N. Ad axioma objectum, dico valere dun- facilem habeant solutionem.
taxat quando actus et potentia sibi corres­
Ilæcde libertate Christi circa praeceptum
pondent : potentia autem antecedens non mortis; sed ingravescit difficultas circa
moriendi, stante præcepto, non est poten­ præceptum dilectionis Dei et alia praecepta
tia correspondens actui quo Christus non naturalia Decalogi, maxime negativa. Ete­
moriendi transgrederetur præceptum, sed nim de præcepto dilectionis non potest di­
meræ negationi mortis secundum se : unde ci, ut supra, Christum potuisse non amare
sicut non valet : Actu non ponere actum etiam negative, siquidem non secus ac
pra:scitum a Deo, est actu falsificare beati necessitabatur ad amandum etiam
scientiam Dei : ergo posse non ponere quoad exercitium ; neque de aliis præccpactum prxscitum a Deo, est posse falsi­ tis, v. g. non mentiendi, potest dici quoi
ficare scientiam Dei; ita nec in nostro aliquo sensu potuerit mentiri.
casu. Ad exemplum, disparitas est, quod
Huic difficultati quidam succumbunt,
esse animal rationale sit essentiale consti­ fatenturque Christum in horum præceptotutivum hominis; unde nulla potest con­ rum observantia non fuisse liberum, nec
cipi potentia ad esse hominem, quin sit ad ideo meruisse: quorum sententiam ab om­
essesimul animal rationale: omissio autem nibus rejiciendam esse dicit Lcmos t. 2
mortis in Christo non est essentialiter pri­ Panopl. Tract, 5, c. 5, n. 174; et quidem
vatio seu transgressio, sed hoc ei acciden- merito. Juxta eam enim evacuatur magna
taliter advenit ratione præcepti suppositi. pars meritorum Christi, siquidem pluribus
Obj. 2°.Christus libereobedivit præcep­ actibus implevit prxeepta juris naturalis.
to : ergo potuit non obedire, adeoque Et est contra D. Th. in 3, d. 18, q. l,a.5,
peccare.
ubi ait quod Christus meruit omnibui
7t. D. ant. Christus libere obedivit liber­ actibus suis. Sit itaque
tate contradictionis, C. libertate conlraric­
tatis, N. Unde D. conseq. Ergo potuit non § III.— Solvuntur objectiones contra liberta­
tem Christi circa præceptum dilectionis Uti
obedire negative, C. privative seu contra­
et alia priecepta naturalia.
rie, ;V. Christus itaque libere obedivit, non
hoc sensu quod potuerit facere contra obeObj. 1°. Amor Dei in Christo erat ne­
dienliam seu contra præceptum, sed hoc cessarius etiam quoad exercitium, utpote
sensu quod potuerit non facere quod aliun­ consequens claram ct intuitivam Dei visio­
de præci piebatu r : sicut dicimus hominem nem : ergo Christus non fuit liber circa
posse potentia antecedente resistere gratiæ præceptum naturale amandi Deum.

CONCORDIA LIBERTATIS CHRISTI, etc.
57
Ilnjus argumenti duplex est apud Tho- | linctus ab amore patriæ, alias non fuisset
mistas solutio, utraque probabilis. Prima in illis nisi unicum instans pro via et pro
solutio distinguit in Christo duplicem di­ termino, quod communiter rejicitur; tum
lectionem,'utramque ad Dei bonitatem in ratione, quia mutatio’actus liberi in ne­
se et ratione sui terminatam, unam regu- cessarium non est denominatio pure exlatam scientia beata et necessariam , alte­ trinseca, sed aliquid intrinsecum ab ipsa
ram rcgulatam scientia infusa et liberam. potentia vitali effluens : ideoque dum de
Cum enim amor sc-quatur cognitionem, du­ libero mutatur actus in necessarium, de­
plicem scientiam duplex amor comitatur. bet esse novus voluntatis partus, nova a
ItaCaprcol. Ferrar. Med. Soto, Joannes a principio vitali processio, adeoque novus
S.Th.Contenson,quam etiam reputat pro­ actus.
babilem Gonet. in Manuali : unde juxta
Altera solutio distinguit in eodem actu
hanc solutionem, distinguenda est pro­ amoris duplicem terminationem , alteram
batio min. sic : Amor Dei in Christo re­ ad divinam bonitatem ut in se considera­
gulars scientia beata, erat necessarius, C. tam, prout est ratio diligendi Deum ejusregulalus scientia infusa, N.
que perfectiones necessarias; alleram ad
Inst. 1°. Vel illi duo actus amoris dis­ divinam bonitatem , ut est ratio diligendi
tinguuntur specie, vel numero : neutrum creaturas cum quibus non habet necessa­
dici potest. Ergo. Non specie, quia ab eo­ riam connexionem : sub prima fonnalitate
dem habitu charitatis qui est speciei ato- seu terminatione est necessarius, sub se­
mæ, non secus ac fides et spes, procedunt cunda est liber; licet enim actui respectu
ct circa idem omnino obiecluin formale ejusdem objecti secundum eamdem ratio­
versantur; non enim diversa apprehensio nem, convenire nequeant libertas et ne­
dat speciem actui, ut docetur in Physica ; cessitas, nulla tamen videtur repugnantia
non etiam numero ; quia duo accidentia respectu diversorum objectorum, vel ejus­
solo numero distincta non possunt esse si­ dem secundum diversas rationes. Sic idem
mul in eodem subjecto; cum enim sit ma­ amor increatus Dei est necessarius respectu
terialis eorum distinctio, ab ipso subjecto propriæ bonitatis ut in se, ct liber respectu
tanquam a materia distinguuntur ct indi- creaturarum seu ejusdem divinæ bonitatis,
viduantur. Unde requireretur quod amor ut est ratio diligendi creaturas. Ha Asturegulalus scientia beata cessaret, ut daret ricensis, Nazarius, Alvares, Aravius, quos
locum amori regulato scientia infusa, quod citat et sequitur Gonet. in Clypeo, item
est impossibile, quia primus amor est ne­ Joannes a S. Th. hanc ut præcedcntem
cessarius ctiam quoad exercitium.
sententiam probabilem sustinens.
B. hos amoros distingui inter se specie
Inst. 3°. Quod est proprium amori innon substantiali propter rationes facias, creato propter suam infinitatem, non po­
sed modali ; quia sicut libertas actus esi test tribui amori Christi creato : atqui quod
modus diversus specie a modo necessitatis, idem actus amoris increatus sil necessarius
ita actus liber specie modali differt a ne­ et liber respectu duplicis terminationis ad
cessario, et hoc sufficit ut possintsimul es­ diversa, hoc habet ratione sux infinitatis .·
se in eodem subjecto.
ergo.
Inst. 2°. Si amor regulalus scientia in­
71. N. min. Habet quidem Deus ratione
fusa specie modali distinguatur ab amore infinitatis quod actus identificctur cum
regulato scientia beata, erit a fortiori idem voluntate; quod autem terminetur duplici
dicendum de amore viatorum regulato per terminatione libera et necessaria ad diver­
fidem respective ad amorem rcgulatum vi­ sa, habet non ratione infinitatis, sed ex
sione beatifica, subindeque charitas viæ hoc quod perfectiones divinæ inirinsecæ
non permanebit in patria, contra illud habeant necessariam connexionem cum
Apost. 1 CorflS : Charitas nunquam cx- Deo, non vero creaturæ seu bona Deo cxtidil. Ergo.
trinseca.
B. illud Apostoli esse intelligendum de
Inst. 4°. Dilectio qua Christus meruit,
charitate habituali quæ in patria perdurat, adeoque quæ fuit libera,competebat Chris­
non de actuali ·. quod patet tum ex ipsis to ut viatori, secundum D.Th. q. 19, a. 5:
angelis quorum amor actualis viæ fuit dis- atqui dilectio regulala per scientiam bca-

i»

Λ

DISSERT. XV11I. ART IV
tarn non competit Christo ut viatori, seel [ tionem amoris Dei : accidcntaliter et n
• tionc præcepti exlrinseci necessaria, N.
nt comprehensori : ergo.
R. D. min. Dilectio rcgulata per scien­ Praeceptum enim, ut sæpius dictum est,
tiam beatam ut proponentem Deum dili­ nihil immutat circa intrinseca rei pracepgendum necessarie et secundum perfec­ tæ nec intra voluntatem : unde remanet
tiones necessarias, non convenit Christo eadem indifferentia judicii de bonitate rei
ut viatori, C. min. regulata per scientiam præceptæ et de medio secundum se; n«
beatam proponentem Deum diligendum sequitur necessitas ex præcepto nisi inlallibere et ut estratio diligendi crea*uras, A’. Ifoilitatis et consequentiæ. Unde ad min.
Jnst. S°. Non est credibile ChTrium ni­ sicD. Adimpletio præceptorum formalité
hil meruisse amando Deum ut est in se et et reduplicative sumpta, est necessaria,
propter se, sed solum amando creaturas, etc. C. specificalivc sumpta, pro actibus
cum meritum charitatis debeat potissimum quibus adimplentur præcepta, subd. Est
consistere in præcipuo ejus actu, qui est necessaria ex se essentialiter, N. accidenamor Dei in se et propter se. Ergo.
taliler ratione præcepti exlrinseci, C.
Nec obstat si dicas, ex voluntate effi­
R. id nullatenus esse incredibile ; cum
enim amor Dei in se non esset Christo li­ caci conservandi vitam, hominem hictl
ber, sed necessarius, ipsi ut comprehen­ nunc necessario uti hoc cibo, si nullum sit
aliud medium. Item ex voluntate efilcad ■
sori competebat, cujus non est mereri.
Obj. 2°. Saltem instante tempore quo salutis necessitatur quis ad baptismum, li·
urgebat praeceptum diligendi Deum, non , cet neutrum sit medium necessarium ai
potuit Christus non diligere quoad exerci­ intrinseco.
tium. Ergo.
R. hoc utrumque exemplum magis no­
R. ut supra de præcepio mortis. Non cere quam prodesse adversariis; in utro­
potuit Christus non diligere privative seu que enim finis non amatur necessario sed
contrarie, C. negative,N.Seu, non potuit libere : unde ex ejus amore efficaci sequi­
potentia consequente, C. antecedente, N. tur tantum necessitas mediorum hypothe­
Amor enim seu non amor secundum se tica et infallibililatis seu consequentiæ,i
non habet magis necessariam connexionem non absoluta et consequentis : sicut exeo
cum voluntate ex intrinsecis urgente prae­ quod Petrus libere currat, non sequitur
cepto quam non urgente, utpote quod sit quod necessario necessitate absoluta et
quid voluntati exlrinsecum, ut dictum est; consequentis moveatur, sed necessitate1
unde necessitas ab illo promanans, est tantum hypothetica infallibililatis et con­
necessitas infallibililatis tantum et conse­ sequentiæ; sicut enim libere currit, ita
libere movetur. Equidem verum est quod
quential, non consequentis.
Obj. 2°. Ex amore necessario finis, vo­ Christus non libere sed necessario amet
luntas necessitatur eligere media ad hujus Deum ut ultimum finem, sed inde sequi­
finis vel assecutionem necessaria si non­ tur duntaxat quod necessario necessitate ;
dum habeatur, vel ad ejus conservationem absoluta amentur media quæ ex se et in­
si jam possideatur : atqui voluntas Christi trinsecis habent necessariam connexionem
necessario amat Deum ultimum finem, et cum isto fine : secus sit antum habeant con­
aliunde ad hujus finis conservationem ne­ nexionem ex accidenti, ex puta præcepto
cessaria est adimpletio omnium praecepto­ extrinseco; hæc enim amantur necessario
necessitate duntaxat infallibililatis et con- (
rum : ergo.
|
R. i° hoc argumentum nimis probare. sequentiæ.
Ex eo enim sequitur omnia angelorum et
R. 5°. Majoris explicationis gratia ad ;
beatorum opera, etiam externa ministeria principale argumentum, D. maj. ex amo- ;
a Deo imperata, non esse libera, sed ne­ re necessario finis necessitatur voluntas !
cessaria ; quod nemo concedit.
eligere media necessaria ad ejus conserva- ;
R. 2°. D. maj. Ex amore necessario fi­ tionem, media reduplicative ut talia, C |
nis, voluntas necessitatur eligere inedia media specificalivc considerata et secun- ;
ad hujus finis conservationem necessaria dum absolutam rationem, attentis precise
essentialiter et ex intrinseca ratione sui, meritis objecti, N. Similiter. J). min. i
C. ut est, v. g. fuga peccati ad conserva- i Adimpletio præceptorum reduplicative ut |

DE MONOTHELISMO.
59
talis, est medium necessarium, C. spccifi- operatione substituens unam; quam frau­
dem alii Monothelitæ secuti sunt.
cative sumpta, N. Patet ex didis.
Obj. ultimo. Christus nullam habuit
Contra Sergium et Cyrum insurrexit So­
potentiam aut libertatem ad mentiendum, phronius monachus, deinde Hierosolymo­
v. g. ergo non mentiri non fuit ipsi libe­ rum patriarcha; encyclical., epistolam ad
rum : ergo observantia hujus præcepti, Honorium summum pontificem et ad Ser­
gium dedit, qua duas in Christo opera­
Non mentieris, non fuit ipsi libera.
R. Concesso ant. D. conscq. Ergo non tiones astruens, Monothelitas anathemate
mentiri non fuit ipsi liberum, si iy non configebat.
Sergius ideo errorem non deposuit, sed
mentiri sumatur negative pro mera cessa­
tione ab actu mentiendi, C. si sumatur pro texit. Datis enim ad Honorium litteris, peractu positivo quo veritatem dicebat seu niciosæ œconomiæ viam aperiens, signifi­
quo se huic præcepto subjecit, N. Iste cat opportunum fore ct necessarium ut ne­
enim actus positivus, cum proponeretur que una neque duæ in Christo operationes
sub indifferentia judicii ex propriis meri­ deinceps dicerentur, ob emergens ex illa­
tis, et aliunde esset actus obedientiæ et hu­ rum vocum usu scandalum : cui nimia fa­
militatis qui necessario exigit libertatem, cilitate annuit Honorius, redditis ad ipsum
non poterat esse necessarius necessitate duabus epistolis, de quibus infra.
Heraclius, auctore Sergio, anno 659.
absoluta. Unde ad ultimum consequens
proportione servata, D. Ergo observantia aliud promulgavit edictum ( quod dictum
hujus præcepti, Non mentieris, negative Ectesis, extat secretario tertio concilii
sumpta pro cessatione ab actu mendacii, Latcran.) quo prohibebat ne quis unam aut
non fuit libera, transeat ; sOmpta pro actu duas in Christo operationes diceret, cum
quo voluit huic legi se subjicere, seu quo interim ipse in ea Ectesi unicam in Christo
actum positivum mendacio contrarium eli­ voluntatem diserte assereret, effutiens se
in hoc sequi SS. Patres. Hanc Ectcsim con­
ciebat , N.
firmavit Sergius et suscipiendam decrevit
DIGRESSIO HISTORICA.
in conciliabulo Constantinopolitano.
DE MONOTHELISMO.
Mortuo Sergio, illi et in sede ct in er­
Ad articulum primum pricccdcnlis disser­
rore successit Pyrrhus monachus, qui,
tationis.
conciliabulo coacto, Ectcsim etiam proba­
SECTIO I.
vit. Sed mortuo Ileraclio Pyrrhus in sus­
Synopsis historica Monothclismi.
picionem venit machinate cum Martina
Errorem Monothelitarum in negatione imperatrice mortis in Constantinum Hcraduplicis voluntatis et duplicis operationis clii filium, quo, post quatuor imperii men­
in Christo situm esse specialiter ostende­ ses , e vivis sublato, facta est conspiratio
populi adversus Pyrrhum , qui aufugit
mus sect, sequenti.
Chalcedonem, deinde in Africam an. 644.
.ductores et fautores Monothclismi.
Paulus, alter Monothelita, in ejus sedem
Theodorus Pharanitanus primus hujus ab imperatore Constante intrusus, errorem
hærescos parens videtur, sed quam Ser­ ita dissimulavit spe confirmandae sedis con­
gius patriarcha Conslantinopolitanus circa tra canones obtente, ut a Theodoro papa
ann. 622, Ileraclio imperatori sibi amici­ suæ fidei laudem, non tamen sedis confir­
tia devincto instillavit, quam ille impru­ mationem obtinuerit. Sed tandem a legalis
dens imperator stalim publico edicto com­ Theodori adactus ut professionem fidei ad
probavit, vetans duas dici in Christo ope­ ipsum dirigeret, scripta ad pontificem epis­
tola Monothclitam apertum se prodidit.
rationes.
Interea Pyrrhus in Africa extorris, re­
Cyrus, Alexandrinus episcopus, in conciliabula anni 655, novem edidit Capitula, gionem hanc suæ hærescos veneno inficere
quorum septimo asserebat cumdetn unum conabatur. Ipsi restiti' S.Maximus abbas,
Christum ct Filium operari Deo decibi­ qui habitacum illo disputatione coram epis­
lia et humana, una Dcivirili operatio­ copis Africanis el Gregorio præfecto Afri­
ne secundum Dionysium, Dionysii tex­ ca, eum adegit ut se vicium fateretur; Rotum interpolans, et pro nova Dcivirili mamque cum S. Maximo se conferens, pe-

DIGRESSIO
60
dibus Theodori papæ advolutus, errorem
abjuravit, sed ficto animo, ut scilicet se­
dem suam recuperaret : paulo post enim
ad vomitum reversus est.
Paulus autem,sedis Constantinopolitanæ
invasor, a Theodoro admonitus ut errorem
ejuraret, dolum cxcogitavit ut et famæ suæ
consuleret ct hæresim stabiliret, Auctor
fuit Constanti imperatori ut edictum pro­
mulgaret quo indiceretur silentium unius
vel duarum voluntatum, ut hoc saltem si­
lentio videretur damnata catholica veritas
de duabus in Christo voluntatibus.
Edictum suum, quod dictum est Typusy
promulgavit Constans anno 648, ubi ait :
« Quapropter sancimus nobis subjectos ...
» non habere licentiam invicem a praesenti,
>· de una voluntate aut una operatione, aut
» duarum voluntatum aut duarum opera» tionum, qualemcumque proferre alterca» tionem, aut contentionem, aut rixam. »
Tandem silentium idem imperat quod ante
ortam controversiam servabatur. fExtat
Typus secretario quarto concil. Latcran.)
Mortuo Paulo Monolhelita, Pyrrhus se­
dem Constanlinopolitanam iterum cons­
cendit, cui succedit Petrus ejusdem seclæ
homo.
Tempore sextæ synodi anno 668, Maca­
rius, patriarcha Antiochenus, sectæ Monothelilicæ erat caput; cujus etiam discipuli
Stephanus presbyter et Polycronius praes­
tigiator hæresim summa pertinacia propug­
nabant.
Viguit etiam hæc hæresis post sextam
synodum apud Chaklæos usque ad Pau­
lum V; item apud Armenos et Maronilas
habitantes prope Lybanum usque ad an­
num 1182: sed nunc sunt catholici.

hnpugnatorcs Monothelismi.
Sophronius monachus, postea Hieroso­
lymorum antistes, etS. Maximus abbas, ut
jam dixi, in hoc bello maxime claruerunt :
extat Dialogus S. Maximi cum Pyrrho,
quo hæc hæresis funditus evertitur.
Impiam Heraclii Ectesim reprobavit Se­
verinus papa. Hanc iterum et hæresim ip­
sam damnavit Joannes IV in synodo.
Pyrrhum ad vomitum reversum anathe­
matis et deposrt.onis sententia confixit
Theodorus papa : refert Theophanes ip­
sum huic sententiæ subscripsisse calamo in
calice tincto, usus sanguine Christi loco

HISTORICA.
atramenti, ut hoc novo et terribili exempto
Monothelitis et ejus fautoribus majorem
terrorem incuteret.
Hæc iterum hæresis cum Ectesi Heraclii
et Typo Constantis damnata fuit a Martino
I in concil. Romano centum et quinque
episcoporum. Quam ob causam ira perci­
tus imperator, S. pontificem Roma vi Constantinopolim accersivit, qui Chersonamin
exilium pulsus, ærumnis et inedia confec­
tus obiit. Juste autem damnatum fuisse
Typum Constantis hinc constat, quod prin­
cipiis laïci non est res fidei decernere, et
quia dogma catholicum simili sorte cum
hærelico involvebat.
.
■ ί
Tandem ultimo confossa est hæc hæresij
in sexta synodo generali, tertia Constanti·
nopolitana, in Trullo seu palatio impera·
toris congregata, an. 680, cui præfuit Agatho papa per suos legatos. Adfuit autem
praesens personaliter ipse imperator Cons­
tantinus Pogonatus, Constantis filius, cum
proceribus; non quidem rebus fidei, sed or­
dini servando tumultibusque impediendis
intendens. Adfuerunt episcopi secundum
aliquos ducenti et octoginta novem, secun­
dum alios centum et sexaginta sex. Hanc
synodum , mortuo Agalhone, confirmavit
ejus successor Leo II.
j
Nola. Ab origine Monothelismi ad hanc !
usque synodum,scilicetsexagintaannorum
spatio circiter, sederunt Romæ pontifices
Honorius I, Severinus, Joannes IV, Theo­
dorus, Marlinus 1, Eugcnius, Vitalianus.
Adeodalus, Donns et Agatho.
1
Actione quarta, lectæ sunt duæ Epistolæ
dogmatics, una Agathonis, altera synodi ;
occidentalis ad Constantinum. Observan­
dum enim Agathonem congregasse Romæ :
concilium centum et viginti quinque épis- Î
coporum Occidentalium qui etiam suo no- :
mine miserunt ad concilium generale le­
gatos, scilicet, Joannem episcopum Por­
tuensem, Abundantium episcopum civita- i
tis Paternensis, Joannem episcopum civi­
tatis Rhcgitanæ. Actione nona, damnatus
est Macarius Antiochenus cum Stephano.
Actione decima tertia, lata est damnationis
sententia in Monolhelita» cum quibus dam­
natus est Honorius, non ut hæreticus, sed :
ut hærescos fautor, ut dicemus infra. Ac­
tione decima quinta, Polychronius mona­
chus, Macarii discipulus, petit ut chartula
in qua scripta erat hæc propositio,Qui non I

DE MONOTHELISMO.
«4
confitetur unam voluntatem ct unam I constantes fuisse in exponendo suo errore.
Hicq. 48. a. 1. 0. — Prob. 4° cum D.
Dtivirilem operationem, non. est Chris­
tianus , super mortuum poneretur, spon­ Th .hic ex Epist. A gathonis papæ, definiendens se eum suscitaturum in probationem tiscontra Monothclitas dari in Christo duas
suæ fidei. Conditione accepta, hominis re­ naturales voluntates et duas naturales
cens defuncti cadaveri admovetur charta operationes; ubi clare distinguit volun­
extra locum concilii, et cum Polychronius tatem ab operatione, alias nugatoria foret
per plures horas, spectante populo, praes­ repetitio. Quibus verbis subscripserunt Pa­
tigiatorem egisset, auribus cadaveris insu­ tres sextæ synodi act. 8. Ex coque probat
surrans, nec quidquam obtinere posset, sanctissimus pontifex dari in Christo duas
impotentiam suam fateri coactus est, po- voluntates,quia voluntas sequitur naturam :
pulocxclamante : Novo Simoni anathema! unde arguit hæreticos inconsequentia;, in
Polychronio seductori populi anathema! quam eos non incidisse contendit Vasques.
Actione decima quarta et decima quinta , « Deus perfectus, inquit Agatho, et hoedita est et promulgata fidei professio, et » mo perfectus est Christus Jesus : ergo naingeminatum anathema inTheodorum Pha- » turalibus proprietatibus ulramque naturanilanum, Sergium et Honorium , Pyr­ » ram perfectam necesse est esse et duas
rhum et Paulum, Cyprum et Petrum, Ma- » in eo operationes et voluntates. «
carium, Stephanum etPolychronium.
2° Ex actione 8 sextæ Synodi, ubi inter­
Rogaverat Georgius, patriarcha Cons- rogatur hæreticus a Patribus, An Christus
tantinopolilanus, act. 46, ut non anathe­ humanam habuerit voluntatem et im­
matizarentur nominatim praedecessorum peccabilem ? Quibus verbis evidenter signi­
suorum personæ, scilicet Sergius, Pyrrhus, ficatur voluntas ut potentia, non ut actus;
Paulus ct Petrus : abnuit sacer consessus. actus enim non est peccabilis aut impecca­
Anno 744, Philippicus Bardanes, invaso bilis, sed peccatum vel non peccatum. Sim­
Imperio, spem fecit Monothelitis resur­ pliciter respondet Macarius hæreticus : Nos
gendi; sed eo ad ordinem redacto, ct Anas- volunt at cm humanam in Christo non di­
tesio catholico principe ad Imperii fasti­ cimus.
In eadem actione iterum interrogatus a
gium evecto, spes omnis evanuit.
synodo et Imperatore. Si confitetur duas
sectio ir.
naturales vocuntates et duas operationes
In quo situs sit error palmaris
in Incarnationis dispensatione Dei nos­
Monothclitarum.
tri? Respondit impia obstinatione : « Non
Vasques hic disp. 75, cap. 1, contendit » dico duas naturales voluntates ct duas
Monothclitas non negasse duas voluntates » operationesin Incarnationis dispensatioin Christo, sumpta voluntate pro facultate » ne Domini nostri Jesu Christi, nec si
seu potentia, sed in hoc eorum errorem ·> membralim incidar ct mittar in mare. »
situm esse, quod negarent actionem vo­
Secunda pars patet ex Epist. citata Aga­
luntatis humanæ, solius divinæ operatione thonis , ubi de his hærelicis dicit : Tam
admissa; sicque D. Thomam ct scholasti­ varie tamque confuse locuti sunt, ut vix
cos non recte intellexisse errorem Mono- satis constet quo sensu errorem suum as­
thelitarum, quem ipse primus detexit. At seruerint. Idem S. Maximus in disputa­
mirum fortasse videbitur hunc theologum, tione cum Pyrrho ipsi exprobrat, sic eum
aliunde eruditissimum, attigisse prae cæte- alloquens : « Nihil me ita a tuo antecessore
riserrorem Monothclitarum, qui historiam » (Sergio) alienavit, ut mutabilitas ejus et
Monothelismi eo usque ignoravit, ut Ty­ » inconstantia, id est, in alias alio tempore
pum Constantis hominem hæreticum, Pauli » transire sententias, ct in nullo sensu perConstantinopciilani discipulum , fecerit : » manere. »
Dices 1° cum Pasquesio. Monothclitæ
sic legitur in ejus Commentariis in 5 p. S.
expresse concesserunt in Christo duas na­
Th. disp. 75, cap. 1.
Dico. Palmaris error Monothclitarum in turas integras : ergo nulla specie probabi­
eo positus fuit, quod unicam in Christo litatis negare potuerunt mas facultates seu
propugnarent voluntatem et unicam opera­ voluntates.
Il D. totum, et dicimus hæreticos intionem seu volitionem. Fatemur tamen in-

62
DIGRESSIO
consequenter locutos fuisse. Mirum est
eane id videri inconveniens Vasquesio;
utque haereticos ab hac inconsequentia exi­
mat, non videri ipsi inconveniens asse­
rere S. Thomam omnesque scholasticos
ignorasse errorem horum hæreticorum : in­
super , numquid æquali inconsequentia
peccant admittendo duplicem facultatem,
ut vult Vasques, et negando duplicem ope­
rationem ?
Dices 2° cum eodem. Agatho papa in
Episl. citata dicit: Voluntas motus est na­
tures , quoniam motus est animi. In qui­
bus verbis Vasques contendit esse defini­
tionem voluntatis, quam negabant Monothelitæ.
B. 1° id quidem asserere Vasquesium ,
sed illud non probare. 2° Dato quod hoc
loco pontifex per voluntatem intellexerit
volilionem, non sequitur quod alibi non
posuerit voluntatem pro facultate, ut pa­
tet ex prolationibus conclusionis.
Dices 3° cum eodem. Macarius, in con­
fessione fidei quæ habetur actione octava,
fatetur Verbum assumpsisse carnem ani­
matam anima rationali et intellectuali·.
ergo, inquit Vasques, concedens poten­
tiam intellectus, concedere videtur poten­
tiam voluntatis ; hæc enim mutuo se con­
sequuntur, et unum sine alio frustra con­
cederet.
B. N. conseq. eo quod, ut jam dixi, inconsequenter loqueretur homo hæreticus ;
quod, licet Vasquesio videatur magnum
inconveniens, nos pro nullo reputamus. Et
numquid etiam operatio sequitur faculta­
tem? numquid frustra est potentia sine
actu ? numquid inutilis est intellectui vo­
luntas sine operatione? Ergo, velit nolit
Vasques, etiam in sua opinione, hæretici
inconsequenter locuti sunt.
SECTIO III.

Çuû convocaverit concilium sextum ge­
nerale 3 Quis illi præfuit ?

Dico l°.IIoc concilium congretalum fuit
auctoritate Agathonis papæ, promovente
et ministerial iter concurrente piissimo im­
peratore Constantino Pogonato.
Prob. Congregatum fuit ex consensu
Agathonis: ergo "jUS auctoritate. Palet
conseq. ex his qUæ diximus de convoca­
tione concilii Ephesini: vide. Patet ant.
i x litteris Agathonis ad imperatorem et ex

HISTORICA.
I missione legatorum ad concilium. Quod
autem legatur imperatorem jussissecongre,
gari concilium, intelligendum est de pro­
motione ct ministerio sub auctoritate papæ·
Dico 2°. Agatho, Romanus pontifex,
præfuit sextae synodo per suos legatos,
Theodorum ct Gcorgiuin presbyteros, et
Joannem diaconum.
Patet ex actis synodi act. 1, ubi dici­
tur: « Conveniente sacra et universali sy» nodo, id est, Theodoro ct Georgio vene­
rabilibus presbyteris, et Joanne venerabili
» diacono, vicem agentibus Agathonis sane·
«tissimi ct beatissimi arcbiepiscopi antique
» Romæ, etc. Georgiovenerabiliacsanclis»simo archicpiscopo magnae Constantino« polis, » etc. Ex actione 18, ubi actis con­
cilii ante omnes patriarchas subscribunt
« Theodorus et Georgius presbyteri S. R.
»E. et Joannes diaconus, locum gerenta
» ter beatissimi et universalis papæ urbis
»Romæ. « Ex diurno Romanæ ecclcsiæ,
ubi dicitur : « Sextum concilium generale...
» cui Agatho papa per legatos suos ct res» ponsales præfuit. »
Dices 1°. Lambcrtns Scafiiaburgensià
refert ex venerabili Reda Gcorgiuin Constantinop. ctMacarium Alexand. huic con
cilio præfuisse. Idem Hincmarus Remensis
ct Marianus Scotus.
B. hos auctores certo fuisse errorem pas­
sos contra apertam fidem actorum conci­
lii, ubi legali Agathonis et semper nomi­
nantur primi et primi subscribunt. Ilæe
forte fuit cis causa erroris quod legati se­
derent a sinistris, Georgius ct Macarius a
dextris, non intelligentes sinistram in Ec­
clesia esse honoratiorem.
Dices 2°. In undecim primis actionibus
concilii et in decima octava legitur : Pré­
sidente piissimo ct Christo dilectissimo
magno imperatore Constantino. Idem
in Diurno Romanorum pontificum ct alibi.
Ergo.
B. imperatorem dici præsedissc conci­
lio, non ut controversiarum fidei judicem,
sed ut Ecclesiæ et concilii defensorem,
non auctoritate ct p"Aestate, sed loco ct ho­
nore; quia scilicet pruno ct honorificentio­
ri loco sedebat. Unde post omnes episco­
pos subscripsit; et episcopis subscribenti­
bus hac formula : N. episcopus, definiens
subscripsi, ipse imperator subscripsit his
verbis ·. Constantinus in ChristoDeortl

DE MONOTHELISMO.
Q
se imperator Bomanus, legimus ct con- | in qua refert Honorio ab Orientalibus anasensimus. Nec alias partes ipsi tribuunt
Patres concilii in Epistola synodica ad Aga- accusatus fuerat super hæresi.
thonem, quam hortatoris ct adjutoris :
Prob. 2° ex duabus Epistolis Leonis Π,
■ Constantino, inquiunt, nobis ad dccer- qui synodum sextam confirmavit. In Epist.
» nendum hortatore , qui divine imperat, ad Constantinum imperatorem , qua con­
» quo adjutore impietatis errorem everti- cilium confirmat, post damnatos Theodo­
■ mus. »
rum Pharanitamim,Cyrum Alexandrinum,
sectio iv.
Sergium, Pyrrhum , Panium et Petrum
De Honorii, Bornant pontificis, damna- Constantinopolitanos præ- .les, ferit etiam
anathemate Honorium qui, inquit, « Hanc
tionein sexta synodo generali.
» apostolicam Ecclesiam, non apostolica»
Circa hoc factum variæ sunt opiniones. » traditionis doctrina lustravit, sed profaQuidam dicunt Honorium non fuisse dam­ » na proditione immaculatum maculari
natum in sexta synodo œcumenica,scd acta » permisit;» et in altera Epistola ad epis­
hujus synodi in quibus damnatur esse in­ copos Hispaniæ, in qua dicit : « Qui vero
terpolata a Græcis. Hujus senlentiæ videtur » adversus apostolicæ doclrinæ puritatem
auctor Baronius. Alii volunt fuisse dam­ » perduelles extiterunt, abeuntes quidem
natum ut hæreticum. Alii tandem agnos­ » æterna condemnatione mulctati sunt, id
cunt fuisse revera damnatum, non tamen » est, Theodorus Pharanitanus, Cyrus
ut hæreticum, scjl ut hæreseos et hæreti­ » Alexandrinus, Sergius, Pyrrhus, Paulus,
corum fautorem. Et hæc sententia videtur » Petrus Constantinopolitani, cum Honocommunior et probabilior.
n rio,qui flammam hæretici dogmatis, non,
» ut decuit apostolicam auctoritatem, insubjectio i.
» cipientem extinxit, sed negligendo conUtrum Honorius fuerit damnatus in
» fovit. »
sexta synodo ?
Prob. 5° ex Venerabili Bcda, auctore
Dico. Honorius fuit revera damnatus in coævo, qui lib. de Sex mundi ætatibus di­
sexta synodo.
cit : « Macarius vero cum suis sequacibus
Prob. 1° ex actis hujus synodi. Actione » simul et prodecessoribus Cyro, Sergio,
15legitur : « Cum illis (Sergio, Cyro, Pyr­ » Honorio, Pyrrho, Paulo et Petro anatherho, Paulo, Theodoro) simul projici a » matizatus. » Item ex Anastasio Biblio• sancta Dei catholica Ecclesia simulque thccario, prolatione in sua Collectanea ad
• anathematizari prævidimus et Honorium Joannem diaconum. Ex Adone Viennensi
» qui fuerat papa antiquæ Romæ, eo quod in Chronico et ex pluribus aliis.
» invenimus per scripta quæ ab eo facta
Bespondet Baronius, acta sextae synodi
• sunt ad Sergium, quia in omnibus ejus ubi referunt damnationem Honorii, esse
» mentem secutus est et impia dogmata adulterata a Græcis,qui, ne viderentur soli
confirmavit. » Actione 16 : « Theodoro sui patriarchae damnati, nomen Honorii
• Pharanitano hæretico anathema, Cvro cum illis intruserunt; et inde testimonia
» hæretico anathema , Honorio hæretico sequentia sive septimæ et octavæ synodi,
» anathema. » Idem actione 18, in defini­ sive Leonis II, sive aliorum, his solis ac­
tione fidei; et in sermone acclamatorio ad tis adulteratis innixa, nullius esse ponde­
principem. Item in Epist. synodica ad Aga- ris. Addit laudatus Annalium parens duas
thonem Romanum pontificem .· « Anathe- epistolas Leonis esse supposititias. Ratio­
• matibus interfecimus , ex sententia per nes seu conjecturas quibus et hanc acto» sacras vestras litteras de iis prius lata , torum adulterationem et hanc Epistolarum
» Theodorum episcopum Pharan, Sergium, suppositionem probare contendit infra re­
» Honorium, Cyrum, Paulum,Pyrrhum ct feremus et diluemus. Sufficit nunc osten­
dere hanc actorum depravationem nulla­
» Petrum. »
Confirmatur ex conciliis œcumenicis tenus fuisse possibilem.
Id autem sic demonstro. Exemplaria au­
septimo et octavo. In septimo act. 7, dam­
natur Honorius cum Monothelitis. In oc- thentica actorum tradita sunt quinque pa­
'ivo act. 7 approbatur Epistola Adriani II, triarchis aut eorum vices gerentibus .· h<x

DIGRESSIO HISTORICA.
constat ex actione IS ipsius scxtæ synodi, dus quam coegerat, in suis litteris ad im­
qua paires post sermonem acclamatorium peratores , permittunt duntaxat legatis nd
supplicarunt imperatori his verbis : « Ad sextam synodum missis damnare cos quoi
» majorem orthodnxæ fidei stabilitatem et ipse aut synodus Lateranensis sub Marti­
» confirmationem , ut subscripta exempla no I damnaverant, inter quos non recen­
n definitionis reiectæ, prasente vestra Se- setur Honorius : hoc autem mandatum le­
» renissima potestate , edantur quinque gati indubie non fuerunt transgressi : ergo
» Patriarchal ibus sedibus , una cum pia adulterata sunt acta concilii, ubi Honorius
» vestra subsignatione. «Sequitur : «Con- legitur damnatus.
» stanlinus piissimus imperator dixit : Quod
B. 1°. Id quidem objectum ab auctori­
» etiam nunc a sancto ct universali vestro bus reperio; at id in Epistola sive solius
« concilio petitum est, pie conficiemus. » Agathonis ad imperatores , sive ipsius et
Subjungitur ibid. « Sciendum quod, juxta concilii Romani ad eosdem non reperio.
» ea quæ interlocutus est piissimus etChris- Equidem in Epist. Agalhonis hæc lego:
» tum diligens imperator Constantinus, « Licentiam proinde cis (legatis) sive auc>· vel etiam pollicitus est, exempla defini- » toritatem dedimus apud tranquillissimum
» tionis cum subsignatione mansuetae ejus » vestrum imperium, dum jusscrit eju·
» Serenitatis præbuit quinque patriarchali- » clementia, simpliciter satisfaciendi, in
» bus sedibus hoc modo : dpostolicœ Se- »> quantum eis duntaxat injunctum est ut
» di sancti ct principis apostolorum, » nihil profecto præsumantaugere, minue« nempe Agathoni sanctissimo paper se- » re vel mutare, sed traditionem hujus
» nioris liomœ. » Et sic de aliis quatuor » apostolicæ Sedis , ut a prædecessoribih
« apostolicis pontificibus instituta est, sinpatriarchis proportione servata.
Idem testatur Agalho,ecclesiæ Constan- » ceriter enarrare. » Quidpiam simile legi­
tinopolitanæ diaconus, in eadem scrinio­ tur in Epistola ejusdem Agalhonis ct sy­
rum thesaurarius, ct ipsius scxtæ synodi nodi Rom.ad eosdem imperatos es. Verutii
notarius, in peroratione quam publici juris hæc spectant dogmata definienda, non per
fecit noster Combefis in Auctuario Biblio- eonas damnandas : unde Macarium, Stephanum et Polychronium, qui antea dam­
thecæ Patrum.
Iloc supposito, quaero quandonam ista nati non fuerant, damnarunt scxtæ synod
acta depravata fuerint? Non durante con­ patres ; nec tamen ideo limites ab Agacilio, neque antequam exemplaria trade­ thone et synodo Rom. proscriptos excesrentur sedibus patriarchal ibus; hanc enim sisse dicuntur
B. 2°. Esto alicubi mandatum fuerit li­
depravationem procul dubio non tulissent,
præsertim legati summi pontificis, sed con­ gatis non damnare nisi, cos qui jam priutra eam réclamassent, tanquam injuriosam fuerant damnati, duplicis generis distin­
Honorio et sanctæ Sedi. Non post tradita guenda sunt mandata legatis dari solita
exemplaria patriarchalibus sedibus; quam­ scilicet, publica quæ dicuntur patcntalia,
vis enim forte potuissent Græci adulterare et secreta. Id probat Christianus Lupus ei
exemplar traditum ecclesiæ Conslantinop. Regesto et Epistolis Hormisdæ, interqwaut illud quod servabatur in palatio impe­ etiam nunc extat secreta instructio data h
ratoris, quod tamen non est verisimile in gatis ad Anastasium et Justinum Augustopiissimo et apprime catholico imperatore, missis ; item ex litteris SS. Gregorii ct Leo­
saltem non potuissent adulterare exempla­ nis ; idque prudentis est ct fieri solet in
ria tradita aliis sedibus et præsertim lega­ negotiis odiosis : habebant ergo legati in
tis Sedis apostolicæ , cum non essent am­ mandatis publiciset patenta! i bus non dam­
plius inter eorum manus, nec id passi fuis­ nare nisi eos qui vel ab ipso Agathone vel
sent legati, ut jam dictum est. Stet ergo a Martino 1 jam damnati fuerant, at habe­
inconcusse acta synodi scxtæ Leoni II, bant in secretis quod, si Graci damnationi
Agathonis successori, per legatos oblata in suorum patriarcharum acquiscere nollent,
quibus Honorius legitur damnatus, esse nisi damnaretur ct Honorius, quem Mo
genuina et non depravata.
nothelitis favisse merito coni slabantur,
Solvuntur objectiones.
pro bono pacis et Ecclesiæ tranquillitate
Obj. 1". Agatho papa et Comanasyno­ ipsum cum aliis dainnareni. Hanc porro

i

i

i
;
j
j
I
I
j
1

DE MONOTHELISMO.
penmssionem secretam fuisse datam sat » maculatam Ecclesiam Constantinopohaperte declarat Adrianus II, in Epistola >> tanæecclcsiæ presides introducere com*.
quæ lecta et probata fuit in octava synodo, » bantur, nunquam neglexerunt eos hoiubi postquam dixit Honorio anathema dic­ » tari, atque obsecrando commonere, ut a
tum esse ab Orientalibus in sexta synodo, >> pravi dogmatis haeretico errore saltem
subdit : « Quanquam et ibi nec patriarcha- » tacendo desisterent. « Quibus manifeste
» rum nec exterorum antistitum cuipiam, designat Honorium. Ergo.
» de eo quamlibet fuerit proferendi sentenB. Honorium reipsa hortatum fuisse hæ» tiam, nisi ejusdem primae Sedis pontifi- reticos ut saltem tacendo ab errore desis­
» cis consensus processisset, auctoritas. « terent, siquidem in Epistola ad Sergium
Inst. 1°. Patres sextæ synodi in Epistola praecipiebat silentium unius voluntatis et
adAgatlionem data, post absolutam syno­ unius operationis ; sed id suo muneri non
dum, dicunt : « Anathematibus interfici- satis fuit, quippe qui, ut pastor totius Ec» mus, ex sententia per vestras litteras de clesiæ, debebat ex officio nascentem hæ» iis prius lata, videlicet Theodorum epis- resim comprimere, eam formaliter dam­
» copum Pharan, Sergium,Honorium, Cy- nando et non eodem silentio veritatem ca­
» rum, Paulum, Pyrrhum et Petrum : » at­ tholicam cum errore involvendo, ut fecit;
qui certo constat Agathonem per suas lit­ propter quod et non propter hæresim est
teras non tulisse sententiam contra Hono­ damnatus, ut dicemus infra.
rium : ergo apertum est acta hujus synodi
Hac alterutra solutione excipies quædam
esse interpolata, ct nomen Honorii in iis alia similia encomia quæprofert Agatho de
esse malitiose insertum.
suis prodecessoribus. Adde quod non
B. Juxta prcecedcntem solutionem, D. semper loquatur de omnibus suis prode­
min. Agatho non tulerat sententiam con­ cessoribus, sed quandoque indefinite de
tra Honorium absolute ct per litteras pu­ prodecessoribus suis ; sicque stat veritas
blicas seu patentales, C. permissive seu ejus dictis, etsi unus sit excipiendus. Item
dispensatorie secundum instructionem se­ præsertim in secunda Epistola, qnæ est
cretam datam legatis, N.
etiam synodi Romanae, per prodecessores
Inst. 2°. Agatho in sua ad imperatorem suos, non intelligit precise Romanos pon­
Epistola dicit .· « Consideret itaque vestra tifice», sed omnes episcopos palriarchalui
• tranquilla Clementia, quoniam Dominus Romano subjectos.
» et Salvator omnium cujus fides est, qui
Obj. 2°. Theodorus, qui oh Monothe» fidem Petri non defecturam promisit, lismum ejectus fuerat c sede Constantino• confirmare eum suos fratres admonuit, politana, damnatus fuit nominatim a sexta
• quod apostolicos pontifices meæ exigui- synodo cum aliis patriarchis Constantino» tatis prodecessores semper fecisse cunc- politanis Monothelitis : atqui tamen ejus
» lis est cognitum. » Ergo non est verisi­ nomen non legitur in actis hujus synodi :
mile dedisse in mandatis secretis damnari ergo sunt interpolata. Major innuitur ab
Honorium unum ex suis prodecessoribus. Anastasio Ribliolhecario inVita Agathonis;
B. hæc Agathonis spectare SS. pontifices et constat, quia sexta synodus nominatim
nonut sunt personæ privatæ, sed quatenus damnavit omnes patriarchas Constantinoloqimntur ex cathedra, seu ut sunt pastores politanos Monothelitas, orthodoxos autem
et doctores omnium Christianorum, pro­ cum laude nominavit et eorum nomina in
ponentes toti Ecclesiæ aliquid judicando et sacris Diptycis retulit. Inde conjicit emidefiniendo in materia fidei et morum, ut nenlissimus Annalium parens hunc Theo­
dicemus alibi : epistnlæ autem Honorii pri- dorum qui mortuo Georgio in sedem Convatæ sunt ad privatum , nec omnes fideles stantinopolitanam fuit restitutus, curasse
alloquuntur, nec quidquam decidunt, sed ut suum nomen ex actis expungeretur, ct
monent duntaxat Sergium ut abstineat a loco illius Honorii nomen substitueretur.
B. 1° non constare hunc Theodorum
voce unius vel duplicis voluntatis.
Inst. 5°. Idem Agatho paulo post sub- fuisse nominatim damnatum asexta synodo.
jungit : « Apostolicæ meæ parvitatis pra- Equidem damnavit omnes patriarchas et
’decessores Dominicis doctrinis instructi, episcopos Monothelitas qui obierant et vi­
«ex quo novitas haeretica in Christi itn- vos qui pertinaces erant in errore : hunc
β
Bill. t. III.

DIGRESSIO
autem Theodorum fuisse in errore perti­
nacem tempore concilii non probatur; a!>sens erat a concilio, et citatum fuisse a pa­
tribus nulla est conjectura.
Ii. 2° Esto, ut multi volunt, fuisse nominatim damnatum a concilio, mortuo
Georgio, qui in ejus locum substitutus fue­
rat , rediit Constantinopolim ; et peracta
seu simulata erroris poenitentia restitutio­
nem in pristinam sedem ab imperatore ob­
tinuit ; potuitque pariter obtinere a legatis,
qui post synodum ultra annum et medium
Constantinopoli commorati sunt, ut suum
nomen ex actis deleretur.
O&j. 3° Martinos I, in concilio Latera­
nensi prædamnans nominatim patriarchas
Orientales Monothelitas Cvrum , Sergium, etc. et Ectesim Heraclii, atque Ty­
pum Constantis ut hæresi faventia, siluit
de Honorio : atqui non est verisimile sanc­
tissimum pontificem excepisse Honorium
ab anathemate, si eadem fuit ejus causa
cum aliis damnatis : ergo.
B. Qua de causa Martinus I siluit de Ho­
norio nos latet; sed id nobis cerium est,
ejus silentium plus nocere Honorio quam
prodesse. Etenim cum Cyrus per epistolam
mnuisset Zephirinum papam approbasse
Ectesim Heraclii, statim insurrexit Marti­
nus , et falsitatis arguit Cyrum. At vero
cum secretario quarto ejusdem concilii re­
citata est Epistola Pauli Constantinop. qua
tradit Honorium consonantem cum Sergio,
neque Martinus neque ullus episcoporum
verbum protulit in defensionem Honorii :
dubio procul quod nihil haberent quod in
defensionem ejus proferrent.
Inst. Martinus in Epistola ad ecclesias
Antiochenam et Jerosolymitanam recen­
sens auctores Monothelismi, scilicet pa­
triarchas Orientales, ipsis opponit Roma­
nos pontifices qui non permiserunt eos
fidei thesaurum surripere : atqui si Ho­
norius vel Monolhelita vel Monothelismi
fautor fuerit, Martinum mendacii arguis­
sent Orientales, ipsi obiiciendo Honorium :
ergo.
Ii. Hæc verba S. Martini non referri ad
Romanos pon’.ificei1 prædecessorcs suos,
sed ad seipsum et episcopos Romani patriarchalus iit synodo congregatos. « Nos
» vero, inquit, id est, hujus apostolicæ
» Sedis pontifices... non permisimus...
» cos fidei surripere thesaurum,sed ipsos...

HISTORICA»
J » synodaliter condemnavimus,ubiqueoa
i » nibus eorum hæresim publicantes. ·
Obj. 4°. Binæ epistolæ l eonis II, uiu
ad Constantinum imperatorem,secundari
episcopos Hispani», quæ sunt alterum as­
sertionis nostra fundamentum, sunt sup­
pos i tiliæ. Ergo. Prob. ant. De prima.
i° Quia in ea legitur Constantinum prc
congreganda sexta synodo scripsisse ad :
Agathonem, cum tamen ad Donum Agathonis prædecessorem tantum scripserit
2° Quia legitur hæc Epistola data Νοώ
Martii indictione decima,cum tameudia'
litteras quibus respondet advenisse Roma
I mense Julio ejusdem indictionis. ProM
secunda epistola. Quia in ea leguntur Iu.
verba : « De diversis conciliis huic S. Sed
» apostolicæ subjacentibus, archiepiscop
» sunt a nobis destinati, » scilicet ad ser­
tam synodum; cum tamen certum sit nul­
lum archipiscopum ex Occidente,sedtre»
tantum episcopos ad concilium sextum rau­
sos fuisse, et hos quidem non a Leone,
sed ab Agathone. Ergo.
B. N. ant. Ad primam prob. prima
partis ant. N. Constantinum non scrip­
sisse ad Agathonem. Id ipse imperator tes­
tatur in suis litteris ad Leonem II. Idea
colligitur ex Gregorio II, in Epist. ad
Leonem Isaurum, dicente Constantinus)
scripsisse persuasum a Georgio patriadu
Constantinop. hic autem sedere non cœpii
nisi sub Agathone. Et Chrislinus Lupu>
testatur hanc epistolam Leonis II ad Cons­
tantinum, jussu Pauli V, tanquam legiti­
mam sextæ synodi confirmationem, fuisse
non pridem editam typis Vaticanis. Adde
quod, quamvis Constantinus Litteras nos
direxisset Agalhoni, sed Dono ; quia ta­
men Dono mortuo ad Agathonem perve­
nerunt, potuisset Leo II dicere Constan­
tinum scripsisse Agalhoni. Ad secundaa
prob. ejusdem partis, fatetur ipse Daronius hujus objectionis auctor, errorem in
notis numerabilibus, circa diem, mensem,
consulem, etc. ex negiigeniia scriptorum
facile irrepere.
Ad prob. secundœ partis ant. B. mis* i
sos fuisse ex Occidente archiepiscopos ad ί
sextam synodum, si non per se, saltem
per suo4 legatos : adfuit enim legatus ar· ,
chiepiscopi Ravennatis, cl tres episcopi
missi sunt qui tenerent vices omnium Oc­
cidentis et Septentrionis archiepiscopo-

DE MONOTHELISMO.
«7
rum. Quod autem legatur a nobis, idem va­ I » raciter confitemur unam voluntatem tn
let ac a Bomanis pontificibus.
i » sanctæ ipsius dispensationis humanitate,
» ct non duas contrarias mentis et carnis
subjectio n.
» praedicamus, secundum quod quidam hæQuo titulo Honorius fuerit damnatus in » retici velut in puro homine delirare nossexta synodo?
» cunlur. Secundum hunc igfiur modum,
Dico. Honorius non fuit damnatus in « jam dictus decessor noster (Honorius)
sexta synodo ut hærelicus, sed tantum ut » praenominato Sergio patriarch» percon» tanti scripsisse dignoscitur .· Quia in
hærcseos fautor.
Prob. prima pars. Si Honorius fuisset » Salvatore nostro du» voluntates contradamnatus in sexta synodo ut hærelicus, » riæ, id est, in membris ipsius penitus
maxime quia in epistola prima ad Sergium « non consistunt, quoniam nihil vitii traxi»
dixit, Unam voluntatem fatemur Domi­ » px praevaricatione primi hominis. » .
ni nostri Jesu Christi : atqui non intel­
S. Maximus in Dialogo contra Pyrrhum,
lexit hæretice de una voluntate divinitatis ubi cum hærelicus patriarcha dixisset .·
et humanitatis in Christo, sed catholice « Quid habes de Honorio dicere, qui ad
de una voluntate humanitatis, negans in » prædecessorem meum scribens, unam
ea esse duas voluntates contrarias spiritus » Domini nostri Jesu Christi voluntatem
et carnis, sicut in nobis peccato vitiatis -· » aperte dogmatizaverit? » S. Maximusres·
ergo. Prob. min. ex ratione quam affert pondet : « Quis illius epistolæ fide dignus
unius assert» voluntatis : « Quia profecto, ·> erit interpres? Qui eam ex persona Ho» inquit, a divinitate assumpta est nostra » norii composuit et vivit adhuc......? An
«natura, non culpa; illa profecto quæ » Constanlinopolitani dc corde suo Ιο­
« ante peccatum creata est, non quæ post υ quentes? » Pyrrhus : « Qui eam compou praevaricationem vitiata. » Quæ ratio op­ » suit. » S. Maximus : « Ille idem igitur
time probat non esse in Christo duas con­ » ad divum Constantinum quondam impetrarias voluntates humanitatis, nullatenus » valorem scribens rursum ex persona
autem non esse duas voluntates divinitatis « sancti papæ Joannis dcipsa : Unam, inet humanitatis. Sed et hanc esse suam men­ « quit, voluntatem Domini diximus, non
tem ipsemet aperte declarat : nam post » divinitatis ejus ct humanitatis, sed sopauca addit : « Non est itaque assumpta, I » lius humanitatis. Cum enim scripsisset
«sicut praefati sumus, a Salvatore vitiata » Sergius esse qui dicerent in Christo duas
«naturaquæ repugnaret legi mentis ejus, » contrarias voluntates,rescripsimus Chris» sed venit quærcre et salvare quod perie- » tum non habuisse duas contrarias volun» rat, id est, vitiatam humani generis na- » tates, carnis, inquam, et spiritus, sed
« luram. Nam lex alia in membris, aut vo- » unam tantum quæ naturaliter humanita«lunlas diversa non fuit, vel contraria » tis ejus nota essentialis est. Id ita esse
» Salvatori, quia super legem natus est hu- » evidenter ex eo demonstratur, quod
» manæ conditionis. » Duas ergo in huma­ » membrorum et carnis facta est mentio,
nitate Christi contrarias voluntates dun- » quæ divinitati quoque ejus non possunt
taxat negat Honorius, non duas divinitatis >· attribui. » Idem S. Maximus in Epist.
cl humanitatis voluntates consentientes.
ad Marinum quæ extal inter Anastasii Col­
Et ita Epistolam et sensum Honorii ex­ lectanea, juxta etimdem sensum explicat
posuerunt insignes in Ecclesia viri, Joan­ Honorium, et subdit se id eo certius ha­
nes IV, S. Maximus et alii.
bere, quod illud acceperit ab Anastasio
Joannes IV, in Apologia pro Honorio abbate qui acceperat a Joanne Sympono
ad Constantinum imperatorem, Heraclii Honorii secretario, quia hanc ejus episto­
filium, posito principio quo utitur Hono­ lam scripserat.
rius ad ostendendam unam voluntatem in
Dices contra hanc explicationem. Eo
Christo, scilicet quod a Herbo sit assump- : sensu Honorius asseruit unam in Christo
Ia natura non culpa , de quo supra, sic voluntatem, quo prohibuit duas dici ope­
concludit : « Unde, scientes quod nullum rationes : atqui prohibuit duas dici opera­
«ineo,cum nasceretur et conversaretur, tiones respectu divinitatis ct humanitatis,
» esset peccatum, decenter diximus et ve- ] ut patet ex his ejus verbis in Epist. i ad

DIGRESSIO HISTORICA.
Sergium : « Utrum autem propter divini- [ nodus sexta, septima et octava, sunri
■ tatis et humanitatis, una an gcminæ ope- i pontifices Leo II et Adrianus II hancept
» rationes debeant dici vel intelligi, ad tolam esse interpolatam nusquam suspicit
sunt.
» nos ist» pertinere non debent. » Ergo.
Λ. N. maj. Nihil eniin nos cogit eam
Prob. utraque pars simul ex epistola
concedere, sed tantum quod Honorius in- | jam laudata Leonis II ad episcopos His
consequenter locutus fuerit, quod non ne­ pani», in qua causam damnationis Hono­
gamus. Quinimo magis inde evincitur sen­ rii refert non ad hæresim, sed ad neglitentia nostra de ipso ; quatenus enim ne­ gentiam illam comprimendi, his verbis
gat duas voluntates contrarias in humani­ » Qui vero adversus Apostolic® doctor.?
tate Christi, carnis scilicet et spiritus, ca­ » puritatem perduelles extilerunt, abeuotholicus est; quatenus autem prohibet dici » tes quidem æterna damnatione mulct·.
duas operationes divinitatis et humanita­ »> sunt, id est, Theodorus Pharanitanus,
tis , fautor est haereticorum. Et hæc oeco­ » Cyrus Alexandrinus, Sergius, Pyrrhus
nomia ejus instituto conveniens videbatur, » Paulus, Petrus Constanlinopolilani, co:
qua scilicet nec errorem assereret, et ta­ » Honorio qui flammam hæretici dognuii
» non, ut decuit apostolicam auctoritate..
men instanti Sergio satisfaceret.
Insuper, esto Honorium asseruisse unam » incipientem extinxit, sed negligent
voluntatem respectu divinitatis et huma­ » confovit. » Similiter idem in Epist. etia;
nitatis, dicam intellexisse unam unitate laudata ad imperatorem Constantinum
consensionis et concordiæ, non unam uni­ « Pariterque, inquit, anathematizamus n
tate natura; hoc est, negasse voluntatem » vi erroris inventores, id est, Theodora
humanitatis esse contrariam voluntati di­ >» Pharanitanum episcopum,Cyrum Alei»
vinitatis , qualiter in nobis peccato saucia­ » drinum, Sergium, Pyrrhum, Paultm,
tis invenitur, in quibus non solum caro » Petrum, Constantinopolitanæ cedes:
adversus spiritum, sed spiritus adversus » successores ( insidiatores ) magis qur
Deum saepe insurgit : nec est qui possit » prasules; nccnon Honorium qui har.
contrarium evincere; ut enim dicit S. Anas- » apostolicam ecclesiam, non apostoli·:?
tasius in præfatione ad sua Collectanea : » traditionis doctrina lustravit, sed pp>
« Esto et ipse (Honorius) dictator (hujus » fana proditione immaculatam macub.
» epistolæ) extiterit, quis hinc illum inter- » permisit. » Vides Theodorum, Sergiur
■ rogavit? quis intentionem investigavit? etc. damnari ut perduelles adversus do:
» Quis hunc corrigere voluit et ille per- trinam apostolicam, et ut novi error
» contanti aut emendare volenti restitit, inventores ; Honorium vero tantum, q.
» vel contentionibus serviens,resultavit?» incipientem hæresim neglexit extingw
Scio quosdam compendiosius hanc con­ re, et Ecclesiam immaculatam maculor
troversiam dirimere, dicendo hanc Hono­ permisit. Vide insuper in sol. obj. simi
rii epistolam esse interpolatam et ipsum testimonium imperatoris Constantini L
non dixisse unam, sed novam voluntatem. gonati.
Prob. specialiter secunda pars. I Ion·Idque probant ex S. Maximo in Epistola
ad Marinum, in qua testatur se accepisse rius duarum operationum sacras voce
ab Anastasio abbate, Anastasium autem a nascente hæresi, sileri jussit, morem,
Joanne Sympono abbate, qui jussu Hono­ hoc gerens Monothelitis, cum ipsis com­
rii hanc epistolam scripserat, ipsum nullo municavit, illos laudavit, ipsos compn·
modo mentionem fecisse unius omnimo­ mere et damnare neglexit, cum id ipsi in­
di voluntatis.
cumberet ex officio : ergo merito dai nr
Verum hanc rationem esse leviorem tus est a sexta synodo ut hæresis faut»
agnovit ipse S. Maximus, siquidem in ea­ Patet conseq. Non enim alia ratione Iledem epistola laboret in exponendo sensu raclius in Ectesi, Constans in Typo fue­
catholico quo Honorius dixit unam volun­ runt damnati, quam quia duarum o.en·
tatem. Insuper Joannes IV, in Apologia tionum vocabulum sileri jusserant. Siti
pro Honorio, agnoscit hanc esse ejus pro­ etiam Arianorum fautor habitu*,· fuissetqa
positionem. : Fatemur unam voluntatem vocem homoousion usurpari prohibuisset
Domini nostri Je su Christi. Tandem sy­ Nestorianorum fautor qui vocem Deipw

DE MONOTHELISMO.
09
de B. Virgine dici prohibuisset, maxime I licum spargere. Ergo Honorius damnatus
si insuper cum istis hæreticis communicas- fuit ut hæreticus, non secus ac Theouorus,
set et ipsos landasset.
Sergius et alii hæretici ibi nominati.
Antecedens autem constat ex epistolis
P. Honorium a sexta synodo damnaturo
Honorii ad Sergium. In prima, quæ relata fuisse ut hæreticum communione cum h®est actione duodecima sextæ synodi, 1° lau­ ' reticis, favore et patrocinio impenso hæro
dat Sergium Monolhelitarum antesigna­ ticis et conniventia, negligendo hæresim
num, σ Novitatem vocabuli auferentem, comprimere; non ut hæreticum sententia
» quod posset scandalum simplicibus ge- et pertinacia. Similiter ejus epistolæ de­
» nerare. » Deinde dicit : « Neque evan- clarat® sunt aliena ab apostoiicis dog­
• gelicas neque apostolicas litteras, neque
matibus et sequi falsas hareticorum
° synodales apices, unam vel duas cner- doctrinas, non minus quam epistolæ Ser­
» gias explanasse.... Novas voces refutan- gii, quia convenit cum Sergio in modo lo­
» das quæ quidem noscuntur sanctis Dei quendi et in perniciosa oeconomia obvol­
» Ecclesiis scandala generare. » Et tandem vendi silentio duarum voluntatum et dua­
sic concludit : « Hæc nobiscum vestra fra- rum operationum sacras voces, quæ oeco­
» ternitas prædicet, sicut et nos ea vobis- nomia dogmatibus apostoiicis adversatur.
» cum prodicamus unanimiter, hortantes Dicitur in omnibus mentem Sergii secu­
» vos et unius vel geininæ novæ vocis in- tus et impia dogmata confirmasse , non
» ductum operationis vocabulum aufugien- consentiendo, sed connivendo, non ap­
• tes, unum nobiscum Dominum Jesum probando falsum dogma, sed silentium in­
> Christum, Filium Dei vivi, Deum veris- dicendo de una vel duabus operationibus.
> simum in duabus naturis operatum divi­ Dicitur in camdem impietatem tendere
nitus atque humanitus fine orthodoxa cum hæreticis, sed dispari modo; isti pra­
> atque unitate catholica prædicetis. » In vi dogmatis assertione, ille catholici dog­
secunda epistola ad eumdem Sergium, matis dissimulatione. Dicitur non secus ac
quæ recitata est actione decima tertia, ait : Sergius , Pyrrhus , etc. , hæresim spar­
• Unius autem operationis vel duarum gere,· iterum dispari modo, illi scilicet do­
• esse, vel fuisse mediatorem Dei et homi- cendo, Honorius docentibus non resisten­
• num, Dominum nostrum Jesum Chris- do , eumdem loquendi modum cum ipsis
>tum, sentire et promere satis ineptum tenendo, ct per silentii jussionem ipsis
■ est.... Auferentes ergo sicut diximus connivendo : quibus modis ad hæresim
■ scandalum novellæ adinventionis, non spargendam contulit.
• nos oportet unam vel duas operationes
Porro hanc esse mentem concilii invicte
• definientes prædicare. ·> Ergo.
constat ex Leone II ipsius concilii confir­
matore, in duabus epistolis, una ad epis­
Solvuntur objectiones.
copos Hispani», altera ad imperatorem,
Obj. 1° contra primam partem con­ quarum verba retulimus in probatione
clusionis. Actione decima octava synodi conclusionis; relege. Item constat ex ipso
ieitæ,non semel dictum est Honorio hæ- imperatore Constantino Pogonato, qui
retico anathema. Actione decima tertia , concilio adfuit et mentem patrum apprime
patres ejus epistolas exeerantur ut omnino noverat. Is in edicto quod legitur post ac­
alienas ab apostoiicis dogmatibus et a tionem 18, dicit : « Super hæc omnia anadefinitionibus conciliorum et cuncto­ » thematizamus cos qui supervacuorum cl
rum probabilium patrum, sequentes ve­ » novorum dogmatum hæretici auctores
ro falsas doctrinas hœreticorum : tum » atque fautores sunt r dicimus autem
[sim anathematizant, quia in omnibus » Theodorum qui fuit Pharanitanus episSergii mentem secutus est et impia dog- » copus, ct Sergium qui fuit hujus a Deo
? ita confirmat it. Actione decima quarta, | » conservandæ nostra regi® urbis anlisWarant duas epistolas Honorii in unam » tes... ad hæc et Honorium qui fuit anti.mdemque impieta tem tendere cum opus- » quæ Rom® papa, horum hæreseos in
'is lixreiicoruih. Dicunt Theodorum , » omnibus fautor, concursor atque confir-Vrgium, Pyrrhum, Petrum, Paulum et » mator. » Aperte distiuguit, ut patet,
lioDorium, hæresim in populum catho- inter hæretico» auctores et propugnatores

70
DIGRESSIO HISTORICA.
hæreseos, et simplices ejus fautores : his gium ; tum quia nonnisi annis ferme qua­
annumerat Honorium, non primis.
draginta post mortem Honorii cx arcliiw
Inst. Honorius in controversia de Christi Constanlinopolitano extracts· sunt, ant*
voluntate et operationibus locutus est si­ quod tempus vix erant cognilæ, sive b
cut hæretici Monothelitæ : ergo censeri Oriente, sive in Occidente.
del>et hærelicus Monothelita.
Inst. Honorius de fide consultus a Iri­
B. D. ant. Locutus est sicut Monothe­ bus patriarchis, scilicet a Sergio Constanlitæ ct in eodem sensu, N. et in diverso tinopolitano, Cyro Alexandrino, utroq*:
sensu, C. Verba enim catholicis ct hærc- Monothelita, el Sophronio Jerosolymiitar.
ticis quandoque sunt communia : sic ho- orthodoxo, respondens docet errorem,c·
mootuion fuit commune Paulo Samosa- mandat ut hunc doceant, ct ejus falsa (k
teno et patribus Nicaenis, sed longe diver­ mata toto Oriente vulgentur : ergo locute
so sensu usurpatum
est cx cathedra. Ergo.
Inst. Honorius non salum vocem, sed
B. omisso ant. in quo multa falsa sup
etiam sensum duplicis operationis rejecit : ponuntur : falsum namque est Honorée
nam in Epist. 2 ad Sergium quæ lecta est docuisse errorem et mandasse illum d
in sexta synodo act. 15, dicit : « Unius au- ceri ; non enim docuit esse unam volunü
» tem operationis vel duarum esse vel tem in Christo, sed tantum tacendam o
» fuisse mediatorem Dei ct hominum Do- vocem unius vel duplicis voluntatis, quo
» minum Jcsum Christum, sentire ct pro- est œconomiæ et non dogmatis; falsu:
» mere satis ineptum est. » Ergo.
proinde ejus dogmata falsa in toto Orien:
B. D. ant. Honorius rejecit absolute vulgari: sed his, inquam, omissis qu.·
sensum duplicis operationis, N. rejecit rum refutatio videri potest digress, supe­
in ordine ad promendum, C. Patet tum ex rius citata in tract, do Incarnatione, Λ |
adjuncto vocabulo sentire et promere; conseq. Quæ enim afferuntur in ant. n ·
tum ex tota serie utriusque ejus epistolæ ad sufficiunt ut papa dicatur loqui ex calhe-,
Sergium, in quibus nihil aliud urget quam dra; sed requiritur quod loquatur ut p?.ut taceantur voces unius vel geminæ vo­ tor universalis Ecclesiæ, quod Ecclesir.
luntatis ct operationis, ad sedandos tu­ universam solemni decreto alloquatur, qo
multus et contentiones ; tum quia non jus­ jubeat omnes fideles fide divina creil-r
sit Sophronium,qni duplicem operationem quæ decernit : hæc autem in casu Honor,
;
acriter defendebat, hunc sensum exuere, non reperiuntur.
Inferes. Ergo Honorius fuit illegifin?
sed tantum ab eo missos monuit ne dua­
rum operationum vocabulum deinceps damnalus. Prob. illatio. Si Honoriustu:
usurpare niteretur, ut ipsemet refert in fuit hærelicus, remansit pontifex ; sninim
eadem Epist. 2 ad Sergium; tum denique pontifex a nemine potestcondemnari. Ergo
quia si ex his verbis sequitur Honorium
B. N. illationem, .idprob dico ponti­
rejecisse sensum duplicis operationis in ficem mortuum non remanere pontificem,
Christo, sequitur pariter eum rejecisse quia post mortem non habet amplius juris­
sensum unius operationis, quia de utroque dictionem, ratione cujus esset pontifex; fu
in his verbis loquitur, sicque eum nec autemdamnatus Honorius post mortem.
unam nec duas operationes in Christo ag­
Obj.Qp conlrasecundam partem. Quo:
novisse, quod est plane absurdum.
Honorius ex œconomia et studio paré
B. 2° ad objectionem. Dato Honorium jusserit sileri de una vel duplici operatio­
damnatum fuisse ut hæreticum, fuit utique 1 ne in Christo , non debet ideo culpant’·
hærelicus ut homo privatus, non ut pon­ damnari tanquam hæreseos fautor. Ergx>
tifex loquens ex cathedra; errorem enim Prob. ant. Vigilius papa in controvert
docuit, si docuit, non constitutione solem- de tribi.sCapitulis, utrique parti silentiu ■
ni ad universam Ecclesiam directa, qua il­ indixit usque ad synodi celebrationem, net
lam ad credendum fide divina falsum dog­ tamen ideo culpatur ut fautor trium Capi­
ma obligavit, sed ex privata sententia, per tulorum. S. Basilius Magnus Macedoni»privatas litteras, privato nomine scriptas nis induisit silentium de Spiritus sancti di­
et ad privatos directas. Quod patet tum vinitate, quo eos ad veræ fidei professiones
ex litterarum inscriptione, <iuæ est ad Ser­ 1 revocarel, nec ideo damnatur ut fautor Mi-

DE MERITO CHRISTI.
?
cedonianorum. Ergo. Similiter Honorius.
DISSERTATIO XIX.
A. N. ant· Ad primam prob. N. con­
DE OPERIBUS CHRISTI MERITORIIS
sci/. Quia non est eadem ratio controver­
ET SATISFACTORIIS.
siarum circa facta ct circa aliquod fidei ca­
D. Th. Q. 19.
put. In controversiis circa facta etiamsi
dogma’ica potest aliquando imperari silen­
tium saltem ad tempus,ut fecit Vigilius :
Quæ tractat D. Th. 1 et 2 art. hujus quæsat in controversiis circa aliquod fidei ca­ tionis de una vel multiplici operatione
put imperare absolute silentium, ut fecit Chrisli, sufficienter explicata manent ex
Honorius, est causam fidei prodere et er­ præced. dissert, contra Monothelitas. ünrori contrario favere.
de ad expositionem tertii et quarti art. ubi
.-/(/ secundam prob. similiter N. con- agit de merito Christi, properamus, quaes­
seq. Disparités est, quod licet S. Rasilius tionem de satisfactione ejus propter affini­
vocem deitatis taceret ad tempus, adhuc
tatem adjungemus. Sit itaque
tamen aliis vocibus æquivalentibus e S.
Scriptura petitis testimoniisque camdem
ARTICULUS I.
um habentibus adversarios ita premebat, ut
DE MERITO CHRISTI.
nullo modo repugnare possent, ut testatur An, quando et per quos actus Christus
S. Gregorius Nazian. At vero Honorius
meruerit?
jubenssileri vocem duplicis operationis seu
Dico. i°. Christus vere et proprie me­
voluntatis in Christo, æquivalentia verba ruit.
non adhibebat, nec Monothelitas impugna­
Est de fide definita in concilio Trid.
bat; quin c contra eodem modo ac illi lo­ sess. 6, cap. 7, ubi expresse dicitur Chris­
quebatur, et Sergio eorum principi se as- tum fuisse causam meritoriam nostra jus­
sentire palam profitebatur.
tificationis. Colligitur cx pluribus locis
Inst. Honorius non secus ac Basilius ve­ Scriptura, quibus exaltatio Christi, re­
ritatem catholicam verbis æquivalentibus demptio generis humani, humilitati, obeexpressit, ut patet ex ejus Epist. secunda dientiæ, passioni, etc. Christi ut causæ
ad Sergium, in qua dicit : « Quantum ad meritoriae tribuuntur. Sic Philip. 2 : Hu­
* dogma ecclesiasticum attinet, utrasque miliavit semetipsum, factus obediens
» naturas in uno Christo unitate naturali usque ad mortem, propter quod Deus
» copulatas, cum alterius communione ορο­ exaltavit illum. Isaï. 55 : Si posuerit pro
ί» rantes atque operatrices confiteri debe- peccato animam suam, videbit semen
»mus, et divinam quidem quæ Dei sunt longœvum; ct : Pro eo quod laboravit,
» operantem, et humanam quæ carnis sunt anima ejus videbit et saturabitur.
» exequentem. » Ergo.
Patet etiam ratione. Quia in actibus
B. hæc non satisfuisse Honorio ut im­ Christi reperiuntur omnes conditiones
pugnaret et comprimeret Monothelitas; si­ quas theologi requirunt ad merendum
quidem hi eadem verba quæ sunt S. Leonis apud Deum in tractatu de Gratia. 1° Erant
adhibebant, et sub eis suam hæresim oc­ libera, ut probavimus dissert, præced. 2®
cultabant , ut constat ex Epist. secunda Erant bon® ex objecto ct circumstantiis,
Sergii ad Honorium, et ex confessione Ma- juxta illud Joan. 8 : Quæ placita sunt ei
carii relata actione 8 synodi sextæ. Sic ergo facio semper. 5° Procedebant a subjecto
dicebant carnem assumptam a Verbo exe- justo ct grato. 4° Ordinabantur chantatis
qui quæ carnis sunt propria , ut intelli- virtute ad gloriam Dei. 5° Erant viatoris;
gerent id eam præstare ut motam a Verbo, Christus enim erat simul viator et compretanquam ejus instrumentum mortuum : hensor, ut diximus supra dissert. 15, art.
unde carnis operationem passionis potius ultimo, petit. 8.6° Ex parte Dei aderat ac­
quam actionis rationem habere asserebant. ceptatio harum actionum ad premium, ut
Honorius itaque verbis laudatis fidem de patet cx verbis Isaïæ supra citatis. Quam­
duabus Christi operationibus non satis vis tamen aliqui theologi, n.ier quos Joan­
dare pro tempore professus est et explicuit, nes a S. Th. negent hanc conditionem re­
oechærclicum sensum sufficienter exclusit. quiri ad meri turn Christi, sed sufficere
quod ipse Christus suas actiones ordinet

DISSERT. XIX. ART. I.
ad præmium, quia ipse est Deus, adeoque I
Dices 1°. Prius est esse quam operari :
persona ordinans est Deus, non sic de aliis i ergo Christus non meruit in primo itis·
hominibus respective ad Deum.
tanti.
Dices. Licet Christus esset simul viator
B. D. ant. Prius est esse quam operar,
et compretansor, non erat tamen viator operatione successiva, C. inslantanea,(
secundum animam quæ fruebalur Deo, sed subd. Prius est esse natura, C. tempon
secundum corpus quod erat mortale : at­ N. Sic eodem instanti reali quo sol existit,
qui meritum debet esse ab anima non a illuminat.
corpore : ergo.
Dices 2°. Si Christus a primo instanti
Ii. D. maj. Non erat viator secundum conceptionis meruisset, nihil postea me­
animam consideratam secundum se ct in reri potuisset : atqui : ergo. Prob. sequtlt.
ordine ad Deum, C. consideratam ut est Illud primum meritum fuisset infiniti nforma corporis, N. Patet ex dictis dis­ loris, adeoque quodlibet præmium me­
ruisset. Ergo.
sert. 15 citata.
B. 1° hoc argumentum nimis probare,
Dices 2°. Meritum importat imperfec­
tionem in merente; qui enim meretur ex- I scilicet, Christum non meruisse nisi in ul­
pcctat sibi aliquid conferendum ab alio timo vitæ instanti.
B. 2° N. maj. Ad prob. D. Illud me­
tanquam a superiore : atqui id in Christo
ritum fuisset infiniti valoris, et seorsim ύ
repugnat : ergo.
Ii. D. min. Id Christo repugnat ratione aliis meritis ordinatum et acceptatum ai
divinitatis, C. ratione humanitatis, N. Mi­ præmium, N. et simul cum aliis ordinatu;
rabili itaqiiefœderc et suppositum divinum et acceptatum ad præmium, C. Non erg«
et humanitas concurrebant in Christo ad singula Christi merita seorsim ordinabam '
ejus meritum : suppositum divinum ad id tur et acceptabantur ad præmium, sed om­
quod perfectionis est, conferens nempe in­ nia simul morte consummata.
Hic q. 5Ό. a. 6. 0. et ad 2. — Z)lC0 5*.
finitatem valons; humanitas ad id quod
imperfectionis est, scilicet ad inferioritatem Christus non meruit in instanti morts
suæ; nec « fortiori postmortem.
et subjectionem.
Prob. Status viatoris de lege Dei ordi- '
Hic q. 34. a. 3. 0. — Dico 2°. Chris­
tus meruit a primo instanti suæ concep­ naria requiritur ad meritum, nec ab ea lege
tionis usque ad finem vitæ. Est communis se exemptum indicat ipse Christus Joan
9. his verbis : Me oportet operari open
cum Auctore.
Prob. 1° ex illo Heb. 10 : Ingrediens ejus qui misit me, donec dies est : reni:1
in mundum, dicit : Hostiam et oblatio­ nox quando nemo potest operari; ul
nem noluisti, corpus autem aptasti mi­ per diem SS. Patres intelligunt tempo.·
hi... tunc dixi : Ecce venio; in capite li­ vitæ , per noctem tempus mortis : atqu
bri scriptum est de me, ut faciam, Deus, Christus in instanti mortis, a fortiori p&
voluntatem luam. Porro, ingrediens in mortem, non erat amplius viator : ergo: j
mundum, inlelligitur secundum interpre­ Prob. min. Secundum philosophos, viven- i
tes, primo instanti conceptionis; et bene, lia desinunt per primum sui non esse, in
nam ante illud non est ingrediens sed in­ quo verum est dicere, nunc non est vivengressurus, post illud non est ingrediens et immediate ante erat : ergo in instanti
sed ingressus. Atqui illa oblatio qua se mortis, quod estextrinsecum vitæ, Chris­
victimam in illo instanti obtulit Patri erat tus non erat amplius homo vivens, adeo
meritoria, nihil enim illi deerat ad meri­ que nec viator.
tum : ergo.
Dices 1°. Christus meruit persuam mor
Prob. 2° ratione. Ab illo instanti usque tem. Ergo.
ad finem vitæ habuit vi scientiæ infusæ
ibid. —B. D. ant. Christus meruit per
usum rationis independentem a phantas­ suam mortem in fieri, scilicet per passio­
matibus, nulloqub iueO impedimento de­ nem quæ tendebat ad mortem, C. per suam
linebatur : ergo potuit ab illo instanti ad mortem in facto esse, N. Potest etiam dici
finem vitæ sine interruptione actus meri­ Christum meruisse per mortem in facto
torios elicere ; idque fecisse suadent ejus esse , non formaliter, sed objective, qua­
dignitas et sanctitas.
tenus vivens eam voluntarie acceptavit ei
Γ2

DE MERITO CHRISTI.
75
Prob. conclusio, quia supposita liber­
obtulit Patri. Hac solutione ultima solvi­
tur instantia de resurrectione et de vulnere tate in actionibus Christi, nulla deest illis
laterisChristi,ttquo quidam Patres dicunt conditio ad meritum : et quidem 1° sunt
fluxisse vitam, salutem, sacramenta ; nisi viatoris, ut patet ex dictis. 2° Sunt undeforte inlelligas etiam, et bene, fluxisse sa­ quaque bonæ, imo et theandricae, proce­
cramenta figurative, quia fluxit aqua, fi­ dentes a supposito divino et subjecto infi­
gura baptismi, fluxit ct sanguis, figura eu- nite sancto et grato atque impeccabili. 5·
charisliæ. Potest etiam dici secundum D. Sunt ex imperio summæ charilatis ordina­
Th. — Ibid. 0. — quod , licet hæc plaga ta ad gloriam Dei, et ex his capitibus quan­
et quidquid corligit circa carnem Christi, tumvis ex se naturales, fiebant snpernatuanima separata, non fuerit nobis merito­ ralcs. 4°Tandem non deerat eis acceptatio
rium, fuerit tamen nobis salutiferum effi­ ex parte Dei ad præmium. Ergo.
cienter ut instrumentum divinitatis unitæ.
Hinc colliges 1°, Christum meruisse
Inst. Martyres merentur formaliter per per actum dilectionis Dei, qui, ut proba­
mortem in facto esse. Ergo. Prob. ant. vimus, fuit liber Christo. Id etiam aperte
Merentur aureolam formaliter per mortem : testantur Patres tribuentes opus redemp­
atqui illam non merentur nisi mors sit con­ tionis nosiræ (quod constat esse ex meri­
tis Christi) eximiæ illius charilali, juxta
summata : ergo.
Ii. N. ant. Ad prob. N. min. Merentur illud Joan. 4 : Ut cognoscat mundus quia
enim aureolam in ultimo instanti intrin­ diligo Patrem, et sicut mandatum dedit
seco vitæ, in quo verum est dicere, nunc mihi sic facio. Surgite, eamus hinc, id est
vivunt et post non vivunt; licet non detur ad passionem. Ecce quomodo actus obenisi morte consummata.
dientiæ fuit imperatusa charitate; etsane
Pepones. Voluntarium in causa sufficit nullum est mentum saltem perfectum
ad meritum sicut ad demeritum : atqui quale fuit in Christo , quod non sita chari­
tam in Christo quam in martyribus mors tate , vel elicilive, vel saltem imperative, ut
in instanti extrinseco vitæ est voluntaria docet S. Th. quia ejus est perse primo et forin causis quibus se voluntarie subjecerunt: malitcr respicere bonum divinum, ad quod
ordinari debent operaut sint meritoria.
ergo.
Colliges 2°, Christum meruisse per om­
R. D. maj. Voluntarium in causa suffi­
cit ad meritum si adsint aliæ conditiones nes actus etiam præceptos virtutum mora­
requisitae, inter quas est status viatoris, C. lium obedientiæ, humilitatis, patienti®,
secus, N.
etc. quia , ut superiore dissert, exposui­
Dices 2°. Christus in coelis orat pro no­ mus,—1.2. q. 114. a. 4. — in iis fuit liber.
Colliges 5°, Christum meruisse per om­
bis, juxta illud Rom. 8 : Interpellat pro
nobis. Ergo.
nes actus suarum potentiarum, etiam par­
Λ. N. conseq. Quia licet omnis oratio sit tis sensitivæ et vegetat ivæ, imo et corpo­
impetratoria, non tamen est semper meri­ ris ; ita ut meruerit non tantum per audi­
toria. Unde S. Th. 2 2, q. 83, a. 16, do­ tionem , visionem, ambulationem, gemi­
cet peccatores petendo aliquid a Deo im­ tus , lacrymas, etc. sed etiam per motum
petrare : et tamen ad 2, negat eos mereri. cordis, pulsum arteriae, nutrilionem, di­
Ibid, a 11, ad 1, docet sanctos in coelo gestionem , somnum , sitim, etc. Quia li­
orare pro bealitudine corporis eamque im­ cet ista actiones non sint in se formaliter
petrare, et tamen non mereri. Tandem do­ libera, suberant tamen ejus voluntati ra­
num perseveranti® cadit sub impetratione, tione dominii quod habebat in suum cor­
non tamen sub merito , ut docet ibid. S. pus ct ejus potentias : unde prout ab ipso
Doctor 1 2, q. 114, a. 9, ad 1.
permittebantur oh fines honestos, accipie­
In 3. d. 18, q. 1. a. 5. — DÎC0 4°. bant aliquam honestatem moralem.
Christus meruit per omnes actus liberos
Dices 1°. Christus non habebat domi­
nium in has potentias nisi ut instrumen­
humanæ voluntatis.
Dico humanee voluntatis; quia ratio me­ tum divinitatis : atqui instrumentum non
riti involvit aliquam dependentiam a præ- movet libere, sed secundum motum cau­
miante, divina autem voluntas Christi nul­ sæ principalis : ergo.
lum habet superiorem it quo dependeat.
B. D. maj. Nisi ut instrumentum mor

bt

Ί

•ii

DISSERT. XIX. ART. II.
T4
tuum, Ar. ut instrumentum vivum, C. adeo- proindeque merito ad illa tendere potue­
que et liberum ; quia Verbum illud mo­ rit ; nec ullum inde videtur sequi majoris
vebat juxta naturam suam, hoc est, per dignitatis detrimentum : ergo illa meruit
deliberationem rationis.
Patet conseq. quia debemus Christo con­
Dices <&. Ex' hac doctrina sequeretur cedere id quod est perfectius et nobilius.
Christum meruisse spuendo et alias exer­
Dices 1°. Juxta hanc doctrinam sequitur
cendo actiones mere naturales et necessa­ quod Christus sit mortuus pro se, et seiprias; quod videtur indecens et absurdum. sum obtulerit pro se, q”.od damnatur cap
Ii. omnia naturalia quæ nobis videntur 10 concil. Ephes. Ergo.
indecentia, non esse talia in oculis Dei,
7?. N. sequelam. Quia istis locutionibus
qui est illorum auctor. Attamen cum illae significatur quod Christus passus sit prose
actiones non pertineant per se ad vitam ex primaria intentione et pro peccatis pro­
vegetativam et sensitivam, sed per acci­ priis; quod utrumque est falsum, et ultimum
dens utramque consequantur, posset ve­ damnatum can. cit. ut patet ex ratione qui
risimiliter dici Christum eas non ordinasse ibi affertur, quod scilicet Christus oblatione
ad meritum. Unde ab illis abstrahimus.
non eguerit, quia peccatum non fecit.Quod
autem Christus non sit passus pro peccatis
ARTICULUS II.
propriis et quod primarius finis ejus In­
Quanam Christus sibi meruerit?
carnationis fuerit redemptio nostra, ita ut
Hic q. 19. a. 5. o. — Dico Ie. Christus ea cessante non venisset, bene stat potuisse
meruit sibi gloriam corporis, nominis exal­ sibi consequenter et secundario meruisse,
tationem et alia bona quæ pertinent ad ut patet de angelis, quibus, ut diximus, me­
ejus excellentiam exteriorem, ut est as­ ruit gratias accidentales.
Dices 2°. Gloria corporis erat Christo
censio , veneratio, etc. quæque accepit
debita titulo connaturalilatis : ergo cam
post suam passionem.
Est contra Calvinum qui, ut amorem non meruit.
II. N. conseq. Potest enim eadem res hoc
Christi erga nos magis extolleret, repre­
hendit scholasticos quod docuerint Chris­ duplici titulo obtineri, quia inter >c non
repugnant, idque maxime si res illa stalim
tum sibi aliquid meruisse. Attamen
Prob. conclusio evidentissimisS. Scrip- ab initio non habeatur, sed suspendatur
turæ testimoniis. Philipp. 2 de Christo di­ ejus assecutio, ut (it in casu nostro. Sic
citur : Humiliavit semet ipsum, factus v. g. filius regis, cui ex titulo hæreditatis de­
obedient usque ab mortem.... propter betur regnum, potest tamen egregiis factis
.
quod (attende causalitatem meriti) Deus illud mereri.
ibid. — Dico 2°. Christus nec gratiam
exaltavit illum et donavit illi nomen
quod est super omne nomen, ut in nomi­ habitualem nec gloriam essentialem sibi
ne Jesu omne genu flectatur,etc. Heb. 2 : meruit. Ita communiter cum S. Th.
,
Vidimus Jesum propter passionem mor­
Prob. prima pars. Actus meritorii in
tis gloria ct honore corona tum. Luc. 24 : Christo primo instanti conceptionis eliciti,
Nonne oportuit pali Christum, et ita procedebant a gratia habituali : atqui prin- !
intrare in gloriam suam? scilicet corpo­ cipium meriti non cadit sub merito, ut alibi
ris. Joan. 17. Opus consummavi, etc. diximus ·. ergo. Prob. maj. Illi actus me­
Nunc clarifica me. Apoc. 5 : Dignus est ritorii eliciebantur a Christo connaturaliAgnus qui occisus est, etc. Astipulantur ter; hoc enim cum sit quid perfectius, nec
sancti Patres, Tertul. lib. de CoronaMi- sequatur inconveniens, non debemus de­
lit.S. Aug.Tract. 104 in Joan. Bern. Senn. negare Christo i atqui ut connaturaliter eli­
5 de Ascensione.
cerentur, debebant procedere a gratia ha­
ibid. — Prob, ratione. Perfectius est bituali, ut a principio quo, ut diximus dum
aliquid habere per meritum quam sine de gratia Christi : ergo.
merito, quando extera sunt paria, hoc est,
Prob. secunda pars. Gloria essentialis
quando inde majoris dignitatis non sequi­ animæ.seu scientia beata, se tenebat etiam
tur detrimentum : atqui Christus potuit ex parte principii meritorum Christi : ergo
mereri gloriam corporis et extera bona ex- illam non meruit. Prob. ant. Meritum
tiinseca, siquidem eis ab initio caruerit, Christi regulabatur vel scientia beata, vel

QU/ENAM CHRISTUS SIBI MERUERIT?
75
//. D. maj. Si nihil obstet, C. si aliquid
scientia infusa : atqui si primum, habemus
intentum; etiam si secundum, quia scien­ obstet, N. Et sic distincta min. N.conseq.
tia infu.-v» supponebat beatam ad quam ut Obstat itaque in praesenti casu quod in­
proprietas sequebatur : ergo. Patet maj. verteretur ordo connaturalisagendi; cum
quia meritum in Christo non poterat regu­ enim supponatur gratia et gloria esse in
lari tide, quæ in eo non erat.
Christo a primo instanti conceptionis, et
Dices 1°. Juxta D. Th. infra q. 34. a. 3 gratia sit principium connaturale actionis
supra cit. Christus in primo suæ concep­ meritoriae, visio autem beatifica seu scientia
tionis instanti sanctificabis fuit per pro­ infusa loco fidei sit ejus regula : ut Chris­
prium actum : atqui illi actui nihil deest ut tus utramque mereretur, deberet ejus ac­
sit meritorius gratiæ habitualis : ergo.
tio meritoria nec esse a gratia, nec regulari
D. D. min. Si ab ipsa gratia non proce­ scientia beata aut infusa, quod non est condat, C. si ab ipsa gratia procedat, sicut de naturaliter operari meritorie.
facto procedebat, secundum exigentiam
Dices 5°. Ideo secundum D. Th. hic,
connaturalem, N.
Christus non meruit gratiam habitualem et
Depones. S. Th. infra q. 48, a. 1 O, dicit gloriam essentialem, quia debuisset aliquo
sic : « Respondeo dicendum quod Christo tempore illis carere : atqui hæc ratio nulla
» data est gratia, non solum sicut singulari est : ergo. Prob.min. Licet meritum natura
«personæ, sed in quantum caput est Ec- debeat praecedere præmium, non repugnat
» clesiæ, ut scilicet ab ipso redundaret in tamen quod simul tempore sint, ut patet in
» membra; ct ideo opera Christi hoc modo augmento gratiæ quod datur in præmium
» se habent tam ad se quam ad sua mem- actus habitu intensioris, quod simul est
» bra, sicut se habent opera alterius homi- tempore cum illo actu.
» nis in gratia constituti ad ipsum... Unde
H. D. min. Ista ratio nulla est respectu
» Christus per suam passionem non solum meriti ut sic, C. respectu talis meriti de
» sibi, sed etiam omnibus membris suis quo est quæstio, N. Supposito enim quod
» meruit salutem. » Atqui per salutem in- gratia et gloria stalim ab initio in Christo
telligitur gratia et gloria essentialis quam fuerint, ut alibi diximus, actio ejus meri­
membris suis meruit : ergo.
toria, non quidem absolute, sed connatu­
D. Quandoquidem D. Th. disertis verbis ral i ter et secundum communem cursum ab
inhocquem tractamus articulo neget Chris­ illis procedere debebat, ita ut si ab cis non
tum sibi meruisse Gratiam ct beatitudi­ procederet, nulla posset assignari ratio se­
nem animat, alio certe sensu intelligenda cundum communem ct connaturalem cur­
veniuntverbaobjecta, nisi patent issimamS. sum hujusmodi dispensationis, nisi quia
Doctori praebeamus contradictionem. Dico tunc in Christo non essent. Et hoc inten­
ilaqueS.Doctorcm tantum velle quod Chris­ dit S. Th. Adde quod si non reguletur per
tus, quia est totius Ecclesiæ caput et illi scientiam beatam aut infusam, debeat re­
sub hac ratione data est gratia, mereatur gulari per fidem quæ est cum ulraque insibi capiti et nobis membris, sicut homo compossikilis.
particularis in gratia constitutus sibi soli
Pepones. S. Th. Quodl. 9, a. 8, docet
meretur, membra et enim caput unum cons­ angelum in primo instanti et fuisse beatum
tituunt ; non autem intendit quod ea omnia et beatitudinem meruisse, rationemque red­
quæ nobis meruit sibi meruerit. Hic sensus dit quia in instantaneis fieri et factum esse
patet ex textu et ex verbis in fine; notanter sunt simul tempore. Ergo.
enim S. Doctor non dixit, Non solum sibi
R. S. Thomam ibi loqu» c.x aliorum sen­
meruit salutem, sed simpliciter, Non so­ tentia, non ex propria. Etenim S. Th. eo
lum sibi meruit ; id est, Christus non so­ in loco quærendo utrum angeli meruerint
lum sibi meruit ahquid, sed etiam omnibus suam beatitudinem, tres refert sententias:
primam, asserentem angelum in primo suæ
membris suis meruit salutem.
Dices 2°. DebemusChristotribuerequod creationis instanti fuisse beatum; secun­
est perfectius et dignius : atqui perfectius dam, angelos fuisse creatos in gratia et in
et dignius est habere gratiam et gloriam ex ea perseverantes gloriam mentisse: hanc
merito quam sine merito, ut sæpe diximus : amplectitur S. Ductor; tertiam, fuisse in
puris naturalibus conditos, sed simul con«rgo.

DISSERT XIX. ART. III.
versis ad Verbum colatam fuisse beat itu- |
ARTICULUS ΠΙ.
diriem et gratiam. Pro cujus sententiæ de­
Utrum et quæ Christus meruit angelii
fensione, tres refert dicendi modos, et so­
et hominibus?
lum approbat tertium relatum in objectio­
ne, sed, ut patet,non ex propria sententia,
Q. 19. a. 4. o. — D:co 1°. Christus non
secundam enim elegerat, sed tertia sen­ tantum sibi meruit, sed ct aliis; quia ia
tentia supposita, quam non sequebatur. Ita Christo non solum fuit gratia sicut in quo·
Ferrar. 3 cont. Gent. cap. 110, Bergo- dam homine singulari, sed sicut in capite
mensis in Tabula aurea dub. 154 cit. apud totius Ecclesîæ, cui omnes uniuntur siol
Gonetum.
capiti membra,ex quibus constituitur mp·
/nst. Nihil repugnat etiam connaturali- tice una persona : ergo meritum Christi se
ter quod tale Chris*5 nivdium reguletur per extendit ad alios in quantum sunt membn
scientiam infusam et mereatur scientiam ejus; sicul etiam in uno homine actio ca­
beatam. Ergo. Prob. ant. Si quid repugna­ pi tis aliqualiter pertinet ad omnia membn
ret, esset quia scientia infusa supponit bea­ ejus, quia non solum sibi sentit, sed om­
tam et ad illam sequitur s atqui falsum con­ nibus membris.
sequens : ergo. Prob. min. ex D. Th. sup,
Dico 2°. Christus non meruit angelis
q. 9, a. 3, ad 2, ubi expresse fatetur scien­ gratiam et gloriam essentiales, sed tantum
tiam infusam esse dispositionem ad bea­ gratias accidentales. Constat ex dictis de
tam. Ergo.
grafia Christi capiiali, diss. 9, a. 3.Requirt
B. N. ant. Jd prob. N. min. Jdprob.
Dico 5°. Christus non meruit primis pa­
dico S. Thomam loqui de dispositione quæ rentibus gratiam status innocentiæ. Con­
se habet per modum effectus ad bene esse stat ex dictis ibidem art. 2. § 3. Vide.
formæ, non de ea quæ se habet ut via ad
Dico 4°. Christus meruit aliis homini­
formam simpliciter. Sic eodem sensu q. 7, bus omnes gratias actuales disponentes ad
a. 15, ad 2, appellat gratiam habitualem justificationem, ipsam gratiam justifican­
dispositionem ad gratiam unionis.
tem, gloriam, auxilia omnia, dona super­
Dices 4°. Isai. 55, dicitur de Christo : naturalia, omnes denique nostræ prædesPro eo quod laboravit anima ejus, vide­ tinationis effectus.
bit et saturabitur :aU\ui illa visio est beata,
Prob. auctoritate. Ephes, i dicitur !
de qua Psal. 16, Satiabor cum apparuerit Benedictus Deus et Paler Domini nostri
gloria tua : ergo.
Jesu Christi, qui benedixit nos in omni
A. N. min. Sed debet intelligi illud vi­ benedictione spirituali in calestibusin
debit, de visione seminis longævi, id est, Christ'j, id est, per Christum juxta S. Th.
conversionis gentium, ut patet ex verbis ex S. Ambros. et aliis Patribus. Joan. 1.
immediate praecedentibus : Siposucrit pro De plenitudine ejus nos omnes accepi­
peccato animam suam, videbit semen lon- mus et gratiam pro gratia; id est, om­
gœvum, etc.
I nem gratiam a prima usque ad ultimam,
Ex dictis colliges Christum etiam non juxta phrasim hebraicam. Ita interpretan­
meruisse virtutes et dona quæ simul cum tur S. Chrysost. ibid. Hom. 23, S. Aug.
gratia conferuntur et ad eam ut proprieta­ Tract. 3 in Joan. c. 15 : Sine me nihil po­
tes consequuntur; quia de lege Dei ordi­ testis facere, nempe quod conducat ad sa­
naria, eadem via et actione, essentia et pro­ lutem, ut explicat cum Patribus Trid. sess.
prietates producuntur.
5 et 6. Divus Bern. Serm. 13 in Cani»
Quidam hic movent quxstionem utrum « Quidquid virtutis, inquit, quidquid sa·
saltem de potentia Dei absoluta, Christus » pientiæ habere confidis... deputa Chrispotuerit sibi mereri gratiam et gloriam es­ » to. n D. Th. supra q. 7, a. 9, dicit gra­
sentialem, uthabitas in primo instanti con­ tiam Christi plenam esse, eo quod attingit
ceptionis. Negant Joannes a S. Th.Nugno, omnes effectus graliæ.
Conienson;a/7irmantGodoy,Gonct. Vide
Prob, ex usu Ecclesiæ quæ, sive petat
si hibct. Quaestioni enim prorsus inutili im­ spiritualia quæcumque, sive temporalia
morari nec vacat nec placet.
prout conducunt ad salutem, petit per Do­
minum nostrum Jesum Christum.
Pro ratione. Christus nobis meruit ea

UTRUM CHRISTUS VERE ET PROPRIE PRO NOBIS,

76

!
i

i
'
I
I
1
I

omnia quæ ad salutem et justificationem
eunt necessaria, quæque amiseramus per
peccatum originale : atqui hæc omnia as­
signata sunt necessaria ad justificationem
et salutem nostram, eaque omnia amisera­
mus per peccatum originale : ergo. Patet
min. Prob. maj. 1° Quia juxta S. Scriptu­
ram, ubi abzindavit delictum, superabun­
dant gratia. 2° Quia id pertinet ad offi­
cium perfecti et consummati salvatoris et
redemptoris, qualis fuit Christus. 5° Quia
hoc magis congruit excellenti® et dignitati
ejus, cui nempe nihil perfectionis debe­
mus denegare, nisi vel in se repugnet, vel
oppositum fuerit revelatum. Ergo.
Dices 1°. Gratia et justificatio nostra
sunt omnino gratuit® secundum Apost.
Rom. 5 et li : ergo ex nullius meritis.
B. D. ant. Sunt gratuit® respectu nos­
tri, C. respectu Christi, N. Et hic est sen­
sus S. Scripturarum quem innuit ipsemet
Apostolus 5 Rom. cit. Justificati gratis,
inquit, per gratiam ipsius, per redemp­
tionem quæ est in Christo Jesu. Quibus
significat nostram justificationem respectu
nostri esse gratuitam et respectu Christi
remunerato riam.
Dices 2°. Adam non amisit spem ot fi­
dem. Ergo.
B. D. ant. Non amisit sibi, C. non ami­
sit nobis, N. Etenim, ait concil. Arausic.
II, can. 25 : « Per peccatum primi paren­
dis ita fuisse attenuatum liberum arbi» trium hominis, ut nec possit in Deum
» credere nec sperare. »
Dices 3°. S. Th. infra q. 79, a. 7, ad 2,
dicit quod Passio Christi effectum non
habeat nisi inillis qui conjunguntur illiper fidem et charitatcm. Ergo.
B. S. Thomam loqui de effectu comple­
to, id est, remissione culpæ et infusione
çraliæ, quæ sit effectus sacramenti, de quo
ibi agit.
Dices 4°. Meritum debet existere ante
prxmium, cum sit præmii causa t atqui
Christus non extitit ante antiquos Patres :
ergo.
B. D. maj. Debet existere in re, N. in
pnescientia pramiantis, C. Cum sit enim
causa moralis tantum, sufiicit quod existât
m præscienlia alterius.
Dices 5°. Christus non meruit suam inearnationem : atqui hæc erat maxime necessaria ad salutem nostram : ergo,

ktc.

77

B. nostram conclusionem non procede­
re de Incarnatione ; tum quia ipsa est prin­
cipium meriti in Christo; tum quia non est
cITectus prædestinationis nostræ, sed ad
illam præsupponitur.
ARTICULUS IV.
Utrum Christus vere et proprie pro no­
bis satisfecerit, an improprie tantum
ct metaphorice ?

Ille dicitur vere et proprie satisfacere,
qui exhibet pretium æquivalens rei abiat® seu injuri® illat®, per quod extinguitur debitum. Ita Christum pro nobis Deo
satisfecisse tenent omnes catholici, scili­
cet , ipsum lanquam vadem et sponsorem
nostrum pœnas peccatis nostris debitas tu­
lisse, sanguinem fundendo et mortem op­
petendo loco nostro. Negant Sociniani,
contendentes Christum pro nobis satisfe­
cisse improprie tantum et metaphorice,
scilicet praidicatione, consilio et exemplo,
quibus et aliis, qu® ipsi commissa erant,
adimpletis, Deus gratis peccata nobis re­
mittit. Fatentur equidem Christum esse
mortuum pro nobis, hoc est commodo nos­
tro, quatenus ejus mors nos movet ad poe­
nitentiam et ea certificamur Deum condo­
naturum nobis peccata; at non pro nobis,
id est loco nostro, luendo pœnas peccatis
nostris debitas. Et hic error sequitur ex
alio; quamvis enim agnoscant Deum pu­
nire peccatores pervicaces et in malo per­
severantes, volunt tamen eum resipiscen­
tibus, gratis et nulla expostulata satisfac­
tione, condonare, nealioquin fiatpræjudiCium ejus misericordi®. Contra quos cum
universa Ecclesia,
Dico. Christus vere et proprie pro no­
bis satisfecit.
Prob. 1°. Juxta S. Scripturam, Christus
redemit nos pretio soluto, scilicet sangui­
ne fusa et morte oppetita : ergo vere ct
proprie pro nobis satisfecit. Palet conse­
quens ex not amine.
I>rob. ant. 1 Cor. 6 habetur : Empti
estis pretio magno. Cap. 7 : Pretio empti
estis, nolite fieri servi hominum. 1 Pet.
18 : Scientes quod non corruptibilibus
auro vel argento redempti estis... sed
pretioso sanguine quasi agni immacula­
ti ct incontaminati. Hic pretiwn praefer­
tur auro et argento quibus redimuntur
captivi ct assignatur quale sit, pretiosus

rs
DISSERT. XIX. ART. IV.
scilicet sanguis Christi cui nostra rcdemp- I id est, pretium æquivalens ct vera debiti
tio tribuitur. Item Ephes. 1 : In quo habe­ compensatio.
mus redemptionem per sanguinem ejus
Dicunt insuper Sociniani particulam
remissionem peccatorum. Tit. 2 z Dedit pro, græce ύ~ερ, non semper significare
semetipsum pro nobis, ul redimeret nos substitutionem unius pro alio seu solutio­
ab omni iniquitate, i Timoth. 2 : Qui de­ nem debiti, sed sæpe occasionem seu cau­
dit semetipsum redemptionem pro om­ sam finalem. Unde quando Christus dici­
nibus ; grace pretium pro omnibus. Ga- tur mortuus pro nobis, non est sensus
lat. 3 : Christus nos redemit de maledicto quod loco nostro sit mortuus ct quod sol­
Legis, factus pro nobis maledictum, id verit debitum nostrum , sed quod morte
est, transferens in se maledictionem, seu pu­ sua magnum beneficium nobis contulit,
nitionem peccatis nostris debitam. Matth. contestons suam erga nos charitatem,pro­
20 : Filius hominis venit dare animam mittens et certificans misericordiam Du
suam redemptionem pro multis; græce, condonaturam nobis peccata nostra. Id
pretium pro multis. Ileb. 7, Christus di­ autem probant 1° quia i Joan. 5, jubemur
citur melioris Testamenti sponsor fac­ animam pro fratribus ponere ad imitatio­
tus; quo sensu autem sit novi Testamenti nem charitatis Christi, qui posuit animam
sponsor, explicat Apostolus ibid. cap. 9 : suam pro nobis; non debemus autem ani­
Ideo, inquit, novi Testamenti mediator mam ponere pro fratribus quasi illontm
est, ut morte intercedente in redemptio­ loco in pomis ferendis substituamin, sed
nem earum praevaricationum quæ erant tantum in eorum utilitatem et commodum.
sub priori Testamento,remissionem ac­ 2° Quia eodem modo Christus dicitur mor­
cipiant qui vocati sunt œternœ hœredi- tuus pro nobisquo dicitur mortuus pro pec­
tatis. Similiter passim alibi.
catis nostris: at non dicitur mortuus proEx his praeluditur evasio Socim ano­ pcccatis hoc sensu quod sit mortuus loco
rum, qua dicunt hæc esse intelligenda de peccatorum nostrorum, sed quod sit mor­
redemptione impropria, sicut cum Exod. tuus ut a peccatis nos avocaret, et decorum
15, Deut. 7 et alibi, Deus dicitur redemis­ remissione gratuita fidem et spem faceret
se populum suum ; et Act. 7, Moyses dici­
/I. nos non facere vim in particula pra
tur missus redemptor, licet nihil solverint; seuvTup præcisc,sed cum adjunctis et cir­
disparitas est enim aperta, quod in locis a cumstantiis : unde contendimus quod, cum
nobis laudatis exprimatur redemptio per­ Christus dicitur nos redemisse, non auro
soluto pretio, secus cum Deus aut Moyses aut argento, sed pretio sui sanguinis,se
dicitur redemptor. Redemptio autem per­ dedisse redemptionem , seu pretium re­
soluto pretio, secundum ipsum Socinum, demptionis pro nobis, nos redemisse de ma­
est vera ct propria redemptio. «Redimere ledicto legis, factus pro nobis maledictum,
» aliquem, inquit, lib. 2 de Servatore cap. dedisse animam redemptionem, scu pre*
» 1,nihil aliud proprie significat quamcap- tium redemptionis pro multis, et similia
» tivum manibus illius qui illum detinet, quæ dixi, ct modo dicam ; contendimus,
» dato pretio, liberare. »
inquam,hæc non posse intelligi nisi in quan­
Neque dicas cum iisdem, pretium etiam tum Christus se vadem nostrum dedit, loco
intelligendum esse improprie, quatenus nostro passus est ot pro peccatis nostris
scilicet ad ejus prasentiam liberamur a soluto pretio satisfecit : neque in S. Scrip­
Deo, Nam 1° quis non videt hanc respon­ turis aut alibi has ct similes expressiones
sionem esse sine ullo fundamento fictam, reperirc est, quæ subrogationem unius pro
miseram Scripturarum contorsionem, ct alio in solvendo pretio et satisfaciendo non
merum effugitam? Quod si semel admitta­ significent.
tur, nihii erit inS.Scripturis quod ad sen­
Hinc evanescit quod opponunt de præ­
sum improprium detorquere non liceat. 2° cepto ponendi animam pro fratribus nos­
i Joan. 18, hoc pretium comparatur, imo tris; non enim jubemur podere animam
praefertur auro ct argento, quod est verum pro fratribus ad eos redimendos, ad satis­
et proprium pretium quo redimuntur cap­ faciendum pro ipsis, etc. soil cum Chris­
tivi. 5° Quia in græco non solum dicitur tus morte sua duo prastitit, primum et
Xurpov, id est, pretium, sed αντΑντρου, principale quod morte sua nos redament

UTRUM CHRISTUS VERE ET PROPRIE PRO NOBIS, etc.
79
d pro peccatis nostris satisfecerit,alterum Versu 10 : Et Dominus voluit conterere
quod exemplum rnutuæ cliarilatis imitan- cum in infirmitate ; si posuerit pro pec­
dum nobis dederit ; ad hoc secundum,ubi cato animam suam, videbit semen lonurget necessitas proximi, horiatur nos gœvum. Ergo Christus pro nobis et loco
Joannes Evangelista, non ad primum cu­ nostro subrogatus, pœnas peccatis nostris
jus sumbs incapaces.
debitas portavit et luit, sicque debitum
Quod autem opponunt de peccatis, ab­ nostrum extinxit; nam disciplina pacis
sonum est : quasi vera eadem particula nostrœ super cum, et livore ejus sanati
pro, applicata rebus, eamdem vim signi­ sumus: ergo nos redemit pretio persoluto ficandi habeat ac applicata personis. Dum ergo vere et proprie pro nobis satisfecit.
ikû,Satisfeci pro debito Petri, erit forte Id explicatius adhuc exprimit S. Petrus
sensus quod sim substitutus loco debiti ? Epist. 1, cap. 2, ad verba Isaïæ alludens :
hoc est plane absurdum. Sed si dicam , Peccata nostra, inquit, ipse pertulit in
Satisfeci pro Petro, sensus apertus et ob­ corpore suo super lignum, ut peccatis
vius est, quod satisfecerim loco Petri. mortui, justitiœ vivamus, cujus livore
Quando igitur Christus dicitur mortuus sanati sumus. ·
pro peccatis nostris, particula pro signi­
Jtespondent Sociniani, in hebræo, pro
ficat causam finalem, et sensus est Chris­ tulit, haberi vocem ambiguam quæ æque
tum esse mortuum pro peccatis nostris significat ferre et auferre; intelligi autem
expiandis : quando autem dicitur mortuus volunt Christum abstulisse languores nos­
pro nobis cum adjunctis quæ retulimus et tros, hoc est,peccata et pœnas eis debitas,
referemus, particula pro, significat Chris­ non tamen eas in se tulisse et passum fuisse;
tum fuisse loco nostro substitutum, pro idque inde probant quod, dum Christus
nobis solvisse redemptionis pretium , ac sanaret mçrbos, dicitur a Matthæo cap. 8,
pro nobis vere satisfecisse.
adimplevisse quod dictum erat per Isaïam
Instant Fratres Poloni. Si Christus dicentem : Ipse infirmitates nostras ac­
loco nostro sit mortuus, utqmd ergo nos cepit et ægrotationes nostras ipse por­
adhuc morimur et alias peccati pœnalita- tavit; ct tamen Christus morbos in se non
tes adhuc patimur?
tulit nec assumpsit, sed abstulit tantum et
B. Quia non est mortuus ut nos libera­ sanavit.
ret a morte temporali, sed æterna cui sub­
Sed contra. Esto ly tulit apud Isaïam
jiciebamur, et ut nobis acquireret gratiam significet abstulit; et hoc etiam verissi­
qua tolerantia pœnalitalum hujus vilæ fie­ mum est, Christum abstulisse languores
ret nobis meritoria vitæ æternæ.
et infirmitates nostras, id est, peccata nos­
Inferunt. Ergo debebat subire mortem tra et pœnas eis debitas; sed quare et quo­
sternam cui subjiciebamur.
modo, juxta Isaïam, peccata nostra et pœ­
B. N. illationem. Quia mors ejus tem­ nas eis debitas abstulit? Quia illae porta­
poralis fuit valoris sufficientis el supera­ vit ; quia illas pertulit in corpore suo
bundant ut nos ab æterna morte redime­ super lignum ; quia propter illas vulne­
ret, ut dicemus infra.
ratus est et attritus; quiapro illis posuit
Confirmatur 1° præcedens probatio ex animam suam ; quia posuit Dominus in
Isal. cap. 53, ubi versu 4 dicitur de Chris­ eo iniquitatem omnium nostrum ; quia
to .Tere languores nostros ipse tulit et eum percussit et humiliavit. Vere ergo
dolores nostros ipse portavit (grace·. Et Christus tulit et abstulit peccata nostra et
ipse peccata nostra fert et pro nobis af­ pœnas eis debitas, sed ideo abstulit quia
fligitur) : et nos putavimus eum quasi tulit. Neque his quidquam officit textus
Itprosum et percussum a Deoel humilia- Matthæi, dum dicit impletum fuisse Isaïæ
lum. Versu 5 : Ipse vulneratus est prop­ oraculum quando Christus morbos sanabat,
er iniquitates nostras, attritus est quos tamen nec ferebat, sed auferebat tan
propter scelera nostra; disciplina pacis tum; quia, ut patet esc dictis, uti unique
nastrœ super cum , ct livore ejus sanati conjunxit Propheta, et quod Christus tu­
fumus. Versu 6 : Posuit Dominus in eo lerit pœnas peccatorum, et quod eas abstu­
iniquitatem omnium nostrum. Versu 8: lerit ; ct quia peccati pœnæ aliæ sunt am­
fvopter scelus populi mei percussi eum. nii, aliæ corporis , utrasque sua passione

*v
DISSERT. XIX. AR. IV.
abstulit Christus, sen meruit auferri quan­ tione inventa. Ibid cap. 9 : Christum,
do cxpediret»el ideo sanctus Matthæus di­ niel oblatus est, ad tnultorum exhaurio.
cit adimpletum fuisse Isaïæ oraculum, ina­ dapcccata. Ibid. cap. 10 : Impossibility
dequate scilicet et exparte ablationis pœ- sanguine taurorum ct hircorum au[trrt
narum corporalium.
peccata : ideo ingrediens in mundum y
Confirmatur 2° ex illo Psal. 6S, qui cit: Hostiam ct oblationem noluisti,ia
certo est de passione Christi : Quæ non pus autem aplasli mihi : holocautoma,
rapui, tunc exolvebam. Quæ verba sig­ pro peccato non placuerunt libi, lu·,
nificant Christum, licet non rapuerat pec­ dixi, Eccc venio. Ephes. 3 : Christus di
cando Dei honorem, reddidisse tamen sua lexit nos, et tradidit seipsum pro noti
passione quæ homo peccator rapuerat. Ita oblationem et hostiam Deo in odora
sanctus Augustinus in hunc Psalmum : Non suavitatis. Et sic alibi pluries: undeApx.
rapui et exolvebam ; non peccavi et 5, Christus dicitur Agnus occisus. Er;
pænas dabam. Similiter alii Patres et in­ Christus semetipsum obtulit in cnice v
terpretes. Ergo pro nobis satisfecit soluto victimam et hostiam piacularem pro pe.
pretio.
9
catis nostris.
Despondent 1 Sociniani, Christumn.
Prob. 2° Christus semetipsum obtulit in
cruce ut victimam et hostiam piacularem fuisse sacerdotem in terra, sed in coelo tai
pro peccatis nostris : ergo vere et proprie tum, ideoque mortem ejus non fuisse v
satisfecit pro nobis.
rum sacrificium, sed tantum præparati>
Prob. ant. Christus fuit verus sacerdos nem ad sacrificium quod offert in coelisir.
et pontifex novæ legis, ut testatur Aposto­ tcrpellando pro nobis. Id autem proban
lus tota Epistola ad Hæbreos , præsertim conantur 1° quia Apost. Heb. 8, dit
cap 7. Atqui munus sacerdotis et pontificis quod Si Christus esset super terram, ne.·.
consistit non solum in intercessione, doc­ esset sacerdos, cum essent qui offem
trina ct exemplo vitæ,ut vult Socinus, sed secundum legem munera, qui exemplar
potissimum in immolatione et oblatione et umbrat deserviunt coelestium. 2° Juni
victim® pro expiatione peccatorum, ut di­ eumdem Apost. ibid. cap. 3, tunc Chris­
serte docet Apostolus Ilebr. 3 his verbis : tus obiit sacerdotium quando ipsi dictu:
Omnis pontifex ex hominibus assump­ est, Filius meus es tu, hodie genui It
tus, pro hominibus constituitur in iis atqui id ipsi non fuit dictum nisi post re­
quæ sunt ad Deum, ut offerat dona et sa­ surrectionem, ut colligitur ex Act. cap. 15
crificia pro peccatis. Et cap. 8 : Omnis 5° Idem Apost. ibid. cap. 40, dicit Clin·
pontifexad offerendum munera et hostias tum fecisse oblationem (piando ingressu.·
constituitur; unde necesse est et hunc est, non in mundum, cum ibid, versu:
habere aliquid quod offerat. Dum autem dicat in eo ingressu abrogata esse legalii
Christus nihil haberet extraneum Deo dig­ quæ non fuerunt abrogata (piando ingrenum quod offerret, semetipsum obtulit in sus est mundum : ergo intelligit Aposto­
sacrificium ut victimam et hostiam, quod lus quando ingressus est in cœlum. 4'
non minus expresse docet idem Apost. Idem ibid. cap. 11, dicit Christum debilisHeb. 7 : Talis enim decebat ut nobis es­ per omnia fratribus assimilari ut fieret i
set pontifex, sanctus, innocens, imma­ pontifex; assimilatus est autem pernior-1
culatus, segregatus a peccatoribus ct ex­ tem. 5’ Idem ibid. cap. 7 dicit : Talis di­
celsior cadis factus, qui non habet neces­ cebat ut nobis esset pontifex... excelsior
sitatem quemadmodum sacerdotes prius coelis factus. Ergo priusquam cœlum as­
pro suis delictis hostias offerre, deinde cenderet, officio pontificis non est functus j
pro populi; hoc enim fecit semel, seip- 6° Quia Christus nunc in coelo se offert
sum offerendo. Ibid. cap.9: Christus as­ pro nobis, ibid. Id autem foret inutiles
sistenspontifex futurorum bonorum per perfectam oblationem peregisset in terns
amplius et perfectius tabernaculum non Ergo.
manu facium, id est non hujus creatio­
Sed contra. Nihil est manifestius ex S. j
nis, neque per sanguinem hircorum aut Scripturis cit. et aliis Christum in terris
vitulorum, sed per proprium sanguinem functum fuisse officio sacerdotis, semetip­
introivit semelin-^i»ASa,æternaredemp- sum in cruce immolando ct offerendo. I·

UTRUM CUBIS PUS VERE ET PROPRIE PRO NOBIS, etc.
St
Quia ut modo dicebam ex Apost. Heb. 9, | Sociniani non distinguunt, omnes Scrip­
Per proprium sanguinem semel introivit turas confundunt ; ut ergo connu tricis
in sancta, id est in cœlum .· ergo antequam breviter satisfaciam,
ingrederetur in cœlum, proprii sanguinis
Ad primum, sensus Apostoli est, quod
sacrificium peregerat, sicut sacerdos vete­ si Christus post morteir» mansisset in ter­
ris legis victimam prius mactabat, deinde ris, non esset sacerdos, quia nulla supersanctuarium ingrediebatur cum sanguine esset ipsi victima offerenda : non proprii
quem offerebat. 2° Ut etiam dixi ex eodem corporis, quia jam oblata erat ; non alia­
Apost. Heb. 5, pontifex assumitur ut offe­ rum rerum terrenarum, id enim pertine­
rat dona et sacrificia pro peccatis, utique bat secundum legem ad sacerdotes de tribu
in terris; in cœlo enim nullum sacrificium Levi, de qua non erat Christus, sed de tri­
fieri, nulla victima immolari potest. 5° bu Juda. Et hunc sensum aperte impor­
Idem Apost. Heb. 9 ait ·. Non enim in ma­ tant verba Apostoli. Potest etiam dici quod
nu facta sancta Jcsus introivit exem­ si post mortem mansisset in terris, nec as­
plaria verorum, sed in ipsum cœlum, ut cendisset in cœlum, non fuisset sacerdos
nunc appareat vultui Dei pro nobis .· complete, quia non obiisset secundum mu­
neque ut sœpe offerat semetipsum, quem­ nus sacerdotis, quod erat offerre in sanc­
admodum pontifex intrat in sancta per tuario sanguinem victimæ prius mactatæ.
sinqulos annos in sanguine alieno, alioAd secundum, N. ant. Hæc sunt verba
quin oportebat cum frequenter pati ab
origine mundi; nunc autem semel in Apostoli : Christus non semetipsum cla­
consummatione sæculorum ad destitu­ rificavit ut pontifex fieret, sed qui locu­
tionem peccati per hostiam suam appa­ tus est ad cum ; Filius meus es tu, ho­
die genui te. Quibus verbis non significat
ruit. Quot verba tot fulmina in SociniaApostolus quando Christus sil factus pon­
nos. 1° Jesus introivit in cœlum sicut pon­
tifex introibat in manu facta sancta, non tifex ab eo qui dixit, Filius meus es tu :
unde dato quod hoc non fuerit dictum
autem pontifex introibat in sancta nisi post
perfunctum officium sacerdotis in macta­ ante resurrectionem , nihil juvat Socinianos. Veritas est tamen quod antea dictum
tione victimæ, cujus sanguinem offerebat
fuerit, nempe quando Jesus baptizatus et
in sanctuario : ergo similiter Christus non­
transfiguratus fuit. Act. autem 5, hoc. di­
nisi post mactationem victimæ in cruce,
introivit in cœlum, ut nunc appareat vul­ citur de Christo resurgente, quia resurrec­
tio est probatio et prosecutio generationis
tui Dei pro applicando nobis hujus sacri­
ficii fructu. 2° Non sæpe sc offert sed se­ æternæ; cum enim Christus esset Filius
mel : ergo in cruce, non in cœlo ubi con­ naturalis Dei vivi, jure æternæ generatio­
nis debuit revocari ad. vitam.
tinuo se offert. 5° Si sæpe se obtulisset,
Ad tertium. Intolerabile est Socinianos
wpe passus fuisset : ergo passione se obtu­
lit. 4’ Sc obtulit cum apparuit : ergo in interpretari S. Scripturas contra formalis­
terra,non in cœlo ubi disparuit. Item ibid, sima ejus verba. Apostolus conceptis ter­
cap. 7 : Qui non habet necessitatem quo­ minis dicit, ingrediens in mundum; et
tidie, quemadmodum sacerdotes, prius isti dicunt: Non ingrediens in mundum,
pro suis delictis hostias offerre, deinde sed in cœlum. Neque obstat non versu 9
fropopuli; hoc enim fecit semel se of- dicat Apostolus Christum tunc abstulisse
frendo: ergo in terris, non in cœlo ubi vetus Testamentum; sensus est enim ip­
sum declarasse auferendum, imo et jam
jiotidie se offert.
Nihil ergo, inquam, manifestius est ex auferri, si non facto, saltem jure; sicut
S. Scripturis quam Christum officio sacer­ enim lucente sole necesse est umbram eva­
dotis fundum fuisse in terris, semel ipsum nescere, ita præsente veritate debent ces­
offerendo in cruce hostiam piacularem pro sare figura.
peccatis nosiris : hoc autem munus in ccelo
Ad quartum. Non dicit ibi Apostolus
incruente prosequi tur,repra:scu laudo Pa­ (piando Christus sit institutus pontifex,
tri.<mum sacri licium et ipsum inlerpellan- sed quod ut esset pontifex misericors (t
doulillius fructus nobis applicetur, ut non fidelis, comparions infirmitatibus nostri»,
pm semel dictum est; et quia bæc duo debuerit esse particeps conditionis et mon*
Bili,, t. III.

82
DISSERT. XIX. ART. IV.
talifatis noetra : quod non prodest Soci- I * Modi vero quibus Socirtani hanc expia,
nianis.
i tionem explicant insufficientes sunt ct ab.
τ/d quintum. Iterum non (licit Aposto­ soni. Ac primo, si antccedcnter tantum
lus Christum-non fuisse pontificem prius­ mors Christi expiavit peccati» nostra, tanquam elevaretur in coelum, sed quod de­ quam scilicet mera conditio prævia, expia·
cebat eum elevari in coelum, ut illic pro lio hæc seu liberatio non minus tribuendi
nebis interpellaret et offerret sanguinem foret ejus vilæ, miraculis ct resurrectioni
cf'usum in cruce, sicut pontifex in veteri quam morti, cum illa non secus ac mon
l??e, ut jam pluries diximus, post
Ct mactaprocesserint et debuerint procedere nos­
•'nern victimæ ingrediebatursanctiiarium, tram liberationem factam in cœlis secundus
tr ejus-sanguinem offerret : verum sicut Socinianos, et tamen soli ejus morti liboferita erat pontifex antequam ingredere­ I rationem nostram tribuunt S. Scripturo
tur sanctuarium, ita Christus erat pontifex Adde quod mors et sanguis Christi diuantequam ingrederetur in cœlum.
tur in S. Scripturis, non mera conditio,
Ad sextum. Patet solutio cx dictis, sed pretium liberationis nostra. Quantira
scilicet, Christum se offerre in coelis non ad secundum modum, non diffitemur pu­
mactandnm sed mactatum, ut repraùcnta- sionem Christi esse exemplum quo move­
tione sacrificii peracti ejus fructus .uobis mur ad pœnitentiam; sed ibi non sistit,
applicetur.
ulterius et principaliter est pretium nostra
Respondent. 2° Sociniaifl , sacrificium redemptionis, ut probavimus. InsupermorChristi in cruce equidem expiasse nostra tuus est Christus pro peccatis omnium ho­
peccata ; sed per expiationem intelligunt I i- minum , non solum præsentium et futuro­
berafionem a peccatis: liberavit autem, in- rum , sed etiam eorum qui illum proces­
quiun', non effective aut meritorie quasi pre­ serunt , quibus tamen ejus mors non po­
tium pro illis solverit, aut poenas eis debitas tuit esse exemplum. Quantum ad tertium
tulerit, quod esset proprie satisfacere; sed modum, Christus dicitur in S. Scripturi»
triplici alio modo : 1° antccedcnter, qua­ citatis et aliis expiasse peccata nostra, noc
tenus mors Christi secundum Dei ordina­ (plia declaravit esse condonata aut fori
tionem erat conditio quæ debebat præce- condonanda, sed quia poenas eorum tulil
derc gratuitam peccatorum remissionem ; ctpro ipsis sanguine suo pretium solvit:
2° exemplaritcr, quia consideratio mortis quod est proprie expiare et satisfacere.
Christi nos movet ad poenitentiam ; 5« de­ Item si mors Christi fuit tantum declarati)
claratoris , qu\a per mortem ejus certifi- liberationis a peccatis , non plus nobicamur condonanda fore nobis peccata per contulit quam victimæ legales; nam mac­
Dei misericordiam. Idque apposite dictum tatio victimarum erat etiam tunc signua
putant; tum quia victimis antiquæ legis et declaratio condonationis peccatorum
■piæ erant figura Christi morientis nulla Item liberatio nostra deberet pariter et
morat vis cflecliv e et meritorie delendi pec­ magis ascribi resurrectioni Christi quara
cata ; tum quia expiare in S. Scripturis non ejus morti; quia, secundum Socinianos,
semper significat satisfacere soluto pretio, magis adhuc per resurrectionem quam per
sed quandoque liberare, ut dum dicitur mortem certificamur Deum nobis grati·
de Deo Dent. 21 et Psal. Si, quandoque te- condonaturum peccata nostra.
gere, ut Psal. 51, quandoque declarare
Ad ea vero quæ afferunt Sociniani in
remissionem factam , ut Levit. 15 et 14. probationem sui commenti, R. ad pri­
Ergo.
mum, id ipsis magis nocere quam pro­
Sed contra. Præpostere Sociniani con­ desse. Nam 1° sicut victimæ legales ven
fundunt expiationem cum liberatione, hæc expiabant legales immunditias, ut figura
enim est effectus, illa causa; ideo quippe respondeat veritati, Christus victima de­
liberamur a peccatis, quia sunt expiais. bet expiare animæ maculas. 2° Inter vic­
Christum autem vere expiasse peccata nns timas legales et Christum, tantum debet
tra, hotrcst, solvisse pretium pro illis ct intercederediscrimen quantum interngupoenas illis debitas loco nostro luisse, pius ramei veritatem seu realitalem : quamviquam manifestum reliquimus ex S. Scrip­ ergo victimis legalibus ut liguris non era!
turis huc usque laudatis
vis exjoiandi delicta, hæc debuit compe-

UTRÜM CIIRIS'JUS VERE ET PROPRIE PRO NOBIS,etc.
83
Iere Christo qui erat veritas ct realitas ; ct doefrinam ct vite sanctitatem confirmarer,
lioc discrimen aperte designat Apostolus fidemque ct spem inde faceret condonan­
Heb. 40, dicens : Impossibile est sangui­ dorum peccatorum, nec potinri jure, nec
ni taurorum et hircorum auferri pec­ aliter est redemptor noster quam martyres
cata; ideo ingredient in mundum, dicit : veteris ct novi Testamenti qui eadem præHostiam et oblationem noluisti, corpus stiterunt, præsertim juxta Socinianos qui
autem aptasti mihi; i\u'u\ ergo victimæ ipsum ut merum hominem reputant : atqui
legales non poterant auferre peccata, ve­ falsum ct absurdum consequens ; solus
nit Christus, ut sui corporis sacrificio ea enim Christus in tota Scriptura dicitur sal­
auferret. Item infra : Et omnis quidem vator ct redemptor noster, solus dicitur
sacerdos prœslo est quotidie ministrans, pro nobis mortuus, et hoc ita illi proprium
ut easdem sape offerathostias quæ nun­ est, ut nulli alteri convenire possit : unde
quam possunt auferre peccata : hic au­ Apost. 1 Cor. 1 : Numquid Paulus cru­
tem unam pro peccatis offerens hostiam, cifixus est pro vobis ?
in sempiternum sedet in dextera Dei...
Neque dicas cum Socino, Chrismm sin­
unii oblatione consummavit in ccternum gulariter dici pro nobis mortuum ct esse
tanclificatos. Hoc est ergo discrimen in­ redemptorem nostrum, Ium quia primus
ter victimas legales ct Christum, quod omnium pro nobis mortuus est, tum quia
illæ non possunt auferre peccata quia erant morte sua nos a morte eripit. Primum
figura, posset autem Christus quia est ve­ enim est falsum, cum martyres veteris
ritas.
Testamenti prius ipso sint mortui pro no­
hl secundum. Nos non facimus vim in bis, eo modo quo dicunt Christum esse
verbo expiare. Esto ergo quandoque signi­ mortuum : et esto verum sit de Apostolis
ficet in S. Scripturis, aut liberare, aut te­ ct aliis sequentibus, non erit aliud discri­
gere, ant declarare expiatum : certum est men nisi ordinis inter ipsos et Christum,
etiam quod sæpc ct magis proprie signifi­ ita ut vere possit dici cos esse mortuos pro
cet solvere pretium liberationis, ferre poe­ nobis sed post Christum. Ad secundum,
nas peccato debitas, adeoque proprie sa­ si non alia ratione pro nobis mortuus quam
tisfacere; hoc autem sensu dictum esse de quia morte sua fidem ct spem nostram con­
Christo probant quæ hucusque ex S.Scrip­ firmavit , non magis nos a morte eripuit
turis protulimus. Ideo enim dicimus Chris­ quam alii martyres.
tum vere et proprie expiasse peccata nos­
2° Redemptio nostra in Scripturis spe­
tra,quia magno pretio nos emit; quia non cialiter tribuitur morti ct sanguini Christi:
auro aut argento, sed proprio sanguine atqui si non sit alio fine mortuus quam
nos redemit; quia dedit semetipsum pro ut doctrinam suam confirmaret, non est
nobis, ut nos redimeret ab omni iniqui­ ratio cur redemptio nostra magis tribuatur
tate; quia factus est pro nobis maledictum, ejus morti quam miraculis et sanctitati viut nos de maledicto legis liberaret; quia tæ, per quæ non minus quam per mortem
venit dare animam suam pretium pro mul­ doctrinam suam confirmavit.
lis; quia vulneratus est propter iniqpitates
5° Sociniani dicunt Christum morte sua
nostras et attritus propter scelera nostra; nos redemisse ct pro nobis satisfeci-e,
quia livore ejus sanati sumus; quia exol- quatenus non remittuntur peccata nisi be­
vitquænos rapueramus; quia dilcx.it nos ne viventibus; ad bene vivendum requiri­
et ex hac dilectione sacerdos ct pontifex tur fides ct spes; hanc fidem et spem eri­
tradidit seipsum oblationem ct hostiam git et firmat resurrectio; hanc resurrectio­
Deo .· propter hæc, inquam, et plura alia nem antecessit et meruit mors Christi.
similia quæ passim extant in S. Scripturis, Porro juxta istud systema, nostra redemp­
dicimus Christum vere ct proprie expiasse tio potiori jure tribui posset resurrectioni,
utpote operi ad illam propinquiori quam
peccata nostra.
Prob. 5° ab inconvenientibus quæ obi­ morti, quæ aliunde ad redemptionem non
ter attigimus in decursu priorum proba­ concurrit, nisi quia praecessit resurrectio­
tionum. lrt Si Christus tantum prædicatio- nem : atqui nullibi in S. Scripturis tribui­
œ ct exemplo vite pro nobis satisfecit, et tur redemptio nostra resurrectioni Christi,
tantum sit passus et mortuus, ut morte sua sed ejus morti » ergo.

»

4

-i

4
r

►

DISSERT. XIX. ART. IV.
Longam antiquorum Patrum seriem in Ii, at vero reconciliationem tribuit q.,
probationem conclusionis texere posse­ morti. Salutem igitur consequimur peni­
mus, sed omittimus, quia illos parvipen­ tam Christi, quia per mortem ejus suma
dunt Sociniani, cum non loquuntur ad reconciliati : ergo ejus mors est prelit.i
salivam.
nostræ reconciliationis. Facit itaque Αρκ
tolus antilhesim inter inimicos etrcconc·
Solvuntur objectiones Socinianorum.
lialos, inter mortem et vitam, ct arguit·,
Obj. 1° Christus in S. Scripturis dicitur majori ad minus, ita ut ejus sensus sil :>
servator oh varias alias rationes quam quia cum essemus peccatores et inimici, sum»
nos redemit soluto pretio : 1° quia verita­ reconciliati per Christi mortem,a fortior.
tem annuntiavit, Marc. 1, Lue. 4 et alibi. nunc justi amici et reconciliati ab ipsoii·
2° Quia veritatem hanc confirmavit morte vente conscquemur salutem et vitam. 1.
sua, Matth. 26, Hei). 15 et alibi. 5° Quia S. Aug. lib. 15 de Trinit. cap. 16 : « 1
mortuus est ut ipsum imitantes vitam con­ » vita salvi, inquit, quia per mortem reo.
sequamur æternam, Rom. 15, Ephes. 4. et » ciliati. Quis enim dubitet daturum ar. ·
alibi. 4° Quia sua resurrectione fidem et » cis vitam suam beatam, pro quibus in·
spem corroboravit, Joan. 20, Rom. 1 et » micis dedit mortem suam ? »
Inst. 2°. Reconciliatio quæ fit sola pnalibi. 5° Quia vitam æternam daturus est
nobis, Matth. 28, Joann. 7 ct alibi. Ergo dicatione et ministerio verbi non indit?,
non est servator quia dato pretio nos re­ pretio : atqui nostra reconciliatio facias
sola prædicalione et ministerio verbi : er;
demit.
Λ.Ν. conseq. quæ prorsus est inepta; Prob. min. Apost. 2 Cor. 5 dicit : /W
hi enim tituli non se destruunt, sed inter in nobis verbum reconciliationis :p;
se optime cohærent : unde sicut assignatos Christo ergo legatione fungimur, tax·
admittimus propter auctoritatem S. Scrip­ quam Deo exhortante per nos. Ergo.
II. N. min. Ad prob. N. conseq. Vitiat
turarum, ita Sociniani propter camdein
auctoritatem coguntur admittere Christum enim tribuit quidem Apostolis ministerii;
etiam esse servatorem nostrum quia nos reconciliationis ob prædicationis ofliciuni
redemit soluto pretio, cum id S. Scripfuræ sed ipsam reconciliationem tribuitClirisi;
aperte testentur, ut vidimus. Dicendum nam paulo ante dixerat : Deus qui nosr.
itaque quod omnia Christi opera spectent i conciliavit sibi per Christum, et da.
salutem nostram, mors quidem specialiter nobis ministerium reconciliationis ; ·'
ut pretium redemptionis nostræ, cætera, iterum : Deus erat in Christo mundu
qualia sunt prædicatio, exempla, miracu­ reconcilians sibi. Non ergo sola prad
la, etc. ut allicientia moraliter liberam ho­ catione, sed etiam morte sua Christust·.
minis voluntatem ; sicut enim homo libera reconciliationisauctor.UndejuxtaS.Chn
voluntate venumdatus est sub peccato, ita sost. Uom. 11 in 2 Cor. sensus Apost
voluit Deus quod, licet sil Christi morte est : « Non est quod existimetis summas
redemptus, libere tamen hujus mortis me­ >» hujus rei (reconciliationis) auctoritate
ritum sibi applicaret, sicque venditioni » penes nos esse, ministri tantum sumus
» Deus est qui totum hoc effecit, quip·’
responderet redemptio.
Inst. 1°. Mors Christi secui.dum S. » Unigenitum suum terrarum orbem r
I
Scripturam, non fuit pretium redemptio­ >i gratiam recepit. »
Obj. 2°. Deus est infinite misericors:
nis nostræ. Ergo. Prob. ant. Rom. 5 dici­
tur .· Si enim cum inimici essemus, re­ atqui infinitæ misericordiæ repugnat stridi
conciliati sumus per mortem Filii ejus, satisfactio ; hæc enim est ex justitia quarmulto magis reconciliati salvi erimus | pugnat misericordi® : ergo,
in vita ipsius. Quibus verbis salus nostra
II. sic Deum esse infinite misericordiis,
magis vita· seu resurrectioni Christi quam ut sit etiam infinite justus ; et quamvis «
ejus morti tribuitur : atqui vita beata seu infinita misericordia potuerit sine ullas*
resurrectio Christi non fuit pretium re­ tisfactione condonare peccata , ut imli
demptionis nostræ : ergo nec mors ejus.
tractatus probavimus contra Tourne!) «'·
Jl. N.ant. Ad prob. Fateor salutem iri. paucos reccntiores, voluit tamen ea® m
but abApostulo vilæ seu resurrectioni Chris- executionc temperari justitia, sicque wrt-

UTRUM CHRISTUS VERE ET PROPRIE PRO NOBIS, etc.
85
ficatur illud Psal. 84 : Misericordia et ve­ donantes invicem, sicut et Deus in Chris­
ritas obviaverunt sibi, justitia ct pax to donavit nobis ; quod repetit Coloss. 5
otculatœ sunt : mire namque ntraque re­ atqui Apostolus horiatur ut sic condone­
lucet in opere redemptionis. Quod enim mus proximo injurias, ut non reposcamus
homini peccatori personaliter obligato ad vindictam, neque ab offendente, neque ab
pernam et satisfactionem, et satisfacere im­ alio : ergo sic Deus nobis condonat.
potenti, Deus dederit Filium suum vadem
P. Apostolum in hoc facere paritatem
et sponsorem, ejusque satisfactionem pro quod, sicut Deus condonat nobis immeri­
peccatoribus acceptare dignatus fuerit, tis, ita nos debemus condonare fratribus
magna sane et summa misericordia est; licet immeritis; non vero in hoc quod pos­
quod autem satisfactionem a Christo spon­ simus exigere vindictam, sicut Deus exegit
sore exegerit, justitia est : unde ad min. a Christo : soli enim Deo vindicia. Quin
D. Misericordia’, infinitæ repugnat stricta potius Apostolus proponit exemplum Dei
satisfactio respectu ejusdem subjecti, C. nobis inimicis condonantis cum periculo et
respectu diversorum subjectorum, N.
detrimento proprii Filii, ut nos efficacius
Inst. 1°. Sic Deus est misericors erga moveat ad condonandum fratribus, ut expeccatores, ut eis resipiscentibus peccata plicatS. Chrys. IIom.7inEpist.ad Ephes,
grati' et nulla expostulata satisfactione re­ hæc verba, Sicut Deus in Christo dona­
mittat. Ergo. Prob. ant. 1° in Abel, Noë vit nobis, exponens : « Hoc quoque, in­
ct pluribus sanctis veteris Testamenti, qui » quit , magnum ænigma; non absolute,
salvi facti sunt absque Christi satisfactione. )) inquit, sed cum periculo Filii. Ut tibi
2° Peccatoribus resipiscentibus et conver­ » ignosceret, sacrificavit Filium. Tu autem
sis ad Deum promittitur in S. Scripturis » sæpe videns condonationem, et sine pe­
remissio peccatorum, nullius satisfactionis » riculo et sine sumptu, non faci
conditione apposita, Dent. 4, Psalm. 52,
Inst. 5°. Nullo sensu condonatio potest
Jerem. 9. 5° Rom. 5, dicimur justificati dici gratuita ex parte Dei, si Christus plene
gratis. Ergo.
pro nobis satisfecerit soluto pretio. Ergo.
Λ. N. ant. seu claritatis gratia, D. ut Prob. ant. Ille creditor nullo sensu dici
anle. Peccatoribus resipiscentibus Deus potest remittere gratis, quando totum de­
peccata remittit gratis, respective ad ipsos bitum illi solvitur, sive a debitore , sive a
peccatores, C. respective ad Christum spon­ sponsore : ut si tibi creditori meo alter pro
sorem, N.Ad primam probationem. Justi me solvat centum aureos quos tibi debeo,
veleris Testamenti salvi facti sunt virtute nullo modo censeris mihi remittere gratis.
iutiiræ passionis Christi, sicut absolvitur Ergo.
debitor ex fide data sponsoris pollicentis
II. /V. ant. Ad prob. D. ant. In debitis
solvere statuto tempore. Ad secundam pro­ realibus pecuniarum et aliarum rerum ex­
bationem. Promittitur venia pœnitentibus teriorum, C. in debitis personalibus ortis
et conversis ad Deum, sed supposita satis­ ex læsione honoris seu injuriis illatis, ut
factione Christi. Ad tertiam probationem. in nostro casu, N. liatio disparitatis est,
Dicimur gratis justificati, 1° quia Deus quod in restitutione debili rcalis attenda­
gratis nobis dedit redemptorem ; 2° quia tur «’qualitas rei ad rem : unde a quocum­
gratis acceptavit ejus satisfactionem; 5° que ponatur ista æqualitas, extinguitur de­
quia gratis, id est, nullis præccdenlibus bitum. At in restitutione debili personalis
nostris meritis, gratiam justificationis in­ orti ex læsione honoris, attenditur æquafundit. At non gratis respectu redempto­ htas person® ad personam, ita ut sicut in
ris qui plene satisfecit justitiæ divinæ. Id juria.illicit personam offensam, ita obliga­
ibidem in terminis exprimit Apostolus : tio satisfaciendi afficiat personam offenden­
Justificati gratis, inquit, per gratiam tem , possiiquc persona offensa jure suo
sins, per redemptionem quæ est in utens recusare satisfactionem cujuscumChristo Jesu, quem proposuit Deus pro- que alterius;sicut enim offendens depres­
[iliationem per /idem in sanguine ip- sit offensum, ita offensus habet jus ut ipse
offendens ad æqualitatem se deprimat, ut
w, ad ostensionemjustitiæ suie.
hut. 2°. Apost. Ephes. 4, hortatur nos sic fiat juxta compensatio. Quapropter mag­
ivimus invicem benigni, misericordes, na fuit gratia et misericordia ex narte Dei,

86
DISSERT. XIX. ART. IV.
quod acceptaret humiliationem et satisfac­ I C. respectu membrorum qu® nihil pervtionem ah altero exhibitam pro nobis per­ naliter solverunt prout tenebantur, Λ’.
sonaliter obstrictis et satisfacere non va­
Obj. 5°. Inhumanum es*.et injustumiir
lentibus, maxima vero quod ipse nobis nocentem capite plecti pro reo, et ejusloe
dedent proprium Filium qui loco nostro substitui : atqui id fieret in satisfaction
plene satisfaceret.
Christi quam protendimus : ergo.
Inst. 4°. Quando creditor dat debitori
Z?. D. maj. Inhumanum est et injustut
id unde satisfaciat et ea intentione ut sa­ innocentem plecti pro reo, si non sit eje
tisfaciat , non censetur propria satisfactio, sponsor voluntarius, C. si sit ejus spons,
sed potius gratuita remissio ; non enim tunc voluntarius, N. Christus autem fuit nosdel itor habet proprie dominium in rem sponsor voluntarius, oblatus est enim quii
dajatn ea precise intentione ut eam red­ voluit.
dat , sicque non satisfacit ex propriis : at­
Subsumes. Atqui nullus potest essesp..·
qui juxta datam solutionem sic est in prae­ sor alterius etiamsi voluntarius in crimii
senti casu : ergo.
capitali. Ergo. Prob. subsumptumA9^:
II. D. rnaj. Non censetur propria satis­ id prohibetur jure divino, Dent. 24:<V;
factio respectu debitoris a quo nihil exigi­ occidentur patres pro filiis, nec fdiip
tur, C. respectu sponsoris liberi a quo exi­ patribus, sed unusquisque pro ptati:
gitur satisfactio ex propriis, N.
suoinorietur. EtEzech 18, ipse sibi Ita
Inst. 5°. Non censetur gratuita remissio hanc legem fecit : Ecce omnes anirc
debiti, nisi remittatur ex sola libcralitate meæ sunt; ut anima patris, ita ani::,
creditoris: atqui Deus non remittit nobis filii mea est ; anima quæpeccaverit ip>.
debita ex sola sua libcralitate, sed propter morietur. 2° Quia repugnat rationi etkit
publico quod scelesti et criminosi, qui sui
satisfactionem Christi : ergo.
Jl. D. min. Deus non remittit nobis de­ reipublicæ pestes, vivant in detrimental
bitum ex sola sua libcralitate respective ad boni communis, dum justi et innocents
Christum , C. respective ad nos, N. Sola in quibus potissimum sila est rcipublic
enim ejus liberalilas fuit quod satisfactio­ salus, pereunt. Ergo.
II. D. subsumptum. Nullus homo [fi­
nem ad quam eramus personaliter obstricti
et cujus eramus incapaces, ab alio accep­ nis potest auctoritate humana esse sponxt
taret, et potissimum quod daret ipse nobis alteriusnn causa capitali, C. homo Dem,
qui plene satisfaceret. Item ex ejus sola li- N. Ideo homo purus non potest essè spon­
beralitate est quod gratia remissiva pec­ sor alterius in causa capitali,!0 quia ne­
cati quam Christus nobis quoad sufficien­ que ipse neque judex habet dominium :
ejus vitam quandiu
Innocens; 2° qub
tiam meruit, de facto nobis applicetur.
Inst. 6°. In hoc casu potest dici debitor ex hujusmodi substitutione inter hominecommutatus, sed non debitum gratis re­ puros sequziur inconveniens allegatum i:
secunda probatione subsumpti. At cue
missum.
II. 1). Sed non debitum gratis remissum Christus sesponte constituit hominum Π·!
respectu Christi a quo exigitur satisfactio, jussorem, hoc fecit auctoritate divina qi?
C. respectu nostri a quibus nihil exigitur, plenum habet dominium in vitam homi­
N. Bene ergo distingue inter debitorem num; neque inde sequitur detrimenta
cui gratis remittitur, ct inter sponsorem a reipublicæ, cum inde non multiplicent'
quo reposcitur satisfactio : respectu illius crimina ct criminosi, sed e contra adver­
est misericordia, respectu istius est justi­ sus omnia crimina afferantur remedia ei
tia ; quæ non repugnant inter se quatenus morum sanctitas promoveatur; Unatnv
respiciunt diversa subjecta.
oblatione, Christus consummavit in (tier
Inst. 7°. Si Christus pro nobis satisfecit, num sanctifcat os.
censemur cum ipso satisfecisse, quia su­
Porro Deum legi prolnbcnti hujusmo!
mus ejus membra ct ipse caput nostrum : substitutiones non se astrinxisse, patetn
ergo remissio debiti lit nobis ex justitia ct pluribus loci·. S. Scripturæ. Sic Éxod. nullatenus ex misericordia.
et 31 dicitur : Deus visitans iniquitate
/i. D.conseq. Remissio dehiti fit nobDex patrum in tertiam ct quartam generi·
justitia ic»p«ύΐ; Christi capitis qui
hu em. Tbnm ■ Putres nostri pecti-

UTRUM CHRISTUS VERE ET
cerant, et nox iniquitates eorum porta­
vimus Genes. 9, Chanaan maledicitur ob
fidum Chami patris sui. 2 Rcg. 21, lilii
Saàüs et ejus nepotes suspensi sunt prop­
ter ejus peccata. lbid.24,ob culpam Davi­
dis, ceciderunt septuaginta hominum mil­
lia. Neque obstat quod opponitur cx Ezech.
id euim spectat specialiter Judæos qui con­
querebantur se poenas luere peccatorum
patrum suorum : unde exierat inter ip­
sos hoc proverbium : Patres comederunt
uvam acerbam, et dentes [iliorum obstu­
pescunt, ibid. Quibus respondet Deus sibi
ex hac parte factum esse satis, Seque non
amplius ipsis imputaturum peccata patrum
suorum, sed unicuique suum. Id autem
'ion derogat juri divino pro aliis casibus,
nec ullatenus spectat Christum qui se vo­
luntarie vadem dedit pro peccatoribus.
ZWt.Pœuasequitur peccatum : ergo qui
non peccavit puniri non debet.
It. D.ant. Poena sequitur peccatum pro­
prium vel alienum imputatum, C. semper
proprium. N. Patet cx dictis.
Quantum ad id quod objiciunt, Chris­
tum non potuisse pro nobissalisfaccre, quia
sihimelipsi satisfecisset, diluetur articulis
sequentibus.
Obj. 4°. Christus non pertulit pumam
peccatis nostris debitam : ergo proprie non
satisfecit pro nobis. Prob. ant. Peccatis
nostris debebatur poena infinita et æterna,
ct cuilibet peccatori mors temporalis : at­
qui Christus non pertulit poenam infini­
tam et alternam, neque mortes innumera­
biles debitas innumerabilibus peccatoribus
praeteritis, praesentibus et futuris : ergo.
It. N. ant. Ad probat, dico Christum
pertulisse pœnam valore æquivalenlem poi­
nte inlinitæ et æternæ, ac mortibus tempo­
ralibus innumerabilibus, utpote qua; fuit
infiniti valoris, ut palet ex alibi didis ct
infra dicendis.
Obj. 5°. Antequam Christus veniret m
mundum, Deus erat nobis placatus et of­
fensas condonaverat: ergo Cbrisluspro illis
non satisfecit. Prob. ant. Antequam Chris­
tus veniret in mundum, Deus dilexit nos,
et ex hac dilectione misit Filium suum,
juxta illud 1 Joan. 4 : Ipse dilexit nos, et
misit Filium suum propitiationem pro
peccatis nostris. Atqui non potest simul
diligere ct irasci : ergo erat placatus cl of­
fensai condonaverat.

PROPRIE PRO NOBIS, etc.
87
II. N. ant.Ad probat. D. min. Non po­
test simul diligere ct irasci sub eodem res­
pectu , transeat; sub diverso, .V. Aliud
itaque est affectu benevolo diligere natu­
ram, aliud placari offensis et illas remitte­
re. Sic pater bonus et justus diligit lilium
delinquentem, quem tamen juste corripit,
nec prius illi placatur ct condonat delic­
tum : Deus ergo ex misericordia diligebat
naturam quam salvare volebat, sed me­
diante satisfactione pro peccatis, per quam
fuit placatus et propitius; et hoc ipsum di­
cit textus cilatus Evangelislæ.
Obj. 6° ab inconvenientibus. Si Chris­
tus plene et proprie satisfecit pro nobis,
sequitur 1° quod plus illi debeamus quam
Deo Patri qui non satisfecit pro nobis; 2·
quod satisfactiones noslræ sint superflus;
5° quod gratia ct vita æterna sint nobis ex
justitia debibe, et namini possint denega­
ri : atqui hæc sunt absurda : ergo.
Ii. ad primum, N. sequelam·, quia si
multum debeamus Christo quia satisfecit
pro nobis, multum debemus Patri qui no­
bis dedit illum. Sed dicendum nos æqualitcr debere toti Trinitati, quia licet In­
carnatio sit terminative solius Filii, est ef­
fective totius Trinitatis.
Ad secundam, J). sequelam. Superfluae
sunt satisfactiones noslræ ut mereanturreconciliationem, C. ut applicetur nobis ista
reconciliatio, N. Hæc solutio magis pate­
bit cx sequentibus. Unde
Ad teri iu m, zV sequelam. Quamv is enim
Christus pro nobis solverit pretium «équi­
valons. imo et superabundans, noluit ta­
men illud applicari nisi iis quibus et quo­
modo ipsi placuerit. Quia igitur voluntate
antecedente vult omnes salvos fieri, sic
vult illud omnibus sufficienter applicari,
ita ut nemini gratias sufficientes deneget.
Sed quia voluntate consequente vult tan­
tum aliquos salvari, iis tantum vult effica­
citer applicari per gratias efficaces; et qui­
dem aliquibus, ut parvulis baptizatis independenter ab corum operibus, quia non
sunt capaces; adultis vero dependentor ab
eorum operibus liberis, ut redemptio, si­
cut jam dixi, correspondent venditioni,
quæ fuit eliam per liberum arbitrium. Et
ideo Apostolus Coloss. 1 dicebat. Adim­
pleo ca quæ desunt passionum Christi in
carne mea, non quoad sufficientiam pre­
tii, sed quoad ejus applicationem, qu · nca

£8
DISSERT. XIX. ART. V.
fit nisi dependentor a Donis operibus. eratutaDeo acceptarentur adinfinitumu
Lato admodum calamo præsentein ma­ lorem. E contra vero omnes alii tlieolo;
teriati prosequuntur quidam recenliores tam domestici quam extranei propugip,/
theologi, Witasse, Boucat, Tournely, Ber- infinitum valorem operum Christi ab ia
ty, etc. Verum Ime usque dicta instituto Irinseco. Cum quibus
nostro sufficiunt.
Dico. Operationes Christi nonsolunte
extrinseca Dei acceptatione, sed etiamü
ARTICULUS V.
intrinseco, fuerunt valoris simpliciter ini·
Utrum operationes Christi fuerint ab niti tam ad merendum quam ad salisib
intrinseco caloris simpliciter infiniti ciendum.
tam ad merendum quam ad satisfa­
.sinte probationem, suppono l°,reni,i
ciendum 9
quocumque habet esse, habere et perfecti Nota 1" aliud esse meritum, aliud opus nem : porro quilibet affectus habet e-',
habere valorem ad merendum; meritum adeoque et perfectionem, a quatuor cause
enim importat jus actuale ad premium : efficiente, finali, materiali cl formali. Qua­
ut autem opus aliquod acquirat jus actuale propter cum operatio habeat suum essti
ad premium, ultra valorem intrinsecum , duobus principiis, quæ quatuor causas»
requiruntur plura alia, ut quod ordinetur signatas complectuntur, scilicet 1° a sub­
ad premium, quod acceptetur a pramian- jecto eliciente, quod etiam gerit vicescais
te, etc. Unde consulto in titulo dixi, calo­ materialis, actus enim maxime mimantsrem infinitum ad merendum, non meri­ recipitur in subjecto a quo elicitur; 2° i.
objecto specificante, quod habet ratione'
tum infinitum.
Nota 2°, quod alia sit ratio meriti, alia causæ formalis et finalis : ita ab hisduobffi
satisfactionis. Jieritum respicit premium principiis habet suum valorem et suam perobtinendum a præmiantc, adeoque bonum fcctionem.
Suppono^quod,licet hæc principiaac­
merentis, aut alterius cui meretur. Satis­
factio respicit jus alienum læsum resar­ tionis ipsi sint extrinseca, ab illis tameninciendum, adeoque bonum oliensi, non sa­ trinseco et realitcr dependeat, quia depeti-1
tisfacientis. Hinc dicimur nobis mereri a dentia ab illis ct ordo ad illa est ipsi inlrinDeo, Deo autem satisfacere pro injuriis ipsi cusct realis. In operationibus itaquelliea:;a nobis illatis, possuntque ab invicem dricis Christi est ordo realis et intrinseci;
separari meritum et satisfactio : sic qui sol­ ad objectum a quo spccificantur et ad prin­
vit creditori centum quæ debet, satisfacit cipium a quo eliciuntur. Principium eli­
quidem creditori, sed nihil apud ipsum ciens est duplex, quo et quod: principiir. '
meretur. E contra qui, nullo titulo alteri quo multiplex, scilicet ipsa natura human',
obstrictus, in ejus gratiam obsequium pra- ejus potentiæ ct habitus, sed inter sesubstat, apud ipsum meretur, et tamen non ordinata .· ad hæc omnia dicit ordinem actu·
satisfacit ipsi. Quia tamen in operibus Chris­ egrediens. Principium quod unum est,sci­
ti ratio meriti et ratio satisfactionis simul licet suppositum a quo clicitive, ut alii
reperiuntur, Christus enim satisfaciendo diximus, procedunt operationes, non equi­
Patri peractus virtutum simul etiam apud dem per distinctum influxum, aut distinc­
eum merebatur, cum illi actus haberent tam virtutem ab ipsa natura; sed ex natur,
omnes conditiones ad meritum requisitas, et subsistentia fitunumoperanstotale.il.
ut vidimus, ideo utrumque. hic conjun­ ut suppositum sen persona sil id quod ope
gimus.
ratur,-et natura id per quod operatur; si­
Circa propositam difficultatem duplex est cut homine operante per manum, etips·
sententia. Scotistx volunt operibus Christi manus ct ipse homo operantur, pendelqu·’
non inesse valorem infinitum ab intrinseco motus realitcr ab utroque, non tamen per
ct ratione suppositi divini, sed tantum ab , distinctum influxum; sed eadem action;
extrinseca acceptatione Dei acceptantis illa I homo ct manus operantur, homo ul quo.,
ad valorem ct premium infinitum. Faten­ manus ul quo.
tur tamen ratione suppositi divini maxi­
Suppono 5°, in operibus Christi homi­
mum habere valorem inadæquabilem a me­ nis nullam esse infinitatem physicam; qui»
rito pura· creatura·, ratione cujus congruum I omnia miiciph'/uo, scilicet natura, pol en

UTRUM OPERATIONES CHRISTI
tie,habitus sunt physice finita : suppositum |
autem Verbi operans ut quod, non tribuit
illis ullam cntilatem physicam quæ non
egrediatur ab ipsis principiis quo; non
enim,titdictum est, suppositum influit phy ace in illas operationes alia virtute aut causalitate quam ipsius natura cujus est sup­
positum; in tantum enim operatur in quan­
tum terminando naturam constituit totum
quod illa mediante operatur et non seorsum.
Suppono 4°, duplicem valorem debere
distingui in actionibus Christi : unum qui
petitur ab objecto, et ille est finitus; alium
qui petitur a subjecto eliciente, et hunc
ratione suppositi dicimus esse moral i ter
infinitum. Unde
Prob. conclusio i° ab auctoritate. Cle­
mens VI, in Extravag. Unigenitus, lib. 5,
tit. 9 de Pœnit. et Remiss, loquens de the­
sauro Ecclesiæ, ait : « De cujus consump» tione aut diminulione non est aliquate» nus formidandum, propter infinita me» rita Christi. » Et paulo superius dixerat
Christum non effudisse « guttam sanguinis
• modicam, quæ tamen propter unionem
» ad Verbum pro redemptione totius ge» neris humani suffecisset. » Quibus ulti­
mis verbis provenitur evasio Scotistarum,
qui dicunt pontificem velle merita Christi
esse infinita ab extrinseca acceptatione,
non ab intrinseco; siquidem expresse di­
cat pontifex esse infinita propter unionem
ad Perbum. Similiter S. Th. q. 46, a. G,
ad6, dicit quod passio Christi virtutem in­
finitam habeat ex divinitate unita.
Ex quibus sic argumentor. Operatio­
nes Christi habent valorem infinitum ex
unione ad Verbum : atqui illa unio non
est deputalioextrinseca, ut est v. g. in mo­
neta, ad valorem ultra naturalem, sed rea­
lis et intrinsecus ordo actionum illarum ad
suppositum a quo egrediuntur et cujus sunt
aliquid : ergo. Maj. est D. Th. et Clemen
ns VI. Min. est nota lumine naturali.
Prob. ratione, seu magis explicatur præcedens ratio. Æstimabilitas moralis, seu
valor tam meritorius quam satisfactorius
actionum, non solum petitur ex objecto,
aut ex principio quo, sed etiam et maxime
cx dignitate personae operantis ut quod,
coque magis crescit quo major est dignitas
personæ : atqui persona Christi est infi­
nite digna : ergo ejus operationes, licet ex
conditione objecti ct principii qu° s*nl fi-

FUERINT AB INTRINSECO, etc. 8υ
niti valoris, ex dignitate tamen infinita |>ersonæ a qua procedunt habent infinitam æstiniabilitatem moralem, valon.mque tam
meritorium quam satisfactorium infinitum
simpliciter; pars enim infinita non Enitatur
ex compacte linita, sicut nec totum inde
conflatum, ut patet in aggregato ex Deo et
mundo. Min. est certa. Maj. prob. 1° ra­
tione q en er ali. Actiones scilicet immanen­
tes sunt a persona, ut a principio activo et
passivo, quatenus ab illa elicitive proce­
dunt et in ea immanent, eaque duplici ra­
tione participant dignitatem personæ ut
aliquid illius , si nempe personæ dignitas
non se habeat pure concomitanter ad illas,
sed formaliter, ut fit in actionibus morali­
bus. 2° Specialiter de actionibus salisfactoriis et meritoriis; cum enim hæ prosten­
tur in obsequium et gratiam alterius, in­
volvunt formaliter ipsam personam offe­
rentem , quatenus non solum illas exhibet
veluti in abstracto, sed per eas seipsam
submittit et offert ei cui obsequium pros­
tatur, ita ut in ratione merendi et satisfa­
ciendi non ponant in numero meritum et
merens, satisfactio et satisfaciens, atque
persona se habeat ad illas actiones per mo­
dum fonnæ moralitcr intrinsccæ, adeoque
illimilate et in tota sua latitudine tribuat
illis suam dignitatem : et hæ actiones dicuntur reilexivæ supra suppositum. Hinc
in S. Scriptura Genes. 4 dicitur : Despexit
Dominus ad Abel et ad munera ejus, ubi
habetur consideratio personæ et operum ,
imo prius personæ quam operum. Item in
humanis magis æstimatur in ordine ad pre­
mium aut satisfactionem actio obsequiosa
ducis quam plebeii, esto foret ejusdem spe­
ciei. Similiter in supernaturalibus, actus
supernaturales in justo vim merendi et sa­
tisfaciendi majorem habent quam in pec­
catore, licet sint objecto, intensione, etc.
pares.
Confirmatur. Sicut moraliter loquendo
offensa est in offenso, ita honor est in ho­
norante et satisfactio in satisfaciente : ergo
sicut offensa crescit juxta dignitatem of­
fensi , ita dignitas operis honorifici el sa­
tisfactory crescit juxta dignitatem hono­
rantis et satisfacientis.
Unde colliges, omnes Christi actiones
etiam naturales fuisse theandricas, ut jam
diximus, ct probabilius infiniti valoris,
non quidem quaternis naturales, sed qua

DISSERT. XIX. ART. V.
90
tenus subditas libéra ejus voluntati eas re­ I hanc vim tribuit operibus Christi pmp·
ferebat «x imperio cliaritatis in gloriam et I unionem ad Verbum.
Contra 2°. Secundum banc solutions
obsequium Dei.
Bespondent huic fundamentali rationi sequitur quod meritum aut satisfactio
Scotüta, dignitatem operum crescere juxta r® creatur® posset ita crescere , ut laodignitatem person® operantis, non arith­ dem adæquaret valorem intrinsecum opt·
metice seu ad squalitatem, sed geometrice rum Christi.
et secundum proportionem, ita ut si per­
sona sit superioris ordinis, ita et opus, superetque dignitatem omnium operum infe­
rioris ordinis.
Sed contra. 1° Dignitas person®, quia
est superioris ordinis, tribuit operi quod
sit etiam superioris ordinis : ergo quia est
infinita, tribuit etiam operi quod sit infi­
niti valons : a pari.
2° Quod se habet per modum form®,
tribuit se totum et in tota latitudine sub­
jecto quod informat, si sit illius capax : at­
qui, ut modo diximus, persona in actioni­
bus meritoriis et salisfactoriis se habet ut
forma intrinsece moraliter informans, et
ill® actiones licet non sint capaces infini­
tatis physic®, quia pnneipia earum quo
sunt finita, sunt tamen hoc non obstante
capaces æstimabilitatis seu dignitatis mo­
ralis infinit®; quia ili® infinitates sunt di­
versi ordinis et a diversis principiis cau­
santur : ergo.
Prob. 5° conclusio alia ratione. Opera
Christi habent vim moralem merendi pre­
mia majora et majora in infinitum syncalegorematice, et satisfaciendi pro peccatis
gravioribus ct gravioribus in infinitum
syncategorematice : ergo habent valorem
tam meritorium quam satisfactorimn in infi­
nitum. Ant. est certum. Patet etiam cons.
Quia sicut vis effectiva physica effectuum
inæqualis perfectionis usque in infinitum
syncategorematice, arguit causam physice
infinitam, idcoquc theologi probant om­
nipotentiam Dei esse infinitam, quia ad
effectus syncategorematice infinitos inae­
qualis perfectionis extenditur : ita vis ef­
fectiva moralis effectuum inæqualium sine
termino, arguit actionem in genere moris
infinitam.
Bespondent Scotistœ ad ant. opera
Christi hanc vim habere non ab intrinse­
co , sed ex intrinseca acceptatione Dei qua
illa acceptas it ad premia et satisfactiones
infinitas syncategorematice
Sed contra t°. Hæc responsio est aperte
contra Clementem v I Mipra citatum, qui

(TITUM OPERATIONES CHRISTI
finita, hauriunt tamen secundum æslimationem moralem , infinitam dignitatem ct
tstimabiliMtem. Igitur valor ille actionum
Christi physice est finitus, moraliter tamen
infinitus; valor enim et meritum sunt modi
morales qui physicam actus perfectionem
excedere possunt, ut palet, v. g. in humi­
liatione regis et plebei i, qu® licet sint ejus­
dem speciei physice spectat®, morali ta­
men æstimatione maxime differunt ; imo
aliquo sensu ille valor potest dici physice
infinitus, quatenus infinitam Verbi perso­
nam involvit et in obliquo importat.
Inferes. Ergo actio qua 1>. Virgo obtu­
lit Christum in templo erat etiam infiniti
valoris, adeoque sufficiens ad redemptio­
nem generis humani; quod alibi negavi­
mus. Prob. illatio. Hæc oblatio dicebat
etiam ordinem intrinsecum ad personam
infinitam eamqne in obliquo importabat,
ut patet. Ergo.
H.N. illationem. Adprob. D. ant. Hæc
oblatio dicebat ordinem intrinsecum ad
personam infinitam ut ad objectum tan­
tum, C. ut ad principium, subjectum et
formam oblationis, N. ant. et conseq. Ob­
jectum enim quantumvis infinitum, non
dat actui quem spccificat infinitam digni­
tatem, utpote ipsi extrinsecum, ut palet in
actu cliaritatis pur® creatura; nec ideo di­
cimus actiones Christi habuisse valorem
infinitum precise quia per illas Christus
ipse offerebatur ut objectum oblationis (li­
cet ex hoc capite non negemus aliquam
oriri infinitatem scilicet objectivait et extrinsecain), sed quia persona Verbi erat
principium quod, subjectum, et forma mo­
ralis illarum, adeoque ex his capitibus in­
timius cum ipsis conjuncta, unumque to­
tale meritum seu totalem satisfactionem
moraliter cum ipsis componens. Non enim
operatio appretiatur morali æstimatione
seorsi in considerata a suo principio a quo
egreditur et a termino in quo ident i flea­
tur, sed hæc omnia ingrediuntur moralem
sslimalioncm actionis, ita ut in ratione va­
loris non ponant in numero, ut diximus.
Obj. 2° et simul inst. cum eodem. Ma­
joris est valoris in Christo actus divin® vo­
luntatis quam actus human® voluntatis :
atqui infinito non datur majus : ergo ac­
tus human® voluntatis in Christo non est
valoris infiniti.
U, i), min. Infinito in ratione entis non

FUERINT AB INTRINSECO, etc. 91
datur majus , C. infinito in certo genere,
N. Porro in genere valoris moralis, orti ex
unione ad personam divinam agentem,
nihil datur majus. At in aliquo genere va­
loris potest dari majus : unde major est
valor actus voluntatis divinæ, quia nedum
moraliter, sed et physice est infinitus; ei
quia valor ejus moralis non est emendicatus ab allero ut in actionibus theandricis
Christi, sed auctoritalive et principaliter
ex se.
Subsumes. Atqui in genere valoris ope­
rum Christi datur majus et minus. Ergo.
Prob. subsumptum. Actus amoris v. g.
in Christo majoris est valoris quam ac­
tus alterius virtutis; item majoris valoris
estejus passio quam unum suspirium. Ergo.
B. D. subsumptum. In genere valoris
objectivi seu essentialis datur majuse
mimis, C. in genere valoris personalis
V. Is enim in omnibus est æquelis.
Obj. 5°. Valor meritorius aut satisfac
torius non crescit arithmetice juxta digni
tatem person® : ergo ruit ratio conclusio­
nis. Prob. ant. Actus cliaritatis , v. g. ®qualis intentionis, a viris in sanctitate in®qualibus procedens, æqualis est in valore.
Ergo.
B. N. ant. Ad prob. D. conseq. Ergo
valor non crescit juxta dignitatem perso­
li® , si dignitas tantum concomitanter se
habeat ad valorem operis, C. si per se con­
ducat ad valorem operis, Ar. Est ergo disparitas inter hominem justum et Christum,
quod justus utatur gratia habituali ad ope­
randum quando vult, et non utitur quando
non vult; habitus enim subduntur dispo­
sitioni nostra, iis utimur quando volumus
et eo modo quo volumus : unde sicut plu­
ra opera facit justus in qu® gratia nulla­
tenus influit, sed tantum concomitanter se
habet, ita eo modo et gradu quo vult hæc
gratia influit in opera ejus, et eo gradu
quo influit dignifleatur opus, cæteris gradi­
bus concomitanter tantum se habenlibusAt vero persona Verbi non subditur usui
liberi arbitrii, cum substantialis sit et non
possit voluntas sine person® concursu ope­
rari , idcoquc dignifical secundum totum
quod potest.
Hac etiam disparitate, ut prœveniatur
instantia, fit quod reges, v. g. faciant
multas actiones, puta mere naturales, qu®
non sunt majoris galoris in insis quam in

DISSERT. XIX. ART. V.
92
pleberis, quia eorum dignitas cum sit acci­ causæ formalis valoris Infiniti, N. Uidentalis non influit in omnes eorum actio­ igitur non est principium et causa I»
nes , sed in morales tantum : secus in malis unde profluit ille valor infinito,
Chnsto cujus dignitas est personalis et sed ipsa persona Verbi, prasopponensi*
substantialis : unde sicut persona Verbi in­ men unionem ut conditionem necess-r®
fluit indispensabiliter in omnes Christi ac- requisitam.
tiones , ita ct ejus individua ct indistincta
Pd tertiam probat. D. ant. Christ®
dignitas. Adde quod omnes actiones natu­ non meruit nec satisfecit ut Deus,ly u/n.
rales in Christo, quatenus subdite volun­ duplicanto principium quo, C. ant. re!>
tatis ejus dominio et relate ad Deum, fiant plicante principium quod, N. solutio p;·
morales et sint in suppositum reflexivæ.
td er didis.
Pepones. Deus agens ad extra est sub­
Urgebis. Deus ut principium quoins.
stantialiter infinitus : atqui tamen ejus ac­ potuit humiliari: ergo ut principiumqu>:
tiones, ut creatio, concursus, etc. non sunt non satisfecit.
infinite dignitatis : ergo.
R. D. ant. Ut principium quod non po­
Ii. D. min. Si ejus actiones sumantur tuit humiliari in natura divina, C. in natu·
prout existiinl in Deo, N. sunt enim stcip- ra humana assumpta, N. Actiones antes
semet Deus, adeoque in omni genere in- sunt suppositorum clicitive, ut diximus,«
finite.Si sumantur pro actione effecta quæ ex supposito dignificantur.
Obj. 4°. Valor est proprietas sequens jj
recipitur in creatura, C. Sic enim sunt ex­
tra Deum ut aliæ res create, nec speciali­ bonitatem moralem operis : atqui bouiliter ipsi uniuntur, nec sunt aliquid ipsius moralis operum Christi erat finita, utpo'.?
personaliter : unde ex hoc non hauriunt consequens enlitatem finitam : ergo.
specialem valorem.
II. D. maj. Valor essentialis seu objetInst. Etsi dignitas personæ Verbi per se thus, proveniens scilicet ex objecto eteir- \
conducat ad dignitatem actus, non potest cumstantiis, est proprietas sequens adi»
tamen infinitum illi valorem tribuere. nitatem moralem, C. valor personalis et
Ergo. Prob. ant. 1° quia non influit in il­ ipsa scilicet dignitate personæ operanti·
lum nisi mediante humanitate ut principio proveniens, N. Ad hunc equidem valorem
quo et finito; 2° quia non influit nisi ut personalem requiritur bonitas moralis ut
unita humanitati, unitur autem finito mo­ conditio præsupposita : at principium for­
do; 5° quia non satisfecit nec meruit ut male est ipsa persona agens. Hinc valor
Deus, sed ut homo.
objectivusin actionibus Christi est inæqi»
Ii. N.ant. Ad primam probat. D. ant. lis pro inæqualitate objectorum et circum­
Persona Verbi non influit valorem physi­ stantiarum , valor autem personalis est
cum et formalem in actum nisi mediante æqualis ct unus in omnibus.
humanitate, C. valorem moralem et perso­
Inst. Juxta hanc doctrinam, sequitur
nalem, subd. Nisi mediante humanitate quod si Verbum assumpsisset humanita- .
materialiter, et præsuppositive tantum ad lem secundum statum naturæ pura, sicut ;
hunc valorem concurrente, C. formaliter poterat de potentia absoluta, illius actiones
et per se ad hunc valorem concurrente. forent etiam valoris infiniti in ratione me­
N. Igitur humanitas, ejus potentis et ha­ riti et satisfactionis, cum etiam tunc foret
bitus per se influunt in actum bonitatem persona agens ut quod infinite dignitatis:
physicam et moralem objectivam ; sed eo atqui falsum consequens : ergo, Prob.
posito, ex sola dignitate personæ agentis min. Iste actiones in hac hypothesi non
formaliter oritur valor personalis ct infini­ forent supernaturales.· ergo nec meritori?
tus, humanitate ct ejus actu physico mate­ nec satisfactoriæ in infinitum apud Auctorialiter tantum et præsuppositive ad illum ! rem supernaturalem.
se habentibus : unde non illis, sed perso­ • Λ. N. min. Ad prob. D. ant. Non forent
næ dignnatuadæquari debet.
, supernaturales ex parte principii quo, C.
Ad secundam prob. D. ant. Non in­ ex parte principii quod seu suppositi, iV,
fluit ihm ut unita humanitati, ly ut reduObj. 6°. Opera Christi dependebant ab
plicante conditionem prærequisitam, C. ly J acceptatione Dei, ut essent meritoria et saut reduplicante cau«atitatem principii et ' sfactona : ergo ab extrinseeo.

ÜTRUM OPERATIONES CHRISTI FUERINT AB INTRINSECO, etc, 95
Jl.D. ant. Ut essent meritoria et salis- [ écrit tamen, nec ideo opera ejus sequent 14
factoria in actu secundo, hoc est, ut de fuisse inutilia.
facto mererentur, etc. C. in actu primo,
Ad tertium, N. sequelam. Quia voluit
seu ut haberenl valorem merendi, N. Et Christus ut satisfactione- et merita sua,
hoc sensu procedit nostra conclusio, ut quantumvis infinita ex se, nobis Applica­
patet ex terminis. Acceptatio Dei autem rentur mediantibus propriis actionibus nos­
superveniens non confert ipsis valorem tris, juxta illud Coloss. 1 : Adimpleo ea
merendi, sed supponit. Utrum vero Deus quæ desunt passionum Christi in carne
debuerit necessario illa acccntare, dice­ mea. Ut enim inf. q.49 , a. 1, ad 4, dis­
mus infra.
currit S. Th. sicut ad perfectionem causæ
Obj. 7° al> inconvenientibus. Si opera primæ et universalis pertinet quod non so­
Christi forent valoris infiniti tam ad me­ la operetur, sed quod secundas causas ope­
andum quam ad satisfaciendum, sequere­ rari faciat, ita ad abundantiam satisfactio­
tur 1° illum æque meruisse per unicam la- num Christi (qui est quasi causa generalis
crymam ac per crudelem flagellationem, in hoc genere) perlinet ut non solum ipse
æque per unicam actionem ac per omnes satisfaciat, sed et alios satisfacere faciat.
simul. Sequeretur 2° opus redemptionis
Ad quartum, N. sequelam ex multi­
nostræ consummatum fuisse in primo ins­ plici capite. I” Quia meritum infinitum
tanti Incarnationis, per unum actum tunc actu non exigit necessario premium infini­
elicitum et non per mortem ejus, contra tum actu, sed syncategorematice tantum,
communem sensum theologorum; sequen- majus scilicet ct majus in infinitum, hoc
liaque opera fuisse inutilia, cum primum enim sufficienter arguit valorem infinitum
ulpote infinitum omne premium exhausis­ in merito, sicut quod divina potentia pos­
set. 5° Sequitur nostra satisfactiones non sit quocumque dato effectu perfectiorem et
esse necessarias, sed prorsus inutiles. perfectiorem producere, arguit ipsam esse
4° Sequitur Christum plus meruisse quam infinitam actu, etsi quilibet illorum sit fi­
potuerit Deus remunerari, siquidem re­ nitus; est enim per accidens quod non
pugnet dari premium infinitum actu. possit infinitum actu producere, quia im­
Ergo.
plicat dari infinitum creatum. 2° Dici po­
Ii. ad primum. Jam diximus quod, licet test '«uod infinitum Christi meritum po­
valor personalis operum Christi sit in om­ tuisset pramiari premio actu infinito non
nibus æqualis et unus, valor tamen objec- quidem pure creato, sed involvens aliquid
tivus petilus ex objecto, fine ct circum­ increatum, puta incarnatione Patris, ad
stantiis, sil inæqualis et diversus : porro illam Christus merita sua ordinasset. QuiChristus non solum valorem persona­ nimo plores theologi sustinent de facto
lem, sed et objectivum ordinavit ad meri­ Christum meruisse et obtinuisse premium
tum et ad satisfactionem. Unde N. seque­ actu infinitum , scilicet reunioneni totius
lam.
Immanitatis ad Verbum in resurrectione,
/td secundum, N. sequelam. Quia ad institutionem venerabilis eucharistiæ, quæ
merendum de facto et satisfaciendum, non est sacrificium infiniti valons; item quod
sufficit valor seu condignitas operum, sed detur ipsi premium secundum totum rigo­
insuper requiritur quod merens vel satis­ rem justitiae, quod est moraliler quid infi­
faciens ordinet opera sua ad premium ct nitum.
ad satisfactionem. Christus autem, ut glo­
Repones contra hanc ultimam ratio­
riam Patris promoveret, et immensum erga nem. Vis meritoria infinita syncategorehomines amorem ostenderet, noluit ordi­ matice, ea est quæ nullo premio exhauriri
nare primam aut quamlibet scorsim actio­ potest,sed quocumque dato est adhuc pranem suam ad completum premium et com­ miabilis : atqui si merito Christi potuit
pletam satisfactionem ; sed omnes collecti­ respondere premium actu infinitum , aut
ve usque ad mortem inclusive per modum de facto illud obtinuerit, meritum Christi
unius integri pretii ordinavit ad redemp­ erit exhaustum, ulpote a premio tdequationem nostram. Ex quo patet quod, li­ tuin : ergo non infinitum.
/>·. 1°. /> maj. Vis, etc. qux nullo pre­
cet potuerit, attenta quantitate pretii, uni­
to actu opus suum consummare, non fe- mio finito exhauriri potest, C. orem io in-

DISSERT. λΙΧ. ART. VL
imito, .V. 3ic licet potentia gcncrativa Pa­ I infundendum esse, ut significetur valorea
inssit infinita, exhauiilur tamen genera­ I sanguinisCliristi esse mullo majorem quv.
tione Filii quia est infinitus.
sint offensa totius populi per Wam signi­
Λ. 2°. D. min. Meritum Christi foret ficati. line recurrit auctoritas Clementi-VI
i
exhaustum intensive, C. extensive, N. I loc citata art. præced.
est, meritum Christi non posset extendi in
Neque dicas hæc esse vera ratione at·
hoc casu ad aliud præmium æque vel ma­ coptationis divinæ, non ab inlrinse^oope­
gis perrectum ct sub priori infinito æqui- rum; tum quia, ut diximus, hæc iuterprevalenlernon contentum; unde esset ex­ tatiocontradicit menti pontificis; tum quii,
haustum intensive : posset tamen extendi juxta probabiliorem sententiam qiiamc
ad varia alia eminenter contenta in priori Patribus supra propugnavimus, pura ere*
infinito, qualia sunt omnia premia creata I tura non potuit de condignosaùshcénjp
respectu increati et infiniti si daretur; un­ peccato generis humani, posset nutemr
de non sequitur quod hoc posito Christus valor operum Christi sil condignus no:
nihil nobis mereretur, ut quidam arguunt. ex ipsis, sed ab acceptatione Dei ; tum quii
Apost.Hcb. 10, dicit impossibiiècssèsan­
ARTICULUS VI.
guine taurorum, id est, sacrificiis veleris
Utrum satisfactio Christi fuerit ab in­ legis, auferri peccata , sed ad id necessa­
trinseco nonsolumcondigna, sed etiam rium fuisse Christum offerri et pali: a
superabundant ?
nulla esset vis argumenti Apostoli si me­
Revoca in memoriam quæ diximus supra rita Christi ex sola Dei acceptatione et nos
dissert.5, a. 2, $ 2, scilicet,satisfactionem, I inseipsis haberent valorem peccatis delftquæ est recompensatio voluntaria debili, dis sufficientem, cum potuisset Deus ad
aliam esse condignam , quando nempe res hunc effectum acceptare aacrificia veteri»
oblata adæquat debitum ; aliam de toto ri­ legis.
gore justiliæ, seu ad apices juris, quando
Prob. 2° ex principiis- articulo prree·
servantur omnes conditiones strict® justi­ denti positis, valorem neii-pe satisfactionis
tiae. De prima in hoc articulo ; de secunda maxime attendi penes dignitatem person?
agemus in sequenti.
satisfacientis. Et quidem probatur facile it
Qui negant opera Christi esse ab intrin- i sententia probabili, quod offensa peccri :
seco valoris infiniti, negant pariter ejus sit infinita lanium secundum quid ; ea cilia
satisfactionem esse ab intrinseco condig­ major est satisfactio infinita simpliciter.
nam. Contra quos
Sed et supposita altera opinione non mi- j
Dico. Satisfactio Christi fuit ab intrin­ nils probabili, quod offensa peccati sit in­
seco non solum condigna, sod superabun­ finita simpliciter, probatur sic. Longe pludans.
est personam divinam subjici physice et |
Prima pars sequitur ex articulo prœ- realitcr Deo in ejus obsequium,quam Dena
cedent i. Si enim satisfactio Christi sit in­ subjici creatur® quoad affectum tanlnm
finiti valoris, non potest non essecondigna. moraliter et interpretative: atqui hoese· 1
Patebit insuper ex probatione secundat eundum facit homo peccans mortaliter, |
parti».
primum fecit Christus : ergo. Prima ραπ
Prob. secunda pars 1° ab auctoritate. min. constat; secunda etiam est cerln; ■
Rom. 5 dicitur : Non sicut delictum, ita verum est enim Christo satisfaciente per­
et donum; si enim unius delicto multi sonam divinam se in natura assumpta sub- I
mortui sunt, multo magis gratia Dei ct jecisse Deo realitcr, physice et quoad rf- '
donum in gratia hujus hominis Jcsu fectum ; nam physice et realitcr Deus oral,
Christi in plures abundavit. El ibid. Ubi sc humiliat, dolet, offertur, immolatur,
abundavit delictum , superabundant ct moritur.
gratia. Chrysost. Horn. 10 in camdem
Solvuntur objectiones.
Epistolam : « Multo plura quam debeamus
» Christus pro nobis exolvit, tantoque pluObj. 1° contra primam partem. Valor
«> ra quanto aquam exiguam pelagus exce- satisfactorily operum Christi no» adæqual
■ dit immensum. » Et concil. Triburiense | gravitatem peccati mortalis : ergo non est
cap. Γ», ilicitincalice plus vini quama^i® | sali tactio condigna. Prob. ant. 1° Plus

UTRUM SATISFACTIO CHRISTI FUERIT AB lATRINSECO, etc. Ô3
displicet Deo peccatum quam ipsi placeat
Ad secundam prob. 1” D. min. Atqui
satisfactio Christi. Ergo. Prob. ant. Non satisfactio Christi est lanium infinila ex
minus Deo displicet peccatum quam pla­ parte person® satisfacienti* et non exparte
cent ips: sua propria bonitas : atqui plus personæ cui satisfit, et ille defectus (si ta­
ipsi placet propria bonitas quam satisfac­ men defectus est) superabunde suppletur
tio Christi : ergo. Prob. maj. Peccatum de aliunde, C. et non suppletur, .V. Supple­
$e est destructivum divinæ bonitatis : atqui tur enim per hoc quod per satisfactionem
quantum amatur res aliqua, lanium displi­ Christi persona divina realitcr subjiciatur
cet illius destructivum : ergo.
Deo, per peccatum autem moraliter tantum
Prob. primum ant. 2° Gravitas injuri® et affective Deus subjiciatur crcaturæ;
Deo irrogatæ infinita est ex duplici capite, item per hoc quod cum persona satisfaciens
nempe ex infinita dignitate person® offen­ non posset esse infinite superior Deo cui
sas ct ex infinita vilitate, ut ita dicam, per­ satisfit, voluerit esse infinite inferior, seu
son® offendentis; est enim atrocior injuria se depresserit in natura infinite Deo infe­
seni in regem quam regis in regem : atqui riore ct infinite a Deo distante.
satisfactio Christi est solum infinita ex par­
2° D. conseq. Ergo valor satisfactorius
te person® satisfacientis, non vero ex parte non adæquat extensive gravitatem peccati
illius cui satisfit, cum ex ejus dignitate po­ mortals, C. intensive, N. Cum enim of­
tius deprimatur quam crescat satisfactionis fensa sit infinita in ratione injuriæ, ratione
valor : ergo. Unde
precise personæ offensæ, continet eminen­
Prob. primum ant. 5° Si per impossi­ ter seu æquivalenter omnem aliam injuri e
bile unus deus alium deum offenderet, gravitatem possibilem : unde licet injuria
valor satisfactorius operum Christi adæ- augeatur ex distantia offendentis ad of­
quaret ad summum gravitatem offensæ uni fensum, illud augmentum est extensivum
deo irrogatæ ab alio deo : atqui offensa tantum, non intensivum; sicut quia Deus
Deoinogata avili creatura est major quam continet eminenter omnes perfectiones
offensa uni deo irrogata ab altero deo, ut creaturarum, non est cum illis quid majus
patet ex argumento prercedcnti : ergo.
intensive, sed ad summum extensive.Unde.
Prob. idem ant. 4° Peccatum mortale
Ad tertiamprob. Juxta hanc secundam
est majus mahur quam satisfactio Christi solutionem, It. 1" D. min. Atqui offensa
'it bonum. Ergo. Prob. ant. Peccatum est Deo irrogata a vili creatura est major ex­
privatio omnis boni, omnis grati®, nedum tensive quam ea quæ irrogatur ab alio deo,
exislentis sed possibilis ct infinitae, gratia· C. intensive, N.
unionis hypostai icæ, gloria: possibilis ctin­
2° Juxta primam solutionem, A. maj.
fimi®, etc. Hæc enim omnia sunt cum pec­ Quia ratione subjectionis realis persolis
cato incompossibilia : atqui satisfactio infinite et depressionis in natura infinite
(Jirisli non importat omne islud bonum distante, injuriam irrogatam uni deo ab
quo privat peccatum : ergo.
altero deo superaret.
A N. ant. Ad primam prob. 1° N.
Ad quartam prob. 1" D. ant. Pecca­
an;. Adprob.omissa nunc min. N. maj. tum est majus imlum in ratione mali seu
.tdprob. D. maj. Peccatum de se est des­ privationis, quam satisfactio Christi sit bo­
tructivum divinæ bonitatis moraliter et num, transeat, in ratione injuriæ Deo ilsecundum prudentum aestimationem , C. latæ, N. De peccato autem ut est injuria et
realiter et physice, N. Et ad hunc sensum oflensa Dei, reparanda per satisfactionem;
diftinct.min. C. conseq. Itaque cum bo­ hic est quaestio, non de ipso ut est privatio
nitas divina sit nedum moraliter, sed phy­ boni, sub qua ratione est potius malum ho­
sice infinita, plus amatur quam displiceat minis quam Dei.
id quod est tantum destructivum illiusmo2° Negari potest ant. Adprob. N. min.
raliter.
Quia, ut dictum est, satisfactio Christi in­
2’ A7, min. omissam; quia, ut diximus volvit personam divinam quai omnia bona
an. præced. satisfactio Christi involvit per- continet.
touam satisfacientem, quæ cum sil infinite
3° A. iterum ant. Ad prob. D. maj.
iiuiia et amabilis utpote Deus, tam neces- Peccatum est privatio omnis boni ut in ho­
uiio diligitur a Deo quam propria bonitas. mine adeoque finite participandi, C. om-

■

I*

*1

• i
1
I
:

DISSERT. XIX. ART. VI.
nie boni secundum sc etsuam infinitatem, ipsum nedum moraliler, sed realiler 1
AT. Unde fit quod ista privatio sit finita physice creatura subjecerunt, humihausimpliciter et infinita tantum secundum runt, occiderunt, destruxerunt· Ergo.Λ
quid, adeoque minus malum quam sit bo­ dicas quod non humiliaverint eum in i
num satisfactio Christi, quæ est infinita tura propria sed in natura humana assuo-.
ta, dicam ego quod etiam non se humil >.
Obj. 2° contra secundam pariem. Infi­ verit satisfaciendo in natura propria,.·»
nito non datur majus : atqui peccatum in in natura assumpta ; et sic semper stat ρ>
ratione offensæ est infinitum simpliciter, ritas et æqualitas.
secundum probabiliorem pluriumThomisA*. N. mtn. Ad prob. D. ant. Itatair.
tarum sententiam : ergo satisfactio Christi ut actio Judæoruin in ratione injuriæ iu
illud non superexcedit.
raliter tantum affecerit Deum, C. ita ut n
Jl. i° D. maj. Infinito in ratione entis liter ct physice affecerit Deum in ration
seu in omni genere non datur majus, C. injuriæ, N. Unde N. conseq. Explicatu
infinito in certo genere non datur majus, Duo in peccato distinguenda sunt : malit,
subd. In illo genere, C. in alio genere, N. moralis, quæ petitur ab objecto; et rati
Sic si daretur linea infinita in genere lineæ, offensæ seu injuriæ, quæ petitur ex digni­
non daretur linea major; posset tamen da­ tate person» in quam peccatur. Igitu
ri major quantitas, puta corporis infiniti, Christo patiente aJudæis, actio Judæoruj
quod foret infinitum, nedum secundum attigit physice ct realitcr personam ditilongitudinem, sed etiam secundum latitu­ nam in natura assumpta ut objectum uni
dinem et profunditatem : peccatum autem hausit malitiam moralem, gravissimam e
et satisfactio Christi sunt in diverso gene­ infinitam secundum quid seu extrinsecen
re et ordine ; peccatum enim est in genere objective, minus gravem tamen quamuu
mali moralis et in ordine creaturarum,sa­ liliam peccatorum quæ versantur circa di­
tisfactio Christi in genere boni moralis et vinitatem in se, qualia sunt peccata bli··
in ordine hypostatico, reductive in ordine phemiæ, odii Dei, etc. ut docet D. Th.it
fra q. 80, a. 3 o. in ratione tamen offensi
divino.
Jl. 2° D. eamdem maj. Infinito non seu injuriæ infinitæ , actio Judæorum alli­
datur majus formaliter, C. materialiter, N. cit persanam divinam ut subjectum mon·
Explicatur. Cum ratio formalis infiniti liter tantum, quatenusjuxta æstimalionc.
sil quod careatfine et termino, nec ullum moralem offensa est in olfenso, et offensa
possit dari infinitum qui terminum habeat, dicitur pati injuriam, ex quo crescit inju­
infinitum sic formaliter sumptum est sem­ ria moraliler juxta dignitatem personso!-,
per æquale, ideoque unum non est sic for­ fensæ. At vero actio satisfactoria Chris
mal i 1er majus altero. Attamen res seu sub­ physice procedit a persona divina ut prin­
jectum supra quod cadit infinitas, potest cipio quod, physice subjectatur in illi
unum esse majus altero, adeoque majus quatenus actio immanens physice involvit
infinitum materialiter : sic v. g. si daren­ illam ut formam moraliler informante;!!:
tur infiniti homines, darentur infiniti ca­ unde cum fiat comparatio satisfaction·
pilli , et licet multitudo capillorum non es­ Christi cum peccato in ratione iujuriæ, ne:
set major formaliter multitudine homi­ in ratione maliliæ moralis, stat quod satis,
num, quia utraque foret sine fine et ter­ factio Christi superet in valore gravitate,
mino, major tamen materialiter foret mul­ peccati crucifigentium Christum in ratior/
titudo capillorum quam hominum, siqui­ injuriæ seu offensæ; quia plus est essemdem quilibet homo plures haberet capillos. liter principium quod et subjectum sati.Obj. 3° et simul inst. Ideo, secundum factionis, quam esse subjectum injuriæmonos, satisfactio Christi peccatum superex­ ralilcr tantum.
cedit, quia pe-catum subjicit Deum crea­
Pepones. Christus non se humiliavi:
tura moraliler tantum et interpretative, seu satisfecit ut Deus, sed ut homo : erg’»
satisfactio autem Christi subjicit personam non realiter, etc.
divinam Deo realiter et effective : atqui
Jl. ut art. praecedenti, D. ant. si lv uf
f alsum est istudassumplum : ergo. Prob. reduplicet principium quo, C. si ly ut nmm. Judæi crucifigentes Christum* Deum duplicet principium quod /V.

UTRUM SATISFACTIO CHRISTI FUERIT EX TOTO RIGORE, etc. 97
Obj.49 ct simul inferes. Si satisfactio | treme indigenti, illud reddendo satisfacio
Christi fuit superabundans, injuste Deus obligationi religionis, justitiæ ct chari tatis.
Quinta , quod creditor teneatur ex jus­
illam exegit; injuste enim a debitore exi­
titia acceptare satisfactionem , ita ut si no­
gitur plus quam debet : ergo.
Λ. N. ant. Ad probat. D. Injuste exi­ lit acceptare, maneat tamen extinctum de­
gitur a debitore plus quam debet, si satis­ bitum, siquidem totum quod ablatum est
factio æqualis sit possibilis , C. si non sit restituatur ct servetur medium rei. Magis
possibilis, zV. Sic pauper a quo dives abs­ elucidabuntur hæ conditiones ex mox di­
tulisset panem hordeaceum vitæ necessa­ cendis.
J)ico. Christus satisfecit ex toto rigore
rium, non exigeret injuste cibum pretio­
siorem, si dives nullum alium haberet justitiæ et ad apices juris.
Est communis inter Thomistas quibus
restituendum, hoc enim est per accidens :
non poterat autem Christus ratione digni­ adhærent plures alii. Prob. Christus ser­
tatis personae nisi superabundantem satis­ vavit conditiones quinque assignatas ad rigorosam satisfactionem. Ergo. Ant. non
factionem reddere.
potest melius probari quam expendendo
ARTICULUS VII.
et solvendo rationes in contrarium. Unde
Utrum satisfactio Christi fuerit ex toto
rigore justitiæ, seu ad apices juris ?
Solvuntur objectiones.

Nota. Ut satisfactio sit ex toto rigore
justitiæ et ad apices juris, prater condignitatem seu squalitatem ejus ad offensam,
multæ insuper requiruntur conditiones, ut
alibi jam observavimus. Variæ a variis as­
signantur, communius quinque sequentes.
Prima conditio rigorosæ satisfactionis
est,quod sil ad alterum , quia rigorosa sa­
tisfactio est actus justitiæ; justitia autem
respicit squalitatem quæ necessario requi­
rit extrema realitcr distincta.
Secunda; quod non intercedat gratia
creditoris, seu quod non fundetur in gra­
tia creditoris; gratia enim et justitia stricta
opponuntur, nec potest dici rigorosa solutioquæindiget favore aut gratia creditoris.
Tertia ut fiat ex bonis propriis debito­
ris, non creditoris aut alterius; ex pecu­
nia enim ex thesauro creditoris aut alte­
rius deprompta nullus debita sua solvere
potest, cum istiuspecuniæ dominium, quod
ipse non habet, in creditorem transferre
Don possit, adeoque nec fieri æqualitas.
Quarta, quod id quod offertur in satis­
factionem non sit debitum aliis titulis mul­
tiplicantibus debitum; si enim debeam Pe­
tro centum ratione mutui et centum ratio­
ne census annui, non satisfacio solvendo
tantum centum.
Dixi, titulis multiplicantibus debifum ; quia si novus titulus novam obliga­
tionem seu novum debitum non inducat,
wlprocedens tantum confirmet, possum
ona solutione satisfacere ·. v. g. si voto me
hiringam reddere mutuum acceptum cxfilLL. T. III.

Obj. conlra primam conditionem. Sa­
tisfactio rigorosa debet esse ad alterum :
atqui satisfactio Christi non est ad alte­
rum : ergo. Prob. min. Christus sibi ipsi
satisfecit non minus quam Patri aut Spiri­
tui sancto ; non enim solus Paler aut Spi­
ritus sanctus est creditor seu offensus, sed
Deus unus ct trinus : ergo.
77. J). maj. Satisfactio rigorosa debet
esse ad alterum natura, C. maj. ad alte­
rum supposito, N. Et dico quod ad stric­
tam justitiam non requiratur necessario
distinctio suppositorum, sed sufficiat dis­
tinctio naturarum in eodem supposito, qua
lis reperitur in Christo. In tantum enim
requiritur distinctio inter satisfacientem et
creditorem, in quantum distingui debent
jura utriusque ad æqualitatcm reducenda ;
posita autem distinctione naturarum in
eodem supposito salvatur distinctio jurium,
quia salvatur distinctio voluntatum ct li­
bertatum quæ sunt fundamenta juris et
dominii. Et sane justitia stricta non magis
petit esse ad alterum quam obedientia et
religio; sicut enim nemo sibi ipsi satisfa­
cit, ita nec sibi obedit, aut sibi cultum
exhibet : sufficit tamen in Christo distinc­
tio naturarum ut in eo salvetur ratio striet®
obedientiæet religionis, quidni et justitiæ?
Inst. Satisfactio rigorosa debet esse ad
alterum suppositum. Ergo. Prob. ant.
1° auctoritate Aristot. 3 Ethic, c. 1, 2 ct
6; et D. Th. 2 2, q. 38, a. 2, ubi dicit,
■ quod justitia proprie dicta requirit di» versitatem suppositorum, et ideo non est

DISSERT. XIX. ART. VII.
W
» nisi unius hominis ad alium ; sed secun- genus justitiæ strict® ignorasse, ad
i> dum similitudinem accipiuntur in uno que requisivisse distinctionem formata
» et eodem homine diversa principia aclio- suppositorum , quia fide destitutus n·:.
» num quasi diversa agentia, sicut ratio novit duas naturas diversis rohintalita ·
■ et irascibilis et concupiscibilis, et ideo et dominiis instructas posse in eodem sup- I
« metaphorice in uno et eodem homine di- posito subsistere. Ad. D. Th. loquiturd·
* citur esse justitia. » 2° Bationc. Quia justitia quæ inter puras creaturas exerts
non inter dominia exercetur justitia, sed tur, aut de supposito formaliter vel virtu
inter personas ratione dominii. 5° A pari. liter altero. Ad rationem, B. justitii I
Secundum communem opinionem, non da- strictam exercef-i inter personas formali ■ .
tur justitia rigorose dicta inter patrem et vel virtualiter distinctas.
filium, inter dominum et servum; quia
Ad paritatem, N. ideo non dari justi- ;
Ïicet sint supposita physice distincta, sunt tiam strictam inter patrem et filiuni, in'.·
tamen unum moral iter ; juxta enim mora­ dominum et servum, quia non sufficiente '
lem æstimationem, filius est aliquid pa­ distinguuntur supposita, sed qùia
tris , servus domini : ergo a fortiori si unius sunt alteri subordinata et a domino |
alterius reguntur : unde si filius emanci­
suppositum sit physice unum.
/i. D. ant. Satisfactio rigorosa debet esse petur fiatque sui juris, potest strictam jnad alterum suppositum formaliter vel vir- titiam erga patrem exercere, ut omne-li­
tualilcr alterum, C. Ant. semper fonnali- tentur.
ter alterum, N. ant. Licet itaque in Christo
Bepones. Eadem est ratio de offensa u
sil unum tantum suppositum secundum de satisfactione; quia, ut fert commoti
rem et formaliter, gerit tamen vices du­ axioma, contrariorum est eadem ratio:
plicis suppositi, idcoque est virtualiter atqui Christus ut subsistens in natura hu­
multiplex; cum enim propter suam infini­ mana non potuit seipsum offendere ut sub- ·
tatem possit subsistere in pluribus naturis, sistentem in natura divina : ergo.
B. D. min. Christus ut subsistens ia
potest etiam prastare quæ facerent plura
supposita, et quia quod est virtualiter mul­ natura humana non potuit seipsum offen­
tiplex tantam habet virtutem quantam ha­ dere ut subsistentem in natura «livin’,
beret si foret formaliter multiplex : ideo præcise quia non esset sufficiens alietisicut si foret formaliter multiplex supposi­ ut ita dicam, seu distinctio suppositi, l.
tum in Christo, unum divinum, alterum aliunde et quia suppositum divinum e·: i
conseq. Er;
humanum, facile conciperemus quod sup­ impeccabile, C. Unde,
positum humanum rigorose satisfaceret ex Christus non potuit sibi rigorose satisfihac parte supposito divino ; ita ex hoc cere pro peccato proprio, C. pro peea« :
i
quod sit virtualiter multiplex, concipimus lis alienis,/V.
Urgebis. Christus satisfaciendo, vel oh
quod Verbum ut subsistens in natura hu­
mana sibi ipsi rigorose satisfecerit ut sub­ tulit divinitatem ct sic nihil distinctum >
sistenti in natura divina, servelurque con­ Patre, vel suam personam et sic nihil di- '
ditio requisita , esse scilicet ad alterum. linctum a scipso, vel humanitatem et Eniinvero in casu quo Verbum assumpsis­ infra debitum. Ergo.
set duas naturas humanas, quod poterat,
B. ut supra, Christum ut sunsisfentm
ut probavimus supra, negari non potest in natura humana seipsum obtulisse 1’ata
quin ut subsistens in una potuerit exercere et sibi ut subsistenti in natura divin ;
justitiam strictam erga seipsum ut subsis­ quia, ut diximus , Verbum subsistens in
tens in altera, siquidem in utraque natura duabus naturis, gerit vices duorum sup­
reperiretur distincta libertas, dislhtctaque positorum : ct sicut ut subsistens in na- !
voluntas, adeoqub*distinctum jus et do­ tura divina producit Spiritum sanctum, |
minium : ergo a pari nihil ex hac parte ob­ creat, conservat, etc., sic ut subsistens in !
stat quin Verbum ut subsistens in natura natura humans, obedit, patitur, morihumana sibi ex rigore justitiæ satisfecerit tur, etc.
ut subsistenti in natura divina.
Obj. 2° contra secundam conditionem.
inde palet responsio ad probationes Satisfactio rigorosa non debet fundari in |
ant. Et
ad /iristot non est mirmn hoc gratia creditoris ; in quantum enim inter’ !

ÜTRUM SATISFACTIO CHRISTI FUERIT EX TOTO RIGORE, etc. Ü9
cedit gratia seu favor creditoris, in tantum I fundari in gratia creditoris ex ea parte qua
recedit satisfactio a rigore justitiæ : atqui sumitur valor satisfactionis, C. maj. ex
satisfactio Christi fundatur tota in gratia alia parte, N. maj. Ei ad hunc sensum
creditoris, scilicet in gratia unionis, cæte- D. min. N. conscq. Explicatur. Suppono
ri-que donis tam habitualibus quam ac­ ut certum gratiam creditoris nullatenus
tualibus pendetque ab acceptatione Dei : obstare rigorosæ satisfactioni, si ex ea non
despondetur communiter, non quam- petatur valor operis satisfactcrii, quando­
cumque gratiam creditoris obstare rigo- quidem valore satisfiat. Suppono iterum
rosæ satisfactioni, sed eam solum quæ ex dictis quod, licet actiones Christi valo­
supplet defectum valons in satisfactione, rem aliquem habeant ex humanitate variis
vel ipsam debiti solutionem formalitcr in­ gratiis ornata ut a principio quo, valorem
greditur, ita ut gratia data non solum ju­ tamen infinitum et plene superabundanvet ad satisfaciendum, sed etiam sit illud terque salisfaclorium habeant a Verbo ut
ipsum per quod satisfit; tunc enim colla­ principio quod : jam autem neque unio
tio doni est victualis condonatio debiti .· ut hypostatica, neque ullum aliud donum ul­
si creditor videns debitorem impotentem latenus est gratia respectu Verbi, cum
ad solvendum, det ipsi summam debitam inde potius voluti deprimatur quam eleve­
ut per eam satisfaciat, vel summa inæ- tur, sed tantum respectu humanitatis. Igi­
quali ad debitum velit esse contentus. Si tur valor satisfactorily in Christo non fun­
vero gratia creditoris præsupposilive tan­ datur in gratia creditoris, mhilque ideo
tum se habeat, ita ut licet collata fuerit in ex hoc capite obstat quin satisfactio ejus
finem satisfactionis, tamen non suppleat sit ex toto rigore justitiæ.
defectum v loris satisfactionis, tamen non
Obj. 5° contra tertiam conditionem.
suppleat defectum valoris satisfactionis, Satisfactio debet fieri ex bonis propriis de­
nec ex ea solum fiat satisfactio, sed ex bitoris, noncrediloris aut sub ejus dominio
aliis labore ct industria comparatis , tunc contentis : atqui actiones quibus satisfecit
gratia rigorosam non impedit satisfactio­ Christus, utpote creatæ, erant proprie cre­
nem : sic v. g. debitor impotens ad solven­ ditoris , scilicet Dei, ct sub ejus dominio,
dum, si a creditore gratis seu mutuo acci­ ratione creationis et conservationis:ergo.
piat pecuniam, (piam proprio labore et in­
Gravis est hæc difficultas, cui, variis
dustria auget, poterit ex rigore justitiæ sa­ aliis solutionibus relictis, triplex proba­
tisfacere creditori ex illis pecuniis labore bilior adhiberi solet. Prima est, ad satis­
et industria partis. Similiter, inquiunt, in factionem honoris læsi non requiri hanc
casu nostro ; licet humanitati Christi gra­ conditionem, quod fiat ex bonis quæ non
tia unionis, divinorumque auxiliorum ad­ sunt sub dominio creditoris; sed po^se
jumenta liberalitcr collata sint, non tamen fieri ex quibuscumque, modo praestet ob­
per ea solum satisfecit, sed per actus pro­ sequium et honorem æqualem injuriæ ilprios omnium virtutum debitum compen­ lalæ ; nec enim satisfactio injuriæ fit sicut
savit, ita ut acceptatio ex parte Dei non in restitutione pecuniæ per abdicationem
suppleat aliquem defectum in valore ho­ dominii alicujus rei a debitore el transla­
rum operum.
tionem illius in creditorem, sed per hu­
Tametsi veram admittamus doctrinam miliationem et subjectionem, ad quod non
hanc, videtur tamen insufficiens ad sol­ requiritur aliquod dominium ita proprium
vendum argumentum, nisi aliquid super­ quod omnino sit exemptum a creditore.
addatur. Eniinvero instatur quod gratia
Si dicatur quod in hoc casu creditor
unionis cæteraque dona, non solum præ­ non reciperet nisi suum, et quod de jure
supposilive se habeant ad satisfactionem, posset aliquid amplius exigere, quod est
sed formalitcr, siquidem ab ipsis gratiis contra rigorosam satisfactionem ·■
actus virtutum in Christo vim satisfaciendi
B. quod, licet hæc actio «ntitative foret
formalitcr habeant, ita ut gratia creditoris creditoris, moraliter tamen ut satisfactio et
nedum sit suppletiva valoris , quinimo to­ honorans, esset satisfacientis, quia honor
est in honorante, ct cum supponatur ad
tius valoris sit collativa. Unde
It. facilius et brevius ad argumentum, æqualitatem injuriæ, nihil ultra de jure
D. maj. Satisfactio rigorosa non debet exigere posset creditor.

DISSERT. XIX. ART. VII.
too
Secunda solutio est quod, licet actiones I unitum increato, et sub illa formaltetaM
Christi essent sub dominio generali, Chris­ ratione uniti ad increatum non sunt sub
tus tamen habebat in eas particulare do­ dominio Dei, sed solius Verbi ut subsis­
minium ; dominium enim generale non tol­ tentis in natura humana.
Repones. Ipsa unio est a tota Trinitate,
lit particulare, sicut causa universalis non
tollit particularem ; sufficit autem ad rigo­ Ergo. R. D. Unio effectiva seu unitio, C,1
rem juslitiæ ut satisfactio fiat ex bonis unio formalis et ut ita dicam effecta, Λ',
contentis sub dominio particulari debito­ Hæc enim est soli propria Verbo : undt
ris, licet sint etiam sub dominio generali solum dicitur incarnatum, non Pater aut
creditoris, ut patet in cive qui reipublicæ Spiritus sanctus; satisfecit autem ut uni­
rem furto ablatam stricte et rigorose res­ tum formaliter humanitati.
Replicabis. Dominium quod Verbua
tituit , seu compensat ex bonis propriis ,
licet in ea respublica habeat generale do­ habet super has actiones ipsi competit,vtl
minium. Et certe si generale dominium penes voluntatem increatam, vel creatam;
Dei obstaret quominus de rigore justiliæ omne enim dominium fundatur in volun­
satisfecisset, sequeretur quod si Christus tate : atqui si penes voluntatem increalaa
per impossibile alterum hominem offen­ competit toti Trinitati, cum trium perso­
disset , non potuisset illi in rigore satisfa­ narum sit una voluntas ; si penes creatam
cere; imo quod nullus homo alteri homini dominium est creatum adeoque Dei ,· ergo.
R. dominium hoc esse penes volunurigorose posset satisfacere, quia sicut rigorosa satisfactio exigit quod non fiat ex tem creatam, non simpliciter et absolutbonis creditoris, ita nec ex alienis quan- terminatam, sed terminatam hoc suppo­
diu sunt alterius aut sub ejus dominio re­ sito divino, ct sub hac formalissima ration*,
manent. Sic servus neque domino neque non esse Dei, sed ipsum Deum.
Inferes. Ergo Verbum sibi ipsi satisfa­
alteri satisfacere potest ex bonis domini
quandiu ipsius sunt. Sicut ergo dominium cit ex propriis ; Verbum enim est personi
!
generale et inabdicabile quod Deus habet offensa.
R. D. illatum, Verbum ut subsistens
in opera nostra, non impedit quin aliis ri­
gorose satisfacere possimus, ita nec quod in natura divina, sibi ipsi satisfacit ex pro­
priis, N. Verbum ut subsistens in natura
Christus ipsi rigorose satisfaciat.
R. 5° subtilius quidem sed forte soli­ humana, satisfacit ex propriis sibi ut sub­
I
dius ex fundamentis præjactis, D. min. sistenti in natura divina, C.
Urgebis. Valor satisfactionis Christi no:
Actiones quibus Christus satisfecit, phy­
sice et entitalive sumpte , seu quatenus petitur ex Verbo ut subsistente in natun
procedunt ab humanitate ut principio quo, humana, sed ut subsistente in natura di­
sunt Dei creditoris et sub ejus dominio, C. vina. Ergo. Prob. ant. Verbum ut subsis­
quia ut sic sunt create; moraliter sumpte tens in natura humana est finitum, ut si:
quoad valorem seu quatenus procedunt a enim gerit vices suppositi finiti : atqui v? ,
supposito Verbi ut principio quod, sunt- lor infinitus operum Christi non potest peti !
que super illud retlexivæ, N. Ut sic enim a supposito finito : ergo.
R. D. maj. Valor satisfactionis Christi
invoh untmoraliter ipsum Verbum, nedum
ut principium effectivum , sed etiam ut non petitur ex Verbo ut subsistente in na­
principium formale, ut supra diximus. tura humana, ly ut rcduplicanle rationem
unde sicut suppositum Verbi non est sub formalem valons, C. ly ut rcduplicanle
dominio Dei, sed Deus ipse, ita nec actio­ conditionem præsuppositam,iV. Licetergo
nes ejus sub hac praecisa ratione quod ip­ Verbum sit unde profluit valor infinitus !
sum moraliter involvant, quia, ut diximus, satisfactionum Christi, eum tamen com­
ut sic non ponunt in numero cum ipso.
municare non potest nisi humiliatum ct
Nec obstat si dicas quod illæ actiones subjectum Patri; quoa fieri nequit in la­
moraliter considerate sint vel aliquid crea­ tura divina, sed humana. Unde ad prob.
tum vel increatum. R.enim esscquid crea­ juxta eumdemsensum, D. an«j.Verbumü I
tum quoad entitatem; quoad terminatio­
subsistens in natura humana non estim I
nem vero seu terminative, esse quid in­
nitum, ly ut sumpto reduplicative,|
creatum : seusi mavis, sunt quid creatum
sumpto specificative.iV. Ethoc sufficlti*

ÜTRUM SATISFACTIO CHRISTI FUERIT EX TOTO RIGORE, etc. 101
importatum in actione satisfactoria sub nibus beneficiis acceptis ;tum quia non po­
ratione principii quod ct formalis, cen­ tuit reddere æquivalens, scilicet subsisten­
seatur moraliter ipsi communicare in­ tiam divinam quam accepit; tum quia ipsa
gratiarum actio beneficium est; tum quia
finitum valorem.
Subsumes tandem contra omnes istas tandem compensatio gralitudinis debet
solutiones. Atqui Verbum etiam ut sub­ plus reddere quam sit acceptum. Ut enim
sistens innatura divina, dependet a Patre docet D. Th. 2 2, q. 106, a. 6. hæc reci­
et est subejus dominio. Ergo. Prob. ant. procatio debet esse gratuita, sicut gratuita
Verbum ipsam suam subsistentiam et fuit beneficii collatio · si autem solum red­
personalitatem accepit a Patre. Ergo.
datur tantum quantum acceptum est, non
B. N. ant. Adprob. D. ant. Verbum critgratuita,sed debita compensatio. Ergo.
accipit suam personalitatem a Patre sine
R. 1° Dato ant. N. conseq. Esto enim
dependentia, C. cum dependentia, N. Christus non potuerit reddere æquivalens
Quia Pater non libere, sed necessario ge­ aut supcrcxcedens beneficia accepta, po nerat Filium in omnibus sibi coæqualem tuit tamen reddere honorem injuriæ illate
et consubstantialem.
æqualem, adeoquesatisfacere ex rigore jus­
Obj. 4’ contra quartam conditionem. titiae.
Satisfactio rigorosa debet fieri ex bonis
R. 2° N. ant. Nullum enim beneficium
alias seu alio titulo non debitis : atqui accipit suppositum Verbi, sed sola huma­
omnes Christi actiones erant debitæ Deo nitas : unde cum seipsum in humanitate
variis aliis titulis, puta, titulo creationis, offerat et subjiciat Patri, reddit ultra quod
conservationis, servitutis ut supremo Do­ accepit.
mino, titulo gralitudinis ut summo bene­
Obj. 5° contra quintam conditionem.
factori, titulo obcdicnliæ, religionis , etc. Ad rigorosam satisfactionem requiritur
Ergo.
quod creditor teneatur ex justitia illam ac­
B. 1°. Ex eodem semper principio, D. ceptare, aut si nolit, remaneat extinclum
min. Actiones Christi ut procedebant ab debitum ; est enim contra omnem justitiam
humanitate, debebantur Deo variis titulis, quod debitor teneatur ad aliquid amplius
C. ut procedebant a supposito divino et quam ad restitutionem æqualem et rigo­
super illud reflectebantur , N. Nullum rosam satisfactionem · atqui Deus non te­
enim debitum suppositum Verbi contraxit, nebatur cx justitia acceptare satisfactionem
imo ncc debili capax est, sed sola huma­ Christi, et ipso nolente eam acceptare non
nitas; sufficit autem ad rigorem juslitiæ fuisset cxtinctum debitum : ergo. Prob.
quod bona non sint debita cx illa parte ex prima pars min. 1° Quia nullum justiliæ
qua sumitur valor satisfactionis, qui, ut debitum potest cadere in Deum : impor­
diximus, desumitur ex ipso supposito tat enim obligationem strictam ct subjec­
divino.
tionem ei cui debetur cx ejus voluntate
Bespondent alii communiter,hancqnar- ortam. 2° Quia offensus non tenetur ac­
tam conditionem esse intelligendam de sa­ ceptare fidejussorem, ncc unius satisfactio­
tisfactione cujus valor est finitus, non au­ nem pro alio; sed potest vellent offendens
tem quando valor est infinitus; quia hoc sit ipsemet satisfaciens , cum rationi sit
ipso quo est infinitus, est inexhauribilis a congruum ut per eum qui fecit injuriam,
quocumque debito, quod semper fundatur fiat et injuriæ reparatio.
in aliquo creato. Valet etiam hæc solutio.
Hinc patet secunda pars min. scilicet
Tertia responsio etiam probabilis est, quod Deo non acceptante satisfactionem
quod varii illi tituli non multiplicent ma­ Christi pro peccatis hominum, remaneret
teriam, sed super eamdem cadant : unde inextinctum debitum in hominibus, Patet
iisdem actionibus potuit Christus omnibus insuper hac ratione quod, posita Christi
illis titulis satisfacere, sicut qui deberet satisfactione, posset nihilominus Deus ho­
dare Petro centum nummos ex contractu, minem privare gratis, annihilare, damna­
ex volo, ex sententia judicis, unica solu­ re, ctc. ratione supremi dominii quod ha­
bet in suas creaturas. Ergo.
tione his omnibus titulis satisfaceret.
R. D. min. Deus non tenebatur cx jus­
Inst. Actiones Christ i non sufficiebant ut
satisfaceret obligationi gralitudinis pro om­ titia formaliter et proprie dicta acceptare

DISSERT. XIX. ART. VIII.
£02
satisfactionem Christi. C. ex justitia æqui- I tionem quam tenetur creditor acceptare,
valcnter sou eminegter, N. Explicatur. non orat creditorem ut ipsam admittat, d*.
Fateor itaque propter rationes factas om­ bitumque remittat : atqui Christus sqt
nem obligationem stricte justiliæ, ortam oravit Deum ut peccatum hominibus di- '
ex voluntate alterius, repugnare Deo, ut- mitteret : ergo.
pote superiori ad omnes creaturas, ab eis
B. D. maj. Si oratio non sit unum ei
independente et omnium supremo Domi­ operibus satisfactoriis, C. secus Ar. Oratio
no; non tamen ipsi repugnat obligatio orta autem Christi erat ipsa satisfactio seu il­
ex propria voluntate. Sic Deus non obli­ lam integrabat cum aliis bonis operibus.
gatur creare mundum, aut hominem dili­ Voluit enim Christus ex summa cliarib'
gere ; sed supposito decreto creandi mun­ pro nobis satisfacere omnibus generibus
dum , tenebatur illum creare ; supposito operum satisfactoriorum, orando,patiendi,
I
quod det gratiam creature, obligatur illam moriendo, etc.
amare, lia similiter Deus non tenebatur
ARTICULUS VIII.
exigere satisfactionem pro peccatis homi­
Utrum satisfactio Christi procedat a
num , nec constituere Christum caput et
justitia commutativa?
fidejussorem illorum; sed supposito quod
velit sibi satisfieri pro peccatis hominum,
Probavimus art. præced. salvari in-iet illorum caput et fidejussorem constitue­ lisfactione Christi conditiones reqr.isitü
rit Christum Dominum , tenetur tum ex ad valorem rigorosum justiliæ, nunc resw
fidelitate , tum ex summa æquissimæ vo­ videre a qua virtute in Christo elicita lue­
luntatis rectitudine, quæ justitia est æqui- rit hæc satisfactio. Non enim virtus qu?
valentcr et eminenter, acceptare ejus sa­ recompensationem offert, confert recom­
tisfactionem, utpotc debito æqualcm et su- pensationis valorem, sed aliunde supponi!
perabundantem, ita ut ampliorem exigere sic v. g. libéralités erogat pecunias, non
non possit ? quod bene adverte. Licet enim tamen pecuniis confert valorem, sed sup­
ut supremus omnium Dominus , posset ponit. Proba cimus itaque in satisfaction
hanc satisfactionem annihilare, recusare, Christi i operiri ex persona Verbi valore
ulteriora exigere, non tamen, inquam, ut rigorosum et superabundantem. Quæri- i
creditor læsus ct ratione injuriæ cui satis­ mus modo utrum Christus ex virtute jusfactum est ad æqualitalem, et cujus proinde titiæ commutativæ, an ex alia, illum Dti
debitum manet extinclum.
obtulerit?
Ex his palet responsio ad omnes pro­
Quidam volunt quod ex pluribus virtu­
lationes minoris, ct quo sensu intclligen- tibus processerit, scilicet ex charitatc, ndum sit illudS.Ansehni lib. Cur Deusho- ligione , etc. alii ex justitia legali, alii er '
mo, cap. 49 : Necesse esse video ut Pater commutativa.
Filio retribuat, alioquin injustus esse
Dico. Satisfactio Christi fuit actus ju?
videretur si nollet, necessitate scilicet ex titiæ commutativæ. Est communior inter
suppositione et procedendo ut judex jus­ Thomistas.
tus et creditor læsus, doh absoluta neces­
Prob. 1° ex S. Scriptura, quæ appellit
sitate, ut explicuimus.
hanc satisfactionem,emptionem,redemp
Dices. Secundum hanc explicationem , tionem , solutionem pretii, commutatiosemper stat satisfactionem Christi fundari nem, quæ sunt actus justiliæ commutator.
in gratia creditoris Ergo.
Ergo.
'
A. ut supra, D. ant. Fundatur in gratia
Prob. ratione. Ad actum justiliæ comzreditoris præsupposilive et materialiter mulalivæ requiruntur ct sufficiunt duo,
se habente , C. formaliter se habente et scilicet stricta obligatio ad solvendum de­
supplente valorem satisfactionis , N. Unde bitum et perfecta squalitas pretii cum de­
N. conseq. Talem enim gratiam nihil offi­ bito ; atqui salisfacüo Christi habuit ha?
cere rigori satisfactionis constat ex usu quo­ duas conditiones : ergo. Prob. min. 1·
tidiano hominum, inter quos, supposito se­ Fuit perfecta æqiialitas; qma ut probati·
mel pacto vel consensu creditoris, unus ex mus,nedum fuitæqualis debito sed superligore justitiae pro altero satisfacit.
abundans , et aliunde servat alias condi­
Jlepones. Qui rigorosam offert satisfac- tiones requisitas ad rigorosam satisfactio-

ÜTRÜM SATISFACTIO CI J B ISTI PROCEDAT A JUSTITIA, etc.
103
nem. 2° Christus stricte ex justitia tene- | homo, non tenebatur satisfacere Deo ex
baltir illam præstare, quia se vadem et fi­ justitia commutativa ■· ergo. Prob. min.
1° Non datur virtus ad impossibile ·. atqui
dejussorem pro nobis præsliterat. Ergo.
Adverte tamen quod, licet satisfactio homo non potest reddere Deoæquale sive
Christi sit specialiter et formaliter actus pro offensis, sive pro beneficiis acceptis,
justitiæ commutativæ, contineat tamen quod tamen importat justitia commutati­
eminenter honestatem aliarum virtutum; va. Ergo. 2° Obligatio satisfaciendi ex jus­
in ea quippe relucet magnificentia, quate­ titia commutativa, oritur cx ipsius justiliæ
nus offert superabundans ; religio et gra­ violatione : atqui homo peccando non sem­
titude, quatenus his actibus satisfactoriis per violat justitiam commutativam, alias
reddebatur honos et cultus Deo ut primo in quolibet peccato, v. g. intemperanti®,
Auctori et summo benefactori : misericor­ foret duplex difformitas, scilicet intempe­
dia, quatenus non pro suis , sed pro alie­ ranti® et injustitia·, adeoque duplex spe­
nis peccatis satisfaciebat; idem discurren­ cie distincta malitia in confessione accu­
do per omnes virtutes: sed tamen quia per sanda , quod nemo unquam dixit : ergo.
Ii. D. min. Debitor principalis, nempe
se ct primario Christus hanc satisfactio­
nem offerebat ad resarciendum jus divi­ homo, non tenebatur satisfacere Deo cx
num læsum ad æqualitatem, tanquam fide­ justitia per accidens ratione impotenti®,
jussor generis humani lapsi, ideo dicimus C. per se defectu sufficientis tituli obliga­
hanc satisfactionem a virtute justitiæ pro- torii, N. Itaque ex peccato, ut modo di­
manasse, de cujus ratione est injurias illa- cam, oritur per se in homine peccatore ti­
tasad æqualitatem reparare ex stricta obli­ tulus quantum cx se obligans ex justitia ad
gatione, ut diximus.
satisfactionem æqualcm; sed quia homo
non potest reddere Deo æqualc, quod re­
Solvuntur objectiones.
quirit justitia commutativa, et nemo ad
o'j. 1°. Non datur justitia commutativa impossibile tenetur, hinc per accidens he­
nisi ititer æqualcs : unde juxta Aristot. et mo non tenetur ex justitia commutativa
I). Th. non datur inter patrem ct filium, satisfacere Deo : tenetur tamen in quan­
dominum et servum : sed Christus qua sa­ tum potest, et ideo ponitur in eo pœnitisfaciens non erat æqualis Deo : ergo. tentia quæ est pars potenlialis justiliæ. In
Prob. min. Christus satisfecit ut homo. Christo autem non erat impotentia red­
Ergo.
dendi æquale, ct cum aliunde obligare­
P. ln. D. maj. Non datur justitia com- tur stricte quatenus fidejussor peccatorum,
mulaliva nisi inter æqualcs quoad jus et nihil ipsi deest ad strictam justitiam. 7A
obligationem, C. nisi inter æquales quoad hinc patet responsio ad primam prob.
omnia, N. Licet itaque non possit dari m in.
justitia commutativa, v. g. inter patrem ct
Ad secundam, N. min. Per quodlibet
filium, formaliter qua filium , quia ut ta­ enim peccatum mortale aufertur a Deo
li' non est æqualis patri in jure proprieta­ quoad affectum ratio ultimi finis ad quod
ti·, idem dic de servo ; potest tamen dari strictum jus habet, tribuiturque creatura’;
si filius liat sui juris per emancipationem, quod summa injustitia est. Nec tamen in­
quia tunc est æqualis patri quoad jus et de sequitur inconveniens quod affertur in
Obligationem : Christus autem ratione li­ probatione, nempe duplicem illam diffbrniri arbitrii erat sui juris quoad actiones niitatein, v. g. intemperantia· et injustitia·,
minianas.
constituere peccatum in duplici specie, et
II. 2°. N. min. Ad prob. D. ex princi­ accusandum in confessione, quia illa in­
pio sæpo repetito. Christus satisfecit ut justitia est generalis qua'dam conditio om­
homo, ly ut reduplieanle principium quo, nium peccatorum quæ non constituit ac­
C. rcduplicaiUe principium guod,N. Ex tum peccaminosum in diversa specie pec­
principio quod autem desumitur valor in­ cati, nisi cpiando pe·· se et veluli directe
tanquam objectum a peccatore intenditur
finitus satisfauionis.
Obj. 2°. Fidejussor non suscipit m sc paritas est in conditione generali inobe
ajorem obligationem quam debitor prin- dientia· quæ in omni peccato reperitur.
Jnst. contra primam solutionem. Si iu
palis : atqui debitor principalis, nempe

DISSERT. XX. ART. T.
homine non datur justitia commutativa ad æquissimæ voluntatis AT. Licet ergo i·
'Deum, non datur etiam in Christo : atqui Deo non sit formaliter justitiacominutatin
ex concessisΎ etc. ergo. Prob. maj. Gra­ justitiæ Christi correspondons quia Dca
tia Christi in esse physico ct quatenus ex non potest induere obligationem, needs !
ea procedunt virtutes, non est alterius spe­ bitor constitui, hoc tamen non imped
ciei quam gratia cætcroi um hominum : at­ quin in Christo sit formaliter vere jusliti
qui ex concessis in cætcris hominibus non commutativa, quia ad hoc sufficit quod r.
est racftx jxistitiæ commutativæ ad Deum : parte Dei respondeat aliquid eminente
ergo nec in Christo.
æquivalens : sic quando extrema relati
P. N. maj. Ad prob. D. maj. Gratia nis non sunt ejusdem ordinis, ut Den->·
Christi, etc. non est alterius speciei, etc. homo, datur relatio realis hominis i!
ct tamen diversus est status diversumque Deum, quamvis ipsi non correspondrai t subjectum, C. et non est diversus status latio realis Dei ad hominem, quia Den-<
diversumque subjectum, N. Habet enim illius incapax, utpotc extra omnem ori
in Christo statum perfectionis propter con­ nem creaturarum ct ad quem omnes errjunctionem ad Verbum, et suppositum di- turæ ordinantur, non ipse ad illas :rinum est ejus subjectum quod. Et cum proportione servata in nostro casu.
Obj. 4°. Satisfactio Christi fuit actus j >
sit forma accidentalis perficiens subjectum
secundum capacitatem ejus, non est mi­ titiæ vindicativæ · ergo non commutati».
P. N. conseq. Justitia enim vindicatio
rum quod in Christo, qui ad æqualitatcm
Deo reddere potest, effundat justitiam tam in judice aequam poenam crimini r·
commutativam, et non in aliis homini­ pendente, quam in reo illam patiente,
bus. Sic eadem ratione, v. g. in homini- perlinet ad justitiam comnvjtativam, c
us producit virtutes moderatrices passio­ dixi dum de justitia.
Ex dictis inferes, justitiam cotnmui:·
num, non tamen in angelis; in viatoribus
5dem, non in Christo nec in beatis; in livam Christi specie distingui a nostri
;:obis poenitentiam, non in Christo ; in no- quia habet objectum formale distincte
. is filiationem adoptivam , non in Christo. Objectum formale justitiæ nostræ est il'· I
Unde, ut prœvcniatur instantia, non hilum homini per rationem humano mod.
sequitur, ut quidam objiciunt, auctam regiilabilc ad æqualitatcm, ila ut need,
esse potentiam obcdienlialem animæ Chris­ excessus nec defectus : objectum veroju-i
ti , sed quod ratione status gratiæ et sub­ titiæ Christi est debitum Deo regulabili
tecti ejus, apposita sit conditio, scilicet, ad æqualitatcm, sed non per rationem hu­
squalitas satisfactionis ad injuriam, ratione mano modo, quia superat omnem régulai I
cujus satisfacit ex justitia commutativa, et et mensuram humanam.
Inferes ulterius quod, si Verbum di­
defectu cujus homo purus non potest ex
mitteret humanitatem Christi, hæc st>
hac virtute satisfacere.
Obj. 5°. Debitore solvente ex justitia, (im amitteret justitiam commutalivam al
corresponde! ex parte creditoris debitum Deum, quia tunc non posset esse princi­
cx justitia, ut vel accipiat solutionem, vel pium satisfactionis æqualis et infinitæ.
Foret hic locus agendi de morte Chris',
ea maneat contentus; quomodo enim sa­
tisfacerem alicui cx justitia, nisi illi sit sa­ pro omnibus, adversus novatores; sd
tisfactum cx justitia? atqui Deus est inca­ quia hanc materiam secundum omnes suas
pax justitiæ commutativæ ad homines , partes ad amussim expendimus in tract,
quippe quæ necessario involvit subjectio­ de Deo, dissert. 7, a. 7, illuc lectorem rc·
mittimus.
nem : ergo.
P. ex jam dictis, D. maj. CorrcsponDISSERTATIO XX.
det debitum cx justitia formali vel eminentiali, C. cx formali semper, subd. Si DE SERVITUTE, ORATIONE ET SACER­
DOTIO CHRISTI.
extrema sint ejusdem ordinis, C. si sint
D. Th. QQ. 20, 2i ct 22.
diversi ordinis, .V. similiter D. min.Deus
est incapax justitiæ commutativæ formalis
ad hominem , C. justitiæ eminentialis ,
His tribus quæstionibus S. Doctor agit
quæ, ut diximus, est summa rectitudo de liis quæ competunt Christo per comp*
£04

• «M» ■ — ■

103
UTRUM CIIRlbTUS UT U0MO FUERIT VERE SERVUS DEI?
rationem ad Patrem ; 2° de oratione ejus | cum; S3 : Justificabit ipse justus servus
ad Patrem; 5° de ejus sacerdotio : unde sit meus multos. Quem primum locum Matlh.
cap. 12 interpretatur de Christo. Joan. 14 :
ARTICULUS I.
Pater major me est ; 20 : Ascendo ad Pa­
Utrum Christus ut homo fuerit vere ser­ trem meum ct Patrem vestrum, Deum
vus Dei ?
meum ct Deum vestrum.
Ex Patribus. S. Chrysost. Ilom. 7 in
Nola triplicem posse distingui servitutem:
unam naturalem , alleram legalem, tertiam Epist. ad Philipp. « Si forma Dei perfccmoralem. Naturalis ea est, qua quis ratione » tus Deus est, est ct forma servi perfectus
originis est alteri subditus eique tenetur «servus. » S. Aug. Epist. 178 : « In qua
obsequi : sic filius est parentum servus ; om­ « cum infirmitate non solum subditum, sed
nis creatura, Dei. Legalis est, quæ a lege «et servum evidentissime confitemur. »
introducta est, et est misera quædam con­ S. Athanasius Senn. 5 contra Arianos, ubi
ditio eorum qui bello capti , vel justo ti­ has voces facti, conditi, servi, etc. res­
tulo venditi, alterius dominio subduntur, pectu Christi dicit : « Omnes istiusmodi
juxta illud 2 Petri 2: Λ quo quis supera­ » voces ratione humanitatis bene ct proprie
tus est, hujus ct servus est. Moralis, est «competunt. » Hæ autem disertissimae Pa­
servitus peccati, juxta illud Joan. 8 : Qui trum auctoritates evincunt S. Scripturam
allatam non esse intelligendam in sensu
facit peccatum, servus est peccati.
Discrimen est inter servitutem natura­ improprio et metaphorico, ut vult Vas­
lem et legalem , quod bæc excludat ser­ ques ; qui enim est proprie, perfecte, evi­
vum a consortio seu communicatione bo­ dentissime servus, non est talis improprie
norum , honoris et sedis cum domino, non aut metaphorice.
vero servitus naturalis; filius enim, qui est
ibid. — Prob. Ille vero dicitur servus
naturaliter servus patris , cum eo commu­ alterius, qui minor est illo qui ejus ordi­
nicat in honore, bonis et sede ; item justi, nationi subjacet ct qui ejus præccptis est
qui sunt Deo naturali servitute subditi, obnoxius: atquihæc tria competunt Chri-lo
cum eo communicant in bonis, sunt enim ut homini : ergo. Maj. est certa. Prob.
regni cœl^slis hærcdes.
min. Christo conveniunt ea quæ sunt pro­
Certum est Christum qua hominem non pria naturæ bumanæ : atqui natura huma­
esse Dei servum servitute legali nec mo­ na ex sui conditione habet hanc triplicem
rali, utraque enim summam ejus dignitatem subjectionem ad Deum. 1° Minor est se­
ac sanctitatem dedecet, nec aliunde bello cundum gradum bonitatis, quatenus boni­
captus, seu emptus, aut peccator fuit. Unde, tas convenit Deo quoad essentiam, naturæ
Hic q. 20. a. 1. o. — Dico. Christus ut autem humanæ per participationem tantum
liomoest vere servus Dei servitute naturali. a Deo.2° Dei ordinationi est subjecta,secun
Est communis Thomistarum cum Auc­ dum illud Sap. 16: Creatura tibi factori
toro, et plurium extraneorum contra Vas- deserviens. 5° Obnoxia est ejus mandatis
quem , Bcccanuin , etc. Videtur tamen tanquain supremi Domini et legislatoris.
quasi quaestio de nomine; conveniunt enim Ergo, llancquc triplicem subjectionem S.
auctores utriusque sententiæ Christum ra­ Scriptura tribuit Christo : primam Matlh.
tione humanitatis a Deo dependere, illi 19, ubi Christus dicit : Quid me interro­
esse ad omnia subjectum , Deumque proin­ gas de bono? unus est bonus Deus ; secun­
de de illo ad libitum posse disponere; eo dam Philip. 2, ubi dicitur Christus fortamen non obstante, humanitatem Christi mam servi accepisse; tertiam ibid.ubi dici­
ratione unionis hypostaticæ communicare tur factus obediens Patri usque ad mortem.
cum Deo in bénis et honoribus. Unde sum­
Confirmatur. Deus est verus Dominus
ina quæstionis eo fere devolvitur, utrum , Christi hominis : ergo Christus est vere ser­
supposita hac communicatione , Christus vus Dei. Patet conseq. Quia domi.aiscl ser­
ut homo posset nihilominus dici servus vus sunt correlativa. Prob. ant. Christus
Dei quod jam probatum manet cx nota- ut homo pendet a Deo in esse, fieri et coti­
sées ari, coque Deusuti potest ad quoscum­
tmne : sed insuper,
Prob. conclusio 1° cx S. Scriptura. que usus citra ejus injuriam : atqui id suf­
Jsai. 42: Eccc servus meus, suscipiam ficit ut sit verus ejus Dominus, non enim

IOC,
DISSERT. : X. ART. I.
,· -VV
aha ratione est Dominiis aliarum creatura­ »> Si liber, quare et Christus quoque μ»
» ingenuus de Virgine?.. Unde Adatufiùj
rum : ergo.
« servus factus, nisi ex peccato? Αρον
Solvuntur objectiones.
«Petro attestante : Qui peccatum fodi
Obj. 1° auctoritatem concilii Francofor- « servus est peccatif'Christus autemπ·._
diensis et Adriani I contra Felicem episco­ » fecit peccatum, et ideo servus non est p
pum Urgelitanum, et Elipandumarchiepis- « cati, sed magis liberator et redemptore,
copum Toletanum. Adrianus in Epist. præ- « rum qui servi sunt peccati. » Etcolnmm
missa concilio sic lios hæreticos alloquitur : pr®ccdcnti, probat Christum non esse» Tanta vos temeritatis dementia deludit..., vum, quia secundum S. Leonem assumpsi
» ut adoptivum eum Filium quasi purum naturam, non culpam. Quibus evidenti?»·
» hominem calamitati human® subjectum, mc patet illic agi dc servitute peccati.
Sed et concilium et summum pontili, ·
» et, quod pudet dicere, servum eum impii
·> ct ingrati tantis beneficiis, liberatorem agnovisse servitutem naturalem in Chii·
» nostrum non pertimescitis venenosa fancc in sensu nostro, patet ex ipsis conciliit'
» susurrare. Cur non veremini, queruli ob- pontificis verbis. Pontifex in citata. Epis.
» Irectatores Deo odibiles, illum servum « In umbra propheti® dictus est senti*.
» nuncupare, qui vos dc servitute diaboli » propter servilis form® conditionem qmi
>» liberavit? » Et ipsum concilium in Epis­ >> sumpsit ex Virgine. » Ibidem : « Inip
tola ad episcopos Hispanis *. « Intelligite, » articulo passionis in quo servilis fom_
» inquit, in hac professione vestra duplices » pati parata erat. » Concilium in EpL<
» diabolic® fraudis latuisse dolos.... dum cit. « Et si cum Propheta nominasset, no:,
» et Dominum nostrum Jesum Christum tanlen ex conditione servitutis, sedexliu» quem Deum colimus et adoramus, scr- » militatis obedientia, quia factus est pain
» vum prædicatis et adoptivum...Conside- » obediens usque ad mortem, papa Leofc
» rate quale hoc est scandalum inter paga- « dicente : Assumpta est de Matre Domin
» nas gentes, ut dicatur Deum chrisliano- » natura, non culpa; creata ex forma sen,
»> rum servum esse vel adoptivum. Nos per « sine conditione servili ; » id est servitote
» illum adoptivi sumus, non ille nobisenm peccati. Item ct Carolus Magnus, qui
«adoptivus; nos per illum a servitute li- I cilio aderat, in Epist. ad Elip. « In fort·
» berati, non ille nobisenm servus. » Ex » Dei Creator, in forma servi Redemptor.·
quibus infert Vasques nostram sententiam, Ex quibus patet concilium agnoscere i |
Christo servitutem ratione natur®, et tan­
qu® est D. Th. esse damnatam.
II. concilium ct pontificem his et simili­ tum excludere servitutem ratione personi
bus loquendi formulis uon negasse in Chris- aut peccati1
Mulla reponit 7zosçues.l°NegatFelic«i
lo servitutem ratione solius natur® huma­
na·, sed duntaxat vel servitutem ratione et Elipandum fuisse N’cstorianos,contraei·
person® multiplicantem naturas et perso­ pressa verba concilii, ut videbimus infra.
nas ad sensum Nestorianoruin, vel servi- I
2° Dicit concilium eodem modo negare
tutem peccati.
Christum esse senum, quo negat cum es­
Primus sensus patet ex eo quod Felix ct se lilium adoptivum : atqui nullo inoik
Ehpandus, contra quos hic agitur, erant juxta concilium potest dici filius adopti­
novi Nestoriani, ut probabimus infra, ita vus : ergo.
ut sicut filiationem adoptivam ponebant in
II. N. maj. Aperte enim, ut vidimus,
Christo ratione suppositi creati adeoque agnoscit aliquam in Christo servitutem,
multiplicantem in Christo supposita, ita scilicet natur® ; nullam autem (Hiationem
ct servitutem; eodem enim modo dicebant adoptivam. Altera disparités est, quod fi­
cum lilium adoptivum et servum.
liatio non possit esse nisi ratione persone,
Secundus sensus patet ex ipsis verbis ut dicemus; servitus autem possit esse ra­
Epistol® concilii · « Sed et hoc, inquit, vo- tione el person® el nature
« lumus a vobis audire : an Adam primus
Instat. Adrianus loca S. Scriptura: qui
» humani generis pater, si de terra virgine objiciebat Elipandus ul probaret Christum
» creatus est, liber esset conditus sive scr- esse servum, explicat in sensu mystico · at­
■ vus? Si servus, quomodo tunc imago Dei? qui si aliquam natur® servitutem in Cliri»·

107
UTRUM CHRISTUS UT HOMO FUERIT VERE SERVES DEI?
/id secundam partem ant. Fateor esse
to agnovisset, de illa satius et facilius cxplicasset hæc testimonia, quam recurrere veram in humanis, ubi non reperitur di­
versitas naturarum in una persona; secus
ad figuram et sensum mysticum : ergo.
H.D. min. Si illa testimonia in sensu in Christo, in quo contrarium accidit;
litterali ct historico procederent de servi­ proindeque ratione natur® human® potest
tute natura, C. si procederent de servitute dici servus. Quamvis cnit.1, inquit S. Th.
persona'. Ar. Offerebat ergo Elipandus ea S. — Q.20. a<l 2.— non proprie dicatur quod
Scriptura loca in qui bus Job, Jacob, David, natura sit domina vel serva, potest tamen
dicuntur Dei servi etiam ratione person®, proprie dici quod quælibet hypostasis vel
volebatque iis significari Christum cujus persona sit vel domina vel sen a, secundum
erant figura. Respondet pontifex, hæc loca hanc vel illam naturam; quia, ut dixerat
littcraliter et historice inlelligenda esse de initio responsionis, relatio servitutis vel
istis Patriarchis et Prophetis, allegorice au­ dominii fundatur super actione ct passio­
tem ct mystice de Christo, qui revera non ne, qu® licet competant nature ul quo,
erat servus ratione person® ut isti.
conveniunt tamen person® ut quod; ac­
Urget, Felicem et Elipandum non ita tiones enim sunt suppositorum et singula­
fuisse dementes et blasphemos, ut peccati rium : et secundum hoc, subdit, nihil pro­
servitutem Christo affingerent. Ergo.
hibet Christum dicere Patris subjectum
Λ.ηοη mirum esse hunc theologum, qui vel servum secundum humanam naturam.
Anomæos in materia comprehensionis Dei
Obj.5° .Non potest dici de Christi quod sil
defendit poliusquam S. Chrysostomum, ab proprie creatura : ergo nec quod sit servus.
errore absolvat; qui Monothelilas contra
Ibid, ad 1. — //. D. ant. Non potest di­
D. Thomam et omnes fere theologos ab as­ ci, etc. simpliciter et sine addito expresso
sertione unius voluntatis excusat, hic con­ vel subintellecto, C. cum addito secundum
tendere novos Nestorianos a dementia et naturam humanam, V. Ita de denomina­
blasphemia eximere, «pios tamen concilium tione servi. Non enim dicimus simpliciter,
et summus pontifex et demenliæ et blas- Christus et servus, sed cum addito expres­
phemi® accusant : Adrianus in Epist. cit. so vel subintellecto, Christus ut homo, seu
Tantœvos temeritatisdementia deludit; secundum humanitatem, est servus.
concilium in Epist. cit. Tam ridicula, tam
Obj. 4°. 1 Cor. 15 dicitur de Christo :
itulta hujus sentent iœ expositio apud Cum autem subjecta illi fuerint omnia,
vos. Et in Sacrosyllabo, dicit epistolam tunc ipse Filius subjectus erit illi, scili­
Elipandi esse plenam blasphcmiis. etc.
cet Deo seu Patri : atqui, ul dicit idem
Ad testimonia quorumdam SS. Patrum, Apostolus 1 leb. 2, M*nc necdum videmus
Athanasii contra Arianos,Chrysost. Cyril- omnia subjecta ei: ergo.
Ibid, ad 5. — II. ex I). Aug. 1 deTrinit,
li.elc. quæ possent objici, similiter res­
pondendum est, eos loqui vel de servitute cap. IS, verba priora Apostoli inlelligenda
ratione person®, personamque multipli­ esse dc subjectione Christi ad Deum, nor»
cante, vel de servitute peccati, vel etiam in se, sed insuis membris; nec Apostolus
negat per posteriora verba, Christo non
de servitute pœnali seu legali.
Obj. 2° cum codem Fasque. De ratione esse subjecta omnia quantum ad potesta­
servi proprie dicti est 1° quod non com­ tem : Data est enim ipsi omnis potestas
municet cum domino in bonis, honoribus in calo ct in terra, Matth. ultimo; sed so­
et sede; 2° quod sit persona distincta ab lum quantum ad finalem implelionem su®
hero : atqui Christus in omnibus prodictis voluntatis in electis.
Obj. 5°. Nobilius copulatur humanitas
communicat cum Deo, nec est persona ab
Deo per unionem hypostaticam quam an­
ipso distincta : ergo.
Λ. ad primam partem ant. eam dis­ cilla viro per matrimonium, atqui ancilla
tinguendo. De rationi· servi legalis est, conjuncta viro per matrimonium desinit
etc. C. servi naturalis, N. Patet ex nola- esse serva : ergo a fortiori Christus res­
mine cl ex confirmatione conclusionis id pectu Dei.
It. X. conseq. Disparitas est, quod an­
non requiri ad veram et proprie dictam
servitutem : dato autem id requiri, tunc, cilla per matrimonium liat viro comparsct
æqualis; humanitas autem, non obstante
ut monui, erit quæstio de nomine.

DISSERT. XX. ART. II.
unione hypostatica, remanet semper crea- I ta hæc facile conciliari possunt varii .
tura Dei eique proinde subjecta.
----- ...........
i culioncs
Patrum.
Quœritur utrum Christus possit dici
Quœritur 2° utrum Christus nunc eu
sibi ipsi subjectus?
tens in coelo vere et proprie oret pronobi!
ibid, ad 2. o. — Ii. sub distinctione. Si
Nemo negat Christum nunc in cdmq.
id intelligatur ratione diversarum perso­ re pro nobis improprie seu interpellati.»
narum, ita ut sit alia persona Christi do­ quatenus exhibet suam humanitatem e
minantis, alia Christi servientis, Nestoria- merita Patri, quibus movetur Pater ad c ·.
num est. Si autem id intelligatur ratione ferenda nobis beneficia. Sed quæstio*
diversarum naturarum in eadem persona, utrum vere et proprie oret expresse,;
potest dici quod Christus sit sibi ipsi subjec­ tendo a Patre nobis salutaria. Negat Ψ
tus, cum determinatione tamen secundum dina, Vasques, etc. contra quos
naturam humanam, ne videatur induci
It. affirmative cum aliis theologis.
pluralitas personarum, juxta regulam se­
Prob. ex S. Script. Rom. 8 de Chris
quentem quam hic tradit S. Doctor in fine o. dicitur : Qui est ad dexteram Dû,';,
ibid. — Itegula notanda. Quæ conve­ etiam interpellât pro nobis. Hob.;
niunt Christo ratione personæ seu naturæ Semper vivens ad interpellandum jdivinæ, possunt simpliciter de illo pradi­ nobis, id est, ad petendum, postulant]r.
cari sine addito, ut esse Dominus, esse ’ etc. id enim importat vox interpella
maximus, etc. Quæ autem ipsi conveniunt juxta S. Aug. Epist. 59. Unde ipse CL··
ratione humanœ naturæ, partim propter tus, Joan. 14 : Ego rogabo Patrem,np.
periculum erroris, partim propter rigorem do nempe ascenderit in cœlum, et ali«
sermonis, non prædicantur de illo simpli­ Paracletum dabit vobis.
citer, sed cum addito, secundum humanam
Porro juxta regulam S. Aug. hæ Sci­
naturam, nisi talia sint quæ nullam ambi­ tura in proprio sensu accipiend® sunt,cœ
guitatem importent, ut v. g. esse passum, inde nullum sequatur inconveniens, <;'Mi­
nimo illustrior fiateharitas Christi erga no.
mortuum, etc.
Insuper Scripturas dicentes Christum i;
ARTICULUS II.
terris orasse, accipiunt adversarii in se&
De oratione Christi.
proprio , quidni et eas quibus cnuntiaiv
Quœritur 1° utrum Christo competat orare in coelis ?
orare ?
Subscribunt SS. Patres : Greg. Mag.i
Hic q. 21. a. 1. în a. s. c. — /?. 1° Chris­ 5 Psal. poenit. « Quotidie orat Christs
tum de facto orasse. Constat cx S. Scrip­ » pro Ecclesia. » Just. lib. QQ. ad or­
tura, Matth. 14,26; Luc. 6, Joan. 11, etc. thodoxos q. 135 : « Confessionis nostn
Ibïd. ο. — Ii. 2°. Christo secundum » pontifex pro nobis loquitur et rogat.·
quod est homo convenit orare; quia oratio S. A mb ros. in cap. 8 ad Rom. « Sempu
est quædam explicatio propriæ voluntatis » causas nostras agit apud Patrem, ctijœ
apud Deum ulcam impleat : atqui in Chris­ » postulatio contemni non potest.»S. Au:
to, licet sit voluntas divina, secundum in Psal. 85 : « Et modo orat pro nobis.
quam omnia potest, est tamen alia voluntas » orat in nobis, et oratur a nobis s ut Sahumana, quæ non est per se efficax ad im­ « cerdos noster, orat pro nobis; ut captf
plendum ea quæ vult nisi per virtutem divi­ » nostrum, orat in nobis; ut Deus noster,
nam : ergo Christo ut homini et ut habenti » oratur a nobis. »
voluntatem humanam competit orare.
Confirmatur. Christus etiam nunc ia
ib. ad 1 ct 2. — II. 3° orationem non coelis est advocatus noster. 1 Joan. 2,«
fuisse Christo necessariam absolute sicut mediator noster, 1 Timot. 2 : atqui pro­
nobis; quia cum esset Deus, poterat perse prium munus advocati et mediatoris d
excqui quæ peteret : fuit tamen necessa­ pro cliente orare, intercedere, interpel­
ria ex suppositione divinæ ordinationis, lare : ergo.
I
quatenus sciebat esse divinitus ordinatum
Dices. S. Greg. Mag. lib. 1 Moral, cap.
a Patre ut quædam non nisi per orationem 24, meminit tantum orationis interpretiacciperet. Fuit etiam conveniens, propter livæ. Ergo.
instructionem et exemplum nostrum. Jux
IOS

DE ORATIONE CHRISTI.
109
Ibid. α. 5 o. — It. Christum oras<e pro
nec illic negavit expressam ; quinimo juxta |
S. Th. in cap. 7 ad Hcb. Christus exhi­ se dupliciter : 1° secundum sensualitatem,
bendo Patri humanitatem suam, exprimit exprimendo scilicet affectum sensualitatis,
simul sanctissimi»» animæ suæ desiderium ut dictum est modo ; vel eliam voluntatis
pro salute nostra, quod est orare proprie. simplicis quæ consideratur ut natura, si­
Si qui autêm,ut Ruperlus lib. 9 de Offic. cut cum oravit a se calicem passionis trans­
c. 3, videantur id negare, intelligendi ferri. 2° Oravit secundum rationem, ex­
suntde oratione admodum supplici et sub­ primendo scilicet affectum voluntatis deli­
missa,qualis a Christo fundebatur in die­ berat® quæ consideratur ut ratio, sicut
bus carnis suæ mortalis; nunc enim se­ cum petiit gloriam resurrectionis, ut daret
denti ad dexteram Patris non convenit nobis exemplum et ut ostenderet Patrem
tanta supplicandi humilitas.
esse auctorem omnium bonorum quæ se­
Inferes. Ergo poterit dici: Christe, ora cundum naturam humanam habebat.
pronobis; quod est in Ecclesia inauditum.
Quœritur. 5° utrum oratio Christi sem­
11. Licet id absolute posset dici, idque per fuerit exaudita?
licere in privatis orationibus quidam con­
ibid. a. 4. o.—It. orationem proprie dic­
cedant, sicque factum a S. Cypriano nar­ tam , quæ nempe procedebat a voluntate
rent, qui moriturus dixit Christo : Ego absoluta rationis deliberate, fuisse semper
pilo a te ut tu a Patre petas ; ita tamen exauditam ; quia hæc voluntas semper fuit
orare maxime in orationibus publicis velat conformisdivinæ voluntati,ita ut nihil vellet
Ecclesiæ consuetudo, propter vitandos er­ aut peteret hac oratione, nisi quod sciret
rores Nestorianorum et Arianorum, qui Deum velle: et dehacorationeintclliguntur
Christum purum hominem reputabant : verba Joan. 11 · Quœvumque poposceris
nec etiam in privatis orationibus existima­ a Deo, dabit tibi Deus ; et : Ego autem
mus lias voces esse usurpandas, quja qui sciebam quia semper me audis; et Heb.
oratur potiori quo pollet attributo hono­ 3 : Exauditus est pro sua reverentia.
randus est; ct dum Christum oramus, al­
ibid, ad 1. et 3. — Oratio tamen impro­
loquimur eum qui simpliciter est persona prie dicta. quæ est nempe secundum mo­
divina, cujus, ut sic, non est petere sed tum sensualitatis seu voluntatis simplicis
dare; et ideo dicimus : Christe, miserere quæ consideratur ut natura, non fuit sem­
nobis,- Christe, exaudi nos.
per exaudita,ut patet de oratione Christi
Quœritur 5° utrum Christus oraverit in horto qua petebat a se transferri calicem.
secundum suam sensualitatem ?
Ibid. o. —Porro orationem proceden­
ihid. a. 2. o. — II. quod Christus non tem a voluntate absoluta et rationis dicimus
oravcritsecunduinsensualitatem,hocsensu propriam, et procedentem a sensualitate
quod ejus oratio fuerit actus sensualitatis, seu voluntate ut natura, impropriam ; quia
oratio enim est actus rationis. Oravit ta­ oratio est voluntatis humanæ interpres, et
men secundum sensualitatem hoc sensu sola voluntas absoluta rationis deliberate,
quod oratio ejus erat de objecto sensuali­ est simpliciter ct proprie voluntas : volun­
tatis, quatenus nempe oratio ejus expri­ tas autem secundum motum sensualitatis
mebat Deo suæ sensualitatis affectum tan- seu naturæ, est tantum voluntas secun­
quam sensualitatis advooota ; et hoc ut nos dum quid, scilicet si aliud non obstat.
instrueret de tribus : 1° ut ostenderet se
Dices. Christus oravit ut peccatum cru­
veram humanam naturam cum naturalibus cifixoribus suis ignosceretur, ut patet Luc.
suis affectibus sumpsisse ; 2° ut ostenderet 22 : atqui tamen non omnibus peccatum
quod homini liceat, secundum naturalem illud fuit dimissum, nam Judæi fuerunt pro
affectum, aliquid velle quod Deus non vult ; illo peccato puniti : ergo.
5· ut ostenderet quod proprium affectum
Respondet S. Doct. ad 2, « quod Do­
debet homo divinæ voluntati subjicere. Et D minus non oravit pro omnibus crucifixo­
ita oravit dum dixit : Transeat a me ca­ μ ribus, neque eliam proomnibusqui erant
lix iste: verumtamen non sicut ego volo, D credituri in eum , sed pro his solum qui
» erant praedestinati, ut per ipsum vitam
ttd sicut tu.
Quœritur 4° utrum Christus oraverit h consequerentur sternam. »
itec est doctrina quam sugillarunt ut
proie?

HO
DISSERT. XX. ART. III.
Jansenianam quatuor professores facultatis I non ratione divinitatis; alias nulli vel s
thcologicæ Diiaccnæ in sua censura, data ipsi offerret sacrificium. Potest tama |
22 Augusti 1722, t damnata Romæ 18 Ju­ propter communicationem idiomatum, i·
lii 1726, quasi S, Doctor sine ulla distinc­ ci simpliciter sacerdos.
tione restrinxisset omnem orationem Christi
Hic a. 2. in a. e. c. —Prob. SCCU’l·.'
ad quosdam, curn tamen luce darius sit ex pars ex S. Scriptura. Ephes. 3 dicite
noc articulo et ex duobus procedentibus, Christus dilexit nos, et tradidit «r/.
ipsum loqui de oratione proprie dicta, pro­ ipsum pro nobis oblationem et hon
cedente a voluntate absoluta et efficaci, ut Deo in odorem suavitatis. Vide dictae..
invicte probavi in tract, de Deo, dissert. 7, tra Socinianos.
Ibid, ct 1. 2. q. 102. n. 5. ad 8. — I
dit S. Doct. fuisse hostiam perfectam,r
ARTICULUS III.
quo erudite advertit in veteri lege fut
De sacerdotio Christi.
triplex genus hostiæ seu sacrificii, ner,
Præcipua uuæ spectant sacerdotium hostia pro peccato spectans statum pe ­
Christi exposuiBnS, dissert. præced. contra tentium, hostia pacifica spectans sb’..
Socinianos; quapropter hanc qnæstionem proficientium, et holocaustum spectans
22 D. Th. breviter perstringemus. Sacer­ tum perfectorum, unde ct totum conti?
dos, juxta nominis etymon, est quasi sacra rebalur. Et quidem homo indiget sacrifi
dos, id est, offerens pro hominibus preces, ad tria, ad remissionem peccatorum,
conservationem graliæ et ad consummat:dona, maxime sacrificium.
Hic q. 22.a. 1. ct 2. o.—DtCO 1°. Cliris- nem gloriæ : hæc autem per humanitate
Christi oblatam nobis provenerunt, ut [··
tus est vere sacerdos et hostia simul.
Prob. prima pars exS. Scriptura. Psal. tet et probat S. Doctor ex S. Scriptura.E
109 : Tu es sacerdos in æternum, secun­ ideo concludit: Christus in quantum hor
dum ordinem Melchisedcch. Heb. 4 : Ha­ non solum fuit sacerdos, sed etiam liobemus pontificem qui penetravit caelos, perfecta, simul existons hostia pro pecc­
Jesum Filium Dei. Item cap. 7 et S ct alibi, et hostia pacifica et holocaustum.
Dices. Sacerdotis est hostiam occidor;:i
ut exposuimus dissert, præced. contra So­
sed Christus non seipsum occidit : er:
cinianos.
Ilis conformiter definit Trid. sess. 22, ipse non simul fuit sacerdos et hostia.
ibid, ad 1. — 11. D. maj. Sacerdotist·:
cap. 1, « Sacerdotem alium secundum or» dinem Melcliisedech surgerc Dominum hostiam occidere physice vel moraliter/
» nostrum Jesum Christum. » Similiter physice semper, N. Constat enim ex2Γ;·
concil. Ephes, can. lO.SuffraganturPatres: ralip. 29, v. 54, alios quam sacerdote
S. Aug. in Psal. 132,Epiphan. Uæres. 55, posse peragere quædam officia sacerdota­
lia , ut hostias jugulare, decoriare et simi­
Tcrlull. lib. 4 contra Marcion.
ibid. —Prob. Ille est vere sacerdos, qui lia : ita ut ad rationem sacerdotis et sacri·
consecratus est, ut tanquam mediator Dei ficii sufficiat quod hostia per aliquem*
et hominum offerat Deo dona, preces ct nutum sacerdotis occidatur, ct ab ip>:
sacrificia pro peccatis ct salute hominum : deinde sacerdote assumatur et in sacri’.atqui Christus consecratus est non oleo cium offeratur. Ita docent Abulensis jJ
materiali, sed unctione divinitatis; obtulit cap. 5 Josuë q. 12; Valentia hic q. 2Î,
Deo Patri pro hominibus dona, preces et puncto 4; SuaresD. 4(>,sect. 1, toni. l;d
sacrificium incruentum in cœna, cruentum aperte supponit S. Th. hic ad 1, et infra
in cruce : ergo.Min. constat ex dictis con­ q. 48,. a 5, ad 3.
tra Socinianos. Maj. etiam patet ex ety­
z/d hunc itaque sensum D. min. Chris­
mologia et no'ione sacerdotis; item ex tus non seipsum occidit physice, C.ideniffl
Apost. Heb. 3, dicente: Omnis pontifex fecerunt sacrilegi audæi; moraliter, .V,
cx h otn i n ib us assum p tus, pro hom i n i bus Voluntarie enim se morti obtulit, volun­
constituitur in his quæ sunt ad Deum, tarie sustinuit occidentium impetus, quo?
ut offerat dona et sacrificia pro peccatis. facile poterat repellere, et vulneribus ItIbid. n. 3.ad 1.— Unde colliges, Chris­ thalibus percussus, quamvis etiam tunc
tum esse sacerdotem ratione humanitatis
notuisset mortem impedire, voluntarie u-

UTRUM DEO CONVENIAT ADOPTARE CREATI.RCM, etc.
Hl
mend vi propria, urgente redemptione | ct vinum obtulit, juxta illud Genes. 14 *.
generis Immani et prorepto Patris, ipsi ut Melchisedcch rex Salem, proferens pa­
supremo vitæ et inertis auctori reddidit spi­ nem ct vinum, erat enim sacerdos Dei
ritum, juxta illud Christi Joan. 10 ; /Venio allissimi, benedixit ei, scilicet Abrahæ;
tollit eam (animam) a me, sed ego pono Aaron enim oves et boves offerebat, non:
tama meipso, ct potestatem habeo po­ panem et vinum , nisi ut partem et condi­
nendi eam, ct potestatem habeo iterum mentum alterius sacrificii, Exod. 29 et
tumendi eam. In quo differt mors Christi Num. 28 : Christus autem corpus et san­
a morte martyrum, quæ ideo non habet ra­ guinem suum obtulit sub speciebus panis
tionem veri sacrificii. Licet enim ipsis ut et vini. — Ibid, ad 5. — 2° Quia introdu ­
Christo mors sit voluntaria in causa, hoc citur Melchisedcch in S.Scriptura sine pa­
rst, in tormentis sponte susceptis; in pro­ tre, sine matre, sine genealogia, neque
cinctu tamen mortis,posito lethali vulnere, initium dierum neque finem vitæ habens;
non est ipsis sicut Christo liberum servare non quod reipsa ista non habuerit, sed
vel ponere animam.
quia contra morem in Scriptura sacra ista
Ibid. n. 5. 4. o. — Dico 2°. Effectus po­ de eo non leguntur : et per hoc, inquit
tissimus sacerdotii Christi est expiatio pec­ Apost. Heb. 7, .issimilatusFilio Dei qui
catorum quoad culpam et quoad poenam. in terris est sine patre, clin coelis sine ma­
Etenim Christus morte sua nobis meruit tre, neque principium neque fidem dierum
gratiam qua deletur culpa, et plenarie sa­ habens secundum divinitatem, adeoque
tisfecit pro poenis debitis, ut late dixi con­ sacerdos in æternum.—ibid. ο.—5’Quia
tra Socmianos ; quem effectum ipse, quia acceptis decimis ab Abraham, benedixit
non erat peccator, non recepit.
ipsi etsimul sacerdotibus legalibus, in ejus
ibid. n. S. ct 6. o.— Dico 5°. Sacerdo­ lumbis secundum seminalem rationem
tium Cl risti est æternum et secundum or­ existentibus ; per quod figurabatur excel­
dinem Melchisedcch, juxta illud Psal. 109: lentia sacerdotii Christi supra sacerdotium
Tu es sacerdos in æternum, secundum legale, quatenus qui benedicit major est
ordinem Melchisedcch; et Heb. 7 : Hic illo qui benedicitur. 4° Quia Melchisedcch
autem (Christus) eo quod maneat in æter­ idem est ac rex jus’.itiæ, fuit insuper rex
num, sempiternum habet sacerdotium. Salem, id est rex pacis : Christus autem
Ibid. α. 3. — Explicatur. Dicitur sa­ fuit rex justitiæ et pacis.
cerdotium Christi æternum ex multiplici
.DISSERTATIO XXL
capite .· 1° ratione effectus, qui est salus
æiema hominum ; 2° quia nullum habuit in
DE ADOPTIONE CHRISTI.
>iio sacerdotio successorem ; 5° ratione of­
D. Th. Q. 23.
fert, non solum quia ipse semper interpel­
lat et gratias agit et aget pro nobis, sed
ARTICULUS I.
etiam quia ipse per ministros jugiter sacri­
ficat et sacrificabit usque ad finem mundi, Utrum Deo conveniat adoptare creatu­
ram intellectualem ?
quod dicitur quandoque in æternum;
Nota, duplicem esse filiationem, natu­
4° ratione unctionis nunquam perituro,
ralem unam , adoptivam alteram. Filiatio
u'pote quæ est ipsa unio hypostatica.
rb:d. a. G. o. ctadl. — Dicitur sacerdos naturalis est relatio quæ convenit alicui,
Kcundum ordinem Melchisedcch ; non hoc quatenus ex vi suæ originis recipit natu­
sensu quod fuerit sacerdos ejusdem ratio­ ram generantis, vel camdem numero ut in
nis ac ordinis cum Melchisedcch,seu quod divinis, vel specie ut in creatis : unde fun­
abeo sacerdotium participaverit ; fuit enim damentaliter sumpta, dicitur origo viven­
longe excellentioris rationis ct ordinis , ut tis in similitudinem naturo.
Hic q. 23. 1. 1. 0.·-— Filiatio adoptiva
modo dicam : sed hoc sensu quod sacerdos
Melchisedcch fuit specialius Dgura Christi est imitatio secundum quid filiationis na­
sacer dotis quam alii sacerdotes veteris legis. turalis , in quantum qui adoptatur, cum
ibid. o. a<I 2. ct 5. — Prafiguravit au­ non habeat ex patre naturam, ipsi confer­
tem Melchisedcch excellentiam sacerdotii tur quædam ejus proprietas, scilicet jus ad
Christi in pluribus : 1° in hoc quod panem hærcditatcm ac si esset verus filius : unde

DISSERT. XXL ART. II.
communiter a jurisperitis el theologis de­ Filium naturalem Patris aeterni, ipsi cmfinitur adoptio : Gratuita et liberalis as­ substantialem. Quapropter de Christou.
sumptio personæ extrancœ ad hærédi­ homine diflicullas procedit.
i
tâtes. Ita Instil. de Adoptionibus, if. clc.
Nota 2°. Christum qua hominem ts*
c. cod. til. et cone. Francoford.
filium Dei adoptivum, triplici sensu pes
Ibid. — Dico 1°. Deo convenit adopta­ se intelligi : 1° quod sil purus homo,;,
re ; quia cum sit infinite bonitatis, admit­ hæc fuit hæresis Photini : 2° ponendo U
tit creaturas suas intellectuales ad partici­ illo duo supposita, unum divinum, alterna
pationem suæ hæreditatis, quæ est ipsius humanum, ratione cujus sil filius Dei ado;Dei fruitio; hæredilas enim alicujus dici­ tivus; et hæc fuit hæresis Nestorii : 5’··„·.
tur per quam ipse beatus est et dives : vata unitate personæ, asserendo Christe
Deus autem dives est et beatus, in quan­ quatenus hominem esse lilium Dei adop­
tivum.
I
tum seipso fruitur.
Nola 5°, ly quatenus, in hoc tertio sen­
Ibid. — Hæc autem est disparilas inter
adoptionem divinam et humanam, quod su posse intelligi tripliciter prout redupliDeus hominem quem adoptat idoneum cat suppositum ; 2° prout redupl icat him
facit per gratiæ munus ad suarn hæredita- nitatem ; 5° prout rcduplicat utrumqut
tem : homo autem non facit idoneum eum Si primum, error est Arii. Si secundum,
quem adoptat, sed idoneum supponit et sensus est Gabrielis, Majoris et Almaiii,
qui volunt humanitatem esse adoptata,
talem eligit adoptando.
ibid. α. 2. 0. — Dico 2°. Adoptare, est non tamen esse filiam. Si tertium, esi opi­
actio Trinitatis; quia est actio libera et ad nio Durandi et Scoti, licet iste opposita
extra, collatio scilicet gratiæ quæ toti Tri­ repnlet probabilem.
Nota 4°, Felicem episcopum Urgeliu-1
nitati convenit.
Ibid. α. 5. 0. — Dico 5°. Omnis creatu­ num et Elipandum archicpiscopum Tole- !
ra intellectualis potest adoptari ; quia est ta num, circa finem sæculi octavi, propu.·
capax gratiæ per quam iit adoptio, et bea- nasse Christum qua hominem esse filiu
titudinis in qua consistit hæredilas, ut dic­ Dei adoptivum.
Hoc dogma 1° damnatum fuitinsynoiL 1
tum est.
Ex quo inferes angelos esse filios Dei Foro - Juliensi sub Paulino Aquilcien-j
adoptivos; item primos parentes in statu episcopo anno 791.
Anno sequenti 792, iterum damnatu
innocenti® ; justos in veteri lege ; et eos
omnes qui sunt in gratia quandiu in illa fuit in concilio Ratisponensi et ab Admno I, ad quem ductus Felix ab Angilber:
permanent, etsi non sint prxdestinati.
Nec obstat quod Apostolus, Galat. 4 et abbate, errorem ejuravit. Ita Alcuiuui Rom. 8, opponat Christianos justis anti- lib. 1 contra Elipandum, et Eginhardusiii
quæ legis, quod hi acceperint spiritum ser­ Annalibus ad annum 792.
Anno 794 , concurrentibus Adrian'
vitutis in timore, illi spiritum adoptionis
liliorum. Non enim opponit eos inter se, summo pontifice ct Carolo Magno, convo­
ratione justiti® personalis, sed ratione le­ catum est concilium Francofordiense con­
gis utriusque secundum se seu ratione sta­ tra utrumque hæresiarcham, Felicem re­
tus utriusque, hoc sensu quod lex vetus lapsum et Elipandum, quorum error dam­
erat lex timoris secundum se, nec ex se natus est in hujus concilii canone 1.
Porro hæc synodus, quæ constabat tre­
vim habens justificandi, lex autem nova
sit lex gratiæ et in se continens vim justi­ centis circiter episcopis ex Germania, Ita­
lia, Gallia , etc. ct cui præeranl legali Aficandi.
ARTICULUS II.
driani SS. pontificis Theophilactus el Ste*
Utrum Christus quatenus homosit filius phanus, approbata fuit saltem quoad con­
demnationem hujus hæresis auctoritate S(
Dei adoptivus?
§ I. — Pranotamina, ubi de hteresi Felicis dis apostolicæ, Adriano sedente, cl inter
Ecclesiæ concilia computata ; et Adriani
Urgelitani ct Elipandi Toletani,
epistola ad episcopos Hispani® contra EI ·
Nota 1°. Fide certum est Christum ut pandum et consortes, prævia hac de re fu
Di um non esse lilium Dei adoptivum, sed sa disputatione Romæ habita, inter decrc-

OTRÜM CHRISTUS QUATENUS HOMO SIT FILIUS DEI, etc.
HA
tales inserta fuit. Unde de hujus concilii | ceptor, deinde abbas S Martini Turonencertitudine quoad hoc punctum nulla su­ sis, ubi obiit anno 804, an monachus pro­
pervise debet dubitatio, siquidem non alia fessione, an vita tantum, non constat.
Quæstio est inter eruditos quo sensu
poliori auctoritate concilia, epistolæ pon­
Felix et Elipandus filiationem adoptivam
tificum ct decretales apud nos admittuntur.
Constat autem hoc concilium quinqua­ in Christo propugnaverint : an sensu Nesginta sex canonibus et quatuor tractatibus. toriano, ponendo duplex suppo-itum; an
Primus tractatus est epistola Adriani qua tertio sensu tantum ratione humanitatis,
respondet libello Elipandi. Secundus est servata unitate suppositi. Unde sit
liber dictus Sacrosyllabus, cujus auctores
§ II. — Utrum Felix et Elipandus filiationem
creduntur Paulinas Aquileiensis et cæteri
adoptivam in Christo sensu Nesloriano pro­
Italiæ episcopi. Tertius est epistola con­
pugnaverint ?
cilii ad episcopos Hispaniæ. Quarius est
epistola imperatoris ad Elipandum, <pio
Dico. Felix et Elipandus filiationem
significat ipsi ejus damnationem in conci­ adoptivam in Christo sensu Nesloriano
lio factam.
propugnaverunt. Est contra Vasqucsium.
Acta hujus concilii haereticorum astutia
Prob. 1° ex concilio Francofordiensi in
diu latuerunt, sed tandem Surii (obiit 1578) epistola ad episcopos Hispaniæ, in qua pa­
diligentia fuere reperta. Quapropter Du­ tres Felicem et Elipandumsic alloquuntur·
randus, Scotus, seu quivis alii qui tunc « Nonne olim eadem hæresis vestra in
Christi adoptionem propugnavere ultimo » Nestorio ab universali sancta Ecclesia
sensu, juxta duas posteriores explicationes, » refutata est et damnata? »
nullatenus accusandi sunthærescos, quan­
Prob. 2° ex lib. Sacrosyllabo, ubi dici­
tumvis eorum sensu damnata fuerit hærc- tur : « Non duo filii, alius Dei et alius hotis Feliciana et Elipandina.
» minis, ul (sicut illi errando existimant)
Fuit iterum damnata hæc hæresis a Leo­ » adoptivus sit hominis filius et sine adopne HI, in concilio quinquaginta sex epis­ » tione Dei filius. » Duos autem asserere
coporum Romæ congregato occasione li­ filios in Christo, ipsissima est hæresis
belli quem Felix contra Alcuinum scrip­ Nestorii.
serat; et tandem in synodo Aquisgrancnsi
5° Paulinus Aquileiensis lib. 1 contn
anno 799, in qua, præsente Carolo Mag­ Felicem : « Modo, inquit, Arium obvium
no, Felix, vi argumentorum Alcuini ibi­ » amplectitur, modo prævium Nesloriua
dem disputantis victus, errorem iterum » gressu sequitur errabundo. »
4° Alcuinus lib. 1 contra Felicem :
ejuravit.
Utrum constans in fide fuerit, dubium « Igitur, sicut Nestoriana impietas iu duas
est propter schedulam post mortem ejus » Christum dividit personas... ita ct vesrepertam ab Agobardo Lugdunensi ar- » Ira indocta temeritas in duos cum dhichiepiscopo, in qua Felix prius suum dog­ » dii filios. »
Et lib. 1 adversus Elipandum : « Quem,
ma instaurabat, contra quam scripsit idem
Aeobardus. Etiam dubiæ fidei in morte » inquit (scilicet Christum), vos sine dufacit cum Ado Viennensis in Chronico. » hio cum Nestorio iu duos dividitis filios
Elipandum voro, diu veritati obstinate re­ » cl induas personas per proprietatem ct
sistentem, cessisse tandem , ct in commu­ d adoptionem ; non igitur idem magister
nicatione Ecclcsiæ mortuum , narrant Le- ·> vester Ncstorius invenitur duas personas
gendarium ecclcsiæ Asturicensis, Chroni- » palam in Christo confiteri,sed omnia quæ
» duabus necesse est in esse personis profercon dictus Luitprandi et alii.
Hanc bærcsim primi impugnaverunt in » re de Christo reperitur, adoptionem sicut
Hispania contra Elipandum Elherius Uxa- » et vos humanitati ascribens, et divinitati
mensis episcopus ct Beatus presbyter; con­ » proprietatem Filii designans. » Ita p is­
tre Felicem tres libros scripsit Paulinus sini Alcuinus. Idem testantur Jonas AureAquileiensis patriarcha. Sed inter omnes lianensis fere coævus lib. 1 de cultu Imag.
hujus hæresis debellatores palmam tulit Sigebcrlus in Chronico ad annum 793, S.
Alcuinus seu Albinus, in Gallias a Carolo Antoninus 2 p. Chronici, lit. 14.
Objicit 1° /'astjuetius. Patru cor.uU
llaguo vocatus ejusdem ac filiorum pr.e•à
B11.L. T. HI.

I

·>

Μ

t

h
Ί l

ItÎ
DISSERT. XXL ART. IL
Francoford, cum de Felicis et Elipandi er­ I Id patet ex verbis immediato sequeutibm·
rore loquuntur, vocant eum novum ct « Quia, inquit Elipandus, non per illum
inauditum.
» qui natus est de Virgine, visibilia et in·
2° Si Felix et Elipandus fuissent Nesto- » visibilia condidit ; sed per ilium qui non
riani, non ita suæ smtentiæ coniidissent, » est adoptione sed genere, neque gratia
ut peterent a Carolo Magno concilium in » sed natura. » Propter quæ verba Elbe·
quo probaretur ; atqui tamen illud petie­ rius et Beatus dicunt eum incurrisse ant
thema pronuntiatum a S. Joanne his ver­
runt : ergo.
5° Ncc Adrianus, nec synodus Franco­ bis : Omnis spiritus qui solvit Jesum
ford. attulerunt contra Felicem et Elipan­ ex Deo non est. Quod et ipse his verbis
dum testimonia S. Scripluræ probantia evidenter facildistinguens illum et illum,
unitatem personæ iu Christo; sed ea sup­ id est, duos filios, duas personas.
Similiter Alcuinus refellit epistolam ex­
posita, filiationem adoptivam duntaxat im­
pandi, et probat quod, quamvis videatur
pugnarunt.
4° Elipandus in confessione fidei, unam agnoscere unam personam, duas tamen re­
in Christo personam admittit, his verbis : vera defendat. Idem probat de Felice 1.5; :
« Homo interior in una cademque persona « Tandem, inquit, illo pervenimus ub
υ agglomeratus, atque camis vestimento » destruis quod ædifîcasti, et confiteris qœ
» negasti... Si ergo, secundum tuam sen» ---------indutus. » —
Ergo.
b j.
Jl. i° generaliter, in quæstionibus facti » tentiam, verus Dei Filius bis genitus est
magis esse standum conciliorum, pontifi­ » et est verus Dei Filius in utraque nativi*
cum et auctorum coævorum testimoniis » tate, paterna scilicet et materna, quomoquam levibus conjecturis, ut sunt fere om­ •rdo potest fieri ut non sint duo filii ex n»
» tre nati? unus quem tu asseris, catholica :
nia Vasquesii argumenta.
R. 2'» ad singula. Ad primum, errorem » voce, verum esse Filium Dei ; alter quem
Felicis et Elipandi dici a concilio novum, « tua perversitas verum non esse Filum 1
scilicet, vel de novo suscitatum , vel no­ » Dei affirmat ? verum et non verum nui·
i
vum quoad modum explicandi, non quoad » latenus unum esse potest, »
rem ipsam. Etenim etiam vetus ab eodem
concilio appellatur in lib. Sacrosyllabo, $ III. Utrum concilium Francofordiente njecerit filiationem adoptivam in Christo,v"
ubi dicitur, « Elipandum namque ct Felisolum in sensu Felicis et Elipandi qui ΛΑ
“ cem novos hostes Ecclcsiæ, sed veternotoriamis erat, sed etiam absolute et quoin
» sa fæce perfidiæ pollutos. » Et paulo su­
sensu ?
perius*. « Hæresim veternosam illustrium
Observandum rursus quod jam anlei
« fortium, scilicet virorum, calcibus miia“ bilitcrincalcatain, catholicaque falce olim observavimus, quosdam auctores catholi­
« funditus detruncatam, spinosa moliun- cos sustinuisse , salva unitate personi,
« tur rediviva radice suscitare de stirpe. » Christum qua hominem esse filium Du
Ad secundum, n. non minim haereti­ adoptivum duplici sensu : 1° ut ly qualo
cos ab imperatore concilii judicium expe- nus reduplicct solam humanitatem, qut
’.iisse ; quia vel non inlelligebant modum licet non diceretur filia, esset tamen adop­
quo suam hæresim exponebant reipsa cum tata; et hæc fuit, ut dixi, sententia Ga­
Nestorii hæresi coincidere; vel sperabant brielis, Majoris ct Almaini ·. 2° ita ut If
(quod hæreticis non est insolitum) se si­ quatenus reduplicct compositum ex divi­
no supposito ct humanitate; et hæc fuit
mulatione sua fucum svnodo facere.
Ad tertium, R. falsum omnino esse quod | sententia Durandi et Scoti. Quæstioestiîiasserit Vasquesius, ut legenti acta conci­ tur utrum non solum sensu Felicis et Eli·
pandi, qui Nestorianus erat, ut vidimus,
lii patebit.
Àd quartum, ^.Felicem ct Elipandum Ised etiam hocduplici sensu assignatoconverbo tenus unam in Christo personam ad- cilium Francford, filiationem adoptivam
misisse, reipsa duas : unam, inquam, uni- in Christo damnaverit. Et videtur sutim
tate morali eo modo quo vir ct uxor, quo quod non, quia mens concilii desumi deduo amici dicuntur una persona, ca scili- bel cx opposito errore quem damnat: Fe­
ed versutia qua usus est ipse Nestorius. | lix autem et
el Elipandus Christum essel
esse i-’·-

H»
UTRUM CHRISTUS QUATENUS HOMO SIT FILIUS DEI, etc.
Hum Dei adoptivum asserebant sensu Nes- » gloriam ejus quasi Unigeniti a Putre.
toriano, ut vidimus:ergo hunc solum sen­ » contra adoptionem cam’s. »
Per carnem aulein, hic intelligitur hasum damnat concilium. Hoc tamen non
obstante, citra injuriam et censuram doc­ manilas ; tum quia intelligitur caro anima­
torum catholicorum, qui vel acta concilii ta quæ est humanitas, ut in his verbie j
Fer bum caro facium est ; tum quia in
ignoraverunt, vel non satis penetrarunt.
Dico. Opinio asserens Christum quate­ primo testimonio eodem modo affirmatur
nus hominem esse filium Dei adoptivum assumptio et negatur adoptatio carnis ; af­
ratione humanitatis, etiam salva unitate firmatur autem assumptio humanitatis :
personæ, aut humanitatem esse adoptatam ergo et negatur adoptatio humanitatis.
Hanc etiam partem probant verba supe­
etsi non filiam, videtur damnata a concilio
rius citata : Unitas personæ in Christo
Francofordiensi.
Aob. prima pars. 1° Concilium in adoptionis tollit injuriam : ergo etiam in
Epist. ad episcopos Hispaniæ post initium, ejus humanitate.
dicit : α Si verus Deus et verus Filius, etsi
Ad rationem oppositam , Λ. D. maj.
i verus Filius, nequaquam adoptivus, quia Mens concilii debet desumi inadæquate
» adoptivus... non vere natura est Filius. » ex opposito errore quem damnat, C. adæHæc autem vox nequaquam idem est ac quate semper, N. sed et sumi debet ex ver­
nullo modo : atqui foret aliquo modo adop­ bis ejus proprie et rigorose acceptis. Con­
tivus Christus, si talis esset ratione huma­ cilia enim contra aliquem congregata, maxi­
nitatis, etiam salva unitate personæ : ergo. me dum disputando procedunt, ut hic con­
2* Ibidem : « Adoptivus siquidem non tingit, non semper solum ejus sensum dam­
• habet aliam significationem , nisi ut Je- nant sed et omnem alium cum illo con­
«susChristusnon sit proprius Filius Dei : » nexum, ut sic ei omnes evasiones et effiiatqui aliam haberet significationem si gia occludant : concilium autem, ut patet
Christus ut homo est filius adoptivus, pos- dixit quod distinctio personarum necessa­
setque componi adoptio cum filiatione pro­ rio sequatur omnem modum adoptionis.
Unitas, inquit,personæ adoptionis tollit
pria in una persona : ergo.
3° Ibidem : « Unitas personæ quæ est injuriam. Et .· Adoptio nullam habet
» in Dei Filio et filio Virginis, adoptionis significationem, nisi ut Christus Filius
» tollit injuriam : » ergo neque ut Filius proprius et naturalis non sit.
Dei, neque ut filius Virginis, seu ut ho­
mo, est adoptivus, etiam supposita unitate $ IV. — Impugnatur rationibus theologicis
filiatio adoptiva Christi secundum humani­
personæ: quinimo hæc est ratio secundum
tatem, et adoptio humanitatis.
concilium cur non sit adoptivus.
4’Adrianus in Epistola sic habet : «MaHio q. 25. a. 4. o. — Prima ratio sic
• teria autem causalisperfidiæ inter cætera proponitur. Adoptatio duo necessario re­
• rejicienda de adoptione Jesu Christi Fi­ quirit : primum, quod non solum ipsa na­
dii Dei secundum carnem, etc. » Ubi tura personæ quæ adoptatur, sed etiam ip­
damnatur adoptio filii Dei secundum car­ sa persona quæ adoptatur sit extranea
nem. Et ibid, infra i « Animadvertite,in- adoptanti ; secundum, quod non habeat jus
» quit pontifex, quia nihil vobis restat ut ad hæreditatem ad quam adoptatur : atqui
•secundum divinitatem tantummodo cre­ Christus quatenus homo, licet sit persona
datis,dixisse Patrem,//tc est Filius meus; naturæ Deo extraneæ, non tamen est per­
• sed potius secundum humanitatem su- sona Deo extranea et habet jus ad hæredi­
• perquem Spiritum sanctum dicitur des- tatem Dei : ergo. Min. est de fide. Maj.
• rendisse > » ergo non sohiin secundum patet ex definitione adoptionis, quæ, ut
divinitatem, sed etiam secundumhumanita- diximus art. 1, definitur, gratuita et li­
temest Filius Dei naturalis, non adoptivus. beralis assumptio personæ extraneæ ad
Prob. secunda pars. 1° In Vib.Sacrosgl- hæreditatem; <\wb definitio traditur a jure
lebo colum. 5, sic legitur : <« De beata locis citatis, admittitur communiter a theo­
• Virgine inenarrabiliter sumpsit, non logis et jurisconsultis, aconcil. Franco­
•adoptavit carnem. » 2° In Epist. conci­ ford. et D. Th. hic a. 1.
Hac etiam ratione pate.t humanitatem
lii: « Hoc quod Joannes dixit, Fidimus

L

H6
DISSERT. XXL ART. Π.
non posse dici adoptatam; tum quia non I venit, et filiatio est proprietas personal,
est jærsona cui soli convenit denominatio filiatio enim non dicit solinn genitum, v;
adoptionis ; tum quia ratione unionis hy­ genitum per modum entiscompleti,uti
postatica qua trahitur ad esse divinum , D. Th. in 5, d. 8 , q. 1. a. B. ad 1, ct.
habet jus ab intrinseco ad hæreditatein Dei 1, ad 5. Et ideo non dicitur naturalium
quæ est visio beatifica. Quod quidem tra­ na filia, sed homo filius. Quapropter,d.·,
hatur ad esse divinum, est magna gratia, cero Christum esse Filium naturalem [)-.
sed non omnis gratia est adoptio.
ratione divinæ naturæ, et filium adopting
Secunda ratio. Christus quatenus ho­ ratione humanæ naturæ, est ponere in t
mo, non solum materialiter ct identicc, duas personas.
Solvuntur objectiones.
sed formaliter est Filius Dei naturalis : at­
Obj. 1°. Non minus opponuntur inters,
qui filius naturalis alicujus non potest esse
adoptivus respectu ejusdem : ergo. Maj. servitus et dominium, quam esse filius
indiget explicatione. Et quidem certum Dei naturalem et adoptivum : atqui Cbn··
est Christum qua hominem, in sensu ma­ tus est supremus Dominus et tamen c·
teriali et idenlico, seu per communicatio­ servus : ergo licet sil filius naturalisait
Confirmatur. Non minus opponun ■
nem idiomatum, esse filium Dei natura­
lem, sicut certum est quod hoc sensu ho­ inter se esse sanctum per essentiam et <ψ·.
mo sit Deus; dicimus autem Christum qua­ tum per participationem, quam esse filii”,
tenus hominem, etiam formaliter esse Fi­ naturalem et adoptivum : atqui Chrislosi
lium Dei naturalem , sic tamen ut ly qua­ subsistens in natura divina,est sanctus pt:
tenus importet in recto, non naturam hu­ essentiam, et ut subsistens in natura humi·
manam , sed suppositum subsistens in na­ na,est sanctus per participationem: erga.
ibîd. ad. 3. — B. D. maj. Non minia
tura humana, non reduplicative, alias sen­
sus foret quod esset Filius naturalis Dei, opponuntur inter se servitus et dominion
quia subsistit in natura humana, quod est quam filiatio adoptiva et naturalis, si sent·
falsum ; sed specificative, ita ut sensus sit : tur identitas subjecti sub eadem ratione,C.
Verbum subsistens in natura humana est secus, N. Porro servitus et dominium com­
Filius naturalis Dei, quod est verissimum, petunt supposito ratione voluntatis, adeo·
siquidem per assumptionem humanitatis que et naturæ; et cum in Christo sil du­
non amiserit filiationem naturalem Dei. Et plex natura divina et humana, non miras
hoc sensu inlelligendæsunt auctoritates S. quod possit esse dominus ratione divini I
Scriptura. Rom. 8, Concilii Francoford, naturæ, et servus ratione humanæ. At
cit. et Patrum, quibus dicitur Christus, vero filiatio non convenit supposito ratione
qua homo, Filius Dei naturalis.
naturæ, sed immediate et ratione sui, u
Prob. min. 1° auctoritate concilii Fran­ patetcxdictis, et communi modo loquen­
coford. cit. prima probatione § proceden­ di, secundum quem natura non dicitur fi­
tis, num. 1 et 2.2° Bationc. Ille qui adop­ lia. In Christo autem una lanium fuit per­
tatur, non secundum naturam, sed solo af­ sona, et consequenter una filiatio, eaqut
fectu conjungitur adoptanti,ut delinit idem naturalis.
;
concilium in sua Episl. et palet ex ipsius
Ad confirmationem, B. eadem distinc­
vocis etymologia; adoptare enim est op­ tione; quia sanctitas convenit suppositoratare sibi in lilium eum qui talis non est na­ tione naturæ , non sic filiatio.
turaliter. 5° Adoptio, ut dicebamus modo,
Inst. Filiatio convenit etiam natura sal­
supponit personam adoptatam extraneam. tem ut quo. Ergo. Prob. ant. Relatio ge­
— ibid. — 4° Filiatio adoptiva est quæ­ niti convenit naturæ ut quo : atqui eadem
dam partipalio seu imitatio imperfecta filia­ est relatio geniti et filii, ut patet in divi­
tionis naturalis : atqui quod est tale per se nis : ergo. Prob. maj. ex D. Th. in 5,d.
est naturaliter, non dicitur tale per parti­ I 8, q. 1, a. 5, ad 1, ubi dicit <niod « hacipationem . ergo.
» tivitas temporalis seu generatio passiva
Neque dicas esse tale per se ct per par­ » Christi est quædam relatio, quæ secunticipationem ratione diversæ naturæ,quod « dum rem fundatur in natura humana,«l
non repugnat; quia, ut diximus exdetini- » ex hoc nominatur natum sicut et homo.»
iione adoptionis, adoptio soli persona* con- I Ergo.

UTRUM CHRISTUS QUATENUS HOMO SIT FILIUS DEI, etc.
Ii 7
Xe. S. d. 8. q. 1. a. 1. ad — /?. N. ant. ] filiatione dicit ; Si filius, nequaquam
Ad prob. D. min. Eadem est relatio geniti | adoptivus, id est, nullo sensu, nullo mo­
et filii in/livinis, C. propter nempe sum­ do; hæc enim est vis hujus vocis nequa­
mam identitatem substantialem in creatis, quam, quam non adhibuit loquens de ser­
N. Ad relationem enim geniti sufficit ge­ vitute. Insuper admisit servitutem natur»
neratio passiva qualiscumque; ad rclatio- in Christo. Pro quo vide dissert, præced.
Sem autem filii requiritur generatio passi­ art. 1, obj. 1.
Obj. 2°. Filiatio adoptiva est effectu'
ta, perfecta et completa; filiatio enim res­
picit ens completum in specie generantis, formalis gratiæ habitualis : atqui in Chris­
ideoque et suppositum : unde vermes, v. g. to est gratia habitualis : ergo.
7/. 1°. Filiatio adoptiva est effectus for­
generati ex homine non sunt filii hominis.
Et hæc est notio filiationis quam haurimus malis primarius gratiæ habitualis, N. secun­
cum ista solutione ex D. Thoma, loco ci­ darius , transeat. Etenim gratia est quali
tato, ubi dicit : «Ad filiationem requiritur tas absoluta, filiatio autem est relatio : un
> plus quam ad nativitatem vel ortum, de non potest filiatio esse effectus formali·
• scilicet, ut quod exit per generatio- saltem primarius gratiæ, sed ejus etfeclus
» nem a generante, sit completum in spe­ formalis primarius est reddere subjectum
cie generantis ; et ideo fructus arborum, gratum et participem divinæ naturæ : po­
• ova avium et capilli et alia hujusmodi non test autem forma esse sine ullo effectu for­
» habent rationem filiationis, quamvis di- mali secundario , maxime quando subjec­
» cantur nasci. » Et il id. a. 5, ad 1, dicit : tum est illius incapax, ut contingit in pre­
« Subjectum filiationis non potest esse na- sent!; quia nempe ad adoptionem requiri­
■ tura, cum sit ejus quod habet comple- tur quod persona adoptata sit extranea
» mentum speciei, ut supra dictum est. » adoptanti, Verbum autem est intraneum
Pepones. Sicut natura non potest dici Patri et filius ejus naturalis.
filia, ita nec serva : atqui tamen hoc non
7?. 2°. D. maj. Filiatio adoptiva est ef­
obstante servitus convenit naturæ, etChris- fectus formalis gratiæ collatæ per modum
tus ut homo es* servus, ut diximus : ergo naturæ, C. collatæ per modum proprieta­
tis, N. Sicut enim ut natura det formalitcr
a pari.
Λ. N. maj. ct dico quod natura possit osse filium naturalem, debelconferriad mo­
diciserva;quiaservitusdcquahicestquæs- dum naturæ , id est, ut perse primo ter­
lio nihil aliud est quam dependentia crea­ minans generationem (et ideo licet in Spi­
tura rationalis a Deo in esse , conservari ritu sancio non minus quam in Verbo in­
rt operari : unde sicut hæc. dependentia veniatur natura divina, tamen Spiritus
immediate convenit naturæ, ita et servitus, sanctus non dicitur Filius ) : sic ut gratia
et sicut natura pole.-t dici a Deo depen­ habitualis det esse filium adoptivum, debet
dens, creata, conservata, Deo subjecta, ita dari per modum naturæ, non per modum
etserva; licet tamen, ut diximus ex D.Th. proprietatis consequentis ad naturam, quo
supra, non ita proprie dicatur natura ser­ tamen modo datur in Christo, in quo gra­
ia quam homo servus , quia li re denomi­ tia habitualis sequitur ut proprietas ad
natio magis proprie est suppositi, sed ta­ gratiam unionis.
men ratione naturæ. Id totum innuit. S.
Inst. Sufficit extranea natura, etsi supDoct. hic ad 5. «-Dicendum, inquit, quod postum sit secundum se intraneum, ut sit
• esse creaturam et etiam servitus vel sub- subjectum capax filiationis adoptivæ per
> jectio ad Deum, non solum respicit per- gratiam. Ergo. Prob. ant. Natura extra­
» sonam, sed etiam naturam, quod non nea potest efficere quod suppositum quod
• potest dici de filiatione, et ideo non est secundum se est intraneum suo principio,
fiat ipsi extraneum et capax filiationisadop­
• similis ratio. »
Urgebis. Concilium Francoford, non tivæ. Ergo. Prob. ant. Natura intranca
minus negat Christum ut hominem esse potest efficere quod suppositum quod se­
wrvumDei quam lilium adoptivum : atqui cundum se est extraneum principio cui na­
tamen aliquo sensu est servus Dei, ut susti­ tura est intranca , fiat ipsi intraneum , et
capax filiationis naturalis. ergo a pari na­
nuimus supra : ergo.
Λ. N.maj. Loquens enim specialiter de I tura extranea, etc. Jnt. patet in filiatione

H8
DISSERT. X CI. ART. IL
naturali Christi respectu beatæ Virginis; potest nisi adoptione. Ergo. 2’ Si vlei
humanitas enim, quia est intraneaB. Vir­ Christus non posset esse filius Dei adopt?
gini , unita Verbo , facit Verbum intra­ vus, quia est filius naturalis, sequeret·#
neum B. Virgini ct filium ejus, licet tamen quod si S. Spiritus assumeret naturam lmVerbum sit secundum se ct ante incarna­ manam, posset esse filius adoptivus(n?j
tionem suppositum extraneum respectu il­ enim foret filius naturalis), quod tamen
lius et humanitatis.
non admittitur.
'
B. N. ant. Ad prob. N. ant. Ad prob.
B. N. min. Ad primam prob. dico quod
N. conseq. et paritatem. Disparitas est, jus istud civile Romanum non attenderit
quod ut suppositum quod est extraneum in filiatione nisi jus ad hæreditatem : uwl·
fiatintraneum,nihil debeatamittere de præ- filius cpii excludebatur ab hteredilate, non
dicatis positivis sed tantum quamdam pri­ censebatur secundum hanc consideratio­
vationem seu carentiam intrancitatis, quæ nem filius naturalis, sicquc poterat adop­
aufertur per adventum fonnæ intrancæ sub­ tari saltem sensu improprio; melius cni.,
stantialiter illi unitæ . at vero ut supposi­ diceretur restitui in jus quod amiserat. At
tum quod est intraneum fieret extraneum, nihil tale in Christo accidere potest, qm
deberet amittereprædicata positiva et natu­ sive quoad jus hæreditatis, sive quoad [>er·
ralia per quæ erat secundum se intraneum, sonam intrancam, semper est filius D.;
scilicet naturam habitam primo per se per naturalis et proprius.
j
generationem, sicque non maneret idem,
Ad secundam prob. N. sequelam. Lit
sed fieret aliud.
enim, quia Christus est filius Dei natura­
Res exemplo allato in instantia clares­ lis, sit ratio sufficiens cur non sit filius Dii
cit : Christus itaque est suppositum intra- adoptivus, non est tamen ratio sola; alte­
neum Patri filiusque ejus naturalis per di­
ra enim est ratio quod sit persona initavinitatem secundum generationem æter- nca Deo et quod ab intrinseco habeat jus
nam; ct idem suppositum ante incarnatio­ ad hæredilalem, quod utrumque reperitur
nem erat extraneum respectu B. Virginis: in Spiritu sancto.
j
facta autem incarnatione, humanitas sub­
Inst. Christus quatenus filius Virginii
stantialiter illi unita , facit illud per hanc
intimam et substantialem unionem intra­ potuisset adoptari ab alio homino i ergoct
neum et quasi domesticum matri, saltem a Deo.
B. N. ant. Quia si Christus ut filius Vir­
ad terminandam generationem adeoque ad
filiationem naturalem, absque eo quod ginis consideretur ratione suppositi, habe’,
quidquam positivum amittat, sed Quod titulo creationis jus ad omnia quæ hom
erat permansit,et quod non erat assump­ possidet : si in quantum homo considere­
sit; ita ut manserit simul intraneum Patri tur, habet idem jus titulo redemptioni',
et matri, absque ulla incompatibilitate. Si meruimus enim amittere omnia usque .1
autem eadem humanitas quæ est extranea annihilalioncm per peccatum : adoptiva
Patri, redderet etiam ipsum suppositum autem, juxta concilium Francoford, in lib.
Patri extraneum, deberet ab illo auferre Sacrosyllabo, dicitur, cui nihil a patre
intraneitatem naturalem quam habet res­ debetur,
pectu Patris, seu id per quod est illi natu­
Obj. 4°. Christus quatenus homo non
raliter et secundum sc intraneum, scilicet est filius Dei naturalis ·. ergo potest cvc
divinitatem per generationem æternam, adoptivus. Prob. ant. 1° Ut Christus qua­
quia esse intraneum et extraneum respectu tenus homo foret filius Dei naturalis, filia­
ejusdem privative opponuntur.
tio deberet uniri humanitati sub conceptu
Obj. 5°. Si Christus non esset illius Dei filiationis formaliler : atqui id fieri non po­
adoptivus, ideo maxime quia est filius ejus tent, alias cum filiatio sit formaliter relatio,
naturalis : atqui hæc ratio nulla est : ergo. constitueret humanitatem relatam : ergo.
Prob. min. Filius naturalis inhumanis po­ Prob. 2°. Christus ut homo non potest dici
test adoptari a patre proprio, ut constat ex Verbum aut imago Patria : ergo nccfiliui
jure civih,l. Qui liberatus, IT. de Adop­ ejus naturalis. 5° Si Pater assumeret hu­
tionibus, ubi dicitur : Qui liberatus est manitatem , non foret pater quatenus ho­
a patria potestate, honeste reverti non mo, non enim quatenus homo ullum filium
«

UTRUM CHRISTUS QUATENUS
generaret : ergo nec filius quatenus homo |
est filius naturalis.
II. D. ant. ex dictis in probationibus
conclusionio. Christus quatenus homo non
est filius Dei naturalis, si ly quatenus im­
portet humanitatem in recto, C. falsum est
enim quod Immanitas in Verbo sit filius
Dei naturalis; si ly quatenus importet sup­
positum in recto, id est, Verbum subsis­
tens in natura humana, subd. Non est fi­
lius Dei naturalis, το quatenus sumpto re­
duplicative, C. ratio enim cur Christus sit
filius naturalis Patris, non est quia subsis­
tit in natura humana; το quatenus sumpto
specificative, N. Ex eo enim quod subsis­
tat in natura humana, non desinit esse
Filius naturalis Dei : unde verum est quod
subsistens in natura humana sit fdius Dei
naturalis.
Hinc patet resp. ad probationes. Ad
primum, non requiritur quod Verbum
uniatur humanitati formaliter sub concep­
tu relationis, ut sensu nostro Christus
quatenus homo sit fdius Dei naturalis; sed
sufficit quod non repugnet illi esse filium
Dei naturalem ex eo quod subsistat in na­
tura humana. Quinimo dato quod uniatur
humanitati formaliter sub conceptu rela­
tionis, ut volunt quidam, non ideo tamen
constitueret illam relatam, quia est hujus
relationis incapax, sicut eadem ratione non
constituit naturam divinam relatam, etsi
illi uniatur sub conceptu relationis.
.■idsecundum, Ii. eodem sensu, Chris­
tum qua hominem posse dici Verbum et
imaginem Patris quo sensu dicitur fdius
Dei naturalis; licet tamen specialiori mo­
do dicatur fdius, quia filiatio soli person®
convenit.
Ad tertium, dico quod in hac hypothesi
et hoc sensu, prima persona quatenus ho­
mo foret pater aeterni Verbi, sicut modo
Christus est ejus fdius naturalis.
Objic. 8° ab auctoritate quorumdam
SS. Patrum. Hilarius lib. 2 de Trinit. ait :
• Ita potestatis dignitas non amittitur, dum
» carnis humilitas adoptatur. » Cyriîlus
Alexand. Dialog. 5, dicit quod sit adop­
tatus nobiscum. Aug. lib. de Prædestin.
Sanctorum cap. IK, quod gratia sit Filius
Dei; Facundus Hcrmiancnsis, quod adop­
tionem filiorum susceperit. Irenæus lib.
S contra Hier. cap. 21 : « Propter hoc A er» bum Dei homo ct qui Filius Dei est fi-

HOMO SIT FILIUS DEI, etc.
1 iû
» lius hominis factus est, commixtus Vcr» ho Dei, ut adoptionem percipiens fiat
» Filius Dei. » S. Ildephonsus, Eugcniii*,
Julianus Toletanæ sedis antisles, in mi s-a
Cœnæ Domini et in mi-sa de Ascensione,
censucrunt Christum esse filium Dei adop
tivum; et ita censuisse traducuntur in con­
cilio Francoford, ubi dicitur : « Melius est
» credere testimonio Dei Patris de Filio
» suo quam lldcphonsi vestri : etsi Ilde» phonsus vester in orationibus suis ChrisI* tum adoptivum nominavit, nosterGre» gorius pontifex Roman® fidei in suis
» orationibus semper eum Unigenitum no» minare non dubitavit. » Ergo.
B. communi solutione, Patres citatos
plerumque usurpasse vocem adoptionis in
impropria locutione, scilicet, pro assump­
tione humanitatis ad personam Filii. Ita
S. Th. interpretatur Hilarium, licet Aleutnus et Hincmanis in Prafationc libri de
Pradest. contra Gotteschalcum, legendum
putent adoratur pro adoptatur. Utut sit,
certum est Hilarium non agnovisse Christum filium Dei adoptivum; dicit enim de
Christo lib. 3 de Fide : « Hic ct verus ct
» proprius est Filius, origine, non adop» tione. » Et lib. 6 : « Donavit adoptionis
» nomen plurimis, sed iste mihi Filius. »
Primam interpretationem patitur locus
S. Cyrilli, qui aliunde, ut omnibus notum
est, duos Christos et duos Filios contra
Ncstorium impugnavit, maxime Horn. Pas
chali 8, in Epist. ad Aeacium lib. 11, in
Joan, et alibi.
Ibid. ad. 2. — Ad S. August. dico nihil
aliud velle quam quod, sicut sine meritis
quilibet fit Christianus, ita sine meritis ha­
bet iste homo quod sit Christus. Patet ex
textu.
Ad Facundum, dico intelligendum esse
eodem modo ac S. Hilarium de locutione
impropria.
Ad S. Ircnœum, B. quod hæc verba
adoptionem percipiens, non referantur
ad Christum, sed ad quemlibet fidelem;
sic enim habet : « Propter hoc Verbum
» Dei homo et qui Filius Dei est, filius ho» minis factus est, commixtus Verbo Dei,
« ut adoptionem percipiens (scilicet homo
» quilibet alius a Christo; fiat filius Dei;
» non enim poteramus aliter incorrupte»> lam et immortalitatem accipere, nisi ad·
» unati fuissemus incorruptela; et immor-

f

f

1

>

120
DISSERT. XXII. ART. I.
■ talitati. » Idquc magis patet ex versione
Dices. Prolatio horum verborum : Hic
Sirmundi quæ sic locum hunc reddit : est Filius meus dilectus in quo mihi bene
« iTopterea enim Verbum Dei est homo, complacui, cum sit actio ad extra, com­
» ut homo verbum capiens, adoptionem- petit toti Trinitati ; et ita hanc vocem com­
placui intellexit Adrianus I. Idem dic
» que consecutus, filius Dei efliciatur. »
Ad S. Jldcphonsum et alios, R. quod, de traditione Filii in his verbis Rom. 8 :
cum Elipandus in confirmationem suæ hæ- Qui etiam proprio Filio non pepercit,
reseos eorum verba citaret, nec præsentes sed pro nobis omnibus tradidit illum.
haberentur codices, ut de veritate allega­
B. concil. Toletanum, ut dictum est,
tionis constaret, responsum est a Patribus cum SS. Aug. et Hieronymo, priora verbi
magis deferendum esse SS. Aug. et Greg. Patri ut soli loquenti adaptare et appro
et similibus quam lldephonso, Eugenio et priarc, licet non negemus hanc locutio­
Juliano, si tamen vera essent quæ affere­ nem, quatenus est effectus ad extra, a lota
bantur ab Elipando. Hæc autem non esse Trinitate produci. Adrianus autem solum
vera maxime quoad Ildephonsum constat vult totam Trinitatem reipsa complacuisse
ex ejus libris adversus eos qui disputabant in Filio, non negat tamen solum Patrem
de perpetua virginitate Mariæ, ubi sic ha­ dixisse complacui, nec usquam probari
bet : « Non ergo illum ut cæteros adoptio potest ex illius verbis totam Trinitatem
» filios Dei fecit Filium, sed divinitatis esse patrem Christi.
z/d secundam auctoritatem, similiter
» natura illum in proprium Dei Filium
fateor totam Trinitatem reipsa tradidisse
» exaltavit. »
Petes 1° utrum Christus ut homo sit fi­ Christum, quia est actio ad extra; sed ta­
lius naturalis totius Trinitatis?
men de solo Patre hic dicitur quod illum
infra q. 32. a. 5.—B. negative. Prob. i tradiderit, sicut solo respectu illius dicitur
1° auctoritate concilii Toletani secundi, in quod sit Filius. Petes 2° utrum Christus
quo ex S. Augustino dicitur hæc verba, ut homo sit filius naturalis B. M. Virginis?
Hic est Filius meus dilectus, esse de
B. affirmative, ita ut tamen filiatio in
Patre æterno intclligenda, additque con­ Christo sit tantum relatio sit rationis. Pri­
cilium : « Neque enim Jesus, etiam Spiri- ma pars patet, tum quia dicitur sæpe in
» tus sancti filius, aut suus etiam filius S. Scriptura Christum esse filium hominis,
» credi aut intelligi potest. »
tum quia B. Virgo est vere mater Christi;
Prob. ratione. Licet non omnis geni­ tum tandem quia Christus ut homo proce­
tus sit filius, ut dictum est, omnis tamen fi­ dit a B. Virgine ut a vivente in similitudi­
lius est genitus : generatio autem maxime nem naturæ, ejusque generatio terminatur
perfecta et ad filiationem requisita, est ori­ ad suppositum Christi supplens vices sup­
go viventis a vivente in similitudinem na­ positi humani.
turæ vi ipsius generationis : atqui Chris­
Patet etiam secunda pars ; quia sup­
tus sub quavis ratione non procedit a tota I positum Christi quod est divinum et solum
Trinitate in similitudinem naturæ : ergo. subjectum capax filiationis, non est capax
Prob. min. In Christo potest attendi vel relationis realis ad creaturam : unde dici­
suppositum, vel natura humana, vel uni­ tur filius B. Virginis, eo sensu quo Deus
tum seu suppositum ex utroque : atqui dicitur Creator.
quoad suppositum seu personam, fide cer­
DISSERTATIO XXII.
tum est generari a solo Patre ; quoad hu­
manitatem, etiam plus quam certum est
DE PRÆDESTINATIONE CHRISTI.
non procedere a tota Trinitate in similitu­
D. Th. Q. 24.
dinem naturæ ; neque etiam, ut patet, ut
compositum seu unitum : ergo. Unde hoc
ARTICULUS I.
compositum Christus , est quidem factum
a tota Trinitate, non tamen genitum. Hinc Utrum Christus sit prœdcstinatus et «d
quid?
Ü. Th. loco cit. ait : « Nullo modo debet
» dici Christus filius Spiritus sancti, neHic q. 23. a. 1. 0. — Dico 1° Christi»
• que totius Trinitatis; » adde neque etiam est praedestinatus.
sui ipsius.
xbid,—Prob. Prædestinatio proprie ac-

UTRUM CHRISTUS SIT PR/EDESTINATUS ET AD QUID?
121
cepta.est Dei præordinatio ab ætcrno de [
Prob. 2° ratione. Christus ut homo
his quæper gratiam facturus est in tem- i prædestinatus est ad id quod ipsi ut homi­
porc ; atqui per gratiam unionis factum est ni convenit in tempore ex gratia : atqui
in tempore q"od homo esset Deus et Deus Christo ut homini convenit in tempore per
liomo, et hoc est Christus. Nec potest dici gratiam unionis esse filium Dei naturalem :
quod Deus ab æterno non præordinaverit ergo. Maj. palet ex notione prædestina«facturum in tempore, quia sequeretur tionisdata supra. Min. etiam constat. Li­
quod divinæ menti aliquid de novo accide­ cet enim personæ Christi ut subsistenti in
ret. Ergo.
natura divina, naturale sit esse filium Dei
Dices. Christus non dicitur simpliciter | naturalem, non tamen est ei naturale se­
factus : ergo nec prædestinatus.
cundum naturam humanam. Id magis elu­
Λ. N. conseq. Disparilas est, quod præ­ cidabitur ex sol. object.
destinatio cum significet actum animi in­
Prob. secunda pars conclusionis, sci­
teriorem , faciat subjectum accipi forma- licet, quod primario prædestinatus sit ad
liter; Christus autem formaliter sump­ filiationem Dei naturalem, et secundario
tus , est subsistens in duabus naturis : at tantum ad bealitudinem, etc. Ad id pri­
vero facium esse applicat suum significa­ mario et principaliter Christus ut homo
tum subjecto materialiter sumpto : Chris­ est prædcslinalus , quod primo et princi­
tus autem materialiter sumptus, est per­ paliter fuit intentum in decreto ejus præsona Christi. Porro verum est Christum deslinationis et ex illo in tempore subse­
ut subsistentem in duabus naturis esse cutum : atqui primum et principale do­
praedestinatum, at falsum personam Chris­ num intentum et collatum Christo est fi­
ti esse factam. Consule solutionem ob­ liatio Dei naturalis : primum quidem, quia
jectionis contra sequen tem conclusionem. ex illo bcaliludo et alia sequuntur et ipsi
ibid. q. 2. 0. — Dico 2°. Christus ut debentur; principale, quia majus est esse
homo prædestinatus est primario et prin­ ct fieri Deum quam frui Deo : ergo.
cipaliter ad filiationem Dei naturalem, se­
Obj. Subjectum prædestinationis seu
cundario tantum ad visionem beatificam persona quæ prædestinatur, non debet in­
cætcraque dona supernaturalia ipsi collate. volvere essentialiter terminum ejusdem
Prob. 1° ex A post. Rom. 1 : Qui fac­ prædestinationis : atqui Christus ut homo
tus est ei ex semine David secundum includit in suo formali conceptu filiatio­
carnem, qui prædestinatus est Filius nem Dei naturalem quam dicimus termi­
Dei in virtute, etc. In qua auctoritate; li­ num prædestinationis Christi: ergo. Palet
cet a Græcis Chrysost. Thcophilacto, etc. maj. Quia terminus prædestinationis est
iiitelligatur/jr«?iZesfinrttws, prout idem est id ad quod tendit et pervenit subjectum
ac declaratus Filius Dei, S. Augustinus prædestinationis; nihil autem tendit aut
tamen lib. de Prædest. Sanctorum cap. 13, pervenit ad scipsum,sed ad aliquod poste­
quem sequitur S. Th. hic ad S, convenien­ rius a se distinctum : et ideo homo, v. g non
tius intelligit, retenta usitatiore significa­ dicitur prædcstinari ad animam rationalem
tione S. Scripturae, pro eo quod est des­ quam essentialiter involvit, sed ad gloriam
tinare, definire, statuere, ita ut sensus sit :
ad quam transmittitur. Min. etiam con­
Qui (Filius) factus ex semine David se­ stat ; quia Christus ut homo importat es­
cundum carnem, prædestinatus est Fi­ sentialiter suppositum Filii naturalis Dei ;
lius Dei, sive ut sit Filius Dei verus ct na­ Christus enim ut homo est Verbum, seu
turalis; in virtute, id est, in potentia et secunda persona Trinitatis, quatenus dis­
majestate veri Filii Dei; secundum spi­ tinguitur a prima ct tertia, ut subsistens
ritum sanctificationis ex resurrectione in humanitate. Ergo. Non levis est hæc dif­
mortuorum Jesu Christi Domini nostri, ficultas, in cujus solutionem varios dicendi
id est, ut haberet spiritum sanctificantem modos excogitaverunt auctores : quibus re­
nos, quod post resurrectionem Christi ex lictis, utpote quia magis implicant quam
mortuis maxime declaratum est. Unde S. expediunt difficultatem,
Aug. loco citato : « Prædestinatus est JeA. simpliciter D. maj. Subjectum præ­
» sus,ut qui futuruserat secundum carnem destinationis non debet essentialiter in­
« Filius David, esset in virtute Filius Dei.» volvere terminum prædestinationis ejus-

DISSERT. XXII. ART. I,
dem, secundum camdem rationem secun­ I Dilatem esse prædestinatam ad filiationem
dum quam est subjectum, C. secundum iι Dei.
diversam rationem, 2V. Similiter ad min.
Ibid. a. 1. ad 2- — JI. /V. Illationem,
Christus ut homo includit in suo conceptu Quia secundum hoc locutio Apostoli esset
formali filiationem Dei naturalem, secun­ impropria propter duo. 1° Quidem ratione
dum eam rationem secundum quam est I communi. Non enim dicimus naturam alisubjectum praedestinationis, N. secundum cujus prædestinari, sed ipsum supposi­
aliam rationem, C. Unde N. conseq. Ita­ tum ; quia prædestinari est dirigi in salu­
que Verbum ut subsistens in humanitate tem, quod quidem est suppositi agentis
seu ratione humanitatis, est subjectum propter bealiludinis finem. 2° Ratione spe­
pradestinalionis Christi, ita ut subjectum ciali ; quia esse Filium Dei non convenit
quod sit Christus seu hic homo, subjec­ naturæ humanæ; est enim hæc falsa, hu­
tum quo ipsa humanitas : terminus autem mana natura est Filius Dei.
Inferes iterum. Ergo saltem poterit di­
qui, filius Dei naturalis ; terminus quo fi­
liatio divina; ideoque subjectum quo et ci quod Christus ut subsistens in natura
terminus quo realitcr distinguuntur, sub­ divina, sit prædcstinatus ut sit filius homi­
jectum quod et terminus qui fonnaliter nis; sicut dicitur quod ut subsistens in na­
seu virtualiter distinguuntur, idemque tura humana, sit prædcstinatus ut sit Filius
Christus secundum diversam rationem est Dei.
ib. ad 2. nd 5. — B. N. paritatem;
subjectum et terminus prædeslinationis,
subjectum ratione humanitatis, terminus quia gratia non est facta Filio Dei ut esset
ratione filiationis divinæ. Id autem suffi­ homo, sed potius humanæ naturæ ut Filio
cere ut Christus quatenus homo dicatur Dei uniretur : unde magis proprie potest
prædcstinatus filius naturalis Dei, patet dici quod Christus secundum quod homo,
tum a ratione, tum a paritate. A ratio­ est prædcstinatus esse Filius Dei, quam
ne,- quia prædeslinalio cum sit actus men­ quod Christus secundum quod est Filius
tis, sicut praescindere potest ea quæ sunt Dei, sil prædcstinatus esse homo.
Inst. contra primam ct principalem
conjuncta, ita potest præcise concipere
hunc hominem ut in humanitate subsisten­ solutionem. Christus ut homo ita in con­
tem et ordinare ut sit Filius Dei : ex qua ceptu suo formali importat filiationem Dei,
ratione infert S. Doctor hic a. 1, ad 5, ut ab illa non possit praescindi ; ergo Chris­
quod, licet possit dici quod Christus ut tus ut homo non potest esse subjectum
homo sil prædcstinatus Filius Dei, non po­ prædeslinationis ad filiationem Dei. Prob.
test tamen dici quod Christus ut homo I ant. Christus ut homo subsistit subsisten­
factus sit Filius Dei, quia nempe esse fac­ tia Verbi prout distinguitur a subsisten­
tum convenit persohæ, non secundum pne- tia Patris et Spiritus sancti ; alias Pater et
cisionem mentis ut pradest inari, sed se­ Spiritus sanctus dicerentur incarnati : at­
cundum quod est a parte rei ; persona au­ qui subsistentia Verbi distinguitur ab aliis
tem Christi (quam importat ly Christus) | subsistentiis ex conceptu relationis per
ut est a parte rei, non est facta Filius Dei i quam constituitur fonnaliter Filius ·· ergo.
B. N. ant. Ad prob. D. min. Subsis­
in tempore, sed sic erat ab æterno. A pa­
ritate; sicut enim inter Christum ut ho­ tentia Verbi ab aliis subsistentiis divinis
minem et ipsum ut Deum invenitur suffi­ distinguitur ex conceptu relationis impli­
ciens distinctio ad rationem satisfacientis cite , importât®, C. explicite importât®,
et creditoris, merentis et praemiantis, quid­ I subdistinguo. Inadæquale, C. adæquatc,
ni sufficeret formalis seu virlualis distinc­ N. Itaque subsistentia Verbi, prout dis­
tio inter Christum ut hominem et ipsum tincta ab aliis, triplici munere gaudet. 1°
ut filium Dei naturalem, ut quatenus homo Verbum genitum constituit sub munere
sit subjectum quod praedestinatur ad esse I passivæ generationis; 2° personam sub
filium Dei naturalem ut ad terminum qui, munere formæ hypostatic® ; 5« Filium sub
maxime cum intercedat realis distinctio in­ munere relationis : ut duo prima munia
ter subjectum quo quod est humanitas, ct exercens, distinguitur ab aliis subsistentiis
terminum quo qui est filiatio?
divinis, equidem ratione relationis, non
Inferes. Ergo melius diceretur huma- tamen ut fonnaliter et explicite importai®,
122

AN ET QUOMODO PR ZEDESTI NATIO CHRISTI, etc.
123
‘•d implicite tantum, quatenus sub illis conformes fieri imaginis Filii sui. Quoad
prioribus muneribus hoc tertium exigit et secundum. Natura humana in Christo nul­
involvit : sic igitur in ordine ad Christum lis procedentibus meritis unita est Filio
hominem, subsistentia Verbi, 1° consti­ Dei, ita cl nos nullis procedentibus me­
tuit cum in ratione person® sub munere ritis nostris accipimus de plenitudine gra­
forni® bypostaticæ; 2° humanitatem unit tiae Christi. Hinc S. Augustinus de Praccum divina natura, prout existit in Verbo dest. Sanctorum cap. 13 : « Est praclarisper sternam generationem ; 3° unit cum » simum lumen prædeslinationis et graeadem natura divina, prout existit in Ver­ » tiæ Christus Jesus. »
bo ut relato relatione filiationis. Unde
Observandum tamen prædestinationem
Christus ut homo constitutus per filiatio­ Christi esse nostra exemplar heterogenem
nem sub munere subsistentis quo ut dic­ et divers» rationis, tum ratione termini
tum est, sufficienter distinguitur a cæteris qui excedit terminum nostra, tum ratione
subsistentiis divinis, est subjectum prae­ modi ; praedestinationem enim Christi nul­
destinationis ad filiationem sub munere la praecesserunt merita de condigno: nos­
relationis.
tram praecesserunt merita Christi, etsi non
Dices. Concilium Tolet. secundum, in nostra, ut dicemus modo.
professione fidei, habet Christum nec fac­
Prob. secunda pars. Esto Deus prius
tum nec praedestinatum esse. Ergo.
voluerit voluntate antecedente salutem om
B. concilium loqui de Christo ut Deo : nium, et in hunc finem Christum prædes­
unde slalim subdit : «Per hoc tamen quod tinavcrit, posterius tamen voluit voluntate
» de Maria virgine natus est, et natus, et consequenti quorumdam electionem effi­
» factus, et prædcstinatus esse credendus cacem, quæ est praedestinatio, propter glo­
« est. »
riam Christi : patet ex dictis de molivo
Incarnationis. Aliunde, ut modo diceba­
ARTICULUS Π.
An et quomodoprœdcstinatio Christi sit mus, Christus est exemplar nostrae praedes­
tinationis; item, ut alibi diximus, caput
causa noslrœ prædeslinationis?
nostrum. Porro non archetypus ad apoQ. 24. q. 5. ct 4. o. — Quæstio hæc non graphum, nec caput ad membra, sed c
procedit de prædestinatione nostra prout contra apographum ad archetypum, mem­
est actus Dei ; nullus enim ita insanus est, bra ad caput seu ad finem ordinantur.
ut existimet actum divinum causari ab alio, Hinc illud Apostoli 1 Cor. 5 : Omnia ves­
cum unico actu simplicissimo a se indis­ tra sunt, vos autem Christi, Christus
tincto Christum et nos praedestinaverit. autem Dei. Et Tiid. sess. 6, cap. 7, defi­
Sed de prædestinatione ex parte objecti nit causam finalem justificationis nostrae
seu termini,
esse gloriam Dei ct Christi : eadem autem
Ibid. — Dico. Praedestinatio Christi est est ratio de prædestinatione.
causa exemplaris, finalis ct efficiens, moProb. tertia pars. Christus meruit om­
ralisseu meritoria prædeslinationis noslrœ. nes effectus praedestinationis noslrœ, ut
Est expresse D. Th. a. 3 quoad primam probavimus supra dum de merito Christi
partem ; implicite quoad secundam ct ter­ art. 5. Ergo ct ipsam praedestinationem
tiam , art. 4.
nostram, ut est actus divinæ voluntatis,
ibid. a. 5. ο.— Prob. prima pars. Prae­ non equidem entitative sumptus, sic enim
destinatio nostra potest considerari, vel se­ est ipsemel Deus; sed sumptus secundum
cundum bonum ad quod praedestinamur, liberam terminationem active considera­
vel secundum modum consequendi istud tam. Conseq, patet ex differentia quæ est
bonum : atqui utroque modo praedestina­ inter causam physicam ct moralem, quod
tio Christi est exemplar prædeslinationis illa immediate in effectum exerceat suam
nostra : ergo. Prob. min. quoad primum. causalitatem, ista vero non immediate cir­
Christus prædcstinatus est ad filiationem ca effectum, sed circa affectum efficientis,
Dei naturalem, nos ad filiationem adopti­ ipsum alliciendo et inclinando in effectum.
vam quæ est quædam participata simili­
Confirmatur. Meriti. Christi fuerunt
tudo filiationis naturalis, juxta illud Rom. praevisa et praedestinata a Deo antequam
8 : Quosprascivit... hos prædestinavit homines praedestinaret ; ut diximus dum

DISSERT. XXIII. ART. T.
de motivo Incarnationis : ergo congruum I electione pradestinatorum, dicit Christus
erat dignitati el officio Redemptoris nt Patri deprædestinatis Joan. 17: Tulerant
moverent Deum ad praedestinandos homi­ addit : Et mihi cos dedisti, movendo scines. Hine Apo<t. Ephes. 1 : Benedixit I cct voluntatem meam ad hos meritorum
nos in omni benedictione spirituali in oblatione præ aliis eligendos. Vel, eos de­
calentibus in Christo ; id est, per Chris­ disti mihi in tempore, quos elegeras ab
tum seu per merita Christi, secundum aeterno intuitu meritorum meorum.
omnes interpretes : potissima autem ho­
Dices 2°. Merita Christi sunt effectus
minis benedictio est ejus praedestinatio. prodestinationis nostro : ergo non cama
Prosequitur Apost. Sicut elegit nos in meritoria ; ut enim alibi dictum est, prin­
ipso ante mundi constitutionem, ut es- cipium meriti non cadit sub merito. Prob.
ternus sancti.... Qui prxdestinavit nos ant. Merita Christi sunt media efficaciter
in adoptionem filiorum pcrJcsum Chris­ conducentia ad salutem et prædestinatiotum.
nem nostram : ergo sunPrjuseffectus. Prob.
Hanc autem partem intellige etiam de conseq. Volitio medii efficaciter conducen­
prædestinalione comparativa, quatenus est tis ad finem est effectus volilionis finis cl
acceptatio seu electio, non aliquorum tan­ ab illa imperatur. Ergo.
tum vage, sed istorum in particulari præ
7?. N. ant. Ad prob. N. ant. Ad ratio­
aliis. Id ipsum probat ratio facta, et decla­ nem enim medii non sufficit quod efficaci­
rat ipse Christus alloquens discipulos his ter conducat ad finem, alias Deus qui est
verbis, Joan. 13 : Non vos me elegistis, primus molor, omnia attingens a fine us­
sed ego elegi vos. Quæ verba S. Aug. de que ad finem, foret medium, quod est ab­
Prodest. Sanet, cap, 19, ct de Correpi. surdum ; sed requiritur quod supponat
ctGrat. cap. 7, intelligit de electione, non amorem finis ct cx illius intentione impe­
solum ad gratiam apostolatus, sed etiam ad retur. Merita autem Christi prædeslinata
gloriam et regnum aeternum , dicens ulli- I sunt, si non ante voluntatem anteceden­
mo loco citato : Illos ergo elegit ad obti­ tem salvandi omnes homines , saltem ante
nendum regnum suum. Similiter S. Th. voluntatem consequentem salvandi effica­
ad Ephes. 1, lect. 1, et ibi agitur de præ- citer aliquos, quæ voluntas consequens
destinatione comparativa aliquorum deter­ est prædeslinatio et prodestinaloruin elec­
minate, scilicet apostolorum seu discipu­ tio. Ideoque licet merita Christi possint
lorum præ aliis.
dici media salutis volitæ per volunta­
Dices 1°. Prædestinatio nostra est ita tem antecedentem, non tamen volitæ per
gratuita et cx mero Dei beneplacito pen­ voluntatem consequentem ; ut sic enim
dens, ut Apostolus ad eam graluilalcm cf- i ipsa salus seu prædestinatio nostra est me­
ficacius explicandam utatur exemplo luti in dium ad gloriam Christi prius prædeslimanu figuli, illud vel in vas honoris, vel nati ordinatum, ut diximus dum de molivo
in vas contumelia pro beneplacito clfor- ' Incarnationis.
mantis; et S. Aug. de Prædest. Sanet, cap.
DISSERTATIO XXIII.
15, dicat ita esse gratuitam sicut ipsam
prædeslinalioncm Christi, quam nulla me­ DE ADORATIONE CHRISTI ET CULTU
IMAGINUM.
rita processerunt. Ergo.
B. prodcslinationem nostram in S.Scrip­
D. Th. Q. 23.
tura ct Patribus dici gratuitam respective
ad nos, non respective ad Christum. Nec
id obstat quin semper fuerit gratuita et pen­
ARTICULUS T.
dens cx beneplacito Dei, non enim Chris­
Prccnolamina ad tolam dissertationem.
tus hos aut illos elegit seu petiit ct meruit
eligendos, nisi dirigente ct movente vo­
Nola 1°, nomen adorationis derivari, vel
luntate Patris; proindeque semper stat to­ ab ador quod est species frumenti in sacri­
tum negoiium salutis primordialiter reduci ficiis adhiberi soliti; vel a propositione ad
m divinx voluntatis beneplacitum gratui­ et verbo oro, quia oratio ut plurimum co­
tum. Et ratione hujus primordialis volun­ mitatur, procedit vel sequitur adoratio­
tatis moventis ct diligentis Christum iu nem. At vero secundum vocis significatio­
124

PRÆNOTAMINA AD TOTAM DISSERTATIONEM.
12-5
nem, adoratio est honor exh ibit us alteri I cum apprehensione excellentiae plus quam
propter superiorem ejus excellentiam , i humanæ et minus quam divinae.
in protestationem noslrce erga illum sub­
Quantum vero ad actus exteriores, non
missionis. Unde minus late patet quam ita facile distinguuntur; excepto enim sa­
tonor; honoratur enim æqualis, at non nisi crificio et iis quæ ad ipsum referuntur, ut
wperior adoratur.
templis, altaribus, sacerdotibus, etc. (vo­
Nota 2°. Adoratio tres actus complecti­ lnit enim Deus sibi soli offerri sacrificium
tur : 1° actum intellectus, quo excellen­ juxta illud Exod. 22 : Qui immolat diis,
tiam alicujus apprehendimus ; 2° actum vo­ occidetur, praeterquam Domino soli), om­
luntatis, quo nos illi interius inclinamur et nes fere alii actus sunteommunes omni cul­
aliquid actu interiore facimus, vel volumus tui Dei ct creatura, latriœ, duliœ, obser­
facere actu exteriore in protestationem ejus vantia; civili, ut v. g. genufiexio, incur­
cxcellentiæ et nostra ad eum subjectionis : vatio, inclinatio capitis, prostratio, etc. Sic
non enim, quod advertas, solo actu exte­ Abraham eodem actu incurvationis usque
riori , sed et interiori perficitur adoratio, ad terram adoravit Deum, Genes. 17; an­
ila quippe angeli adorant; 5° actum exte­ gelos, Genes. 18; et homines, Genes. 23.
riorem, scilicet signum aliquod exterius Unde distingui non possunt nisi ex inten­
orolestativum excellentiae et nostra sub- tione.
jni.-sionis, ut genuflexionem, incurvatio­
Potest autem sive latria, sive dulia, du­
nem, inclinationem capitis, etc. Secundus pliciter considerari, vel quoad actum quo
actus est maxime proprius et essentialis colimus Deum aut sanctos, vel quoad ha­
adorationi; primus enim potest esse sine bitum et est specialis virtus, scilicet religio,
adoratione, ct tertius cum irrisione; licet quando est do Deo ; licet enim vagetur per
tamen si procedat ex religione dirigente, actus omnium virtutum etiam theologica­
sil etiam vera adoratio.
rum, attendit tamen in eis specialem ra­
Nota 5°, adorationem ratione excellen­ tionem, scilicet cultum Dei, cum e contra
ti® propter quam exhibetur, dividi analo­ virtutes theôlogicæ habeant Deum ipsum
gice in 1res species : alia enim est excel­ pro objecto immediato.
lentia divina cui respondet prima species
Nota 5°,hæc nomina, latria et dulia,
cultus seu adorationis, quæ dicitur a theo­ esse voces Græcas idem omnino signifi­
logis latria,- alia excellentia creata natu­ cantes, scilicet servitutem ; neque in lin­
ralis, puta potentia, scientia, bonitas, etc. gua Hebræa seu Latina ullum esse vocabu­
cui respondet secunda species adorationis lum quo designetur cultus solius Dei, quod
quæ dicitur cuZius seu observant ia civilis; S. Aug. notavit dc lingua Latina 10 de Ci­
alia est excellentia creata supernaturalis, vit. cap. 1. Hinc est quod Patres vocabula
utsanclitas, dona supernaluralia, etc. cui adorationis et religionis nunc tribuant
respondet tertia species adorationis quæ a creaturis, nunc ipsis denegent.
theologis vocatur dulia ; et quia inter sanc­
Attamen quamvis hæc vocabula , latria
tas creaturas maxime pracellit Mater Dei, et dulia, secundum privatam eorum insti­
illi tribuitur a theologis hypcrdulia, id tutionem, non sint propria Dei vel sancto­
est, praelautissima dulia. Sed quia excel­ rum cultui, usu tamen theologorum effec­
lentia dicitur analogice tantum de Deo et tum est ut latria significaretur cultus Dei,
dc creaturis, ita etiam adoratio dicitur dulia cultus sanctorum, hypcrdulia cul­
analogice de cultu Dei et creaturarum, sive tus B. V. Marite.
Nola 6°, adorationem in communi ite­
de latria et dulia.
Nola 4°, has adorationes seu cultus spe­ rum dividi in adorationem absolutam et
cies quoad actus interiores optime distin­ relativam : absoluta est, quando res ado­
gui. Latria enim est summa voluntatis ratur propter seipsam, id est, propter ex­
prostratio ct inclinatio cum apprehensione cellentiam propriam et intrinsecam; ado­
infinite cxccllcntiæ, Dei scilicet ut primi ratio relativa est, quando res adoratur j»rojvprincipii el ultimi linis. Cultus civilis est ter aliud, scilicet propter excellentiam quæ
longe minor voluntatis inclinatio cum ap­ est in alia persona ad quam habet habitu­
prehensione ccrtacxcellcnliæ humanæ. Pu­ dinem, puta, vel quia illam repraesentat,
lta est media quædam voluntatis inclinatio vel quia illam tetigit, etc.

DISSERT. XXIII. ART. II
Priori modo est adorabilis creatura ra­ « ne ejus. » Et lib. 4, cap. 5. s «Non ditionalis tantum, quia illa sola est capax » cimus quod carnem adoramus nudam,
honoris et excellentis honorabilis; potest » sed carnem Dei, id est, incarnatum
tamen etiam adorari cultu relativo. Poste­ » Deum. » S. Cyrillus lib. ad Reginas,
riori modo autem, scilicet adoratione re- paulo post initium : « Confitemur... unant
lativa, sunt adorabiles res etiam inferioris » naturam Dei Verbi incarnatam ct adoordinis ; quia cum adorentur propter aliud, » rabilemcum carne sua una adoratione. »
adoratio non sistit in illis, sed redundat Idem docet S. Ambros. lib. 5 de Spiritu
in personas propter quas adorantur.
sancto , cap. 12.
Porro non est necessaria ista divisio in
ibid. α. 1. — Prob. δ° ratione. Proprie
adorationes realitcr distinctas ; unica enim honor exhibetur personæ seu toti rei sub­
et eadem adoratione adoratur Christus et sistenti ; non enim dicimus quod manu·
ejus imago, ita tamen quod respectu Christi hominis aut pes honoretur, sed homo.Et«i
sit absoluta, respectu imaginis relativa. quandoque contingat quod dicatur hono­
His notatis ceu prxambulis ad totam hanc rari manus vel pes alicujus, hoc non dici­
quæslionem, sit
tur ea ratione quod hujusmodi paries se­
cundum se honorentur, sed quia in istis
ARTICULUS II.
partibus honoratur totum seu homo : at­
Utrum una eademque adoratione sit qui humanitas constituit unum totum sub
adoranda Christi divinitas et ejus hu­ sistens, idemque esse personale cum Ver­
manitas ?
bo : ergo una cum Verbo partialiter ter­
Dico 1°. Fide certum est hunc homi­ minat eamdern, quæ ipsi defertur, adora­
nem , designato Christo, adorari cultu la­ tionem latriœ.
triœ. Patet; quia hic homo, designato
Confirmatur. Quando adoratur persona,
Christo, supponit pro persona divina sub­ eadem simul adoratione adorantur omnia
sistente in natura humana ; personæ au- quæ sunt in illa ut aliquid ejus, maxime
lem divinæ in quacumque natura subsistat si eidem esse ct eidem subsistere commu­
debetur latria. Hinc Joan. 5, v. 25, di­ nicant, quamvis non sint adorationis cau­
cit de seipso Deo et homine : Ut honori­ sa : atqui, ut modo dicebamus , humani­
ficent Filium sicut honorificant Patrem. tas est in Verbo ut aliquid ejus; est enim
Qui non honorificat Filium, non hono­ illius natura non minus quam natura Pe­
rificat Patrem qui misit illum. Hæc con­ tri est illius, eidem esse eidemque subsis­
clusio magis firmabitur ex sequenti : unde tere communicans : ergo. Patet maj. ex
Hio q. 25. a. 1. ct 2. o. — Dico 2°. Ea­ usu. Quando, v. g. honoramus aliquem
dem adoratione latriœ adoranda est divi­ virum propter excellentiam animæejus,
nitas Christi et ejus humanitas.
quæ sanctitate et dotibus eximiis, sive suProb. 1° cx conciliis. Synodus quinta pernaturalibus, sive etiam naturalibus or­
generalis can. 9. dicit : « Si quis.... sic natur, licet anima sit tota honoris exhibiti
» Christum adorat,sed non una adoratione causa et non corpus, non tamen soli ani» Deum Verbum incarnatum cum propria mæ exhibetur, sed loti composito adeoque
>» ipsius carne, sicut ab initio Ecclesiæ et corpori. Ergo.
·«
» traditum est, anathema sit. » Idem ana­
Ex his colliges 1°, humanitatem Chris­
thema iteratur in synodo Lateran.sub Mar­ ti , seu Christum ut hominem non dici
tino I, act. seu secretario 4. Septima syno­ adorari latria per communicationem idio­
dus aci. 5 : «Cum adoratur Christus, non matum tantum, sicut dicitur omnipotens,
υ separatur humanitas a divinitate, sed æternus, etc. sed ita quod humanitas sit
» utraque ut unum adoratur latria. » Huc revera res adorata.
facit quod definit conc. Trid. sess. 15,
Colliges*·*, hanc adorationem humani­
can. 6, de adoratione Christi in eucharistia. tatis non debere diei relativam, sicut ea
Prob. 2° ex Patribus. S. Damascenus quæ defertur imagini Christi,sed propriam
lib. 5 de Fide cap. 8 : « Unus igitur est ct
. .......
absolutam ; quia adoratur persona VUJMS
cujus
» Christus Deus perfectus cthomo perfec- est natura, totum cujus est pars, adeoque,
m tus, quem adoramus cum Patre et' I ■'
W
ut dictum est, ipsa ut pars totius adorati
1 terminat etiam adorationem ; secundario
» ritu una adoratione cum immaculata
<16

Λ
:h

I

427
UTRUM UNA EADEMQUE ADORATIONE SIT ADORANDA, etc.
tamen et miniis principaliter, quia adora­ cultu inferiori ob perfectione* suas creatae,
tur non propter scipsam, sed propter Ver- v.g. ob gratiam habitualem, dona Spiritus
hum conjunctum, ad quod ideo primario sancti, etc.
Datio est. Quælibet excolentia potest
et principaliter terminatur adoratio.
Hæc omnia clare exprimuntur ill his quæ esse ratio ob quam exhibeatur cultus pro­
in prima synodo Nicæna definita sunt ad­ portionates : atqui in humanitate Christi
versus Paulum Samosat. relata in concil. præter divinitatem ei communicatam repe­
Ephes, part. 3, cap. 6 : « Confitemur Do- ntur excellentia inferior orta ex gratia ha­
e minmn nostrum Jesuin Christum. ..totum bituali et donis supernaturalibus; et cum
» adorabilem etiam cum corpore, sed non ista excellentia sit superior qualibet excel­
» secundum corpus adorabilem; totum ado- lentia sanctorum, ita etiam debetur ipsi
» rantem etiam cum divinitate, sed non superior adoratio, scilicet hyperdulia.
Confirmatur. Humanitas sicpræcisapo­
» secundum divinitatem adorantem ·. totus
» quippe ergo est Deus etiam cum cor- test amari et laudari : ergo et adorari.
Dices 1°. Modo dicebamus soli personæ,
» pore, non secundum corpus ; totus ado» raudus etiam cum corpore, non propter seu toti rei subsistenti proprie honorem
deferri : atqui humanitas Christi sic præ­
» corpus. »
Colliges 3°, humanitatem Christi posse cisa, neque est persona, neque totum sub­
dici coadorari cum divinitate, ut docet sistens : ergo illa ut sic præcisa non potest
Epiplianius; non tamen Christum qua ho­ adorari.
ibid. o. — D. D. conseq. Ergo illa sic
minem coadorari, quia homo significat
personam, et coadorari, junctum perso­ præcisa non potest adorari, ita ut sit sola
nis, importat distinctionem personarum. res adorata, C. conseq. ita ut sit sola ratio
Ita S. Cyrillus in Scholiis de Incarnat, adorandi, N. Hoc enim solum intendimus
quod humanitas præcisa a Verbo sit sola ct
cap. 26, et concil. Ephes, can. 8.
Dices 1°. Soli Deo debetur adoratio la­ tota ratio adorationis hyperduliœ, quæ ta
trie? : atqui humanitas Christi quantumvis men terminatur ad personam seu totuin
Deo conjuncta, neque Deus est, neque subsistens ut ad rem adoratam.«< Ita quod,
squalem liabetcum Deo excellentiam : ergo » inquit S. Doctor o, una et eadem per» sona Christi adoretur adoratione latriœ
illi non debetur adoratio latriœ.
B.D. conseq. Ergo illi non debetur ado­ » propter suam divinitatem, et adoratione
ratio latriœ propter scipsam, C. conseq. » duliœ propter perfectionem humanipropter divinitatem substantialiter con­ » tatis. »
Inferes. Ergo hic homo Christus adora
junctam , N. Hoc enim ipso quo non ado­
ratur propter scipsam, sed propter divini­ tur duabus adorationibus, quod passim
tatem, ita ut divinitas sit tota ratio ado­ damnant concilia et Patres, ut patet exse­
randi, verum est dicere quod solus Deus canda conclusione.
D. D. illatum. Ergo Christus adoratur
adoretur latria, sitque una ct eadem utriusque adoratio, quia una eleadem est in utra­ duabus adorationibus in una persona, C.
que adorandi ratio, nempe una ct eadem in duplici persona, N. Et hoc ultimum
duntaxat damnant concilia et Patres; agunt
excellentia adorabilis quæ est divinitas.
Dices 2’. Damasccn. Orat. 1 dc Imagi­ enim contra Nestorianos et alios hærelicos
nibus pag. 3, dicit : « Non materiam, sed qui, cum ponerent in Christo duas perso­
» materiæ auctorem adoro... materiam per nas etiam duabus adorationibus necessario
» quam salus mihi parta est colere non dc- adorandum esse asserebant ; ita quod sicut
in quantum Deus nullo modo posset ado­
» sinam, non tamen ut Deum. » Ergo.
B. neque in nostra sententia materiam rari dulia, sic in quantum homo non pos­
seu humanitatem adorari ut Deum , Deus set adorari latria; ideoque non posse dari
enim adoratur propterseipsum, et humani­ unica adoratio, quia simul adoraretur di­
tas propter Deum, .xleoque non eodem vinitas ct humanitas, seu Deus homo. Con­
tra hunc errorem igitur definiunt concilia
modo.
Q. 23. Q. 2. O. ct ad 1. — Dico 3°. Hu­ et Patres, dari unicam adorationem latriœ
manitas secundum se sumpta et ut per in­ qua simul et adoratur ct adorari debet di­
tellectum præcisa a Verbo, potest adorari vinitas et humanitas, Christus qua homo

I

1

1

DISSERT. XXIII. ART. ΙΠ.
et qua Deus. Utrum autem præter istam tionis suæ, quod persona Christi posnt
adorationem sit alia qua possit adorari hu­ duplici adoratione lalriœ et duliœ adorari:
manitas ratione propriæ perfectionis, non sed ut monstraretur aliqua consonants
negant Patres.
hujus veritatis in eo quod aliquid quasi s>
Depones. Quod est dignum superiori ho­ mile contingeret in persona Patris, sicque
nore , indecenter colitur inferiori : sicLu- tolleret admirationem circa assertum de
dovicus XV, qui simul est rex et dux, in­ duplici adoratione personæ Christi.
convenienter honoraretur ut dux tantum.
ARTICULUS III.
Ergo.
B. D. ant. Quod est dignum superiori
De cultu imaginumChristictsanctorum.
honore, indecenter colitur inferiori, si su­
perior ei denegetur vel expresse vel vir§ I. — Synopsis historica Iconoclastarvm.
tualiter, puta, quia diu differtur, vel infe­
I. Judæos, gentiles, Marcionitas, Mani·
rior honor ita exhibetur ut videatur excludi
superior, C. secus, N. Id ipsum evincit chæos, Theopascbitas jam olim belluin in­
exemplum regis, qui alio modo honoratur dixisse imaginibus testatur synodussepliru
in solio sedens, alio in palatio domestico act. 1 ct 5*.
Anno 725, Sarantapcchys, diixllehraoconversans, qui alia jura, alias honoris
significationes exigit ut dux Burgundiæ rum , insignis præstigiator, bellum hocin
v. g. quam ut supremus totius regni mo- stauraturus, Jezido Arabum caliphi diu­
narcha. Et numquid rex gestiret honorari turnum imperium spopondit, si ex totius
et laudari ut miles singularis in bello oh regni sui finibus Christi sanctorumque ima­
heroica facinora, modo non denegetur ho­ gines ejiceret. Huic præstigiatori facilius
auscultans princeps imprudenlissimus,om­
nos aliunde debitus regiæ dignitati ?
Insuper latum est discrimen quod, quia nes imagines sacrasque picturas ubivisdehomines vident quæ parent, reges possint leri publico edicto jussit. Sed spe diutur­
ct soleant praecipuum sibi debitum Irono- nioris imperii frustratus, post sesquiannum
rem exigere, ad dignitatis suæ securitatem: moritur; Ulidusejus filius Sarantapccliyin
Deus autem scrutatur corda : unde diver­ ceu mortis patris sui reum et auctorem
sos adorationis motus ex diversa conside­ turpissima morte mulctat, restituto in pris­
tinum statum imaginum cultu.
ratione ortos non despicit.
II. Anno 726, vehementer contra sacras
Nota. Quod D. Th. in fine o art. 2, di­
cit latriam deberi Deo Patri propter dei­ imagines excitata fuit persecutio ab impe­
tatem, et duliam propter dominium quo ratore Leone Isaurico, qui a Constantino
gubernat creaturam, non sic est intelligen · Nacoliæ in Phrygia episcopo, sed ob im­
dum quasi Deus Pater duplici cultu specie pietatem a suis diœcesanis sede expulso,
distincto debeat adorari, superiori lalriœ in imagines incensus, in id etiam impel­
ut Deus, inferiori duliœ ut dominus; d ti­ lentibus Judæis , quibus jurejurando se
lia enim hic non sumitur pro specie dis­ obstrinxerat se illis concessurum quidquid
tincta contra latriam,sed pro dulia com­ postulassent, cum ad imperium evectus es­
muniter sumpta ad species dulice et latt ice, set (quod illi vaticinati fuerant), sacrile­
sicut dispositio est genus ad dispositionem gum tulit edictum dc abolendis sacris imact habitum, ul recte notat Cajet, hic. Sed ginibus; eas e templis ejecit, Christianos
sensus est quod , licet Patri, ul Deus est, ipsi resistentes crudelissime exilio , muticonveniat cultus lalriœ, qui est ipsi soli latione, nece, incendio exagitavit;S. Ger­
proprius etiam quoad nomen, quia præter manum , Constanlinopolitanum patriar­
illum nullus est Deus aut Creator; ipsi ta­ cham, pro cultu imaginum verbis et scrip­
men ul Domino conveniat etiam cultus du­ tis strenue pugnantem, et imperatoris im­
liœ, qui licet sit supremus (quia ipse est pietati in conciliabulo subscribere recusan­
supremus Dominus) el in re a latria in­ tem , c sede ct regia urbe expulsum, prope
distinctus, convenit tamen quoad nomen centenarium strangulari jubet Leo furens,
cum cultu exhibito creaturis quæ partici- ci subrogato Anastasio Iconomacho.
pantde dominio. Hoc autem exemplum afTunc temporis Romæ sedebat Grego­
I.'i t D. Th.imnut demonstrativum asser­ rius II. qui imperatorem frustra monitum,
<23

·■:

<
♦

129
DE CULTU IMAGINUM CHRISTI ET SANCTORUM.
sam sua hæresi, diris devovit in synodo | bant, omnibus fere episcopis impio tyranne
morem gerentibus : monachos et monialew
hac dc causa Romæ coacta.
S. Joannem Damascenum, Damasci prae­ qui vel matrimonio jungi, vel imagines
fectum et in aula caliphæ Saracenorum, cui exeerari recusarent, opprobriis, raplatioerat a consiliis, auctoritate et gratia pol­ nibus ct ludibriis affecit, ad ultimam pau­
lentem, eo quod adversus nascentem hæ- pertatem adegit aut morte damnavit; cives
resim strenue propugnaret, malis artibus plurimos excarnificatos interemit; senato­
perdere decrevit perfidus Leo. Cum inter­ res gravissimos et nobilissimos, quod ima­
cepisset quamdam ejus epistolam, alteram gines colerent, nervis in medio fori cædi
characteribus similem exarari jussit, quasi jussit ad internecionem; ipsum Constanti­
ad se a Damasceno missam, et qua civita­ num patriarcham, quod secretum ejus er­
tis Damasci proditio ipsi promitteretur; rorem Nestorianum patefecisset, capite
hanc ad calipham misit, qui S. Joanni Da­ truncari jussit, ipsique substituit Nicetam
masceno , characteres quidem suos agnos­ eunuchum. Nota hoc concilium falso a
centi , sed (actum neganti, extemplo Jussit I quibusdam vocari Ephesihum tertium, in
amputari nexleram, quæ coram Virginis hoc forte decepti quod illi præfucntTheo­
Deipara imagine oranti, eodem die mira­ dosius episcopus Ephesinus.
culose restituta est, teste Joanne JerosoAnno 769,Stepbanus IV nontifex maxi­
ivmitano, in Vita ejusdem S. Damasceni. mus, coacta Romæ synodo , cui interfuere
Anno752, Gregorius HI, Grcgoriill duodecim Galbarum episcopi, pseudo-sysuccessor, commonitoriis litteris frustra ad nodi Constantinop. acta rescidit.
Leonem Isaurum missis, eum cum hæresi
Anno 775, crudelem efflavit animam
in synodo altera Romæ coacta mille fere scelestus imperator, carbunculis crura de­
episcoporum iterum damnat.
pascentibus et febri insolita ad instar ignis
III. Leoni successit anno 741 Constan­ urente, qua se velut inferni flamma torreri
tinus ejus filius, regni et impietatis pa- misere ejulabat ob violatum Deipara cul­
temæhæres; dictus est Copronymus ab tum , quam ideo deinceps coli jussit.
Hcrementorum profluvio quo sacrum fonIV. Copronymo successit Leo ejus filius,
temfœdavit dum baptizaretur;malum omen initio regni simulatus catholicus, sed pos­
futura impietatis qua Christi Ecclesiam ali­ tea firmato regno apertus imaginum im­
quando deturparet. Hujus impietate et cru­ pugnator; qui, cum coronam pretiosissi­
delitate exacerbatus populus, eum exauc- mam lapillis coruscantem, quam in ecclo
torare, etei Artabasdum Curopalatem suf­ sia Majori consecraverat Ileraclius, inde
ficere lentavit anno 742, sed post biennium detractam sacrilego capiti suo imposuisset,
comparato exercitu Curopalalem fudit Co­ ex eo ipso capite eruperunt statini ac quasi
pronymus, cumque cum filiis trucidavit. formicarunt venenati carbunculi, quorum
Deinde, bello contra Saracenos prospere tabo ingenerata febris ipsum brevi extinxit
confecto, bellum adversus sacras imagines anno quinto imperii sui·
ardentius instauravit impius imperator : eo
V. Leo moriens Constantinum filium
line convocavit Constantinopolim conci­ tunc decem annis natum regni hæredein
lium trecentorum ct triginta octo episco­ reliquit sub pientissimx matris ejus Irenes
porum qui a fide defecerant, ul auctoritate tutela, cui cum nihil religione c>sct anti­
concilii et Ecclesiæ sacræ imagines aboleri quius, cultum imaginum pro viribus res­
lidereniur : soluta itaque synodo octavo taurari curavit. Paulo qui post Nicetæ mor­
Augusti 754, Constantinus Copronymus tem patriarcha Constantinop. inauguratus
cum Constant ino quodam monacho nefario, fuerat, in monasterium sponte recedente,
quem in sedem Constantinopol. Mortuo quod imaginum violationi subscripsisset,
Anastasio iniruscrat, prolatis in medium suffecit Irenes imperatrix Tarasium laisacra Eucharistia et sanctis Evangiliis, su­ cum, quocum synodum œcumenicam ab
per illis plebem solemniter jurare jussit Adriano I instanter petiit, f.relus annuit
quod nusquam imagines coleret, quod il­ SS. pontifex, missis Constantinopolim le­
la.' vocaret idola, elui talia exerrarentur. galis Petro archiprcsbytero ecclesiæ S. Pe­
Prohibuit communionem accipere a mona- tri, ct Petro abbate S. Sabæ, qui in syno­
qui pene soli causam fidei propugna- I do v iccscjuset locum tenerent.
8
T. III.

DISSERT. XXII1. ART. III.
VI. Anno 786, concilium primo con- |
VIII. Anno 790 , cum acta synodi
gregatum fuit Constantinopoli in basilica timæ in Galliam perlata essem, nectunt
SS. Apostolorum, sed Iconomachis mili­ pro oecumenica toto passim Occidente ad­
tibus illic seditionem agentibus, in Ni­ huc haberetur, acriter confutata sunt ia
caeam urbem translatum est, ibique anno libris illis quatuor qui dicuntur Carolini,
sequenti 787 octavo Kalcndas Octobris in­ quia vel a Carolo Magno, vel ejus nomine
choatum. Huic cum legatis Sedis Aposto­ editi sunt.
licæ et aliarum sedium patriarchalium,
Anno 794, congregatur concilium Franquarum antistites jugo Saracenorum op­ cofordiense in causa Felicis ct Elipandi,
pressi per se adesse non poterant, inter­ in quo pariter damnatur propositio afficU
fuerunt trecenti quinquaginta quinque septimæ synodo, præsente Carolo Magno
episcopi, plurimi monachi et archiman­ et legatis Adriani pontificis : hac in sy­
drite; in eo Iconoclastarum impietas dam­ nodo excerptum est Capitulare seusumrai
nata est, sacrarum imaginum asserta ve­ ex libris Carolinis, et a Carolo ad Adrianeratio tanquam apostolica traditio, iide- num per Angilberlum abbatem missum fet,
libusque ad sanctorum memoriam et imi­ quod confutavit Adrianus data ad Carotationem excitandam perutilis; rescissa ac­ lum apologetica epistola. Circa hæc tem­
ta synodi pseudo-septimæsub Copronymo, pora vivebat Claudius Taurinensis, alter
ac tandem Salvatoris imago in medio con­ in Occidente impugnator imaginum, teste
sessu Patrum prolata, ab omnibus pro­ Jona Aurelianensi lib. 1.
Anno 824, conventus Parisiensis sub
cumbentibus adoratur. Præter fidei defi­
nitionem, edidit hæc synodus viginti duos Ludovico Pio pariter rejecit synodum sep­
canones circa disciplinam, qua actione in­ timam. Attamen definitionem ad doctri­
certum est.
nam septimæ synodi revera non fuisse
VII. Adrianus primum hanc synodum damnatam in libris Carolinis nec a syno­
non confirmavit ritu solemni, datis ad do Francoford, nec a conventu Parisiens!,
episcopos et imperatores litteris ; suscepit infra demonstrabitur.
tamen et approbavit, non quidem quoad
IX. Hæc dum agerentur in Galliis,re­
canones, nec quoad singulas actiones quas- crudescit in Oriente bellum adversus sa­
1'helve episcoporum interlocutiones, sed cras imagines. Anno 814 et sequentibus,
quoad decretum fidei tantum quod sepi i- sub Leone Armcno, Michaele Balbo et
ma et ultima actione editum est. Ita ob- Theophilo successive imperantibus, usque
«ervateum aliis Christianus Lupus, in no­ ad Michaelem Theophili filium, cujus nu­
tis ad hoc concilium cap. 44, et merito : ter religiosissima Theodora, mortuo Theocanone enim primo hujus concilii, reci­ philo marito, cum una cum filio quatuor
piuntur generaliter cum canonibus sex tantum annos nato proclamata esset Au­
priorum conciliorum, omnes canones apos- gusta, totum animum restituendis sacris
tolici ctTrullani; et canone octavo, decer­ imaginibus applicuit, quæ solemni ritu res­
nitur Judæosbaptizatos, sidam judaizant, titutae sunt anno 841, annua solemnitate
impune ex Ecclesia dimittendos, pueros quæ Orlhodoxiœ festum dicitur, in hujus
eorum non esse baptizandos, aut servos restitutionis commemorationem instituta.
emendos; quod repugnat Gregorio Magno
Contra posteriores hos imperatores Icolib. 1 Epist. 45, et canoni 56 concilii To­ nomachos egregie pro cultu imaginum de­
letani quarti. Item act. 4, videtur synodus certarunt S. Nicephoros patriarcha, S.
approbare sententiam Joannis episcopi Theodorus Studita, Theophanes, celeber­
Thessalonicensis, asserentis angelos esse rimus ac sanctissimus Methodius, cætericorporeos.Unde merito AnastasiusBiblio- que plurimi, quorum alii verberibus, alii
thecarius advertit in præfatione ad Joan- exilio, alii morte variisque tormentis mulenem IV S. pontificem, « quædam in hac tati sunt.
» (\icæna) synodo ex Apostolorum et sexHos impios Iconoclastas sequentibus
> læuniversalisTrullaiiisynodi (seu quini- temporibus imitati sunt Wiclefistae circa
» sexlæ) canonibus et sententiis inveniri, annum 1575, ct circa annum 1522 et li­
- <iuæ penes nos ( Latinos) nec habentur quentibus, Carlostadius, Zwingliam, i*
therani et Calviniste.
» nec admittuntur »
130

5

!
Ik

il·
S
k
i

DE CULTU IMAGINUM CHRISTI ET SANCTORUM.
431
rentur; imo S. Hieronymus in Epist. ad
f II» — Asseritur cultus imaginum Christi et
Marcellarn, dicit Arcam veneratione habi­
sauciorum.
tam fuisse a Judæis propter Cherubim. Si­
Nota inter imaginem et idolum hoc esse militer serpens æneus a quo salus expectadiscrimen, quod imago ( sic dicta ab imi­ batiy· et qui erat figura Chnsti pendentis
tando) si vera rei similitudo, seu , ut alii in cruce, ut ipsemet testatur Joan. 2, as­
dicunt, rei vel subsistentis ad eam reprae­ pectu saltem venerabundo colebatur. Ergo.
Confirmatur ex S. Aug. lib. 5 de Doc­
sentandam expressa similitudo : idohiin
vero est falsa similitudo, seu simulacrum trina Christiana cap. 9, ubi dicit signa
reprasentans, vel id quod simpliciter non utilia divinitus instituta veneranda esse,
est, vel quod non est tale quale colitur, quia honor eorum ad protolypum transit :
juxta illud Apost. 1 Cor. 8 : Idolum ni­ atqui ist® imagines Cherubim et serpentis
hil est, scilicet, quantum ad formam seu ænei erant a Deo institut® et utiles : ergo
Prob. 2° ex historia ecclesiaslica. Mu­
naturam quæab idololalris creditur ibi inesse. Simulacrum videtur idem significare lier hemorroissa erexit Pancade, seu C®saac idolum; simulacrum enim interpretan­ reæ-Philippi, ®ream statuam Christi, in
tur multi, a simulando dictum : idem vi­ memoriam collati sibi a Salvatore benefi­
detur dicendum de το scuptile, quod or­ cii , ad cujus basim crescebat herba qu®
vim sanandi haberet omnes morbos hoc
dinarie accipitur in malam partem.
Differt etiam imago a similitudine tan- ipso quo ®ger fimbriam vestimenti statu®
quam inferius a superiore : licet enim om­ tetigisset. Ita refert Eusebius Cæsar. lib.
nis imago sit similitudo, non tamen e con­ 7, cap. 14, additque se eam statuam vi­
tra; quia similitudo significat relationem disse, qu® ad usque Juliani Apostat® tem­
inter duo ratione alicujus convenienti® : pora perstitit.
Septima synodus act. 4, meminit ima­
imago autem significat talem similitudi­
nem quæ ad repræsentandum est expressa. ginis Christi qu® a Nicodemo depicta, Ga­
Hinc inferes imagines Christi ct sanc­ maliel! et postea Jacobo apostolo relicta,
torum non esse idola, simulacra aut scul­ imminente Jerosolymorum excidio, Bery­
ptilia; neque etiam imagines Dei et ange­ tum civitatem Syri® in finibus Tyri et Si­
lorum; non enim hæ depinguntur ad re- donis translata , a Judæis percussa et per­
præsentandam naturam Trinitatis aut an­ forata, tantam sanguinis el aqu® copiam
gelorum, sed vel formas in quibus appa­ effudit, ut suppositam hydriam impleverit.
ruerunt, vel quasdam eorum proprietates,
Tertullianus lib.de Pudicitia,testatur suo
ut latius dicemus infra.
tempore, hoc est. initio tertii sæculi, in ca­
Suppono sanctos in se dulia esse co­ licibus depictum fuisse Christum sub figura
lendos, propter specialem eorum excel­ boni pastoris. Lactantius, qui floruit sub
lentiam, scilicet sanctitatem inamissibi­ finem dicti sæculi. in suo Carmine de Pas­
lem et possessionem summi boni; B. Vir­ sione Domini, tradit imaginem Christi cru­
ginem hyperdulia, propter superexcel- cifixi in templis more nostro fuisse colloca­
lenteni ejus dignitatem ; cuilibet enim per­ tam.
son® debet exhiberi cultus excellenti® su®
Multi hic referunt Christum imaginem
proportionate^, de «pio ct de invocatione su® faciei tribus linteis impressisse, quo­
'.’.netorum sat dixi in tract, de Religione, rum unum Abgaro regi Edessae traditum
fuit, secundum Veronic®, tertium suda­
dissert. 2, art. 4.
Dico. Cultus sacrarum imaginum Chris­ rium quod Taurini servatur; item S. Lucam
pinxisse imaginem B. Virginis : >ed h®
ti et sanctorum est licitus ct pius.
Prob. 1° ex veteri Testamento. Dens historiæ, probabilibus boet nitantur testi­
jussit fieri figuras duorum Cherubinorum moniis, plures aliunde et graves patiuntur
sureorum ex utraque parte Arc®, Exod. instantias. Unde his relictis,
Prob. 5° ex conciliis et sutnm is pontifi­
A, ct erigi serpentem æneuin, quem qui
jpicercnt sanabantur, Num. 21. Atqui cibus. Septima synodusæcumcnica sub AArca coli non poterat ( maxima autem ve­ driano I : altera synodus Romana sub Gre­
neratione colebatur a Judæis) quin et duo gorio 11 ; item altera Romana sub Greg.ilf,
psi Cherubini tanquatn partes Arem colu- de quibus supra, contra Iconoclastas con-

IS?
DISSERT. XXITL ART. III.
gregat®, sententiam nostram definierunt. | mentum de pedibus in signum venerationi»
Item concil. Trid. sess. 25, cap. de In­ quia locus in quo stabat sanctus erat prop.
vocatione Sanet, definit «imaginesChristi, 1er præsentiam angeli, Exod. 5. Dies primi
Deipara Virginis et aliorum sanctorum erat sancta, et septima eadem festivitate
n in templisprasertim habendas ct retinen­
venerabilis, quia erant divino cultui eoo3 das, eisque debitum honorem et venera­
secratæ, Exod. 12. Codex Evangclionra
U tionem impertiendam, non quod creda­
honore dignus est, quia significat ælcrnr
Λ tur inesse aliqua in eis divinitas, vel vir­
veritatem et verba vitæ continet : undeej;.
»» tus propter quam sint colendæ; vel quod
lectionem stantes, detecto capite, accen·:,
• ab eis sit aliquid petendum, vel quod fi- luminibus audimus : hanc vocem Jesusv
3 duciain imaginibu$sitfigcnda,vclutolim neramur, et ad ejus prolationem caput in­
a fiebat a gentilibus, qui in idolis spem suam clinamus, quia significat Verbum incarna
o collocabant; sed quoniam honos qui eis tum : hæc, inquam, omnia jure veneram,
« exhibetur, refertur ad prototypa quæ illæ et cultu religioso juste prosequimur, in­
nuentibus ipsis hærcticis, propter scilit-i
» repræsentant. »
Prob. 4° ex Patribus. S. Basibus Mag­ relationem aliquam quam habent ad Deum:
nus in Julianum, citatus ab Adriano in ergo et imagines quæ vel ad Deum, v'
Epistola ad imperatores in septima syno­ Christum, vel sanctos relationem habent,
do act. 2 : « Historias, inquit, imaginum quatenus eos repræsentant et sunt eonn .
» illorum honoro ct palam adoro ; hoc enim imagines, licite et pie coluntur.
« nobis traditum a sanctis apostolis non est
5° Vari® utilitates Ecclesi® obveniuntci
■» prohibendum. » S Chrys. in Liturgia : usu et cultu imaginum. Ergo. Prob.ant.
Sacerdos ad imaginem Christi caput in- 1° Inde rudiores instruuntur; 2® perseve-1
» clinat. » S. Aug. supra citatus et lib. de rat memoria eorum quæ gesserunt sancti,
Consensu Evang. cap. 10, tradit suo tem­ 5° incitamur ad eorum venerationem, dpore inultis in locis cerni Christum depic­ volionem et imitationem. Ita concil. Tril
tum inter apostolos Petrum et Paulum. S. sess. et cap. cit.
Greg. lib. 7, Epist. 53 ad Sccundinum, di­
Tandem usus imaginum nulla lege pro­
cit imaginem sacram honorandam esse etiam hibetur : non naturali, siquidem eos per­
prostratione ad terram, non tamen ut Deum. miserit Deus in veteri Testamento, illu­
Thcodoretus in Religiosa historia cap. 26, dimus; non positiva, cum nulla exteir
I
testatur « sancti Simconis Stylitæ, Rom® novo Testamento, aut alibi. Ergo.
Prob. ultimo ex miraculis quæ Deusi» passim in officinarum propylæis, erectas
« fuisse imagines, ut hanc sibi tutelam ac cit in probationem cultus imaginum etin
gratiam colentium eas. Hujus generis et
« præsidium adjungerent. »
Ilis adjunge SS. Germanum, Damasce­ herba, de qua supra, orta ex basi stati»
num, Methodium, Nicephorum, Theodo­ Christi a Syrophenissa positæ; item illud
rum, Studitam, Theophanem et alios, qui, quod narrat Zozomenus lib. i>,cap. 20sci­
ut supra notavimus, ad agonem pro cultu licet, cum Julianus Apostata statuam hanc
sacrarum imaginum dimicaverunt. Plures impie confractam inde amovisset ut eju·
alios antiquiores Patres citant septima sy­ loco suam substitueret, ignis e coelo Juliani
nodus, Bcllarminus,Natalis Alcxan. et alii. statuam mox discerpsit et caput a reliquo
7’rob. 5° rationibus. lu Apud omnes corpore avulsit; item illud imaginis Berygentes usus ct cultus imaginum regum, im­ tanæ a Judæis confossæ, ex qua tantus san·
peratorum, heroum, parentum recipitur ct guis erupit qui ægros sanaret, ut testatur
probatur; filii enim lubenter venerantur S. Athanasius lib. de Passione imagine
suorum parentum imagines, subditi suo­ Domini, Gregorius Turonensis deGlon
rum regum : et ita iste usus apud omnes Martyr, cap. 12, Regino in Chron. anno
invaluit, ut censeri possit jus gentium ·. ergo 804. Notissima sunt insuper miracula qiu’
a fort iori sanctorum imagines superiori ali­ ad imagines B. Virginis in Liesse, Ixireü
qua veneratione dignæ sunt.
et alibi, ad imaginem S. Dominici in So­
2° Arca et Propiliatoriuin erant digna riano ct aliorum sanctorum patrata sunt d
veneratione, quia erant scabellum pedum quotidie patrantur.
Domini; Moysi pracipilur solvere calceaNcc obstat quod inferunt inde centum-

DE CULTU IMAGINUM CHRISTI ET SANCTORUM.
<53
toresMagdeburgcnscs, scilicet,aquam Jor- | eundum, ne ullum idolum colat. Huic, in.................
“ 'lepram Naaman, tcrprctalioni favet S. Th. 2. 2, q. 122, a,
danis
qua Eiisæus curavit
sputum quo Christus linivit oculos cæci, 2, ad 2.
/i. 2°. Dato Judæis ad idololatriam valde
esse pariter colenda. Aliud enim est id quo
simpliciter tanquam instrumento Iit mira­ propensis hoc præcepto prohiberi omnes
culum, aliud id ad cujus venerationem as­ imagines, qua forte de causa ars statuaria
truendam fit miraculum : hujusmodi sunt et ars pingendi erant decreto Synagoga; ip­
quæ attulimus. Utquid enim Deus Juliani sis interdict®, secundum Orig. lib. 4 contra
statuam evertit, nisi ut ejus impietatem in Celsum,ct Joseph, lib. 17Antiquit. cap. 8 :
destruenda Christi statua redargueret? Ut­ hoc tamen præceptum non erat naturale,
quid ex basi statuæ Christi ab Hemorroïssa siquidem ipsemet Deus jusserit fieri ima­
positæ, herba sanans germinaret, nisi in gines Chcrubinoruin et serpentis; sed tan­
confirmationem cultus huic statuæ exhibi­ tum per accidens Judæis impositum ob pe­
ti? Utquid tanta copia sanguinis ex con­ riculum idololatriæ, in quam maxime pro­
fossa imagine Berytana, nisi in exeeratio- pendebant : quo itaque periculo jam ces­
nem sceleris confodentium ?
sante, cessare debet et præceptum.
/nst. Clemens Alexand. ctTcrlull. do­
§ III. — Solvuntur objectiones Iconomachocent hoc Decalogi præcepto quascumque
rum, tam veterum quam reemtiorum.
imagines aut figuras prohiberi, etiam res­
Ol/j. 1°. Exod. 20 praecipitur : Non fa- pective ad nos. Ergo. Prob. ant. Clemens
cits Γιΐή sculptile neque omnem similitu­ Alexand. lib. 5 Stromat. dicit : « Aloyses
dinem. Idem repetitur Deut. 4 ct 5, Levit. » mullis ante sæculis aperte legem sanxit,
» nullam oportere sculptilem, vel fusilem,
26. Ergo.
Q. 25. a. 5. ad 1. — 71. 1°. Ct COmmu- » vel lictam, vel pictam imaginem simulaniter, non prohiberi his locis quamcumquc » crumve facere, ut sensibilia minime atimaginem aut similitudinem simpliciter fie­ » tenderemus, sed ad ea transiremus quæ
ri, sed ne ne liant statua; et imagines ado­ «percipiuntur intelligcntia. » Lib. 6ibid,
randa cultu lalriœ ut quædam numina damnat pictores ut fures; ct in Protrepti­
rooregentium. Ita etiam interpretanturpræ- co · « Nobis est, inquit, aperte vetitum arler Auctorem, S. Aug. Irenæus, Damasc. « tem fallacem exercere : Non facies, in­
Et palet ex eo quod semper adjungitur » quit Propheta, cujusvis rei similitudi­
prohibitio adorationis. Sic post verba ci­ }) nem eorum qui sunt in coelo et qua­
tata Exodi, dicitur : Non adorabis ea ne­ » cumque sunt in terra infra. »
Tcrtnll. lib. de Spectaculis cap. Ο"ζ
que coles. Post verba Levitici, sequitur;
Ut adoret is cum. Post verba Douter. 4 : Ac <( Jam vero, inquit, ipsum opus persona­
forte... errore deceptus, adores ea et colas » rum, quæro an Deo placeat, qui omnem
qua creavit Dominus Deus tuus in mi­ » similitudinem vetat fieri; quanto magis
nisterium cunctis gentibus. Et cap. 5 : « imaginis suæ? » Lib. de Idololatria,cap.
Son adorabis cact non coles. Patet etiam 5 ait « Diabolum sæculo intulisse artifices
nilis verbis praecedentibus immediate in « statuarum, ct imaginum, et omnis geneLxod. ct Deuteron. 5 : Non habebis de
» rissimulacrorum. « Ibid. cap. 5, solvens
elitnoscoram me,· et ex his sequentibus in quod sibi poterat objici, Deum scilicet jusutroque loco : 71 go enim sum Dominus sisse fieri serpentis ærei simulacrum, res­
Deus tuus, fortis, zelotes. Quibus cons­ pondet cumdem Deum qui vetuit similitu­
tat Deum tantum intendisse prohibere ido­ dinem fieri, jussisse fieri similitudinem ser­
lolatriam seu cultum falsorum numinum. pentis, ctsic in sua lege dispensasse : unde
Quidam addunt per hæc verba, Non fa- subjungit : « Ne facias adversus legem siciestibi sculptile, neque omnem similitu­ » mulacrum aliquod, nisi ct tibi Deus jusdinem·, ct per ista, Non adorabis ea neque « serit. « Lib. contra Hermogenem, cap. 1,
colei, duo prohiberi : primum, nequis ido­ illi objicit ut grave crimen artem pingen­
lum sibi fabricet tanquam idolum fonnali- di : « Prætcrea, inquit, pingit illicite, nuter, hoc est, quod reputet esse Deum, vel » bit assidue, legem Dei in libidinem deDet,qm tamen non sit Deus,similitudinem, » fendit, in artem contemnit. « Et lib. con­
Hti forte non faceret ad adorandum i se- tra Marcioncmcap. 24, dicit : ■ Quomodo

DISSERT. XXIII. ART. ΙΙΓ.
134
» 'loysen et Eliam Petrus cognovisset, nisi [ litatem efficiamini statuis similes, noncij.
» in spiritu?Nec enim imagines eorum vel » ratis. »
» statuas populushabuissetetsimilitudines,
z/d Tertullianum. Primo loco apertt
» lege prohibente. » Ergo.
loquitur de similitudine falsa, vel ad ido­
B. D. ant. Clemens Alexand. et Ter- lolatriam effecta; præmiilil enim verbiscitulhan. docent hoc praecepto Decalogi pro­ tatis : « An Deo placebit auriga ille (Bit·
hiberi etiam respective ad nos quascum­ » chus) tot animarum inquietator, tot faque picturas aut figuras, effectas ad idolo­ » riarum minister, tot statuarum;velutsalatriam aut cum ejus periculo, C. absolute, » cerdos coronatus, vel coloratus ut leno,
» quem curru rapiendum diabolus advirN. ünde
z/d Clementem Alexand. Primo loco, si » sus Eliam exornavit ? « Et post pauca (!■
non truncatus sed integer referatur, aperte Saturno, Iside ct iterum Libero seu Bar
loquitur de imaginibus falsorum deorum; cho, subdit vorba quæ opponuntur : Ja:n
dicit enim : « Rursus autem non esse ges- vero ipsum opus personarum, etc.
z/d secundum, idem est sensus; dic’
>» tandos annulos, neque deorum imagines
enim ibid. Tertullianus : « Idolum tau
» esse iis sculpendas, sicut Moyses multis
» fieri quam coli prohibet Deus. Quanto
» ante sæculis, » etc. prout in objectione.
» præcedit ut liat quod coli possit, tanto
Insuper loquitur de non effingenda Dei ima­
» prius est ne fiat, si coli non licet. Propgine , subdit enim immediate : « Ut Dei
» ter hanc causam (ad eradicandam scilicet
» majestas vilis ct contempta reddatur, ef» materiam idololatriæ) lex divina procla« fici t quæ est in promptu videndi consue» mat : Ne faceris idolum. ·
» tudo. » Est autem apertum discrimen
Ad teriium, de serpente æneo. Non ideo i
inter Dei imaginem ct imagines Christi ct
censet Tertullianus omnem imaginem pra­
sanctorum, ut dicam infra, ct satis com- ’
eopto Dei esse prohibitam, sed eam solara
muniter Patres priorum sæculornm erant
quæ populo rudi et in idololatriam pro­
hujus opinionis, imaginem Dei non debere
penso scandalum esse posset, cujusmodi
effingi, quia Deus est incorporeus, quæ ra­
erat serpens æneus, nisi expresso Dei man­
tio non currit de Christo ct sanctis.
dato erectus fuisset in figuram Christi ven­
z/d secundum locum,Clemens Alexand. turi. Simulacrum autem adversus legem
damnat ut fures, pictores et sculptores qui factum, intclligit Tertullianus simulacrum
gloriabantur se esse inventores ct primos ad idololatriam effectum : « Potes , inquit
auctores animalium et plantarum picta­ » ibid, verum Deum predicate qui falsos
rum, quasi Deus occulte non operaretur » facis ? Facio, ait quidam, sed non colo....
in omnibus, quod est quædam species fur­ » Imo tu colis qui facis ut coli possint. «
ti respectu divinæ omnipotentiae ; subdit
Ad quartum contra Hermog. non asse­
enim : « Qui ergo dixerit se aliquid exco- rit Tertullianus artes pingendi ct sculpen­
« gitasse vel fecisse in cis quæ pertinent ad di esse absolute et universaliter prohibi­
» creationem impii ct nefarii incepti, da- tas, sed quatenus tantum deserviunt ido­
» bit pœnas : nam generali et universa Dei lolatriæ, aut est periculum ne ad ejus usum
u providentia, per ea quæ moventur pro- transferantur : alias ut licitas admittit; li­
» pinquius, per submissionem transmitti- cit enim ibid. « Si ita necessitas exhibitia» lur ad singularia efficax operatio. »
» nis obtenditur, habent ct alias species
z/d tert ium, dicit vetitam esse artem pin­ » quæ sine exorbitatione disciplinæ, id c-t,
gendi ct cujus-is rei similitudinem in or­ » sine idoli confic'ura npcin vicius pr.esdine ad idololatriam, aut cum ejus peri­ » tent.... Cum igitur ad hoc artificiorum
culo ; subjungit enim verbis citatis : « Rc- » genera cohortemur- quæ idolum quidem
» vera enim Cererem Praxitelis ct Proser- » et quæ idolo competunt, non attingant,
» pinam et Iacchum mysticum deos cxisli- » sint autem ct hominibus communiasæpc
» inaremus; vel Lysippi artes, vel manus >» quæ ct idolis, hoc quoque cavere debe» Apellis, quæ divinæ existimationisfigu- » mus, ne quid scientibus nobis ab aliqui» ram præbucre maleriæ. Sed vos quidem » bus de manibus nostris in rem idolorum
» ut statua fabricetur pulcherrima valde « postulatur. >»
» allaboratis; ne autem propter insensibi- I
4d quintum. In ea fuit opinione Ter-

DE CUL7U IMAGINUM CHRISTI ET SANCTORUM.
453
lullianusin qua sunt adhuc quidam theo­ apud vulgus valuerat <ove infusione quadam
logi catholici, Judæis in idololatriam pro­ et incorporatione deorum in ipsa vi conse­
pensis prohibitas esse quascumque imagi­ crationis, sicut animæ in . oqvore infun­
nes lege Dei vel Synagogae, ut ab ipsis re­ duntur : <piæ opinio erat ut plurimum eru­
moveretur jmne periculum idololatriæ. ditorum; quamvis quidam ethnicorum phi­
Hoc autem praeceptum, esto esset divi­ losophi , ut se ab objectionibus cnristianonum, si usus imaginum secundum se spec­ rum liberarent, confusionemque de tam ab
tetur,est positivum et cærcmoniale; si spec­ surdo dogmate vitarent, communem genti­
tetur periculum idololatriæ, est naturale : lium superstitionem emollire et dissimu
cum ergo præccpta cæremonialia legis po­ lare contenderent, dicentes non simula­
sitiva? sint abrogata, et nullum nunc inter cra, sed iis repraesentata numina ab ip^is
diristianos ex usu imaginum subsit idolo­ coli. Quod quam certum sit patet ex S.
latriæ periculum nihil contra nos ex hoc Scriptura ct Patribus, quibus potius fides
loco Tertulliani erui potest.
est adhibenda quam quibusdam gentilium
Subsumes. Atqui colere ligna, lapides, philosophis.
telam, ut faciunt catholici, est vera idolo­
Ex .S'. Scriptura. Dicitur enim Exod.
latria. Ergo.
20 : Non facietis deos argenteos, nec
Λ. D. ant. Colere ligna, lapides, te­ deos aureos facietis vobis. Levit. 19 : No­
lam, etc. itant credatur inesse iis aliquam lite converti ad idola, nec deos conflati­
divinitatem, vel colere imagines creatura­ les faciatis vobis, 4 Reg. 19 : Et mise­
rum tanquam deorum, more gentium, est runt deos eorum in ignem; non enim
idololatria, C. colere eos cum prototypis erant dii, sed opera manuum hominum.
quorum sunt figura cultu relativo et eo Jer. 2 : Dicentes ligno * Pater meus es
mdo quo proscribitur a conciliis, N.
tu; et lapidi: 'Fu me genuisti. Ubi sunt
lust. Neque Judæi, neque ethnici, præ- dii tui quos fecisti tibi? Sap. 45 : Quo­
serlim doctiores, crediderunt ligna, lapi­ niam omnia idola nationum deos œs li­
des, etc. esse deos, sed in illis statuis co­ maverunt, quibus neque oculorum usus
lebant serum Deum per illas repraesenta­ est ad videndum. Baruch. 6 : Nunc autem
tum, non secus ac catholici. Ita Calvinus videbitis in Babylonia deos aureos, ct
lib. 5 Inslit. cap. 11, idque probare con­ argenteos, ct lapideos, ct ligneos in hu­
tendit Dallæus ex Celso gentili philosopho meris portari, ostentantes metum gen­
apudOrigenemIib.7,cx Athenagora chris- tibus... Hi autem non liberantur abœrutianoin Legatione pro Christianis, ex Ar­ gine ct tinca... unde vobis notum sit quia
nobio lib. 6 adversus Gentiles, ex Lactan­ non sunt dii; ne ergo timueritis eos, etc.
tio lib. 2 Divinarum Instit. cap. 2.
Daniel. 4, Daniel regi interroganti cur
It. 1° quoad Judæos, apertum esse Cal- Bel non adoraret, respondit : Quia non
viniel Dallai mendacium, contra expressa colo idola manu facta, sed viventem
S. Scripturo testimonia. Etenim Exod. 52, Deum. Et dixit rex ad eum : Nonne vi­
Israélite videntes vitulum aureum, dixe­ detur tibi esse Bel vivens deus? .-in non
runt: Hi sunt dii tui, Israel. Deuteron, vides quanta comedat et bibat quotidie?
52: immolaverunt dermoniis ct non Deo; Et ait Daniel arridens : Ne erres, rex :
Deum qui te genuit dereliquisti, et obli­ iste enim intrinsecus luteus est,et forin­
tus es Domini creatoris tui; ipsi me pro­ secus arcus, neque comedit aliquando.
vocaverunt in eo qui non erat Deus. Psal. Similiter Psal. 145 : In exitu Israël, etc.
103 : Fecerunt vitulum in Iloreb, et ado­
Ex Patribus. S. Athanas. Orat, contra
raverunt sculptile, et mutaverunt glo­ gentes · « Pro numinibus adorant quos
riam suam in simililudintm vituli co­ » pretio a sculptore redemerunt. » S. Aug.
medentis fanum ; obliti sunt Deum. Idem. » lib. S de Civit, cap. 25, ubi de Tris­
megisto, dicit : « At ille visibilia et conJerem. 2.
Quoad gentiles, N. pariter ant. ct dico >> trcctabiha simulacra, velut corpora deopaganos omnes, quotquot sacerdotum et » rum esse asserit; inesse autem his quospontificum suorum doctrinam sequeban­ >» dam spiritus invitatos qui valeant aliquid
tur, existimasse sua simulacra esse deos, » sive ad nocendum, sive ad desideria eo«ive immutatione substantiæ (quæ opinio «rum nonnulla complenda, a quibus eis

DISSERT. XXIIL ART. TH.
» divini honores et cultus obsequia defe- | receptum, nullatenus vero quoad condem­
» nuitur; hos ergo spiritus invisibiles per nationem synodi septimæ si quam tulerit,
» artem quamdam visibilibus rebus corpo- nec in hoc ab Adriano fuisse approbatum,
> ralibus niateriæ copulare, ut sint quasi sed e contra improbatum cl impugnatum
• animata corpora, illis spiritibus dicata et in Apologia quam edidit contra Capitula,
subditi simulacra, hoc esse dicit deos ria extracta ex libris Carolinis quæadip.
» facere, eamque magnam et mirabilem sum miserat Carolus Magnus. Idem a for­
> deos faciendi accepisse hominis potesta- tiori dicendum de libris Carolinis, de sy­
» tcm. » S. Cyprianus lib. 5 Testimonio­ nodo Parisicnsi, Joua, Agobardo et aliis
rum adversus Judaeos; Minutius Felix in tunc temporis ejusdem sententiae Gallia­
Octavio; Arnobius lib. 1 adversus Gentes; rum episcopis.
Cvrillus
Alexand. lib. 6 adversus Julian.
B. 2° cum Baronio , Bellarm. Pcrronio
•
ct alii.
et aliis, concilium Francoford, a synodo
/<’. 2°. Dato quosdam ethnicos argu­ septima quoad dogma seu fidei summam
mentis Christianorum convictos, sensisse non dissensisse, sed eam damnasse errore
simulacra sua non esse deos, nullus tamen facti deceptum, credens ab ea definitum
erat qui non existimaret saltem esse ima­ esse imagines non secus ac Trinitatem ado- i
gines eorum qui vere dii essent, nec nisi randas esse latria, ut patet ex canon, cit.
per illa deos posse adiri, aut aliquid ab eis cujus tamen omnino contrarium definit
posse impetrari. Porro ab his omnibus su- septima synodus act. 7, dicens : « lllisque
perstionibus longe sunt Christiani, qui co­ » (imaginibus) salutationem ct honorariam
lunt imagines juxta praescriptum Trid. su­ » adorationem exhibeant, non secundum
pra cit. in probationibus. Et ul præoccu- » fidem nostram veram lalriam quæ so­
petur instantia quod quandoque aliquas il lum divinæ naturæ competit. »
Occasio erroris fuit perversa traductio
imagines magis colant quam alias : non
ideo quia alias aliis secundum se potenlio- actorum synodi septimæ, in qua subscriptio
res existiment, sed quia Deus ac sancti Constantini Cypriorum melropolilæ male i
specialibus gratiis ac variis miraculis tes­ sic traducta legebatur : « Suscipio ct ain» pletor honorabilité!· sanctas seu veneratantur se velle specialiter in iis coli.
Obj. 2’. Libri Carolini, concilium Fran­ » biles imagines,secundum servitiumadocoford. præsente Carolo Magno, can. 20, » rationis quod substantiali et vivificalriconventus Parisicnsis sub Ludovico Pio » ci Trinitati emitto. » De qua traductione
Caroli Magni filio, Jonas Aurelianensis, conqueritur Anastasius Bibliothecarius his
Agobardus Lugdunensis ct alii episcopi verbis ; « Interpres, pene per singula rcGalliarum hujus temporis reprobarunt ct » licto utriusque lingua; id i ornate, adeo est
damnarunt definitionem synodi septimæ » verbum e verbo secutus, ut quid in ca
de cultu imaginum : hic est canon secun­ » editione intelligatur, aut vix aut nundus concilii Francoford. « Allata est in rae- » quam possit adverti, in fastidiumque ver» dium quæstio de nova Græcoruin syno- » sa legentium, pene ab omnibus hac pro
» do quam dc adorandis imaginibus Con­ » causa contemnatur. » Quapropter aliam
ii stantinopoli fecerunt, in qua scriptum traductionem ipse Anastasius tempore
• ferebatur, ut qui imaginibus sanctorum, Joannis Vili adornavit, in qua sic latine
» ita ut deiticx Trinitati servitium aut ado- reddit subscriptionem Constantini episco­
» rationem non impenderent, anathema pi : « Constantinus sanctissimus episcopus
• judicarentur : qui supra sanctissimi pa- » Constantis Cypri dixit ·. His consentio
■ 1res nostri omnimodis adorationem et » et concors sum, suscipiens et cum hono» servitutem renuentes contempserunt.» ·· re ampleclens sanctas ac vetferaildas
Ergo. Dicit autem synodum Constantino- » imagines; atque adorationem quæ per
poli factam, quia illic primum fuit con­ » latriam, id est, Deo debitam servilnvocata , ct postea Nicxain translata, ut ob­ » tem efficitur, soli supersubstantiali cl
servavimus.
» vivificæ Trinitati impendo. »
It. 1° concilium Francoford, in causa
Cum igitur auctor seu auctores libro­
tantum Felicis et Elipandi, qui adoptio­ rum Carolinorum et patres Francofornem Christi asserebant, esse in Ecclesia dienses qui his libris tenaciter adhærebant
13fi

DE CULTU DTAClNUM CHRISTI ET SANCTORUM,
137
(idem dic de synodo Parisiens), Joua Au- ' definitionem synodi, sed quod in synodo
relianensi, Agobardo Ltigd. et aliis), exis- scriptum habebatur, subscriptionem scili­
timarent subscriptionem hanc falso tra­ cet Constantini perverse traductam, ad
ductam , esse genuinum suffragium Con­ quam, praejudiciis ex libris Carolinis et
stantini episcopi, nec a synodo improba­ aliunde occupati, magis attenderunt quam
tum legerent, quin e contra actis ejus in­ ad ipsam synodi definitionem, qua oppo­
sertum; facile adducti sunt ut crederent situm omnino decernitur, si tamen eam
talem fuisse mentem concilii, quam etsi penes se haberent aut legitime traductam,
aperta definitione non dcclarasset, tacita quod non constat.
tamen hujus subscriptionis approbatione
Quoad libros Carolines, conventum Pasufficienter proderet, et eo maxime quod risiensem, Jonam, Agobcrtumct alias Gal­
indifferenter passim uteretur vocabulo barum antistites, certum est etiam in eo­
adorationis respectu cultus imaginum, dem errore facti circa septimam synodum
suamque definitionem concinnasse verbis versatos fuisse. Quod autem videantur ul­
contrariam ad faciendum fucum et ad erro­ terius impugnare cultum respcctivum ima­
rem dissimulandum, quem minus callidus ginum a Græcis usurpatum et a synodo
Constantinus sua subscriptione prodidit. septima probatum (quibus quoad hoc se
Item hunc facti errorem eo facilius et junxerant Angli) verosimile est, ut dixi­
etlubentius ebiberunt tunc temporis qui­ mus, quod illum non damnaverint ut se­
dam præsules Galli, quod 1° infensi erant cundum se illicitum, sed ut indiscretum
Græcis ob spretam a Constantino Orien­ ct periculosum, cum et ipsi admitterent
tis imperatore sororem Caroli .Magni (piam usum imaginum ad piam memoriam quæ
desponderat, ut alteri nuberet; 2° quia est aliqua religiosa veneratio : ita ut tota
nondum reputabant synodum septimam controversia inter illos erat de modo cul­
ut œcumenicam, sed nationalcm, tantum tus, quod spectat disciplinam; non de cul­
Gracorum, cui nulli fere Occidentales ad­ tu quoad substantiam, quod spectat dog­
fuerant, et quam Adrianus solemniter ma. Id fuse conatur ostendere Natalis Alenon confirmaverat, licet privalim approba­ xand. sæculo S, dissertat. 6.
verat; 3° quia inter cos aliqui et præcipui,
Sed quidquid sit, nosmorarinon debent
licet Iconomachorum hæresim non pro­ neque libri Carolini quos refutavit ipse
barent «pii imagines omnes destruebant, Adrianus I, quosque mulli cum Bellarm.
sed illarum usum in ecclesiis ad piam me­ volunt a quodam Iconoclaste fuisse con­
moriam et rudium instructionem admitte­ fictos, utpotc cusos absque ulla sive loci
rent, alieni tamen omnino erant ab illo sive typographi nola, barbariem ubique
speciali modo venerandi imagines, puta spirantes alienam ab eleganti Caroli Mag­
incurvatione, osculis, thymiamatibus, lu- ni stylo , atque apertissimis scatentes fal­
miliaribus, etc. quem approbaverat septi­ si t at i hi is tam religioso imperatore indignis.
ma synodus, non quod secundum se judi­ Neque conventus Parisiensis sub Ludovico
carent illicitum, sed quia indiscretum et Pio, qui ncc sibi auctoritatem synodi ar­
periculosum existimabant; timebant enim rogat, et suam de colendis imaginibus sen­
ne inde eadem superstitionis mala quæ in tentiam Eugenio tunc summo pontifici
Oriente grassari audiverant, in ecclesiam subjicit, ul constat ex Epistola Ludovici et
Gallicanam irreperent.
Lotharii imperatorum ad ipsum Eugcnimn.
Dico aliqui; non enim omnes ecclcsiæ Nec a fortiori morari nos debent quidam
Gallicanæ episcopi erant hujus sententia·, particulares episcopi, si quid forte a doc­
siquidem duodecim ex eorum cœtu sacræ trina catholica alienum consuerint, utpote
Scriptura cl canonum peritissimi ad Ste.- in hac. parte nullius ponderis, ct quibus
phanum IV missi, cum eo in synodo Ro­ omnibus opponimus duo concilia genera­
mana imaginum venerationem sanxerant lia, septimum scilicet, nunc ubique recep­
tum ut œcumenicum, et Tridenlinum.
anno 769.
Instat .Dallceus. Non e-t eredi bile Theoin summa igitur certum est concilium
philactum et Slepbanum , legatos Adriani
Francoford, nullatenus damnasse doctri
nam synodi septimæ, sed errorem falso ip­ in concilio , non aperuisse patribus Fransi affictum : unde nec dicunt se damnare | coford. veram mentem et genuinam defi-

<58
DISSERT. ΧΧΤΠ. ART. ΤΠ.
nitioncm concilii septimi, si revera illam Bellann. ct aliis, non prohiberi illic abso­
ex errore facti non attingebant, neque ip­ lute qsum imaginum, sed tantum ne in
sis indicasse hanc sÿîàoduin esseœcumeni- parietibus depingerentur, idque duplici
cam ct ab Adriano confirmatam, si id r ratione : 1° quia sæpc parietum decrustaignorarent. Ergo.
lionc diiTormes et ridiculæ fiebant; 2’ ct
B. legatos Adriani vel non salis per­ præcipue, quia sic depict® auferri non po­
pendisse definitionem septîmæ synodi, vel terant : unde accidebat quod tempore per­
satis eruditos non fuisse ut episcoporum secutionis gentilium ludibrio exponeren­
Germanorum et Gallorum scrupulos ex­ tur.
B. 2° cum aliis quibus hæc responsio
pellere eorumve pertinaciam frangere pos­
sent, vel tandem prudenti œconomia eo­ Bellarmini displicet, ex canone citato ni­
rum errorem circa utrumque factum dissi­ hil aliud colligi quam non fuisse proba­
mulasse, ne iis episcopis præconceptæ opi­ tum in hac Hispani® provincia tunc tem­
nioni tenacius adhærcntilms , diro schis­ poris usum actualem imaginum ; non quod
mate scinderetur Ecclesia. Quod et ex secundum se judicaretur illicitus, sed
parte fecit ipse Adrianus, qui, cum Ca­ quia hæc disciplina judicabatur minus ex­
pitulari a Carolo Magno per Angilbertum pedire pro tuncchristianis interidololatraj
abbatem misso responderet, nusquam œcu- viventibus, ut mox fusius explicabo.
Ad SS. Irenœu m,Ep iphan. Aug. de Carmenicæ synodi nomen auctoritatemve ob­
pocratianis, Ii. illos non reprehendere
jecit.
Obj. 5°. Concilium Illiberitanum ( El- Carpocratianos quod imagines Christi pre­
tire civitas prope Granatum in Hispania) cise colerent, sed 1° quod dicerent eas
circa initium quarti sæculi, canone 36 sic esse a Pilato factas ; 2° quod eas colerent
habet : « Placuit picturas in ecclesiis esse ritu gentilium ipsis sacrificando, juxta illa
»> non debere, ne quod colitur aut adora- S. Irenæi verba : « Et reliquam observa·
» tur in parietibus depingatur. » S. Irc- » tionem circa eas similiter ut gentes fanæuslib. 1 contra Hæreses cap. 15, inter » ciunt; »id est sacrificia, ut interpretatur
errores Carpocratis ct Gnosticorum nu­ S. Epiphan. 5° quia Christum contumelia
merat, quod haberent quasdam Christi afficiebant, ejus imaginem adjungendo ima­
imagines quas colebant. Idem refert Epi- ginibus Homeri, Pythagorie, Platonis ct
phanius in Ilæresi Carpocratianorum; et Aristotelis.
Ad aliumlocum S. Epiphanii respon­
S. Aug. libro de Hæresibus cap. 7. Item
S. Epiphanius in Epist.ad Joanncm Jero- detur communiter, illam imaginem quam
solymit, quam latinitate donavit S.IIieron. dilaceravit, fuisse alicujus hominis profa­
narrat se, cum pervenisset ad vicum quem­ ni. Sed hæc responsio non videtur cohae­
dam Palæstinæ, qui dicitur Anablatha, in­ rere cum verbis Epiphanii, qui dicit fuisse
venisse ibi « velum pendens in foribus cc- imaginem Christi vel alicujus sancti, licet
» clesi®, tinctum atque depinctum, etlia- non satis recordetur cujus fuerit, Christi
« bons imaginem quasi Christi vel sancti vel sancti : unde
B. probabilius S. Epiphanium ideo hanc
■ cujusdam. Non enim satis memini, in“ qn’t, cujus imago fuerit : cum ergo hoc imaginem quasi vel Christi vel sancti ali­
» vidissem in ecclesia Christi, contra auc- cujus concidisse , quia non erat congrue
» toritatem Scripturarum , hominis pen- expressa et erat superstitionis alicujus aut
» dere imaginem , scidi illud, » etc. S. erroris occasio rudioribus; quod innuit
Greg. Magnus in Epist. ad Serenum epis­ hæc particula quasi; et hac ratione fuisse
copum Massiliensem, ipsum quidem re­ contra religionem et contra auctoritatem
darguit quod fregisset imagines, negat ta­ Scripturarum. Ideoque prudenter egit S.
men esse adorandas ; sed dicit ad solam Epiphan. hanc imaginem aufereado, quod
rudium instructionem esse in ecclesiis col­ et nemo episcoporum nunc non faceret in si­
locandas : « Frangi, inquit, non debuit, mili casu, juxta decretum Trid. supra cit.
» quod non ad adorandum in ecclesiis, quo jubetur ut « Null® falsi dogmatis ima■ sed ad instruendas solummodo mentes » gines, et rudibus periculosi erroris oc» fuit nescientium collocatum. »
» rasionem præbemcs statuantur... omnis
Ii. 1° ad concilium llliberitanum cum » superstitio in sanctorum invocatione.

15Ô
DE CÜLTU IMAGINUM CHRISTI ET SANCTOhU.»!.
» liquiarmn veneratione ct imaginum sa- | » lum adoramus quem per imagine in , aut
» natum aut passum , sed et in throno se» cm usu tollatur......omnis denique lasH civia vitetur, ita ut procaci venustate » dentem recordamur. » Ubi diserte pro• imagines non pinguntur nec ornentur. » » litetur christianos ante imagines proster­
Addunt plurimi hanc narrationem Epis- ni solitos, non tamen quasi ante Deum.
Objiciunt insupernovi Iconoclastœ pia­
tolæ Epiphanii ab Iconomachis fuisse assu­
tam ; tum quia cum Epistola nullam habet res alios Batres, maxime quinque prio­
connexionem; tum quia Iconomachi tem­ rum Ecclcsiæ sæculorum, quo contendunt
pore septimae synodi hæc verba non protu­ nullum in Ecclesia fuisse usum seu cultum
lerunt in suæ hærcseos confirmationem, imaginum : quos cum omnes sigillatim ex­
cum tamen alia ejusdem sancti ad Theo­ ponere longum foret, hæc sequentia ad eo­
dosium proferrent, quæ suppositionis et rum solutionem, præcedentiumque clario­
mendacii a synodo revicta sunt. Cæterum rem explicationem annotamus.
S. Epiphan. nunquam impugnasse cultum
1° Duo accurate distinguenda sunt in
imaginum secundum se et legitimum, pa­ cultu imaginum: dogma ipsum et ipsius
tet ex eo quod communione conjunctus dogmatis usus seu praxis. Dogma, scilicet
fuerit cum SS. Gregorio Nisseno , Basi­ esse licitum ac pium colere sacras imagines,
lio, Chrysost. qui usum imaginum in suis immutabile esse et ab apostolis ad nos con­
ecclesiis probabant.
tinua traditione derivatum dicimus. Hujus
.-fd 5. Gregor ium , B. ipsum in episto­ autem dogmatis usus seu praxis, hoc est,
lis duabusad Serenum, negare tantum ado­ actu colere imagines, cum disciplinam
rationem lalriœ, quæ Deo exhibetur, ima­ spectet, mutationi obnoxia est, non secth
ginibus propter se esse deferendam, quip­ ac cætera disciplinæ capita, ita ut Ecclesia
pe quæ prohibetur hocprxcepto : Domi­ stare possit etiamsi nullas haberet imagines
num Deum tuum adorabis ct illi soli ser­ quas actu veneraretur; aut eas ad tempus
viti, ut dicit ipse S. Greg, in Epist. 2 : prohibere secundum varias occurrentes cir­
• Omne manufactum , inquit, adorare cumstantias, non quod in se sint make,
» non licet, quoniam scriptum est : Domi­ sed quia quandoque esse possunt occasio
tium Deum tuum adorabis ct illi soli scandali aut erroris, etc. Sic Ezechias con­
«servies. » Ita ut hæc particula , so­ fregit serpentem aeneum quem Moyses
lummodo , in verbis oppositis, sit hujus jussu Dei erexerat, quia Judæis erat occasio
tantum incompetenlis adorationis exclusi- idololatrandi.
va, non qualiscumque honorarix venera­
Nota 2°, in primis Ecclcsiæ sæculis ad­
tionis; quod et indicant hæc ejus verba ad modum infrequentem fuisse usum imagi­
Serenum Epist. 2 : « Indica (scilicet fide- num, in quibusdam ecclesiis nullum om­
> libus quibus fractione imaginum scan- nino , item et statuarum vix ubicumque
• dalo fuisti) quod non tibi ipsa visio his- ullum. Id videtur constare 1° ex silentio
» toriæ, quæ pictura teste pendebatur, dis­ ethnicorum, qui alioquin non omisissent
plicuerit, sed illa adoratio quæ picturis hunc cultum improbare nostris, in confir­
» fuerat incompetenter exhibita. »
mationem suarum profanarum ceremonia­
Porro S. Grcgorium approbasse usum et rum, si palam ubique usurpatus fuisset;
cultum imaginum patet 1° ex ejus Epist. 2° ex silentio Judxorum, imaginum hos­
ad Januarium Calaritanum lib. 7, ubi oc­ tium infensissimorum , qui etiam certo
casione cujusdamJudæirecenter baptizati, usum earum Christianis objecissent, sicut
qui synagogam vi invaserat et illic crucem postea fecerunt; quod tamen tunc non fe­
ac imaginem B. Virginis collocarat, man­ cisse evincitur ex disputationibus SS. Pa­
dat episcopo ut Judæis synagoga redda­ trum contra Judxos , v. g. ex Dialogo S.
tur, sublata exinde cum ea, qua dignum Justini cum Tryphone Judæo, ex lib Terut, veneratione, imagine atque cruce. 2° tull. adversus Judxos et alis Patrum mo­
Ex Epist. 5i, lib. 7, adSecundinum data, numentis. Hujus autem disc.iplmx in prio­
in qua de imagine quam ilii mittebat et ribus Ecclcsiæ sæculis causa fuit quod, si
quam ipse a pontifice postulaverat,scribit : usus imaginum et statuarum in omnibus
« Et nos quidem, non quasi ante divini- ecclesiis palam invaluisset, in isiis nascen­
» talem , ante illam prosternimur, sed il- tis Ecclcsiæsaxulis, religioni noxius ma-

I

UQ
DISSERT. ΧΧ1Π. ART. . Ill
gis quam utilis fuisset: 1° quia ethnici exis- rationalis quæ secundum se est capax ho­
limassent Christianos non dereliquisse, sed noris , periculum esset ne propter se coli
mutasse tantum idola; 2° quia Christianis putaretur, quod non potes* contingere de
inter idololatrae et cum idololatris passim imagine sculpta vel picta in materia mere
conversantibus, periculum erat ne circa corporea, quæ secundum se non est capax
imagines e'statuas cultum superstitiosum honoris.
gentilium erga sua idola ebibissent.
Nota 5°, seu potius recole distinctionem § IV. — Utrum imagines Dei ct angelorum
possint depingi ct coli?
art. 1 positam inter cultum absolutum ct
cultum relativum.
Dico. Possunt depingi et coli imagines
Nota 4°, non eamdem esse rationem Dei et angelorum.
O
imaginis Dei ct Christi seu sanctorum. Ima­
Quoad angelos certum est, utpote defi­
gines enim Christi et sanctorum posse de­ nitum act. 7 seplimæ synodi, ubi decerni­
pingi ct coli, fide certum tenemus, tan­ tur imagines non solum Christi et inteme­
quam dogma decisum in conciliis A'icæno rate Virginis, sed etiam venerandorum
secundo ct Trid. idque admittunt omnes angelorum ct omnium deinde sanctorum
catholici ; de imagine autem Dei non ita virorum esse licitas et honoraria venera­
constat, quia nullibi est definitum ct aliun­ tione colendas. Patet etiam ex Cherubinis
de est incorporeus, cujus ideo natura cor­ Arcæ, ct cx S. Dionysio qui cap. 15 Cœporeis coloribus figurari non potest, licet lest. Hierarch, apud Sylvium, indicat suo
tamen aliis titulis possit depingi, ut infra saeculo usum luisse pingendi angelo?
Quoad vero imagines Dei et Trinitatis,
dicam. Hinc tempore concilii septimi non­
dum erat in usu imago Dei, ut patet ex licet non æqua certitudine contest, quia
Epist. Gregorii If ad Leonem Isaurum, cx non est definitum, videtur tamen etiam
act. 5 ejusdem synodi, ct ex S. Joanne certum, cum eadem sit ratio Dei et angeli,
Damasc. Orat. 1. de imaginibus ; ita ut qui­ uterque enim est incorporeus ; et ita cen­
dam theologi ut Ilenricus, Tostatus, Du­ set communis opinio theologorum, paucis
randus existiment nefas esse imagines Dei exceptis, ut dixi supra : proinde videretur
pingere, cujus tamen oppositum Jj sequenti nunc temerarium id negare. Itaque præter
ostendemus.
dicta, insuper
Nota 5°, aliquando irrepsisse abusus in
Prob. ct explicatur conclusio. Si quid
cultu imaginum, qui ad idololatriam ver­ obstaret quominus possint pingi Deus ct
gerent ; item ct aliam superstitionem inva­ angeli, esset quia natura sunt incorporei;
luisse apud Christianos, qui ad sepulcra natura autem incorporea non potest deli­
defunctorum imagines ipsorum supersti- neari coloribus sensibilibus, ncc repræsen(ioso cultu adorabant, contra quos scribit lari per figuram corpoream : atqui hæc ra­
S. Aug. lib. 1 de MoribusEcclesiæ, cap. 5 !. tio non obstat : ergo. Prob. min. Duin
Hæc si attente perpendas, lector, iisque pinguntur Deus ct angeli, non pinguntur
prudenti discrimine utaris, facile tc pote­ ad eorum formam seu naturam ut est in sc
ris expedire a pluribus objectionibus ex repræsentandam , quasi divinitatem seu
Patrum antiquorum operibus petitis.
substantiam spiritualem angeli, ut est in
Obj. ultimo. Homo est imago Dei : at­ se, imago seu statua corporea possit repræqui tamen homo non colitur religioso cul­ senlare ; hoc enim esset summæ impietatis
tu: ergo mullo minus lignum, lapis, tela et imperiii.c , noscilurque ab omnibus im­
aut quid simile, licet sil Christi vel sancti possibile ; sed pinguntur propter alia duo :
imago.
1° ad repræsentandam figuram in quaaliI quando apparuerunt ; 2° ad exprimendas
quatenus imago Dei est, esse veneratione I1 figurate et per analogiam eorum perfec­
dignum, juxta Cyrillum Catechesi 12, ubi tiones, quod nullo sensu potest probari il­
ait: « Imago lignea terreni regis honora­ licitum , quinimo usus ipse Ecclesiæ pro­
ntur, quanto magis rationalis imago Dei ! ·> bat licitum et pium : nec Ecclesiæ usus
Et S. Aug. Epist. 105 ad Maximinum epis­ tantum, sed el S. Scripturarum auctoritas;
copum Donalistarun.. Aon tamen solet si enim Deus ipse sæpe se aspectabilem
cultu religioso coli*, quia cum sit creatura pvxbueril, si angeli sæpius sub humana

DE CULTU IMAGINUM CHRISTI ET SANCTORUM,
specie apparere dignati fuerint ; si sacra ipsius apparitiones vel proprietates figu­
Scripluræ Dei perfectiones sub membro­ rate exhiberent.
rum corporeorum velaminibus nobis des­
§ V. — Quo cultu imagines sint colenda.
cribant; si illi attribuant oculos videntes
æquitatem, aures intendentes vocem ora­
Licet Ecclesia definiverit imagines sa­
tionis nostra, bracnium potens, viscera cras esse colendas, gravis tamen et intri­
misericordiae, etc., quidni poterit Ecclesia cata difficultas restat, quomodo et quo ge­
ea similiter penicillo exarare, caute mo­ nere cultus sint colendæ : circa quam tri­
nendo has imagines, perfectiones Dei seu plex est potissimum theologorum sententia.
angelorum adumbrantes, metaphorice esse
Expenditur prima sententia et rejicitur.
intelligendas ?
Quidam dicunt nullo modo imaginem
Igitur pingi potest Deus Pater ut Anti­
quus dierum, quia sic apparuisse legitur esse in se colendam, nisi improprie et abu­
Daniel. 7; in specie humana, qualis appa­ sive, sed solum coram imagine colendum
ruit Adamo et Ev® deambulans in Para­ exemplar; ita ut imago nullatenus sit ter­
diso terrestri ; sub specie llanunæ ignis, minus cultus, sed tantum signum seu conqualis apparuit Moysi, etc. Spiritus sanc­ ditio qua excitamur ad honorandum protus depingi potest sub specie columbae, totypum. Ita Durandus, Alfonsus a Castro
oualisapparuit in baptismo Christi; vel sub et quidam alii.
Sed hæc sententia communiter rejicitur
specie dispertitarum linguarum, qualis ap­
a theologis, ct merito. 1° Quia constat ex
paruit in die Pentecostes.
Angeli vero depinguntur in specie hu­ conciliis supra citatis imagines vere esse
mana, quia sic sæpe apparuerunt : pingun­ adorandas seu colendas : atqui hoc esset
tur juvenes, ut exprimatur eorum vigor et falsum si se haberent tantum ut signa exvita quæ nunquam senescit; appinguntur citativa ad adorationem exemplarium ; ex­
eis alæ, quia sunt Dei nuntii celerrimi exe- citare enim ad adorationem non est ado­
quentes ejus mandata ; effinguntur in ves­ rari : sic licet creatura sæpe excitent men­
tibus albis, ad significandam eorum puri­ tes hominum ad adorationem Creatoris,
non tamen ideo dicuntur adorari.
tatem et innocentiam, etc.
2° Concilium septimum act. 7, dicit ima­
Cætcrum serventur imagines sive Dei
gines Christi esse colendas, sed non la~
sive angelorum quas probat Ecclesia, nec
tria : vult ergo aliquo alio cultu vel modo
aliæexcogitentur quæ vel indecentiam, vel
in se esse colendas , et non solum exem­
absurditatem, vel stupendam novitatem
plar colendum, quod colitur latria.
pre se ferant, ut si v. g. pingeretur Tri­
5° Concilium ibid, definit imagines esse
nitas sub specie unius hominis habentis
venerandas eo modo quo veneramur Evan­
tria capita vel tres facies.
gelium et sacra vasa : atqui ista honoran­
Dices. Isai. dicitur : Cui similem fecis­ tur in se et proprie, ut omnes fatcnlur; li­
tis Deum, aut quam imaginem ponetis cet enim horum veneratio sit relativa, ter­
ei? Idem Deuteron. 40, et Actuum 17. Ita minatur tamen immediate ad hæc objecta,
quoque docent Patres, Clemens Alcxand. et ultimate ad id ad quod habent relationem
lib.5Stromat.Orig. lib. 6 contra Celsum; et ratione cujus honorantur.
Justinus martyr Apolog. 2; S. Aug. de
Dices 1°. Res inanimata et insensibilis
Civit, lib. 4 cap. 9; S. Ambros. in Psal. non est in se adorabilis. 2° Juxta senten­
118; et tandem D. Th. hic ad 1, his ver­ tiam Basilii in septima synodo sæpe repe­
bis : « Ipsi autem vero Deo, cum sit incor- titam ct Patres, honor imaginis transit ad
» porcus, nulla imago corporalis potest exemplar. Unde Adrianus Epist. ad im­
» poni; quia, ut S. Damascenus dicit, in- perat. dicit : « Non ipsum lignum adora» sipientiæ summæ est ct impietatis figu- » tur, sed quod in ligno ad contcmplan• rare quod est divinum. »
» dum datur; et ita per recordationem vcΛ. has omnes .Vuctoritatcs intelligendas » neratio exhibetur.» hiem legitur in con*
esse de imagine Dei quæ ipsius naturam cilio Moguntiuo tempore Pauli 111 can.
seu divinitatem figuraret, quia, ut dicunt, il , idqiie confirmant hi duo versus, qui
incorporeus est; non autem dc his quæ vel dicuntur compositi tempore seplimæ sy-

DISSERT. XXIII. ART. IIL
nodi, quique leguntur Vcnetiis et referun­ sess. 25. decreto de Invocatione tantio­
tur a Sabellico lib. 8 Æneadis 8 :
rum : « Honor qui cis (imaginibus) exhi» betur, refertur ad prototypa quæ illæ reNam Deus est quod imago docet, sed non
» præsentant; ita ut per imagines quas osDeus ipsa :
Ranc videas, sed monte colas quod cernis » culamur et coram quibus caput aperimus
» et procumbimus, Christum adoremus,
in ipsa.
» et sanctos quorum illæ similitudinem geR. ad primum, rem inanimatam non » runt veneremur : id quod conciliorum,
esse in se adorabilem propter sc seu cultu » praesertim vero sccundæ Nicænæ synodi,
absoluto; potest tamen coli cultu relativo » decretis contra imaginum dppagnatores
propter excellentiam alterius ad quam ha­ » est sancitum. » Quibus plane verbis do­
bet aliquam habitudinem, ita ut sit objec­ cent eodem honore coli et imaginem el
tum quod colitur, non tamen ratio ob quam exemplar.
I
colitur. Quando autem theologi docent
2°Insentenliis Patrum, qui eodem modo
imagines esse colendas, intelligunt omnes loquuntur, Sic S. Ambros. lib. de Incar­
de cultu relativo, nunquam absoluto; quod nat. cap. 7 : « Num cum in Christo iniagibene adverte.
» nem Dei et crucem adoramus, dividimus
./d secundum et sequentia, dico perhæc » eum? » S. Basilius lib. de Spiritu sancto
omnia nihil aliud significari quam quod ve­ ad Amphilochium, cap. 18: «Quoniam
neratio non debeat sistere in imagine, sed » rex dicitur regis imago, non autem duo
transire ultimate et principaliter ad exem­ » reges, neque etiam potestas scinditur,
plar, et quod non adoretur ratione sui, » neque gloria dividitur : quemadmodum
sed ratione exemplaris; cum enim passim » autem principatus ac potestas nobis dodefiniant ipsa concilia et Patres vere ado­ » minans una est, sic glorificatio quam
randas imagines, sibi ipsis contradicerent » illi deferimus una est et non multe : itasi intelligeretur adoratio relativa quæ im­ » que imaginis honor ad exemplar primum
mediate transiret ad exemplar, tunc enim » refertur. » Ita similiter S. Dionysius cap.
non vere coleretur imago, ut probatum est. 2 Cœlest. Hierarch. S. Greg. Niss. citatus
ab Adriano in Epistola ad imperatores,
Exponuntur duœ aliœ sententias.
S. Damascenus lib. 4 de Fide, S. Atha­
Secunda sententia est, quod idem cultus nasius lib. contra Arianos non longea
debeatur imagini et exemplari, diverso ta­ principio , Nicephoros Constantinop. in
men modo : exemplari propter se, imagini Dialago Orthodoxus, S. Chrysost. apud
propter exemplar; id est, cultus absolutus Adrianum Epistola citata.
exemplari, relativus imagini ; ita ut ex ima­
Q.25.a.5o.— Prol).&> ratione quæ est
gine et exemplari integretur unum objec­ D. Thomæ et quæ coincidit cum ea qua
tum totale adorationis, exemplar princi­ usi sunt concilia et Patres citati. Motus qui
pale et primarium, imago secundarium et est in imaginem, in quantum imago alte­
ratione exemplaris : unde juxta hanc sen­ rius est, est idem cum illo qui est in exem­
tentiam , imagines Dei et Christi adoran­ plar : atqui imago non adoratur nisi fortur lalria, imago B. Virginis hyperdulia, malitcr ut imago alterius : ergo idem est
imagines sanctorum dulia. Ita D. Th. hic cultus imaginis et exemplaris. Maj. est
a. 5, Cajet.ibid. Alexander,!).Bonavent.
\ristol. lib. de Memoria ct Reminisc. cap.
Albet tus Magnus, Medina, Richardus, Pa­ 2. Et palet, quia 1° imago formaliter qua­
ludatius, Capreolus, Almain, Major, Mar- tenus alterius representative , unum mosilius, Thomas Wald. Soto, Turrecrema- raliler facit cum suo prototypo ; 2° quia
ta, quos citat el sequitur Nugno.
i una est in utroque ratio adorationis, scili­
Fundatur hæc sententia 1° in dictis con­ cet excellentia proloty,^. Ergo. Magis hac
ciliorum , quæ docent honorem delatum ratio elucidabitur ex dicendis infra.
imagini transire ad prototypum, ut modo i
Confirmatur 1°. Lux et color eadem
dicebamus. Sic synodus septima act. 7 · visione videntur ;quiacolor videtur ratione
> Imaginis enim honor ad primitivum Iran· i lucis ·. atqui similiter imago adoratur rai» sit, et qui adorat imaginem adorat in c. I tione protolypi : ergo una el eadem adou depicti subsistentiam. u Sic synodus Trid I ratione adorantur.
142

DE CULTU IMAGINUM CHRISTI ET SANCTORUM.
443
Confirmatur 2°. Mensura adorationis tione exemplaris. Etenim concilium septi­
«jusque rei est ratio propter quam ado­ mum, postquam dixit veram ^triam non
ritur : atqui ratio propter quam adoratur esse exhibendam imaginibus, immediato
imago, non est alia quam excellentia pro- subdit esse honorandas sicut sacra Evangelia et sacra vasa, quod repetit concilium
totypi : ergo.
Prob. 4° a contrario. Eadem est ratio generale octavum, act. 1C, can. 5, his
imaginis et exemplaris respectu inhono­ verbis : « Sacram imaginem Domini nosrantis: ergo et respectu honorantis. dnl. » Iri Jcsu Christi, ct omnium Salvatoris,
palet; qui enim imaginem regis contume­ » æquo honore cum libro sanctorum Evanlia afficit, reus censetur læsæ majestatis ac » geliorum adorari decernimus... Dignum
siipstun regem contumelia affecisset: unde >· est ut... derivative imagines honorentur
S. Athanasius episc. Theopoleos, citatus » et adorentur ut sanctorum Evangcliorum
a 1.4septimae synodi, dicit : « Qui con­ » sacer liber atque typus preliosæ Crucis.·
tumeliam infert imagini imperatoris, Nemo autem unquam dixit lalriam deferri
• pœnam justam perpetitur ac si eidem libro Evangcliorum seu vasis sacris.
2° Lalria est cultus proprius soli Deo;
imperatori contumelias irrogasset. »
Prob. 3° ex usu Ecclesiae sic canentis : sed quovis modo consideretur imago etiam
OCrux ave, spes unica , auge piis jus­ ut imago, fownaliler, non est Deus.
titiam, etc. et adorandum lignum crucis
Nec dicas lalriam esse propriam Deo
feria sexta Parascevcs.
quando exhibetur ratione sui, non autem
Tertia sententia docet imagines in seip- si e.\h beatur ratione alterius. Nam hoc
iis et proprie esse quidem adorandas, at­ ipso quo exhibetur ratione alterius , non
tamen honore minori quam exemplar, qui est lalria; lalria enim essentialiter est
cultus seu honor analogice tantum et re­ summus cultus qui exhibetur rei propter
ductu e pertineat ad speciem cultus qui de­ se ; seu, ut alii dicunt, qui exhibetur Deo
betur exemplari, sicut imperfectum ad per­ ut primo principio : implicat autem exhi­
fectum sui generis; ideoque nullam ima­ beri summum cultum ut primo principio
ginem adorandam esse lalria. Ita Sande­ et propter aliud.
ros, Catharinus, Persius, Bellarminus,
5° Imagout imago distinguitur ab exem­
Cabassulius et alii plures.
plari ; nihil enim est sui ipsius imago, et
Pro hac sententia militant etiam argu­ est ipso inferior; longe enim majus est
menta, nec pauca, nec levia.
esse Christum quam esse imaginem Chris­
1° Synodus septima act. 7, definit ex
ti : ergo non eodem, sed minore cultu ado­
pressis verbis imagines esse vere adoran­ randa.
das, non tamen secundum lalriam; «Illis,
4° Impossibile est unam et eamdem ado­
» inquit, scilicet imaginibus , salutatio­ rationem esse simul absolutam et respecnem ct honorariam adorationem exhi- livam; differunt enim genere absolutum
» beant, non secundum (idem , nostram et respcctivum : atqui adoratio Christi esi
» veram lalriam quæ solum divinæ natu- absoluta, adoratio ejus imaginis est rela­
* ræ competit. » Et ibid. Basilius Ancyra­ tiva, ut in confesso est apud omnes : ergo.
nus act. i, ct Constantinus Cypri episco­
5° Adoratio Christi est causa adoratio­
pus act. 5, abjurantes hæresim, pronun­ nis imaginis .· ergo non est una et eadem
tiant se recipere et colere imagines, non adoratio ; causa enim et causatum distin­
tamen veneratione lalria. Similiter S. guuntur. Palet «nLquiaChri tus est causa
Damascenus lib. 1 ct 5 Apologetico , qui­ adorandi imaginem.
bus jungi possunt S. Aug, Epist. 119 cap.
G° z/b absurdis. Sequeretur lu Chris­
11; S. Greg. Magnus ad Serenum, de quo tum, si esset pr.cscns, non adorari majori
supra; concilium Senoneusc can. 14, Mo- adoratione quam in imagine , seu quam
gunlinuin c<.. 41 : qui omnes ct alii cum ejus imaginem, cum ulrobique etiam foret
prohibeant adorari imagines, non censendi lalria quæ est summa adoratio. Conse­
sunt denegare omnem cultum imaginibus quens autem est contra communem sen­
sum ct contra experientiam ; non enim
ut Iconomachi, sed solam lalriam.
ftecdicashxc esse intelligendade ado­ tantus honor exhibetur imagini regis quam
ratione lalriœ ratione sui ipsius, non ra- ipsi regi personaliter præsenti. Sequitur

DISSERT. XXIII. ART. III.
2* quod liceret vota nuncupare imagini, | » susceptionem, et ipsæ imagines sacrati
illi sacrificare, in illam spem nostram po­ » rcliquiæ sanctorum in quibus quodam
nere; eadem enim ratio est de istis ac de » modo ipsæ person® sanctorum veneram
adoratione : hæc autem sapiunt idolola­ » tur. » Ilis notatis,
triam et damnantur a conciliis, maxime
Dico 1°. Loquendo de imaginibus tertio
modo consideratis, vera videtur tertia len­
Trid. cit.
tentia, et hoc sensu esse intclligcndamin­
Resolutio quccstionis.
nuit Bellarminus lib. 2 de Imaginibus cap.
Q. 25. a. 5. o. — Nota imaginem posse 24 in resp. ad 5 argument, ex ratione D.
tripliciter considerari : 1° materialiter ut Thomæ. Illamautcm probant momenta quæ
est res quxdam auro, ligno, tela constans, superius protulimus.
figura, coloribus, lineamentis aliisque ar­
Si objicias, cultum imaginis etiam hoc
tis ornamentis decorata: sic sumpta imago tertio modo considerat® ultimate termi­
nari ad Christum seu sanctum,Christo au­
nulla veneratione est digna.
2° Potest considerari formalissime ima­ tem deberi latriam, sancto duliam. Res­
go prout in actu exercito exercet officium pondet Bellarminus ibid. Christo quidem
imaginis, quod est actu exhibere exemplar deberi latriam quando adoratur ut est in
cujus vices gerit et a quo sub ista forma­ se, non autem quando adoratur ut est in
lissima ratione non distinguitur nisi penes imagine per participationem : quemad­
diversum essendi modum , eo fere modo modum qui honorat famulum regis hono­
quo species intelligibilis est ipsum objec­ rat regem; longe tamen aliter honorat re­
tum in esse intclligibili ; imago enim for­ gem in propria persona quam in famulomalitcr et reduplicative qua imago, idem
ibid. — Dico 2°. Loquendo de imagine
est quod exemplar in esse representative, secundo modo considerata formalissime ut
licet ut est res addat materiam, figuram, imago est et in actu exercito, secunda sen­
colores , etc. et hic modus considerandi tentia videtur admittenda; quia tunc ex
imaginem est illi proprius, nec ita proprie imagine et exemplari integratur unus ter­
convenit aliis rebus sacris aut signis res­ minus adorationis, ita ut tamen exemplar
pectu Dei vel sanctorum.
in recto importatum, v. g. Christus in ima­
3° Quodam modo medio quidam iterum gine refulgens, adoretur primario et pro­
considerant imaginem, nempe prout est pter se; imago vero in obliquo importata,
res sacra cultui divino deputata ct in ho­ secundario et propter exemplar.
norem Dei ct sanctorum instituta, habens
Unde sequitur 1° quod adoratio exem­
vim eos significandi seu representandi ; plaris sit absoluta, adoratio imaginis rela­
cl sic, inquiunt, consideratur etiam ut ima­ tiva et hac ratione inferior ad adorationem
go formalitcr, non in actu exercito , sed exemplaris, plus est enim adorari prima
in actu signato, non ut actu reprasentans, rio ct propter se (piam secundario et pro­
sed ut representiva ct ut habens relatio­ pter aliud. Sequitur 2° quod, licet adora­
nem ad exemplar a quo mutuat quamdam tio quæ terminatur ad imaginem sit latria,
sanctificationem et quasi consecrationem, quia est eadem individualiter cum adora­
co fere medo quo codex Ev angellorum , tione exemplaris, non habet tamenabima­
signum Crucis exterius expressum , vasa gine quod sit latria, sed ab exemplari:
altaris, reliquiae sanctorum, propter rela­ sicut licet eodem actu visionis beatifici
tionem quam habent ad res sacras, dicun­ intellectus videat Deum ct creaturas, non
tur sacra. Ita Snares , Sylvius hic et alii. tamen est beatitudo formalitcr quatenus
Et licet S. Th. hic non meminerit istius terminatur ad creaturas : unde adoratio
modi, eum tamen agnovit alibi, inquit Syl­ prout terminatur ad imaginem, non est
vius, scilicet 2 2, q. 99 , a. 1, ubi docet formalitcr et reduplicative latria, sed ma­
aliquid dici sacrum ex eo quod ad divinum terialiter tantum seu specificative. Et Iitc
cultum ordinatur. Et a. 5, rerum sacrarum sententia sic explicata forte non displicebit
ordinem exponens, 1" recenset personam auctoribus terliæ sententiae; illam probant
sacram, 2" sacramenta, tum addit : «Post quæ superius in ejus expositione adduxi­
» sacramenta autem, secundum locum te- mus. Cætcrum
• nent vasa consecrata ad sacramentorum
144

U3
DE CULTU IMAGINUM CHRISTI ET SANCTORUM.
Solmuiliir argumenta tertia nvritentue in quan­
Et ad instantiam similiter D. Hoc
tum militant contra hanc secundam conclu­ ipso quo exhibetur latria ratione alterius
sionem.
non est latria absoluta seu quoad substan­
Ad primum, II. et concilia et Patres tiam et modum, C. non est latria relativa
intclligcndos esse de latria absoluta, non seu quoad substantiam tantum, ,V. Simili­
relativa; seu, quod idem est, de latria ter ad probatiorum. latria est essentia­
quoad substantiam et modum, non de la­ liter summus cultus qui exhibetur rei pro­
tria quoad substantiam tantum. Duplici­ pter se seu ut primo principio, latria ab­
ter itaque potest accipi latria : 1° ut sig­ soluta seu latria quoad substantiam et
nificat latriam simpliciter tantum, id est, modum, C. latria relativa seu quoad sub­
quantum ad substantiam; 2° prout signi­ stantiam tantum, N.
Ad tertium, D. ant. Imago ut imago
ficat fair iam quoad substantiam et modum
simul importando et quod terminetur ad distinguitur ab exemplari penes ipsum
hanc rem, et quod terminetur ad illam ra­ modum essendi, C. penes rem ipsam. N.
tione ipsius : hæc soli Deo et Christo con­ Est enim eadem res exemplar et imago,
venit, illa ejus imagini. Hoc autem sensu sed sub diverso modo, exemplar in esse
inlelligenda esse concilia et Patres cons­ enlitalivo, imago in esse representativo.
tat : cum enim asserant imagines Christi Unde similiter D. conscq. Ergo imago
et «anctorum eadem adoratione adorari ac non est adoranda eodem cultu quoad mo­
ipsorum exemplaria, ut vidimus in proba­ dum, C. quoad substantiam, V. sive C.
tione hujus sccundæ sententiae, ct aliunde totum; adorari enim ratione alterius est
dicant non adorari latria, cum tamen quid inferius ct modus adorationis diversus
exemplaria adorentur latria, ut contra­ ab adoratione ratione sui, licet possit esse
dictio vitetur, necessario dicendum est idem quoad substantiam; adoratur autem
imagines non adorari latria ratione sui, imago ratione alterius,exemplar ratione sui.
latria absoluta, latria quoad substantiam
Ad quartum R. D. ant. Impossibile est
et modum; adorari tamen latria , ratione unam et camdem adorationem esse simul
alterius, latria respecliva , latria quoad respcctivam et absolutam respectu unius
substantiam tantum ■ in quo nulla est con­ ct ejusdem, C. respectu diversorum, N.
Ad quintum, N. ant. Ad prob. D. ant.
tradictio. Posset etiam forte dici has auc­
toritates esse intelligcndas de imagine Christus est causa adorandi imaginem,hoc
sensu quod Christus seu adoratio Christi
tertio modo considerata.
Ad instantiam in contrarium, R. con­ efficiat adorationem imaginis, Λ. hoc sensu
cilia et Patres dicere imagines adorari ut quod ratione Christi qui primario et pro­
codices Evangel iorum et sacra vasa, ly ut pter se adoratur, imago secundario adore­
dicente omnimodam paritatem, N. aliquam tur, C. Sed N. conseq. Licet enim color
C. Volunt ergo concilia ct Patres imagi­ videatur ratione lucis, eadem tamen vi­
nes, sicut sacra vasa, non adorari cultu sione videtur.
Ad sextum, R. ad primam sequelam
absoluto ct ratione sui ; ct in hoc est pari­
tas quam intendunt ; non tamen quod sit piod,si Christus esset personaliter prædiversus honos qui exhibetur imagini et pro- sens, adoraretur adoratione majori indivi­
lotypo.sicut est diversus qui exhibetur vasis dualité^ non specifice; latria enim ad­
«criset Deo; est enim, ut diximus, specialis mittit intra propriam speciem gradus e
ratio de imagine, quæ ut est imago forma­ latitudinem.
Ad secundam sequelam , V. illam, ilL
lissime, est ipsum objectum in esse repræ«entalivo. Vel loquuntur de imagine tertio enim actus sunt supremus gradus lalriat
modo considerata , prout est repraesenta- qui non nisi soli Deo secundum se defe­
runtur. Existimat tamen Nugno hos actus
liia tantum in actu primo.
Ad secundum, II. eadem solutione, I)
etiam posse fieri ad imaginem seu coram
maj. Latria absoluta , latria ratione sui, imagine, quia fierent ad imaginem in ordi­
latria quoad substantiam ct modum , est ne ad Christum et ratione illius; non autem
propria Deo, C. latria relativa, latriara­ quod crederetur inesse ei aliqua divinitas
tione alterius, latria quoad substantiam seu aliqua virtus, quod damnat Trid. suss.
25, decreto de Invocatione sanctorum.
tantum, N.
40
Bill. T. III.

14ΰ
DISSERT. XXIII. ART. III.
obj. insuper maxime contra rationem absolute loquendo Deus possit in ipsis tl
D. Th. Adoratio imaginis et adoratio per ipsas repræsentari ut principale ob­
exemplaris se habent ut electio et inten­ jectum adorationis, et illæ simul reprætio, adoratur enim imago propter rem ima­ sentatæ ut aliquid Dei eamdem adoratioginatam : atqui electio et intentio sunt ac­ nem secundario terminare, ut vestes regis
tus distincti ·. ergo.
simul cum eo secundario terminant adora­
B. N. ant. Ad prob. D. Imago adora­ tionem quæ ei exhibetur, juxta D. Th.
tur propter rem imaginatam, ly propter a. 4, seq. o; vel ut reliquiæ sauctonnn
dicente causam finalem tantum, N. dicente quando adorantur simul cum sancto cujus
etiam causam formalem, C, Et sub hac ra­ sunt reliquiæ, ut dicemus.
Neque enim una est ratio cur creatura
tione hic consideratur.
Inst. Qui videt imaginem Christi male cum Deo vel cum aliquo sancto cogitatio­
pictam, odit imaginem ut imago est, et ta­ ne conjuncta adorari potest, sed plures as­
men diligit Christum. E contra qui videt signantur. Prima est repræsentalio per­
imaginem Judæ bene ipsum exprimentem, fectior ac facilior; et hæc est in imagine.
diligit imaginem ut imago est, et odit Ju- Secunda est contactus realis etiam praete­
dam : ergo non est idem motus in imagi­ ritus ; et hæc est in iis quæ Christum vel
sanctum tetigerunt, ut sunt crux,clavi
nem ct in rem imaginatam.
B. D. ant. Qui videt imaginem Christi vestes. Tertia est cum res quæ adoratur
male pictam, odit imaginem ut imago est fuit aliquid ipsius sancti, ut sunt membra
materialiter, et diligit Chi istum, C. ut ima­ ejus corporis. Quarta est specialis depugo est formaliter et formalissime Christi, tatio ad cultum divinum, ut in vasis sa­
N. Odit itaque formam figura malæ pro- cris ; aut quævis specialis pertinentia seu
portionatam cum exemplari, vel diligit relatio ad rem sacram vel Deum, ut codex
formam figure quatenus est bene propor­ Evangel iorum, signum Crucis, etc. Quin­
tionate exemplari veramque ad illud rela­ tam addit Vasques, nempe generalem re­
tionem habet ; sed hoc est considerare ima­ lationem cujuslibet creatura ad Deum ut
ginem materialiter et ut res est, non for­ ad suum auctorem intime sibi præsentem;
malissime ut exercet officium imaginis, quam tamen alii negant.
Cætcrum, licet quæ fiunt venerabilia se­
quod est exhibere in actu exercito exem­
plar gerendo ejus vices : unde in hoc casu cundo et tertio modo ratione contactus
odit imaginem Christi quia imago est, realis ad personam sacram, vel quia sunt
non quia est imago Christi, et diligit ima­ paries ejus, simul eadem adoratione so­
ginem Judæ quia imago est, non quia est leant adorari ac ipsa persona propter imimago Judæ; fieri enim non potest quod mediatam conjunctionem seu relationem
quis diligat imaginem Christi quia est imago ad illam, ut dicemus de reliquiis Christi
Christi, quin simul diligat Christum quia ct sanctorum; item ct maxime imagines
Christus est causa cur diligat imaginem. quæ non possunt considerari formahter ut
Pepones. Juxta hanc sententiam, seque- imagines nisi cum prolotypis : non sic
relur quod verbum mentis Christum re- tamen solent apprehendi ct adorari qui
prxscntans deberet adorari latria , est quarto modo sunt venerabilia, quia non
enim idem motus in speciem intclligibi- dicunt relationem immediatam ad ipsam
lem ct rem intellectam. Sequitur insuper personam sacram, sed mediatam tantum:
omnes res sacra, Evangelia, vasa altaris, sic vasa sacra dicunt immediatam relatio­
imo omnes creaturas posse adorari la
nem ad cultum divinum, mediante cultu
tria; nihil est enim quod non habeat ali­ ad Deum; codex Evangeliorum immedia­
quam relationem ad Deum, et in quo Deus tam dicit conjunctionem ad verba signifi­
non possit repraesentari ut principale ob­ cantia veritatem, ct bis mediantibus ad ip­
jectum adorationis ; quæ tamen omnia vi­ sam essentialem veritatem; signum Crucis
immediate reipræsenlat crucem Christi, ct
dentur inaudita. Ergo.
B. quoad verbum mentis, nullum videri ipsa mediante Christum.
inconveniens, si ratione rei cujus est na­
Quoad omnem aliam reni mundi non
turalis similitudo adoretur ut imago. sacram, concedit Vasques, ut diximus,
Quoad alias res sacras, non difliteor quin quod, cum sii opus Dei et in ea Deus con-

I

.

I
I

ur
DE CULTU IMAGINUM CHRIb'll ΕΓ SANCTORUM,
linuo sit et operetur, possumus æqne fa- | » cultus supremus; sed seipsum explicat
cilein ea Deum cogitare quam virum sanc­ » dicendo quod sit latria respectiva, quæ
tum in veste quam habuit, et sic illum in » ex hoc ipso non est amplius in se saipsa el cum ipsa adorare eadem adoratio­ » prema, nec talis evadit nisi qma referne; quod confirmat cx juramento, quod » tur ad Christum. Fundamentum hujus
est artus religionis, ct tamen fieri pote-t » S. Doctoris est, quod motus qui tendit
per quamcumque rem, ut in ea relucet ve­ » in imaginem sit idem cum illo qui tendit
ritas divina. Fatetur tamen illas omnes » in archetypum, et quod utrumque simul
res non sacras non proponi communiter » uniatur. Quw hunc sensum culpare ρο­
populo adorandas, propter periculum ido- ή test? nemo certe. Si expressio displilolatriæ ratione ignorantiæ populi. Alii ut » ceat, potest omitti, sicut absque hæsitaAugno dicunt, ut res aliqua adoretur simul » tione fecit P. Pctau ; Ecclesia enim non
cum Deo, non sufficere conjunctionem il­ » adoptavit hanc S. Thomæ expressionem.
lam generalissimam cujuslibet creatura » Sed magna erit imbecillitas et vanitas,
ad Deum, sed specialem requiri, qualis » si res quæ sensum tam rationabilem
» habent, quemquam commoveant, id
est una ex quatuor assignatis.
Ex dictis videtur Bellarminum (quem » profecto miserum est imo et horribile,
exscribit hic Honoratus Tournely) modum » dum attenditur has tricas eo usque proexcessisse dum dixit lib. 2 de Imag. cap. » gredi, ut abrumpant unitatem. ·»
22, «hunc loquendi modum (nostra conNon displicet ergo illustrissimo ac doc­
• clusionis) non carere magno periculo... tissimo Bossuetio sententia D. Thoma,
i· offendere aures catholicorum et prabere quin e contra illam adeo veram existimat
• occasionem hærelicis liberius blasphe- ut eam a nullo posse culpari certo asse­
» mandi. » Forte non attendebat, dum hæc rat, adeo rationabilem ut imbecillitati et
scriberet auctor praclarissimus, hanc esse vanitati deputet si quis inde commoveatur,
sententiam S. Th. S. Bonavcnt. Alexan­ miserum dicat ct horribile si cavillando
dri de Hales, Alberti Magni et illustrium inde unitas abrumpatur. Si tamen expres­
Scholasticorum. Sed et observandum est sio, non sententia, auribus delicatulis dis­
quod hunc loquendi modum sugillet lau­ pliceat, potest salvo sensu omitti, non
datus Bellarminusprasertim in concione quia mala aut falsa, non quia illius aut
ad populum, propter subtilitatem distinc­ S. Thomæ nulla ratio est habenda, (hoc
tionum quarum non est capax populus enim ambiguum est apud Tournelium),
imperitus, quam modificationem censura sed quia Ecclesia illam non adopta­
annectere non placuit ejus exscriptori, cui vit. Quantum hæc distent a verbis Tourvix unquam non placent quæ illiberaliter nely, quæque fides sit huic theologo adbi­
dicuntur contra scholam D. Thomæ.
benda ubi de S. Thoma aut ejus schola
Eadem, ut videtur, animi propensione agitur, hinc et ex aliis quæ alibi observa­
idem Tournely initio ejusdem quæstionis vimus, judicet æquus lector.
inter observanda numero tertio, sic loqui­
Petes utrum cultus imaginum cadat sub
tur : « Mullis displicet hæc D. Thomæ præcepto ?
• sententia, quam parum idoneam existi//. 1° Datur praccptum negativum na­
• mant novatoribus nostris ad unitatem turale nullam inferendi irreverentiam sa­
» fidei hac in parte revocandis : quaprop- cris imaginibus; quia est intrinsece malum
» ter illustrissimus ac doctissimus Bossue- contra virtutem religionis indebite et ir­
» tins, in Epistola de adoratione crucis ad reverenter tractare res sacras.
• virum religiosum, scripta die sexta Julii
2° Datur praccptum naturale affirmati­
» anno 1691, pag. 22, consentit ut si hæc vum servandi debitum modum in cultu
• Angelici Doctoris loquendi ratio quem- imaginum, ita ut dum coluntur, abstinea­
• quam offendat, supprimatur, nec ulla tur ab omni cultu superstitioso et indebito.
5° Multi negant dari ullum praeceptum
» ipsius habeatur ratio. » Sinceritas hic
iterum desideratur in theologo Parisiensi; affirmativum colendi imagines : non natu­
sic enim habet illustrissimus et doctissi­ rale, quia licet ex principi* fidei ct ratio­
mus Bossue tins Epistola citata : « S. Tho- nis teneamur colere Deme ct sanctos, inde
» tuas tribuit Cruci cultum latriœ, qui est tamen non colligitur nos tali modo teneri
10.

DISSERT. XXIII. ART. jy.
eo» colere, scilicet per imagines ; non po­
juxta catholicæ et apostolicæ Ecclesia
sitivum, quia neque in sacris Litteris con­ » usum, a primævis Christians religionis
tinetur- neque ex traditione colligitur.
» temporibus receptum; » aaeoque esse
Quidam volnr.*. ratione consuetudinis apostolicam traditionem.
esse modo in Ecclesia praeceptum affirma­
Prob. 5° cx Patribus. Legatur S, Hie­
tivum aliquando colendi imagines. Cæte- ronymus tontra Vigilantium, S. Amhros.
rum certum videtur eum peccaturum ratio­ Horn. 91, 92, S. Greg. Nazianz. Orat. 2,
ne scandali qui nunquam coleret imagines. S. Basilius supra Psal. 115, S. Aug. Senn.
11 de Sanctis, S. Damascen. Iib.4de Fide
ARTICULUS IV.
c. 12, S. Chrysost. Horn. 85 in Joan. Ori·
De cultu crucis ct reliquiarum.
genes Horn. 6 in c. 15 Exod. S. Cyrillii»
Q. 25. a. 4. ct 6. o. — Dico 1° Crux Jerosolymit. Catechesi 25.
Christi, sive ea in qua pependit, sive aliæ
Prob. 4° ex miraculis factis adpræseuquæad ejus similitudinem effinguntur, item tiam seu contactum sanctæ Crucis et reli­
cæteræ reliquiæ illius ac sanctorum, sunt quiarum sanctorum, quorum quædam re­
fert S. Aug. lib. 22 de Civit, cap. 8. Toti
veneratione et cultu dignæ.
Nomine reliquiarum Christi et sancto­ mundo nota sunt miracula facta in inven­
rum, non intelligimus solum partes eorum tione, exaltatione ct apparitione sanctæ
corporum, sed vel quæ ipsis conjuncta fue­ Crucis facta Constantino Magno cum his
re, ut vestes; vel ea quibus usi sunt dum verbis, In hoc vince, ut referunt Eusebius,
viverent, ut instrumenta ; vel ea quæ ad Sosomenus, Paulus Diaconus, etc.
ibîd. a. 6. 0. — Prob. ratione fundati
eorum corpora fuerunt admota, ut semi­
cinctia; vel ea quæ fuerunt ipsis instru­ in verbis S. Aug. lib. 1 de Civit, cap. 15.
menta supplicii, ut catenæ Petri, etc. Unde Qui habet affectum ad aliquem, veneratur
non solum veram Christi crucem venera­ etiam ea quæ de ipso post mortem relin­
mur, sed etiam ea omnia per quæ et in qui­ quuntur, non solum corpus aut partes
bus salutem nostram oparatus est, clavos, corporis ejus, sed etiam exteriora puta ves­
lanceam, tunicam, fascias, lintea, montes tes et similia : atqui manifestum est quod
Sion, Olivarum, Calvariæ, præsepe Beth­ non solum Christum, sed etiam sanctos
lehem, monumentum, etc.
Dei in veneratione habere debemus, tan­
Prob. 1° exS. Scriptura. Genes. 50 et quam membra Christi, Dei filios, et ami­
Exod. 15, ossa Jacob et Joseph cum mag­ cos, et nostros intercessores : ergo eorum
no honore conservantur et transferuntur reliquias qualescumque honore congruo in
ex Ægypto. 4 Reg. 15, ossa Elisæi susci­ eorum memoriam venerari debemus. Vertant mortuum ex contactu. Isai. 11 dicitur .jd autem S. Augustini, unde D. Th. desu­
de Christo : EI erit sepulcrum ejus glo­ mit hoc argumentum, sunt hæc loco citato.·
riosum. Matt. 9, Ilemorroïssa tangit sum­ « Si paterna vestis et annulus, ac si qui i
ma cum veneratione Christi fimbriam, etsa- » est hujusmodi, tanto charius est posteri)
natur. Act. 19, fideles venerabundi tangunt » quanto erga parentes est major affectus,
sudaria ct semicinctia Pauli, ct curantur. » nullo modo ipsa spernenda sunt corpoProb. 2° ex conciliis. Concilium Nicæ- » ra, quæ utique multo familiarius atque
num secundum act. 7, definit imagines » conjunctius quam quælibet indumenta
esse adorandas, ad modum ct formam ve- >» gestamus. »
ncrandæ ct vivificantis erucis. Concil .Trid.
ibid. λ. 4. 0. — Observandum, crucem
sess. 25 de Invocatione sanctorum, defi­ in qua Christus pependit duplici ratione
nit, « affirmantes sanctorum reliquiis vc- coli : uno modo in quantum repræsentat
» ncrationem atque honorem non deberi, nobis figuram Christi extensi in ea; alio
» vel eas aliaque sacra monumenta a tidc- modo cxcontactu ad membra Christi, ct cx
» libus inutiliter honorari, atque eorum hoc quod ejus sanguine c?t perfusa : alia»
• opis impetranda causa sanctorum memo- autem cruces quæ ellingnuiur veneramur
• rias frustra frequentavi,omnino damnan- I tantum ut imaginem Christi crucifixi.
» dos esse, prout jam pridem eos damnaibid. — Dico 2°. Si crux et aliæ reliquis
■ vit ct nunc etiam damnat Ecclesia. » Et Christi et sanctorum apprehendantur siinitio capitis, declarat hunc cultum esse I mul cum eo cujus sunt reliquiæ tanquam
US

«

DE CULTU CRUCIS
unum totale objectum , eodem cultu ado­ I
rantur : Christus quidem aut sanctus pri­
mario et propter se ; reliquiæ secundario
et propter Christum aut sanctum : sicut,
inquit S. Duci, eadem veneratione venera­
mur regem et ejus vestimentum : unde con­
cludit crucem qualemcumque adorari latria, scilicet respectiva, eo modo quem
explicuimus supra de imaginibus ; eadem
enim est ratio de reliquiis hoc sensu con­
sideratis.
Si vero reliquiæ considerentur præcise
secundum relationem quam habent ad
Christum aut sanctum cujus sunt reliquiæ,
quatenus fuerunt aliquid illius, aut eum
tetigerunt, ut diximus de imaginibus ter­
tio modo consideratis, tunc adorantur
cultu inferiori qui analogice et reductive
tantum pertinebit ad genus cultus sancio
exhibiti. Idem est ac de imaginibus tertio
modo consideratis.
Solvuntur objectiones.

Obj. 1°. Nullus pius filius veneratur con­
tumeliam patris sui, puta flagellum (pio
flagellatus est, vel lignum in quo fuit sus­
pensus. Ergo.
ibîd. ad 1.— /i. N. conseq. Disparitas
est, quod flagellum et patibulum patris
consideratur a filio ut opprobrium ct ma­
lum patris tantum; si enim fuissent patri
causa exaltationis ct filio liberationis cx
acerba tyrannide, illa in pretio haberet.
Nos autem veneramur crucem, clavos, lan­
ceam sub secunda consideratione, quate­
nus fuerunt instrumenta triumphi Christi
et nostra liberationis.
Inst. Saltem præter veram crucem, aliæ
non videntur adorandæ. Ergo. Prob. ant.
Licet adoremus veros clavos, veram lan­
ceam, verum præsepe, verum sepulcrum,
non tamen adoramus omnes alios clavos,
omnes lanceas, omnia præsepia, omnia se­
pulcra, etc. Ergo.
R. N. ant. Ad prob. N. conseq. Disparitas est, quod ista omnia non repræsentantimaginemChrislisicutcrux, crux enim
de novo facta non solum est imago primi·
tivæ crucis, sed etiam ipsius Christi, (piem
nobis slatim exhibet in ea extensum ; nul- I
Ium enim nunc habet alium usum apud |
nos, post edictum Constantini qui prohi­
buit sontes crucifigi ; imo nec ista omnia
rant imagines eorum quæ fuerunt inslru- |

ET RELIQUIARUM.
149
menta passionis Christi, sicut crux est
imago crucis in qua pependit; ad imagi­
nem enim non sufficit omnis similitudo,
sic, frater non dicitur imago fratris, nec
ovum imago alterius ovi; sed requiritur
quod unum exprimatur ex allero ad ejus
similitudinem, sicut nunc cruces omnes
fiunt ad exprimendam primam : at vero
non omnes clavi, lances præsepia fiunt aut
eriguntur ad repraesentanda illa quæ fue­
runt instrumenta passionis Christi, sed ad
alios usus ; si tamen in hunc finem criserentur, sua veneratione non carerent, ut
cum pinguntur in imagine cum cruce.
Jlepones. Si adoremus instrumenta pas­
sionis et alia, ratione contactus, sequitur
quod pariter potuissent adorari labia Judæ, manus crucifigentium Christum, asi­
nus cui insedit, etc. atqui hæc sunt absur­
da : ergo.
P. Certum est rem ex contactu ad ali­
quam personam excellentem, secundum
communem æstimalionem hominum, con­
trahere ordinarie aliquam dignitatem et
venerabilitatem qua fit ut habeatur in ma­
jori pretio quam ante; sed ad hoc requiri­
tur quod moraliter loquendo censeatur
participasse aliqualiter ejus excellentiam
aut sanctitatem, et quod nihil obstet in ea
venerationi. Hoc notato, .V. sequelam ar­
gumenti; labia enim Judæ et manus cruci­
figentium nullatenus participaverunt sanc­
titatem Christi, sed potius malitiam eorum
quorum erant membra et paries vitales, ita
ut fuerint instrumenta immediata passio­
nis non tam ut erat passio quam ut erat
actio scelerata ; potest enim sub hac du­
plici ratione considerari passio Christi :
crux autem, clavi et aliæ res inanimes fue­
runt instrumenta immediata passionis
Christi ut passio erat sanctissima, mediata
tantum actionissceleratæJudæorum. Quan­
tum ad asinum, repugnat ipsi deferri ado­
rationem, quia erat brutum et fuisset igno­
rantibus occasio idololatrandi. Adde quod
Christus non insederit immediate asino,
sed vestimentis superpositis.
f rgebis. Exhacsententia sequitur quod
cruces quæ sunt in plateis et locis indecen­
tibus, x el quæ exprimuntur manu vel di­
gito, debeamus adoraro, quod videtur ab­
surdum.
/t. equidem cruces non debere erigi in
locis indecentibus : unde Theodosius im-

iM

DISSERT. XXDI. ART. IV.
neralor prohibuit ne humi pingerentur vel I eos qui superstitiose accendebant cereci
sculperentur, propter periculum eas pedi­ coram reliquiis martyrum, putantes eo<> ni
bus calcandi, 1. 1 cod. Iit. 8, I. Cum sit cereis accensis illustrari ; quia objecer e n
nobis. Ubi tamen reponuntur, veneratio­ Vigilantius per ironiam Mfiynuni honone dignæ sunt, etiam cruses digito vel rem prwbent hujusmodi homines biaiii·
manu formatai, ut docent SS. Patres citati simis martyribus, quae putant de ei/...
a Nugno, Dionysius. Cyrillus Jerosol. simis cereis illustrari. Seclusa autem bAthanas. Basil. Chrysost. etc.
superstitione ibidem probat id esse pium
Obj. 2°. Deus, Deuteron, cap. ult. abs­ ct licitum : « Quicumque, inquit,accencondit corpus Moysis necoleretur a Judæis. « dunt cereos, secundum fidem suam InChristus Luc. 11 et Matt. 25, arguit Judæos » bent mercedcm ; » huneque usum pro­
quod sepulcra Prophetis erigerent. Ergo. bat, quia ad lectionem Evangelii accen­
B. adpi imum, id esse factum a Deo ne duntur cerei. Idem probat in Epist. ad
corpusMoysis coleretur ut deus a Judæis, Riparium et in Vita Paulæ.
qui valde erant propensi ad idololatriam.
Ad S. Aug. B. ipsum eo loci non loqui
ItaS. Chrysost. Hom. 5 in Matth. Nec obs- de sanctorum sepulcris seu imaginibus, sed
tat quod non coluerint eum viventem ut quorumlibet defunctorum : damnat ergo
Deum, ipsum enim tunc audiebant sæpe eos qui defunctorum manibus ad eorum
dicentem unum esse Deum, se vero ser­ sepulcra seu imagines more gentium pa­
vum ; post mortem ejus vero obliti sermo­ rentabant, offerentes cis panem el vinum,
num et memores mirabilium quæ fecerat, aliasque epulas, quibus deinde se ingurgi­
facile potuissent eum ceu Deum colere, ut tabant et inebriabant. Patet ex ejus ver­
bis .· « Novi, inquit, mullos esse sepulcrofecerunt serpentem æneum.
Ad secundum, B. Christum his in locis » rum et picturarum adoratores, novi rnulnon reprehendere Judæos præcisc quod » tos esse qui luxuriosissime super morsepulcra Prophetis erigerent, sed quod » tuos bibant et epulas cadavei ibus cxliinon imitarentur eos quorum monumenta » bentes super sepultos, seipsos sepeliant
magnificabant, sed potius patres suos qui » ct voracitates ebrietatesque suas depuProphetas occiderant, atque ita seipsos » tent religioni. » Quod autem non nega­
condemnarent·, quærebant enim ipsum oc­ verit S. August, religiosam venerationem
cidere : unde dicit eos consentire open- sepulcrorum sanctorum, patet ex his ver­
bus majorum suorum. Ita Chrysost. Horn. bis Epist. 42 ad Madaurenscs : « Videtis
75 in Matth. Ambros. ct Bedain cap. 11 » imperii nobilissimi cminenlissimuin cnlLuc.
» men ad sepulcrum piscatoris Petri subObj. 5°. Concilium Illiberitanum can. » misso diademate supplicare. »
54, prohibet ne cerei per diem accendan­
Obj. ultimo, sæpe falsas reliquias ven­
tur in coemeteriis : Inquietandi enim, in­ ditari et coli pro veris, quod jam sæpe de­
quit, spiritus sanctorum non sunt. Et D. prehensum est, et insinuat S. Aug. lib. de
Hieronymus Vigilando objicienti idolola­ Opere Monach. cap. 18, ubi cum dixisset
triam esse accendere de dic cereos coram monachos quosdam circumferre reliquias
reliquiis, nihil aliud respondet quam cos martyrum, subdit : si tamen martyrum.
solos id facere qui zelum Dei habent, sed Adde tot esse ejusdem generis reliquias,
non secundum scientiam. Et S. Aug. lib. ut oporteat vel cumdcm sanctum habuisse
de Moribus Ecclesiæ cap. 54, reprehendit inulta corpora, vel inultas reliquias e»c
sepulcrorum et imaginum adoratores. Ergo. falsas. Ita Calvinus.
B. ad concil. Illiberit. ibi tantum pro­
B. N. ant. de reliquiis quæ auctoritate
hibere superstitionem gentilium, qui ac­ legitima in ecclesiis venerationi fidelium
censis cereis ct variis aliis superstijiosc proponuntur, dc iis enim tantum loqui­
adhibitis animas defunctorum evocabant mur; semper enim Ecclesia diligentiam
quasi illic adessent, talis enim evocatio adhibuit ne fraudes ‘t-reperent, maxime
est quædam inquietatio : sic anima Sainue- i post decretum conciiA Lateranensis quo
lis evocata 1’ytahonissa, dicit : Quare in­ cavetur ne ulla' reliqmæ publice exponan­
quietasti me? 1 Reg. 28.
tur absque sufficienti examined approba·
Ad S. Hieronymum, ibi tantum culpare I tione. i\on mirum est autem S. Augusti-

DE CULTU CRUCIS
num dubitasse de reliquiis quas privati qui­
dam monachi circumferrent. Quoad id
quod additur de multiplicatione ejusdem
rcliquiæ, D. id accidere ex co quod di­
vers® partes ejusdem corporis sint in di­
versis locis et a parte denominetur totum :
sic toti quadraginta martyres (ut scribit
Rasilius Orat, in quadraginta Martyres) di­
cebantur esse in variis urbibus, quia quælibcl civitas habebat aliquam partem eo­
rum. EtThcodorct. lib. 8 dc Martyribus,
advertit corpora martyrum raro inveniri
integra in sepulcris, sed in variis locis esse
distributa.
Cæterum dato poss_ absolute loquendo
aliquando falsas reliquias irrepere pro ve­
ris, non ideo tamen ab omnium cultu ab­
stinere debemus, sufficit enim ad earum
cultum licitum moralis certitudo de ea­
rum veritate ; sicut eadem moralis certi­
tudo sufficit ut adoremus hostiam conse­
cratam, etsi possit accidere quod non sit
consecrata. Adde quod sæpe sit error ma­
terialis tantum, ita ut dicantur rcliquiæ
unius sancti, quæ tamen sunt alterius.
Quœritur utrum mater Christi sit ado­
randa adoratione latriœ ?
Q. 25. n. 5. o. — II. negative. Prob.
Non est adoranda latria absoluta, quia est
pura creatura; neque respecliva, quia cum
sit creatura rationalis, est propter pro­
priam excellentiam adoranda. Ergo. Patet
ant.pro prima parte. Prob. pro secunda.
1° Quia si creatura rationalis quæ ratione
sui digna est veneratione, adoraretur la­
tria respecliva, præberetur occasio existi­
mandi quod talis adoratio ipsi tribueretur
ratione propri® excellenti®. 2e Quia ado­
rari hyperdulia propter se est , quid ma­
jus ct nobilius quam adorari latria prop­
ter aliud. Licet enim latria sit species cul­
tus perfectior cl dignior quam dulia seu
hyperdulia, in individuo tamen actus du­
liœ potest esse perfectior ct dignior actu
latriœ : sicut v. g. licet justitia sit virtus
specie perfectior temperantia, potest ta­
men actus temperanti® summus esse in in­
dividuo perfectior actu justili® infimo; et
id contingit in actu relativo latriœ et absokilo hyperdulia ,-quia actus latriœ, li­
cet quatenus absolutus est et terminatur ad
Deum, sit perfectio ct perfectissimus; ut
tamen est relativus et terminatur ad crea­
turam insensibilem, non est perfectior nec

ET RELIQUIARUM.
<51
inde habet quod sit latriœ, nisi materiali­
ter, ut diximus.
Dices. Conjunctior fuit Christo i.: ter
ejus quam crux. Ergo.
ibid. ad5.—Ji. C. ant. N. conseq. Quia
crux cum sit res insensibilis, incapax se­
cundum se honoris, non ratione sui, sed
ratione alterius adorari debet : beata au­
tem Virgo, cum sit secundum se honoris
capax, honoranda est cultu qui ei debetur
secundum se, propter rationes allatas.
Depones. Honor matris refertur ad fi­
lium : atqui Filius adoratur latria : ergo.
ibid, od 2. — II. D. ant. Honor matris
refertur ad filium ut ad finem, C. ut ad
objectum quod eadem adoratione simul
adoratur, N. Adoratio autem imaginis re­
fertur ad exemplar sicut ad objectum seu
terminum, qui eodem actu adoratur, ut
diximus.
Sunt tamen quidam recenliores, quo*
tacito nomine refert Nugno, qui existimant
B. Virginem, propter intimam suam con­
junctionem ad Christum ejusque maternitatem, posse saltem cultu interno adorari
latria respecliva; sed non videtur com­
munis hæc opinio, magisque standum com­
muni praxi fidelium et sensui Ecclesi ■,
quæ B. Virginem veneratur cultu quidem
inferiore ad divinum quia est creatura, sed
superiore ad alios sanctos, scilicet hypt rdulia, quia est excellentissima creatura,
non solum ratione plenitudinis grati®, sed
etiam maternitatis Dei. Et sic media via
incedit inter duashæreses, scilicet \n:idicomarianitarum, qui nimis humiliter dc
illa sentiebant, apud Epiphan. Hæresi 77
et 78; ct Collyridianorum, qui in aliud ex­
tremum declinantes, honores divinos ipsi
deferebant, collyridas seu placentas ei of­
ferentes iu sacrificia : apud cuindem Epi­
phan. Hæresi 79.
Finem huic tractatui hic ægrc imponi­
mus : plurima enim utilia, pia et curiosa
circa mysteria vilæ ct passionis Christi
Salvatoris plus quam angelice tractat S.
Thom. a quæslione 26 ad 59, quibus im­
morari quasque discutere maxima fuisset
voluptas, nec minor utilitas; sed quia de
iis vix aut ne vix disputatur in scholis, et
præsens tractatus jam nimium pro insti­
tuto nostro excrevit, illa omittere cogi­
mur, et lectorem Christianum et curiosum
ad Auctorem nostrum remittere.

X

►

TRACTATUS

DE MYSTERIIS CHRISTI
»

D. Th. 5 p. a. Q. 27 ad 60.

27 Proœm. — Discussis in tract. de Incarnatione quæ spectant unionem Dei
et hominis et quae ad illam consequuntur, gratum fore existimavi lectori pio ac cu­
rioso, si speciali tractatu expenderem cum Angelico Doctore quæ Filius Dei incar­
natus in natura humana sibi unita gessit vel passus est. etiamsi ista scholarum dis­
putationibus subjici non soleant.Expendemus itaque J° ea quæ pertinent ad ingres­
sum ejus in mundum ; 2° ea quæ pertinent ad progressum vitæ ipsius in hoc
mundo ; 3° exitum ejus ex hoc mundo; 4° ea quæ pertinent ad exaltationem ipsius
post hanc vitam. Et quia beatissima ejus Mater pertinet ad ingressum ipsius ia
mundum, ideo sit
eut Jeremiæ,cui dictum est, Jerem {-.An­
DISSERTATIO I.
tequam exires de vulva, sanctificati ti;
DE BEATISSIMA VIRGINE MARIA ,
et Joanni Baptistæ, de quo dictum e»t,
MATRE CHRISTI.
Luc. 1 : Spiritu sancto replebitur adhuc
D. Th. QQ 27, 28, 29, 50.
ex utero matris suæ. Ergo.
ibid. a. 5. 0. — Dico 2°. Per hanc pri­
ARTICULUS 1.
mam sanctificationem fomes non fuit tota­
De sanctificatione BcalxMarixKirginis. liter sublatus in B. Virgine, sed persecan­
D. Th. Q. 27.
dam tantum in conceptione Christi.
1° Quia SS. Patres, S. Leo Scrm. 2de
Quatuor in hoc articulo quæruntur : pri­
mum, utrum B. Virgo mater Dei fuerit Naliv. S. Joan. Damascen. lib. 4 Orthod.
sanctificata in utero; secundum, utrum fid. cap. 15, S. Bernard. Scrm. SdePurif.
per hanc sanctificationem fomes fuerit in et Horn. 5 super Missus, dicunt B. Virgi­
ea totaliter sublatus : dicitur fomes appe­ nem ex conceptione ( ihrisli fuisse purga­
titus sensitivus, non secundum se, sed ut tam et purissimam factam : remanebat ergn
habilualiter inclinatus ad actus contrarios tunc in ea aliquid purgandum; non pecca­
rationi; tertium, utrum B. V. nunquam I tum : ergo infectio fomitis.
ibid. — 2° Quia sicut ante immortalita­
peccaverit etiam venialiter;quartum, utrum i
habuerit plenitudinem gratiæ.
' tem carnisChristi resurgentis nullus adep­
tus fuit carnis immortalitatem; ita incon­
q.27.3. 1. 0.—Dico l°.QuamvisScriptura sacra nihil dicat de sanctificatione B. veniens esse videtur dicere quod ante
Mariæ in utero, sicut nec de ipsius nativi­ Christi carnem, in qua nullum fuit pecca­
tate ; rationabiliter tamen creditur fuisse in tum , caro Virginis matris ejus, aut cujusutero sanctificatam : an in primo vel se­ vis alterius fuerit absque fomite, qui dici­
cundo instanti conceptionis, non disputo. tur lex carnis seu membrorum.
Vide quæ dixi de peccato originah.
ibid. — Fuit tamen in B. V. ligatus fo­
Ibid. — Prob. Rationabiliter creditur mes per primam sanctificationem, quatequod illaquægenuit Unigenitum a Patre, ! nus per virtutem gia iæ et providentiam
plenum gratiæet veritatis, præcætcrisom­ singularem cohibeanturvires inferiores,ne
nibus major» privilégia gratiæ sanctifica­ moverentur contra rationem. Unde sequi­
tionis acceperit : unde angelus Lue. 1 ei tur nulluni unquam fuisse in B. V. motum
dixit : z/fe, gratia plena. Atqui inveni­ inordinatum eliam indeliberaluin,
mus quibusdam aliis hoc pris ilegium fuisse
ibid. a. 4. O. — Dico
B. Virgo minconcessum ut in utero sanctificarentur, si- quam peccavit etiam venialiter.
q.

i

i

DE SANCTIFICATIONE BEAT2E MARI2E VIRGINIS.
155
ItacommunîterSS.PP.et theologi.Unde tatis, non humanitatis quam habebat a Ma­
Trid. sess. 6, can. 23, dicit quod Ecclesia tre. Quod autem quidam SS. Patres dicunt
teneat B. Virginem, ex speciali privilegio, verba Christi esse reprehensionis, intelli­
intota vita sua vitasse omnia peccata etiam gent! sunt non de reprehensione proprie
dicta propter culpam, sed de reprehen­
venialia.
Ibid. — Prob. Illos quos Deus elegit ad sione quoad apparentiam tamum; quatenus
aliquid ita præparat ct disponit, ut ad id si verba nude specientur, habebant speciem
ad quod eliguntur inveniantur idonei : B. reprehensionis; seu, ut dicit Auctor,—
autem Virgo fuit divinitus electa ut esset Ibid. — in Matre cohibuit Dominus non
mater Dei; ct ideo non est dubitandum inordinatum gloriæ motum quantum ad ip­
quin Deus per suam gratiam eam ad hoc sam, sed id quod ab aliis posset aestimari.
idoneam reddiderit. Subsumo. Atqui non
Quod autem addit Christus : Nondum
fuisset idonea mater Dei, si peccasset ali­ venit hora mea, quidam intelligunt de
quando. Ergo. Prob. subsumpl um. l°Quia hora seu tempore mortis suæ; quia fami­
sicut honor parentum redundat in prolem liare erat Christo designare suam passio­
secundum illud Prov. 17, Gloria /iliorum nem per hanc vocem hora, in qua debe­
Patres eorum; ita per oppositum ignomi­ bat agnoscere Matrem. Alii intelligunt de
nia matris redundasset in prolem. 2° Quia tempore patrandi miracula; quia nondum
singularem affinitatem habuit ad Christum, tunc omnibus innotuerat defectus vini,
qui ab ea carnem accepit : dicitur autem 1 quod requirebat Christus, ut per hoc mi­
Corinth. 6: Quæ conventio Christi ad Be­ raculum evidentius probaret suam divini­
llati 5° Quia singulari modo Dei Filius, tatem.
qui est Dei sapientia, in ipsa habitavit, non
Dices 2°. B. Virgo poterat orare : Di'dum in anima, sed etiam in utero; dici­ mitte nobis debita nostra. Ergo.
tur autem Sap. 1 : In malevolam animam
B. sic potuisse orare, non in sua, sed in
non introibit sapientia, nec habitabit in aliorum persona.
torpore subdito peccatis. Ergo.
Ibid. a. 5. 0. — Dico4°. B.Virgo majo­
Dices 1°.S. Chrvsost. lIom.45inMatth. rem præ omnibusaliis, sive angelis sive ho­
exponens illud Matlh. 12, Ecce Mater tua minibus , habuit gratiæ plenitudinem; quia
d fratres tui foris stant quœrentes te, quanto aliquid magis appropinquat princi­
dicit : « Manifestum est quod solum ex vana pio in aliquo genere, tanto magis partici­
■ gloria hoc faciebant. » Et super illud pat effectum illius principii : atqui (Ihristus
Joan. 2, Finum non habent, dicit idem est principium gratiæ, secundum divinita­
S. Chrysost. Horn. 40 in .loan, quod Ma­ tem quidem auctoritative, secundum hu­
ter Jesu « Volebat jam eum gratiam ho- manitatem vero instrumcntaliter, et B.
■ minum conciliare, et seipsam clariorem Virgo illi fuit propinquissima secundum
• facere per Filium, et fortassis quid hu­ humanitatem,quia cx ea accepit humanam
manum patiebatur, quemadmodum et naturam : ergo.
fratres ejus, dicentes ‘.Manifesta te ip­
ARTICULUS II.
sum mundo. » Et post pauca : « Nondum
enim quam oportebat de eo opinionem De B. Firginis parentibus, ortu , edu­
catione et oblatione in templo.
■ habebat. » Atqui constat hoc totum esse
Circa saeculum octavum invaluit opinio
peccatum : ergo.
itid. ad 5. — B. uno verbo cum Auc­ apud Græcos, deinde apud Latinos quos­
tore, S. Chrysost. in illis verbis excessisse dam, B. Virginem a parentibus Joachim
contra communem SS. Patrum et Ecclesiæ et Anna senibus et sterilibus miraculose in
lucem editam esse, eam ætatis suæ anno
sensum.
Inst. Christus Joan. 2 reprehendit Ma­ tertio ex voto parentum in iemplo fuisse
trem dicens . Quid mihi ct libi, mulier ‘I oblatam , ac tunc virginitatis voto se as­
trinxisse; traditam levitis ct sacerdoti­
Ergo peccaverat.
h. Hac verba non esse reprehendentis, bus ad educationem, in templo, imo in
sed instruentis circumstantes se nihil ha­ Sancto sanctorum per undecim annos fuisse
bere commune cum Matre, ubi agitur de commoratam et eœlesli pabulo enutritam,
miraculis, quæ sunt propria opera divini- donec annum decimum quartum assecuta,

DISSERT. I.
IM
tradita fuerit in matrimonium Josepho
virgæ florentis indicio designato, qui vir­
ginitatem ejus custodiret, non violaret.
Quærimus utrum hæc omnia sint vera.
Dico 1°. Hæc omnia sunt dubia et in­
certa; quia sunt excerpta exscriptis partim
spuriis ct apocryphis, partim recenlioris
ætatis. Quantum ad S. Greg. Nissen, qui
laudatur, id refert ex historia incerti auc­
toris; similiter Epistola Evodii apostolo­
rum in sede Antiochena successoris, qu c
citatur, habetur apocrypha : cæteri sunt
recentioris ætatis.
Equidem Raronius mullis argumentis
probat id fieri potuisse s at non sequitur
ita facium esse, imo non fuisse ita factum
duo suadent. Primum : si B. Virgo tanto
honore tanlisque privilegiis fuisset deco­
rata, nunquam Judæi Christo in probrum
venissent ejus Matris vilitatem, ut ejus mi­
racula, sapientiam et virtutes deprimerent;
neque dixissent Matth. 15: Unde huic sa­
pientia hæc ct virtutes? Nonne hic est
fabri filius? Nonne mater ejus dicitur
Maria? Unde ergo huic hæcomnia ista ?
Secundum; quia juxta Apost. Heb. 9,
nemini nisi summo pontifici semel in anno
licuit Sanctum sanctorum ingredi ex man­
dato Dei, Exod. 50 et Lev. 17. Quæ reli­
gio vigebat adhuc apud Judæos tempore
Philonis,ut ipse testatur in libro de Lega­
tione ad Cajum imperatorem. Nullatenus
autem est verisimile sacerdotes et levitas
admisisse aut tolerasse, contra religionem
suam ct Dei mmdatum, in Sancio sancto­
rum commorantem puellam, cujus digni­
tatem et excellentiam ignorabant; neque
enim eam futuram Dei matrem sciebant.
/11, inquies, quid ergo Ecclesia celebrat
die vigesima prima Novcmb. sub nomine
PræscntalionisB. Virginis?
Jl. Celebrat Ecclesia actum illum pientissimum ct generosissimum quo B. Virgo
se adhuc tenera retate voto virginitatis as­
trinxit , atque professione vitæ perfectio­
ris se Deo dicavit atque consecravit; quod
factum esse in templo creditur. An autem
hæc onialio lacta fuerit a parentibus ex
voto? an triennis obi ita fuerit puella? an
in sacerdotum disciplinam tradita? an in
Sanctum sanctorum inducta et ibi undecim
annis commorata? an decimo quarto anno
ætatis Josepho florescentis virgæ indicio
dc-i tialo in matrimonium tradita,nec di­

ART. III.
cit nec colit Ecclesia. Imo cum olim in ora­
tione festi Præscntalionis legeretur Dtui
qui sanctam tuam Genitricem taberna­
culum sancti Spiritus post ivienniumin
templo prœsentari voluisti , Sixtus Vjtir 1
sit hanc orationem emendatam sic lesi,
prout hodie legitur : Deus qui B. Marian
semper virginem Spiritus sanciihabitaculum hodierna die in templo prtesenlan
voluisti, præsta, quæsumus^ etc.
Dico 2. Parentes B. Virginiscolunlura!i
Ecclesia subnominibusJoac/iiniiel.-imw;
sed incertum est an sint vera et proprii
eorum nomina, an ratione mystics signi­
ficationis tantum imposita. Joachim eniii
hebraice significat prœparalionem Do­
mini , Anna significat gratiam. Aon pauci
putant nomen proprium patris B. Virgini·
esse Deli, ut dicemus dum de genealogia
Christi. Cælerum in id curiosius inqtiirert
superfluum reputat S. Petrus Damianm
Scrm. 5 de Nativit. Quia, inquit, lector
nimisinutililerquœrit quod Ævangtlida
narrare superfluum duxit.
ARTICULUS III.
Dc virginitate B. Marite.
D. Th. Q. 23.

Dico 1°. B. Maria virgo concepit, virgo
peperit.
Q. 28. α 1. ct 2. — Prima pars est con­
tra Cerinthum, qui dicebat Christum et
semine Joseph conceptum; secunda,con­
tra Jovinianum, qui, licet agnosceretD.
Mariam fuisse virginem in conceptu, vo­
lebat tamen in partu fuisse corruptam,ul
refert S. Aug. Hæres. 82 et I. 1 coiit. Ju­
lian. c. 2.
Utraque pars est de fide. Constat i° ex
illo Isaï.c. 7 : Ecce virgo concipiet cl pa­
riet filium. Neque dicas cum quibusdam
Judæis, vocem hcbrxam haalma non sig­
nificare virginem, sed puellam adoloccntulam , sive virginem sive non ; obser­
vant enim linguæ hebraïcæ periti vocem
hanc haalma, cum articulo einphalicoha,
nullibi usurpari in S. Scriptura nisi pro
puella virgine. Aliunde Isaïas hoc loco
praenuntiat portentum ingens ct inaudi­
tum : quid vero novi et portenti haberet,
si puella virum experta sit filium paritura?
Lude Matth, cap 2, volens probare Chris­
tum esse conceptum ex Spiritu sancto,
dicit ·. Hoc totum factum est, ul adim-

DE VIRGINITATE B. MARI/E.
153
pleretur quod dictum est (t Dominoper [ fides adeo indubitata et universalis, u- i
Prophetam dicentem · Ecce virgo inute- omnibus
:1 suis officiis■*Mariam
’'— semper virgi
ro habebit, et pariet /ilium.
nem, vir.inem prius et posterius, virgi­
2° Constat ex Symbolis Apostolorum et nem ante partum , in par’u et post partum,
Constantinopolitano, in quibus dicitur unanimi consensu celebret, <·ι hoc ipso
Christus conceptus ex Spiritu sancto , quo quis profert nomen Maria:, stati.n
natus ex Maria virgine. 3° Constat ex virgo inlclligitur. « Neque enim , inquit
perpetua traditione Ecclesiae. Plurcs con­ » Epiphan. Hæres. 78, altera videturS. Ma­
gruentias pro utraque parte affert S. Th. » riæ vox et virgo. » Unde in quinta sy­
1 et 2 articulo hujus quæst. quas videre η nodo generali dicitur : « Mariæ virgini­
η tas ante partum , in partu et post partum
potest curiosus lector.
Exivit itaque Christus ex utero clauso » interminabilis. »
penetratione mirac.ulosa, sicut post resur­
ibid. o. 5° Suadent variae rationes Auc­
rectionem intravit ad discipulos, januis toris. 1° Error Helvidii derogat perfectioni
clausis. Atque hinc sequitur quod B. \ irgo Christi, qui sicut secundum divinam na
peperit absque dolore ; causa enim dolo­ turain Unigenitus est Patris tanquam per­
rum in partu est apertura seu fractura fectus per omnia Filius ejus, ita decuit ut
claustrorum, quæ hic abfuit.
esset unigenitus Matris tanquam perfectis­
Dices. S. Ambrosius in cap. 2Luc. dicit simum germen ejus. 2° Hic error injuriam
de Christo : « Ilicest qui aperuit matris suæ facit Spiritui sancto, cujus sacrarium fuit
» vulvam, ut immaculatus exiret. » Ergo. uterus virginalis, in quo carnem Christi
ibid.a. 2. ad 1. — B. quod ista aper­ formavit : unde non decebat quod de caetio non significat reserationem claustri pu­ tero violaretur per commixtionem virilem.
doris virginei, sed solum exitum prolis de 5° Derogat dignitati et sanctitati Matris
utero matris. Unde idem S. Ambrosius 1. Dei, quæ ingratissima videretur si tanto
de Instil. Virg. c. 8 dicit : « Bona porta Filio contenta non esset, et si virginitatem
» Maria quæ clausa erat ct non aperieba- quæ in ea miraculose conservata fuerat,
» tur; transivit per eam Christus , sed non sponte perdere vellet percarius com libi­
» aperuit. »
tum. 4° Eliam ipsi Josepho esset ad maxi­
Ibid.a. 5. o. — DicoVP. B. Maria post mam praesumptionem imputandum, si eam
partum virgo permansit.
quam revelante angelo de Spiritu sancto
Est iterum de fide contra Helvidium, Deum concepisse cognoverat, polluere at­
qui dixit .Matrem Christi post partum a tentaret. Ergo.
Joseph fuisse carnaliter cognitam ct alios
Obj. 1°. Matth. 1, dicitur de Maria ct
genuisse filios.
Joseph : Antequam convenirent, mvcita
Ib. in n. s. c. — Prob. 1° ex illo Ezecb. est habens de Spiritu sancto .· qu>>d no i
U: Porta hæc clausa erit ct non ape­ potest dici nisi de conventuris; sicut m ino
rietur, ct vir non transibit per eam, dicet de non pransuro , antequam pran­
quia Dominus Deus Israel ingressus est deret. Ergo. 2’ Ibid, dicitur, Joseph tcper eam. Quod exponens S. Aug. Scrm. 18 cepit uxorem suam, et non cognoscebat
de Temp, dicit : « Quid est porta in do- cani, donec peperit Filium suum pri­
» mo Domini clausa, nisi quod Mariasein- mogenitum : τό donec significat tempus
» per erit intacta? Et quid est, homo non determinatum , quo Iit id quod usque ad
* transibit percam, nisi quod Joseph non illud tempus dilatum est. 5° Primogeni­
«cognoscet eam? Et quid est, Dominus tus non dicitur, nisi qui habet fratres se­
» solus intrat ei egreditur per eam, nisi quentes. 4° Christum revera habuisse fra­
» quod Spiritus sanctus imprægnavit eam, tres exprimit S. Scriptura Joan. 2, ubi di­
» et angelorum Dominus nascetur per eam? citur quod Christus descenderit in Ca» Et quid est ‘datisa erit in ectcrnum, pharnaiimeum Malreetfratribussuis.Ergo.
//. ad primum cimiS. Hieron. lib.cont.
• nisi quod Mana virgo est ante partum ,
» et virgo in partu , etvirgo post partum?» Helvid.de Pcrpet, Virg, Mariæ, quod,li­
Eodem sensu allegoria* exponunt hunc, lo­ cet particula antequam sæpe consequentia
indicis, nonnunquam tamen ea tantum qua
cum alii SS. Patres et interpretes.
2· Hæc est Ecclesiæ calholicæ traditio et cogitabantur aut solebant iieri ostendit:

DISSERT. I. ART. IV.
necesse est ut c-'gMala vel solita fieri, fiant
ARTICULUS IV.
cum aliquid intervenit quod impedit ne Dc voto virginitatis a Deipara emiw,
fiant : s,tut si diceretur, Antequam nautæ
in portu pranderent navigaverunt, non sig­
Quatuor hic quaerimus : primum, ulnia
nificaretur nautas pransissc in portu post­ Deipara emiserit votum virginitatis; <?quam navigaverint sed eos solitos et co­ eundum, cujus condition·* fuerit illudiogitantes prandere in portu, abiisse impran­ tum, an conditionatum an absolutum;ter­
sos. Ita similiter cum Evangelista dicit, tium, quandonam emisit ; quartam, an pri­
antequam convenirent, inventa est, etc. ma emiserit.
non significat quod postea convenerint,
Q. 28. a. 4. c. — Dico 1°. Deipm
sed quod dum secundum opinionem vulgi emisit votum virginitatis. Est contra Calviderentur conventuri, pravenit conceptio vinistas, qui inde vident probari vota mo­
per Spiritum sanctum, ex quo factum est nastica quæ odio habent.
ut ulterius non convenerint.
Ib. in a. s. o. — Prob. 1° cx responso
ibid, nd 5.— Ad secundum, It. ex eo­ ipsius Deipa æ facto angelo nuntianti quod
dem S. Ilieron. in Comment, ad 2 c. Christum conciperet et pareret : Quomo­
Matth. quod; quamvis usçweseu donec sig­ do, inquit, fiet istud, quoniam virumnon
nificet quandoque certum tempus, quan- cognosco Quibus verbis objicit difficul­
doqueetiam significet tempusindefinitum, tatem quam patiebatur. Ista autem difficul­
ut cum dicitur Psal. 115 : Oculi nostri tas non oriebatur ex simplici proposito
semper ad Dominum, donec misereatur servandæ virginitatis, quod propria vo- J
nostri; non est sensus quod post impetra­ lunlate mulare poterat ; neque cx hoc quod
tam misericordiam oculi avertantur a Deo, actum cognitionis nunquam exercuerat,
cum tunc debeant magis converti. Et se­ parius enim proponebatur futurus ab an­
cundum hunc modum loquandi, signifi­ gelo : non repugnat autem quod quæ non­
cantur ea de quibus posset dubitari, si dum cognovit virum, postea cognoscat,
scripta non fuissent ; cætera vero intelli­ ct pariat ; neque repugnat quod postea
gent iæ nostra relinquuntur. Secundum igi­ cognoscat, nisi votum virginitatis emissum.
tur hum» modum Evangelista scribit Ma­ Hanc ergo impotentiam cognoscendi It.
trem Dei non esse cognitam usque ad par­ A irgo his veritis exprimit : Pirum non
tum, de quo posset dubitari; imo contra­ cognosco, id est, cognoscere non possum:
rium prasumi, ut multo magis intelliga- sicut dum abstemius dicit, Non bibo ti­
num, id est, bibere non possum; vel ae­
mus cognitam non fuisse post parium.
Ibid, ad 4. — Ad tertium. Primogeni­ cus, Lumen caeli non video, id est,videre
tus in S. Scripturis dicitur ante quem nul­ non possum. Unde S. Aug. I. de S. Virlus est genitus, sive post eum alii gignan­ ginit. c. 4 dicit : Hoc profecto non dice­
tur, sive non. Unde secundum legem pri­ ret, nisi Deo virginem se ante vovisset.
mogenita debebant redimi, antequam aliud
Si dicas Deiparam non ignorasse Mes­
nasceretur.
siam nasciturum cx virgine, juxta illuti
ibid, ad 5. —z/d quarlum. Secundum Isai. 7 : Ecce virgo concipiet et parut;
morem S. Scriptura,fratres Dominidicun- II. id non ipsi slatim occurrisse ut ad sc
tnr qui erant ejus consanguinei, ut patet pertinens : unde dicitur turbata in sermo­
de Abraham ct Loth,Genes. 15, et de La­ ne angeli. Insupw quomodo id fieri pos­
ban et Jacob, Gen. 29. Quoto autem gra­ set (quod Mcssias nasceretur ex virgine)
du consanguinitatis, non constat. Plures ante non legerat, impôt Vouer. Beda in
volunt quod essent filii Cleophæ, qui aliter cap. 1 Luc.
dicebatur Alphaeus, fratris S. Joseph, sicProb. 2° cx SS. Patribus. Prater Aug.
que erant secundum opinionem vulgi con­ jam laudatum, S. Greg. Niss. Orat, in
sanguinei Chvsti in secundo gradu. Alii diem natalem Christi, Vcnerab. Beda su­
dicunt quod essent filii Mariæ Cleophæ pra cap. 1 Luc. S. Bernard. Serm. 4 sup r
sororis B. Virg. et sityeipsa orant consan­ Missus, S. Edmerus lib. de Excellentia B.
guinei Christi in secundo gradu.
A . cap. 4 et alii votum B. Virginis as­
truunt.
Ibtd. o.
5° /latio suffragatur. Per150

«

DE VOTO VIRGINITATIS A DEIPARA EMISSO.
157
fectionis opera magis sinit laudabilia si cx Licet habeamus quxdam exempla virorum
volo fiant, ut docuimus 22. ad a. 6. q.88 : qui tempore Legis manserunt cœlibes, ut
atqui virginitas debuit excellere in Matre Josuë, Eliæ, Elisæi, etc. nulUm tamen le­
Dei, propterea quod aliis virginibus pro­ gimus mulierem coluisse virginitatem. Id
ponenda erat in exemplum, et propter alias equidem quidam opinantur de .Maria soro­
rationes congruentes, quas refert Auctor re Moysis, sed aperte contradicit Joseph
a. 1 hujus q. : ergo.
lib. 5 Antiquit.c.2, ubi dicit Mariam fuis­
ibid. — Dico 2°. Probabile est Deipa­ se junctam matrimonio Huri, qui una cuir
ram primum vovisse virginitatem condi- Aarone Moysis brachia in monte sustinetionate, si nempe Deo placeret, aut aliud bat, Exodi 17. Aliunde unius factum, sicut
non ordinaret ; postea, cognita Dei volun­ non facit, ita nec destruit morem. Ergo.
tate, et accepto sponso secundum quod
Dices 1°.SS. Patres qui votum virgini­
inores illius temporis exigebant, una cum tatis in Deipara agnoscunt, votum simpli­
ipso absolute vovisse.
citer dicunt, ncc distinguunt inter absolu­
Est expressa sententia S. Th. non solum tum et conditionatum. 2° Quod est perfec­
hic, sed etiam in 4, dist. 50, q. 2, art. 1. tius, est tribuendum B. Virgini : atqui per­
Prob. Erat Deiparæ justa ratio dubitan­ fectius est absolute vovere quam conditio­
di num virginitatis votum Deo placeret, nale : ergo. 5° B. Alaria erat virginibus
inio ct timendi ne ipsi displiceret : ergo proponenda in exemplum : istæ autem ab­
prudens et religiosa Virgo illud absolute solute vovent. 4° Nulla est ratio quæ co­
non emisit, sed conditionate, si Deo pla­ gat agnoscere in B. V. votum tantum con­
ceret, ne se exponeret periculo displicendi ditionatum : non praeceptum legis Judaica
Deo. Prob. ant. Esto non fuerit tunepræ- vacandi generationi, quia vel nullum fuit,
ceptum strictum saltem singulis vacandi vel saltem spectabat communitatem ; non
generationi, cum jam esset sufficienter singulos nisi in casu necessitatis,quæ tunc
propagatum genus humanum et multipli­ non erat : non matrimonium initum cum
catus populus fidelis : attamen colere vir­ S. Joseph , quia essentia matrimonii con­
ginitatem, erat adhuc tunc contrarium mo­ sistit in jure mutuo ad copulam, non in ip­
ribus Israëlilarumpraesertim quoad mulie­ so usu copulæ, ipii potest separari a jure;
res : ergo Deiparæ justa ratio fuit, etc. votum autem absolutum virginitati- non
Prob. ant. i° auctoritate Patrum. S. Aug. repugnat juri mutuo ad copulam, sed ipsi
lib. de Dono Viduitatis cap. 7, dicit : tantum usui copulæ. Ergo.
« Sanctas fœminns propheticis temporibus
B. ad primum. Argumentum est nega­
• nubere obedientia, non concupiscentia tivum quod nihil probat. Insuper non erat
• compellebat.» Idem habet S. Ilieron. ratio cur SS. Patres distinguerent inU r
lib. contra Helvid. c.lO;S. Bernard. Senn, votum absolutum et conditionatum, eum
de Virgine, ad illa verba Apocal. Signum utrumque B. V. emiserit.
magnum apparuit in calo, dicit B. Vir­
Si dicas. Juxta SS. Patres B. A', emisit
ginem vovendo virginitatem, legis Mo- votum absolute ante matrimonium initum
laicœ decreta transcendisse.
cum S. Joseph, quod nos dicimus emissum
Has autem auctoritates theologi, etiam ii tantum inito matrimonio. Sic S. Aug. lib.
qui liic nobis adversantur, exponunt de le- de Virginit. cap. 4 : « Desponsata est, in.eimproprie sumpta pro consuetudine quæ » quit, viro justo, non violenter ablaturo,
tunc vigebat apud Judæos, ut omnes nu­ » sed potius contra violentos custodituro
berent ad propagationem populi fidelis, » quod illa jam voverat. » EtS. Greg. Aiss.
item de obedient ia et necessitate respective in diem Natalis Christi : « Non liberorum
ad hanc consuetudinem : ct bene ex ipso » causa Josepho nupsit, quinimo nefas illi
S. August, qui lib. de Virginitate, c. 4, » fuit cognoscere virum. ·
B. laudatos Patres posse intclligi de voto
expendens votum a Deipara nuncupatum,
dicit·. Hoc Israëlilarum inores adhuc conditionato, si Deus aliPr non ordinaret ;
mutabant. Ergo secundum SS. Patres, quandiu enim id non innotescebat illi, te­
etiam fateutibus adversariis, colere virgini­ nebatur voto. Adde quod bocarginnentni’i
tatem , erat adhuc tunc contrarium mo­ militet tantum contra circumstantiam tem­
tibus israëlilarum. Prob. 2" idem. ant. poris in quo dicimus emissum votum ab-1-

158

DISSERT. 1. ART. IV.

lutum, non autem probat quod ab initio j
fuerit absolutum.
Ad secundum, D min. Perfectius est
vovere absolute quam conditionate, secun­
dum se, C. attendis circumstantiis, ut si es­
set periculum displicendi Deo per votum
absolutum, N. Sic autem erat in casu. Adde
quod Deipara etiam voverit absolute, ut
jam dictum est, et quidem ante annuntia­
tionem angeli. Et per hoc patet responsio
ad tertium.
Ad quartum, It quod neque ratio præ
cepti stricte legis Mosaicæ, neque ratione
matrimonii initi cum Joseph, dicamus Dei­
param non vovisse absolute, sed quia hoc
mores Israclitarum adhuc recusabant, ut
dicit S. Aug. supra laud.
Ilis tamen non obstantibus, sententiam
contrariam ut vere probabilem etiam agnos­
co propter rationes mox deductas, et quia
a pluribus insignibus theologis etiam Thomistis propugnatur, ita ut videatur hodie
communior. Et quantbm adD.Th. qui vi­
detur aperte contrarius, observat noster
SerriusS. Doctorem in sententiam voti con­
ditional! hisse, delusum supposilitio tes­
timonio S. Augustini, a Magistro Senten­
tiarum et Gratiano laudato, cujus supposi­
tionem S. Th. in sua ætate propter probato
rum codicum penuriam deprehendere non
potuit; sic enim S. Aug. loquentem indu­
cunt Magister Sent. lib. 4, d. 30, et Gra­
tianus can. Sufficiat,causa 27, q.2 : « Bea» Ia Virgo proposuit se servaturam votum
» virginitatis in corde; sed ipsum votum
» non expressit ore ; subjecit se divins dis» positioni; proposuit se perseveraturam
» virginem, nisi Deus ei aliter revelaret,
« committens virgo suam virginitatem di• vinæ dispositioni ; consensit in carnalem
» copulam, illam non appetendo, seddiυ vinæ inspirationi in utroque obediendo.
■ Postea vero simul cum viro labiis expres» sit, etuterquein virginitate permansit. »
Quo S. Augustini testimonio, bona (ide ac­
cepto, sententiam firmat S. Th. in q. cit.
d. 30, q. 2, art. 1, dicens : « Et hoc est
> quod Augustinus in littera tradit, quod
> proposuit se persevewluram virginem,
>· nisi Deus aliter ordinaret. » Attamen ni­
hil horum habctS. Aug.nequelib. de Aupt.
et concup. qui apu 1 Magistrum Seni, cita­
tur in margine, neque lib. de Virginitate
n Gratiano notato.

Cæterum quidquidsit, cum utraque sen·
tenlia admittat Deiparam vovisse absolute
virginitatem, et sit tantum disputatio de
tempore, an ab initio, ande^uesu temporis,
quando novit ex divina revelatione id Deo
placere, quod est contra liærcticos hodier­
nos, restant argumenta eorum solvenda.
Obj. Præceptum erat in Lege vacandi
generationi, Gen. 1, v. 28, his verbis:
Crescite et multiplicamini et replete ter­
ram. Quod Deus repetit post diluvium ibid,
c. 9, v 1. Ergo Mater Dei non potuit abs­
que transgressione et peccato vovere abso­
lute virginitatem.
It. 1° hæc verba non esse Dei præcipicntis, sed benedicentis et promittentis fecun­
ditatem; eadem enim legimus cap. cit. v. 22,
dicta brutis, quæ non sunt capacia præcepti. 2° Esto fuerit, præceptum istud obli­
gabat tantum perse, directe et primario
communitatem, non privatos nisi in casu
necessitatis propter propagationem gene­
ris humani et multiplicationem populi fi­
delis, ut probavi in tract, de Matrim. dis­
sert. 1, art. 1, § 2, et docet S. Th. in 4,
d. 57, q. 5, a 2, ad 2 : tempore autem B.
Virginis ex neutro capite necessitas urge­
bat; sufficienter enim propagatum erat ge­
nus humanum, et multiplicatus populus fi­
delis.
Inst. 1°. Exodi 23, v. 26, legitur : Λ’οη
erit infacunda ct sterilis in terra tua.
Et Deuteron. 7, v. 14 : Non erit in te ste­
rilis tam in hominibus quam de gregibus
luis. Ergo.
Q
B. ut ante, 1° non esse prohibitionem
colendæ castitatis, sed promissionem fuitiræ fecunditatis; non enim sterilitas seu
fecunditas subjacere potest præcepto, cum
non sit in potestate hominis, neque pecora
sint capacia praecepti. 2° Si sii præceptum,
non afficit singulos nisi in casu necessita­
tis, qui tum non erat.
Inst. 2°. Saltem in vct.Testam.sterilitas
erat probrosa, et instar maledictionis ha­
bebatur : Oseæ 9 - Da eis vulvam steri­
lem; Hache], Gen.50,ubi peperit lilium;
Abstulit ,'nu\\iü, Deus opprobrium meum.
E contra fecunditas pro benedictione et
summa felicitate habebatur : Isat. 26 : Beatusquihabet si men inôion.-et Luc. 1 EliI zabelh propter natum Joanucm Bapt. Con1 gratulabantur vicini cl cognati, quia

DE MATRIMONIO B. VIRGIMS CÜM S. JOSEPH.
150
magnificavit Dominus misericordiam I » gloriætuæ inhumilem et abjectam in
» lis suis puellam, primo virginitatiscontisuam cum illa. Ergo.
Λ. D. ant. Sterilitas ex impotentia in con­ » nentiæ votosigillatam. » Rupertus abbas
jugatis, qui cum vellent generare non pos­ 1.5 in Cantica : «Qüiavotum egregium Deo
sunt,erat prob-osa. C. sterilitas ex electione » prima vovisti, votum virginitatis, » etc.
in virginibus, quæ cum possent generare,
ARTICULUS V.
nolunt majoris perfectionis studio, N. Si­
militer de fœcunditate, est summa felicitas De matrimonio beatœ Firginiscum sano*
io Joseph.
ct benedictio iu conjugatis, quia assequun­
Verum extitisse matrimonium inter B.
tur quod optant in conjugio : at major est
(elicitas ct benedictio servata virginitas, Virginem et S. Josephum probavi in di­
quia virgines bonmn excellentius quod quæ- gressione historica ad calcem diss. 5 de
runt, scilicet carnis incorniptioncm, asse­ Matrim. Illuc recurrat lector, et simul con­
quuntur, juxta illud Sap. 5 : Felix est ste­ ferat art. S ejusdem diss. de objecto consen­
rilis incoinquinata, quæ nescivit Iliorum sus matrimonialis. Hoc supposito, restant
indcliclo;habebit fructum inrcspcctione duæ quæstionessolvcndæ : prima, quandonam matrimonium istud fuit contractum; se­
animarum sanctarum.
Quantum ad quosdam Patres qui viden­ cunda, quoto utriusque ætatisanno. Unde
Dico i°. Matrimonium inter B. Virgi­
tur agnoscere legem vacandi generationi,
explicuimus supra de lege impropriesumpta nem et S. Josephum non fuit contractum
pro moribus ct consuetudine Israclitarum. tribus mensibus post salutationem angeli­
Dico 5°. Constat ex prima conclusione cam, quando nempe B. Virgo reversa ex
Deiparam votum virginitatis absolutum visitatione Elizabeth apparuit Josepho gra
emisisse antequam salutaretur ab angelo, vida, et ipse de mysterio fuit instructus ab
cui ideo respondit : Quomodo fiet istud, angelo, ut quibusdam SS. Patribus visum
quoniamvirumnon cognosco?id est, cog­ est : sed probabilius contractum fuit ante­
noscere non possum ob votum virginitatis, quam B. Virgo salutaretur ab angelo. Ita
ut exposui loco citato. Si namque votum sentiunt SS. Chrysost. Horn. 4 in Matlh.3,
fuisset conditione suspensum, si Deo pla­ Ambros. in Luc. cap. 1, Bernard. Hom. 2
ceret, aut aliud non ordinaret, ex nuntio super Missus, Petrus Chrysologus Serm.
angeli slatim intellexisset id Deo non pla­ 175, Th. hie q. 29, a. 2 ad 5, et alii.
cere, sed aliud ordinasse, neque respon­
Prob. 1°. Idco secundum SS. Patres,
disset, Quomodo fiet istud, quoniam vi­ etiam illos (pii hic nobis adversantur, Chris­
rum non cognosco, id est, cognoscere non tus voluit nasci ab uxorata, ut Matris ho­
possum, cum se sensisset solutam a voto nori consuleretur, ne scilicet haberetur for­
nicaria : atqui si post 1res menses tantum
conditionato, conditione non puri Picata.
Qui tenent votum fuisse ab initio condi* a conceptione juncta sit matrimonio, ap­
liODatum, dicunt emissum fuisse absolute paruisset gravida ex concubitu fornicario,
post matrimonium contractum cum S. Jo­ sive cum Josepho sive cum altero : ergo.
2° Ideo, juxta eosdem SS. Patres, Dél­
seph; alii ante matrimonium. Quovero cela­
ai a juncta fuit matrimonio ul partus ejus
tis Deipara anno, incertum æslimant.
Dùo 4°. Juxta quosdam SS. Patres, Dei­ celaretur diabolo, dum de Joseph semine
para mortalium prima virginitatem vovit et non de virgine putat esse natum .· at­
qui si tribus mensibus post imprœgnaliocamque ex voto servavit.
Prob. S. Bernardus Scrm. de Virg. in nem inivisset matrimonium, quando jam
apparebat gravida, diabolus non putassct
hæc verba Apocal. Signum magnum ap
[aruit in cado, dicit : « Propositum vir- ex Joseph semine esse conceptum : ergo.
/'ice.' Matth. 1 sic legitur · Cum esset
• ginilatis et ipsius quoque propodli novi
d '/ ansata mater ft ut, Maria, Joseph,
tas virginitatem carnis illustrat, quod vi
i i/ι m convenirent. incenia rst in
• deliret in libertate spiritus, legi» Mos in ' ro habens de Spiritu sancio. Joseph
• cædecretrt iransccnileiis, illibatam De
» corporis et spiritussanctimoniam vovit. · nui m vir ejus, cum esset justus ct nol­
S.Anselmusin Stimulo amoris, dicit Chris- let eum traducere, voluit occulte dimit­
lo : « Descendisti e regali solio sublimis tere illam. JJwc autem eo cogitante, ecce

II

DISSERT. I.
tugelus Domini apparuit in somnis ci,
dicens : Joseph fili David, noli timere
accipere Mariam conjugem tuam; quod
tnim in ca natum est, de Spiritu sancto
est ; pariet autem Filium et vocabis no­
men ejus Jesum... Exurgens autem Jo­
seph a somno, fecit quod praecepit ei an­
gelus Domini, et accepit conjugem suam.
Atqui ex toto hoc contextu eruitur quod
tunc solum Joseph acceperit Mariam in
conjugem suam, (piando ei revelatum est
ab angelo mysterium divinæ fœcunditatis:
ergo.
B. N. assumptum : quinimo ex hoc
contextu attente perpenso eruitur contra­
rium. Nam 1° tunc jam Joseph dicitur vir
ejus, scilicet Mariæ : ergo jam tunc erat
Joscpho juncta matrimonio. 2° Dicitur,
voluit dimittere illam : nemo autem di­
mittit uxorem quam reipsa non duxit :
« Quam non accepit, inquit S. Ambros. 1.
» 2 in Luc. c. 1, nemo dimittit ; et ideo
» qui volebat dimittere, fatebatur accep» tam. » 5° Dicitur : Noli timere accipere
conjugem tuam; et postea : Joseph acce­
pit conjugem suam. Qui autem in matri­
monio primum jungitur, non dicitur acci­
pere conjugem suam, sed accipere in
conjugem suam.
Itaque sensus horum ciborum est :
cum esset desponsata mater Jesu, Ma­
ria, Joseph , non per verba de futuro quæ
sponsalia tantum efficerent, sed per verba
de præsenti quæ verum matrimonium effi­
ciunt : quo sensu dixit Luc. cap. 2 : As­
cendit Joseph a Galilœa cum Maria des­
ponsata sibi uxore prœgnante, ante­
quam convenirent, id est, antequam ul­
lam copulam haberent. Joseph autem cum
esset justus et nollet eam traducere, vo­
luit occulte dimittere illam : id est, cum
nollet eam diffamare ct in judicium dedu­
cere , voluit occulte dimittere illam de do­
mo sua ct convictu. Noli timere accipere
conjugem tuam, id est, acceptam retinere
in domo et convictu.
Quod posset opponi ex his verbis, an­
tequam convenirent, quasi postea carnalitcr convenerint, dilutum est supra dum
de virginitate B. Mariæ.
Quantum ad ætatem utriusque conjugis,
quidam ex Epist. Evodii in sede Antio­
chena S. Petri successoris, dixerunt Josephum, dum contraxit matrimonium cum
160

ART. VI.
I Deipara, fuisse senem ad minus octoge­
narium. Et Baronius ex eadem Epist. scri­
bit B. Virginem fuisse quatuordecim ai>
norum ; sicque eos exhibere solent picto­
res. Verum hæc. Evodii Epist. nunc ab
eruditis penes omnibus rejicitur ut apo­
crypha, spuria et næniis atque fabulis re­
ferta. Unde
Dico 2°. Joseph dum cum Maria matrimonium iniit, non erat senex octogena­
rius , sed vir ætate florens.
Prob. 1°. Ideo, juxta unanimem SS. Pa­
trum sensum, Joseph datus est maritus B.
Virgini, ut illi esset solatio et præsidio in
fovenda et educanda prole, in rebus do­
mesticis gerendis, in oneribus matrimonii
ferendis, utque pauperem familiam arte
et industria aleret : atqüi hæc præsidia e!
subsidia a sene octogenario expeclari non
poterant : ergo.
2° Item, juxta eosdem SS. Patres, Deus
B. Mariam matrimonio jungi voluit, ut ejus
honor in tuto poneretur, possetque ejus
partus marito tribui ab his (pii mysterium
ignorarent : atqui in hunc finem congrue­
bat virum esse ætate florentem, non senem
efTœtuin ; quinimo elfœla mariti ætas niak
suspicandi de uxore juvencula patiente
ansam præbuisset.
Dico 3°. Nullum extat certum antiqui­
tatis monumentum B. Virginemætalis suæ
anno decimo quarto iniisse matrimonium:
quin potius rationi videtur conformius eam
tunc fuisse grandiusculam et maturioris
æiatis. 1° Quia post aliquot menses a ma­
trimonio contracto, longam ct difficilem
peregrinationem suscepit in montana Judææ, salutatura cognatam suam Elizabeth.
2° Quia cum nuberet non libidine aut de­
siderio prolis impulsa, sed ut Judæonun
moribus se conformaret, nulla erat ratio
accelerandi suum matrimonium.
Quo autem præcise ætalis suæ anno et
ipsa ct Joseph matrimonium contraxerint,
incertum plane est.
ARTICULUS VI.
De annuntiatione B. Firgin is.
Plura hic occurrunt discutienda : pri* mum, utrum fuerit conveniens annuntiari
1B. Virgini incarnationem Verbi in ca esse
perficiendam; secundum , utrum ista an­
nuntiatio debuerit fieri per angelum; ter­
tium, quis, ex qua hicrarchia et ex quo

DE ANNUNTIATIONE B. VIRGINIS.
4*5*
ordine fuerit angelus Gabriel missus ad B. |
Hic ad 4. — Dico S'» Angelli* G ib';cl
Virginem; quartum, utrum angelus in hu­ missus ad Mariam. non est suprem e hi/jmana specie apparuerit B. Virgini ; quin­ rarchiæ, sediniimæ, primus ex secundo
tum, utrum debito ordine peracta sit sa­ ordine qui est Archangelorum.
lutatio angelica·, sextum, ubi et quando sit
Ad quorum intelligentiam, obsrrcanperacta; septimum, unde orta sit turbatio dum est angelos distribui in 1res hierarII. Virginis, de quaS. Lucas c. 1. Pro quo­ chias, et quamlibet in 1res ordine-. Su­
rum resolutione
prema hierarchia continet Seraphinos,
ρ. 50. α. 1. o. — Dico 1°. Conveniens Chcrubinos et Thronos ; media, Domina­
fuit annuntiari B. Virgini incarnationem tiones, Virtutes ct Potestates; infima;
Verbi in ea esse perficiendam.
Principatus, Archangelos et Angelos.
Ibid.— i° Ut debito ordine prius Deum
Prob. itaque conclusio. 1° Qui a Ga­
mente conciperet quam corpore : unde S. briel missus ad .Mariam, ab Ecclesia et Pa
Aug. 1. de Virgin, c. 5, dicit : « Beatior tribus dicitur passim Archangelus. 2°Qma
» est Maria percipiendo fidem Christi , tanti mysterii excellentia requirebat ut il­
>■ quam concipiendo carnem Christi. » Et lius nuntius esset summus inter eos qui
infra : « Materna propinquitas nihil Mariæ summa nuntiant : atqui spiritus superio­
μ profuisset, nisi felicius Christum corde rum Ordinum non mittuntur ad ferenda
> quam carne gestasset. >» 2° Ut super hoc nuntia, sed soli Archangeliet Angeli, Ar«aeramentum divinitus instructa, jiosset il­ changcli quidem ad summa, Angeli ad com­
lius esse certior testis. 5° Ut voluntarie munia.
Deo sua obsequia offerret, ad quod prompibid. — Nec obstat dictum S. Greg.
tamse exhibuit dicens : Ecce ancilla Do­ Horn. 54 in Evang. « Summum angelum
mini. 4° Ut obtineretur ejus consensus, >» venire dignum fuerat, qui summum om­
quia in hoc mysterio intercedebant spon­ it nium nuntiabat. » Per summum enim
salia seu spirituale matrimonium tum in­ non intelligit primum omnium, sed pri­
ter Verbum divinum et naturam huma­ mum inter eos qui mittuntur ad ferenda
nam quam induit, tum interSpiritum sanc­ nuntia : unde ibid, paulo ante vocat ipsum
tum et Mariam quam imprægnavit, tum Archangelum. « Ad Mariam Virginem, ininter Christum et Ecclesiam quam insti­ » quit, non quilibet angelus, sed Gabriel
tuit : ad sponsalia autem seu matrimo­ » archangelus mittitur. » « Et hoc nomen,
nium requiritur consensus sponsæ quem » ut ibid, addit, officio suo congruit; GaB.A irgosuo ctEcclesiæ totiusque naturæ » briel enim fortitudo Dei nominatur : per
humanæ nomine dedit. —ib. a. 2. o.
» Dei ergo fortitudinem nuntiandus erat,
Item requirebatur iste consensus ut, sicut « qui virtutum Dominus et potens in pra­
femina dando consensum angelo tentatori ti lio ad debellandas aereas potestates ve­
ruinas generis humani initium dedit, sic il niebat. »
femina dando consensum angelo salutanti
ibid. a. 5. 0. — Dico 4° Angelus in hu­
redemptionis generis humani initium da­ mana specie apparuit B. Virgini.
ret.
Id aperte indicatseriesnarrationis Evan­
ibid.—Dico 2°. Annuntiatio B. Virgi- gelic®, Luc. 1. Dicitur enim angelus in­
iiisconvenienter facta est per angelum.
gressus ad Mariani, cum ea locutus, ct fi­
ibid — 1° Quia hæc est Dei ordinatio, nito colloquio discessisse : quæ omnia ex­
quod mediantibus angelis, nisi quid obs­ ternam speciem et quidem humanam re­
tet, divina ad homines perveniant. 2° Con­ ferunt.
gruum erat ut, sicut angelo tentatore pe­
ibid. — Idem suadent congruentiœ.
rierat genus humanum, ita angelo minis­ Prima, quia cum angelus nuntiaret Deum
trante repararetur. 5° Sic etiam congrue­ invisibilem assumpturum visibilem carnem
bat virginitati MatrisDei : undeS. Hieron. humanam, congruum erat ut invisibilis
inSerm. Assumpt. dicit : «Bene angelus creatura formam qua appareret visibilis as­
» ad Virginem mittitur, quia semper est sumeret. Secunda, quia cum B. Virgo non
• angelis cognata virginitas: profecto in solum in mente, sed etiam in ventre cor­
• carne prater carnem vivere, non terrena poreo Dei Filium receptura erat, non so­
lum ejus mens, sed etiam sensus corporei
» vita est, sed coelestis, »
H
Bill, t. III.

DISSERT. I. ART. VI.
erant visione angelica refovendi. Tertia, [ et Nephtali cesserat. Non obstat, inquam
ut Maria certior fieret ejus quod annuntia- quia
- -- partitio
. ............................
facta a Josuë erat possessiobatur; ea enim quæ sunt oculis subjecta, num non habitationum. Poterant ergo Jocertius apprebcnd'mus quam ea quæ ima­ soph et Maria habere in GalUæa «loinunginamur. Unde S. Chrysost. Horn. 4 in culam elocatam, possessiones «ero in Ju·
Maltlt. dicit : « Quod angelus non in som- dæa. Adde quod post captivitatem Babylo·
» nis, imo visibiliter Virgini astitit : nam nicatn, limites possessionum a Josnêpros­
» quia magnam valde relationem accipic- cripti non ita fuerint religiose servati,
» bat ab angelo, egebat, ante tantæ rei quin potius omnes susdeque permixti.
» eventus, visione solemni. »
Dico 7°. Juxta Ecclcsiæ traditionem,pe
ibid. α. 4.0. — Dico S·. Sal u tatio ange­ racta est salutatio angelica vigesima quinti
lica debito ordine peracta est.
Martii : ita ut inter conceptionem Christi
ibid. — Prob. Tria angelus intendebat et ejus nativitatem , quæ pariter creditur
circa B. Virginem. Primo quidem reddere contigisse vigesima quinta Decembris,in
ejus mentem attentam ad tantæ rei consi­ tercesserint novem menses integri.
derationem, quod facit eam salutando nova
De hora incertum est; et ideo ad memo '
quadam et insolita salutatione, in qua præ- riam et venerationem hujus sacratissimi i
miltit ejus idoneitatem ad conceptum, di­ momenti, usus obtinuit inter fideles ut ter I
cens, Gratia plena; exprimit conceptum in die, mane, meridie et vespere salutatio­
mox futurum, dicens, Dominus tecum; nem angelicam recitarent.
Non est tamen omnino improbabilis illo­
et prænuntiat honorem inde concoquentem,
dum dicit, Benedicta tu in mulieribus. rum opinio qui censent salutationem ange­
2° Intendebat eam instruere de mysterio licam peractam esse slatim post mediam
Incarnationis in ea perficiendo : quod fa­ noctem sub initium diei naturalis. 1° Quii
cit, tum pronuntiando conceptum et par­ hac ipsa hora Christus natus est, sicque
tum, Ecce concipies et paries, etc. tum juste completi sunt novem menses gesta­
indicando dignitatem prolis conciptendæ , tionis in utero. 2° Quia id significatum vi­
Hic erit magnus, etc. tum denique de­ detur his verbis Sap. IS : Cum quietum si­
monstrando modum conceptionis, Spiri­ lentium contineret omnia, et nor insuo
tus sanctus superveniet in te, etc. 5° In­ cursu medium iter haberet, omnipotent
tendebat animum ejus inducere ad consen­ Sermo tuus exilions de coelo a regalibus
sum, quod fecit exemplo Elizabeth et ar­ sedibus, durus debellator, in mediamtrgumento ex omnipotentia Dei deducto : terminii terram prosilivit.
Non erit impossibile apud Deum omne
Dico 8°. Turbatio B. Virginis, de qua
verbum.
Lucas c. 1, orta est ex aliquo timore, quem
Observandum quod angelus proposue­ ut excuteret angelus dixit : Ne timeas,
rit exemplum conceptus Elizabeth, non ut Maria.
B. Virgini quasi incredulæ mysterium In­
Quæ. fuerit autem causa timoris: varii va­
carnationis persuaderet; iste enim concep­ riam assignant. S. Ambros. lib. 2de Mira­
tus longe minor erat conceptu quem an­ bam c. 9, assignat introitum angeli sub
nuntiabat; sed proponebat ut in aliquo si­ specie viri : at non dicitur turbata in in­
mili mysterium explicaret ct rem ipsam troitu ejus, sed in sermone ejus,et non
confirmaret : sicut angelus nuntians pas­ cogitabat quis et qualis esset qui apparebat,
toribus Christi nativitatem, dedit eis sig­ sed qualis esset ista salutatio.
num, quamvis ipsi de re indicata non du­
Alii assignant sublimitatem mysterii ab
bitarent.
angelo nuntiati. Verum sublimitas myste­
Dico 6° Salutatio angelica peracta est in rii non tam timorem quam admirationem
civitate Galilææ, cui nomen Nazareth. Ita causassct, et hunc timorem, si inde natus
Luc. 1.
esset, non sedasset, sed auxisset angtilin
Nec obstat quod Joseph et Maria, utpote dicendo : Spiritus superveniet m te,etc.
Judæ tribules, debuerint habere domum
Alii dicunt B. Virginem inde timuisse,
in Judæa, quæ in partitione terra sanctæ quod dubitaret qualis esset angelus qui lo­
obtigerat tribubus Judæ et Benjamin, non quebatur, an bonus, vel malus qui eam lau­
in Galilæa quæ in sortem tribuum Zabulon dando ad superbiam provocaret. Verum
462

DE CONCEPTIONE CHRISTI SECUNDUM SE.
165
non dicitur, ut jam observavi, cogitasse dc men nondum vocatum erat, dum dixit an­
salutatore, quis esset, sed qualis esset ejus gelus : Dominus tecum. Denique constat
salutatio.
angelum fuisse missum ad Mariam ut obli­
Quapropter verius videntur sentire, qui neret ejus consensum; non consen-ii au­
dicunt eam fuisse turbatam ex eo quod ti­ tem nisi in fipe colloquii, aum dixit-.Ecce
meret fractionem voti virginitatis quod ancilla Domini, fiat mihi secundum ver­
prius emiserat; subintcllcxerat enim ex his bum tuum. Atque ita sentiunt S. Aug.
angeli verbis, Benedicta tu in mulieri- Serin. 18 de Sanctis, S. Greg. Mag. lib. 18
bus, prolem concipiendam , eo quod hæc Moral, cap. 27, S. Joan. Damasc. lib. 5 de
esset solita in veteri Testamento mulierum Fide cap. 2, S. Bernard. Serm. 4 super
benedictio; et cum nondum sciret modum Missus , et alii plures.
quo id pel liciendum esset, timebat ne cum
Unde qu;e opponuntur ex quibusdam
jactura virginitatis fieret : unde quærit, aliis Patribus, qui videntur contrarium do­
Quomodo fiet istud, Quoniam virum non cuisse , benigne sunt intelligenda, et ad
cognosco?Quod posset opponi ex prophe­ sensum rectum flectenda ; non enim cre­
tia Isai. c. 7, quam non ignorabat Maria , dendum ipsos consuisse contra aperla S.
solutum est supra art. 4, conci. 1.
Scriptura testimonia.
Qui ergo dicunt B. Virginem conce­
DISSERTATIO Π.
pisse dum salutata est gratia plena, etc.
DE CONCEPTIONE CHRISTI.
intelligunt de integra salutatione, quæ
D. Th. QQ. 51,52, 55, 54.
fuit absoluta dum dixit Virgo : Ecce an­
cilla Domini.
Qui dicunt Christum fuisse conceptum
ARTICULUS L
quando dixit angelus, Dominus tecum,
Dc conceptione Christi secundum se.
intelligunt de conceptu mox futuro.
Plura hic subjicimus examini : primum,
Qui denique dicunt Mariam fuisse gra­
quo instanti salutationis angclicæ Christus tia plenam, quia Christum conceperat, non
sit conceptus; secundum, utrum assump­ intelligunt conceptum factum antequam
serit carnem de Adam; tertium, utrum de salutaretur, quod esset absurdum, sed prae­
femina; quartum, quas partes habuerit B. destinationem ad hanc dignitatem; ita ut
Virgo in conceptione Christi, quas Spiri­ sensus sit, Mariam fuisse gratia plenam,
tus sanctus; quintum, utrum solus Spiritus quia hatic plenitudinem requirebat digni­
sanctus active egerit in conceptione Chris­ tas matris Dei, ad quam erat destinata.
ti; sextum, utrum Spiritus sanctus seu tota
2 - 51. a. l.o. — Dico 2°. Christus ac­
Trinitas debeat dici Pater Christi secun­ cepit carnem de Adam.
dum carnein.
Ibid, in a. s. ο. — Constat 1° CX A post.
Dico 1°. Christus non fuit conceptus Web. 2 dicente : Nusquam angelos ap­
sub initium salutationis angelicae, quando prehendit, sed semen Abrahœ appre­
angelus dixit : Ave, gratia plena , Domi­ hendit. Semen autem Abrahæ sumptum
nus locum;sed in fine, quando B. Virgo est ex Adam.
præbcns consensum, dixit : Ecce ancilla
Ibid. ο. — 2° Palione. Christus assump­
Domini, fiat mihi secundum verbum sit naturam humanam ut eam purgaret :
tuum.
ergo congruum erat ut assumeret illam
Prob. ex S. Scrip. Luc. c. 1, postquam quæ purgatione indigebat : hæc autem dsl
angelus dixit : Ave, gratia plena, Domi­ quæ ex Adam descendit.
ibid. a. 4. 0. — Dico 5°. Christus as­
nus fecum, subdit : /Ecce concipies. Ergo
nondum conceperat. Hem : Spiritus sanc­ sumpsit carnem defirinina. Ila A post. Gatus superveniet in te, ct virtus Altissimi lat. 4 ! Misit Deus l'ilium suum facium
obumbrabit tibi : ergo nondum obumbra­ ex muliere.
ibid. — Idque convementissimum fuit ;
verat ad conceptum. Ipsa autem B. Virgo
interrogat de modo · (Quomodo fiet istud? licet enim Filius Dei carnem humanam
ergo nondum factum erat. Item Luc. 2, assumere potuisset ex quacumque materia
dicitur ab angelo vocatum nomen Jesu voluisset, congruum tamen erat ut de fœpriusquam in utero conciperetur ; et ta- iiiina acciperet ; 1° quia per hoc tola na­
il.

i

DISSERT. Π. ART. Π.
tura humana nobilitata est; 2° quia per stantia ad formationem prolis, et quod em
hoc veritas carn>s astruitur : undeS. Aug. producat in similitudinem suæ natur®; pa­
Epist. 5 ad Vohisianum ait : « Si omnipo- ternitas enim sequitur gcnerMionein, ge­
« tens Deus hominem ubicumque forina- neratio autem est origo seu productio li­
» tum, non ex utero materno crearet, sed ventis a vivente in similitudinem natura
» repentinum afferret aspectibus, nonne specific® : atqui Spiritus sanctus seu loU
» opinionem erroris confirmaret, nec ho- Trinitas neutrum præstilil in conception**
» minem verum suscepisse ullo modo cre- Christi secundum carnem; nihil enimeon« deretur? Et omnia mirabiliter facit, au- tulit de sua substantia, nec produxit simi­
u ferret quod misericorditer facit.»5° Quia lem in natura : ergo.
per hunc modum completur omnis diver­
ARTICULUS II.
sitas generationis human® : nam primus
Ex qua tribu ct familia ortus «it
homo productus est ex limo terne sine
Christus ?
viro et fœmina : Eva producta est ex viro
sine fœmina : alii vero homines nascuntur
Articulo precedent! diximus Christum
ex viro et fœmina. Unde hoc quartum quasi carnem sumpsisse ex Adam : nunc gravior
Christo proprium relinquebatur ut produ­ quæstio hoc integro articulo discutiendi,
ceretur ex fœmina sine viro.
ex qua tribu et familia sit ortus. Cum enim
Ibid. a. 5. 0. ct q. 52. a. 11. — DÎCO notum sit ex veteri Testamento Messiam
4°.B.Virgo more aliarum fœminarumpræ- futurum de tribu Juda et familia David,
paravit et subministravit materiam, puris- I Tsaï. 11, Psal. 88, 151 et alibi, religioni,
simum scilicet sanguinem conceptui ap­ chrislianæ hostes, Celsus, Porphyrius.
tum : Spiritus autem sanctus hunc puris­ Julianus Apostata, Tatianus et Faustus
simum sanguinem deduxit in uterum ex Manichæus, ut Jcsu nostro Messi® digni­
quo sacrum corpus organisatum ilfic for­ tatem eriperent, dixerunt eum non esse
mavit , eique animam creatam infudit : ita de tribu Juda et stirpe David, sed ex tri­
ut totum quod efficaci® ct virtutis est in bu Levi, idcoque non esse .Messiam. Con­
virili semine, modo excellentiori præsti- tra quos
tcrit Spiritus sanctus; B. Virgo autem
Dico. Christus secundum carnem est ex
quidquid est corporalis substanti® submi­ stirpe David.
nistraverit.
ç. 51. a. 2. 0. — Prob. 1°. Certo cer­
ibid. — Dico 5°. Non solus Spiritus tius est Josephum esse de tribu Juda et fa­
sanctus, sed tota Trinitas active operata milia David, juxta Luc. 1 ct 2, specialiter
est conceptionem Christi; quia opera ad Matth. l,ubi ejus genealogia deducitur ab
extra sunt communia toti Trinitati. Atta­ Abraham per J udam, Davidem et Salomo­
men appropriatione quadam specialiter tri­ nem : atqui Maria ejus uxor erat ejusdem
buitur Spiritui sancto propter tria. 1° Quia tribus et famili® cum sponso suo : ergo et
Incarnatio est divini amoris opus, juxta Jesus Mari® Filius. Prob. min. Lege lata
illud Joan. 5 : Sic Deus diiexit mundum, Num. 56,occasione filiarum Salphaad, pro­
ut Filium suum Unigenitum daret.Amor hibitum erat filiabus qu® defectu fratrum
autem tribuitur Spiritui sancto, quippe est erant hæredes parentum, nubere nisi viris
amor Patris et Filii. 2° Quia est maxime su® tribus et famili®. Sic fert lex : Filia
opus gratiæ : gratia autem tribuitur Spi­ nubant quibus volunt, tantum ut sua
ritui sancto, juxta illud 1 Corinth. 12: tribus hominibus nubant, ne commis­
Divisiones gratiarum sunt, idem autem ceatur possessio filiarum Israël. El ad­
Spiritus. 5° Quia p*r Incarnationem sin­ huc clarius in Ilcbrao : Omnis filia hagulariter sanctilicata est humanitas Chris- ' rcdilans lucreditalem (id est hæres patris
ti : sanctificatio autem etiam tribuitur Spi­ defectu fratrum) sini de familia tribus
ritui sancto.
patris sui erit in uxorem Atqui Maria
ibid. a. 5. 0. — Dico 6°. Nihilominus erat hæres parentum suorum, carebat enim
Spiritus sanctus seu tota Trinitas non de­ fratribus, et cum tam ipsa quam Joseph
bet dici Pater Christi secundum carnem ; essent religiosi legum observatores, indu­
quia ad denominationem Patiis requiritur bie secundum hanc legem qua tenebantur,
ut generans conferat aliquid de sua sub­ matrimonium inter sc contraxerunt, protn.
164

EX QUA TRIBU ET familia ORTUS SIT CHRISTUS?
deque orant ejusdem tribus et familiæ. Ita Josephi duntaxat, sicque falso titulo Mat$S. Hieronymus, Chrysostomus, Hilarius, thæus hanc genealogiam decorasset; quod
admitti non potest.
Damascenus et alii.
Reponit Serrius id fecisse Malthæum ut
Diets. Eadem lex lata erat pro viris; di­
citur enim ibid. Omnes viri duceni uxo- velati argumento ad hominem magis urge­
usde tribu ct cognatione sua, ct cunc- ret Judæos, qui Christum verum et natu­
tff faininœ de eadem tribu maritos acci­ ralem Josephi filium habebant, sicque eos
dent, ut hœreditas permaneat in fami­ convinceret esse filium David. Quasi vero
liis. Quæ tamen lex multas passa est ex­ Matthxus adhibuisset mendacium ut veri­
ceptiones etiam in religiosis viris, ut pro­ tatem probaret; est enim in opposita sen­
bant varia exempla. Sic Aaron de tribu tentia falsum et mendacium hanc genealo­
Levi duxit Josabeth filiam Joram de tribu giam esse librum generationis Jesu Chris­
Juda, Exodi G. Sic David de tribu Juda ti. Quinimo Matthaeus Judæos confirmas­
duxitMicbol de tribu Benjamin, 1 Reg. set in suo errore; sic enim ratiocinati fuis­
18 Joaïdas de tribu Levi eluxit Josabeth sent : Christus est filius Dav id, nec est ta­
filiam Joram de tribu Juda, Paralip. 22. lis nisi per Josephum : ergo est verus et
Ergo ex illa lege erui non potest B. Virgi­ naturalis filius Joseph.
Prob.Wetconfi rm atur p rcccedcn s pro.
nem fuisse ejusdem tribus et familiæ cum
suo sponso.
bat io Maria mater Christi secundum car­
Item omnes tribus Israël, Judic. 21, ju­ nem erat vere ex stirpe ct familia David :
rarunt se non daturos filias suas in matrim. ergo et Jesus ejus filius. Prob. ex historia
Benjamitis : quod innuit id jam fuisse an­ evangelica. Lucas cap. 2 sic narrat : Exi­
tea usitatum, et ideo legem etiam pro puel­ vit edictum a Cœsare Augusto ut descri­
lis non amplius vigere.
beretur universus orbis, et ibant omnes,
Jl. ad primum, hanc legem non fuisse ut profiterentur singuli in suam civita­
generalem nec spectare omnes viros , sed tem (id est, quæ esset caput familiæ). As­
eos solum de quibus mota fuerat quæstio cendit autem cl Joseph a Galilœa de civi­
coram Moyse, scilicet, ratione quorum tate Nazareth in Judceam in civitatem
hereditas uxoris devolvenda esset ad aliam David, eo quod esset de domo et fami­
tribum ct familiam.Quare reciprocam eo in lia David, ut profiteretur cum Maria
casu obligationem Deus imponit, ut sicut desponsata sibi uxore prœgnante. (Non
jubet puellæ hærcdi nubere alicui de sua dicit simpliciter Lucas (quod bene nota),
tribu et familia, ita jubet viro huicpuellæ Ascendit Joseph in civitatem David cum
proximecognatoeam ducere, nisi cedat jure Maria, quasi eam viæ comitem tantum ha­
sio, et alteri ejusdem familiæ eam requi- buisset; sed dicit: Ascendit in civitatem
renti transferat, ut factum legitur Ruth 4. David, ut profiteretur cum Maria sibi
Id patet tum ex occasione hujus legis, tum desponsata uxore preegnante. Professa
«ejus fine,tum ex textu Hcbræo cit. tum est ergo Maria in civitate David: ergo
uexemplis citatis in object.
erat de domo et familia David ; Ibant enim
Ad secundum. Fatemur usitatum fuisse omnes, ut profiterentur singuli, in suam
u!filix non hæredes, aut hæredes quidem, civitatem. Idem probatur ex genealogia
sed quæ renuntiarent bærcditati suæ, mi­ Christi per B. Virginem secundum Lucam,
grent quibus vellent etiam aliarum tri­ ut videbimus art. seq.
tuum, et illas spectabat juramentum tri­
Prob. 5° ex Evangel io, in quo Christus
bum Israël contra Bcnjamitas : at B.VirgO pluries vocatur filius David, etiam ab iis
mt hæres, ut dictum est, nec est ulla ra­ qui ipsum ex sola Virgine natum nove­
tio lingendi eam. renuntiasse hxreditati rant : sic Maith. 1 : Liber generationis
I ‘in ut nuberet Josepho.
Jesu Christi fila David; filii tbrahw. Sic
Confirmatur præcedens ratio ex titulo angelus Luo. 1 : Dabit ei Dominus sedem
! fwn Malthæus prællgit genealogiæ Jo- David patris t jus , ct regnabit in domo
kph: Liber generationis Jesu Christi Jacob in adernum.
ilii David, 'ilii Abraham. Porro si Ma­
Si dicas, etiam Josephum vocari a B. Vir­
ter Jesu nihil attineret ad Josephum, non gine patrem Jesu, Luc. 2 : Eccepater tuus
*set liber generationis Jesu Christi, sed ct ego dolentes quœrebamus te, licet opi-

166
DISSERT. II. ART. III.
nione tantum csset cjus pater : ergo simi­
Ad tertium, N. ant. pro utraque par
liter,
te. Et 1° Nathanem per quem Lucas deduΛ. N. conseq. Ilisparitas est quod, quam­ cit genealogiam Christi, esse verum etmvis Joseph nun essel pater Jesu, hoc sensu turalem (ilium David. constat ex 1 Reg. j
quod ex ejus semine esset ortus, erat ta­ ubi dicitur : Hæc sunt nomina filiorum
men ratio cur vere vocaretur pater Jesu, qui nati sunt David in Jerusalem, San­
quia scilicet erat sponsus Matris ejus. Jure na, ct >obab, ct Nathaniel Salomon. Idem
ergo dicebatur et erat pater Jesu, non ra­ legitur 2 Paralip. 5. 2° Isle Nathan filio.
tione copulæ conjugalis, sed ratione ma­ David natus est in Jerusalem, ut patet ex
trimonii inter ipsum et Matrem Jesu con­ textu cit. Nathan autem Prophetam Gahtracti , et quia Jesus natus erat in fundo ip­ balh, nec cujus sil tribus certo scitur,licet
sius , in eo scilicet corpore ad quod ratione quidam dixerint esse de tribu Levi.
conjugii potestatem habebat. At si Jesus
ARTICULUS III.
non sil revera ex semine David, non est
De genealogia Christi.
ratio cur David dicatur pater ejus.
Difficultas est in conciliandis tum inter
Prob. 4° cx Apostolo. Rom. 1 deChristo
dicit : Qui factus est cx semine David se­ se, tum cum veteri TestamentobinisCImsti
cundum carnem. 2Timoth.2: Memor esto genealogiis a Matthæo ct Luca descriptis,
DominumJesum resurrexisse a mortuis quam duplici resolvere conabimur. Un­
ex semine David. Esse vero cx tribu Juda de sit
cl non ex tribu Levi, non solum asserit § I. — Conciliantur inter se binœ Christi gt·
nealogiœ.
Hcb. 7dicens: Manifestum est quod ex
Juda ortus sit Dominus noster, in qua
Matthæus cap. 1 Christi genealogiam
tribu nihil de sacerdotibus Moyses locu. describit descendendo ab Abraham usque
tus est ; sed etiam probat dum addit ibid. ad Joseph; Lucas ascendendo a Joseph
Si consummatio per sacerdotium leviti- usque ad Adam et Deum. Inter utramque
cum erat, quid adhuc neccsscfuit secun­ apparent quædam dissonanti® ct contra­
dum ordinem Melchisedechalium surgerc dictiones.
sacerdotem, et non secundum Aaron ?
In primis Matthæus dicit Josephum fuis­
Obj. 1°. Maria erat cognata Elizabeth se filium Jacob : Jacob autem genuit Jo­
de filiabus Aaron : ergo ct ipsa erat de ea­ seph virum Maria. Lucas dicit fuisse fi­
dem tribu et familia. 2° Quidam SS. Pa­ lium lleli : Joseph qui fuit /teli. Impos­
tres dicunt Christum esse de genere sacer­ sibile est autem unum (ilium habere duos
dotali, quod soli tribui Levi addictum erat. patres, Hinc
2° Avi et proavi in utraque genealogia
5° Nathan, per quem Lucas deducit genea­
logiam Christi a Davide, erat filius David sunt diversi, exceptis Salat hide ct Zoroadoptivus tantum , non naturalis , sed babelc, qui in utraque genealogia ape­
Uri®; aut certe erat Propheta qui David riuntur, cum hoc tamen discrimine, quod
tie adulterio reprehendit : hic autem non Matthæus assignet illis patrem Jechuniam
erat de tribu Juda et familia David. Ergo. dicens : Jechonias genuit Salalhitl, ΛP. ad primum, Mariam fuisse cognatam lalhiel autem genuit Zorobabel·, Luras
Elizabeth , non quod ipsa sicut Elizabeth vero assignet illis patrem Neri, diceib;
esse lex tribu Levi, sed quia vel aliquis avo­ Zorobabel qui fuit Salathiel, qui fui1
rum Mari® duxerat aliquam ex tribu Levi, Neri. Denique 5° Matthæus deducit ge­
vel e contra quia aliquis avorum Elizabeth nealogiam Christi a Dav id per Salomoni ni;
duxerat aliquam ex tribu Juda.
Lucas per Nalhanem alterum filium Da­
Ad secundum. Eadem ratione quidam vidis.
Patres dixenmt Christum esse de genere
Ad conciliandas has apparentes disso­
sacerdotali, quia nempe aliquis ex proavis nantias, dussunt viæ. Prima est Julii Afri­
11. Virginis duxerat uxorem cx filius Aa- cani tertio saeculo, dicendo Matthæum des­
ron; nec enim contradixerunt Apostolo di­ cripsisse genealogiam carnalem Josephi;
centi Rom." : Manifeslumest quodex Ju­ Lucam, legalem.
da ortus sit Dominus noster, in qua tribu
Pro cujus intelligent ia, observandum est
nihil de sacerdotibus Moyses locutus est. fuisse legem latam Deut. 25 : Quando

DE GENEALOGIA CHRISTI.
4β7
bitaver'nt fratres simul, ct unus ex eis nomen ejus cx Israel. Ergo. %» Si Joseph
absque liberis mortuus fuerit, uxor de­ fuerit filius lleli legalis tantum, idem di­
fundi non nubet alteri, sed accipiet eam cendum erit de omnibus nominatis in gefraltr ejus, et suscitabit semen fratris nealogia Lucæ : sic Isaac erit filius legalis
$ui,ctprimogenitum ex ea filium nomi­ Abrahæ, Jacob Isaacv, et sic de cæteris :
ne illius appellabit, ut non deleatur no- falsum consequens: ergo. Prob. sequela.
De omnibus dicitur eodem modo ac de Jo­
men ejus in hraei.
Jlæc autem lex non intclligitur de fratri­ seph : Qui fuit Mathat, qui fuit Jacob,
bus stricte, qui ex eodem patre et matre qui fuit Isaac, qui fuit Abraham, etc.
natisunt, sed latiori sensu secundum phra­ Ergo.
sim solitam S. Scriptura de cognatis et
II. ad primum, N. sequelam. Quia seniropinquis, consequenter nec de habitanli- sus logis non est quod filins ex secundo
lussimul in eadem domo, sed de viventibus matrimonio natus, debeat prioris mariti
simul eodem tempore, ita ut το simul sit nomine appellari ; non enim natus ex se­
adverbium temporis, non loci. Quomodo cundo matrimonio Rulli cum Booz, vocatus
enim in eadem domo habitassent omnes est nomine prioris mariti Chclion, sed
cognati? Neque etiam frater matrimonio Obcd. Sensus est igitur quod filius ex se­
junctus, cujus possessio jam erat separata, cundo matrimonio natus, habebitur ac repoterat manere in eadem domo cum aliis putabitur filius prioris mariti atque hæres
fratribus absque confusione familiarum. illius constituetur, ut non pereat ejus me­
Insuper utrumque patet ex historia Ruth 4, moria ex Israël. Ad hoc valet, inquit S
viduæ Mabalonis; cum enim actum est de Aug. lib. 2 Retract, c. 12, ut ejus filius
jure illam ducendi, contentio non fuit in­ diceretur,non ut hoc,quod ille vocaretur.
ter fratres Mahalonis, sed inter ejus cogAd secundum, N. sequelam. Ad prob.
natosct propinquos, eamqne obtinuit Booz, D.ant. Dicitur eodem modo quoad aliquid,
non frater Mahalonis habitans cum ipso, C. quoad omnia, N. In hoc ergo est pari­
sed ejus cognatus ct propinquus.
tas, quod Joseph habeatur filius et hæres
Itaque secundum hanc legem, quæ di­ lleli, sicut cæleri nominati respectu eorum
cebatur Lcviratus, quia levir idem est ac quorum dicuntur : at est disparitas, quod
mariti frater, lleli absque liberis defunc­ Joseph id haberet ex privilegio legis, cæto, Jacob, sive fuerit frater ejus uterinus, teri ex natura ct carnali generatione.
ut quidam volunt, sive cognatus tantum,
Porro hunc conciliationis modum a Chris­
duxit ejus viduam ex qua genuit Joseph. ti cognatis se accepisse scribit Julianus
Erat ergo Joseph filius naturalis Jacob, et Africanus Epist. ad Aristidem ; « Cognafilius legalis lleli : unde non mirum si in » ti, inquit, Salvatoris nostri, sive ad osulraque genealogia recenseantur diversi » tendendam generis sui nobilitatem, sive
ui et proavi, quousque perventum sit ad »> ut simpliciter rem docerent, veraci utiiommunem stipitem, scilicet Davidem.
» que sermone nobis hæc tradiderunt. «
Quantum ad Salalhielcm et Zorobabe- Huncquc secuti sunt plures cx antiquis
letnqui in ulraque genealogia reperiunlur, Patribus, Eu-eb. I. 1 Hist. cap. 7, S. Hiedicendum est quod Salathiel erat filius na­ ron. ad cap. 1 Mattii. Nazianz. in Carmine
turalis seu carnalis Jechoniæ, gener vero de Christi genealogia, S. Ambros. 1. 5 in
Neri,ct hoc sensu ejus filius, quia filiam Luc. c. 1,8. Aug. loco cit. licet do eo antea
unicam Neri duxerat. Iste Salathiel genuit dubitaverit S. Th. hic q. 51, a. 5, ad 2.
Zorobabel descendentem a Davide per
Alter conciliationis modus qui pluribus
Salomonem ex parte patris, et per Nathan ct etiam nobis arridet, est, ut dicamus
ix parte matris. Zorobabel genuit Abiud Matthæum texere genealogiam Christi per
qui ponitur in genealogia Malthæi, ct Ro­ progenitores naturales Joseph, Lucam ve­
ns qui ponitur in genealogia Lucæ.
ro per progenitores naturales B. Virginis,
Obj. 1°. Si Joseph esset filius legalis Hc- ut is qui vocatur in evangelio Holi sit Eliadcbirisse* ejus nomine vocari lleli et chim vol Joachim, pater h. Virginis,socer
non Joseph, juxta hæc verba legis Levira- Joscphi; adeoque istorum verborum qui­
lus: Et primogenitum cx ea filium no­ bus Lucas incipit suam genealogiam, Jé­
nine illius appellabit, ut non deleatur sus ut putabatur, filius Joseph, qui fuit

1G8
DISSERT.
Heli, duplex est sensus : primus, ut Jo­
seph sit fiiius Heli, non natura, sed jure
matrimonii; quia cstejus gener, sua· filia:
B. Virginis sponsus. Alter, ut το qui fuit
non referatur ad Joseph, sed ad Jesum :
sic scilicet ·. erat Jesus incipiens annorum
quasi triginta (ut putabatur filius Joseph)
qui tamen fuit Heli, et ideo Heli nepos. Et
hinc illa diversitas progenitorum in utra­
que genealogia, donec ad communem sti­
pitem, scilicet Davidem, regressi, in unam
postea coaluerint genealogiam.
.■It dices 1°. Paler B. Virginis vocatur
Joachim, non Heli. 2° Secundum genealo­
giam Lues, hoc modo explicatam, Christus
non est ortus ex David per Salomonem, sed
per Nathan : atqui ex 2 Reg. 7, debuit
nasci ex David per Salomonem : ergo.
jR. ad primum. Dixi superius parentes
B. Virginis equidem coli ab Ecclesia sub
nominibus Joachim et Anns, sed utrum
hæc sint nomina propria, an ratione mys­
tics significationis, quod Joachim significci.praeparationem Domini, et Anna gra­
tiam, non constare. Insuper fuit forte Joa­
chim binomius, ut in pluribus contingit.
/id secandum. Solutio patet ex his quæ
superius dixi, Salalbiclem scilicet, qui
ponitur in genealogia Lues ut filius seu
generNeri,fuisse filium carnalemJechonis,
qui descendit ex Davide per Salomonem.
&' petas cur Matthsus descripserit ge­
nealogiam Joseph, et Lucas genealogiam
Maris : responsio in promptu est ; quia
Matthaeus scribens Judsis, voluit illorum
inorem sequi : mos autem Judaeorum erat
non mulierum, sed virorum genealogias
texere, ut testatur S.Ilieron. super Malth.
c. 1, S. Ambros. 1. 5 in Luc. S. Aug. con­
tra Faustum 1.5, c. 2. Lucas vero scribe­
bat Theophilo Antiocheno apud quem
nulla erat necessitas sequendi morem Judæorumin texendis genealogiis usitatum.
II. — Conciliantur bino' Christi genealogia:
cum veteri Testamento.
Conciliatis inter se binis Christi genea­
logiis: restant concilianda·, cum veteri Tes­
tamento, quocun. videntur etiam habere
quasdam dissonantias.
Prima dissonantia est, quod Mattbæus
scribat, Joram genuit Osiam, cum tamen
4 Reg. c. 8 ct 11 legatur : Joram genuit
Ochosiam, Ochosias genuit Joas, Joas

II. ART. III.
gen u i t /imas i a m, /Imasias gen uit Osiam.
11. sensum Matthæî esse, Joram genunt
Osiam mediate, scilicet mediantibus tribu
recensitis i Reg, quo sensu Raias 51 dixit:
/ittendite ad /ibraham patrem vestrum,
et ad Sarani quæ genuit vos. Ideo au­
tem Matthæus hos tres omisit, quia erani
ex progenie Achabi (Joram enim genuit
Ochosiam ex Athalia filia Achabi), cui pro­
geniei Achabi Deus maledixerat 5 Reg.21.
Nec obstat quod Evangelista nominaverit
Osiam ct sequentes, qui erant etiam ei
posteris Achabi ; quia maledictio Dei lata
contra filios ob peccata parentum, non ex­
tenditur ultra tertiam ct quartam genera­
tionem, Exod. 20.
Secunda dissonantia. Lucas in sua ge­
nealogia scribit A rphaxad genuisse Cainan,
Cainan genuisse Sale : Sale qui fuit Coinan, qui fuit /irphaxad : attamen in ve­
teri Testamento, Gen. cap. 10 v. 24,cap.
11 v. 12 et 15, ct 1 Paralip. cap. 1 v. 18,
legitur Arphaxad, omisso Cainan, genuisse
Sale. Neque reponi potest quod modo
dicebam ile Joram respectu Osiæ, scilicet
Arphaxad genuisse Sale mediale, mediante
nempe Cainan, quia c. 11 Gen. cit. dicitur :
/irphaxad vixit triginta quinque tinnii
ct genuit Sale ; porro si geuuis'set imme­
diate Cainan et eo mediante Sale, non tan­
tum fuisset triginta quinque annorumquando genuisset Sale, sed plurium, scilicet
eorum quos Cainan numerabat, quando
genuit Sale. Et, quod observandum eot,
hæc anlilogia reperitur in Vulgata editione:
unde ejus authenticitasnon magis favet uni
quam alteri loco.
Ii. oscitantia vel amanuensium , vel typographorum, vel temere emendantium
irrepsisse mendum in alterutro textu. Ne­
que tamen id officit authcnticitati \ iilgake
editionis; tum quia est vitium sive ama­
nuensium, sive lypographorum, sive te­
mere emendantium, non sacrorum Scrip­
torum, tum quia est quid levis momenti,
ex quo non est natus sequi error pernicio­
sus contra lidem aut mores : authenlicilas
enim Vulgalæ editionis in hoc sita est, juxta
communiorem sententiam, quod nihil con­
tineat fidei aut bonis moribus repiignaiis,
ex quo perniciosus error natus sit sequi,
ut late diximus in tract, de Regulis fidei,
diss. 1, a. 6.
Ex qua vero parte stet mendum, dissen-

DE GENEALOGIA CHRISTI.
d€,9
vitio, Jechoniam non
tiunt interpretes. Quidam volunt esse in | tem cx scriptorum
J r
veteri Testamento, quia Septuaginta inter­ fuisse bis repetitum seu hunc secundum
pretes inter-' runt Cainan inter Arphaxad Jechoniam es-e omissum ut filium primi
et Salo, sien' Lucas in sua genealogia; sic Jechoniæ in genealogia Matthæ», quæ ideo
enim habent; irphaxad triginta quin- sic intelligenda est : Josias genuit Jecho­
gue annorum genuit Cainan; Cainan tri­ niam seu Joakim ct fratres ejûs in tras*ginta annorum genuit Sale. Atque ita migralione Babylonis ; Jcchonias autem
c-nsent Euseb. Ambros. Aug. Lippoma- seu Joakim genuit Jechoniam seu Joachim;
nus, Canus, Tolelus, Bellarm. ct alii plu- ct post transmigrationem Babylonis , iste
rcs. Alii volunt mendum stare cx parte secundus Jcchonias genuit Salathicl.
Quantum ad id quod Matthaus dicit, In
genealogiæ Lucæ; tum quia facilius est
mendum irrepere in uno loco quam in qua­ transmigratione Babylonis, intelligitur
tuor locis : m veteri autem Testamento imminente transmigratione seu circa tem­
quater omittitur Cainan inter Arphaxad et pus transmigrationis; vel, ut alii dicunt,
Sale, in novo semel tantum inseritur; tum το in transmigratione non refertur ad ge­
quia textus hebraïeus Genesis ct Paralipo- nui',sed ad fratres ejus; ita u‘ sensus sit,
incnon, item Vcrsio Chaldaica ct Sama­ genuit Jechoniam ct fratres ejus qui fue­
ritana similiter omittunt Cainan. Et quam­ runt in transmigratione Babylonis.
vis hodierna vcrsio Septuaginta Interpre­
Cœtcrœ apparentes antilogies. 1° Mat­
tum habeat Cainan, verisimile est esse in­ thæus scribit: EI post transmigrationem
terpolatam, siquidem Julius Africanus, Babylonis, Jcchonias genuit Salathicl,
Irenæns, Origenes ct Epiphanius, qui illa quem tamen Jechoniam Jcremias c. 22,
utebantur, in genealogia patriarcharum scribit virum sterilem. 2° Salathicl 2 Pa­
omittant Cainan. Ita Serrius, ct valde pro­ ralip. 55, dicitur genitus in transmigra­
habiliter.
tione, non post transmigrationem Baby­
Tertia dissonantia. Matthæus scribit : lonis. 5° Matthæus dicit : Salathiel genuit
Josias genuit Jechoniam et fratres ejus Zorobabcl, et tamen 1 Paralip. 5, Zoroin transmigratione Babylonis ; et tamen babel dicitur filius Phadaïæ.
ex 4 Reg. c. 24 ct 25, et 1 Paralip. 5, no­
Ji. ad primum, Jechoniam dici a Jcrctum est Josiam non genuisse Jechoniam, mia virum sterilem, non absolute et phy­
«edEliacim seu Joakim, neque ipsum et fra­ sice, cum constet 1 Paralip. 5, mullos ha­
tres, scilicet Johanan qui obiit ante patrem, buisse filios; sed sterilem secundum quid
Joadiasdictum Sellum, ct Mathaniam dic­ etmoralilcr, quia nullum habuit filium qui
tum Sedcciam,genuisse in transmigratione illi succederet in regia dignitate; ita aperte
Babylonis, cum ante illam occisus fuerit a se explicat Propheta · Scribe, inquit, virum
Fliaraonc in Magcddo, 4 Reg. 25.
sterilem, qui in diebus suis non prospe­
Respondent quidam, Josiam genuisse rabitur ; nec enim erit de semine ejus vir
Jechoniam, non immediate, sed mediate , qui sedeat super solium David.
mediante scilicet Joakimo; sed hoc non
Jd secundum. Matthæus intelligit post
suivit nodum ; dicit enim Matthæus Jo- actum transmigrationis : 1 autem Paralip.
iiam genuisse Jechoniam et fratres ejus; 5, intelligitur tempus commorationis in
Jcchonias autem filium Joacbimi non ha­ Babylone, quod duravit septuaginta annis,
buit fratres, sed unum tantum nomine Se- quo tempore Jcchonias genuit Salathiel.
deciam, 4 Paralip. 5, v. 16.
.id tertium, quidam dicunt Salathielem
Quapropter dicendum est cum aliis, hunc <•1 Phadaïam esse eumdem, qui luit binoloakirn seu Eliacim quem genuit Josias, mius; sed id videtur contrarium S. Scrip­
esse ipsum Jechoniam quem nominat Mat- tu ne 1 Paralip. 5, ubi Salatlij*·! et Phadaia
Îiæus, eo quod etiam hoc illi nomen esset, ponuntur ut duo filii distincti Jechoniæ :
nijus fratres, ut jam notavi, erantJoha- lilii Jechonia· fuerunt, Jsir, Sulûlhiel,
inn, Joachas alias Sellum , et Matbanias Melchiram, Phadaia, eu.. I nde verius
i iasSedccias. Iste autem Joachim seu Je- v idetur Zorobabelcm, filium Phadaïæ, esse
tlenias genuit lilium sui nominis dictum diversum a Zorubabele filio Salalhielis
Jechoniam et Joachim, item et Sedcciam I
îlterum, i Paralii». 5. v. 16. Contingit

DISSERT. II. ART. IV.
ARTICULUS IV.
I
ibid. α. 5. ο. — Λ. affirmative : jam
De modo ct ordine conceptionis Christi, patet cx prœccdcnti retp. Item quia si
caro Christi fuisset concepta antequam
necnon de perfectione prolis concepta?.
susciperetur a Verbo, habuisset hyposta*
Petes 1° utrum conceptio Christi facta sim præter hypostasim Verbi, quod est
sit in instanti?
contra rationem Incarnationis, secundum
B. Conceptio Christi quantum ad for­ «piam ponimus Verbum Dei esse unitum
mationem corporis, in qua principaliter humanæ naturæ et omnibus partibus ejus
consistit comeptio, facta est in instanti.
in unitate hypostasis. Nec fuit conveniens
Prob. 1°. Agens infinilæ virtutis potest quod hypostasim præexistentem humana
in instanti materiam disponere ad debitam naturæ, vel alicujus partis ejus, Verbum
formam ; tanto enim agens potest citius ma­ Dei sua assumptione destrueret; non enim
teriam disponere quanto majoris est virtu­ venit destruere humanitatem, sed perfi­
tis : atqui agens per quem formatum est cere. Et ideo contra fidem est dicere quod
corpus Christi, nempe Spiritus sanctus, caro Christi prius luerit concepta et postest infinitæ virtutis : ergo.
moduin assumpta a Verbo : undeS. Aug.
2° Si ante formationem perfectam corpo­ lib. de Fide ad Petrum cap. 18, dicit.·
ris præcessisset tempore corpus inperfecte « Firmissime tene et nullatenus dubites
conceptum, illud non assumpsisset Filius » carnem Christi non fuisse conceptam in
Dei ; non enim debuit assumere aliquid » utero Virginis, priusquam susciperetur
imperfectum, et sic tota conceptio non ter­ » a Verbo. «
Petes 4° utrum Christus in primo in­
minaretur ad ipsum, nec simpliciter et in­
tegre dici posset Filius Dei conceptus, stanti suæ conceptionis habuerit plenitu­
quod tamen confitemur in Symbolo Apos­ dinem gratiæ sanctificantis?
Q. 54. a. l.o. — 7?. affirmative; quia
tolorum.
Dices. Motus localis intercessit in con­ abundantia gratiæ sanctificantis animam
ceptione Christi, scilicet transmissio puris­ Christi, derivatur cx ipsa Verbi unione,
simi sanguinis in locum naturalem genera­ quæ in primo instanti suæ conceptionis
tionis, ejus coagulatio, condensatio el con­ facta est, ut modo dicebamus. Ergo. Con­
figuratio; ad hæc enim omnia requiritur fer dissert. 8 de Incarnat, art. 1, ad q. 7
motus localis : atqui motus localis non iit D. Th.
Petes 5« utrum Christus in primo instanti
in instanti, cum de ejus ratione sit quod
partes successive subintrent locum : ergo. suæ conceptionis habuerit usum liberi ar­
/f. Quæ assignantur iu majori non con­ bitrii?
ibid. a. 2. o. — B. affirmative; quia
stituere essentiam conceptionis, quæ, ut
dixi, consistit principaliter in formatione Christus in primo instanti suæ conceptio­
corporis, sed esse prxambula ad illam. Igi­ nis habuit spiritualem perfectionem , ut
tur sanguine citissime coagulato, conden­ patet ex dictis: atqui perfectio ultima
sato el configurato, iu instanti corpus for­ non consistit in potentia seu habitu, sed in
matur.
operatione : ergo Christus habuit in primo
Petes 2° utrum corpus Christi animatum instanti suæ conceptionis illam operatio­
fuerit in primo instanti suæ conceptionis? nem spiritualem , quæ potest in instanti
Q. 31. a. 2. o. — Λ. affirmative ; quia haberi, qualis est operatio intellectus et
ut conceptio Filio Dei attribuatur, termi- voluntatis, in qua consistit, usus liberi
nalive scilicet, sicut confitemur in Sym­ arbitrii.
bolo , ut jam dictum est, necesse est ut
Petes 6° utrum Christus ia primo in­
ipsum corpus Christi a Verbo fuerit as­ stanti suæconceptionis meruerit?
sumptum quando concipiebatur : atqui
Ibid. α. 5. ο. — B. affirmative. Vide
non assumpsit corp"s nisi animatum , ut dissert. 19 de Incarnat, art. 1, concl. 2.
probavimus in tract, de Incarnat, dissert,
Petes 7» utrum Christus fuerit comf, a. 2, ad q. G D. Th. Ergo.
prehensor in primo instanti suæ toncepPetes 3° utrum corpus Christi in primo lionis?
instanti *uæ conceptionis fuerit a λ erbo . ibid. a. 4. ο. — B affirmative. Vide
1 dissert. 10 de Incarnat, art. 1, conoi. 9.
assumptun?
170

DE PEREGRINATIONE B. VIRGINIS IN MONTANA JUD/E/E,etc. <71
I ignorabat adhuc mysterium divinæ ejus
ARTICULUS V.
fœcundilatis, et ideo videns ejus uterum
D( peregrinatione b. Pirginis in mon­
tana Judœœ, ad visitandam cogna­ intumescentem, volebat illam dimittere:
atqui illud probe nov-.sset, si comes viæ pro*
tam suam Elizabeth*
digia quæ patrata sunt in domo Zachari®
Lucas cap. 1, narrat quod postquam an­ vidisset, ct audivisset Elizabeth exclaman­
gelus discessisset a Maria, ipsa abierit cum tem : Benedicta tu inter mulieres, et be­
festinatione in provinciam Judæ, visura nedictus fructus ventris tui: et unde hoc
cognatam suam Elizabeth. Quod non debet mihi, ut veniat Mater Domini ad me?
intelligi factum ipsa die discessus angeli : Ergo.
Vel igitur B. Virgo sola perfecit hanc pe­
quamvis enim dicatur iter confecisse cum
festinatione, non dicitur tamen suscepisse regrinationem propter secretum mysterii,
cum festinatione; quin potius contrarium vel sociam adhibuit gravem aliquam matro­
innuitur, dum dicitur : Et dicessit ab illa nam , prout honestas postulare videbatui
Quæ sit autem illa civitas Judæ ad quan
angelus: exurgens autem Maria in die­
bus illis, abiit in montana cum festina­ accessit B. Virgo salutatura Elizabeth, nor
tione. Quæ loquendi formula , in diebus certo scitur, cum S. Scriptura dicat dunillis , significat non ipsa die qua discessit taxat eam ivisse in civitatem Judæ. Veri
angelus iter fuisse susceptum, sed circa id simile est tamen fuisse Caria t harbe , qu.i
Hebron seu Chcbron dicta est ; quia civi­
tempus et paucis post diebus.
Circa hanc peregrinationem tria quæ- tas in qua habitabat Zacharias sacerdos,
runtur: primum, qua de causa B. Virgo erat sacerdotalis et in monte Juda; nulla
illam susceperit ; secundum, utrum Joseph autem alia civitas in monte Juda fuit sa­
illam comitatus fuerit ; tertium, utrum exul- cerdotalis quam Hebron. Hæc autem dis­
tatio seu motus S. Joannis in utero ma­ tat a Nazareth viginti sex leucis circiter.
Dico 5°. Exultatio seu motus Joannis
tris fuerit naturalis et corporis tantum, ut
contingit aliquando naturaliter in infanti­ in utero matris fuit supernaturalis, el non
lius adhuc in utero, an supernaturalis et corporis tantum, sed etiam animi.
Prob. 1° ex praedictione angeli ad Zaanimi. Ex quibus resolutis quædam corol­
chariam Luc. 1, v. 15 : Spiritu sancto
laria deducemus. Itaque
Dico 1°. B. Virgo hanc peregrinatio­ replebitur adhuc cx utero matris suæ,
nem non suscepit ut exploraret veritatem quod non alio tempore fingi potest com­
(lictorum ab angelo, aut ut certior dc ea pletum, quam cum ad adventum Domini
fieret, ut quidam minus digne senserunt; exultavit in utero matris.
2° Ex his verbis Elizabeth ibid. v. 24 :
omnimodam enim fidem dictis angeli præImit, dum dixit: Ecce ancilla .Domini, Exultavit in gaudio infans in utero
elc.elde firmitate fidei laudatur ab Eliza­ meo; non utique in gaudio matris, ut qui
beth : Beata quæ credidisti quoniam dam fingunt, sed in gaudio suo, ut aperte
perficientur ea quæ dicta sunt tibi a innuit Lucas his verbis ibid. l't audivit
Domino. Neque dicas non dubitasse de salutationem Mariée Elizabeth , exui
sua, sed de Elizabeth iinprægnatione ; quæ favit infans in utero ejus, et repleta est
enim majus et difficilius credit, de minori Spiritu sancto Elizabeth, Super qu.i·
verba S. Ambros. lib. 2 in Lue. dicit
el faciliori non dubitat.
« Exultavit infans ct repleta est mater,
Suscepit ergo hanc peregrinationem B.
Virgo ex speciali instinctu Spiritus sancti, » non prius repleta mater quam filius, sed
qui ea mediante volebat replere sua gratia « cum filius esset repletus Spiritu sancto,
Elizabeth et Joannem in ejus utero,ac un i­ » replevit ct matrem. » Et S. Aug. Epist.
que revelare mysterium Incarnationis ; olim 57 ad Dardanum, nunc 187 : « Joanquamvis istos fines forte tunc ignoraret B. » nes, inquit, nondum in hanc editus hiVirgo . sed solo animo obediendi divino » ccm, tamen exultavit iu gaudio, quod
» utique nisi operatione Spiritus sancti
instinctui hoc iter susceperit.
Dico 2° S. Joseph non est comitatus B. » fieri posse qui» credat. »
Ex his colliges 1°, usum rationis tunc
Virginem in hoc itinere.
Prob. Joseph post reditum B. Virginis acceleratum fuisse in Joanne; quale enim

DISSERT. 111. ART. 1.
/72
gaudium absque usu rationis illi esse po­ Deus est ex substantia Patris ante itutuisset ?
cula genitus; ct homo est ex substantia
An autem fuerit instantaneus, an conti­ Matris in saxulo natus. Sicque definivit
nuatus, non ita constat. Fuisse continua­ quinta synodus can. 2, his verbis : « Si
tum saltem quoad intelligentiam myste­ » quis non confitetur Dei Verbi esse duas
riorum tradunt Origcncs el S. Ambrosius, » nativitates, etc. anathema sit. »
primus Horn. 9 in Lue. secundus lib. 2 in
Hinc inferes, Christum posse dici bis
Luc. ubi scribunt Mariam mansisse 1res natum. Neque refert quod prima nativitas
menses apud Elizabeth , ut ex ejus prae­ non fuerit interrupta, neque quod secunda
sentia proficeret Joannes; nullus autem non sit ejusdem speciei cum prima; nam
profectus absque usu rationis. Item Orig. proverbium bis non requirit interruptio- |
Horn. 10 in Luc. el S. Ambros. loco cit. nem temporis : unde qui ad uno episco­
dicunt Joannem recens natum intellexisse patu transit in alium, dicitur bis episcopus,
canticum Zachariæ : « Potuit, inquit S. etiam si nulla fuerit interruptio. Item bea­
» Ambros. vocem patris natus audire, qui tus qui rem intelligit visione beatifica ct
» Marite salutationem antequam nascere- cognitione naturali, dicitur bis intclligere,
quamvis nulla sit intellectionis iriterrup- I
» tur audivit. »
Colliges 2°, fuisse sanctificatuin in ute­ tio. Neque etiam proverbium bis requirit .
ro, cum ibi fuerit repletus Spiritu sancio, actus ejusdem omnino speciei, sed suffi­
sicque mundatum a peccato originali, quo- ciunt duo actus qui in aliqua communi
cum subsistere non potest sanctificatio. ratione analoga conveniunt : unde quam­
Nec obstat quod nemo possit renasci, nisi vis generatio et resurrectio differant, atta­
prius fuerit natus : id namque verum est men homo resurgens dicitur bis productus.
Ibid. α. 5. Ο. — Dico2°. Sunt in Chris­
duntaxat de regeneratione communi quæ
fit per baptismum, non de regeneratione to duæ filiationes, sicut sunt duæ nativita­
tes : una xterna , altera temporalis, cum
quæ lit miraculose occulta Dei virtute.
hoc discrimine, quod relatio filiationis tem­
DISSERTATIO III.
poralis in Christo non sit realis, sed ratio’
nis tantum.
DE NATIVITATE CHRISTI.
Ibid. — Prob. Subjectum inhæsionis fi­
D. Th. Q. 55.
liationis non est natura sola, sed totum
compositum ex natura ct subsistentia, seu
ARTICULUS I.
suppositum ct persona ; non enim dicimus
quod natura sit filia, sed quod subsistens
Dc nativitate Christi secundam se
sit filius : atqui in Christo est unicum sup­
considerata.
Plura hic occurrunt expendenda i pri­ positum, idque divinum, quod non potest
mum , utrum tribuendæ sint Christo duæ esse subjectum inhæsionis accidentis rea­
f Γ
nativitates; secundum, utrum pariter tri­ lis : ergo.
Neque tamen id obstat quin Christus sit
buendæ sint duæ filiationes; tertium, utrum
B. λ irgo sil vera et naturalis mater Chris­ verus et realis filius B. Virginis, quia ad
ti; quartum, utrum possit et debeat dici hoc sufficit relatio realis in Matre ad ipsum*,
mater Dei; quintum, utrum pepererit sicut licet non sit relatio realis Domini in
sine dolore.
Deo, sed rationis tantum, est tamen vere
Q. 55. a. 2. o. — Dico 1°. Tribuendæ ct rcaliter Dominus ex rcali relatione sub­
sunt Christo duæ nativitates ; quia nativi­ jectionis creaturarum ad ipsum.
tas cl omnis generatio comparatur ad na­
ibid. a. 5. o. — Dico 5°. B. Virgo est
turam sicut motus ad terminum, et motus vera ct realis mater Christi ; quia totum
diversilicatur secundum diversitatem ter­ præstitit in conceptione Christi quod solent
minorum : atqui in Christo sunt duæ na- præstarealiæ matres, subininistravitscilicet
tura*, divina scilicet et humana : ergo illi materiam aptam conceptui, ut dixi supra.
tribuendæ sunt duæ nativitates, una qua
Si dicas in ea non fuisse resolutionètU
ælcrnaliter natus est ex Patre, altera qua seminis fœminei, sicut in aliis matribus.
temporaliter natus est ex Matre. Atque ita
ibid. nd. 5. — Ii. resolutionem seminis
cauit Ecclesia in Symbolo S. Athana.*»» ; I fœminei non requiri ad conceptionem tail-

DE NATIVITATE CHRISTI SECUNDUM SE CONSIDER AT A/
173
quam quid necessarium, sed tanquam quid I generativa terminata est ad personam di­
utile tantum et ut melius ac perfectius fiat vinam.
coiicepl'o, quod a Deo potuit suppleri per
Inst. Divinitas non est assumpta ex B.
virtutem Spiritus sancti absque detrimento Virgine : ergo non est mater Dei.
maternilatis inB. Virgine, Unde Joan. 2,
/t. N. conseq. Ut enim mulier sit et di­
vocatur Mater Jesu; Luc. 1, Mater Do­ catur mater alicujus, non est neccsse ut ex
mini, et sic alibi.
se conferat totum quod est in composito,
Ibid. a. 4. o. — Dico 4°. B. Virgo vere sed sufficit quod ex ea assumatur corpus,
et proprie potest et debet dici NIaLcr Dei. ut patet in homine cujus anima non est ex
matre, quæ tamen dicitur mater hominis :
Estde fide decisa in conc. Ephesino conin Christo autem corpus est assumptum ex
traNestorium ; deinde in conc. Chalcedon,
B. Virgine.
act. 8, et in aliis.
Urgebis. B. Virgo nec est nec dici po­
ibid.— Prob. Ex eo mulier dicitur ma­ test mater Verbi divini : ergo nec Filii Dei.
ter alicujiis, quod cum conceperit et ge­
A. Omisso antecedente, N.conseq. Disnuerit : atqui B. Virgo verum Deum con­ paritas est, quod τό Fcrbum formahter
cepit et genuit : ergo. Prob. min, 1° Jux­ significet terminum generationis æternæ
ta S. Script. Christus est Deus ex B. A ir- per divinum intellectum : atro Filius signi­
gine conceptus et genitus, Luc. i : Quod ficat indifferenter terminum generationis
t-r te nascetur, vocabitur (id est, vere erit sive æternæ sive temporalis. Omisi ant.
et celebrabitur) Filius Dei. Et paulo ante quia mulli promiscue et sine scrupulo \o
angelus nuntiat Mariæ quod is quem con­ eant B. Virginem matrem Verbi sicut ma­
cipiet et pariet, vocabitur ditissimi Fi­ trem Dei ; et sensu catholico, intelligendo
lius. Ergo. Prob. 2° ead. min. Concipi ct scilicet materialiter, quod sit mater illius
generari tribuitur person® ct ad eam ter- qui est Verbum Patris.
minaturjnon enim dicimus naturam concipi
Insistes. Mater debet esse consubstan­
aut nasci, sed personam : atqui in Chris- tialis suo filio : atqui B. Virgo non est
toest unica persona,eaque divina,ad quam consubstantialis Christo : ergo.
in primo instanti conceptionis assump­
/i. D. maj. Mater debet esse consub­
ta est natura humana in utero Virginis : stantialis filio exparte, C. maj. ex toto, V.
ergoB. Virgo vere concepit ct genuit per­ maj. dd cujus sensum distincta min. V.
sonam divinam seu Deum, nimirum in na­ conseq. hujus quidem rei exemplum non
tura humana.
habemus in natura ; quia mysterium est
Obj. Actio B. Virginis terminata est ad singulare , et si exemplo constaret, singu­
naturam humanam priusquam assumeretur lare non foret, ut ait S. August. Ep. 2
a Verbo; prius enim est esse quam uniri: ad Volusianum.
ergo non potest dici mater Dei nisi impro­
Inferes. Ergo B. Virgo poterit dici causa
prie., id est, mater illius qui postea factus Dei, quod non admittitur.
est Deus.
7ί. N. illat.<\w\A το causa magis late pa­
/?. D. ant. Actio B. Virginis terminata tet quam™ mater : esse enim causa signi­
est ad humanam naturam priusquam uni­ ficat generalem causalitatcm totius illius
retur Verbo , prioritate naturae, C. priori- respectu cujus dicitur; esse autem mater,
tale temporis , N. In eodem enim instanti significat peculiarem modum cau-alitalis,
reali conceptionis in utero B. Virginis, scilicet per generationem.
Verbum univit sibi hypostatice humanita­
ibid. a. G.o.—Dico 5°. B. Virgo pepetem ex B. Virgine assumptam, sicque fuit rit absque dolore. Quia dolor parientis
illius conceptionis etgenerationis terminus. causatur ex apertione meatuum per quos
Quapropter non est improprie mater Dei, proles egreditur; Christus autem, ut dixi
sive ad sensum Ncstorii, eo quod genue­ supra, egressus est ex utero clauso Matris.
rit hominem in quo postea Deus per gra­ Deinde decebat ut quæ sin? libidine con­
tiam habitaret ut in tçmplo, sive eo sensu ceperat, sine dolore pareret adeoque ner­
quo mulier dicitur mater episcopi, quia vi umbilicaris , quo fœtus utero matris
giuuiteum qui postea episcopus factus est; cohæret, sectio , absque sensu matris pe<)
led vero et proprie, quatenus ejus actio operante facta eroditur,

*

174
DISSERT, ΙΠ. ART. II.
Ncque tantum sine dolore, sed cum in­ I » trices suscipiant parvulum vagientem,
genii jucunditate et lælitia peperit B. Vir­ » maritus lassam teneat uxorem : dic incigo, juxta illud Isaï. 55 : Germinans ger­ » piant nuptix, ne evangelista mentitus
minabit sicut lilium, et exaltabit Icela- » sit; sed absit ut hoc de Matre Salvatoris
bunda et laudans.
·· et viro justo sit existimandum. » Unde
Attamen ut servetur partus proprietas, quod objicitur cx eodem S. Hieron.c.9
dicendum est quod B. Virgo actione ct im­ ejusd.lib. dictum est per transitionem,qua,i
pulsu quodam emiserit foetum per partes diceret : Esto ita sit, non ideo erubescere­
genitales, absque tamen violentia et labo­ mus, qui Crucem ignominiosam sustinuisse
re. Ita censent S. Hieron. contra Helvid. confitemur.
cap. 9 et S. Epiphan. lib. 5 contra IlxreNon desunt tamen theologi et interpre­
si s, atque sic canit Ecclesia : Enixa est tes, Toslatus, Christianus Lupus, Serriiu,
puerpera.
qui contrarium opinentur, l.oc nixi funda­
Hinc inferes nullam illic fuisse obste­ mento, quod, cum Christus per omnia no­
tricem quæ parienti opem ferret : « Nulla bis similis factus sit, atque humanx natura
a ibi obstetrix', inquit S. Hieron. cit. nulla sordes et contumelias toto decursu viti
» muliercularum sedulitas intercessit: ipsa non horruerit, illas nascendo horruisse
» pannis involvit infantem, ipsa et mater non sit putandus.
» et obstetrix fuit. » Hinc ridendi sunt pic­
Ad SS. Patres respondent, eos esse intores qui Virgini parienti obstetricem af­ tclligendos de sordibus animi, noncorpifingunt, et ei decumbenti ac quasi infirmx ris. Verum non ita facile hanc solutionem
subsidia præbentem.
accommodabis quibusdam textibus citatis,
Utrum vero fuerint sordes in hoc puer­ ut legendi patet.
perio, sicut in aliis puerperiis , negare vi­
ARTICULUS II.
dentur plurcs SS Patres. Aug. Orat de 5
De circumstantiis nativitatis Christi.
HæresibusC. 5, ubi loquens contra Mani§ I. — De loco Christi nascentis.
chxum, qui nolebat Filium Dei dici filium
hominis, a quo ipsum inter alia deterre­
Tria hic quxrimus ; primum, iilnim
bant humanx nativitatis sordes, dicit : Christus sit natus in Bethlehem; secun­
« Stulte, unde sordes in virgine matre, ubi dum, utrum in ipsa civitate Bethlehem,
» non est concubitus cum homine patre? an in ejus suburbio ; tertium, utrum Chris­
» unde sordes in ea quæ ncc concipiendo to nascenti bos et asinus adfuerint.
» libidinem, nec pariendo perpessa est laÇ. 55. a. 7. 0. — Dico 1°. Juxta evan·
» borem? unde sordes in domo ad quam gelistas, Matlh. 2 et Luc. 2, Christus na­
» nullus habitator accessit ? » S. Fulg. tus est in Bethlehem civitate Judx seu
Serm. de Laudibus B. Virginis, loquens tribus Judx. Exprimitur civitas Jutlx, ut
de concept. Christi : « O, inquit, con- distinguatur ab altera Bethlehem tribus
» junctio sine sordibus facta! Hoc splen- Zabulon.
» dore concipitur Dei Filius, hac munditia
Voluit autem Christus nasci in Bethle­
“ generatur. » Bern. Serm. 5 de Purif. in­ hem in qua natus est David : 1° ut osten­
ducit B. Virginem sic loquentem : « Quid deret se esse ex ejus semine, et promissio­
» mihi opus purificatione?... Nihil in hoc nem ipsi faciam esse impletam; quod de­
» conceptu, nihil in partu impurum, nihil signat Evangelista , dicens : Eo quod es­
b illicitum, nihil purgandum... Quid in me
set de domo et familia David. 2° Quia,
» legalis purificet observatio, quæ purissi- ut S. Greg. dicit Hom. S in Evang, Beth­
» ma facta sum in ipso partu immaculato ? » lehem domus panis interpretatur ·. ipse au­
Si dicas ibi agi de purificatione ab immun­ tem est qui ait : Ego sum panis vivus qui
ditia legali, verum est; sed immunditia le­ de calo descendi ; sicque adimpletum est
galis oriebatur ex immunditia naturali quod prædixerat MichxasS { Et tu,Beth­
puerperarum. Pro eadem sententia citan­ lehem Ephrata, parvulus es in millibus
tur Epiphan. I. 5 coni. H eres, circa finem, Juda , ex te mihi egredietur qui sit Do­
lldcphonsus 1. de perpetua \ irg. ; deni­ minator in Israël. Vocat Propheta Beth­
que S. Hieron. c. 4 cont. Helvid. ubi di­ lehem Ephrata, quia sic antiquitus voca­
cit : « Polluatur cruore puerpera, obsle- batur, Geu.55 ct4S,

DE CIRCUMSTANTIIS NATIVITATIS CHRISTI.

473

At forte quis movebitur quod Matthæus | militer illa spelunca in terra vel rupe ex­

2, referens illam prophetiam, scribat : Et
1« Btthielu m, terra Juda, nequaquam
minima i s in principibus Juda, etc. cun.
tamen Propheta vocet eam parvulam in
millibus Juda; quæ videntur contraria.
Respondet S. Hieron. Matthæum pro­
phetiam hanc non retulisse ex se, sed prout
reddita fuerat a principibus sacerdotum et
Scribis Herodi interroganti ubi Christus
nasceretur, eamque vitiationem noluisse
corrigere, ut omnibus innotesceret quanta
lunc esset in sacerdotibus et Scribis Scrip­
turarum ignorantia. Qui vero existimant
Matthæum retulisse prophetiam proprio
nomine, dicunt hæc verba prophetiæ, Partuluses in millibus Juda, non esse dicta a
Jlichæa affirmando , sed interrogando ;
quasi diceret Propheta : Tunc parvula cs
tn millibus Juda ? Nec mirum quod id
non exprimatur in S. Scriptura, quia Hebræi interrogationis puncta scribendo non
habent : unde Matthæus dicendo, Nequa­
quam minima es in principibus Juda,
expressit sensum germanum prophetiæ.
Dico 2°. Probabile est Christum natum
esse in suburbio Bethlehem, in spelunca
diversorio conjuncta, brutis animantibus
destinata.
Colligitur ex S. Scriptura. 1° Lucas 2
mmiPastorescustodicntcs vigilias noc­
tis mper gregem suum , seu sub dio cum
grege cubantes, venisse adoratum Domi­
num : ηου autem habuissent facilem adi­
tum de nocte intra civitatem probabiliter
muris circumseptam ; nec facile in civitate
Puerulum natum invenissent. 2° Quia He­
rodes jussit occidi omnes infantes, non so­
lum in civitate natos, sed in omnibus fi­
nibus ejus, hac scilicet de causa quod
Bethlehem nomine sciret intelligi non so­
lum ipsam civitatem, sed etiam ejus subur­
bia. Cæierum ita censent Euseb. qui lib.
7 Demonst. Evang. c. 2, dicit agrum juxta
Btlhlehemum demonstrari, ubi Pirgo
enixa Infantem deposuit ; et Justinus in
Dialogo cum Tryphone, qui dicit speluntamin qua natus est Jesus, esse juxta
Btlhlehemum positam.
Divi, in spelunca, ■ Uvcrsorio conjuncta,brutis animantibus destinata,seu sta­
bulo. Ili coruiat ex Luc. 2 dicente . Bedinavii eum in præsepio, quia non erat
cii locus in diversorio. Erat autem verisi-

cisa, ut moris erat in illis partibm» · ct ideo
S. Hieron. Epist. 27, vocat parvum terres
foramen. Euseb. lib. 5 de vita Constant
vocat antrum, et Vencrab. Beda lib. de
Locis Sanctis cap. 8, semiantrum.
Dico 5°. Christo nascenti adfuisse bo­
vem et asinum antiqua traditio est apud
S. Hieron. Ep.27,S. Greg. Nazianz. Orat.
58 de Nativit. Christi, S. Greg. Nissen, de
Christi generatione, Paulinum ad Severian. Epist. 11, S. Cyrillum Catechesi 12,
S. Aug. contra Judæos cap. 15, etc. Hi
nempe hanc sententiam Isaï. 1, Bos cog­
novit possessorem suum, et asinus præsepe Domini sui, quæ sensu litterali in­
tellecta , exprobrat populo Judaico ingra­
titudinem suam erga Dominum præ bobus
et asinis qui grati sunt dominis suis, sensu
aeeommodalitio applicant bovi et asino qui
Christo recens nato in præsepio Bethlehemitico astiterunt, cumque sive naturali si­
ve miraculosa aliqua reverentia agnove­
runt et adoraverunt. Idem de hac altera
sententia prophetæ Habacuc c. 5, secun­
dum Septuaginta, In medio duorum ani­
malium cognosceris ; quæ licet per duo
animalia significet Cyrum et Darium, qui
ab Isala duobus animalibus scilicet asino
ct camelo assimilanlur, allegorice tamen
Patres varie intelligunt, modo de duobus
Testamentis, modo de duobus latronibus,
modo de Christo recens nato, in præsepio
posito inter bovem ct asinum et a pastori­
bus agnito.
Atque hanc traditionem recipit Eccle­
sia, quæ in Officio Nativitatis respons. 4,
canit : O magnum mysterium et admi­
rabile sacramentum , ut animalia vide­
rent Dominum nutum jacentem in prœsepio! Et resp. 6 festi Circumcisionis :
In medio duorum animalium jacebat in
præsepio ct fulgebat in calo.
Scio quosdam recentiores, inter quos
noster Sernus, habere traditionem pro fa­
bula, hac potissimum ratione, quod Lucas,
qui Christi nativitatem accurate describit,
nihil de bove et asino scribat et angelus
qui pastoribus signa reçois nati Salvatoris
dedit, non dixit in medio duorum anima­
lium esse positum.
At hæc sunt argumenta negativa, qua
non satis evincunt contra traditionem auc­
toritate Patrum ct usu Ecclesiæ firmatam.

1

ί*ι

<76
DISSERT. IIT.
Insuper, et Lucas describendo Christi na­
tivitatem, ct angelus eam nuntians pastori­
bus, sufficienter indicaverant locum Christi
nascentis, dicendo ipsum jacere in prxsepio, nec eratnecesse commemorare omnia
quæ solent esse in præsepiis, fœnum, pa­
leas et alia hujusmodi.
Ad SS. Patres qui scribunt bovem et
asinum cognovisse possessorem suum et
prxsepe Domini sui,respondent allegorice
ct figurate locutos fuisse , coque bovis et
asini subjugalium animalium symbolo, pas­
tores genere et religione Judxos ferendo
Mosaïcæ logis oneri assuetos intellexisse,
qui ex dato sibi signo ab angelo natum Sal­
vatorem in præsepio cognoverunt et ado­
raverunt; vel, ut alii volunt, intellexisse
magos et pastores, gentiles et Judxos.
Verum nulla figura apparet in his quæ
cantat Ecclesia, neque in his quæ plures
ex laudatis Patribus dicunt. Sic S. Hicron.
Epist. 27, de Paula dicit : « Inde Bethle» hem ingressa, in specum Salvatoris in­
ii troiens, postquam vidit sacrum Virginis
» diversorium et stabulum in quo agnovit
m bos possessorem suum et asinus prxsepe
« Domini sui, etc. » Neque specus, neque
diversorium, neque stabulum hic ponuntur
figurate : ergo neque bos et asinus. Item
S. Greg. Nazian.Orat.oSdeNativit. « Cog» nosce, inquit, ut bos possessorem tuum,
>» ct cum asino prxsepe Domini tui,cum
» stella curre, cum Magis adora, cum an» gelis tripudia. » Numquid vere et littcraliter stella prxeessit, Magi adoraverunt,
angeli Ixtantes gaudium magnum nuntia­
verunt? Ergo vere et lilteraliter bosct asi­
nus Christo nascenti adfuerunt.
Denique cum natus sit Christus in spe­
lunca brutis animalibus destinata, ut om­
nes conveniunt, nihil miri aut absurdi,
quin potius convenienti® est, si dicatur ibi
reperta fuisse quædam animalia.
§ Π. — De tempore Christi nascentis.

Tria hic expendenda occurrunt : pri­
mum, quo anno a creatione mundi Chris­
tus natus sit; secundum,quo mense et qua
die mensis; tertium, qua hora diei.
Dico 1°. Secundum communem nunt
sententiam, computando sex mundi states
juxta textum Hebraicum et Vulgata · edi­
tionem, natus est Christus anno circiter
quater millesimo a creatione mundi.

ART. II.
ρ. SB. α. 8. ο. — Hic annus erat qindragesimus primus imperii Augusti Cla­
ris, sub quo uno principe vivebat orbis uni­
versus et profunda pace fruebatur. Porro
congruebat eo tempore nasci Christum,qui
est pax nostra faciens utraque unum,ut
dicitur Ephes. 2, et qui venerat congre­
gare suos in unum, ut esset unum ovik
et unus pastor, Joan. 10.
Dixi, computando juxta textum //«braïeum ct Vulgatam editionem; quia
computando juxta versionem Septuaginta
Interpretum, longe major est annorum nu­
merus. Sed vitiata in hoc. communiter cre­
ditur editio Lxx, quamvis unde vitiatio pro­
venerit incertum sit. Atque hinc factum
est quod Marlyrologimn Romanum, quod
editum fuit tempore quo Ecclesia connnu- |
niter utebatur editione Septuaginta Inter­
pretum , numeret a creatione mundi ad
Christum natum annos 5199, quamvis rt ;
hic numerus nondum attingat numerum
Septuaginta Interpretum. Verum Ecclesia,
ad hæc utpote leviora, accuratius disqui­
renda majestatem suam non dimittit, in­
quit Cano, sed calculo chronologonim re­
linquit.
Dico 2°. Universa Ecclesia tam Gra?<r.
quam Latina, ex constanti majorum tradi­
tione, tenet Christum esse natum vigesinu
quinto Decembris, improbanda est itaque
opinio ecclesiarum /Egypti quxexistimant
Christum esse natum sexto Januari', elidfj
hac die quatuor mysteria celebrant, scili­
cet Nativitatis Christi,Epiphani®, Baptismi
Christi et primi ejus miraculi in CanaGalikeæ; utpote contraria traditioni univers®
Ecclesix, et quam aliunde ut minus fun­
datam impugnat S. Hicron. in c. 1 Ezeclt
Dices cum quibusdam heterodoxii,
quorum alii vigesimo Aprilis, alii vigesimo
Maii Christum esse natum volunt, verisi­
mile non esse Christum esse natum medii
hyeme : habetur enim Lue. 2, Christo nas­
cente pastores custodivisse vigilias noctis
super gregem suum, id est, sub dio cuban­
tes : id autem fieri non potuit media liyemc. Ergo.
It. ,V. assumptum. Palxstina enim sicut
alia: orientales et australes plagxsunl Iero»
i peratissimx ; in quibus eiiam media liyerne
greges sub dio pernoctant, et pastorcsjiiiU
accubant.
I
Dico 5°, Natus est Christus media nocie.

ÜTHÜM MANIFESTATIO CHRISTI NATT CONVENIENTER, etc.
477
Quod sit natus de node, colligitur ex j occulta, juxta illud Eccli. 41 : Sapientia
Luca qui, narrata Christi natis itate, iimne- i abscondita ct thesaurus invisus, qua:
diale subjungit · Pastores erani in eadem utilitas in utrisque? tum quia ordo di­
regione vigilantes ct custodientes vigi­ vinæ sapienliæ est, ut ejus dona et opera
lias nodis super gregem suum.
non maneant penitus occulta, neque tamen
Quod media nocte, constat partira ex omnibus aequaliter innotescant, sed qui­
antiquissima Ecclcsiæ praxi, quæ a primis busdam praeordinatis, et per eos ad alios
aculis ideo hac die sua officia celebrat perveniant; — Ibid, ad 1.— tum denique
inedia nocte; partira ex illo Sapient, cap. quia tolleretur fides si nulli cognitum fuis­
2: Cimi quietum silentium teneret om­ set istud mysterium, a quo ab aliis posset
nia,et nox in suo cursu medium iter ha­ audiri; fides enim ex auditu, Rom. 40 :
beret, omnipotens sermo tuus a regali­ neque sufficiens fuisset Josephi et Manae
bus sedibus duris debellator in mediam testimonium, quia,cuin esset domesticum,
exterminii terram prosilivit. Quod dic­ fuisset suspectum.
tum de Christi nativitate inulti Patres in­
Ibid. α. 5. ο. — Dico 3°. Convenienter
terpretantur.
fuerunt electi illi quibus Christi nativitas
Ides utrum a Virgine pariente abfuerit est manifestata, nempe Pastores, Magi,Si­
S. Joseph?
meon et Anna. Quia cum Christus esset
Λ. verbisS. Petri Dam. Serra. 62 : « Adest Salvator omnium, ejus nativitas convenien­
• et Joseph, sed ab utroque remotus, ct in tissime omnibus hominum conditionibus
» excessu mentis miratur, ct mirari salis est manifestata, scilicet pastoribus, qui
• non potest qualiter sit ad tantæ dignita- erant Judæi, pauperes et simplices ; Magis,
> tis admissus arcanum. » Recte quidem; qui erant gentiles, sapientes, potentes et
non enim verisimile est, quod quidam com­ peccatores; viris et mulieribus, scilicet Si­
miniscuntur, sanctissimum sponsum me­ meoni et Annæ, qui erant justi : ut sig­
dia nocte abfuisse domo, et sponsam par­ nificaretur nullam conditionem a salute
tui proximam dereliquisse.
Christi excludi, juxta illud Coloss. 5 : In
Christo Jesu non est masculus et fcemina,
DISSERTATIO IV.
ct gentilis et Judœus, servus ct liber.
DE MANIFESTATIONE CI11USTI NATI.
Si petas ubi ab angelis nuntiata fuerit
D. Th. Q. 56.
Pastoribus Christi nativitas?
B. juxta S. Hicron. nuntiatam fuisse ad
turrim Ader seu Eder,id est Gregis, sitam
ARTICULUS I.
inter Bethlehem et Jerusalem, distantem a
Utrum manifestatio Christi nati conve­
Bethlehem mille passibus, ubi Pastores gre
nienter facta fuerit?
ges suos de nocte pascebant, et inde ve­
Quæ hac q. 56 docet S. Th. pro majori nisse adoratum Dominum. Ita S. Doctor
parte sequentibus conclusionibus breviter in Traditionibus Hebraicis ad cap. 55 Gen.
ct Ep. 27, ubi hæc habet : « Haud procul
perstringo. Unde
Q. 56. a. 1. o. — Dico 1°. non debuit » inde descendit Paula ad turrim Eder seu
nativitas Christi communiter et promiscue ■» Gregis, juxta quam pavit Jacob greges
omnibus manifestari; quia si fuisset omni­ i> >uos, et Pastores nocte vigilantes audire
bus manifestata per signa exteriora cum » meruerunt Gloria in excelsis Deo, et
ostensione signati, adjuncto lumine inte­ » super terram pax hominibus bona voriori fidei, sicut fuit manifestata Pastori­ » luntatis. >»
Quantum ad numerum, tres vulgo nu­
bus, Magis, Simeoni et Annae, Christus
non habuisset persecutores et crucifixores, merantur ex Beda lib. de Locis Sanctis c.
juxta illud 1 Corinth. 2: Si cognovissent, 8. Quidam tamen quatuor numorant.
Ib. a. 4. o. — Dico 4°. Xon decebat
nunquam Dominum gloriœ crucifixis­
sent; indeque impedita fuisset redemptio quod Christus jht seipsum manifestaret
geiicrisbumaui,quæ per crucem peracta est. suam nativitatem, quia id derogaret iide:
iLid. «. 2. o. — Dico 2°. Debuit tamen humanitatis; et aliunde voluit nasci no­
aiiquibus manifestari nativitas Christi; tum bis similis, omnibus infantiæ infirmitati­
quia nulli profuisset, si omnibus fuisset
bus obnoxius.
P.n.i,. T. 111.

12

17R
DISSERT. TV. ART. II
Dico 5'°. Convenientissima fuerunt me­ tius existons in Judæa apparuit Magis exiv.
dia quæ divina sapientia assumpsit ut tentibus in Oriente. 5° Utrum duxerit Mi·
Christi nativitatem manifestaret.
gos ab Oriente in Jerusalem. 4° Cujiwm
Ibî<l. — Prob.' Manifestatio quæ (it per conditionis fuerint Magi. .V>L ntlc venerint
signa, debet fieri per ea quæ sunt familia­
Q. 35. a. 5. — Dico 1°. Stellaquæappj.
ria iis quibus fit manifestatio. Porro justis ruit Magis, non erat una ex sideribuscoest familiare et consuetum interiori Spiri­ lestibus, neque cometa, sed nova stella «
tus sancti instinctu edoceri absque signo­ dementari aliqua materia miraculose for­
rum sensibilium demonstratione ; et ideo mata. Patet, quia ista stella ita movebatur
convenienter Simeoni et Annas tanquam secundum divinam voluntatem, ut ur i
justis manifestata est Christi nativitas per staret, modo progrederetur, modo esxt
interiorem instinctum Spiritus sancti, se­ occulta, modo conspicua etiam in meridie:
cundum illud Luc. 2 : Responsum accepit hæc autem non competunt sideribus codes
Simeon a Spiritu sancto non visurum se tibiis, neque cometis. Insuper non fila­
mortem,nisi prius videret Christum Do­ bat in cœlo stellato, sed in aere terra vimini. Alii vero corporalibus rebus dediti, cino; alioquin nec Magos ducere, nec cer­
per sensibilia ad intelligibilia deducuntur : tam domum cis indicare potuisset.
unde Pastoribus et Magis corporalibus ad­
ibid. — Dico 2°. Hæc stella existons in
dictis manifestata est Christi nativitas per Oriente apparuit Magis. Id significare vi­
visibiles apparitiones angelorum et stellæ : detur Matthæus c. 1, dicens : Stella quam
Pastoribus quidem per apparitionem ange­ viderant in Oriente, sitam scilicet; et illa
lorum, quia apud Judæos frequenter fie­ verba Magorum : Fidimus stellam ejusin
bant apparitiones angelorum; Magis au­ Oriente, scilicet fulgentem.
tem per apparitionem stellæ, quia erant
Si objicias vaticinium Balaam,num. U:
assueti siderum contemplationi.
Oriet ur stella ex Jacob : R. hoc vaticinium
ibid, ad i. ct a. S. o. — Observandum intelligi de Christo ipso, qui Apocal. 28
tamen quod hæc stella non fuisset Magis vocatur stella splendida et matutina,cu­
certum signum nati Salvatoris Dei et ho­ jus stella quæ apparuit Magis erat nuntia.
minis nisi prætcr illam speciem, quæ cor­
Hanc autem stellam non fuisse visam Juporalem incitavit obtutum, fulgentior ve­ dæis colligitur cx Evangelic, quo docemur
ritatis radius eorum corda perdocuisset ; Herodem nonnisi cx Magis didicisse tem­
non enim ex sola novae stellæ considera­ pus stellæ. Aliunde, si ex sola relatione
tione ad tanti mysterii veritatem pervenire apparitionis stellæ turbatus fuerit Herodes
poterant.
et omnis Jerosolyma cum illo, quanto magis
ibid. a. G. o. — Dico 6°. Convenienti fuissent turbati si vidissent ipsam stellam
ordine manifestata est nativitas Christi, ab Jerusalem in Bethlehem progredientem?
primo Pastoribus, deinde Magis, postremo
Dico 3°. Probabilius est hanc stellam
Simeoni ctAnnæ : quia Pastores repræsen- duxisse Magos ab Oriente in Jerusalem.
tabant Apostolos et Judæorum primitias;
Prob. 1° ex Matth. c. 2, qui dicit de Ma­
Magi erant primiliæ gentium ; justi autem gis egressis Jerusalem zEt ecce stella quam
Ui templo repræsentabant plenitudinem viderant, in Oriente ante c.edcbateos. utJudæorum. Porro fides Christi primo ma­ que dum veniens staret ubi erat Puer.SÀ
nifestata est Apostolis, deinde plenitudini ab Jerusalem in Bethlehem duxit, cur non
gentium, postremo in fu» sæculorum ma­ ab Oriente in Jcrosolvmam, cum tunc esnifestabitur plenitudini Judæorum.
set magis necessaria?
•Si dicas, his verbis, quam viderant in
ARTICULUS II.
De Magis Christi nascentisadoratoribus. Oriente, innui stellam solum visam fuisse
in Oriente, non præivisse : N. assumptum:
Expeditis iis quæ docet S. Th. sex pri­ Evangelista namque narrat quod primum
mis articulis hujus q. 5G, restant variæ dif­ factum est, non negat quod inde subsecu­
ficultates circa ipsos Magos Christi adora­ tum est.
tores et stellam quæ eis apparuit.
Prob 2° auctoritate Etclesiæ, quæ in
Quanam fuerit hæc stella. 2» Utrum sacro hymno cantat. : /bant Magi quam
existons in Oriente apparuit Magis, an po­ I viderant stellam sequentes pratviam

i;0
DE MAGIS CHRISTI NASCENTIS ADORATORIBUS.
5° Auctoritate Patrum : S. Chrysost. | tuo,ct reges in splendore ortus tui. Ergo.
//. hæc utriusque prophet iæ verba dicta
St n. 13 dicentis : Ambulante Mago, stella ambulat ; dormiente,excubat ; S. Leo- esse generatim de conversione regum gen­
nisScrin. 2deEpiph. Magos ad Chris­ tium nationumque bat hararum ad Christi
tum adorandum pravia stella perdu­ cultum; ea autem Ecclesia accommodat
xit; et S. Th. hic a 7 o, qui tamen addit suis officiis in festo Epiphaniae, quia Magi
id a quibusdam relinqui sub dubio. Equi­ fuerunt primitus conversionis gentium.
dem non desunt clarissimi interpretes qui Alias si de Magis Christi nascentis adora­
nullum in stella ab Oriente in Jerusalem toribus litteraliter dicta velis, necesse erit
motum agnoscunt, sed sive Orienti sive dicere Magos fuisse, non qualescumque
Judææ incubantem, visam fuisse a Magis reges, sed reges Æthiopes, Tharsen-es,
fixam dicunt; eos autem cx prophetia Ba­ Insulenses, Arabes et Sabeos, imo omnes
laam num. 24, Orietur stella cx Jacob, reges terræ ad Christum nascentem in praintellexisse quid ista nova stella quam vi­ sepeconvolasse; dicit enim Psalmista loco
debant indicaret, sicque cos sine ductore cit. Coram illo procidi-ni Ælhiopes, ct
venisse in Judæain. In hanc sententiam inimici ejus terram lingent : reges Thar­
adducuntur præserlim cx verbis Matlh. sis ct insula munera offerent, reges Ara­
cit. stella quam viderant in Oriente, ut bum ct Saba dona adducent; et adora­
dixi supra. Fatemur hanc sententiam non bunt eum omnes reges terra.
Quia tamen sensus communis fidelium
esse improbabilem ; sed prior est commu­
nior, et Ecclesia: ac Patrum sensui videtur est eos fuisse reges, et solo titulo Begum
festum Epiphaniae celebrant, nihil obstat
conformior.
Dico
Magos Christi adoratores non quominus dicamus cum pluribus eos fuisse
fuisse magicis artibus et daemonum invo­ reges sou regulos, secundum phrasim S.
cationibus addictos, sed philosophos, sa­ Scriptura, quæ cujusvis oppidi aut certi
pientes, ct siderum scientiae peritos, qui territorii dominos seu toparchas solet vo­
in Oriente vocantur Magi, communior ct care reges, ut patet de quinque regibus
probabilior est sententia.
quos Abraham debellavit, Genes. 14. Et
Non fuisse reges simpliciter, qui populis sic conciliantur scnlentix.
et provinciis suprema potestate dominan­
Tres fuisse vulgo creduntur, ex S. Leo­
tur, probabilius nobis videtur. 1° Quia nul­ ne Serm. de Epiph. i , 5,5 et 6. Incerta
lus veterum Patrum eis talem regiam dig­ eorum nomina, de quibus nihil fuit audi­
nitatem, sed sapientiam et siderum noti­ tum ante finem duodecimi sæculi. Verisi­
tiam attribuit : primus omnium Thcophi- mile est singulos obtulisse tria munera,
lactus, auctor undecimi sæculi, hanc cis aurum, thus et myrrham ; quia cum ea of­
tribuit. 2° Quia Matthaeus illos nec regio ferrent ut symbola fidei suæ, qua crede"
titulo nec regio apparatu adventantes de­ haut Christum esse regem, Deum et ho­
signat, quod non omisisset ad majorem minem mortalem, debuerunt singuli om­
nascentis Christi gloriam et famam. 5° He­ nia hæc tria offerre : aurum ut regi, thus
rodes ipsos alloquitur ut inferioris condi­ ut Deo, myrrham ut homini mortali in se­
tionis homines ct cum iis ex imperio agit : pulturam ejus.
Mittens cos in Bethlehem, dixit : Ite et
Dico 5°. Certum est cx Evangelio Mainterrogate diligenter dc Puero, ct cum gos venisse cx Oriente, quod debetintelinveneritis renuntiate mihi. 4® Non est ligi respective ad Jerusalem. Sed ex qua
verisimile reges exteros ingressos fuisse parte Orientis, magna est SS. Patrum dis­
limites alterius regni, nullis missis nuntiis sentio. Quidam dicunt eos venisse ex Chal
aut legatis; nec Herodes, (pii ad simplicem dœa , in qua .Magorum scientia florebat.
nuntium novi regisJudæorum nati turbatus Quidam, ut Origencs ct Basi lins Magnus
est, illorum ingressum facile permisisset. ex Mesopotamia. Alii,ut Justinus Martyr,
Pices. Ecclesia in festo Epiphania* usur­ Tertul. Epiphan. Hilarius, etc. tenent cos
pat bar verba Psal. 71 : Begcs Tharsis et venisse ex Arabia Felice , ubi aurum, thus
insula? munera offerent, reges Arabum et myrrha abundant. Alii tandem tradunt
d Saba dona adducent ; item prophetiam venisse ex Perside, in qua Magorum no­
Isaiæ ΰυ : Ambulabunt gentes in lumine men et professio celebris erat, et vigebat
12.

ISO

i

DISSERT. IV. ART. Ill,
mos adorandi cum muneribus : hujus sen- riæ et præsentationem Jesu in templo, r#.
(entiæsunt SS. Chrysostomus, Clemens versi sunt in Galilceam in cioitatemsuw
etCyrillus Alexand. et ipse S. Th. hie a. 7 o. Nazareth.
Cæteruin undecumque venerint, extra
Item Matthaeus 2 narrat : Cum natui u
dubium videtur omnes ex una et eadem set Jesus, ecce Magi ab Oriente veneruu
regione, eaque orientali venisse. Unde Atqui si post biennium vel post sexhebdoabsque fundamento depingitur unus inter madas , vel etiam post mensem, non dixis­
illos niger, quasi ex Æthiopia vel altera set Evangelista : Cum natus esset, tcc.
regione Africae esset oriundus. Qui error Magi. Hæc enim loquendi formula non
creditur manasse cx collectaneis apocry­ adhibetur de re tam sera, sed subita, et
phis Venerabili Bedæ falso ascriptis.
improvisa, ac præsenti seu quasi prasenti:
sic Genes. 24 dicitur : Necdum verba com­
ARTICULUS III.
pleverat servus Abrahæ, ecec Eebteci
De tempore adventus Magorum.
Suppono cum sententia communi con­ egrediebatur. Item cum dixit angelus Matra paucos, stellam apparuisse Magis non riæ , Ecce concipies, ipsa intellexit se stabiennio ante Christi nativitatem, sed ipso tini concepturam, unde e vestigio subdit:
jam nato. Constat ex verbis Magorum apud Quomodo fiet istud, quoniam virummn
Matth. 2 : Ubi est qui natus est rex Ju- cognosco ?
Si dicas cum Serrio, Matthæuin eamdea
dœorumï vidimus enim stellam ejus,
loquendi formulam adhibere de iis quæin­
utique nati, non nascituri.
Hoc supposito, quidam, inter quos Epi- ter se plusquam mense distant; dicit enim
phanius, censent Magos adventasse Jero- c. 2 : Qui reges cum recessissent, ecce ansolymam, subinde Bethlehem biennio post gelus apparuit in somnis Joseph,di­
nativitatem Christi. Alii sentiunt non ad­ cens : Surge ct accipe Puerum et ma­
venisse nisi post purificationem B. Virgi­ trem ejus, et fuge in Ægyptum; et li­
nis. Novissime noster Serrius tenet non men secundum nos , inter recessum Re­
advenisse nisi vigesimo sexto vel vigesimo gum et monitum angeli mediant sex circi­
septimo Januarii, non alio fundamento ter hebdomadæ. Ergo.
B. exS. Aug. 1. 2. de Consensu Evang.
nixus quam quod falso putat omnia bene
cohaerere in sua sententia, non in aliis. c. 5, Matthæuin prætennittere quæ Lucas
2 narrat gesta circa Dominum et Matrem
Contra quos omnes
Q. 56. a. 6. o. — Dico. Magi advenerunt ejus in templo ; unde texendo unam nar­
Jerusalem,subinde Bethlehem die decimo rationem, ex utraque dicendum et intellitertio post Christi nativitatem, hoc est, gcnduin est : Qui Magi cum recessissent,
postquam impleti sunt dies purgationis Masexta Januarii.
Hic est sensus communis fidelium et Ec­ riæ et peracta omnia secundum legem Do­
clesiæ traditio, quam defendunt celebres mini, venerunt in Nazareth ; et ecce ange­
auctores, S. Th. hic cit. Baron, ad an­ lus Domini apparuit insomnis Joseph, etc.
Obj. 1°. Herodes, teste Matth. 2, a Ma­
num primum Christi n. 51 et scq. Mel­
chior Cano de locis Theolog. lib. 11, c. 5, gis diligenter didicit tempus stcllœ qwt
ad 5, Jansenius Gand. in Concord, c. 9, apparuit eis,' ct ut vidit se ab iis esse de­
Sylvius hic, Tournelius et alii; ncc quid­ lusum, occidi jussit omnes pueros α bima­
quam opponitur quod illam efficaciter im­ tu et infra, secundum tempus quod expugnet, ut patebit ex sol. obj. quin po­ quisierat a Magis. Unde colligitur stel­
tius contra duas primas sententias militat lam eis biennio apparuisse antequam Jeru­
hoc efficax argumentum.
salem advenirent; stella autem, ut suppo­
Ibid. — Si Magi non advenerunt nisi nimus, non apparuit nisi Christo nato:
biennio post Christum natum, aut nonnisi ergo Magi advenerunt Jerusalem biennio
post purificationem B. Virginis et præsen- post Christum natum,
talioncm Filii in templo, non invenissent
B. sequelam in antecedente ex verbis
Puerum Jesum et parentes ejus in Beth­ I Matthæi male deduci; hæc enim verba,
lehem, siquidem ex Luc. 2, Ut perfece­ secundum tempus quod exquisierat α
runt omnia secundum legem Domini, Magis, non referuntur ad istas particulas,
id est, post peractam purificationem Ma- I a bimatu, sed ad has sequentes, et infra,

DE TEMPORE ADVENTUS MAGORUM
18t
quas immediate afficiunt : ita ut sensus sil, | ractis vero purificatione B. Virginis et
Herodem jussisse occidi omnes pueros a presentations Jesu in templo, vulgatisqne
bimatu ; ncc. solum illos , sed etiam alios iis quæ de ipso Simeon et Anna dixerant,
intra bimatum, non tamen omnes, sed sc- se sensit delusum, hinc quæsivit Puerum
tundum tempus quod exquis ierat a Ma­ ad perdendum cum et exdem Innocenlum
jis : id esi eos solos, licet non bimulos, edixit : quod proinde facium est cum es­
qui nati essent ante apparitionem stellæ sent Jesus ct parentes ejus in Nazareth, ubi
Magis, non vero eos qui post nati essent ; ab angelo moniti sunt fugere in Ægyptum.
quiacerlo sciebat cos non posse esse Chris­
Obj. 5°. Magi tam brevi temporis inter­
tum : sleque non initium, sed terminum vallo tam longum iter agere nequiverunt,
occisionis statuit Herodes, secundum tem­ prasertim si ex Perside accessisse suppo­
pus quod exquisicrat a Magis.
nantur, leucis supra quingentis ab Jeroso­
Urgebis. Utquid ergo I Icrodes jussit oc­ lymis distante. Ergo. Ita iterum Serrius.
cidi omnes pueros a bimatu, si Magi ad­
Jt. 1° incertum esse unde profecti sint
venerint decimo tertio die post Christum Magi, cum alii ex Chaldxa, alii cx Meso­
natum ?
potamia, alii cx Arabia, alii cx Perside pro­
J?.cumS.ChrysostomoIIom.7in Mattii, fectos velint : unde nihil certi ex hoc ar­
id factum essepro abundantia cautionis. gumento erui potest contra nostram con­
Quamvis enim Herodes didicisset tempus clusionem; si enim vel ex Chaldxa, vel
stellæ, dubitare tamen poterat num natus Mesopotamia, vel Arabia, non longe a Juesset Christus antequam stella apparuisset. dxa distantibus, potuerunt facile perveni­
-Ibid. ad. 5. — Item suspicari poterat re Jerusalem dic decima tertia.
ne puer cui sidera famulabantur, speciem
2° Id etiam potuerunt, supposito quod
suam paulo supra xlatein transformaret. venerint ex Perside ; cx descriptione enim
Similiter quamvis cx principibus sacerdo­ Asiæ tempore Augusti, comperimus Per­
tum et scribis didicisset Christum nasci- sidem distare a Judxa non quingentis leu­
ttirum in Bethlehem, hoc tamen non ob­ cis ct ultra, ut dicit Serrius , sed centum
stante jussit occidi pueros, non solum in ct quinquaginta leucis circiter. Sed ct dato
Bethlehem, sed etiam in omnibus finibus Persidem a Judæa distare qningentisleucis.
ejus. Sicut ergo pro abundantia cautionis — Ibid. — etiam istud iter decem et tri­
extendit locum, sic etiam extendit tempus. bus diebus conficere potuerunt, partira
Obj. 2°. Matth. c. 2, scribit Herodem virtute divina, partira velocitate dromeda­
statim atque persensit se a Magis esse illu­ riorum, qui juxta Philostratum in vita Apol­
sum , jussisse pueros occidi : hæc autem lonii, una die iter mille stadiorum, id est
rades nonnisi aliquot diebus post purifi­ quinquaginta leucarum conficiunt, ct jux­
cationem peracta est, dum Virgo Deipara ta Aristotelem Hist, animal, c. ult. sunt
illiusquc sponsus Jerosolymis discessissent equis Nisxis velociores.
dNazareth pervenissent, atque inde ad
Obj. 4°. Si Magi ante purificationem ve­
inde ab angelo monili in Ægyptum aufu- nerint, B. Virgo qux tunc magnam auri
çi«ent, hoc est, elapso ut minimum men­ copkun ab illis receperat, non oblationem
se integro post sextam Januarii,qua Magos pauperum, sed divitum fecisset. Ergo.
adventasse dicimus : atqui unius mensis
N. sequelam ; quia hanc auri copiam,
ipatium non fuit necessarium Herodi ut se si fuerit, vel in pauperes jam distribuerat
.i Magis per aliam viam reversis delusum Mater misericordia', vel in sacros usus
intclligerct, puerorumque eaedem ediceret, servabat. Sed quidquid sit, non decebat
maxime cum sexto duntaxat milliari seu ut qux pauper erat conditione ct ab omni
dualius leucis Bethlehem distaret Jeroso- fastu aliena, oblationem divitum imitare­
lymis : ergo Magi die sexta Januarii non tur, mutaretve conditionem quam sciebat
Eilio Dei placuisse. Nequedicas, sic trans­
adventarunt. Ita Serrius.
ibid, ad 5. — //. Ar. subsumptum. gressam fuisse legem·, non enim urat ob­
Existimavit enim Herodes, cum de Magis noxia legi, ut dicam infra.
nihil audiret, ipsos fallacis stellæ visione
Petes quam speciem adorationis Magi
deceptos, non invenisse quem natum pu­ exhibuerunt Christo nato, an civilem tan­
taverunt ct erubuisse ad ipsum redire. Pe- tum* an spirituale»' et religiosam?

189
DISSERT. V. ART. I.
Il>i<1. a. 8. o. — It. Exhibuisse spiritua­
DISSERTATIO V.
lem et religiosam ut homini Deo. Est con­
DE LEGALIBUS CIRCA PUERUM JESUM S»
tra Socinianos.
VATIS , DE FUGA IN ÆGYPTÜM, DI
Ita sentiunt Patres. Orig. 1. 1 contra
CEDE INFANTIUM , NECNON DE INSTI­
Celsum, S. Greg. Nazian. Orat. 38, S.
TUTO VIT.E CHRISTI USQUE AD SUUM
Ainbros. I. 2 in Luc. S. August. Serm. 30
BAPTISMA.!
nunc 200 et seq. de temp. S. Micron. in
D. Th. Q. 57.
cap. 2 Matlh. et alii.
ibid, ad 1. — Prob. insuper ratione.
1° Multi reges Judæonun nati sunt atque
ARTICULUS I.
defuncti ; item erat Herodes actualiler reg­
De Christi circumcisione.
nans : atqui tamen nulhnn eorum Magi
Christum fuisse circumcisum fides est
adorandum quaesierunt : ergo distinctio­
nem regni Judaici non attendebant, neque Ecclesiæ. Quamvis enim Lucas 2, non di­
regi Judæorum, quales illic esse solebant, cat expresse fuisse circumcisum, idlamea
hunc magnum honorem longinqui, alieni­ aperte innuit, dum scribit : Postquam
geni ct ab eodem regno prorsus extranei, consummati sunt dies octo ut circumci­
a se deberi arbitrabantur; sed talem esse deretur Puer, vocatum est nomen ejus
natum didicerunt in quo adorando se salu­ Jesus. Ad quid enim adnotasset, ut cir­
tem quæ secundum fidem est consecuturos cumcideretur Puer, nisi revera fuisset
circumcisus? Adde quod tum fuerit ipsi
minime dubitabant.
ibid. o.—2° Magi fuerunt primiliæ gen­ impositum nomen, quod non imponebatur
tium in Christum credentium , in quibus nisi in circumcisione.
Neque te moveat quod dicat. Postquam i
apparuit ut in quodam præsagio fides et
devotio gentium venientium a remotis ad consummati sunt dies octo, cum tamen
Christum : atqui fides et devotio gentium non liceret circumcidere puerum post oc­
fuit et est ad Christum ut hominem et tavum diem a nativitate. Consummatio
enim non refertur ad ipsos dies, quasi ex­
Deum : ergo.
Confirmat ur ex muneribus quibus fidem pletis omnino totis octo diebus sit circum­
suam in Christum ut regem, ut Deum et ut cisus, sed ad numerum dierum, quasi sep­
hominem testati sunt Magi ; obtulerunt tem dies integri erant completi el octavus
eniin illi aurum ut regi, thus ut Deo, mvr- inchoatus, qui per synecdochen dicuntur
rham ut homini mortali. Unde Irenæus 1. octo dies phrasi llcbræis familiari, sicut
5, c. 10, dicit : « Deductos Magos a stella dicitur Marci 8 : Oportet Filium hominis
«* ad Emmanuel, per ea quæ obtulerunt post tres dies resurgere, id est, tertia die.
u munera, ostendisse quis erat qui adora- Unde non dixit simpliciter ct absolute Lu­
cas, postquam consummati sunt dies octo
» batur, »
Pices.Moris erat apud Orientales vene­ sed, ut circumbicerctur Puer.
Porro ideo non dixit expresse Christum
rari hominem se prosternendo et offeren­
do munera. Insuper verbum adoro non fuisse circumcisum, sicut expresse dixit
semper sumitur in S. Scriptura pro cultu nominatum fuisse Jesum; quia circumcisio
erat in usu pro omnibus masculis, ct idcir­
latrie?, ut notant interpretes. Ergo.
B. nos non facere vim in his solis ver­ co illam ut indubitatam suppposuit; impo­
bis, ct procidentes adoraverunt eum ; sitio autem nominis Jesu erat Christo pro­
neque præcisc in muneribus quoadsubslan- pria, et ideo illius expresse et distincte me­
i
liam ; sed tum in auctoritate Patrum, tum minit. Hoc supposito,
Quaritur 1° utrum Christus debuerit
'
in rationibus deductis in prima ct secunda
l
probatione, et in qualitate munerum. In­ circumcidi? 2° ubi fuerit circumcisus? 5’
super licet in veteri Testamento verbum a quo fuerit circumcisus? 4’ quid factum
adoro non semper uimatur pro cultu la- sit de illius præputio? iP ubi cxlet satrier, vix tamen aut ne vi* sumitur aliter I cum prxputimn? 6° denique utrum nomen
in novo Testamento, maxime si admncla Jesus fuerit Christo convenienter imposi­
tum?
»it prostratio.
I 2· 57. a. i. o. — Dico 1° Quamvis
Christus non esset lege eircumcisionissum-

DE CHRISTI CIRCUMCISIONE.
183
mo jure astrictos, non enim erat obnoxius parentum, vel in alio quovis loco. Id con­
legi, ut docet Auctor a. 4 et nos dicemus stat ex Abraham cui primum indicta est lex
infra, convenienter tamen se illi legi sub­ circumcisionis ; ipse enim domi suæ se, fi­
lium ct omnes vernaculos circumcidit,Ge­
jecit
Ibid. — Primo, ut ostenderet veritatem nes. 17. Sephora circumcidit filium suum
carnis humanæ, quam Manes dixit phan­ in diversorio, dum iter ageret, Exod. 4.
tasticam, Apollinaris consubstantialem di­ Josmc circumcidit omnem populum, tran­
vinitati, Valentinus cœlestem. 2" Ut appro­ sacto deserto, in valle preputiorum. Jobaret circumcisionem quam Deus olim in- sue 3. Et ne forte dicas ita peractum esse
Milucrat, et ostenderet sc esse de genere ante constructionem templi, ipse Joannes
Abraliæ, qui circumcisionis mandatum ac­ Baptista fuit circumcisus in domo paren­
ceperat. 5" Ut Judæis excusationem aufer­ tum; aderat enim tunc Elizabeth mater
ret ne ipsum reciperent, si esset incircum- ejus,quæ cognatis volentibusZachariæ no­
cisus. 4n Ut obedientiæ ethumilitatis exem­ men infanti imponere, dixit: Nequaquam,
plum nobis præbcrct. 5° Ut legis onus in sed vocabitur Joannes; id procul dubio
sc sustinens, alios a legis onere liberaret, dixit domi; cum enim esset puerpera octo
secundum illud Galat. 4 : Misit Deus Fi­ dierum, non poterat domo exire ut in tem­
lium suum facium sub lege, ut eos qui plum vel synagogam se transferret, cum
sub lege erant redimeret.
ex præcepto legis deberet per quadraginta
Dices. Si Christus fuit circumcisus, ergo dies manere in sanguine suæ purificatio­
clnos debemus circumcidi. Patet conseq. nis, Levit. 12. Nec obstat quod Lucas di­
quia omnis actio Christi est instructio nos­ cat : Factum est dic octavo, venerunt cir­
tra.
cumcidere puerum; id namque dictum
iliid ad 2.— D.N. illationem, adprob. est, non de Zacharia et Elizabeth, sed dc
D. Omnis actio Christi est instructio nos­ cognatis et amicis, qui vocabant eum no­
ti·' modo ct tempore debito, C. secus, N. mine patris sui Zachariam.
Est enim cuique negotio tempus et oppor­
Dico 3°. Christus non fuit circumcisus
tunitas, ut dicitur Eccl. 8. Et alioquin se­ a summo pontifice, neque ab alio sacer lote
queretur quod deberemus observare alia sed ab alterutro parente ; quia ministerium
legis Vosaïcæ præcepta , quæ observavit circumcisionis non erat sacerdotale, imo
Christus. Itaque Christus fuit circumcisus nec leviticum, sed laîcum, quod a paren­
tempore quo circumcisio erat sub præcep­ tibus exerceri solebat. Palet tum cx se­
to. Aune autem nec præceptum nec tein- cunda probatione conclusionis prœccpnsest circumcisionis, quæ distinguebat dentis, tum ex Act. Apost. c. 7, ubi di­
judæos a gentibus. Unde hanc Christi ac- citur Abraham circumcidisse Isaac, I<uc
Ibmcin in hoc imitari debemus, ut obscr- Jacob, Jacob duodecim Patriarchas; etcx
icmusca quæ sunt nostro tempore in pra­ 2 Machab. 6, ubi duæ matres dejectæ le­
eopto.
guntur de muro, mandato Antiochi, co
Dico 2° Christus non fuit circumcisus quod suos filios circumcidissent.
Λ quo autem parente ftieritcircumcisus?
in templo aut synagoga, sed in spelunca
Beti lehcmilica, vel in vicina domo adquam Libro de Vera circumcisione inter apo­
forleSS. parentes cum divina Prole com­ crypha S. llieron.ct lib. de Lamentatione
migrarunt post peractam descriptionem el B. Virginis inter apocrypha S. Bcmadi,
evacuata diversoria.
legitur circumcisum fuisse a Maria. \ eritis
Prob. iu ex S. Epiphan. Hæres. 20 : tamen videtur circumcisum fuisse a S. Jo­
seph; tum qui i id diserte asserit S. Ephj Nattis est, inquit in Bethlehem, circum) cistis in spelunca, oblatus in Jerusalem, rem Hom. de Transfiguratione, cujus auc­
»ctc.» et ex Nicephoro 1. i Hist. cap. 12: toritas polior est quam operum apocrypho­
i In die octavo, dominico scilicet, eircum- rum; tum quia moris erar aoud Judæos
x’iditurin Bethlehem in domo Joseph, ·> ut viri, tanquam familiarum capita , hoc
munus obirent, el non mulieres, nisi in
iu qua nimirum hospitabatur.
2° Nullus locus, sive templum, sive sy­ necessitate. Corrigendi siuit itaque picto­
nagoga , erat aliqua lege determinatus ad res qui nobis exhibent summum pontificem
circumcisionem, sed solebat fieri in domo circumcidentem in templo puerum Jesum.

184
DISSERT, λ . ART. II.
i
Dico 4°. Secundum communem theolo­ quam particularem eltemporaleinsalutem;
gorum opinionem, Christus reliquit in soli tamen Christo perfecta et integra eju<
terra suum preputium ad venerationem fi­ significatio convenit, nlpotequi solus spi­
delium ? unde ad id quod opponitur de ritualem, universalem ct xternam salutem
integritate corporis Christi resurgentis, attulit. Et ideo illi soli est proprium Ikk
respondent tam exiguam partem, quæ vix nomen, in quo flectatur omne genu cœlelatitudinem unguite humante æquat, non tium, terrestrium ct infernorum.
perlinere morali ter loquendo ad inte­
ARTICULUS II.
gritatem corporis Christi, maxime si con­
sideretur ut filius Abrahæ cl vir Judæus, Dcpurificatione B. Pvrginisel oblationi
cui ex lege præputium debebat deesse ;
pueri Jesu in templo.
sicquc eo carere exigebat ejus conditio.
Hinc inferes divinitatem non mansisse
Sanctus Lucas cap. 2, sic narrat : Posthypostatice unitam preputio, quia non de­ quamimpleti sunt dies purgationis ejus
secundum legem Moysi, tulerunt illum
bebat resumi in resurrectione.
Dico 5°. Non polest certo definiri tibi­ in Jerusalem ut sisterent cum Domino,
nam exlct sacrum præputium, propter pug­ sicut scriptum est in lege Domini : quia
omne masculinum adaperiens vulvam,
nantes ea de re narrationes.
S. Brigilla lib. 6 Revelat, c. 112, scri­ sanctum Domino vocabitur ; ct utdarcnt
bit servari Romæ. Idem Innoc. Ill 1. 4 de hostiam, secundum quod dictum esi in
Mysteriis Missæ , cap. 4, scribens ab an­ lege Domini, par turturum, aut duos
gelo delatum fuisse Carolo Magno, qui pullos columbarum.
Ad quorum intclligcntiam, observan­
illud deposuit Aquisgrani, ct postea trans­
latum a Carolo Calvo Romam in basilicam dum est in veteri Testamento triplicem
Latcran. atque depositum in loco qui di­ fuisse legem latam de puerperis, Levit, cap.
citur Sancta sanctorum. Alii dicunt ser­ 12, ct alteram quartam de primogenitis
vari Antuerpiæ ; alii, licet non negent olim Exodi cap. 15.
Prima lex Levit. 12, hæc est: Mulier,
servatum fuisse Antuerpiæ, volunt tamen,
furente Calvinisino, inde fuisse sublatum, si suscepto semine pepererit masculum,
quo vero non dicunt. Alii Brugis, alii immunda erit septem diebus juxta diis
Anicii servari scribunt. Quidam denique, separationis menslruœ .· (quo tempore
ut concilient istas pugnantes narrationes, domi recludebatur , nec cum quoquam
dicunt sacrum præputium divisum fuisse commercium habere poterat, nisi cum eo
in plurcs particulas, quæ in variis urbibus cpii cibum ct necessaria afierret, et hic
fuerunt distributee. Ridet Serrius Vindeli- ob hoc ipsum legalitcr immundus erat.)
num hujus conciliationis auctorem : « Quia, Et dic octava circumcidetur infantulus;
» inquit, hanc partitionem preputii exigui- ipsa vero triginta ct tribus diebus ma­
» tas non patitur, quod vix minimæ un- nebit in sanguine purificationis sua;
» gula» humanx latitudinem æquat. » Ve­ omne sanctum non tanget, nec ingredie­
rum, quamvis hanc partitionem ut veram tur in sanctuarium donec impleantur
asserere nolim, non video tamen cur sil dies purgationis suce. Sicquc erant qua­
ridenda ; potest enim ungula humana di­ draginta dies purgationis, septem primi
vidi in quatuor aut quinque paries bene strictiores, cæteri minus stricti.
sensibiles.
Secunda lex ibid. Sin autem fanninam
Dico 6°. Nomen Jesu fuit convenienter pepererit, immunda erit duabus hebdo­
Christo impositum; quia Jesus idem est madibus juxta ritum fluxus menstrui,
ac Salvator: Christus est Salvator omnium et sc.raginta sex diebus manebit in san­
hominum, ct quoad animam liberans co­ guine purificationis sux : »d est, octo­
per gratiam a morte peccati, et quoad cor­ ginta diebus; quia juxta Ilipocrat. Iib.de
pus per immortalitatem in ressurrectione Natura pueri, ct Franciscum Valesinmde
conferendam.
sacra Philosophia cap. 18, purgatio paQuamvis ergo quibusdam veteris Testa­ I rientis fœminam diuturnior esi quam pamenti, ut Nave, Sirach et Josedech inve­ I rientis masculum.
niatur impositum hoc nomen, propter ali- I Tertia lex ibid. Cumque repleti fuerint

DE PURIFICATIONE B. V1RGTNIS ET OBLATIONE . etc.
4$»
dits purificationis sua· pro filio sivc pro Mariæ,ct cantat in Evangclio : Postquam
filia (ui est, purgationis ab immunditia i impleti sunt dies purgationis Mariae,
contracta ex partu lilii aut filiæ ), deferet non addendo verbo Dei, sed illud expli­
agnum anniculum in holocaustum ( hoc cando. Item in Officiis ct Martyrologio vo­
est, ut Dec gratias agat), ct pullum co­ cat Purificationem B. Virginis.
lumba'sive turturem pro peccato (scili­
Prob. 2° ex ij»is Lucæ vernis. 1° Nulla
cet immunditia legali), ad ostium taber­ erat lex purgationis pro primogenitis, sed
naculi testimonii, et tradet sacerdoti, oblationis tantum , Exodi 13. Erat autem
qui offeret illa coram Domino, ct orabit pro puerperis, Levit. 12. Ergo quando Lu­
proea;cl sic mundabitur a profluvio cas dicit : Postquam impleti sunt dies
sanguinis. Ita est lea' paricnlis mascu­ purgationis ejus secundum legem Moysi,
lum aut faminam. Quod si non potuerit non potest intelligi de purgatione prolis,
offerc agnum sumet duos turtures vd sed matris duntaxat.
duos pullos columbarum, unum in holo­
Nec obstat quod in tertia lege Levilici
caustum, ct alterum pro peccato, orabil- statuatur offerendum esse agnum
ct lurtuO
quepro ea sacerdos, ct sic mundabitur. rem aut pullum columbae pro filio sive pro
Quarta lex est de primogenitis, Exodi filia,- quia hæc verba, pro filio sive pro
15, his verbis; Locutusque est Dominus filia, non referuntur ad sequentia , defe­
adMoysen, dicens : Sanctifica mihi omne ret agnum, etc. sed ad præcedentia,post­
primogenitum quod aperit vulvam in fi­ quam impleti sunt dies purgationis ejus;
liis Israel, tam de hominibus quam de ita ut sensus sil, ut jam notavi : Postquam
jumentis : mea sunt enim omnia , non impleti sunt dies purgationis ejus pro filio
solum titulo creationis, sed etiam quia pri­ sive pro filia, id est, purgationis ab im­
mogenitos Israël a communi strage primo- munditia contracta ex partu filii aut filiæ,
genitonim /Egyptiorum per angelum ex­ deferet agnum, etc. Eodem sensu intclliterminatorem exemerat : in cujus benefi­ gendum est quod dicit Lucas Ibid, de pa­
cii memoriam et gratiarum actionem hæc rentibus Christi, quod fecerunt secundum
lex lata est.
consuetudinem legis pro co, et quod ca­
Per sanctificationem autem in hac ultima nit Ecclesia in Officio hujus festi : Obtu­
lege,intellige consecrationem et oblationem lerunt pro eo Domino, id est, co quod B.
(actam Deo primogenitorum animalium Virgo cum pepercrat. Eodem sensu inlclmundorum ad immolationem, primogeni- ligendus S. Th. hic a. 5.
tonim autem hominum ad servitium Dei
2° Nullum erat tempus determinatum in
perpetuum ; sed quia Deus loco primoge­ lege pro oblatione primogenitorum. Quam­
nitorum totius Israelis, qui tota vita alli­ vis enim dicatur Num. 18, cujus redemp­
gati fuissentservitio tabernaculi et templi, tio erit post unum mensem siclis argenti
degit ct substituit solam et totam tribum quinque, hæc redemptio non erat oblatio;
Levi, ideo primogeniti hominum redimen­ imo redimebatur infans, ut familiæ suæ ac
di erant quinque sidis, Num. 3, hoc est, reipublicæ civ is redditus , ministeriis sacris
quinque circiter florcnis Belgicis. His præ- non astringeretur, nec fiebat in templo ,
tiipposilis,
neque cum caeremoniis : unde in oblatione
Quæstio est 1° de cujus purgatione lo­ Christi nulla mentio facta est dc ejus re­
quitur Lucas c. 2, an matris, an prolis ; 2° demptione. Erat autem in lege tempus de­
utrum B. Virgo debuerit purificari, 3° terminatum pro purificatione puerpera­
utrum Christus debuerit offerri in templo; rum, scilicet quadraginta dies si peperisquis fuerit Simeon, qui Jesum excepit sel masculum, et octoginta si peperisset
fœminain. Ergo dum Lucas dicit, post­
in ulnas suas, an sacerdos, an laïeus?
Dico 1°. £>. Lucas his verbis, Postquam quam impleti sunt dies purgationis ejus
i impleti sunt dies purgationis ejus sccun- . secundum legem Moysi, manifestum est
j dum legem Moysi, loquitur de purifica­ quod loquatur dc purgatione malris, ct non
prolis, cujus occasione infans fuit etiam
tione solius matris, non prolis.
I
Prob. i° ex mente Ecdcsiæ, quæ est S. oblatus in templo : unde addit Lucas ; Et
Scripturarum fidelis interpres. Hæc autem I ut darent hostiam , secundum quod dic­
in Evangclio Purificationis loco ejus legit | tum est in lego Domini, par turturum

IM
DISSERT. V. ART. IL
aut duos pullos columbarum, quæ erat I pluraliter eorum, scilicet matris ct lilii.
Ergo.
lex puerperaruih.
Si forte dicas Annam non obtulisse SaII. Esto forte in quibusdamcodicibisq
muelem nisi post triennium et postquam quos incidit Estins, legatur αυτών,
esset ablactatus : ergo si non ex lege, sal­ riius Iprensis, a I.apide et alii testantur nor.
tem exconsifetudine triennium erat tempus legi in græco neque αυτών singulariter
determinatum pro oblatione primogeniti. masculine, neque αυτών pluraliter, sed
Hoc argumento recens auctor HistoriæPo­ αυτής singulariter fœmininc. Insuper nu­
puli Dei in secunda parte, contendit pro­ gis standum est auctoritati Ecclcsiæ quam
bare utramque cæremoniam tam purifica­ textui græco, maxime non constanti.
tionis Mariæ quam oblationis Jesu, non
Q. 57. α. 4. 0. — Dico 2°. B. Virgo legi
fuisse peractam nisi post triennium in re­ purificationis non fuit summo jure astric­
ta , convenienter tamen se illi subjecit.
ditu ex /Egyplo.
Ibid, ad 2.—Prob. prima pars.i”Lex
Ii. unicum unius facium neque legem
neque consuetudinem astruere, præscr- ita fert : Mulier, si suscepto semine ptlim cum in illo singulari facto esset ratio perii masculum, immunda erit, tie. Λdifferendi oblationem ad triennium, quæ qui B. Virgo non peperit Christum ex sus­
non currit pro aliis infantibus; sic enim cepto semine, sed ex Spiritu sancto: ergo, j
Samuel debebat ex voto matris offerri Do­ Utide S. Bernard. Serin. 5de Purifie. <■ Lev ι
mino, ut nunquam postea recederet a ta­ » ipsa, inquit, Matrem Domini noninclubernaculo : ad id autem requirebatur certa » dit, quæ non suscepto semine peperit.- |
Si dicas, per semen intclligiprolem,u
ælas infantis, et quod esset ablactatus.
Insuper halhicinatur laudatus auctor, familiare est in S. Scripturis; ita ut sensus
dum putat sacram familiam triennio man­ sit : Si mulier, suscepta prole, masc ·
sisse in TEgypto; nec enim uno anno inte­ lum pepererit.
II. Quamvis non raro in S. Scripturi'
gro remansit, ut probabo infra.
Obj. prœcipue. Lucas dicit : Postquam semen sumatur pro prole, sic tamen liic
impleti sunt dies purgationis ejus : το accipi vetat, tum textus Hebraicus qui ha­
ejus, secundum regulam grammatices et bet, si mulier suscepto.spermate; tum quia
usum communem, debet referri ad perso­ Moyses potiit suscepto semine, tanquaai
nam de qua immediate facta est mentio ; causam cur mulier sit immunda : non est
atqui hæcfuit Jesus, de quo dixit Evange­ autem immunda præcise quia prolem edit,
lista : Postquam consummati sunt dies sed quia illam edit ex immundo semine;
octo ut circumcidereturPuer,vocatum est tum quia parere ex suscepto semine, pro­
prie est edere prolem ex semine susceptam.
nomen ejus Jesus, quod vocatum est ab
Prob. 2°. Ideo ex lege debebat miiliet
angelo priusquam in utero conciperetur,
immediate subjungens : Et postquam im­ purificari, quia immunda erat ex profluvio
pleti sunt dies purgationis ejus: ergo. sanguinis; sic enim dicit lex : Mundabitur
P. 1° equidem ordinarie sic esse ut το a profluvio sanguinis. Atqui profluvius
ejus referatur ad personam immediate pro­ sanguinis non fuit in B. Virgine, quæsine
cedentem , nisi aliunde eruatur sensus con­ apertione claustri virginalis foetum effudit,
trarius, ut hic eruitur, tum ex mente Ec­ et in qua,cum conceperit ex Spiritu sancio,
clcsiæ, tum ex verbis Lucæ collalis cum solus fuit sanguis necessarius ad nutrimen­
lege. 2° Observandum est cum quibusdam, tum fœtus, quo egresso,conversuscA san­
integram periodum de Christo esse ibi in­ guis ad ubera ut lac fieret.
sertam vehit intra parcnthcsim,proindeque
ibîd 0.— Prob. secunda pars. Decebal
το ejus referendum esse ad personam de ut, sicut Filius, ita et Mater humilitatis fit
qua fuit sermo ante parenthesim : fuit au­ obedicnliæ exemplum præberet, legcmaptem sermo de B. Virgine, de qua dixerat probaret, ct occasionem calumniæ Jud.vis
Evangelista : Maria autem conservabat eriperet. Ergo.
omnia verba hæc, conferens in corde
ibid.a. 5. ct 4. o.—Dico 2° Christus legi
suo. Ad Mariam ergo , ct non ad Jcsuin , primogenitorum non erat etiamsummo jure
ro ejus referendum est.
astrictus; convenienter tamen se illi sub­
Inst. Juxta Estiuin legitur grocc αυτών, jecit.

187
DE PURIFICATIONE B. VIRGINIS ET OBLATIONE, etc.
Quidam probant primam partem ex eo legislatoris ct subditorum respective ad le­
quod lex dicat : Sanctificamihi omne pri­ gem : atqui sic erat in casu. Christus enim
mogenii umquod,aperit vulvam.Christus homo Deus erat legislator, et vi nnionii
autem nascendo non aperuit vulvam Ma­ substantialis divinitatis ad humanitatem
tris, sicque sub lege non comprehenditur. erat sanctus et in servitium Dei perpetue
Verum hæc· sententia videtur contraria consecratus, non sic alii primogeniti ; sic·
Evangéliste, qui hanc legem ipsi Christo que nun indigebat oblatione seu consecra­
adaptat, ut videre est in textu cit. initio tione legali.
articuli. Aperire vulvam igitur , hic nihil
Si dicas : Christo licet substantialiter
est aliud quam eam sibi pen iam facere, ita sancto per gratiam unionis hypostaticae,
ut primo nascenti nullo sit impedimento ; necessaria fuit sanctificatio accidentalis per
sive hoc fiat fractione claustri, ut iit com­ gratiam habitualem, ut docent Thomiste
muniter; sive clauso manente, penetra­ in tractatu, de Incarnat, ergo pariter ipsi
tione miraculosa, ut singulariter factum est sancto et consecrato substantialiter unione
in Christo. Neque iste loquendi modus est divinitatis, necessaria fuit consecratio le­
inusitatus in S. Scripturis : sic Matth. 5, de galis.
Christo baptizato dicit : Eccc aperti sunt
II. N. conscq. Disparitas est, quod prê­
ticcrli,ct vidit Spiritum Dei descenden­ ter gratiam unionis, necessaria erat Christo
tem sicut columbam. Et Act. 17, S. Ste­ gratia habitualis qua posset elicere counaphaniis dum lapidaretur, dicebat : Eccc vi­ turaliter actus supernaturales; id enim non
deo cœlos apertos, ct lesum stantem a conferebat gratia unionis, ut late dixi in
dextris Dei: non quod soliditas coelorum tract, de Incarnat, diss. 8, a. 2; consecra­
sit disrupta, sed oculis pen ia, nulloque tioni autem substantiali nihil addebat con­
fuerit impedimento quominus ct Christus secratio legalis ; sicque nullatenus er.it
Spiritum descendentem videret, ut Stc- necessaria.
Quando ergo SS. Patres dicunt Chris­
plianus Jesum stantem a dextris Dei.
dst, inquies, si ita sit, frustra ergo Moy­ tum debuisse subire hanc legem , intel lises addidit, quod aperit vulvam, sed sa­ gendi sunt de debito decentiæ, non stricte
li-fuisset dicere primogenitum ; noc ipso obligationis.
enimquo est primogenitus, primus ex utero
Ibid. a. 5. o. — Prob. secunda pars.
egreditur.
Decebat ut Chi islus, sicut diximus de sanc­
II. N. illationem. Adprob. D. Hoc ipso tissima ejus Matre, humilitatis etobedienquo est primogenitus simpliciter et abso­ liæ exemplum praeberet, legem approba­
lute, primus egreditur, C. hoc ipso quo ret, et occasionem calumniæ Judæis tol­
est primogenitus secundum quid tantum, leret : quæ prostitit per oblationem sui in
.V. Primogenitus simpliciter et absolute templo.
Postquam narravit Lucas parentes Jesu
est antequam nulla generatio sive masculi sive fœminæ præcessit, et iste aperit ipsum tulisse Jerusalem ut sisterent cum
vulvam : primogenitus secundum quid est Domino, sicut scriptum est in lege Domi­
qui primus inter masculos nascitur, licet ni, e vestigio subdit : Et ccce homo erat
puellæ generatio processerit; et iste non inJcrusalcmcui nomen Simeon,cthomo
aperit vulvam, sed apertam supponit. Quia iste justus et timoratus,expectans con­
vero lex erat de primogenitis simpliciter solationem Israel... Et cum inducerent
ct absolute, ut designarentur, debuit addi, puerum Jt sum parentes ejus, ut facerent
quod aperit vulvam.
secundum consuetudinem legis pro co,
iliundc igitur petenda est probatio cl ipse accepit cum in ulnas suas, ct bene­
conclusionis. Imprimis videtur expressa dixit Deum , etc. Hinc quæstio est (piis
sententia I). Th. hic a. 40, ul i dicit: fuerit iste Simeon, an sacerdos, an laïeus.
Dico 1°. Simeon qui Jesum excepit in
• Christus lice» non esset legi obnoxius,
«voluit tamen circumcisionem ct alia le- ulnas suas, non erat sacerdos,sed vir latens.
Prob. 1° ex silentio Luca-, (pii, <um
»gis onera subire. »
Prob. ratione, legislator non tenetur alias Simeonis qualitates accurate descri­
fua lege, non solum vi coacliva, sed etiam bat , nihil de ejus sacerdotio dicit ; item
uœ directive, (piando est dispar conditio ex silentio utriusque Ecclcsiæ Græcœ et

■i

iS8
DISSERT. V. ART. ITT.
Latinat, quæ in sms OfTlciis ct Martyro- I rata sit in /Egypte. Quasdam diam quu·
logiis Simeonem a sacerdotio non com­ I tiunculas incidentes resolvemus.
mendant. Idem dic de SS. Patribus, quo­
Dico 1°. S. Joseph cum Maria ct divini
rum nullus sacerdotii Simeonis meminit : Prole profectus est de Nazareth paulo post
imo Tbeophilactus Enarrat, in c. 2 Lucæ, purificationem B. Virginis et oblationem
et Euthymius in 4 Evangelia c. 5, diserte Jesu in templo.
dicunt Simconem fuisse laïeum.
Prob. Secundum Lucam 2 : Ut perfe­
Prob. 2°. Sacerdotes in interiori parte cerunt omnia secundum legem Moysi,' id
templi pueros de manibus parentum ex­ est,statim ac perfecerunt ) reversi sunt
ceptos offerebant, nec nisi post purifica­ in Galilecam in civitatem suam Naza­
tionem matrum; ante enim matres omne reth. Ante vero illud tempus non acce­
sanctum non tangebant nec ingredie­ perat Joseph mandatum ab angelo fugiendi
bantur in sanctuarium, Levit. 15. Atqui in/Egyptum; cum enim ex Mattii. 2, staSimeon occurrit parentibus Jesu ante fores tim ac accepit, eadem ipsa nocte consur­
aut in foribus templi ; id enim aperte indi­ gens secesserit in /Egyptum cmn Marii et
cant verba Lucæ: Et ecce, inquit, homo ejus Prole, non potuissent adesse Jcro-oerat in Jerusalem cui nomen Simeon. lymis quadragesima die a nativitate ad per­
IJæc verba indicant rem novam ct insoli­ ficiendum officium purificationis. Ex qui­
tam, quod non dixisset Lucas dc sacerdote : bus sequitur quod nec Bcthlchemi nccJeEt cum inducerent puerum Jesum pa­ rosolymis acceperit istud mandatum, sed
rentes ejus, ut facerent secundum con­ Nazareth, unde profectus est post purifi­
suetudinem legis pro eo, et ipse accepit cationem.
in ulnas suas ·. nondum ergo induxerant,
Quod posset opponi ex Mattii. manda­
nondum fecerant secundum consuetudi­ tum fuisse datum Josepho fugiendi stalim
nem legis, sicquc ante fores vel in foribus post discessum Magorum, solutum est art.
ante purificationem Matris.
5 præcedentis diss, post probationes.
Dices.S. Aug. Semi. 15deTemp, dicit:
Dices insuper. Regressus in Nazareth
In templo praesentabatur, ct a Simeone post purificationem, de quo loquilurl.uc.i-,
sene annoso , probato, coronato agnos­ non fuit præccps quem stalim exciperet
cebat ur. Atqui per το coronato nihil aliud fuga in /Egyptum, sed fuit constans ct per­
videtur posse inlelligi quam mitram sacer­ petua Nazarethi habitatio Christi una cum
dotalem : ergo.
Maria et Joseph ; postquam enim dixit Lu­
B. N. min. Quidam dicunt per το coro­ cas v. 59 : Ut perfecerunt omnia se­
nato S. Augustinum allusisse ad hæc ver­ cundum legem Moysi, reversi sunt in
ba Epist. Jacobi cap. 1 : Beatus vir qui Galilœam in civitatem suam Nazareth,
suffert tentationem , quoniam cum pro­ immediate subjungit v. 40sequenti: Puer
batus fuerit,accipiet coronam vitee,· sic- autem crescebat ct confortabatur plenus
que intellexisse non coronam sacerdota­ sapientia: quæ verba indicant non Iramlem aut aliam temporalem, sed coronam euntem, sed permanentem Nazarethi habi­
vilæ æternæ, quam repromisit Deus di­ tationem. Ergo.
ligentibus se. At forte non absurde «piis
II. Evangelistas in suis narrationibus non
intelliget το coronato de defectu capillo­ semper servare ordinem quo res gestæ
rum in vertice capitis, ut frequenter seni­ sunt, ut patet cx instantia precccdcnle,
bus contingit, ex quo fit quadam coro­ cl posset pluribus aliis exemplis probari:
na; idque indicare videntur verba S Au­ I cum ergo Lucas omittat fugam in /Egyp­
gustini , sene, annoso, coronato.
tum, quam refert Matthæus, hic inserenda
est, ct verba objecta inlclligenda sunt de
ARTICULUS 111.
habitatione Christi Nazarethi post redi­
tum ex /Egypto.
De fuga m Egyptum
Sed petes quid fuga opus? Duo enim vi­
Duo hic potissimum inquirimus : pri­ dentur obstare. Primum , Christus Domi­
mum, unde et quando S. Joseph cum Maria nus omnipotens poterat aliter furorem He­
et divina Proie profectus sit in /Egyptum; rodis decimare. Secundum, si, m conten­
secundum , qnandiu sacra familia commo
dimus, erat tunc Nazareth, poterat ibi luto

DE FUGA IN /EGYPTUM.
1S9
manere, aut In alio loco Judææ, cum He- I
ΛΪ ulterius petas quarc mandatum fuit
rodes jussent tantum occidi infantes Be­ I fugere in /Egyptum potius quam in aliam
regionem?
thlehem et in omnibus finibus ejus.
Jl. 1° ex Matth. 2, ut id quod erat dic­
ib. q, 5G. a. 4. o. — Jl. ad primum,
quod non conveniebat Christum adhuc in­ tum per Oscam 11, litleraliter de populo
fantem per se edere miracula; tum quia Judaico ut gerente personam Christi, et
in similitudinem hominum factus, voluit allegoricc de Christo, per hanc fugam ct
habere infantiam similem infantis aliorum reditum verificarctur zExÆgypto voca­
hominum; tum quia si perse fecisset mi­ vi Filium meum. 2° Quia /Egyptus erat
racula, derogasset fidei humanitatis.— antiquum refugium Israclitarum^ cujus Jo­
Ibid, ad 3. — Et Judæi existimassem In­ seph, qui erat figura Christi, dictus est sal­
carnationem esse phantasma, atque ante vator, ct erant tunc in /Egypto plura millia
tempus opportunum ipsum cruci affixis­ Judxorum.
sent livore liquefacti; tum quiasi in prima
Dico 2°. Sacra familia commorata est in
itate fecisset miracula, Judæi non indi­ /Egypto non novem, aut septem, aut quin­
guissent alio manifestante , cum tamen que, aut tribus annis, ut quidam opinati
Joannes Baptista dicat Joan. 1 : Ut tnani- sunt, sed anno necdum integro.
fatetur in Israel,proptcrca veni in aqua
Prob. Reversi sunt in Galilxam dum Ar­
baptizans. Insuper Christus arripuit fu­ chelaus, defuncto patre suo Herode, reg­
gam ut ostenderet se vitam pauperem, naret in Judæa; sic enim scribit Matth. c.
immnis et periculis plenam assumpsisse, 2 : Audiens autem Joseph quod Arche­
et nobis daret exemplum fugiendi instante laus regnaret in Judæapro Herode patre
persecutione.
suo, timuit illo ire, ct admonitus in som­
Ad secundum. Quamvis Herodes jus- nis, secessit in partes Galilœœ. Atqui
sissct occidi infantes Bethlehemi tantum Herodes Magnus, secundum Josephum 1.
et in ejus finibus, variis tamen aliis arti­ 17 Antiquit. c. liet 12, misera tabe confec­
bus et modis per universum regnum suum tus, obiit circa festum Paschæ eodem anno
ipse cum sacerdotibus et scribis, qui pari­ quo edixit stragem infantium : Archelaus
ter fuerant turbati, insidiabatur vitæ in­ autem ejus filius nonnisi post sex circiter
fantis, ut scribit S. Hieron. 1. i Comment, menses regnare incœpit in Judæa, non re­
in Mattii, praesertim postquam vulgata sunt gis, sed tetrarchœ titulo; ut enim narrat
quæ dixerant et praedixerant Simeon et Josephus, totam æstatem post mortem pa­
Anna die purificationis : quapropter nul­ tris Romae transegit, ut ab Augusto patris
lus infanti locus tutus erat intra fines regni regnum vel partem obtineret. Ponamus
Herodis, qui dominabatur non solum in nunc, ut ante diximus, S. Josephum se­
Judæa proprie dicta, sed etiam in Gali- cessisse in /Egyptum post purificationem et
la; solum enim post ejus mortem divi- antecædcm Innocentum, verisimiliter circa
tum est regnum in quatuor tetrarchias.
medium seu finem Februarii, numerabis
.11, inquies, si tot inquisitiones faciebat novem vel decem menses circiter commo­
Herodes, quare non jussit occidi Joannem rationis in /Egypto.
Baptistam, cujus fama divulgabatur super
Dices non constare Josephum rediisse in
«unia montana Judææ, propter ea quæ Galilxam statiin ac Archelaus regnum seu
contigerant in illius circumcisione, et quem tetrarchiam Judææ administrare cœpit
inde poterat conjicere Herodes esse Chris­ potuit ergo post tres, vel quinque, vel sep­
tem, vel novem annos rediisse.
tum.
Jl. id plane constare cxS. Scriptura; di­
It. quosdam censere Zachariam patrem
Joannis Baptista fuisse occisum eo quod cit enim Mattii. 2, v. 15 : Et erat ibi (itt
puerum suum subduxisset. At id maxime /Egypto) usque ad obitum Herodis Et v.
controversum estf Cxterum verisimile est 19: Defunctoautem Herode, ecce ange­
Herodem, auditis quæ de Joanne diceban­ lus Domini apparuit Joseph in .Egypto,
tur,veritum ne ipse esset Christus, jussisse dicens : Surge et accipe Puerum el matrem
ipsum occidi ; sed divina providentia fac- ejus, ct vade in terram Israel; defuncti
’um est ut transferretur in loca deserta, ct sunt enim qui quarebant animam Pueri.
ibi Usque ad obitum Herodis educaretur. | Qui consurgens acceDil Puerum et ma-

DISSERT. V. ART. IV.
/rem ejus, ct venit in terram Israel : au­
que morbis liberavit. Atque ut Ægyptn
diens autem quod Archelaus, etc. Porro
et Pal.cslini, istarum rerum, sicut alii sin·
ha* loquendi formulæ non significant lon­
guli aliarum quæ apud ipsos geslæ sunt,
gam plurium annorum moram, sed brevem
testes locupletes existunt. «
aliquot mensium. Et quomodo verum esset
Nicephoros 1. 10, c. 51 postquam retulit
Josephum mansisse in /Egypto usquead obi­ quæ narrat Sozomenus de arbore Perseae!
tum Herodis duntaxat, si tres, quinque, de simulacris Ægyptiornm, quæ dicit dn
septem vei novem annis post hunc obitum /luxisse, Christi non ferentia adventum,
ibi mansisset? Id autem optime veriiicatur juxta id quod ab Isaia est dictum, sii
moraliler loquendo, si post aliquot menses concludit caput : « Cælerum dæmone ex
tantum ab hoc obitu ex Ægypto recesserit. » arbore ea expulso, ad certum rei gesta
» indicium, prona ct inclinata permansit,
ARTICULUS IV.
» fide accedentes sanans. Harum rerum PaAn et quæ miracula patrata sint ingre- » læstini ct /Egyplii idonei fideque digni
diente Jesu in Ægyplum?
» sunt testes. »
Evagrius in Vitis Patrum 1. 2, c.7, di­
Baronins ad annum Christi primum, duo
narrat et approbat, videlicet incurvationem cit : « Vidimus ct alium sanctum virum uoarboris qua; dicebatur Persis vel Persea, » mine Apollonium apud Thebaïdam in fict commotionem ac concussionem simula­ » nibus Hermopolis, ad quam civitatem
crorum. Serrius hæc ut commenta rejicit, » Salvatorem cum Maria et Joseph de Ju» dææ finibus venisse tradunt, secun lum
exercitatione 58.
Dico. Quamvis hæc duo miracula ut certo » prophetiam Isaïæ : vidimus ergo ibi el
vera non asseramus, non tamen ut com­ » templum ipsum in quod ingrc.sstf Salvamenta rejicimus, sed ut probabilia facta » tore, corruisse omnia idola in terram el
sustinemus.
» comminuta esse memorabantur. »
Prob. ImprimisSozomenus, auctorquinDicit Serrius has auctoritates nonfaccre
ti sæeuli, I. 5 Hist. Ecclesiast. c. 20, dicit : fidem integram, quia narrant prodigia facta
« Memorant arborem esse, quæ Persis di- quingentis annis ante eorum .‘elatem pa­
M citur, I lermopoli, quod est oppidum The- trata; idque sine testimonio veterum ct cx
« baïdis, cujus fructus aut folium aut parti- traditione obscura.
Π. non facere quidem fidem integram,
» cula aliqua corticis ægrotis admota, mor» bos a compluribus depulerit : nam tradi- certam et indubitatam, facere tamen pro­
» tum est Joseph, cum propter Herodem, babilem; sunt enim auctores sinceri, pro­
u assumptis secum Christo et Maria sancta bati et fide digni, qui quæ narrant, ab in­
» Deipara, fugisset, venisse Hermopolim, colis locorum in quibus resgcstæ sunt ac­
»> atque simul ut porlæ appropinquavit, ceperunt·. hi autem ex traditione majorum,
» slatim arborem, licet plane maximam, ad* non obscura, sed quorum erant testes locu­
» ventu Chri-ti turbatam esse, atque ad so- pletes, idonei et fide digni, et quorum pa­
» Ium usque se inflexisse et Christum ado- tens extabat indicium, nimirum ipsa arbor
» rassc. Atque hæc quidem, sicut a mullis inclinata. Quotsuntsanc quæ non pro com­
·» audivi, a me commemorata sunt. Quæ mentis, sed proprobabilibushabenlur.qiix
» quidem, si quid ego judico, vel signifi- non tam solido nituntur fundamento!
» cabant jam Christum in urbe adesse, vel,
Quantum ad id quod dicit Serrius, ea ab
» ut est verisimile, non modo arborem quam istis auctoribus referri absque testimonio
» ineoke propter magnitudinem et pulchri- veterum, mox examinabitur.
» tudinem lege gentilitia venerabantur, dæOraculum autem Isaïæ quod afferunt isti
* mone jam qui ibi colebatur, ob Christum auctores, hoc est cap. 19 .· Ecce Dominus
» talium eversorem, qui in eo loco coinpa- ascendit super nubem levem ct ingredietur
» rebat, perhorrescente, sua sponte com- /Egypt um ; et commovebuntur simulacra
» motam esse; verum etiam omnes /Egyp- Egypt i a facie ejus, et cor /Egypt i tabes­
» ‘.iorum statuas, adventante tum Christo, cet in medio ejus.
» juxta prophetiam kaïæ convulsas. Itaque
Respondet Serrius, hoc oraculum litle» dæmone inde abacto, arbor, quo rei gesta raliter praenuntiare eversionem /Egypti per
» testimonium es«et, remansit ibi, f”' h· - Sennacherib el Nabuchodonosor; allegoICO

491
AN ET QUÆ MIRACULA PATRATA SINT INGREDIENTE, etc.
rice significare Christumaliquandoingrcs- » invisibiliter dæmones talia passi sunt,
Funnn mundum, el idololatriam longe la- » cum Salvator nosier Jesus Christus in
tcque diffusam deleturum : idque probare » /Egyptian cum visrbibcorporepervenit. »
Serrius, quod forte miraberis, contendit
coutendit ex S. 1 lieronymo, qui per Ægyphoc testimonio, etsi pro nobis apertissimo,
tum ir.telligft mundum.
Verum, esto S. Hieronymum per /Egyp- non probari concussa idola /Egyptiormn,
tum intellexisse mundum, non sequitur ged potius negari; quia, inquit, Eusebius
quo i non possit etiam intelligi terra /Egyp­ priorem tantum partem oraculi Isaïæ, quæ
ti, prout intellexerunt alii Patres ct inter­ futurum Domini ingressum in /Egypt um
pretes. Unde Eslius in hunc locum dicit : portendebat, ad verbum exitum sortitum
< Hoc de adventu Christi pueri in /Egyp­ esse dicit; alteram autem quæ commota
tian, quando Herodes eum ad mortem eversaque simulacra prænuntiabat, non
» qnarebat, plcrique interpretantur. « Et item. At si eversorum simulacrorum pro­
Tirinus ibid. dicit quod S. Athanasius, S. digium reipsa contigisset, utraque propheMicron. S. Aug. Procopius, Thcodorclus, tiæ pars ad verbum tunc temporis exitum
Eusebius, Haymo, Hugo, cl Lyrarius id habuisset.
allegorice exponunt dc Christo ulnis D.
Verum imprimis jugulum sibi petit Ser­
Finjinis in /Egyptian invecto. Non ergo rius, qui prius contendebat prophetiam
sine testimonio veterum loculi sunt laudati Isaïæ intelligendam esse de ingressu Do­
historici, quod maxime patehit ex diserto mini , non in terram /Egypti, sed in mun­
testimonio Eusebii illis omnibus antiquio­ dum. 2° Non mirum si Eusebius de sola
ris. Unde
prima parte hujus prophetiæ et non de se­
Prob. 2° ex Eusebio. Is lib. 6 Demonst. cunda dixerit, quod ad verbum sortita
Evang. cap. 2, expendens prxfatum oracu­ esset exitum, quia solam primam et non
lum Isaïæ, secundum versionem Aquikc, secundam retulerat : in his autem quæ
hæc habet : « Scriptura dicit : Ecce Domi- postea subjungit, alludens ad secundam
» nus ascendit super crassitudinem et partem, aperte ostendit etiam fuisse ad
» venit in Ægyptum. Igitur ipsa hæc pro- verbum impletam, ut legenti patet.
» pheliæ particula ad verbum exitum sor/nstal Serrius. Eusebius dicit quidem
• titaest, quo tempore angelus Domini in dæmones in simulacris latitantes, Christo
» somnis visus ipsi Joseph, dixit : Surge, in /Egyptian intrante, divina virtute fuisse
• accipe Puerum ct matrem ejus, et fuge commotos, perturbatos, convictos ct fuga­
• in J-gyptum, ct esto ibi donec dicam tos, sed intrinsecus tantum et invisibili­
> tibi. Tunc igitur iste Dominus Deus Ver- ter, non autem aperte, externe et mani­
> bum, puerilem ætatem igressus et suo feste per eversionem idolorum.
» corpori quod ex sancta Virgine accopcP. Recte quidem Eusebius; quis enim
»r.it conjunctus, in terra /Egyptionim di- sibi fingat puros spiritus, quales sunt dæ­
» versatur. » Jam vides Eusebium hanc pro­ mones , posse extrinsecus ct visibiliter
phetiam Isaïæ non interpretari de ingressu commoveri, turbari, convinci, fugari? sed
Christi in mundum, sed in terram .'Egypti, iis intrinsecus et invisibiliter commotis,
Prosequitur : « Hi qui prius incolebant turbatis, conv ictis, fugatis, bene sequitur
» Egyptum vitiosi pravique dæmones, per simulacra, in quibus latitabant remansisse
» inultasæculain simulacris latitantes, ani - mula et inertia, atque hoc sensu fuisse con­
» masque /Egypliorum omni superstitionis cussa, commota, ct turbata, ut loquuntur
» errori addicentes ac subjicientes, cum Isaias, Eusebius et Sozomcnus. Equidem
’sensissent novam quamdam divinamqiie Evagriusdicil omnia corruisse in terram,
» virtutem ad se accessisse, illico commoli sed loquitur dc solis idolis quæ erant in
» sunt, et fluctuationem ac perturbationem templo in quod ingressu- est Christus;
» inseipsis pertulerunt, corque ipsorum et non de aliis idolis/Egypti. Neque necesse
• vis intellifendi intrinsecus in ipsis con- est intclligcre etiam sensu dicto de omni­
• victa sunt, eesseruntquo ac fugata sunt bus omnino idolis Ægypti universalitate
• ab ea virtute quæ visum effugiens, illos absoluta, sed accommoda; id est, de plu­
• compellebat, etignisinstarineffabili qua- ribus et in pluribus locis.
Urget Serrius. Ipso Baronio testo,
• dim ratione adurebat. Et tunc quidem

ι·· ;

Μ

»

A

»

192
DISSERT. V. ART. V.
/Egypli idololatria, ill i usque fana et simu­ I existimavit enim eos fallaci stella fuisse delacra ad annum Christi 589 perennarunt, ceptos, nec ausos fuisse redire Jerusalem,
quo tempore a Theodosio imperatore ever­ ne ipsi ct toti populo essent ludibrio, sio­
sa sunt : ergo commentum est quod dici­ que putavit id quod Magi (fixerai# de nato
mus de prodigiis factis ad ingressum Chris­ rege Judæonim, esse figmentum. Verum
ti in Ægypto.
cum audivit quæ de ipso contigissent in
7?. N. conseq. Non enim dicimus tunc templo die purificationis, tunc se sensit
idololatriam Ægypti omnino et pro sem­ illusum a Magis, et cædem infantium Iks
per cessasse, oinniaque ejus fana et simu­ thlehcmi ct in finibus ejus indixit, eorum
lacra fuisse eversa, sed ingrediente Christo scilicet qui essent bimuli et inferioris ita­
in Ægyptum, ac forte ibi eo commorante, tis usque ad illud tempus quo stella Magis
dæmones conturbatos expulsos fuisse e illuxerat. Cur autem a bimatu jusserit oc­
pluribus simulacris, quæ ideo manserunt cidi? Dei superius id fuisse ex abundanto
muta et inertia, atque hoc sensu concussa cautionis.
ac commota : recruduisse autem idolola­
Dico 2°. Numerus infantium occisorum
triam egresso Domino, et redeuntibus dæ- est incertus, silentibus ea de re tam Evan·
monibus simulacra convaluisse non nega­ gelio quam antiquis Patribus. Unde ut gra­
mus.
tis fictum reputamus quod Græci in suis
ARTICULUS V.
Menologiis referunt fuisse quatuordecim
Decœde infantium, ct vitœ Christi insti­ millia. Nullatenus enim verisimile est in
tuto usque ad suum baptisma.
oppidulo ct angustis ejus finibus, tot in·
Tria hic breviter resolvenda occurrunt : fautes, præter puellas et masculos, qui in­
primum, quandonam Herodes edixit cæ­ terea temporis mortui sunt, biennio na­
dem infantium; secundum, quot infantes tos esse.
Hos vero infantes occisos esse vere mar­
fuerunt occisi; tertium, quodnam fuit vi­
to Christi institutum usque ad suum bap­ tyres, si non animo, saltem facto et cx
gratia Christi, probavimus in tract, di
tisma.
Dico 1°. Herodes cædem infantium Fortitudine, diss. d, a. 2, obj. 1, et tract,
edixit, non biennio post nativitatem Chris­ de Bapt. diss. 1, a. 6.
Dico 5°. Christus usque ad suum bap­
ti, sed statim post purificationem et fugam
in /Egyptum.
tisma exercuit cum S. Josepho artem fabri­
Prob. prima pars. Ideo quidam ad bien­ lem , qua posset suæ et parentum inopia
nium differunt cædem infantium, vel quia succurrere, atque humilitatis ac moilcstiæ
Herodes jussit occidi infantes a bimatu ct exemplum praeberet.
infra secundum tempus stellæquod exquiProb. Judæij quibus notum erat exter­
sierat a Magis, quam inde putant non ap­ num vito Christi institutum, ipsum vora­
paruisse nisi biennio post nativitatem bant, non solum fabri /ilium, sed etiam
Christi, vel quia, ut existimant, Herodes fabrum, Marci G : Nonne hic est faber?
de variis criminibus accusatus, ut objecta ! Atque ita docent S. Aug. lib. 2 de Con­
dilueret, Romam apud Caesarem pergere sensu Evang. cap. 42, S. Basil, in Asceticoactus est ct ibi biennio commorari. At cis, S. Chrysost. Horn. 15 in cap. 15 Mattii,
primum fundamentum concussimus a. 5 el S. Th. ibid.
diss. præced. Secundum falsum esse con­
ό'ΐ ulterius petas quam artem fabrilem
stat ex eo quod, secundum Josephum ct exercuerit, an ferrariam, an lignariam’
Dionem, Herodes iter Romam non susce­
11. S. Hilar, in cap. 14 Matlh. ctS. Pct.
perit, imo nec suscipere potuerit post Cbrysologus Serin. 8, dicunt ferrariam.
diem Christi natalem; quia ultimo vito At S. Justinus his longe antiquior, quippe
suæ anno, qui secutus est Christi nativi­ qui vivebat secundo sæc. in Dialogo cum
tatem, acerbis et continuis doloribus vexa­ Tryphone, dicit lignariam: cui subscribit
tus fuit.
S. Ambros. lib. 5 in Luc. Insuper Theo­
Prob. secunda pars. Time indixit He­ dorei. lib. 5 Hist. cap. 18, et Sozonieniis
rodes cædem infantium, quando se sensit lib. 2, cap. 25, referunt quod, cum Liba­
delusum a Magis : atqui non sensit se de­ nais ethnicus, Juliani Apostatæ familiaris,
ni a Magi* statim ac ipsi recesserunt; 1 irridendo petiisset a quodam ludimagistro

DE JOANNE BAPTIZANTE.
195
Confirmatur. Qui baptizati erant bap­
cliristiano, Quid agit nunc fabri filius ? I
intelligens Christum, respondit ludimagis- tismo Joannis Act. 9, nec accendant Spi­
ter: Juliano tuo feretrum fabricatur. ritum sanctum, ncc an esset Spiritus sanc­
Quod eventu probatum est; paulo post tus audierant.
Ibid.—Prob. 2°. Tota doctrina ct ope­
enim Julianus fuit occisus ct in feretro ad
ratio Joannis praeparatoria erat ad Chris­
tumulum delatus.
tum, sicut ministri et inferioris artificis
DISSERTATIO VI.
est pneparare materiam ad formam quam
DE JOANNE BAPTIZANTE ET CHRISTO
inducit principalis artifex ; atqui gratia
BAPTIZATO.
conferenda erat hominibus per Christum,
D. Th. QQ. 58 ct 59.
secundum illud Joan. 11 Gratia et veri­
tas per Jesum Christum facta est ; ergo
ARTICULUS I.
baptismus Joannis gratiam non conferebat,
De Joanne baptizante.
sed solum ad gratiam præparabat, 1° per
Occurrunt hic discutienda : 1° utrum doctrinam Joannis inducentem ad fidem
fuerit conveniens Joanncm baptizare; 2° Christi ; 2° assuefaciendo homines ad ri­
utrum illius baptismus esset a Deo; 5° tum baptismi Christi ; 5° per poenitentiam
utrum conferebat gratiam ; 4° utrum bap­ ad quam inducebat ; erat enim signum et
tizari baptismo Joannis, essent postea bap­ protestatio pœnitentiæ peragendæ ab his
tizandi baptismo Christi.
qui illum suscipiebant.
Q.58. a. l.o. — Dico 1°. Conveniens
Dices. Marci 1 dicitur: Fuit Joannes
fuit Joannein baptizare. 1° Ut Christus ma­ in deserto baptizans etprœdicans baptis­
nifestaretur : unde ipse Joannes dicit Joan. mum pœnitentiœ in remissionem pecca­
1 : Ut manifestetur Christus in Israël, torum : atqui remissio peccatorum est per
propterea veni in aqua baptizans ,· con­ gratiam : ergo.
currentibus enim turbis ad baptismum,
ibid, ad 1. — B. quod baptismus Joan­
annuntiabat Christum, quod facilius sic nis dicatur baptismus pœnitentiœ ; quia ,
facium est quam si ad singulos discurris­ ut jam dictum est, erat inductivum ad poe­
set, ut observatS. Chrysost. Horn. 10 in nitentiam , ut quædam protestatio qua pro­
Joan. 2° Ut suo baptismo homines assue­ fitebantur homines se poenitentiam acturos ;
faceret baptismo Christi. 5° Ut homines ad poenitentia autem duci t ad remissionem pec­
pernitentiam inducens, eos præpararet ad catorum , non per ipsum baptisma Joan­
digne suscipiendum baptisma Christi.
nis , sed per Christum conferendam.
ibid. α. 2. ο.—Dico 2°. Baptismus Joan­
Ibid. q. 6. o. — Dico 4°. Baptizati bap­
nis quantum ad ritum fuit a Deo, qui fa­ tismo Joannis, etiamsi habuissent fidem et
miliari Spiritus sancti revelatione Joan­ spem in Christum, erant postea baptizand
nem ad baptizandum misit, juxta illud baptismo Christi.
ibid. —Sequitur ex praecedenti. Bap­
Joan. 1 : Qui me misit baptizare in aqua,
ille mihi dixit : Super quem videris, etc. tismus Joannis non conferebat gratiam ,
Quantum vero ad effectum, qui nihil aliud neque etiam characterem : atqui fides et
erat quam mundatio corporis , ut patebit spes eorum qui illum suscipiebant, non
tx sequentibus, erat ab homine, non a poterat hos defectus supplere : ergo. Unde
Deo, nisi in quantum Deus operatur in Act. 19, qui erant baptizati baptismo Joan­
nis , jussu Pauli baptizati sunt baptismo
homine.
Ibid. a. 5. o.—Dico 5°. Baptismus Joan­ Christi.
Confirmatur. Christus Joan. 5 dicit :
nis gratiarn non conferebat, ideoque non
Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spi­
erat sacramentum.
Prob. 1° ex illo Matth. 5, Luc. 5, Mar­ ritu sancto, non potest introire in reg­
ci 1 : Ego baptizari vos aqua , ille vero num Dei. Atqui solus baptismus Christi
baptizabit ios Spiritu sancto. Si autem erat in Spiritu sancto : ergo. Atque ita sen.
baptismus Joannis etiam conferret gratiam, tiunt unanimiter SS. Patres.
Petes utrum Joannes fuerit baplizatus
non staret hæc inter ulrumque differentia,
cum aliunde uterque conferretur in aqua. baptismo Christi?
Ibid, ad 5. — Λ. probabilius affirma·

194
DISSERT. VIL ART. Π.
five. Suadetur ex hoc quod Christus Matth. ætatem Christi, i ta ut sensus sit : Jesus in­
5, Joanni dicenti, Ego deleo a te bapti- cipiebat esse ferme annorum triginta scilizari, respondit: Sine modo; quasi dixis­ cet completorum, inchoaverat “nun annum
set : Fac modo quod peto, faciam postea trigesimum. Huic sensui favent mulli SS.
quod petis. ItaSS. PP. Gregorius Nazianz. Patres, Irenæus lib. 2, cap. 39, Justinos
Orat. 59, Chrysost. Horn. 12 in Matth. in Dialogo cum Tryphone, Eusebius lib.
Aug. Serm. 292, Hieron. in cap. 5 Matth. 1 Hist. cap. 18, Hieron. in cap. 1 Ezech.
et alii. Interpretari autem cum Serrio SS. Aug. lib. 2 de Doctrina Christiana cap.
Patres non de baptismo, sed de abnndan- 28, etc. Et hic quidem videtur sensus ob­
tiori effusione gratiæ, est illorum verba ab vius horum verborum Lucæ 5 : Anno quin­
obvio et naturali sensu gratis detorquere, to decimo imperii Tiberii Casaris.... Et
ipse Jesus erat incipiens quasi annorum
et nostro Doctori contradicere.
Ex his sequitur apostolos etiam fuisse triginta. Sensus, inquam, obvius est,
baptizatos baptismo Christi : de quo dixi quod annus decimus quintus imperii Ti­
alibi.
berii Cæsaris, sit annus Christi trigesi­
mus inchoatus.
ARTICULUS II.
Sed utut sit, cætera verba Lucæ suffi­
De Christo baptizato.
ciunt probandæ conclusioni. Et ipse Jesus
Quæritur hic 1° utrum fuerit conveniens erat...... quasi annorum triginta. Vel
Christum baptizari a Joanne ; 2° quo suæ enim particula quasi sumitur assertive,
ætatis anno fuerit baptizatus; 5°quo loco; ut in Joan. 1: Fidimus gloriam ejus, glo­
4° de prodigiis Christi baptismum secutis, riam quasi Unigeniti a Patre,- et tunc
nimirum dc apertione cœlorum, de des­ habemus Christum decurrere annum tri­
censu Spiritus sancti in specie columbæ, gesimum, aut ipsum absolvisse et incipere
et voce Patris audita.
trigesimum primum. Vel sumitur diminu­
Q. 59. a. 1. ct 2. o.— Dico 1°. Conve­ tive , quo sensu Christus desinente anno
niens fuit Christum baptizari a Joanne- vigesimo nono jamjam inchoaturuseral tri­
1° Ut tactu mundissimae carnis suæ aquas gesimum. Vel sumitur dubitative, pro
sanctificaret ac eis postea vim regenerandi circiter, ut sumi solet dum præponitur
conferret. 2° Ut baptismum Joannis com­ numero rotundo : sic Matth 1 : Mansit au­
probaret. 5° Ut et ipse faceret quod aliis tem Alaria cum illa quasi mensibus Iri­
faciendum præcipiebat; et hoc est quod bus. Marci 8, dicuntur quasi quatuor mil.
ipse dicit Matth. 5: Sic decet nos implere lia virorum manducasse, qui Matth. 15,
omnem justitiam ; ut enim S. Ambros. ait dicuntur quatuor millia. Sic autem sumpta
lib. 2 in Luc. c. ult. « Hæc est justitia, ut particula quasi, Christus fuit baptizatus
■ quod alterum facere velis, ipse incipias, vel desinente anno vigesimo nono, vel de­
■ et luo alios horteris excrnplo. » 4" Ut in currente anno trigesimo, vel inchoante
tanta multitudine Judæorum qui ad Joan- anno trigesimo primo. Et ideo posui in
nem confluebant, reciperet testimonium conclusione, anno circiter trigesimo.
Patris, quo suum ministerium majori cum
ibid. a. 4. o. — Dico 5°. Christus bap­
auctoritate postea obiret.
tizatus fuit in Jordane prope Bethaniam.
ibid. a. 5. o. — Dico 2°. Chnstus bap­ Constat exilio Marci : Fenil Jesus a Naza­
tizatus est anno ætatis suæ circiter trigesi- reth Galilœœ, et baptizatus est a Joanni
gno. Constat ex Luc. cap. 5, ubi cum dixis­ in Jordane ; et ex illo Joan. 1 : Hæc facta
set, Factum est autem cum baptizaretur sunt in Bethania trans Jordanem, ubi
omnis populus, et Jesu baptizato, pau­ erat Joannes baptizans.
cis interjectis subdit: Et ipse Jesus erat
Intellige Bethaniam. non illam quæ Marincipiens quasi annorum triginta.
thæ et Mariæ erat domicilium prope JcroScio aliquos referre το incipiens ad mi­ solymam, sed alleram trans Jordanem,
nisterium Christi, non ad ejus ætatem; ubi solitus erat fluvii trajectus, e· quæ alio
quasi diceret Evangelista : Et ipse Jesus nomine vocabatur Bethabara; mnusque
erat incipient publicum praedicationis mi­ enim vocis est fere eadem vis : Bethantl
nisterium, quasi annorum triginta. Alii Hebraice sonat locus navis, ct Bethabari
tamen non minus probabiliter referunt ad locus transitas.

QU/E FUERIT HUMANA FACIEI ET CORPORIS CHRISTI FORMA? 195
Dico 4», Prodigia, scilicet apertio coelo­
Ib. a. 8. 0. —Dico 7°. Christo baptiza­
rum, descensus columbæ, et vox Patris to, convenienter vox Patris Filium protesaudita, non contigeiunt dum actualiter tantisauditaest. Quia in baptismate Chris­
baptizaretur Christus, ut solent exhibere ti, quod fuit exemplar seu potius figura
pictores, sed ipso baptizato et orante, jux­ nostri baptismatis, debuit demonstrari id
ta illud .Matth. 5 : Baptizatus autem Je- quod in nostro baptismate perficitur. Bap­
sus confestim ascendit de aqua, et ecce tisma autem nostrum consecratur invoca­
aperti sunt ci cœli, etc. et istud Luc. 5 : tione et virtute Trinitatis, secundum illud
Jttu baptizato ct orante, apertum est Matth. ult. Euntes, docete omnes gentes,
talum, ct descendit Spiritus sanctus cor­ baptizantes eos in nomine Patris, et Fi­
porali specie, sicut columba inipsum, et lii, et Spiritus sancti. Ergo in baptismo
toi de coelo facta est, etc.
Christi convenienter Trinftas demonstra­
Dico 5°. Jesu baplizato et orante, aperti tur, quatenus scilicet Filius in humana na­
sunt cœli, non siderei et proprie dicti; hi tura baptizatur, Spiritus sanctus descen­
enim naturaliter scindi non possunt, su- dit in columbæ specie, et vox Patris testi­
pernaturaliterautem esset superfluum; sed monium Filio perhibentis auditur.
Hæc autem vox quamvis non fuerit vera
suprema aeris regio coelis propinqua, quæ
in S. Scripturis sæpe coelum appellatur, et naturalis, quatenus non erat per organa
quatenus dum ejus partes aliquæ hinc in­ vitæ prolata, erat tamen verus, sensibilis
de condensantur, medio aere manente ra­ et articulatus sonus, non solum a Joanne,
riore, hiatus apparet ex quo columba des­ sed etiam ab astantibus auditus, ut ex eo
cendere cerneretur, et vox Patris audire- Joannes posset efficacius testificari deChristur.Matlh.dicit : Aperti sunt ei cœli, non to. Ex quo sequitur quod etiam apertio
quod ipse solus et non alii viderint coelos cœli et descensus columbæ fuerint visi a
apertos,sed quia propter ipsum sunt aperti. populo ; alioquin si solam vocem audivis­
Dico 6°. S. Th. hic a. 7, post SS. Aug. sent absque alio signo visibili, potuissent
Hieron. et Anselmum, docet columbam astantes existimare quod Joannem et non
fuisse verum animal ; sed in 1, d. 16, a. 5, Christum spectaret.
Et quamvis ista vox formata fuerit a tota
ad 5, docet contrarium his verbis : « Di» cenduin quod columba non fuerit verum Trinitate, quia opera Dei ad extra sunt in­
• et naturale animal, sed tantum similitu- divisa, per appropriationem tamen attri­
> do columbæ, visibiliter ostensa in aliqua buitur Patri, quia formata est ut solum Pa­
• materia ad hoc praeparata. Unde et pe- trem significaret, sicut species columbæ
» racto ofïïcio , in pristinam materiam re- missa est ut solum Spiritum sanctum re• versa est. Nec fuit ibi aliqua fictio, quia præsentaret.
» illa similitudo columbæ non ostendebaDISSERTATIO VII.
» lurad manifestandam aliquam veritatem
> in ipsa columba, sed ad manifestandas DE MODO CONVERSATIONIS CHRISTI ,
• proprietates invisibilis missionis. Et ideo
NECNON DE EJUS TENTATIONS IN
> non fuit ibi falsitassigni, quia signatum
DESERTO.
• respondebat signo et res similitudini. «
D. Th. QQ. 40 et 41.
Hæc autem sententia est communior.
Porro descendit Spiritus sanctus in Chris­
ARTICULUS I.
tum, non ut Christum sanctificaret aut ejus
sanctitatem augeret, quippe qui erat per­ Quæ fuerit humana faciei et corporis
Christi forma?
fecte sanctus a conceptione, ut superius
dictum est; sed ut significaretur astanti­
Dico. Humana faciei et corporis Christi
bus præsentia Spiritus sancti in Christo ct forma non fuit insigniter venusta, neque in­
in eis qui ejus baptismo baptizarentur; signiter deformis, sed mediocriter pulchra.
descendit autem sub specie columbæ ad
Prob. Christus humanam faciei et cor­
exprimendas proprietates columbinas, quas poris formam assumpsit, quæ comfit ion i ac
tum inChristo, cum in baptizatis operatur, ministerio conveniret; sicut ergo, ut modo
lias proprietates fuse explicat Auctor hic dicam, noluit esse dives ut divitiarum con­
temptum nos doceret, ita insigniter venusa. 6, ad 4.

196

DISSERT. VII. ART. II.
tus esse noluit, ut vanam esse corporis pul­ et apostolos ad ejus sequelam et fidem st·
chritudinem demonstraret. Item cum de­ tractos fuisse, et milites corruisse, ex ejm
beret conversari cum hominibus, eos ver­ oris venustate, quod est ridiculum.
bis suis ad fidem perducendo, non decuit
Obj. 2°. Nicephorusl.lHist.c.40,deipsum esse ita facie deformem ut aliorum cribitsingula oris Christi lineamenta,niem
uculos offenderet, et eos a suo consortio brorum compositionem, atque integraremoveret : sequitur ergo eum fuisse me­ corporis formam, eamque excellenter ve­
diocriter pulchrum. Unde Auctor in Psal. nustam, idque dicit acceptum a veteribu14^ dicit : « Pulchritudinem Christus ha- Item in Epistola alicujus Lentuli ad sena­
» huit, secundum quod competebat ad sta- tum Romanum describitur etiam venusta
» tum et reverentiam suæ conditionis. Non forma Christi. Ergo.
• est ergo intclligendum quod Christus haB. Nicephorum, auctorem sæculi deci­
» buerit capillos flavos, vel fuerit rubeus, mi quarti, nullam horum notitiam haben
■ quia hoc non decuit eum. » Et in cap. 35 potuisse, tacentibus Evangelistis et anti­
Isaï. « Christo non erat aspectus magnifi- quis Patribus ; dicit quidem id acceptu
• eus, secundum quod dicitur, Species a veteribus, sed nullum nominat. Epistoh
autem istius cujusdam Lentuli, ab orni··
» Priami digna est imperio. »
Obj. 1° contra primani partem conci. bus spuria habetur. Adde quod ejus deillud Psal. 44 : Speciosus forma proe filiis criptio non conveniat in omnibus cum dehominum, diffusa est gratia in labiis criptione Nicephori.
tuis, proptcrea benedixit te Deus in ceterObj. 5° præstantissimas Christi et Dnum... Specie tua et pulchritudine tua, para imagines a S. Luca depictas, quæ
intende prospere, procede et regna. Quæ pluribus templis prostant.
B. his imaginibus fidem adhiberi tande Christo dicta intelligunlur.
B. hæc verba regii Vatis referri ad di­ quam a S. Luca depictis, tria obstant : pri
vinitatem Christi, vel ad pulchritudinem mum, quod septima synodus, secundatoanimi, non corporis. ItaSS. Patres, Basii, cæna, et Patres ejus ævi, qui contra Icono
in hunc Psal. 4-4,Theodoret. ibid. Aug. in machos tot exempla imaginum conquisie
Psal. 45,115 et 118, ct alii. Et bene ad runt et congesserunt, ut dogma de cultu
mentem regii Vatis; insulsum enim foret imaginum confirmarent, harum a S. Luci
Christum ob pulchritudinem corporis be­ depictarum non meminerint. 2° Quia Lu­
nedictum esse a Patre, ct ipsa sua pulchri­ cas a Paulo, Coloss. 4, dicitur medicus,
tudine corporali debellasse hostes et sibi non pictor, quo titulo eum decoravit pri­
ac nobis obtinuisse regnum, ut ferunt ver­ mus, quod sciatur, Mctaphrastes sæcul i
nono. 5° Quia Lucas vel fuit natione Juba laudati Psalmi 44.
Inst. S. Hieron. Epist. 14J ad Princi- dæus et unus ex septuaginta duobus disc
piam dicit : « Nisi habuisset in vultu ocu- pulis, ut volunt SS. Epiph. etGreg. Mag
» lisquequiddamsidereum, nunquam cum vel genere gentilis, Anlioehix natusct
»· statim secuti fuissent apostoli, nec qui Paulo ad fidem conversus, ut censent Ter
» adeum comprehendendum venerant cor- tuli. S. Ircnxus, Euseb. el S. Hieron. quod­
» ruissent. » Et in cap. 9 Mallii. <· Fulgor que videtur verius. Si primum, non fuit
» iste et majestas divinitatis occultæ, quæ pictor, quia ars pictura sicut et sculptura
» etiam in humana facie relucebat, ex pri- erat tunc prohibita Judæis, ut testantur
» mo ad se venientes trahere poterat as- Philo lib. de Decalogo, et lib. de Delegi» pectu. >» ElS.Chrysost.hoin.27inMallh. tione ad Caïiim, Joseph, lib. 17 Antiquit,
« Non enim, inquit, miracula duntaxat fa- c. 8, et Origcnes qui lib. 4 contra Celsum
■ ciens admirabilis erat, sed etiam cum dicit : « In civitatem eorum (Judœorum)
» simpliciter aspiceretur, ingenti abunda- » nullus pictor admittitur, nullus statua» bat gratia. » Ergo.
» rius, legibus hoc totum genus arcentibus.
fl hæc non spectare nativam Christi vul­ >» ne qua occasio præberetur nominibus
tus furinam,sed significare tantum radium, » crassis, neve animi eorum avocarentur
seu, ut dicit S. Hieron. fulgorem divinita­ » de cultu ad res humanas per Irjjusmodi
ti· in ejus facie miraculose, quando vole­ » illecebras.-Si secundum, non potuit Lo­
bat, apparentem ; alioqum dicendum foret, cas depingere ad vivum quos nunquam vi-

UTRUM CHRISTUS DEBUERIT AGERE VITAM, etc.
197
(Ierat, quod «altem de Christo certum est ; « Videbant publicanum a peccatis ad mcnon enim est credibile hominem ethnicum » liora conversum, Jocum invenisse pœnivenisse ♦* Syria Jerosolymam, ut hominem »i tentis; ctobid etiam ipsi noi. desperant
sibi ignotum et cui non credebat depinge­ » salutem. »
Ib. a. 2.0. — Dico 2°. Christus non de­
ret.
Obj. 4° contra secundam partem conci. buit austeram vitam eligere. Quia, ut dic­
Isalasc. 33, dc Christo dicit : Non est spe­ tum est, congruum erat fini Incarnationis
ws ei neque decor, et vidimus eum et non ut Christus non ageret solitariam vitam,
erat aspectus, et desideravimus eum: sed cum hominibus conversaretur. At qui
dispectum ct novissimum virorum, vi­ cum aliquibus conversatur, convenientisrum dolorum ct scientem infirmitatem, simum est ut se cis in conversatione con­
tl quasi absconditus vultus ejus et des­ formet, secundum illud Apost. 1 Cor. 9 :
pectus,unde nec reputavimus eum. Ergo. Omnibus omnia factus. Ergo convenien/L juxta SS. Patres, hæc esse intelligen- tissimum fuit ut in cibo et potu communi­
danon de naturali corporis Christi forma, ter se, sicut alii, haberet. Et ideo de illo
sed de tempore passionis, quo tot Judæo- dicitur Matth. 11 : Venit Filius hominis
ntm injuriis dehonestatus erat, ut vix ho­ manducans et bibens, quia utebatur cibo
minis speciem referret; vel, ut interpreta­ et potu communi sicut alii : cum e contra
tur S. Th. ibid. Isaïas locutus est in perso­ Joannes dictus sit non manducans neque
na impiorum, prænuntians eorum convicia bibens, quia illo victu quo Judæi uteban­
in Christum in cruce pendentem conjecta. tur, non utebatur. Neque tamen existiman­
dum est Christum mollem et delicatam vi­
ARTICULUS II.
tam egisse, sed moderatam suo fini accom­
Utrum Christus debuerit agere vitam so­
modatam.
litariam et austeram?
Obj. 1°. Christus multo magis prædicaQ. 40. a. 1. 0. — Dico 1°. Christus non vit perfectionem vitæ quam Joaincs : at­
debuit vitam solitariam agere, sed debuit qui Joannes austeram vitam duxit, ut suo
conversari cum hominibus.
exemplo homines ad perfectionem vitæ pro­
Prob. Christus debuit hoc vitæ genus vocaret : ergo.
eligerequod conveniret fini Incarnationis:
ibid, ad 1. — R. Christum in sua con­
atqui fini Incarnationis non conveniebat versatione exemplum perfectionis dedisse
lita solitaria, sed vita communis cum ho­ in omnibus quæ per se pertinent ad salu­
minibus : ergo. Prob. min. 1° Christus in­ tem : ipsa autem abstinentia cibi et potus
carnatus est ad manifestandam veritatem : non per se pertinet ad salutem, secundum
ergo non debebat se occultare vitam soli­ illud Rom. 14 :Non est regnum Dei esca
tariam agens, sed in publicum procedere et potus; sed utraque vita est licita et lau­
prædicando. 2° Christus incarnatus est ut dabilis secundum diversitatem conditio­
peccatores salvos faceret : ergo, inquit S. num, ut scilicet a communi hominum con­
Chrysost. in cap. 1 ad Timoth. licet in eo­ sortio segregatusabstinentiam servet, ct ut
dem loco monendo posset ad se omnes at­ in societate positus communi vita utatur.
trahere ut ejus praedicationem audirent,
Obj. 2°. Christus habuit tantum unicam
non tamen hoc fecit, præbens nobis exem­ vestem, et incedebat nudis pedibus, con­
plum ut perambulemus et requiramus pe­ tra usum communem Judæorum : atqui
reuntem, sicut pastor ovem perditam ct hæc pertinent ad austeritatem v ilæ : ergo.
sicut medicus accedit ad infirmum. 5° Ve­ Prob. prima pars maj. Christus Mattii.
nit Christus ut per cum habeamus acces­ 10, prohibet ne discipuli duas tunicas ha­
sum ad Deum, ut dicitur Rom. 3 : ergo beant, et Marci G, ne induerentur dua­
conveniens fuit ut cum hominibus familia- bus tunicis : ipso autem dubio procul fa­
nterconversando, daret omnibus fiduciam ciebat quod discipulis praecipiebat. Ergo.
ad se accedendi. Unde dicitur Matth. 9 . Prob. secunda pars maj. 1° Matth. 10,
Padum est discumbente eo in domo, ecce prohibet apostolis portare calceamenta ; 2°
multi publicani et peccatores venientes in partitione vestium Christi « militibus,
discumbebant cum Jesu ct discipulis ejus. nihil de calceis ; 3° Magdalena non potuis­
Quod exponens S. Hieron. ibid, dicit : set lavare pedes Christi calceati. Ergo.

198
DISSERT. VII. ART. IIT.
B. N. maj. Ad prob, primœ partis, I vita est quæ est mediocris, inter pauperta­
certum est Christum plures habuisse ves­ tem ct divitias; dicitur enim Prov. 3:
tes, nimirum tunicam inconsutilem et alias Mendicitatem et divitias ne dederis mi·
Testes quas partiti sunt milites. Insuper hi; tribue tantumvictuimcunecessaria.
Joan. 15 dicitur : Surgens a coena, po­
Ibid, ad 1.— B. N. min. Adprob. Ideo
suit vestimenta sua; aliquod indubie re­ Salomon non petit a Deo neque divitias
tinebat, ne nudus appareret. Non ergo neque paupertatem, quia sunt homini oc­
Christus prohibuit habere simpliciter duas casio peccandi, divitis superbiendi, pau­
restes, sed habere plures vestes ejusdem pertas furandi et mentiendi, imo et perrationis, volens nimirum ut præter vestes jurandi : hæc autem ratio non currebat
quibus induti erant,dum proficiscebantur, pro Christo. Insuper nonquælibet pauper­
alias non deferrent, quas, prioribus sor­ tas est furandi et perjurandi occasio, sed
descentibus, induere possent : quo etiam sola illa quæ est contraria voluntati, ad
sensu intelligitur illud Luc. 5 : Quia ha­ quam vitandam homo furatur et parjurât :
bet duas tunicas, scilicet ejusdem gene­ paupertas autem voluntaria, qualem as­
ris, det non habenti unam tanquam su­ sumpsit Christus, hoc periculum nonhabet.
perfluam.
Dices 2°. Exteriores divita ad usum
Adprimam prob. secunda; part is maj'. corporis ordinantur, quantum ad victum
B. prohiberi apostolis uti calceis totum pe­ et amictum : atqui Christus in victu ct
dem tegentibus, non sandaliis, ut palet amictu communem vitam duxit secundum
Marci 6. Ad secundum, B. calceamenta modum aliorum quibus convivebat : ergo
Christi comprehensa fuisse sub nomine videtur quod in divitiis et paupertate com­
vestimentorum, vel, quia vilia, contempta munem vivendi modum servare debuerit,
fuisse. Ad tertium, nihil obstat dicere et non uti maxima paupertate.
ibid, ad 2. — B. N. conseq. Quia po­
Magdalenam detraxisse calceos aut sanda­
test aliquis communi vita uti quantum ad
lia Christi ut ejus pedes lavaret.
victum et amictum, non possidendo divi­
ARTICULUS III.
tias, sed a divitibus necessaria accipiendo:
Utrum conveniens fuerit Christum pau­ quod circa Christum factum est ; dicitur
perem vitam ducere, et secundum le­ enim Luc. S, quod Mulieres quædam se­
gem conversari?
quebantur eum ministrantes ei de facul­
ibid. a. 5. o. — Dico 1°. Christum de­ tatibus suis. Unde S. Micron. in cap. 2’
cuit in hoc mundo pauperem vitam ducere. Matth. dicit : « Consuetudinis Judaïcæ
Ibid.— Primo, quia hoc erat congruum » fuit, nec ducebatur in culpam more
prædicationis officio propter quod vene­ » gentis antiquo, ut mulieres de substanrat, oportet enim prædicatores verbi Dei, » tia sua victum atque vestitum præceptoriut sedulo vacent prædicationi, a sxcula- » bus suis ministrarent; sed quia hoc scan*
rium rerum cura esse omnino absolutos, » datum facere poterat in nationibus, Pauquod facere non possunt qui divitias pos­ » lus se abjecisse commemorat. » Sic ergo
sident. Unde ipse Christus apostolos ad communis victus poterat esse sine sollici­
praedicandum mittens, dicit eis Matlh. 10: tudine, impediente prædicationis officium,
Nolite possidere aurum neque argentum. non autem divitiarum possessio.
Si petas qualis et quanta fuerit Christi
Ibid. — 2° Ne si Christus divitias ha­
buisset , cupiditati ejus praedicatio ascri­ paupertas?
beretur. Unde S.IIieron.incap. 10 Matth.
B. quod interdum habuerit aliquarum
dicit quod, « Si discipuli ejus divitias rerum dominium in communi, id est, cum
» habuissent, viderentur non causa salutis collegio apostolorum. Ita definivit Joan.
• hominum, sed causa lucri pradicare. » XXII, in Extravag. Quia quorumdam.
Ibid. — 5° Ut tanto major virtus divi­ Et hoc conformiter S. Script. Joan. c. 4 v.
nitatis in conversione orbis ostenderetur, 8, c. 6 v. 5, c. 12 v. 6, C. 15 v. 29, ubi
quanto per paupertatem videbatur abjec­ legitur collegium apostolorum habuisse lo­
tior.
culos, quos servabant inusum tempore ne­
Dices 1». Christus debuit eligibilissi- cessitatis.
rnam vitam assumere · atqui eligibilissima
Interdum vero Christus nullarum re*

199
DE TENTATIONE CHRISTI IN DESERTO.
mm habuit dominium etiam in communi. a diabolo, non quod Christus activam dia­
Ila declarant Nicolaus IV, cap. Exiit Ί boli tentationem intenderet, sed tantum
de Verb, signifie, in G, etiam conformiter eam permitteret et exciperet in loco ad
S. Scriptura, turn Matth. 8, ubi legitur : eam opportuno. Potuit autem Christus quæFilius hominis non habet ubi caput rc- rere occasionem tentationis, quia inde nul­
' dinet ; tum Luc. 8, ubi sequebantur eum lum ipsi imminebat periculum peccandi,
mulieres quæ ministrabant ei de facul­ quod de nobis dici non potest ; et ideo nos
occasionem tentationis non quærere, sed
tatibus suis.
Utrum vero mendicitatem exercuerit ? fugere debemus.
Quærimus itaque circa hanc Christi ten­
B. non exercuisse ex professo et regulari1er. Sequitur ex dictis; regulariter enim tationem, 1° utrum fuerit conveniens eum
vel habebat loculos in communi, vel ei tentari ; 2° quandonam fuerit tentatus ; 3°
1 imnbtrabatur a mulieribus eum sequenti- an diabolus ipsum portaverit supra pinna­
bus.Probabile est tamen petiisse aliquando culum templi, an tantum duxerit.
2, 41. a. 1. 0. — Dico 1°. Conveniens
id quo indigebat, quod est mendicare, ut
in triduo quo remansit in Jerusalem sine fuit Christum tentari : 1° propter nostram
parentibus Luc. 2, et quando petiit aquam cautelam, ut nullus, quantumque sanctus,
a muliere Samaritana, Joan. 4 et alias. Ita se æstimet securum et immunem a tentai S. Th. Opusc. contra impug. Relig. c. 7. tione ; 2° propter exemplum, ut scilicet nos
Ibid.a. 4. o.— Dico 2°. Quamvis Chris­ instrueret qualiter tentationes diaboli vin­
tus non esset legi subjectus, convenienter camus ; 5° ut fiduciam præberet recurren­
tamen illam servavit; 1° ut legem appro­ di in tentationibus ad ipsum, qui sicut nos
baret; 2° ut eam observando in seipso fuit tentatus.
consummaret et terminaret, ostendens
Dices. Tentare est experimentum ca­
quod ad ipsum erat ordinata; 5° ut Ju- pere, quod non fit nisi de re ignota : atqui
dæisoccasionem calumniandi subtraheret; Christus et ejus divinitas erat nota dæmo4’ut homines a servitute legis liberaret, nibus; dicitur enim Luc. 4, quod non sine­
secundum illud Galat. 4 : Misit Deus Fi­ bat dæmones loqui, quia sciebant ipsum
lium suum factum sub lege > ut eos qui esse Christum : ergo.
sublege erant redimeret.
Ibid, ad 1. — Ji. quod dæmones ab ini­
Dices. Christus sabbato curavit homi­ tio et ante tentaiionem non sciebant Chris­
nem ct ei mandavit tollere lectum suum , tum esse Messiam et Filium Dei ; ideo enim
atqui id videtur prohibitum lege sabbati : eum tentaverunt ut id explorarent; unde
qua praecipiebatur ut nihil operis in eo fie­ dicebat tentator : Si Filius Dei es. Postea
ret : ergo.
vero evidentia signorum coacti, ipsum ali­
/?. N. min. 1° Quia lege sabbati prohi­ qualiter ut Messiam et Filium Dei agno­
bebatur tantum opus humanum, non divi­ verunt, non tamen pro certo ; cum enim
num, quale erat sanatio miraculosa homi­ simul viderent in eo signa infirmitatis hu­
nis. 2° Quia ista lege non prohibebantur man®, inde, adjuncto pravo allectu, acci­
opera quæ erant de necessitate salutis etiam piebant occasionem dubitandi.
corporalis, Luc. 15 et 14. 5« Quia non
ibid. n. 5. o. — Dico 2°. Tres tentaprohibebantur opera quæ pertinent ad cul­ tiones visibiles, quas referunt Matth. et
tum Dei, Matth. 12. Quod autem Christus Lucas, nonnisi post jejunium quadraginta
mandavit paralytico ut suum lectum por­ dierum factæ sunt. Patet ex Matlh. 4 : Cum
taret, ad cultum Dei pertinebat, nempe ad jejunasset, inquit, quadraginta diebus et
manifestationem ct confirmationem mira­ quadraginta noctibus, ab omni scilicet
culi in laudem virtutis divinæ.
cibo abstinens, postea esuriit, et tunc ac­
cessit ad eum tentator. nempe visibili spe­
ARTICULUS IV.
cie; propter istam enim esuriem suspicatus
De tentationc Christi in deserto.
est diabolus ipsum esse purum hominem ,
Matth. 4 legitur : Ductus est Jesus a qui non potuit plusquam Moyses et Elias
Spiritu in desertum, ut lentaretur a dia- protrahere jejunium, onde am/aciam as­
lolo. Dicitur ductus a spiritu, suo scilicet sumpsit ipsum visibiliter per tentationem
seu Spiritu sancto. Dicitur ut lentaretur aggrediendi.

DISSERT. VIM. ART. I.
Nihil obstat tamen quominus ipsuin dia­
DISSERTATIO VIII,
bolus , licet non visibilis, aliis modis len­
taverit durante jejunio, puta insolite mu­ DE DOCTRINA ET MIRACULIS CHRISTI,
Strio*
tando acrem $ incilando bestias ut ipsi es­
DE EJUS TRANSFIGURATIONE.
sent molestas, etc. quo sensu dicit Auctorhic
D. Th. QQ. 42, 45, 44 et 45.
ad 2 ex Venerab. Beda : Dominus tentabatur quadraginta diebus ct quadragin­
ARTICULUS Γ.
ta noctibus.
De doctrina Christi.
Dico 5°. ütrum diabolus portaverit
Quæstioest 1° utrum convenienter Chris
Christum super pinnaculum templi, an tan­
tus solis Judæis praedicaverit, et non gen­
tum duxerit, problema esto.
Fuisse portatum videtur innui his verbis tilibus; 2° utrum omnia publice docuerit
Q. 42. a. 1. o. — Dico 1° Conveniens
Matth. 4 : Tunc assumpsit eum diabolus
in sanctam civitatem, ct statuit eum su­ fuit prædicationem Christi tam per ipsum
per pinnaculum templi. Atque ita sentiunt quam per apostolos a principio solis Judæis
S. Greg. Horn. 16 in Evang. et Ven. Beda exhiberi. Et ideo Matth. 13 dicit : Non
sum missus nisi ad oves quee perierunt
in Lucam.
Non fuisse autem portatum, sed sponte domus Israël.
ibid. — 1° Ut ostenderet per suum ad­
secutum fuisse diabolum ductorem, innuit
Lucas cap. 4, ubi sic scribit : Duxit illum ventum impleri promissiones antiquitus
diabolus in montem excelsum ; et postea: factas Judæis, et non genlilibus.20 Quia hoc
Duxit illum in Jerusalem. Unde Auctor exigebat debitus ordo, ut Judæis qui erant
a. 1 hujus q. ad 2, dicit ex Origene : Deo propinquiores per fidem et cultum
o Christus sequebatur diabolum ad tenta- unius Dei, prius doctrina proponeretur et
per eos transmitteretur ad gentes, sicut
« tionem quasi athleta procedens. »
Nec obstat verbum assumpsit, apud etiam in coelesti hierarchia per superiores
Matth. dicitur enim de Christo Math. 16 : angelos ad inferiores divinæ illuminationes
desumens cum Petrus, et c. 17 : Λssumit proveniunt. 5° Ut Judæis auferret calum­
Jesus Petrum, etc. ubi non est sermo de niandi materiam. « Oportebat, inquitS.
transportatione. Similiter non obstat ver­ » Micron, in cap. 10 Matth. primum adbum statuit; qui enim aliquem in certum » ventum Christi nuntiari Judæis, nejuslocum deduxit, dicitur illum in hoc loco » tam excusationem haberent, dicentes
» ideo se Dominum ejecisse, quia ad gen­
statuisse.
tes et Samaritanos apostolos miserit. «
Ibid. a. 4. ad. 7. — Juxta hanc senten­
Dices. Christus venit in lumen et salu­
tiam, dicendum Christum, ut vitaretur in­
quisitio vel scandalum aspicientium, effe­ tem non solum Judæorum, sed etiam gen­
cisse ut a nemine videretur, idque inscio tium : ergo non solum Judæis, sed etiam
gentibus debuit prædicare.
diabolo.
ibid. ad. 1. — B. quod Christus fuerit
Siautem petas quomodo diabolus Chris­
to in monte constituto ostenderit omnia in lumen et salutem gentium per discipulos
suos, quos ad prædicandum gentibus misit.
regna mundi :
Ibid ad. 5. — Cæterum quamvis Chris­
ibid. — /i’, ostendisse demonstrando di­
gito varias terne partes in quibus ista reg­ tus per seipsum solis Judæis principaliter
na sunt posita, simulque exponens eo­ et ex officio prædicaverit, et ideo Boni. 4
rum magnificentiam.
dicitur minister circumcisionis; ne tamen
gentiles viderentur omnino negligi et spes
salutis cis praecludi, quibusdam, ob excel­
lentiam fidei ct devotionis eorum prædicavit, ut Chananeæ Matth. 5, Samaritani
et Samaritanis Joan. 4.
ibid. α. 5. ο. — Dico 2°. Christus om­
nia publice docuit. Constat ex Evangelio
Joan. 18: Egopalam locutus su min mun­
do, etc., ct : In occulto locutus sum nihil.
200

UTRUM CHRISTUS SUAM DOCTRINAM SCRIPTO TRADIDERIT? 201
Ibid. — Explicatur. Tripliciter alicu- » enim, ut fama est, videre efficis, claudos
jos docirir.a potest tradi in occulto : uno » ambulare ; leprosos mundas, spiritusinatuodocx intentione, docentis, qui intendit » mundos et daemones ejici?; cos etiam
doctrinam suam non manifestare multis, » qui diuturnis morbis pressi s»nt «anas;
sive propter invidiam , sive propter inho­ » mortuos denique ad vitam revo» a«. Qu e
nestatem eorum quæ docet : neutrum po­ » quidem cum de te audivissem, de duotuit contmgere in Christo. Secundo modo » bus hisce alterum verum esse cogitabam.
doctrina alicujus dicitur tradi in occulto, » te aut Deum esse et c cadi fastigio d·quia paucis proponitur; nec sic Christus » lapsum, aut Dei Filium saltem, qui ista
docuit in occulto, quia omnem doctrinam » tam stupenda edas miracula. Quapropsuam vel turbæ toti proposuit, vel omnibus » ter hæc ad te scripsi, magnopere prccadiscipulis in communi, et quidem ea inten­ » tus ut laborem ad me accedendi suscitione ut omnibus illam communicarent. » pere, huneque, quo crucior, morbum cu­
Tertio modo aliqua doctrina dicitur esse ji rare non graveris. Etenim audio Judæos
in occulto quantum ad modum docendi, » tibi obstrepere malevole, et velle libenquatenus obscure proponitur : hoc sensu » ter te aliquo magno malo afficere. Est
potest dici quod Christus aliqualiter docue­ » mihi civitas perexigua quidem, sed ornata
rit in occulto, quatenus parabolis utebatur » sane et illustris, quæ utrique nostrum read annuntiandum mysteria spiritualia Ju­ » rum necessariarum suppeditabit satis. »
dæis, ad quæ percipienda non erant ido­
Epistola Jesu ad Abgarum.
nei vel digni : et tamen melius erat eis sic
« Abgare, beatus es qui, cum non videtegumento parabolarum spiritualium doc­ » ris me, in me tamen credidisti; de me
trinam audire, quam omnino ea privari. » enim scriptis proditum est, eos qui me
Harum tamen parabolarum apertam et nu­ » viderunt in me non credere, ut hi qui me
dam veritatem Dominus discipulis expone­ » non viderunt credant et vitam consebat, per quos deveniret ad alios qui essent » quantur.Quod scribis ad me, te velle ut
idonei; et ex hac parte non erat occulta. » ad te veniam ; eas res quarum gratia sum
» missus, debeo hic necessario obire,quas
ARTICULUS II,
>» cum plene perfecero , ad eum recipi qui
Utrum Christus suam doctrinam scripto » me misit : quo simul ac assumptus fuetradiderit ?
» ro, aliquem ex discipulis meis mittam ad
UDI
» te, qui morbo quo tantopere torqueris
De mutuis Abgari ad Jesum ct Jcsu ad » faciat medicinam, ct vitam tibi tuisque
Abgarum epistolis.
» impertiat. »
Ibid. α. 4. ο. —Docet hic S. Th. Chris­
Quæstio est itaque inter eruditos non
tum doctrinam suam scripto non tradidis­ parum controversa , an illæ duæ epistolæ
se; tum quia ille est excellentior doctor sintgenuinæ,an apocryphae et supposititiæ.
qni cordi quam qui chartæ suam doctri­
Dico. Istæ duæ epistolæ videntur nobis
nam imprimit; tum quia sic significatum apocryphae et supposititiæ.
est tantum esse doctrinæ excellentiam , ut
Prob. 1° ex Gelasio papa, qui in conci­
scripto tota contineri non possit.
lio Romano septuaginta episcoporum, sic
Verum refertur ab Eusebio, lib. i Hist, de illis pronuntiavit : Epistola Jesu ad
cap. 15, epistola Jesu ad Abgarum regem Abgarum regem apocrypha.Epistola Ab­
Edessæ in Syria responsalis ad epistolam gari ad Jesum apocrypha.
Abgari. Hæc utraque epistola sic legitur
Respondet Serrius Exercit. 46, post Baapud Euseb. cit. ex versione Christophor- ronium ad annum 31, declaratam fuisse a
nni.
Gelasio epistolam Christi ad Abgarumapo­
Epistola Abgari ad Jesum.
crypham , quia non est posita m canone
« Abgarus, princeps Edessæ, Jesu Sal- Scripturarum sacrarum.
Sed contra. Gelasius in concilio Rnma» valori propitio , qui in confiniis Jerusano declaravit epistolam Jesu ad Abgarum
» iem in carne apparuit, salutem.
» Insignes illas virtutes et curationes apocrypham, eodem sensu quo declaravit
» quæabs te^ine medicamentis ct sineher- epistolam Abgari ad Jcsumapocryphain, ut
» bis factæ sunt, auditione accepi; cæcos patet cx terminis : atqui non declaravit

DISSERT. VIH. ART II.
£02
epistolam Abgari ad Jesum apocrypham , dum Abgarum , sed etiam prædicarc sua
eo quod non esset posita in canone Scrip­ gesta et miracula atque suam divinitatem,
turarum sacrarum, de hoc enim non erat dum approbando epistolam Abgari in qua
quæstio, sed quia erat incerti auctoris, vel hæc continentur, dicit ·. Jbgarc, beatus
dubiæ et suspect® fidei ; est enim hæc com­ es, qui, cum non videris me, in me ta­
munis significatio vocis apocryphum .· er­ men credidisti ; de mc enim scriptis pro­
go idem censendum de epistola Jesu ad ditum est, cos qui mc viderunt in me
Abgarum.
non credere, ut hi qui me non viderunt
Q
Prob. 2°. Illa epistola est evidenter sup- credant ct vitam consequantur. Quidexpositilia, in quo inducitur Christus citans pressins potuisset scribere pro asserenda
verba Evangelii de se scripti; nullum enim sua divinitate, et quid amplius exoptare
Evangelium fuit scriptum nisi post ascen­ potuissent apud S. Aug. pagani, qui Jesu
sionem Christi : atqui in hac epistola in­ de se scribenti credere erant parati ?
Confirmatur. 1° Si istæ epistolæ vis®
ducitur Christus citans verba Evangelii de
se scripti : ergo. Prob. min. ex verbis fuissent Patribus genuin®, illas procul du·
Epistolæ: /Ibgare, inquit Christus, beatus bio Arianis opposuissent, cum apertum
es, qui cum non videris me, in me credl· contineant divinitatis Verbi testimonium;
disti;dcmcenimscn\VTisvnoOiToyiF.ST, nullus tamen illas opposuit. 2° Vix credi­
cos qui me viderunt in me non credere,ut bile est Christum non mandasse alicui dis­
qui me non viderunt credant et vitam cipulorum ut illum principem adiret,si­
consequantur. Atqui hoc nullibi repen­ cut promittit in epistola,sed Thomam post
tur scriptis proditum nisi in Evangelio , mortem Christi misisse Thaddæum ul fi­
præsertim Joan. 20, ubi refertur Christus dem Christi prædicaret, prout fert historia.
exprobrans incredulitatem Thomæ et di­ 5° Quomodo tam honorificam Christo le­
cens : Beati qui non viderunt et credi­ gationem omnes Evangelist® omiserunt?
derunt.
4° item, quo pacto epistola AbgariChris­
Prob. 5. S. Augustinus lib. de Con­ to in Judæa commoranti scripta, Edessam
sensu Evang. c. 7, et S. Thomas post ip­ reversa est? Fert enim historia illam re­
sum hic art. 4, docent Christum nihil ab­ pertam fuisse cum epistola Jesu in archi­
solute scripsisse. Hæc sunt verba S. Aug. vis Edessenorum.
loco citato. «Sed illud prius discutiendum
Obj. Eusebius , auctor quarti sæctili,l.
» est, quod solet nonnullos movere, cur 1 Hist. c. 15, has epistolas integras referi,
» ipse Dominus nihil scripserit, ut aliis de atque ait se eas descripsisse ex tabulario
» ipso scribentibus necessc sit credere; urbis Edessenæ, et de verbo ad verbum e
* hoc enim dicunt illi vel maxime pagani, Syriaca lingua in Græcam vertisse. S.
» qui Dominum ipsum Jesum Christum Ephrem Syrus et Ecclcsiæ Edessenæ dia­
* culpare aut blasphemare non audent, conus eod. sæcul. has epistolas in suo tes­
» eique attribuunt excellentissimam sa- tamento etiam laudat. Sequenti sæculo, Da­
>· pientiam, sed tamen tanquam homini; rius comes Ep. ad S. Aug. quæ est inter
» discipulos vero ejus dicunt magistro suo Augustinianas 25, olim 205, harum etiam
u amplius tribuisse quam erat....Cumergo epistolarum meminit. Astipulantur Pro­
j quaerunt quare ipse non scripserit, vicopius lib. 2 de bello Persico c. 12, Eva» dentur parati fuisse hoc de illo credere grius lib. 4 Hist. c. 26, Nicephorus hb. 2
·> quod de se ipse scripsisset, non quod c. 7, et alii.
» alii de illo pro suo arbitrio prxdicassent.»
B. Eusebium et S. Ephrem non satis ex­
Si dicas cum Serrio, SS. Aug. ct Th. lo­ pendisse fidem illorum monumentorum,
qui de scriptionibus paulo fusioribus, qui­ aut si expenderint, in eorum censura fuisse
bus suagcs.aet suam doctrinam complexus deceptos; magis enim in hac parte stan­
esset, non vero de epistola quatuor linea­ dum judicio Ecclcsiæ quæ has epistolas
rum , quia missurum se duntaxat discipu­ declaravit apocryphas, et rationibus alla­
lum monet, qui sanitatem Abgaro labo­ tis, quam privatis historicis; præsertim
ranti restituat.
cum inter alias rationes propter quas con­
B. Christum hac epistola non solum mo­ cit. Romanum declaravit historiam Eunere se missurum discipulum ad sanan- sebii apocrypham, hæc una fuit, inquit

DE MIRACULIS CHRISTI,
205
Cano lib. 11 de Locis Theologicis cap, G, Dei, credatur Deu? habitare in eo per cra­
quod has epistolas in sua I listori a retulerit. tiam. Atqui utrumque circa Christum erat
Quantum ad alios, cum secuti sint Eu- hominibus manifestandum , scilicet, quod
sebium ev 3. Ephrem, non majorem me­ Deus erat in eo per gratiam, non adoptio­
rentur fidem. Adde quod Darius comes nis , sed unionis, et quod ejus doctrina sunon assertive, sed ex incerta fama loqua­ pernaturalis esset a Deo : ergo convenientur: Fertur, inquit, satrapæ seu regis tissimum fuit ut Christus miracula faceret.
potiuscujusdam epistola, etc. Unde nec Unde ipse dicit Joan. 40 : Si mihi non
Ç. Aug. inde motus est ut huic epistolæ vultis credere , operibus credite;et joan,
fidem adbiberet, ut patet ex tertia pro­ 5 : Opera quæ mihi dedit Pater ut fa­
ciam, ipsa sunt quæ testimonium per­
latione.
A fortiori rejicienda est tanquam fabu­ hibent de me.
losa altera narratio præcedenti addita a
ibid. α. 5. 0. — Dico 2°. Non erat con­
scriptoribus posterioris ætatis, de imagine veniens ut Christus per se visibi lit er agens,
Christi linteo impressa,ct ab ipso Christo operaretur miracula ante perfectam ætaregi Abgaro missa: de ea enim nullum ex- tem. Consequenter primum miraculum
tat monumentum antiquitatis, et silent quod sic visibiliter agens operatus est, fuit
Eusebius et S. Ephrem , quam certe non conversio aquæ in vinum in Cana Galiomisissent si cum epistolis reperta fuisset lææ, juxta illud Joan. 2 : Hoc fecit initium
in tabulario urbis Edessenæ. Neque refert signorum Jesus in Cana Galilææ.
de ea imagine fieri mentionem in actis sep­
ibid. — Prob. Christus fecit miracula
timi synodi œcumenicæ ; notum est enim pracipue in confirmationem suædoctrinæ :
quidam documenta dubia, imo et falsa his ergo non debuit ante miracula facere quam
actis fuisse inserta pro tuendo imaginum docere inciperet. Subsumo. Atqui non de­
cultu.
buit docere ante perfectam ætatem, ut su­
ARTICULUS III.
pra diximus ad q. 59, dum de ejus bap­
tismo. Ergo.
De miraculis Christi.
Dixi, per sc visibiliter agens; quia li­
Considerandum hic 1° de miraculis Chris­ cet miracula quæ contigerunt in ejus na ­
ti in generali, deinde in particulari : circa vitate ct probabiliter in ingressu .Egy>
primum, an conveniens fuit ut faceret mi­ etiam ipse fecerit, non tamen visibilité;
racula; quando incœpit facere miracula; ct agens illa operatus est.
ibid. n. 4. 0. — Dico 5°. Christi mira­
an sufficienter probent ejus divinitatem:
circa secundum , an convenienter fecerit cula sufficienter probant ejus divinitatem.
miracula circa dæmones, coelestia corpora, 1° Quia secundum speciem considerata,
homines et creaturas irrationales.
transcendunt omnem potestatem creatæ
Q. 45. a. 1. 0. — Dico 1“. Conveniens virtutis. 2° Quia quantum ad modum ea feci;
fuit ut Christus faceret miracula.
Christus, non orando ex indigentia , sicut
ibid. — Prob. Duplex est linis miracu­ alii, sed propria virtute et ex imperio:
lorum. Primus ct principalis est ad confir­ unde Luc. 6 , dicitur quod virtus de illo
mandam veritatem supcrnaluralem quam exibat et sanabat omnes. Quod ergo
aliquis docet; cum enim ea quæ sunt fidei verba orationis aliquando adhibuerit, id
humanam rationem excedant, non possunt fecit non ex necessitate, sed ad exemplum et
perhumanas rationes probari, sed oportet instructionem nostram. 5° Quia hæc mira­
ut probentur per argumentum divinæ vir­ cula faciebat in testimonium v eritatis suæ
tutis; ut dum aliquis facit opera quæ solus doclrinæ, qua dicebat se Deum esse.
Deus facere potest, credantur ea quæ di­
Hæc itaque tria, non seorsim sumpta,
cuntur esse a Deo : sicut cum aliquis de­ sed simul juncta probant ipsum esse Deum.
fert litteras annulo regis signatas, creditur Ex eo enim quod Christus fecerit miracula,
ex voluntate regis processisse quod in il­ precise non sequitur ipsum esse Deum;
lis continetur. Alter finis miraculorum est sed sequitur ex eo quod ea fecerit in testi­
ad ostendendam sanctitatem seu præsen- monium suæ divinitatis; cum enim mira­
tiam Dei in homine per gratiam Spiritus cula sint testimonia divina, certo probant
sancti; ut dum scilicet homo facit opera esse vera ea in quorum confirmationem

0i

DISSERT. VIII. ART, IV.
Cunt, alioquin Deus essct testis falsifatis, turis ac in scriptis profanis. Sic Satanas di­
quod est impossibile.
citur se transfigurare in angelum lucis, ex
Ç. 44. ·.* /. 2. et 5. et 4. 0. — Dico 4°. eo solum quod quaedam bona in· speciem
Chris'us convenienter fecit miracula : 1° suggerat hominibus ut cos decipiat. Sic2
Circa substantias spirituales, ejiciendo dæ- Corinth. 11, pseudo-apostoli dicuntur w
mones e corporibus; tum quia id erat prae­ transfigurare in apostolos Christi, ra­
nuntiatum Zachar. 15, Spiritum immun­ tione similis ministerii externi.
dum auferam de terra,- tum ad ostenden­
ibid. α. 2. 0. — Porro hæc claritas cor­
dum quod excluderet dæmonum potesta­ poris Christi transfigurati fuit claritas gio.
tem ab hominibus credituris in cum ; 2° riæ, qualem habebunt corpora beatorum
circa coelestia corpora, ut contigit tempore post resurrectionem, non quidem per mo­
passionis in defectione solis, ut ostenderet dum qualitatis permanentis, sed per mo­
se esse Deum, qui solus potest immutare dum passionis transeuntis. Et quamiis di­
coelestia corpora ; 5° circa homines, eos sa­ vinitati Christi et ejus animæ beatæ secun­
nando et resuscitando, ut ostenderet se esse dum se deberetur; quia tamen Christus as­
omnium universalemelspiritualemsalvato­ sumpsit, secundum praesentem dispositio­
rem; 4° circa creaturas irrationales, ut os­ nem , animam beatam in ordine ad Deum
tenderet omnia esse sibi subjecta.
tantum ct non in ordine ad corpus, sede
contra assumpsit corpus possibile non as­
ARTICULUS IV.
sumptis dotibus gloriæ, ideo hæc ejus cla­
De Christi transfiguratione.
ritas censenda est miraculosa, sicut agili­
Q. 45. a. 1. ad 1. — Quaeritur hic 1° in tas dum ambulavit super aquas et subtili­
quo sita fuerit transfiguratio Christi ? θθ an tas dum exivit ex utero clauso B. Virginis.
ibîd. α. 1.0. — Dico 2°. Convenienter
convenienter transfiguratus fuerit? 5° an
convenienter adhibiti fuerint testes?4° ubi Christus fuit transfiguratus : 1° Ut osten­
deret finem ad quem perventurus erat per
peracta fuerit ?
Dico 1°. Tn eo posita fuit transfiguratio crucem; 2° ut dc cordibus apostolorum
Christi, quod manente omnino immutata crucis scandalum tolleret; 5° ut illos cæle.
corporis ct faciei substantia et figura, splen­ rosque fideles ipse gloria, cujus tenuis ra­
dorem clarissimum ad instar solis emiserit. dius fulgebat, ad adversa quæque tolerandi
Ita S. Hieron. in cap. 17 Matth. Tertull. excitaret.
ibid. α. 5. 0. — Dico 5°. Convenienter
ib. de Resurrect, carnis, S. Th. hic cit. Idque confonniter S. Scriptune, .Matth. 17 inducti sunt testes transfigurationis, tum
dicenti : Et resplenduit facies ejus sicut ex hominibus qui præcesserunt Christum,
sol, vestimenta ejus facta sunt alba sicut tum ex his qui eum secuti sunt. Quia trans­
nix. Ubi quamvis Matth. et alii Evange­ figurari voluit ut gloriam suam hominibus
list® mentionem tantum faciant faciei, \ eri- ostenderet et ad eam desiderandam cos
simile est tamen totum corpus eodem splen­ provocaret, ut modo dictum est : atqui ad
dore resplenduisse, cosque per faciem tan­ gloriam ætcrnæ bcatitudinis adducuntur
quam per partem corporis magis aspecta­ homines per Christum, non solum qui post
bilem totum corpus intellexisse : sic sal­ eum fuerunt, sed etiam qui eum præces­
tem sentiunt S. Hieron. in cap. 17 Matth. serunt : ergo conveniens erat ut dc pro­
S. Ambros.de Symbolo cap. 22, et S. Aug, cedentibus ipsum testes adessent et de se­
lib. 22 de Civit, cap. 9.
quentibus.
Dices. Transfigurari est figuram mu­
Ibid, ad 5. ct 4. — DÎCO 4°. Ex præCCtare : ergo non mansit immutata faciei dentibus convenienter inducti sunt testes
Christi figura.
.Moyses ct Elias; ex sequentibus Petrus,
ibid, ad 2. — A. quod, cum figura sit Joannes et Jacobus.
penes superficiem etextremitates corporis,
Prob. prima pars. 1° Quia cum turba
ea quæ pertinent ad superficiem, ul color dicerent Christum esse Eliam aut Jcreet claritas, aliquo modo ad aliquam figu­ miam aut unum ex Prophetis, capita Pro­
ram pertinent.
phetarum secum ducit, ut saltem hinc ap­
Adde quod non sit eadem significatio pareat differentia servorum ct Domini. 2’
hujus vocis transfiguratio in sacris Scrip­ Quia Moyses legem dedit, Elias pro gloria

205
DE NECESSITATE, CONVENIENTIA ET ACERBITATE, etc.
Domini (emulator fuit : unde ex hoc quod I simpliciter ct absolute necessarium Chris­
sinml rum Christo apparent, excluditur ca­ tum pati ; poterat enim Deus, apud quem
lumnia Judæoruin accusantium Christum non est impossibile omne verbum, alio
tanquam transgressorem legis et blasphe- modo salvare hominem. Erat tamen ne­
mum, Dei sibi gloriam usurpantem. 5° Ut cessarium secundum qmd, scilicet,ex sup­
ostenderet se potestatem vitæ et mortis ha­ positione finis et ordinationis divina·, quia
bere et esse judicem vivorum et mortuo- Deus ordinaverat ut Christus pateretur, et
nnn, per hoc quod Moysem jam mortuum ut sine ejus passione non salvaretur genus
et Eliam adhuc viventem secum ducit. 4° humanum.
ibid. a. 5. 0. — Dico 2°. ConvenienQuia, sicut Lucas dicit, loquebantur cum
co de excessu quem completurus erat in Je­ tissimum fuit Christum pali ad liberatio­
rusalem, id est, de passione et morte sua: nem genens humani.
Ibid. — Prob. Tanto aliquis modus est
et ideo ut super his animos discipulorum
confirmaret, inducit eos in medium qui se convenientior ad assequendum finem,
pro Deo morti exposuerunt; nam Moyses quanto per ipsum plura concurrunt quæ
cum periculo mortis se obtulit Pharaoni, expediunt fini : atqui ex hoc quod Chris­
Elias vero regi Achab. 5u Quia volebat ut tus passus est propter liberationem homi­
discipuli æmularentur Moysis mansuetudi­ nis, plura concurrunt ad ejus salutem pra­
ter liberationem a peccato : ergo. Prob.
nem ct zelum Eliae.
Ibid, ad 4. — Prob. secunda pars. Pe­ min. 1° Per hoc homo cognoscit quantum
trus, Joannes et Jacobus erant potiores in­ Deus ipsum diligat, et inde provocatur ad
ter apostolos : Petrus quidem in dilectione eum diligendum, in quo perfectio salutis
quam habuit ad Christum et in potestate humanæ consistit. 2° Quia per hoc dedit
sibi concessa ; Joannes in privilegio amo­ nobis exemplum obedientiæ, humilitatis,
ris quo a Christo diligebatur, propter suam constantis, justitiæ et cæterarum virtutum,
virginitatem et propter praerogativam evan­ quæ in ejus passione elucent, et quæ sunt
gel i cæ doclrinæ; Jacobus propter praero­ necessariæ ad humanam salutem. 5° Quia
gativam martyrii inter apostolos. Adde inde major est inducta homini necessitas
conveniens fuisse hos habere testes suæ se a peccato immunem servandi, cum se
gloriæ, quos habiturus erat testes suæ in­ tanto pretio, scilicet Christi sanguine, re­
demptum cogitat, secundum illud 1 Cor.
firmitatis et agoniæ in horto.
ibid. — Attamen illis prohibuit aliis G·. Empti estis pretio magno; glorificate
nuntiare quod viderant ante suam resur­ et portate Deum in corpore vestro. 4’
rectionem ; ne vel audientibus incredibile Quia hoc ad majorem hominis dignitatem
appareret pro rei magnitudine, vel a po­ cessit, ut sicut homo mortem meruit, ita
homo moriendo mortem superaret.
pulo impediretur passio Christi.
ibid. α. 4.0. — Dico 2°. ConvenientisDico 5°. Communis opinio est, Chris­
tum fuisse transfiguratum in monte Tha- simum fuit Christum pali in cruce.
Ibid. — 1° Ad exemplum virtutis : sunt
bor, qui est mons excelsus in Galilæa. Ita
sentiunt S. Hieron. Epist. 27 ad Eustoch. enim homines qui, quamvis mortem ipsam
de Epitaphio Paulæ, S. Cyrill. llierosol. non timeant, genus tamen morlis horres­
Catechesi 12, S. Damasc. Serm. de Trans- cunt : ut ergo nullum genus mortis ho­
fig. Beda de Locis sanctis cap. 17, patres mini recte viventi metuendum esset, Chris­
tus, cui de blasphemia accusato, secundum
concilii Flor. sess. 1, et alii.
legem Judæorum, non crucifixio, sed lapi­
DISSERTATIO IX.
datio debebatur, in cruce mori voluit, quo
supplicio, inter omnia genera mortis qua·
DE PASSIONE CHRISTI.
in hac vita inferuntur ex lege vel usu, nul­
D. Th. Q. 46.
lum est exeerabilius ct formidabilius, sive
ignominiam sive dolorem spectes. Quan­
ARTICULUS I.
tum ad ignominiam,
quia apud Ro­
Denecessitate,convenientia ct acerbitate manos nonnisi famosi latrones , ap-ul Jupassionis Christi.
dæos vero ex usu recenti secundum Philo­
Q. 46. n. 1. ct 2. 0. — Dico 1°. No« fu?· nem 1. de Special, leg. nonnisi homicidae

—

DISSERT.
206
supplicio crucis plectebantur. Quantum ad
dolorem, diam patet ; tum quia cruciarii
configuntur in locis nervosis, ubi maxime
viget sensus tactus, et ipsum pondus cor­
poris pendens continuo dolorem auget ;
tum propter diuturnitatem cruciatus, cum
non statim moriantur. Unde Cicero orat,
in Verrem : « Facinus est, inquit, vincire
» civem Romanum, scelus verberare, prope
» parricidium necare; quid dicam in cru*» cein tollere? Verbo satis digno res tam
» nefaria exprimi nullatenus potest. »
ihid. — 2° Conveniens erat ut peccatum
commissum esu ligni vetiti reparetur in li­
gno : unde illud Ecclesiæ : Ut qui in ligno
vincebat, in ligno quoque vinceretur;
item, et medelam ferret, hostis unde lœserat.
ibid. — 5° Quia id genus mortis indicat
universalem salvationem generis humani,
quatenus crux in quatuor extremitates par­
tita significat virtutem et providentiam il­
lius qui in ea pependit, ubique diffusam.
4° Quia hoc genus mortis multis figuris
respondet. 1° Humanum genus a diluvio
arca lignea liberavit; 2° Moyses virga lig­
nea mare divisit, Pharaonem prostravit,
populum Dei salvavit, et salutarem undam
de petra elicuit ; 5° idem Moyses, ligno in
aquam misso, aquam amaram in dulcem
commutavit; 4° Lex Dei arcæ ligneæ cre­
ditur : ut his omnibus ad lignum crucis
per quosdam gradus veniatur.
Ibid. a. 5. 0. — Dico. 4°. Certum est
Christum non sustinuisse omnes passionum
species quæ ab hominibus inferri possunt ;
non enim fuit igne combustus, nec gladio
percussus, nec excoriatus, etc. Sustinuit
tamen omnes passiones quantum ad genus,
hoc scilicet sensu quod passus sit ab omni
hominum genere, in omni bono humano,
in omnibus membris et in omnibus sensi­
bus corporis.
Ibid. — Passus est ab omni genere ho­
minum, scilicet a gentilibus et Judxis, a
masculis et fœminis, ut patet de ancillis ac­
cusantibus Pctrnin ; a principibus et po­
pularibus, a familiaribus ct notis, ut patet
de Juda proditore ct Petro eum negante.
Passus est in omni bono humano, in suis
amicis eum deserentibus, in fama perblasphemias contra eum prolatas, in honore et
gloria per irrisiones et contumelias et illa­
tas, in rebus suis per hoc quod vestibus sit

IX. ART. I.
spoliatus, in anima per tristitiam, tsdium
et timorem, in corpore per vulnera et fla­
gella. Passus est in omnibus membris, in
capite pungentium spinarum coronam, in
manibus et pedibus fixionem clavorum, m
facie alapas ct sputa, in toto corpore fla­
gella. Passus est denique secundum omnem
sensum ; secundum tactum flagellatus et
ct clavis confixus, secundum gustum felle
et aceto potatus, secundum olfactum in loco
fætido cadaverorum appensus patibulo, se­
cundum auditum lacessitus vocibus blas­
phemantium et irridentium, secundum vi­
sum videns matrem et discipulum quem
diligebat flentes.
ibid. a. 6. 0. — Dico 5°. Si conside­
rentur simul omnes causæ doloris Christi,
ejus dolor fuit intensive major omnibus
doloribus præsentis vitæ.
ibid. — 1° Dolor vel est sensibilis cau­
satus ex aliquo nocivo, vel est interior cau­
tus ex apprehensione alicujus nocumenti,
et dicitur tristitia. Causa autem doloris sen­
sibilis in Christo fuit corporis læsio acer­
bissima, tum propter gcncralitatcm passio­
nis, cum propter genus mortis, ut dictum
est duabus procedentibus conclusionibus.
Doloris interioris causa fuit, 1° omnia pec­
cata generis humani, pro quibus satisfacie­
bat patiendo, singulariter peccata .ludio­
rum ct aliorum in ejus morte delinquen­
tium; 2° etiam amissio vitæ corporalis,qui
naturaliter est horribilis natura humans.
Ibid. — 2° Potest considerari magnitudo
doloris Christi ex perccptibilitate patien­
tis, secundum animam ct secundum cor­
pus. Nairn secundum corpus Christus erat
optime complexionatus , cum ejus corpus
fuerit miraculose formatum virtute Spiri­
tus sancti, et ideo in eo maxime viguitsen·
sus tactus, ex cujus perceptione sequitur
dolor : anima etiam secundum vires inte­
riores eflicasissime apprehendit omnes cau­
sas tristitiæ.
ibid. — 5° Magnitudo doloris Christi
potest considerari ex doloris et tristitiæ
puritate, atque privatione omnis lenitivi.
Nam in aliis patientibus mitigatur et dolor
exterior et tristitia interior ex aliqua con­
sideratione rationis per quamdam deriva­
tionem seu redundantiam a superioribus ad
inferiores : quod in Christo non fml, quate­
nus mentem et imaginationem non aver­
tit a consideratione illorum quæ tristitiam

VARI® PASSIONIS CHRISTI CIRCUMSTANTI® BREVITER, etc. 207
fjusarfl possunt ; sed ca omnia attente con­ libet argenteis centum quinquaginta : ubi
sideravit, et simul dimisit unicuique tor­ argenteus et siclus pro eodem habentur ·.
mentorum agere, et unicuique virium agere sicque passim usurpat S. Ilieron. in verdpaü quod illis proprium est, ita ut unus sioneS. Scripturae.
Siclus autem argenti, alio nomine stater,
;ctus non impediret alium, nec gaudium
.nius partis redundaret in aliam ; idque juxta communem æstimationem eruditorum
maxime, quia passionem illam et dolorem qui hac de re scripserunt, valebat duas dragvoluntarie assumpsit propter liberationem mas Hebraicas .quatuor Atticas,seu quatuor
reneris humani a peccato, et ideo tantam denarios, seu quatuor solidos; uno verbo
doloris quantitatem assumpsit, quæ esset quadraginta circiter asses : unde Christus
[roporlionata magnitudini fructus qui inde vendilusfuitsexaginta circiter libris gallicis.
Oppones 1° illud Amos cap. 2 : Super
sequebatur.
Ex his igitur omnibus causis simul con­ tribus sceleribus Israel et super quatuor
sideratis, manifeste apparet quod dolor non convertam eum, pro eo quod vendi­
Christi fuerit intensive maximus dolorum derit pro argento justum, et pauperem
pro calceamentis; hoc est, tam vili pre­
praesentis vitæ.
Dicitur, ex omnibus causis simul con- tio, ut vix sufficiat emendis calceamentis :
lidtralis; quia si una tantum causa consi­ hoc autem dictum de venditione Christi
deretur, posset in aliquibus esse major do­ intelligitur : ergo non triginta siclis, sed
lor. Dicitur, prœsentis vites;quia hic non triginta denariis venditus fuit.
agitur de poenis inferni et purgatorii; licet
/». quod si iste locus litteraliter intellisectarii dixerint blasphemando, Christum gatur, neque etiam triginta denariis ven­
illas sustinuisse in hac vita.
ditus fuit; superant enim pretium calcea­
mentorum. Est itaque figurata locutio ad
ARTICULUS Π.
magis exprimendam vilitatem pretii res­
Variapassionis Christi circumstantia) pective ad dignitatem rei vendite : sicut
breviter expenduntur. De Juda pro­ apud eumdem Ainos cap. 8 dicitur .· Pos­
ditore.
sideamus pauperes pro calceament is ;ld
Petes 1° quantum fuerit proditionis pre- est, habeamus pauperes pro re vili.
tiom Judæ a Judæis constitutum?
Oppones 2°. Romæ in Ecclesia S. Cru­
fi. juxta S. Scripturam, Matth. 2G, con­ cis et alibi ostenduntur nummi ex iis qui­
stitutos fuisse triginta argenteos. Sed dif­ bus venditus est Christus : atqui non su­
ficultas quid intelligalur per triginta ar­ perant valorem viginti assium : ergo.
genteos.
7?. imprimis non constare esse veros num­
Per triginta argenteos vulgo intelligun- mos quibus venditus est Christus. Et dato
turtriginta denarii : unde communiter di­ id constare, nihil inde evinci potest con­
citur Christum venditum fuisse triginta de­ tra nos; ante omnia enim probandum fo­
nariis; ct sic intelligit S. Ambros. 1. de Spi­ ret integram summam triginta argenteo­
ritu sancio, c. 18. Denarius autem apud rum fuisse Judæsolutam eadem specie mo­
Hebraeos æquivalebat decem circiter assi- netae, et non pluribus minutioris mouetæ
lusmonetægallicæ, et sic Christus venditus integram summam conflatam fuisse : id au­
fuisset quindecim circiter libris gallicis.
tem certo quis scit?
Verum interpretes communius et proba­
Pet es 2° quo genere mortis obierit Judas ?
bilius per argenteum, intelligunt siclum,
Jl. Juxta Matth. 27, Laqueo se suspen­
sinon specie inonetæ, saltem valore; sic- dii. Et Act. 1 : Suspensus crepuit medius,
que videtur intelligendum ex collatione S. et dispersa sunt omnia viscera ejus.
Verum Græci referunt ex Papia, JoanScripturarum. Etenim 5 Reg. 10, ubi nar­
ratur emptio a Salomone facta quadriga­ nis Evangelist® discipulo, Judam suspen­
rum et equorum, dicitur quadrigam quam­ dio vitam non finivisse, sed dejectum ex
libet emptam esse sexcentis siclis, equuin arbore supervixisse, tum postea corpore
quemlibet centum quinquaginta siclis; adeo inflatum ut progredi non posset, et
lib. autem 2 Parai, c. 1, ubi eadem histo­ ex curru pcrlranseunte compressum fuisse,
ria refertur, quadriga quælibet dicitur ita ut effunderentur ejus viscera; et sic ex­
empta sexcentis argenteis, et equus qui­ plicant locum AcL

208

DISSERT. IX. ART. II.
Verum non constat ullatenus hæc esse | fligere; non enim Pilatus principes sacer­
ex Papia. Et aliunde sensus obvius S.Scrip. dotum et plebem clamoribus Christi necem
turæ est, quod in vel ex suspendio cre­ deposcentes diu remoratus est. 2° Corpus
puerit medius, suspensus crepuit me­ humanum non potest naturaliter tot milli­
dius, sive ex violentia strangulationis, si­ bus plagarum supervivere: et cum juxta
ve ex permissione divina, sive ex eo quod hujus sententiæ patronos hæ plag® essent
cecideritsupei ventrem, qui ideo crepuit. omnes sanguine», totius corporis sanguis
Petes 5° ex qua patria ortus sit Judas? his non suifccissct.
A. ortum esse ex urbe Cariot, et ideo
Quantum vero numerum plagarum de­
dictus est Jscariotcs, quasi vir Cariot, seu terminaverit Pilatus, ignoratur. Equidem
vir natus Carioti; is enim Hebraice idem secundum legem Judæorum, non poterat
sonat ac vir. Cum autem fuerit duplex ci­ excedere quadraginta, sed Romano jure
vitas Cariot, una in tribu Juda, Jos. 17, nihil erat determinatum. Cætenim cum
altera in tribu Ephraim, Amos 2 et Jercm. milites injussi et ex propria malitia post
48, incertum est ex qua sit oriundus pro­ flagellationem imposuerint Christo coro­
ditor. S. Ilieron. existimat ortum esse ex nam spineam, ct ipsum ludibrio habue­
Cariot Ephraim; qua ratione, non expli­ rint, non negaverim quin, contra legis et
cat : ipsi tamen subscribunt plures inter­ judicis determinationem, plures ad flagel­
pretes.
lationem concurrerint, et numerum pla­
De flagellatione.
garum determinatum aliquo usque auxe­
Joannis 19 legimus : Apprehendit Pila­ rint.
Petes 5° an Christus semel tantum fue­
tus Jesum et flagellavit. Matth. 27 : Jesum flagellatum tradidit eis. Marci 15 : rit flagellatus?
Jl. quosdam comminisci Christum duas
Tradidit Jesum flagellis casum. Monet
autem Lucas cap. 25, hanc pœnam Christo flagellationes sustinuisse; quia cx formula
o Pilato fuisse indictam, non ut delicto judicii Romani omnes cruciarii ante cruci­
debitam, sed ut hoc supplicio deliniret fu­ fixionem flagellabantur. At præcesseratin
rorem Judæorum, et sic Christum a morte Christo flagellatio paulo ante, unde ulte­
riorem non jussit Pilatus; quod intie pa­
eriperet.
Petes 1° an virgis, an funiculis nodosis, tet, quia cum in procinctu crucifixionis
fieri deberet; nihil de ea referunt Evan­
an loris Christus fuerit flagellatus?
P. id non adeo liquere; flagellum enim gelist», qui tamen nullam crucifixionis
est terminus communis, significans sive circumstantiam omittunt.
Petes 4° quomodo Christus fuit flagel­
virgas, sive funiculos, sive lora. Id unum
notandum est, quod jure Romano iî. de latus ?
II. Quamvis secundum legem, Douter.
Pœnis, I. Significans , 1. Porcia et 1. Sem­
pronia , flagellatio per virgas esset poena 25, v. 5, Judæi prostratos humi flagella­
liberorum, flagellatio autem per funiculos bant , attamen Christus ligatus ad colum­
seu lora esset pœna servorum. Verisimile nam fuit flagellatus : ita referunt S. Greg.
est autem Pilatum virum Romanum ad vile Nazianz. Cone. 1 in Julian. S. Ilieron. in
servorum supplicium Christum addixisse. Epist. 27, S. Paulinus Epist. 54, Beda de
Petes 2° quantus fuerit numerus plaga­ Locis sanctis cap. 15, Greg.Turon.de
gloria Martyrum cap. 2. Eaque columna
rum Christo inflictarum?
B. id pariter incertum esse. Quidam visitur Romae in templo S. Praaedis mar­
dixerunt excessisse quinque millia; sed tyris.
De corona spinea.
qua specie veri non apparet. Nam 1° Pi­
latus more Romano indubie processit in
Unicum est dubium, cx qua materia
suo judicio : more autem Romano taxaba­ fuerit contexta. Communior sententia est
tur a judice numerus plagarum, et unus contextam fuisse, non ex juncis marinis,
tantum lictor flagellationis ministerium sed ex spinis rubi vel sentis. 1» Quia spi­
obibat, juxta Illud solemne apud Roma­ na proprie loquendo, inquit Calepmus,ejf
nos : G. lictor, colliga manus, caput ob­ aculeus sentis vel rubi, quo pungimus.
nubito , virgis cadito. Non potuit autem 2« Quia juncus marinus nullam sive in
unr.s lictor tam brevi spatio tot plagas in­ fuste si-o in ramis spinam habet, sed so

VARIAS PASSIONIS CHRISTI CIRCUMSTANTI® RREVITER, etc. 2O‘>
Ium ejus acumina in formam spinarum dcDe crucis bajutatione et Veronica.
rinunt. 5’ Qiirrt non est verisimile milites
agentes Jerosolymis, quæ longe distat a
Prolata a Pilato in Jesum mortis senten­
littore maris, habuisse ad manum juncos tia, exitur chlamyde derisoria, ct propriis
marinos, bene autem spinas cx rubis vel induitur vestibus. Crux cui affigendus erat,
«entibus circa urbem crescentibus.
super humeros ejus imponitur; id enim
Verum his rationibus bene suadentibus erat cx formula judicii Romani, ut cruci­
opponitur corona spinea Salvatoris, quam figendus cruccm suam portaret saltem us­
S. Ludovicus magno pretio cx barbarorum que ad egressum urbis : quo cum pervenit
manibus redemit, cl quæ nunc magna ve­ Christus, milites Simonem quemdam ho­
neratione Parisiis colitur; hanc enim asse­ minem Cyrcnœum angariaverunt ut tol­
runt ex juncis marinis esse compactam, nec leret cruccm ejus, Matth. 27. Quia vero
jolum frontem cingere ad instar diadema­ Lucas 25, dicit milites imposuisse Simoni
tis, sed totum caput ad instar pilei legere. cruccm portare post Jesum , multi opinan­
Ifec, inquit Serrius, omnes Parisini tes­ tur ambos simul portasse, Christo pracuntabuntur. Quæ si vera sint, corruunt ra­ te ct partem superiorem portante, Simone
tiones congruentes, et quæ alibi ostendun­ sequente et partem inferiorem bajulante,
tur spinæ coronæ Dominicæ , habendæ sicque solent reprasentare pictores.
mint ut supposilitiæ : quod omnibus sua­
Verum reclamant SS. Patres, qui com­
dere haud facile puto.
muniter docent Christum onere liberum
præivisse, et Simonem solum eo onustum
De sententia mortis in Christum lata.
secutum fuisse.
Christum ad locum supplicii pergentem
Quidam opinati sunt Pilatum non tu­
lisse sententiam mortis in Christum, sed comitatæ sunt piæ mulieres plangentes et
tantum eum dimisisse arbitrio Judæorum. lamentantes. Fertur autem unam cx eis
At obstat quod, Pilato dicente Judæis, nomine Kcronicam sudarium Christo ob­
Accipite eum vos, ct secundum legem tulisse, ut faciem sudore et sanguine ma­
wtram judicate cum, illi recusarunt, di­ dentem abstergeret, atque illud a Christo
centes : Nobis non licet occidere quem- statim recepisse ejus facie impressa insig­
quam; sive hoc dicerent ratione solemni- nitum.
taiis paschalis, sive quia agnoscebant
Duplex hic occurrit quæslio : prima de
ademptam sibi a Romanis hanc potestatem, ipso facto, an sit verum ; secunda, de ipsa
quam tamen postea usurparunt in occi­ persona, an vocetur Veronica.
Circa primum, tam in Evangelio quam
sione S. Slephani. Nisi dicas eum quibus­
dam, id ipsis permitti a Romanis circa cri­ in SS. Patribus et scriptoribus ecclesiasti­
mina sua tantum lege prohibita. Unde Pi­ cis usque ad sæculum undecimum, altum
latus sedens pro tribunali, adjudicavit est de eo silentium. Quod enim Marianus
[teri petitionem illorum ; hoc est. Jesum Scotus, auctor undecimi sæculi, laudet in
crucifigendum pronuntiavit, prout illi pe­ hanc rem Methodium, ignoratur quis sit
tebant.
iste Methodius et quando vixerit; non enim
Si qtucras cur Judæi Jesum de blasphe- est magnus ille Methodius Tyriorum epis­
mia accusatum crucifigendum postulave­ copus, cum nihil simile legatur in ejus
rint, cum secundum eorum legem, Levit. scriptis, et fabulæ quas ex suo Methodio
24,blasphcmi non crucifigendi, sed lapi­ narrat Marianus tanto viro tribui nequeunt.
dandi erant.
Ab undecimo sæculo plures scriptores ec­
/?. crucifigendum postidasse, quia cum clesiastici , Marianus Scotus, Lucius dex­
essent Romanis subjecti, et a judice Ro­ ter, Petrus diaconus, Baronius ct alii, imo
mano sententiam requirerent, formulas summi pontifices Nicolaus IV, Clemens
judicii Romani sequi debebant : apud Ro­ VI, VU, VIII ct Greg. XIII, suis diplo­
manos autem frequens erat crucis suppli- matibus testantur hanc sacram iryaginem
cium, nunquam lapidatio. Aliunde non de servari et coli Romx in basilica Vaticana.
wla blasphcinia accusabatur, sed etiam de Quapropter factum neque negare neque
crimine læsæ majestatis, quod se laceret asserere ausim.
regemet prohiberet dare tribulum Cæsari. I
Quantum ad personam quæ dicitur S.
14
Bill. t. 111.

210

DISSERT. IX. ART. II.
veronica, neque antiqui neque recenlio- I ad Severum, Sozomcr.us lib. 7 c. 13. Γ
res quos modo citavimus, illam agnoscunt. fin 1. 2 c. 29; sed et maxime Ittiioc. Ill,
Equidem hi ipsam imaginem sudario im- sermone habito in conc. Laterali, ubi di·
pressam vocant Veronicam, sed non mu­ cit : « Tau est ultima littera Hebraici alpinlierem imaginem gestantem. Inde igitur » beti, exprimens formam crucis, qualis
videtur natus error, quod Veronica grace » erat antequam Domino crucifixo Pilata
idem est ac vera icon, seu vera imago; » titulum supponeret. »
et cum vulgus audiret nomen Veronica?,
Rationem addit laudatus Sernus, scili­
existimavit esse nomen non imaginis su­ cet, si in eminenti desuper pali parte litu
dario impress®, sed mulieris illam gestan­ Ius fuisset aflixus, dum Helena Constantini
tis , atque hinc dixerunt sanctam Vero- mater 1res cruces, scilicet Christi et latro­
nicam.
num, disjectumque seorsim titulum inve­
De crucis magnitudine ct forma.
nit, eruitque, nullo hominis redivivi por­
Crucis longitudinem ad quindecim pe­ tento fuisset opus ad discernendum e qua
des, latitudinem ad octo ascendisse mul­ Dominus pependisset, cum vel ipsa ciliii
torum est opinio, sed infundata. Obstat olirn tituli clavorum vestigia atque fora
enim 1° quod Christus multo sanguine in na in summa ligni parte extantia prodi­
flagellatione et coronatione eadem nocte dissent. Verum hæc ratio non cogit; po­
fuso debilitatus, non potuisset solus illam tuit enim tabella tituli summitati crucis,
ferre usque ad exitum urbis; 2° quia titu­ non clavis, sed uncis adjici, vel equidem ;
lus crucis tribus linguis scriptus in tabella clavis affigi, sed in summitate alterius sti­
nonj admodum ampla qualis nunc videtur pitis seu column® supereminentis a retro
Romæ, et characteribus haud magnis, vix supremam extremitatem crucis, ut agnoscit
aut ne vix in tanta altitudine legi potuisset ipse Scrrius factum in figura crucis quam
a prætcreuntibus. Dicendum ergo videtur propugnat.
Quantum ad Patres laudatos pro prima
crucem fuisse humilem, octo, aut ad sum­
mum decem pedum, prout moris erat pro sententia, dicit idem scriptor intelligendos
hominibus vulgaribus, qualem Judæi ct esse de titulo recto, crucis palo superad­
Romani reputabant nostrum Christum, ut- dito, in modum column® separat®, quo Iit
pote fabrum ct fabri filium; viris enim emi- quadrata forma, fiunt quatuor extremaenentioris status cruces eminentiores para­ quatuor dimensiones crucis, ut loquuntor
bantur.
laudati Patres.
Verum juxta hanc explicationem, equi­
Major est difficultas de forma crucis.
Baronins ad annum 54, scribit ex S. Ire- dem crux apparebit quadrata, quatuor ex­
næo lib. 2 c. 42, Tertull. Apolog. c. 6, S. tremorum et quatuor dimensionum; at re­
Ambros. Serm. 55, S. Aug. Tract. 118 in vera non erit in se talis, sicut tamen esse
Joan, et ex sensu univers® Ecclesia!, ut dicunt SS. Patres. Irenæus cit. « Ipse hiconstat ex antiquis imaginibus, crucis » bitus crucis, inquit, fines ct summitates,
Christi hanc fuisse formam, ut summa pars » id est extremitates, habet quinque, duos
pali super transversum lignum emineret; » in longitudinem, duos in latitudinem, d
putatque de his ambigere, insani® potius » unum in medio, ubi requiescit qui ch
» vis configitur. « S. Aug. cit. « Lata est
quam insciti® ascribendum esse.
Verumlamen crucem Christi habuisse » quippe in transverso ligno... longa e-t a
tantum tres extremitates et referre figuram » transverso ligno usque ad terram... alta
littera T, cui postmodum adjectus titulus >» est in cacumine quod transversum ligin tabella, quartam extremitatem ostende­ « num sursum versus excedit. >» Habet ita­
rit, contendit Senius exercitat. 35, etiam que utraque sententia suos patronos exSS.
ex Tertull. lib. 5 cont. Marcion. dicente : Patribus · prim® autem favet sensus com­
Jpsa littera GrœcorumTau, nostra aut em munis fidelium, fatente ipso Serrio.
T, species crucis est. ExS. Hieron.inc.
Insuper habemus ex verbis Irenai cit.
9 Ezech. ubi dicit : « Antiquis Ilebrao- in medio crucis lignum breve seu sedile
■ rum litteris, quibusque hodie Samarite fuisse fixum cui insiderit crucifixus. Idem
> utuntur, extrema T crucis habet simili— testatur S. Justinus in Dial, cum Tryph.
• tudinem. » Idem S. Paulinus Epist. 2 « In medio crucis, inquit, defixum est lig-

VARIE PASSIONS CHRISTI CIllCtJMSTANTI/E BREVITER, etc. 211
«num, quod etiam ut cornu eminet, in I eunt clavos alios freno equino, alios galeæ
• quo vchunlur et insident qui crucis sup- Constantini fuisse insertos : supponunt
» pliciuin subeunt. » Idem Tertull. 1. 2 ergo fuisse quatuor, Denique hanc senten­
contra Marcion.
tiam tenent Scaliger, Causobonus et pluMajori certitudine constat suppedaneum res alii.
scabellum in infima parte crucis fuisse ap­
Christum omnino nudum e cruce pe­
tatum, cui crucifixi pedes suppositi affige­ pendisse, ac ne velatis quidem partibus
rentur. Ita S. Greg. Turon. 1. de Gloria quas naturalis pudor in nobis obtegi jubet,
Martyr, c, 6 : « In stipite recto, inquit, non pauci sentiunt, ob testimonia SS. Pa­
» foramen factum manifestum est, pes quo- trum qui passim si ribunt Christum fuisse
• que parvnlæ tabulæ in hoc foramen in- in cruce nudum sicut nascimur, sicut cte» sertus : super hanc vero tabulam tan- lum petemus, sicut protoparentes fuerunt
quam stantis hominis sacræ allixæ sunt in Paradiso : inter quos S. Ambros. 1. 10
plante. » Et Innoc. III, Serin, de Mar­ in Lucam, dicit Christum nudum ascendis<c
tyre uno : « Fuerunt autem, inquit, in in crucem talem quales nos auctore D< o
> in cruce Dominica ligna quatuor, stipes natura formavit, et qualis .idam in Pa­
«erectus ct lignum transversum, truncus radiso habitavit.
» suppositus et tiluhis superpositus. » At­
His non obstantibus, in hanc senten­
que ita exhibent antiquae crucifixi ima­ tiam ægre descendo : si enim, juxta illius
gines.
patronos,pictores sint laudandi qui Chris­
De crucifixione.
tum renes velo cinctum nobis exhibent,
Solet depingi Christus cruci humi pros­ quia, inquiunt, in hoc pudori consulunt;
trate et jacenti affixus, tum magno conatu quomodo Christus, ipse puritatis auctor et
cum cruce elevatus. Attamen probabile est amator, pudori non consuluisset, sed suum
cnici jam crectæ et terræ cuneis infixæ corpus omnino nudum oculis tot spectan­
fük'SC affixum ; sic enim ferebat usus gen­ tium etiam mulierum exhibuisset, præscrtilium, apud quos erant familiares hæ lo­ tim cum corpus naturale nudum longe nia
quendi foiïnulæ : Tollere in crucem, agere gis offendat pudorem quam ejus imago?
in crucem, ascendere in crucem : unde Malim ergo interpretari SS- Patres de nu­
rex Darius, Esd. 1. 1, c. 6, statuit ut om­ ditate paulo latius accepta, qua quisque
nis qui hanc mutaverit jussionem, tol­ dicitur nudus qui omnibus vestimentis
latur lignum de domo ipsius, ct eriga­ exuitur, licet genitalibus coopertis aliquo
tur, et configatur in eo. Et S. Athan. tenui velamine, quod inter v estiment a non
Serm. de Pass, dicit de Christo : Pen it ad computatur. Atque ita sibi revelatum fuis­
se scribit sancta Brigitta lib. 1, c. 10, et
locum ubi erat illi ascendenda crux.
Certum autem videtur non tribus tan­ lib. 7, c. 70.
De latronibus cum Christo crucifixis.
tum, sed quatuor clavis Christum fuisse
cnici affixum. 1° Quia sic ferebat usus Ro­
ç.4G.a. 11.0.— Sicut Christus pro no­
manorum, ut discimus cx Plauto in Mus- bis maledictum crucis factus est, sic pro
tellanco, dicente : ^Ifigantur his pedes, omnium salute inter noxios quasi noxius
liis brachia. 2° Id testantur SS. Patres, crucifigitur, juxta illud Isai. 55 : c/ cum
Greg. Turon. 1. de Gloria Martyr, c. G: sceleratis reputatus est. Voluit insuper
«Clavi Dominici, inquit, quod quatuor ut in ipsa specie patibuli monstrare ur illa
‘fuerint, hæc est ratio, duo sunt affixi in discretio omnium hominum quæ flet in ju­
• palmis et duo in plantis. » S. August. I. dicio generali : unde communiter censent
Méditai, c. G : « Immaculata Christi ves- Patres bonum latronem fuisse a dextris et
> tigia divis confixa clavis. » 5° S. Brigitta malum a sinistris Christi; cl S. August.
1.7 c. 7, refert id sibi revelatum ; ct VVa- Tract. 51 in Joan. « Ipsa crux, inquit, si
dingus in Annalibus minorum ad annum » attendas, tribunal fuit ; in medio enim
1224, testatur S. Francisei stigmata qua- » judice constituto, unus qui credidit liÎ luor clavos repræsentare. 4° Huic senten­ » beratus, alius qui insultavit damnatus
tia suffragantur '1 hcodorelus, Rufinus et » est : jam significabat quid facturus est de
Cassiodorus, qui inventionem S. erneis ab » vivis cl mortuis, alios positurus addexHelena Constantini matre referentes, di- » tram, alios vero ad sinistram. «

212
DISSERT. IX. ART. II.
Corrigendus esl hie error popularis, quo erat mortuus antequam Christi latus aperimulti credunt hos latrones non clavis fuisse retor, ex Joan. c. 19. Insuper non iinlgrcruci affixos, sed funibus alligatos, el ita bat baptismo ad salutem,cumtinc nondum
plerumque depinguntur; repugnat enim esset in praeopto; ct aliunde Chrtstu» rif.
1° vox crucifixionis. 2° Si solus Christus tutem suam sacramentis non alligavit.
fuisset clavis affixus, Helena Constantini
Dixit illi Christus : Hodie mecwntris
mater facile ejus crucem ex foraminibus cla­ in paradiso, Lue. 25 : non terrestri, tab
vorum a crucibus latronum distinxisset,ne­ enim paradiso non indiget anima separat»;
que opus fuisset miraculo hominis redivivi non cœlesti seu cœlo empyrco, nomfe
ex ejus contactu, ad eam dignoscendam. enim erat apertus, sed generaliter in loco
Difficultas est an unus tantum latro, an seu statu felicitatis ex clara Dei visione,
uterque. Christum blasphcmaverit. Mat- quæ intuitu mortis Christi stalim atque exthæus c. 27 dicit : Latrones qui crucifixi piravit concessa est patribus inlymbotl
erant cum co, improperabant ci. Idem latroni pœnilcnti.
De loco ct tctnporc crucifixionis.
Marcus c. la. Lucas vero c. 25, dicit unum
tantum blasphémasse, altero increpante et
Constat ex Evangelic Christum cruci­
suscipiente partes Christi.
fixum fuisse Jerusalem, non quidem n>
Hinc multi Patres dixerunt utrumque ab ipsa civitate, sed extra portam i n suburbio,
initio blasphémasse, unum postea ex divina hoc est, in monte Calvarias, Hebraice
inspiratione resipuisse. At id videtur mi­ Golgotha. Et utrumque fuit conveniens
Ibid. a. 10. 0. — Primum, quia i» Je­
nus probabile. 1° Quia si ipse paulo antea
blasphemassct, quomodo potuisset expro­ rusalem erat locus a Deo electus ad sacri­
brare alteri, ut habetur apud Lucam : Ne­ ficia sibi offerenda, et hæc sacrificia figu­
que tu times Deum, quod in eadem dam­ rabant passionem Christi quæ est verum
natione es? Et nos quidem digna factis sacrificium. 2° Quia cum virtus passioni:
recipimus, hic vero nihil mali gessit. ejus ad totum mundum diffundenda enl,
2° Quia debuisset blasphemiæ veniam pe­ pati voluit in medio terra habitabilis tunc
tere a Christo, priusquam peteret admitti agnitae, id est in Jerusalem, quædicitur
in regnum ejus, quod tamen non legitur umbilicus terra. 5° Quia maxime conve­
fecisse.
niebat ejus humilitati, utsicut turpissimum
Probabilius itaque cum aliis Patribus, genus mortis elegit, ita in loco ccleberrin» <
quorum dux est S. Aug. 1. 5 de Consensu confusionem pati non recusaret. 4° Ul os­
Evang. c. 16, dicimus Malthæum et Mar­ tenderet a principibus populi Judaici ovor- '
cum dixisse latrones indefinite per syllcp- tam esse iniquitatem occidentium ipsum.
sim, ponendo numerum pluralem pro sin­
ibid. — Conveniens etiam fuit ul extn
gulari , ut annotarent, non numerum,sed portam pateretur. 1° Ut veritas responde­
conditionem blasphemantis. Et hæc lo­ ret figura : nam vitulus et hircus qui > · ;
quendi formula non est infrequens in sa­ lemnissimo sacrificio ad expiationem toties
cris Scripturis. Sic Matth. 2 : Mortui sunt multitudinis offerebantur, extra castra com- 1
enim qui quœrebant animam Pueri,cum burebantur, Levit. 16. Unde Apost. lleli.
tamen de uno Herode loqueretur. Sic 15 dicit : Quorum animalium infertur
Exodi 52 : Hi sunt dii tui, Israel, cum sanguis pro peccato in sancta per pontamen de solo vitulo aureo sil sermo.
tificem, horum corpora cremantur ti·
Latronem pœnitentem nonnisi in cruce tra castra; propter quod ct Jesus, ul I
fuisse conversum, sive ex visis prodigiosis sanctificaret per suum sanguinem popu­
tenebris, sive potius ex inspiratione gra­ lum, extra portam passus est. 5° Ut per
tiæ , communis SS. Patrum sententia.
hoc daret nobis exemplum exeundi a mun­
S.Auz lib. 4cont. Donat. c.22ct alibi, dana conversatione, unde, ibidem subdi·
refert narrùtionem suo tempore vulgatam, tur : Exeamus igitur ad eum extra an­
scilicet, latronem pœnitentem aqua fluente tra, improperium ejus portantes. 4° Ut
e latere Christi tanquam salutari baptismo dicit S. Chrysost. de passione, nobiii Do­
fuisse perfusum : cui tamen narrationi fidem minus pati sub tecto nec in templo Judaici,
integram non adhibet S. Doctor, el bene; ne putaretur pro illa tantum plebe oblatum I
verisimiliter enim latro confractis cruribus sacrificium salutis; et ideo foras civitatej

VARI/E PASSIONIS CHRISTI CIRCUMSTANTI® BREVITER, etc. 213
foras muros, ut scias sacrificium esse com­ Et utrumque verum est; dividebant enim
Judæi diem in quatuor horas < prima inci­
mune.
Occurrit hic quæstio, unde huic monti, piebat ab ortu solis usque ad nonam; se­
in quo Christus passus est, Calvaries no­ cunda, quæ dicebatur tertia, a nona ad duo­
men? S. Th. hic ad 5, docet ex S. Micron, decimam; tertia, quæ dicebatur sexta, a
ni c. 27 .Matth.sic dictum, non a capite sou duodecima ad tertiam ; quarta, quæ dice­
Calvaria Adæ qui esset ibi sepullus, sed a batur nona, a tertia usque ad occasum solis
capitibus ibi decollatorum; erat enim locus seu sextam. Christus itaque crucifixus fuit
supplicii communis apud Jerosolymitanos. sub finem horæ tertiæ, id est, paulo ante
Huic sententiæ subscribunt Isidor. 1.15 meridiem,ideoque hora tertia et quasi sexta.
Originum cap. l,Ven.Beda in cap. 27 .Matth.
De apertione lateris.
Attamen contrariam opinionem tenent
S. Cyprianus, Tract, de Rcsurr. Christi,
Joannes 19, narrat quod commilites la­
Orig. Tract, 13 in Matth. Epiphan. Hæ- tronum crura fregissent, Ad Jesum cum
resi46,S. Aug. Serin. 71 de temp. S. Chry­ venissent, ut viderunt jam mortuum,
sos!. Hom. 84 in Joan. S. Athan. 1. de Pas­ non fregerunt ejus crura, sed unus mi­
sione, S. Ambros. 1. .*> Epist. 19. Tertull. litum lancea ejus latus aperuit, et con­
i.SConcionum cont. Marcion. etc. volunt- tinuo exivit sanguis ct aqua.
que Adam in hoc monte fuisse sepulluin et
Hunc militem fuisse Longinum nomine,
ab ejus capite seu cranio fuisse dictum Cal­ qui postea martyr occubuit, tenet commu­
varia;.
nis opinio ; sicque insertum legitur in plu­
Quod autem prima sententia opponit ribus Martyrologiis Latinis et in Menologio
Adam fuisse sepultum in Hebron, antea Græcorum. Cœsarcœin Cappadocia, in­
dictum Cariath-Arbe, juxta illud Josuë 14· quit Martyrologium Romanum, passio
Aomen Hebron anteavocabaturCariath- Longini militis, qui latus Domini lan­
.trbe, Adam maximus ibi inter Enacim cea perforasse dicitur.
situs est. Respondetur nomen Adam non
Hanc communem opinionem impugnat
semper significare primum parentem, sed Baronins ad annum Christi 54, n. 151, tanesse quandoque nomen commune signifi­ quam ex apocryphis scriptis haustam ; vultcans quemcumque hominem, vel potius que Longini nomen tribuendum esse non
liic esse nomen proprium alicujus giganlis militi latus Christi aperienti, sed centurio­
ex stirpe Enac patris gigantum, ut sonant ni Christum e cruce pendentem Filium
ipsa verba : Maximus inter Enacim. !d- Dei visis prodigiis eonfilenli. Baronio sub­
qnc suadet ipsum nomen civitatis Cariath- scribit Tillemontius, et ex parte Serrius;
Arbe, id est civitas Arbe. Fuit enim Arbe, vultque iste hunc errorem natum ex sinis­
Josuë 15, pater Enac patris gigantum, et tra intelligentia textus Graci, eo quod lan
habitavit in Hebron. Unde Joseph I. 5 An­ ceæ nomen, grace λόγχη aliquanto corrup­
tiquit. c. 2, testatur temporibus suis mons­ tum, Longi seu Longini militis nomen im­
trari in Hebron ossa gigantum, <pii fuerant perite creditum sit; quasi Evangelista dixis­
ibi sepulli, adeo magna, qualia vix credant set : Unus militum Longinus Christi la­
qui non viderunt.
tus aperui!.
Cæterum ad alitpmm conciliationem
Verum non video his satis efficaciter ele­
utriusque sententiæ, nihil vetat dicere hunc vari auctoritatem martyrologiornm, Roma­
montem fuisse dictum Calvariœ, tum a ca­ ni scilicet, Usuardi et Adonis, Alenelogii
pite Adæ ibi sepulli, tum a capitibus ibi Gra-conim, Surii, S. Bonaventura et alio­
decollatorum. Quantum ad tempus cru­ rum, communisque sensus fidelium, apud
cifixionis, constat ex his quæ dixi do quos miles qui Christi latus lancea aperuit
tempore institutionis cucharistiæ in tract, dicitur Longinus, qui postea martyrium
de Euchar. diss. 2, a. 3, Christum fuisse pro Christo subiit.
crucifixum luna decima quinta, hoc est
Censura Baronii suljscribimus quoad
feri a sexta, et non luna decima quarta aliud, quod quidam ex apocryphis revera
seu feria quinta, ut volunt Græci.
scriptis narrant et ibidem refert Annalium
Qua autem hora? Marcus 13 dicit hora Parens, scilicet, hunc militem esso cæcum
('•rtia, Joannes 19 dicit hora quasi sexta. ei ex aqua et sanguine e latere Christi in

f

214
DISSERT. IX. ART. II.
ejus oculos saliente visum miraculose re­ I fert huic ferali ministerio erga Christum i
cepisse. Id plane fabulosum agnoscimus; Romano judice damnatum inserviisse.
quis enim credat rnuitem cæcum a Roma­
Verum esto hanc nœnam olin. fn Brunis adhibitum fuisse custodem reorum, et tios fuisse latam, utrum tamen duraret ad­
ipsum certo ictu perforasse latus Christi, huc tempore passionis Christi, non con­
ut probaret an esset mortuus?
stat. Imo constat tempore Tertulliani non
Item hunc militem pictores effingunt amplius fuisse in usu ; tradit enim lib. de
plerumque equo insidentem, forte quod Corona militis, ciijuscumque nationis mi­
putent peditem non potuisse attingere la­ lites huic ministerio inservire, dum sua­
tus Christi ex alta cruce pendentis. Sed dens homini chrisliano ne militet, dicit:
perperam; ostendimus enim supra crucem « Et vincula, et carcerem, et tormenta,et
Christi non altam sed humilem et medio­ » supplicia administrabit, nec suarum ulcrem fuisse, qualem scilicet viribus et san­ » tor injuriarum. »
guine exhaustus ferre potuit, cujus ideo
De prodigiis Christo in cruce pendentefaclu,
latus pedes oblonga lancea attingere po­
ct primo dc tenebris.
tuit. Adde, apud Romanos pedites ct non
equites lanceis seu hastis usos fuisse, ut
Primum inter prodigia quæ Christo e
constat ex Tito Livio lib. 4,
cruce pendente contigerunt, fuerunt tene­
Restat inquirere utrum fluxus aquæ ex bræ,quæ ab hora sexta ad nonam, llOcest,
latere Christi fuerit miraculosus. Negant a meridie ad tertiam pomeridianam facte
medici, contendentes in pericardio imo el sunt super universam terram, Mallii.27,
in pleura contineri aqueum humorem, qui Marci lî>, Lucæ 25.
cx alterutro læso per lanceam naturaliter
Circa quod duplex occurrit difficultas:
effluxit. Attamen miraculum agnoscunt prima, quomodo istæ tenebræ fuerunt inSS. Patres, Ambros. Aug. Cyrillus Alex, ductæ, an per veram eclypsim quæ fit per
et alii ; forte quia non aqueus humor, sed interpositionem hinæad solem, anpermivera aqua effluxit, ct non simul sanguini racnlosam radiorum solis subtractionem
mixta, sedsuccessive post sanguinem Unxit. seu exhnctioncin lucis, seu per oppositio­
nem alicujus alterius corporis opaci; se­
De Maria inatreJesu juxta crucem stante.
cunda, an istæ tenebræ fuerunt diifusæper
Stabatjuxta crucem Jesu Mater ejus,in­ totum qua late patet orbem.
Quantum ad primam difficultatem, S.
quit Joan. 19. Stabat,inquam, non ejulans,
non indecore sc gerens, non exanimis humi Dionysius Areopagita Epist. ad Polycar
jacens, aut inter astantium brachia collap­ puni, tradit fuisse veram ct proprie (lictam,
sa; sed licet lacrymosa et dolorosa, erecto sed prætcrnaturalcm eclypsim: sic enim,
tamen animo ct voluntati divinæ perfecte loquens de Appollophanc philosopho di­
conformi, probe sciens hoc sacrificio opus cit : « Eramus una ambo et stabamus ad
salutis humanæconsummandum esse. Un­ » Heliopolim (civitas est JEgypli), ac corde S. Ambros. lib. de Instit. virg. cap. 7 » nebamus, nec inopinato, cum lunasc soli
ait : Stabat juxta crucem Mater, et fu­ « objiciebat; nec enim conjunctionis temgientibus viris stabat intrepida. Ita com­ » pus erat; rursusque cum eadem ab hora
muniter interpretes antiqui et reccntiores; » sexta ad vesperam sc mediæ solis fine®
quamvis S. Bonaventura etS. Laurentius » præter naturæ ordinem opponebat. «
Justin, contrarium scripserint, sed proba­ Idem babet Epist. ad cuindem Xppollobiliter delusi apocrypho libellode lamen­ phanem. Ejusdem opinionis est St. Aug,
Epist, 80 ad Hesychium.
tatione B.VirginisS. Bernardo supposito.
Scio plnres hodie non moveri auctori­
De tortoribus Christi.
tate S. Dionysii, quippe qui contendunt
Serrius acriter contendit ministros pas­ o;x*raquæ sub ejus nomine circumferun­
sionis Christi tam m flagellatione quam in tur esse illi supposita ct ab aliquo auctore
crucifix‘one fuisse Brulios, nunc Calabros; quinti sæculi fuisse consarcinata; quod non
quia, inquit, cum primia Romanis ad Han­ est hujus loci discutere. Unum duntaxat
nibalem defecissent, hac pœna mulctali observabo, auctorem hunc quinti sæculi
sunt ut reorum essent tortores : ex quo in­ debuisse impudentem, mendacem et ef-

VARIZE PASSIONIS CHRISTI CIRCUMSTANTIAL BREVITER, etc. 215
frontem impostorem esse, cum multa de | » centesimæ secundæ Olympiadis, magna
se narret quæ nonnisi vero Dionysio Areo- » ct excellens inter omnes qu« ante eam
pagitœ conveniunt, ut quod fuerit discipu­ » acciderunt, defectio solis facta est. Dies
lus S. Pauli, quod solis eclypsim Christo » hora sexta ita in tenebrosam noctem verpatiente viderit, quod cum apostolis adfue­ » sus est,ut stellæ in cœlo visæ sint,terræque
rit funeribus B. Virginis, quod scripserit » motus in Bithinia Nicæie urbis multas
ad S. Joannem Evangelistam, ad Titum, » ædes subverterit. » liem refertur in
ad Timotheum et ad Polycarpum, etc. Ha­ Chronico Alexandriæ. Idem Eusebius in
bere autem auctorem istorum operum ut Chronico ibid, refert adhuc alia monumen­
impudentem, mendacem et effrontem im­ ta ethnicorum , quæ narrant tenebras et
postorem, obstant ipsa Opera, quæ nonnisi motus terræ tempore passionis Christi ;
sanam doctrinam,pietatemel sanctimoniam dicit enim : « Quo tempore passionis Chrisspirant. Plura alia videri possunt apud » li et in aliis ethnicorum commentariis
Baronium, Spondanum, Natalem Alexan­ » hæc ad verbum scripta reperimus. Solis
drum, ct alios contra ævi nostri criticos.
» facta defectio et tenebræ super univerSS. Cyprianus, Micron, et Theophilac- »· sam terram. Bithinia terræ motu contus censent has tenebras contigisse, non » cussa , ct in urbe Nicæna ædes plurimæ
per veram et proprie dictam eclypsim, sed » corruerunt, Quæ omnia iis congruunt
velmiraculosa extinction© lucis, vel oppo­ » quæ in passione Salvatoris acciderunt. »
sitione alicujus alterius corporis opaci. Et Tertullianus in Apologetico,eumdem Phle­
videtur hæc sententia communior apud in­ gontem vel alium gentilem indicans, dicit:
terpretes.
« Eodem quidem momento dies, medium
Quantum ad secundam difficultatem, » orbem sole signante, subducta est; delistando sententiæ S. Dionysii et S. Aug. » quium utique putaverunt, qui id quoque
de vera et proprie dicta eclypsi per inter­ » super Christum prædicalum nescierunt.
positionem lunæ , dicendum videtur has » Et tamen cum mundi casum relatum in
tenebras per universum orbem non fuisse » archivis vestris habetis. » Similiter S.
diffusas, sed per Palæstinam tantum ct re­ Lucianos in Actis sui martyrii apud Ru­
giones vicinas, qualis erat /Egyptus. Cum tinum, gentiles alloquens : « Perquirite,
enim luna sit longe sole et terra minor, » inquit, in annalibus vestris, et invenieimpossibile est ut ex lunæ interpositione » lis temporibus Pilati, fugato sole, intersol obscuretur respectu totius orbis.
» ruptum tenebris diem. »
Male me habet quod Serrius Phlegontis
Undc.juxtahanc sententiam, quodEvanliinn dicit tenebras facias esse in univer­ testimonium futilibus, ut mihi videtur,
sam terram, inlclligcndum est accommo- rationibus religioni eripere conetur. Vult
dalcde universa terra Jndææ ct regionum ergo incertum esse Phlegontem scripsisse
urinarum, sicut cum Lucæ 2 dicitur : de obscuratione solis quæ contigit moExiit edictum a Casare Auyusto, ut rienlc Christo : 1° quia Origcnes dicit quod
describeretur universus orbis, non inlel- hoc testimonium nt minem sapientem mo­
ligilur totus qua late palet orbis, sed iste vere posset,-2 ' quia Phlegon non dicit suum
lanium cui imperabat Augustus. Vel di­ solare deliquium luna plena contigisse : 5°
cendum id fuisse dictum per hyperbolem. quia silet dc eo ad 1res horas perdurasse;
Stando vero aliorum sententiæ, nihil 4° quia narrat terræ motus Nicææ in Bithi­
obstat quominus dicamus tenebras per to­ nia factos, silet de terræ molibus factis in
tum qua late palet orbem fuisse diffusas.
Palaestina ; 5° dicit has tenebras contigisse
At si ita sil, implies, quomodo licii po­ anno quarto Olympiadis ducentesimæ se­
tuit nullum Scriptorem cx gentilibus ha­ conds , quæ est morientis Christi incer­
rum tenebrarum mentionem fecisse ?
I ta cpoca.
H. Phlegontem, Adriani imperatoris li­
A. ad primum. Origenem contra Celsum
bertum, inliistoriaquam scripsit perOlym- Phlegontis testimonium urgere. Aliunde
piades, liarum tenebrarum meminisse. Hu­ quidquid sit, uni Origeni prœvabnt Euse­
jus verba reh cl Eusebius in Chronico ct bius, S. Micron. Terlull. Lucianus, Chroex Eusebio S. Micron, etiam in Chroni­ nicon Alexandriæ, etc. id secundum. Itco. Hæc sunt :« Quarto autem anno du- I quid Phlegon meminisset pleni lunii. cum

DISSERT. IX. ART. Π.
non asserat lias tenebras contigisse per | » velum esse concissnm, quod in tabem»
veram ct proprie dici ani eclipsim ex inter­ » culo et in templo foris positum fuerat et
positione lunae ad solem, ut imaginatur » appellabatur exterius. QuianunceX|>arle
Serrius ; dicit simpliciter Phlegon, Defec­ » videmus et ex parte cognoscimus : cum
tio solis facta est : sive autem sol obscu- « autem venerit quod perfectum est, tunc
ictur per interpositionem lunae, sive alte­ » et velum interius disrumpendnm est, ut
rius corporis, sive subtractione radiorum » omnia quæ nunc nobis abscondita sunt,
aut extinctione lucis, semper est defectio » domus Dei sacramenta videamus. «
solis. Sed esto Phlegontem intellexisse ve­
Equidem quidam alii Patres, Cyrillus,
ram et proprie dictam eclipsim ex inter­ Laetantius, Leo Magnus, Beda, etc. cen­
positione lunæ, non notavit pleni-lunium, sent velum interius quod separabat sanc­
sive quia in monumentis ex quibus id ex­ tum a sancto sanctorum, fuisse scissum:
scripsit non invenit notatum defectu scien­ sed forte quia non distinguebant duplex
tiæ astrorum in scriptoribus,sive quia ipse velum.
Phlegon in hac scientia parum versatus
< hiid autem mysterii habeat veli scissio’
non attendit an hæc eclipsis esset naturalis Præter jam dicta ex S. Hieron. dc veli ex­
vel supernaturalis. Quidquid sit, hac diffi­ terioris scissione, circa scissionem veli in­
cultate non sunt moti Eusebius, S. Hieron. distincte varii varia protulerunt. Quidam
ct alii quos citavimus. Ad tertium, N. dixerunt ea significari velamen legaliumsaconseq. quasi vero ex omissione unius cir­ crificiorum et cæremoniarum morteChriscumstanti® neganda sit substantia facti. ti esse dissolutum et revolutum, ita ul
Ad quartum. Phlegon potuit scire motus etiam ethnici luce Evangelii jam clare vi­
lcrræ factos in Bithinia et ignorare factos deant quæ tot Judaeorum figuris adumbra­
in Palæslina. Ad quintum. Epoca mortis bantur; alii, abrogationem ac vehili disso­
Christi, secundum communem opinionem, lutionem Sÿnagogæ; alii, Judaici populi
est tempus notatum a Phlegonte, scilicet dissipationem atque divisionem; alii, pas­
annus quarius olympiadis ducentesimae sc- sionem Christi esse finitam et animam a
cundæ, qui incidit cum anno decimo octa­ corpore esse separatam; alii, luctum tem­
vo imperii Tiberii et trigesimo tertio anno pli vestem suam more Judaico conscinden­
era communis, quo mortuus est Christus. tis; alii demum, jam aperiam esse viam
cœli, ut exponit Λ post. Heb. 9, v. 8.
SIC

De scissione veli.

Matth. 27 legitur .Jesus autem clamans
voce magna,emisit spiritum; et ecce ve­
lum templi scissum est in duas partes a
summo usque deorsum. Similiter Mar­
cus 15.
Juxta Josephum de Bello Judaico, erat
duplex velum : unum exterius, quod sepa­
rabat atrium in quo consistebat populus,
a sancto seu loco in quo sacerdotes sacra
munia obibant; alterum interius, quod
separabat sanctum a sancto sanctorum in
quod introibat summus pontifex semel in
anno. Agnoscunt pariter hoc duplex ve­
lum Origcncs Tract. 74 in Matth. ct Hie­
ron. Ep.ad Hcbidiam 150, q.S; idque sig­
nificat Paulus Heb. 9, v. 5, dicens : Post
velamentum autem secundum, eic.
lidem ibidem docent velum exterius non
interius fuisse scissum. Verba sunt S.
Hieron. cit. « Quærendmn quod velum
» templi scissum sit, exterius, an interius.
» Mihi videtur in passione Domini illud

De motu terræ.

Subjungit immediate Matth. EI tem
mola est, et petrœscissa sunt, cl monu­
menta aperta sunt, et multa corpora
sanctorum qui dormierant, surrexerunt.
Et exeuntes dc monumentis post resur­
rectionem ejus, venerunt in sanciam ci­
vitatem, et apparuerunt mullis.
Hunc terræ motum non fuisse universa­
lem probabilius est, cum de illo ul tali
sileant omnes scriptores tam sacri quam
profani ; sed fuit duntaxal in Judaea et in
aliquibus provinciis vicinis, ut in Bithinia,
teste Phlegonte, de quo supra, o
Idem censendum est dc scissione petra­
rum et apertione monumentorum, qua
isto terræ motu factæ sunt. De iis qui nine
surrexerunt dicam infra, dum dc resur­
rectione Christi.
De magno Pane.

I

Eusebius lib. 5 Praeparationis c. 9, nr-

DE CAUSA EFFICIENTE PASSIONIS CHRISTI.
217
tal ex Plutarcho lib. 1 de Defect. Orae. res eum cognoverint ;G° quam grave fuerit
quosdum navigantes circa insulas Enchi- eorum peccatum. Pro quorum resolutione,
Q. 47. a. l.o. — Dico 1°. Persecutores
nadasaudivisse vocem ex insula Praxis cla­
mantem, magnum Pana esse mortnum, Christi fuerunt causa directa illius mortis;
eademque vocc jussum Thamo navis gu­ quia causam sufficientem mortis ei intule­
bernatori ut ul denuntiaret ac proclama­ runt cum intentione occidendi et effectu
ret, dum esset juxta Palodcm in Cypro; consequente; ex illa enim causa mors est
quod cum ipse fecisset, magna voce da­ subsecuta.
mans : Magnus Pan mortuus est, subito
ibid. —Christus autem fuit causa indi­
innumerabilium gemitus et clamores au­ recta suæ mortis, quatenus vim illatam suo
diti sunt.
corpori non impedivit, prout poterat, sed
Hæc cum Tiberio Cæsari renuntiata es­ acceptavit. — Ibid, ad 1. — Et hoc sensu
sent, is accitos philosophos interrogavit verum est quod dicit Joan. 10 ; Nemo tol­
quisnam esset iste Pan, qui responderunt lit animam meam a me,invito scilicet,
sibi videri cum esse qui ex Mercurio et sed ego pono eam.
Penelope natus esset. At quomodo tunc
Dices. Qui ab aliis occiduntur, paulatim
mortuus esset iste Pan, qui longe antea debilitata natura deficiunt, et maxime hoc
jam obierat? Neque potest intelligi de dæ- apparet in crucifixis, qui, ut ait S. Aug. 5
mone,quicum sit purus spiritus, morti de Trinit. c. 13, longa morte cruciantur.
non subjacet.
Atqui hoc non accidit Christo, nam cla­
Aliter ergo intellexeruntscriplorcseccle­ mans voce magna emisit spiritum, Mat­
siastici. Baroniusper mortem Panis intelli- th. 27. Ergo.
git mortem Christi,qui est verusPan,hoc est,
Ibid, ad 2. — B. quod ut Christus os­
universorum Dominus.Sed repugnare vide­ tenderet quod passio illata per violentiam,
tur Christum constituisse nuntiossuæ mor­ ejus animam non eripiebat, nisi in quan­
tis, scilicet dæmones, quos noluit habere tum vellet, naturam corporalem in sua for[.mones suæ divinitatis, Luc. 4, et voluis­ I litudine conservavit, saltem quantum ad
se indigitari nomine infamis /Egyptiorum hoc ul in extremis positus voce magna cla­
idoli. Verius intellexit Eusebius per mor­ maret , quod inter alia miracula mortis
tem Panis, eversionem regni dæmonis mor­ computatur. Unde Marci 15 : ridens Cen­
te Christi illatam, idque convenienter in­ turio, qui ex adverso stabat, quia sic
stituto Plularchi, qui ibi agit de defectione clamans expirasset, ait : Fere hic homo
oraculorum. Et hæc probabiliora sunt, Filius Dei erat.
supposita veritate histOrix, cui, licet a plu­
Quod autem Auctor addit ibidem, id
ribus receptx, plures etiam fidem detrec­ fuisse etiam mirabile quod citius mortuus
tant, aut saltem nolunt eam habere quid­ sit aliis qui simili passione afficiebantur,
quam commune cum morte Christi. Quod non intelligit fuisse miraculum, quasi .mi­
nos sub dubio relinquimus.
ma coquis deseruerit priusquam adesset
causa sufficiens mortis; sed intelligit id
DISSERTATIO X.
fuisse mirabile iis qui ignorabant teneram
DE CAUSA EFFICIENTE PASSIONIS ejus complexionem,secundum quam vul­
CHIIISTI , DE EJUS CAUSAL1TATE nera citius in eo causarum mortem quam
ET EFFECTIBUS.
in aliis. Et hac de causa, mirabatur Pi­
D. Th. QQ. 47,4S et 49.
latus si jam obiisset, Marci 15.
ibid. n. 2. o.—Dico 2°. Christus ex obedienlia mortuus est.
ARTICULUS I.
ibid, ad 1. — Constat ex Joan. 10, ubi
Dc causa efficiente passionis Christi.
ipse Christus dicit : Potestatem habeo po­
Quæritur hic 1° ulrum Christus fuerit nendi animam meam, et potestatem ha­
ib aliis occisus, an a seipso : 2° ex quo mo­ beo iterum sumendi eam ; et hoc manda­
tivo se passioni tradiderit ; 5° utrum Paler tum accepi a Patre meo, scilicet ponendi
cum tradiderit ad patiendum; 4° ulrum animam meam et sumendi eam. Item ibid.
conveniens fuerit ul pateretur a gentilibus 14 : Sicut mandatum dedit /»·'!» i Pater,
Tel potins a Judæis ; 5° utrum ejus occiso- sic facio : surgite, eamus hinc, scilicet ad

11

218
DISSERT. X
locum passionis. Item ex il Io Philip. 2 :
Factnf est obcdicns usque mortem. —
ibid. o. —Id autem erat conveniens jutificationi hominum, ut sicut per unius ho­
minis inobedientiam peccatores constituti
sunt multi, ita per unius obedientiam justi
constituerentur multi, ut dicitur Rom. S.
Dices. Christus mortuus est ex eharitate, secundum illud Ephes. 5 : .Jmbulate
in dilectione, sicut et Christus dii exii
nos, ct tradidit semel ipsum pro nobis.
Ergo.
ibid, nd 3. — Jl. quod eadem ratione
Christus passus est cxcharitate et obedientia, quia et ipsa cliaritatis præccpla erga
Deum et homines ex obedientia implevit,
ct obediens fuit ex charitalc ad Patrem prae­
cipientem. Plura de rigoroso praecepto mo­
riendi Christo imposito require in tract,
de Incani. diss. 18, art. 4.
ibid. α. 3. ο.—Dico 3°. Deus Pater tra­
didit Christum passioni, juxta illud Rom.
8 : Proprio Filio suo non pepercit Deus,
sed pro nobis omnibus tradidit illum. Et
hoc triplici modo. 1° Quia sua æterna vo­
luntate praeordinavit passionem Christi ad
humani generis liberationem ; non quidem
decernendo ullas actiones Judæorum erga
Christum , quatenus erant peccaminosae,
sed decernendo Christum pati a Judæis,
ejusque passionem ordinando ad nostram
redemptionem. 2° In quantum ei inspira­
vit voluntatem patiendi pro nobis infun­
dendo charitatem. 5° Non protegendo eum
a passione,sed exponendo persequentibus.
Ib. a. 4. o.— Dico 4°. Conveniens fuit
ut Christus a Judæis pali inciperet, et pos­
tea, Judæis tradentibus, per manus genti­
lium ejus passio finiretur. Quia sic in ipso
modo passionis Christi praefiguratus est
ejus effectus; primo enim passio Christi
effectum salutis habuit in Judæis, quorum
plurimi in morte Christi baptizati sunt,
Act. 2 ct 3; deinde Judæis prædicantibus, effectus passionis Christi transivit ad
gentes.
ibid. α. 3. ο. — Dico 5°. Primates Ju­
dæorum, qui eorum principes dicebantur,
cognoverunt Christum esse Messiam in
I.cge promissum ; videbant enim in eo om­
nia signa quæ Prophelæ futura prodixerant
de Messia. Nec obstat quod Luc. 22, illis
interrogantibus an Jesus esset Christus,
responderit ipse Christus : Si vobis dixe­

ART. I,
ro, non credetis .· vel enim inlelligondiim
est de Christo ut Filio Dei, ut patet ex in­
terrogatione altera versu scq. Tu erçp ti
Filius Dei? vel dicuntur non credere,
quia licet signis patentibus convicti essent,
voluissent tamen et conabantur ex perver­
sitate cordis ea infirmare.
ibid.—Minores seu plebeii qui mysteria
S. Scripturæ non noverant, non plene cog­
noverunt esse Christum seu Messiam. Li­
cet enim aliqui eorum in eum crediderint,
multitudo tamen non credidit. Et si ali­
quando dubitaverint an ipse esset Chris­
tus, propter signorum multitudinem, [>ostea tamen decepti a suis principibus (ne­
runt ut nos crederent eum esse Christum.
ibid.— Neutri autem cognoverunt esse
Deum et Filium Dei naturalem, juxta ilhid Joan. 16 : Non noverunt Patrem neque me. Cum hoc tamen discrimine,quod
ignorantia majorum non excusaret cos ab­
solute a crimine, quia erat crassa et quo­
dammodo affectata; videbant enim evi­
dentia signa divinitatis ipsius, sed exodio
ct invidia in ipsum ea pervertebant,ct ver­
bis ejus quibus se Dei Filium asserebat,
credere nolebant. Unde ipse Christus de
eis dicit Joan. lî> : Si non venissem tl lo­
culus cis non fuissem, peccatum non ha­
berent : nunc autem excusationem nor.
habent de peccato suo. Et postea subdit:
Si opera non fecissem in cis, quæ nemo
alius facit, peccatum non haberent.
Ibid. ad 1. — Si quidam Patres, utS.
Chrysost. ct Beda , dicant cos agnovisse
esse Filium Dei ; vel loquuntur de Filio
Dei, non per naturam, sed per excellen­
tiam gratiæsingularis; vel intelligunt eos
cognovisse verum Dei Filium, quatenus
evidentia signa hujus rei habebant, quibus
tamen propter odium ct invidiam assentire
noluerunt, ut cum cognoscerent esse Fi­
lium Dei.
ibid. α. 6. ο. — Dico 6°. Peccatum cru­
cifigentium Christum fuit gravissimum. In
principibus quidem, tam ex genere seu ob­
jecto , quia erat contra Deum , seu contra
cum (piem poterant ct debebant scire esse
Deum, quam ex parte peccantium, quia
maxima malitia illud admiserunt. In popu­
laribus autem, ex genere tantum, minue­
batur enim ex parte illorum propter igno­
rantiam.
Dixi,gravissimum peccatum, id est

QUOMODO PASSIO CHRISTI OPERATA SIT NOSTR AM SALUTEM? 219
valde grave, non autem gravissimum com­ posito divino, a quo procedebant, habe­
parate ad omnia alia peccata; quia odium bant valorem infinitum, tam sadsfactorium
Dei,blaspli.-mia et similia quæ sunt forma- quam meritorium.
Quantum ad has duas condnsi cues, vide
liter contra Deum, graviora sunt quam quæ
sunt formaliter contra humanitatem ct ma­ quæ fuse dixi in tract, de Incarnat, diss.
terialiter tantum contra divinitatem, «piale 19 de merito et satisfactione Christi.
Ibid. α. 5. 0.— Dico 5°. Passio Christi
fuit peccatum crucifigentium Christum, ut
docet Auctor infra q. 80, art. 5. Quamvis operata est nostram salutem per mo Imn
enim odissent Christum, cum tamen odio sacrificii ; quia fuit oblatio rei sensibilis
habebant formaliter ut hominem tantum, cum sui immutatione, facta in honorem
non formaliter ut Deum,quem ignorabant, Deo proprium, hoc est, in recognitionem
supremi illius dominii ct ad ipsum pla­
licet vincibilitcr.
candum; hoc enim est proprie sacrifi­
ARTICULUS II.
cium.
Quomodo passio Christi operata sit
Quod autem hic dicit Auctor ex S. Aug.
nostram salutem?
lib. 10 de Civit, c. 6, omne opm bonum
quod agitur ut charitate inhærcamus Deo.
q. 48. a. 1. o.—Dico 1°. Passio Christi
operata! est nostram salutem per modum esse verum sacrificium, intelliirendum c-t
meriti. Quia Christus habuit gratiam, quæ quodsit verum sacrificium veritate fructuest principium meriti, non tantum ut sin­ ct excellentia, non veritateessentiæ.A'ide
gularis homo, sed ut caput aliorum; ideo- plura de passione Christi ut sacrificio in
que per voluntariam passionem, non so­ tract, de Incarnat, diss. 19, art. 4, prob.
lum sibi,sed suis membris mevuit salutem. 2, ct diss. 20, art. 3.
ibid. a. 4. 0.— Dico 4°. Passio Christi
Dices. Christus ab instanti suæ concep­
tionis meruit nobis salutem, singulæ ejus operata est nostram salutem per modum
actiones ab initio conceptionis fuerunt in­ redemptionis; quia fuit sufficiens etsuperfiniti valoris : atqui superfluum est ali­ abundans satisfactio pro peccato et reatu
quem iterum mereri quod jam antea me­ pœnæ, ut dictum est. Atqui satisfactio qua
quis satisfacit sive pro se sive pro aho.
ruerat : ergo.
B. D. maj. Christus ab initio suæ con­ pretium quoddam est quo seipsum vel
ceptionis meruit nobis salutem, attento va­ alium redimii a peccato etpœna : ergo re­
lore operum , C. attenta Dei ordinatione, demptio. Unde Matlh. 20 : Filius homi­
.V. Quamvis ergo singulæ Christi actiones nis venit dare animam suam redemp­
ab instanti conceptionis essent infiniti ct tionem pro mullis; et Roin. 5 .· Justifi­
plusquam sufficientis valoris ad redemp­ cati sumus per redemptionem quæ est in
tionem nostram, Deus tamen illas non or­ Christo Jesu.
Ibid. nd. 1. — Dices. Nullus emit vel
dinaverat ad redemptionem nostram abs­
que passione, propter rationes quas de­ redimit quod suum esse non desiit. atqui
duximus art. 1 diss. præced. conci. 2. Unde homines nunquam desierunt esse Dei :
independenter a passione non conferebant ergo.
Jt. D. min. Homines nunquam desie­
jus absolutum et perfectum ad salutem,
runt esse Dei quoad subjectionem ejus po­
idcoquc salus nostra tribuitur passioni.
Ibid. n. 2. o. — Dico 2°. Passio Christi testati, C. quoad unionem per charitatem,
operata est salutem nostram per modum A’. Per peccatum enim facti sumus Deo
satisfactionis ; quia Christus patiendo exhi­ inimici et ab eo secundum affectum divisi
buit ut caput nostrum Deo aliquid majus atque servituti diaboli subjecti.
Inferes. Ergo pretium redemptionis nosquam exigeret recompensatio totius offenWB generis humani · 1° propter magnitudi­ træ solvendum et offerendum erat diabolo
nem cliaritatis cx qua patiebatur; 2° prop­ et non Deo. Prob. illatio. Quicumque emit
ter dignitatem vitæ suæ quæ erat vita Dei aut redimit aliquid, pretium solvit ei qui
et lioinih.’* quam ponebat; 5° propter ge- possidet .· atqui ex solutione praecedenti
ncralilalem passionis el magnitudinem do­ diabolus homines possidebat, utpote ejus
lum assumpti, ut explicuimus art. 1 diss. servituti subjectos, ut dictum e<t : ergo.
Ib. nd. 2 ct 5. — 11. :V. Hiat. Ad prob
traced, cunei. 4 et S. Hæc autem a sup­

220
DISSERI. ? L ART. ΠΙ.
7). min. Diabolus liomincs possidebat ut I nos a culpa et pœna æterna, sed tempo­
tortor seu minister, ex permissione ct or­ rali tantum liberale, idque nonnisi pridinatione Dei, C. ut judex seu princeps supposita redemptione per Christum facta
propria auctoritate, N. Ad quorum intcl- et ideo neque secundum rigorem justitiæ.
ligentiam, observandum est quod homo Quando autem dicimus esse proprium
peccando obligatus erat Deo et diabolo. Christo esse redemptorem, intelligiinui
Quantum enim ad culpam Deum offende- de redemptione a culpa et pœna æterna,
rat, ct diabolo consentiens se ei subdide­ atque secundum rigorem justitiæ. Et hinc
rat : unde ratione culpæ non erat factus patet ad secundum, quia in mediatione
servus Dei, sed potius ab ejus servitute non importatur xqualitas et rigor justitii
recedens diaboli servitutem incurrerat. sicut in redemptione. Ad tertium, Moyses
Deo ut principe offenso juste id permit­ dictus est redemptor, non respective ad
tente; sed quantum ad pœnam, principa­ culpam et pœnam æternam, sed adeaptiliter homo erat obligatus Deo sicut sum­ xitatem/Egyptiacam, a qua Israelilas libe­
mo judici, diabolo autem tanquam tortori. ravit. Neque id fuit proprie redimere,
Quamvis ergo diabolus teneret hominem cum nihil fuerit solutum pro liberatione.
Ibid. a. 6. 0. —Dico 6°. Passio Christi,
sub servitute et quantum ad pœnam et
quantum ad culpam , quia tamen sic erat hoc est, humanitas Christi, ut aliquando
quantum ad culpam ex permissione Dei subjecta passioni, salutem nostram opera­
per illam offensi, et quantum ad pœnam tur efficienter ; quia est instrumentum di­
ex juxta ejus ordinatione, ita ut diabolus vinitatis. Sic intelhgendum esse Auctorem
esset tantum in iis minister, ideo non illi, cum dicit passionem Christi causare effi­
sed Deo pretium redemptionis erat solven­ cienter nostram salutem, constat, quia ad
efficientiam realem ct physicam requiritur
dum et offerendum.
Ibid. n. 3. 0. — Dico. 5°. Christo ho­ existenlia causæ : non autem amplius exismini proprium est esse redemptorem stricte tit passio Christi; et ita se explicat S.D.
sumptum; quia redimere stricte et proprie, q. scq. a. 1, in fine corp.
est de suo solvere pretium liberationis :
ARTICULUS III.
atqui solus Christus solvit rigorose de suo
De effectibus passionis Christi.
pretium noslræ liberationis, fundendo sci­
q. 49. a. 1. 0.—Dico 1°. Per passionem
licet vitam ct sanguinem suum : ergo.
ibid, et ad 1 ct 2. — Dixi, redempto­ Christi liberati sumus a peccato, quatenus
rem stricte sumptum: qui si latioris sen­ Christus, sicut dictum est art. præced. ut
su dicatur redemptor is qui est prima causa caput nostrum per passionem tanquam per
et auctor redemptionis, dando eum qui pretium redemit nos ut membra sua a pec­
solvit, inspirando illi voluntatem solvendi, catis; sicut si homo per aliquod opus me­
et cum illo ad omne opus redemptionis ritorium quod manu exercet, redimeret se
operando : hoc sensu tota Trinitas nos re­ a peccato quod pedibus commisisset. Sicut
demit; hæcenim dedit nobis Christum ho­ enim corpus naturale est unum ex mem­
minem, inspiravit illi voluntatem patiendi, brorum diversitate consistens, ita tota Ec­
et omnes actiones redemptionis humanx clesia, quæ est mysticum corpus Christi,
in cooperata est. Et ideo Auctor dicit quod computatur quasi una persona cum suo
* esse immediate redemptorem, proprium capite quod est Christus.
» sit Christi in quantum est homo : quamib. ad 3 ct 4. — Cxterum conclusio­
» vis ipsa redemptio possit attribui toti nem sic in/eHfye, non quod passio Chris­
» Trinitati, sicut primai causæ. «
ti actu efficaciter omnes homines liberet
Dices 1". Merita sanctorum nobis appli­ a peccato, quot sunt enim qui adhuc in ce
cantur per indulgentias, in remissionem permanent ! sed quod sil causa universalis
poenarum peccatis nostris debitarum : ergo sufficiens ad redemptionem peccatorum
dici possunt nostri redemptores. 2’ Sancti totius generis humani, quæ tamen ut clfecdicuntur nostri medialores, ('.alat. 3 : ergo tmn habeat, debeat applicari .· sicut si me­
et redemptores. 5° Moyses Act, 7, dicitur dicus praepararet medicinam omnis generedemptor. Ergo.
1 is morborum sanalivam, nullum sanaret
/i ad primum, merita «sanctorum non ; nisi applicata seu sumpta.

DE MORTE
aid. α. 2. 0. — Exhac conci, sequitur |
1° quod per passionem Christi liberali si­
mus a potestalc diaboli, in cujus servitu­
tem incideramus per peccatum.
Ibid. n. 5. 0. — Sequitur 2°, sublato
peccato, nos liberari a pœna æterna illi
debita.
ibid. n. 4. 0. — Sequitur 5°, nos esse
Deo reconciliatos, soluta causa inimicitiae,
quæ erat peccatum.
Ibid. a. 5°.— Sequitur 4°, apertam no­
bis esse januam cœli,sublato impedimento
ad ejus ingressum, quod est peccatum.
Has omnes sequelas intcllige ad sen­
sum datum conclusionis, scilicet, passio­
nem Christi esse causam universalem quæ
sit sufficiens ad hos omnes effectus, quos
tamen ut actu operetur, debet applicari
per sacramenta, ct bona opera.
Ibid. a. 6. 0. — Dico 2°. Christus per
suam passionem meruit exaltari. Pro quo
vide tractatum de Incarnatione dissert.
19, art. 2.

DISSERTATIO Xi.
DE MORTE , SEPULTURA ET DESCENSU
CHRISTI AD INFEROS.

D. Th. QQ. SO , 51 et 52.
ARTICULUS I.
De morte Christi.
Occurrunt in hoc articulo discutienda ·
1®an conveniens fuerit Christum mori;
2®an per mortem divinitas fuerit separata
a corpore; 5° an ab anima ; 4° an in tri­
duo mortis Christus fuerit homo; 5°utrum
ejus corpus fuerit idem numero vivum et
mortuum; 6° utrum mors ejus aliquid
operata sit ad nostram salutem. Ad quo­
rum resolutionem,
Q. 50. a. 1. o. — Dico 1°. Conveniens
fuit Christum mori : 1° ut satisfaceret pro
nobis, qui propter peccatum adjudicati
eramus morti; 2° ut ostenderet veritatem
naturæ assumplæ ; si enim post conversa­
tionem cum hominibus, subito sine morte
evanuisset, ab omnibus crederetur phan­
tasma ; 5° ut moriendo nos a timore mor­
tis liberaret; 4° ut resurgendo a mortuis,
et virtutem suam ostenderet qua mortem
superav it, ct nobis spem resurgendi a mor­
tuis daret. Unde Apostolus 1 Cor. 15 : ΛΪ
Christus prædicatur quod resurrexit a

CHRISTI.
221
mortuis, quomodo quidam in vobis di­
cunt quod resurrectio mortuorum non
est? Confer, dissert. 9, art. 1, conci. 2.
ibid. α. 2. ο.— Dico 2°. In morte Christi
divinitas non fuit separata ab ejus corpore ;
sed ipsi mansit hypostatice unita , ita ut
non esset aha hypostasis \ orbi Dei ct car­
nis post mortem.
ibid. — Prob. 1°. Quod per gratiam
Dei conceditur ut quid natura sua permanens, nunquam absque culpa revocatur ;
unde Rom. 11, dicitur quod sine perni­
tentia sunt dona Dei. Sic gratia adoptio­
nis perquam homines sanctificantur,nun­
quam perditur sine culpa. Atqui gratia
unionis perquam divinitas est unita carni
Christi in persona, multo major est gratia
adoptionis, et etiam magis permanens ex
sui ratione; quia hæc ordinatur ad unio­
nem personalem : gratia autem adoptionis
ad quamdam unionem affectualcm, neque
in Christo fuit aut potuit esse ullum pec­
catum : ergo.
ib. ίη a. ». c.— 2° Ea quæ sunt humanx
naturæ, non dicuntur de Filio Dei nisi
ratione unionis hypostalicæ : atqui de Filio
Dei dicitur quod convenit corpori Christi
post mortem, scilicet, esse sepullum , ut
patet cx Symbolo fidei, in quo dicitur quod
Filius Dei sit passus , mortuus et sepullus: ergo divinitas non fuit in morte sepa­
rata a corpore. Neque etiam fuisse in tri­
duo mortis separatam a sanguine fuso, dixi
in tract, de Incarn. disseri. 7, a. 2 in fine.
Ibid. a. 5. o.— Dico 5° In morte Christi
divinitas non fuit separata ab ejus anima.
1° Quia anima unita est Verbo Dei per
prius ct immediatius quam corpus. siqui­
dem corpus fuerit unitum mediante anima
seu ratione animæ; Christus enim assump­
sit naturam humanam : corpus autem per
animam pertinet ad naturam humanam.
Atqui in morte Christi divinitas non fuit
separata a corpore , ut dictum est : ergo
mullo minus ab anima. 2° De Filio Dei
prædicatur quod est animæ, scilicet, quod
descenderit ad inferos ■ atqui, ut dictum
est, ea quæ sunt naturæ humanx, non di­
cuntur de Filio Dei, nisi ratione unionis
hypostalicæ : ergo.
ibid. n. 4. o.— Dico 4®. Erroneum e«t
dicere Christum in triduo mortis eese ho­
minem; quia cum sit vere mortuus, anima
ejus a corpore separata est, in qua sepa-

222
DISSERT. XI. ART. II.
ratione sita est mors et destructio huma­ ter Christus fuit scpultus : tum ad compro­
nitatis, sicut in eorum unione sila est hu­ bandam veritatem morlis : non enim ?|L
manitas.
quis in sepulcro ponitur, nisi quando jam
Neque etiam in triduo mortis proprie de veritate mortis constat : tuin quia per
fuit Christus; quia Christus dicit suppo­ hoc quod Christus de sepulcro resurrexit,
situm existons in natura divina et humana; datur spes resurgendi per ipsum his qui
tunc autem natura humana desierat per sunt in sepulcro.
separationem animæ a corpore, ut dictum
Ibid, ad 2. — Dico 2°. Convenienti
est. Poterat tamen per synecdochen dici modo Christus fuit scpultus.
Christus, sicut etiam nunc dicimus Pe­
Juxta Matth. 27 et Joan. 19, Joseph ab
trus.
Arimalhæacum Nicodemo 1° corpus Chris­
ibid. a. 5. o. — Dico 5°. corpus Christi ti unxit centum libris aromatum ex myrvivum et mortuum fuit idem numero ab­ rha et aloes, emptis a Nicodemo; 2° invol­
solute ; quia aliquid dicitur idem numero vit syndonc munda ; 5° posuit in monu­
absolute, quod est idem supposito : cor­ mento suo novo ; -4° hoc monumentum erat
pus autem Christi vivum et mortuum fuit in horto vicino ; 5° excisum erat in petra;
idem supposito , ut patet ex dictis. Non 6° advolvit magnum saxum ad ostium mofuit tamen idem numero omnino et totali­ numenti. Hæc autem omnia dicimus con­
ter, quia vita quam amisit in morte, est de venienter facta.
Ibid, ad 2. et 5. — 1° Corpus Christi
essentia corporis viventis : unde non fuit
idem numero secundum speciem naturæ aromatibus myrrhæ ct aloes conditur con­
venienter moribus Judæormn, qui sic so­
humanæ.
Si petas utrum corpus Christi mortuum lebant condire corpora, ut diutius conser­
varentur illæsa. In hujusmodi autem offi­
manserit sine forma substantiali?
/i. probabilius negative, sed assump­ ciis quæ mortuis exhibentur, mos cujuslisisse formam cadaveris humani ; quia se­ bet gentis est servandus , inquit S. Aug.
cundum principia philosophis, materia Tract. 120 in Joan.
ibid, ad 5. — 2° Involvitur syndono
non potest naturaliter esse sine forma, ncc
videtur hic necessitas astruendi miracu­ munda ad decentiam honestatis.
ibid, ad 4. — 5° Sepelitur in monu­
lum.
Inferes 1’. Ergo est diversitas corporis. mento alieno , ut qui domum in vita non
2° ergo Verbum dimisit aliquando quod habuit, post mortem quoque in alieno se­
pulcro reconderetur; item in monumento
a^umpsit.
P. ad primum, esse diversitatem cor­ novo, in quo scilicet nemo antea positus
poris ratione novæ formas, ct ideo non esse fuerat, ne alius ibi scpultus resurrexisse
idem numero secundum speciem naturæ lingeretur ct crederetur.
4° Hoc monumentum erat in horto, quia
humani·, ut dictum est; remanet tamen
nemo sepeliebatur in urbe.
idem supposito.
ibid. — 5° Excisum erat in petra, sic
II. ad secundum. Nihil repugnat quod
Christus dimiserit id quod non luit prin­ disponente divina providentia , ne si ex
cipaliter assumptum , ut fuit forma cada­ lapidibus fuisset extructum, suffossis fun­
veri ca.
damentis, vel dirutis, et repositis lapidi­
Ibid. α. G. o.— Dico 6°. Mors Christi bus, raptum a discipulis fingeretur. >i
in facto esse nihil operata est ad nostram etiam in terra fuisset scpultus, dicere po­
salutem per modum meriti, quia Christus terant: Suffoderunt terram ct furati sunt
tunc mortuus, erat extra statum merendi. eum.
Si autem per mortem in facto esse intelli6° Advolvit saxum magnum ad ostitim
gamus carnem mortuam , potuit operari monumenti, iterum contra calumnias re­
efficienter ad nostram salutem, quia rema­ surrectionis , ut sine plurimorum auxilio
nebat instrumentum divinitatis sibi unilæ. reserari non posset monumentum.
ibid. α. 5. ο. — Dico 5°. Corpus Christi
ARTICULUS II.
mansit incorruptum in sepulcro, ad osten­
De sepultura Christi.
sionem divinæ virtutis, et ne crederetur
ç 51. q. 1. o. — Dico 1°. Convenien­ mortem ejus fuisse cx infirmitate nalucæ

DE DESCENSU CHRISTI AD 1ΝΊΊ ROS.
22à
et non voluntariam ; corruptio enim cujus- | sum in Symbolo Aposl, ct nullus tunc er­
vtimque corporis provenit ex infirmitate ror circa hunc articulum exortus erat qui
naturæ illius corporis, quæ non potest indigeret nova expressione.
2" Psalm. 15 : Non relinques animam
amplius corpus continere in unum.
Ibid. a. 4. o. — Dico 4°. Christus fuit meam in inferno : quod Petrue Act. 2,
convenienter una dic et duabus noctibus be Christo interpretatur.
5° Ephes. 4 'Quod autem ascendit
m sepulcro.
quid est? nisi quia et descendit primum
q. 55. a. 2. o. — Ratio est ; quia istud
tempus requirebatur et sufficiebat ad pro­ in inferiores partes terra. Inferiora au­
bandam veritatem mortis Christi, ut dicam tem terra·, inquit S. Ilieronym. infernus
de ejus resurrectione.
accipitur. Eo modo ergo juxta A post. Chris­
Dices. Matth. 12, dicit Christus : Sicut tus descendit in infernum, quo modo as­
Jonas fuit in centre ceti tribus diebus ct cendit in cœlum; realiter autem et sub­
tribus noctibus ; ita Filius hominis erit stantialiter ascendit in cœlum. Ergo.
in corde terree tribus diebus et tribus
4° Tandem hanc doctrinam tradunt concil. Lateran. sub Innoc. Ill,cap. Firmi­
noctibus. Ergo.
II. hic 1res dies et tres noctes, scilicet ter, de SS. Trinitate , Symbolum dictum
naturales, intelligenda esee per synecdo­ S. Athanasii, S. Ignat. Epist. ad Trallia­
chen, sumendo partem pro toto. Sic ergo nos, Nazianz. Orat. 2 de Resurr. Nisseprimus dies ct prima nox computantur ab nus Orat. l,S.Aug, Epist. 57et99,et alii.
extremitate diei feriæ sextæ, qua Christus
Dices cum Durando. 1° Anima sepa­
mortuus et scpultus est, usque ad mediam rata non potest moveri localiter; 2° sub­
noctem sabbati ; secundus dies et secunda stantia spiritualis non est in loco nisi per
nox, a media nocte sabbati usque ad me­ operationem : atqui anima Christi separata
diam noctem dici dominicæ; tertius dies nullam habebat operationem in inferno :
ct tertia nox, a media nocte dici domini­ ergo.
cæ ad auroram ejusdem diei, qua Christus
Hicn. I.ad5. — R. ad primum , quod
esurrexit.
anima Christi non descenderit ad inferos
ARTICULUS III.
eo genere motus quo corpora moventur,
sed eo genere motus quo angeli moventur.
De descensu Christi ad inferos.
In 5. d. 22. q. 2. a. 2. q. 1. — /id SCOccurrunt hic explicanda : primum, an cundum , N. min. Anima enim Christi ut
anima Christi realiler ct substantialiter, et instrumentum divinitatis operata est in in­
non tantum secundum effectum descende­ ferno, expellendo tenebras exteriores, et
rit in infernum; secundum, an conve­ hunc locum illuminando.
nienter descenderit ; tertium, in quem in­
Q. 52. a. 1. o. — Dico 2°. Conveniens
fernum descenderit ; quartum , utrum ali­ fuit ut Christus descenderet in infernum.
quam moram ibi traxerit; quintum, utrum
ibid. — 1° Quia homo per peccatum in­
SS.patres ab inferno liberaverit; sextum, currerat non solum mortem corporis, sed
ulmm etiam damnatos et pueros in pec­ etiam descensum ad inferos : ergo sicut
cato originali defunctos; septimum, item fuit conveniens ipsum mori ut nos libera­
et an animas purgatorii.
ret a morte, ita conveniens fuit eum des­
ρ. 52. α. 1. — Dico 1°. Christus, hoc cendere ad inferos ut nos ab illo libera­
est, anima Christi realiler et substantiali­ ret : cum hoc tamen discrimine, quod mors
ter descendit ad inferos, et non tantum illi pœna fuit, non descensus ad inferos;
secundum effectum et operationem.
quia per mortem opus redemptionis con­
Prob. 1° cx Symbolo Apostolorum, in summatum erat, et superabundanter sa­
quo dicitur, Descendit ad inferos, quod tisfactum divinæ juslitiæ : unde descen­
obviectnaturaliterintelligitur de descensu dendo ad inferos, assumpsit quod nobis
Mali et substantiali, et non secundum ef­ pœna erat, sed non ut pcenam sibi, nec
fectum tantum , sicquc inlelligil commu­ sub ratione pane.
nis sensus fidelium. — 2. 2. q. 1. a. 9.
Observandum semel pro semper quod,
ad 4. — Hujus autem non meminit Sym- cum dicimus Christum nos liberasse a morte
Loiirn Nicaenum, quia supposuitexpres- corporis, non est sensus quod nos Ubere-

DISSERT. ΧΓ .
verst a necessitate moriendi, morimur enim I
omnes, sed a necessitate permanendi in
morte, quia resurgemus. Et hoc sensu
Christus dicitur habere imperium mortis,
et mortem moriendo vicisse, juxta illud
Oseæ 3 : Ero mors tua, o mors.
ibid. 2° Quia conveniens erat ut victo
diabolo per passionem, vinctos ejus, qui
detinebantur in inferno , eriperet, secun­
dum illud Zach. 9 : Tu quoque in san­
guine Testamenti tui emisisti vinctos
sucs de lacu.
Ibid. 5° Ut sicut potestatem suam os­
tendit in terra vivendo et moriendo, ita
etiam potestatem suam ostenderet iu in­
ferno ipsum visitando ct illuminando, ut
sic in nomine Jesu omne genu flectatur
non solum cœlestium, sed etiam interno­
rum, Philipp. 2.
Ibid. ο. 2. ο. — Dico 5°. Christus non
descendit in infernum damnatorum secun­
dum præsentiam realem. Quia juxta SS.
Patres, Hicron. in cap. 4 Epist. 99 ct
alios, ideo Christus descendit ad inferos,
ut eos qui ibi delinebantur consolaretur
et liberaret; nullum autem ex inferno dam­
natorum consolatus est ct liberavit, ut
dicam modo. Insuper infernus damnato­
rum non erat locus conveniens Christo.
Descendit ergo in infernum damnatorum
secundum effectum tantum, cos arguendo
et convincendo de sua infidelitate et ma­
litia ; idque per modum locutionis aut ma­
nifestationis, quæ inter spiritus non impe­
ditur ex distantia loci.
Obj. Dicitur ex ore divinæ sapientia·,
quæ est Christus, Eccli. 24 : Penetrabo
omnes inferiores partes terræ.. Atqui
inter inferiores partes terræ computatur
infernus damnatorum : ergo.
Ibid, ad 1. — R. quod Christus, qui
est Dei sapientia, penetravit omnes infe­
riores parles terræ, non localiter secun­
dum animam omnes circumeundo, sed ef­
fectum suæ potentis aliqualiter ad omnes
extendendo.
Repones. Ephes. 4, Christus dicitur des­
cendisse ad inferiores partes terræ, hoc
est, ad intima terræ, ubi est infernus dam­
natorum. Ergo.
R. 1° solutione prcccedcnti. 2° Totus
infernus in quem descendisse Christum
agnoscimus, licet nun in omnes sinus in-

ART. III.
ferni, respectu hujus loci, vocaturin fimn»
ct profundissimus.
Inst. Aci. 2, Petrus dicit : Qwem(Chns.
Ium) Deus suscitavit solutis inferni do­
loribus, juxta quod impossibile erat te­
neri illum ab eo. Atqui dolores inferni sun'
in inferno damnatorum : ergo.
R. 1°. In textu Græco loco inferni legi
mortis, juxta quem sensus est eum sus­
citasse Christum, ipsum solvendo a dolo­
ribus seu pœna et miseria mortis, et vitæ
restituendo.
,
ibid ad. 2. — R. 2° retinendo lectio­
nem Vulgatæ : Christus solvit dolores in­
ferni, liberando patres, non a pœna sensus
quem non patiebantur, sed a pœna damni
quam patiebantur ex dilatione gloriæ. Po­
test etiam dici quod solverit aliquas animas
purgatorii a poena sensus et damni, de quo
infra, et hoc sensu intelligendi sunt SS.
Patres. Juxta quem distinguenda est mi­
nor. Additur : juxta quod impossibile
erat teneri illum ab eo, vel ea; quia juxta
divinum decretum, Christus non debebat
manere in morte, neque in inferno.
Urgebis. 1 Petri 3, dicitur quod Chris­
tus Ilis qui in carcero erant spiritibus
veniens prœdicavit, qui increduli fue­
rant aliquando, quando expectabanl
Dei patientiam in diebus ΛΌέ cum fa­
bricaretur arca. Atqui increduli erant in
inferno damnatorum poenam damni et sen­
sus patientes; atque illic agi de descensu
Christi ad inferos constat ex cap. scq. ubi
dicitur : Mortuis evangelization est ;
ergo.
R. in hoc textu sermonem esse de hii
qui, ut ait Petrus, fuerant aliquando increduli, sed tamen in infidelitate non per­
manserant. Noë enim diluvium annuntian­
te, non omnes in sua incredulitate perie­
runt, sed quidam poenilenles ab incredu­
litate conversi sunt, licet in poenam infi­
delitatis prioris aquis diluvii perierint; et
hi erant vel in lymbo patrum, vel potius
in purgatorio, quia lymbus non dicitur car­
eer, sed sinus Abrahæ : his ergo prædicavit Christus et evangelizavit, nuntiando
ipsis se esse eorum redemptorem.
Ibid. a. 4. o. — Dico 4°. Sicut corpih
Christi fuit una die et duabus noctibus iu
sepulcro, lantumdcm ejus anima mansit
in inferno, scilicet usque ad momentum
resurrectionis, ita ut simul anima exiret ue

DE DESCENSU CHIUS'J 1 AD INFEROS.
223
Inferno ct corpus educeretur de sepulcro. | habuit tunc majorem virtutem quam nunc
Vade Ecclesia in benedictione cerei pas- i habeat : atqui nunc non liberat omnes ani­
thalis cantat : Hæc nox est in qua Chris­ mas quæ sunt in purgatorio , sed tantum
tus ab inferis victor ascendit. Atque ita cas, vel quæ sunt sufficienter purgatx, vel
sentiunt Patres, S. Irenaeus lib. 5 adversus | quibus passio Christi, quæ e>l velut causa
Hires, cap. 31, S. Niss. Orat. 1 de Be- universalis, applicatur per satisfactiones
surr. Tertull. lib. de Ar ima cap. 55 et alii. justorum viventium, vel per sacramenta
ibid, a. 5. o. — Dico 5°. Christus des­ novæ legis ad hoc divinitus instituta : por­
cendens ad inferos, liberavit SS. Patres : ro descensus Christi ad inferos, neque
1» exhibendo eis, stalim a morte sua, cla­ fuit satisfactorius, neque medium divinitus
ram divinitatis visionem, qua huc usque institutum ad applicandam virtutem suæ
privati fuerant, nondum soluto redemp­ passionis omnibus animabus in purgatorio
tionis nostræ pretio; deinde eos e loco in­ tunc existentibus : liberavit ergo duntaxat
ferni educendo. Et hoc est quod dicitur eos qui erant sufficienter purgati, vel etiam
Zach.9: 7’u vero in sanguine Testamenti qui dum viverent meruerunt ex congruen­
'ui eduxisti vinctos de lacu in quo non tia per fidem ct devotionem ad mortem
erat aqua. Et Coloss. 2 : Expolians prin­ Christi, ut eo descendente liberarentur.
Dices 1° Eccles. 24, Sapientia dicit :
cipatus ct potestates, scilicet infernales,
auferendo justos, traduxit eos ab hoc loco Illuminabo omnes sperantes in Domino.
tenebrarum in cœlum. Consentiunt veteres, 2° S. Aug. in Psalm. 35, docet omnes ani­
Tertull. lib. de Anima c. 53, S. Aug. Horn. mas electorum per Christi descensum ab
57,S. Greg. Hom. 22 in Evang. S. Micron, inferno esse liberatas. 3° Antiqui Patres
in cap. 2Jonæ. Hinc canit Ecclesia : Ο dum loquuntur de justorum liberatione ,
vere digna hostia, per quam fraeta sunt nullos excipiunt nisi impios. Ergo.
It. quosdam propter hæc momenta, cen­
larlara, redempta plebs captivata, red­
sere quod , licet descensus Christi per se
dita vita prccmia.
Ibid. a. 6. o. — Dico G°. Christus des­ non liberaverit omnes animas purgatorii,
cendens ad inferos, nullum damnatorum id tamen tunc praestiterit ex privilegio qua­
liberavit; quia cum Christus in hoc des­ si ex indulgentia plenaria. Hæc sententia
censu ageret per virtutem suæ passionis, non est improbabilis : non cogunt tamen
eo> solos liberavit quos passioni suæ con­ nos ejus momenta recedere a sententia
junctos invenit per fidem charitate infor­ Auctoris. Unde
matum : damnati autem vel non habue­
Ad primum. Per illuminationem non
runt fidem de passione Christi, vel illi non necessario intelligitur absoluta liber.dio,
fuerunt finaliter conjuncti per charitatem. sed quaedam consolatio et novum gaudium
Neque refert quod virtus passionisChris- de gloria post purgationem statiin a cili nunc se extendat etiam ad eos qui sui t pienda. Ad secundum. S. Aug. ibi loqui­
in peccato. Disparitas est, quod secundum tur de animalius in sinu Abrahx existen­
divinas ordinationes in praesenti vita sit tibus, id est, de justis Ad tertium. Si ilocus conversioni et transmutationi a culpa liler dici potest antiquos Patres loqui de
ad gratiam, secus post mortem ; quia dam­ justis in lymbo, quos nihil a gloria retar­
nati sunt confirmati in malo, sicut beati daret, nisi communis reatus naturæ ex pec­
in bono. Hinc illud : Ubi ceciderit arbor, cato originali.
ibi manebit.
DISSERTATIO XI f.
ibid. a. 7. o. — Propter eaindem ratio­
BE RESURRECTIONE CHRISTI.
nem, pueri qui cum originali peccato de­
D. Th. QQ. 53, 54 ct 53.
cesserunt, non ruerunt per Christum libe­
rati.
Ibid. a. 8. o. — Dico 7°. Christus suo
Ante omnia observandum est resurrec­
descensu ad inferos non liberavit omnes tionem Christi fuisse pluries in veteri Tes­
animas a purgatorio.
tamento prænuntiatam verbis et factis.
Ibid, et ad. 1. et 2. — Prob. Descensus
Perbis. Gen. 49 de Juda dicitur: Re­
Christi ad inferos liberatorius fuit in vir­ quiescens accubuisti ut leo ct quasi lextute passionis : virtus autem passionis non na; quis suscitabit cum? Quod d re13
Bill. t. III.

220
DISSERT. ΧΠ. ART. I.
surrectione Christi interpretatur S, Am­ non mcarn, id est glorificationem in rebros. lib. de Benedict. Patriarch, cap. 4, surrectione, ut exponit Glossa.
S. Aug. lib. 12cont. Faust, cap. 42 et alii.
2° Ad fidei nostra instructionem; quia
Psal. 2 : Filius meus es tu, ego hodie ge­ per Christi resurrectionem, propria vir­
nui te. Quibus verbis utitur Paulus Act. tute ct in signum suæ divinitatis factam,
15, ad probandam resurrectionem Christi. confirmata est fides nostra circa ejus diu·
Psal. 15 : Non relinques animam meam nitatem : ut enim dicitur 2 Corinth, ult.
in inferno; nec dabis sanctum tuum vi­ Etsi crucifixus est in infirmitate, sed vi­
dere corruptionem. Quod tam ipse Pau­ vit in virtute Dei, id est sua; et ideo 1
lus ibid, quam Petrus Act. 2, intelligunt Corinth. 15 dicitur : Si Christus non re­
de resurrectione Christi. Sophoniæ 5 : surrexit, inanis est prwdicatio nostra,
Expecta me, dicit Dominus, in die re­ inanis est fides nostra. Non quod fides
surrectionis mea> in futurum. Quod S. nostra, etiamsi Christus non resurrexis­
Aug. lib. 18 de Civit, c. 55, interpretatur set, absolute loquendo, non potuisset esse
pariter de resurrectione Christi. Oseæ 5 : vera ct utilis ad salutem, sed supponendo
hi die tertia suscitabit nos. Quod idem ea quæ prædicta erant de ejus resurrectio­
S. Aug. ibid. cap. 28, S. Bernard. Serm. ne, et quod ipse sæpe promiserat se resur­
1 de Resurr. Terlull. contra Judæos, in­ recturum, si revera non resurrexit, falsum
docuit homines ct eos decepit, ideoque
terpretantur de resurrectione Christi.
Factis. Plura enim figurate gesta sunt inanis est prædicatio apostolorum, inanis
in praenuntiationem resurrectionis Christi ct fides nostra, quia utraque falsa.
Ibid.— 5° Ad sublevamen spei nostra;
futura, ut in Isaac immolando et tamen
servato, in Joseph educto de carcere tertio quia dum videmus Christum, qui est ca­
anno; de quibus Prosper lib. 1 Pradictio- put nostrum , resurgere, speramus et nos
nnm c. 17 ct 29 : in Jona tertia die de ven­ resurrecturos. Unde dicitur 1 Corinth. 15 :
tre ceti prodeunte ; quod suæ sepultura et Si Christusprœdicatur quod resurrexit
resurrectionis tertia dic fuisse figuram tes­ a mortuis, quomodo quidam dicunt in
tatur ipse Christus, Mattii. 12 et 16. Hinc vobis, quoniam resurrectio mortuorum
Apost. 1 Corinth. 15, jure dicit : Christus non csS?
ibid. — 4° Ad informationem vitæ fide­
resurrexit tertia die secundum Scrip­
lium, secundum illud Rom. 6 : Quomodo
turas.
Christus surrexit a mortuis per gloriam
ARTICULUS I.
Patris, ita et nos in novitate vitæ ambu­
Utrum necessarium fuerit Christum
lemus. Et infra : Christus resurgens ex
resurgere ?
mortuis jam non moritur ; ita et ros
Necessarium intellige , non simpliciter, existimate mortuos quidem esse peccato,
sed ex suppositione divinæ ordinationis, viventes autem Deo.
prophetiarum, meritorum Christi ct nos­
ibid. — V Ad complementum nostra
tra utilitatis.
justificationis; quia sicut per hoc qued
Q. 55. a. 1.0.—Dico. Necessarium fuit mala sustinuit, humiliatus est moriendo,
Christum resurgere, propter quinque ra­ ut nos liberaret a malis : ita glorificat©
tiones in Scripturis fundatas.
est resurgendo, ut nos promoveret ad bo­
ïbîd.—1° Ad commendationem divinæ na, secundum illud Rom. 4 ; 'Traditus est
justitiæ, ad quam pertinet exaltare illos (pii propter delicta nostra ct resurrexit
sc propter Deum humiliant, secundum il­ propter justificationem nostram. ?ion
lud Lucæl ; Deposuit potentes de sede, tamen hoc sensu quod ejus resurrectio meet exaltavit humiles. Quia igitur Chris­ I ruerit justificationem nostram, non enim
tus, propter charitatcm et obedientiam er­ erat opus viatoris; neque quod esset
ga Deum, se humiliavit usque ad mortem I duntaxat exemplar nostra justificationis :
crucis, oportebatut exaltaretur aDeo usque sed quia si Christus non resurrexisset,
ad gloriosam resurrectionem. Unde ex ejus I justitiam (piam per passionem nobis pro­
persona dicitur Psal. 158 : Tu cognovisti, meruerat non essemus assecuti; erat enim
id est, approbati ses ionem meam, id est in divinis decretis sic ordinatum, ut non
humilitatem et passionem, ct resurrectio- daretur Spiritus sanctus, nec mitteren-

227
DE DIE El HORA QUA CHRISTUS RESÜRRE.VT.
(ur apostoli ad prædicandum , neque no- sabbati apud Judæos, non solum significa­
bis applicaretur generaliter passionis fruc­ tur septima dies quieti destinata, sed etiam
tus, nisi post resurrectionem , juxta illud tota hebdomada septem diebus constans,
Lucæ 4 : Oportebat enim Christum pa­ ut patet ex illo Luc 18 ; Jejuno bis in
ti, et resurgere a mortuis tertia die, sabbato, id est in hebdomada ; impossibile
d prœdicari in nomine ejus poeniten­ est enim jejunare bis in una die.
tiam et remissionem peccatorum. Et il­
Quantum ad horam, Christum resur­
lud Joan. 7 : Nondum erat Spiritus da­ rexisse diluculo seu sub aurora, commu­
tus , quia Jesus nondum erat glorifi­ nis est sententia SS. Patrum, Aug. in
ons.
Enarrat. 2 in Ps. 26 et 1. 4 de Trinit. c. 6,
llilarii can. 55 in Matth. Prudentii in
ARTICULUS II.
Hymno ad Galli cantum, S. Th. hic et q.
Ve die et hora qua Christus resurrexit. 51, a. 4, et aliorum scholasticorum in 5, d.
Christum tertia die a morte sua resur­ 22. Item est sensus communis Ecclesiæ,
rexisse, indubitata fides est sæpe in S. quæ cantat cum S. Ambrosio in hymno pas­
Scripturis asserta : utrum autem id sit chali : Aurora lucis rutilat... cum Rex
convenienter factum ?
ille fortissimus... victor surgit de fune­
Q. 55. a. 2. 0. — Dico 1°. Conveniens re. Item et quod præcipuum est, videtur
fuit Christum resurgere tertia die.
expressum in S. Scriptura, Marci ult. his
Ibid. —Prob. Resurrectio, ut dixit art. verbis : Surgens autem mane prima sab­
praecedenti, necessaria fuit ad instructio­ bati; Grace : cum surrexisset mane. Ad­
nem fidei nostræ : est autem fides nostra de quod si resurrexisset ante illucescentem
de divinitate et humanitate Christi; non diem, non fuisset tribus diebus el tribus
enim sufficit alterum sine altero credere : noctibus in corde terne, ut dicitur Matth.
atqui ad hoc quod confirmaretur fides de 12. Quando ergo S. Hieron. q. 6 ad Hebiveritate divinitatis ipsius, oportuit quod diam, dicit Christum resurrexisse hora qua
cito resurgeret, ct ejus resurrectio non ipse voluit, et quæ nulli mortalium est
differretur usque ad finem mundi : ad hoc cognita, intelligendus est de instanti re­
autem quod confirmaretur fides de veritate surrectionis ; aurora enim decurrit per
humanitatis et mortis ejus, oportuit moram plura instantia.
Obj. 1°. Matth. 28, dicit mulieres venisse
esse inter mortem et resurrectionem; si
enim statim post mortem resurrexisset, vi­ ad sepulcrum vespere sabbati : ergo non
deri posset quod ejus mors vera non fue­ post sabbatum.
R. per vesperam sabbati apud Matth. in­
rit, et per consequens nec resurrectio ve­
ra : ad veritatem autem mortis manifes­ telligi ipsam noctem quæ sequitur sabba­
tandam, sufficiebat quod usque ad tertiam tum ; apud Hebræos enim sæpe tota nox
diem ejus resurrectio differretur, quia vocatur vespera, et totus dies mane , ut
non contingit quin infra hoc tempus in ho­ patet Genes. 1 : Factus est vespere et
mine qui mortuus videtur, cum vivat, ap­ mane dies primus. Sensus ergo Malthxi,
pareant aliqua indicia vitæ : ergo.
qui alludit ad duplex sabbatum , de quo
Ibid, ad 5. — Dico 2°. Tertia dies qua supra, est : Vespera seu nocte sequente
Christus resurrexit, fuit prima hebdoma­ sabbatum, quæ lucescit in prima sabbati
ds, quæ apud nos est dies dominica, di­ seu prima die hebdomadæ, conformiter ad
luculo seu sub aurora.
textum Graecum, in quo sic legitur : Turdo
Quantum ad diem, patet. 1° Quia cum post sabbatum, ea die quæ lucescit in
ex dictis constet esse mortuum die sexta primam sabbati.
hebdomadæ et resurrexisse tertia die se­
Obj. 2°. Joannes 20, dicit Mariam Magquente, consequens est quod resurrexerit dalcnam venisse ad sepulcrum, cum adhuc
prima die hebdomadæ. 2° Quia mulieres tenebra essent: ergo non diluculo seu sub
quæ dicuntur in Evangelio venisse ipsa aurora.
prsfata die summo mane ad sepulcrum, in­
R. N. conseq. 1° Quia juxta S. Aug. I.
venerunt jam resurrectionem factam; di­ 5 de Consensu Evang. in dilucido, cum
cuntur enim venisse una seu prima sabbati, dies incipit tantum illucescere, nondum
id est, prima die hebdomadæ; quia nomine omnino sunt expulsae tenebræ, et sic potest
1«.

I

I

223
DISSERT. XII. ART. Ill
dici, cum adhuc tenebra essent. 2° Quia resurrectionem restarentur, si non appa­
juxta eumdem ibid, mulieres egressæ sunt ruerunt nisi post Christi resurrectionem,
de domibus suis cum adhuc ten bra es­ nec ante illam resurrexerunt.
sent; sed qui? hortus in quo sepultus jaQuinam autem fueruit sancti qui cum
cebatChristus, erat exlrai ivitalemsilus ad Christo resurrexerunt, non dicit S. Scrip­
Decidentem, ad illum non pervenerunt nisi tura ; sed verisimile est, ut tenet commu­
orto jam sole, ut dicit Marcus 16. — ibid. nior opinio, fuisse illos qui specialem re­
— Intellige tamen ortum solem, non de pertum habuerunt ad Christum lueruiilque
corpore solis super horizonlem, sed de pri­ illustriores ejus figura, ut Abraham, Js,i,ic,
mis radiis tenebras depellere incipientibus. Jacob, Moyses, David, Melehisedech,etc.
Quomodo autem Christus, si surrexerit et etiam nonnullos recens defunctos, ut
tertia die summo mane, manserit tribus Zachariam, Joannem Baptistam, Siiueodiebus et tribus noctibus in sepulcro, ut nem, etc. quia cum hi essent Judæisnoti,
dicitur Matth. 12, diximus diss. præced. aptiores erant ut testarentur illis Christum
art. 2 in fine.
resurrexisse, et ipsum esse suæ resurrec­
tionis auctorem.
ARTICULUS III.
Verum gravior difficultas est utrum ad
De Christo primo omnium resurgente et
vitam immortalem resurrexerint, et, as­
aliis cum ipso resurgentibus.
cendente Christo in cœlum, ipsi etiam cum
2· 55. a. 5. ο.— Dico 1°. Quamvis plu­ suis corporibus in cadum ascenderint ; an
res ante Christum resurrexerint resurrec­ e contra iterum mortui sint et ad sepulcra
tione imperfecta, quæ est liberatio a morte sua redierint, communem resurrectionem
actuali tantum; ipse tamen primus omnium expectaturi. Primam sententiam tenentS.
resurrexit resurrectione perfecta, quæ est Ignat. Epist. ad Magnesianos, Orig. in
liberatio non solum a morte actuali, sed cap. 27, Matth. Euseb. I. 4 Demons!.
etiam a necessitate, ct quod plus est, a Evang. c. 12, S. Ainbros. super Luc. et
possibilitate moriendi; resurrexit enim ad alii. Secundam amplectuntur S. Aug.
vitam immortalem : unde 1 Cor. 15 dici­ Epist. 99 ad Evod. S. Chrysost. Horn.‘2$
tur : Christus resurrexit primitice dor­ in Epist. ad Hob. Thcodoret. cap. llcjusmientium; Coloss. 1 : Qui est princi­ dem Ep. S. Greg. Mag. lib. 1 Moral, in
pium primogenitus ex mortuis ; Apocal. Job, S. Tb. hic art. 5, ad 2, quamvis ju­
nior oppositum tenuerit in 4, d. 45, ari5.
1 : Primogenitus mortuorum.
Quantum ad secundam partem tituli, Huic secundæ sententiæ aliquanto mihi
Matthæus c. 27, postquam significavit probabiliori subscribens ,
Christum in cruce animam egisse, inter
Ibid, ad 2.— Dico 2°. Qui cum Christo
varia prodigia quæ tunc contigisse narrat, resurrexerunt, iterum mortui sunt et ad sin
dicit : Et monumenta aperta sunt, et sepulcra redierunt, secundo resurrecturi
multa corpora sanctorum qui dormie­ in fine mundi.
rant, surrexerunt, et exeuntes de mo­
Prob. 1°. Apost. Ileb. 11, dicit justos
numentis post resurrectionem ejus, ve­ veteris Testamenti non consecuturos con­
nerunt in sanctum civitatem, et appa­ summatam felicitatem , quæ in glorifica­
ruerunt multis. Ubi Evangelista, occa­ tione animæ et corporis sita est, nisi nosione apertionis monumentorum quæ con­ b scum, seu cum communi cretu lidcliinnin
tigit Christo moriente ex terne motu, po­ generali resurrectione, //i omnes, inquit,
nit per anticipationem resurrectionem mor­ testimonio fidei probati, non acceperunt
tuorum ante resurrectionem Christi, cum repromissionem, Deo pro nobis aliquid
tamen nonnisi post illam aut cum illa facta melius disponente , ut non sine nobis
sit, ut patet ex eo quod subjungit : Et consummarentur.
exeuntes de monumentis post resurrec­
Despondet 1° Sylvius, id verum esse
tionem ejus...... apparuerunt multis;
communiter et salvo privilegio.
absurdum enim foret dicere eos triduo vi­
Sed contra. Omnino gratis et absque
vos mansisse in sepulcris sive clausis sive ullo fundamento fingitur hujusmodi pri­
apertis. Item cum finis resurrectionis eo­ vilegium pro his qui surrexerunt cum
rum esset ut apparendo hominibus Christi Christo, imo contra dictum Aposloh.Ete·

UE CHRISTO PRIMO OMNIUM RESURGENTE, etc.
229
nun inter eos qui surrexerunt cuin Chris- ] _ Prob. 5°. Inter eos qui suscitati sunt
lo, verisimillimum est, ut diximus, fuisse cum Christo, fuit indubie Joannes Bapti».
Abraham, Isaac, Jacob, Moysern, Davi- ta : atqui caput ejus servatur Rnmæ : ergo.
dem, «te. et tamen illis non fuisse con­ 4° Communis sensus fidelium est nemi­
cessum privilegium consummate felicitatis nem prater Christum et B. Virginem cum
ante generalem resurrectionem expresse corpore cœlos ascendisse.
Obj. cum laudato Sylvio. 1° Sancti qui
1 radit Aposl. dicens : Et hi omnes, quos
scilicet nominavit in toto capite; nomina­ cum Christo resurrexerunt, non convixe­
vit autem Abraham, Isaac, Jacob, Moy­ runt cum aliis hominibus, nec omnibus ap­
sem , Davidcm, etc. non acceperunt re­ paruerunt, sed aliquibus tantum ; quod est
promissionem.
proprium corporum gloriosorum. 2° Surrehespondet 2° Apostolum posse intelligi xerunt in testimonium resurrectionis Chri­
de sola gloria animae, quam patres anti­ sti, quæ fuit ad vitam immortalem. 5° Conqui non acceperunt sine nobis, id est ante naturale est animæ beatæ uniri corpori im­
statum novæ legis.
mortali. 4° Nullum alioquin eis collatum
Scdcontra. Apost. loquitur de felicitate fuisset beneficium, sed potius pœna. Ergo.
consummata, Non sine nobis consumma­
Jl. ad primum, sanctos qui resurrexe­
rentur .’felicitas autem consummata in glo­ runt cum Christo, non convixisse cum aliis,
rificatione corporis simul ct animae sila est. quia ad hoc non fuerunt suscitati, sed dun­
ibid.— Prob. 2° Davidem fuisse de nu­ taxat ut essent testes resurrectionis Chris­
mero justorum qui cum Christo resur­ ti. Non apparuerunt omnibus, quia non
rexerunt, jam dictum est : ad adhuc ip­ omnibus se conspicuos exhibuerunt. Cæsum fuisse in sepulcro post ascensionem terum esto inde inferretur quibusdam cor­
Domini, constat ex Apostolo Petro, qui porum gloriosorum qualitatibus fuisse cx
Act. 2, die Pentecostes J udæis probat hæc speciali privilegio donatos, has habuerunt
verba Psalmi 15, Non dabis sanctum non per modum habitus permanentis, sed
tuum videre corruptionem, de Davide per modum dispositionis transeuntis, qua­
non esse dicta; quoniam, inquit, defunc­ liter habuit Moyses in transfiguratione.
tus est et sepultus est, et sepulcrum ejus
Ad secundum. Fuerunt sufficientes tes­
est apud nos usque in hodiernum diem. tes resurrectionis Christi per suam resur­
Quæ ratio nihil probaret, nisi intelligatur rectionem realem, nec ad hoc erat necesse
continens cum contento, id est, sepul­ ut parem cum Christo immortalitatem con­
crum in quo tunc esset corpus Davidis jam sequerentur.
corruptum.
Ad tertium. Connaturale est animæ bea­
Respondet Sylvius quod sepulcrum quod tæ in omnibus subjici divinæordinationi,
jam diu continuerat corpus Davidis, esset et uniri corpori quomodo et quando ipsi
sufficiens argumentum corruptionis illius; placuerit.
etiamsi forte, cum Apost. Petrus illa di­
Ad quartum. Resurrectio sanctorum
ceret, non tunc illud contineret.
facta est non tam in illorum gratiam, quam
ibid. — Sed contra 1°. Si corpus Da­ in gratiam resurrectionis Christi. Neque
vidis non erat tunc in sepulcro, nihil evin­ secunda mors illis fuit pœna, quia conti­
cebat Petrus; quia etsi David stalim a git sine ulla vi et sine ullo dolore, sed
morte surrexisset, et caro ejus non vidis­ simplici separatione animæ a corpore.
set corruptionem, posset nihilominus il­
Petes utrum Christus fuerit causa suæ
lud monumentum manere. 2° Si sepul­ resurrectionis ?
crum vacuum Davidis esset sufficiens argu­
ibid. «. 4. o. — R. Christus secundum
mentum ejus corruptionis, quia illud con­ divinitatem fuit causa efficiens principalis
tinuerat; pariter sepulcrum Christi va­ suæ resurrectionis; instrumentalis autem
cuum, quod erat tunc apud Judæos et est secundum humanitatem,seu quatenus ani­
adhuc in terra, esset sufficiens argumen­ ma et corpus erant instrumentum divini­
tum corruptionis illius, et retorquere po­ tatis; causa denique meritoria fuit per suam
tuissent Judæi in Petrum dicendo ·. ergo passionem.
de illo dictum non est, .Von dabis sanc­
tum tuum videre corruptionem.

.'30

DISSERT. ΧΠ. ART. IV.
ARTICULUS IV.
I
Ibid, ad 3. — Ad tertium. Christus in
resurrectione nullatenus mutavit vultus
De qualitate Christi resurgentis.
effigiem, quantum scilicet ad lineamenta;
Quatuor hic occurrunt expendenda : pri­ nihil enim in pso inordinatum erat; sed
mum, an Christus resurgendo verum et sicut in potestate ejus erat ut corpus suum
idem corpus resumpserit; secundum, an videretur vel non videretur, ita in potes­
integrum; tertium, an gloriosum; quar­ tate ejus erat ut ex ejus aspectu formaretur
tum , an cum cicatricibus. Pro quorum re­ in oculis intuentium vel forma gloriosa, vel
non gloriosa, vel commixta, vel qualiter­
solutione,
Q. 34. a. 1.0. — Dico 1°. Christus re­ cumque se habens. Adde quod modica
surgendo verum et idem corpus resump­ differentia sufficiat ad hoc quod aliquis visit, alioquin non fuisset vera resurrectio; deatur in alia effigie apparere.
Ibid. a. 2. 0. — Dico 2°. Corpus Christi
illud enim resurgere dicitur, quod cecidit:
corpus autem Christi per mortem cecidit, resurrexit integrum ; quia fuit ejusdem na­
quatenus anima quæ erat formalis ejus per­ turæ in resurrectione ac erat ante mortem,
fectio, fuit ab eo separata ; ergo ut esset ve­ ut dixi superius, licet alterius gloriabun­
ra ejus resurrectio, oportuit ut verum et de quidquid ad naturam corporis humani
idem corpus iterato eidem animæ uniretur. pertinet, ut sunt ossa, carnes, sanguis et
Dices 1°. Verum corpus non potest esse alia hujusmodi, totum fuit in corpore
simul cum alio corpore in eodem loco : Christi resurgentis.
Specialis est difficultas de sanguine,an
atqui corpus Christi post resurrectionem
fuit simul cum alio corpore in eodem lo­ totum qui effusus est in passione resump­
co, dum intravit ad discipulos januis clau­ serit. Pro quo vide tract, de Incani, diss.
sis, Joan. 20. Ergo. 2° Verum corpus ab 7, art. 2, conci. 2, praesertim obj. 2, ubi
oculis intuentium non evanescit, nisi forte resolvimus resumpsisse totum sanguinem,
corrumpatur, quod tamen contigit Christo, moraliter loquendo dc sanguine qui sil
I.uc. ult. 3° Cujuslibet veri corporis est necessarius ad integritatem corporis, non
determinata figura; sed corpus Christi ap­ physice loquendo de quibusdam minimis
paruit discipulis in alia effigie, Marci ult. particulis sanguinis sine quibus stat inte­
grum corpus. Altera difficultas est de præErgo.
Ibid, ad d. — B. ad primum, penetra- putio, an illud resumpserit. Bespondi ne­
ionem hanc factam fuisse miraculose vir- gative in præsenti tract, diss. 3, a. 7; vide.
Ibid. a. 3. 0. — Dicoon. Corpus Christi
ute divinitatis unitæ, quæ, servata quan­
titate, potest ab ea separare ejus proprie­ resurrexit gloriosum.
Ante probationem, notandum corporis
tatem , qualis est impenetrabilitas.
Ibid, ad 2. — Ad secundum. Hæc est gloriosi quatuor qualitates numerari a theo­
dispositio corporis gloriosi, quale habuit logis, scilicet claritatem, impassibilitatem
Christus, sicut mox dicam, ut sit omnino seu incorruptibilitatem , subtilitatem et
subjectum spiritui, ita ut omnis actio cor­ agilitatem, juxta illud \post. 1 Cor. 15:
poris subdatur spiritus voluntati. Quoti au­ Sicut stella differt a stella ir. claritate,
tem aliquid videatur, iit per actionem visi­ sic ct resurrectio mortuorum. Semina­
bilis in visum; ct ideo quicumque habet tur in corruptione, surget in incorrupcorpus glorificatum, in potestate sua habet tione; seminatur in ignobilitate, sunjd
videri quando vult, et non videri quando in gloria,- seminatur in infirmitate,
non vult. Hoc tamen habuit Christus, non surget in virtute. Dicimus itaque corpus
solum ex conditione corporis gloriosi, sed Christi resurrexisse his quatuor qualitati­
etiam ex virtute divinitatis, per quam fieri bus instructum.
potest ut corpora etiam non gloriosa mi­
ibïb. — Prob. 1<> Resurrectio Christi
raculose non vdicantur. Dicitur ergo quod fuit exemplar ct causa nostræ resurrectio­
Christus ab oculis discipulorum evanuit, nis .atqui sancti in resurrectione habebunt
non quod corrumperetur aut resolveretur corpora gloriosa, ut pale\ ex Apost. cit.
in aliqua invisibilia, sed quia sua volun­ Ergo inulto magis corpus Christi resurgen­
tate desiit ab eis videri, sive præsens,sive tis fuit gloriosum. Patet consequentia,
abscedens velociter per dolem agilitatis. quia causa est polior causato et exemplar

DE MANIFESTATIONE RESURRECTIONIS.
231
exemplato. 2° Christus par humilitatem ejus corpus animale et alterabile. Fuit ta­
passionis meruit gloriam resurrectionis. 3° men vera comestio, quia per instrumenta
Anima Christi a principio suæ conceptio­ naluraliacorporw animati : non sic comestio
nis fuit gloriosa per fruitionem perfectam angelorum in assumptis corporibus, ut patet
divinitatis, ut supra dixi : fuit autem dis­ Tub. 12. Si qiueras quo(evaserit cibus et
pensative factum ut ab anima gloria non potus? B. evasisse vi caiuris naturalis in
redundaret in corpus, ut mysterium re­ aerem et vapores, eo modo quo sol absu­
demptionis nostræ sua passione impleret ·. mit aquas, non ut sibi uniat, sed ut in
ergo peracto hoc mysterio passionis et mor- aerem ct vapores resolvat.
tis Christi, sta tini anima in corpus resurrec­
ibid. a. 5. 0. et nd 2. — Dico 4°. Chris­
tione resumptum suam gloriam derivavit. tus convenientissime resurrexit cum cica­
Dices 1°. Corpora gloriosa sunt propter tricibus. Quod intelligenon dc nudis sig­
claritatem fulgentia : atqui corpora fulgen­ nis et vestigiis vulnerum, sed de ipsis patia videntur secundum rationem lucis ct tentibui et apertis foraminibus. Quod pa­
non secundum rationem coloris, qualiter let ex hoc quod dixit Christus Thomæ,
tamen visum est corpus Christi ; visum est Joan. 20 : Infer digitum tuum huc, et
enim sicut prius videbatur : ergo. 2° Cor­ vide manus meas ; et affer manum
pus Christi in resurrectione fuit palpabile, tuam, ct mitte in latus meum.
ibid. o. — Id itaque convenientissimum
Luc. ult. ergo corruptibile; quod enim
palpatur corrumpi necesse est, inquit S. fuit.· 1°propter gloriam ipsius Christi,etut
Greg. Horn. 26 in Evang. ct patet, quia reportati triuntphi insignia permanerent;
palpabile constat qualitatibus elemcnlari- 2° ad confirmandum corda discipulorum
bus, ratione quarum est tangibile. 5° Cor­ circa fidem suæ resurrectionis, utque eos
pus quod manducat ct bibit, est animale convinceret idem corpus resurrexisse quod
allerabile : atqui Christus post resurrec­ fuerat crucifixum; 5° ut patri pro nobis
tionem manducavit et bibit cum discipu­ supplicans ct apertas cicatrices ostendens,
lis : ergo.
veluti perpetuum sacrificium offeret; 4° ut
Ibid, ad 1. — B. ad primum quod, si­ in extremo judicio has cicatrices homini­
cut in potestate hominis glorificari est ut bus judicandis ostendat, justis quidem ut
corpus ejus videatur vel non videatur, ut incentivum gratitudinis et amoris, repro­
dictum est prima conci, ita in postestate bis vero in exprobrationem ct ignominiam.
ejus est ut claritas ejus videatur vel non
Ibid, nd 2. — Si dicas aperturas vulne­
rideatur : unde potest in suo colore sine rum contrarian integritati coqioris, quia
aliqua claritate videri. Et hoc modo Chris­ per eas disconlinuatur corpus.
tus discipulis suis post resurrectionem ap­
B. quod, licet illa apertura vulnerum
paruit.
sit cum quadam solutione continuitatis,
Ibid. — Adde quod, cum omne quod totum hoc tamen compensatur per majo­
recipitur in aliquo, ad modum recipientis rem decorem gloriæ, ita ut corpus non sit
recipiatur, fulgor qui ab anima derivatur minus integrum, sed magis perfectum.
in cornus gloriosum, recipitur secundum
ibid. — Petes utrum Thomas non tan­
colorem humano corpori naturalem, sicut tum viderit, sed etiam tetigerit vulnera
vitrum diversimode coloratum recipit Christi?
splendorem ex illustratione solis, secun­
Affirmat Auctor ex S. Leone. Idem tra­
dum modum sui coloris.
dunt S. Amhros. in c. ult. Luc. S. Aug.
ibîd. ad 2. — Ad secundum. Equidem 1. 4 de Trinit. c. 5, S. Greg. Horn. 26 in
quod est palpabile, est naturaliter corrup­ Evang. et alii. An autem c.cteri Apostoli
tibile propter rationem datam : sed ratione etiam tetigerint, dum Luc. 24 dictum est
dotis gloriosa; iit supcrnaluraliter incor­ eis; Palpate ct videte, incertum est.
ruptibile.
ARTICULUS V.
lb. nd 5. et q.55. a. 6. nd 1. — Ad ter­
De manifestatione resurrectionis.
tium. Christus manducavit ct bibit, non
quasi indigens potu ct cibo ad nutrtionem,
Vertitur hic in quæstionem : 1° utrum
sed ul sic naturam corporis resurgentis as­ Christus debuerit per se manifestare suam
trueret; ct ideo non sequitur quod fuerit resurrectionem omni populo, et non tan-

DISbERT. XII. ART. V.
tum aliquibus; legimus enim Act. 10, quod M. Magdaien». Quia To primo, in texta
se manifestaverit non omni populo, sed Marci simpliciter positum, videtur secun­
testibus praordinatis a Deo : 2° utrum dum sensum obvium importare priorilatem
fuisset conveniens quod discipulis viden­ absolutam. Unde Ecclesia in officio S. Ma­
tibus resurgeret; 5° cui primo apparuit; ri» Magdalenæ cantat : Celsi meriti, Ma·
4° utrum pos' resurrectionem debuerit ria, qua Solem verum resurgentem vide­
continuo conversari cum illis. Sequuntur re meruisti mortalium prima.
quædam qiiæstiunculæ.
Confirmatur 1° ex SS. Patribus Aug.
ç. 55‘. e. 1.0.—Dico 1°. Christus post Cyrillo, Beda et aliis qui, dum apparitio­
resurrectionem non debuit se omnibus pro­ num Christi ordinem et numerum recen­
miscue manifestum exhibere; quia quæ sent , primam omnium Magdalenæ factam
sunt supernaturalia et excedunt lumen hu­ constanter ponunt; 2° ex silentio Evangemanum, nec nisi lumine grati» cognoscun­ I istarum circa istam apparitionem faciam
tur, (pialis fuit resurrectio Christi, non B. Virgini.
solent omnibus revelari, sed aliquibus tan­
Hæc tamen duo non multum urgent. Ad
tum, per quos deinde aliis manifestentur. primum enim responderi potest, Patres
ibid. a. 2.0. —Simili ferme ratione non loqui tantum de apparitionibus recensitis
debuit resurgere discipulis videntibus; ab Evaugelistis. Ad secundum, Evange­
quia,secundum ordinem a Deo institutum, listas non recensuisse omnes Christi appa­
quæ supra naturam sunt denuntiari solent ritiones, ut patet ex 1 Corinth. 13, et mox
hominibus per angelos.
dicam.
Dixi solent ; quia aliter aliquando fit, nec
ibid. a. 5. 0. — Dico
Christus post
dubium est apostolos plura circa mysteria suam resurrectionem non debuit continue
Trinitatis, Incarnationis et alia accepisse conversari cum discipulis.
immediate a Christo vel a Spiritu sancto.
ibid.—Quia circa resurrectionem Chris­
Si petas utrum ipsi custodes saltem vi­ ti duo erant discipulis declaranda, scilicet,
ipsa veritas resurrectionis et gloria resur­
derint Christum resurgere?
B. negative, tum ex ratione data; tum gentis. Ad veritatem autem resurrectionis
quia ex S. Scriptura primo Magdalenæ ap­ sufficiebat quod pluries eis apparuerit, cum
paruit, ut dicam modo; tum quia custodes eis familiariter conversatus fuerit, comede­
dicuntur exterriti, non visione Christi re­ rit, biberit et se iis palpandum exhibuerit.
surgentis, sed angeli descendentis de cœ- Ad gloriam resurgentis manifestandam,
lo, terram concutientis et lapidem revol­ non conveniebat ut continue cum eis conventis, ad ostendendum sepulcrum vacuum versareltrr sicut prius fe «veut, m videretur
mulieribus. Et estofucrint tunc vigiles cus­ ad talem vitam resurrexi·» -qualem prius
todes, in potestate gloriosi corporis Chris­ habuerat, scilicet mortalem. Unde Luc. ull.
dicit cis : Hac sunt verba qua locutus sum
ti erat se exhibere videndum cui vellet.
Dico 2°. Pia et probabilis est sententia ad vos, cum essem adhuc vobiscum, id
quæ dicit Christum a mortuis resurgentem est, cum essem adhuc in carne mortali in
primo apparuisse B. V. matri suæ. Ita do­ qua estis vos.
cent Rupertus abbas. Albertus Magnus,
Petes 1° quot fucrintChristi apparitiones?
S. Bonaventura et plurcs recentiores; at­
Ibid, ad S.—B. decem referri ab Evangoque ita suadet pius Filii in amanlissimam listis, juxta observationem S. Aug. lib. 5
Matrem affectus.
de Consensu Evang. in fine; quinque ipsa
Ad id quod opponitur ex Marci 16, Sur- die resurrectionis, alias postea.
gens mane prima sabbati, apparuit pri­
Prima itaque facta est Magdalenæ, Marci
mo Maria Magdalenæ : respondetur το ult. et Joan.20; secunda mulieribusesepulprimo non significare priorilatem absolu­ cro redeuntibus, Matlh. 28; tertia Petro,
tam, sed secundum quid, scilicet, primo duobus enim discipulis redeuntibus ex Em­
inter discipulos, testes et nuntios resur­ maus dixerunt alii simul congregati : Sur·
rectionis, vel primo inter apparitiones ab rexit Dominus vere et apparuit Simoni,
Evaugelistis relatas.
Luc 24; quarta, discipulis euntibus in Em­
Dico 5°. /Eque ad minus probabile est maus, Luc. ult. quinta, cum Dominus in­
Christum resurgentem primo apparuisse travit ad discipulos januis clausis, absento
232

233
DE VERITATE RESURRECTIONIS DOMINICÆ.
Petes 5° quis sensus horum verborum
Thoma. Luc 24, Joan. 20 ; sexta, die oc- |
lava iterum discipulis praesente Thoma, I Christi ad Magdalenam Joan. 20 : Noli ms
Joan. 20; septima, ad mare Tiberiadïs, tangere, nondum enim ascendi ad Paloan. 21, qui vocat eam tertiam, scilicet, Irem ; cum tamen paulo post permiserit se
rx liis quæ factæ fuerant pluribus discipu­ tangi a mulieribus redeun bus e sepulcro,
lis simul, vel tertiam inter eas quas ipse et probabiliter a Magdalena quæ forte in re­
recensuit ; octava , undecim discipulis in ditu eas attigerat?
monte Galilææ, ubi constituerat illis Jesus,
B. sensum litteralem horum verborum
Matlh. 28; nona novissime recumbentibus esse hunc : Ne nunc moreris in mei amplexu
undecim apostolis Jerosolymis, Marci ult. et pedum osculis, sed vade cito et nuntia
decima denique, ipsa die ascensionis in fratribus meis meam resurrectionem ; erit
monte Oliveti prope Bethaniam, Luc 24 et libi postea sufficiens tempus satisfaciendi
tuo desiderio, nondum enim ascendi, pro
Act. 1.
Circa nonam difficultas est: plurcs enim ascendo, ad Patrem ; id est, non decrevi
volunt hanc apparitionem fuisse ultimam ex tam cito ascendere ad Patrem et a vobis dis­
his quæ factæ sunt die resurrectionis,proin­ cedere. Permisit autem paulo post aliis mu­
de quintam, idque videtur innui in textu; lieribus illum tangere, sed breviter et non
postquam enim Marcus narravit apparitio­ morando, sicut volebat facere Magdalena
nem factam Magdalenæ et duobus discipu­ præ sui amoris fervore, et secundum quod
lis euntibus in Emmaiis, quibus cætcri non antea consueverat.
Petes 4° quoties Magdalena et aliæ mu­
crediderunt, immediate subjungit: Novis­
sime, græce postea, recumbentibus illis lieres accesserunt ad sepulcrum ?
B. bis accessisse. In primo accessu non
undecim apparuit, ct exprobravit incre­
dulitatem eorum, etc. Neque verisimile viderunt Christum, sed angelos tantum,
est Christum ipso suæ ascensionis die ex­ qui dixerunt eis illum resurrexisse, atque id
probrasse incredulitatem apostolis, quia nuntiarent discipulis; quod et fecerunt,
jamdiu antea crediderant. Neque obstat Luc. 24, v. 9,10 et 23. In secundo accessu
tunc non fuisse undecim apostolos, sed de­ viderunt Christum,Magdalena prope sepul­
cem tantum ; Thomas enim aberat, ut dic­ crum, aliæ mulieres in via dum redirent e
tum est, et etiam adfuisse alios cx discipu­ sepulcro, qui pariter dixit eis ut id nuntia­
lis, quia a nobiliori parte consessus voca­ rent fratribus suis; quod etiam fecerunt,
batur undecim virorum, eo quod post Ju­ Joan. 20, Marci 16 v. 10, Mattii. 28 v. 10.
dæ discessum collegium apostolorum tot
ARTICULUS VI.
constabat capitibus. Juxta hanc sententiam,
De veritate resurrectionis Dominican
non improbabilem, erunt tantum novem
apparitiones ab Evangelistis relatæ.
Q 55. a. 6.0. et ad 1. — Dico 1°. Chris­
Petes 2° ubi Christus esset extra tempus tus variis testimoniis et argumentis, seu
harum decem apparitionum ?
signis sensibilibus sufficienter probavit ve­
/i. verisimiliter fuisse aliquando cum di­ ritatem suæ resurrectionis.
lectissima Matre, aliquando cum patribus
Ibid. — Prob. Christus veritatem suæ
quosætcrnabeatitudine donaverat:—ibid. resurrectionis probavit, 1° testimonio S.
— certo autem aliquando cum discipulis. Scripturarum, Luc. ult. 2° testimonio ange
Prater enim has decem apparitiones ab lorum ; 3° se oculis discipulorum corpora­
Evangelistis recensitas, plurcs alias factas liter præsenlem exhibendo in eadem elligie,
esse ipsis discipulis ad eorum consolatio­ conversantem, manducantem, bibentem
nem et instructionem constat, partim, ut cum illis,seque ab cis palpandum cum suis
jam dixi, ex Apost. 1 Cor. 15, ubi refert cicatricibus præbendo; 4° asserendo seipapparitionem factam quingentis fratribus suin esse, atque hanc assertionem miracu­
simul, deinde J acobo, de quibus tamen nul­ lis confirmando, ut ingressu ad eos januis
la est mentio apud Evangelistas; partim ex clausis, subitaneo discessi' ab eorum ocu­
illo Act. 1 : Per dies quadraginta appa­ lis, stupenda captura piscium, ascensione
rens eis et loquens de regno Dei ; id est, sua in cœlinn, etc. Adde alia miracula quæ
de rebus Ecclesiam spectantibus ; non enim tempore x ilæ fecit in assertionem suæ docomnia scripta sunt,inquilAuctorcxJoanne
trinæ, cujus caput er.it resurrectio futura.

234
DISSERT. XII. ART. VI.
Dices. Angeli sæpe apparuerunt homi­ millia Judæorum; ad alteram, quinque mil­
nibus in specie humana, atque cum illis lia : qua virtute, nisi divina ? Vera ergo
conversati sunt, manducaverunt ct bibe­ praedicabat Petrus. 2n Qua iterum virtute
runt , et tamen non erant veri homines : sanatus est claudus <·χ utero matris in con­
ergo apparitiones Christi insufficienterpro- firmationem prædicalionis Petri ? non dia­
bant ejus resurrectionem.
bolica, diabolus enim non potest facere vera
ibid, ad 1. — A Quamvis apparitiones miracula ; et esto posset, non faceret in
Christi seorsim sumpte, non sufficerent ad destructionem sui imperii : ipsum autem
probandam veritatem resurrectionis, suffi­ maxime intererat ut non crederetur Chris­
ciunt tamen juncte aliis argumentis, scili­ tus resurrexisse: ergo virtute divina. Deus
cet testimonio S. Scripturarum et angelo­ autem non facit miracula in assertionem
rum, atque assertioni Christi miraculis con­ falsi, ut jam dixi. 5° Quare principes et ma­
firmate; cum enim miracula sint a Deo, gistratus non arguunt apostolos falsi, ob­
repugnat ejus voracitati et bonitati facere jicientes quod ipsimet furati sint corpus
miracula in assertionem falsi, ex qi.o ho­ Jesu, ut jusserant antea publicari per cus­
mines invincibiliter in errorem induceren­ todes? Quare eos non cogunt istud corpus
tur. Porro angeli qui apparuerunt in effi­ reddere ? Hoc solo res confecta fuisset, ct
gie humana , non asseruerunt se esse ve­ impostura apostolorum palam declarata.
ros homines, et si asseruissent, non sunt 4° Tandem quo motivo apostoli antea tre­
patrata miracula ut hoc crederetur.
muli et occulti propter melum Judæorum,
Dico 2°. Veritas resurrectionis Christi nunc sub periculo vite suæ toti plebi re­
invictissime probatur testimonio apostolo­ surrectionem Christi annuntiant, et coram
rum.
magistratibus constanter asserant, indic­
Imprimis Act. 2, ipsa die Pentecostes, tum de ca re silentium contemnunt, si
Petrus in medio Jerusalem toti plebi an­ sciant revera Christum non resurrexisse?
2° Matthæus suum Evangelium et in ea
nuntiat resurrectionem Christi, qua una
pradicationc convertuntur ad Christum tria historiam mortis et resurrectionis Christi
millia Judæorum. Paulo post Act. 3 et 4, scripsit octavo circiter anno post mortem
pariter in medio Jerusalem prædicat cum Christi, adjunctis pluribus factis publicis,
Joanne Christum resurrexisse, hujus facti ut quod moriente Christo velum templi sit
se testes asserunt et in hujus assertionis scissum, quod terra tremuerit, petræscisveritatem insigne miraculum edunt, sanan­ sæ,monumenta aperta, quod poslresur.eedo claudum ex utero matris, qui quotidie tionem corpora defunctorum pluribus ap­
sedebat ad portam Templi ut peteret elee­ paruerint , quod sacerdotes et magistratus
mosynam; atque inde convertuntur quin­ signassent ostium sepulcri et munierint
que millia virorum. Stant coram principi­ custodibus, «pios postea induxerunt, nu­
bus sacerdotum, Sadducæis et Pharisæis, a merata pecunia , ut testarentur ipsis dor­
quibus interrogati qua virtute aut quo no­ mientibus corpus Christi ab ejus discipulis
mine istud miraculum fecerint, respondit fuisse sublatum : hæc, inquam, facta publi­
Petrus se fecisse in nomine Jesu Christi, ca et toti Jerosolymæ nota narrat Matthæus,
Quem, inquit, vos crucifixistis, quem quando vivebant adhuc innumeri testes
Deus suscitavit a mort itis. Prohibent ipsis oculati ct auriti <pii, si falsa dixisset, ex­
sacerdotes et magistratus ne ultra loque­ templo ipsum mendacii arguissent; et ta­
rentur et prœdicarent in nomine Jesu. men nemo illi tunc contradixit, aut certo
Petrus vero et Joanncsrespondcntes dixe­ proferatur auctor hujus ætatis, quo constet
runt ad eos : Si justum est in conspectu ipsi ct aliis Evangelistis eadem narrantibus,
Dei vos potius audire quam Deum, ju­ ab aliquo fuisse contradictum.
dicate; non enim possumus quæ vidimus
3° Cum certum sit corpus Christi in se­
et audivimus, non loqui. At illi commi­ pulcro revoluto lapide tertia dic non fuisse
nantes dimiserunt eos.
inventum, fatendum est vel ipsum resur­
Quid huic testimonio opponcre potest rexisse , vel ab aliquibus fuisse furlim su­
humana ratio? Resumamus singula. 1" Ad blatum. Hoc secundum dici non potest,
unam Petri prædicationem publicam quod cum principes Judæorum omnem curam
Christus resurrexerit, convertuntur tria adhibuerint ne posset auferri, obsignante)

DE ASCENSIONE CHRISTI SECUNDUM SE.
scilicet ostium sepulcri et apponentes illi ' ut absque ulla spe præmh fingerent alromilites custodes, Ast, inquiunt, discipuli cissimum mendacium resurrectionis, quo
Jesu illud furtiin sustulerunt, custodibus toti generi humano illuderent et Judæo­
dormientibns (id enim ut testarentur cus­ rum odium in se concitarent, ilhidque cum
todes, dederunt principes illis pecuniam , famæ, bonorum et vitæ periculo subline­
uljnndixi). Verum hoc putidum figmen­ rent ? Is sane insanos fuisse credat, quis­
tum aperte relinunt sequentia. 1° Dormien­ quis eos id attentasse credit.
Concludamus igitur cum S. Aug. con­
tes testes adhibent, quod risu potius quam
seria refutatione dignum est; quomodo tra Judæos : Aut sepultum reddant, aut
enim rescire potuerunt quod ipsis dor­ resurgentem nobiscum adorent.
mientibus factum est? 2° Post vulgatam
Petes ulrum resurrectio Christi sit causa
Christi resurrectionem, apostoli adhuc diu nostra resurrectionis?
manserunt Jerosolymis ; si sustulerant cor­
Q. 56. a. 1. et 2. 0. — B. esse causam
pus Jesu, quare principes Judæorum ab efficientem, instrumentaient et exemplarem
illis illud non repetierunt, et spectandum resurrectionis nostrorum corporum et nos­
populo non proposuerunt? hoc enim solo trarum animarum.
facto famam de Christi resurrectione peni­
Ibid. a. 1. ad 5. — Est causa efficiens,
tus abolevissent. 5° Quis credat apostolos, non ut est actus qui stalim transiit, sed
viros simplices, rudes, meticulosos et ad quatenushumanilas,secundum quam Chris­
vocem ancilis trepidantes, ausos fuisse sur- tus resurrexit, est instrumentum div initatis
ripere corpus Jesu præsentibus custodi­ conjunct® ad suscitanda corpora nostra, et
bus, quos, etiamsi supponas dormientes, justificandos nostras animas.
levissimum murmur excitare potuisset?
Ibid. a. let 2. — Est autem causa exem­
non poterat autem sine gravi strepitu re­ plaris, quatenus corpore et anima confor­
volvi magnus lapis ab ostio monumenti. mamur Christo resurgenti.
Si dicas apostolos cuniculos subterraneos
DISSERTATIO XIII.
egisse, et terra suffossa corpus Christi ab
ima parte sepulcri surripuisse, ad quod DE ASCENSIONE CHRISTI ET MISSIONE
non attenderunt custodes. Contra est,
SPIRITUS SANCTI.
quod sepulcrum non in terra, sed in rupe
D. Th. QQ. 57 et 58.
fuerit excisum : impossibile autem erat abs­
que immenso labore, magno strepitu et lon­
ARTICULUS I.
gissimo tempore, rupem ab imo scindere,
De ascensione Christi secundum sc.
sic, ut per scissuram extraheretur corpus.
Supposita fide de ascensu Christi in cœEt dato id fieri potuisse non excitatis cus­
todibus, remansissent in scissa rupe furti him, de quo pluries S. Scriptura, subjici­
indicia, quæ nulla arte, neque terra inges­ tur examini, 1° utrum conveniens fuerit
ta, neque insertis lapidibus potuissent ex­ Christum ascendere in cœlum ; 2° cur post
plorationi Judæorum subdici ; sicque aperte quadraginta dies; 5° qua virtute ascende­
fraudem discipulorum cognovissent, nec fa­ rit; 4° quis fuerit terminus ascensus; 5° qui
bulam de custodibus dormientibus excogi · effectus ct fructus illius?
lassent. Insuper dicant quis revolvit lapi­
Ç. 57. a. 1. 0. ct ad 5. — DÎCO 1°. Condem magnumab ostio monumenti? viderant veniens fuit Christum ascendere in cœlum,
enim custodes revolutum lapidem, vide­ i° quia locus debet esse proportionates lo­
rant angelos stantes ad sepulcrum , quo- cato : cœhun autem est locus incorruptio­
nim aspectu territi fugerunt, atque totum ris ; terra generationis ct corruptionis : at­
factum ac vacuum sepulcrum magistratibus qui Christus post resurrectionem habebat
denuntiarunt. Porro utquid opus erat agere corpus incorruptibile : ergo. 2° Quia mor­
cuniculos subterraneos ab ima parte sepul­ tis cl inferorum victori ac triumphatori hæc
cri, cum superius esset omnino apertum? sedes regia debebatur. 5° Ad tugmcntuin
4° Tandem dato, quod omnino incredi­ fidei, quæ est de non visis ; ad sublevamen
bile est apostolos potuisse quovis modo sur- spei, quia per hoc quod Christus ut caput
ripere corpus Christi : quis erodat cos id nostrum ascendit in cœlum, dedit nobis
va|if<sc? Quo eniin motivo inducti fuissent ul suis membris spem illuc perveniendi;

il

236
DISSERT. XIII. ART. I.
unde ipse dicit t rado parare vobis lo­ i sensus est quod nubes eum sustentaverit
cum. Hem ad incentivum affectus charita- ct elevaverit, sed quod eum subduxerit
tis in cœlestia : unde Apost. Coloss. 5 .· ab oculis discipulorum; el ideo dicitur:
Quæ sursum sunt queer ite, ubi Christus Nubes suscepit cum ab oculis eorum. Ap­
esi in dexte a Dei sedens; quæ sursum paruit autem isV* nubes in signum divini­
sunt sapite, non quæ super terram. 4u tatis, sicut gloria Dei Israel apparebat su­
Lt ostenderet doctrinam suam non esse per tabernaculum in nube.
terrenam, sed coelestem ; regnum suum
Statim vero ac subduxit eum uubes, cum
tion esse temporarium, sed aeternum ; et ut antea pedelentim elevaretur, ut melius a
mittendo Spiritum sanctum doctrinæ suæ discipulis observaretur, uno quasi momento
confirmatorem, probaret eum ab ipso pro­ ad instar fulguris immensa coelorum spatia
cedere. Confer conci, quintam.
penetravit et ad coelorum verticem pervenit.
ibïd. ad 4. — Dico 2°. Christus convC
Dico 4°. Probabile est Christum sic as­
nienter ascendit in cœlum post quadraginta cendisse super omnes cœlos, ut pedibus
dies a resurrectione. 1° Ut efficacius pro­ contingat convexum supremi cœlict totus
baret veritatem resurrectionis. 2° Ut ab­ sit extra cœlos, conformiter S. Scriptura
sentiam quadraginta borarum qua morien­ dicenti Eph. 4 : Ascendit super omnes cado discipulos afflixerat, praesentia quadra­ los; et Heb. 7 : Pontifex.... excelsior
ginta dierum compensaret; ab hora enim coelis faclus.Wnwc sententiam tenet S. Th.
nona feriæ sextæ qua mortuus est Chris­ hic a. 4, ct post ipsum Cajet. Suares, a La­
tus, ad auroram diei Dominicæ qua resur­ pide, etc.
Attamen est ad minus æque probabile
rexit, numeramus quadraginta circiter ho­
ras. 3° Ut sicut Deus Moysi post transitum Christum ascendisse duntaxat ad supre­
maris Rubri se visendum exhibuit per qua­ mam partem cœli empyrei, et totum in eo
draginta dies, ut ipsum de mysteriis legis esse; idque etiam conformiter S. Scripture,
instrueret : sic Christus post transitum ma­ Marci ult. et Act. 1 : Assumptus est in cu­
ris suæ passionis voluit se per quadraginta lum ; Act. 5 : Quem oportet cœlum sus­
dies visendum exhibere apostolis, ut ipsos cipere. Et Psal. 10, cœlum dicitur sedes
dc dogmatibus, sacramentis, sacris ritibus, Dei. Atque hanc sententiam tenet S. Th. in
de quibus silet Evangelium, instrueret : 5, d. 22, q. 3, a. 3, dicens : « Non dicitur
unde Act. 1 dicitur : Per quadraginta » ascendisse super cœlos, quia extra cœlum
dies apparens eis ct loquens de regno » empyreum sit; sed quia in altissimamparDei, id est de rebus ad Ecclesiam perti­ » tem cœli empyrei ascendit. » Quem se­
nentibus.
quuntur Sylvester, Paludanus et commu­
ibid. α. 5. 0. — Dico 3°. Christus as­ nius recentiores.
cendit propria virtute : 1° divina, quia est
Neque sane textus laudati pro prima sen­
verus Deus; 2° virtute animæ moventis, tentia, neque aliqua ratio nos cogunt col­
prout vult corpus glorificatum et dote agi­ locare Christum toto corpore extra coelum.
litatis præditum.
Ad primum ergo textum, Eph. 4, As­
Dices. Matth. ult. dicitur quod Dominus cendit super omnes cœlos, B. cum S. Tb.
Jesus postquam locutus est discipulis, ultimo citato, intelligendum esse quod in
assumptus est in cœlum. Et Act. 1 : ri­ altissimam cœli partem ascendit : sicut di
dentibus illis elevatus est, ct nubes sus­ cimus ascendisse super arborem vel super
cepit eum ab oculis eorum. Atqui quod turrim, non solum qui verticem transcen­
assumitur et elevatur, ab alio videtur mo­ dit, sed etiam qui altiorcs ramos vel gradus
veri : ergo.
conscendit, etsi infra verticem bæreat.
Ibid. ad. 1. — B. quod, sicut Christus Ad secundum. Dicitur Pontifex excelsior
dicitur propria virtute resurrexisse, ct ta­ cœlis factus ; id est, pontifex puritate su­
men est suscitatus a Patre, co quod eadem perior caelestibus spiritibus, qui non ha­
sil virtus Patris et Filii ; ita etiam Christus bet necessitatem quotidie quemadmodum
propria virtute ascendit in cœlum, ct ta­ sacerdotes, prius pro suis delictis hos­
men a Patre est elevatus ct assumptus. .
tias offerre, ut immediate subdit vposL
Ibid. n. 4. nd 4.— Nec obslal quod di­ A el dicitur excelsior cœlis factus , quia
catur : El nubes suscepit eum ; non enim I penetravit omnes cœlos usque ad summum,

DE TEMPORE ET LOCO ASCENSIONIS CHRISTI etc.
257
el sedens ad dexteram Patris, supremum in
Si dicas, eumdem lucam c.trtt. Evanaerebus obtinet locum et imperium.
lii scribere : Eduxit discipulos suo» fo­
Dico 5°. Effectus seu fructus ascensionis ras in Bethaniam, et elevatis manibus
Christi sunt oartim ca quæ recensuimus in benedixit eis; el factum est, dum bene­
prima conci, tanquam motiva illius, scili­ dixit illis, recessit ab eis et elevatus est.
cet augmen'uin fidei, spei et charitatis, el
R. hæc cum praecedentibus minime pug­
missio Spiritus sancti; insuper apertio regni nare ; quia Bethania erat in declivio mon­
coelorum, quorum introitus peccato proto- tis Oliveti sita : transivit ergo Jesus Be­
parenliserat nobis occlusus; item ollicium thania, atque inde ascendit montem, unde
advocati quod Christus pro nobis erga Pa­ et in cœlum elevatus est.
trem exercet, juxta illud 1 Joan. 2 : Ad­
Testantur S. Hieron. de Locis Hebrai­
vocatum habemus ad Patrem, qui etiam cis, S. Aug. Tract. 47 in Joan. S. Pauliinterpellat pro nobis; denique manifesta­ nus Nolanus Epist. 11 ad Severum Sulpitio suæ supremæ potestatis, majestatis, tium,Beda de Locis Sanctis c. 7, etc. Chris­
gloriæ, triumphi, adimpletionis omnium tum in monte impressisse terræ pedum ves­
irophetianim, ac munificentiae in omnes tigia constanter permanentia, et templum
tontines, quos omnis generis donis, gra­ ibi ab Helena Constantini matre extructiis, signis, miraculis cumulat, juxta illud tum nunquam potuisse contegi. Hæc sunt
Ephes. 4 : Ascendit super omnes coelos, S. Hieronymi verba loco cit. « Mons 01 iut adimpleret omnia.
» veli ad orientem Jerosolymæ, torrente
>> Cedron interfluente, ubi ultima vestigia
ARTICULUS ΙΓ.
» Domini humo impressa, hodieque monsDe tempore et loco ascensionis Christi. » trantur : cumque terra eadem quotidie a
NECNON
» credentibus hauriatur, nihilominus taDe ejus sessione ad dexteram Patris.
» men eadem sancta vestigia pristinum sta­
Dico 1°. Christus ascendit in cœlum ll tum continuo recipiunt. Denique cum
quinta Maii, quæ hoc anno incidit in fe­ « ecclesia, in cujus medio sunt, rotundo
·> schemate ct pulcherrimo opere condereriam quintam.
Prob. Christus crucifixus est feria sexta, » tur, summum tantum cacumen, ut perhiquæ erat vigesima quinta Martii, surrexit » bent, propter Dominici corporis meatum,
dic tertia, quæ erat Dominica dies, vige- » nullo modo contegi ct concamerari potimaseptima ejusdem Martii; in Act. Apost. » tint ; sed transitus ejus a terra ad cœlum
c. 1, numerantur quadraginta dies a die » usque patet apertus. »
Dico 4°. Probabilius est ascendenti
resurrectionis ad diem ascensionis. Ergo
contingit ascensio quinta Maii, feriaquinta Christo præter apostolos adfuisse præsenies
B. Virginem matrem Jesu, et ejus cognatos
hebdomadae.
Dico 2°. Probabile est Christum ascen­ cum alus mulieribus; quia Lucas \ct. 1,
disse in cœlum circa meridiem seu paulo postquam descripsit ascensionem Christi
post; quia Lucas Act. 1, postquam dixit : coram apostolis, ct dixit eos regressos Je­
Et convcsccns praecepit eis ab Jerosoly- rusalem introisse cœnaculum, immediate
mis ne discederent, sed expect arent pro­ subdit ; Hi omnes erant perseverantes
missum Patris; paulo post subdit .· ri­ unanimiter in oratione cum mulieribus
dentibus elevatus est. Per το convcsccns ct Maria matre Jesu, ct fratribus ejus :
autem, mtelligitur prandium, quod solet quo contextu innuitur hos ultimos rediisse
accipi circa meridiem. Scio quosdam loco cum apostolis c monte Oliveti post ascen­
convcsccns legere conversans, sed insis­ sionem Christi, et huic adfuisse cum illis.
Q. 5S. a. 1. 2. 5. 0. — Dico 5°. Sedere
timus Vulgate.
Dico 5°. Christus ascendit in cœlum ex ad dexteram Patris convenit Christo qua
monte Oliveti.
Deo et qua homini, diverso tamen modo.
Ibid. — Prob. Dextera Patris non sumi­
Prob. Lucas Actel, postquam letuhtascensionem Domini coram discipulis,sub­ tur hic corporaliter sensu Antropomorphijungit : Tunc reversi sunt Jerosolymam tarum, quasi in Deo sint humana membra;
a monte qui vocatur Oliveti, qui est juxta sed metaphorice pro divinis bonis, scilicet
j gloria divinitatis, æterna beatitudine, atJerusalem, sabbati habens iter.

.·»

DISSERT. XIII. ART. IIT.
que regnandi et judicandi potestate. Unde I
ARTICULUS III.
sedere ad dexteram Patris , est tranquille i
De m issione Spiri( us sancti.
el immobiliter possidere divina bona,nem­ I S. Lucas Act. 2 sic narrat : Et cum compe gloriam divinitatis, ælernam bealitudi- ' plerentur dies Pentecostes, (rant omnu, ·
nem ct regalem ac judiciariam potestatem. scilicet centum fere \iginli, dr quibus dixe­
Atqui Christus qua Deus possidet essentia­ rat cap. præced. pariter in eodtm loco,
liter gloriam divinitatis, aeternam beatitu- scilicet cœnaculo, et factus est repente de
dinem atque regalem et judiciariam potes­ cœlo sonus tanquamgdvcnientis spiritus
tatem, ita ut το ad, quod est transitivum, vehementis , et replevit totam domum
respective ad Christum qua Deum, impor­ ubi erant sedentes . cl apparuerunt illis
tet tantum distinctionem personarum et or­ disport itee lingua tanquam ignis, seditdinem originis, non gradum natura vel dig­ que supra singulos eorum; et repleti
nitatis; in quo est æqualis Patri : Christus sunt omnes Spiritu sancto, ct coeperunt
autem qua homo excellenter possidet pra loqui variis linguis prout Spiritus sanc­
cæteris creaturis ælernam beatitudinem at­ tus dabat eloqui illis.
Ad quorum clucidationem, subjicimus
que regalem et judiciariam potestatem; un­
de Joan. 5' dicitur : Dedit ei Paterjudicium hic examini, 1° de qua Pentecoste loqua­
tur Lucas, an de Judaica, an de Christia­
facere, quia Filius hominis esi. Ergo.
Exprima parte conclusionis colliges na , proinde qua die descenderit Spiritus
non posse diti de Patre quod sedeat ad sanctus ; 2° quid intelligatur per disperti­
dexteram Filii et Spiritus sancti, neque de tas linguas; 5° de effectibus missionis
Filio quod sedeat ad dexteram Spiritus Spiritus sancti, et pracipue de dono lin­
sancti ; quia neque Patera Filio et Spiritu guarum; 4° qui hos effectus receperint.
Dico 1°. Probabilius est Lucam locutum
sancto, neque Filius a Spiritu sancto habent
originem; posse vero dici de Spiritu sancio fuisse de Pentecoste Judaica, non de Chris­
quod sit ad dexteram Patris ct Filii, quia tiani; quia tunc nondum erat instituta Pen­
tecostes Christiana ut distincta a Judaica.
ab utroque habet originem.
Si dicas saltem institutam fuisse tunc
Ex secunda parte conclusionis colli­
ges sedere ad dexteram Patiis, esse pro­ cum hæc scriberet Lucas, anno scilicet cir­
prium Christo qua homini, quia est in ex­ citer vigesimo octavo post Christum ; adeocellenti possessione divinorum bonorum que dum ait Spiritum sanctum illapsum
pra cæteris creaturis, etiam angelicis. Un- esse dum complerentur dies Pentecostes,
deApost. Heb. 11 : Ad quem enim angelo­ intellexisse dies Pentecostes quæ jam sua
rum dixit aliquando :Sedeadexlrismeis? ælate celebrabatur.
B. N. assumptum ; quia ipse Lucas Aci.
Quando ergo legimus de sanctis quod
regnabunt cum Christo et sedebunt super 20, dicit Paulum festinasse ut si possi­
sedes duodecim, judicantes duodecim tri­ bile sibi esset, diem Pentecostes faceret
bus Israël, intelligendum est hos regnatu­ Jerosolymis: intelligi tautem Pentecosten
ros et judicaturos gradu longe inferiori ad Judaicam , non Christianam ; quia Chris­
tiana ubique celebrari poterat, Judaica
Christum, et tanquam ejus ministros.
Dices. Dextera est locus dignioris, sinis­ autem Jerosolymis tantum : consequenter
tra inferioris : si ergo Christus sit a dextris dum Lucas scriberet Acta Apost. nondum
Patris,Pater est ab ejus sinistris ·. quomodo erat institui a Pentecostes Christiana ut dis­
tincta a Judaica.
ergo Christus non est dignior Patre ?
Hinc sequitur descensum Spiritus sancti
Jl. hac metaphora non significari Chris­
tum respicere Patrem tanquam sinistrum , contigisse die sabbati, non die dominica;
sed tanquam medium in supremo throno quia quinquaginta dies Pentecostes Judalcollocatum, ad cuius dexteram assideat qui cæ numerabantur a Paschate Judaico, non
est illi proximus : sic 5 Rcg. 2, legimus a prima die, sed secunda, quando olfcreSalomonem matrem suam sibi ad dexteram batur novus manipulus hordeaceus, ut
collocasse, primo scilicet post regem loco. scribit Josephus lib. 5 Antiq. c. 10. Se­
cunda autem dies Paschatis hoc anno erat
i sabbatum, ideoque abhinc quinquagesi1 mua erat etiam sabbatum.

DE MISSIONE SPIRITUS SANCTI.
239
Λ dicas oblationem primi manipuli prelum et fidelium, linguas velut igneas
bonleacei dilatam fuisse boc anno ad diem distributas supra singulorum capita, infe­
tequentem, quæ apud nos est dominica , rius coalescentes, sed superius divisas ob
quia metere sabbato non licebat: unde nu­ suam agilitatem et velocitatem, ut solet flam­
merando quinquoginta dies a tertia die ma vel sponte sua vel vento agitata. Atque
hic est sensus obvius ct naturalis horum
Paschatis, quinquagesima erit dominica.
Λ. AT. assumpt. Ad prob. D. Metere verborum : Apparuerunt illis dispertitee
sabbato messe communi non licebat, C. linguæ tanquam ignis, seditque, scilicet
quia erat opus servile ; messe particulari ignis, vel, si vis, Spiritus sanctus sub sym­
manipuli hordeacei ad offerendum Deo in bolo linguæ velut igneæ, supra singulos
templo, N. Quia non censebatur opus ser­ eorum.
vile, sed actus religionis : sicut extruere
Paradoxum itaque existimamus dicere
ignem in domibus privatis, erat opus ser­ cum Serrio Exercitat. 62, per dispertitas
vile lege prohibitum , secus extruere in linguas intelligendas esse illorum ipsorum
templo; idque asserit R. Moyses in Com­ astantium linguas in ore proprio hiante
visas velut igneas et in duas partes scissas.
mentariis super Misna.
Confirmatur consec/unum.Petrus Act. Mirum sane fuisset cl risu dignum specta­
2, probat apostolos ipsa die descensus Spi­ culum quod ad sonum tanquam venti flan­
ritus sancti variis linguis loquentes, non tis , omnes astantes centum fere viginti,
esse ebrios, ut dicebant quidam ex astan­ eodem simul motu oris hiantis concitati lin­
tibus, quia erat tantum hora diei tertia, guas suas velut igneas et dissectas exhi­
scilicet, ab ortu solis more Judaico com­ buissent.
putata, id est, hora circiter nona matutina
Unicum et futile hujus exotic® opinionis
more nostro : Non, sicut vos æstimatis, fundamentum profert laudatus scriptor,
inquit, hi ebrii sunt, cum sit hora diei scilicet, quosdam Patres per linguas dis­
tertia. Atqui hæc ratio nihil probaret si pertitas inlelligere divisas et dissecias, at­
non ponas descensum Spiritus sancti sab­ que legere : Fisæ illis linguæ divisa?sicut
bato, sed die sequenti : ergo. Prob. min. ignis. Verum quid inde? Et nos etiam di­
Ideo apostoli non poterant sabbato esse cimus divisas super singulorum capita, et
ebrii hora nona matutina, quia cum hac dissectas in parte superiori admodum flam­
die offerretur sacrificium solemne, non mulae vento agitatae, ut dixi in conclusione.
licebat sumere cibum antequam esset con­
Dico 5°. ElfectusmissionisSpiritu-sancti
summatum , ut scribit Josephus in Vita fuerunt: 1° augmentum gratiæ sanctifica­
sua: consummabatur autem circa horam tis; 2° septem dona quæ vulgo dicuntur
sextam seu meridiem : aliis autem diebus Spiritus sancti, ab Isaïacap. 11 enumerata,
quibus non offerebatur sacrificium solem­ scilicet dona sapientiæ, intel lectus, con-ilii,
ne, licitum erat quavis hora manducare. fortitudinis, scientiæ, pietatis ct timoris
Si ergo non sabbato, sed sequenti die, Domini, de quibus vide S. Th. 1 2, q. 68;
qua solemne sacrificium non offerebatur, 5° duodecim fructus ex his donis promact erat ideo licitum quavis hora manducare nantes, quos recenset Apostolus Galat. 6,
et bibere, illapsus sit Spiritus sanctus, im­ his verbis : Fructus autem Spiritus est
bellis erat ratio Petri, cum non sit impos­ char i tas,ga udiu m. ραχ,ρα tient ia, ben ig­
sibile, imo nec rarum homines esse ebrios nitas, bonitas, longanimitas, mansue­
circa horam nonam matutinam, quin etiam tudo, fides, modest ia,continent ia, casti­
aliquando summo mane videamus ebrios.
tas, dequibus videS. Th. ibid. q. 70; 4° gra­
Atque ex verbis Petri citatis habes des­ tiæ gratis datae, quas novem recenset Apos­
censum Spiritus sancti contigisse hora ab tolus : Cor. 12, his verbis : Alii per Spi­
ortu solis tertia, id est, hora circiter nona ritum datur sermo sapientiæ; alii autem
matutina, ut dixi, unde canit Ecclesia: sermo scientiæ secundum eumdem Spiri­
Dum hora cunctis tertia, repente mun­ tum; alii fides in eodem Spiritu; alii gra­
dus intonat, orantibus apostolis, Deum tia sanitatum in uno Spiritu; alii opera­
tio virtutum; alii prophetia; alii discre­
venisse nuntiat.
Dico 2°. Per dispertitas linguas, intelli- tio spirituum ; alii genera linguarum;
gimus, juxta communem sententiam inter- alii interpretatio sermonum.

Μ

2ίΟ
DISSERT. XIII. ART. III.
Dico 4°. Donum linguaruin sic fuit col- acceperunt donum linguarum et alios effec­
ûtum singulis apostolis, ut et variis natio­ tus Spiritus sancti ; dicitur enim Act. 2 :
num linguis loque-entur, et otiam, quan­ Bepleti sunt omnes, qui orant in cœna­
doque una lingua foqiientes, a variarum culo, Spiritu sancio, et caperunt loqui
nationum populis audirentur.
variis linguis. Neque sane iis negandum
Prob. priina pars. Act. 2 dicitur ; Cœ- est quod ipsis gentilibus ad fidem conver­
perunt loqui variis linguis. 2 Cor. 14, sis concedebatur : legimus autem Aci. 10,
Apostolus dicit : Omnium vestrum lingua gentiles ad fidem conversos apostolorum
loquor; omnium scilicet qui ex variis mundi ministerio, hac gratia fuisse donatos.
APPENDIX
partibus Corinthum confluebant. Marci 16,
id futurum promiserat Christus, ni linguis De actis Pilati circa gesta ct miracula
loquerentur novis.
Christi, ad Tiberium imperatorem
Confirmatur. Evangelic® prædicationi
missis.
non sufficiebat ut apostoli audirentur a di­
Agnoscimus cum eruditis Acta et Epis­
versis nationibus, sed eliam necesse erat tolas quæ nunc apud nos circumferuntur
ut illas loquenles audirent, alias non po­ sub nomine Pilati ad Tiberium de gestis
tuissent cum illfc miscere colloquia : ergo et miraculis Christi, esse apocrypha et falsa.
earum linguas callebant.
Hujus furfuris sunt, Epistola quam exhibet
Prob. secunda pars. Quandoque unus Hegesippus quarto vel quinio sæculo; al­
Apostolus pluribus diversarum linguarum tera quam refert Sixtus Senensis lib. II llihominibus loquebatur, a quibus audieba­ bliothecæ Sanet®; altera quam edidit Flo­
tur, ut contigit Petro ipsa die Pentecostes, rentinus in notis et exercitationibus ad apos­
Act. 2, v. 14. Atqui, licet variis linguis ins­ tolorum indiculum; altera quamBollandistructi, non poterant tamen mullis simul lo­ t® referunt ad quartam Februarii; altcradequi, sed una tantum. Ergo.
nique quam profert D. Fabricius ex biblio­
Insuper non videtur negandum aposto­ theca Colbertina; utpote in quibussunt plu­
lis quod legimus concessum novissimis tem­ ra aperi® falsilalis indicia, sed et maxime
poribus. S. Viccntio Ferrerio, S. Ludovi­ Acta impia ct blasphema de gestis Christi
co Bcrtrando, S. Antonio Patavino et aliis. sub nomine Pilati ad Tiberium missa, jussu
Dices. Si singuli apostoli aliarum natio­ Maximini imperatoris in odium Christi et
num linguas calluissent, aut si loquentes ejus religionis fabricata.
una lingua a diversis nationibus audiren­
Quæstio est ergo utrum independenter
tur, non indiguissent interpretibus : atqui ab Ids omnibus Actis et Epistolis, Pilatus
secundum SS. Patres, Irenæum, Melito- revera renuntiaverit Tiberio gesta et mira­
nem, Hieron. Clementem Alex, et alios, cula Christi, tam qu® x ivens operatus est,
Marcus fuit interpres Petri et Titus Pauli : quam qu® in ejus morte el post ejus mor­
imo ipse Paulus 2 Cor. 11, fatetur se im­ tem contigere : atque his motus Tiberius
lentaverit apotheosim Christi apud sena­
peritum sermone græco : ergo.
B. D. maj. Non indiguissent interpre­ tum Romanum.
Dico. Probabilissimum est Pilatum nun­
tibus idiomatis, C. sententiarum, N. Cum
enim apostoli ex impetu Spiritus sancti ali­ tiasse Tiberio Cæsari gesta et miracula
quando sublimia ct obscura proferrent, ho­ Christi, ejus mortem ct resurrectionem,
rum explicatio interpretibus relinquebatur. atque inde Tiberium tentasse apotheosim
Quod autem Apostolus dicat se imperitum Christi apud senatum Romanum.
sermone, intelligcndum est, non de igno­
Prob. testimonio veterum scriptorum
rantia idiomat's, sed de elegantia et ornatu; fide dignorum.
donum enim linguarum non conferebat
S. Justinus Martyr, qui occubuit anno
apostolis ut eleganter loquerentur, ne· cre­ 150, Apologia secunda ad Antoninum im­
deretur homines attrahi ad fidem elegantia peratorem, prius enarratis Christi miracu­
ct ornatu sermonis; sed ut loquerentur in- lis, dixit : « Hæc ita gesta esse cognoscere
telligibiliter, quantum opus erat, ut docet » ex actis qu® sub Pilato sunt scripta. »
Auctor 2 2, q. 176, art. 1, ad. i.
Et postea : « Et quod ista fecerit Christus,
Dico 5°. Non solum apostoli, sed omnes * cxeisquæsubPilatosunt conscripta Cour
qui erant in cœnaculo centum fereviginti >> mentaria, cognoscere potestis. »

ÙE MISSIONE SPIRITUS SANCTI.
241
Ter'ullianus In Apologetico contra gen- | » rebatur, ne divina virtus humanis putes <·. a: « Apud vos, inquit, de humano ι » taretur assertionibus indigere. Cumque
* arbitratu divinitas pensitatur. Nisi ho- » secundum ea quæ supra diximus renuis» mini Deus placuerit, Densnon erit. Homo » set senatus, Tibenus tamen tenuit sen­
» jam Deo propitius esse debebit. Tiberius ii tenliam suam, ut ne quid adversus doc> ergo, cujus tempore nomen Christianum » trinam Christi contrarium moliretur. »
» in sæculum introivit, annuntiatum sibi ex Idem in Chronico ad annum 57.
S. Chrysost. Horn. 26 in Epist. 2 ad
> Syria Palæstina, quæ illic veritatem ip» sius divinitatis revelaverat, detulit ad se- Cor. «Romanorum senatus, inquit, hanc
» natum cum prærogativa suffragii sui ; se- » potestatem habebat, ut deos crearet al­
» natus quia non ipse probaverat, respuit. ii que conscriberet. Quippe cum res om» Cæsar in sententia permansit, commina- » nes a Christo geste nuntiate sunt, Ro« tus periculum accusatoribus Christiano- » inani misit is qui Judæorum nationi
» rum. >» Et cap. 21, præmissis gestis et mi­ » præerat, sciscitans ex ipsis num eum
raculis Christi, subdit : « Ea omnia super » quoque Deum creare placeret. Id vero
» Christo Pilatus, et ipse jam pro sua con­ » illi recusarunt, quod iniquo atque in­
ii scientia Christianus, Cæsari tunc Tiberio ii fenso animo ferrent, ante decretum suum
» nuntiavit; sed et Cæsares credidissent » atque sententiam, crucifixi potentiam af» super Christo, si aut Cæsares non essent « fulgentem, universum orbem ad sui cul» sæculo necessarii, aut si et Christiani po- » tum et venerationem attraxisse. »
» luissent esse Cæsares. »
Eadem scribunt Paulus Orosius lib. 7
S. Lucianus martyr sub Decio, videtur Hist. cap. 4, S. Greg. Turonensis lib. 1
eadem Acta indicare, cum diceret ad pre­ Hist. cap. 24 et Nicephorus lib. 2 Hist
sident : « Consulite annales vestros, et cap. 8 Tot autem ac tantis viris fidem de­
» invenietis Pilati temporibus, dum pate- trectare temerarium est.
Dices cum Tanaquillo hæretico. 1° Ter­
» retur Christus, media die fugatum solem
tullianus, quem alii secuti sunt, hausit
» et interruptum diem. »
Eusebiussæculoquarto, lib. 2 Hist. c. 2: quæ scripsit ex Actis apocryphis Pilati. 2°
* Cum, inquit, per omnem jam locum de Non est verisimile Tiberium gentilem ten­
» resurrectione et mirabilibus Domini Jesu tasse apotheosim Christi apud senatum Ro­
» Christi, et de ascensione ejus ad coelum manum. 5° Si hoc tentasset, non ausus
» felix fama loqueretur, ac per omnium au- fuisset senatus illi resistere.
* resbeati hujus rumoris volveretur opinio :
Λ. ad primum, 1° Justinum esse anti­
» quoniam antiqui moris erat apud Roma- quiorem Tertulliano, a quo proinde nihil
» nosut provinciarum judices, si quid forte accipere potuit; 2° neque Justinum, neque
» novi in bis quas regebant provinciis ac- Tertullianum, neque Lucianum tam male
» cidisset, vel principi, vel senatui nuntia- famæ et religioni suæ consuluisse, ut fi­
* rent; ut ne ex his quæ gerebantur igno- denter provocarent Romanos ad eorum
* rare aliquid viderentur. De resurrectione archiva et annales, quibus, si minus vera
* amortuis Domini etSalvatoris nostri Jesu dixissent, facile falsilalis argui potuissent.
* Christi, quæ jam in omnem locum fuerat
z/d secundum. Verisimillimum est Ti­
» promulgata, Pilatus Tiberio principi re- berium licet gentilem, Christi virtutibus et
* fert; sed et de er teris mirabilibus ejus, prodigiis motum, tentasse ejus apotheosim
» elui post mortem, cum resurrexisset.... apud senatum Romanum. Adrianus gen­
* plurimis jam Deus esse crederetur. Ti- tilis erat, Alexander Severus gentilis erat,
* berius quæ compererat retulit ad sena- et tamen, teste Lampridio in vita Adriani
« tum. Senatus autem sprevisse dicitur, templa Christo erigere decreverant, a quo
* pro eo quod non sibi prius hujus rei ju- cos deterruerunt idolorum sacerdotes.
» dirium fuerit delatum, sed auctoritatem
zfd tertium. Non mirum si senatus vo­
» suam prevent! vulgi sententia : lex ete- luntati Tiberii quantum ad Christi apo­
» mm erat antiquitus designata, ne quis theosim non consenserit ; ea enim erat ani­
» apud Romanos Deus haberetur, nisi se- mi moderatione erga senatum, teste Sue­
» natus decreto atque sententia firmatus. tonio, ut eum suæ sententiae acquiescere
Porro autem pro vero hoc erat quod ge- recusantem œgre non ferret, ubi putabatur
1Γ»
Uill, T. HI»

242
DISSERT. XIV. ART. I.
adesse Justa ratio » multæ vero rationes I » neque an sepulta sit, an non sepulla...
justæ videbantur senatui, Christi apotheo- i » Non omnino definio hoc et non dico
sim rejiciendi. Prima est quam referunt » quod immortalis mansit, sed neque ab
auctores laudati, quod inconsulto senatu » firmo an mortua sit. » Quasi vero nejam ut deus coleretur, cum tamen ad sena­ cesse sit mortem alicujus exprimi in S.
tum pertineret deos creare. Secunda, quia I Scriptura ut crederetur mortuus, dum
cum Christus deberet coli solus, omnes alii constat nullum ab ea lege excipi. Nullius
dii sua sede fuissent expellendi. Tertia, apostolorum excepto Jacobo mors expri­
quia Romani tunc opibus et imperio flo­ mitur in S. Scriptura , ideone dubitamus
rentes, a Christi humilitate et paupertate an sint mortui? Neque locus erat referen­
abhorrebant, eosque pudebat venerari ut di mortem virginis in Evangelio, quod
deum quem vir Romanus infami crucis sup­ Christi duntaxat historiam continet usque
plicio affixerat. Sed et mentes nostras altius ad ejus ascensionem; neque in Actis, qui
erigentes, dicamus cum quibusdam ex lau­ historiam apostolorum, præsertim Petri el
datis auctoribus, id divino consilio factum Pauli, tantum referunt. Epistolæ vero aposfuisse, ne Christus ad instar falsorum nu­ tolicæ singulares tractant materias, qua
minum divinitatem ab hominibus accipere nihil attinent ad transitum B. Virginis,
videretur, neve Christiana religio senatus
Dices insuper. 1° Mors est pœna pec­
Romani judicio atque præsidio fundata ac cati originalis : atqui B. Virgo immunis
propugnata censeretur.
fuit a peccato originali : ergo. 2° Ilenoc.
Elias, S. Joannes Evangelista non sunt
DISSERTATIO XIV.
mortui, quidni eodem privilegio donatam
MORTE ET ASSUMPTIONE DEIPARÆ Deiparam dicamus?
B. ad primum. Omissa min. D. maj.
VIRGINIS.
I Mors est pœna peccati originalis tantum,
I N. maj. est insuper nativa conditio natu­
ARTICULUS I.
ræ humanæ sibi relictæ, C. maj. Equidem
De morte Deipara).
Adam cx privilegio juslitiæ originalis fuis­
Duo potissimum hic vertuntur in quaes­ set immortalis, et peccando amisit justitiam
tionem : primum, an mortua sit B. Virgo; originalem atque inde promanans privile­
gium immortalitatis, sicque ex illa parte
secundum, ubi sit mortua.
Dico i°. Certissime tenendum est B. mors est pœna peccati = sed et si fuisset
creatus Adam absque hoc privilegio et con­
Virginem esse mortuam.
Prob. 1° ex lege generali, qua statu­ ditioni naturæ suæ ex qualitatibus con­
tum est omnibus hominibus semel mori, trariis sese destruentibus relictus, mortem
Heb. 9; ctPsal. 8S : Quis est homo qui etiam subiisset independenler a peccato;
ideoque B. Virgo, etiamsi supponatur a
vivet, ct non videbit mortem?
Prob. 2° auctoritate Ecclesiæ, quæ in peccato originali immiinis, cum tamen non
officio Assumptionis pluries agnoscit B. esset justiliæ originalis privilegio donata,
Virginem esse vita functam, præsertim in mortem subire debuit. Quinimo Christus,
collecta ex Sacramentario S. Gregorii de­ in quo certo non erat peccatum originale,
prompta : Sancta Dei Genitrix Kirgo nativæ suæ conditioni relictus, mortem se­
mortem subiit temporalem; et in secre­ nescendo subiisset, si ab hominibus non
ta . ^uam pro conditione carnis ini grasse fuisset occisus, ut docet S· Aug. lib. 2 de
cognoscimus.
Peccat. Merit, et Remiss, cap. 99.
Prob. 5° ex communi sensi. SS. Patrum
z/d secundum; N. conseq. Ilenoc enim
non sunt translati in coelestem pa­
quorum nullus ante S. Epiphanium de 1 et
morte B. Virginis dubitavit.
triam, sed in locum amoenum mortalibm
Levi autem fundamento nixus dubitavit impervium, donec veniat Antiriiristuscon­
S. Epiphanius, quia nimirum S. Scriptura tra quem pugnabunt, ct quo devicto mo­
silet de B. V. morte. « Quærant, inquit rientur, ac tum demum æternam beatitu>. Hatresi 78, vestigia S. Scripturarum, et dinem obtinebunt ; quæ de B. Virgine dici
»> invenient utique, neque mortem Maris non possunt. Idem foret dicendum deS.
« neque an mortua sit an non mortua; Joanne Evangelista , si verum esset quod

DE MORTE DEIPARÆ.
245
non obierit; sed contraria sententia est perit Christum anno ætatîs suæ vigesimo
quarto. Non est autem verisimile eam tot
longe probabilior et communior.
Dico 2°. Quo loco obierit Deipara, an annis gravatam hociter suscepisse. Nccesse
Ephesi, an Jcrosolymis, 2erto definiri non est ergo dicere S. Joannem prius venisse
[uitest, propter probabilitatem ulriusque Ephesum cum B. Virgine, sed ibi non
sentenliæ.
fuisse commoratum : at quo fundamento
Obiissc Ephesi suadet potissimum Epis­ id dicatur, non liquet, nec est verisimile
tola synodica concilii Ephesini anno 451 Joannem illuc adduxisse B. Virgmem, ut
ad clerum et populum Conslantinopolita- statim cam desereret.
inun, ubi patres synodici referunt NestoInsuper Polycrates Ephesiorum episco­
rium damnatum in urbe Ephesi, in qua, pus, in Epistola ad Victorem papam, quam
inquiunt, theologus Joannes et Dei geni­ refert Eusebius lib. 5 Hist. cap. 24, refert
trix Kirgo sancta Maria; hoc enim, magna sanctitatis lumina Ephesi et in Asia
stibinlelligendo est, quod juxta leges lin- cxtincla, nec B. Virginis meminit.
guæ latinæ et græcæ eleganter subintcUiRespondet Serrius, ideo non meminisse
gilur, significat Joannem theologum et B. B. Virginis, quia recensendo ista sancti­
Virginem esse Ephesi, utique inhumatos; tatis lumina, intendebat probare eorum
quomodo enim tunc aliter esse possent.
exemplo Pas lia esse celebrandum decima
Equidem aliqui dicunthanc phrasim esse quarta Martii : cnm autem B. Virgo breve
mutilam, et supplendum , vel aliquando tempus duxerit Ephesi et paulo post ad­
habitaverunt, vel sacras ades habent, ventum obierit, non fuit illi occasio cele­
vel magno sunt in honore : sed ex nullo brandi illic Paschatis : unde non erat cur
codice probatur mutilatio , et si subintel- Polycrates eam cum aliis Pascha decima
ligatnr est, secundum usum linguæ græcæ quarta die celebrantis laudaret. Verum
et latinæ , non est recurrendum ad muti- hæc ultima facilius dicuntur quam proban­
lalioncm.
tur; unde enim sciri possunt?
Confirmatur. Patres Ephesini idem vo­
Obiisse vero Jcrosolymis quidam pro­
luerunt significare, Joannem illic esse in­ bant ex D. Dionysio , qui c. 5 de Divinis
humatum ; id enim apud ipsos constabat, Nominibus, dicit se cum apostolis et Ilieut patet ex Epistola Cœlcstini papee, in rotheo illuc convenisse ad videndum cor­
qua cos hortatur ut Joannis documenta pus B. Virginis. Sed prxterquam quod
sequantur, cujus reliquias, inquit, pra­ multi hodie habeant ista scripta ut D. Dio­
tentes veneramini. Et episcopi Orientales nysio supposita ab auctore quodam quinti
qui ad concilium venerant, conqueruntur saeculi non pauci etiam censent Diony­
injectam sibi moram , ne sanctorum mar­ sium sive verum sive fictilium, non loqui
tyrum et singulariter Joannis Evangelist® de corpore Virginis, sed tie sepulcro
reliquias deoscularentur.
Christi, et inde natum errorem quod lege­
His non obstantibus remanet dubium ; retur σώματος corpus, pro citxacoç sepul­
difficile est enim designare tempus quo B. crum. ItaS. Maximus, llincmarus, llarVirgo potuerit venire Ephesum, si revera duinus, Combefisius, Thomassinus, Tilvenerit. Communiter dicitur venisse cum lemonlius et alii. Certum itaque argumen­
S. Joanne Evangelista. Is autem juxta S. tum inde peti non potest.
Jrenæum 1. 5, c. 5; S. Epiphanimn liæresi
Omitto alia scripta potiori jure reputata
oi, et Acta S. Timothæi apud Bollandistas apocrypha, ut liber qui appellatur Tran­
ad vigesimam quartam Januarii, non venit situs B. Pirginis Melitoni Sardensi epis­
Ephesum saltem ad habitandum ct ad re­ copo suppositus, sermo de assumptione
gendam Ecclesiam,nisi valde senex et post ab aliquibus S. Hieronymo, ab aliis Sophremortem SS. Petri et Pauli, hoc est, anno nio ejus amico affictus, quidam sermones
æræ vulgaris sexagesimo sexto , quo tem­ SS. Athanasio et August, falso ascripti.
pore habuisset B. Virgo octoginta quin­
S. Joannes Damascenus, Andreas Cre­
que annos, supponendo quod peperit Sal­ tensis, Nicephorus referunt ex Euthymio,
vatorem anno ælatis suæ decimo quinto, Juvenalem episcopum Jerosolymitanum
ut quidam volunt, aut annos nonaginta anno 451, respondisse .Marciano Augusto
Miatuor, supponendo cum aliis quod pc- et Pulcheri® de corpore Deiparæ sollicit as,

I

DISSERT. XIV. ART. Π.
244
ons sepulcrum Gethsemani prope Jero- mortuam esse anno Christi quadragesimo
golymam esse situm, sed vacuum.
octavo; alii usque ad extremam senectu­
At reponunt alii i· Euthymium esse auc­ tem devenisse ; alii vita functam dicunt
torem ignotum, cui ideo certa fides adhi­ ipso anno Christi in cœlum assumpti ; alii
beri non potest. 2° Dato Juvenalem sic anno Christi trigesimo septimo,ætatis sui
respondisse Marciano, ipsum majorem fi­ quinquagesimo secundo, vel ut aliis pla­
dem non mereri, quippe qui, juxta S. Cy- cet sexagesimo primo.
rillum, vir fuit ambitionis immodicae, ad­
Placida vero morte obiisse, et non mar­
jutor Dioscori in Latrocinio Ephesino, et tyrio, ut quidam commenti sunt, commu­
qui juxta S. Leonem faba monumenta sup­ nissima est sententia. Nec favet contrarii
posuit in favorem sui patriarchalus Jero- illud Luc. 2 : Tuam ipsius animgmpcrsolymitani.
transibit gladius ; non enim de gladio
Insuper S. Leo in litteris ad eumdem materiali inlelligendum est, cum materia­
Juvenalem, datis tertio circiter anno post lis gladius non possit transfigere animam,
datum , ut dicitur, Marciano responsum sed de doloribus, quos, Christo patiente,
de sepulcro Mariano , in quibus ex pro­ passa est.
ARTICULUS II.
fesso agit de locis Jerosolyinorum religione
fidelium frequentatis, nihil prorsus habet
De assumptione B. Pirginis.
de sepulcro Deipara; quod procul dubio
Dico. Temerarium foret negare B. Vir­
non omisisset, si ex responso ipsiusmet
Juvenalis ad imperatorem jam factum esset ginem esse corpore et animo assumptam
in cœlum.
celebre.
Prob. 1° auctoritate Ecclesiæ, quæ in
His igitur omnibus omissis, hujus sententiæ probabilitatem repetimus tantum ofiicio Assumptionis inseruit lectiones ex
ex his quæ refert Baronins ad annum 48 , S. Joanne Damasceno et S. Bernardo,in
n. 19, ubi postquam dixit non multum ante quibus asseritur assumptio corporea B
tempora Juvenalis Marianum sepulcrum Virginis, et in collecta dicit : Sancta Dei
fuisse repertum, subjungit : « Qui loca illa Genitrix mortem subiit temporalem,nu
»» intuiti sunt, eademque fideliter descrip- tamen mortis nexibus deprimi potuit.
» sere (citat in margine Burchardum 1.1, Per nexus mortis vero intelligit Ecclesia
» c. 7, § 47 ) sane testantur, post cladem corruptionem corporis, non peccata,ul
» Jerosolymilanam a Romanis illatam, se- quidam fingunt, alioquin nihil tribueret
* pulcrum Dei Genitricis ruina propin- B. Virgini præ cæteris, cum nullus justo­
» quorum ædificiorum sic fuisse coopertum rum moriendo deprimatur peccato.
2° Auctoritate Patrum ct theologorum.
» et obrutum, ut per gradus circiter sexa» gmta pateat ad illum locum descensus. SicenimdocentS.Greg.Turonensissæciilû
» Et qui nostris temporibus illuc peregri- 6,1. de Miraculis c. 4, Andræas Cretensis
» nati sunt, testantur illud in petra exci­ Orat. 2 de laudibus Deipara , S. Greg.
it sum esse, et instar sepulcri Domini, Mag. ex cujus Sacraincntario deprompta
» nativi lapidis cohaerentia, loco immobi­ est collecta de qua supra, S. Joannes Dali liter inhaerere. Meminit ct Bcda de Locis masc. Orat. 2 de Dormitione Deipara, B.
» Sanctis, sepulcrum Dei Genitricis sms Petrus Damiani Serm.de Assmnpt. S. Ber» temporibus vacuum cerni in dicto loco: nardus Senn. 1 de Assmnpt. Idem unani­
» unde et miramur quomodo illud dicatur miter docent scholastici, S. Th. hicq.27,
» Constantinopolim fuisse translatum. » a. 2 in 4, d. 45, q. 1, c. 1, a. 5; et opusc.
Hæc Baronius.
8; Hugo a S. Victore 1. 5 Erudit. Theo­
Unde non mirum S. Hieronymum et S. logies c. 425 , Durandus 1. 7 de Divinis
Epiphanium , qui loca sancta frequenta­ Officiis, et cæteri communiter.
runt, mentionem non fecisse sepulcri Ma­
5° Ex communi sensu fidelium, qui
riani (quod est argumentum oppositæ sen­ magna cum solemnitate festum Assumpte uti æ ), siquidem dicatur post illorum I tionis B. Mariæ celebrant, intelligente'
Tcm|K>ra repertum.
assumptionem corpore et animo.
Longe magis incertum est quo anno vitæ
4'· Variis congruentiis : ita enim exige­
cuai et Christi obierit B. Virgo. Alii dicunt | bal 1» pienlissimi Filii in Matrem dilecti'·

DE ASSUMPTIONE B. VIRGINIS.
simam affictus; 2° summa ejus cum Christo Solus ipse (Christus) adhuc rcsitrreetionc
conjunctio, ut quæ in vita illi corpore et perpetua resurrexit. S. Avitus Vœnnenanimo adhaesit, ab eo post vitam nec cor­ sis in fragmentis : Christus hactenus so~
pore nec animo separaretur ; 5° dignitas lus est qui non moriturus resurrexit.
Matris Dei*, j Quomodo enim, inquit S. Ergo.
» Damasc. citatus , corruptio invaderet
B. D. ant. Phires. SS. Patres docent
» corpus illud, in quo vita suscepta est? » Christum solum resurrexisse non amplius
4° sanctitas supereminens omnibus ange­ moriturum de lege ordinaria et summo ju­
lis et hominibus.
re, C. ex privilegio , N. Secundum enim
Quis neget gravem temeritatis notam plures alios Patres, S. Ignatium Epist. ad
incurrere eum qui sententiam tot auctorita­ Magnesianos, Origenem in cap. 27 Matth.
tibus ac rationibus fultam, tamque Matri Eusebium I. 4Demonst. Evang. c. 12; S.
Dei honorificam, impugnare ausus fuerit? Epiphanium Hæresi 57, qui surrexcrunt
Nihilominus
cum Christo, conscendente in cœlum, ipsi
Dices 1° quosdam antiquos Patres du­ quoque cum suis corporibus ascenderunt.
bitasse an B. Virgo sit corpore assumpta Longe vero potiori jure simile privilegium
in cœlum, S. Epiphanius sæc. 4, Hæresi Matri Dei est concedendum.
78, S. Ildephonsus Tolet Serm. 6 de AsDices 5°. Patres Ephesini in Epistola
sumpt. Ven. Beda I. de Locis Sanctis. Imo synodica ad clerum et populum Constanipsa Ecclesia Romana ea de re dubitavit, tinopolitanum , de qua art. præced. dum
diu enim usa est Martyrologio Usuardi in dicunt, in qua theologus Joannes et Dei
quo ad diem decimam quintam Augusti le­ genitrix sancta Maria, eodem modo lo­
gitur : « Dormitio sanctæ Dei Genitricis quuntur de B. Virgine ac de S. Joanne,
» Mariæ..... quo autem venerabile illud ut ibidem diximus : atqui de Joanne intel» Spiritus sancti templum nutu et consilio ligunt quod sint ibi ejus reliquiæ , ut pa­
» divino occultatum sit, plus elegit sobrie- tet ex Cœlestino et Patribus orientalibus
» tas Ecclesiæ cum pietate nescire quam ibid, citatis : ergo.
» aliquid frivolum et apocryphum inde teB. D. maj. Eodem modo loquuntur, etc.
* nendo docti e. » Item in soleinni officio quoad inhumationem, C. quoad reliquias
legebat olim sermonem de assumpt. D. existentes , N. Palet ex ipso Cœlestino et
Hieronymo affictum, in quo pariterhoc du­ Patribus orientalibus citatis, qui loquun­
bium exprimitur. Ergo.
tur duntaxat de veneratione reliquiarum
D. potiorem et pluris faciendam esse as­ S. Joanr.is, non omissuri reliquias B. Vir­
sertionem eorum quos pro nobis citavi­ ginis , si pariter credidissent eas ibi exismus , quam aliorum dubitationem; dubia tere,majorem enim istæ venerationem me­
enim argumenta nihil possunt adversus po­ rebantur quam illae.
sitiva. Et esto Ecclesia aliquando de ea re
11 ic lectorem monitum velim quod,quam­
dubitaverit, constat tamen jam dudum ac­ vis in hoc tractatu non paucas celeberrimi
ceptis novis luminibus dubitationem ex­ viriR.P. Hyacinthi Serry opiniones cx
cussisse, et palam profiteri atque colere as­ ejus exercitationibus impugnaverim , ipse
tamen etiam in quibusdam aliis mihi fue­
sumptionem corpoream B. Virginis.
Dices'*.0. Phires SS. Patres docent Chris­ rit adjumento. Juvat enim reddere cuique
tum solum resurrexisse non amplius mo­ quod suum est, nec laboribus alienis velle
riturum : sic S. Ambros. 1.1 in Job c 6 : gloriari

XV WWW VWVWWV VW WWW WWWWWV WW VW VWWWW VW VW WV VWWVWV WWWWWWWVWWWVW WV WV WV A v V**v « vx

TRACTATUS DE GRATIA.
D. Th. a Q. 109 ad Q. 11/.

DISSERTATIO I. PRÆAMBULA.
DE VARIIS ERRORIBUS CIRCA
GRATIAM.

Circa gratiam fuerunt errores extreme
oppositi. Quidam negarunt gratiam, nc
iæderent liberum arbitrium, et hi fuerunt
Pelagiani et Semi-Pelagiani ; alii negarunt
liberum arbitrium, ut astruerent gratiam,
quales sunt Luthcrani, Calvinistæ et Jan­
séniste.
ARTICULUS T.

Dc Pclagianismo.
Quidam Pelagianismi originem repetunt
ab ipsa creatione mundi in ipso Lucifero
et Adam prævaricatore, qui divinam independentiam æmulati, divinitatis imitatio­
nem propria virtute adipisci contenderunt ;
deinde a Judæis totam spem in lege, et
ex ea suam justificationem reposcentibus,
quos ideo Apost. Rom. et Galat. redar­
guit. Communiter autem primus Pelagia­
nismi et plurium aliarum hæresum parens
dicitur Origcnes : unde S. Hieronymus
Epist. ad Gtesiphontem, vocat Pelagianismum doctrinae Origenis ramusculum. Re­
censentur etiam inter hujus hæresïs paren­
tes Theodorus Mopsuestenus et Rutinus,
a quo Pelagius et Cœleslius dicuntur er­
rore imbuti. An fuerit iste celebris Ruti­
nus Aquileiensis, an alter Syrius aut Pa­
laestinus, disputant eruditi : probabilius
fuit AquPeiensis.

§ I. — Synopsis historica Pelagianismi.
I. Fuit Pelagius natione Brito, sive An­
gliis, sive Scotus, sive Hibernus : ex S.
Aug. Epist. 108 adPaulinumetexS.Prosp.
Carm. de Ingrat, professione Monachus ;
ex Mar. Mereat, in Corn, et S. Aug. de
Hxres.c. 8S,non eo monachatu cujus pro­
fessores vel soli vivunt in eremis, vel cœnobi’:s- sed in propria domo, veste ad pie­
tatem composita ; vocatur enim a Zozimo
in Epist. ad episcopos Africæ, laïeus. Erat

vir ingenii acuti, versuti et facundi, pie­
tatem exterius præ se ferens, ita ut S. Aug.
lib. 5 dc Peccat. Merit, c. 1 ipsum sanc­
tum et non parvo profectu Christianum di­
cat ; sed intus liguritor, cupediosusel ob­
soniorum condimentis maxime addictus,
teste Isidoro Pelusiota Epist. 514 et Ororio in Apol. cap. 27.
II. Suæ hæreseos nactus est Pelagius pa­
tronum et assertorem fervidum et effron­
tem Coelestium, cujus patria ignoratur:
nobili genere natum dicit Marius Mereat. Is
perversitati Pelagianæ propagandæ tantam
navavit operam, ut hujus sectatores etiam
Ccelestiani appellarentur. Alter insignis hujushærescos fautor et propugnator fuit Ju­
lianus, patria ct episcopatu Eclanensis,
Marmoris seu Marmorii episcopi Capuani
ex legitimo matrimonio ante episcopatum
filius, qui Pelagianismi a Zozimo damnati
aperte ct acriter defensionem suscepit : is
fuerat prius S. Augustino charissimus. ut
testatur S. Doctor Epist. 101. Hi tres fuere
præcipuiarchitcctietfautores Pelagianismi.
III. Suos errores disseminare coepit Pe­
lagius circa annum 405, primo, per disci­
pulos et mulierculas, ut moris est apud
hæreticos, ut ostendit S. Hier. Epist. ad
Ctcsiphontein; deinde per seipsum.Romæ
degens edidit 1res libros dc Trinitate ct
Commentaria in Epistolas S. Pauli, in qui­
bus non agnoscit traductionem peccati ori­
ginalis nisi imitatione. Scripsit duas Epis­
tolas ad Paulinum et Constantium episco­
pos : primam anno 405, in qua videtur
constituere gratiam in solo arbitrio; alle­
ram anno 408, in qua prætcr liberum ar­
bitrium aliquam gratiam admittit. Ex. S.
Aug. lib. 1 dc Gr.it. Christi c. 55. Ibidem
contigit quod, cum quidam episcopus, pré­
sente Pelagio, referret hæc yerba S. Au­
gustini ex lib. Confess. Da quod jubes, el
jube quod vis, his ita commotus fuit Pela­
gius, ut vix non litigaretcum isto episcopo.
, Ex S. Aug. bb. de Dono Persev. cap. XO.
1
IV. Gothis Italiam vastantibus, scccssil

DE PELAGIANISMO.
247
Routa Pelagius cum suo Achate Cœlestio
VI. His commotus, Pelagius ad solitas
in Siciliam, ineunte anno 409. Anno 411, artes confugit, litteras apologcticas dolo
reticle Sicilia, icofccti sunt Hipponem, hinc plenas et ambiguam fidei professionem InCarlhaginem, ubi anno 412 Coelestius, cum nocentio per Cœlestiu* destinavit. Ante­
apertius negaret peccatum originale, in sy­ quam is Romam adveniret, moritur Inno­
nodo ibidem congregata anathemate per­ centius. Zozimus ejus successor, dolosis
culsus est, ct urbe pulsus in Asiam se litteris ct ambigua fidei professione Pela­
transtulit, Pelagius in Palæstinam. Illic gii et Cœleslii, et eorum ficta protestatione
hæresiarcha Joannis Jerosolymitani patro­ adhærcndi decretis Innocentii et corrigen­
cinio fretus, et ascitis pluribus discipulis, di quidquid sancta Sedes corrigendum ju­
suos errores latius et audacius sparsit. An­ dicaret, primum deceptus, Coelestium be­
no 415, scripsit ad virginem Demetriadem nigne excepit, illius et Pelagii fidem com­
epistolam adulationibus et erroribus re­ mendavit; non tamen eos communioni
feriam. Anno 415, duo episcopi Galli Eros restituit, nec ab hærescos nola absohit,
el Lazarus, in Palæstinam appulsi, accusa- donec de totius causæ statu certior fieret
nmt erroris Pelagium. Congregata est sy­ ab Africanis, quorum judicium nimium
nodus Diospoli, cui profuit Eulogius Cæ- præceps suspicabatur, et ad quos ideo du­
sariensis; in ea citatus et interrogatus Pe­ riores litteras dedit quod præpropcre Ero­
lagius, quaedam accusationis capita nega­ ti et Lazaro crediderint. At responsis Afri­
vit, ad alia subdole et æquivocationibus canorum melius instructus ct fraude de­
respondit : ita ut episcopi nihil fraudis sus­ tecta, diem dixit Cœlestio ut synodo quam
picati et intelligentes gratiam quam admit­ Romæ coegerat se sisteret : verum ille au­
tebat Pelagius esse gratiam quam intelligit fugit etse examini subtraxit. In eum itaque
Ecclesia catholica, hæresi damnata, Pela­ et Pelagium condemnationis sententiam
gium innocentem errore facti pronuntia- pronuntiavit Zozimus, qua, errore depo­
nmt, absentibus accusatoribus propter sito, perpetuæ pœnilcnliæ subjiciebantur;
unius ægritudinem. Ex S. Aug. lib. dc quod si detrectarent, a communione fide­
Gestis Pelagii cap. 1. Hanc synodum ap­ lium arcebantur. Scripsit insuper Zozimus
probare renuit Innocentius I, ex ejus epis­ universis episcopis epistolam quæappella­
tola inter Auguslinianas 96, camque mi­ tur Tractatoria, in qua conciliorum Afri­
serabilem vocat S. Hicron. Epist. 79, non canorum decreta adversus Pelagium et
quod errorem probaverit, sed quod Pela­ Cœlcstiurn approbat, et sui prodecessoris
gius Patribus illuserit.
Innocentii in eosdem sententiam confir­
V. Anno 416, Orosius Hispanus ex Pa- mat. Eamdem Tractatoriam misit ad Ho­
læstina advenit Carthaginem, ct illic con­ norium imperatorem, Ravennae degentem,
gregatis praesulibus ob quædam Ecclcsiæ petens ab ipso ut Cœlcstius et omnes Pe­
negotia, obtulit litteras Erotis et Lazari lagiani urbe expellerentur, ct ubique ha­
accusatorum Pelagii : patres iis lectis, ct berentur hærelici ; quod lubens prostitit
recensitis quæ contra Cœlcstiurn in priori Honorius edicto dato anno 4IS et altero
synodo acta fuerant, Pelagium et Cœles- anno 419, quo ultimo insuper sanxit ut
lium damnarunt : idem eodem anno præ- episcopi qui Tractatoria: Zozimi non sub­
stilit synodus Milevitana sexaginta unius scriberent, a suis sedibus ejicerentur. An­
episcoporum. Utraque synodus gestorum nuere universi, exceptis novemdecim, in­
relationem misit Innoccnlio I, ut ipss Se­ ter quos eminebat Julianus Eclancnsis,
dis apostolicæ auctoritate firmaret. Anno qui exemplo hucusque in Ecclesia inaudi­
417, Innocentius, congregato Rom·'.· con­ to, appellaverunt ad concilium generale.
cilio, errorem damnavit ct auctore « ana­ Honorii vestigiis inhærcntes ejus succes­
themati subjecit, nisi resipiscerer t. Hac sores Constantius. Valentinianus, Theo­
occasione dixit S. Aug. Scrm. 2 dc verbis dosius junior, idem sanxerunt ; ita ut Pe­
Apostoli cap. 10 : · Jam de hac causa duo lagiani Roma, Constantinopoli, Epheso,
■ concilia missa sunt ad Sedem apostoli- Palæstina et ferme undequaque expulsi,
" cam, inde etiam rescripta venerunt, cau- Ncstorianis in aliquod sublevamen et pa­
■ sa finita est : error utinam aliquando trocinium sejunxerint, cum quibus una
damnati fuerunt in concilio œcuuienic·
» finiatur. «

248
DISSERT. I. PRÆ AMBULA. ART. I.
Ephesino anno 451, a quo tempore delabi | tola adulatoria ad Demetriadem et in licccperuiit, el pauci huc illuc dispersi in i» bris do Libero Arbitrio, quemque damnioccidente remanserunt.
vit synodus Palæstina ; hæc enim peracta
§ U.— Varii status hæresis Pelagiancc.
sunt in ortu Pelagianismi : atqui Pelagius
Præcipuus error Pelagii in hoc versaba­ in epistola ad Demetriadem totus est in
tur , quod diceret hominem habere tantum demonstrando hominem per legem el doc­
a Deo possibilitatem seu facultatem boni, trinam instructum posse observare divina
a seipso autem solo ejus usum seu volun­ mandata : S. August, lib. de Grat. Christi
tatem et actionem, sicque quod bene vi­ cap. 3, refert hanc sententiam ex libriveret magis sibi quam Deo debere; quia Pelagii de Libero Arbitrio , gratiam Dei
ex necessitate gratiæ ad bone operandum et adjutorium quo adjuvamur ad non pec­
contendebat tolli liberum abilrium. Alter candum, aut in natura et libero arbitrio,
ejus error præcedenli affinis erat, quod aut in lege atque doctrina constitui;elsy­
peccatum originale soli Adæ nocuerat, et nodus Palæstina hanc Pelagii assertionem
ad posteros non transiret nisi imitatione , damnavit : Gratia Dei non ad singuloi
sicque quod liberum arbitrium esset in il­ actus datur, sed in libero arbitrio est,
lis æque sanum et æque potens ac fuerat ct in lege atque doctrina. Ergo.
Neque obstat quod S. Aug. in lib. de
in Adam innocente; tum ne si liberum
arbitrium sauciatum agnovisset, coactus Gestis Pelagii cap. 23, referat quod post sy­
fuisset admittere necessitatem gratiæ me­ nodum Palæstinam ipsi fuerat oblatus libel­
dicinalis ; tum quia non putabat posse stare lus Pelagii, in quo liberum arbitrium gra­
libertatem sine æquali facilitate ad bonum tiam appellabat, non aperte ei conjun­
et ad malum; ita ut prætextus servandæ gens legis adjutorium. Equidem non sem­
libertatis fuit illi causa cur negaverit ne­ per aperte exprimebat quod semper ad­
mittebat versutus hæresiarcha, ut a ralliocessitatem gratiæ et peccatum originale.
Ab hoc duplici errore nunquam reces­ licis interrogatus an aliud gratiæ auxilium
sit Pelagius; in aliis autem minus constans, agnosceret præler liberum arbitrium, il­
aliquando aliquid gratiæ concessit, prout lico responderet se praeterea agnoscere le­
necesse existimabat at declinandam invi­ gem et doctrinam. Cæterum hæc duo ex­
diam et subterfugienda catholicorum ar­ presse memorantur in articulo 7 damnato
gumenta. Unde plures hujus hæresis sta­ a synodo Diospolitana, quem retulimus.
Secundus status fuit in quo Pelagius,
tus communiter distinguunt theologi, sed
varie admodum : nos sic probabilius dis­ præter liberum arbitrium, legem el doc­
trinam exteriorem, admisit aliquam gra­
tinguimus.
Primus status fuit in quo Pelagius nul­ tiam interiorem , scilicet internas illumi­
lum interioris gratiæ auxilium agnovit, nationes quibus intellectus illustraretur el
sed dixit liberum arbitrium ad bene viven­ cognosceret quæ ipsi erant agenda, iisque
dum et ad mandata Dei servanda sufficere; ad ea moveretur objective. His internis il­
supponendo tamen mandatorum cognitio­ lustrationibus adjungebat exempla Christi
nem sive per lumen naturale quoad prae­ et remissionem peccatorum. Hcec pate­
cepta naturalia, sive per legem et doctri­ bunt ex dicendis modo.
Tertius status fuit in quo Pelagius, ca­
nam exteriorem quoad mandata positiva ;
non enim possibilitas observandi præcepta tholicorum argumentis pressus ct agitatus,
subsistere potest, nisi ea per legem pro­ videtur admisisse aliquid gratiæ interioris
ponentem cognoscantur. Non ergo, ut voluntatem afficientis, non ut absolute
mulli volunt, ab hoc primo statu exclusit necessariæ, sed utilis tantum ad bonum
Pelagius legem et doctrinam, nisi forte | opus faciendum, neque gratuito collate, sed
quod non statim ea nomine gratiæ insigni­ naturæ meritis debite, de quo mox latius.
verit , quod tamen non multo post fecit, ut
Sed quia circa hæc dissentiunt theologi,
responderet catholicis ipsi exprobrantibus el revera quid versipellis hæresiarcha, ver­
quod gratiam Christi penitus exploderet.
borum ambiguitate perpetuo usus, sense­
Id insuper evincitur hoc argumento. Hic rit haud parum sit obscurum, cttamen nos­
error pertinet ad primum statum hæresis tra referat cognoscere quid gratiæ rcipsa
Pelagianæ, quem docuit Pelagius in epis- admiserit > plus enim admittere debemus

DE PELAGÏANISMO.

quam ipse admiserit, ideo hæc accuratius I
expendenda sunt. Unde sit
§ Ill. — Quid gratiæ t'indem admiserit
Peitirjias?

Cum ea quæ in hoc § dicturi sumus pelantur ex operibus SS. Hieronymi, el prae­
sertim Augustini, adversus Pelagianos, et
hi diversa pro diversis temporibus censuerint, opportunum duxi hic annotare ordi­
nem et tempus quo SS. doctores oper* sua
ediderunt.
Primus itaque contra Pelagianos in aciem
prodiit S. Hieronymus anno 411; contra
hoshærcticos scripsit ad Marcellinuin Epis­
tolam 82; alteram 67, anno 412, ad Clejiphontem ; anno 415, Dialogos inter At­
ticum ct Critobulum; anno 419, Epistolas
ad Alipium et S. Augustinum. Impugnat
etiam hanc hæresim S. doctor in Praefa­
tionibus ad libros quatuor in Jeremiam.
S. Augustinus anno 412, scripsit contra
Pelagianos tres libros de Peccatorum Me­
ritis el remissionibus ; eodem anno librum
de Spiritu et Littera.
Anno 415, librum de Natura et Gratia ;
Anno 417,sermonem secundum de verbis Apostoli, post jam damnatum Pelagianismum ab Innocentio , ut constat ex his
ejus verbis : Jam de hac causa duo con­
cilia, etc., ut supra § 1 ; eodem anno, li­
brum de Gestis Pelagii:
Anno 418, duas Epistolas ad Sixtum
presbyterum, qui postea fuitSb. pontifex,
quarum præcipua est 105 ; eodem anno, li­
brum de Gratia Christi ; circa id tempus,
libros de Nuptiis et Concupiscentia;
Anno 420, quatuor libros ad Bonifacium;
Anno 421, Enchiridion ad Laurentium
et sex libros adversus Julianum;
Anno 424, lib. de Gratia et Libero Ar­
bitrio ;
Anno 425,lib. de Correptione et Gratia;
Anno 428, Opus Imperfectum contra
Julianum, quo tempore libris Retractatio­
num incumbebat; eodem anno lib. de Hæresibus;
Anno 429 , libros de Praedestinatione
Sanctorum ct de Dono Perseveranti® ad­
versus Scmi-Pelagianos.
Obiit S. Augustinus die vigesimo actavo
Augusti anno 430.
Praemittendum hic breviter, quod infra
latius expendemus, gratiam interiorem

249
aliam esse habitualem, qua nempe jusli su­
mus , filii Dei adoptivi el bxredes regni
cœlestis; aliam actualem, qua inoveOtrad
bonum; et hæcist duplex : una pertinens
ad intellectum, et est interior mentis illu­
minatio ; altera ad voluntatem, el est Dei
motio qua voluntas excitatur et inclinatur
ad opus pietatis.
Suppono 1°. Pelagium non negasse con­
cursum simullaneum,quin nec de eo inter
ipsum et assertores gratiæ fuisse contro­
versiam. Cum enim ille concursus genera­
lis sit indifferens et quodam modo jure na­
turae omni agenti debitus, non perlinet ad
quaestionem de gratuitis auxiliis. Neque
de illo negato concilia et S. Augustinus
unquam reprehenderunt Pelagium ; imo
illum agnovisse hunc concursum eruitur
ex S. Aug. lib. 2 de Nuptiis ct Concu­
piscentia cap. 4, ubi referi Pelagianos do­
cere quod Causar um secundarum e/Jicientiœ potentia operationis Dei intervenit;
omne quod est ea administrans virtute
qua condidit. Hæc autem operatio et vir­
tus divina omni efficienti® causarum se­
cundarum immixta, est ipse concursus simullaneus. Nec obest quod S. Hieronymus
in Epist. ad Clesiphontem, reprehendat
Pelagianos quod negarent eos egere auxi­
lio Dei ad singulos actus, ut ad curvandum
digitum, ad movendum pedem, etc. Id
enim intelligitur de concursu praevio ap­
plicante, non concomitante.
Suppono 2° ut certum et omnibus no­
tum, Pelagianos admisisse gratias actuales
morales exteriores , scilicet legem el doc­
trinam atque exempla Christi. Quæstio ita­
que est utrum admiserint 1° gratiam habi­
tualem , 2° gratias actuales interiores ex
parte intellectus, 3° ct tandem gratias ac­
tuales interiores ex parte voluntatis.
Dico i°. Pelagiani admiserunt gratiam
habitualem, sed non quemadmodum ad­
mittenda est. Est contra Suarem et Hono­
ratum Tournely.
Prob. prima pars. Quamvis Pelagiani
non usurpaverint hanc vocem, gratia ha­
bitualis., admiserunt tamen praecipuos cha­
racteres et effectus gratiæ habitualis. Ergo.
Prob. ant. Pelagius in Commentario in
cap. 5 Epist. ad Rom. agnoscitprccata di­
mitti abundantia donationis Spiritus
sancti, acju titiamper baptismum do­
nari. In cap. 3 Epist. ad Tit. ait buptis-

s:>o
DISSERT. I. PRÆAMBÜLA. ART. I.
mum vocari ab Jpostolo lavacrum reno­ I gratuita ct nullo fundamento nixa; nnn
vationis Spiritus sancti, quia nos Spiri­ enim unquam sive a conciliis Africanis,
tus sanctus per baptismum renovavit. sive a S. Augustino accusati sunt Pelagiani
Apud S. Aug. lib. de Gratia Christi cap. quod absolute negarent gratiam habitua­
58, idem Pelagius asserit nos instaurari lem , nec de ejus necessitate fuit inter ip­
per gratiam Christi, ct in meliorem ho­ sos et catholicos controversia, sed de gra­
minem renasci. Et lib. 1 cont. Julianum tia operis seu actuali, ut fatentur commu­
cap. 6, Pelagiani docent parvulos esse bap­ niter theologi et ipse Tournely § Qiuefuttizandos, non tantum ut sint justi, sancti, rit illa gratia, etc. Quamvis ergo de gra­
filii, hærcdes, cohærcdes et membra Chris­ tia actuali fraudulenter fuerint locuti, non
ti, sed ct templum, et non tantum tem­ est ratio cur eadem fraus ipsis imputetur
plum, sed et organa Spiritus, quæ sunt quantum ad gratiam habitualem, de qua
verba S. Chrysost. Et infra ejusdem verba non erat quæstio.
iterum usurpantes : « Hac de causa infan2° Si Pelagiani his verbis magnificis quæ
» tes baptizamus, cum non sint coinqui- juxta Tournely in sensu obvio et apud ca­
» nati peccato, ut eis addatur sanctitas, tholicos important gratiam habitualem,
» justitia, adoptio, hærcditas , fraternitas eam verbo tenus admisissent,re autem ne» Christi, ut ejus membra sint. » Et Ju­ gassent, hanc fraudem ipsis exprobrasse!
lian. apud eurndem S. Aug. lib. 1 Operis S. Augustinus,sicut sæpe ipsis exprobravit
imperfecti cap. 5'2, ait : « Nos igitur in tan- quod gratiam actualem verbo tenus admit­
» tum gratiam baptismatis omnibus utilem terent , re autein negarent, eam consti­
» ætatibus confitemur, ut cunctos qui il- tuendo in libero arbitrio, in lege atque
» lam non necessariam etiam parvulis pu- doctrina : atqui id nunquam exprobravit
» tant, æterno feriamus anathemate. Sed Pelagianis S. Augustinus, sed tantum Ju­
» hanc gratiam locupletem spiritualibus lianum reprehendit quod, cum gratiam
» donis credimus, quæ multis opima mu- baptismalem admitteret, quæ est ipsa gra­
» ncribus ac reverenda virtutibus, pro in- tia habitualis , primo doceret eam adultis
» firmitatum generibus et humanorum sta- dari ex meritis; secundo quod nihil con­
» tuum diversitatibus, una tam remedio- ferret virtutis ad cavenda peccata futura,
» rum collatrice quam munerum virtute sed cum ea posset homo sine peccato per
» medicatur. » Et 1. 2 ejusdem operis, c. solum arbitrium vivere; tertio quod par­
212 : « Gratia autem, inquit, infusa semel, vulis conferretur ut meliores efficerentur,
« uno virtutis suæ impetu atque compcn- non ut a peccato originali mundarentur;
» dio, diversa et plurima delet crimina.» hæc enim tria continuo urget S. Augusti­
Atqui ciTicere homines justos, sanctos, fi­ nus in utroque opere contra Julianum et
lios Dei adoptivos, fratres Christi, hærcdes in 4 lib. ad Bonifac. cont. Epist. Julian.
et cohæcedes regni, renovare, instaurare, Ergo non errabat Julianus quod gratiam
habere annexa dona, virtutes, remedia pro habitualem negaret.
5° Imo ita eam admittebat, ut ipsi S. Au­
sanandis diversis infirmitatum generibus,
sunt præcipui characteres et effectus gra­ gustino exprobret quod eam non satis ple­
tiæ habitualis; ac tandem esse donum in­ ne agnoscat, sed labefactet docendo per
fusum diversa delens crimina, est ipsis­ eam non tolli concupiscentiam. Cui objec­
sima gratia habitualis : ergo.
tioni respondens S. Augustinus, lib.6con­
Jlespondct Tournely, ista equidem om­ tra Jul. c. S, ct lib. 5 ad Bonifac. c. 5, ex­
nia cum a viris catholicis et non suspectis probrationem non regerit Juliano ut par
proferuntur, catholicorum more esse in- erat,si ipse verbo tenus et non re eam agno­
telligenda , sed apud fraudulentos hæreti- visset ; sed ostendit tantum ex S. Scripturis
tes Pelagianos gravissima latentis erroris gratiam baptismalem non ita perfecte con­
suspicione laborare. Dicit itaque eos his ferri, ut omnen. auferat infirmitatem : et
verbis nihil aliud intelligere quam exter­ quibus luce darius fit Julianum admisisse
nam peccatorum condonationem et exter­ gratiam habitualem.
num Dei favorem atque deputationem ad
Neque juvant Tournely quidam textus
Dei cultum ct regnum.
quos citat ex S. Aug. lib. de Grat. Chr. c.
Sed contra. 1° Hæc responsio est mere I 58, et 1.6 cont. Jul. c. 23, ubi dicit Pela-

DE PELAGIAMSMO.
gianos per gratiam qua instauramur cl re­ tis. Ille enim non admittit gratiam habi­
nascimur, intelligere dunUxat remissio­ tualem, quemadmodum admittenda est,
nem peccatorum. Etenim gralia peccato­ qui dicit illam darimerilis naturæ et valere
rum remissiva est vera gratia habitualis : tantum ad ornatum animæ, instaurationem
reprehendit itaque Pelagianos S. doctor naturæ cl ad remissionem peccatorum prae­
quod vellent nane gratiam ita valere ad re­ teritorum, non ad cavenda futura, neque
missionem peccatorum praeteritorum, ut aliquid conferre ad vincendas tentationes
nihil conferret ad vitanda peccata futura et ad operandum supcrnaturaliter : atqui
tt desideria vincenda carnalia. Sunt ip- sic Pelagiani admittebant gratiam habitua­
siusmet S. Augustini verba jn ipso textu lem, ut probavimus supra exS. Aug. ct ite­
qnem profert Tournely.
rum patet cx eodem Hæres. 88, ubi dicit
Dices. Pelagiani negabant nos salvari quod Pelagius doceret non a Deo accipere,
per subministrationem virtutis, ut palet seda seipsishomines haberegratiam qua
cxS. Aug. lib. de Grat. c. 6, Epist. 95 et liberamur ab impietate, et hanc secun­
alibi : atqui gratia habitualis est subminis­ dum merita nostra dari ; et lib. de Nat. ct
tratio virtutis : ergo.
Grat. c. 34. ubi scribit Pelagium asserere
Λ. D. maj. Pelagiani negabant nos sal­ in hoc positam esse gratiam Christi, ut
vari per subministrationem virtutis quæ sit ignoscat commissa prœterita, non ut ad­
gratia actualis ad concupiscentias et ten- juvet ad futura vitanda, ünde S. doctor
tationes vincendas, C. maj. Hoc unum S. c. 50 de Grat. Christi, « Istam quippe graAugustinus imputat Pelagianis locis cita­ » tiam, inquit, qua justificamur, id est,
tis : videantur. Negabant non salvari per » qua charilas Dei diffunditur in cordibus
subministrationem virtutis quæ sit donum » nostris per Spiritum sanctum qui datus
infusum, peccata delens, hominem justifi­ » est nobis, in Pelagii et Cœlcslii scriptis,
cans, adoptans, conferens jus ad regnum, » quæcumque legere potui, nusquam cos
N.waj. .id cujus sensum distincta min. » inveni, quemadmodum confitenda est,
If. conseq. Duo ergo per subministratio­ » confiteri. »
nem virtutis possunt intelligi : primo et
Colliges cx dictis. quantum a vero aber­
proprie gratia actualis ad bene operan­ rat vir aliunde eruditissimus Thomassinus,
dam; secundo paulo latius gralia habitua­ Oratorii Jesu presbyter, dum in opere gallis infusa, peccatorum remissiva. Primum licc scripto, Mémoire sur la grâce, dicit
præcipuam concertationem inter S. Au­
negarunt Pelagiani, non secundum.
Insl. Pelagiani negabant actus superna- gustinum ct Pelagianos fuisse de gralia ha­
turalcs et virtutes infusas : ergo et gratiam bituali. Præter namque dicta quibus hæc
opinio abunde confutatur, addo sequentia.
habitualem illorum ct istarum radicem.
7?. Omisso ant. N. conseq. In sensu 1° Gralia, de quaS. Aug. contra Pelagium,
enim Pclagianorum ad aliud conferebatur est necessaria ad singulos actus pietatis, ut
gratia habitualis, quam ut esset causa ra- continuo urget S. doctor : atqui talis non
dicalis virtutum et operationum superna- est gralia habitualis, cum ante illam eli­
luralium, scilicet, ut tolleret peccatum, na­ ciantur actus fidei, spei, ctc. quibus dis­
turam instauraret, adoptionem fraternita­ ponitor peccator ad gratiam habitualem :
tem Christi et jus ad regnum conferret.
ergo. 2° Gratia a S. Aug. propugnata ad­
Omisi ant. quia Pelagiani non nega­ versus Pelagianos, ea est quæ justis ali­
bant absolute actus supernaturales, id est, quando non conceditur, lib. 2 de Peccato­
actus a voluntate divinitus elevata proce­ rum Meritis c. 19; item in qua perseveran­
dentes; admittebant enim naturalem pos­ tes a non perseverantibus distinguuntur,
sibilitatem adjuvari divinitus, ad sic faci­ lib. de Dono Perseverantis; item quæ justis
lius operandum, quam tamen facultatem adhuc necessaria est et imploranda ad vin­
posset homo naturaliter mereri et ea pro cendas tenlationes, ex locisr citatis ; item
libitu uti. Similiter tandem admiserunt vir­ qua Deus corda hominum indeed i Habiliter
tutes infusas ad facilius credendum , spe­ in bonum convertit, et quæ de nolentibus
randum, etc. ut palet ex verbis Juliani su­ facit volentes, ut passim docet S. Aug. at­
qui hæc non gratiæ habituali, sed actuali
pra citatis.
Secunda pars conclusionis patet cxdic- competunt : ergo.

252
DISSERT. I. PRÆAMBÜLA. ART. 1.
Dices cum laudato Thomassino. 1°S. I
Prob. ex S. Aug. lib. de Grat. Christi
Augustinus tribuit graliæ, a se adversus cap. 7, uLi cum Pelagio objecisset ipsum
I’elagianos propugnata,, eiFeclus qui com­ gratiam in lege atque doctrina tantum re­
petunt gr-iliæ hauituali, ut quod a peccato ponere, inducit Pelagium uic responden­
liberet, ρ..-tificet et filios Dei adoptivos ef­ tem : « Et tanquam ex, liraturus Pelagius
ficiat. 2° Eam vocat passim cliaritatem dif­ » quam dicat gratiam, secutus adjunxit difusam in cordibus nostris , hæc autem est
» cens quam nos, non ut tu putas, in lege
donum habituale. 5' Dicit eam esse com­ » tantummodo, sed et in Dei esse adjutorio
munem parvulis ct adultis, quod soli gra­ »> confitemur... Adjuvat nos, inquit, Deu<
tis habituali, non actuali cujus non sunt » per doctrinam et revelationem suam,dum
capaces parvuli, cotnpe it. 4° Dicit quod » cordis nostri oculos aperit ; dum nobis
nulli debeatur et quod sit fructus redemp­ » ne præsentibus occupemur, futura detionis Christi, non munus Creatoris ; mo­ » monstrat; dum diaboli pandit insidias;
tio autem actualis primi moventis quodam » dum nos multiformi ei ineffabili dono grajure debetur ei in quo praeexistit habitualis » tiæcœlestisilluminal.» Etcap.lO:«Opedispositio ad illam, et a Creatore descen­ » ralur, inquit, in nobis Deus velle quod
dit : ergo.
» bonum est, velle quod sanctum est, dum
//. ad primum quod, cum gratia actua­ » nos terrenis cupiditatibus deditos... (ulis disponat ad habitualem habendam ct » turæ gloriæ magnitudine et præmiorum
eam habitam perficiat et conservet, quid­ » pollicitatione succendit, dum revelatione
quid habitualis facit formaliter, actualis » sapientiae in desiderium Dei stupentem
præstat efficienter: unde iidem effectus sub » suscitat voluntatem , dum nobis suadet
hac diversa ratione ulrique tribuuntur, Ad » omne quod bonum est. »
Neque obstat quod S. Augustinus post
secundum, B. S. Augustinum nomine charitatis comprehendere non solum donum verba relata capitis septimi subjungat : In
habituale, sed quascumque pias allectio­ his omnibus non recessit Pelagius a com­
nes, quæ etiam a Deo diffunduntur in cor­ mendatione legis et doctrina;. Nomine
dibus nostris, zfd tertium . B. S. Augus­ enim doctrinae, S. Doctor non solum intinum nomine graliæ actualis, non solum telligit eam quæ exterius proponitur, sed
intelligere motionem actualem qua volun­ etiam eam quæ interius traditur per reve­
tas inclinatur ad opus bonum, sed omne lationem et illuminationem internam, quia
beneficiumquo Deus ad justificationem per­ uti iusque est idem munus cl officium; docducit et in ea perseverare facit : unde pro trinæ enim exterioris officium est instrue­
gratia actuali reputat quod parvulo ante­ re dc his quæ a nobis agenda sunt, non
quam moriatur, baptisma conferatur, quod tamen præberc vires ad agentia; ct quia id
minister adsit, quod parentes offerant, etc. præcisc præstat illustratio interior, osten­
Ad quartum, B. gratiam actualem non dendo scilicet quid agere debeamus, sed
cssepræcise motionem generalem qua Deus non conferendo vires ul agamus, ideo mu­
ut creator cl primum movens applicat om­ nere et officio non differt a lege et doc­
nia agentia ad actum . licet eam includat, trina : unde S. Aug. cap. 10 : « Ad docsed specialem ex meritis Christ: dei natam, » irinam, inquit, pertinet etiam quod sa­
qua cor a creatura ad Deum convertitur, il picnlia revelatur, ad doctrinam pertinet
qua contra tentationes protegitur, et ita in » cum suadetur omne quod bonum est. »
bono firmatur ut perseveret. Insuper, ut
Confirmatur. S. Aug. cap. 9 ct 10, ob­
mox monui, S. Augustinus sub nomine gra­ servat ex verbis Pelagii citatis in probatio­
tia actualis comprehendit quxeumque con­ ne conclusionis, gratias morales duplicis
ducunt ad salutem, ut quod iste moriatur generis, scilicet legem et doctrinam exte­
antequam cadat, quod alter vivat donec rius propositam et revelationem sapientiae
resipiscat, etc.
(pialis facta fuit S. Paulo, quæ indubie fuit
Dico 2°. Pelagtani in secundo statu suæ interna, docetque neutram sufficere ad as­
hæreseos admiserunt gratias actuales inte­ truendam veram gratiam Christi .· unde
riores ex parte intellectus, scilicet internas inferi cap. 12, requiri gratiam non solum
revelationes et mentis illustrationes. Est qua facienda novimus , sed etiam ipia cog­
contra Lessium et quosdam alios.
nita faciamus; el cap. 24 sic concluditcon-

r

23 7
DE PELAGIAMbMO.
Ira Pelagianos s « Legant ergo et intelli- | » set, non abhorrere a doctrina aposlohca
• gant, intueantur atque fateantur, non » videtur. « Admittebat ergo necessariam
» lege atque doctrina insonante forinsc- esse gratiam ex parte intellectus et poten» eus » (eccc gratiam moralem externam) tiæ, et supererat lautum ut admitteret esse
« sed interna atque occulta, mirabili acin- necessariam ex parte voluntatis et opera­
u elTabili potestate operari Deum in cordi- tionis. 5° Quia cap. 4i ejusd. libri, dicit
« bus hominum, non solum veras revela- Pelagium docere adhibendas esse oratio» tiones : » (eccc apertissime gratiam mo­ des ad impetrandam hanc gratiam intellec­
ralem internam, nempe revelationem cau­ tus : ergo existimabat esse necessariam.
satam occulta, interna, mirabili potestate 4° Quia ibidem cap. 5 et 5, Pelagius juxta
in corde) « sed etiam bonas voluntates : » S. Augustinum, requirit istud auxilium ad
ecce gratiam internam, physicam et effi­ posse, quia posse est invalidum et infir­
cientem. Ergo manifestum est juxta S. mum : ergo requirit ut necessarium. 5°
Augustinum, Pelagianos admisisse gra­ Tandem quia ibidem c. 10, dicit Pelagium
tiam moralem tum internam tum exter­ illud Apost. Philipp. 2, Operatur in no­
nam, et eos tantum errasse circa gratiam bis velle quod bonum est, intelligere
dum revelatione sapientia in desiderium
bon® voluntatis eflicientcm ct physicam.
Dices. SS. Patres, et concilia quæ dam­ Dei stupentem suscitat voluntatem ,
naverunt Pelagium, dicunt eum nunquam dum nobis (quod tu alibi negare non me­
admisisse veram gratiam Christi : atqui in­ tuis) suadet omne bonum : alibi autem
tern® illustrationes sunt vera gratia Chris­ non negaverat internam revelationem esse
ti : ergo.
utilem ct ad facilius posse, sed esse sim­
J?. D. maj. Dicunt cum nunquam ad­ pliciter necessariam : ergo hic agnoscit ne­
misisse veram gratiam Christi simpliciter cessariam, cl talem exigebat dictum Apos­
ctadæqualc, sicut admittenda est, C. maj. toli.
secundum quid et inadæquate, N. maj.
Ex alia parte videtur Pelagium has mo­
Μ hanc sensum D. min. Inlcrnæ illus­ tiones morales ex parte intellectus admi­
trationes sunt gratia Christi secundum sisse, non ut simpliciter necessarias ad pos­
quid et inadæquate, C. min. simpliciter se, sed tantum ad facilius posse. Quia 1°
et adæquate, qualis admittenda est, N. S. Aug. 1. de Gral. Christi c. 7, quxrens
min. Ultra enim gratiam interna: illustra­ quodnam sit istud auxilium quod Pelagius
tionis qua novimus quid sit agendum, est requirit ad facilius posse, dixit esse inter­
altera et principalis gratia voluntatis qua nas revelationes. 2° Quia ibid, c, 40, post­
facimus quæ agenda novimus; et hanc es­ quam dixit Pelagium velle nos adjuvari
se necessariam nunquam agnovit Pelagius. gratia Spiritus sancti, non quia sine
Petes utrum Pelagiani has gratias mo­ illo etiam per solam naturæ possibilita­
rales ex parte intellectus admiserint ul tem non possumus resistere tcnlaiori,
simpliciter necessarias ad posse, an solum seu ut facilius resistamus, subdit :
ut utiles et ad facilius posse?
« Quod tamen qualecumque et quantuII. rem videri dubiam.
» lumcumque adjutorium, eum credibile
Ex una parte videntur eas admisisse ut » est in hoc constituere, quod nobis addasimpliciter necessarias. Quia 1° si Pelagia­ » tur scientia revelante Spiritu per doctrini non admisissent illas illustrationes in­ » nam, quam vel non possumus, vel dilliternas ul necesarias ad posse, sed solum >» cile habere possumus per naturam; » cl
ad facilius posse, frustra S. Aug. lanlm» hæc eruit S. Doctor ex Epistola ad Deme­
laborassel ut ostenderet illas non recedere triadem. 5° Quia ibidem cap. 41,cum dixit
a lege et doctrina ; sed compendio rem ab­ gratiam Pelagii pertinere, «d doctrinam, ut
solvisset , dicendo Pelagianos non admit­ qua via per quam ainbuUre debemus, de­
tere gratiae necessitatem. 2° Quia S. Aug. monstretur, subjungi! t ·< Quamvis et ip
lib. 1 de Grat. Christi cap. G dicit de Pe­ » sam viam contendat etiam sola invenin
lagio : « Sed ne nihil de gratia docuisse » posse natura, sed facilius si adjuvei
» videretur, adjunxit dixitque possiDilita- >» gratia. »
Scio quosdam recentiores solvere hunc
» tem grati® semper adjuvari auxilio, non
» autem ipsam operationem : quod si dixis- nodum, dicendo gratiam interioris illumi-

• - ·

1

•;

254
DISSERT. I. PRÆAMBULA. ART. I.
nationis posse considerari dupliciter : vel I quo alio ampliori adjutorio, incertum est.
ex parte objecti quod intellectui absolute ;
Prob. prima pars ex S. Aug. lib. de
aut ciafius proponitur; vel cx parte intel­ Grat. Christi cap. 5, 4, 5, etc. uhi docet
lectus qui ad assenliendum vel credendum | Pelagium hæc tria distinxisse, possibilitaelevatur ct corroboratur : Pelagium autem tern, voluntatem seu volitionem et actum;
equidem admisisse gratias interioris illu­ solam vero possibilitatem adjuvari a Deo,
minationis ex parte objecti ut simpliciter non alia duo. « Denique, inquit de Pelagio
necessarias ad posse, sed ex parte intel­ » cap. 5, gratia Dei non ista duo quæ noslectus ut utiles tantum et ad facilius posse. » tra omnino vult esse, id est, voluntatem
noster Gonet. et partim Tournely.
» et actionem, sed illam quæ in potestate
Verum per istam gratiam ex parte in­ )> nostra non est, et nobis ex Deo est, id
tellectus, vel intclligunt piam motionem » est, possibilitatem perbibet adjuvari,
voluntatis ad determinandum intellectum » tanquam illa quæ nostra sunt, hoc est,
ut assentiatur aut credat revelatis obscuris » voluntas et actio, tam sint valentia ad
(evidentibus enim necessario assenlitur), » declinandum a inalo et faciendum bovel lumen infusum intellectui, quo perci­ » num, ut divino adjutorio non indigeant;
piat ea quæ ipsi proponuntur. Si primum, » illud vero quod nobis ex Deo est, id est,
nihil ad rem; ista enim pia motio volunta­ « possibilitas, tam sit invalidum, utscmtis perlinet ad gratiam operis et volunta­ » per gratiæ adjuvetur auxilio. »
tis, de qua non est hic quæstio, sed infra.
Et cap. 4 sequenti, sic Pelagium inducit
Si secundum : contra est. i° Nullibi legi­ loquentem : « Nos sic tria ista distinguimus in S. Augustino Pelagium adhibuisse » mus.... primo loco posse statuimus, sehanc distinctionem metaphysicam in reve­ » eundo velle, tertio esse: posse in natura,
lationibus internis. 2° Quia Pelagius aperte » velle in arbitrio, esse in elfectu locamus:
expressit hanc gratiam ex parte intellectus, » primum illud, id est, posse ad Deum proseu lumen infusum per oculorum cordis » prie pertinet, qui illud creaturæsuæconapertionem ct per multiforem gratiæ » tulit; duo vero reliqua, hoc est, velle et
illuminationem ; quid est enim aperire υ esse, ad hominem referenda sunt, quia
oculos cordis aut illuminare intellectum, » de arbitrii fonte descendunt:ergo in vo­
nisi lumen ipsi infundere ut cognoscat quæ » luntate et opere bono laus hominis est,
imo et hominis et Dei qui ipsius volunta­
ipsi objiciuntur? 5° Quia nisi ita esset,
non magis forent utiles istæ illustrationes μ tis et operis possibilitatem dedit, quique
ex parte objecti quam si corpus perfecte » ipsam possibilitatem gratiæ suæ adjuvat
» semper auxilio : quod vero homo potest
illuminatum objiceretur oculis cæci.
Forte itaque verius solvitur dubium, di­ » velle bonum atque perficere, solius Dei
cendo vel S. Augustinum in textibus se­ » est. » Et cap. 5 ejusdem libri idem S.
cundo loco propositis respexisse ad pri­ Doctor de eodem Pelagio loquens, sic
mum statum hærcsis Pelagianæ, in quo ait : « Possibilitatem, voluntatem, actioPelagius solam legem et doctrinam ex­ » nem, tanta subtilitate curavit dislingueteriorem reputabat necessariam, internam » re, ut quandocumque legimus vel audivoro tantum utilem ct ad facilius ; vel ip­ » mus divinæ gratiæ adjutorium confiteri,
sum haeresiarcham pugnantia locutum fuis­ » sive in lege et doctrina, sive ubilibet
se, ut agnoscit ipse S. Aug. cap. 57 ejus­ » constituat, sciamus quod loquitur, nec
dem libri his verbis : « Istam sane legi » erremus aliter cum intelligendo quam
n (Epistolam ad Demetriadem), mibique u sentit. Scire quippe debemus quod ncc
» pene persuaserat hanc illum gratiam, de » voluntatem nostram, nec actionem dinno
• qua est quæstio, confiteri; quamvis in » adjuvari credit auxilio, sed solam possi» multis ejus opusculi locis sibi ipse con- » bilitatem voluntatis atque operis, quam
» tradicere videretur. »
I » solam in his tribus nos habere affirmat cx
Dico 5°. Pelagiam admiserunt gratiam » Deo; tanquam hoc sit infirmum quod ipse
possibilitatis, seu quæ dat posse : in quo » Dens posuit in natura ; extera vero duo
autem eam reponerent, an in sola lege et » quæ nostra esse voluit, ita sint lirina d
doctrina sub quibus continentur aliæ gra­ , « fortia etsibi sufficientia, ut nullo inditiæ morales ex parte intellectus, an in ali- i «géant ejus auxilio; et ideo non adjuvet
))

DE PELAGI ANISMO.
ass
. nt velimus, non adjuvet ut agamus, sed certum Pelagianos admisisse saltem gra­
« tantummodo adjuvet ut velle et agere va- tiam sufficientem remote in suis gratiis
» leamus. »> Denique S. Doctor cap. 47, to­ moralibus qua externis qua internis De
tam gratiæ controversiam ad hoc unum re­ gratia vero sufficiente prox'me et complete,
ducit, ut Pelagius præter auxilium possi­ eo gradu incertum manet quo incertum
bilitatis quod admittebat, voluntatis etiam esse diximus ex S. Aug. an ultra gratias
et actionis auxilium admitteret. « Si ergo, morales aliquod amplius adjutorium ad vo­
» inquit, consenserit nobis non solum pos- luntatis possibilitatem requisieril; ut enim
» sibilitatem in homine.... sed ipsam quo- voluntas censeatur proxime et complete po­
> que voluntatem et actionem divinitus ad- tens, non sufficit gratia moraliter movens,
: juvari, et sic adjuvari ut sine illo adjuto- sed requiritur gratia ipsam voluntatem phy­
• rio nihil bene velimus et agamus, eam- sice afficiens, elevans et proportionans ac­
a que esse gratiam Dei per Jesum Chris- tibus supcrnaturalibus : nisi forte solvatur
» tum Dominum nostrum.... nihil de ad- dubium ex verbis S. Aug. supra citatis cap.
3 jutorio gratiæDei, quantum arbitror, in- 47 lib. de Grat, in quibus nihil exigit a Pe­
« ter nos controversi® relinquetur. » Ex lagio ad gratiam possibilitatis ultra id quod
quibus evidenter habemus Pclagianos ad­ admittebat, sed totam controversiam de­
misisse gratiam possibilitatis seu quæ dat volvit ad hoc unum, ut etiam voluntatis et
posse. Sed quædam in his testimoniis ob­ actionis gratiam ut necessariam et gratui­
servanda sunt : primum , gratiam possibi­ tam admittat. Unde posset inferri juxta S.
litatis, de qua hic est sermo, non esse eam- Aug. Pelagium admisisse veram et com­
dem cum illa quam Pelagius alibi admittit pletam possibilitatem voluntatis, adeoque
ad facilius agere ct ut datam meritis nos­ gratiam proxime sufficientem, quovis tan­
tris, ut existimat doctissimus quidam re- dem modo eam explicaret; idque probabile
cenlior, siquidem gratia possibilitatis quam nobis videtur.
liicadmittitPelagiussemperadsitantequam
Gravior est difficultas utrum tandem Peoperemur, adeoque antequam mereamur, lagiani in ultimo suæ hæreseos statu admi­
et detur nobis, quia posse nostrum est in­ serint gratiam voluntatis et actionis. Obs­
validum et infirmum, ut patet ex dictis, tare videntur quæ in hac conclusione ad­
ideoque necessario requiratur.
duximus S. Augustini testimonia ex lib. de
2’ Observandum est (ct est secunda pars Grat. Christi : suadent e contra gravia alia
conclusionis) incertum esse an istud auxi­ ejusdem S. doctoris testimonia : quaprop­
lium possibilitatis in solis gratiis morali­ ter ad eorum et contrariarum in hac mate­
bus, quæ intelliguntur per legem et doc­ ria opinionum conciliationem,
trinam, reposuerit; an in aliquo ampliori
Dico 4°. Probabilius est Pelagianos va­
auxilio, afficiens physice voluntatem. Is­ riis catholicorum argumentis et Ecclesiæ
tud dubium oritur ex his S. August, verbis condemnationibus ubique agitatos, tandem
citatis lib. de Grat. c. 5 .· « Quodcmnque admisisse gratiam operis ct voluntatis quæ
» legimus vel audimus divinæ gratiæ adju- facit bene velle ct bene operari; sed falsis
» lorium confiteri, sive in lege et doctrina, suis interpretamentis vim ejus evacuasse,
« sive ubilibet constituat. » Et ex his c. quod nempe contenderent 1° eam non esse
14: « Venire posse ad Deum in natura po- absolute necessariam ad bene volendum et
» nit Pelagius, vel etiam ut modo dicere agendum, sed tantum ad facilius et perfec­
» capit in gratia, qualemlibet eam sen- tius volendum ct agendum ; 2° eam non
» tiat. » Ex quo manifestum est non cons­ dari gratis, sed bonæ voluntatis meritis re­
titisse S. Augustino quid intelligeret Pe­ tribui : unde diverso sensu rectedici potest
lagius per auxilium possibilitatis, an solas cosadmisisscctnonadmisissehancgratiam.
gratias morales, an aliquid amplius.
Prob. variis S. Aug. testimoniis. 1° Lib.
Observandum 5° quod, cum gratia suf­ jam sæpe citato de Grat. Chr. cap. 23, fa­
ficiens quæ dat posse, apud catholicos ad­ tetur Pelagium admisisse tandem « magmittat latitudinem, ita ut alia det posse re­ » num adjutorium divinæ grati», ut cor
motum, alia proximum ct expeditum; alia » nostrum quo voluerit Deus ipse declinet.
►it miliciens in suo genere, alia sufficiens » Sed hoc tam magnum adjutorium, inquit
in omni genere possibilitatis, etc. videatur » S. doctor, sicut iste desipit, tunc mere-

25G
DISSERT, t. PR Æ AMBULA. ART. I.
« mur, cum sine illo adjutorio non nisi de
quit, sunt quæ maxime adversus Pehr’a» arbitrii libertate ad Dominum currinos catholica defendit Ecclesia. Quorum
» mu'*. »2«Senn. <3 de verbis Apost. cap. » est unum, gratiam Dei non secundum
12 : « Coarctati sunt aliquando gratiam » merita nostra dari; lUoniarn Dei doni
» confiteri, et benedicimus Deum, quia vel » sunt, et Dei etiam gratia conferuntur me» hoc aliquando dixerunt; accedendo enim » rita universa justorum. Alterum est, in
» proficere potuerunt et ad id quod vere » quantacumque justitia sine qualibuscum» rectum est pervenire. Jam vero dicunt » que peccatis in hoc corruptibili corpore
» adjutricem esse gratiam Dei ad facilius » neminem vivere. Tertium est, obnoxium
» faciendum. Ista sunt verba eorum. Ad hoc « nasci hominem peccato primi hominis. »
» dedit, inquiunt, Deus gratiam suam hoIgitur ex S. Aug. evidenter habemusPe­
» minibus, ut quod facere jubentur per li- lagianos , vitra gratias morales et gratiam
» herum arbitrium, facilius implere pos- possibilitatis,admisisse tandem gratiam qua
» sint per gratiam; velo facilius, remo dif- Deus cor inclinat, qua lex impleatur, qua
» ficilius, et tamen remo itur; jumento fa- bene operamur, magnum graliæ adjuto­
» cilius, pedibus difficilius, sed tamen et rium, hoc est, gratiam efficacem volunta­
» pedibus pervenitur. » 5° Lib. de Grat. tis et actionis.
et Lib. Arbit. scripto sex annis post librum
Sed quia volebant eam dari merito prio­
de Grat. Christi, scilicet anno 424, dicit rum operum bonæ voluntatis, ideoque ca
S. docl. cap. 14 : « Cum fuerint convicti priora opera bona fieri sine illa, item et
» non defensores sed inflatores et præcipi- quod ad subsequenda opera non esset ab­
» tatores liberi arbitrii, quia neque scien- solute necessaria, sed tantum ut facilius et
» tia divinæ legis, neque natura, neque perfectius fierent; hinc continuo repetitS
■> sola remissio peccatorum est illa gratia Aug. in lib. de Gratia Christi, Pelagianos
* quæ per Jesum Christum Dominum nos- docere solam possibilitatem adjurari
» trum datur, sed ipsa facit ut leximplea- (intelligendo nempe possibilitatem ad ista
» tur, ut natura liberetur, peccatum non priora opera bonæ voluntatis meritoria gra» dominetur : cum ergo in his convicti fue- tiæ) non vero voluntatem et actionem ad­
» vint, ad hoc se convertunt ut quoinodo- juvari, intelligendo voluntatem et actio­
» cumque conentur ostendere gratiam Dei nem præviam, quæ merebatur gratiam ad
» secundum merita nostra dari. Dicunt opera sequentia facilius et perfectius pe­
* enim , etsi non datur secundum merita ragenda. Hinc etiam ibid, sæpe repetit Pe­
» bonorum operum, quia per ipsam bene lagianos negasse necessitatem graliæ Chris» operamur, tamen secundum merita bonæ ti; quia cum eam admitterent ad facilius
» voluntatis datur, quia bona voluntas, in- tantum et perfectius agendum, hoc ipso
» quiunt,praecedit orantis, quam præces- necessitatem ejus negabant.
» sit voluntas credentis, ut secundum hæc
Et hæc est solutio præcipuæ objectionis
» merita gratia sequatur exaudientis Dei. >· quam depromunt ex sæpe laudato libro de
Nihil his verbis expressius, ex quibus pa­ Grat. Christi ii qui volunt Pelagianos nun­
lam est Pelagianos tandem convictos non quam admisisse gratiam voluntatis et actio­
sufficere legem et doctrinam sub qua con­ nis. Equidem nunquam admiserunt gra­
tinentur omnes graliæ morales, nec remis­ tiam voluntatis et actionis ad ea opera præsionem peccatorum; tandem admisisse gra­ via quibus illam meremur, volebant enim
tiam qua lex impleatur, qua natura libe­ illam dari meritis naturae; neque illam ad­
retur, qua peccatum non dominetur, per miserunt ut necessariam ad opera subse­
quam tandem bene operemur quæ est ip­ quenda, sed tantum ut facilius et perfec­
sissima gratia operationis et efficax; quam­ tius fierent. Cui solutioni addi potest qm>d,
vis in hoc errarent quod vellent eam dari etsi Pelagiani tunc cum S. Augustinus inmeritis bonæ voluntatis et ad facilius tan­ cumberet compositioni operis sæpe laudati
tum. 'randi,m S. Aug. lib. dc Dono Persev. de Gratia Christi, anno scilicet 418, non­
quem anno 429, sub finem vite, scripsit, dum admitterent gratiam iiiam, potuerunt
cap. 2, errores Pelagianorum ad tria tan­ tamen admittere in posterum anno 424,
tum capita reducit, quorum nullum negat quoS. Augustinus composuit lib.deGr.it.
gratiam operationis et voluntatis. « Tria, i ti- et Libero Arbit, et anno 429, quo edidil

DE PELAG1AMSM0.
librum de Dono Perseverant. Ex quibus » adjutorio gratiæ Dei, correptioni eorum
duobus ult inis operibus maxime probamus » hactenus cessit, ut non eam libero arbia«scrtionein nostram; sicque sponte sua ca- » trio præponerel, sed infideli calliditate
ditobjectio petita exlib. de Grat.Christi. >» supponeret, dicens ad hoc eam dati ho*
Objiciunt insuper testimonium S. Aug. >» minibus, ut quæ facere per liberum jupetitum ex lib. de Hæresibus, quem sub » bentur arbitrium, facilius possint implefinem vitæ scripsit et quem morte praeven­ » re per gratiam. »> Ubi vides Pelagianos
tus imperfectum reliquit ; ibi enim S. doc­ catholicorum correptioni cedentes, tandem
tor Hæresi 88, exponens Pelagii dogma, veram eorum gratiam admisisse, sed in hoc
dicit : « Illam gratiam Dei sine qua nihil eam adulterasse quod illam supponerent
» boni possumus facere , non esse dicunt libero arbitrio , id est, vellent eam dari
>■ nisi in libero arbitrio, quod nullis suis juxta prævia libertatis merita, nec absolute
» præcedentibus meritis ab illo accepit nos- esse necessariam, sed utilem duntaxat ad
* tra natura : ad hoc tantum ipso adjuvan- melius et facilius agendum.Unde etsi con­
» te per suam legem atque doctrinam, ut cederemus S. Aug. in verbis sequentibus
« discamus quæ facere atque sperare debea- nobis objectis loqui de gratia adomniabo» mus; non autem ad hoc per donumSpi- na opera etiam subsequentia et perfectio­
» ritus sancti, ut quæ didicerimus facien- ra, merito dixit Pelagianos negasse gratiam
α da faciamus, ac per hoc divinitus dari no- qua pie vivitur a Deo dari et esse donum
» bis scientiam qua ignorantia pellitur, Dei ; cum enim assererent sine illa absoa charilatem autem dari negant qua pie te nos posse consequenter pie vivere et
» vivitur, ut scilicet cum sit Dei donum meritis nos eam acquirere, inde sequeba­
» scientia, quæ sine charitate inflat, non sit tur non tam dari a Deo quam esse a nobis,
u donum Dei ipsa charitas quæ, ut scien- nec dari ad pie vivendum, sed pie viven­
» tia non indet, ædificat. » Ergo ex S. Aug. tibus.
Consectaria prœeedentis doctrina:.
Pelagiani omnem gratiam in lege et doc­
trina statuerunt quibus possibilitas juvare­
Colliges i°, Pelagianos in ultimo statu
tur, gratiam autem qua pie vivitur, id est, suæ hærescos ad Scmi-Pelagianismum de­
actionis rejecerunt.
clinasse, cum hoc tamen discrimine quod
Λ. ut supra D. primam partem con­ Semi-Pelagiani vellent tantum initium bo­
sequentis. Omnem gratiam possibilitatis in næ voluntatis seu fidei qualecumque(quod
lege ct doctrina statuerunt, transeat; du­ nolebant donari titulo boni operis) esse a
bitavit enim alibi S. Aug. an præter gra­ nobis, opera vero bona esse a gratia De’
tias morales aliquid amplius non admise­ intuitu initialis bonæ voluntatis collata. E
rit Pelagius, ut observavimus supra ; om­ contra Pelagiani contendebant etiam bona
nem gratiam voluntatis et actionis, iV.Non opera esse a nobis, eaque esse meritoria
enim potuit dicere S. Aug. gratiam quam gratiæ, quæ tamen non nisi ad melius et
Pelagius docebat dari secundum merita perfectius operandum essetutilis, non om­
esse arbitrium adjectum per legem et doc­ nino necessaria.
trinam, siquidem arbitrium lex et doctrina
Colliges 2°, tres fuisse præcipuos erro­
dantur ante omne opus bonum, ac perin­ res quibus Pelagiani pertinaciter adhæsede impiis et justis.
re, quos retulimus ex S. Aug. c. 2 de Do­
Undead secundam partem consequen­ no Persever. primum, nempe aliorum fon­
tis, D. pariter. Gratiam qua pie vivitur, tem, nullum peccatum ab Adamo ad pos­
id est, actionis rejecerunt quoad opera teros traduci, sed solo exemplo primum
praevia illius graliæ meritoria, C. quoad parentem nobis nocuisse, ut jam observa­
opera subsequenda,rejece­ tum est, et ideo naturam nostram nullate­
runt ut absolute necessariam, C. ut utilem nus fuisse vitiatam , sed æque habilem ad
et ad ea facilius et perfectius perficienda, bonum ac fuerit in Adamo ante lapsum ;
N. Solutio patet ex dictis, sed et maxime hinc gratiam non esse necessariam ad be­
ex ipsis S Aug. verbis immediate præce­ ne vivendum, sed bene viventibus conferri
dentibus ea quae nobis objiciuntur. « De- ut perfectius et facilius Deum col.uu .«in­
» nique Pelagius, mqui S. ο i r. a fra- cedebant tamen pueri» u'd.iei c »u erri
« tribus increp itus quod nihil tribueret baptismum, nun ut a jnxcdtu inumhircii17
Bill. t. UL

DISSERT. I. PRÆAiMBULA. ART. 1
lur, scà ut gratia per cum collata hæredes tionis et orationis necessitatem tolli .homi­
fierent regni coelestis.
nes in desperationem adigi, ut patet ex
Secundus error ex hoc primo fluens est omnibus S. Augustini operibus : atqui hæc
gratiam dan secundum merita nostra. Ter­ contra gratiam indifferentem oninibusoblatius est, homines bene utendo libero ar­ tam et ex consensu voluntatis cflicacem,
bitrio, ad tantam perfectionem pervenire,ut non objecissent viri aliunde acuti et intel­
omne peccatum etiam collective vitare pos­ ligentes : ergo. Plurima in hanc rem S. Au­
sent, nec ad hoc indigerent gratiæ auxilio. gustini testimonia refert Jansens Elinga
Hi, inquam, tres sunt errores præcipui dissert. 12.
a quibus nunquam recesserunt Pelagiani
Observandum est, me dixisse simplici­
et ad quos reducuntur alii minus præcipui; ter gratiam per se efficacem, ut abstrahe­
v. g. concupiscentiam non esse malam, quia rem a modo quo hæc ejus efficacia explica
proprietas est naturæ ; morbos et miserias tur, sive per motiones morales, sive per
non esse originalis peccati poenas ; Ada- delectationem, sive per actus indelibcramum etsi non peccasset, perinde moritu­ tos, sive per multiplicationem auxiliorum,
rum,-parvulos sine baptismo morientes ha­ sive per Dei decretum immediate, sive tan­
bere quamdam beatitudinem, non tamen dem per motionem fluentem seu præmoregni coelestis ; idem de adultis infideli­ tionem physicam; magis enim intenditS.
bus, qui legem naturalem servassent.
Augustinus defendere necessitatem gratiæ,
Colliges 5°, gratiam de qua tandiu fuit quæ consensum nostrum non expcctaret,
concertatio inter S. Augustinum et Pela- sed illum ex omnipotentissima Dei volun­
gianos, fuisse gratiam actualem bonæ vo­ tate efficeret, quam hujus cfficaciæ modum
luntatis et actionis, necessariam ad singu­ inquirere.
los pietatis actus, et gratuito non ex meri­
Dices cum Honorato Tournely. Gratia
tis naturæ collatam. Quia, ulprobavimus, quam S. Augustinus propugnaviteontra Pe­
Pelagiani admiserunt gratiam habitualem, lagianos perlinet ad fidem Ecclcsiæ, ut
gratiam possibilitatis , gratias mtfrales ex constat ex ipso S. Augustino lib. de Grat.
parte intellectus, imo probabilius gratiam Chr. cap. 10, et ex Innocentio I, in Epist.
voluntatis ct actionis, sed non gratuitam ad patres Carthaginenses, inter Augustinec necessariam.
nianas 91. Atqui gratia per se efficax non
Colliges 4°, hanc gratiam voluntatis et pertinet ud fidem, alioquin forent hærctici
actionis necessariam et gratuitam quam S. qui illam impugnant, quod nefas est di­
Augustinus præsertim propugnavit adver­ cere : ergo.
sus Pelagianos, non fuisse gratiam indif­
Bcspondent quidam , duo esse distin­
ferentem et expectantem consensum nos­ guenda in S. Augustini doctrina, nempe
trum ut sit efficax, sed per se et vi sua hu­ gratiæ necessitatem et ejus efficaciam, seu
modum cfficaciæ a seipsa; utrumque qui­
jus consensus ct operis efficacem.
Patet 1° quia S. Augustinus totus et dem propugnavit S. Augustinus : primum
perpetuus fuit ut defenderet gratiam quæ certo ut fidei dogma; at non ita constat de
facit ut faciamus, efficiendo de nolentibus secundo , adeoque nec certum quod Pela­
volentes, de repugnantibus consentientes, gianos accensuisscthæreticis, si concessis­
cuique tribuit quidquid boni fit a nobis, sent hujus gratiæ necessitatem , camque
consequenter hoc ipsum quod gratiæ con­ non dari secundum merita , quamvis nesentiamus : hujusmodi autem gratia , ut gassent eam esse per se efficacem. Unde ex
patet, non est indifferens et expect ans nostra assertione non sequitur catholicos
consensum nostrum utsitcfficax,cum illum impugnatores gratiæ per se efficacis, qui
efficiat : ergo ex se et ex propriis est effi­ duo prima concedunt et ultimum negant,
cax et determinans voluntatem ad consen­ esse hæreticos, sed duntaxat cosadhærere
tiendum.
systemati ab Augustinianoalieno; et quam­
2° Pelagiani et (Semi-Pelagiani recusa­ vis sint quædam eorum doctrinæ consec­
bant admittere gratiam quam defendebat taria quæ Pelagianorum et Semi-PelagiaS. Augustinus, quia criminabantur per eam norum erroribus propius recedere videan­
tolli libertatem, nos nihil operari, fatalem tur, hæc tamen negant sequi ex suo sys­
induci necessitatem correptionis exhorta­ temate.

DE SEMI-PELAGIANISMO.
.■ilii, quibus certum videtur S. Augus- | tebant contra Pelagium peccatum originale
tinum propugnasse ut dogma fidei gratiæ et necessitatem gratiæ ad opera salutis; at
perse ellieacis necessitatem, brevius res­ eam cum ipso negabant ad initium salutis
pondent ad minorem ; Judicet, inquiunt, ct perseverantiam : ct circa hæc duo ver­
mater Ecclesia, ante cujus judicium nemo tebatur tota eorum hæresis , quæ ad hæc
est condemnandus.
tria præcipua capita reduci potest
IV. 1°. Docebant prædeslinationcm
ARTICULUS II.
sive ad gratiam sive ad gloriam, non esse
De Scmi-Pelagianismo.
gratuitam, sed Deum æquali affectu omnes
homines tam reprobos quam prædestina§ I. — Synopsis historica et errores Scmitos prosequi, et omnibus æqualitergratiam
Pelagianorum,
et gloriam offerre ; ita ut illi gratiam ha­
I. Ipse S. Augustinus lib. de Prædest. beant qui ex se illi consentiunt, seu eam
Sanet, cap. 5, fatetur se ante episcopatum apprehendunt, et gloriam qui in accepta
fuisse in errore qui postea fuit Semi-Pela- gratia ex se perseverant : Deum autem ab
gianorum, sed ab eo revocatum illo Apos­ æterno ad gratiam praedestinasse quos prætoli dicto : Quid habes quod non acce­ vidit esse consensuros ct ea bene usuros, et
pisti etc. ?
ad gloriam quos pariter præscivit in ea ex
Vitalem quemdam Carthaginensemin eo se perseveraturos. Et cum premerentur
etiam errore versatum fuisse probat Epist. exemplo parvulorum quorum aliqui sine
107 ejusdem S. Aug. ad ipsum data, qui proprio merito prædestinantur ad baptis­
sancti praesulis admonitionibus obtempe­ mum et ad regnum, alii sine proprio de­
rans, errorem statiin deposuit.
merito prædestinantur ad mortem : res­
II. Cum Florus monasterii Adruinetini pondebant Deum uti præscientia futuro­
monachus quatuor circiter annis postscriji- rum conditionatorum, quæ nunc appella­
tam Epistolam 107, ad suum monasterium tur scientia media, et tales praedestinare
detulisset alteram ejusdem S. Aug. Epis­ ad vitam vel ad mortem, quales futuros il­
tolam 105, ex ea conturbati sunt nonnulli los in annis majoribus, si ad adultam ætamonachi, quod crederent ex S. Aug. doc­ tem servarentur, scientia divina praevide­
trina everti liberum arbitrium : qua de rit. Ita refert Prosper in Epist. ad sanc­
causa S. antistes ct ut pacem eo in monas­ tum Augustinum.
terio restitueret, scripsit librum de Gratia
Hinc asserebant numerum prædcslinaet Lib. Arbit. quo non obstante, quidam torum non esse certum, sed quosdam in
non valentes intelligerc concordiam liber­ hunc ordinem in dies ascribi, quosdam
tatis cum gratia, dixerunt secundum S. expungi ; Christum aequaliter esse mortuum
Augustini doctrinam neminem esse corri­ pro omnibus et æqualiler mortis suae pre­
piendum si præcepta non servaret, sed tium omnibus dispensasse, ita ut nihil plus
orandum ut servet ; ad quam consequen­ beneficii recipcrentvasamisericordiae quam
tiam confutandam scripsit S. Augustinus vasa iræ.
alterum librum de Correptione ct Gratia.
2°. Quamvis admitterent necessitatem
Hi ergo monachi non Prædeslinatianis an­ gratiæ ad opera salutis, illam tamen dene­
numerandi sunt, quasi negarent liberum gabant ad initium salutis; illud autem ini­
arbitrium ad astruendam gratiam, ut non­ tium reponebant in quodam affectu cre­
nulli perperam opinati sunt, sed potius dulitatis, in pulsatione, petitione seu de­
Semi-Pclagianis, cum, ut isti postea fece­ siderio salutis, vel etiam in ipso consensu
runt, conquererentur tantum doctrina S. gratiæ oblatæ; hæc enim non annumerabant inter opera salutis, sicut, inquiebant,
Augustini extingui liberum arbitrium.
III. Hoc autem libro deCorrept. ct Grat. desiderare aut petere medicum, se credere
delato Massiliam, ita commoli sunt quidam medico, non sunt opera sanitatis.
Hunc utrumque erroremsequentibus ra­
hujus urbis presbyteri eruditione ct reli­
gione conspicui, ut iu apertam hæresim tionibus defendebant. 1° Quia licet agnos­
eruperim ; et hi proprie dicti sunt Semi- cerent vires arbitrii per peccatum originale
Pelagiani, quia in aliquibus a Pelagio rece­ esse debilitatas, non tamen esse penitus exdentes, in aliquibus eiadhærebant.Admit- linctas : unde sicut in primo staiu gratia

DISSERT. I. PR/EAMBbLa. ART. Π.
260
juvabat operantem, in statu naturæ lapse I
Gennadius presbyter Massiliensis, tu li­
juvat volentem seu consentientem. 2° Quia bro dc Viris illustribus, huic causa: et er­
alioquin Deus esset injustus acceptor per­ rori palam patrocinatus est. His accessit
sonarum, si absque aliquo praevio merito quidamVincentiuSjCujusobjectionibus res­
vel dispositione, alteri daret gratiam, al­ pondet S. Prosper : an fuerit celebris Vinteri denegaret. 3° Quia hanc prædeslina- centius Liiincnsis, auctor Commonitorii
tionem gratuitam el hanc victricem gra­ adversus profanas novitates, an quidam
tiam quam requirebat S. Augustinus tam alius, disputant auctores. Vasques Semiad initium quam ad opera salutis, existi­ Pelagianis annumerat magnum Clirysostomabant excidium libertatis, inducere fata­ mum, sed injuria, cum veritatem contra­
lem necessitatem, tollere utilitatem correp­ riam aperte doceat in variis operibus, prationis et orationis, et ad desperationem sertim Hom. 1 de Adam et Eva.
adigere.
Cælerum observandum est, plures auc­
5°. Circa perseverantiam idem docebant tores excusare ab hærcsi formali Cassia­
quod circa initium salutis, ad eam nempe num, Faustum, Gennadium et eorum con­
non requiri gratiam, sed esse cx nobis; temporaneos; qua eorum error nondum
quia perseverantiam non reponebant in ali­ tunc ab Ecclesia fuerat aperte damnatus,
quo actu quo justus perseverare vellet (hic quod non est improbabile, ut patebit in­
enim actus est perfectæ virtutis ct opus sa­ fra ; et quidem Cassianus et Faustus cultu
lutis quale illi nolebant fieri sine adjutorio sanctorum in suis provinciis decorantur.
gratiæ), sed in eo reponebant perseveran­
Impugr.ntores Semi-Pelagianismi.
tiam, ut quis coopcranti Deo suum consen­
sum constanter præberet : unde initium sa­
VI. Semi-Pelagianorum errores S. Aulutis et perseverantia juxta Semi-Pelagia- gustinus, a S. Prospero el Hilario (quis fuit
nos in eo coincidebat, quod, cum primo iste Hilarius, an episcopus Arelatensis, an
incipimus Deo consentire, sit initium sa­ alius, dubium est) monitus, primusomnium
lutis; cum vero in illo consensu jam præs- confutavit sub finem vitæ, duobus libris de
lito usque ad finem vitæ permanemus, sit Praedestinatione Sanctorum et de Dono
perseverantia. Ilæc omnia constant ex epis­ Perseveranti®, ipsis Prospero et Hilario
tolis Prosperi et Hilarii ad S. Augustinum. inscriptis, anno circiter 429.
Mortuo S. Augustino, et ideo invales­
Auctores Semi-Pelagianismi.
centibus Semi-Pelagianis, Prosper et Hi­
V. Celebrior fuit Joannes Cassianus, larius profecti sunt Romam ad Coeleslinum
Collator dictus, ob libros Collationum Pa­ papam, ut eos reprimeret. Is anno 452,
trum, in quibus et præsertim collatione 15 Epistola data ad Galliarum episcopos. S.
quæestCheremonis abbatis, errorem aperte Augustini doctrinam vindicavit adversus
docuit : qua patria sit oriundus, incertum Semi-Pelagianorum calumnias, dicens in­
est; alii Scytham, alii Gallum dicunt : utut ter cætera, quod nunquam hunc sinistra
sit, monasticam vitam adolescens profes­ suspicionis rumor aspersit.
Annexa sunt huic Epistolæ decein Ca­
sus est, et peragratis Palæslinæ et /Egypti
cœnobiis, Constantinopolim appulit, ubi a pitula, quibus errores Semi-Pelagianorum
S. Joanne Chrysostomo diaconus ordina­ proscribuntur; hæc Capitula esse Cœlestus est, quo defuncto, venit in Gallias et lini negant quidam reccntiores · attamen
Massiliæ substitit. Non obstat quod ali­ a Petro diacono non multis post annis in
quando loqui videatur catholice; ea enim libro de Incarnat. Christi, item a Crescoest sors et fraus hærelicorum contraria scri­ nio et Dionysio Exiguo , Cœlestino ascri­
bere; idque Cassiano exprobrat S. Pros­ buntur, atque ab omnibus antiquis sub
per lib. cont. Collât.
ejus nomine citata fuere usque ad annum
Faustus ex Lirinensi abbate episcopus 1591, quo editor Decretalium ad margi­
Rh egiensis, ex Collationibus Cassiani cum nem apposuit hæc fuisse a Prospero addi­
quibusdam aliis monachis errorem hausit, ta : quæ tamen annotatio non habetur in
ejusqtie fuit accerrimus defensor in lib.de vetustis codicibus, praecipue in illo qui
tirai, et Lib. Arbit. quem edidit contra in Vaticano asservatur, ut testatur no<ter
PrædestLnatianos.
Gonzales olim collegii nostri Romani rc-

DE SEMI-PELAGIANISMO.
261
gens. Indeque redditur suspecta hæc an­
Interea temporis Hormisdas Fausti li­
notatio marginalis, quod adjecta sit tem­ bros, in Epistola ad Possessorem ex Africa
pore ano fervebant disputationes dc
Constantinopoli exulem data, nulliusin Ec­
/its, annu scilicet 1591. Unde apparet quod clesia auctoritatis esse declaravit,
si hæc Capitula non sint Cœlestini, saltem
Anno Christi 522, Fausti libros, de quo­
sunt ejus jussu vel approbatione scripta a rum orlhodoxia maxima tunc erat disputa­
S. Prospero, vel aliquo alio doctore hocque tio, ad eosdem A fricanos episcopos in Sardi­
temperamento facilius ab hæresi excusan­ nia cxulcs transmiserunt iidem Scythæ mo­
tur primi Semi-Pelagianismi auctores et nachi, ut de illis sententiam dicerent. Hos,
fautores. In quinto autem ex his Capitulis ut haereticos damnarunt sancti antistites
legitur, quod Ha Deus in cordibus homi­ anno 525, et S. Fulgendo contra Fausti
num, atque in ipso libero operatur ar­ errores scribendi provinciam imposuerunt.
bitrio, ut sancta cogitatio, pium consi­ Is Ruspensis episcopus cum aliis exui sep­
lium, omnisque motus bonœ voluntatis tem libros de Gratia et Libero Arbitrio
ex Deo sit; et in septimo, quod hoc auxi­ contra duos libros Fausti elucubravit. Re­
lio Dei non aufertur liberum arbitrium, dux in suam ecclesiam, tres libros de Perised liberatur.
tale Praedestinationis et Gratiæ adversus
Anno 455, S. Prosper Cassianum impug­ Fausti sectatores conscripsit.
navit, edito contra Collatorem libro, qui
S. Cæsarius ex monacho Lirinensi, pri­
vix lucem aspexit, cum Semi-Pelagiani mum monasterii prope Arelatum abbas,
quindecim propositiones absurdas et erro­ deinde Arelatensis episcopus, librum de
neas velut a S. Augustino assertas in vul­ Gratia et Libero Arbitrio adversus erro­
gus sparserunt, quibus respondit S. Pros­ res Fausti et in S. Augustini doctrinæ com­
per opusculo quod inscripsit : Desponsio­ mendationem edidit.
nes ad capita Gallorum.
Felicis III Romani pontificis opem ad­
Eodem fere tempore presbyteris Gonuen- versus Semi-Pelagianos imploravit S. præsibus, Camillo ct Theodoro, quxdam du­ sul; transmisit ad ipsum Felix quædam
bia circa S. Augustini doctrinam patienti­ Capitula apud Sedem apostolicam asservata
bus, satisfecit opusculo inscripto : Despon­ de Gratia ct Libero Arbitrio, ex S. Au­
siones ad excerpta Genuensium.
gustini operibus excerpta, quæ Cæsarius
Sub idem ferme tempus idem S. Pros­ in synodo secunda Arausicae {Orange}, oc­
per opusculo inscripto : //d capitula ob­ casione dedicationis ecclesiæ congregata
jectionum Pinccntianarum responsio­ anno 529, protulit, ex quibus confecti sunt
nes, confutavit Indiculum a quodam Vin­ viginti quinque canones in damnationem
cendo editum sexdecim propositionum im­ Semi-Pelagianismi.
Hanc damnationis sententiam confirma­
piarum, quas S. Aug. doctrinæ affingebat.
Auctor operis de Pacatione gentium, vit Bonifacius II, Felicis successor, ut con­
sive Prosper, sive alius, etiam Semi-Pela- stat ex ejus Epistola ad Caesarium data an­
gianos expugnavit.
no 550, in qua inter alia dicit : « QuaAnno 494, Gelasius papa, in synodo Ro­ » propter affectu congruo salutantes, sr
mana, Fausti ct Cassiani libros damnavit, » pra scriptam confessionem vestram coik
sanctorum vero Λ uguslini et Prosperi opera » sentaneam catholicis Patrum regulis ap» probamus. >» Quo tandem ultimo ictu
commendavit.
Anno 520, Scythæ monachi, inter quos attrita est hæresis Semi-Pelagiana. Hanc
eminebant Maxentius et Petrus diaconus, synodum Arausicanam pariter confirma­
et qui assertione hujus propositionis, Unus vere synodus Valentina anno 840, elTride Trinitate passus est carne, tot turbas dentina sess. 6, cap. 1, 2 et 5, anno 1546.
sub llormisda! pontificatu excitarunt, etiam Hos canones Arausicanos, quibus contine­
Fausti libros impugnarunt, dato libello de tur fides Ecclesiae circa gratiam , diligen­
Incarnatione et Gratia ad episcopos Afri­ ter perpendat lector Augustiniaiiæ el Thocanos in Sardinia cxulcs. Hi monachis inisticæ doctrinæ studiosus.
re-pomleninl eorum fidem probantes, et $ II. — zln el quatern gratiam Semi- Pela­
giam admiserint ad itiitiumjidci ct solat ts?
Faiiili doctrinam, tacito tamen ejus nomi­
Quaestionem inlricalissimain hir pro[>one. refellentes.

DISSERT. I. PR/EAMBÜLA. ART. II.
262
nimus. Cum enim Semi-Pelagiani, ut ob­ sicana contra Semi-Pelagianos et Tridenservat S. Prosper cap. S contra Collât, sibi tina usæ sunt ad exprimendam gratiam in­
contradicerent, ct modo loquerentur ut teriorem ; inde etiam patres Africani pro­
catholici, modo ut Pelagiani, imo plerique baverunt Zozimum papam gratiam inte­
faterentur se nihil invenire quod placeret, riorem admisisse, quia eam dixerat Dei
sed tantum displicere modum S. Augus­ instinctum seu inspirationem.
tini, haud facile est attingere praecise quid
Si opponas hanc propositionem quartam
senserint; et hinc in varias opiniones abie­ Jansenii : Remi-Pelagiani admittebant
runt theologi.
gratiæ interioris prœvcnicntis neceui
Præmitlo quæ certa videntur. 1° Certum tatem ad singulos actus, etiam ad ini­
est Semi-Pelegianis omnibus summopere tium fidei ; ct in hoc erant hœrclici,quod
displicuisse. S. Augustini gratiam victri­ vellent eam gratiam talem cssecui posset
cem præviam et discretionem electorum, humana voluntasrcsislerevelobtempera.
secundum propositum absque praescientia rc, esse damnatam ut falsam et hærelicam.
A*, in propositione Jansenii agi tantum
meritorum. Dicebant enim, referente Pros­
pero, ad S. Augustinum, Removeri om­ de gratia voluntatis stricte dicta, quæ nem­
nem industriam tollique virtutes, si Dei pe voluntatem ipsam intrinsece afficiat et
constitutio humanas prœvcniat volunta­ ad consensum efficienter inclinet, non vero
tes, ct sub hoc prœdest inat ionis nomine, de gratia intellectus, quæ scilicet ipsum
fatalem quamdam induci necessitatem. illuminet, et moraliter tantum ac objective
2° Certum videtur Semi-Pelagianos ad moveat voluntatem, de qua hic loquimur.
initium fidei admisisse gratias illustrantes Ita ipsemet Honoratus Tournely, diligenintellectum et moraliter atque objective tissimus Jansenismi indagator et fervidus
moventes voluntatem, non solum exterio­ impugnator, q. 5 de grat. § Quis fuerit >
res, sed etiam interiores ; quia 1° dicebant etc. ubi quærit an Semi-Pelagiani interio­
omnes vocari ad fidem : Hæc ipsorum de­ ris gratiæ nccessitatam ad initium fidei ne­
finitio, inquit Prosper in Epist. adS. Au­ gaverint vel admiserint. Et postquam os­
gustinum , omnem hominem ad creden­ tendit Jansenium docere eos admisisse ne­
dum ct operandum divinis institutioni­ cessitatem gratiæ interioris, notamine 5
bus admoneri; certum est autem non om­ ante conclusionem, sic ait : 5° « Notannes vocari vocatione seu prædicalione ex­ » dum gratiam interiorem aliam esse in
teriori : ergo interiori. 2° Quia erat ea­ » intellectu, qua nempe, intus illustratur;
dem utriusque ratio apud ipsos, nec in­ i aliam in voluntate, qua intime et immeterior magis repugnabat eorum systemati » diate afficitur ct juvatur ad bonum opm ·.
quam exterior; cum enim utraque solum » de hac una posteriori hic agitur. »
Quæstio itaque remanet utrum Semiilluminaret ct objectis e tantum volunta­
tem moveret, neutra autem consensum Pelagiani admiserint ad initium fidei gra­
efficeret, sed a voluntate promendum ex- tiam prævcnientem, voluntatem ipsam in­
pcctaret, semper stabat initium fidei et tus afficientem, indifferenter tamen et sic
salutis esse a nobis, et non a Deo. 5° Quia ut voluntas posset ipsi dissentire vel con­
alioquin fuissent deteriores Pelagianis, sentire.
qui has gratias morales ex parte intellectus
Jansenius lib. 8 de Hæresi Pelagians,
admittebant, ut probavimus superius. c. 6, contendit Semi-Pelagianos admisisse
4° Patet ex Gennadio qui lib. de E cle- veram gratiam interiorem prævcnientem
siasticis dogmatibus cap. 19, dicit ·. « Ma­ ad initium fidei,· sed indifferentem et sus­
net itaque ad quærendam salutem arbi- pensam , atque in hoc fuisse hærelicos,
» trii libertas, id est, rationalis voluntas, quod vellent voluntatem illi posse resistere
» sed admonente prius Deo et invitante ad vel obtemperare ; quæ est quarta ejus pro·
>» salutem, ut vel eligat, vel sequatur, vel positio damnata, ut vidimus modo. Hac
»> agat occasione salutis, hoc est inspira- damnatione non obstante, pluies theologi
» tione. » bomine autem inspirationis, catholici tenent eamdem sententiam quoad
palam est significari gratiam interiorem primam partem argumentis haud contem­
prævenientem saltem moralem ex parte in­ nendis.‘Quantum autem ad damnationem
tellectus : hac quippe voce synodus Arau- propositionis Jansenianae, multifariam re*

DE SEMI-PELAGIANISMO.
Î65
pondent. 1° Quidam dicunt hanc propo­ opem acceptare, est veluti seipsum illi cre­
sitionem esse hypotheticam, ad falsitatem dere ejusque peritiæ fidere, quod in rebus
autem hypothetic» sufficere si unum mem· divinis fidei nomine intelligi aliquo modo
brum sit falsum, quale est secundum in potest. Ita colligitur 1° ex 11 ilario ad S. Au­
hac propositione. 2° Quidam respondent gustinum : « Arbitrium, inquit, ad hoc
quod prima propositionis pars, cum sit in­ * tantum liberum asserunt, ut velit vel nodefinita, consequenter universalis, sit re­ » Iit admittere medicinam. Cæterum abovera falsa; quia, inquiunt, non omnes » minari se ct damnare testantur, si quis
Semi-Pelagiani, sed quidam tantum ad­ » quidquam virium in aliquo remansisse
miserunt gratiam ad initium fidei. 5° Qui­ » quo ad salutem progredi possit existidam dicunt quod ista gratia, quam admit­ » met. Nec ad incertum voluntatis Dei detebant Semi-Pelagiani ad initium fidei, » duci se volunt, ubi cis quantum putant
nor. erat proprie et reipsa praeveniens, sed » ad obtinendum vel amittendum evidens
potius sequens voluntatem; quia non erat » est qualccumque sit initium voluntatis. »
per se efficax consensus, sed ipsum ex­
1° Ex S. Prospero ad eumdem S. Augus­
pectant a voluntate, et ideo ipsam potius tinum : « Quidam horum, inquit, in lan­
sequens quam proveniens. 4° Quidam tan­ ii turn a Pelagianis semitis non declinant,
dem dicunt primam partem propositionis » ut cum ad confitendam eam Christi graJansenianæ esse merum factum, circa quod » liam quæ omnia proveniat merita cogannon est infallibilis Ecclesiæ definitio.
« tur, ad conditionem hanc velint uniusAltera sententia negat generaliter Semi- » cujusque hominis pertinere in qua nil.il
Pelagianos unquam admisisse gratiam in­ » eum merentem, quia nec existentem, literiorem prævcnientem ad initium fidei. Ita » beri arbitrii et rationalis, gratia Creatoomnesgratiæ perse efficacis impugnatores. » ris instituit, ut per discretionem boni et
Quidam distinguunt, ut jam innui, inter » mali ad cognitionem Dei et ad obedienSemi-Pelagianos : volunt quosdam Pela­ » tiam mandatorum ejus, possit suam dirigio viciniores omnem gratiam ad initium » gere voluntatem, atque ad hanc gratiam
fidei repudiasse ; aliquos a Pelagio remo­ » qua in Christo renascimur pervenire, per
tiores aliquam admisisse : ita Franciscus » naturalem scilicet facultatem,quærendo,
Macedo et post ipsum noster Gonet. sed » petendo, pulsando, ut ideo accipiat, ideo
in hoc non recedunt a sententia Jansenii, « inveniat, ideo introeat, quia bono natuqui pariter distinguit istas duas classes Se- » ræ usus, ad istam salvantem gratiam inimi-Pelagianorum.
» tialis gratiæ ope meruerit pervenire. »
Doctissimus noster Goudin, cujus sen­ Vocabunt autem liberum arbitrium initia­
tentia mihi præ aliis probatur, aliter dis­ lem gratiam, seu gratiam Creatoris. Porro
tinguit inter Semi-Pelagianos, et dicit eos si quidam tantum ex Semi-PelagianisPela­
diversimode intellexisse initium fidei et gio viciniores reponebant initium fidei et
salutis. Quidam illud reponebant in acti­ salutis in istis actibus formatis proambubus formatis, scilicet, in ipso actu fidei, lis, sequitur fuisse aliosa Pelagio remotio­
vel in petitione et inquisitione gratiæ et res, (pii illud reponebant in qualicumque
salutis, quos tamen actus præambnlos non initio bonæ voluntatis, id est, in ipsa sola
reputabant opera salutis ; sicut petere seu acceptatione gratiæ oblatæ, ut dictum est.
I lac distinctione posita, observ andum est
quærcre medicum, illum desiderare, seipsum illi credere, inquiebant, non sunt gratiam posse considerari dupliciter, 1· ut
opera curationis et sanitatis, ut jam obser­ oblatam; 2° ut coli atam voluntati : item gra­
vavi. Quidam vero argumentis catholico­ tiam actualem, qualiscumquc sil, non posse
rum agitati, a Pelagio magis recedentes, recipi in voluntate, nisi in ea aliquem mo­
per initium fidei seu salutis non intelligc- tum seu affectum causet; est enim gratia
bantactum formatum fidei, aut alium ali­ actualis, molio ; non est autem motio mo­
quem actum bonum prxambulum, sed ita ventis sine motu mobilis. His promissis,
illud extenuabant, ut ad qualccumque ini­
Dico 1°. Probabilius est nulluo' Semitium bonæ voluntatis, hoc est, ad solum Pel agi ano rum admisisse ad initium fidei
conseibum et acceptationem gratiæ oblatæ necessitatem gratiæ provenientis indiffe­
tandem reducerent : nam oblatam medici rentis, reipsa collatæ voluntati.

DISSERT. I. PRÆAMBÜLA. ART. II.
£64
Omissis variis probationibus, petitis Deum ante consensum nostrum jam ali·
ex ipsis Semi-Pelagianis et ex eorum im- quem gratiæ motum impressisse voluntati,
pugiMtoribus SS. Augustino, Prospero et impossibile est hunc motum indifferentem
Ililario, quia et fusiores sunt, et plures pa­ et suspensum intelligere, cum sit actualis
tiuntur instantias et solutiones a defenso­ tendentia ad bonum, cujus effectus forma­
ribus opin.onis Jansenii, conclusionem lis est voluntatem actu inclinatam ad istud
brevius probamus ex ipso systemate Semi- bonum constituere; nisi forte quis diceret
Pelagianorum et ex data notione gratiæ ac­ istud auxilium non consistere in aliquo mo­
tu voluntati a Deo impresso, sed in aliqua
tualis collatæ. Igitur
Prob. 1°. Gratia actualis interior collata habituali qualitate qua uti vel non uti pos­
voluntati ad initium fidei, quantumvis sup­ sumus, quæqne sic ex nostro nutu suspen­
ponatur indifferens et pendula ab arbitrio, datur. Verum præterquam quod in men­
repugnat capitali errori Scmi-Pelagiano- tem Semi-Pelagianorum venisse non facile
rum. Ergo. Prob. ant. Capitalis error Se- persuaderetur, hoc auxilium foret impertimi-Pelagianonim erat, quod initium fidei nens ad propositum, cum non pertineret
et salutis esset ex nobis et non ex Deo, et ad gratiam actualem de qua hic quærimus
quod collatio gratiæ salutem operantis non qualem admiserint Semi-Pelagiani ad ini­
procederet, sed sequeretur obedientiam tium fidei, sed ad habitualem.
Adde quod hic noster dicendi modus sit
nostram, juxta illud Fausti lib. 2 de Grat.
et Lib. Arbit. cap. 9: Nisi fuerit obedien- magis conformis decisioni SS. pontificis,
tiœ prannissa devotio, gratter vilescit damnantis quartam propositionem Janse­
oblatio. Atqui si admisissent ad initium fi­ nii, de qua supra. ■
Dico 2°. Semi-Pelagiani, saltem ii qui
dei et ante consensum voluntatis gratiam
interiorem qualemcumquecollatam intrin­ initium fidei reponebant insola acceptatio­
sece voluntati, jam initium fidei non esset ne seu consensu graliæ, non in actibus for­
ex nobis,sed ex Deo et gratia; non seque­ matis initialibus et præambulis, de quibus
retur obedientiam nostram, sed obedien- supra, ad illos actus formatos admiserunt
tia gratiam : ergo. Prob. min. Gratia ac­ gratiam cooperativam quæ ut oblata proietualis interior, qualiscumque sit, collata in­ niret omnem voluntatis consensum, seque­
tus voluntati eam movet et aliquid in ea retur autem ut collata, quatenus nempe a
operatur, scilicet pios motus et affectus ; Deo offerebatur antequam homo quidquam
cum enim sit motio Dei, non est motio mo­ exparte sua poneret,ut tamen reipsaemn
ventis sine motu mobilis, ut dictum est : eo cooperaretur ad illos initiales actus, ejus
atqui illi pii motus et affectus sunt initia consensum et determinationem expectabat,
non ipsa dabat.
conversionis et salutis : ergo.
Prob. 1° ex his Prosperi verbis in Epist.
Prob. 2°. Concipi non potest gratia ac­
tualis in voluntate recepta, quæ sit indif­ ad S. Aug. « Nec considerant se gratiam
ferens et pendula ab ejus nutu, qualem de­ » Dei quam comitem non praviam humafensores opinionis Jansenii dicunt Semi- » norum volunt esse meritorum, etiam illis
Pelagianos admisisse. Ergo. Prob. ant. » voluntatibus subdere, quas ab ea secuuOmnis actualis gratia voluntati intrinseca, » dum suam phantasiam non negant esse
cum sit, ut iterum repetam, motio et motio « proventas. » Ubi vides Semi-Pelagianos
ad bonum, voluntatem determinate movet admittere gratiam simul et provenientem
ad bonum , sicquc non est indifferens et omnes actus, et comitantem omnia merita,
determinabilis a voluntate, sed e contra ex et voluntati tamen subditam : quæ omnia
sua essentiali ratione est determinans vo­ non possunt competere gratiæ nisi in sen­
luntatem. Ergo.
su conclusionis, ita ut oblata sit prove­
Equidem, ut recte observat laudatus P. niens, conferenda subdita voluntati adeo­
Goudin, si concipiamus Deum offerre so­ que eam consequens,cooperaris tandem iis
lum gratiam actualem voluntati ad actum qui ex seipsis volunt agere illos actu- ini­
ejus cooperativam et expectare ut ei coope­ tiales quibus ulteriorem ad perfectiores ac­
rari vebmus, tunc aliquam in gratia indif­ tus gratiam merentur.
ferentiam et suspensionem ad voluntatis
Quod totum his duobus verbis jair. cita­
r.v.ti.m inteUigimus; sed si concipiamus tis expressit Faustus lib. 2 de Grat, et 1. ’>

265
DE SEMI-PELAGIANISMO.
Arbit. cap. 9, dicens : Nisi fuerit obedien- | » piendum vel perficiendum sibi quemlite prœmissa deootio, gratiæ vilescit » quam sufficere posse consentiant. ·· Ergo
oblatio. Ubi iterum vides gratiam asseri gratiam interiorem praevenientem voluntati
omnibus sese prius offerentem, sed tamen collatam ad initium salutis admiserunt. 2’
nihil agentem, nisi obedientia, hoc est, Gennadius et Cassianus locis supra citatis,
fatentur Deum initia sanctæ voluntatis ins­
consensus voluntatis præcesseril.
Prob. 2° ex eodem Prospero, supra lau­ pirare, per inspirationes bonas nospræve- t
datis verbis testante non omnes Semi-Pela­ nire, et ob id initium salutis Deo esse as­
gianos docuisse hominem per solam facul­ cribendum. 3° Non magis arrogabant ho­
tatem naturalem posse quærere, petere et mini lapso ad resurgendum quam homini
pulsare ,-sed hanc fuisse propriam quorum­ innocenti ad standum : sed in statu inno­
dam sententiam a Pelagianis. semitis non centis admittebant prævenientem gratiam
recedentium : Quidam horum in tantum intrinsece collatam, nempe auxilium sine
a Pelagianis semitis non decimant, etc. quo : ergo.
B. ad primum, ex illo aperte quidem
ut supra ante primam conclusionem. Ergo
alii a Pelagio remotiores etiam ad illos ini­ probari conclusionem secundam, non vero
tiales actus gratiam auxiliantem require­ negari primam. Sensus enim est, quod Se­
bant, gratiam, inquam, non quæ volunta­ mi-Pelagiani admitterent necessitatem gra­
tem ad illos actus determinaret, alioquin tiæ cooperantis, nedum ad actus perfectos,
non fuisset subdita voluntati, sed quam sed etiam ad initiales et præambulos, eamvoluntas sibi subjiceret, sicque exigebant que gratiam prævenire voluntates nostras,
ad initium fidei gratiam quæ ut oblata prior nonutcollatamsedut oblatam, nonquæ vo­
esset ipso consensu voluntatis, posterior luntatem sibi subjiceret et determinaret,sed
iero ut collata et intrinsece recepta.
quæ voluntati subjiceretur,cujus nempe ex­
Prob. 3°. Non majores vires tribuebant pectabat consensum, non quem dabat; eo
homini lapso quam innocenti : atqui con­ enim sensu S. Aug. dicit Semi-Pelagianos
fitebantur hominem innocentem ad quem- docere voluntates nostras a gratia præve­
v is actum bonum, adeoque ad quaerendum, niri quo id acceperat a Prospero cui respon­
pulsandum, petendum indiguisse auxilio det : Prosper autem non dixerat eos admit­
Dei, solumque voluntati ejus reservabant tere gratiam absolute prævenientem,sed co­
velle cooperari gratiæ oblatæ : ergo sic a mitem et subditam voluntatibus hominum,
fortiori in natura lapsa. Unde inquiebant, quas tamen ab ea gratia non negabant se­
ut refert Hilarius, « In hoc solo a primo ho- cundum suam phantasiam esse præventas.
» mine omnium distare naturam, ut ilium
B. Ad secundum, Gennadium et Cas­
» integris viribus voluntati juvaret gratia sianum nomine inspirationis, non intelli­
·< volentem , sine qua perseverare non po- gere gratiam voluntati collatam,sed solum
» terat : hos autem, amissis et perditis vi- gratiam moralem intellectus illuminativam
- ribus, credentes tantum (id est, se illi et voluntatis objective motivant, prout ex
“ committere volentes) non solum erigat plicuimus supra.
» prostratos, verum etiam suffulciat ambuB. ad tertium y per auxilium sine quo
« fautes. »
intelligi gratiam cooperantem, nec neccsConfirmatur ex Fausto lib. 1, cap. 5, se esse ut intelligatur per illud gratia prælatente juxta catholicam regulam opera le­ veniens, nisi ut oblata ; alias jam perline­
gis evacuari, id est, nullius esse ad salu­ ret ad auxilium quo y ut probavimus in
tem momenti et quæ fiunt per gratiam as­ prima conclusione.
seri : ergo actus præambuli quibus gratiam
Obj.2° con t ra secu nda m conrl usi onem.
salutis merebantur, non erant sine gratia. Semi-Pelagiani initium fidei, uti petere,
Confirmabitur insuper ex objectioni­ quaerere, pulsare, solis naturae viribus tri­
bus sequentibus.
buebant : ergo ad illos'ictus gratiæ coope­
Obj. contra primam conclusionem 1° il- rantis necessitatem non agnoscebant.
fml S. Aug. de Prædest. Sanet, cap. 1 :
B. D. ant. Semi*Pelagiam quidam Pela­
• Pervenerunt isti fratres ut præveniri vo- gio viciniores, etc. C.ant.omnes,N. Fate­
>> Imitates hominum Dei gratia fateantur, mur ergo cos qui in his actibus præambulis
* atque ad nullum opus bonum vel inci- initium fidei reponebant, ascripsisse illos

DISSERT. I. PRÆAMBULA. ART. ir;
266
netus solis naturæ viribus seclusa gratia coo­ in quo precise reponenda sit hæresis Se­
pérante : at cum pressius urgerentur argu­ mi-Pelagiana.
mentis catholicorum, quidam a Pelagio re­
Agnoscebant hominem per peccatum
motiores concedebant nullum opus bonum originale esse spoliatum donis gratiæ, ejus·
divinæ gratiæ esse subtrahendum, idque que vires ita esse imminutas, ut sine gra­
solum humano arbitrio reservabant, quod tia amissam salutem recuperare non pos­
divinæ gratiæ ex se consentiret vel dissen­ set, non tamen ita esse profligatas, ut ex
tiret, vellet vel non vellet obedire; et hi suo fundo aliquid ad salutem, quod esset
in hoc consensu et obedientia reponebant ejus initium, conferre non posset : quod
initium fldei, ut dictum est.
initium aliqui Pelagio viciniores repone­
Inst. Semi-Pelagiani minus gratiæ ad­ bant in aliquibus actibus formatis, ut in
mittebant ad illos initiales actus quam ad actu credendi, desiderandi, petendi, quae­
perfectos : atqui ad perfectos non admitte­ rendi gratiam et salutem; alii argumentis
bant nisi cooperantem gratiam, nunquam catholicorum convicii, omne opus bonum
enim præoperantem proprie admiserunt ; esse a Deo, illud initium restringebant ad
ergo.
consensum gratiæ quam Deus unicuique
//. D. maj. Semi-Pelagiani quidam Pe­ offerebat actus boni cooperativam ; et ex
lagio viciniores, etc. C. Semi-Pelagiani a illo qualicumque initio et in eo perseve­
Pelagio remotiores, etc. N. Hi enim cum in rantia repetebant discretionem electorum
iis actibus non reponerent initium fidei et a reprobis, et cur uni pre alio daretur gra­
ad omne opus bonum gratiam requirerent, tia et in fine gloria.
ad illos actus uti ad perfectiones gratiæ
Ad hanc autem doctrinam tuendam ad­
coopérait lis necessitatem agnoscebant.
hibebant scientiam futurorum conditionaBcpones. Plerique theologi catholici tum torum, quæ deinde dicta est scientia me­
ad initium fidei, tum ad extera pietatis ope­ dia. Cum enim, juxta illos, consensum
ra, non aliam actualem requirunt gratiam nostrum ad bonum Deus non daret, sed a
quam moralem provenientem et excitan­ nobis expectaret, neque ullus possit esse
tem et physicam cooperantem ; aiunt enim salvus qui gratiæ non esset consensurus
auxilium gratiæ in co esse quod Deus per et in ea perseveraturus , ut Deus ex tota
morales gratias ad bonum nos excitet, si- æternitate posset elegisse aliquos præ aliis
mulque cooperativum auxilium offerat, ex- ad gratiam et gloriam, necesse erat ut pro­
pectans nostrum consensum, ut actum bo­ vidisset illos præ aliis concensuros et in co
num nobiscum operetur : ergo si hæc fue­ consensu usque in finem perseveraturos,
rit Semi-Pelagianorum sententia, vel non supposito quod gratiam omnibus æqualifuerunt in hoc hæretici,/ vel illi theologi
ter offerret : hæc vero hypothetica humani
o
cum istis forent hæretici, quorum neutrum consensus præscienlia est ipsissimtf scien­
est admittendum.
tia media, qua ita abutebantur, ut cum ur­
B. N.conseq.Quia theologi memorati in gerentur exemplo parvulorum, quibus Deus
argumento admittunt consensum nostrum absque provisione meritorum gratiam bap­
esse a Deo, et voluntates nostras proveniri tismi confert et in ea perseverantiam,
non solum per gratias morales illustrantes eos stalim post baptismum c vita eripien­
intellectum, sed etiam per pios affectus vo­ do; item infidelium quorum aliquibus pro­
luntati impressos, sicque referunt initium videt, aliis denegat prædicalionem evansalutis ad Deum : et quamvis cx modo quo gelii : responderent his parvulis conferri
explicant efficaciam gratiæ, inferamus eos baptismum ante mortem, qui si diutius
aliquod salutis initium Deo subtrahere, ta­ vixissent, providebantur futuri boni, ct
men ex sua sententia sequi negant, et ideo iis pro aliis praedicari evangelium qui pro­
non sunt Semi-Pelagianis accensendi.
videbantur credituri.
Itaque non errabant Semi - Pelagiani
CONSECTARIUM.
quod dicerent Deum velleomniuin salutem
In quo summa tini exponitur tota hœrc- et omnibus gratiam offerre ; ita enim te­
sis Semi-Pelagiana.
net major et sanior pars theologorum :
Ex dictis itaque intelliges, saltem in item nec quod dicerent talem esse gratiam
quantum res tam obscura intelligi potest, cui posset resistere vel obtemperare vo-

DE BAIANISMO ET JANSENISMO.
0ô7
luntas ; sic enim catholice tenendum est, I de Deo digress, ad dissert. 9, de Luthejuxta definitionem concilii Tridentini ct ranismo et Calvinismo ibid, dissert. 8,
decreta SS. pontificum. Item non omnes a 8, § 4. Vide.
erant hæretici quod vellent aliquem actum
§ I. — Synopsis historica Baianisml.
salutis per solas naturæ vires posse elici ;
quia licet hoc sit hærcticum , non tamen
I. Bains , natus Melini in territorio
omnes ita sentiebant, sed erant quidam Athcnsi anno 1515, doctorali laurea I.oqui, cum agnoscerent nullum actum pie­ vanii insignitus 1550, ad concilium Tridentatis esse sine gratia, profitebantur sibi tinum a Philippo II Hispaniarum rege mis­
sufficere si aliquod initium salutis, quale- sus anno 1565, multa scripsit, in pluribus
cumque foret, reservaretur arbitrio.
erronee.
Hæc ergo fuit ultima hujus hæresis sta­
Anno 1567, S. Pius V, bulla Ex omni­
tio, sic nostrum esse gratiæ consentire vel bus afflictionibus, septuaginta sex pro­
dissentire , ut in iis qui consentiunt con­ positiones damnavit tacito nomine iJaii,
sensus ille non sit a gratia Dei, sed a no­ tum ne inde Baius exasperaretur et ut ejus
bis; atque hoc «usu initium salutis et per­ famæ consuleretur, tum quia non omnes
severantiam subtrahebantgratiæ, et reser- propositiones sunt Baii, quamvis omnes
vabant lil>ero arbitrio : a qua proinde vulgo dicantur Baianx.
hæresi (pii recedere volunt, necesse est ut
Eodem anno, Morillonius, vicarius ge­
nihil prorsus operi et (lignationi gratiæ neralis cardinalis Granvellani archiepissubtrahant, ut definitur in Capitulis Cœ- copi Mechliniensis, banc bullam legit et
lestini circa finem, sed cum S. Augustino promulgavit coram stricta facultate theo­
ct concilio Arausicano confiteantur in ne­ logica Lovaniensi : doclores congregati
gotio salutis totum esse Deo tribuendum, obedientiam spoponderunt bullæ , cujus
neque illum expectare consensum nostrum exemplar petiere, sed denegavit Morillo­
ut a peccato purgari, credere et bene agere nius, quia id erat ipsi prohibitum, eo quod
velimus, sed ipsum in nobis operari ut ve­ SS. pontifex speraret, absque ulteriori
limus et consentiamus.
bullæ divulgatione , dissidium brev i com­
Non pauca ex huc usque dictis circa ponendum.
utramque conclusionem accepta referimus
Anno 1569 , Baius dedit litteras SS.
(æpe laudato P. Antonio Goudin, cujus pontifici quibus conqueritur se nullum
sententia eo magis nobis arrisit, quod sit bullæ transsumptum potuisse obtinere :
quasi media inter extremas.
simul apologiam misit in qua exponit pluPe/esquam vim merendi gratiam tribue­ res propositiones damnatas sibi falso im­
rint Semi-Pelagiani initio fidei?
poni, et eas ad mentem S. Augustini esse
B. tribuisse duntaxat vim merendi cx veras. SS. pontifex apologia et propositio­
congruo, non cx condigno, imo tanquam nibus novo examine discussis , rescripsit
ex occasione tantum. Patet ex Fausto qui, Baio esse obediendum, ipsique et cæteris
ut refert Gennadius in ejus Vita, dicere prædictarum propositionum defensoribus
solebat : Quidquid libertas arbitrii pro perpetuum pro carum assertione silentium
labore pia· mercedis acquisierit, non imposuit. Breve apostolicum Morillonius
esse proprie meritum·, et ex Cassiano qui Baio reddidit, qui post aliquas instantias
lib. Collât, cap. 14 dicit : Praslocst Deus propositiones ejuravit.
er occasione tantummodo nostra· volun­
II. Anno 1579, cum nonnulli has pro­
tatis oblata ad hac omnia conferenda. positiones propugnare pergerent, Grego­
Confer quæ dixi in tract, de Deo dissert. rius XIII, S. Pii V successor, constitu­
G, a. 6, $ 6, circa inconvenientia scientiæ tione Provisionis nostra, bullam Pianam
mediæ, septimo inconvenienti.
confirmavit, jubendo eam recipi, et denuo
propositiones damnavit, misso Lovanium
ARTICULUS III.
Francisco Toleto Soc. Jesu, tunc concioDe Baianismo ct Janscnismo.
nalore pontificio, postea S. Romana» Ec­
Foret hic locus agendi de Prœdeslina- clesiæ cardinali, qui in numerosis..mo to­
(ianhmo, Lutheranismo et Calvinismo; tius academiæ consessu jussit bunam [Mjr
FeddePrædestinatianismo egimus in tract. Conrardum Sylvium universitatis nota-

2€S
DISSERT. I. PR.EAMBULA. ART. III.
num !egi ; quo facto conversus ad Michae- discerni quæ sit falsa, quæ hæretica, qua
lem Bainm, petiit ab eo anne agnosceret temeraria tantum aut scandalosa ; 6° pro
damnari in bulla multos articulos qui Gallis, quia istæ bullænon fuetunt in Gal­
in aliquot ejus libellis prius editis con­ lia forma solita receptæ et promulgata,
tinerentur, etiam ineo sensu quo in bul­ quod multa contineant contraria moribus
la damnarentur? Quo agnoscente et cre­ et libertatibus Gallorum. Ergo.
dente quod sic, rogavit eum deinde, anne
Ad primum ,N. ant. tanquamgratis fic­
eosdem et reliquos ibi contentos damna­ tum. Unde enim illud resciunt opponentes?
ret? Tum ille .· Damno, inquit, secun­ Et sane si SS. pontifex adhibuerit consul­
dum bulla ipsius intentionem et sicut tores theologos, ut patet, cum dicit Bail
bulla damnat. Deinde prafatus dominus propositiones stricto coram se examine
Franciscus ad reliquos doctores conver­ ponderatas, indubium est ipsum etiam
sus, interrogavit anne eosdem articulos adhibuisse cardinales , ut moris est.
Ad secundum, N. pariter ant. Dicit
omnes damnarent et bullam reverenter
susciperent ? Qui uno ore omnes respon­ enim S. Pius in proœmio bullæ : Ex om­
derunt se eos articulos damnare et bullam nibus afflictionibus quas in hoc loco a
religiose habituros atque observaturos. Domino constituti, tum luctuoso tem­
Eadem fuit responsio licentiatorum, bac- pore sustinemus .-hæc sane verba non sunt
calaureorum et studiosorum, omnesque hominis privati, sed communis Ecclesiæ
consona voce conclamarunt : Articulos pastoris. Insuper prohibet universim om­
damnamus, bullam reverenter suscipi­ nibus has propositiones defendere : ergo lo­
mus, atque obedientiam pollicemur. Ita quitur ad instructionem omnium fidelium.
Ad tertium. Equidem bulla Piana non
referunt Fasti academiciLovanienses. FerturcardinalemToletum ea occasionedixisse fuit Romæ affixa et promulgata ; quia cu­
et sæpius iterasse : Magis humilem Mi- piebat optimus pontifex hoc dissidium in
chaele Balo ac doctiorem vidi neminem. in ortu suo sedare et silentio obvolvere.CæTandem cum occasione libri Jansenii qui­ terum hæc bulla poslmodum per Gregodam plures propositiones Baianas iterum rium XIII et Urbanum VIII sufficienter
defenderent, Urbanus VIII, bulla In emi­ fuit promulgata.
Ad quartum. Sensus horum verborum,
nenti, data 1641, confirmavit Pianam et
Gregorianam, librumque Jansenii cui nisi ineptissimam absurditatem SS. ponti­
titulus Augustinus, articulos, opiniones fici affingere velis, est, quod nemo scribat
et sententias in dictis constitutionibus aut loquatur de istis propositionibus animo
reprobatas atque damnatas,continentem eas defendendi.
Ad quintum. i° Sufficit fidelibus, ut a
et renovantem damnat et prohibet.
Non nihil tentarunt Bail et Jansenii certis propositionibus tuendis abstineant,
fautores ut harum bullarum auctoritatem scire eas aliquo pernicioso vitio laborare,
infringerent, tum ex parte furmæ, tum ex quamvis cujus generis sit vitium ignorent:
parte materis.
sicut cuique sufficit, ut a certis dapibus ab­
III. Quantum ad formam, opponunt bul­ stineat, scire eas esse veneno infectas,
lam Pianam vim legis habere non posse : quamvis qualitatem veneni ignoret. Exigit
1° quia non fuit lata de consilio cardina­ autem duntaxat Ecclesia ut fideles ab his
lium; 2° quia Pius V non loquitur ut ca­ propositionibus tuendis abstineant, non ut
put Ecclesiæ ad instructionem omnium fi­ discernant quæ sit hæretica,quæ falsa,quæ
delium; 5° quia non fuit more solito Ro­ temeraria, quæ scandalosa. 2° Iste modus
ma; affixa et promulgata ; 4’quia interdi­ condemnandi plures propositiones in globo
cit quibuscumque quoquo pacto loquendi, a pluribus sæculis viget in Ecclesia. Illum
scribendi, disputandi ( de propositioni­ usurpavit concilium Constantiense, con­
bus damnatis) facultatem, ita ut nemo demnans in globo quadraginta quinque pro­
posset loqui de gratia, de peccato origina­ positiones Wiclelli et triginta propositiones
li, etc. quod est absurdum; 5° quia vagus Joannis Ilus. Hunc eumduiB modum pos­
ille et indeterminatus modus damnandi tea secuti sunt Sb. pontifices, Six(ib IV
propositiones in globo, magis est fidelibus contra Petrum de Osma, Leo 71 adversus
noxius quam utilis cum inde non possit Lutherum, Pius V, Gregorius XIII, Ur-

DE BAIANISMO ΕΊ JANSENISMO.
ft»
banns VIII, Alexander VII, Innocen- | bris ext radas damnat, eas damnare insensu
nus XI, Alexander VIII, Innocentius XII, auctoris et libri; et ita suas esse damnatas
Clemens XI. Id profecto intolerabile est, agnovit ipse Baius, dum anno 1579,Toleto
quod .hnseniani avide et cum applausu re­ ipsum interrogante in conventu academiæ,
cipiant bullas condemnantes in globo pro­ anneagnosceret damnari in bulla mu 'tos
positiones laxiores, et detrectent alias pa­ articulos qui in aliquot ejus libellis con­
ris fornue, quia ipsis non favent.
tinerentur, etiam in eo sensu quoin bulla
Ad sextum. Multis momentis probat Ho­ damnarentur? respondit quod sic. Quod
noratus Tournely § Auctoritas bullarum, testimonium cum sit posterius vanis aliis
has bullas pontificias et alias dogmaticas testimoniis quæ in contrarium proferuntur
esse receptas in Gallia quantum ad doctri­ ex cardinali Gravellano, ex Morillonio, ex
nam, licet non quoad formam, certasque actis academicis et aliunde, horum aucto­
clausulas quæ moribus Gallicanis repug­ ritatem , si non omnino elevat ; saltem non
parum imminuit. Qui plura videre cupit de
nant. Vide si lubet.
IV. Quantum ad materiam, opponunt has controversia, adeat pro una pai te Ethi­
1° Pium V in bulla declarasse nonnullas cam amoris prolegomeno6 ,$7; pro altera
propositiones aliquo pacto sustineri Honoratum Tournely.
posse in rigore ct proprio verborum
7?. 2° Dato virgulam collocandam esse
stnsu, ab assertoribus intento. 2° Gra­ post ly intento, et nonnullas propositiones
ves theologi, Suares, Vasques, Toletus, posse sustineri in sensu ab auctoribus in­
Bellarminus et alii docent quasdam ex his tento , sunt nihilominus jure damnatæ pro­
propositionibus esse damnatas tantum pro­ pter alium pravum sensum quem habent;
pter acerbitatem censuræ qua Baius nota­ non enim est rarum uni propositioni inesse
bat sententiam oppositam, adeoque solum multiplicem sensum proprium et litteralem,
ut temerarias, aut scandalosas, aut oifen- quorum unus sit verus, rectus, defensabi­
rivas, non ut falsas aut hæreticas.
lis; alter falsus, seu cx alio capite pravus
Jl. ad primum, veritatem aut falsitatem et condemnabilis.
illius pendere ex positione virgulæ in textu
Ad secundum, B. justissime prohiberi
bullæ, de qua positione gravis est concer­ damnarive propositiones scandalosas, te­
tatio inter auctores. Is est textus bullæ; merarias, offensives, licet aliunde veras.
* Quas quidem sententias stricto coram Sic synodus quinta generalis prohibuit ne
» nobis examine ponderatas, quanquam B. Virgo diceretur Chrislipara, sed Dei­
» nonnullæ aliquo pacto sustineri possint para , non ob falsitatem prioris vocis, sed
» in rigore et proprio verborum sensu ab quia plures ea olfendebanlur ob hæresim
» assertoribus intento,hæreticas,erroneas, Nestorianam.Sic ob eamdem rationem, Ec­
» suspectas, temerarias, scandalosas, et in clesia proscripsit hanc propositionem
» pias aures offensionem immittentes, res- aliunde veram : Unus de Trinitate cruci­
» pective.... damnamus. » Quidam ergo vo­ fixus est,ne acciperetur insensu Eutychialunt virgulam esse ponendam tantum post norum ; sic quotidie prohibentur libri, non
ly intento; ita ut sensus sit is qui objicitur, quod falsam doctrinam contineant, sed vel
scilicet, nonnullas propositiones posse sus­ ob acrimoniam styli, velob insolitos et no­
tineri in rigore et proprio verborum sensu vos loquendi modos, vel ob scandalum in­
ab assertoribus intento. Alii volunt virgu­ firmorum , etc. Equidem veritas per se et
lam esse ponendam post ly possint; ita ut ratione sui nunquam cstoffensiva,autscansensus sil nonnullas propositiones posse dalosa, sed ita esse potest per accidens ra­
aliquo pacto sustineri, esse tamen damna­ tione circumstantiarum, expressionumve
tas in rigore et proprio verborum sensu ab duriorum et insolitarum. Et ideo male in­
assertoribus intento.
feres quod, si Ecclesia damnet propositio­
Magis ad mentem pontificis videntur lo­ nem veram, doceat errorem oppositum :
qui qui ponunt virgulam post verbum pos­ id equidem sequeretur si damnaret propo­
sint, et tenent propositiones esse damna­ sitionem veram ratione sui et quoad se; se­
tas in rigore ct proprio verborum sensu ab cus vero si eam damnet ob bxongruuin
assertoribus intento; quia hæc est Ecclesiæ modum veritatem exprimendi,aut propter
praxis dum prupu/ilioncs ex aliquibus li­ quasdam circumstantias extrinsecas; tunc

DISSERT. I. PRÆAMBULA. ART. MI.
270
eniin non docet errorem oppositum, sed Sylvæ-ducensibus propinatum, adversus
dunlaxat modum congruum veritatem ex­ ministrorum suorum Fascinum; Spongiam
primendi.
notarum quibus Alexipharmacum aspergit
Petes, cum juxta bullam Pianam non- Gisb. Voetius; libellum cui titulus Mars
nullæ propositiones Baianæ aliquo pacto et Gallicus , sub ficto nomine Alexandri
sensu sustineri possint, unde possit cog­ Patricii Armacani theologi, contra reges
nosci et discerni sensus damnatus a non Galliæ et gentem; Commentaria in Penta­
damnato?Non enim potest extundi ex ipsis teuchum , in quatuor Evangelia et in Pro­
auctorum libris, cum nullus auctorum pra­ verbia;
ter Baium dignoscatur, atque illius et alio­
Tandem famosum opus quod inscripsit
rum libros prohibuerit SS. pontifex.
Augustinus, quia confidebat se in eo ve­
B, dignoscendum esse ex ipsis proposi­ ram et puram S. Augustini doctrinam atti­
tionibus , prout in bulla contentis , vel se­ gisse ct docere. Huic operi per viginti an­
cundum se consideratis, si sic sensum in nos insudavit, cique morions ultimam ina­
Ecclesia peregrinum exprimunt ; vel con­ nimi adhibuit. Illud testamento legavit ea*
sideratis respective ad invicem, si sic sen­ pellanosuo, ut typis mandari curaret, rc
sum ab Ecclesiæ sensu alienum referunt. prius communicata cum Liberto Fromondo
et Henrico Caleno. Et quamvis in suo tes­
§ ΙΓ. — Synopsis historica Jansenismi.
tamento agnoscat aliquid in opere difficile
I. Jansenius anno 1585, ex honestis ca­ mutari posse : « Si tamen, inquit, Romatholicisque parentibus in territorio Laer- » na sedes aliquid mutari velit, sum obedamensi apud Batavos nascitur : post hu­ » diens filius, et illius Ecclesiæ. in qua
maniores litteras, Ultrajecli exceptas, Lo- » semper vixi, usque ad hunc lectum morvanii operam dedit philosophiæ, in eaque » tis obediens sum. » Idem testatus fuerat
cæteris quatuor collegiorum condiscipulis cap. 29 lib. proœmialis ct in epilogo lotius
palmam praripuit. Emenso theologiæ cur­ operis : hanc ejus obedientiam si imitati
su, Parisios se contulit, ubi abbatis San- fuissent doctrinæ illius sectatores, totturcyrani, quocum Lovanii amicitiam contra­ bæ a sæculo Galliam et Belgium non com­
xerat, ope et favore, collegii Baionensis movissent.
primarius instituitur.
III. Stalim ac lucem aspexit Jansenii li­
Post duodecim annos Lovanium redux, ber, prohibitus fuit ab Urbano VIII, bulla
collegioS.Pulcheriæpræficitur;anno 1617, Jn eminenti, data 1641 duabus de causis:
Laurea doctorali donatur; subinde bis in 1° quia, contra Pauli V decretum, tracta­
Hispaniam missus ab academia, commissa bat de auxiliis gratiæ ; 2° quia continebat
sibi negotia feliciter gessit. Anno 1650 , plures propositiones a S. Pio V et Grego­
professor regius instituitur. Anno 1655, rio XIII damnatas in Baio.
episcopus Iprensis consecratur. Anno 1658,
Hanc bullam subreptitiam dixerant de­
fensores Jansenii, missis Romam a Lovadie sexta Maii, peste extinguitur.
II. Quantum ad illius mores et animi niensibus Sinnichio et Papio, qui ejus re­
dotes, vir fuit, juxta illius vitæ scriptores, vocationem urgerent; sed iis auditis in sa­
pietate, religione in Deum, vitæ modestia, cra congregatione universalis Inquisitio­
morumque disciplina, comitate atque affa­ nis, Sanctitas sua jussit bullam extrahi ex
bilitate, sed maxime prudentia conspicuus. archivio S. congregationis, et hujus tran­
Ingenium illi fuit acerrimum, judicium sumptum cum archetypo collatum, tradi
gravissimum, memoria capacissima ; qui­ Sinnichio et Papio, eis simul injungens si­
bus natura dotibus accesserat studium diu lentium super dubitationibus, difficultati­
noctuque infatigabile et veritatis immensus bus et querelis occasione hujus bull® ex­
amor, quam tamen, Ecclesia judice, non fuit citatis aut excitandis. Diu postea, anno
assecutus : omnia S. Augustini opera de­ scilicet 1690, Alexander Vlll damnavit
cies, libros vero de Gratia divina et Libero hanc propositionem : Bulla Urbani Kill
Arbitrio plusquam trigesies a capite ad cal­ In eminenti, est subreptitia.Non fuit au­
cem evolverat.
tem hæc bulla soleinniter promulgata in
Scripsit orationem de interioris hominis Belgio, obstantibus Jansenistarum molitio­
reformatione ; Alcxipharmacum civibus nibus, n.si anno 1648^ instante apud rc-

DE BA1AMSM0 ET JAXSEN1SMO.
gcinCathoIicum et archiducem Leopoldum | nes, in quibus causa Jansenii, ea diligen­
Innocentio X, Urbani succesore.
I tia qua major desiderari non posset (ut
IV- Interca dimicabant in Gallia Isaa- dixit postea Alexander VII) discussa est;
cus Rabertus doctor Sorbonicus contra | tandem Innocentius X die trigesima prima
Jansemum, et Antonius Arnaldus pro Jan- Maii 163S, edidit constitutionem Cum
senio. Anno 1649, instante D. Cornet fa­ occasione, in qua quinque propositiones,
cultatis Parisiensis syndico , delatæ sunt unamquamque speciali censura notatam,
ad examen facultatis septem propositiones, condemnat.
Primam declarat esse temerariam, im­
a quibus duabus ultimis rescissis et neglec­
tis remanserunt quinque famosæ, scilicet : piam, blasphemam, anathemate damna­
Prima .· « Aliqua Dei praeopta homini- tam et hœreticam, et uti talem damnat;
Secundam,ut hœreticam;
» bus justis volentibus et conantibus seTertiam, item ut hœreticam;
> eundum præsentes quas, habent vires,
Quartam, falsam et hœreticam;
■> sunt impossibilia; deest quoque iis graQuintam, falsam, temerariam, scan» tia qua possibilia fiant. »
Secunda: «Interiori gratiæ in statu na- dalosam; et intellectam eo sensu, ut Chris­
tus pro salute dunlaxat prædestinatorum
» turæ lapsæ nunquam resistitur. »
Tertia : « Ad merendum et demeren- mortuus sit, impiam, blasphemam, con­
» dum in statu naturæ lapsæ, non requi- tumeliosam, divinæ pietati derogantem
« ritur in homine libertas a necessitate, et hœreticam declarat, et uti talem dam­
nat.
» sed sufficit libertas a coactione. »
V. Hanc constitutionem jussitrex ChrisQuarta : « Semi-Pelagiani admittebant
• praevenientis gratiæ interioris necessi- tianissimus in suo regno promulgari; et
< talem ad singulos actus, etiam ad ini- episcopi Parisiis congregati eodem anno
» tium fidei; et in hoc erant hæretici, quod eam acceptarunt. Verum ut eam eluderent
> vellent eam gratiam talem esse, cui pos- Janseniani, duo commenti sunt effugia ·.
• set humana voluntas resistere vel obtem- primum, has quinque propositiones non
esse Jansenii; alterum, damnatas esse in
• perare. »
Quinta : « Semi-Pelagianum est dicere sensu a sensu Jansenii alieno : et hinc
> Christum pro omnibus omnino homini- origo famosæ distinctionis juris et facti.
• bus mortuum esse, aut sanguinem fuAnno 1636, Alexander VII, Innocentii
successor, dedit alteram bullam, in qua
» disse. »
Anno 1630, octoginta quinque episcopi declarat quinque propositiones ex libro
Gallicani has quinque propositiones Janse­ Jansenii excerpt as et in sensu ab eodem
nii deferunt Innocentio X condemnandas : Jansenio intento damnatas fuisse, et uti
obstant ex adverso undecim episcopi. Epis­ tales iterum damnat : hæc constitutio fuit
tolam octoginta quinque episcorum reddi- solemniter recepta ab episcopis Gallicanis
ditInnocentio X, duodecimo Aprilis 1631, anno 1637.
orator regis Christianissiini. Alteram un­
Anno 1661, iidem presides exposuerunt
decim episcoporum reddidit Ludovicus de per litteras Alexandro VII, se ad firmio­
Saintamour doctor Sorbonicus.
rem constitutionum apostolicarum exeeuCongregationibus institutis ad examen tionem, adhibuisse usum formula subscri­
quinque propositionum, adventam eodem bendas, cui subscribere mulli recusabant,
tnno Romam missi ab aliquot episcopis eo pretext u quod hujusmodi formulas coiH
DD. De Brousse, De la Lane doctores Pa- dercad SS. pontificem privative pertineatrisienses, et Angran licenliatus, pro iis quapropter rogabant ut hujusmodi formu­
tuendis. Ex altera parte, pro promovenda lam mittere dignaretur.
earum condemnatione, accedunt DD. IlalAnnuit Alexander Vif, data anno 1665
lier, Ligant et Joysel.
nova constitutione Jtegiminis apostolici,
In prima congregatione SS. pontifex In­ in qua hæc fidei fonnula ab omnibus et sin­
nocentius \ palam declaravit se nolle ul­ gulis clericis subscribenda continetur.
Ego N. constitutioni apostolicœ Inno­
lum præjudicium inferri doctrinæ SS. Aujustini et Thomæ. Post celebratas duorum centa X, datœ 51 Maii anno 1655, el
umorum spatio triginta sex congregatio- j constitutioni Alexandri Eli, datœ

m
DISSERT. 1. PR/EAMBULA. ART. III.
Octobris anno 1656, 55. pontificum me | nem juris ct facti; qu non obstsnte, nec
subjicio, et quinque propositiones ex pontifici incognita, ipse tamen pacemcum
Cornelii Jansenii libro cui nomen Augus- illis inierat, et inde dicta est Pax Ciemer*.
tinus excerptas, et in sensu ab eodem tis IX. Verum esto in actis verbalibus se­
auctore intento, prout illas per dictas cretis contineri restrictionem seu excep­
constitutiones Sedes apostolica damna­ tionem facti, certum est eam SS. pontifici
vit , sincero animo rejicio ac damno, et non innotuisse, et ipsum existimasse dictos
ita juro : sic me Deus adjuvet et hac episcopos sine ulla exceptione subscripsis­
sancta Dei Evangeha
se. Id constati0 ex litteris istorum episco­
Huic autem formulæ subscribendi auc­ porum et mediatorum ad SS. pontificem
toritati pontificiae accessit mandatum re­ de quibus supra;·2° ex ipsius Clementis
gium
brevi dato 1668 regi Christianissimo, in
Hac subscriptione coarctati Jansenistæ, quo dicit, se cum lœtitia cognovisse in
duo distinxerunt in formula, nempe jus simplici et pura subscriptione formula­
seu doctrinam contentam in quinque pro­ rii quatuor illorum episcoporum obe­
positionibus , et factum, scilicet attribu­ dient iam. 5° Ex altero brevi ejusdem pon­
tionem hujus doctnnæ libro Jansenii. tificis ad episcopos pacis mediatores deci­
Quantum ad primum, profitebantur se sin­ mo nono Januarii 1669, ubi dicit SS. pon­
cere damnare in quinque propositionibus tifex : « Non sine lætitiæ sensu pervidimus
sensum erroneum quem Ecclesia damnare » ex litteris fraternitatum vestrarum....
voluit, et quantum ad hoc se paratos esse » de perfecta et integra obedienlia nobis et
subscribere Formulario. Quantum autem » apostolicæ Sedi præstita per episcopos
ad secundum, divisi fuere : quidam rigi­ » Andegavensem , Bellovacensem, Apadiores contendebant nui Io modo posse sub­ » miensem et Alectensem, subscriptione
scribi ; alii remissiores opinabantur posse » formularum sincero animo et juxta prasubscribi^ adhibitis quibusdam restrictio­ » scriptum litterarum apostolicarum ab eis
nibus seu cautionibus.
» facta. » Item cx altero brevi ejusdem
VI. Quatuor episcopi Gallicam, Ande- Clementis IX ad quatuor episcopos prægas ensis, Bellovacensis, Apamiensis et dictos eodem die ct anno dato, in quo di­
Alectensis, in suis publicis mandatis pro cit : « Cum ingenti obsequii nobis et huic
subscriptione Formularii, distinxerunt jus » Sedi per vos debiti testatione significaet factum ; juri assensum fidei, facto silen­ » bâtis vos . juxta proscriptum litterarum
tii reverentiam tantum deberi dixerunt. » apostolicarum...... sincere subscripsisse
Sed inde offensis SS. pontifice et rege » et subscribi fecisse Formulario..... Nam
Christianissimo, alteram Formularii sub­ » prodecessorum nostrorum conslilutiuscriptionem suis dioecesanis jusserunt, et » nibus firmissime inhærentes,nullam circa
Clementi IX, Alexandri successori, per » illud exceptionem aut restrictionem adlitteras testati sunt se sincere et absque » missuri unquam fuissemus. » Quid ex­
ullarestrictione FormuIarioAlexandriVJI pressius? 4° Tandem ex bulla Clementis
subscripsisse. Idem testati sunt eidem Cle­ VI Pineam Domini Sabbaoth, data anno
menti IX tres episcopi, cardinalis Estreus 1705, in qua SS. pontifex graviter repre­
Laudunensis, Senonensis et Catalaunen- hendit eos qui Clementis IX « litteras in
sis, pacis inter quatuor dictos episcopos et » errori» sui patrocinium advocare terne·
SS. pontificem mediatores : cujus narra­ » ratio plane ausu non erubescunt... pertionis veritate supposita, Clemens IX lit­ » inde ac si memoratus C lemens r.rædeteras gratulatorias dedit quatuor episcopis » cessor..... aliquam in tam gravi negotio
» exceptionem seu restrictionem, quam
anno 1669
Hac. pontificis cum quatuor episcopis re­ » nullam prorsus se unquam admissurum
conciliatione abusi sunt Janseniani in pa­ » protestatus fuit, reipsa admisisset. »
trocinium sui obsequiosi silentii : dixeVII. Cum nonnulli episcopi Belgici, ad
runtnamque laudatos quatuor episcopos majorem cautelam contra fraudes Jansein subscriptione quæ continetur in actis nianorum, quasdam additiones Formulario
verbalibus synodorum dioecesanarum, in­ fecissent, eas Innocentius XII, brevi dato
seruisse eandem distinctionem et exceptio* 16^4 ad episcopos Belgii , improbavit d

DE VARIIS NATURÆ
r.rohibmt, jussi tquc subscribendum esse |
formulario et damnandas osse propositio­
nes in sensu obvio quem tam ipsius For­
mularii quam propositionum verba presse
ferunt; injunxitque simul : « Ne ulla ra» tione quemquam vaga ista accusatione
» et invidioso nomine Jansenismi traduci
» aut nuncupari sinerent, nisi prius suspec» tum esse constiterit aliquam ex his pro» positionibus docuisse, aut tenuisse, nec
» quemquam sub hoc praetextu repelli ab
» officiis, muniis, beneficiis, gradibus et
» concionibus habendis, vel alia quacum« que functione ecclesiastica permittatis,
» nisi servato juris ordine , eam pœnam,
» quæ viris alioquin catholicis gravissima
» est, commeruisse probatum fuerit. »»
Verum cum hæc hujus brevis verba, in
ttnsuobvio quem verba prœ se ferunt, in
alienum sensum detorquerent Jansenistæ,
quasi pontifex exigeret tantum ut propo­
sitiones in seipsis damnarentur in sensu
obvioquem earum verba præ se ferunt, nul­
la facta mentione nec habito respectu ad
lensum Jansenii,hunc vanum eorum trium­
phum repressit idem pontifex altero brevi
dato ad eosdem Belgii episcopos anno
1696. Neque eos juvant hæ voces,prætensi
Jansenistæ, quibus utitur pontifex in isto
brevi. Non enim per illas intelligit fictos
Jansenistas, ut quidam imaginantur, sed
qui talcs praetenduntur, id est,denuntian­
tur et declarantur ; distinguit enim ibi pon­
tifex inter Jansenistas internos et externos
qnosutrosquepree/ensos appellat, et man­
dat ut externi secundum rigorem juris pu­
niantur : ergo per το prætcnsi non intelli­
git fictos aut falsos.
VIII. Anno 1702, confictus est famosus
Casus conscientia;, in quo quidam clericus
inducitur cui absolutio denegata fuit, quia
declaraverat se. revera quinque proposi­
tiones simpliciter ct absolute damnare,
ac Formula; fulci Alexandri Fil subwripsisse quidem; nihilominus quan­
tum ad querstionem facti, seu attribu­
tionem illarum quinque propositionum
libro Jansenii, existimare se religiotum sufficere silentium. Hic casus pro­
positus fuit quadraginta doctorihus Paritiensibus, qui his verbis responderunt :
• Doctorcs infra scripti, visa casus expo­
litione, hujus ecclesiastici viri senten• nam nec novam esse nec singularem, I
Biil. t. ΠΤ.

HUMANÆ STATIBUS.
075
» nec ab Ecclesia damnatam, neque talem
» ut confessarius possit ipsi sacramenta» lem denegare absolutionem nisi pam re» tractaverit. Deliberatum inSorbonadie
» vigesima Julii anno 1702. »
Hanc responsionem improbavit ct pro­
scripsit Clemens XI, brevi dato anno 1703
ad regem Christiamssimum. Eamdem eo­
dem anno damnavit cardinalis Noallius archiepiscopus Parisiensis. Idem praestite­
runt plurimi episcopi Gallicani. Hinc fac­
tum est quod omnes doctorcs Parisienses,
uno excepto, subscriptionem suam revo­
caverint. Postremo Clemens XI, solemn i
bulla Pineam Domini Sabbaoth, data
anno 1703 , postquam confirmavit ac in­
novavit constitutiones Innocent ii X et
AlexandriVIII, et brevia ClcmentisIXet
Innoccntii XII a pravis Janscnianorum in­
terpretationibus vindicavit, decernit Obe­
dient iœ quæ præinserlis constitutioni­
bus debetur, obsequioso illo silentio mi­
nime satisfieri.
IX. Tandem cum Paschasius Quesnel,
Oratorii Jesu presbyter, in libro Heflexio­
num moralium in novum Testamentum,
multos errores in Baio et Jansenio dam­
natos inseruisset, idem Clemens XI anno
1713 librum et centum ct unam proposi­
tiones ex eo excerptas damnavit celebri
constitutione i/niÿcni/izs.iiuæab universa
Ecclesia est acceptata, a qua promae non
est appellatio , utpote ab Ecclesia ad Ec­
clesiam.
Subjiciemus infra systema Jansenii.
DISSERTATIO II PR/EAMBULA;
DE VARIIS NATURE UUMAN.E STATIBUS.

Status est conditio homini conveniens
cum quadam firmitate et immobilitate. Su­
mitur hic pro conditione ct modo stabili
quo se habet natura humana in ordine ad
suum ultimum finem. Quintuplex distin­
guitur : primus, status naturæ pura ; se­
cundus, status naturæ intégra; tertius,
justitiæ originalis; quartus, natura lapsæ;
quintus, natura reparatæ, Posset adjici
status gloriæ et status damnationis, sed
de his non est hic quaestio ; quia tantum
nunc naturam spectamus prout per auxi­
lium divinum tendit ad suum ultimum fi­
nem. Itaque hanc dissertationem tractatui
___

18

274
DISSERT. II. PR® AMBULA. ART. I.
Gratia præmilto, quia illorum statuum ex­ turalis. Beatitudo formalis foret perfecta
plicatio non parum conducit ad cognitio­ conjunctio cum illo, ipsum cognoscendo
nem necessitatis, diversitatis ct proprie­ abstractive seu per effectus, et suavii er ac
tatum gratiae, moventurque circa illos gra­ constanter ci adhærendo per amorem.
ves difficultates.
3° Ad oblinendum hunc finem per ob­
servantiam omnium præceptorum natura­
ARTICULUS I.
lium ct victoriam concupiscentis rebellan­
Explicantur quinque status naturæ tis, darentur in eo statu auxilia ordinis na­
hutnanœ.
turalis, sufficientia omnibus, efficacia qui­
§ I. — Status naturæ puræ.
busdam. Neque ista auxilia etiam efficacia
Status naturæ puræ importat præcisc na­ huic statui derogarent; quamvis enim cui­
turam cum suis principiis intrinsece con­ libet hujus naturæ individuo non debe­
stituentibus et iis quæ ex illis sequuntur rentur, forent tamen debita speciei natu­
seu ci debentur. Hinc
ræ, caque suæ providentis deberet Deus,
1° Homo in natura pura conditus foret ne frustra naturam ad aliquem finem con­
sine peccato, sine gratia sanctificante, sine didisset, si nullum ejus individuum hunc
virtutibus infusis et sine auxiliis gratiæ or­ finem assequeretur : sicut naturæ elevate
dinis supcrnaturalis, quia hæc illi non de­ ad linem supernaturalein debentur auxilia
bentur ex ejus principiis intrinsecis.
ordinis supcrnaturalis, sufficientia in om­
2° Foret obnoxius fami, siti crucianti, nibus ejus individuis, efficacia in quibus­
labori, morbis, passionibus alterantibus dam ad hunc finem prædcstinatis.
et morti, quia cum corpus quod est pars
In 2. d. 29. q. 1 a. 2. 1. p. 95. a. 1,—
materialis naturæ, componatur ex contra­ 6° Quamvis tempore S. Th. quidam theo­
riis, quæ continuo inter se pugnant, hæc logi tenerent hunc statum extilisse in Ada­
ex ejus principiis intrinsecis sequuntur.
mo, antequam gratia sanctificante dona­
4. Cont. gent. c. 32.—5° Obnoxius foret retur, nunc tamen omnes conveniunt nun­
ignoranliæ etconcupiscentiæ,quiacum in­ quam extilisse, sed primum hominem si­
tellectus natussit ex sensibus notitiam intel- cut et angelos fuisse creatos cum gratia
ligibilium acquirere, facile propter phantas­ sanctificante ct elevatos ad ordinem supermata a vero deviare potest ;concupisccntiæ, naluralem ; dicitur enim Eccli. 7, Deum
quia cuq; in natura humana non sit solum fecisse hominem rectum; et S. Aug. 12
appetitus rationalis, sed etiam sensitivus, de Civit, c. 9, loquens de angelis, est au­
scilicet irascibilis et concupiscibilis,et unus­ tem eadem ratio de homine, Deus, inquit,
quisque feratur in suum objectum, rationalis simulerai in eis condens naturam et lar­
in bonum secundum rationem seu bonum giens gratiam. Insuper Matth. 25 dicitur
honestum , irascibilis in bonum sensibile Deum a constitutione mundi préparasse
arduum, concupiscibilis in bonum sensi­ bonis regnum coelorum, malis infernum,
bile delectabile,non raro contingeret quod id est, felicitatem et infelicitatem supernaappetitus sensitivus ferretur in bonum sen­ turalein, consequenter Deum instituisse
sibile contra dictamen rationis, sicquc fo­ ordinem gratiæ simul cum ordine natura
rent motus inordinati contra rationem, si­ et ad illum angelos ct homines elevasse.
cut videmus quod æger appetat potum
§ II. — Status naturæ integra:.
frigidum repugnante ratione. Neque ob­
I·»Status naturæ integræ consistit in per­
stat quod appetitus sensitivus naturaliter
subjiciatur rationi; — i. 2. q. 17. a. 7. o. fecta subjectione corporis ad animam et
— subjicitur enim duntaxat politice, ut ci­ appetitus sensitivi ad rationem; proindevis principi, uxor viro, filius patri, qui pos­ que importat immunitatem ab ignorantia,
sunt rebellare; non despotice, ut servus concupiscentia, morte ct passionibus na­
domino, pes aut manus voluntati, quæ in turam alterantibus. Quia natura dicitur in­
omnibus obediunt.
tegra dum inter ejus partes nulla est divi­
4o vinis ultimus seu beatitudo objectiva sio aut defectio ? sua perfectione, inferiohominis in hoc statu foret Deus ut auctor raque perfecte subduntur su; enocuus.
naturalis, prout modo nostro concipiendi consequenter dum corpus perfecte coutidistinguit raseipso, ut est auctor supema- netur sub potestate animæ, ita ut nulla a!·

EXPLICANTUR QUINQUE STATUS NATURE IIUMAN/E.
275
teratlone aut corruptione ab ejus dominio I nihil obstabat quin potuerit Deus creare
deficiat, et appentus sensitivus nihil habet hominem in statu naturæ integræ absque
rationi repugnans. Quod si esset tantum justitia seu gratia originali; qu:a tamen isti
alterutra subjectio, vel solius corporis ad duo status in Adarno fuerunt adunati, sæpe
animam, vel solius appetitus sensitivi ad a Patribus et theologis confunduntur
rationem, non foret perfectus status natu­
§ III. — Status justitia originalis.
re integral, sed partialis ejus perfectio.
2» In ea naturæ integritate fuit creatus
Hunc felicissimum statum, qui per an­
Adam, i" Quantum ad immortalitatem, tonomasiam vocatur status innocent iæ, ele­
constat ex illo Genes. 2 : In quocumque ganter describit S. Th. Opusc. 2, c. 183,
tniin die comederis ex co, morte morie­ cumque constituit in perfecta subjectione
ris: ergo si non comedisset, non fuisset rationis ad Deum, appetitus sensitivi ad
mortuus. Item ex illo Sap. 2 : Deus crea­ rationem et corporis ad animam : quæ duo
vit hominem inexterminabilem, invidia ultima sequebantur ex primo, ut dictum
autem diaboli mors intravit in orbem est. Ex hoc enim quod homo esset per gra­
terrarum. Rom. 5 : Per peccatum mors. tiam amicus et filius Dei, conveniens erat
Et Pelagius in variis conciliis fuit damna­ ut illi cætera subjicerentur. Habet quidem
tus, quod diceret Adamum esse mortalem anima rationalis ex natura sua, cum sit
factum, nosque nasci mortales sicut Adam imago Dei, quod dominetur cæterissibi in­
fuit creatus. Quantum ad immunitatem a ferioribus, sed istud dominium est imper­
concupiscentia, patet ex eo quod Genes. 5 fectum; cum vero per gratiam originalem
dicatur quod, cum Adam et Eva essent perficeretur in eo ratio imaginis, exigebat
nudi, non erubuerint, erubuerunt autem ut quandiu adhxreret et subjiceretur Deo,
post peccatum; quia scilicet ante peccatum cætera illi perfecte subjicerentur : poterat
nullus motus inordinatus de quo erubes­ autem ab hac perfecta ad Deum subjectio­
cerent oriri poterat, post peccatum autem ne deficere per peccatum, voluntate ejus
ortus est ; ct ideo A post, vocat concupiscen­ nondum confirmata in bono.
1. p. q. 95. a. 1. — Hinc sequitur 1·
tiam, peccatum, quia de peccato orta est,
ut dicit Trid.
quod Adam qui, ut communiter nunc te­
i. p. q. 97. n. 1. o. et 5. ad 2. 1. 2. q. nent theologi, sicut dictum est, fuit in eo
91.0. l.o. — 5° Donum integritatis situm statu creatus, aut saltem juxta quosdam
erat in quodam vigore, quo homo corpus slatim post creationem constitutus, habue­
et appetitum sensitivum ita sub domino rit omnes virtutes infusas tam theologicas
continebat, ut nihil in eis contra ejus vo­ quarn moraleset dona Spiritus sancti, quia
luntatem accideret : quantum ad defectum hæc omnia sequuntur gratiam sanctifican­
senectutis contra quem iste vigor nihil po­ tem , ut ejus proprietates seu appendices.
terat, aderat lignum vilæ, cujus proprius
Sequitur 2° ipsum fuisse immunem a
effectus erat vim vegetativam a simili lan­ fame et siti cruciante, a tristitia et dolori*
guore præservare.
I bus, a passionibus alterantibus, a morbo,
4° Istud donum integritatis in Adamo morte et concupiscentia, ex dono scilicet
oriebatur a gratia sanctificante; quia, ut integritatis, secuto ad justitiam originalem,
diximus exSS. Aug. et Tli. dum de pec­ ut dictum est.
cato originali, quandiu ratio superior sub­
Sequitur 5° in eo fuisse plenitudinem
debatur Deo, quæ subjectio habebatur per scicntiæ rerum naturalium et supernatu­
gratiam sanctificantem,corpus perfecte su b- ralium, quantum exigebat dignitas et ofiidebatur animæ et appetitus sensitivus ratio­ cium prxeeptoris et rectoris |>osterorum;
ni; ab ca tamen gratia originali distingueba­ erat enim constitutus Adam caput generis
tur, quia erant diversi ordinis; integritas humani, non solum quantum ad gratiam,
tniin est forma perficiens naturam in ordine sed etiam quantum ad instructionem et
naturali, non elevans ipsam ad ordinem su- gubernationem; quæ ratio cum non curre­
pematur.il em, nec constituens hominem ret pro posteris, hi nec nascerentur, ut
filium Dei adoptivum, participem divinae ipse creatus fuit, in perfecta aetate, nec
natura! ut hæredem regni cœlestis, quæ hanc scicntiæ plenitudinem haberent, sed
omnia præstabat gratia sanctificans : unde facile acquirerent.

9/β
DISSERT. II. PRÆAMBÜLA. ART. I.
Sequitur 4° justitiam originalem,si adæ- I
Ex parte subjecti : gratia primis statis
ouate sumatur, prout includit omnes per­ respiciebat per se naturam et ratione natu
fectiones **t prorogativas hujus status, non ræ personas, erat enim dos natur» collala
esse unam simplicem qualitatem seu habi­ in sua creatione, non suo jure, sed exeintum, sed plurium donorum et habituum gulari beneficio Creatoris; ct cum in ea
aggregatum ; quia unus simplex habitus natura, nimirum innocente, nihil reperirel
non tam diversas corporis et animi poten­ sibi contrarium, plene et integre se illi com­
tias regere potest, nec in tot diversis sub­ municabat quoad omnes suos effectus, tam
jectis residere. Si vero sumatur inadxqua- primarios quam secundarios. Gratia autem
te pro perfectione illius status primaria, ex hujus status primo per se respicit personam
qua aliæ tanquam ex radice promanabant, sanandam ct ratione personæ naturam,ct
est simplex qualitas, ipsa scilicet gratia cum reperiat personam omnino sibi contra­
sanctificans ; quia, ut jam dictum est, pri­ riam et suis dotibus indignam, non se plene
maria hujus status perfectio, ex qua aliæ illi communicat, sicut congrueret ipsi gra­
profluebant, erat perfecta animæ subjectio tiæ secundum sc et naturæ non indisposita:,
ad Deum, non solum ut auctorem natura­ ut in prima creatione, sed juxta modum ho­
lem, sed etiam supernaluralem ; subjectio mini sanando magis congruum. Judicavit
autem Deo, ut auctori supernatural!, est autem Deus, ut jam dixi, noncongruerehoper gratiam sanctificantem.
mini ut tota perfectio ci restitueretur a qua
Petes utrum hæc gratia sanctificans sta­ superbiendo exciderat, sed ut mens sanare­
tus innocentis fuerit ejusdem rationis ct tur a peccato et Deo conjungeretur, relicta
speciei cum gratia sanctificante hujus sta­ infirmitate in inferioribus potentiis, tum
tus naturæ lapsæ?
ad comprimendam superbiam, tumadexerB. fuisse eamdem specie quoad substan­ ciliuin virtutum, tum ut inde excitaretur
tiam, qniaidem est formalis elTcctusutrius­ homo ad opem medici continuo imploran­
que gratiæ, scilicet constituere hominem dam, tum ad ostendendam virtutem auxilii
Deo gratum, filium ejus adoptivum, ami­ divini, hominem fragilem inter tot tentacum et haeredem regni coelestis; ratio au­ tiones custodientis, tum denique ut confor­
tem formæ dignoscitur ex ejus effectu for­ maremur Christo, qui per actus virlutumel
mali, cum ipse sit ipsa forma communicata. passionem ad gloriam corporis pervenit.
Fuit tamen diversa quoad modum sese com­
Ex parte termini : terminus gratiæ primi
municandi subjecto, quia gratia justitiæ status fuit imago Dei homini perfecte im­
originalis communicabat homini plurcs ef­ pressa, in quantum patiebatur status via­
fectus secundarios, ut exposuimus, quos toris ·. unde statim profundebat omnes per­
nunc non communicat.
fectiones statui viatoris non repugnantes,
Diversitas autem istius modi petitur tum nulla dispositione cx parte subjecti requi­
ex parte principii, tum cx parte subjecti, sita : terminus autem gratiæ Christi est hanc
tum ex parte termini.
imaginem deturpalam concurrentibus ho­
Ex parte principii ; quia gratia status in- minis actibus reparare; sicquenon conve­
nocentiæ procedebat a Deo ut Creatore ins­ niebat ul tota perfectio hujus imaginis si­
tituente naturam tam in esse naturali quem mul redderetur, sed successive per actus
supernatural! : unde fuit per modum crea­ virtutum repararetur.
tionis, cujus est opus suum stalim perfec­
Ilis omnibus de causis, gratia primistatus
tum producere. Gratia vero hujus status dicitur gratia naturæ, non quod naturæde­
procedit a Deo ut redemptore, non ut na­ beretur, sed quia, ul dixi, data fuit naturæ
turam instituente, sed ut personas sanante : in ejus institutione, ct cum natura atque ra- χ
unde non datur prout congruit naturæ ct I ione naturæ, personis communicanda,tiniipsi gratiæ secundum se spectatae, ul in quam dosnaturæ cxsingulari Creatorisbeprima creatione, sed secundum modum neficio illi collate : eadem ratione dicitur
cpiem ipse Redemptor homini sanando con- justitia originalis. Gratia vero hujus status
grucniicrcm judicavit; ct hic modus est ul ! non potcsl dici gratia naturæ, nenu· justi ■
anima a morbo peccati sanaretur, deinde lia originalis; quia primo per se'respicit
per humilitatem et poenitentiam ad perfec­ personam sanandam et rat ione personæ naI luram, neque datur et accipitur cum n»tionem perveniret.
>4)

EXPLICANTUR QUINQUE STATUS NATURÆ HUMAN®.
277
tura, sed per actus proprios, iis scilicet qui beralitatis divinæ, status autem natura re­
conjunguntur Christo per fidem, bona ope­ parate manifestatio misericordi» ·. unde in
ra ct susceptionem sacramentorum.
isto majorfuitebaritas, quia major est chan­
tas inimicis benefacere; fuit etiam majus be­
$1V. — Status naturæ lapsee.
neficium in ratione beneficii, utpote indi­
De statu naturæ lapsæ plura dixi dum de
gno collatum, imo ctmajus donum, nempe
peccato originali, nempe naturam huma­
Unigenitus Dei Filius; Sic enim Deus dinam per peccatum Adæ spoliatam fuisse
lexit mundum, ut Filium suum Unigeni­
gratia sanctificante, virtutibus ei annexis et
tum daret, Joan. 5. Unde canit Ecclesia t
dono integritatis, impossibilitate, immorta­
Felix culpa! quæ tantum meruit habere
litate et exemptione ab ignorantia ct con­
reparatorem. Vinis cujus gratia proximus
cupiscentia; neque solum his donis gra­
status innocentis fuit imago Dei Creatoris
tuitis fuisse spoliatam, sed etiam in natu­
homini, in quantum status hujus conditio
ralibus fuisse vulneratam, et quatuor esse
patiebatur, imprimenda, juxta illud Genes.
ejus vulnera, scilicet ignorantiam in intel­
1. Ad imaginem Dei creavit illum. Finis
lectu, malitiam in voluntate, concupiscen­
proximus cujus gratia status naturæ repa­
tiam in appetitu concupiscibili, infirmita­
rate est imago Christi reparatoris homini
tem in irascibili : de quo iterum infra.
similiter, in quantum puri hominis conditio
Hujus miseri status, juxta SS. Patres, ty­
permitti, imprimenda, juxta illud Rom. 8 :
pum habemus Luc. 10, in parabola homi­
Quosprœdeslinavitconformes fieri ima­
nis qui descendens ab Jerusalem in Jeri­
ginis Filii sui.Finis cui status innocentiae
cho, incidit in latrones qui despoliave­
erat ipse homo exornandus et glorificandus;
runt eum,et plagisimposit is abierunt, se­
finis cui status naturæ reparate est ipse
mivivo relicto; cujus hæc est interpretatio :
Christus, ad cujus gloriam omnia illiusstaNomo quidam, Adamscugenushumanum,
tus referuntur, ut diximus de Incarnatione.
descendebat ab Jerusalem in Jericho,
Ex parle causæ efficientis differunt isti
exulabat e paradiso seu loco pacis in mi­
status; quia quamvis utriusque Deus sit
serias ac defectus hujus mortalitatis; inci­
causa efficiens, diverso tamen modo ; est
dit in latrones, peccatum subjicit hominem
enim causa efficiens status innocenti» im­
potestati daemonum, qui despoliaverunt
mediate, status natura reparate per Chris­
rwm,per peccatum fuit spoliatus gratuitis,
tum , ita ut Christus sit et causa moralis
plagis impositis abierunt, et vulneratus
reparationis, quam sua passione nobis pro­
in naturalibus, semivi vo relido, quia ani­
meruit, et causa efficiens physica, princi­
ma manente immortali, corpus factum est palis quidem ratione divinitatis, instrumortale, vel quia libertas arbitrii per pec­
mentalis ratione humanitatis. Et hinc causa
catum fuit imminuta, non omnino extincta. gratiæ in statu innocenti» erat natura ex§ V. — Status naturæ reparata.
trinseca, in statu reparationis est ipsi in­

Hic status variis nominibus exprimitur
in S. Scriptura. Luc. 1,1 Timoth. 2, Joan.
8, dicitur redemptio ct liberatio, scilicet
a captivitate diaboli et peccati; Ephes. 2,
dicitur, resuscitatio et vivificatio; 2 Pet.
2, sanatio; 2 Cor. 5, reconciliatio et re­
novatio : quæ expressiones supponunt ge­
neralem ruinam naturæ Immanæ.
Convenit iste status cum statu innocen­
ti® in hoc quod uterque tendat ad eumdem
terminum, scilicet beatitudinem supernalem, et quod in utroque principium meriti
sit gratia sanctificans, eadem quoad subs­
tantiam, ut diximus.
Sed longe pluribus titulis differunt.!0 Dif­
ferunt ex parte linis : linis remotus cujus
gril ia sta'usinnocenliæfuit manifestatio li-

trinseca, nimirum Verbum caro factum;
ideoque fœdus inter Deum et naturam in
primo statu fuit temporale et transitorium,
in statu reparationis est æternum et indis­
solubile ratione unionis hypostatic», juxta
illud Oseæ 2 : Sponsabo te mihi in sem­
piternum, et sponsabo te mih i injustitia,
et in judicio, et in misericordia, et mise­
rationibus; et sponsabo te mihi in fide.
Differunt iterum ex parte subjecti seu
causæ materialis. Subjectum status natura
innocentis erat natura innocens , non ha­
bens quidem jus ad dona gratuita istius
status, sed nihil habens quod ipsi tepiignaret. Subjectum autem naturæ reparat»
est natura peccato infecta, quavis grana in­
digna : unde in priori statu erat tuitum

&

978
DISSERT. IL PR/EAMBULA. ART. Π.
donis gratuitis ornanda, in altero prius sa­ I IS, et lib. 2, cap. 1, ct Rains in proposinanda, deinde exornanda. Et hinc aliud I tionibus damnatis.
disenrnen qcûû natura innocens, utpote
Quidam theologi præscindentes omni­
sanact robusta, esset secundum se longe potentiam divinam a exteris attributis,di­
habilior ad bonum faciendum et in eo per­ cunt statum natura pura , attenta divina
severandum : et vero natura reparata, cum omnipotentia sic prxeisa, esse possibilem;
sit adhuc ex parte infirma et variis hosti­ attenta autem divina omnipotentia ut con­
bus et tentationibus vexata, diu in bono juncta divinx sapientiae, bonitati et justipermanere non posset, nisi potentiori auxi­ tix, non esse possibilem. Verum hæc melio adjuvaretur.
taphysica prxeisio videtur futilis et absoTandem quantum ad causam formalem na ; quod enim est contra Dei sapientiam,
utriusque status, scilicet gratiam, vana bonitatem, justitiam aut quodvis aliud ejui
discrimina recensuimus dum de statu na­ attributum, debet censeri simpliciter et
tura innocentis inter gratiam sanctifican­ absolute impossibile ; Deus enim, ut ait
tem utriusque status. De gratia actuali di­ Apost. 2 Timoth. 2, seipsum negare non
cemus infra.
potest, neque facere quod repugnat divi­
Circa hos igitur status occurrunt 1res nis suis perfectionibus. — 1. p. q. 25. n.
gravissimx difficultates in scholis magna 5 nd. 1. — « Nihil potest esse in potencontentione agitatae : prima, utrum status » tia divina, inquit Auctor, quod non posnatura pura sit possibilis ; secunda, utrum » sit esse in voluntate justa ipsius et ininhomo in statu natura lapsæ habeat mino­ » tellectu sapiente ejus. »
res vires ab bonum quam habuisset in statu
Alii distinguunt inter potentiam Dei
natura pura ; tertia, an homo in statu in­ extraordinariam et ordinariam , et dicunt
nocenti® indiguerit auxilio efficaci seu statum natura pura esse possibilem dc po­
auxilio quoad faciendum bonum et in eo tentia Dei extraordinaria, non dc potentia
perseverandum. Has tres quæstiones tribus Dei ordinaria, aliis contendentibus esse
articulis sequentibus discutiemus. Unde sit possibilem, etiam de potentia Dei ordina­
ria : sed hanc discordiam videri dc nomi­
ARTICULUS II.
ne ex diversa intelligentia hujus vocis po­
tentia ordinaria, ostendam infra.
Utrum gtatus naturel· purœ fuerit
possibilis?
Communis sententia est, statum natura
pura esse simpliciter possibilem. Unde
Dico. Fuit simpliciter possibile Deo
Imprimis huc revocanda sunt quæ initio
praecedentis articuli diximus perlinere ad creare hominem in statu natura purx, sci­
statum natura pura : hunc nunquam ex- licet sine peccato et sine gratia atque dono
titisse ibidem asseruimus el totus fuit S. integritatis, obnoxium morti, ignoranti®
Augustinus ut ejus existentiam in Adamo et concupiscenti®.
Tota conclusio est contra Janseniimi ct
impugnaret adversus Pelagianos. Questio
ejus sequaces. Ex parte contra Estium,
est igitur de ejus possibilitate.
Jansenius torn. 2 tribus libris integris, llerreram et quosdam alios theologos, qui
contendit esse absolute impossibilem ct admittunt quidem Deum potuisse creare
justitiam originalem cum dono integritatis hominem sine gratia sanctificante et sine
fuisse naturalem in Adamo, non solum dono immortalitatis, non tamen sine dono
hoc sensu quod illi cum natura collata sit, integritatis excludente concupiscentiam.
aut quod natura sit consentanea; neque
Prob. 1° ex S. Aug. qui lib. δ de Lib.
tamen etiam hoc sensu quod ipsa sil natu­ Arbit. cap. 20, disputans contra Manira humanx essentia aut proprietas, sed chxos «pii admittebant duo externa prin­
hoc sensu quod rationi, æquitati et ordini cipia, unum bonum, alterum malum, et is­
providenti® ita sit consentanea , ul homo tud vituperabant propter ignorantiam et
non potuerit sine illa in statu natura purx difficultatem bene vivendi ex concupiscen­
creari, absque læsione bonitatis, justilix , tia, quas patimur, supponit quatuor mo­
sapientia·, divinx el recti ordinis provi­ dos quibus animæ produci possint et cor­
dentia*. Jansenio prxiverant Lulherus in poribus communicari. Primus est, si omn<
cap. δ Gènes. ('alvinus lib 1 Institut, c. animæ ex una anima peccatrice via seni

UTRUM STATUS NATUIUE
tali traducerentur ; secundus, si singulis
corporibus singuïæ anim» por creationem
infunderentur. In hoc modo S. Aug. non
supponit peccatum, ut patebit mox ex ejus
verbis, et hæc est hypothesis de possibili­
tate naturæ puræ; tertius, si omnes animæ
in aliquo loco prius existentes mitterentur
a Deo ad informanda corpora; quartus, si
sponte sua in hæc corpora dilabantur. Quis
autem ex his modis sit verus, non audet
definire S. Aug. cap. seq. 21.
Igitur cap. 20, loquens dc secunda hy­
po th esi, dicit : « Si ergo altera (anima) la» lis esse coepit, non solum ante peccatum,
» sed ante omnem vitam suam, qualis alia
» post vitam culpabilem facta est, non par» vum bonum habet unde conditori suo
■ gratias agat, quia ipse ortus ejus et in» choalio quovis perfecto corpore est mc» lior; non enim mediocria bona sunt, non
» solum quod anima est, qua natura jam
» omne corpus præccdit, sed etiam quod
» facultatem habet ut, adjuvante Creatore,
b seipsam excolat et pio studio possit om« nes acquirere et capere virtutes per quas
« et a difficultate cruciante cl ab ignoran« tia cxcanlc liberetur. Quod si ita est,
» non erit nascentibus animis ignorantia
» et difficultas supplicium peccati, sed pro• ficiendi admonitio el perfectionis exor» dium ; non enim ante omne meritum bo» ni operis parum est accepisse naturale
» judicium quo sapientiam præponat errori
b et quietem difficultati, ut ad hæc non
>· nascendo sed studendo perveniat. »
Prius dixerat : « Quid enim indignum, si
» etiam sic voluit Creator ostendere us« que adeo excellere creaturis corporeis
» animæ dignitatem, ut ab eo gradu possit
« esse ortus alterius, ad quem alterius per» ductus est occasus. »
Hoc autem testimonium eo est effica­
cius, quodS. doctor jam senex factus illud
repetat et approbet lib. 1 Retract, cap. 9.
« Ad miseriam, inquit, juste damnationis
» pertinet ignorantia et difficultas.... quam« vis etiam, si essent hominis primordia
» naturalia , nec sic culpandus Deus, sed
b laudandus esset, sicut in eodem I. 5
• (nempe dc Lib. Arbit.) disputavimus. »
Et morti proximus iterum sic confirmat lib.
de Dono Pcrsever. c. i 1 :«Etiamsi verumes» set ignorantiam et difficultatem, sine qui■ bus nullus homo nascitur, primordia non

PUR/E FUERIT POSSIBILIS?
279
» supplicia esse naturæ, vincerentur tamen
» Manichxi. » Id est, non propterea Auc­
tor naturæ esset culpandus.
Ex his evidens est S. Xugustinum ag­
noscere Deum , absque ullo suæ bonitatis
et justitiæ præjudicio, potuisse creare ho­
minem in statu naturæ puræ, obnoxium
ignorantis et difficultati ad bonum, sub
qua comprehenditur concupiscentia et in­
firmitas, ut notat S. Th. idque nunquaic
retractasse, ut quidam fingunt, sed in ea
sententia usque nd finem vite perseveras­
se. — 1. 2. q. 95 a. 5 ad. 5. — Cum ailtem alii defectus minus repugnent, a for­
tiori potuit homo creari cum illis.
Jiespondcnt adversarii post Jansenium,
hypothesim S. Augustini de qua loqui­
mur, supponere peccatum et gratiam, con­
sequenter non esse hypothesim naturæ pu­
ræ. Supponit peccatum, quia ibid, paulo
ante dixerat S. Aug. Ul malum meritum
prioris sit natura sequentis. Supponit
gratiam, quia dicit illam animam pio stu­
dio acquirere posse omnes virtutes per
quas ct a difficult ale cruciante et ab igno­
rantia cœcanle liberetur.
Sed contra. Primum aperte contradicit
verbis S. Augustini ; dicit enim unie pec
catum, ct supponit hanc ignorantiam ct
difficultatem esse primordia naturalia,
non supplicia peccati. Si vero suppone
rent peccatum, jam non forent primordia
naturalia, sed peccati supplicia. Item sup­
ponit ortum hujus animæ fore ab eo gradu
ad ipiem alterius animæ peccatricis occasus
est perductus; si autem supponeret pec­
catum, utrobique foret occasus. Quantum
ad verba quæ objiciuntur, istud malum
meritum de quo loquitur S. Aug. non est
peccatum, sed prena peccati seu mali me­
riti, et sensus est : Si ignorantia ct diffi­
cultas quæ est in una anima pœna pecca­
ti, foret alteri naturalis, non ideo esset
aliquid perversum, nec Deus esset culpan­
dus. Patet legenti textum integrum S. Au­
gustini.
Si dicas. Saltem corpus seu caro cui per
creationem infunderetur anima ista, esset
seminaliter ex Adamo peccatore. ; dicit
enim S. Augustinus paulo post ·. « Caro
» de propagine veniens peccatoris, venien» tibus ad se animis, banc ignorantiam et
» difficultatem facit. » Nihil autem repug­
nat propter Adammn peccatorem ejus

M30
DISSERT. II. PRÆAMBÜLA. ART. IT.
proiem pœna ignorantiæ et concupiscenti® tare ex hypothesi quam judicasse! ip'cmet
aIHigi. P. S. Augustinum in secunda hy­ impossibilem ; neque dicenda est hypothe­
pothesi in qua fundatur nostrum argumen­ sis impossibilis juxta quam Deus non est
tum abstrahere unde sit caro; quæ autem culpandus, sed laudandus.
atteruntur ex ipso pertinent ad tertiam hyProb. ex S. Th. in 2, d. 51, q. 1, a 2,
pothesitn, de qua non est liic quaestio.
ad 5, ubi dicit : « Poterat Deus a princiQuantum ad secundum. Quæ objiciun­ » pio quando hominem condidit, etiam
tur exS. Augustino non important gratiam » alium hominem ex limo terræ formare,
ordinis supernaturalis et proprie dictain , » quem in conditione suæ naturæ relinquesed auxilium ordinis naturalis; homo enim » ret, ut scilicet mortalis et passibilisesin natura pura per auxilia ordinis natu­ » sel ct pugnam concupiscenti® ad ratioralis ct suo statui congrua posset acquire­ » nem sentiens ; in quo nihil human® nare virtutes morales , per quas ignorantiam » turx derogaretur, quia hoc ex principiis
ct concupiscentiam vinceret.
» naturæ consequitur. Non tamen iste deCæterum, ut mens S. Augustini clarius » foetus in eo rationem culpæ aut pœn®
percipiatur, observandum est ( ut ipsemet » habuisset, quia non per voluntatem iste
observat de Dono Pcrsev. cap. 11 et 12) » defectus causatus fuisset. >» Idem docet 4
ipsum duplici modo processisse adversus cont. Gent. c. 52, tametsi congruum exis­
Manichaeos : 1° probando ignorantiam veri timet, attenta suavi Dei providentia, ul
ct difficultatem recti supponere peccatum homo ab illis defectibus in sui creatione
ct ex eo oriri, sicque in Deum non esse re­ per donasupernaluralia eximeretur : unde
ferendas; 2° via ratiocinii, nimirum quod dicit ex his defectibus posse probabiliter
licet forent primordia naturalia, neque pec­ probari peccatum originale , quod modo
catum supponerent, non ideo etiam Deum magis explicabimus.
esse culpandum, sed laudandum.
Prob. ratione.Statusnaturæ puræ,prout
Procedendo primo modo, nihil dixit exprimitur in conclusione , non repugnat
quod faveret statui naturæ puræ; sed quia neque ex parte hominis , neque ex parte
Manicbæi non admittebant vetus Testa­ Dei : ergo est simpliciter possibilis.
mentum ct rejiciebant in novo omne id un­
Prob. prima pars ant. 1° Neque gra­
de posset probari peccatum originale, se­ tia sanctificans, neque donum integritatis
cundo modo præcipue institit et juxta illum et immortalitatis suntdebiia naturæ humaratione probavit, esto non esset peccatum nx secundum se spectatae, sed mere gra­
originale, atque ignorantia ct concupis­ tuita et ex sola Dei libcralitatc collata : er­
centia essent primordia naturalia, Deum go status naturæ ab illis dotibus puræ non
nihilominus non esse auctorem mali nec repugnat ex parte hominis. Patet consci].
culpandum ; cum in hachypolhcsi ignoran­ quia de ratione doni indebiti ut mere li­
tia et difficultas recti forent proficiendi beralis est, quod possit ad nutum dantis
concedi aut denegari; et ideo adversarii vo­
admonitio ct perfectionis exordium.
Cum autem Pelagiani status naturæ pu­ lunt naturam sine his donis non posse
ræ assertores retorquerent in S. Augusti­ creari, quia putant ea illi ex quadam jus­
num qu® dixerat cont a Manii hios, res­ titia deberi. Prob. ant. imprimis quantum
pondebat S. Augustinus hæc ipsis non fa­ ad gratiam proprie dictam et supernaturavere, quia arguerat contraManii hxos, non lis ordinis. 1° Ex ipso nomine; si enim
ex præsenli rerum statu, neque auctoritate debita , jam non est gratia; si ordinis suScripturarum quas negabant, sed ex va­ pernaluralis, ergo supra totum ordinem et
riis ratiociniis ct hypolhesibus, quibus debitum naturæ. 2° Quia per gratiam ho­
constabat Deum non esse auctorem mali : mo fit filius Dei adoptivus , Galat. 4. De
Pelagiani autem , qui admittebant vetus cl ratione autem adoptionis est, quod qui
novum Testamentum , ex illis et ex prx- adoptatur, non natura nec aliquo jure, sed
senti PTum statu confundebantur.
liberali adoptantis voluntate fil filins et hae­
Ex his palet S. Augustinum non ar­ res. 5° Per gratiam homo fit consors «livi·
guisse contra Manichaeos ex hypothesi im­ næ naturæ et ipsi datur Spiritus sanctus.
possibili, ut quidam perperam dicunt; non Rom. 1. Quis autem hæc naturæ Immane
enim
isset S. doctor hæreiicos confu­ esse debita et non omnino gratuita dirai’

UTRUM STATUS NATURÆ PURÆ FUERIT POSSIBILIS?
28t
Unde S. Aug. 1. 5 contra Maximum c. 13 : dant, cognosceret, nec deessentilli anxilia
• Homo, inquit, ad similitudinem Dei fac- præfata quibus per bonos actus morales
» tus est; tamen quia non est unius ejus- hunc suum finem ultimum assequi posset:
» denique substantis, non est verus filius, sicut enim ad providentiam divinam per­
» ct ideo iit gratia filius, quia non est na- tinet unicuique rei naturali providere de
» tura. » Quantum ad donum integritatis et mediis suo fini ad quem creata est propor­
immortalitatis, prob. Non est naturæ se­ tionalis, a fortiori provideret creatura ra­
cundum se spectalæ debitum donum quo tionali ad imaginem suam factæ; neqne
eximatur a defectibus ipsius naturæ prin­ sane id posse Deum fas est negare : si au­
cipia consequentibus , sed magis debitum tem posset et indigeat creatura rationalis
est ut iis obnoxia relinquatur, ut patet in in præfato statu, procul dubio daret. Sicut
potentia peccandi, de qua modo : atqui ergo in statu supernatural! elevationis dan­
ignorantia , concupiscentia , passibililas , tur omnibus auxilia sufficientia nd finem
mortalitas consequuntur ex principiis na­ supernaturalcm consequendum, et quibus­
turæ humanæ,ut docet S. Th.4cont. Gent, dam pradilcctis efficacia : ita in statu na­
cap. 32 et nos diximus supra in expositio­ turali darentur omnibus auxilia sufficien­
ne status naturæ puræ ; scilicet, cum cor­ tia ordinis naturalis et quibusdam effica­
pus humanum componatur ex contrariis cia. Neque, ut jam notavi, ista debent cen­
continuo interse pugnantibus,connalurale seri naturæ pura indebita; esto enim sint
esse ut sit passibile et corruptibile; simi­ indebita cuilibet individuo, sunt tamen
liter appetitum sensitivum in ea quæ sunt debita speciei natura in aliquibus suis insecundum sensum moveri, quæ sæpe sunt div iduis, secundum beneplacitum Auctoris
contraria bono honesto et rationis ; item natura,qui etiam hæc suæ providential de­
intellectum qui ex sensibus natus est adi­ beret, ne frustra condidisset naturam hu­
pisci notitiam inlelligibiliutn, diilicile ad manam in ordine ad suum finem, si nul­
eam pervenire et facile propter phantasma­ lum ejus individuum illum obtineret.
ta a vero deviare : unde S. August, lib. 4
Sic probata prima parte primi ant.
contra Jul. cap. 16, loquens de concupis­ sponte fluit secunda pars, scilicet, statum
centia : « Gratia Dei, inquit, ibi magna naturæ puræ non repugnare ex parte Dei.
» erat, ubi terrenum et animale corpus bes- Si enim gratia supernaturalis, donum in­
υ tialem libidinem non habebat. » Ergo.
tegritatis et immortalitatis non sunt debita
Prob. 2° prima pars primi ant. Homo natura humanæ, hæc dona Deus illi dene­
conditus in puris naturalibus, haberet om­ gare potuit absque læsione suæ justitiæ,
nia quæ ipsi competunt naturaliter, seu ex bonitatis et sapieutiæ, sicut illi denegaret
principiis intrinsecis, tam in esse physico et de facto denegavit Adamo innocenti do­
quam in esse morali : ergo status naturæ num impeccabilitatis. item si homo in sta­
pura non repugnat ex parte hominis. Prob. tu naturæ puræ haberet omnia quæ ipsi
ant. In ordine physico homo constituitur competunt secundum principia sua intrin­
corpore et anima rationali cum suis pro­ seca, tam in esse physico quam in esse mo­
prietatibus et potentiis tam spiritualibus rali, salvatur ordo justitiæ divinæ, utique
quam sensitivis; in ordine morali exigit reddentis unicuique quod ei debetur jure
habere liberum arbitrium, suum finem et suæ creationis, salvatur ordo divinæ sa­
media illi pro|*nrtionata cognoscere, atque pienti® ct bonitatis disponentis et ordi­
per ea finem posse assequi : atqui hæc om­ nantis omnia ad suos fines. Ergo.
nia haberet in statu natura puræ. Et qui­
/iespondent quidam hæc equidem do­
dem de principiis intrinsece constituenti­ na non debere homini jure suæ natura,
bus et proprietatibus naturalibus atque li­ Deum tamen non posse secundum xquila
bero arbitrio nemo negat. De cæteris pro­ tein ea denegare suæ imagini innocenti.
batur. Finis proximus hominis in statu
Sed contra 1°. Ex dictis, Deus secun­
natura puræ foret bonum honestum, finis dum suam æquitatem, non plus debet suæ
ultimus Deus ut auctor natura, media ad imagini innocenti quam quod ill; competit
illum finem consequendum actus morales jure suæ creationi» in ratione nnaginis :
boni per auxilia ordinis naturalis; hæc au­ atqui, ut probavimus, ista dona non de­
tem omnia, cum naturam non transcen­ bet homini imagini su.» jure inæ crea'.io-

s

DISSERT. IL PRÆAMBÜLA. ART. Π.
Ô8‘2
nis : ergo. 2° Et valide confirmatur con­ declarasse nonnullas aliquo pacto fut
clu sw .· peccatum ct potentia peccandi ma­ tinori posse, el tandem Suarern ac Vajgis repugnant dignitati imaginis Dei quam quesium docere ex ore Toleti, qui bac de
concup-centia, ignorantia et alii defectus re missus fuit Lovanium a Gregorio XIII,
naturaies · atqui tamen Deus illæsa æqui- quique probe noverat mentem SS. ponlifitate non abstulit ab homine innocente po­ cis, aliquas esse damnatas solum propter
tentiam peccandi, et ipsum peccatum prae­ acerbitatem censura, et quoad doctrinam
visum non impedivit, cum utrumque fa­ posse sustineri ut veras.
cillime posset : ergo. 5° Magis repugnare
Sed contra 1°. Dato nonnullas pesse
videtur dignitati imaginis Dei quod anima aliquo pacto sustineri, quatenus niminim
rationalis innocens uniatur carni pecca­ sunt duntaxat damnatæ propter acerbita­
trici, ex qua non solum memoratos defec­ tem censura, ut dicunt laudati theologi,
tus, sed longe pejorem , scilicet maculam eæ quas retulimus, excepta ultima, non
peccati contrahat, quam si uniretur carni sunt hujus speciei, cum nullam contineant
memoratis quidem defectibus o"bnoxiæ,sed censuram.
a labe peccati pur» : atqui Deus absque
2" Ambæ facultates theologicae Lovainiquitate primum præstat, cum facillime niensiset Duacena in suis declarationibus
posset aliter : ergo a fortiori potuit sine tunc temporis datis censuerunt omnes esse
iniquitate secundum.
damnatas ut falsas, et omnibus contra­
in hoc ergo peccant adversarii, quod dictorias ut veras apposuerunt. Apud
æsliment æquitatem Dei ex infirma et li­ Steyartium in annotat, ad propositiones
mitata ratione humana, cum æstimari de­ damnatas pag. mihi 160 et sequentibus.
beat ex ipsa divina voluntate et id omne
Contendit laudatus Steyarlius pag. 13-t
sit justum quod Deus vult; neque si aliud et sequentibus, nullam propositionem ab
voluisset, fuisset injustum.
Ecclesia damnari nisi quæ sit falsa, et hanc
Prob. tandem cx pluribus propositioni­ falsitatem supponi cum damnatur ut vd
bus damnatis in Baio a SS. pontificibus S. temeraria, vel scandalosa, vel suspecta,
Pio V, Gregorio XI11 et Urbano VIII. Pri­ hoc enim ultimum, inquit, intelligiturde
ma : « Humanæ natura sublimatio et exal- graviori falsitate; quod si aliquando quae­
» talio in consortium divinæ natura dc- dam damnatur expresse ut falsa, ideo est
» hila fuit integritati primæ conditionis, et quia sola falsitate peccat : et quæ damnanti»
» proinde naturalis dicenda est, non su- propter acerbitatem censura tantum, liet’,
» pernaturalis : » est 21 inter damnatas. quoad doctrinam quam continent, sint ve­
Secunda :>< Integritas primæ creationis non ra, censura tamen quæ est illarum pars est
« fuit indebita natura humanæ exaltatio, falsa, et sic ipsæ sunt falsæ, et ut tales
» sed naturalis ejus conditio : » est 26. damnatæ. Polior ejus ratio est, quia alioTertia : « Deus non potuisset ab initio ta- quin ex condemnatione propositionum sic
» lem creare hominem qualis nascitur; » respective damnatarum, quales sunt pro­
excepto scilicet peccato : est 53. Quarta: positiones Wiclefli, Joannis Ilus, Lulberi,
» Immortalitas primi hominis non erat Molinos et plurimasaliæ tam laxiores quam
• gratiæ beneficium, sed naturalis condi- strictiores, nullum possetdesumi argumen­
·» tio : » est 78. Quinta : « Falsa est doc- tum ad asserendam veritatem oppositam;
» torum sententia, primum hominem po- statim enim respondebitur propositionem
>» fuisse a Deo creari et institui sine justi- non esse damnatam ut falsam, sed tantum
» lia naturali : » est 79. Adde hanc Ques- ut vel temerariam, vel offensivam, vel scan·
nelli damnatam a Clemente XI : « Gratia dalosam, quod est magnum inconveniens
» Adami est sequela creationis, et orat de- in scholis catholicis, imo in Ecclesia. Hæc,
« bita natura sanæ et intégra : » est 55. fateor, ratio non est contemnenda.
Respondent adversarii, non omnesproJuxta igitur hanc Steyartu sententiam,
positiones Bail esse damnatas ut falsas, quam lectoris judicio permitto, dicendum
sed esse damnatas tantum, ut haereticas, quod, quamvis doctrina propositionum
trronens, suspectas, temerarias, scan- Baii, quæ continent censuram propter quara
dalosa^el in pias aures offensionem im­ sunt damnatæ, possit, seposita censura,
mittentes respective; Pium Tin bulla sustineri (quo verisimiliter sensu dixit you-

UTRUM STATUS NATURÆ
lifex nonnullas aliquo pacto posse sustine­
ri) omnes aliæ quæ simpliciter et absque
censura efferuntur, sint falsæ quoad doc­
trinam et nullo pacto possint sustineri, cujusmodi sunt omnes propositiones de qui­
bus hic est quæstio, excepta ultima. Et re­
vera, ut dixi, utraque facultas Lovanicnsis et Duacena censuil omnes esse damna­
tas ut falsas.
Respondent aliter theologi catholici qui
negant tantum secundum quid possibilita­
tem naturæ pnræ, id est, qui admittunt
hominem potuisse quidem creari sine gra­
tia et sine immortalitate, non tamen sine
immunitate a concupiscentia; dicunt enim
lias propositiones esse damnatas in sensu
Bail qui contendebat hominem non posse
creari non solum sine immunitate a con­
cupiscentia, sed etiam sine gratia et immor­
talitate, hasque dotes esse naturæ innocenti
naturales et debitas, quas dotes involvunt
propositiones damnatæ. Equidem fateor
quosdam, inter quos noster Gonet. hac ra­
tione excusare a censura laudatos theolo­
gos; alii tamen urgent hanc propositionem
Baii damnatam · Deus non potuisset ab
initio creare hominem qualis nunc nas­
citur; item hanc: Integritas primæ crea­
tionis non fuit indebita naturæ exalta­
tio, sed naturalis ejus conditio. Quæ si
damnatæ sint ut falsæ, earum contradicto­
ri® sunt veræ, hæ scilicet : Deus potuisset
ab initio creare hominem qualis nunc
nascitur, excepto peccato; non potest
enim nisi absurde aliter intelligi : nascitur
autem nunc homo non solum sine gratia,
sed etiam obnoxius concupiscenti®. El In­
tegritas primæ conditionis fuit indebita
naturæ exaltatio, non naturalis ejus
conditio. Integritas autem naturæ primo
per se importat immunitatem a concupis­
centia,et potuisset Deus naturam integram
creare sine gratia sancti Beante, ut diximus
supra. Sed quidquid sit de theologis or­
thodoxis, currit saltem probatio contra
Baium, Jansenium et Jansenianos.
Restat discutere qua potentia Deus po­
tuerit creare hominem in statu naturæ pu­
ra, an extraordinaria, an ordinaria ? Id au­
tem pendet cx diversa acceptione omni po­
tenti® ordinari® et extraordinaria*. Jam
dixi initio articuli, non debere dici potentiair. extraordinariam, qua sola attenta et
ab alii·» divinis attributis præcisa, posset

PURÆ FUERIT POSSIBILIS?
283
Deus aliquit facere quod esset suis perfec­
tionibus contrarium, ut omnes beatos in
infernum detrudere , aut omnes diabolos
in cœlo beare; hujusmodi enim praecisio
in Deo est chimærica et absurda, ut pro­
batum est. Neque negavit Jansenitis sta­
tum naturæ puræ esse possibilem secun­
dum hujusmodi potentiam, sed quia re­
pugnat justiliæ et sapienti® Dei. Aliterergo
intelligenda est potentia Dei extraordina­
ria el ordinaria.
Quidam inlelligunt potentiam ordina­
riam, illam qua Deus nonnisi effectus na­
turæ rerum proportionates et illi naturali­
ter debitos producit; extraordinariam il­
lam qua effectus miraculosos et super vi­
res ac exigentiam naturæ producit. Juxta
hanc intelligentiam, dicendum est quod
status naturæ puræ fuit possibilis de po­
tentia Dei ordinaria; quia supponitur in
illo omnia fore connaluralia et nihil miraculosum, ut explicuimus.
Alii inlelligunt potentiam extraordina­
riam, illam qua Deus potest multa facere,
quæ tamen decrevit non facere, et quæ con­
sequenter non subjacent ordini præsentis
providenti®, hoc est, ordini quem ipse sta­
tuit in rebus perducendis ad lines quos
ipse sibi proposuit. Vocant potentiam or­
dinariam , illam qua Deus exequilur quod
ipse facere decrevit, et ita videtur sentire
S. Th. 1 p. q. 25', a. 5. ad 1, dicens :
« Quod autem attribuitur polenliæ divin®
» secundum quod exequilur imperium vo
» luntatis just®, hoc dicitur Deus facere de
» potentia ordinaria. » Juxta hanc iutelligentiam dicendum est Deum non potuisse
creare hominem in statu naturæ puræ po­
tentia ordinaria sed extraordinaria tan­
tum ; quia supposito ordine quem Deus
statuit in rebus, elevatione scilicet crea­
tor® rationalis ad finem supernaturalein
ex singulari benevolentia, iste status non
subjacet præsenti providenti®, sed mansit in
sua possibilitate; modo tamen in ea senten­
tia omnino concedatur, quod Deus plene
et sine ullo suorum attributorum præjudicio, potuerit alterum rerum ordinem sta­
tuere , et juxta illum creare hominem in
statu natur® puræ.
Quod ut melius intel ligatur, observan­
dum est hoc esse discrimen inter nostram
el Dei voluntatem, quod voluntas divina
efficiat bonum, justum, conveniens omne

SS4
DISSERT. II PR/E AMBULA. ART. II
quod vult, quia ipsa est prima ct suprema
Solvuntur objectiones.
regula totius bonitatis, justitia*, ct conve­
Immensus et tædiosus forem si omnia
nienti®; nostra e contra supponat in rebus
referrem quæ exponit Jansemus tribus li­
bonitatem, justitiam et convenientiam, qui­
bris integris contra possibilitatem nature
bus debet conformari. « Poterat Deus......
puræ. Præcipua proponam cx quorum so­
» inquit S. Aug. Senn. 126, cap. 5, facere
lutione exterorum solutio poterit colligi.
» quidquid vellet, judicare ut vellet, etlioc
Ex triplici autem capite potissimum ar­
u quod vellet ipsa justitia est. » Et S. Tli. 1 guunt Janscnius et ejus discipuli; 1· ex
p.q.21, a. I,ad2: «Quod secundum suam ordine hominis ad Deumutultimum finem;
» voluntatem Deus facit, juste facit : et nos 2" ex turpitudine concupiscentis; 5’ ex
» quodsecundum legem facimus, juste faci- exteris hujus vitæ miseriis.
« mus.»Ib.q.23,a.5,ad 2:«FaIsum est quod
Solvuntur objectiones contra secundam
» dicitur : Deus non potest facere nisi quod
partem conclusionis.
v modo conveniens est et justum ; » quia si
voluisset aliud, fecisset conveniens et jus­
Obj. 1°. Homo non potuit creari in eo
tum. Quod ergo Deus tantam creatura ra­ statu in quo non potuisset satiari naturalis
tionali benevolentiam impenderet, ut il­ ejus appetitus : atqui in statu natura puræ
lam ad finem supcrnaturalem crearet, hunc- naturalis appetitus hominis non potuisset
que, qui nunc est, rerum ordinem potius satiari : ergo Major patet; tum quia Auc­
quam alium instituerit, non fuit ex ipsa re­ tor natura frustra inseruisset appetitum
rum convenientia seu exigentia, sed ex li­ naturalem qui impleri et satiari non pos­
bera et gratuita ejus voluntate ;consequen- set; tum quia frustratio hujusmodi appe­
terpoleratalium instituere secundum quem titus foret gravis poena et supplicium sine
conveniens fuisset creare hominem in statu culpa, miser est enim qui non habet quod
natura pura, ut manifestaretur quid na­ appetit. Prob. min. Inest homini natura­
tura precise suis viribus posset, aut ob lis appetitus ad claram Dei visionem : at­
alios fines sibi notos,sicut etiamnum libe­ qui iste appetitus non posset satiari in statu
rum arbitrium creatum est cum suo nativo natura puræ , non enim potest obtineri
defeclibilitatis defectu, qui omnium maxi­ clara Dei visio sine lumine glori® et sine
mus est. Igitur non ideo Deus noluit creare gratia supernatural!, quæ abfuissent a statu
hominem in statu natura pura, quia id natura puræ : ergo. Prob. maj. multipli­
non fuisset conveniens ; sed non fuit con­ citer. 1° Ex S. Aug. lib. 1 Confess, cap.
veniens, (plia Deus volens ex singulari be­ 1 : « Fecisti, inquit, nos, Domine, ad te,
nevolentia creare hominem in ordine ad >» et inquietum est cor nostrum donec refinem supcrnaturalem, conveniens erat ut » quiescat in te. » Et lib. 5 de Trinitate
illi ad suum finem subministraret media cap. 5 : « /Id appetendam bealitmlinem
incompossibilia cum statu natura pura, » natura compellit et immortalis Creator
ficque hæc convenientia est prorsus a di­ » hoc indidit. » 2° Ex S. Th. qui i p. q.
vina voluntate dependens. Itaque secun­ 12, a. 1, et lib. 5, coiit. Gentes cap. 30,
dum diversam acceptionem assignatam po­ 51, 52, probat intellectualem substantiam
tential ordinaris et extraordinariis, vere posse videre Deum per essentiam, ex eo
dicitur statum natura pura fuisse et non quod inest homini naturale desiderium
fuisse possibilem de potentia ordinaria; et cognoscendi causam cum initietur effec­
sic conciliantur contrariae aententix Tho- tum; cumque impossibile sit (citato cap.
mistarum.
51) naturale desiderium esse inane,quod
Ex his mature perpensis et bene intel­ esset si non esset possibile pervenire ad
lectis obviabis mullis testimoniis S. Aug. divinam substantiam intelligcndam (quod
quibus S. doctor videtur innuere creatu­ naturaliter omnes mentes desiderant), ncram rationalem non posse sine sua culpa ccsse est dicere quod possibile sit substan­
carere donis supernatural ibus; hæc enim tiam Dei videri per intellectum a substan­
testimonia intelligendasunt secundum pra- tiis intellectualibus. 5° /latione. Inest cui­
scnlcm rerum statum et ordinem,non se­ libet creatura appetitus innatus m suum
cundum alium quem Deus potuit instituere. ultimum iinem et bealiiudinem : atuui Deus
clare visus est ultimus linis el beatitude

UTRUM STATUS NATUR/E PUR/E FUEMT POSSIBILIS?
285
ercatiir* rationalis ergo J læccstsumnia ar­ I non de speciali quæ sit clara Dei visio.
AdS. Th. II. ipsum intclligcre de appe­
gument i qnod maxime cxtolluntadversarii. I
Ante responsionem , præmittcnda est titu elicito, non innato ; neque de appetitu
distinctiodupiicisappelitus naturalis, scili­ elicito efficaci, sed inefficaci. Primum pa­
cet innati ct eliciti. Appetitus innatus nihil tet; quia loquitur de appetitu cognoscendi
est aliud quam propensio et pondus alicu- causam ex cognitione effectuum, «.ppetitus
jus naturæ in propriam petfeclioncm, om­ autem qui sequitur ad formam apprehen­
nem actum elicitum prævenicns et natura­ sam est elicitus, non innatus, ut dictum
lem rei formam consequens : est commu­ est ; insuper non esse homini appetitum in­
nis omnibus creaturis tam animatis quam natum ad claram Dei visionem docet S.
inanimatis : sic lapis habet appetitum inna­ Doctor pluribus in locis Q. 22 de verit. a.
tum deorsum, ignis sursum. Appetitus eli­ 7, in 5, d. 25, q. 1, a. 4, qnæstiunc. 5, et
citus est (pii sequitur formam sensu vel in­ ibid, ad 1 et 2. Et ratio ex ipso locis citatis
tellectu apprehensam, et est duplex, inef­ est, quia non est inclinatio a natura indita
ficax et efficax. Inefficax dicitur quia est ad id quod est super facultatem naturæ,
conditionatus, ut, Vellem hoc si esset pos­ natura cmm non inclinat nisi ad id quod est
sibile ; vel si sit absolutus, non tamen sor­ sibi consentaneum ct commensuratum ,
titur efficaciam ad rei exeeutionem. Alter I alioquin inclinaret ad id quod est impossi­
dicitur efficax, quia et est absolutus, ct bile. Neque obstat quod S. Doctor opusc.
potest applicare media proportionate finis 70 in Boetium dicat: « Quamvis homo naassecutioni. Uterque tam innatus quam eli­ » turaliterinclincturin finem ultimum,non
citus dicitur naturalis, sed diverso sensu. » tamen potest naturaliter eum consequi.
Innatus dicitur naturalis, quia est a natura » sed solum per gratiam, et hoc est proseu auctore naturæ insitus; elicitus dicitur .> pter eminentiam illius status ; » sensus
naturalis, quia viribus naturæ elicitur. Hoc enim hujus textus est hominem inclinari
præmisso,
naturaliter in finem ultimum in communi,
Ii. N. min. Ad prob. D. maj. Inest ho­ ut scilicet appetat esse completum in bo­
mini naturalis appetitus innatus ad claram nitate, ut loquitur loco citato de veritate :
Dei visionem, N. maj. Habet enim dun- ct quia finis ultimus in communi non po­
taxat homo hujusmodi appetitum innatum test practice obtineri nisi in aliqua re spe­
ad perfectamDei cognitionem abstracti vani, ciali, et illa res specialis in qua consistit
quantam habere potest lumine naturali cx verus finis ultimus hominis in hoc statu, est
effectibus creatis. Naturalis appetitus elici­ ipsa Dei essentia clare visa confuse contenta
tus, subdistinguo : appetitus elicitus inef­ in fine ultimo in communi, vere dixit S.
ficax, C. efficax, iV. ct concessa min. D. Doctor quod homo non possit naturaliter
conseq. Ergo in statu naturæ puræ appe­ eum consequi, sed solum per gratiam , et
titus naturalis innatus hominis non potuis­ hoc propter eminentiam illius finis. Vel
set satiari, N. Potuisset enim homo in hoc brevius dici potest per inclinationem na­
statu acquirere bealiludinem naturalem ad turalem S. Tliomam non intelligere appe­
quam habetappetitum innatum. Appetitus titum innatum, sed elicitum inefficacem,
elicitus inefficax, C. Neque in hoc est in­ quem vocat naturalem , quia viribus natu­
conveniens , sicut non esset inconveniens ræ elicitur; nisi velis S.Doctorcm contra­
quod non satiaretur appetitus hominis qui dictoria loqui.
Secundum, scilicet hunc appetitum eli­
conditionals desideraret imperare toti
citum ad claram Dei visionem, non esse
mundo si posset.
Ad primam probationem cxS. Aug. II. efficacem sed inefficacem, patet etiam, quia
S. Augustinum loqui de corde elevato non potest esse appetitus efficax in natura
Per gratiam ct illustrato per fidem : cor ad aliquem finem, nisi sit in ea natura suf­
autem huiusmodi propendet in claram Dei ficientia virtutis ad illum finem assequen­
visionem appetitu, non sibi innato a na­ dum, aut saltem naturaliter cognoscat
tura sed in dito per gratiam. Ad alium tex­ aliunde possibilem et futurum; non “nim
tum potest eadem solutio adhiberi; vel di­ datur appetitus efficax ad impossibile. aut
cendum S. Augustinum loqui de beatitu- non possibile reputatum tale . a’qui non
dine in communi et formaliter sumpta, danir in natura sufficientia virtuti* adcla-

^6
DISSERT. II. PR/EAMBULA. ART. II
ram Dei visionem assequendam, nec natu- I » tur; » et cap. 1, promiserat quod, cum
rallier cognoscitur possibilis et futura . gentiles non admittant sacras Scripturas,
Nam oititasrtofi vidit, inquit Apost. iCor. earum auctoritate cum illis non s·» proce­
β, nec auris audivit, ncc in cor hominis dendum, sed naturali ratione, quos tamen,
ascendit quæ prœparavit Deus iis qui inquit, in rebus divinis deficiens est. Ex
diligunt Xium.
illo appetitu probat probabiliter et morali·
Neque dicas animam separatam appe­ ter tantum possibilitatem visionis Beatifi­
tere efficaciter reunionem ad suum corpus, cae, C. maj. Quia cum iste appetitus, quam­
ad quam tamen non est virtus sufficiens in vis de se inefficax, sit ita universalis ut in
natura. Nam 1° dato assumpto, vel anima omnibus eliam sapientibus et prudentibus
separata lumine fidei cognoscit hanc reu- reperiatur, probabile est illum non ita frus­
nionem esse possibilem et futuram, et sic trari,ulomnesetsemper fallantur. Ad hunc
est disparilas; vel orbata lumine fidei hanc sensum distincta min. N. conseq.
reunionem possibilem et futuram non ag­
Pepones. S. Th. loquitur de appetitu,
noscit, et tunc appetitus ejus ad illam non qui non potest frustrari; dicit enim « impotest esse nisi inefficax. 2° Alii negant » possibile esse naturale desiderium vi·
assumptum, et dicunt statum separationis » dendi causam visis effectibus esse Inane,
esse connaturalem animæ, sicut statum » quod esset si non esset possibile homini
unionis, proindcque secundum se specta­ » pervenire ad substantiam divinam inteltam non appetere reunionem. Cum enim, » ligendam. » Atqui appetitus inelllcaxpoinquiunt, anima sit media inter substan­ test frustrari : ergo.
7i. D. maj. S. Th. loquitur de appetitu
tias pure spirituales et formas corporeas,
participat aliquid de utroque extremo; unde qui non potest inetaphysicc frustrari, N.
sicut formæ pure immateriales, ut angeli, qui non potestmoraliter frustrari, C.Cum
subsistunt connaturaliter sine appetitu enim , ut dixi, hujusmodi appetitus, non
unionis cum corpore , et formæ materiales in uno alterove, sed in omnibus sapienti­
sint connaturaliter sine appetitu separatio­ bus reperiatur, hos universaliter in judicio
nis; ita anima rationalis habet connatura­ uniformi hunc appetitum regulante, falli
liter duplicem statum, scilicet unionis cum impossibile est moraliter, non tamen meta·
corpore, in quo non appetit ex se separa­ physice; et ideo, ut dictum est, probalioS.
tionem , et separationis, in quo non appe­ Th. non est demonstratio sed congruentia.
Ad tertiam probationem a ratione, D.
tit ex se ct suis naturalibus unionem. Ita
maj. Inest cuilibet creatura appetitus in­
noster Gonet.
Inst. Dato S. Thomam loqui de appe­ natus ad suum ultimum finem ctbealitudititu naturali elicito, saltem intelligit effica­ nem naturalem, C. supernatural em, N.Ad
cem. Ergo. Prob. ant. Ex illo appetitu cujus sensum D.min. Deus clare visusest
probat possibilitatem visionis beati ficæ : at­ ultimus finis et bealitudo supcrnaturalis
qui hæc possibilitas non potest probari ex creaturæ rationalis, C. naturalis, A\ Du­
appetitu inefficaci, datur enim appetitus plex est igitur ultimus finis seu bealitudo
inefficax ad impossibile : ergo.
hominis : una naturalis seu conditioni na­
Ji. N. ant. Ad prob. D. maj. Ex illo ap­ turæ commensurate, quæ consistit in per­
petitu probat demonstrative et efficaciter fecta conjunctione ad Deum, per cognitio­
possibilitatem visionis beatificæ, N. maj. nem abstractivam et affectum viribus et
Certum est enim hoc mysterium non secus auxiliis naturalibus possibilem. Altera est
ac alia mysteria supernaluralia Trinitatis, supcrnaturalis , naturæ vires et jura trans­
Incarnationis, etc. non posse naturali de­ cendens, quæ consistit in consecutione
monstratione probari. Ita in terminis do­ gloriæ ct beatitudinis Deo propria;,scilicet
cet ipse S. Doct. i cont. Gent, cap 8, di­ in clara ejus visione cum amore et gaudio
cens : « Humana ratio ad cognoscendam beatifico. Prima beatiludo foret ultimus
» fidei veritatem ita se habet, quod ad eam finis hominis conditi in puris naturalibus;
» potest aliquas veras similitudines colli- quod vero nunc ad posteriorem ut ad ulti­
» gere ; quæ tamen non sufficiunt ad hoc mum finem ordinetur, fuit eximia: gratia
» quod prædicla veritas quasi demonstra- et liberalitatis divinæ, juxta illud Rom.th
» Uve, vel per se intellecta comprehenda- Gratia Dei vita æterna.

UTRUM STATUS NATUR® PUR/E FUERIT POSSIBILIS?
/nrf.IIIa estbeatiludo naturalis hominis min. Amor castus et gratuitus Det super
quæ solum lumine naturali cognosci po­ omnia est præcipuum opus gratiæ, nec nisi
test : atqui juxta S. Aug. lib. 8 de Civit, a Deo est, ut dicit S. Aug. lib. 5 cont. Jul.
cap. 8, Platonici beatiludinem sitam esse cap. 3. Ergo.
ininluitiva Dei visione cognoverunt, uti­
A. D. maj. Homo non potest condi in
que solo lumine naturali, cum essent fide co statu in quo non posset amare Deum
destituti : ergo. Prob. min. « Non dixe- super omnia, amore tam naturali quam su­
■ runt, inquit S. Doct. beatum esse homi- pernatural!, C. in quo non posset amare
» nem fruentem corpore vel fruentem ani- Deum super omnia amore supernaturali,
» mo, sed fruentem Deo, non sicut corpore, posset autem amore naturali, N. Ad hunc
« vel se ipso animus, aut sicut amico ami- sensum dictincta min. N. conseq. Duplex
» eus, sed sicut luce oculus. » Atqui Deum igitur amor Dei super omnia distinguen­
cognosci sicut lux cognoscitur ab oculo, est dus est : unus naturalis, alter supernatucognosci intuitive : ergo.
ralis. Primus est amor Dei ut auctoris na­
Λ. 1°. N. min. Ad prob. D. min. Deum turæ, ad quem sufficit virtus naturæ adjuta
cognosci sicut lux cognoscitur ab oculo, auxiliis ordinis naturalis, quæ non deesest cognosci intuitive, το sicut dicente ali­ sent in statu naturæ puræ, ut jam diximus.
quam paritatem, transeat; το sicut di­ Alter est amor Dei ut auctoris supernatucente omnimodam paritatem, N. Non ergo ralis beat i tudinis, et hic est opus præci­
in hoc Platonici faciebant paritatem quod, puum gratiæ ; amor enim sequitur cogni­
sicut lux cognoscitur intuitive ab oculo, ita tionem boni : unde divina bonitas cognita
mens humana sit beata videndo Deum in­ discursu naturali ut fons totius esse natu­
tuitive; sed in hoc faciebant paritatem quod, ralis, fundat naturalem Dei amorem; cog­
sicut lux est primarium objectum oculi, me­ nita autem ut fons beatitudinis supernatudiante qua caetera videntur, ita Deus est ralis, fundat amorem supernaturalem.
primarium objectum mentis humanæ, qui « Charitas, inquit S. Th. 12, q. 109, a. 5,
sua luce cætera nobis manifestat. Hunc » diligit Deum super omnia eminentius
sensum aperte innuit S. Aug. præcedenti » quam natura, natura enim diligit eum sucap. 7, his verbis : « Lumen autem inen- » per omnia prout est principium et finis
» tium esse dixerunt ad discenda omnia, » naturalis boni, charitas autem secundum
» eumdemque ipsum Deum a quo facta sunt » quod est objectum beatitudinis, et se» omnia-. »
» eundum quod homo habet quamdam so­
2o. D. primam maj. Illa est beatitu- il cietatem spiritualem cum Deo, » funda­
A.
do naturalis hominis, quæ solo lumine na­ tam scilicet in communicatione boni superturali certo cognosci potest, C. quæ solum naturalis. Vide insuper 2 2, q. 26, a. 5, et
probabiliter et conjecturalitercognosci po­ in cap. 15 1 Cor. lect. 4. Hunc duplicem
test, A. Ut enim dicebamus modo ex S. Th. amorem distinguunt eliam SS. pontifices,
potest homo ex desiderio omnibus com­ S. Pius V, Gregorius XIII et Urbanus VHI,
muni videndi causam visis effectibus, pro­ damnantes sequentes propositionesinBaio:
babiliter cognoscere visionem Dei esse pos­ « Distinctio illa duplicis amoris, naturalis
sibilem; et hanc conjecturalem bealiludi- u videlicet, quo Deus amatur ut auctor wanis cognitionem eo facilius habere pote­ » tura, et gratuiti quo Deus amatur ut glorant Platonici, quod ad eam juvarentur ex » rificator, vana est et commentitia : « est
commercio cum Hebræis et lectione sacra­ 34. « Amor naturalis Dei, scilicet qui ex
rum Scripturarum.
» viribus naturæ oritur, ex sola philosoObj. 2° et simul inst. Homo non potest » phia per elationem uresumotionis hueond/. in eo statu in quo non posset dili­ » inanæ cum injuria crucis Christi, delengere Deum super omnia amore casto et gra­ » dilur a nonnullis ductoribus . * est 55.
tuito ; tum quia ille est perversus qui non Et ne dicas esse damnatas propter acerbi­
diligit Deum super omnia; tum quia sine tatem censura, attende ad sequentem in
amore Dei super omnia, non potest obti­ qua nulla est censura : « Omnis amor crea­
neri bealitudo etiamsi naturalis tantum : ti tura rationalis aut vitiosa est cupiditas,
atqui in statu naturæ pura, homo non pos- » qua mundus diligitur, quæ a Joanne proKt diligere Deum superomnia : ergo. Prob. » bibetur, aut laudabilis illa charitas, qua

2«?8
DISSERT. IL PRF. \MBULA, ART. II.
b ner Spiritum sanctum in corde diffusa, I secundum nos, non haberet partem infe­
* Dcixs amatur : » est 58. Ergo prater amo­ riorem perfecte subordinatam superiori ct
rem Dei supernaturalem, datur alius amor pateretur rebellionem carnis adversus spi­
Dei qui non est vitiosa cupiditas, nimirum ritum : atqui ex hac continua rebellione
dilectio ejus naturalis. Vide, si lubet, apud qu® præceps ruit in peccatum, non posset
Gonct. disp. 6, a. 2, § 1, eamdem distinc­ observare omnia mandata : ergo.
B. Dato in statu natur® pur® parens
tionem fundatam in S. Scripturis,Patribus
et conciliis, contra vanos clamores Janse- fore rebellionem carnis ac in hoc statu,
adessent auxilia ordinis naturalis ad eam
nii et Jansenianorum.
Ad S. Augustinum. B. 1° juxta solutio­ vincendam, omnibus quidem sufficientia,
nem datam, amorem naturalem Dei super aliquibus praordinatis efficacia; et licet ista
omnia fore etiam a Deo in statu naturæ forent specialia et indebita singulis indivi­
pura per auxilia ordinis naturalis. B. 2° S. duis, forent tamen debita natur® pro ali­
Augustinum loqui de homine
hoc statu quibus, aut saltem Deus ea deberet suæ
naturæ corrupt®, qui, ut dicemus infra, providenti®, ne in vanum naturam condi­
non potest sine gratia Christi efficaciter di­ disset ad finem quem nullum ejus indivi­
duum consequeretur, ut non jam semel ob­
ligere Deum super omnia.
Inst. 1°. Homo in statu natura pura non serva cimus.
Obj. 5°. Non decet divinam bonitatem
posset servare omnia Dei praeopta : ergo
nec ipsum diligere super omnia amore sal­ et æquitatem ut condat imaginem suam in­
tem efficaci. Prob. unf.IIomo in statu na­ nocentem in eo statu in quo perpetuo exutura pura non haberet majores vires na­ laret a suo regno ct visione : atqui si con­
turales quam in hoc statu natura laps®; na­ deretur homo in statu natur® pura, exuturalia enim manserunt integra : atqui in laret perpetuo innocens a regno et visione
hoc statu natur® laps® non potest sine auxi­ Dei, ad quod perveniri non potest sine gra­
lio grati® servare omnia Dei pracepta etiam tia : ergo esto gratia non debeatur natur®,
id tamen sibi debet divina bonitas etœquinaturalia : ergo.
B. Posset imprimis negari seu distingui tas, ut eam non deneget homini innocenti.
consequens , illud concedendo de amore Prob. maj. ex S. Aug. qui passim probat
efficaci effective ct ex parte subjecti, et ne­ contra Pelagianos dari peccatum originale,
gando de amore efficaci affective ct ex quia infantes sine baptismo decedentes,
parte actus. Sed de hac distinctione alibi ; latentibus ipsis Pelagianis, excluduntur a
et aliunde, ea non obstante, urgeret ins­ regno, quod non deceret divinam bonita­
tantia necessarium esse ad beatiludinem tem et æquitatem , si essent innocentes et
consequendam amorem efficacem effective sine peccato. Ergo.
B.N.maj. Imo si attenderemus divi­
seu qui importet effectivam observationem
omnium mandatorum. Unde N. ant. Ad nam justitiam , ei congruebat ut homo in
prob. D. ant. Homo in statu natura pur® puris naturalibus conderetur; quia divina
non haberet majores vires entitative ct in­ justitia dum agit secundum juslitiæ ordi­
trinsece quam habeat in hoc statu, tran­ nem, unicuique pracise tribuit quod ejus
seat ,-non haberet majores vires entitative, natur® congruit, ut antea diximus, defec­
ncc minora impedimenta bon® actionis tusque permittit secundum quod exigit re­
quam in hoc statu, N. Esto igitur vires na­ rum conditio; ct si quid super conditio­
turales entitative ct quoad substantiam non nem natur® erogat, id mera liberalitatis
esse imminutas in hocstatu natur® laps®·, est. Ad prob. dico S. Augustinum proce­
attamen ex peccati corruptione plurima sal­ dere contra Pelagianos secundum præsentem provenerunt impedimenta ad bonum tem ordinem elevationis natur® human®
virtutis etiam naturalis, quæ non fuissent ad finem supernaturalem, quem Pelagiam,
in statu natur® pur® : unde in hoc prae­ S. Scripturam admittentes, negare non
senti etatu vires hominis sunt minus habi­ poterant. Hoc autem , supposito rerum
les ad observanda pracepta etiam natura­ statu, bene probat S. Aug. ex eo quod
lia, propter quod indiget gratia sanante; parvuli decedentes sine baptismo exulant
sed de hoc art. scq.
a regno, cos non esse innocentes, sed ooInst. 2". Homo in statu natura pura, noxios peccato originali, eamque exclu-

σιΈϋΜ STATUS NATURÆ PURE FUERIT POSSIBILIS?
239
stoncm habere in eis rationem pœn® et I neque falli, neque offendi posset, cerlusmiseri®, quæ in statu naturæ pur® habe­ que esset ita semper futurum.
ret lanium rationem carenti® boni inde­
Inst. Neque in termino positus posset esse
biti ·. sictil si aulicus propter culpam exclu - perfecte beatus beatitudine naturali. Ergo.
datur ab aula , ad quam ex benevolentia Prob. ant. Homo non potest dici perfecte
regis fuerat admissus, est ipsi pœna et exi­ beatus nisi sit beatus quoad animam et
lium: at quod rusticus ad earn non admit­ corpus ; si enim sola anima sit beata et non
tatur, non est ipsi pœna et miseria , sed corpus, imperfecta et manca est beatitudo :
tantum carentia boni indebiti.
atqui non foret beatus quoad corpus : er.ro.
ïnsl. Licet gratia sufficiens in hoc statu Prob. ani. Resurrectio corporum in hoc
sit donum supernaturale, eam tamen Deus statu non foret possibilis Ergo. Prob. ant.
ex æquitate et sapientia , secundum nos , Resurrectio corporum est supernaturalis:
denegare non potest homini : ergo pariter atqui omne supernaturale excluditur a
statu natur® pur®. Ergo.
homini innocenti.
B. circa hoc argumentum esse triplicem
B. N. conseq. Disparitas est, quod gratiastiificicns debeatur homini in hoc statu, sententiam. Quidam concedunt inhoc statu
ex hypolhesi quod Deus elevaverit ipsum non fore resurrectionem corporum,ideoqnc
hominem privatum iri aliqua perfectio ie
ad finem supernaturalem et ei imposuerit
accidentaria beatitudini, nempe corporis
pracepta supernaturalia; in hac enim hypothesi, ejus sapient iæ et æquitatis est illi consortio et beatitudine, fore nihilominus
essentialiter beatum , sicut sancti nunc
providere de mediis ad hæc sufficientibus.
At si deberetur gratia homini in statu na­ sunt beati ante resurrectionem ; neque ta­
turæ pur®, deberetur absolute et non ex men anima ideo pateretur ullam violen­
hypothesi elevationis ad finem supernatu­ tiam aut poenam ex privatione corporis,
quia illam non appeteret; cum enim , in­
ralem et præcepti supernaturalis.
quiunt, sit media inter substantias pure
Obj. 4°. Non potest homo condi in eo spirituales ct formas corporeas, status se­
statu in quo ne quidem naturalem suam parationis est connaturalis anim e sicut
beatiludinem assequi posset : atqui homo status unionis, ride supra solutionem
in statu naturæ puræ non posset assequi prima! objectionis circa auctoritatem D.
naturalem suam beatiludinem : ergo, f'rob. Th. Quod autem in hoc statu elevationis
min. Homo non est beatus beatitudine anima beata appetat hanc reunionem, ideo
etiam naturali, « nisi eo pervenerit, inquit est quia lumine supernatural i cognoscit
»S. Aug. 4 de Civit. c. 23 , ubi mori, eam esse possibilem ct futuram, quod non
» falli, offendi omnino non possit, eique cognosceret in statu natur® puræ.
» certum sil ita semper futurum ; hoc enim
Alii dicunt in hoc statu fore resurrec­
» natura expetit, nec plene atque perfecte tionem corporum, quia beatitudo est per­
«beata erit, nisi adepto quod expetit. » fectio hominis, anima autem sine corpore
Atqui liæc omnia non haberet homo in non est homo. Neque obstat quod n sur­
statu naturæ pur® : ergo.
rectio sit supernaturalis; est enim super­
B. N. min. Ad prob. D. min. Atqui naturalis quoad modum tantum, non quoad
hæc omnia non haberet homo in statu na­ terminum. Dupliciter igitur aliquid dici­
tura puræ, quandiu foret in via, C. quando tur supernaturale. 1° Quando admiscet
foret in termino, N. Sicut enim in praesenti aliquid ordinis gratiæ, ut fides, spes, cliastatu, homo quandiu est in via, non est ritas; cl sic est supernaturale quoad mo­
beatus supernaturaliler, sed solum quando dum et quoad terminum , et supra totum
est in termin'' \ila pariter homo in statu ordinem natur®; neque illud producitur
natur® puras , quandiu esset in via , non a Deo ut auctore naturæ, quia ad ordinem
fuisset beatus beatitudine naturali, sed grati® pertinet. 2° Dicitur supernaturale,
tantum quando fuisset in termino : hoc null quod excedat totum ordinem natur®
est, dum post consummata merita suo sta­ ct aliquid ordinis grati e admisceat ex parte
tui prop ulionata , mor e interveniente, termini , sed quia est supra c> nmiinem
perlecta Deicognitioueabstractivaelamore modum operandi natur® et miraculomni’
corrcspoudenle donaretur, et neque mori, sic fuit statio solis ad mandatum Jusue,
19
Bill. t. HI.

DISSERT. II. PRÆAMBULA ART. Π.
290
•anatlo cæcl nati et alia similia, quæ revera cum remissioni peccatorum, sive per ex.
fuerunt miracula, nihil tamen admiscue­ ternam condonationem, sive per aliquam
runt ordinis gratiæ. sed pertinuerunt ad qualitatem naturalem infusam , sive alio,
Deum ut auctorem naturæ, non quidem quem voluisset Deus, medo. Quod si per­
agentem secundum consuetum ordinem tinaciter contendas remissionem peccati
rebus prefixum, sed secundum ordinem non posse fieri sine gratiæ infusione, nihil
singularis providentis et potentiam extra­ aliud probas quam quod homo peccando
ordinariam. Non enim Deus ut auctor na­ transiret a statu naturæ puræ ad statum
turæ est minus omnipotens intra ordinem naturæ lapsa*, et poenitendo ad statum na­
naturæ quam sit omnipotens intra ordi­ turæ reparatæ, sicque statum naturæ puræ
nem gratiæ. Cum ergo resurrectio mor­ non fore stabilem ct perpetuum, non ta­
tuorum sit hoc secundo modo supernatu- men esse impossibilem.
ralis, nec admisceat aliquid ordinis gra­
Obj. 6°. Dona gratiæ et integritatis coltis, nec elevet naturam supra conditionem lata Adamo vocantur a Cœlestino I in
suam, non repugnaret in statu naturæ Epist. ad episcopos Galliæ , a S. Atig. et
aliis Patribus naturalia : ergo non potuit
purs.
Alii tandem dicvait quod justus illius homo creari sine illis.
JI. J), ant. Vocantur naturalia, id est,
status beatificandus, non moreretur, non
quod dono immortalitatis intrinsece dona­ collate naturæ in sua origine et creatione,
retur, sed quia post requisitam debitam C. Hoc enim sensu dicitur aliquid natu­
et præfixam virtutis et meritorum natura­ rale , etiamsi sit indebitum naturæ : sicS.
lium mensuram, Deus illum in corpore et Aug. Serm. 14 dc verbis A post, vocat pec­
anima vivum transferret in locum beatitu- catum originale, peccatum naturæ seu
dinis a sc destinatum , ibique vitam ejus naturale; sic Ephes. 2 dicimur natura
in perpetuum servaret, communicatis tam filii ira·. Vocantur naturalia, id est, connaturæ quam corporis dotibus et donis tali naturaliter debita naturæ humanæ secun­
beatitudini proportionalis, in quo nihil dum se spectatæ, N. Hoc enim sensu sunt
est quod illa ex parte repugnet. Hæ omnes omnino supernal uralia. Nullatenus enim
sententiæ sunt probabiles ; secunda nobis est homini secundum naturam debitum,
quod sit filius Dei adoptivus, consors di­
magis placet.
Cæterum, quamvis elegeris, habes nihil vinæ naturæ , lucres regni ejus et gloriæ,
ex boc argumento posse deduci contra ut supra arguebamus; hæc quippe trans­
possibilitatem status naturæ puræ. Neque cendunt totum ordinem naturæ et sunt
enim, cum iste status sit tantum possibilis, supra naturalem facultatem omnium crea­
et de illo nihil revelatum habeamus in S. turarum , ideoque sunt supra totam natu­
Scripturis, certo scire possumus quid in ram , consequenter sunt et dicuntur pro­
eo fieret et quomodo Deus homines ad prie supernaturalia.
beatiludinem naturalem perduceret ; sed
Objectiones ex turpi (inline concupiscentice.
boc scimus quod, cum iste status non implicet,si Deus hominem in eo produxisset,
Antequam objectiones ex hoc capite pro­
ad ejus sapientiam et suavem providen­ ponantur, observandum est concupiscen­
tiam pertinuisset providere de mediis ne­ tiam posse sumi dupliciter: vel in actu pri­
cessariis pro oblinenda beatitudine, ac de mo pro ipsa potentia concupiscibili, vel in
ipsius beatitudinis qualitate, modo et sub­ actu secundo pro ipsius potentis motu in
stantia statuere.
bonum sensibile. Item utraque potest ite­
Obj. 5°. Non potuit creari homo in statu rum considerari dupliciter : 1° simpliciter
in quo non esset locus pœnitentiæ et re­ ct secundum se, seu materialiter, quatenus
missionis peccatorum; cum enim fuisset est precise inclinatio in bonum sensibile;
in hoc statu peccabilis, debuisset posse 2° fonnaliter et cum addito? prout est in­
pumitere et obtinere remissionem peccati: clinatio in bonum sensibile cum deordinaatqui non fuisset in hoc statu locus remis­ tione et repugnantia ad rationem rectam
sioni peccatorum, quippe quæ non habe­ Primo modo sumpta, est naturalis facultas
tur sine infusione gratiæ.
ct legitima inclinatio in bonum corpori pro*
/i. etiam in hoc statu futurum fuisse lo- portionatum, estque a Deo et ex ejus in ten-

UTRUM STATUS NATURÆ PURÆ FUERIT POSSIBILIS?
294
tione in creatione hominis. Secundo modo I bat bonos ct laudabiles naturæ igniculos,
sumpta, est vitiosa inclinatio, quæ proprie i quibus homo alacrius in quædam bona sen­
dicitur concupiscentia ct libido : non est a sibilia ferretur, seque habere in natura sen­
Deo, nec ex ejus intentione, sed defectus sitiva sicut ramos in arbore, qui, quamvis
sequens naturam hominis ratione materix aliquando luxurientur et sint resecandi,
et subjecti, sicut passibilitas, mortalitas et non tamen naturæ defectum in arbore, sed
alii defectus naturales. Cum enim homo, ut vigorem potius indicant. Hinc inferebat,
jam observavimus, constet duplici appeti­ primum hominem quem rectum conditum
tu, scilicet sensitivo ct rationali, et uterque agnoscebat, a Deo fuisse creatum cum ista
feratur in suum objectum, sensitivus in effreni concupiscentia, qualis nunc est. Ut
bonum sensibile, rationalis in bonum ho­ autem S. Augustinus hæc impudentissima
nestum, sxpe contingit quod bonum sen­ libidinis encomia refelleret, mullis mo­
sibile appetitum sit contrarium rationi, et mentis probat concupiscentiam non esse
quod appetitus sensitivus ex certa corporis donum Creatoris neque perfectionem anicomplexione ardentius feratur in suum ob­ mæ, sed defectum ct malum, non quidem
jectum : hinc inter utrumque pugna, qux morale seu peccatum, sed quia, ut ait S.
ex parte appetitus sensitivi est libido et Doctor, perturbat rationis officia, mentem
vitiosa concupiscentia. His præmissis,
avocat a delectatione sapienliæ et volun­
O/y.Repugnat hominem creari obnoxium tatem ab operatione justitiæ.
concupiscenti®. Ergo. Prob. ant. Perpe­
Inst. 1°. S. Aug. contra Julian, sic di­
tuus est S. Augustinus ut probet contra cebat concupiscentiam esse malam, ut as­
Julianum concupiscentiam non esse natu­ sereret esse pœnam peccati, ex eaque pro­
ralem hominis proprietatem ct perfectio­ babat peccatum originale, quod argumen­
nem, sed malum ejus naturæ oppositum, tum concidisset, si concupiscentia esset
et contra cum passim urget illud 1 Joan. 2, defectus naturalis. Ergo.
Concupiscentia carnis non est ex parte;
Ji.S. Augustinum Liquide concupiscen­
et Apostolum qui Rom. 7, vocat concupis­ tia in present! statu, in quo homo conditus
centiam peccatum. Ergo.
fuerat rectus, ut fatebatur Julianus, in qua
B. N. ant. Ad prob. N. conseq. Ex hoc hypothesi bene probat S. Augustinus ma­
enim quod concupiscentia sit mala, sequi­ lam et effrenem concupiscentiam qux mo­
tur quod non sit a Deo positive ct ex ejus do viget, supponere peccatum cujus sil p<eintentione, sed non sequitur quod non sit na ct supplicium, cum rectitudo in qua ho­
defectus sequens ad naturam hominis ex mo fuerat conditus earn non compateretur.
conditione materi® prater Dei intentio­
Inst. 2°. Concupiscentia in statu natur®
nem : sic peccatum est malum longe pejus puræ, fuisset ejusdem rationis cum concu­
quam concupiscentia, ct tamen creatur ho- piscentia presentis status .· ergo si in pre­
mo obnoxius peccato, quia potentia peccan­ sent! statu sit pœna peccati, ita fuisset in
di est defectus sequens ad naturam homi­ statu nature pure.
nis ox conditione materi®, quia scilicet est
II. Omisso ant. N. conseq. Quod enim
ex nihilo.
aliquis dono quo gratis fuerat decoratus,
Merito igiturS. AugustinusobjurgatPe- spolietur propter culpam, hoc est illi pœna
lagium, qui non solum substantiam facul­ et supplicium, secusilli cui denegatur, quia
tatis sensitiv® laudabat, sed ejus petulan­ est indebitum. I Ionio dono integritatis quo
tiam qua prorumpebat in motus inordina­ immunis erat a concupiscentia, exornatus
tos, modo illi ratio non consentiret extra fuerat in sua creatione ; propter culpam hoc
matrimonium; in hoc enim solo consensu dono fuit privatus : unde concupiscentia,
reponebat ejus excessum quem damnabat. qux, hoc dono sublato, revixit, est illi pœ­
Cæterum ipsam concupiscentiam et libidi­ na et supplicium. At in statu natura pure,
nem, quam nominare non audebat, dicebat denegatum fuisset illi hoc donum, quia erat
esse bonam ex genere et specie, ex igne vita­ illi indebitum,unde concupiscenti? setpiens
li, ex calore genitali, ex motu carnali, ex ad naturam non fuisset illi pœna et suppli­
delectatione, eamque laudabat ut bonum cium.
naturæ, licet intimum, et ut donum condi­
Inst.3°.S. Th. 12, q. 82,a. 5, ad 1, dicit
toris : ipsos etiam motus inordinatos dice- « quod quia in homine virtus concupisci-

292
DISSERT. II. PR/EAMBULA. ART. II.
» bilis naturaliter regitur ratione,in tantum potest. 2° Habitus vitiosus inclinat ex se
• cotwipiscere est naturale in quantum est determinate in peccatum, concupiscentia
» secundum rationis ordinem : concupis- vero indeterminate tantum et per accidens,
» cenüa autem quæ transcendit limites ra- ex se enim inclinat ad boni m sensibile, imo
» tionis, inest homini contra naturam. » cum quadam subjectione ad rationem, quia
Idem docet infra q. 85, a. 5, ad 5, in 2, d. 30, nata est regi per illam : unde non habet
q.l,a. 1,ad4,etq.4deinaloa 2,adi. Er­ rationem vitii,sed facultatisdefeclivæ, quæ
go juxta S. Th. concupiscentia non est de­ non ita perfecte subjicitur rationi, quin
fectus naturalis, sed poena peccati.
possit ei aliquando repugnare.
Respondent plures Thomislæ, S. ThoInst. 3°. In natura pura, jura natura
mam loqui dc natura prout fuit a Deo ins­ servarentur : atqui est contra jus natura
tituta in Adamo perfecta et integra, non quod parssensiliva repugnet rationi: ergo.
secundum se spectata. Hæc responsio est Prob. min. Pars inferior naturaliter sub­
probabilis. Sed
jicitur superiori.
/?.2° ct forte probabilius, D. ant. Con­
1. p. q. 81. a. 5. ad 2. — B. A. min. .Id
cupiscere transcendenslimites rationis non prob. D. ant. Pars inferior naturalilcrsubest naturale, sed contra naturam, si το jicitur superiori aliqualiter et juxta modum
contra naturam sumatur comparate ad in­ utriusque, C. perfecte ct omnimode, N.
clinationem partis superioris, C. Quia pars Uxor enim naturalitersubjicitur viro, filius
superior inclinat ad bonum honestum, con­ patri, qui tamen possunt resistere ; quia ista
tra quam inclinationem pars inferior pug­ subjectio non est despotica quæ omnem
nat ; et quia pars superior seu rationalis est resistendi potestatem auferat, sed politica
potior in natura hominis, quod est contra quæ relinquit aliquam resistendi faculta­
illam, pioprie dicitur contra naturam ho- tem. Subjectio despotica habet locum in
minis.Si το contranaturamsumatur com­ iis quæ cognitione carent, nec in re habent
parate ad inclinationem partis inferioris, principium activum sui motus, i.t est pes
N. Est enim effectus sequens naturam sen­ vel manus respectu voluntatis; politica ha­
bet locum in iis in quibus est aliquod prin­
sitivam ex conditione materiae.
Si dicas. S. Th. in 2 cit. dicit quod vis cipium sui molus, nempe aliqua cognitio
concupiscibilis humana habet ut tendat et aliqua libertas : sic uxor subditur viro,
in suum objectum secundum regimen ra- filius patri, civis principi. Cum ergo appe­
lionis.'ergo concupiscere in hominetrans- titus sensitivus in homine ex conjunctione
cendens limites rationis est contra nat uram, ad rationem participet aliqualem cognitio­
το contra naturam sumpto etiam compa­ nem ct libertatem, licet imperfectam, quæ
sunt principium activum motuum ipsius,
rate ad inclinationem partis inferioris.
B. D. ant. Vis concupiscibilis humana non est de ejus ratione quod menti despo­
formaliter ut humana habet ut tendat in tice subjiciatur, sed politice tantum.
Inst. 6°. S. Th. post Philosophum 3 de
suum objectum secundum regimen ratio­
nis, C. quia ut talis formaliter est nata obe­ anima, docet quod appetitus superior se
dire rationi. Ut animalis formaliter, N. habet ad inferiorem, sicut sphæra superior
Quia cum ut humana non subdatur rationi ad inferiorem : atqui sphæra inferior sequi­
despotice, sed politice tantum, potest ad­ tur sine resistentia impulsionem el motum
huc ut animalis rebellare contra rationem, sphæra superioris : ergo.
et hic est defectus sequens ad ej"c naturam
B. D. maj. Appetitus superior se habet
ut animalis est.
ad inferiorem sicut sphæra superior ad in­
Inst. 4®. Homo non potest creari cum feriorem quoad substantiam impulsus, C.
habitu vitioso inclinante in peccatum : er­ quoad modum, N. Equidem sicut coelum
go nec cum concupiscentia quæ pariter in­ inferius natum est sequi motum superioris,
clinat ad peccatum.
ita appetitus sensitivus natus est sequi mo­
B. N. conseq. Disparitas est, i® quod tum appetitus rationalis, sed diversimode;
habitus vitiosus, cum non sequeretur per cum enim coeli careant cognitione, nec ha­
accidens ex principiis natura, sicut sequi­ beant in se principium activum sui motus,
tur concupiscentia, esset positive el non sequuntur despolice el necessario motum
lanium permissive a Deo, quod dici non superioris, consequenter sine resistentia

295
UTRUM STATUS NATUR7E PUR/E FUERIT POSSIBILIS?
at cum appetitus sensitivus in homine ha­ contra vel secundum rationem, sed ratio­
beat, ut diximus, aliqualem cognitionem ni perfecte subjectum.
Inst. 10°. Apost. Rom. 7, deplorat con­
et libertatem, ct ideo principium activum
sui motus, sequitur motum superioris, cupiscentiam, ut summum malum et sum­
non despoliet et necessario, sed morali- mam miseriam : ergo ut ante non est de­
teret politice, sicque cum facultate resis­ fectus naturalis, sed naturalis dispositionis
tendi.
depravatio.
Inst. 7°. Appetitus sensitivus in natura
It. .V. conseq. Quisque enim recte dolet
pura non foret inordinatior quam in bru­ de naturalibus suis defectibus. Ex hoc er­
tis : atqui appetitus in brutis naturaliter go testimonio Apostoli quod S. Aug. ur­
subjacet regulae; videmus enim bruta non gebat contra Julian, sequitur tantum quod
allici motibus libidinosis nisi tempore con­ concupiscentia non sit laudabilis et naturæ
gruo ad congressum, quo peracto mares et bonum, ut volebat Julian. Adde quod con­
fœminæ inter se caste vivunt : ergo.
cupiscentia hujus status quam deplorat
It. N. ant. Disparitas petitur ex dictis; A postolus, sit pœna peccati, de qua quisque
quia appetitus brutorum regitur instinctu lugere potest; item homini elevato ad bonaturali et necessario agit ; appetitus au­ nasupernahiralia magis est dole ndum quod
tem sensitivus hominis gaudet aliqua liber­ se sentiat a tanto bono retrahi et ad vilia
tate, qua potest a regula deficere et ratio­ pecudum bona inclinari, quam si ad hu­
ni directrici resistere.
mana tantum bona foret destinatus.
Inst. 8°. In natura pura nihil foret pu­
Inst. 11°. Apost. ibidem vocat concupis­
dendum, quia tota natura est opus Dei, et centiam peccatum. Ergo.
facit injuriam Deo, qui de ejus opere eru­
II. cum Trid. sess. 6, concupiscentiam
bescit, ut arguit S. Aug. cont. Julian. 1. 2 vocari ab Apost. peccatum, non quod sit
de Nuptiis el Concup. c. 9 : atqui concu­ formaliter et proprie in se peccatum, sed
piscentia est pudenda : ergo.
quia nunc est ex peccato et ad peccatum
Jt.N. ant. In omni enim statu concupis­ inclinat.
centia qua animus superior vincitur a cor­
Inst. 12°. Si concupiscentia nihil pravi
pore quod ei naturaliter subjicitur, est pu­ et mali moralis habeat, liceret illi consen­
denda : neque tamen ideo erubescimus de tire : falsum consequens : ergo.
opere Dei ut est a Deo, sed de defectu qui
Jl. N. sequelam. Quia rationis officium
praeter intentionem Dei sequitur ex condi­ est illam regere et in debita subjectione
tione subjecti; sicut dum erubescimus de continere, in quo si voluntarie deficiat ra­
aliqua deformitate vel de naturae necessi­ tio , vel consentiendo, vel non reprimendo
tatibus, non ideo erubescimus de opere ut potest, peccat : sicut si grex ovium ir­
Dei. Quantum ad S. Augustinum, loque­ ruat in pascua aliena, nihil est ibi mali
batur in hypolhesi J uliani, qui contendebat moralis, cujus oves non sunt capaces; sed
concupiscentiam esse bonam et a Deo con­ si opilio, cui commissa est gregis custodia,
cessam primo homini ut beneficium : in qua huic irruptioni consentiat, aut non faciat
hypolhesi, recte S. Aug. arguebat contra quod in se est ut illam impediat, peccat.
ipsum, quod Deo esset ingratus et ipsi in­ Similiter in nostro casu.
juriam faceret erubescendo de ejus dono.
Inst. 15°. Saltem concupiscentia foret
Inst. 9°. Christus assumpsit omnes de­ omnino inutilis in statu natura’ pura·.Ergo.
fectus naturales hominis: atqui non assump­
II. i°. Dato ant. N. conseq. Non enim
sit concupiscentiam : ergo concupiscentia foret concupiscentia in statu ualiiræ pur®,
non est defectus naluræ, sed ejus depra­ quia esset utilis, sed quia cf‘ defectus se­
vatio.
quens naturam. 2° 11. N. ant. Ut enim di­
It. Christum assumpsisse omnes defectus cit S. Aug. cil in probationibus conclu­
naturales hominis, excepto peccato ct iis sionis, concupiscentia foret tunc profi­
quæ ad peccatum inclinant : unde sicut non ciendi admonitio et perfectionis exor­
assumpsit lihe.mnarbitrium indifferens ad dium. Insuper etsi nos lateret ad quid uti­
bonum et ad malum, sed determinatum ad lis foret concupiscentia in natura pura, non
bonum ; ita non assumpsit appetitum sen­ latuisset Deum, si sibi bene visum fuisset
sitivum indeterminatum ad appetendum hunc statum condere.

29-5
DISSERT. II. PRÆAMBULA. ART. Π.
Vices ex S. Anselmo lib. de conceptu tnlcm et passibilem; sicque argumentatio
virginali c. 15. concupiscentiam in homine S. Augustini fuisset vitiosa petitio princi­
innocente esse aliquod inconveniens, et ex pii. Ergo»
eodem lib. 1 Cur Deus homo cap. 10, quod
Jï. S. Augustinum non solum suppo­
in Deo quodlibet parvulum inconveniens suisse Adamuin fuisse creatum impassibi­
sequatur impossibilitas. Ergo.
lem et immortalem, et mortem aliasmie
/?. D. ant. Concupiscentia, supposita hujusvit» miserias esse pœnas suæ pravadivina bonitate erga homines quam nobis ricationis, sed et invicte probasse ex S.
revelavit in S. Scripturis, ct praesenti pro- Scripturis ct traditione quas admittebant
videntia qua elevavit hominem ad finem Pelagiani. Ex S. Scripturis, Genes, c. 5,
supcrnaturalem, est aliquod inconveniens, Sapient. 2, Rom. 5 et alibi pluries. Ex tra­
C. absolute, N. Quia si Deus voluisset, ut ditione, lib. 1 cont. Julian, cap. 5, ipsum
poterat, alium rerum ordinem constituere, alloquens : « Habes, inquit, in conspectu
et hominem in puris naturalibus concupis­ » non soluin Occidentis, verum etiam
centi» obnoxium relinquere, hoc fuisset » Orientis episcopos... omnes uno eodemconveniens, quia voluntas ejus est suprema » que modo credunt per unum hominem
regula totius convenienti» : unde S. Th. » peccatum intrasse in mundum, et per
1 p. q. 25', a. 5, ad 2 : « Falsum est quod » peccatum mortem, » Ex conciliis Car» dicitur, inquit, Deus non potest facere thaginensi et Pal»slino, in quibus damna­
»> nisi quod modo conveniens est et jus- tus fuerat Coelestius dicens,ddamum mor­
« tum. >» Unde ad secundum, D. pariter. talem factum esse, qui, sive peccaret,
In Deo quodlibel parvulum inoonveniens sive non peccaret, moriturus csset.Unde
sequitur impossibilitas ex suppositione, C. S. doct. lib. 5 cont. Julian, cap. d, ipsum
absolute, N. Vide quæ dixi post probatio­ iterum alloquens, dicit : « Absit ut admones conclusionis.
» nomachiam vos provocem, quos, ubi» cumque apparueritis, ubique diffusus
Objectiones cx cœteris hujus vitœ miseriis.
» Christi debellat exercitus, qui debellaObj S. Aug. cont. Julian, passim pro­ » vit apud Carthaginem Coelestium, qui
bat peccatum originale ex passibilitate, » debellavit in Palœstino Pelagium, ubi
mortalitate et c»teris hujus vit» miseriis, » causam vestram su» damnationis timore
quibus obnoxii nascimur : atqui si essent » damnavit; ibi enim omnino ceciditli;edefectus naturales et tales ut homo in na­ »i resis vestra, » de morte scilicet Adæ,
tura pura et sine peccato illis obnoxius sive peccaret, sive non peccaret. Vellent
nasci potuerit, argumentumS. Augustini, ergo, nollent Pelagiani, admissa veritate
ut palet, nihil concluderet : ergo.
S. Scripturarum et traditionis, prout ad­
Jl. D. maj. S. August, probat peccatum mittebant , cogebantur admittere primum
originale cx miseriis hujus vit», solitarie hominem fuisse creatum immortalem et im­
sumptis et attenta sola conditione natur», passibilem , ideoque mortem , morbos ct
N. in praisenli rerum statu in quo Adam alias miserias quibus obnoxii nascimur,
creatus fuit cum dono immortalitatis, C. esse poenam alicujus peccati, quod homi­
Supposito enim quod Adam creatus fuerit nem dejecit a primævo suo statu , conse­
in justitia originali, impassibilis et immor­ quenter dari peccatum originale.
talis, basque prerogatives transfudisset in
Inst. 2°. S. Aug. lib. 1 operis imperfecti
posteros si non peccasset, miseri» in qui­ cont. Julian, cap. 59, dicit universaliter
bus nascimur probant ipsum peccasse et quod, neque sub Deo justo miser esse
dari peccatum originale.
quisquam, nisi mereatur, potest. Ergo
Inst. 1°. Si S. Augustinus ex miseriis juxtaS. Aug. attenta Dei justitia, non po­
hujus vit» arguisset ad probandum contra test creari homo in statu in quo absque
Pelagianos peccatum originale, supponen­ peccato esset obnoxius nostris miseriis.
do quod Adam creatus fuerat immortalis
IK N. conscq. Semper enim loquitur S.
ct impassibilis, supposuisset quod nega­ Augustinus in præsenli 4atu in quo Adam
bant Pelagiani et quod erat in quæslione; fuit creatus immortalis et impassibilis : <juo
eontendebant enim illi hæretici Adamuin supposito, vocat pœnalitates hujus vittt,
creatum fuisse, sicut nunc nascimur, mor- miserias, quia sunt pœna peccati et ex

UTRUM STATUS NATURÆ PUR/E FUERIT POSSIBILIS?
culpa illas patimur : in statu vero possibili I » primum hominem sic factum, ut non hanatura pura, ubi nulla foret culpa, non I » berct moriendi necessitatem. >» Et lib. 6
essent proprie misen® (sicut aves et oves cont. eumdem c. 4, dicit argumentationes
innocentes non dicuntur proprie miser®, hominum hic debere conticescere : <- Si
quod sint mortales) ; sed, ut dixit ipsemet » tibi, inquit, Christiana fides displicet,
S. Aug. lib. 5 de Libero Arbit. cap. 20 et » apertius confitere, nam Christianam fisequentibus, forent proficiendi admonitio » dem aliam non poles invenire. >» Et lib.
ct perfectionis exordium, sicque confer­ I de Moribus Ecclesiæ cap. 22 : « Peccato
rent ad assequendam beatitudinem natu­
originali, inquit, nihil est ad prædieanralem, ideoque Deus, qui sic creasset ho­ I » dum notius, nihil ad intelligendum seminem, non foret culpandus sed laudan­ » crelius. » Qualis autem difficultas ad indus. Quantum ad parvulos praemature ino- telligendum peccatum originale, quale ejus
rienles, qui his recte uti non possent, di­ secretum, si ex miseriis quas non solum in
cit cap. 23 et Epist. 18 ad Ilieron. « Præ- aliis videmus, sed quas in nobis palpamus,
» terquam quod ex eorum infirmitatibus
certo et demonstrative posset dignosci·*
» aliqua utilitas aetate provectioribus pro­
quomodo illius transmissio ad solam fidem
Jl curari potest, Deum in secreto judicio­
perlineret, si cx solis miseriis humanis,
η rum suorum, aliquid bon® compensatio­
seclusa revelatione, certo demonstraretur’
il nis posse illis reservare. » Quid sit au­
Jl. 2°. Gratis dato, exercitii causa, S.
tem illud, ipse solus novit.
Augustinum ex solis miseriis hujus vit®,
Inst. 5°. S. Augustinus docet quod se­ independenter a S. Scriptura ex traditione,
clusa S.Scriptur® et traditionis auctoritate, I voluisse certo demonstrare Pelagianis pec­
ex solis hujus vit® miseriis seu pœnalitati- cati originalis existenliain : in hac hypobus possit probari praecessisse aliquam cul­ thesi, id non intendit ex singularibus qui­
pam et ita agnovisse et collegisse philoso­ busdam miseriis hujus vit®, sed ex omni­
phos gentiles; sic enim ait lib. 4 cont. Ju­ bus per loca et tempora collective sumptis,
lian. cap. ultimo : « Hujus evidentia mise­ quæ longe majores sunt nunc, sive ex cor­
υ ri® gentium philosophos nihil de pecca­
ruptione naturæ per peccatum, sive ex ope­
» to primi hominis sive scientes, sive cre­ ratione dæmonum, quam fuissent in statu
» dentes, compulit dicere ob aliqua scele­ natura pura. Id constat ex S. Aug. lib. 22
υ ra suscepta in vita superiore, pœnarum
de Civit, cap. 22, ubi hæc dicit: « Quod
υ luendarum causa nos esse natos. » Ergo.
» ad primam originem pertinet, omnem
It. 1° S. Augustinum et philosophos gen­ » mortalium originem fuisse damnatam,
tiles ex solis miseriis hujus vilæ indepen- » hæc ipsa vita si vita dicenda est, tot et
dentera S. Scripturae et traditionis aucto­ » tantis malis plena testatur. Quid enim
ritate, collegisse peccatum originale non » aliud indicat horrenda quædam profuncerto et demonstrative, sed conjecturaliter » ditas ignoranti® ex qua omnis error existantum et probabiliter; quia, ut ait S. Th. » tit, qui omnes filios Adam tenebroso quo.
4 cont. Gent. cap. 52 : « Quamvis hujus- » dam sinu suscipit, ut homo ab illo libe» modi defectus homini naturales absolute » rari sine labore, dolore, timore non
» videantur, considerando tamen divinam » possit? Quid amor ipse rerum vanarum
» providentiam et dignitatem superioris » atque noxiarum et ex hoc mordaces cu» partis humanæ naturæ, salis probabiliter . » rae, perturbationes, moerores, formidi» probari potest hujusmodi defectus esso » nes, insana gaudia,'discordis, lites,
» poenales, et sic colligi potest humanum » bella, insidi®, iracundi®, inimicitiæ ,
» genus peccato aliquo originaliter esse » fallacia, adulatio, fraus, furtum, rapina,
» infectum. » Et sic intellexisse S. Augus­ » perfidia, superbia, ambitio, invidentia ,
tinum constat ; quia, juxta ipsum, pecca­ η homicidia, parricidia, crudelitas, sævitum originale sola tide tenetur et cx solis » tia, nequitia, luxuria, petulantia, impu­
S. Scripturis et traditione probari potest. υ dentia, impudicitia, fornicationes, adul­
Etenim lib. 1 cont. Julian, ipsi sic expro­ a teria, incesta, et contra naturam utriusbrat : « Scimus vos ideo dicere peccato ho- w que sexus tot stupra atque immunditiæ
» minis naturæ statum non mutari, quia )> «pias turpe est etiam dicere, sacrilegia,
» deseruistis fidem catholicam, quæ dicit | » hæreses, blasphemiæ, perjuria, oppres))

4

'i

DISSERT. II. PRÆAMBÜLA. ART. III.
» siones innocentium, calumniæ, circum- I communis vox est SS.Patrum et theologo>· ventiones, praevaricationes, falsa tesli- I rum, ut jam dixi, hominem per peccatum
» monia, iniqua judicia, violentiae, latro- originale non solum fuisse spoliatum jus­
» cinia, ct quidquid talium malorum in titia originali et aliis donis gratuitis,sed
» mentem non venit, et tamen de vita ista etiam fuisse vulneratum in naturalibus.
» hominum non recedit? Verum hæc hoVulnus naturæ dicimus hic disruptionem
υ minum sunt malorum, ab ilia tamen er- ct discontinuationem unionis atque subor*
» loris et perversi amoris radice venientia, dinationis rationis ad Deum, partis infe­
» cum qua omnis filins Adam nascitur. » rioris ad rationem et corporis ad animam;
Nullus dubito cum nostro celebri Thoma sicut enim in corpore humano dicitur vul.
de Lemos tom. 1 Tract, de laesione liberi nus, «piando inter partes ejus conlinuaset
arbitrii cap. 10 : Quod tot enumerata ma­ unitas fit aliqua divisio et disruptio, ita
la non haberet homo sine omni peccato, analogice in anima dicitur vulnus, quando
si in puris naturalibus conderetur. Me­ potentis ejus naturales quæ erant unitæel
rito ergo S. Aug. ex tot ac tantis miseriis ad invicem subordinatæ, fuerunt dhisœ
in unum collectis quæ tot ac tantæ non fo­ per destitutionem hujus subordinationis
rent in statu naturæ puræ, ratione naturali unde quamvis in natura pura non fuisset
deduxit contra Pelagianos peccatum ori­ major unio et subordinate inter has po­
ginale.
tentias quam sit nunc, non tamen dicere­
Repones contra hanc secundam supe- tur vulnus, quia cum istæ potentiæ nun­
rabundantem solutionem, S. Augustinum quam fuissent junctæ et subordinatæ, de­
non solum ex omnibus his miseriis in unum fectus unionis et subordinationis non es­
collectis, sed ex minima pœna quæ fuisset set per disruptionem et discontinuationem,
in statu naturæ puræ, deduxisse peccatum ct ideo non potuisset dici vulnus.
originale. Ergo. Prob. ant.S. doctor Serm.
Hic q. 88. a. 5. 0. — Cum autem in ho­
14 de verbis Apostoli, alloquens Pelagium, mine prater animam rationalem quæ per
dicit : « Quæ est ista justitia’ Defende jus- gratiam originalem uniebatur Deo, ut ul­
« titiam Dei. Quare vel parva pœna inlli- timo fini, sint quator potentiæ quæ possunt
» gatur innocenti? » Ergo.
esse sub ectum virtutum, scilicet intellec­
R. N. ant. Jd prob. Dico S. Augusti­ tus in quo est prudentia, voluntas in qua
num loqui in hypolhesi jusliliæ originalis, est justitia, irascibilis in qua est for'itudo,
excludentis omnem omnino pcenain etiam et concupiscibilis in qua est temperantia;
minimam, qua donatus fuerat Adam et disruptio unionis animæ cum Deo per priquam ad posteros transmisisset, si non pec- vationem gratiæ sanctificantis, potest dici
casset. Non enim existimandum estS. Au­ primum et capitale vulnus, vel juxta alios,
gustinum ex medico dolore capitis aut ven­ morbus et languor animæ, præter quod
tris, ex ejulatu infantis ob absentiam ma­ numerantur quod numerantur quatuor alia
tris, aut nutricis, seu ex aliqua alia simili vulnera juxta numerum dictarum poten­
levissima pœna voluisse, seclusaS. Scriptu­ tiarum; in quantum enim ratio destituitur
rarum et traditionum auctoritate, demons­ suo ordine ad verum, est vulnus ignoran­
trare Pelagianis existentiam ct transfusio­ ti®; in quantum voluntas destituitur ordine
nem peccati originalis, quod ita abhorre­ ad bonum, est vulnus malitiæ; in quantum
bant : id sane risissent arguti et soieries irascibilis destituitur suo ordine ad bonum
hæretici.
arduum, est vulnus infirmitatis; in quan­
ARTICULUS III.
tum concupiscibilis destituitur ordine ad
delectabile moderatum ratione, est vulnus
Utrum homo in statu naturæ lapsœ non­
concupiscentiæ.
dum reparatœ minores vires habeat ad
Et quamvis ista perlecta unio et suborbonum morale quam habuisset in statu
dinatio potentiarum in statu innocenti®
naturæ puree?
non esset naturalis seu debita natura, sed
Ex parabola Luc. 10, hominis descen­ ex dono gratuito; quia tamen erat bonum
dentis ab Jerusalem in Jericho et inciden­ naturæ ipsamque perficiebat etiam in or­
tis in latrones qui spoliaverunt eum et pla- dine suo naturali, ejus disruptio dicitur
dis impositis abierunt semivivo relicto, I vulnus naturæ et per hanc homo vulneraS96

K

UTRUM HOMO IN STATU NATURÆ LAPS/E NONDUM, etc.
297
tus in naturalibus : nt rum aulcm non alio | reale positivum sequitur quam quod ex
insuper sensu homo non debeat dici vul- i principiis intrinsecis sequi natum est, con­
neratus in naturalibus, explicabimus modo. sequenter non morbida qualitas, non adEx his liquet hominem in statu naturæ venlitius habitus positivus, non intensio
lapsæ longe esse debiliorem ad bonum et potentiarum superaddita, non alteratiocorproniorem ad malum (piam in statu naturæ poris pejor quam in puris naturalibus. Item
integra et innocentis. Et hæc certa sunt hujus positivi, qnodcumque sit, nulla po­
apud auctores. Sed difficultas est respec­ test assignari causa, non sibilus serpentis,
tive ad statum naturæ puræ, utrum homo non enim Adamum, sed Evam affatus est ;
in statu naturæ lapsæ non reparatæ habeat non pomum, quia erat ex se bonum ; non
minores vires ad bonum morale naturalis peccatum actuale Adæ, quia non existit
ordinis quam habuisset in natura pura.
amplius, nec fuit in Adam alterius rationis
Quidam volunt vires naturales hominis in esse physico quam quodvis aliud pecca­
ad bonum morale per peccatum originale tum , ut produceret vel hanc morbidam
esse imminutas ex aliquo positivo physico, qualitatem, vel habitum, vel intensionem,
scilicet vel ex morbida qualitate a pomo vel alterationem corporis; non Deus, id
vel sibilo serpentis causata, quæ ad poste­ enim sine ullo fundamento fingitur, et
ros transeat, eo fere modo quo parentum quantum ad qualitatem, habitum, inten­
morbi ac filios propagantur ; ita Henricus, sionem inclinantem in malum, repugnat.
Gabriel et quidam antiqui : vel ex habitu Insuper isti auctores sic tenent vires natu­
positivo inclinante in bonum commutabile rales minui per istud positivum sive qua­
per peccatum actuale Adæ, in ejus poten­ litatem , sive habitum, sive intensionem,
tiis impresso et ab illo cum natura ad jxjs- ut in eo reponant essentiam peccati origi­
teros transfuso, eo ferme modo quo ex nalis : ex quo sequitur peccatum originale
imaginatione matris notæ indelebiles in­ non esse æqualiter et uniformiter in omni­
fanti imprimuntur, et in quibusdam fa­ bus; nam istud positivum secundum ipsos
miliis habitus virtuosi aut vitiosi sunt hæ- traducitur per virtutem seminis cum na­
reditarii : ita (pii reponunt peccatum ori­ tura ; cum autem virtus seminis, utpote cor­
ginale in positivo, et singulariter Jansc- porea, sit obnoxia alteration! et variis cau­
nius : vel ex majori efficacia ct intensione sis eam variantibus, impossibile est quod
per peccatum originale potentiis nostris istud positivum æqualiter et uniformiter a
superaddita, ratione cujus a connatural! tot sxculis omnibus traducat. Specialiter
statu quem haberent in natura pura ad sta­ contra assertores habitus : si Adam pec­
tum præternatiiralem extract®, ardentius et cando contraxit malum habitum (cum ta­
effrenatius feruntur in bonum sensibile ra- men per unum actum non contrahatur ha­
tionicontrarium; ita Corduba et quidam alii
bitus), poenitendo contraxit habitum con­
vel ex dispositione corporis quæ modo pejor trarium : ergo non debet amplius traduci
est post peccatum in vindictam illius (piam malus habitus. Verius ergo dicendum cum
fuisset in puris naturalibus, ex qua pejori 1). Th. — Hic q. SI. a. 2. — quod habi­
corporis dispositione potentiæ animæ etiam tus tam boni quam mali non traducantur,
immateriales sunt infect® et ad malum in­ quia actus et habitus per cos producti sunt
clinat®; mala siquidem dispositio corporis personales et ideo non traducuntur, sed
etiam in animam resultat : sicut patet quod solum id quod ad naturam perlinet. nisi
exdiversa complexione corporis anima tris- forte naturalem, complexionem immutent
tetur, jucundetur, \el ad libidinem excite­ ct vis gcncrativa sit eillcacissiina ; sed hoc
tur : ita D. Daelman Obscrv. 2 de Peccato valde contingenter iit : unde non habet
originali.
locum in peccato originali, quod unifor­
Verum hi omnes dicendi modi manent miter transit ad posteros. Specialiter conconfutati ex dictis de peccato originali a. 5 ; tr< D. Daelman : si complexio «'«rporis sil
ibi enim reposuimus essentiam peccati ori­ pejor nunc quam fuisset in natura pura in
ginalis in privatione justitia’ originalis quæ vindictam peccati, cum in ominous sit æqua­
omnes potentias subordinates continebat liter peccatum originale, deberet esseæquaet earum deordinationein prohibebat ; ex lis in omnibus vindicta, et tamen ubique
remotione autem prohibentis, nihil aliud videmus inter homines alios aliis ex pejori

£9S
DISSERT. II. PREAMBÜLA. ART. ITT.
complexione longe procliviores in malum. | « in aliquo diminutus est... vel secundum
His ergo variis dicendi modis omissis ut »qnod ordinantur in finem ultimum; el
» hoc modo in utroque bona naturalia diminus probabilibus.
Quidam dicunt vires naturales hominis » minuta sunt quidem, non penitus amisad bonum morale per peccatum originale » sa, in quantum uterque factus est minus
non esse diminutas intrinsece et quoad en- » habilis et magis distans a tinis consecutitatem, bene tamen cxtrinsece ex apposi­ » tione. Et propter hoc homo dicitur gra­
tione impedimenti, ut explicabitur modo. ti tuitis spoliatus et in naturalibus vulneraIta ex nostris Alvares, Lemos, Contenson, » tus. « Explicat autem dicta q. 85, a. 20,
Goudin et alii.
hanc minorem habilitatem per appositio­
Alii tenent ex nullo capite, sive intrin­ nem impedimenti. « Dicendum, inquit,
sece, sive cxtrinsece, vires naturales ho­ » quod pradicta inclinatio (ad bonum) in­
minis ad bonum morale esse diminutas per ii telligitur ut media inter duo, fundatur
peccatum originale, ideoque hominem in » enim sicut in radice in natura rationali,
statu naturæ lapsæ, non habens peccatum » et tendit in bonum virtutis sicut in ter­
actuale, sed solum originale, nullo modo ti minum ct finem. Dupliciter igitur potest
esse debiliorem ad bonum morale ordinis iiintclligi ejus diminutio, uno modo ex
naturalis quam esset in statu naturæ puræ : «parte radicis, alio modo ex parte tenniita ex nostris Gonet, cum quibusdam aliis » ni. Primo quidem modo non diminuitur
» per peccatum, eo quod peccatum non
Thomistis et pluribus extraneis.
Dico. Vices naturales hominis ad bonum « diminuit ipsam naturam, ut supra dictum
morale ordinis naturalis in statu naturæ » est (scilicet a. praecedenti) ; sed diminuilapsæ nondum reparatæ , non sunt immi­ » tur secundo modo, in quantum scilicet
nutae intrinsece et quoad entitatem; proba­ « ponitur impedimentum pertingendi ad
bilius est tamen esse minus habiles ad bo­ » terminum. » Quodnam sil istud impedi­
num morale cxtrinsece et ex appositione mentum quod est in natura lapsa et quod
impedimenti, quod non fuisset in natura non fuisset in natura pura , jam dicemus
pura, atque hoc sensu posse dici minores in probatione sccundæ partis conclusionis.
quam fuissent in natura pura.
Itaque ex principiis positis S. Thoimc.
Conclusio quoad utramque partem de­
Prob. prima pars conclusionis. \ ires
ducitur ex variis locis S. Th. Imprimis S. naturales hominis ad bonum morale ordi­
Doct. in hac parte q. S3, a. 10, dicit : « Bo- nis naturalis , scilicet intellectus, volun­
»num naturæ humanæ potest tripliciter tas et appetitus sensitivus sunt proprieta­
» dici. 1° Ipsa principia naturæ et proprie- tes necessario et uniformiter manantes ab
’ tates animæ ex his causatæ, sicut animæ essentia ; consequenter sicut ipsa essentia
» potenliæ et alia hujusmodi. 2° Cum homo non admittunt plus et minus, praesertim
·> habeat a natura inclinationem ad virtu- intellectus et voluntas, qui cum sint spiri­
» tem , ipsa inclinatio ad virtutem est quod- tuales sunt incorruptibiles et inalterabiles.
» dam bonum naturæ. Tertio modo potest Confirmatur. Peccatum originale consistit
» dici bonum naturæ donum originalis jus- essentialiter in privatione justiliæ origina­
» liliæ, quod fuit in primo homine colla- lis , quæ continebat potentias in recto or­
» tum toti naturæ humanæ. Primum igitur dine : atqui ex removente prohibens nulla
» bonum naturæ nec tollitur nec minuitur realis et physica mutatio fit in re , sedsuæ
» per peccatum. Tertium vero bonum na­ natura relinquitur : ergo.
ti tura totaliter est ablatum per peccatum
Quantum ad secundam partem, do qua
» primi parentis. Sed medium bonum na­ est potissimum difficultas, facile probatur
ît tura, scilicet inclinatio ad virtutem , di- in doctrina S. Th. juxta quam non potest
» minuitur per peccatum. » El in 2, d 50, stare peccatum originale cum solo veniali,
q. 1, a. 1 ad 3 : « Dicendum, inquit, quod quia vel homo in primo instante rationis
«bona naturali··» dicuntur dupliciter, vel se convertit ad Deum et .,ic justificatur, ac
» prout sunt in se considerata , secundum transit ad statum naturareparatæ ; vel non
» quod naturæ debentur ex propriis prin- se convertit, ctsic peccat mortaliter : un­
»cipiis; el sic nec homo nec angelus per de iit quod in statu naturæ lapsæ sit a Deo
» peccatum aliquid naturalium amisit, vel aversus voluntate capitis et voluntate per-

UTRUM HOMO IN STATU NATURÆ LAPSÆ NONDUM, etc.
299
wnali, eaque voluntate ad creaturam con- | puræ esset aversus aversione negativa ct
versus : qua supposita doctrina, «videns inculpabili, utpote non proveniente ex
est hominem in natura lapsa sic aversum culpa, sed ex conditione naturæ; cum enim
a Deo ultimo One et conversum ad creatu­ homo constet duplici appetitu, scilicet ra­
ram esse minus habilem ad bonum morale tionali in bonum honestum, et sensitivo in
(ex amore enim finis movetur voluntas ad bonum sensibile, non exigit ex natura sua
media, ut mox dicam), quam hominem in applicari ad amorem boni honesti vel sen­
natura pura, qui nec voluntate capitis, nec sibilis, sed ad amorem boni ut sic, ex quo
voluntate personali foret a Deo aversus et ad per discursum rationis et electionem volun­
creaturam conversus ; si enim iste homo in tatis se movere possit ad bonum honestum;
natura pura non se converteret ad Deum in adeoque in natura pura non fuisset con­
primo instanti rationis, jam non esset insta­ versus ad Deum ut auctorem naturalem,
ll! nature puræ,sed transiret ad statum na- consequenter ab eo aversus negative.
turælapsæ. Verum quia D. Thomæ doctrina
Sed contra. Quantumvis homo in natu­
non est omnium, incumbit probare homi­ ra pura non esset positive conversus ad
nem in solo peccato originali sine actuali Deum, esset tamen mavis habilis ad se con­
existentem, esse minus habilem ad bonum, vertendum ad illum quam qui est ab eo
quam existentem in natura pura. Igitur.
aversus voluntarie per peccatum ; primo
Prob. secunda pars conclusionis. Ille enim sufficeret auxilium ordinarium ; se­
est minus habilis ad bonum morale ordi­ cundo necesse est speciale. Primus est in
nis naturalis, qui est aversus a Deo ut ul­ debita dispositione ut recipiat motionem
timo fine naturali, quam qui non est sic divinam in bonum honestum ; secundus
aversus : atqui homo in statu naturæ lapsæ non est in debita dispositione, quia est in
non reparatæ est per peccatum originale peccato et voluntarie aversus : Deus au­
aversus a Deo ut ultimo fine naturali, et in tem movet unumquodque secundum custatu naturæ puræ non sic esset aversus : jusque dispositionem. Pone duos pueros
ergo homo in statu naturæ lapsæ extrinse- pariter pervenientes ad usum rationis,
cc ct ex appositione impedimenti est mi­ unum in natura pura innocentem et sine
nus habilis ad bonum morale quam in statu omni peccato, alterum in natura lapsa et
naturæ puræ. Major videtur certa; quia peccato originali inquinatum atque exosum
efficacia et vires voluntatis ad eligenda I )eo : quis dubitat primum esse magis ha­
media sumuntur ex amore et conversione bilem ad se convertendum ad Deum, ma­
ad finem, qui se habet in agilibus sicut gisque dispositum ad recipiendam ejus
primum principium in speculabilibus : si­ motionem in bonum honestum quam alte­
cut ergo qui non est recte instructus pri­ rum? Et sane si foret tanta aversio homi­
mis principiis, sed ab eis deviat, est minus nis in na’ura pura,quanta est in homine
habilis ad deducendas veras conclusiones, lapso, jam prior non forelin natura pura,
ita qui est aversus a line est minus habilis sed foret in natura lajisa. Uno verbo, pec­
ad operationes rectas. Prob. min. Adam catum originale est malum morale, malum
peccando non solum legem supernalura- morale opponitur bono morali et est illius
lem violavit, sed etiam naturalem; omne impeditivum,quod non foret in natura pura.
Quidam non improbabiliter ponunt aliud
enim peccatum est contra rationem ct le­
gem naturalem precipientemobedire omni impedimentum ex captivitate et tyrannide
superiori legitime jubenti; consequenter diaboli : ut enim dicitur 2 Pet. 2 : A quo
omnem suam posteritatem a Deo ut aucto­ quis superatus est, ejus et servus effec­
re naturali avertit : atqui in natura pura tus est. Et Trid. sess. 3 dc Peccato orig.
non fuisset hujusmodi aversio , quia non can. 1, anathemate ferit eum qui dixerit
primum hominem transgrediendo Dei man ·
fuisset peccatum : ergo.
Respondent adversarii, quod etiam in datum, non incurrisse cum morte capti­
natura pura homo esset aversus a Deo ut vitatem sub ejus potestate qui mortis
auctore naturali, cum hoc tamen discri­ deinde habuit imperium, hoc est diaboli.
mine quod in statu naturæ lapsæ sii aver­ Hæc autem captivitas cum sit effectus pec­
sus aversione privativa ct culpabili, orta ex cati, non fuisset in statu nature pure. Exer­
peccato originali; in statu autem naturæ cet autem diabolus suam tyrannidem imi-

DISSERT. H. PRÆAMBÜLA. ART. III.
500
fando et movendo sibi subditos variis mo­ I S. Th. peccatum originale non potest esse
dis ad omnia flagitia, proponendo objecta i in adulto sine actuali. Sed abstrahendo ab
exlrinseca, commovendo phantasiam, in­ hac sententia.
flammando passiones, alterando corpora,
Ji. 2° S. Th. intelligenduin esse de im­
etc. ct quamvis potuisset tentare homines pedimento positivo physico ut est habi­
in natura pura, siquidem tentaverit pri­ tus vitiosus <pii sequitur cx peccato actuali,
mum hominem in natura integra, verisi­ non ex originali; non autem de impedi­
milius est tamen longe potentius et efïi- mento morali quod est aversio ah ultimo
cacius sunny dominatum exercere in suos fine, quæ reperitiiv in peccato originali sicaptivos, permittente Deo in peccati vin­ I cut in actuali, cum hoc solo discrimine
dictam.
I quod in peccato originali sit voluntaria
Si dicas hoc impedimentum compensa­ | voluntate capitis, in actuali voluntaria vo­
ri per custodiam bonorum angelorum
luntate personæ.
respondetur quod in natura pura fuisset
Obj. 2° cum eodem. Ex removente pro­
etiam custodia bonorum angelorum ; quia hibens non sequitur major aut minor ef­
hoc perlinet ad ordinem quo inferiora re­ fectus naturalis quam ex natura ipsa sequa­
guntur a superioribus. Insuper malus an­ tur, ut patet in exemplo lapidis sursum de­
gelus habet majorem potestatem in homi­ tenti ; ille enim, remoto prohibente, velo­
nem sibi subditum per peccatum ad im­ cius non movetur quam si fuisset motus a
pellendum ad malum, quam bonus ange­ sola gravitate : atqui peccatum originale
lus ad bonum, propter defectum peccati.
se habet solum ut removens prohibens in
In confirmationem nostræ sentenliæ ve­ ordine ad motus inordinatos voluntatis et
nit quod sit conformior modo loquendi appetitus sensitivi, quatenus abstulit justi­
SS. Patrum et theologorum, qui dicunt tiam originalem qua motus inordinati com­
hominem per peccatum originale non so­ pescebantur : ergo.
Ji. N. min. Nam peccatum originale,
lum fuisse spoliatum gratuitis, sed etiam
vulneratum in naturalibus, Adamum pec­ prater privationem justitiæ originalis, im­
cando secundum corpus ct animam in de­ portat aversionem a Deo ut auctore natu­
terius fuisse mutatum , et liberum arbi­ rali , qualem non importat natura pura :
trium esse viribus attenuatum. Quamvis hæc autem aversio est impedimentum mo­
enim in rigore hæc possint intelligi res­ rale boni faciendi : unde ex hoc argumen­
pective ad statum innocentis et de desti­ to quod præcipuum est sententiæopposite,
tutione subordinationisquæ, ut diximus, sicut ex variis textibus S. Th. quibus dicit
erat bonum et perfectio naturæ, attamen per peccatum originale naturam sibi re­
magis expedite et magis obvie intelligun- linqui , hic q. 82, a. 4, ad 4, et sublato
tur de absoluta imminutione virium natu­ vinculo justitiæ originalis, unamquamcumralium ad bonum morale, saltem extrinsece (pie vim animæ tendere in suum proprium
motum, ibid. q. 87, a. 7 et similibus. Ex
ct ex appositione impedimenti.
his, inquam, solum prob. prima pars
Solvuntur objectiones.
conclusionis, nimirum, vires naturales ad
bonum non minui intrinsece , physice et
Obj.
S. Th. in hac parte q. 85 , a. 1 entitative, non vero non minui moraliter
et 5, ponit discrimen inter peccatum ori­ et ex appositione impedimenti in ordine
ginale ct actuale, quod originale privet jus­ ad bonum prosequendum.
titia originali, actuale vero minuat inclina­
/nst. cum eodem. Homo per peccatum
tionem ab bonum, generando vitiosum ha­ originale non est factus deterior quantum
bitum inclinantem ad malum : ergo juxta ad corpus quam fuisset in natura pura:
S. Th. in statu naturæ lapsæ, homo cum ergo nec quantum ad animam.
solo peccato originali non habet minores
/i. Omisso ant. N. conseq. Quia dote
vires etiam extrinsece ct cx appositione rioratio animæ (piam adinittiin js, non est
impedimenti, quam in statu naturæ pura. quid physicum , sed morale tantum impe­
Λ. 1°. In doctrina S. Thomæ quam se­ dimentum, scilicet aversio ab ultimo fine,
quitur Gonct. cujus est hoc argumentum, cujus corpus non est capax, cum ipsius
.V. suppositum consequentis, quia juxta non sit conveni ad ultimum finem, vel ab

UTRUM TAM ADAMO QUAM ANGELIS FUERIT'NECESSARIA, etc. 5ol
eo averti, nec motus ejus sint morales nisi
Prob. 1° cx formalissimis S. Aug. testi­
denominative extrinsece.
moniis. Praecipuum ct palmare habetur ho.
Omisi ant. miia quamvis deteriorate 42 de Civit, c. 9 , ubi ex professo S. præcorporis non causctnr immediate ex pec­ sul quærit id quod nunc agimus, unde
cato originali, ut dictum es·, probabile est processerit bona voluntas angelorum, qua
tamen diabolum (pii ratione peccati origi­ aliis cadentibus ipsi steterunt. Is est titu­
nalis tenet homines captivos, in eorum lus capitis : An sancti angeli quem habent
corpora etiam sævire et suam tyrannidem Creatorem natura·, eumdem habeant bo­
exercere, ea variis malis et incommodis na· voluntatis (illiusscilicet volitionis qua
affligendo.
perseveraverunt) auctorem per Spiritum
Obj. 5°. Comparatur communiter homo sanctum in cis charitate diffusa?
in statu naturæ lapsæ homini in statu na­
Quid huic qnæstioni répondent aut res­
turæ puræ, sicut nudatus nudo : nudatus pondere debent adversarii? Utrosque an­
autem non minus habet quam nudus ; ergo. gelos bonos et malos habuisse gratiam ver­
Λ. D. maj. Comparatur communiter, satilem , bonos suo consensu eam effecisse
etc. quantum ad aliquid, C. quantum ad efficacem, malos suo dissensu inefficacem,
omnia, Ar. Homo lapsus privatus fuit jus­ eaque de causa illos stetisse in accepta jus­
titia originali et aliis donis gratuitis quibus titia , illos cecidisse.
erat vestitus ct ornatus, et ideo quantum
At quam dissite a S. Augustino. « Si anad hæc nudatus : hæc non habuisset homo « geli, inquit S. doctor, proposite qu esin natura pura, et ideo quantum ad hæc » tioni respondens, non potuerunt facere
nudus. At homo in statu naturæ lapsæ est » seipsos meliores, quam eos ille fecerat
insuper aversus voluntarie et culpabiliter » quo nemo quidquam melius facit, proa Deo ut auctore naturali, qualis non fuis­ » feclo et bonam voluntatem qua meliores
set in natura pura ; unde ex hac parte de­ » essent, nisi operante adjutorio Creatobet homo lapsus comparari homini in na­ » ris, habere non potuerunt ; et cum id
tura pura, non ut nudatus nudo, sed ut » egit voluntas eorum bona ut non ad seipvulneratus sano.
» sos qui minus erant, sed ad illum qui
» summe est converterentur... quid aliud
ARTICULUS IV.
>» ostenditur, nisi voluntatem quamlibctboUtrum tam Adamo quam angelis fuerit » nam, inopem in solo desiderio mansunecessaria gratia per se c/ficax ad per­ » ram, nisi ille qui bonam naturam ex ni» hilo sui capacem fecerat, ex seipso faccseverandum?
» ret implendo meliorem, prius faciens οχRes hic nobis est cum Jansenio ct theo­ μ citando avidiorem... Isti autem qui, cmn
logis qui vulgo dicuntur Augustiniani. Hi, >» boni creati essent, tamen mali sunt inaquamvis in hoc statu admittant necessita­ » la propria voluntate quam sola natura
tem gratiæ per se efficacis, contendunt ta­ » non fecit (ut mali causa non sil bonum,
men ex S. Aug. lib. de Corrept. et Grat. » sed defectus a bono), aut minorem acce
cap. 10, 11 et 12, ea Adamum et angelos » permit amoris divini gratiam quam illi
non indiguisse ad perseverandum, sed so­ » qui in eadem perstiterunt; aut si utrique
la gratia indifferenti ct versatili pendente » boni æqualiter creati sunt, istis mala voa nutu liberi arbitrii, qualem Molinistæ » luntate cadentibus, illi amplius adjuadmittunt in præsenti statu. Thomiste e » li, ad eamdembeatitudinisplenitudinem,
contra propugnant necessitatem gratiæ ef­ » unde se nunquam casuros certissimi lieficacis pro utroque statu, cum hoc discri­ » rent, pervenerunt : sicut etiam in libro
mine quod in primo statu esset gratia sa­ » quem sequitur iste tractavimus. Conlinitatis, in secundo sit gratia medicinalis, » tendum est igitur cum debita laude Creaseu, ut dicit S. Aug. illa sit lætior, ista po- « toris, non ad solos sanctos homines pertenhor. Et quia tota concertatio est de men­ » linere, verum etiam de sanctis angelis
» posse dici, quod charitas Dei dtifusa sit
te hujus S. doctoris.
Dico. Juxta S. Aug. gratia per se ef­ » iu eis per Spiritum sanctum qui datus
ficax fuit Adamo et angelis necessaria ad >» est eis. u Quamvis apertissimum sil Ime
testimonium pro nostra sententia, ut taperseverandum.

602
DISSERT. II. PR/EAMBULA. ART. IV.
men tota vis ejus magis elucescat, singula I adjuvante. Denique loquitur de ea vohmperpendo
tate bona quæ in solo desiderio inopsnon
1° Juxta S. Aug. nulla creatura, neque mansit, sed melior avidiorque a Deo fac­
etiam angelus, potest se facere meliorem ta est ; quod non potest mtelligi de habi­
quam a Deo facta sit : atqui si angeli boni tuali justitia infusa in creatione, sed de
habuissent tantum a Deo auxilium sine quo actu libero.
non, seu gratiam versatilem qua possent
2° Dato gratis veram esse banc eorum
perseverare, a se vero perseverandi volun­ responsionem, saltem constat S. Augusti­
tatem et actum, nullo potentiori auxilio ac­ num statuisse hoc generale principium,
cepto quod in eis operaretur ut vellent, se nullam creaturam, neque angelum posse se
fecissent meliores quam Deus eos fecerat; facere meliorem quam Deus eam fecerit;
melior est enim ille qui bonum facit, quam ex quo sequitur, u t probavimus, quod non
qui simpliciter potest; qui de facto perse­ habeat a se quod bene agat, quod perse­
verat in accepta justitia, quam qui simpli- veret, sed a Deo. Adde Augustinianos ur­
citerperseverare potest: ergo juxtaS. Aug. gere hoc principium contra Molinistas, ut
gratia efficax fuit necessaria angelis ad per­ inde probent necessitatem gratiæ efficacis
severandum. Idem ex eodem principio con­ in natura lapsa ; quidni inde pariter pro­
cludes. Aug. Enarrat, in Psa 1.70, loquens bemus camdem necessitatem in statu inno­
de angelis : « Tibi debent quod vivunt; centiæ, et negantes arguamus contradic­
» tibi debentquodjuste vivunt; tibi debent I tionis ?
Bespondent 2° angelos non posse qui­
m quod beate vivunt, n Item lib. 2 de Pec­
cat. Meritis c. 18, ex eodem principio in­ dem se sine Deo facere meliores quam Deus
fert necessitatem gratiæ victricis pro statu ipsos fecerit, posse tamen cum Deo; sicaunaturæ lapsæ. Verba infra referam. Et tan­ tem contingit, dum angeli gratia versatili
dem ipsi adversarii, ex sæpe dicto princi­ instructi, reipsa in bono perseveraverunt;
pio, probant contra Molinistas necessita­ nec amplius requirit S. Aug. Ita Lauren­
tem gratiæ per sc efficacis in hoc statu. tius Berti, eremita Augustinianus.
Sed contra. 1° Juxta S. Aug. cit. angeli
Unde quidquid reponere possunt ut vim
hujus argumenti effugiant qua parte, pro­ non potuerunt se facere meliores nisi ope­
bant necessitatem gratiæ efficacis in statu rante adjutorio Creatoris ut faciant : atqui
innocentiæ, reponunt Molinistæ, ut osten­ perauxiliumsufficiensetversatileDeusnon
dant gratiæ efficacis necessitatem in statu operatur ut faciant, sed solum per auxilium
naturæ lapsæ, non fuisse probatam S. Au­ quo seu efficax : ergo. 2° JuxtaS. Aug. an­
gustino.
geli non potuerunt se facere meliores non
Be spondent itaque 1°S. Augustinum lo­ solum nisi cum Deo, sed etiam nisi ex Deo
qui de prima bona voluntate in qua angeli donante, ut ita dicam, melioritatem, quam
creati sunt a Deo justi et sancti, non de certo non dat per auxilium versatile sed
illa voluntate qua postea libere et merito­ per efficax. Ergo. Prob. ant. Angeli facti
rie in ista prima bona voluntate permanse­ sunt meliores per bonum usum gratiæ : at­
runt.
qui bonus usus gratiæ, juxta S. Aug. non
Sed contra 1°. S. Augustinum loqui non solum est cum Deo, sed est cx Deo ipsum
tantum de prima, sed etiam de secunda donante; sic enim loquitur lib. 1 Retract,
bona voluntate libera et meritoria, patet c. 9 : « Cum omnia bona, et magna, et
inluenti textum quem laudavimus; loqui­ » media, et minima ex Deo sint; sequitur
tur enim de illo actu voluntatis angelicae » ut ex Deo sit etiam bonus usus libera voquo angeli jam boni et justi a Deo conditi, » luntatis, quæ in magnis numeratur boad Deum ut ultimum fine se libere conver­ » nis. » Et lib. 2 de Peccat. Meritis c. 18:
terunt. Item loquitur de ea bona voluntate « Si nobis, inquit, libera voluntas ex Deo
vngelorum quam nonnisi operante adjti- » est, quæ adhuc potest esse vel bona vel
lorio Creatoris habere potuerunt : non » mala; bona vero voluntas (id est volitio)
adjuvatur autem nisi is qui aliquid agit. » cx nobis est, melius est id quod a nobis,
L ude quamvis bona voluntas habitualis tam i » quam quod ab illo est : quod siabsurdisAdami quam angelorum dicatur esse a Deo » sime dicitur, oportet fateantur etiam boinfundente, non tamen dicitur esse a Deo 1 « nam voluntatem (id est ipsam volitionem

ÜTRÜ.M TAM ADAMO QUAM ANGELIS FUERIT NECESSARIA, etc.
• bonam) non divinitus adipisci. » Ergo. operatum. Tria autem bona in eis distin­
5° Moliniani propugnantes gratiam versa­ guit : primum,omnibus bonis etmaliscom­
tilem et impugnantes pCr se efficacem in mune, scilicet bonam voluntatem, in qua
præsenti statu, respondent pariter S. Au­ omnes creati sunt; secundum, quo boni a
gustinum velle angelos non potuisse se fa­ malis sunt discreti, scilicet perseverantiam
cere meliores sine Deo, bene tamen cum in accepta justitia; tertium, istius secundi
Deo : atqui Augusliniani exsuillanthocsub- premium, scilicet inamissibilem beatituditerfugium, tanquam a S. Augustini mente nem. Hæc, inquam, tria bona Dei*m in illis
alienum : ergo se suis armis jugulant et ex esse operatum ex suo principio concludit.
proprio ore condemnantur.
1° Dedit omnibus in sua creatione bonam
Respondent 5° quidam alii qui principiis voluntatem. 2° Cum se ad ipsum inotu li­
Augustinianorum non sunt addicti, ex hoc bero converterunt, id Deus fecit excitando
principio S. Augustini, neminem suis vi­ avidiores, adeoque aliis meliores. 3’Tan­
ribus posse semcliorcm facere quam fac­ dem sterna beatitudine donando implevit
tus sit a Deo, non posse inferri neminem meliores.
posse suis viribus perseverare^ quia, in­
Tertium, quod præcipue in prafato tes­
quiunt, homo perseverando non fit melior, timonio observo, est, quod cum S. Aug.
sed remanet qualis erat; idque tentant pro­ compendio dixisset Deum bonos angelos
bare ex D. Th. 5 cont. Gent. c. 158, di­ meliores effecisse excitando avidiores, id
cente perseverantiam non dicere aliquid postea accuratius explicans, duos modos
hic et nunc operab ile, sed continuationem exponit quibus boni angeli postuerunt a
operationis per totum tempus.
Deo effici meliores. Primo, inquit, quia an­
Sed contra. 1° Hæc responsio evertit geli qui ceciderunt acceperunt in sua crea­
doctrinam Ecclesiæ contra Pelagianos de­ tione minorem gratiam, consequenter boni
finitam de ineffabili dono perseveranti® in majorem ; quo supposito, palam est angelos
hoc statu ; loquitur enim S. Th. de perse­ sanctos factos esse meliores a Deo, non a
verantia in hoc statu. Nec advertit respon­ seipsis. Sed quia incertum erat S. Augus­
dens S. Doctorem ibidem ex ipsa notio­ tino an revera qui ceciderunt minorem gra­
ne perseverantis colligere perseverantiam tiam in sua creatione reciperent, elquidem
esse donum speciale. « Perseverare, inquit, oppositum sit verius, addit quod si omnes
» non dicit aliquid hic el nunc operabile, sint creati squallier boni, illi qui perse­
» sed continuationem operationis per to- veraverunt amplius fuerint adjuti, seu
» tum tempus : iste igitur effectus, qui est majus auxilium actuale receperint, quo per­
» perseverare in bono, est supra potestatem severaverunt et meliores aliis effecti .· ergo
» liberi arbitrii. Indiget igitur homo ad juxta S. Aug. angeli sancti præter auxilium
» perseverandum in bono, auxilio divinæ sufficiens omnibus collatum, indigebant al­
» gratiæ. » 2° Esto justum perseverantem tero potentiori et efficaciori quo perseve­
non fieri meliorem additamento justitiæ, rarent et meliores efficerentur. Nihil non
fit tamen melior novo perfectioriquemodo tentant adversarii ut vim hujus testimonii
justitiam habitam retinendo, hoc est, fit eludant. Ii«i«ue
Respondent 1° et communius postJanmelior < oiilinualione justitiæ precedents,
hæc enim continuatio est indubie bonum senium, S. Augustinum per το amplius
et excellentissimum bonum, ad quod re­ adjuti, non intelligere adjutorium viæ quo
quiritur auxilium speciale. Neque verum perseveraverunt et perseverando pervene­
est justum perseverantem remanere qualis runt ad beatitudinem, sed de adjutorio pa­
erat, iit enim perseverans et antea non erat, trite, quod dicunt esse vel lumen glorias,
Sfcque habet novum justitiæ modum quem vel certitudinem de perpetuitate suæ beatitudinis ; idque tentant probare ex eo quod
antea non habebat.
hecundum quod expendo in testimonio subjungat S. Augustinus · Sicut etiam in
S. Augtbtini, est, S. doctorem ex posito libro quem sequitur iste, probavimus :
principio, neminem neque angelum posse in isto libro antem, scilicet 11 c. 15, dicit
Se tacere meliorem quam Deus ipsum fe­ bonos angelos certam scientiam suæ sem'
tent, inferre quod in ange/is nullum sit pi terns felicitatis accepisse.
Lüritim quod Dei auxilium non sit in eis
Sed contra 1°. Contestor nullum esso

*

•“5
I

DISSERT. IL PR E AMBUL A .ART. IV.
lectorem praejudiciis vacuum qui in his S. I tit ct se convel lit ad Deum haberet, ut ant
Augustini verbis, illi amplius adjuti per­ exS. Augustini principio arguebamus.
venerunt ad beatitudinem, obvie et na­
Neque obstat quod S Augustinus re­
turaliter intellectis, hunc sensum appre­ mittat lectorem ad librum praecedentem,
hendat. Si namque dicerem de duobus Ro­ ubi dicit angelos certam suæ sempiterna
mam pergentibus.unum amplius adjutum fehcitatis scientiam recepisse; id enim
Romam pervenisse, alterum in via stetisse ; nullatenus negamus; sed negamus hanc
quis per hoc amplius adjutorium intellige­ ipsam scientiam esse amplius adjutorium
nt adventum in ipsam urbem Romam, aut quo adjuti pervenerunt ad beatitudinem,
hujus adventus certitudinem, et non po­ ut hic dicit S. Aug. siquidem hanc scien­
tius equum seu rhedam, aliudve medium tiam nonnisi adepta bealiludinc acceperint.
el adjutorium quo primus adjutus in via
Respondent 2° S. Augustinum intel­
Romam pervenit, ct quo alter fuit privatus? lexisse amplius adjutorium intra lineam
Sic in nostro casu : sicut enim adventus in auxilii sufficientis ct versatilis, non autem
urbem Romam est terminus amplioris ad­ amplius adjutorium quod sit per se efficax.
jutorii in mea propositione, ita palam est
Sed contra. 1° S. Augustinus intellexit
possessionem beatudinis esse terminum amplius adjutorium quod esset certa causa
amplioris adjutorii in phrasi S. Augustini : cur ii præ aliis se ad Deum converterent
unde cum dicunt adversarii ipsam beatilu- el perseverarent; de hoc enim erat quæs­
dinem esse istud amplius adjutorium, fa­ tio: sed qualecumquc auxilium indilferens
ciunt hunc sensum : Sancti angeli non am­ atque versatile, hoc ipso quo est indilfe­
plius adjuti, seu absque ampliori adju­ rens et versatile, non potest esse certa
torio, pervenerunt ad beatitudinem quæ causa bonæ voluntatis, cum potius ab ipsa
est amplius adjutorium .-quæ propositio dependeat ut ejus indifferentia tollatur:
est contradictoria propositioni S. Augusti­ ab agente enim indifferenti ut indilferens
ni. Neque obstat quod S. Aug. lib. de Cor­ est, elfectus determinatus prodire non po­
repi, et Grat. cap. 12, vocet beatitudinem test. Et hinc sequitur 2° juxta hanc res­
adjutorium ; aliud est enim dicere bealitu- ponsionem , angelos perseverantes se fe­
dinem adjutorium quo quis continuo est cisse meliores quam a Deo sint facti, ut su­
beatus; aliud est beatitudinem dicere ad­ pra arguebamus exS. Augustini principio,
jutorium quo pervenitur ad beatitudinem, insuper, utquid istud amplius auxilium
versatile et sufficiens ? cum illud quo erant
quod est absurdum.
2° Hæc interpretatio repugnat intento instructi esset plenissime et cumulatissime
S. Augustini; non enim quxritS. Augus­ sufficiens in linea auxilii sufficientis.
Respondent 5° S. Augu-tmiim intollitinus loco a nobis laudato unde sit major
aut minor certitudo angelorum circa beati­ gere amplius adjutorium , non de auxi­
tudinem, id jam egerat lib. II, c. 15, sed lio interno, sed externo, scilicet <le exter­
unde sit bona et melior voluntas quas se na protectione Dei ne sancti angeli tam
converterunt ad Deum et perseveraverunt, graviter ut cæieri lentarentur.
Sed contra. 1° Equidem ii qui alieno
ut patet ex toto contextu ct ex ipso capitis
titulo. Si autem amplius adjutorium refe­ instanti consummarunt viam antequam re­
ratur ad ipsam beatitudinem seu ad certi­ probi a Deo discederent, non hientit len­
tudinem ejus perennitatis, non ad ipsam tati : cæteri vero eodem modo fuerunt
bonam et meliorem voluntatem, hinc ha­ lentati malorum exemplo, quod omnium
betur unde sit illa be iliiudo ct ejus peren­ mentibus xqualiter obversabatur, 2° Ex
nitatis certitudo, scilicet a Deo; sed non hac solutione sicut ex p"æccdenlibus se­
habetur unde sit bona ct melior voluntas quitur bonam voluntatem angelorum non
qua steterunt, quod tamen quærit S. Au­ fuisse a Deo operante, ut loquitur S. Au­
gustinus: imo sequitur quod non sita Deo, gustinus, sed a scipsis, sicque se fecisse
cumnihilominusin statuere intendat S. An­ nudiores quam Deus eo.- fecerit, corira
gus mus. \<lde c<ui*eqiientcr<piod, secun­ invictissimum S. Augiisiini principium
dum istam ieq oiistonein, angelus-e laceJure iiaqnc Franciscus IJenno, qu.im’i®
re·. mei tireni quun sit a Deo tactus, cum a opinionis .lansmii in hac parle a»eno«·
«e et non a Deo bonam voluntatem qua sle- disp. 2 de princip. Act. hum. q. 4, a- *

UTRUM TAM ADAMO QUAM ANGELIS FUERIT NECESSARIA, etc. 505
dicit quod his et aliis explicationibus in­ tia per quam Deus operatur in viris «anctis
terpretari S. Augustinum , sit ipsum ad bonam voluntatem, non est mere sufficiens
tensum improprium detorquere. Unde et versatilis, sed per se efficax; non est
ipse cum nodum solvere non possit, au­ auxilium sine quo , sed quo, ut totis ner­
dacter secat, et dicit S. Augustinum se re­ vis contendunt Jansenius et Augustiniani :
tractasse in lib. de Corrept. et Grat. Sed ergo.
Hoc celebri S. Augustin» testimonio in
vicissim Laurentius Bcrli, ejusdem opinio­
nis Jansenianæ fervidus defensor, arbitra­ bona luce collocato, alia breviter subjungo,
tur Franciscum llenno ita sentire, nulla 1° S. doctor Enarrat, in Psal. 52, exponens
ductum ratione·, etinerito. 1° Namque, illud Psaltniste : Verbo Domini cctli fir­
quamvis quinque aut sex libros priores de mati sunt, et spiritu oris ejus omnis
Civit. S. Augustinus composuerit ante li­ virtus eorum; el verbahæc allegorice ap­
brum de Corrept. et Grat. probabilius est plicans angelis, dicit : « Verbo cœli, id
tainen reliquos post ipsum et sub finem vi­ » est, angeli solidati sunt : non a se sibi
tæ auctoris circa annum 429, quatuor an­ » solidamentum fuerunt, nec ipsi firmi tanis post editum librum de Corrept. ctGrat. » tem propriam sibi præstitemnt ; non
fuisse scriptos, ut observat Coquæus in » enim habuerunt aliquid ex se, et tanpræfatione ad hos libros, et probat Bivius » quam supplementum a Domino percepeVitæ S. Augustini scriptor lib. 5. cap. 13, » runt; spiritu enim oris ejus, non pars,
$4.2° Quia S. Augustinus neque in libris » sed omnis virtus eorum. » Atqui si non
Retractationum neque alibi hujus fictæ re­ habuerint nisi gratiam versatilem ex liber»
tractationis mentionem facit. 3° Quia hoc arbitrii nutu suspensam, solidamentum et
generale principium, neminem scilicet se firmitatem a se saltem ex parte habuissent,
posse facere meliorem quam Deus fecerit, reddendo scilicet gratiam versatilem et in­
ex quo fluit solemne dictum, amplius ad- differentem suo consensu efficacem ; sup­
juti, non solum non retractavit S. Augus­ plementumque ex seipsis addidissent, nem­
tinus, sed constanter usque ad finem vitæ pe liberum consensum gratiæ indifferenti,
propugnavit. 4° Tandem quia non alia ra­ ut dicunt adversarii : quæ tamen omnia
tione dicit Henno S. Augustinum retrac­ negat S. Augustinus. Ergo.
tasse lib. de Corrept. etGrat. quædixit lib.
2° S. Aug. lib. de Cantico novo cap. 8,
12 de Civit, nisi quia existimat ea non dicit : « Odit Deus præsumptores deviriposse conciliari, quam ejus opinionem esse » bus suis. Quid enim valeat liberum arfalsam infra demonstrabimus.
» bitrium non adjutum, in ipso Adam deQuartum denique et ultimum qmjd ex­ » monstratum est : ad malum sufficit sibi,
pendo in præfato S. Augustini testimonio, » ad bonum nonnisi adjuvetur a Deo. »
est ipsa responsio quam S. doctor facit Et si forte dicas cum Bert i, non esse cer­
quæstioni propositæ. Quæstio erat, ut fert tum hoc opus esse S. Augustini (quamvis
titulus capitis, an sancti angeli, quem ha­ tamen Lovanicnses, quorum editione utor,
bent Creatorem natura·, eumdem ha­ illud recenseant inter opera genuina S.
beant bonœ voluntatis (idest bonæ voli- Augustini), idem repetit S. doctor Senn.
tionis qua perseveraverunt) auctorem,per 11 de verbis Apost. cap. 2 : « Hoc modo,
Spiritum sanctum in eis charitatc di(fu­ » inquit, ostendere voluit homini Deus
sa? y\u\üspvaem\s&\ic\.pnt\\\sA\\3 quæ par- » quid valeat liberum arbitrium sine Deo
tim retulimus, tandem concludens sic res­ » (per auxilium efficax adjuvante). O mapondet quæstioni : Confitendum est igitur » Ium arbitrium sine Deo! Ideo miseri facti
cum debita laude Creatoris, non ad solos » sumus, quia sine Deo quid valeat experti
sanctos homines pertinere, verum etiam » sumus. » Et in Enchirid. ad Laurent,
de sanctis angelis posse dici quod chari- cap. 106 : « Homo, inquit, in Paradiso ad
tas Dei diffusa sit in cis per Spiritum » se occidendum relinquendo justitiam
sanctum qui datus est eis. Vides Deum, » idoneus erat per voluntatem ; ut autem
definiente S. Augustino, bonam volunta­ » ab eo feneretur via justiliæ parum erat
tem operatum esse inangelispcreffiisionem u velle , nisi ille qui eum fecerat adjuvaalicujus novæ charilatis actualis, sicut ope- ' » ret. » Ex quibus evidenter sequitur Adaraturin viris sanctis. Subsumo. Atqui gia-l mum, præter jiutitiam onginaleiuet justi20
Bill. t III.

e
r

X

(

E06
DISSERT. II. PR2EAMBULA. ART. IV.
tiam versatilem, seu auxilium sine quo, I pio generali quod habet lib. 1 Retract
quod illi semper præsto erat, et quod si cap. 9, omnia bona esse a Deo, quod cur­
defuisset nunquam sua culpa cecidisset, rit etiam in statu innocentis · « Cum omindiguisse altero eflicaciori adjutorio ad ” nia bona, inquit, et magna, et media, et
bonum.
» minima a Deo sint, sequitur ut ex Deo
Bcspondet Berti inde non sequi ne­ » sit etiam bonus usus liberi arbitrii, qui
cessitatem gratiæ efficacis in Adamo, » in magnis numeratur bonis. »
sed tantum ipsum contempsisse gra­
Unde, ut ad exemplum Berti redeam,
tiam versatilem quam habebat, et non vo­ si claudus non posset uti baculo absque
luisse uti illa, cui si fidere voluisset et ulteriori ope illius qui illum ei dedisset,
illa uti, suffecisset ad bonum ; sicque de­ dum diceretur, Claudus instructus baculo
monstratum est liberum arbitrium non suf­ non potest incedere nisi adjuvetur, sensus
ficere ad bonum, nisi adjuvetur a Deo, illo esset, quod ultra baculum requireretur
scilicet adjutorio quod habebat, et quo aliud auxilium quo uteretur baculo.
noluit uti Adam : sicut si claudus incedens
Ex dictis eruitur legitimus sensus isto­
projiceret baculum et caderet, mons­ rum verborum quæ ex cap. 10 libri de
traretur ipsum non posse incedere sine Corrept. et Grat. nobis opponunt adver­
baculo.
sarii. <« Saluberrime , inquit S. AugustiSed contra. 1° Quando S. Aug. dicit » nus, confitemur quod rectissime crediin Enchirid. cit. de Adamo : Ut ab eo te­ » mus, Deum Dominumque rerum omneretur via justitiæ, parum erat velle, » nium... sic ordinasse angelorum elhonisi qui eum fecerat adjuvaret, evidens » minum vitam, ut in ea prius ostenderet
est quod non loquatur de Adamo content- i » quid eorum posset liberum arbitrium,
nente et abjiciente auxilium versatile et » deinde quid posset suæ gratiæ bciiefisufficiens, cum supponat illum aliqualiter » ciumjustitiæquejudicium.»Hæc,inquam,
velle tenere viam justitiæ; quod certo non verba multum extollunt adversarii et tanpoterat sine auxilio saltem sufficiente : quam unum ex praecipuis fundamentis suæ
ergo arbitraria est et infundata glossa Ber- sententiæ statuunt, quasi S. Augustinus
tiniana. 2° JuxtaS. Augustinum, ut Adam per hæc significare voluerit Deum primo
vellet efficaciter uti auxilio versatili quod contulisse Adæ ct angelis tale arbitrium
illi præsto erat, indigebat ulteriori ct effi- quod sibi subjiceret gratiam acceptam, et
caciori auxilio : ergo ex laudatis textibus se solo sine novo gratiæ adjutorio posset
legitime inferimus Adamum, præter gra­ perinde bonum et malum. Nos contra ditiam versatilem, indiguisse alio efficaciori cimift S. Augustinum hæc protulisse, non
auxilio, Prob. ant. imprimis ex loco mox ad commendationem, sed ad depressionem
citato Enchiridii, et ibid : « Etsi peccatum liberi arbitrii , neque significasse quod
» in solo libero arbitrio erat constitutum, I Deus voluerit ostendere quid se solo sine
υ non tamen justitiæ relinendæ sufficie- nova gratia posset ad bonum, sed tantum
» batliberum arbitrium, nisi participatione quid posset ad malum. Hunc esse legiti­
» immutabilis boni divinum adjutorium mum S. Augustini sensum probant textus
* præberetur. » Et cap. seq. 107 : « Fac- priuslaudati. Probat id quoddicitS. doct.
» tus est homo rectus, ut et manere in ea cap. 11 seq. de Corrept. et Grat. « Libe·
»> rectitudine posset, non sine adjutorio » rum arbitrium, inquit, ad malum sufli» divino. » Item ex lib. 14 de Civit, cap. >» cit, ad bonum autem nihil est nisi adju27, ubi cum dixisset Adamum fuisse vic­ « vetur ab omnipotenti Deo. » Imo pro­
tum a diabolo, quia de Dei adjutorio con­ bat ipse textus objectus si attente inspiciafidere noluit, subjungit : « Quamvis ct hoc tur ; ideo enim S. Augustinus dicit Deum
» ipsum confidere de adjutorio Dei, non prius voluisse ostendere quid posset libe­
quidem posset sine adjutorio Dei, » Item rum arbitrium, quia Scivit magisadsutim
ex lib. 11 de Genes, ad Litt. cap. 4 : « In omnipotent issimam bonitatem pertinere
» sua potestate, inquit, habebat velle non etiam dc malis bene facere ; quod aperte
» consentire suadenti, adjuvante tamen indicat Deum voluisse ostendere quid pos­
■ illo qui superbis resistit, humilibus au- sit arbitrium ad malum.
» tem dat gratiam. >· Tandem ex princi- 1 3°S. Aug. Epist. 106, arguens

UTRUM TAM ADAMO QUAM ANGELIS FUERIT NECESSARIA, ftc. 307
Semi-Pelagianos, probat a minori ad ma­ ] » Iit, hunc infirmari non sivit; illius esca,
jus hominem sine gratia Dei non posse in » istius Medicina. Hunc autem quisquis
praesenti statu reparare quod perdidit, quia n sanum capit, Filium Dei esse non arain statu innocentia·, non potuit sine gratia » bigit, qui est virtus et sapientia Patris,
Dei custodire quod habuit : hæc sunt ejus » sapientia immutabilis, virtus inseparaverba quæ concil. Arausicanum 11 in suos » bilis. » Prosequitur ironice Berti, vir
canones transfudit : « Natura humana alioquin modesto»: Hæc sunt egregia pro
« etiamsi in illa integritate in qua condita efficaci gratia testimonia ! Si ita est ; si
» est permaneret, nullo tamen modo seip- eadem gratia quantum ad vim effectri­
» sam Creatore suo non adjuvante serva­ cem in utroque statu requiritur : quo­
it ret : unde cum sine gratia Dei salutem modo erit potentior quæ sanat vulnera
n non posset custodire quam accepit, quo- ct reprimitperduellemconcupiscentiam?
» modo sine gratia Dei poterit reparare Et si validior, quomodo est eadem?
» quod perdidit ? » Atqui istud argumen­
Sed contra. 1° Dato Fulgentium per
tum nihil probaret contra Semi-Pelagia­ virtutem intelligere Verbi divinitatem,stat
nos, si ista gratia necessaria Adæ ad per­ nihilominus argumentum ex illo petitum,
severandum esset gratia habitualis ant ac­ scilicet bonos angelos divina virtute fuisse
tualis versatilis, et non per se efficax , po­ specialiter munitos ne cum aliis caderent,
terant enim retorquere argumentum Semi- sicque eorum perseverantiam non esse a
Pelagiani contra S. Augustinum sic : Ex virtute liberi arbitrii, communibus tan­
te, eadem gratia necessaria est homini ad tum et versatilibus auxiliis adjuta.
2° Non advertit doctissimus Berti Ful­
resurgendum , quæ fuit necessaria Adamo
ad standum : atqui ex te, sola gratia ha­ gentium facere transitum a Verbo Dei ad
bitualis aut actualis versatilis, ct non per virtutem ab ipso dilfusam in angelos et ho­
se efficax, fuit necessaria Adamo ad stan­ mines ; subjungit enim (quæ omisit res­
dum ; ergo sola gratia habitualis aut ac­ pondens) : Sapientia quæ illumina!,vir­
tualis versatilis, non per se efficax, est tus quæ adjutorium præstat; id est, vir­
necessaria homini lapso ad resurgendum. tus substantialis quæ virtutem præstat ac_
Quo semel dato, tota S. Augustini doctri­ cidentalem angelo stanti ne cadat, homini
lapso ut resurgat; id enim præstare non
na de gratia evertitur.
Prob. 2° conclusio cx fidelissimis S. potest absque alicujus virtutis effusione
Augustini discipulis. S. Fulgentius lib. 2 intrinsece recepta.
Ad implicandam quam opponit, B. hanc
ad Trasimund. c. 2 : « Cognoscitur, in» quit, cunctos angelos uniformi ruinæ gratiam esse eamdem et diversam sub di­
» consortio opprimi posse, nisi quos vellet versa ratione : est eadem essentialiter. Vide
» a casu pravitatis virtus illa defenderet, quæ dixi in expositione status naturæ in­
» quæ sola naturaliter mutari depravari- nocentis.
S. Greg. Horn, il in Ezech. * Unige» que non potest. » Ergo aliquibus ange­
lis, quibus singulariter voluit Deus, pecu­ » nilus Patris, inquit, qui sursum est lirliari virtute subventum est, ne cum aliis » mitas angelorum, ipse deorsum factus
caderent : hæc autem virtus non fuit gra­ » est redemptio hominum : illis fortitudo
tia versatilis, hæc enim omnibus ct stanti­ » ne cadant, nobis adjutorium ut surgabus et cadentibus concessa est : ergo >· mus. »> Et lib. 25’ Moral, c. S, loquens
de angelis, dicit aliis cadentibus, alios 3
efficax.
Bcspondet Berti Fulgentium per vir­ Deo fuisse solidatos, utique similiter ca­
tutem intelligere Verbi divinitatem, non suros nisi solidati fuissent.
S. Bernardus Serm. 22 :n Cantica :
gratiam ab eo diffusam; idque probare
contendit ex his quæ habet Fulgentius cap. « Qui, inquit, erexit hominem lapsum ,
sequenti et ex quibus nos e contra conten- I » dedit stanti angelo ne labatur, sic illum
de captivitate eruens, sicut hunc a cap­
dimus nostram sententiam probari. « Una
tivitate defendens : ct hac ratione fuit
» est, inquit Fulgentius, in utroque graæque utrique redemptio, solvens illum
» tia operata, in hoc ut surgeret, in illo ne
» caderet; in illo ne vulneraretur, in isto » et servans istum. »
His conformitcr S. Th. m hac parte q.
» ut sanaretur; ab hoc infirmitatem repu-

DISSERT. II. PRÆAM BU I, A. ART. IV.
<09, a. 1 et 9 o, generaliter siowresolvit : discutere non est prasentis otii. Quaprop­
« Quantumcumque natura aliqua corpora- ter hæreo duntaxal verbis hic laudatis S.
■ lis vel spiritualis ponatur perfecta, non Thomæ, et sic arguo. 1° Juxta S. I h. pra­
» potest in suum actum procedere nisi mo- ter graiam originalem et virtutes superad­
» veatur a Deo. <» Deinde de natura inle- ditas viribus naturæ, requiniut in -tatu
■ gra specialiter a. 2 o : « Natura hominis, naturæ integræ tale auxilium quo liomo
» inquit, potest considerari dupliciter : moveatur ad bene agendum, quale in statu
» uno modo in sui integritate, sicut fuit naturæ lapsæ protêt* gratiam sanctifican­
» in primo parente ante peccatum ; alio tem et virtutes sanativas requiritur. « Ll» modo secundum quod est corrupta inno- »> terius, inquit S. Doctor, in utroque sta» bis per peccatum primi parentis. Secun- » tu indiget auxilio divino, ut ab ipsomo» dum autem utrumque station, natura « veatur ad bene agendum. » Atqui auxi­
» humana indiget auxilio divino ad facien- lium quod requiritur in statu naturæ lap­
» dum vel volendum quodeumque bonum, sæ quo homo moveatur ad bene agendum,
» sicut primo movente. » Et explicato dis­ est, fatentibus adversariis, efficaciter pra­
crimine inter naturam sanam et infirmam, movens , prædeterminans et speciale : ergo.
concludit articulum his verbis : «Sicigi- 2° Homo in statu naturæ integræ ex D.Th.
» tur virtute gratuita superaddita virtuti indiget auxilio quo moveatur ad beneagen» naturæ indiget homo in statu naturæ in- dum : ergo quo promoveatur efficaciter,
» tegræ quantum ad unum, scilicet ad alioquin maneret immotus et vinceretur ab
» operandum et volendum bonum super- homine Deus : ergo quo prædeterminetur
>· naturale ; in statu autem naturæ corrup- ad hoc bonum opus, quia per prædeter» tæ, quantum ad duo, scilicet ut sanetur, minationem nihil aliud intelligitur quam
» et ulterius ut bonum supernaturalis v ir- promotio efficax. 5° Istud auxilium ulte­
»» tutis operetur. Ulterius autem in utro- rius quod requirit S. Th. ut homo movea­
» que statu, indiget auxilio divino ut ab tur ad bene agendum, non est auxilium
» ipso moveatur. » A. 50 : « Homo in statu sine quo, illud enim supponitur : ergo auxi­
» naturæ integræ n*n indigebat dono gra. lium quo et efficax. Item non est auxilium
» tiæ superadditæ naturalibus bonis ad di- versatile et indifferens, quia auxilium ver­
■ ligendum Deum naturaliter super omnia, satile ct indifferens non movet hominem
■ licet indigeret auxilio Dei ad hoc eum ad aliquod bonum, sed potius movetur ab
» moventis ; sed in statu naturæ corrupt®, homine, cujus nempe consensu determi­
» indiget homo etiam ad hoc auxilio gra- natur : ergo efficax.
» tiæ naturam sanantis. » Sicque fere per
Quædamulterius opponit Berti exD.Th,
totam quæstionem; et hæc est in terminie,
quæ putat nobis esse contraria, dc quibus
ut patet, sententia nostra.
dicam in sol. obj.
At fallimur forte ? «Audio, inquit Berti,
» auxilium gratiæ moventis, non audio
Prob. 5° conclusio ex principiis S. Au­
» prœdeterminantis. Moventis dixit,non gustini. Primum principium S. Augustini
» efficaciter prœmoventis. Inveni nomen ex quo probatur fuisse Adamo et angelis
» motionis universalis et gratiæ sanantis, necessariam gratiam efficacem, nimirum,
» et nihil ultra. »
nullam creaturam posse se facere melio­
Seriumne sit in Augustiniano hujus­ rem quam a Deo facta sit, jam plusquam
modi responsum, an nugatorium, aut con­ satis expendimus. Secundum huic finiti­
sulto emissum, ut lectoribus caliginem of­ mum est, non posse hominem homini esse
fundat nosque ad extraneas disputationes meliorem quam Deus ipse sit homini. Ita
divertat? Dicant alii. Cælcrum si iste theo­ Enarrat, in Psal. 5'8, ex quo sic argumen­
logus quæstionem non moveat de nomine, tor. Ille melior est alteri, qui dat illi quod
quod puerile foret, sed de re ; habebit S. melius est : atqui si angelus n» primushoTh. sexcentis plus minusve locis nomine mo habuissent tantum a Deo posse perse­
motionis divinæ decuisse motionem effica­ verare , a se autem actualem perseveran­
citer promoventem, prodeterminantem et tiam, dedissent sibi quod est melius; me­
specialem : id integris voluminibus de­ lius est enim, ut jam diximus, agere quam
monstrarunt nostri Tliomistæ, sed quod posse agere, perseverare quam posse per503

UTRUM TAM ADAMO QUAM ANGELIS FUERIT NF.CESSAPI A, etc.
sevcrare : ergo angelus et homo fuissent Epist. S ad episcopos per Picenum consti­
tutos (habentur torn. 4 Concil. Labb.) di­
libi meliores quam Deus ipsis.
Tertium principium S. Augustini est, cit Adamum ideo peccasse, quia sibi fidens
neminem habere a «eipso in ordine super­ ad Deum oratione non confugit ut gratiam
natural! de quo iu semelipso possit gloriari sibi necessariam obtineret. Item docet S.
et quo ab aliis se discernat. Ita passim S. Th. 1 p. q. 94, a. 4, ad '6 : « Adæ, inquit,
doctor, præsertim de Dono Perseverant, » in tentatione non fuit subventum, quia
c. 15, cx illo Apost. i Cor. 4 : Quis tc » recursum non habuit ad Deum pro obtidiscernit ? Quid habes quod non accepis­ » nendo auxilio quo perseveraret.» Atqui
ti? Si autem accepisti , quid gloriaris in hypothesi quod Adam et angelus essent
quasi non acceperis ? Quod principium instructi gratia versatili quacum erantperetiam extendit ad angelos 1.11 de Civit, severahiri, modo illam suo assensu redde­
c. 19, ubi dicit quod solus ille discernere rent efficacem, nihil ultra illiserat a Deo
potuit (angelos), quipoluit,etiam prius­ cxpeclandum ct petendum ut persevera­
quam caderent, prccscire casuros. Atqui rent, cum jam totum ab eorum libero vo­
in systemate Janscnii et Augustinianomm, luntatis assensu penderet ; ergo non debe­
unus angelus habet a se quo possit in se- bant Deum orare, ut ab eo perseverantis
metipso gloriari, et ab aliis se discernat s donum obtinerent. Quid enim stultius est,
ergo. Prob. min. Pone duos angelos gra­ inquit S. Aug. lib. de Nat. et Grat.c. IS,
tia versatili æque instructos, quorum unus quam orare ut facias quod habes in tua
suo assensu eam reddit efficacem et perse­ potestate ? Neque pro hoc dono obtento
verat, alter suo dissensu reddit ineffica­ gratias agere; quia, ut ait idem S. Aug.
cem ct cadit ; palam est primum se per se- Epist. 107 ad Vitalem, Non gratias agi­
metipsum ab alio discernere et habere a se mus Deo, sed nos agere fingimus, si un­
quod in se et non in Domino glorietur. de illi gratias agimus, cumagere non pu­
ergo.
tamus.
Neque dicas quod unus non se discer­
Despondet Bert i, Adamum innocentem
nit ab alio sine gratia versatili ; id quidem non debuisse orare oratione gemitus, qua
verum est, sed non se discernit per gra­ nempe peteret auxilium nondum collatum,
tiam versatilem. « Gratia enim qire est sed oratione laudis, qua de accepto auxilio
» communis bonis et malis, non discernit gratias Deo referret et ejus conservationem
» bonos a malis, »» inquit S. Aug. lib. de peteret.
Kup.ct Concup. c. 3, et lib. de Præ- estin.
Sed contra. Neque pro conservatione
Sanctorum c. 5. Aridc plura circa hoc ar- hujus auxilii ullatenus erat neccsse ut ora­
gumenmm dcscientia media $ 5 ; quæ enim ret Adam, quippe nisi peccaret, certo scie­
contra illud reponunt Molinistæ pro statu bat sibi subtrahi non posse; si enim sibi
naturæ lapsæ, eadem reponunt Augusti- negatum aut subtractum fuisset ,jam ille
niani pro statu naturæ innocentis : unde sine sua culpa cecidisset, inquit S. Aug.
uaisque eædem solutiones sunt adhiben­ cap. 11 de Corrept. et Grat. Gratiarum
di, et ea quibus dicti Augustiniani impug­ autem actio quam Berti vocat orationem
nant evasiones Molinistarum, contra ipsos laudis, non est proprie oratio, hæc quippe
sunt retorquenda.
respicit beneficium obtinendum, illa ob­
QuartumS. Augustini principium. Crea­ tentum. Insuper non fuisset in hac hypo­
tura innocens debebat orare et petere a thesi locus gratiarum actioni saltem pro
Deo donum perseverantis, et ea obtenta perseverantia ; quia angelus stans nonplus
illi gratias inferre. « Quis enim audeat di- a Deo accepit quam angelus cadens : uter­
» ccrc aut credere, inquit S. Aug. 14 de que enim accepit a Deo naturam et gra» Civit, c. 17, ut neque angelus neque ho- fiam versatilem, quam bonus non ex Deo,
» mo caderet, in Dei potestate non fuisse?" sed ex se fecit efficacem. Si dicas, angelum
Ergo debebat hanc perseverantiam petere sanctum deocrc Deo gratias agere pro adep­
et pro ea obtenta gratias agere : id dictat ta corona gloriæ quam malus non obtinuit:
communis pietatis sensus. Unde Gelasius ita est; sed saltem pro graliis acceptis in
papa, doctrinæ S. Augustini approbator et via angelus beatus non debet Deo majores
vindex, in libello adversus Pelagianos, et | gratias agere, quam reptobus et in aetei -

am
DISSERT. II. PRÆAMBÜLA. ART. IV.
num damnatus; quod horrent piæ aures. ] in fine cap. 25 : Ea, quæ. omnia simul
Quintum S. Augustini principium est » fecit, administratorio actu gubernans ea*
inscrutabilitas lïùjoF quæstionis: cur unus » que movens sine cessa'ione operatur. »
gratiæ consentiatef non alter? cur unus in Ibi nulla mentio aut quæstiu de infirmitate
accepta justitia perseverat et salvatur, et natura ad actus supernaturales et merito­
non alter? de Dono Persev. c. 9 et 12, de rios, sed de sola subordination et depen­
Spirit, et Litt. c. 55 ct alibi. Atqui si tam dentia omnis causæ creatæ etiam naturalis
homini quam angelis data sit tantum gra­ in agendo a Deo omnipotente ut prima
tia versatilis, quam suo nutu redderent ef­ causa et primo motore
ficacem vel inefficacem, non est inscruta­
5° Lib. de Corrept. et Grat. quem no­
bile cur hi salvamur, illi damnantur, sed bis opponunt adversarii, cap. 14, loquens
facilissolntio, scilicet, homines salvari qui de electione Saillis in regem, quæ erat ac­
proprio arbitrio consenserunt gratiæ, illos tio mere civilis et naturalis, dicit : « .Non
damnari qui dissenserunt. Neque dicas S. » est itaque dubitandum voluntati Dei qui
Aug. hanc judiciorum profunditatem tan­ » in cœlo et in terra omnia quæcumquc
tum agnoscere pro statu naturæ lapsæ : » voluit fecit, et qui etiam illa quæ futura
nam lib. 11 de Genes, ad Lilt. c. 10, lo- » sunt fecit, humanas voluntates non posquens universaliter de omni creatura ra­ » se resistere quominus faciat ipse quod
tionali , consequenter de Adamo et ange­ » vult, quandoquidem etiam de ipsis liolis, ait : « Sed posset Deus etiam ipsorum » minum voluntatibus quod vult cum vult
» voluntatem in bonum convertere , quo- >» facit; nisi forte (utex mullis aliqua com» niani omnipotens est : posset plane : cur » memorem) quando Deus voluitSaiili reg» ergo non fecit? quia noluit. Cur nolue- » num dare, sic erat in potestate Israclita» rit ? penes ipsum est. >»
» rum subdere se memorato viro sive non
Prob. 4° conclusio evertendo funda­ » subdere (quod utique erat positum in comentum adversariorum. Si motio per se » rum potestate), ut etiam Deo valerent
efficax non esset necessaria in statu inno­ »» resistere; qui tamen hoc non fecit nisi
centia·, ideo foret, ut volunt adversarii, » per ipsorum hominum voluntates, sine
quia juxta S. Aug. tota ejus necessitas re­ » dubio habens humanorum cordiuin quo
petitur ex sola infirmitate naturæ lapsæ ad » placeret inclinandorum omnipolenlissiactus supernaturales et meritorios : atqui » mam potestatem. » Et paulopost de elec­
falsum consequens : ergo et ant. Prob. tione Davidis in regem : « Omnipotens
min. S. Aug. repetit necessitatem motio­ » Deus, inquit, adduxit illos ut eum regem
nis eilicacis non solum ex infirmitate na­ » constituerent. Et quomodo adduxit?
turæ lapsæ, sed etiam ex omnipotentia » Numquid corporalibus ullis vinculis alDei, ex subordi natione et dependentia om­ >» ligavit? Intus egit, corda tenuit, corda
nis creaturæ a Deo in agendo. Ergo. Prob. » movit eosque voluntatibus eorum, quas
ant. Imprimis S. Doct. lib. 5 de Trinit. » ipse in illis operatus est, traxit. Si ergo
cap. 1, statuit tanquam principium con­ » cum voluerit reges in terra constituere,
stans et universale, quod Divina volun­ » magis habet in potestate sua voluntates
tas sit prima et suprema causa omnium » hominum quam ipsi suas, quis alius facorporalium ct spiritualium motionum, » cit ut salubris sil correptio, et flat in corquæ verba profert ex S. Augustino S. Pros­ » repli corde correctio, ut coelesti consliper sententia 58. 2° Lib. de Genes, ad « tuatur in regno? » Et lib. 1 cont. duas
Liti. c. 20 : « Deus, inquit, movet occulta Epist. Pelagii cap. 20, loqueris de muta­
» potentia universam creaturam suam, eo- tione regis Assueri ab indignatione ad
« que motu illa versata, dum angeli jussa mansuetudinem , quæ etiam fuit actus or­
» perficiunt, dum circumeunt sidera, dum dinis naturalis : « Deus, inquit, occullissi■ alternant venti... dum vireta pullulant... » ma ct ellicacissima potestate cor regis
» explicat sæcnla, quæ illi cum primum » convertit et transtulit ab indignatione ad
» condita sunt tanquam implicita imlide- » lenitatem ; hoc est, a voluntate lædendi
» rat, quæ tamen in suos cursus non ex- » ad voluntatem favendi, secundum illud
» plicarentur, si ea ille qui condidit pro- ” Apostoli : Deus est enim qui operatur
• vido motu administrare cessaret. »> Et I >· in nobis et velle. » In his omnibus aper-

UTRUM TAM ADAMO QUAM ANGELIS FUERIT NECESSARIA, etc. 511
te sunt motiones efficaces, quarum tamen | » facta framea, nisi habeat bellatorem, janecessitatem non repetit S. Aug. ex infir­ » cct... Ergo quidquid vult, facit de animitate natura; læsæ, sed ex omnipotentia » ma nostra : cum in manu ejus est, utaDei et dependentia creaturarum ab illo, » tur ea quemadmodum vult. « In his om­
ut patet tum cx terminis, tum quia, ut dixi, nibus ct pluribus aliis quæ longum foret
istæ electiones et actiones erant mere civi­ referre, nihil de infirmitate naturæ, sed
les et ordinis naturalis, ad quas imperti- omnia referuntur ad omnipotentiam Dei.
nens est infirmitas naturæ læsæ in ordine EI ne dicas inesse quidem Dec omnipo­
ad actus supernaturales et meritorios. Imo tentiam pro omni statu, sed eam non exer­
ex necessitate motionis efficacis ad illos ac­ cere in omni statu, quia non est æqua ubi­
tus civiles, infert S. Augustinus tanquam que eam exercendi necessitas; patet ex
a minori ad majus, necessitatem hujusmo­ textibus laudatis eam exercere in omni sta­
di motionis ad actus salutares, nempe ad tu , atque agerc in omnes creaturas, sive
correctionem cordis ct morum, ut patet ex rationales sive irrationales, in angelos et
verbis secundi textus, quodque apertius homines, sive sanos sive infirmos, pro desrepetit lib. de Pradcst. Sanctorum c. 20, potica potestate, proque supremo quo pol­
ubi defendens hanc suam illationem con­ let in eas imperio, regendo, flectendo, mo­
tra Semi-Pelagianos, dicit : « Existimant vendo eorum voluntates ,non secus ac alias
» ad regna terrena facienda Deum inclina- creaturas quo vult, quando vult et quomodo
» re,ad regnum vero cœleste obtinendum, vult. Neque aliler fieri potest; cum enim
» Deum non inclinare quorum voluerit vo- ex S. Aug. sit omnipotens causa prima et
» Imitates.... Cogitate quale sit utcreda- suprema, et utatur anima nostra tanquam
» mus ad constituenda regna terrena, ho- instrumento pro nutu suo, necessario crea­
» minum voluntates operari Deum, et ad tura etiam rationales ipsi subordinautur
» capessendum regnum coelorum, homines et dependent in agendo.
u operari voluntates suas. » Ergo S. Au­
Confirmatur i°. Si necessitas gratiæ per
gustinus ex omnipotentia Dei atque crea­ se efficacis repetenda sit ex sola infirmitate
tura dependentia ab illo repetit necessita­ natura per peccatum originale læsæ, se­
tem motionis efficacis ct in naturalibus ct quitur quod ubi nulla est infirmitas ex
in supernaturalibus.
peccato originali, nulla sit gratia efficax,
4° Idem probant textus sequentes in En- sed gratia tantum versatilis : ita docent
chirid. c. 96. « Deus, inquit, non ob aliud adversarii, sitqui falsum consequens :
» vocatur omnipotens, nisi quia quidquid ergo ct ant. Prob. min In Christo Domi­
» vuk potest, nec voluntate cujuspiam crca- no nulla fuit infirmitas ex peccato originali
» tura (consequenter neque Adami, neque quod non contraxit. Item in B. Virgine,
» angelorum) voluntatis omnipotentis im- vel non fuit peccatum originale, secundum
» peditur effectus. » Et c. 102 . « Quanlæ- piam opinionem ; vel saltem, secundum
» libet sint voluntates vel angelorum, vel omnes, fomes fuit ligatus in utero matris,
·■ hominum, vel bonorum vel malorum, et plene exlinctus in conceptione Christi :
« omnipotentis voluntas Dei semper in- atqui tamen et Christus et beatissima ejus
» victa est. » Et lib. de Grat. et Lib. Ar- Mater non gratia versatili tantum, sed ef­
bil. cap. 20 : « Scriptura divina, inquit, si ficaci ct efficaeissima fuerunt donati. Ergo.
» diligenter inspiciatur, ostendit non so- Major est de fide, saltem quoad Chris­
> lum bonas hominum voluntates, quas tum ; quoad B. Virginem, temerarium fo­
» ipse facit ex malis et a se factas bonas in ret negare. Minorem autem non puto etiam
» actus bonos et in æternam dirigit vitam ; posse a quoquam negari. 1° Quia incre­
» verum etiam illas quæ conservant sæculi dibile est, imo videtur implicatorium, quod
» creaturam, ita esse in Dei potestate, ut Auctor et .Mater gratiæ, qui quovis alio ef­
» eas quo voluerit, (piando voluerit, faciat ficacius et indeclinabilius « Spiritu sancto
» inclinari. » Et Enarrat, in Psal. 54, ex­ ducebantur, regebantur et movebantur in
pendens illud Davidis, Effunde frameam, bonum, gratia efficaci taruerint, et quod
etc. «Quid est, inquit, anima nostra, aut in Chnsto-non fuerit gratia Christi, quam
» quid potest, nisi Deus illam teneat et tot annis ct tot voluminibus propugnavit
» pugnet de illa ? Nam quælibct optime S. Augustinus. 2° Quia sequeretur quod

*

$

5<s
DISSERT. IL PRÆAMBÜLA. ART. IV.
bona opera Christi et Matris ejus non fue­ pravisa merita, quia ea a seipsis et non a'
rint a Deo pravisa in suo decreto, sed in Deo sunt habitura. Verum in Christo
ipso usu eorum liberi arbitrii per scien­ nulla erat corruptio, et tamen secundum
tiam mediam, quodque Christi pradesti- S. Aug. mox citatum, ejus praedestinatio
natio ad unionem hypostaticam, et B. Vir­ fuit gratuita. Insuper potior ratio quæ pro­
ginis ad maternitatis Dei dignitatem, bat pradestinationem gratuitam in hoc sta­
utriusque ad gloriam, non fuerit gratuita, tu, æque probat in statu innocentia: : sci­
contra expressam S. Augustini doctrinam licet, quicumque ordinate agit, prius in­
tendit finem quam media. Vide quæ hac
de Pradestinat. Sanctorum cap. 15.
Hespondct Berti, diversam esse ratio­ de re dixi contra Molinam in 1 p. disseri,
nem creatura rationalis innocentis et Chris­ de prædestinatione.
2° Docent adversarii decreta divinæ vo­
ti ; quia Christus fuit caput Ecclesiæ quam
acquisivit sanguine suo : in unoquoque luntatis pro statu natura lapsa: esse ex se
autem corpore eadem est vita capitis et efficacia et prædcterminanlia, negant pw
membrorum : unde gratia efficax fuit Chris­ statu natura innocentis; et tamen ea ratio
to collala, non ob ejus necessitatem, sed qua S. Aug. horum decretorum efficaciam
propter Ecclesiæ suæ sponsæ participatio­ vindicat pro statu natura lapsæ, militat
nem.
pariter pro statu innocenliæ, nempe oinniSed contra. Esto verum sit assumptum potentissima Dei voluntas, quæ de ipsis
Berti de corpore physico, non est tamen hominum voluntatibus quod vult facit, qui·
necessario verum de corpore morali, ad humanorum cordium,quo voluerit et quan­
cujus capitis rationem sufficit quod aliquo do voluerit inclinandorum, supremam el
modo influat vitam in membra; sive autem absolutam habeat, potestatem, quæ magi*
Christus habuerit gratiam efficacem sive habet in sua potestate voluntates hominum
non, potuisset nobis influere vitam gra­ quam ipsi suas, lib. de Correpi, et GraL
tiæ : unde si ex nullo alio capite ea indi­ ct alibi.
guerit, non probatur illum eam habuisse.
5° Totis lacertis impugnant advor-arii
Insuper ouid de B. Virgine respondebit scientiam mediam in prasenti statu, ad­
Berti ?
mittunt in statu innocenliæ, et tamen ea
Confirmatur. 2°. Si Adam eo quod nul­ impugnatur pro hoc statu iis momentis quæ
lam pateretur rebellionem in appetitu in­ ejus impossibilitatem in omni statu de­
feriori , non indiguerit gratia efficaci ad monstrant, inter cætera quod nullum sit
pia opera, puta, ad diligendum Deum su­ ejus objectum. Vide alia plura de hac
per omnia, sed ipsi satisfuerit gratia ver­ scientia in 1 p.
satilis, sequitur quod homo regeneratus
Solvuntur objectiones.
Christo, pariter non indigeat gratia efliPIIÆNOTANDA.
caci tunc, quando nulla appetitus inferio- j
rioris tentation? pulsatur, ut non raro con­
1 nicum ex S. Augustino suæ sententia*
tingit juxta S. Aug. lib. 6 cont. Julian, fundamentum petunt adversarii ex cap. io,
cap. 19 el experientia probat. Concupis­ 11, 12 libri de Corrept. et Grat. (piem S.
centia enim quæ non stimulat nec lentat, Aug. jam senex scripsit et direxit ad mo­
non est magis impedimento ad actum vir­ nachos Adrumelinos.
tutis , quam si non esset omnino : atqui
Hi cum accepissent pradicari a S. Au­
falsum consequens, etiam secundum ad­ gustino quoddam gratiæ genus, quæad om­
versarios : ergo ct ant.
nia pietatis opera esset necessaria, nec. Ia
Prob. 5° conclusio ab inconvenienti­ men ullis meritis obtineretur, dixerunt ne
bus ct antilogiis quas incurrunt adversa­ minem esse corripiendum si bonum non
rii. 1« Propugnant pradestinationem gra­ ageret, aut in bono non perseveraret,cum
tuitam in hoc statu, negant in statu inno­ neutrum posset sine gratia, quam nec sibi
centia·. Dicunt equidem ita exigere diffe­ dare nec a Deo mereri posset ; sed orandum
rentiam statuum, ut creatura corrupta! eli­ tantum ut Deus ipsi gratiam largiatur.
gantur ante pravisa merita, quia Densest
I l hanc querelam depelleret S. Augus­
illa datum* per gratiam eflicacem : quæ tinus, composuit librum de Correpi, el
autem usu sunt corruptae, eligantur post Grat, in quo multis argumentis probatbee

►—

UTRÜM TAM ADAMO QUAM ANGELIS FUERIT NECESSARIA, etc. 515
duo coherere, scilicet, hominem indigere datur, non indigeret; quia nempe ejus na­
gratia ut bene agat, et tamen juste corripi tura erat sana et integra, cum nostra sil
infirma ct vulnerata, ideoque potentiori
si ea destir.itus non bene agat; quia utrum
que docet S. Scriptura. Deinde mullis mo­ auxilio juvanda. Hinc concludit cap. 12,
<< ipsa adjutoria esse distinguenda. Aliud
mentis utilitatem correptionis ostendit.
Monachis autem importunius quærenti- » est adjutorium sine quo aliquid non fit,
bus cur Deus deneget justis gratiam ne­ » ct aliud est adjutorium quo aliquid fit..
cessariam ad perseverandum, et tamen ille » primo itaque homini datum est adjuto­
‘culpetur quod non perseveret : respondet » rium perseverantiæ non quo fieret ut
S. Augustinus, justis temporaneis subtrahi » perseveraret, sed sine quo per liberum
gratiam, quia non sunt a massa perdi­
arbitrium perseverare non posset. Nunc
tionis a-terna Dei pradestinationc dis­ w vero sanctis in regnum Dei prxdestinatis,
creti , id est, subtrahitur propter pecca­ η non tantum tale adjutorium perseveran­
tum originale. At reponebant monachi gra­ » ti® datur; sed tale ut eis ipsa perseve­
tiam perseverantiæ fuisse denegatam primo » rantia donetur. »
parenti innocenti ct ante omnem culpam :
!læc est summa doctrinæ S. Aug. in his
ergo ille saltem erat excusabilis, neccorri- tribus famosis capitibus. Ex qua infert Janpiendus.
senius discrimen inter praesentem statum
Hujus objectionis occasione, assumit S. ct statum innocenti® in co situm esse,quod
Augustinus tractandam quæslionem de gra­ gratia propria statui innocenti® sit auxi­
tia primi hominis et angelorum cap. 10,11 lium sine quo, seu gratia sufficiens tantum
ct 1'2. « Quæritur a nobis, inquit cap. 10, et versatilis subdita libero arbitrio, nec
» quantum attinet ad hoc donum Dei quod ulla fuerit in eo necessaria gratia perse effi­
» est in bono perseverare usque in finem cax ; gratia autem propria huic præsenti
» (joui inlcllige agi dunlaxat de gratia per­ statui sit auxilium quo, seu gratia per se
ii sevcranliæ finalis), quid de ipse primo efficax propter infirmitatem natura*, nec
» nomine sentiamus, qui certe sine ullo ulla detur in eo sufficiens tantum. El hoc.
» vitio factus est rectus.... si enim in illa est, ut jam monui, venenata radix el origo
» rec itudinc in qua sine vitio factus est illius hæresis. Theologi qui dicuntur Au­
» Adam, habuit perseverantiam, procul gust iniani idem inferunt, excepto quod ag­
- dubio perseveravit in ea ; et si persevera­ noscant etiam pro præsenti statu gratias
ti vit, utique non peccavit.... Eum autem sufficientes.
» peccasse et desertorem boni fuisse, ve­
Hanc distinctLncm inter adjutorium
» ritas clamat. Non ergo habuit in illo bono
sine quo non ct adjutorium 71/0, quorum
II perseverantiam, etsi non habuit,utique
primum suffecerit angelis et primo homini
U non accepit.... Porro sipropterea non ha­
ad perseverandum, alterum praesenti statui
u buit, quia non accepit, quid ipse non
sil necessarium. Jansenius lib. de Grat.
» perseverando peccavit, qui perseveran­
primi hominis cap. 17. dicit esse veram d
W tiam non accepit.’Neque enim diei potest
immobilem bassitn, cui incumbat lotaS.
» ideo non accepisse , quia est discretus a
Augustini doctrina de gratia Christi, qua
N massa perditionis gratiæ largitate, non­
sublata nccessc est ruat totum ædificium .·
U dum quippe erat illa in genere humano
( lavem qua ad Augustini doctrinam pa­
M I crditionis massa antequam peccassel,
tet aditus sine qua qui eam molitur in­
M ex qua tracta est origo vitiata. »
gredi , relut cactis in meridie palpabit
Huic, difficultatis. Augustinus repondet, filum, «pio nisi quis regatur, lota S. Au­
Adammn nihilominus fuisse inexcusabilem gustini doctrina merus est illi labyrinthus.
ct corripiendum; quia licet non habuerit Eadem cantant cardinalis Norisms, patres
auxilium efficax ad perseverandum, quale S. Mauri, Boudartiusct alii apud fleri i.
datur nunc. prxdestinatis, habuit tamen
\ erum non advertunt doctissimi viri
auxilium sufficiens, quod erat permissum inde gravem iniunam inferri non solum S.
ejus voluntati el quorum persev crare posset Augustino, sed coactis adversus I’ lagiasi vellet, sicut boni angeli cum illo perii
nos conciliis e» univers® Ecclesiæ , ut obberum arbitrium perseverarunt; additque serv avit noster Massoulic dissert. 4 de ( > rat.
lationem cur auxilio efficaci, quale nunc Adami a. 10. Etenim constat, fatenlc Jan-

DISSERT. II. PR Æ AMBULA. ART. IV.
senio» S. Augustinum hune lib. de Cur­ torii quoetsinc quo pro variis naturæsta­
rent. et Grat, in quo solo banc distinctio­ tibus docuerat; sine qua, si adversariis cre­
nem duplicis adjutorii quo et sine quo res­ el imus, necesse erat tanquam cæcos in me­
pective ad statum innocentiae et lapsum ex­ ridie palpare, eos quos lucidissime instruc­
primit, composuisse sub finem vitæ. Quo tos existimabat S. Augustinus.
posito,
Insuper adverte absonum hac in re Jan­
Sequitur 1°, juxta adversarios, longe senii paralogismum .· postquam citato ca­
aberrasse S. Prosperum in præfatione con­ pite 17 de gratia primi hominis, dixit hanc
tra Collât, dum dixit : « Viginti amplius auxiliorum distinctionem esse elavem, ba­
» annis contra inimicos gratiæ Dei catholica sim, ac fundamentum doctrinæ. S. Aug.in
» acies hujus viri (S. Augustini) ductu fine ait : « Quæ sane ratio est cur eam in» pugnat et vincit : vincit dico , quia non » sinuatam quidem sæpius, nunquam ta» patiturrespirarequod vincit. » Quæ enim » men aperte traditam, tandem in line vitæ
victoria tot annis esse poterat, cum arma » suæ luculentissime declaravit. » Ecquis,
quibus solis victoria comparari poterat, amabo, in animum unquam induxerit mag­
nondum S. Augustinus exemisset ? Quibus num Augustinum noluisse toto tempore
Quibus armis confectum est bellum, si sua vitæ aperte docere hanc distinctionem,sed
hujus certaminis dux primarius S. .Aug. ad id expectasse finem vitæ, quia est cla­
nondum protulisset? Vanus igitur fuit de vis , basis et fundamentum doctrinæ quam
prostrata hæresi Pelagiana Ecclesiæ trium­ viginti annis tradiderat : vah ! stultum et
phus, si in eo capite sita estS. Augustini præposterum ordinem S. Augustino pror­
doctrinæ basis, quod in solo lib. de Cor- sus indignum.
rept. et Grat. tradidit.
Hac observatione praemissa, accedamus
Sequitur 2°, Augustinum turpiter de­ nunc ad germanam explicationem hujus
lusisse monachos Adrumetinos, cum, ut difficilis doctrinæ S. Augustini ct celebris
eorum dissensiones sedaret, eis misit li­ distinctionis adjutoriorum quo ct sine quo
brum a se editum de gratia et libero arbi­ non.
trio, cosque cap. Ide Corrcpt. ct Grat. in­
Imprimis praenotandum est quid S. Aug.
stanter adhortatur ut illum assidue lege­ intelligat nomine adjutorii sine quo : an
rent , his verbis .· « Si ergo librum hunc ipsam justitiam originalem, an aliquod do­
>» fructuosissimum habere vultis, non vos num habituale superadditum , non con­
» pigeat relegendo habere notissimum, ut stare inter theologos; sed quidquid sit,
» dilucidissime sciatis quibus et qualibus non pertinet ad præsens institutum, cum
» quæstionibus solvendis atque sanandis, de solo adjutorio quo agatur; id tantum
» non ibi humana, sed divina occurrat est observandum, istud donum habituale,
» auctoritas. « Et Epist. 47 ad Valentinum qualecumquc sit, congrue vocari a theolo­
abbatem et monachos Adrumetinos , dum gis auxilium sufficiens, quia per illud homo
ad eos mitteret praefatum librum de Grat. redditur potens ad operandum bonum stiet Lib. Arbit. « Scripsi ad vos, inquit, pernaturale : quo etiam nomine vocantur
» etiam librum quem si, adjuvante Domi- in natura lapsa quædam gratiæ actuales.
» no, diligenter legeritis, ct vivaciter in- Auxilium autem quo, de quo hic est quæs» tellexeritis, nullas existimo inter vos de tio, intelligilur ab omnibus auxilium ac­
■ hac re dissensiones ulterius futuras. » tuale efficax. Porro Thomistæ, ut osten­
Num,quæso, clausum obseratumque li­ dant necessitatem omnis auxilii éfficacis
brum mittebat ipsis S. Augustinus, non­ non fuisse a S. Augustino negatam, pro
dum missa suæ doctrinæ clavi? Num in la­ statu innocenliæ, citatis capitibus de Cor­
byrinthum conjicere volebat incautos, non­ rcpt. et Grat. duas ineunt vias, quæ tamen
dum contexto illo cujus solius ope emergere coincidunt.
'
poterant? Num falso commendabat opus in
1° Et communius observant non omne
quo dilucidissime, non solum humana , auxilium efficax esse ejusdem conditionis
sed divina auctoritas occurreret solvendis ct virtutis; aliud est movens tantum ct apde gratia quæstionibus opportuna? Non­ . plicans potentiam ad agendum, aliud non
dum enim ediderat librum dc Corrept. et solum movens et applicans, sed simulsaGrat. neque celebrem distinctionem adju­ 1 nans et roborans, prunum dicunt neces*
614

1

ÜTRUM TAM ADAMO QUAM ANG ELIS FUERIT NECESSARIA , etc.
sarium fuisse ct Adamo et angelis, ratione | auxilia gratuita proprie dicta, nec ad illum
dependentia*, a Deo in agendo; non secun­ respicimus, sed eum supponimus, cum
dum ; quia 'natura eorum cum esset sana quærimusquid possit aut nec. possit aliqua
et integra, non indigebat auxilio medici­ creatura per proprias vires absque gratuito
nali ct sanativo, quali indiget nunc nostra auxilio : quod enim fieri potest aut reipsa
natura infirma et vulnerata, cui proinde fit a creaturis, cum tah auxilio communi
est necessarium auxilium quod sit non so­ divinæ providenti®, dicitur posse fieri,
lum movens et applicans, sed etiam sanans aut reipsa fieri per vires creatura. Unde
et roborans : S. Augustinum vero, cum a cum assignamus causam cur ita fiat aut
statu naturæ innocentis excludit auxilium non fiat, non recurrimus ad illum proviquo ct efficax, loqui de auxilio sanante et dentiæ influxum, sed ut propriam causam
roborante, non de adjuvante simpliciter et et rationem aderimus virtutes activas crea­
applicante; quod aperte colligunt ex ejus tas : sic quod mulier sana et fœcunda pa­
verbis cap. 11, ubi ait : « Ille (Adam) non riat , quod miles generosus vincat hostem
» opus habebat eo adjutorio quod implo- imbellem, quod homo s.tnus ambulet, lo­
u rant isti (sancti in hac vita) cum dicunt : quatur, colat agros , plantet vineas, licet
u rideo aliam legem in membris meis hæc non fiant sine generali Dei concursu,
u repugnantem legi mentis meæ ct cap- illi tamen non referimus, nec dicimus fieri
» tivantem me in lege peccati quæ est in ex Dei auxilio, sed per proprias vires na­
» membris meis. Infelix ego homo' quis tura. At quæ fiunt a causis secundis per
» mc liberabit dc corpore mortis hu- virtutem aliquam specialem a Deo gratis
» jus ?.....Ille vero nulla tali rixa a seipso
ultra conditionem virium naturalium col» adversus seipsum tentatus atque turba- latam et moventem, ea dicuntur proprie
» tus, in illo beatitudinis loco sua sccum fieri per Dei auxilium, iliique ut auctori
μ pace fruebatur. » Hac autem apposita dis­
proprie tribuuntur, non vero causis secun­
tinctione , facile explicant phrases S. Au­ dis : ut quod Jonathas cum suo armigero
gustini quæ videntur alienæ a nostra sen­ tot millia hominum profligaverit, non ipsi
tentia : facilius adhuc si jungas sequentia. Jonathx nec ejus virtuti tribuitur, sed Deo
Itaque
,
adjuvanti specialiter supra communem re­
Alter dicendi modus est sapientissimi rum cursum atque conditionem virium na­
P. Antonii Goudin, qui, supposita ct ad­ turalium. Similiter quod mulier sterilis et
missa præfata distinctione adjutorii quo in infacunda speciali Dei munere pariat pro­
movens ct sanans, addit et observat Deum lem vegetam, ut contigit in Elisabeth ma­
induere duobus modis in causas secundas: tre .loannis-Baplislæ, non virtuti proprie.*
1° per ordinariam provideidiam, vires ca­ sed Deo tribuitur.
rum activas dirigendo, movendo, appli­
Hoc duplici divini influxus modo posito,
cando ad effectus ipsis propriis virtutibus quem nemo inticiari potest, quavis tandem
proportionates ; 2° causas secundas adju­ ratione explicetur, de quo non est nunc
vando, modo quodam supra consuetum re­ quæstio : dicimus S. Augustinum hh. ci­
rum cursum ct conditionem virium ac spe­ tato de Corrept. ct Grat. ubi agitat quaes­
ciali auxilio , quo fit ut per virtutem Dei tionem de perseverantia respectu nature
efficiant aliquid excedens vires suas, ct innocentis et lapsae, seponere a sua dispu­
quod nunquam ab ipsis fieret sub consueto tatione, aut potius supponere providentiam
lanium auxilio, ut cum per paucos infir- illam generalem, ejusque motionem et di­
mosque milites ingentem et fortem exerci­ rectionem, solumque respicere ad auxilium
tum profligat; cum mulieri cujus gignendi illud proprie dictum, id est, ad virtutem
facultas est infirma ct impedita, juxta con­ specialem gratis datam supra natura con­
suetum rerum ordinem ct suarum virium ditionem qua Deus in nobis et per nos ple­
conditionem, vel nullam, vel non nisi ad­ raque facit, quæ per insitas libero arbitrio
modum infirmam prolem gigneret, speciali vires alioquin minime fierent; non enim
munere confert ut vegetiorem prolem, illi erat controversia circa providentiam et
quam quævis fœcunda mulier, pariat.
modum generalem «pio Deus omnia in om­
Primus Dei influxus,quia communis om­ nibus operatur, sed de gratuitis divine
nibus omnino causis non recensetur inter gratiæ auxiliis, atque de illo adjutorio spe-

SIG
DISSERT. IT. PR/EAVBULA. ART. IV.
ciali quaerit an ad perseverandum co indi­ • per auxilium sine quo. Hæc paucis mutageat angeli’’ ct homo innocens, uti nosin I tis laudatus Goudin tract, de Gratia q. 2,
natura lapc' "idigemus.
a. 5, et fusius tract, de Prædcst. q. 2, a.4.
Igitur juxta hunc alterutrum dicendi
Statu quaestionis ita statuto, plana est I
S. Augustini doctrina de discrimine adju­ modum, aut potius juxta utnimque; cointoriorum stat us naturæ innocentis et lapsæ, cidunt enim, nt dixi, et secundus non est
etiam salva necessitate gratiæ per se effi­ nisi maior explicatio prioris; facilis est res­
cacis in utroque statu. Natura enim inno­ ponsio ad ea omnia quæ adversarii nobis
cens se habebat ut natura fortis et sana, opponunt ex S. Aug. lib. de Corrept. ct
instructa omni facultate ad bonum etiam Grat. quod nobis restat peragendum. Ita­
supernaturale agendum : unde secundum que sequuntur
ordinarium rerum cursum et conditionem
Objectiones.
virium suarum, ct bonum agere ct in eo
perseverare poterat ; imo effectum est ut
Opponunt S. Augustinum laudatis capi­
angeli boni id præstiterint. Quod cum di­ tibus pluries dicere Adamo datum esse ad­
citur, non excluditur motio et directio ge­ jutorium perseverantiæ, non quo fieret ut
neralis divinæ providentis quæ in omni perseveraret, sed sine quo per liberum
agente locum habet, ut notat S. Th. tota arbitrium perseverare non posset, sanctis
q. 409 et alibi, et docet S. Aug. locis re­ autem prædestinatis in hoc statu dari ad­
latis in probationibus. Unde natura inno­ jutorium quo perseverant.
cens cum collatissibi viribus perinde agere
B. id a nemine negari; indubium est
ac perseverare poterat, ac mulier fœcunda enim Adamo non fuisse concessum adjuto­
ct sana vegetam prolem gignere, ac miles rium quo perseveraret, alioquin persevefortis et armatus hostem ignavum et iner­ rasset; sed nihil inde pro adversariis, non
mem vincere, et homo sanus ambulare et enim quærimus an Adam habuerit istud
loqui; quanquam cum id fit, minime fiat adjutorium, sed an illo indiguerit.
absque Dei motione, quam nostri ThomisInstant 1°. DixitS. Augustinus gratiam
tæ explicant per physicam præinotionem, Adami fuisse minorem sed lætiorem, gra­
omnibus agentibussecundis in quovis statu tiam Christi esse tristiorem sed potentio-·
necessariam. Quamobrem in angelis per­ rem.
severantibus habuit locum gratia per se
Besponderi potest ut ante, S. Augusti­
efficax, quatenus Deus non solum eis con­ num loqui de gratia quæ de facto fuit con­
tulit ut cum aliis facile perseverare possent, cessa Adamo, non de illa qua indigebat.
sed etiam eos præ aliis sic movit et direxit, Sed dato S. Augustinum contulisse gra­
ut reipsa perseverarent. At homo in hoc tiam Christi cum gratia Adami, non quam
statu, etiam per gratiam justificatus, se ha- habuit, sed quam habuisset si perseverasbetad bonum etad perseverantiam utcausa set, ct qua illi opus erat ad perseverandum,
infirma, innumerisque impedimentis im­ non sequitur gratiam Adamo necessariam
plicata , cx quo lit ut si solum secundum fuisse versatilem et non efficacem; quia
consuetum cursum rerum et juxta propriæ inter gratias efficaces sunt aliæ aliis polenconditionis modum ei provideretur, nemo tiores, cæ scilicet quæ ad plures et nobi­
perseveraret; et ideo iis omnibus qui per­ liores et difficiliores effectus edendos ordi­
severant confertur per specialissimum Dei nantur. Quis enim dubitat gratiam quæ
auxilium, non solum juxta consuetum mo­ prostravit Saulum furentem et spirantem
dum mov ens et dirigens, sed etiam specialis­ minarum et cædis in discipulos Domini,
simo modo sanans, roborans ct dirigens, ct, fuisse potenliorem quam quæ convertit la­
nt ita dicam, manu tenens hominem,ut, li­ tronem sua crimina in cruce expiantem?
cet infirmus inter tot tentaliones,perseveret Porro gratia Christi ordinatur ad plures ct
per Dei virtutem; quod minime fecit pri­ difficiliores effectus, nempe ad sananda
mus homo, habens virtutem liberi arbitrii vulnera naturæ, ad vincendam rebellem
tani et fortis atque instructi omnibus su- concupiscentiam, etc. quam gratia Adami,
pcrnaturalibus habitibus, cui etiam aderat in quo erat natura sana; et ideo hæc fuit
Deus ut primus motor, nisi ipse illi defuis­ minor sed lælior, illa est tristior sed poset : quod totum inlelligit S. Augustinus tentior

*

_

UTRUM TAM ADAMO QÜAM ANGELIS FUERIT NECESSARIA , etc. 517
Hinc vides nos distinguere inter adju­ hujusmodi loquendi formulas non astruit
toria utriusque status, non solum ratione gratiam versatilem p-o hoc «’atu , n e ah
titillorum, quod natura innocens unico ti­ eo excludit gra iam efficace u, >e<l i.imum
tulo indigeret auxilio efficaci, oh subotdi- assignat causam immediatam boni operis
nationem scilicet ct dependentiam; natura seu perseverant iæ scilicet hberuin con­
vero lapsa duplici titulo, illo scilicet, et sensum arbitrii, salvo semper jure prims
præterea titulo infirmitatis, ut putant ad­ causæ, a qua secunda habet quod velit et
versarii; sed distinguimorf ipsa adjutoria faciat, ut ipsemetS. Augustinus aperte de­
etiam ratione sui, quatenus unum est spe­ clarat lib. 1 Retract, c. 10, ubi cum Pela­
giani similibus loquendi formulis a se prius
cialius et potentius altero.
Hinc etiam præoccupatur quod repo­ usurpatis, scilicet quod non semel dixis­
nunt, scilicet, gratiam status innocentix set, homines posse bene agere si vellent,
secundum nos fuisse etiam quantum ex abuterentur, monet se hoc dixisse absque
se sanalivam et medicinalem; quia, in­ præjudicio gratiæ qua Deus operatur in
quiunt, hoc ipso quo fuisset per se efficax, hominibus ut velint. « Quod vero dixi, insanasset infirmitatem si invenisset; hoc » quit..., quod omnes possuwt (implere
enim negamus, et dicimus quod non om­ » mandata) si velint, non existiment novi
nis gratia efficax sit ex se sanaliva, sed ad » hæretici Pelagiani secundum eos esse
hoc requiratur specialis et fortior virtus : » dictum. Verum est enim omnino omnes
unde gratia primi status fuisset perse efficax » homines hoc posse si velint, sed præparespectu naturæ sanæ, non vero respectu » ratur voluntas a Domino. » Ha quando
naturæ infirmæ, nisi virtute superaddita. dicit Adamum potuisse perseverare si vel­
Instant 2°. S. Aug. totis his tribus ca­ let, perseverantiam positam esse in ejus
pitibus asserit. « Tale fuisse adjutorium arbitrio, et similia, non vult indicare gra­
• Adamo datum, quod desereret cum vel- tiam versatilem et excludere efficacem, sed
» let, et in quo permaneret si vellet...... vult tantum assignare causam immedia­
> Deum suam gratiam dimisisse libero tam, scilicet liberum voluntatis consen­
» Adami arbitrio... perseverare in ejus li- sum , supposita semper prima cujusque
» bero arbitrio fuisse relictum, » et similia : operis causa et necessitate efficacis ejus
atqui hæc aperte significant gratiam ver­ motionis. Id etsi (acta paritas non proba­
satilem, et perseverantiam ex sola Adami ret, evincerent formales textus ipsius S.
voluntate pependisse : ergo.
Augustini quos recensuimus in prima pro­
Jl. N. min. duplici ratione. 1° Quia batione conclusionis versus finem, respon­
S. Augustinus similes loquendi formulas dendo cuidam instantis Berti.
2° Has loquendi formulas adhibuit spe­
usurpat loquens de gralia hujus status, ex
quibus tamen colligi non potest hujus sta­ cialiter de Adamo. S. Augustinus ; quia,
tus gratiam agnovisse versatilem et exclu­ ut observavimus supra, ea quæ facimus aut
sisse per se efficacem : sic cap. 7 libri quem facere possumus ex sola communi Dei mo­
expendimus, rejiciens excusationem eo­ tione secundum conditionem virium nos­
rum qui dicunt : Non perseveravimus, quia trarum collata et movente, dicuntur juxta
perseverantiam non accepimus, reponit : communem modum loquendi esse permis­
« Ilumo, in eo quod audieras et tenueras, sa nostro arbitrio, nos ea posse facere si
» in eo perseverares si velles. » Lib. ad velimus, etc. E contra quæ facimus aut
Simplic. « Si Esaii voluisset, cucurrisset.» possumus tantum ex specialiori auxilio Dei
Lib. de Nat. et Grat. c. G4 : « Ad ipsum supra consuetum modum et conditionem
« arbitrium pertinet vocantem audire et virium nostrarum movente, ea non dicun­
» credere. » Lib. 12 de Civit, c. 6, de duo­ tur arbitrio nostro dimissa, nec nos posse
bus adolescentibus eadem tentatione pul­ ea facere si velimus, sed Deo specialiter
satis loquens : «Si, inquit, eadem tenta- moventi tribuuntur : sic dicimus hominem
» tione ambo tenentur, et unus ei cedat. sanum posse ambulare si velit, ambulare
» alter idem quod fuerat perseveret; quid esse relictum aut permissum ejus arbitrio
» aliud apparet, nisi unum voluisse, al- militem fortem ct generosum optimis ar­
■ terum noluisse a castitate deficere ? » mis prxcinctum posse, si velit, vincere
Quemadmodum ergo S. Augustinus per j hostem ignavum et inermem, victoriam

DISSERT. II. PPÆAMBULA. ART. IV.
318
esse in ejr.s arbitrio ; et ita loquimur, non judicio gratiæ ulterioris bonis angeli ronexclus? motione communi primæ causæ, ccssæ Ponamus duos milites aqualibus
sed ea supposita. E confia de homine in­ armis et viribus instructos, quorum unus
firmo non dicimus quod possit ambulare arma spome abjiciens, somno, Indo, vino,
si velit, ambulare esse in ejus arbitrio .· de etc. indulgens, ab hoste vincitur, alter ar­
sailite timido et inermi non dicimus quod mis et viribus recte utens hostem vincit:
possit, si velit, vincere hostem generosum verissime dicimus utrumque per easdem
et strenue armatum, nec quod victoria sit vires potuisse vincere, hunc per hujusmo­
in ejus arbitrio; quia licet id possit aut di vires vicisse, alterum cum iisdem viri­
faciat, non tamen potest aut facit nisi ex bus sua culpa victum esse; neque tamen
auxilio speciali supra consuetum modum et ab ilio qui vicit excludimus motionem
vires collato et influente. Cum ergo Adam communem applicantem et efficientiam
esset sanus et virtutibus infusis cumulatus, causæ primæ, sed duntaxat auxilium spe­
sufficiebat illi ad perseverandum auxilium ciale efficiens aliquid supra conditionem
commune et consuetum , inlluens secun- ejus virium.
Jum conditionem ejus virium ; nec indige­
Instant 4°. S. Aug. dixit « Deum prius
bat auxilio speciali sanante et roborante n ostendere voluisse quid posset liberum
vires, quali indiget homo lapsus et infir­ » arbitrium angelorum et hominum,deinde
mus. Quamobrem hoc speciali titulo vere » quid posset gratiæ beneficium, juslitiædixit de Adamo S. Augustinus potuisse » que judicium. » Quæ verba sic intelli­
perseverare si vellet, perseverantiam esse gunt , ut Deus creando Adamum ct ange­
in ejus arbitrio, et similia, quæea ratione di­ los dederit illis arbitrium quod cum gratia
ci non possunt de homine lapso et infirmo. versatili sine novo gratiæ beneficio posset
instant 5°. S. Augustinus dicit « An- perinde agere bonum ct malum ; deinde
» gclos sanctos, cadentibus aliis per libe- homini lapso dederit efficax auxilium re­
» rum arbitrium, per idem liberum arbi- surgendi , demum in angelos apostatas
» trium stetisse.... malos angelos per li- justitiæ judicium exercuisse.
» herum arbitrium a Domino Deo refugas
B. 1° me jam dixisse et probasse hæc
» factos esse; cæteros autem per ipsum li- esse dicta a S. Augustino, non in commen­
» bermn arbitrium in veritate stetisse : » dationem , sed in depressionem liberi ar­
atqui mali angeli ceciderunt per liberum bitrii , scilicet Deum voluisse ostendere
arbitrium sine novo gratiæ beneficio : ergo quid arbitrium se solo posset ad malum,
si per idem liberum arbitrium steterint et non ad bonum. Fide primam proba­
boni, steterunt sine novo gratiæ beneficio. tionem conclusionis sub finem.
B. D. maj. Sancti angeli steterunt per
2° Dato gratis quod S. Augustinus dixe­
idem liberum arbitrium per quod mali ce­ rit Deum voluisse ostendere quid arbitrium
ciderunt, per idem identitate virium ex posset ad bonum et ad malum , id etiam
donis habitualibus et quoad actum pri­ ostenditur in nostra sententia. Pone duos
mum, C. quia omnes angeli tam boni quam milites, unum fortem et generosum,alte­
mali fuerunt in sua creatione gratia sanc­ rum timidum et infirmum , uterque vincit
tificante et virtutibus infusis donati : per hostem pariter fortem et robustum : pri­
idem identitate adjutorii actualis et quoad mus sub providentia Dei ordinaria et mo­
actum secundum, N. Invicte enim proba­ tione communi, secundum conditionem
vimus ex S. Aug. angelos stantes fuisse virium influente et movente; alter auxilio
amplius adjutos. Insuper certum est ange­ speciali, non solum movente el applicants
los bonos stetisse per gratiam saltem suffi­ secundum providentiam communem, sed
cientem. malos non cecidisse per gratiam : etiam sanante et roborante ex speciali pro­
sicut ergo S. Augustinus dicens, per libe­ videntia. Ostenditur in primo quid valeat
rum arbitrium, non excludit juxta ad­ generosa virtus, in s&'uudû quid valeat
versatio» gratiam sufficientem, ita juxta auxilii divini beneficium quia , ul dixi,
nos non excludit efficacem.
quæ fiunt a nobis ex motione , secundum
Addo,juxta observationem factam, ad communem providentiam et conditionem
majorem elucidationem, S. Augustinum virium influente et movente, tribuuntur
verissime sic locutum fuisse, absque prae­ causis secundis; quæ autem finut ex spe

UTRUM TAM ADAMO QUAM ANGELIS FUERIT NECESSARIA , etc. 519
ci al i motione efficiente aliquid excedens I homines nunc non posse gloriari de sua
vires, tribuuntur Deo. Similiter igitur in perseverantia; per quod innuit, licet ex­
angelis sanis et integris, per motionem presse non dicat, perseverantes in statu
communem moventem tantum ct appli­ innocentiae potuisse gloriari de sua perse­
cantem secundum communem providen­ verantia : quæ palam indicant primos pa­
tiam perseverantibus , ostensum est quid rentes et angelos non indiguisse auxilio
possit liberum arbitrium ad bonum ; in quo et efficaci, sed versatili subdito eorum
homine lapso et infirmo per auxilium spe­ arbitrio; alias eorum merita non possent
ciale sanans et roborans perseverante, dici humana et propria libero arbitrio, sed
quid valeat gratiæ beneficium.
dona Dei ut nunc.
Inst. 5°. S. Aug. in fine cap. 12, ponit
B. eadem semper solutione, merita
casum quo Adam perseverare voluisset, sub primo adjutorio dici humana et pro­
ct dicit in eo casu non defuturum illi fuisse pria libero arbitrio, non quod non sint a
adjutorium Dei sine quo perseverare non Deo movente et applicante secundum cur­
posset, defuturum tamen fuisse quo Deus sum communem et conditionem virium ,
operaretur ut vellet. Verba ejus sunt : sed quia non sunt a Deo specialiter auxi« Voluntas primi hominis fortis ct sana liante ultra conditionem virium ; sicut, ut
» non perseveravit habens virtutem liberi sistamus in exemplo jam posito, quod
» arbitrii, quamvis non defuturo adjutorio miles foriis et generosus vincat hostem
» Dei sine quo non posset perseverare si parem aut inferiorem , dicitur proprium
» vellet; non tamen tali quo illo Deus ope- ejus meritum, quamvis non excludatur
» raretur ut vellet. » Ergo aperte censet motio providenti® communis ipsum mo­
Adamum non indiguisse auxilio quo seu ventis et adjuvantis secundum conditio­
efficaci ad perseverandum.
nem virium, indeque aliquatenus posse
/?. hanc intelligentiam textus S. Augus­ gloriari, tametsi hæc gloria tandem ulte­
tini directe contradicere Apostolo, dicenti rius in Deum ut primam causam referenda
Deum operari in nobis velle ct omnia. sit. Si autem miles infirmus et timidus,
Unde D. consequens. Ergo S. Augustinus ex speciali Dei auxilio supra conditionem
censet Adamum non indiguisse auxilio ejus virium coilato, vincat hostem fortem
quo seu efficaci sanante ct roborante , C. et generosum, non dicitur proprium ejus
simpliciter movente et applicante, N. vel, meritum, nec posse de hac victoria glo­
quod idem est, non indiguisse auxilio spe­ riari , sed accepta refertur Deo specialiter
ciali, secundum providentiam extraordi­ adjuvanti, sananti et roboranti.
nariam movente ad aliquid excedens vires,
Cœtcrum pro harum et similium in­
C. auxilio communi ex providentia ordi­ stantiarum solutione,mente sunt tenenda
naria coilato secundum conditionem vi­ et præ oculis semper habenda sequentia :
rium, N. De primo enim totis illis capiti­ 1° S. Augustinum præfatis et consimilibus
bus unice loquitur et quærit S. Augusti­ loquendi formulis horum trium capitum de
nus , utrum scilicet necessarium fuerit Corrept. et Grat. præcisc quærcre de auxi­
Adamo auxilium quod implorant sancti lio quo perseveranti®, 2° de auxilio quale
in hac vita, dum dicunt ; rideo aliam implorant sancti in hoc statu naturæ lap­
legem in membris meis repugnantem legi sæ et infirm®, consequenter de auxilio
mentis meas. Utrum autem fuerit Adamo medicinali et sanante, de auxilio speciali
necessarium alterum commune auxilium, per providentiam extraordinariam , ultra
secundum consuetam providentiam et con­ cursum communem et conditionem virium
ditionem virium simpliciter movens et praesentium coilato et movente ad aliquid
applicans, non quidem hic asserit S- Au­ excedens vires habitas; 5° nunquam S.
gustinus , sed supponit et alibi docet, ut praesulem dixisse Adamum instructum
vidimus.
auxilio sine quo, potuisse reipsa perseve­
Instant 6°. S. Aug. dicit sub primo ad­ rare ct angelos de facto perseverasse sine
jutorio in statu innocentis merita fuisse aliquo ulteriori auxilio, imo contrarium
humana et propria libero arbitrio ; sub asseruisse, ut probatum est; 4° S. Augus­
secundo autem adjutorio in hoc statu me­ tinum dum repetit necessitatem grati® ef­
rita esse propriissima dona Dei, et ideo ficacis ex infirmitate naturæ, vel non assig-

520
DISSERT. II. PR2EAMBULA. ART. IV.
nare causam totalem et adæquatam , sed j aestinatis per gratiam Christi non solum
pa.ualcm et inadæquatam tantum; vel indatur ut perseverare possint, sed ut per·
temgere de gratia medicinali et per spe- » severent · unde primus homo nullo terciaiem providentiam collata, non de sim­ » rente contra Dei terrentis imperium lipliciter movente el applicante juxta con­ < bero usus arbitrio , non stetit in tanta
ditionem virium : 3° tandem S. Thomam, » felicitate cum tanta non peccandi faciliquem Jansenius aliquando vocavit Augus­ » tate : isti autem sxviente mundo ne
tinum contractum, intelligere S. Augus­ » starent, steterunt in fide. >» Idemq. 109
tinum sicut nos intclligimus ; unde Estius cit. Arguunt ergo adversarii in his respon­
in S. Augustini doctrina versatissimus , sis S. Thomam non dicere Adamo fuisse
dicit in 1, d. 41, $ 4 .· « Sane nisi hanc a ad perseverandum necessarium aliquod
» S. Thoma insinuatam intelligentiam ver- ulterius auxilium, sed quod facilius pote­
» borum Augustini recipiamus, difllcilli- rat perseverare quam nos ; quo aperte in­
» mum erit ac ne possibile quidem Augus- dicat quod licet nos indigeamus ultra gra­
» tinum sibi conciliare. »
tiam sanctificantem novo auxilio ad perse­
Non me fugit quosdam ex adversariis , verandum, ipse tamen non indiguerit.
B. equidem S. Thomam indicare his res­
Laurentium Berti et Aurelium Piette, len­
tare D. Thomam in suas paries trahere, ponsionibus Adamum non indiguisse ali­
quo ulteriori auxilio, sed quo? Quali no«
sed irrito plane conatu.
«Liquet, inquit Berti, D. Thomam indigemus, scilicet sanante; quia, ut dicit,
» nullibi statuisse prædeterminationcm nulla corruptio tunc erat inhumana na­
» necessariam ex capite dependenliæ. » tura. At non negat indiguisse ulteriori
Pace doctissimi viri, liquet iosum errore auxilio mox ente et applicante Sed quid
manifesto laborare; quem ut deponat, le­ dico non negat? Imo formalissimis termi­
gat S. Thomam q. 5 de potent, a. 7, i p. nis ipsum eo indiguisse asserit lota ferine
q. 103. a. 5. 1 2, tota q. 109. centies alibi. q. 109 cit. « Sic igitur, inquit a. 2 0, virLegat Thomislas quotquot hac de re scrip­ » tute gratuita superaddita virtuti natura
serunt, præsertim P. Anton. Massoulie » indiget homo in statu naturæ integra,
toto opere de Motione divina, et speciali­ » quantum ad unum, scilicet ad operandum
ter dissert. 1, q. 4, a. 3. 6, 7 et 8, in qui­ » et volendum bonum supcrnaturale ; sed
bus invicte probat S. Thomam statuisse » in statu naturæ corruptæ quantum ad
prædeterminationcm necessarium ex capite » duo,scilicet ul sanetur, et ulterius utbodependentiæ , et, quod majus est, illam » num siipernaturalis virtutis operetur,
» quod est meritorium. Ulterius autem
statuisse ex S. Augustino.
Proferunt insuper S. Thomam in nac » IN UTROQUE.STATU INDIGET HOMO AUXIparle q. 109, a. 10 et 2 2, q. 157, a 4. In » LIO DIVINO, UT AB IPSO MOVEATUR. ·
utroque loco S. Doctor quaerit utrum homo Qui hæc non intelligit, solem non videt in
justificatus indigeat auxilio ad perseveran­ meridie. Confer quæ dixi probatione se­
dum , et postquam resolvit affirmative, cunda sub finem.
Instant denique. Si S. Augustinus con­
proponit sibi hoc argumentum : Donum
Christi est majus quam nocumentum illa­ suisset Adamo ultra auxilium sufficiens ct
tum ex peccato Adæ ; atqui Adam accepit sine quo necessarium fuisse ad perseveran­
unde posset perseverare : ergo homo ha­ dum aliquo alio quod non habuit, non sa­
bens gratiam Christi potest perseverare , tisfecisset objectioni sibi factæ a monachis
sicque non eget alia gratia ad perseveran­ Adrumetinis ; hi namque dicebant : Esto
dum. Huic argumento respondet his ver­ homines qui in hoc praesenti statu non per­
bis quæstione 157 citata .· « Ad secun- severant, sint inexcusabiles et corripiendi,
« dum, dicendum quod, sicut Augustinus quamvis dono perseverantiæ can ant, quia
• dicit in libro de Correptione et Gratia eo carent culpabiliter propter peccatum
• primo homini datum est, non ut perse- originale, Adam saltem non perseverans
» veraret, sed ut perseverate posset per fuit excusabilis, cum illo dono earuerit ante
» liberum arbitrium , quia nulla corruptio omnem culpam; quod enim respondeatS.
» erat in humana natura quæ perseverandi Augustinus Adamum non fuisse excusabi­
» difficultatem præberel ; sed nunc præ- lem quia habuit auxilium quo poterat per-

UTRUM TAM ADAMO QUAM ANGELIS FUERIT NECESSARI A, f.tc. 59*
sevcrare, insufficiens est, si ut re ipsa per- » luisse hominibus apparere, Christum et
severaret ind’ .uerit aliquo alio auxilio quo «apud eos prædicari doctrinam suam,
sine iilpaeariiitjhinccniin est excusabilis. >· quando sciebat et ibi sciebat esse qui
‘I. S. Augustinum objectionem factam » in eum fuerant credituri. » Hæc autem
solvisse, non quidem qua late patet per se, resumens lib. de Prædest Sanctorum cap.
ted quantum satis erat ad suum proposi­ 9, fatetur se in primo loco non attüùsia
tum, scilicet, ad probandum Adamum non graviorem difficultatem, utrum nempe prae­
fuisse excusabilem, et aliunde lapsum ejus dicato sibi Christo , a seipsis habituri
non posse trahi in exemplum, ad eximen­ essent fidem, an Deo donante sumpturi;
dos homines hujus status non perseveran­ haneque de industria omisisse, quia nihil
tes a correptione, quod erat summa dispu­ ad propositæ quæstionis resolutionem per­
tationis inter S. Augustinum et monachos. linebat, et ne novas disputationi ambages
Quæstio enim erat, ut jam sæpe monui, de necteret. <· Sed quoniam, inquit, si ita diauxilio medicinali, quale nunc datur præ- » ceretur, lectorem faceret intentum ad ea
destinatis ad perseverandum : ostendit au­ » requirenda quæ nunc ex admonitione
tem S. Augustinus quod, quamvis Adam » Pelagiani erroris necesse est copiosius et
illo caruerit, non sit tamen excusabilis ; » laboriosius disputari : visum mihi est
quia, cum non esset infirmus, illo non in­ » quod tunc satis erat breviter esse dicendigebat et habebat auxilium quocum facil­ H dum, excepta, ut dixi, altitudine sapienlime poterat perseverare, nulla infirmitate, « tiæ et scientiæ Dei etsine praejudicio aliaaut ignorantia, aut concupiscentia, aliave » rum causarum de quibus non tune, sed
simili difficultate impeditus : unde quod » alias opportunius disputandum putavi. »
non perseveraverit, non ideo fuit quia non Alia ejusdem œconomiæexempla habes lib.
potuit, sed quia noluit; per quod soluta ma­ i Retract, c. 9, lib. 2 de Peccat. Merit, c.
net objectio. Caeterum utrum si voluisset 17 et alibi.
Adam perseverare, sicut voluerunt boni
Dices. Juxta Thomistas, gratia efficax
angeli, eguisset ulteriori auxilio, et qua de supponit potentiam per gratias sufficientes
causa fuerit illi denegatum, non hic discu­ completam et expeditam, eamque tantum
tit S. Augustinus; tum quia id non eratne- applicat ad agendum : ergo non sanat nec
cesse pro depellendis scrupulis monacho­ roborat,sed sanatam et roboratam supponit.
D. 1° hoc argumentum non posse nobis
rum, quippe cum eorum status esset longe
diversus a statu Adami, hujus lapsum non serio opponi ab Augustinianis, qui agnos­
poterant trahere in exemplum; turn quia cunt nobiscum gratiam efficacem Christi
ista quæstio non spectat medicinalem gra­ esse medicinalem, et præbere vires efficatiam Christi redemptoris, de qua sola age­ cissimas voluntati, ut loquitur S. Augus­
batur, sed alteram profundiorem disputa­ tinus.
Ji. 2°. D. conseq. Ergo non sanat nec
tionem de providentia generali et motione
Creatoris a quo omnia bona descendunt; roborat potentiam in ratione potentiæ sim­
tum tandem quia si hanc altiorem disputa­ pliciter et precise seu solitarie sumptæ,
tionem hic discutere aggressus fuisset, dif­ transeat; in ratione potentiæ conjungenda;
ficultates multiplicasset et novos nodos cum actu, Ar. De quo plura alibi. Vide art.
quaestioni injecisset. Familiare autem fuit seq. n. 6.
Neque tamen existimandum est per hanc
S. Augustino in materiis controversis et
agendo partes disputatoris polcmici, suam gratiam actualem medicinalem hominem
disputationem intra certos terminos coer­ lapsum ita sanari ut ad statum originalisjuscere, nec plus dicere quam sit necesse sol­ titiæ redeat et pristinas sanitati restituatur,
vendis objectionibus aut dubiis interrogan­ quia vires illae quas confert non sunt ad
dum , missis reliquis quæ impraesentiarum modum habitus permanentis, sed instar
ridentur minus necessaria. Id constat va­ virtutis alicujus vialis et transitoris.
riis exemplis in S. Augustino : potissimum
Solvuntur objectiones Tournely,
habetur Opusc. de sexQuæslionibusPaga­
honoratus Tournely, qui passim in suis
norum Epist. 49, ubi ethnico quærcnli cur
Christus celerius non advenisset, respon­ praelectionibus Jansenimn acriter insecta­
det simpliciter S. Augustinus, « tum vo- tur ct impugnat, ejus paries iiic suscipit q.
91
Bili., t, III.

5'Λ
DISSERT. II. PRÆAMBULA. ART. IV.
1 de Grat. a. 4, $ Quoâ gratiæ, conten- I torium Adami quod habuit, C. quod non
ditqnc cum ipso, Adamum non opus lia- i habuit et quo indiguit, N. De primo loquiPuisse ad perseverandum auxilio quo seu tur S. Augustinus in verbis citatis.
efficaci, sed satis fuisse ipsi auxilium sine
OpppoUin.Si Adamo innocenti ad per­
quo permissum ejus libero arbitrio; et in­ severandum necessaria fuisset præinotio
ter varias opiniones theologorum quas re­ physica, a culpa excusari potuisset quod
fert circa discrimen adjutorii utriusque non perseveraverit; quia nempe absque ullo
status, Thomisticam de necessitate pramo- pracedente peccato caruisset auxilio quod
tionis physicae in statu innocentiae, pro suo plane necessarium supponitur ut quis bene
solito more, specialiter vellicat . sed quæ agat et perseveret : quo dicto, quasi certus
profert adeo levia sunt, ut vix difficultatis de palma et in hostem prostratum insur­
nodum attingant et facillime ex dictis sol­ gens, Dicant, inquit, adversarii,cur Deus
vantur. Quapropter succincte illa perstrin­ Adamo innocenti ct ante omne ejus pec­
gam. Itaque
catum , tale auxilium subtraxerit? etc.
Opponit 1°. Ex assertione necessitatis
It. hoc argumentum rimas undequaque
præmotionis physicæ pro statu innocentiæ, pali. 1° Ut quis sit inexcusabilis, non re­
ruit discrimen a S. Augustino statutum in­ quiritur quod habeat auxilium quo perse­
ter gratiam utriusque status naturæ inno­ veret, alioquin nemo unquam foret culpan­
centis et lapsæ. Ergo. Prob. ant. Juxta dus; sed sufficit quod habeat auxilium quo
Thomistes, posita præmotione actio sequi­ plane et facile potest perseverare ct non
tur, ea non posita non sequitur : at in mente perseveret : tale habuit Adam. 2° Denega­
S. Augustini opus non habuit tali auxilio. tum fuit Adamo auxilium quo seu efficax,
Ergo. Prob. ant. S. Aug. lib. de Corrept. propter culpam tempore concomitantem,
cl Gratia, c. 12, ait :«Primo homini datum natura præcedentem. Vide quæ abunde
« est adjutorium pcrseverantiæ, now quo dixi circa hanc difficultatem dissert. 8 de
» fieret ut perseveraret, sed sine quo per volunt. Dei a. 4, § 5. 5° Nullus catholicus
» liberum arbitrium perseverare non pos- negat aut negare potest Deum potuisse lap­
» set. »
sum Adami impedire : dicat doctor SorboΛ. N. ant. Ad prob. N. ant. Ad prob. nicus, cui solutiones nostra non sufficiunt,
dico S. Augustinum his verbis exprimere quare non impedivit? Et ipsum non pigeat
adjutorium quod de facto habuit Adam, respondere cum S. Augustino 1.11 Genest
non quo indiguit ad perseverandum, de ad Litt. c. 10: Quia noluit ; cur noluerit?
quo hic quærimus.
penes ipsum est. Et de Dono Perseverant,
Opponit 2’. Stante præmotione physica cap. 42: «Iterum atque iterum dicimus,
et in sensu composito illius, liberum non » nec nos piget : O homo ! tu quis es, qui
est creatæ voluntati eam rejicere : at S. Au­ » respondeas Deo ? Inscrutabilia sunt judigustino teste, adjutorium Adæ non fuit » cia ejus el investigabiles via· ejus. Et lioc
ejusmodi. Ergo.
» adjiciamus: Altiora re ne quatieris, cl
P. majorem esse plusquam falsam cl « fortiora te ne scrutatus fueris. »
veram calumniam scholæ S. Thoinæ illibe­
Opponit 5®. Necessitatem auxilii, quo
raliter impactam; dicunt enim Thomistæ de creata voluntas ab bonum indeclinabiliter
præmotione, ea stante et in sensu compo­ inclinatur, unice repetit S. Augustinus
sito illius, cum concilio Trid. quod volun­ cap. 42, ex infirmitate natura lapsæ: non
tas creata eam abjicere possit. Insuper lo­ ergo ex necessitate physicæ præmotionis.
quitur S. Augustinus loco citato a TourIi. S. Augustinum loqui de necessitate
nely de auxilio sine quo non, quod habuit auxilii sanantis cl medicinalis, non simpli­
Adam, non de auxilio yuo,quod non habuit. citer moventis et applicantis : palet c.r su­
Opponit 5° Pradeterminatio physica pra dictis Alibi autem agens generaliter
nusquam a creata voluntate deseritur : at de auxilio seu motione Dei, ejus nécessita*
tale profecto non fuit adjutorium Adami in­ tem etiam repetit ex dependentia creatura
nocentis;
quippe erat adjutorium, a Deo, ut probavimus.
inquit S. Augustinus, quod desereret cum
Etliæc plus quam satis de ista quaestione.
vellet.
It. ut ante D. min. Tale non fuit adju­

QUID INTELLIGATUR NOMINE GRATIÆ?
505
I consequenter ipsa gratia, substantialiter
DISSERTATIO III.
sit intra ordinem naturæ ; non enim iste vi­
DE NECESSITATE GRATIÆ.
sus fuit alterius rationis quem visus exte­
D. Th. Q. 109.
rorum hominum : ex parte termini, ut si
Deus ex providentia supernatural! impe­
rans naturali, dirigat ct moveat res natura­
ARTICULUS I.
les in ordine ad salutem supernaturalem.
Quid intdligatur nomine gratiæ?
IV. Verum quia gratia dividitur contra
I. Relictis variis gratiæ acceptionibus, naturam, gratia precise sistens in bono
hic sumitur generaliter pro quocumque naturali minus proprie dicitur gratia : un­
dono seu beneficio gratis, hoc est, ex mera de propriissime dicitur gratia vel habitus
Dei benignitate, non ex justitia, aut ex supernaturalis infusus, ut gratia sanctifi­
meritis nostris concesso. Sub hac generali cans et virtutes infusx, vel motio super­
gratiæ acceptione omnia dona naturalia, naturalis qua nos movet Deus ut primus
scilicet ipsa natura et omnes ejus potentix motor in ordine gratiæ ad actus supemapossunt dici gratiæ; gratis enim Deus nobis turales, vel etiam ea Dei operatio qua res
contulit esse, vivere, sentire, intelligere, naturales dirigit ad salutem nostram.
velle, etc. Hæc tamen etsi isto lato sensu
V. Gratia sumpta pro motione superna­
dicantur gratiæ, non possunt dici auxilia tural!, est duplex, moralis et physica.
gratiæ, quia auxilium supponit eum qui ad­ Moralis fit per ostensionem boni, quando­
juvatur et potentias activas quas adjuvat. que adjuncta infusione luminis ad illud
II. Gratia proprie et communi S. Scrip· percipiendum : pertinet ad causam fina­
turæ atque Ecclesiæ sensu, accipitur pro lem. Physica fit per influxum effective et
dono gratuito sive habituali sive actuali na­ intrinsece reducentem facultatem ad ac­
turæ superaddito : unde Pelagius decepit tum : pertinet ad causam efficientem. Deum
episcopos Palæstinos, dum ab eis interro­ utroque modo movere voluntatem docet
gatus an admitteret necessitatem gratiæ, Auctor 1 p. q. 105, a. 4 et alibi.
respondit se admittere, intelligens per gra­
VI. Molio physica quandoque est mera
tiam liberum arbitrium et facultates natu­ applicatio potentix et virtutis preexistenrales. «Nullam enim illi episcopi aliam Dei tis, ut cum Deus voluntatem justi movet
« gratiam intelligere potuerunt, inquit S. ad actum charitatis; quandoque, licet sit
» Aug. Epist. 95, nisi quam in libris Dei applicatio potentix, non est tamen appli­
» legere et populis Dei prædicare consue- catio virtutis, quia non praeexistit, sed eam
» verunt. »
secum affert per modum transeuntis, ut
III. Gratia hæc tam habitualis quam ac­ dum Deus voluntatem peccatoris movet ad
tualis est duplicis ordinis, naturalis scili­ actum attritionis aut contritionis. Cum
cet ct supernaturalis : naturalis, quæ mo­ enim iste actus sit supernaturalis, et in illo
vet ad bonum intra sphæram naturalium, peccatore nullus adhuc habitus supernatu­
ul si Deus infundat lumen scientiæ natu­ ralis existât, neccsse est ut illa molio con­
ralis, aut moveat specialiter ad rcruin na­ versionem inchoans secum afferat aliquam
turalium cognitionem ; supernaturalis, quæ virtutem supernaturalem, non per modum
vel habitu vel motione adjuvat ad ea quæ habitus permanentis, sed per modum pas­
excedunt vires naturæ, ut dum Deus in­ sionis transeuntis.
fundit habitum fidei vel charitatis, aut
VII. Motio illa physica, quæ est mera
movet ad alterutrius actum. Inter utrum­ applicatio potentix et virtutis praexistenque hoc auxilium potest adhuc distingui tis, iterum est duplex : una generalis, qua
alterum quasi medium, quod de utroque Deus, ut primus et universalis motor, ap­
aliquid participat, scilicet, ut sit naturale plicat facultates secundum exigentiam et
quoad substantiam et supernaturale quoad modum carum ad actus sibi proporlionamodum, el hoc vel ex parte principii, vel tos: altera specialis, qua Deus quandoque
ex part*· tcrunni : ex parte principii, ul, mentem hominis applicat ad cogitanda vel
v. g. dum Deus cæcum natum illuminavit; volenda quæ, licet non excedant ejus vires,
modus namque operandi hunc effectum tamen secundum consuetum cursum el dis­
luit supra vires naturæ, quamvis effectus, positionem subjecti, homo ea non cogita-

524
DISSERT. ΠΤ. ART. II.
ret nec vellet, et hoc tam in naturalibus I defectibilia a bono sibi connatural! · sic
quam in supernaturalihus, ut dum homi­ licet objectum intellectus sit verum, vo­
nem justum nihil cogitantem movet subito luntatis secundum se bonum naturale, vo­
et sine prov»a dispositione ad aliquid su- luntatis ut instruet» virtutibus infusis bo­
pernaturale cogitandum aut volendum,qua num supernalurale, tamen intellectus ad
motione sic movetur homo ut non se mo­ verum et voluntas ad bonum sive naturale
veat, sicut dum movetur ad primam voli- sive supernalurale feruntur fiexibiliter et
tionem finis; de qua motione dixi dissert. sunt ab illo dcfectibiles : unde quamvis
S de Actibus humanis a. 5, ut dissiparem istis potentiis debeatur motio generalis qua
allucinationem quorumdam, qui ex res­ aliquando attingant suum objectum, non
ponsione S. Th. ad 3, a. 6, q. 9, arbitran­ tamen ut attingant semper ct indefectibilitur eum hanc solam promotionem physi­ ter : quod ergo hic et nunc isti detur po­
cam ad bonum in communi docere. Hæc tius quam alteri, est cx speciali gratia.
autem motio specialis potest dici propriis­
Quapropter si ista motio generalis con­
sime auxilium grati».
sideretur respective ad naturam secundum
se aut ut instructam virtutibus infusis, di­
Observatio singularis.
cenda est motio generalis et non auxilium
VIII. De altera motione generali, qua speciale gratuitum; quia ad providentiam
Deus ut primus et universalis motor, tam generalem perlinet movere unumquodque
in ordine naturo quam in ordine gratiæ, agens secundum modum suum; et cumin
applicat potentiam et virtutem praexisten- homine sit inclinatio, attenuata licet et
tem secundum ejus exigentiam et consue­ defectibilis , non tamen totaliter corrupta,
tum rerum cursum ad actus ipsi proportio­ ad bonum, illi debetur motio qua aliquan­
nates, primo aspectu videtur non pertine­ do moveatur ad actum bonum sibi conve­
re proprie ad auxilium speciale gratiæ, nientem et non semper ad malum. Unde
quia non datur gratuito, sed ex connatu­ quod moveatur aliquando ad bonum, non
ral! quadam exigentia : sicut enim suppo­ est auxilium pure gratuitum, quia quodamsita collatione virtutis naturalis, illi debe­ modo debetur; neque speciale, quia non
tur motio seu concursus generalis ipsam est cx speciali benevolentia et providentia,
promovens ad actum proprium, ut igni ad sed secundum leges communis providen­
comburendum, soli ad illuminandum, ita ti» qu» naturas dcfectibiles quandoque
quod sine miraculo non possit illi denega­ movet ad bonum suæ naturo, quandoque
ri : sic quamvis justo data sit gratis virtus permittit deficere. Idem dic de voluntate
elevans ad bonum supernalurale, ea ta­ informata charitate respectu boni supermen supposka, debetur quodam modo, naturalis. Sed si ista molio consideretur
juxta leges communis providenti», gene­ respective ad hominem cui datur pra alio,
ralis motio illam applicans ad actus ipsi tunc respectu hujus hominis polest et de­
proportionates.
bet dici speciale auxilium gratis; quia
Attamen si rem altius consideremus, quamvis natura, ut dictum est, exigat
hæc motio generalis potest et debet aliquo quandoque moveri in bonum, non tamen
vero sensu dici speciale auxilium gratiæ. hic homo præ altero exigit ut hic ct nunc
Pro cujus intelligentia, observandum est potius quam alter moveatur in bonum :
hanc motionem generalem non eodem mo­ unde quod moveatur in bonum a quo al­
do se habere in agentibus naturalibus ct ter deficit et a quo ipse deficere poterat,
voluntariis. Agentia naturalia habent na­ est cx auxilio speciali gratiæ, id est, gratis
turalem formam qua determinantur neces­ collate.
sario ad unum actum sibi convenientem,
Hanc observationem, qu» cuique matu­
ut ignis ad comburendum, sol ad illumi­ re attendenti pervia est, expendit et tradit
nandum ; et sic exigunt motionem genera­ S. Th. q. 24 de veril. a. 14, his verbis:
lem determinantem ad actum sibi pro­ « Quamvis, inquit, bona natura suæ proprium. Agentia autem voluntaria non ha­ » portionata homo possit facere sine gratia
bent formam naturalem qua determinen­ «gratum faciente, non tamen sine Deo,
tur necessario ad unum actum sibi conve­ “ cum nulla res possit in naturalem operanientem, sed vertibilia sunt ad opposita ct » tionem exire nisi virtute divina; et |w

UTRUM HOMO ABSQUE GRATIA POSSIT, etc.
23
• verum esi tam in naturalibus agentibus | min apparenter contrarias, ut patebit ex
« quam in voluntariis : tamen hoc alio mo- dicendis.
» do habet necessitatem in utrisque; opeTotam suam quaestionem concludit S.
» rationis enim naiurans m rebus natura- Th. decem articulis. 1° Utrum absque gra­
» libus Deus est causa in quantum dat et tia possithomo aliquod verum cognoscere?
■ conservat id quod est principium natu- 2° Utrum absque gratia possit aliquod bo­
* ralis operationis in re, ex quo de neces- num facere vel velle ? 5° Utrum absque gra­
» sitate determinata operatio sequitur; » tia possit diligere Deum super omnia?
supposita semper generali motione, quam 4° Utrum absque gratia possit per sua na­
licet hic non exprimat, supponit tamen et turalia, præccpta legis servare ? i>° Utrmn
alibi exprimit. Hanc autem generalem absque gratia possit mereri vitam ælernam ?
motionem non sufficere homini ut agat 6° Utrum ad gratiam possit se præparare
bonum sibi connaturalc , sed indigere sine gratia? 7° Utrum possit resurgere
speciali motione et directione, explicat a peccato sine gratia? 8° Utrum sine gratia
sic prosequendo : « Sed voluntas hominis possit non peccare? 9° Utrum homo gra­
« non est determinata ad unam aliquam tiam consecutus possit absque alio divino
» operationem, sed se habet indifferenter auxilio bonum facere et vitare peccatum?
» ad multas (id est bonas et malas), et sic 40° Utrum possit perseverare per seipsum ?
« quodam modo est in potentia nisi inovea- Quas difficultates pro modulo explicare co­
» tur per aliquod activum, vel quod ei nabimur articulis sequentibus. Unde sit
» exterius repraesentatur, vel quod in ea
ARTICULUS II.
» interius operatur. Omnes autem exle» riores motus (idem dic de interioribus) a Utrum homo absque gratia possit ali­
quod verum cognoscere?
» divina providentia moderantur secunSuppono tanquam principium ab omni­
» dum quod judicat aliquem esse excitan» dum ad bonum his vel illis actionibus. bus receptum, quo omnes difficultates de
» Unde si gratiam Dei velimus dicere non necessitate gratiæ debent dirimi, in quovis
» aliquod habituale donum, sed miscricor- bono opere, nihil gratiæ auxilio esse sub­
« diam Dei perquam interius motum men- trahendum. Ita definivit Cœlestinus, aut
« tis operatur, ct exteriora ordin&t ad ho- quivis alius pontifex auctor Capitulorum
r minis salutem; sic nec ullum bonum ho- quæ ipsi ascribuntur, cap. 12, his verbis:
» mo potest facere sine gratia Dei. » Ergo Gratia operi et dignationi nihil penitus
juxta S. Th. homo propter indifferentiam subtrahendum est. Hoc principium in S.
Immani arbitrii, ut bonum potius quam Scripturis, conciliis, Patribus et communi
malum agat, indiget divina providentia, sensu fidelium fundatum, omnesadmittunt,
quæ secundum quod judicat convenire, sed diversimode explicant. Pelagiani dice­
moderatur motus ad bonum, et misericor­ bant Deum esse auctorem omnis boni ope­
dia Dei per quam interius motum mentis ris, quatenus dedit facultatem bene agen­
operatur et exteriora ordinat ad bonum. di. Semi-Pelagiani omnia bona opera Deo
Remo autem dicere potest hoc auxilium referebant, sed aliquod initium bon® vo­
esse huic homini præ altero debitum : er­ luntatis et perseverantiam libero arbitrio
go est gratuitum, quia non datur ex meri­ reservabant. Molina initium et progressum
to, sed ex misericordia; est et speciale, boni operis Deo concurrenti simultanée tri­
quia non omnibus datur; quantumvis res­ buit, sed partialiter, nostrumque consen­
pective ad naturam secundum se sil ct de­ sum ad illum minus referre videtur. Jansé­
bitum et generale.
niste, et qui dicuntur Augustiniani, to­
tum bonum opus, etiam bonum usum gra­
Hæc observatio, quam ante nos fecerunt tis in hoc præsenli statu Deo 'ribuunt : at
doctissimi Bancel ct Goudin, omnino ne­ in statu innocenti® bonum usum gratiæ li­
cessaria est ad enodandas difficultates, alio- bero arbitrio referunt. Vides in Ids omni­
quin intneatissimas, hujus dissertationis : bus modis aliquid subtrahi operi gratiæ.
tollit namque ambiguitates et œquivocalio- Unde Thomiste cum suo Doclore 1 p. q.
nes propter quas multi cespitant et delu­ 105, a. 5, et in hac q. a. 1 et sequentibus
duntur, conciliatque opiniones Thoinista- et alibi, sic istud principium explicant,

523
DISSERT. III. ART. II.
quod Deus non solum homini dedit et con­ etiam in præsenli statu habet aliquam for­
servat virtutes bene agendi, sed etiam eas mam veri cognoscilivam, scilicet ipsum inmovet et applicat ad agentium; his enim tclligibile lumen, quod licet sit per pecca­
duobus continetur quidquid est entis el tum aliquousque obscuratum, non esi ta­
boni in opere.
men penitus exlinclum : ergo potest ex se
Hoc generali principio statuto, quaeri­ aliquant veritatem naturalem cognoscere.
mus i° de necessitate gratiæ ad cognitio­ Adde quod alioquin potentia intellectiva,
nem veri. Veritates autem sunt duplicis quæ est omnium potentiarum perfectissi­
generis : aliæsunt naturales, aliæ super- ma, foret imperfectissima.
naturales. De prioribus sequenti §; de pos­
Confirmatur. Visus non indiget speciali
terioribus subsequcnli. Unde sit
auxilio naturæ superaddito ad vivendum
coloratum illuminatum : ergo nec intellec­
$ I.— Utrum homo lapsus possit absque gra­
tus ad cognoscendum verum sibi propor­
tia cognoscere veritates naturales.
tionalium Nec refert quod potentia intel­
Nota quasdam esse veritates naturales lectiva sil læsa per peccatum ct non visiva.
quæ pro hoc statu conjunctionis anitnæ ad Esto sit læsa, non tamen omnino extinct a.
Ibid.—Prob. secunda pars, nempe re­
corpus, sunt intellectui nostro proportio­
nal®, ut sunt quæ ex sensibilibus vel cx quiri concursum generalem prævium. Om­
principiis per se notis deducuntur. Aliæ nes motus tam corporales quam spirituales
sunt quæ captum nostrum pro hoc statu su­ reducuntur in primum movens simpliciter,
perant, vel quia sunt sensibus imperviae, quod est Deus; et ideo quantumcumque
ut sunt quæ latent in visceribus terræ, aut natura aliqua corporalis vel spiritualis po­
in orbibus coelestibus; vel quia sunt puræ natur perfecta, non potest in suum actum
spirituales, ut substantia angeli ; vel quia procedere, nisi moveatur a Deo; quæqui­
non habent connexionem cum principiis dem motio est secundum suæ providentia
naturaliter notis, ut sunt cogitationes cor- rationem, non secundum necessitatem na­
dimn ct futura contingentia. Constat has turæ , sicut molio corporis coelestis.
Attamen, ct est tertia pars conclusio­
posteriores non posse cognosci sine ex­
traordinario Dei auxilio : unde de his non nis, hæcmotio quam dicimus generalem,
potest et debet, juxta observationem ari.
est quæslio, sed de primis tantum.
Item inter veritates naturales, quædam præccdentis, dici aliquo vero sensu specia­
sunt pure speculativæ, quæ scilicet nullo lis ct gratuita. Cum enim intellectus nos­
modo spectant praxim, ut : Quodlibet est ter sit defectibilis et flexibilis ad assentienvel non est, Totum est majus sua parte, Bis duin vero vel falso, illi debetur secundum
tria sunt sex, etc. Quædam sunt practice, leges communis providentiæ ut aliquando
quæ ordinantur ad praxim, ut : Bonum est moveatur in verum , et non semper in fal­
faciendum, Deus est colendus : Parentes sum; et hoc sensu motio est generalis et
quodam modo debita, ideoque non debet
sunt honorandi, etc.
Hic q. 109. a. 1.0. — Dico 1°. ΠΟΠΙΟ dici gratia. At quod ille potius moveatur
lapsus sine gratia speciali naturæ superad­ ad verum quam alter qui ab eo deficit cl a
dita, sed cum solo concursu generali præ- quo ipse deficere poterat, id ipsi non de­
vio, qui tamen aliquo sensu debet diei spe­ betur, sed est ex speciali providentia ct
cialis et gratuitus, potest cognoscere quas­ benevolentia ; cl hoc sensu potest ct debet
dam veritates naturales. Est contra quos­ dici molio et gratia specialis.
dam antiquos et Vasques.
1 lac explicatione evertitur fundamentum
Ibid.— Prob. prima pars. Unaquæque Vasquesii, petitum ab indifferentia nostri
forma seu virtus indita rebus creatis a Deo intellectus ad assensum veri vel falsi. Eliam
habet efficaciam respectu alicujus actus de­ juxta illam exponenda sunt quæ opponun­
terminati in quem potest secundum suam tur ex S. Scripturi-., Patribus et conciliis,
proprietatem ; de ratione enim virtutis ac­ vel intelhgenda de cognitione supcrnalu
tiva est ut sil effectiva proprii actus : sic ralium, vel naturalium quidem, sed ad ve­
sol ratione luminis naturalis potest illumi­ ram justitiam et sanctitatem per se condu­
nare, ignis ratione caloris sibi naturaliter cente. Item solvitur argumentum petitum
inditi calefacere i atqui intellectus noster ab oratione quam sæpe fundimus ad intcl-

527
UTRUM HOMO ABSQUE GRATIA POSSIT , f.tc.
Hgcndas veritates naturales. Hoc ipso enim | quatur actus bonus, eadem est ratio de il­
quod ista molio non sit débita uni potius lis ac de operatione boni, quod .«qiectat
quam alteri, sed tantum naturæ secundum articulos sequentes, in quibus ostendemus
se, subest unicuique legitima causa eam hominem lapsum non posse absque gra­
oratione implorandi et pro obtenta gratias tia speciali operari quodeumque bonum.
Unde hic est quæstiv tantum de veritati­
agendi.
Si dicas S. Aug. contra Pelagianos ex bus speculativis et speculativo-practicis.
Prob. prima pars de cognitione om­
oratione inferre necessitatem specialis gra­
tiæ supernaturalis, /l. S. Aug. cx oratione nium veritatum naturalium collective. 1·
facta pro rebus excedentibus vires naturæ Potentia infirma et læsa non potest produ­
inferre quidem necessitatem gratiæ super- cere actum excellentissimum potentiæ sanafctralis ; non autem ex oratione facta pro næ et integræ : atqui cognoscere collective
rebus ordinis naturalis, de quibus hic agi­ omn^s veritates naturales, est actus excel­
mus. Hæc enim oratio probat equidem ne­ lentissimus intellectus sani et integri;
D 7 incessitatem gratiæ specialis, sed non super- tellectus autem humanus est per peccatum
naturalis.
læsus et infirmus : ergo.
DicoVP. Homo lapsus absque gratia spe­
Unde S. Th. 4 cont. Gent. cap. 52 lo­
ciali superaddita, non potest, potentia sal­ queris dc pcenis spiritualibus peccati ori­
tem morali, cognoscere sive collective sive ginalis, dicit : « Inter spirituales potissidivisive omnes veritates naturales tam spe­ » ma est debilitas rationis, ex qua conlinculativas quam speculativo-practicas, a/or- » git quod homo difficulter pervenit ad
tiori practice-practicas.
« veri cognitionem et de facili labitur in
Dixi 1°, potentia saltem morali; du­ » errorem, et appetitus bestiales omnino
plex enim distinguitur potentia, physica » supcraie non potest, sed multoties ob­
scilicet, qu® habet ex se debitam propor­ ii nubilatur ab eis. » Ubi ponit vulnus
tionem cum objecto, abstrahendo ab impe­ ignoranti®, 1° in intellectu speculativo,
dimentis illud attingendi; et moralis, quæ deinde in praclico, quatenus non potest su­
præter debitam cum objecto proportionem perare appetitus bestiales, a quibus obnu­
nullis impedimentis irretitur aut retarda­ bilatur. Et hic a. 2, ad 5 : «c Magis natura
tur, ne in actum exeat et objectum attin­ » humana corrupta est quantum ad appegat. Plures non improbabiliter tenent ho­ » tilum boni, quam quantum ad cognitiominem lapsum absque speciali gratia posse » nem veri. » Ergo etiam corrupta est quan­
potentia physica cognoscere omnes verita­ tum ad cognitionem veri, licet minu». Et
tes ex sensibilibus cognoscibiles, non so­ inde convellitur prxeipuum fundamentum
lum divisive, sed etiam collective; quia, adversæ sententiæ Cajetani, qui ponit ex
inquiunt, non excedunt capacitatem homi­ S. Th. solum intellectum praclicum et non
nis ingenio acuto pollentis. Sed quidquid speculativum fuisse vulneratum.
sit de ista sententia, quæ probabilior est
2° Facultas intellectiva in homine lapso
quoad cognitionem divisivam quam quoad mullis impedimentis irretitur, ne possit
collectivam. dicimus id saltem non posse omne verum collective sumptum sine er­
potentia morali.
rore attingere Primum, est brev itas vita
Dixi 2°, veritates spcculativo^practi- ex una parte, ct ex altera infinita prope ve­
cas, etc. Voco veritates speculativo-prac- ritatum naturalium multitudo. Secundum,
licas quæ, quamvis spectent praxim, ad ac­ infirmitas corporis et sensuum a quibus
tum tamen non movent, ut sunt principia pendet cognitio, qui diuturno et acri stu­
generalia syndereseos, et propositiones dio debilitantur. Tertium, vitæ civilis of­
universales quæ pertinent a » philosophiam ficia, curæ domestic®, necessitates natu­
moralem, v. g. Bonum est faciendum, Deus rae, quibus maxima pars vitæ absumitur,
est colendus, Parentes sunt honorandi, ct a studio veritatis mens avocatur. Quar­
etc. Voco practice-practicas, quæ movent tum, deordinatio passionum, quibus ratio
in particulari ad actum , ut : Parentes hic obnubilatur, torpet amor veritatis et de­
el nunc sunt honorandi : I loc furtum hic et lectatio contemplationis. Ergo.
Prob. secunda pars de cognitione qua­
nunc non est faciendum. Cum autem has
veritates practice-practicas semper conse- rumcumque vol itatum naturalium dhisire,

*—

523
DISSERT. III. ART. II.
iisdem ferme rationibus. 4° Voluntasquæ causæ, nego eam posse haberi sine speciali
est vulnerata, non potest absque gratia gratia.
speciali quodrumque opus bonum morale
Petes utrum gratia quam dicimus neces*
facere, ut dicemus infra : ergo similiter in­ sariam ad omnium veritatem naturalium
tellectus vulneratus non potest sine gratia cognitionem, sit supernatmalis, aut natu­
speciali quodcumque veruin cognoscere. ralis ?
Neque obstat quod voluntas sit vulnerata
B. esse entitative naturalem ; quia cog­
in ipso principio operandi per aversionem nitio ad quam datur , est entitative natu­
a fine ultimo; finis enim est voluntati pri­ ralis ; esse autem supernaturalem quoad
mum operandi principium : intellectus au­ modum, quia datur ex speciali providentia
tem non sit vulneratus in intrinseco lu­ et supra cursum communem viresque na­
mine, sed in extrinsecis tantum, propter turæ : sic resurrectio Lazari fuit naturalis
scilicet quædam impedimenta ex enumera­ entitative, supcrnaturalis quoad modum.
tis. Non obstat, impiam, quia hæc dispari§ II. — Utrum homo lapsus veritates supertas probat ad summum remanere in intel­
naturales seu quæ sunt fidei, possit absque
lectu potentiam physicam ad cognitionem
speciali gratia cognoscere et amplecti?
cujuscumque veri, non moralem de qua
Dico 1°. Homo lapsus, supposita præprocedit conclusio : unde
2° Sunt veritates naturales difficillimae, dicatione seu revelatione externa, potest
ad quas certo et integre intelligendas re­ cum solo prævio concursu generali, sine
quiritur diuturnum et acre studium, con­ speciali gratia superaddita, cognoscere et
sequenter voluntas constanter bona, ar­ amplecti veritates supernalurales assensu
dens amor veritatis, delectatio contempla­ imperfecto ex aliquo motivo humano. Est
tionis, quies passionum , firmitas et bona communis.
Primam partem, scilicet supponendam
dispositio sensuum, ct otium curis vacuum :
atqui hæc omnia non habentur in present i et necessariam esse externam revelationem,
statu, ut dixi in probatione primœ par­ docet Apost. Rom. it), dicens : Quomodo
credent ei quem non audierunt? Quomo­
tis : ergo.
Confirmatur. Inter veritates naturales, do autem audient sine prœdicanic ? 1 t
sunt quædam adeo arduae et difficiles, ut patet; quia nihil possumus cognoscere pro
nullus hominum certam earum cognitio­ hoc statu, nisi quod cadit sub sensilius per
nem huc usque adipisci potuerit ; v. g. re­ se vel per aliud : verum autem supernaluciprocatio fluctuum maris, sensatio animæ, rale, cum nullam habeat connexionem cum
natura luminis solaris, productio arboris operibus naturæ, non cadit sub sensibus
ex minuto grano, et sexcenta alia; quis per se nec per aliud.
Patet etiam secunda pars; quia verum
enim audebit certo asserere id aut sic es­
se, ct non aliud aut aliter? atqui id quod supernaturale, prout subest motivo huma­
hactenus factum non est, merito judicatur no seu naturali, licet entitative sit super­
fieri non posse secundum naturam ; et ex naturale, in ratione tamen objecti formahoc principio S. Hieron. Dialogo I contra liter non est supernaturale ; quia objectum
Pclag. probat hominem non posse propriis in ratione objecti formaliter constituitur
naturæ viribus vivere sine peccato.
per motivum seu rationem formalem , sub
Dices. Difficillima veritatum naturalium qua attingitur : ergo, supposita revelatione
cognitio ea est quæ habetur de existentia externa, potest ex motivo humano propriis
Dei, Utpole entis immaterialis, ex effecti­ viribus credi. Idque patet in hærelicis, qui
bus naturalibus ; atqui potest haberi sine fide humana credunt quædam mysteria
gratia speciali, ut patet ex illo Rom. 1 : fidei, non ex motivo supernatural! divinæ
Invisibilia Dei per ea quæ facta sunt, revelationis , alias omnia crederent, sed
intellecta, conspiciuntur. Ergo.
vel ex proprio judicio, vel quia hujusmodi
B. N. maj. Ex effectibus enim visis fidem sibi honorificam aut utilem existi­
quisque facile potest assurgere ad cogni­ mant. Sic eliam videmus quandoque ho­
tionem existent!» causæ, etiamsi immate­ mines ex aliquo motivo humano credere
rialis. Sed si ulterius velit progredi ad firmiter ct pertinaciter defendere quæ su­
cognitionem perfectiorem et quidditativam perant eorum captum, quantumvis mira et

UTRUM ΠΟΜΟ ABSQUE GRATIA POSSIT, etc.
529
extraordinaria, ut sunt, v. g. Mahumetani. I aliquid, neque qui rigat, sed qui incre­
Q. 109. a. 1. o. — Dico 2° Homo non mentum dat Deus. Ezcch. 11, Deus pro­
poicst creder* veritates superna tura les ex mittit se daturum cor novum et spiritum
motivo supernatural! divinæ revelationis novum. Apo-t, Rom. 11 : Quis prior de­
sine gratia speciali interna lam ex parte in- dit illi, et retribuetur ei? Quoniam ex
tellectus quam cx parte voluntatis.
ipso, ct per ipsum, et in ipso sunt om­
Est 1° contra Pelagium, qui in primis nia. Porro dare Spiritum sapientiæ, illumi­
statibus suæ hæreseos non requirebat ad nare oculos cordis, aperire cor, Evange­
assensum fidei nisi revelationem externam ; lium annuntiare non sermone tantum, sed
2° contra Semi-Pelagianos, qui volebant in virtute et Spiritu sancto, dare incremen­
pium affectum credulitatis esse a nobis; tum, cor novum et spiritum novum et om­
5° contra quosdam theologos , qui dicunt nia, procul dnbio non solum externam re­
hominem lapsum posse propriis viribus as­ velationem , sed internam gratiam dicunt.
sentin' assensu naturali veritatibus superProb. 2° ex concil. Araos. II can. 3 ·
iialuralibus ex motivo divinæ revelationis, « Si «piis augmentum, ita etiam initium fiet cum edoctus fuerit requiri fidem seu as­ » dei ipsumque credulitatis affectum.... non
sensum supernaturalem , posse illum op­ » per gratiæ donum, id est, per inspiratiotare et petere; sicque faciendo virbus na­ » nem Spiritus sancti corrigentem voluntura quod in se est, se ad supernaturalia » tatem nostram ab infidelitate ad fidem,
disponere, eaque infallibiliter consequi, » ab impietate ad pietatem, sed naturaliter
non quidem merito illarum actionum na­ » nobis inesse dicit, aposlolicis dogmatituralium, sed ex pacto inter Deum ct Chris­ >» bus adversarius probatur. » Et can. 6 ·
tum inito, quo facienti ex viribus naturæ « Si quis sine gratia Dei credentibus, voquod in se est, gratia semper datur. Quæ » lentibus, desiderantibus, petentibus misententia nobis videtur non salis recedere » sericordiam dicit conferri divinitus; non
ab errore Seini-Pclagianorum : non enim » autem ut credamus, vel hæc omnia sicut
hi dicebant assensum supernaturalem posse « oportet agere valeamus, per infusionem
elici viribus naturæ, id implicat in termi­ » et inspirationem Spiritus sancti in nobis
nis; neque istum assensum naturalem pro­ » fieri confitetur, resistit Apostolo dicenti :
prie mereri dona gratiæ, sed esse tantum » Quid habes quod non accepisti? » Idem
occasionem quam Deus arriperet ut con­ habet concil. Trid. sess. 6, can. 3. Aeque
ferret gratiam, ut jam ialbi dixi.
te moveat hæc clausula sicut oportet; ille
Prob. prima pars, 1° ex S. Scriptura. enim qui credit ex motivo supernaturali di­
Matth. 11 : Nemo novit Filium nisi Pa­ vinæ revelationis, credit ut oportet.
Prob. 3° ex S. Aug. qui ante episcopa­
ter, neque Patrem quis novit nisi Filius,
et cui voluerit Filius revelare. Cap. 16, tum aliter senserat, et cap. 3 de l’rædest.
Petro suam fidem in Christum profitent!, Sanet, se retractat, maxime convictus hoc
dicit Christus : Beatus es, Simon Barjo- Apostoli testimonio: Quis te discernit?
na, quia caro ct sanguis non revelavit Quid habes quod nonaccepisti ? Si autem
tibi, sed Pater meus qui in coelis est. accepisti, quid gloriaris quasi non ac­
Ephes. 2 : Gratia estis salvati per fidem, ceperis? « Quo praecipue testimonio, inet hoc non ex vobis; Dei enim donum est, » quit, etiam ipse convictus sum, cum sinon ex operibus, ne quis gloriclur. Elue » militer errarem putans fidem qua in
forte dicas hæc esse intelligcnda de gratia » Deum credimus, non esse donum Dei,
extern® revelationis, attende sequentia. » sed a nobis esse in nobis, et per illam nos
Apost. Ephes. 1,orat ut Deusdct illis Spi­ » impetrare Dei dona quibus temperanritum sapientiœ et revelationis in agni- i » 1er ct juste et pie vivamus in hoc sæculo
Prob. 4° ratione. Actus fidei «pio astioneejus, illuminatos oculos cordis eo­
rum, ut sciant quæ sit spes vocationis sentimur veritatibus supernaturalibus ex
ejus. Act. 16 .· Deus aperuit cor Lydiœ motivo divinæ revelationis, est supernatuintendere his quæ a Paulo dicebantur. 1 ralis: ergo intellectus non |»vle«t illum eli­
Thessal. 1 : Evangelium nostrum non fuit cere nisi adjutus auxilio supernaturali.
in sermone tantum, sedin virtuteet Spiri­ Prob. ant. Objectum hujus actus seu as­
tu sancio. 1 Cor. 5: Neque qui plantat est I sensus est formaliter et in ratione ob-

DISSERT. III. ART. II.
jecli supernaturale; objectum quod enim, I lur, non modo caret hisduobus, sed etiam
nempe ipsa veritas, est in se supernatu­ contrariis dispositionibus afficitur, nempe
rale; objectum quo, scilicet motivum sou caecitate in intellectu et duritia ac malitia
ratio formalis sub qua, est etiam superna- in voluntate : unde 1 Cor. 2 dicitur : Ani­
turale, scilicet divina revelatio ; atqui objec­ malis homo non percipit ea qua· sunt Spi­
tum supernaturale formaliter qua tale non ritus Dei; stultitia enim est illi, et non
potest atimgi nisi ab actu supernatural! : potest intelligere,quiaspiritualitcrexa­
ergo. Et hinc evertitur fundamentum Moli­ minatur. Quod variis aliis S. Scriptura
nae, qui dicit assensum fidet ex molivo divi­ testimoniis probat. Hæc responsio vera
næ revelationis esse quoad substantiam na­ est : attamen inhaerendo principiis positis.
turalem et supcrnaturalem tantum quoad
Ii. D. maj. Sola ratio naturalis sufficit
modum
ad ea firmiter credenda quæ per naturale
Prob. secunda pars, scilicet, etiam re­ lumen tide digna esse convincuntur, ad fir­
quiri gratiam supcrnaturalem ex parte vo­ miter credenda fide innixa soli evidenti®
luntatis. Ad credendum veritates superna­ signorum, C. hæc enim fides est humana,
turales ex motivo supernatural! divinæ nec ita certa sicut fides divina : fide innixa
revelationis, requiritur pia molio volun­ motivo supernatural! divinæ revelationis,
tatis, quæ efficaciter moveat intellectum qualem asserunt theologi contra quos dis­
ad talem assensum : atqui voluntas non putamus, N. Hæc est enim fides divina et
potest suis viribus sine auxilio super­ supernaturalis, ut probavimus, ad quam
natural! movere efficaciter ad actum su­ proinde requiritur auxilium supernaturale.
pcrnaturalem, qualis est assensus veri­
Inst. 1°. Dæmones credunt, Jacob. 2 :
tatibus fidei ex motivo divinæ revelatio­ credunt autem sine gratia : atqui credunt
nis : ergo. Prob. maj. In hoc differunt ve­ ex motivo divinæ revelationis : ergo.
ritates naturales a supernatural ibus, quod
It. N. min. Sed credunt coacti signorum
naturales possint esse vel ex seipsis vel ra­ evidentia.
tione medii evidentes, sicque convincunt
Inst. 2°. Juxta S. Aug. de Dono Perintellectum et ejus assensum extorquent sev. cap. 14, inest infidelibus quædam na­
absque motione saltem libera voluntatis ; turalis credendi facultas, si fides eis con­
at veritates supernaturales revelatae neque grue proponatur; reddens enim rationem
ex se ipsis, neque ratione revelationis sunt cur Tyrii
credidissent,
si Christi mira siy
J
evidentes, proinde non convincunt intel­ gna vidissent, non assignat auxilium su·
lectum , nec ejus assensum obtinent; nisi pcrnaturale, sed lumen naturale. Apparet,
ad hunc specialiter a voluntate moveatur. inquit, habere quosdam in ipso ingenio
Dices 1°. Sola ratio naturalis sufficit ad divinum naturaliter munus inlelligenea firmiter credenda quæ per naturale lu­ tiœ quo moveantur ad /idem, si congrua
men fide digna esse censentur : atqui suis mentibus vel audiant vtrba^vel sig­
solo lumine naturali possumus convinci na conspiciant. Ergo.
mysteria fidei esse fide digna, dum nempe
It. S. Aug. his verbis nihil aliud signi­
sufficientibus argumentis ct evidentia sig­ ficare quam quod quædam signa magis con­
norum eorumcredibilitasostenditur·· ergo. gruant quibusdam quam aliis, quod nemo
Despondet Goudin, tract, dc Grat. q.5, negat : non autem dicit id sufficere ut quis
a. 2, majorem esse veram de ratione na­ fidem amplectatur ; imo expresse negat
turali sana et non impedita , non vero de paulo post subjungens : « Audiunt enim
ratione jam corrupta et impedita, qualis est » hæc et faciunt, quibus datum est : non
in peccatore infideli : ut enim homo pro­ » autem faciunt, sive audiant, sive non aupositam sibi fidei doctrinam pie et fideli­ >· diant, quibus datum non est. » Et ex­
ter amplectatur, oportet ejus intellectum plicans quomodo illis datur ut credant,
bene disponi et voluntatem pie affici ad id refert non ad meliorem dispositionem
veritates illas coelestes. Cum enim veritas naturalem, sed ad gratum cordis et spiri­
fidei sua evidentia mentem non cogat, re­ tuales aures, juxta illud Prophetae, quod
quirit mentem docilem et voluntatem pie ibidem laudat ; Dabo eis cor cognoscendi
affectam erga Deum illam revelantem : at­ I meet aures audientes. Unde lib. 10Coni.
qui homo nisi per gratiam Christi sane- 1 cap. 6 dicit : « biisi Deus altius misereatur,
550

331
UTRUM HOMO LAPAUS POSSIT FACERE, etc.
ARTICULUS 111.
» omnia forinsecus testimonia surdis Io» quuntur. «
Utrum homo lapsus possit facere rei
/nst. 5°. Veritates supernaturales sont
velle aliquod bonum absque gratia
intra objectum specificativum nostri intel­
Bonum supernaturale non posse fieri abs­
lectus : ergo potest propriis viribus illas
que auxilio supernatural! constat ex art.
attingere.
B. D. ant. Sunt intra objectum spccifi- praecedenti et ex terminis ; hoc ipso enim
calivum, sed improportionatum nostri in­ quod est supernaturale, superat vires na­
tellectus, C. intra objectum propordona- turæ, consequenter indiget auxilio super­
tum et connaturale, A'. Objectum enim addito viribus naturæ. Quæstio est itaque
proporlionatum et connaturale intellectus de bono morali ordinis naturalis, circa
liumani est ens intelligibile per species quam est triplex difficultas hic discutienda :
haustas a sensibus; veritates autem su­ prima, an sine gratia justificante et charipernaturales divinitus revelatas non cog­ tale possit fieri aliquod bonum opus mo­
noscit intellectuslmmanus perspecies haus­ rale; secunda, ansine fide, tertia, an sine
tas a sensibus : unde debet medio lumine gratia speciali actuali.
elevari et constitui in eodem ordine super­ $ I. — Am possit fieri in hoc statu bonum opus
natural!.
morale sine gratia sanctificante et ciiarilate?
Inst. 4". /Vetus fidei potest fieri propter
1. 2. q. 65. a. 2. et-i. 2. 2. q. 10 a. 4.
malum finem, puta vanam gloriam, ut do­
cet S. Aug. lib de Catechizandis rudibus q. 2. de malo a. 5. ad 7. — DlCO. Potest
cap. 27 : atqui ad talem actum fidei non fieri in hoc statu bonum opus morale sine
gratia sanctificante et charitale, proinderequiritur gratia supernaturalis : ergo.
Respondent quidam, hanc fidem esse que non omnia peccatorum opera sunt
humanam; attamen si supponatur actum peccata.
Conclusio est de fide contra haereticos
elici ex motivo divinæ revelationis, et si­
mul referri ad vanam gloriam erit ex parte nostri temporis decisa. 1° In cone. Consupernaturalis · in qua suppositione, B. slanliensi sess. 15 adversus Wicleffum et
hunc actum fidei cx parte qua est super­ Ilus, quorum iste articulus damnatur : £.r
naturalis et in esse physico, esse a gratia principiis fidei est perse notum quod,
speciali, non quatenus est malus et in esse quidquid homo in mortali peccato fece­
morali : sicut qui consecrat propter vanam rit, peccat mortaliter.
2° In conc. Trid. contra Lutherum et
gloriam aut sortilegium actio ejus ut con- I
secrativa ct in esse physico est ex auxilio Calvinum sess. 6 , can. 7, sic definiente ■
speciali, non ut relata in finem malum et « Si quis dixerit opera omnia quæ ante
in esse morali.
» justificationem fiunt, quacumque rationi
Dices 2°. Id ad quod homo tenetur, de­ » facta sint, vera esse peccata... anathebet esse in ejus potestate : atqui infidelis » ma sit. » Et can. S : «Si quis dixerit ge«cui proponitur sufficienter Evangelium, te­ « hennæ metum per quem ad misericornetur credere : ergo.
» diam Dei de peccatis dolendo confugiB. D. maj. Id ad quod homo tenetur, » mus..... peccatum esse : anathema sit. »
debet esse in ejus potestate cum divino Etsess. 14. cap. 4, definit attritionem < non
auxilio, C. secluso divino auxilio, Ar. « Ad » solum non facere hominem magis pccca» inulta enim tenetur homo, inquit Auctor » torem, verum etiam donum Dei e<se e:
• 2 2, q. 2, a. 5, ad 1, quæ non potest si- » Spiritus sancti impulsum, non adhuc
« ne gratia reparante, sicut ad diligendum >» quidem inhabitantis , sed tantum tnoven» Deum et proximum, similiter ad cre- » tis, quo pcenilens adjutus viam sibi ad
« (lendum articulos fidei ; sed tamen hoc » justitiam parat et ad gratiam Dei persa« potest cum auxilio gratiæ. » Quod nulli ! » cramentum obtinendam disponit. » Et
dcesl sine sua culpa, ut in prima parte pro­ 5. can idem sub anathemate definit.
5° \ summis pontificibus,S. Pio V, Gre­
bavimus.
Plura de hac quaestione tam quoad pro­ gorio XIII, Urbano VIII et Clemente XI,
bationes (piam quoad argumenta recurrent I (piorum 1res primi damnarunt sequentes
art. sequenti.
| propositiones in Baio ; « Omne quod agit

DJSSEHT. III. ART. Ilf.
Prob. alia ratione. Principium malum
« peccator ant senus peccati, est pecca» tum : · est 53. « Omnis amor creature in agente non inficit ejus actionem ni-i agat
o rationalis est aut vitiosa cupiditas , aut ex illo, sicut principium bonum non coho­
» laudabilis charilas, qua per Spiritum nestat ejus actionem nisi agat ex «Ilo : atqui
» sanctum in corde di (hisa Deus amatur.· » peccator non semper agit ex malo princi­
est 58. « In omnibus actibus suis peccator pio cupiditatis, sicut justus non semper
» servit dominanti cupiditati · » est 40. agit ex principio bono charilalis, ut dum
Clemens XI bas sequentes in Quesnello : peccat venialiter : ergo.
Et hinc inferes quod, quamvis non de­
« Non sunt nisi duo amores unde volitio» nes ct actiones nostræ nascuntur, amor tur medium inter chariktcm et cupidita­
» Dei qui omnia agit propter Deum quem- tem respectu personæ, est enim homo jus­
>· que Deus remuneratur, et amor nostri tus vel peccator ; datur tamen respectu ejus
» quo nos ipsos ac mundum diligimus, qui actionis, quatenus procedit a principio bo­
» quod ad Deum referendum est non re- no naturæ, quod non est neque charitas
» fert, et propter hoc ipsum iit malus : » neque cupiditas.
Dices. Proverb. 15 dicitur: Pïclima! im­
est 44. « Amore Dei in corde peccatorum
» non amplius regnante, neccsse est ut in piorum abominabiles Domino. Malt. 7 :
■ eo carnalis regnet cupiditas omnesque Aon potest arbor mala bonos fructus fa­
>· ejus actiones corrumpat .· » est45. Ejus­ cere. Joan. 9 : Deus peccatores non audit.
dem furfuris sunt sequentes usque ad 59. '1 it. 1 : Omnia munda mundis, coinqui­
His omnibus præivit S. Th. præsertimq. natis autem et infidelibus nihil est mun­
2 de malo a. 5, ad 7. ubi inter cætcra de- dum, sed inquinata; sunt eorum mens ct
cretorie resolvit, « esse simpliciter falsum conscientia. Ergo.
» quod omnis actus qui est cx voluntate
B. ad primum, victimas impiorum es­
» non informata charilatesitdemeritorius: se abominabiles Deo non precise quia of­
» alioquin illi qui sunt in peccato mortali, feruntur ab impiis, sed (plia olleriintur ex
>» in quolibet suo actu peccarent, nec eis malo fine,qualiaerantsacrilicia Judaeorum,
*» esset consulendum quod interim quid- qui contemptis praceplis legis et cultu in­
* quid boni possent facerent ; nec opera ab terno, totam suam religionem reponebant
» eis facta, quæ sunt de genere bonorum, in ritibus externis, quos ex hypocrisi et
» disponerent cos ad gratiam : quæ omnia inani gloria scrupulose observabant.
• sunt falsa. »
z/d secundum, B. peccatorem non esse
Ex quibus formatur duplex argumentum. arborem malam ex omni parte; bonum enim
Primum : S. Scriptura hortatur peccatores rationis non est in eo totaliter extinctum.
ad conversionem et bona opera, Ezech. 18: Item potest retinere fidem et spem,ex qui­
Convertimini et agite poenitentiam ab bus principiis potest agere ; et tunc non
omnibus iniquitatibus vestris. Dan. 4 : agit ut arbor mala, sed ut bona. Igitur D.
Peccata tua eleemosynis redime : atqui S. ant. Arbor mala qua mala est et agit cx
Scriptura non horiatur ad peccatum : ergo. malitia non potest bonos fructus facere.
Secundum -.opera quæ disponunt ad jus­ C. agens non qua mala, sed qua bona non
tificationem, non sunt peccata; per hæc potest, etc. N.
enim magis homo removetur a justificatio­
Ad tertium, respondet S. Aug. lib. 2
ne : atqui in adultis peccatoribus gratiam contra Epist. Parmeniani, id dictum fuisse
sanctificantem præcedunt opera quæ ipsos a cæco nato, qui nondum erat sufficienter
ad justificationem disponunt, ut actus ndei, imbutus lumine fidei. Insuper agebatur
spei, timoris, doloris, etc. quos recenset tunc de miraculo quod fecerat Christus
Trid. sess. 6, cap. 6 : ergo. Hæc autem hunc cæcum illuminando in confirmatio­
opera sunt bona non solum bonitate mo- nem suæ doctrinae : non audit autem Deus
•ali naturali, sed etiam supernatural! ; tum pcccatoresad patranda miracula ut probent
quia dispositionesdebentesseejusdem or­ suam doctrinam esse a Deo, sicut audiebat
dinis cum forma, ad quam disponunt; tom Christum : audit tamen in aliis rebus, si
quia procedunt ex principio supernatural^, non agant ut peccatores et cx perverso fine,
vel habituali, puta habitu fidei vel spei, vel
Ad quartum, B. non illic agi de actio­
actuali auxilio gratiæ.
nibus, sed de rebus ; arguit enim ibi Aposl ·

UTRUM HOMO LAPSUS
tolus Jndæorum superstitionem, qui puta- I
• bant e-ise immundum cx se aliquod genus
ciborum, a quo si abstinerent, peccabant
cx superstitione; si uterentur, peccabant
cx conscientia erronea ; et sic sive uteren­
tur sive non, nihil erat ipsis mundum, sed
ulrinque peccabant.
Plura redibunt § sequenti. Si namque ncc
fides ipsa requiratur ad bonum opus mora­
le, a fortiori ncc ipsa gratia habitualis et
cbaritas ei annexa. Plura etiam argumenta
quæ impugnant defectum fidei, pariter im­
pugnant delectum gratiæ et charitatis. Un­
de sit
§11. — Ulruni sinefide possit fieri aliquod opus
moraliter bonum?

2. 2. q. 10. a. 4. 0. — Dico. Homo sine
gratia fidei potest aliquod opus moraliter
bonum facere : unde non omnia infidelium
opera sunt peccata.
Est contra Jansenium lib. 5 de Statu na­
turæ lapsae, et contra Baiiim cujus hæcpro­
positio 25, Omnia infidelium opera sunt
peccata et philosophorum virtutes sunt
vitia, est damnata a SS. Pontificibus.
Prob. ex principiis jam positis. 1° S.
Scriptura hortatur infideles ad bona opera;
sic Daniel cap. 4, alloquens regem Nabucliodonosor, dicit : Consilium meum pla­
ceat tibi, et peccata tua eleemosynis redi­
me. S. Scriptura autem non hortatur ad
male operandum, nec peccata peccatis re­
dimuntur.
Item S. Scriptura quædam facta infide­
lium laudat et ea a Deo fuisse remunerata
testatur : sic Exodi 1, laudat benignitatem
obstetricum Ægyptiarum, quæ noluerunt
pueros Hebraeorum interficere secundum
iniquum Pharaonis mandatum, quam ob
causam Pens cis bene fecit, ct quia timue­
runt Deum, ædificavit cis domos, id est,
prolem copiosam concessit. Josuë 2 et 6,
hospitalitas Rahab meretricis, quæ viros a
Josuë missos prodere noluit, laudatur et
remuneratur. Ezech. 29, Deus dedit regi
Nabuchodonosor ‘erram zEgypti, eo quod
feliciter gesserat bellum adversus Tyrios,
sicut Deus mandaverat. Ft S. Aug. lib. 5
de Civit, c. 15, dicit Deum Romanis con­
cessisse amplum imperium in merccdem
temporalem eorum virtutum ac bonorum
openun. Subsumo. Atqui Deus nec laudat I
nec remunerat peccata, sed punit , ergo., I

POSSIT FACERE, etc.
Adde egregmm in hanc rem testimo­
nium, Jtnm. 2; Gentes, inquit Apostolus,
quælegem non habent,naturaliter eaquæ
legis sunt faciunt. Ejusmodi legem non
habentes ipsi sibi sunt lex, qui ostendunt
opus legis scriptum in cordibus suis.Quæ
verba licet S. Aug. quandoque intelligat
dc gentibus ad fidem conversis, attamen
de gentibus adhuc incredulis intelligm.tur
a Tertulliano lib. de Corona milit. cap. 6,
S. Ambrosio Epist. ad Irenæum, S. Hiero­
nymo in Commentario in c. 24 Isaïæ, et a
pluribus aliis Patribus; imo ab ipsoS. Aug.
dc Spiritu et Lilt. c. 27, ut mox referam.
Prob. 2° ex S. Aug. de cujus mente po­
tissimum disputatur. S. Doctor de Spiritu
et Lilt. cit. explicans textum mox lauda­
tum Rom. 2 dc infidelibus, ait : Si autem
n hi qui naturaliter quæ legis sunt faciunt,
n nondum sunt habendi 1n numero eorum
υ quos Christi justificat gratia, sed in eo­
» rum potius virorum etiam impiorum nec
» Deum veraciter justeque colentium .· quæ­
» dam tamen facta vel legimus, vel novi­
« mus, vel audimus, quæ secundum justi» tiæ regulam non solum vituperare non
» possumus, verum etiam merito recteque
» laudamus : quanquam si discutiantur quo
» fine fiant, vix inveniunturquæ justiliæ de­
» bitam laudem defensionemvc mercan­
)> tur. » Palam cstS. Aug. his verbisagnoscere in infidelibus quædam bona opera, non
solum ex objecto, ut contendit Jansenius,
sed etiam spectato fine; qui enim dicit vix
inveniri, concedit aliquando inveniri, etsi
raro. Neque solum id asserit S. Aug. sed
etiam probat. « Quia, inquit, non usque
» adeo in anima humana imago Dei terre
» norum defectuum labe detrita est, ut nul» la in ea velut lineamenta extrema reman» serint. Unde merito dici posset etiam in
» ipsa impietate vitæ suæ facere aliqua legis
» vel sapere. >» Et paulo infra hæc Apos­
toli verba, Habentes opus legis scriptum
in cordibus suis, sic exponit : « Id est, non
» omnino deletum est quod ibi perimagi» nem Dei , cum crearentur, impressum
» est...Nam et ipsi homines erant,et vis illa
» naturæ inerat eis, qua legitimum aliquid
» anima rationalis sentit et facit. » Addit
tamen oh illa recte facta eos a damnatione
non liberandos, sed solum mitius puniendos, scilicet propter alia peccata. Nam, inquit, « Sicut non impediunt a vita æterna

DISSERT. Ill ART. III.
» justum qnædam peccata venialia, sine
Si dicas has actiones non esse qnldcm
» quibus hæc vita non ducitur ; sic ad sa- malas ex objecto, sed defectu relationis in
»> hitcmæternam nihil prosunt impio aliqua Deum : /?. opus objecto bonum, quod
» bona opera, sine quibus difficillime vita propter intrinsecam honestatem eligitur,
» cujuslibet pessimi hominis invenitur. » sufficienter referri in Deum ut non sit pec­
Item Epist. 150, laudat temperantiam catum, ut dicam alibi.
Polemonis, quam gratiæ Dei ascribit : si
Prob. 4° ab absurdis. Si omne opus anautem ex aliquo capite esset peccatum, non te fidem et sine fide sit peccatum, sequitur
gratiæ Dei ascriberet. Similiter lib. 4 cont. 1° quod infidelibus non esset consulendum
Jul. cap. 5, ex quo adversarii argumenta ut quidquid boni possunt faciant, ut supra
contra nos desumunt, agnoscit in infideli­ arguebamus cum Auctore de peccatoribus,
bus quasdam veras virtutes, ut volebat Ju­ et quod melius sit eis abstinere a cultu pa­
lianus , sed contendit cas esse a Deo, et rentum, ab eleemosynis faciendis, et aliis
non a solo arbitrio, quod negabat Julianus. bonis operibus, dum non urget præceptum;
i' Quanto ergo tolerabilius, inquit, illas quia faciendo peccabunt, omittendo non
» quas dicis in impiis esse virtutes, divino peccabunt, quod est absurdum et contra­
» muneri potius quam eorum tribueres tan- rium S. Scripturæ citat» in prima proba­
» tummodo voluntati, n Et infra : « Ex quo tione. Sequitur 2°quod urgente præceptode
» colligitur etiam ipsa bona opera, quæ fa- istis actibus cogantur peccare ; si enim abs­
» ciunt infideles, non ipsorum esse, sed tineant, peccant quia urget præceptum ; si
» illius qui bene utitur malis. » Plura alia faciant, peccant quia non referunt ad ve­
proferunt auctores cxS. Aug. sed hæc suf­ rum Deum.Sequitur 5° infidelem nihil pos­
ficiunt. Idem censuisse aliosSS. Patres non se facere, quo sibi viam paret ad fidem.
negat Jansenius. S. Thomam non refero,
Solvuntur objectiones.
quia nemini non notum ipsum ex professo
docere nostram conclusionem ut videre
Obj. 1° cx S. Scriptura. Ron 14 dici­
est in loco citato.
tur : Omne quod non est ex fide, pecca­
Prob. 5° ratione utriusque SS. Doctoris tum est. Hcb. 11 : Sine fide impossibile
Augustini et Thomæ. Ille potest facere ali­ est placere Deo.Opponitur etiam ex Epist.
quid boni naturalis, in quo non est plene Tit. Omnia munda mundis, etc. et Malt.
cxtinctum bonum naturæ : atqui bonum 7 : Nonpotest arbor mala bonos fructus
naturæ, scilicet naturalis inclinatio ad facere. Sed hæc duo ultima explicata sunt
bonum rationis, principia synderesis et § præced. Unde
yld primum, B. 1° juxta SS. Patres,
aequitatis naturalis, seu, ut dicit S. Aug.
imago Dei, licet sit attenuatum et obscura­ Chrysost. OEcmneniuin, Theophilactutn ct
tum in infidelibus, non est tamen totaliter communius, hunc textum intelligi non de
destructum aut per malitiam consummatam (idc theologica, sed de persuasione seu
penitus absorptum,ut in dæmonibus: ergo. conscientia; ita uKsensus sit. Omne quod
Confirmatur 1°. Fidelis justus in via non fit cx conscientia dictante id esse li­
nondum in bono confirmatus, non semper citum, peccatum est. Et hæc inlcrprelatii
agit ex habitu dominante fidei et justitia·, est omnino conformis scopo Apostoli ; agit
sed aliquando in levioribus peccat ; ergo enim illic de ciborum delectu, et dicit quod
pariter infidelisin via nondum confirmatus qui manducat cibum quem credit illicitum,
in malo , non semper agit ex habitu domi­ peccet, quia agit contra conscientiam: Qui
nante infidelitatis, sed potest quandoque discernit, inquit, id est, qui judicat esse
in levioribusbene agere. Patet consequen­ illicitum, si manducaverit, damnatus est,
tia ; quia sic se habet voluntas infiddis ad quia non cx fide ; omne autem quod non
malum,sicut voluntas fidelis justi ad bonum. est cx fide, peccatum est. Perinde ac si
Confirmaturi. Omne peccatum mere­ diceret, quia non est exeundum conscien­
tur pœnam, et eo homo Iit deterior : atqui tiam; omne autem quod non est secundum
infidelis qui ex naturali pietate honoralpa- conscientiam, peccatum est.
rentes, aut ex naturali æquitate solvit de­
\ erum quiaS. Aug. intclligil hunc tex­
bita, non meretur poenam, nec co Iit de­ tum de fide theologica, juxta ejus sensum,
terior j ergo.
J B. 2° cum Auctore, το non cx fide non su-

UTRUM ΠΟΜΟ LAPSUS POSSIT FACERE, etc.
’v53
mi negativo, sed contrarie, pro eo quod est I dixit omnia infidelium opera e«se peccata,
contra fidem. Addo, vel S. Augustinum in sumendo omnia prout significat, quod ut
hac interpretatione intelligere peccatum plurimum et sæpissime accidit. Quo sensu
large sumptum pro opere mortuo et sterili dicitur Genes. : Cuncta cogitatio cor­
ad salutem, — In c. 14. ad Rom. lect. 5. dis intenta est ad malum omni tempora
— ut patebit ex mox dicendis.
Et cap 6 : Omnis caro corruperat viam
Ad secundum. I). Sine fide impossibile suam ; id est, pro majori et maxima parte,
est placere Deo in ordine ad salutem aeter­ non omnino universaliter ; certum est enim
nam, C. in ordine ad honestatem moralem quod cogitatio Noë non erat intenta in ma­
operis, subdistinguo. Sine fide impossibi- lum , nec ipse corruperit viam suam.
le est placere Deo, id est, opus honestum
Attamen quia ipse etiam S. Augustinus
factum sine fide non placet Deo, N. id est, agnoscebat infideles aliquando, etsi raro,
persona infidelis operans non placet Deo, agere ex bono fine, ut patet cx secundo
C. Non enim quia infidelis facit bonum probatione ; censet nihilominus hæc eorum
aptis morale, ideo est justus et gratus Deo ; opera etiam esse peccata, sumendo pec­
ad id deberet referri in Deum propter se catum lato sensu, juxta quem id omne di­
dilectum, quod sine fide fieri non potest: citur peccatum et vitiosum quod a fine de­
attamen ipsum opus non displicet Deo ; non ficit et cui deest plenitudo suæ perfectio­
enim Deo displicuit obstetricum/Egyptia- nis; virtutibus enim ct bonis operibus in­
rum benevolentia, nec Rahab hospitalitas. fidelium, etiam recto fine factis,deerat illa
Obj. 2° et potissimum ex S. Aug. qui perfectio qua prodesse poterant ad salutem
toto c. 3, 1. 4 contra Julian, aperte docet aeternam.
et probat 1° nullum opus sine fide esse
Ilis sensibus concludi mentem S. Au­
bonum ; 2° omnia infidelium opera esse gustini constabit, si exponamus quis fue­
peccata, ct philosophorum virtutes esse rit error Juliani, contra quem disputat S.
vitia. Ergo.
Augustinus toto illo cap. 3.
R. ad primum , sensum S. Augustini
1° Ita desipiebat Julianus, ut assereret
esse , quod sine fide nullum opus sil com­ virtutes ct opera ex officio bona, licet cx
plete bonum et conducens ad vitam aeter- pravo line facta, esse veras virtutes et
nam : quo sensu intelligimus ipsam S. Scrip­ opera vere laudabilia, ut, castitatem esse
turam, dum Ezech. 2 , præcepta antiquæ veram virtutem, opera misericordiæ esse
legis dicuntur non bona ; non quod essent vere bona, etiam cum fiunt ex pravo tine,
mala, sed quia non erant perfecta, neque puta ob vanam gloriam. Ita consuisse Ju­
hominem ad perfectionem legis Evangcli- lianum probat S. Augustinus ex ipsiusmet
cæ perducebant, juxta illud Apostoli llebr. Juliani verbis. «Hæc ubi didiceris, inquit
7 : Nihil ad perfectum adduxit Lex.
» alloquens Julianum , nescio : jam tamen
Ad secundum, R. omnia infidelium ope­ » cernis , ut arbitror, consequens esse ut
ra a S. Augustino dici peccata duplici sen­ >» vera sit virtus avarorum qua excogitant
su. 1° Quatenus sunt infidelium ut infide­ » genera lucellorum... Ergo virtutes istæ
lium , seu fiunt propter pravum finem. Ha » (ali fine turpes atque deformes, et ideo
interpretatur S. Augustinum S. Th. 2 2, » nullo modo germanæ veraque virtutes,
q.25, a. 7, ad 1. his verbis : « Augustinus » tibi tamen vera videntur ct pulchra, ut
» dicit in 4 contra Julianum, quod actus » (verba sunt Juliani) nec nominis sui
» infidelis, in quantum est infidelis, sem- <> possint nec generis sustinere dispen> per est peccatum, etiamsi nudum ope- » dium. » Deinde statiin hanc Juliani de­
» rial, vel aliquid hujusmodi faciat, ordi- mentiam impugnat verbis sequentibus :
» nans ad finem sut infidelitatis, » vel ad « Noveris itaque non officiis, sed finibus a
a|ium pravum finem. Ita etiam Estius in » vitiis discernendas esse virtutes. OlliS. Augustini loetrina versatissimus in 2, » cium est autem quod faciendum est; lid. 41, § 2. Qui addit quod, cum S. Aug. » nis vero proptei quod faciendum est.
loqueretur respiciens ad id quod in pluri­ ·> Cum itaque facit homo aliquid ubi pcc
bus accidit, nimirum homines (ide desti­ » care non videtur, si non propter hoc fa
tutos ita servire dominanti cupiditati, ut >» cit, propter quod facere debet, peccare
Vix generalem boni instinctum sequantur, ’» convincitur · quæ tu non attendens, (j-

336

DISSERT. III. ART. III.
• nes ab officiis separasti; et virtutes veras | >» quæ videntur inter homines habere ali.
» officia sine finibus appellandas es-c dixis- » quid laudis, videantur libi veræ virin es,
» ti. Ex quo te tanta absurditas sequitur, » videantur opera bona et sine ullo pec» utveram cogaris appellare justitiam etiam » calo facta, dicantur secundum te hujus» cujus dominam reperis avaritiam. » Me­ » modi voluntates arbores bonæ ; sullicit
rito itaque negat S. Augustinus ad sen­ » quod apud Deum steriles sint, ac per hoc
sum Juliani virtutes infidelium esse veras » non bonæ. » Quibus verbis luce clarius
virtutes, et eorum opera ex oflicio bona patet S. Augustinum hoc unum contendere,
esse vere bona, sed et hæc esse peccata ct opera et virtutes infidelium non esse hoc
illas esse vitia, quia nempe pravo fine exer­ sensu bona, quia ab ordine vitæ ælernæ de­
ficiunt, eodemque sensu diei peccata et vi­
centur.
2° Deinde dicebat Julianus virtutes in­ tia, quia eis deest hæc suæ perfectionis ple­
fidelium processisse ex eorum bona natura, nitudo; hoc uno concesso, permittere ut
iis abundasse, iis constitutos fuisse simpli­ secundum alium sensum dicantur bona et
citer et perfecte justos, iis elfugere æternam virtutes.
damnationem; non valere tamen, sed esse
Ex his maturo perpensis et recte intel­
steriles ad regnum consequendum. An de lectis solvuntur aliœ instantia que fieri
virtutibus ex solo officio, an etiam ex fine possunt ex S. Aug. ct quas quidam prolixe
bonis hæc intelligeret Julianus, incertum referunt. Hoc unum addo, S. Aug. si intelest : forte ad fucum et illusionem ita lo­ ligerelur sicut intelligit Jansenius, nimium
quebatur. Cæterum S. Augustinus ipsum probare; probaret enim non solum sine fi­
in his arguit falsi tatis, absurditatis et con­ de, sed etiam sine charitate nullum opus
tradictionis.
bonum fieri posse, consequenter non soluin
1° Negat quæ tantopere Julianus lauda­ omnia infidelium, sed etiam fidelium pec­
bat in antiquis Romanis fuisse bona opera catorum opera esse peccata, quod non ad­
et veras virtutes, quia plerumque cx pravo mittit Jansenius. Patet, quia S. Augusti­
line agebant, et sic falsum esse eos abun­ nus requirit non qualemcumqiie fidem, sed
fidem quæ per dilectionem operatur, ut
dasse virtutibus.
2° Ostendit absurdum esse veram per- opus non sit peccatum. « Disce, inquit in
fectamque justitiam constitui sine fide per » finesæpecit. cap. eum qui non facit opera
» bona intentione fidei bonæ, hoc est, ejus
dilectionem operante;
5° Quod si iis virtutibus infideles cons­ » quæ per dilectionem operatur, lotum
tituerentur simpliciter et perfecte justi, » quasi opus... tenebrosum esse, hoc est,
non solum valerent ad effugiendam dam­ « plenum nigredine peccatorum. »
nationem æternam, sed etiam ad acquiren­
Obj. 5° ct simul subsumes. Atqui infi­
dum regnum coeleste; sicquc Julianum sibi delis in omni suo actu agit propter finem
contradicere dum eas diceret steriles ad pravum. Ergo. Prob. subsumptum. Homo
regnum coelorum.
in omni actu agit propter suum ultimum
Cæterum, ne qnæstio solis verbis hære- finem, ut diximus de ultimo fine : atqui fi­
rel, totam disputationem concludit S. Au­ nis ultimus hominis infidelis est malus; est
gustinus bis verbis. « Breviter, inquit, ac- enim aversus a Deo, et conversos ad bonum
υ cipe, ne forte, cum in rebus ipsis tantum commutabile ut ad ultimum finem : ergo.
>> erres quantum errari plurimum potest,
P. i° hoc argumento etiam nimis pro­
» videar tecum certare de verbis... Quo- bari pro Jansenio ; eo enim probatur non
»> niam saltem concedis opera infidelium, solum infidelium, sed cujusvis peccatoris,
» quæ tibi eorum videntur bona, non eos etiam fidelis, omnia opera esse peccata,
» ad salutem sempiternam regnumque per- quod negat Jansenius; quia finis ultimus
» ducere : scito nos illud bonum hominum cujusvis peccatoris est etiam bonum com­
» dicere, illam voluntatem bonam, illud | mutabile.
» opus bonum , sine Dei gratia quæ datur
R. 2°. N. subsumptum. Aa pr->b. D.
» per unum mediatorem Dei et hominum, maj. Homo in omni suo actu agit propter
- nemini posse conferri, per quod soluin ultimum finem in communi, qui est beati­
• hinno potest ad sternum Dei donum reg- tudo ut sic, C.muj. propter ultimum finem
» eunuque perduci : omnia proinde estera determinatum adaliquod particulare,qu-d

t

UTRUM HOMO LAPSUS
•it verum vel apparens bonum, N. maj. I
Similiter D. min. Finis ultimus hominis
infidelis spectatus in communi, esi malus,
N. ul determinatus reduplicative ad ali­
quod apparens bonum, C. Finis ergo ulti­
mus quem homo in omni suo actu appetit,
est bene esse, seu beatitudo in communi :
hanc autem beatitudinem in communi unus­
quisque sibi determinat ad aliquod parti­
culare objectum, justus ad Deum, infidelis
et quivis peccator ad bonum proprium sine
subjectione ad Deum. At sicut justus non
semper agit ex amore boni in communi re­
duplicative ut determinati ad Deum, ut
dum peccat venialiter : ita infidelis seu
peccator non semper agit ex intentione boni
ut sic reduplicative determinati ad bonum
proprium et commutabile, ut quando ali­
quod bonum opus facit propter ejus hones­
tatem.
Inst. Nullum est bonum opus, si non re­
feratur ad Deum propter se dilectum : at­
qui id fieri non potest sine fide : ergo.
B. D. maj. Nullum est bonum opus, si
non referatur ad Deum, relatione actuali
vel victuali explicita, N. relatione virtuali
implicita, C. Ad hanc autem non requiri­
tur fides, sed sufficit quod opus sit ex ob­
jecto honestum, nulla prava circumstantia
vitiatum, et quod operans illud agat motus
ejus honestate ; sic enim refert et refertur
virtualiter implicite in Deum, honestatis
hujus auctorem, finem et consummatorem.
De quo aliln.
§ III. — Utrum homo lapsus possit facere
aliquod bonum morale sine speciali gratia
actuali 1

Q. 109. a. 2. 0. — Suppono, quod jam
non semel supposui in decursu hujus arti­
culi, nullum bonum supcrnalurale condu­
cens ad salutem posse fieri sine auxilio su­
pernatural! gratiæ, quæ datur per Chris­
tum. Patet ex ipsis terminis : supernaturale Cium dicitur quod superat vires na­
turæ : ergo ad id indiget homo elevari per
virtutem superadditam suæ naturæ. Item
omne opus ad salutem pertinens, vel est
dispositio ad gratiam sanctificantem, vel
est meritorium vifæ ælernæ : atqui dispo­
sitio debet esst> ejusdem ordinis cuin forma
ad quam disponit, et meritum cum pramio;
cl de istis operibus pietatis ct salutis prasertim intelligunlur S. Scriptura, Patres
B/ll. τ'III.

POSSIT FACER
3;;et concilia, quæ dicunt nos non po-s ■ e.\
nobis sine Deo ct ejus auxilio quidquam
boni facere, seu gratiam ad qxodlibetopus
bonum esse necessariam
Quæstio est itaque de bono morali or­
dinis naturalis, circa quam dis-entuint
etiam Thomistæ. Quidam docent sine <neciali gratiæ auxilio nullum omnino bot «·
fieri posse : ita Capreolus, quem sequitur
ContcHson. Alii dicunt cum solo concursu
generali sine speciali auxilio posse fieri
aliquod bonum opus morale : ita Cajetanus, Conrardus, Medina, Godoy, quos
sequitur Gonet. Hoc idem dicunt Molinistæ,sed sensu diverso a Thomistis. Illi
enim docent sufficere generalem concur­
sum indifferentem, quem voluntas suo nutu
determinet ad bonum; Thomistæ vero re­
quirunt concursum pravium determinan­
tem et efficientem ut homo bonum potius
quam malum faciat : quod et dicunt prio­
res Thomistæ, sed vocant hunc concursum
specialem, quem posteriores Thomistæ vo­
cant generalem.
Nos, juxta observationem singularem
factam in primo art. hujus dissert, et dicta
art. 2, § 1, conci. 1, hunc concursum di­
cimus generalem et specialem sub diverso
respectu ; et per hoc fit plana et expedita hæc
difficultas, aliunde intricatissima. Igitur.
Ibid.—Dico. Homo lapsus cum solo
concursu generali, sine aliquo alio super­
addito gratiæ auxilio, potest facere aliquod
bonum opus morale naturalis ordinis: iste
tamen concursus generalis potest et debet
dici aliquo sensu speciale auxilium gratiæ.
ibid. — Prob.pr<ma pars. Natura hu­
mana per peccatum non est totaliter cor­
rupta, ut scilicet toto bono natura priva­
tur ; ergo potest per virtutem relictam suæ
naturæ sub concursu Dei generali aliquod
bonum opus morale facile facere; sicut ho­
mo infirmus potest per seipsmn aliquem
motum habere, sed non potest perfecte
moveri nisi sanetur.
Prob. et explicatur secunda pars, re­
petendo et instaurando ea quæ jam dixi
locis citatis. Auxilium gratiæ specialis la­
tius sumptæ, secundum scilicet quod ha­
bet locum in bonis operibus rdinis natu­
ralis, duo importat, sicut ipsa gratia stricte
dicta in ordine supernatural· : primum,
quod gratis detur et non ex debito; alinquin si ex operibus, secundum Apostono

π*

DISSERT. Ill .
!um jam non foret gratia j secundum, quod II
non delur omnibus, sed aliquibus præ aliis
ex speciali benevolentia Dei 3 alioquin non
foret specialis. Hoc posito,
Generalis Dei molio potest considerari
dupliciter : 1° respective ad naturam secun­
dum se; 2° respective ad hoc vel illud in­
dividuum hujusnaturæ, cui præ alio datur.
Considerata respective ad naturam se­
cundum se, non debet dici auxilium spe­
ciale nec gratuitum, sed generale quo Deus
movet unumquodque secundum suum mo­
dum. Cum enim bonum rationis in natura
non sit totaliter corruptum, nec voluntas
sit confirmata in malo sicut in dæmonibus,
sed attenuata tantum et vertibilis in bo­
num et in malum, non exigit influxum com­
munem quo semper moveatur in malum,
sed quandoque in bonumrationi conforme.
Et ideo quod quandoque moveatur in bo­
num, non est auxilium mere gratuitum,
quia quodam modo debetur;neque speciale,
quia non est ex speciali gratia et providen­
tia, sed secundum leges communis provi­
denti®, quæ naturas defectibiles et vertibi­
les in bonum et malum quandoque movet
ad bonumsuæ natura, quandoque permit­
tit deficere.
Considerata vero respective ad indivi­
duum cui præ allero datur, debet dici
auxilium speciale et gratuitum; quia quam­
vis naturæ debeatur ut aliquando moveatur
in bonum, quod tamen hic homo moveatur
hic et nunc in bonum præ allero, non de­
betur illi potius quam alteri, qui permitti­
tur deficere, sicut ipse deficere poterat :
unde est illi gratuitum, quia non debitum ;
ec speciale, quia ex speciali benevolentia
et providentia.
Ilac distinctione posita, quam non puto
ullum Thomistam posse inficiari, quamque
ostendimus supra fundatam in D. Th.con­
ciliatur discordia Thomistarum, quæ non
potest esse nisi de nomine. Nam qui negant
requiri auxilium speciale gratiæ, sed suf­
ficere concursum generalem, non intelli­
gunt concursum indifferentem et versati­
lem Molinistarum, determinabilem a vo­
luntate hominis, sed motionem ordinariæ
providentiæ; quam tamen non negant non
eamdem omnibus dari, sed aliam iis qui
bene agunt, quam iis qui male agunt, ct
hoc gratis. Qui vero requirunt auxilium
speciale gratiæ . non intelligunt virtutem I

ART. III.
superadditam et supra cursum naturæ col·
latam, sed ipsam motionem uni præ alio
gratis et ex speciali benevolentia ad bene
agendum datam ; sicque non re, sed voce
tantum differunt.
Eodem modo conciliantur varii textus S.
Scriptura, conciliorum, SS. Petrum, prae­
sertim S. Thomæ apparenter contrarii, ita
ut supervacaneum sit illos exponere. Indeque habemus vere dictum esse a conciliis
et Patribus, singulariter a S. Augustino,
quæcumque bona fiunt, sive ab infidelibus,
sive a fidelibus, sive a peccatoribus, sive
a justis, tam magna quam parva, tam supernaturaliaquam naturalia, essedona Dei,
atque ejus auxilio speciali et gratuito esse
referenda, consequenter necessitatem ora­
tionis et gratiarum actionis in his omnibus
habere locum, et de omnibus posse vere
dici cum Apostolo : Quis te discernit?
Quid habes quod non accepisti?
Una restat difficultas, quomodo hæcpro­
positio , Liberum hominis arbitrium sine
gratia ct adjutorio Dei nonnisi ad pec­
candum valet, damnata sil in Baio ; et hæc,
Nemo habet de suo nisi peccatum ct men­
dacium, sit asserta a concilio Arausicano
can. 22? cum videatur utnusque proposi­
tionis idem sensus.
It. N. esse eumdem sensum ntrlusmie
propositionis : magis late patet propositio
concilii quam propositio Baii. Sensus igitur
propositionis concilii est, neminem habere
de suo, sic nimirum ut nullatenus accepe­
rit a Deo, nequidem primo motore, nisi
peccatum et mendacium, quod est verum;
illud enim dicitur homo habere de suo,
quod ei sic proprium est et a semelipsohabet, ut nullo modo habeat a Deo; et ideo
titulus canonis laudati est ; De his quæ
hominum sunt propria. Sic autem homo
solum habet peccatum, quia illud tantum
est ab homine, sed non a Deo; quamvis
enim Deus concurrat adentitatem peccati,
non tamen concurrit ad peccatum .· omnia
autem alia sive naturæ sivægratiæ bona non
a se habet, sed a Deo : propositio autem
Baii minus late patet, maxime in sensu Baii,
non solum quia nomine gratiæ simpliciter
et proprie dictæ intelligitur gratia supernaturalis data per Christum, sed maxime
quia Baius per gratiam intelligebat gratiam
sanctificantem et duritatem. Contendebat
enim, ut vidimus, omnia opera sine gratis

gsfl
ÜTRÜM HOMO POSSIT DILIGERE DEUM, etc.
nanctiflcante etcharitatefacta, esscpecca- suo modo amare, hoc est, fortius inclinari
ta. Sensus ergo ejus propositionis est : li­ in bonum divinum quam in bonum pro­
berum arbitrium sine gratia proprie dicta, prium, sicut pars magis inclinatur natura­
imo sine gratia sanctificante etcbarilate, liter in conservationem totius quam sui ip­
nonnisi ad peccandum valet : quod est fal­ sius : sic manus naturaliter se exponit ictui
sum, ut probavimus,
ut servet caput, beque etiam est quæstio
de amore elicitoindeliberato et necessario :
ARTICULUS IV.
nam et hoc amore omnis creatura rationa­
Utrum homo possit diligere Deum super lis amat Deum præ omnibus quasi in con­
omnia ex solis viribus naturalibus sine fuso et sub ratione summi boni et beatitugratia?
dinis ut sic, quam in omnibus quærit ; quia
Q. d09. a. 5. ad 1. 2. 2. q. 26 a. 5. et in tamen rationem summi boni in Deo conti­
cap. 15. 1. Cor. Icet. 4. et alibi. — Ante neri distincte non cognoscit nisi per dis­
omnia suppono cum Auctore contra Baium cursum, ideo Deum distincte cognitum illo
et Jansenium distinctionem duplicis amo­ amore necessario et indeliberato naturali­
ris Dei, naturalis scilicet et supernatura- ter non amat super omnia. Itaque quæstio
lis : naturalis, quo Deus per lumen natu­ est solum de amore deliberato, quo homo
rale cognitus utauctorbonorum naturalium Deum distincte cognitum amat ut ultimum
amatur; supcrnaturalis, quo Deus per fidem finem suum et summum bonum.
Sed iterum iste amor deliberatus est du­
cogni tus ut auctor gratiæ et gloriæ diligitur.
Cum enim emor sequatur apprehensionem plex : unus imperfectus et inefficax . quia
boni, sicut Deus potest dupliciter cognosci, est solum complacentia de Dei bonitate,
scilicet per lumen naturale ut auctor boni non inferens mediaad placendum Deo, ne­
naturalis, et per fidem ut auctor boni su- que removens impedimenta peccatorum ;
pernaturalis ; ita potest duplici amore di­ alter est perfectus et efficax, vi sua infe­
ligi, naturali et supernatural!. Adde quod rens media ad placendum Deo, el removens
dilectio Dei super omnia sit primum præ- omnia quæ repugnant ejus amicitiæ. Et
ceptmn legis naturalis et Decalogi, Diliges iterum duplex : unus efficax quoad affec­
Dominum Deum tuum ex toto cordetuo: tum tantum ; alter efficax quoad affectum
lex autem naturalis non cxtinguilur per et effectum. Amor efficax affective lautum,
peccatum, nec datur per gratiam, quia na­ est simplex actus voluntatis quo homo se et
turaliter imprimitur: ergo est possibilis di­ omnia refert in Deum ut ultimum finem,
lectio Dei super omnia tanquam finis ulti­ cum proposito ipsi per omnia placendi et
mi in ordine naturali et secundum legem removendi omnia quæ ipsi displicent, quod
naturalem. Hujus oppositum damnaverunt est Deum super omnia appreliativeamare.·
SS. pontifices, S. Pius V, Greg. XIII et amor efficax effective non est singularis ac­
Urbanus VIII, in propositionibus 54, 55 tus, sed est exeeutio dicti propositi, seu
et 58 Baii. Vide dissert. 2, a. 2, object. 2. actualis observantia mandatorum natura­
Quæstio hic est de amore Dei naturali; con­ lium : si omnium, dicitur effectivus sim­
stat enim ad amorem Dei supernaturalem pliciter; si aliquorum tantum, effectivus
secundum quid.
requiri auxilium gratiæ supcrnaturalis.
Nota, Amor naturalis est duplex, scili­
Certum est ex dictis art. præcedenti,ho
cet innatus, qui est velutinaturale pondus, minem lapsum cum solo concursu generali,
in bonum cuique proprium; elicitus, quo sine speciali gratia superaddita, posse di­
vivens ex apprehensione boni ad illud pro­ ligere Deum dilectione imperfecta ct inef­
sequendum se movet. Elicitus iterum du­ ficaci; quia, ut diximus jult. cum bonum
plex : necessarius, qui ex boni apprehen­ naturæ non sii penitus extinclum per pec­
sione sine deliberatione procedit, qualis catum, potest homo propriis viribus cum
reperitur etiam in oratis; alius liber, quo solo concursu generali, qui tamen sil spe­
natura rationalis ex deliberatione et ponde­ cialis respectu individui, ut explicatum est,
ratis rei meritis, se in illam inclinat.Quæs- facere aliquod bonum morale facile, qualis
tio hic non est de amore innato; — 1. p. est ille amor inefficax et imperfectus Dei
q. 60. o. 5. 0. — quia certum est omnem cogniti per lumen naturale in ratione sum­
creaturam magis Deum quam seipsam pro mi boni.
22.
-iW-

X

DISSEHT. HI. ART. IV.
Quantum ad amorem efficacem effective amore Dei super omnia casto et sincero,
saltem simpliciter, patebit ex art. sequenti non supernatural! ; at de illo dicit S doc­
hunc non posse, esse sine speciali gratiæ tor lib. de Grat. et Lib. \rb. ·.. 18, quod
auxilio, quia complectitur actualem lotius si hunc asseramus viribus liberi arbitrii,
legis naturæ observantiam, ad quam requi­ vicerunt Pelagiani; si gratiæ Del, vici­
ritur specialis gratia, ut probabimus.
mus Pelagianos. Mens S. doctoris adhuc
Finaliter itaque quæstio nunc est de magis elucescit ex lib. 11 de Civit, c. 25,
amore Dei ut auctoris naturæ efficaci affec­ ubi laudat Platonem quod castum Dei amo­
tive, hoc est, de illo simplici actu volun­ rem a Deo nobis infundi dixerit. Certum
tatis quo Deum distincte cognitum amat est autem Platonem non intellexisse de
appretiative super omnia , se et extera ad amore Dei per fidem cogniti, aut habente
cum ut ultimum finem referens, et propo­ modum supcrnaturalitatis. 2° Concilium
nens absolute illi per omnia placere ct fu­ Arausicanum II, can. 25, sic definit con­
gere omnia quæ illi displicent.
tra Pelagianos : « Credere debemus quod
Omissa opinione erronea Baii et Janse­ »per peccatum primi hominis ita inclinanii , qui non agnoscunt amorem Dei natu­ » tum et attenuatum fuerit liberum arbiralem , de qua initio articuli, quidam theo­ » trium, ut nullus postea diligere Deum,
logi existimant hominem lapsum posse vi­ » sicut oportuit, aut operari propter Deum
ribus naturalibus sine gratia reparante di­ » quod bonum est> possit, nisi cum gratia
ligere Deum super omnia amore naturali » miscricordiæ prævenerit. » Non conten­
affective efficaci, qui tamen non sit gratiæ debant autem Pelagiani, ut modo dice­
aut gloriæ meritorius. Pro hac sententia ci­ bam , Deum posse diligi sine gratia amore
tantur Scotus, Gabriel et quidam alii, sed supernatural!, sed naturali.
nræsertim Molina, qui docet hominem
Neque te moveat hæc clausula, sicut
lapsum non solum posse viribus naturali­ oportuit ; quia 1° qui casto et sincero
bus diligere Deum super omnia ut naturæ amore diligit Deum ut auctorem natura suauctorem, sed etiam postquam imbutus per omnia, eum diligit sicut oportet iu eo
fuerit doctrina fidei, posse pariter viribus ordine. Hæc ergo clausula excludit a na­
naturæ ipsum diligere ut auctorem gratiæ turæ viribus amorem Dei affective effica­
quoad substantiam , licet non quoad mo­ cem , ct relinquit illis aliquos affectus inef­
dum supcrnaturalitatis quem dat charitas; ficaces, quibus non amatur Deus sicut opor­
at dum se ad hunc amorem determinat ct tet. 2° Quia concilium repetit impotentiam
conatur, Deum infundere charitatem, qua amandi Deum sine gratia, non ex super­
iste amor fit supernaluralis quoad modum. natural itate actus, sed ex infirmitatenaturæ
Pro explicatione verioris et communioris per peccatum: ergo intelligit etiam de
amore naturali ; quia impotentia cx supersententiæ,
Hicq. 109. q. 5. o.— Dico. Homo lap«us naturalitate actus jam erat ante peccatum.
non potest solis naturæ viribus sine gratia 3° Concilium Trid. sess. 6, can. 3, ex­
reparante diligere Deum super omnia di­ plicans hanc particulam, sicut oportet,
subdit, ut justificationis gratia confe­
lectione affective efficaci.
Prob.
auctoritate. 1°S. Aug. Epist. ratur. «Si quis, inquit, dixerit sine pra107, dicit: Liberum arbitrium ad dili­ » venientis Spiritus S. operatione, atque
gendum Deum primi peccati granditate » ejus adjutorio, hominem credere, speperdidimus. Senn. 15 de verbis Apost. c. »rarc, diligere aut poenitere posse sicut
11: Deus non amatur nisi de Deo. Ita » oportet, ut ei justificationis gratia concenties alibi.
υ feratur.* anathema sit. » Atqui fieri non
Neque responderi potest cum adversa­ potest ut diligenti Deum super omnia ut
riis, S. Augustinum loqui de dilectione naturæ auctorem, justificationis gralia non
Dei supernatural!. Non enim Pelagiani, conferatur; alioquin quo iret iste homo, si
contra quos agit S. \ug. adeo erant hebe­ in hoc statu moreretur? no · in vitam aeter­
tes, ut assererent dilectionem Di i super- nam, quia non datur nisi jiistifica’is per
natur.de n posse elici solis viribus naturæ, gratiam; non in damnationem æternam,
cum id implicit m terminis: intelligebanl quis enim credat Deum diligentes se ex
ergo illi : consequenter S. Augustinus , de loto corde ct super omnia, aeternis addi540

I*

UTRUM HOMO POSSIT DILIGERE DEUM , etc.
541
cere suppliciis? Vel ergo fingenda est cum perseverandum, non tamen ut velim efflPelagianis beati (udo naturalis inter reg­ caciter perseverare : ergo similiter.
num cœleste et damnationem, quod est
B. N. assumptum. Ad primum exem­
reprobatum ab Ecclesia ; vel admittendum plum, disparitas est, quod consecratio non
sic diligenti boum ex toto corde, conferri sequatur vi meæ intentionis, sed vi verbo­
gratiam justificationis, proindeque diligere rum supposita intentione; quia non inten­
Deum sicut oportet. Insuper cx principiis tio consecrandi, sed verba consecrationi»
Molinæ, quocum res nobis est, facienti elevantur ad hunc effectum : at actualis
quod in se est ex viribus naturæ, Deus non impletio legis sequitur vi volilionis effica­
denegat gratiam : ille autem faceret quod cis adimplendi; unde pari bonitate gau­
nise est : ergo consequeretur gratiam.
dent et eadem gratia indigent. Ad secun­
3° Est expressa sententia S.Thomæ loco dum exemplum, disparitas est, quod do­
supra citato bis verbis : « Homo in statu num speciale non requiritur ad posse per­
» naturæ integra non indigebat dono gra- severare, sed tantum ad actu perseveran­
» tiæ superaddit® naturalibus donis ad di- dum : unde possum velle perseverare sine
» figendum Deum naturaliter super omnia, tali dono ; quia vol ilio efficax supponit qui­
» licet indigeret auxilio Dei ad hoc eum dem actum possibilem, sed non semper ne­
» moventis ; sed in statu naturæ corrupt® cessario conjunctum : gratia autem est ne­
» indiget homo etiam ad hoc auxilio gra- cessaria non solum ad adimpletionem ac­
» tiæ naturam sanantis. »
tualem totius legis, sed etiam ad potentiam
Bespondent quidam, S. Thomam lo­ adimplendi : unde non possum velle effi­
qui de amore efficaci effective simpliciter. caciter adimplere sine gralia, quia non da­
Sed contra. 1° De amore efficaci effec­ tur volitio efficax ad impossibile.
tive agit S. Doctor art. seq. ubi quærit
όϊ petas in quo consistat hæc infirmitas
utrum mandata Dei possint impleri sine et corruptio naturæ, qua voluntas fit in­
gralia. 2° Ex toto contextu articuli evidens capax assurgere propriis viribus ad amorem
est ipsum loqui de actu simplici voluntatis, Dei super omnia.
quo quis ita amat Deum , ut ad ipsum sui
B. ex dictis supra de statibus naturæ.
et exterorum dilectionem referat, et quo consistere in aversione a Deo ut ultimo
adimpletur præcepturn charitatis : adim­ line, non solum supernatural!, sed etiam
pletur autem præcepturn charitatis per sim­ naturali; peccatum enim offendit Deum
plicem actum voluntatis, et si postea con­ etiam ut auctorem naturæ et legis natura­
tingat violari. 5° Ratio ejus quæ sequitur, lis; item in deordinatione concupiscen­
probat de actu amoris efficacis affective. ti® quam diabolus auget et inflammat in
Unde.
suis mancipiis.
ibid. — Prob 2° ratione, potentia inObj. 1°. S. Th. in 2, d. 53, q. 2, a. 2,
irma, corrupta et curvata in bonum pro­ ad 3, agnoscit in pueris sine baptismo de­
prium contrarium divino, non potest exer­ cedentibus aliquem Dei amorem; item in
cere erga Deum actum præslaniissimum dæmonibus, 1 p. q. 60, a 5, ad 3.
potentiæ sanae, nisi sanetur: atqui volun­
B. S. Th. loqui de amore innato aut eli­
tas hominis lapsi est infirma ct curvata in cito necessario, quo quis se amando neces­
bonum proprium contrarium divino, et sario amat id a quo pendet in esse et con­
amare Deum super omnia amore efficaci servari, non de amore libero et amicabili,
affective est actus præstantissimus poten­ de quo hic est quæstio. Aut si loquatur de
tiæ sanæ : continet enim virtualiter totius amore libero in infantibus , intelligit de
legis naturalis implelionem, et voluntatem amore imperfecto, scilicet de quadam com­
efficit rectam circa omne appetibile: ergo. placentia circa Deum ut principium boni
Dices hac ratione probari duntaxat pro naturalis. Aeque fas est de mente S. Th.
amore De? efficaci effective, seu pro ipsa dubitare , cum conclusio ct ejus probatio
adimpletione tegis requiri gratiam, sed non , sint ex ipso.
Obj. 2°. Intellectus hominis lapsi potest
pro voluntate adimplendi. Sic quamvis gra­
tia supernaturalis requiratur ut consecrem propriis viribus apprehendere et judicare
non tamen ut velim consecrare; similiter Deum ut summum bonum et super omnia
licet requiratur speciale donum ad actu | amabilem : atqui amor sequitur judicium :

DISSERT. ΙΠ. ART. IV.
ergo potest naturaliter amare Deum super debet esse gratia reparans et sanans cor­
omnia.
ruptionem peccati, scilicet aversionem a
B. 1» D. maj. Intellectus potest pro­ Deo : non potest autem sanare aversionem
priis viribus judicare Deum esse super om­ a Deo : non potest autem sanare aversio­
nia amabilem, judicio speculativo ct in nem a Deo ut auctore naturali,quin simul
communi. C. judicio practice et movente sanet aversionem a Deo ut auctore super­
vl actum. N. Amor autem sequitur judi­ natural i ; foret enim monstrum quod homo
cium practicum, non speculativum : unde esset conversus ad Deum ut auctorem na­
illud Medeæ apud poetam = rideo meliora turalem, et maneret aversus a Deo ut auc­
proboque, deteriora sequor. — q. 109. tore supernatural! : ad conversionem au­
n. 2. ad 5. — 2° N. conseq. Quia homo tem ad Deum ut auctorem supernaturalem
magis est vulneratus involuntate per quam requiritur gratia supernaturalis. Unde
peccatur, quam in intellectu. Inst. Potest Apost. Rom. 7 : Quis me liberabit, etc. ?
homo lapsus naturalibus viribus sic amare Gratia Dei per Jesum Christum.
2° Amor Dei ut auctoris naturalis super
aliquod bonum particulare, puta castita­
tem , patriam, amicum , ut etiam vitam omnia importat voluntatem implendi to­
fundat pro ipso, ut pluribus exemplis con­ tam legem naturalem, lex naturalis praeci­
stat, ergo a fortiori, propter Deum sum­ pi t obedire cuivis superiori legitime præcipienti, et Deus ut auctor supernaturalis
mum bonum.
B. 1° ad ant. cos qui pro aliquo bono pracipitquædamsupernaturalia: ergo amor
particulari mortem appetiere, plerumque Dei ut auctoris naturalis indirecte includit
ad id mundano motivo, puta famæ aut voluntatem adimplendi præcepta supernagloriæ fuisse inductos. Quod si puro vir­ turalia, ut non displiceat Deo ut auctori
tutis particularis motivo ita se gesserint, naturali : atqui ad hujusmodi voluntatem
tribuendum est speciali Dei auxilio : unde requiritur gratia supernaturalis : ergo.
Ex hac ultima ratione videtur sequi
S. Aug. ut jam vidimus , bona gentilium
quod homo, etiam postquam est justificatus
opera inter dona Dei reputat.
//. 2° N. conseq. Quia plus est Deum indigeat gratia supernatural! ad diligen­
amaresuper omnia, quamdiligerchonesta- dum Deum ut auctorem naturæ.
Neque tamen inde inferas omnem Dei
tem alicujus virtutissupra vitam; ad primum
enim requiritur quod homo non unam vir­ amorem fore supernaturalem, nullum pure
tutem, sed omnes virtutes super omnia naturalem ;quiagratiasupernaluralis quam
'cnsibilia diligat, et quod habeat appetitum requirimus ad amorem Dei ut auctoris na­
rectum ex omni parte el circa omne appe­ turæ, non se habet ut principium clicilitibile : at quod quis sit ita bene affectus vum illius, sed ut removens ejus impedi­
erga unam virtutem ut vitam fundat pro menta et quæ displicerent Deo ut auctori
illa, non sequitur quod sit æque bene af­ naturæ, sicque non impedit quin sit actus
fectus circa omnes ; contingit enim ut qtfi mere naturalis, cujus nempe principium
mortem oppetit pro patria, pro fide amico elicitivum et objectum directum et prima­
servanda, etc. nolit aut pellicem dimittere rium srnt quid naturale.
Dices. Saltem inde sequitur quod homo
aut inimico parcere : sic Lucretia parata
mori pro servanda castitate, passa est eam in statu innocentis, in quo etiam erat ele­
vatus ad linem supernaturalem, indigebat
in se violari metu infamis,
Petes l°quæ sit gratia quam requirimus gratia supernatural! superaddita ad dili­
ni homine lapso ad diligendum Deum su­ gendum Deum super omnia, eadem enim
per omnia ; an sit ordinis naturalis, an su­ utrubique est ratio ; quod tamen est aperte
contra S. Th. diserte pronuntiantem hic a
pernaturalis ?
B. per se et attenta precise ratione ob­ •ίο : » Homo in statu naturæ intégra »
jecti directi, esse naturalis ordinis; quia ( per naturam integram certo intelligit na­
dilectio Dei ut auctoris nature est entita- turam innocentem, qualis fuit in Adamo)
tive naturalis, sicut ipsum objectum : sed « non indigebat dono gratiæ superaddit®
per accidens cl indirecte ratione elevatio­ » naturalibus bonis ad diligendum Deum
nis ad ordinem supernaturalem est super- | v naturaliter super omnia, licet indigeret
naturalis. 1*» Quia, ut loquitur S Th. hic, I » auxilio Dei ad hoc eum moventis. »
542

UTRUM HOMO LAPSUS POSSIT
η. N. illationem. Ad prob. D. Eadem
utrobiquc est ratio quoad supernaturalitatem gratia·, C. quoad superadditioncm gratire, viribus naturalibus, AT. Homo enim in
statu naturæ justitiæ originalis, non indi­
gebat juxta S. Th. gratia superaddita do­
nis naturalibus ad diligendum Deum su­
per omnia, sed tantum auxilio Dei moven­
tis : istud autem auxilium luit Dei moven­
tis naturaliter et supernaturaliter, et hoc
non negat S. Thomas ; et sic quamvis amor
Dei ut auctoris naturalis, ratione eleva­
tionis, importet per accidens et indirecte
aliquid supernaturale, ad illud sufficiebat
istud auxilium Dei moventis sub utraque
ratione auctoris et naturalis et supernatu­
ralis.
Petes 2° utrum homo in natura pura in­
diguisset gratia speciali ordini naturalis
ad diligendum Deum super omnia ut na­
turæ auctorem?
R. probabilius hominem in natura pura
potuisse Deum ut naturæ auctorem dilige­
re super omnia cuin solo concursu gene­
rali , qui tamen respective ad hunc homi­
nem fuisset specialis ct gratuitus, ut expli­
cuimus; quia in natura pura voluntas ho­
minis non esset per peccatum corrupta et
a Deo aversa, sicque posset suis viribus
sub generali Dei motione actum sibi proporlionatum ctsuæfonnæ conformem eli­
cere, qualis est dilectio Dei ut auctoris na­
turalis. Ita censet S. Th. Quodlib. d, a. 8,
ct hic in arg. sed contra. Et quamvis mens
S. Doctoris non semper certo eruatur ex
argumento sed contra,- ita tamen (piando
illud non solvit, aut nihil contrarium do­
cet in corpore articuli.

SINE SPECIALI GRATIA, etc. 34δ
hendo a præcepto dilectionis. Quidquid
sit, ut necessitas gratiæ ad servanda præ­
cepta magis innotescat, specialiter cum
Auctore prasentem instituimus quaestio­
nem. Pro cujus intelligentia
Q. 109. a. 4. o. et q. 24. tic verît. a 14.

ο. — Nota, præcepta legis posse dupliciter
impleri, scilicet, quantum ad substantiam
et quantum ad modum : quantum ad sub­
stantiam, quando actus qui pracipitur to­
tus quidem fit, non tamen eo modo quo
intendit legislator; sicut qui eleemosy­
nam facit aut aliena reddit, non ex charitate aut intuitu Dei ad salutem, sed ex ali­
quo alio fine , vel malo vel impertinente
ad ista opera : quantum ad modum, quan­
do actus <pii pracipitur fit ex charitate et
fructuose ad salutem. Hanc distinctionem
esse cum Auctore admittendam, et non
esse commentitiam et explodendam, ut
dixit Baius, constat ex ejus propositione
oS, damnata a SS. pontificibus. Hoc no-»
tato, ut certa ab incertis seponamus,
Suppono 1° nullum præceplum sive supcrnalurale sive naturale posse impleri
quoad modum, ut scilicet fiat ex charitate
ct meritorie ad vitam ælernam, sine gratia
supernatural! ; quia iste modus est supernaturalis, adusque præccptorum etiam na
turalium elevat ad ordinem supernatura­
lem.
Suppono 2° nullum praccptum supernaturale in quovis statu posse impleri etiam
quoad substantiam sine gratia supematurali, dicuntur enim præcepta supernaturalia, quia pracipiunt actus qui superant
vires naturæ.
Ai dicas cum quibusdam, id esse verum
de praeceptis supcmaturalibus proripienti­
ARTICULUS V.
bus actus internos, ut credere, sperare, di­
Utrum homo lapsus possit sine speciali ligere, non vero dc praecipientibus actus ex­
gratia omnia legis naturalispræcepta ternos; quia haereticus conti tens exterius
implere?
fidem mysterii Trinitatis, urgente præcep­
Quamvis hujus quaestionis resolutio ex to, implet praccptum de confessione ex­
præcedentibus habeatur; diximus enim a. terna fidei quoad substantiam, nullo auxi­
5, J) 5, hominem lapsum posse sine specia­ lio supernatural! adjutus : similiter qui in
li gratia superaddita aliquod bonum mo­ peccato mortali suscipit baptismum, adim­
rale facere, et art præctdcnti, non posse plet præceplum de suscipiendo baptismate
sine gratia specian mandatum de dilec­ quoad substantiam, idque sine gratia super­
tione Dei implere ; ex quibus sequitur natural!, cum peccet. Ergo.
R. N. assumptum. Quia actus externus
quod homo lapsus sine gratia speciali pos­
sit aliquod legis naturalis præceplum im­ praceptus, vel estsupernaturalis, vel non ;
plere, sed non omnia; quidam tamen di­ si sit supernaturalis, ergo supra vires na­
cunt hanc quæstionem procedere abslra- turæ; si non sit supernaturalis, ergo non

DISSERT. III. ART. V.
tel præcaptum supernatural. Dicitur enim I sine gratia sanante adimplere lotam legem
praeceptum supernatural?, quod aliquid su­ naturalem quoad substantiam.
pernatural praecipit. Ad primum casum ,
Prob. 1° cx concilio et Patribus. Concil.
N. hunc haereticum adimplere quoad subs­ Milevitanum cati. S, et Cœlestinus in Epist.
tantiam praccptum de confessione externa ad episcopos Galliæ cap. 10, damnant Pe­
fidei, quia non confitetur fidem divinam lagianos, quia dicebant quod si gratia non
quam non habet, et de qua est praccptum, daretur, non quidem facile, sed tamen ab­
«;ed humanam tantum. Ad secundum, Λ. solute possemus sine illa servare divina
suscipientem baptismum in peccato mortali mandata. Concil. Arausicamim II,can. 25,
adjuvari auxilio supernatural! ; velle enim definit quod per peccatum primi hominis
suscipere baptismum, est credere in Chris­ ita inclinatum et attenuatum fuerit liberum
tum, est velle induere Christum, velle fieri arbitrium, « ut nullus postea....... operari
ejus et Ecclesiæ membrum, quæ fides et » propter Deum quod bonum est possit,
intentio, cum sint supernaturales, requi­ » nisigratia eum divinæ misericordi® prærunt gratiam supernaturalem. Neque obs­ » venerit. « S. Aug. Cone. 5 in Psalm.
tat quod peccet, non enim adjuvatur ad » IIS : « Mandatis ejus rectis atque arduis
peccandum, sed ad id quod est materiale » humana non contemperatur infirmitas,
et physicum in peccato, scilicet, ipsa sus­ » nisi prævenicns ejus adjuvet charitas. »
ceptio sacramenti .· sicut qui actum fidei Serm. 148 de temp. cap. 5 : « Hæc decem
supernaliiraliselicit ad vanam gloriam, non » præcepta nemo implet viribus suis, nisi
adjuvatur ad peccandum, sed ad ipsum ac­ » adjutus gratia Dei. » Totus estS. doctor
tum supernaturalem fidei.
i in asserenda hac veritate, signanter de Spi­
ibïd. — Suppono 5° hominem in statu rituel Litt. dePeccalorum Meritis, de Grat.
innocentis potuisse cum sola Dei motione Christi, de Lib. Arb. etc. Undel. de Hægenerali sine gratia speciali superaddita, resibus, Hæresi SS, loquens de Pelagianis :
implere omnia legis naturæ præcepta quoad « Hi Dei gratiæ, inquit, tantum inimici
substantiam; quia natura sana et integra » sunt, ut sine hac posse hominem credant
potest id omne quod est intra limites natu­ » facere omnia divina mandata. »
Respondent adversarii, hæc intelligenræ, ut patet in omnibus rebus. Confirma­
tur. Ideo juxta concilia et Patres, id non da esse de præceptis supernaturalibus. vel
potest homo in hoc statu, quia ejus natura de observatione naturalium quoad modum
supernaturalem st fructuosum ad vitam
est infirmaet attenuata. Ergo.
æternam.
Quidam existimant idem dicendum de |
Sed contra. 1° Pelagiani, ut jam obser­
homine in puris naturalibus constituto. Id
vavimus, non negabant gratiam requiri pro
quidem verum arbitror de obsen atione to­
adimpletione praeceptorum supernalura
tius legis pro aliquo tempore, non pro lon­
lium aut naturalium quoad modum super­
giori aut tota vita; quia ad hoc opus est
naturalem, cum id implied in terminis;
firmitate voluntatis in bono contra insur­
quinimo fatebantur hujusmodi bona opera
gentes tenlaliones, (piam ex se non habuis­
set homo in puris naturalibus constitutus. facta sine gratia esse sterilia ad regnum cœlorum, ut diximus in anterioribus : ergo
ibid. — Suppono 4° in omni statu ad concilia d Patres agentes contra illos, nou
observantiam alicujus præcepti, opus esse loquebantur de præceptissupernaturalibus
auxilio generali Dei moventis. Patet ex aut naturalibus quoad modum, sed de na­
prwcedentibus; tum quia nullum est in ho­ turalibus quoad substantiam.
mine bonum quod non sit a Deo movente;
2° Concilia et SS. Patres repetunt impo­
tum quia omnes motus reducuntur in Deum tentiam adimplendi mandata sine gratia ex
ut in primum movens.
infirmitate natura per peccatum vulnerat® :
Superest itaque quæstio, utrum prater impotentia autem petila ex supernaluralihanc generalem motionem requiratur in hoc tatesive præcepti sive modi, est indepenstatu aliqua alia gratia specialis superaddita, dens a peccato d fuisset sine illo. Ergo.
ad impletionem totius legis naturalis? Pro
Prob. 2° ex principiis jam positis, i ° Ho­
cujus resolutione,
mo infirmus non potest ex se praestare opus
Ibîd. — Dico. Homo lapsus non potest præstantissimum hominis sani, nisi eant-

314

UTRUM HOMO LAPSUS POSSIT
tur : atqui adimplere totam legem natura- |
lem est opus præstantissimum hominis sani :
ergo.
2° Voluntas aversa a fine non potest esse
recta circ? omnia media, ordo enim me­
diorum pendet ex ordine ad finem : atqui
voluntas nominis peccatoris est aversa a
fine, nempe a Deo utauctore naturali : ergo.
5° Sunt quædam præcepta quæ homo lap­
sus servare non potest sine gratia, ut pri­
mum et maximum mandatum de dilectione
Dei super omnia, ut constat ex art. praece­
denti; item confessio fidei inter atrocissima tormenta; item continentia inter gravis­
simas tentationes, juxta illud Sap. 8 : Scivi
quoniam aliter non possem esse conti­
nens, nisi Deus det, et hoc ipsum erat sapientiæ scire cujus esset hoc donum. Unde
S. Aug. lib. It) Confess, c. 29 : « Conti» nentiam jubes; da quod jubes, et jube
» quod vis. » Item plura alia quæ vel ex
objecto, vel ex circumstantiis, aut urgenti­
bus tentationibus in contrarium specialem
habent difficultatem.
Solvuntur objectiones.

Obj. 1° ab auctoritate. 1° Dent. 50 di­
citur : Mandatum hoc quod ego prœcipio
tibi hodie non est supra te, neque procul
positum. 2° Eccli. 15 : Si volucris man­
data servare, conservabunt te. 5° Rom. 2 :
Gentes quæ legem non habent, naturali­
ter ea quæ legis sunt faciunt 4°Philipp.
5, Apostolus dicit quod sub lege et non sub
gratia constitutus, secundum justitium
quæ in lege est, conversatus sit sine quærela. 5° Isai. 44, Cyrus, etsi infidelis, di­
citur lotam legem servasse; Deus enim ip­
sum alloquens dicit : Omnem voluntatem
meam complebis. 6° Quidam audiens ex
Christo : Si vis ad vitam ingredi, serva
mandata, postquam Christus illi explicuis ­
set quæ essent ista mandata, respondit :
Omnia hæc custodivi a juventute mea.
7° TandemS. Hilarius in Psalm. 68, ad il­
lud, deleantur de libro viventium, distin­
guit duplicem librum : alterum viventium,
in quo sentiuntur qui sine ulla Christi co­
gitatione,... omnia præscripta legis im­
pleverunt; alterum justorum, in quo scri­
buntur ii quibus justitia Christus factus
est. Ergo.
It. ad primum, sensum horum verbo­
rum esse, quod Dei mandatum non sil su-

SINE SPECIALI GRATIA, etc.
345
pra te quantum ad cognitionem, quia ma­
nifestabatur per legem Moysi datam. Hunc
sensum aperte indicant verba sequentia im­
mediate : Nec in cælo silum, ut possis di­
cere : Quis nostrum valet ad ctelum as­
cendere ut deferat illud ad nos et audia­
mus atque opere compleamus?...... sed
juxta te est sermo valde in ore tuo et in
corde tuo, ul facias illum. Cæterum, si
contendas id esse intellegendum quoad
exccutionem; sensus erit: Mandatum non
est supra te mediante gratia, quænon deest :
unde supra dicitur : Circumcidet Domi­
nus Deus cor tuum et cor seminis tui, ut
diligas Dominum Deum tuum in toto cor­
de tuo.
.■id secundum, his verbis manifestari li­
berum arbitrium, sed non cum exclusione
gratiæ; sicut cum alibi asseritur gratiæ ne­
cessitas, v. g. Joan. 5, Sine me nihil potes­
tis facere, non excluditur liberum arbi­
trium. « Certum est nos mandata servare
» si volumus, inquit S. Aug. lib. de Gratia
» el Lib. Arbit. cap. 16, sed quia præpa>> ralur vohintas a Domino, ab illo peten» dum est ut tantum velimus quantum suf-.
» ficit ut volendo faciamus. Certum est nos
» velle cum volumus, sed ille facit ut ve­
il limus bonum. «
Ad tertium. Juxta S. Augustinumquem
sequuntur Prosper, Fulgentius et Auctor,
hæc verba intelliguntur de gentilibus con­
versis ad fidem atque operantibus ex gra­
tia; et το naturaliter non sumitur prout
opponitur gratiæ et prout idem valet quod
viribus naturæ, sed prout opponitur legi
Mosaics, ita ut sensus sit .· Gentes quæ le­
gem scriptam non habent, ea quæ legis sunt
faciunt naturaliter, id est, sine lege Moysis
et cum sola Christi gratia. Quod si juxta
alios velis intelligcre de gentilibus infide­
libus, et το naturaliter de viribus naturæ,
scusus est quod quædam legis operafaciant
propriis viribus, sed non omnia.
Inst. S. Chrysost. Horn. S in Epist. ad
Rom. interpretatur de gentilibus infideli­
bus, et dicit esse admiratione dignos, quod
nec lege ipsis opus fuent, et tamen omnia
quæ legis erant praestiterint.
Ji. Omissis quorumdam solutionibus,
N. S. Chrysostomuin interpretari de gen­
tilibus infidelibus; praemittit enim in ea­
dem Humilia quod « Apostolus intelligat
« Graecos non idololatres, sed Deum coleo-

DISSERT.
546
» tes, qui legi naturæ videlicet obtempe» rantes, quæ ad pietatem altinent etiam
» ante Judaicas observationes servabant
u omnia, quales erant qui vivebant cum
» Melchiscdech, qualis orat Job, quales Ni» nivitæ, qualis denique erat Cornelius. »
Porro Melchised&b, Job, Ninivitæ poeni­
tentiam agentes ct Cornelius fuerunt fide­
les. Insuper constats. Chrysostomum ag­
novisse necessitatem gratiæ ad observan­
tiam legis: nam Horn. 15 in eamdem Epis­
tolam, ad hæc Apostoli verba, miser ego
homo, docet legem sine gratia non sufficere.
Ad quartum. Apostolus his verbis sig­
nificat dunlaxat se exterius vixisse sine
querela, abstinendo scilicet a criminibus
manifestam injuriam in proximum conti­
nentibus, ut sunt homicidia, furta, adulte­
ria et alia quæ lex scripta expressis verbis
prohibet; non autem quod abstinuerit ab
omnibus lege naturæ prohibitis ct omnia
prava desideria represserit : fatetur enim
1 Timoth. d, se fuisse blasphemum et con­
tumeliosum ; Ephes. 2, se conversatum
fuisse in desideriis carnis; Tit. 5, se fuis­
se insipientem, incredulum , errantem,
servientem desideriis et voluptatibus va­
riis, in malitia et invidia, etc.
Ad quintum. Cyrus dicitur complevisse
omnem Dei voluntatem, non implendo le­
gem, fuit enim idololatra et injustus alieno­
rum regnorum invasor, sed liberando po­
pulum Israëliticiim a captivitate ct fun­
dando templum Jerosolymitanum.
Ad sextum. Is de quo ibi est sermo erat
Judæus, proindeque fidelis. Insuper eo
quod dixerit se omnia implevisse, non se­
quitur quod ita sit, et forte impleverat
more Judaico abstinendo se a manifestis
injuriis contra proximum.
Ad septimum. Certo constats. Hilarium
requirere gratiam ad legis observationem ;
dicit enim in Psal. 51 quod nemo ex se
faciat bonitatem; el in Psal. 11S, quod
ad justificationum Dei custodiam, nisi
a Deo dirigamur, infirmi simus per na­
turam. Dicendum itaque per librum vi­
ventium ipsum intelligere librum eorum
qui exterius moraliter bene vivunt, abstinentque a grav ioribus criminibus quibus
tranquillitas publica turbatur , et quæ in
sæculo morte puniuntur.
Obj. 2° α ratione. Observatio totius le­
gis naturalis non superat vires naturæ, di­

III. ART. V.
citur enim lex naturalis quæ est proportionata viribus naturæ. Ergo.
B. D. ant. Observatio totius legis non
superat vires naturæ san® et integræ, C.
ant. naturæ intirmæ et corruptæ, N. Solu­
tio patet ex probationibus conclusionis
Inferes. Ergo quædam Dei præcepta sunt
homini lapso impossibilia, quod est error
Lutheri, Calvini et Janscnii.
Q. 109. a. 4. ad 1. ct a. 8. ad 2. ·—B.
D. illatum. Quædam Dei præcepta surit
homini lapso impossibilia sine gratia, tran­
seat illat. quidam enim distinguunt et
concedunt illat. de impotentia morali, ne­
gant de impotentia physica. Non enim, in­
quiunt, homo lapsus est impotens ad abservanda mandata sine gratia, sicut cæcus
ad videndum , aut homo fractis viribus ad
incedendum; habet enim semper liberum
arbitrium, quo est physice potens ad quæcumque mandata observanda, et fit tantum
impotens moraliter ratione quorumdam
impedimentorum occurrentium. Quædam
Dei præcepta sunt homini lapso impossibi­
lia cum gratia quæ nulli, nisi sua culpa,
deest, ut probavimus in prima parte, N.
illat. Quod autem possumus cum auxilio
divino, non est nobis impossibile, quia
quod possumus per amicos juvare paratos,
nos ipsi possumus.
Porro error Lutheri et Calvini had in
parte is erat, quod dicerent Christum ve­
nisse, non ut legis observatores faceret,
sed ut fideles ab abligatione servandæ le­
gis redimeret, et firmiter credentes se esse
gratis electos propter Christum salvaret,
etiamsi usque ad mortem in sceleribus et
transgressione legis perseverent; ideoque
illis non dari gratiam ad observantiam præceptorum, sine qua remanent ipsis impos­
sibilia. Hujus exeerabilis doctrinæ ita pu­
duit Lutheri et Calvini discipulos, ut eam
a se amoliri conati sint.
Opponebant præcipue isti hæretici illud
Act. 15 : Quid tentalis Deum imponere
jug um super cervices discipulorum,quod
neque Patres nostri neque nos portaro
potuimus ? sed per gratiam Christi cre­
dimus salvari. Verum S. Petrus hic non
loquitur de lege naturali, sed de lege cæremoniali, neque vult esse absolute impos­
sibilem, cum constet ex S. Scriptura plu­
ies eam observasse, sed valde difficilem;
et cum aliunde post Christum esset inuti-

DE NECESSITATE GRATIÆ AD VITANDA PECCATA, etc.
317
lis, et his duobus, difficultate scilicet et tionis ad finem snpematuralem, requiritur
inutilitate, probat non esse imponendam gratia supernaturalis; quia in hoc statu
homo non potest converti ad Deum ut auc­
fidelibus.
Quantum ad Jansenium , in hoc errabat torem naturalem sine conversione ad Denm
quod diceret, non solum homini lapso, sed ut auctorem supernaturalem, ut dictum est.
etiam justo quædam mandata Dei esse im­ Imo ad diu et semper servandam totam le­
possibilia, illi quoque deesse gratiam qua gem, non sufficit secundum providentiam
possibilia fiant : cujus contrarium doce­ ordinariam gratia actualis , sed requitur
mus. Hunc Jansenii errorem in prima ex habitualis, quia ad hoc nccesse est quod
quinque famosis propositionibus proscrip­ bomo sit firmiter bene dispositus circa om­
sit Innocentius X, cui præiverat concil. nia præcepta, qualis non potest esse, nisi
Trid. sess. 6 , can. 18, his verbis : « Si sit firmiter bene disposituscirca finem,sci­
>· quis dixerit Dei præcepta homini etiam licet Deum, quod prastat gratia habitualis.
» justificato et sub gratia constituto esse Disci secundum providentiam ordinariam ;
» ad observandum impossibilia : anathema quia negari non potest quin Deus possit
» sit. >» Quod uberius explicat cap. il ejus­ absolute per continuas gratias actuales fir­
mare voluntatem hominis circa observan­
dem sessionis.
Opponebat Jansenius plura testimonia tiam omnium præceptorum, quam tamen
SS. Patrum, præsertim S. Aug. qui docet observantiam et maxime observantiam prain pluribus locis justis plerumque mino­ cepti dilectionis Dei super omnia comita­
rem esse gratiam quam ut difficilia quæ­ tur gratia sanctificans.
An autem homini justo et jam habenti
dam præcepta implere valeant, sicque esse
ipsis impossibilia secundum præscntes quas gratiam habitualem sit ulterius necessaria
habent vires. Sed S. Aug. intelligit de po­ actualis specialis ? Videtur necessaria ad
tentia consequente, non de antecedente; diu et semper observandam totam legem,
vel de potentia proxima et immediata, non quia licet gratia habitualis sanet mentem
de remota et mediata per gratiam oratio­ tollendo ejus aversionem a Deo, detque
nis quæ nulli deest, juxta illud Trid. cap. posse per virtutes infusas, non tamen tollit
cit. desumptum ex S. Aug. « Deus impos- rebellionem appetitus sensitivi contra ra­
>> sibilia non jubet, sed jubendo monet et tionem, ex qua exurgit maxima difficultas
» facere quod possis, et petere quod non pro observatione diuturna totius legis, ad
» possis, ct adjuvat ut possis. » Ilis occa­ quam ideo actu superandam requiritur gra­
sione data prælibatis circa dictos errores, tia actualis specialis.
ut redeamus ad argumentum,
ARTICULUS VI.
Inst. Deus non potest præcipere cæco ut
videat, quamvis posset videre per mira­ Dc necessitate gratiæ ad vitanda peccata
et vincendas tentationes.
culum : ergo nec homini lapso ut legem
Materiam hanc tractat Auctor articulo S
observet, quamvis posset per gratiam.
A. N. conscq. Disparitas est, 1° quod hujus quæstionis. Eam hic propono prop­
cæcus sit impotens physice ad videndum, ter connexionem cum præcedenti, et quia
non homo lapsus gaudens libero arbitrio, parlim sequitur ex dictis; peccare enim
ad observationem legis;2°et præcipue dis­ est legem transgredi. Duplex est difficul­
paritas est, quod cæco non offeratur mira­ tas .· altera de peccatis mortalibus, altera
culum quo sanetur, homini autem lapso de venialibus, quam duplici $ resolvemus.
offertur gratia qua possit legem observare,
§ I. — Utrum homo lapsus possit sine gratia
camque reciperet, nisi obicem voluntarie
vitare omnia peccata mortalia et vincere
poneret.
omnes tentationes.
Petes quæ gratia requiratur in homine
lapso ad observationem totius legis : an
Hic a. 8. — Suppono hominem lapsum,
naturalis, <m supernaturalis?
cum sola Dei motione generali, posse ali·
Jl. ut ari. præcedenti, per se et attenta quandiu non peccare et vincere leves quas­
precise ratione objecti, sufficere gratiam dam tentationes; tum quia non est necesse
naturalis ordinis, quia objectum est natu­ quod continuo peccet actu ; tum quia cum
rale ; per accidens tamen et ratione cleva- bonum rationis non sit in eo penitus ex-

U8
DISSENT. 111. ART. VI.
tinctum, potest sub· motione Dei generali | liante vincimus,coiterumnonadjuvant'
aliquod bonum morale facile facere etleves v meamur.
tentationes superare, sicque non peccare.
ibid. — Prob. 5° ratione , quam art.
Ista tamen motio , quæ , ut jam pluries precedent! jam innuimus. Ut homo diu
observavimus . respectu naturæ est gene­ vitet omnia peccata mortalia et vincat om­
ralis et debita, respectu hujus individui nes tentationes, debet habere cor conver­
cui præ altero datur ad bonum , est spe­ sum ad ultimum finem, scilicet Deum, et
cialis et gratuita dicique potest auxilium ita firmiter illi inhærens,ut pro nullo bono
speciale gratiæ : atque hac distinctione consequendo vel malo vitando ab eo sepa­
solves plura ex conciliis et Patribus, qui­ rari velit : atqui homo in peccato existens,
bus quidam tentant probare ne minimam non solum non habet cor firmiter Deo adquidem tentationem posse vinci sine spe­ hærcns, sed est ab illo aversum et ad
ciali gratia. Adde quod Patres et concilia bonum commutabile ut ad finem conver­
non dicant hominem sine Dei gratia sem­ sum : ergo.
per et omnibus etiam levissimis tentatioibid. — Confirmatur. Quamvis homo
nibus succumbere , sed quod homo sine in peccato possit ex præmeditatione ratio­
Dei gratia non possit in genere resistere nis aliquid agere præter ordinem finis
tentationibus, id est, ita se gerere quin præconcepti et præter inclinationem habi­
pluribus succumbat etiam levibus ; quod tus , quia tamen non potest semper esse
concedimus.
in tali præmeditatione, non potest con­
ibid. — Dico. Homo lapsus et in pec­ tingere ut diu permaneat quin operetur
cato mortali existens, sine speciali Dei gra­ secundum convenientiam voluntatis deortia superaddita, non potest diu vitare om­ dinatæ a Deo, nisi cito per gratiam ad de­
nia peccata mortalia contra legem natura­ bitum ordinem reparetur. Ergo.
lem , et omnes tentationes vincere.
Ex qua ratione inferes, ad diu vitanda
Auctor videtur tenuisse oppositum in 2, peccata mortalia contra graves tentationes,
d. 28, q. 1, a. 2 o. Quidam ipsum inter­ præter gratiam actualem, requiri gratiam
pretantur de potentia physica; sed textu habitualem sanantem ; quia per eam homo
attente inspecto , verius dicitur cum aliis firmiter bene disponitur circa finem a quo
quod se retractaverit hic in sua Summa, pendet firma dispositio circa media. IXon
cui,utpote ultimo ejus operi, standum est. quod Deus non possit absolute per gratias
Conclusio sequitur ex art. precedent! ; actuales præservare hominem ab omni pec­
quia, sicut dictum est, homo lapsus non cato contra quasvis tentationes; sed quia
potest sine gratia observare omnia præ- secundum providentiae ordinariae leges,
cepta : ergo nec vitare omnia peccata mor­ unumquemque movet secundum ejus dis­
talia; peccatum mortale enim nihil est positionem : unde ut semper moveat ho­
aliud quam transgressio præcepti. Sed et minem ad bonum, sic, ut vitet omnia pec­
insuper
cata et vincat omnes tentationes, connaProb. 1° ex S. Scriptura. Psal. 17 : In turaliter requiritur quod sit habilualiler
te eripiar a tentatione. Psal. 117: Im­ bene dispositus per gratiam sanclilicanpulsus eversus sum ut caderem, ct Do­ tem.
minus suscepit me. Rom. 7 .· Infelix eyo
Obj. 1e quædam exempla gentilium qui
homo, quis me liberabit de corpore mor­ contra gravissimas teiilaliones steterunt
tis hujus? id est. de concupiscentis ten­ pro virtute.
tationibus. Gratia Dei per Jesum Chris­
It. ut ante, illos vel non amore virtutis,
tum. 1 Cor. 10 : Fidelis Deus , qui non sed gloriæ, vel alio motivo humano has
patietur vos tentari supra id quod po­ tentationes superasse; vel si amore virtu­
testis , sed faciet eliam cum tentatione tis, id non fuisse absque speciali Dei auxi­
proventum, ut possitis sustinere.
lio : et ideo S. Aug. lib. 4 cont. Jul. c. 5,
Prob. 2° ex conciliis et Pai ribus, Concil. et Epist. 150 , hæc gentilium bona opera
Diospoli*. ccp. 11, damnat hunc Pelagii Dei dona reputat.
articulum : Pictoria nostra non est ex
Obj. 2°. Hemo in quovis statu et casu
Dei adjutorio. Innocent. I,in Epist. ad potest non peccare, libere enim peccat,
concil. Carlhag. Necesse est ut quoauxi- alioquin foret excusabilis : ergo eliam in

DE NECESSITATE GRATIÆ
statu ct casu in quo non habet gratiam.
Hic a. 4. ad 9-*ta. 8. ad 1.—/I. etiam lit
ante D.conseq. Potest non peccarc in statu
ctcasii in quo non habet gratiam potentia
physica, C. potentia morali, subdistinguo.
Per gratiam quam non habet, sed quam
potest habere et quæ ipsi offertur, C. potest
sine gratia omnino tam recepta quam obla­
ta, A. Potentia physica est libertas arbitrii
qua home polesl peccatum eligere vel res­
puere ; et hanc potentiam habet homo in
quovis sUtu , quia non extinguitur per
peccatum. Potentia moralis est quæ dat
facultatem bene utendi potentia physica
seu libero arbitrio, removendo impedi­
menta ex quibus sequeretur abusus poten­
ti® physics : hanc non habet peccator nisi
sanetur per gratiam, gratia autem illi of­
fertur nec deest nisi suaculpa. Pro ampliori
solutione hujus argumenti quod sæpe redit
in præsenli materia, consule quæ dixi in
tract, de Deo, dissert. 7, a. 8, et dissert.
8, a. 4, §5.
Obj. 5°. Ex nostra sententia sequitur
quod homo existens in peccato mortali,
teneatur statim pœnilcre , quia alioquin
semper erit in periculo novum peccatum
committendi : falsum consequens secun­
dum S. Th. ctThomistas : ergo et ant.
B. N. sequelam. Quia tunc tantum
tenetur homo vitare periculum peccandi
orando vel poenitendo, quando esi certum
et determinatum ; secus quando est vagum
et indeterminatum, qualis est in præsenli
casu; tum quia non semper occurrunt occa­
siones peccandi ct graves tentationes ; tum
quia incertum est et indeterminatum quandiu homo peccator possit subsistere sine
novo peccato, tum tandem quia Deus hu­
jusmodi peccatores subinde juvat ne pec­
cent. Cæterum, si appareret certum et
proximum periculum peccandi, puta ex
gravi tentatione, non nego tunc peccato­
rem teneri ad poenitendum.

AD VITANDA PECCATA, etc.
5X9
datur nec offertur, ista peccata non habe­
rent rationem voluntarii, nec peccati, aut
homo obligaretur ad impossibile.
Piob. secunda pars. 1° Ex S. Script. 5
Reg. 8 : Non est homo qui non peccet.
Ecclc. 7 : Non est homo justus in terra
qui faciat bonum et non peccet. Jacob.
5: In multis offendimus omnes .1 Joan, i :
Si dixerimus quoniam peccatum non
habemus, ipsi nos seducimus, et veritas
in nobis non est.
Prob. 2° ex conciliis et Patribus. Con­
cil. Milevit. can. 6, sic habet: «Placuit
» quod ait S. Joannes Apostolus: Si dixe»rimus quia peccatum non habemus ,
» nos ipsos seducimus, et veritas in no» bis non est, quisquis sic accipi· ndum
» putaverit ut dicat propter humilitatem
» non oportere dici nos non habere pec>» catum, non quia veritas est; anathema
» sit. » Et can. 7: « Quicumque dixerit in
» oratione Dominica ideo dicere sanctos.
» Dimitte nobis debita nostra , ut no:i
» pro seipsis hoc dicant... sed pro aliis qui
»> sunt in populo peccatores.... analhem ·
» sit. » Quo duplici decreto perstringitur
duplex evasio Pelagianorum, qui dicebant
justos se fateri peccatores, non rei veritate,
sed humilitatis causa , aut quia sunt pars
populi qui est in peccato.
Concil. Trid. sess. 6, can. 25 : « Si quis
» hominem semel justificatum dixerit.....
»> posse in tota vita peccata omnia etiam
» venialia vitare, nisi ex speciali Dei pri« vilegio, quemadmodum de B. Virgine
» tenet Ecclesia : anathema sit. »
Totus est S. Augustinus in asserem1 ··
ista veritate contra Pelagianos, præsertim
lib. 2 de Peccat. Meritis, et lib. de Nat. el
Gratia, ubi cap. 56 dicit ; « ExceptaS.
» virgine Maria, de qua, propter honorei.
» Domini, nullam prorsus, cum de pecca
» tis agitur, haberi volo quæstionem..... si
» omnes illos sanctos et sanctas cum hic
» viverent, congregare possemus, et inter$ II. — Utrum homo justus possit sine spe­
» rogare utrum essent sine peccato : quid
ciali privilegio vitare omnia pcccala venialia ?
» fuisse responsuros putamus ?......nonne
Q. 409. h. 8. o. — Dico. Homo justus ·> una v occ clamassent .· Si dixerimus quia
cum ord nariis gratiæ auxiliis sine speciali >» peccatum non habemus, nos ipsos depnvilegi a potest vitare singula peccata ve- » cipimus, el veritas in nobis non :st. >·
Ibid.—Prob. 5’ ratione. Quamvis gra­
lialia, non potest tamen diu vitare omnia.
Ibid. — Prima pars est certa; quia si tia sanctificans sanet hominem quantum ad
homo non posset 'lare sincula peccata I mentem, remanet tamen corruptio appeti·
venialia sine speciali privilegio, quod nec | tus sensitivi, unde exurgunt trequemissi

DISSERT. III. ART. VI.
me inordincti motus contra rationem : at­ maculam, sed qui nullam lethalis crimini»
qui ratio licet possit reprimere singulos maculam habent, et sic vivunt ut quam·.is
(ex quo habent, nt dictum est, rationem leves quasdam maculas contrahant, cito ta­
peccati et voluntarii), non potest tamen men ab eis mundantur. Responsio est S.
reprimere omnes, quia dum uni resistere Aug. lib. de Perfect, justiliæ.
nititur, sæpissime alius insurgit, neque ra­
Ad tertium. Deus præcipit ins verbis ut
tio potest semper esse pervigil ad hujus­ perfecti simus eo perfectionis genere cu­
modi motus vitandos et coercendos : ergo. jus homo in hac mortali vita est capax. Pro­
Si ergo consideretur quodlibet pecca­ ponit ergo perfectionem Patris cœlestis
tum veniale seorsim et secundum se, po­ non ut assequendam, sed pro modulo nos­
test homo cum auxiliis ordinariis gratiæ il­ tro imitandam.
lud vitare; et cum sic occurrant vitanda,
Obj. 2°. Si homo hon possit omnia pec­
de illis sic vitandis datur praeceptum : at cata venialia vitare sine speciali privile­
si consideretur unum post aliud ct sic diu gio, quod Deus non est paratus dare : er­
continuando, et simul attendatur ex una go ad aliquod committendum necessitaparte vis, multitudo et frequentia tenta- tur : ergo illud committendo non peccat;
tionum, ex alia parte infirmitas potentia­ nemo enim peccat in eo quod vitare non
rum naturalium quæ ex continua pugna fa­ potest, ut ait S. Aug. lib. 5 de Lib. Arbit.
tigantur, fieri non potest moraliter lo­ cap. 18.
quendo quin homo in aliquo indetermi­
Jl. D. primum consequens. Ergo ad ali­
nate deficiat; hæc enim continuatio sum­ quod peccatum veniale committendum va­
mam importat difficultatem, ad quam vin­ ge et indeterminate necessitatur, C. ad ali­
cendam requiritur specialissima gratia qua quod particulare ct determinatum, N. unde
arbitrii instabilitas firmetur, sanetur in­ pariterN. secundumconsequensAJlenun
firmitas, recreetur fatigatio et liniatur fasti­ homini imputetur peccatum, sufficit quod
dium. Et quia hæc impotentia non respicit possit quodlibet determinate secundum se
aliquod peccatum determinate, sed aliquod et prout se offert hic et nunc vitare, licet
indeterminate et in confuso, dicitur quod ad aliquod vage et indeterminate necessi­
homo possit omnia vitare divisive, id est, tetur, seu, ut communiter dicitur, licet
quodlibet secundum se et seorsim consi­ non omnia collective possit vitare. Sic
deratum, non omnia collective, id est, Christus dixit : Necesse est ut veniant
unum post aliud continuando usque ad ul­ scandala; sed quia hæc necessitas est va­
timum. Ex his solvuntur argumenta a i ga, nec quemquam determinate afficit, me­
rito culpatur qui scandalum præbet.
ratione.
InstA·». Deus præcipit vitare omnia pec­
Solvuntur oi-cctioncs.
cata veniali : ergo homo potest omniavitare.
Jï. D. ant. Deus præcipit vitare oinnia
Obj. 1° ex S. Scriptura Joan. 5 dicitur :
Omnis qui natus ct ex Deo, peccatum peccata venialia præcepto indistincto a
præccptis singulorum, C. præcepto distinc­
non facit......et non potest peccare. Phi­
lipp. 5 et Psalm. 118, quidam commen­ to, N. Cum enim omnia simul non occur­
dantur ut perfecti et immaculati. Matth. rant, nec omnia vitentur nisi vitando sin­
5 : Estote perfecti sicut et Pater vester gula , frustra adhiberetur præceplum vi­
cœlestis perfectus est. Ergo possibilis est tandi omnia, distinctum a præccptis vitandi
ista perfectio.
singula.
Inst. 2°. Si homo necessitetur ad ali­
Jl. ad primum,sensura esse, justum nec
peccare nec posse peccare venialiter, qua­ quod peccatum veniale indeterminate,
tenus agit ut justus, seu ex gratia qua jus­ quantumvis sit liber circa hoc vel illud de­
tus est. Vel secundum S. Augustinum 1. 2 terminate, non potest illi præcipi ut vitet
de Peccat. Ment. c. 7 et 8, intelligenda | omnia. Ergo. Prob. sequela. Ex hoc quod
est sententia Apostoli de illo qui natus est homo necessitetur existere in aliquo loco
ex Deo nativitate seu regeneratione con­ indeterminate, quamvis sit liber ad exissummata et perfecta in patria.
tendum in hoc vel illo loco determinate,
Ad secundum , dicuntur immaculati et non potest illi præcipi ut nullibi existai :
perfecti, non qui nullam omnino habent | ergo similiter.
550

j

DE NECESSITATE GRATIÆ AD VITANDA PECCATA ; rrc;
031
B. tyrant. Ad prob. N. conseq. Dispa- | collective sumpta quæ justus committit, li­
ritas est, quod homo ratione corporis 'ne­ bere committit : ergo potest omnia collec­
cessario semper existât in aliquo loco de­ tive vitare.
terminato^ at homo non semper necessa­
B. J). ant. Omnia peccata venialia etiam
rio cxislit in exercitio alicujus peccati ve­ collective sumpta libere committit, com­
nialis ; unde est perfecte liber circa singula mittendo libere singula seorsim, C. com­
peccata venialia, non autem circa quemli­ mittendo collectionem omnium indepenbet locum.
dcnter a singulis, N. Ista enim collectio
Inst. 5°. Homo potest vitare singula omnium ut distincta a singulis ex quibus
peccata venialia : ergo omnia; non enim exurgit, est chimæra.
plus dicit singula quam omnia.
Inferes. Ergo neque per speciale privi
B. N. conseq. et ejus probationem. legium possunt vitari omnia peccata venia­
Omnia enim plus importat difficultatis lia collective, siquidem ista collectio ex
quam singula seorsum et secundum se, ut dictis sit chimærica.
B. N. illationem. Dum enim dicimus
ostendimus. Sic non valet : Nullus est la­
pis in acervo quem homo non possit ferre : omnia peccata venialia collective posse vi­
ergo potest omnes: Nulla est hora diei in tari per speciale privilegium, non intelliqua infirmus non possit abstinere a cibo, gimus collectionem omnium ut distinctam
ergo potest abstinere tota die ; Nullum est a singulis, sed sensus est quod cx specia­
vectigal quod non possit solvere pauper, lissima gratia homo possit sic vitare et hoc
ergo potest omnia : quia non valet conse­ ct illud, et istud, et ita continuando tem­
quentia a sensu distributivo ad collecti­ pore vitæ, non obstantibus undequaque
vum, quando in collectione importatur hostibus prementibus, ut in nullo deliciat
specialis difficultas quæ non reperitur in et sic omnia vitet.
Inst. ultimo. Quandiu homo facit to­
singulis seorsim, ut contingit in proposito.
Ut autem valeret consequentia, deberet tum quod potest, non peccat etiam veniasic formari antecedens : homo potest vitare litcr : atqui homo potest semper facere to­
singula peccata venialia, et hoc, et illud, tum quod potest, ut patet ex terminis :
H istud, etc. continuando usque ad ulti­ ergo potest nunquam peccare venialiter.
mum : ergo et omnia. Sed tunc negan­
B. D. min. Homo potest semper poten­
tium est antecedens ; ista enim continua­ tia antecedente et in sensu diviso facere to­
tio est difficultas difficultatum.
tum quod potest, C. potentia consequente
Inst. 4°. Oramus quotidie ut ad nullum et in sensu composito, Ar. Præter enim gra­
declinemus peccatum .· ergo possumus vi­ tias sufficientes quæ homini justo tribuunt
tare omnia.
posse facere totum quod potest, quod qui­
B. N. conseq. Sic enim oramus, quia dam vocant potentiam physicam, ut de
nullum est determinate quod non possu­ facto faciat, seu possit facere potentia conse­
mus vitare; unde petimus vitare omnia quente totum quod potest, in tanta homi­
quantum possibile est.
nis corruptione, fragilitate et instabilitate,
Inst. S°. Si homo non potest vitare om­ in tot ac tantis tentalionibus exparte mun­
nia peccata venialia , posset velle non vi­ di , carnis ct diaboli, quæ specialissimam
tare omnia ; potest enim velle id quod ei important difficultatem, requiritur specia­
necessarium est : falsum consequens: ergo. lissima gratia.
B.N. maj. Quia non vitare omnia, est
Petes 1° utrum conclusio debeat intelaliquod præceplum determinatum violare, ligi de omnibus peccatis venialibus , non
quod est ex se malum et turpe. Ad prob. solum quæ sunt ex imperfecta deliberatio­
nego illam universaliter sumptam ; ne, ut sunt motus secundo-primi, sed etiam
quando enim id quod est necessarium, est | quæ perfecte deliberata sunt venialia cx
aliunde ex se malum, ut v. g. homicidium genere suo, ut mendacium jocosum deli­
casuale, non licet illud velle, quia non ex­ berate dictum.
B. in hoc dissentire theologos utrinquo
cusatur nisi ratione impotentias : possum
autem non velle, el sic prout stat sub velle, rationibus probabilibus, sed non cogenti·
bus, quapropter unumquemque hac in par­
slat sub potentia.
Inst. 6°. Omnia peccata venialia etiam te in suo sensu abundare per me licet. Id

DISSERT. III. ART. VI.
solum pro certo habendum esse arbitror, j diu vitare omnia peccata venialia sine spe­
viros sanctitate eminentes , dato quod ciali privilegio. Hæc tamen sub correctio­
propter multitudinem tentationum et oc­ ne sanius sapientis.
Petes 4° an et cui concessum sit istud
casionum peccandi tx humana fragilitate,
aliquid quandoque remittant de suo fervo­ speciale privilegium?
B. Certo concessum fuit B. M. Virgini;
re qui difficile servatur diu in summo gra­
du intensionis, et inde in quædam levia probabilius nulli alteri. Prima pars con­
peccata ex objecto incidant, hæc tamen stat ex Trid. et S, Aug. citatis in conclu­
raro ipsis obrepere et multo rarius quam sione.
Neque obstat quod B. Virgo in recita­
peccata ex indeliberatione.
Petes 2° an justus cum auxiliis commu­ tione Orationis Doininicæ, diceret Dimit­
nibus gratiæ sanctificanti annexis possit te nobis debita nostra; sic enim orabat
saltem aliquo parvo tempore esse sino pec­ nomine Ecclesiæ, vel quia dimissa reputa,
bat ea a quibus præservabatur, sicut dicit
cato veniali ?
5. p. q. 79. o. 4. ad 2. — B. affirmati­ S. Aug. lib. 2 Confess, cap. 7 : Omnia
ve. Ita S. Doctor, qui expendens illud : » dimissa mihi esse fateor, et quæ mea
Si dixerimus quia peccatum non habe­ » sponte feci, et quæ te duce non feci. »
Non etiam obstat opinio contraria quo­
mus, etc. dicit quod « Illud verbum non
» est ita intelligendum, quin aliqua hora rumdam veterum, praesertim S. Chrysost.
» possit horno esse absque omni reatu pec- qui Horn. 43 in Matth. dicit B. Virginem
» cati venialis; sed quia vitam istam sancti ex vana gloria petiisse aChristo miraculum
» non ducunt sine peccatis venialibus. » in nuptiis Cana Galileæ.— 3. p. q. 27. a.
Idem docet S. Hicron. lib. 5 adversus 2. ad 5.— Respondet enim S. Thomas S.
Pelag. cap. let 4, S. Aug. lib. de Nat. et Chrysost. excessisse quantum ad hoc, vel
Grat. cap. 62. Batio etiam suadet. Cum hoc dixisse secundum aliorum sententiam.
enim non semper occurrant occasiones Idem dic de aliis qui opponi possunt,cum
peccandi, nec continuo insurgant motus a communi Ecclesiæ doctrina in hac parte
inordinati , nihil vetat quin. v. g. recen­ recedant.
ter baplizati, aut recenter justificati per
Secunda pars suadetur; quia sine suf­
alia sacramenta , aliquo tempore maneant ficienti fundamento nullus est excipiendus
in hoc statu, piis et honestis exercitiis in­ a regula generali S. Scripturæ : Nec Ml
tenti. Quanto vero tempore? difficile est homo qui non peccet. Nullum autem ha­
determinare : quidam assignant tres aut bemus fundamentum, neque in SS. Patriquatuor horas, quidam integrum diem, qui­ bus, neque in conciliis, neque in S. Scrip
dam plus, quidam minus, secundum fervo­ turis, aliquem ab hac generali regula exci­
rem cliaritatis plus minusve intensæ.
piendi præter B. Virginem. Ergo.
Petes 3° utrum sit de fide justos sine
Si dicas. De Zacharia et Elisabeth legi­
speciali privilegio non posse esse diu sine tur Luc.l: Erant justi ambo ante Deum,
peccato veniali?
incedentes in omnibus mandatis ct jus­
B. equidem concilium Trid. non dixis­ tificationibus sine querela. Et de Joao
se diu, sed in tota vita: at per totam vi­ ne Baptista canit Ecclesia : Ne levi salles
tam videtur intellexisse non tempus qua- maculare vitam crimine posset.
liscumque vitæ, sed aliquod notabile tem­
Ad primum, respondet S. Aug. lib. d<
pus. Nam potest contingere quod adultus Grat. Christi cap. 48, « hoc dictum esse serecens baptizalus paulo post moriatur abs­ » eundum quamdam conversationem proque eo quod ab instanti justificationis ali­ >» habilem atque laudabilem, quam nullus
quod peccatum veniale commiserit, ut mo­ » hominum juste posset in accusationis et
do dicebam ; neque verisimile est quod , » criminationis querelam vocare..... non
qui diceret hunc semel justificatum in tota » autem dictum est secundum illam pervia vitasse omnia peccata venialia, mcur- » fectioncm justitix, in qua vere et omnireret anathema concilii : videtur ergo quod » mode immaculati perfectique vivemus,»
concilium per totam vilam intellexerit ali­ nempe in patria.
quod notabile tempus, consequenter quod
Ad secundum , Ecclc-ia canit .Imnnrm
sit de fide semel justificatum non posse I Baptistam ea intentione petiisse desertum,

OTRUM HOMO POSSIT SE PRÆPARARE AD GRATIAM, etc.
ut ab omni culpa se redderet immunem, initium efficere , scilicet petendo, deside­
id cum adeptum fuisse non dicit. In­ rando , pulsando , quaerendo , aut quovie
super Ecclesia non dicit, a Icti crimine alio modo, quo non quidem gratum mere­
si: Ii· :ler, ul feri ar_umentum^ sed a levi retur, sed se ad illam disponeret, Deo il­
firn ·ιΐι, seu,nl habet Breviarium Roma­ lud initium tanquam occasionem arripien­
in in " crimine I ng< α·. Aon negamus au- do conferendi nobis gratiam, ne esset per­
lein plmes sanctos immunes fuisse ab om­ sonarum acceptor si uni præ altero sine
ni peccato veniali in certo genere , ul S. ulla ratione ex parte illius gratiam confe­
Joaunem Baptistam a peccato linguæ; S. rat. Utrumque hunc errorem Ecclesia dam­
Thomam a peccato superbiæ, de (pio canit navit in variis conciliis, sed præsertim in
Ecclesia, Pestiferae superbice nunquam Arausicano II variis canonibus, quorum
persensit stimulum,- S. Joscphum a pec­ aliquos mox referemus.
His non obstantibus, nen defuerunt in­
cato contra castitatem, a tempore quo junc­
tus fuit purissimae Virgini.
ter catholicos qui dixerunt hominem posse
Inst. Matlh. 11 dicit Christus : Inter sine gratia se praeparare ad gratiam ; pro
natos mulierum non surrexit major hac opinione citantur Durandus, ScotiA,
Joanne Baptista.
Gabriel, etc. quamvis quidam eos inlelliB. sensum esse, Joannem Baptistam esse gant de praeparatione ad gratiam sine gra­
maximum, non omnium sanctorum, sed tia habituali : sed apertissime Ludovicus
omnium Prophetarum anliquæ legis. Palet Molina in Concordia disp. 10, ubi docet
ex Luc. 7 : Major inter natos mulierum bene utenti facultate naturali Deum nun­
propheta Joanne Baptista nemo est. Ad­ quam denegare gratiam. non quidem ex
de ; Licet Joannes Baptista sit inter sanc­ merito operis naturalis, sed ex pacto inter
tos maximus, excepta B. Virgine, non se­ Deum et Christum inito, ut facienti quod
quitur ideo ipsum hoc singulare privile­ in se est cx viribus naturæ, infallibiliter
gium, de quo agitur, fuisse consecutum. detur gratia.
Articulo S hujus quaestionis, resolvit
Hic q. 109. a. 6. o. — Suppono quod,
Auctor hominem sine gratia non posse me­ ut homo se praeparet ad gratiam habitua­
reri vitam aeternam, tum ex illo Rom. 6 : lem, non indigeat alia gratia habituali; quia
Gratia Dei vita œterna; tum quia actus ad hanc pariter opus est altera habituali, ct
perducentes ad finem, debent esse lini sic procederetur in inlinilum : quaestio est
proportionali; nullus autem actus natura­ ergo de necessitate gratiæ actualis ad sc
lis est proportionatus vitæ ælcrnæ, quæ praeparandum ad gratiam, sive actualem,
est finis supernaturalis. Hanc difficultatem sive habitualem
resumit,S. Doct.q. 114, a. 2, de qua etiam
Ibid, ct q 112. a.5. — Dico. Homo lapnos ibidem.
sus nihil prorsus facere potest quod ipsum
AUTICULUS VII.
quovis modo disponat ad gratiam sive ac­
Utrum homo possit se prwparare ad gra­ tualem, sive habitualem, nisi auxilio gra­
tiam sine gratia ?
tiæ actualis praeveniatur.
Circa praesentem ouæstionem duplex
Prob. 1° ex S. Script. Prov. 8 dicitur :
fuit error, scilicet Pelagianorum et Semi- Praparatur voluntas a Domino; quod
Pclagianorum. Pelagiani, negantes pecca­ passim urget S. Aug. coni. Pelagianos el
tum originale, dicebant hominem propriis Semi-Pelagianos. Joan. 6 : Nemo potest
viribus posse bona opera facere, quibus venireadme, nisiPaterqui misit me tra­
promereretur primam gratiam, sicque gra­ xerit eum. Si autem homo se ipsum prae­
tiam dari secundum merita; quem erro­ parare posset, inquit Auctor,— ib. in «rg.
rem ipse Pelagius, ne damnaretur, dam­ s. o. — non oporteret quod ab alio trahe­
navit in concilio Diospolitano. Semi-Pela­ retur ; jam enim ex sc venire contenderet.
giani, qui admittebant peccatum originale Joan. 13 : Sine me nihil potestis /acere .·
et pe»· illud attenuatas esse vires naturæ, ergo nec ad gratiam se praeparare; nam
fatebantur hominem non posse sine gratia hoc est aliquid. Si sine illo nihil possu­
bona opera facere ; attamen contendebant mus facere, inquit S. Aug. lib. 2 ad Bovires naturæ non ita esse profligatas, quin nifac. cap. 9, profecto nec incipere nec
fosset propriis viribus aliquod boni operis perficere. Apostolo interroganti Rom 11 :
23
Bill. t. III.

3.5 i
DISSERT. III. ART. VIL
Quis prior dedit illi et retribuetur ei? I » mus, ncc nobis quidquam dc ejus meriti*
quoniam ex ipso ct per ipsum et in ipso » vindicemus.» Et Cassianus Collai. 13.
sunt omnia, posset homo respondere se­ cap. 14 : « Presto namque est Deus, occa·
cundum oppositam sententiam : Ego prior » sionc sibi tantummodo a nobis bonæ vo·
dedi illi conatum et dispositionem meam, » hinlalis oblata, ad hæc omnia confercnquæ est ex me ct non ex illo. Item inter­ » da. » Unde inferebat S. Prosper cont.
roganti : Quis te discernit? 1 Cor. 4, pos­ Collât, c. 5, id esse aliquale meritum:
set respondere : Conatus et dispositio mea. « Nec enim, inquit, nullius meriti haberi
Quid habes quod non accepisti? diceret : » potest petentis fides, quærentis pietas,
Conatum et dispositionem meam. Item » pulsantis instantia.» Quod si positive as­
Christo dicenti : Non vos mc elegistis, seruisset Cassianus, arguendo non infer­
sed ego elegi vos, Joan. 15", responderet : ret S. Prosper. Ita etiam intellexit Semi·
Prior te elegi me disponendo ad gratiam. Pelagianos S. Hilarius scribens in Epist.ad
Et nota hæc omnia et similia dicta esse in S. Aug. ipsos asserere, «nec negari graordine ad salutem, et præparationem ad » tiam , si præcedere dicatur talis volungratiam, sive actualem, sive habitualem, » tas, quæ tantum medicum quærat, non
esse in ordine ad salutem.
» autem quidquam ipsa jam valeat. »
Prob. 2° ex conciliis, præsertim Arau­
Concil. Trid. sess. 6, cap. 5 : « Justiflsio. II, can. 5, ubi sic habetur : «Si quis » cationis exordium in adultis a Dei per
» ad invocationem humanam gratiam Dei » sum Christum preveniente gratia sumen·
» posse conferri, non autem ipsam gratiam » dum esse.... neque homo sine gratia Dei
» facere ut invocetur a nobis, contradicit » movere se ad justitiam coram illo libera
■ Isaïæ prophet®, vel Apostolo idem di- » sua voluntate possit. » Et cap. 6 : « Dis» centi : Inventus sum a non quœrentibus » ponuntur autem, inquit, ad ipsamjusti» me, palam apparui his qui me non in- » tiam, dum excitati divina gratia et adju» terrogabant, Isai. 65 ct Rom. 10. » » ti, fidem exauditu concipientes, libere
Can. 4 : « Si quis ut a peccato purgemur » moventur in Deum. »
> voluntatem nostram Deum expectore con­
Prob. 3° ex S. Aug. S. doctor passim
ii tendit, non autem ut etiam purgari veli- urget contra Pelagianos et Semi-Pelagia» mus per Spiritus sancti infusionem et nos principia sequentia : primum, quod
Ί operationem in nos fieri confitetur, re- est etiam omnium aliorum Patrum, ut no­
» sistit ipsi Spiritui sancto dicenti per Sa- tavimus initio dissertationis, in negotio
> lomonem, Prov. 8 : Prœparatur volun- salutis dignationi gratiæ nihil penitus esse
> tas a Domino, et Apostolo salubriter subtrahendum ; subtraheretur autem ali­
quid si dispositio ad gratiam non esset cx
> predicant· Philipp. 2 : Deus est qui ope• ratur in nobis et velle et perficere pro gratia : secundum, Ecclesiam orare Deum
■> bona voluntate. » Can. 5 : « Si quissi- non tantum ut volentes et connûtes adju­
> cut augmentum ita etiam initium fidei, vet, sed etiam ut ex nolentibus volentes
- ipsumquecrediilitatisaffeclum...nonper fiant : tertium, minimam præparationem
ad gratiam esse bonam cogitationem, quam
» gratiæ donum..... sed naturaliter nobis
» inesse dicit, Apostolicis dogmatibus ad­ nec homo habere potest sine gratia prove­
ii versarius probatur, B. Paulo dicente , niente, juxta illud 2 Cor. 3 : Non sumus
·> Philipp. 1 : Confidimus, quia qui cerpit sufficientes cogitare aliquid a nobis qua» in nobis bonum opus, perficiet. » Vide si cx nobis; et plura alia çuæ longius fo­
insupercan.6,7,8,10,44,16,20,22et25. ret referre. Sed nemini non notum est
Neque dicas hæc decreta spectare Scmi- quam acriter S. doctor exagitaverit ubique
Pelagianos, qui dicebant nos per initium Semi-Pelagianos, contendentes initium bo­
bonæ voluntatis mereri gratiam : id nam­ ni operis esse a nobis et ejus intuitu Deum
que ultimum prorsus falsum est. Is quidem nobis conferre gratiam.
Prob. 4e· e.-uciGTiiate et rationibus D.
fuit error Pclagianorum, at non Semi-Pelagianonun, qui dicebant gratiam dari co­ Thomœ. 1° S. Doct. Quodlib. 1, a. 7o,
natui humano ex occasione tantum. « An- dicit : « Ad errorem Pelagianum pertinet
» te omnia,dicebat Faustus lib. 1 Lib. Ar- »> dicere quod homo possit se ad gratiam
» bit. c. 17, arrogantiam laboris refugia- » præparare absque auxilio divinæ gratiæ:

UTRUM HOMO POSSIT SE PRJEPARARE AD GRATIAM, etc.
3X5
» et est contra Apost. qui dicit Philipp. 1 : » secundum quod esta libero arbitrio, et βο­
» Qui cœpii in vobis opus bonum, ipse ή eundum hoc nullam necessitatem habet
» perficiet. » Idque probat duplici ratione. » ad gratiæ consecutionem, quia donum
2° Super cap. 10 ad Rom. lect. 5 » « Hoc » gratiæ excedit omnem præparationem vir> ipsum quod aliqui faciunt quod in se est, » tutis humanæ. Alio modo potest consi» convertendo se scilicet ad Deum, ex » derari secundum quod est a Deo mo» Deo est movente corda ipsorum ad bo- » vente; et tunc habet necessitatem ad id
» num, Thren. t> : Converte nos, Domi- » ad quod ordinatur a Deo, non quidem
» ne, ad te, et convertemur. »
» coactionis, sed infallibilitatis ; quia in5° Lib. 5 cont. Gent. cap. 149 : « Non » tenlio Dei deficere non potest. »
» propter hoc datur nobis auxilium diviHanc constantem doctrinam probat S.
» num, quia nos ad illud per bona opera Doctor in locis assignatis plus quam decem
» promovemur,sed potius nosidcoperbona rationibus : tres aut quatuor hic subjicio,
» opera proficimus, quiadivinoauxiliopræ- ne longior sim.
» venimur. ..Praevenitur igitur anima divino
Primam habet in præsenti q. a. 5 cit.
» auxilio ad bene operandum magis quam Principium et finis alicujus effectus debent
» divinum auxilium praeveniat quasi me- sic proporlionari, quod sint ejusdem or­
n rendo illud, vel se præparando ad illud. » dinis; secundum enim ordinem agentium
Quod probat quinque rationibus.
est ordo finium : atqui finis dispositionis
4° Q. 24 de verit, a. 13 : « Ex divina ad gratiam est supernaturalis, scilicet finis
v misericordia contingit quod homo se ad proximus est ipsa gratia, linis remotus ip­
se Deus, ad quem ut auctorem supernatu» gratiam præparet......Liberum arbitrium
» non potest se ad gratiam praeparare, ni- ralem gratia ordinatur : ergo.
Secunda desumitur ex q. 112, a. 3 cit.
» si ad hoc divinitus dirigatur. » Quod
Omnis dispositio tam remota quam proxi­
probat duplici ratione.
5° In hac q. 109, a. 6, ex professo quae­ ma debet habere quamdam proportionem
rens utrum homo se possit praeparare ad cum forma ad quam disponit, alioquin
gratiam sine gratia, resolvit negative his quomodo ad eam disponeret? atqui actus
verbis .· « Potest intelligi praeparatio vo- mere naturales nullam habent proportio­
» lunt'tis humanæ ad consequendum ip- nem cum gratia supernatural! : ergo. Con­
» sum gratiæ habitualis donum : ad hoc firmatur. Omnis dispositio approximat
» autem quod præparet se homo ad sus— subjectum formæ ad quam disponit, et e.un
» ceptionem hujus doni, non oportet præ- quodam modo exigit : atqui actus naturales
» supponere aliquod aliud donum babitua- non approximant animam gratiæ , neque
» le, quia sic procederetur in infinitum, sed eam ullatenus exigunt, cum sit ordinis su» oportet præsupi oni aliquod auxilium perexcedenlis omnes vires naturæ : ergo.
Tertia habetur quodlibet 1 cit. Per hoc
» gratuitum Dei interius animam moven» lis sive inspirantis bonum propositum. » ad gratiam præparamur per quod ad Deum
» Idque probat ratione quam modo referam. convertimur : sed ad Loc indigemus auxi­
6° Ibidem ad 2, respondens huic veteri lio divinæ gratiæ ; dicitur enim Thren. 4 :
axiomati : Facienti quod in se est , Deus Converte nos, Domine, ad te, et conver­
non denegat gratiam, dicit : « Ad secun- temur. Ergo.
Quarta ibidem, quæ est etiam S. Au­
» dum, dicendum quod nihil homo potest
» facere nisi a Deo moveatur. secundum gustini supra. Ad nihilum potest homo so
» illud Joan. 13 : Sine mc nihil potestis praeparare nisi cogitando : sed ad hoc ip­
» facere ; et ideo cum dicitur homo facere sum indiget homo auxilio gratiæ ; dicitur
» quod in se est, dicitur hoc esse in po- enim 2 Cor. 5 : Non sumus sufficientes
» testate hominis secundum quod est mo- cogitare aliquid a nobis, quasi cx nobis,
« tus a Deo. »
SENSUS VULGATI AXIOMATIS :
7° Infra q. 112, a. 5, iterum cx profes­
so qu&rens utrum necessario detur gratia Facienti quod in se est, Dais non denegat
gratiam.
se præparanli vel facienti quod in se est,
Ex dictis colliges quomodo hoc vulga­
re-pnndet sic .· < Potest præparatio dii■ pouter cutisiderari, uno quidem modo tum ct vetus axioma debeat intelligi.

X

356

k

DISSERT. III. ART. Vll.

i. Sensus non est quod operi moraliter
bono, solis naturæ virilius elicito, debea­
tur gratia tanquam merito sive decondigno, sive de congruo; hoc enim est dam­
natum in variis conciliis ct sufficienter im­
pugnatum ex dictis.
II. Non est sensus quod facienti quod
in se est viribus naturalibus Deus non de­
negat gratiam *>x pacto inito inter Deum
ct Christum, ut bene utenti facultate na­
turali Deus infallibiliter conferret gratiam,
Ut finxit Molina; hunc enim sensum im­
pugnant argumenta huc usque facta : si­
quidem in eo systemate opus bonum mo­
rale foret dispositio ad gratiam, si non ex
se, saltem ex lege statuta, ex eaque habe­
ret aliquam proportionem et aliquod jus
ad auxilia gratiæ. His adde sequentia.
Concilium Arausicanum If, can. 6,
damnat eum qui dixerit sine gratia Dei
credentibus, volentibus, desiderantibus,
misericordiam conferri : conferretur au­
tem supposito præfato pacto. Neque dicas
concilium damnare Semi-Pelagianos, qui
contendebant gratiam dari initio boni ope­
ris tanquam merito et ex justitia ; id enim
plane falsum esse paulo ante ostendimus.
Insuper concilium damnat eos qui dicunt
bonis operibus sine gratia conferri mise­
ricordiam : ergo et eos qui dicunt iis con­
ferri gratiam ex misericordia.
2° Quæro quodnam sit istud bonum opus
naturæ, cui ea lexannexuit gratiam? An ob­
servantia totius legis? Sed eam non posse
præstari sine gratia probavimus. An obser­
vantia aliquorum præceptorum? Sed ut S.
Aug. probat lib. 1 de Peccat. Merit, c. 22 et
experientia constat, sunt inter infideles et
peccatores qui plura legis præcepta obser­
vant, suntque minus mali, magis modesti,
temperantes, misericordes, quos tamen gra­
tia præterit, dum flagitiosissimos convertit.
5° Juxta S. Augustinum, inscrutabile
est Dei judicium, cur unum trahat, alte­
rum non trahat : at supposita dicta lege,
id non foret inscrutabile, sed ratio facile
redderetur, nempe quia iste facit quod in
se est ex propriis viribus, non ille.
4° Repugnat Christum meruisse fieri a
Paire legem qua destruatur ratio gratiæ,
qualis foret ista lex. Ea enim posita, gra­
tia datur ex operibus , et sic non est gra­
tia; praevenitur a libero arbitrio, cum de­
beat liberum arbitrium prævenirc, et Per­

tes priores dantur homini, posteriores
Deo : quæ subvertunt totum systema gra­
tiæ a S. Aug. propugnatum
3° In hac hypolhesi currunt income
nientia de quibus supra, scilicet : homo lia
beret id quo se discerneret, in quo gloria­
retur, et quod non accepisset in ordine a
salutem, nimirum hoc bonum opus naturæ
quod ex statuta lege conduceret ad salu­
tem , et cui infallibiliter adesset gratia.
6° Tandem istud pactum milium habet
fundamentum, neque in S. Scriptura, ne­
que in conciliis, neque in Patribus : ergo
est plane fictilium.
P. Valentia, actor pro/Ocietate in con­
gregationibus de Auxiliis, in congrega­
tione habita coram Clemente VI11, ultima
Septembris 1602, hoc pactum probare vo­
luit ex S. Aug. lib. 19 de Civit, cap. 15,
cujus textum sic legebat : « Deus ergo na·
» lurarum omnium sapientissimus condi» tor et justissimus ordinator, qui terre« noram ornamentorum maximum insti» tuit mortale genus humanum, dedit lio» minibus quædam bona huic vitæ con» grua.... EO PACTO æquissimo, ut qui» cumque mortalis talibus bonis recte usus
» fuerit, accipiat ampliora atque meliora,
» et ipsam immortalitatis pacem. » Sed
P. Lemos, actor pro Dominicanis, e vesti­
gio ostendit, assumpto codice, textum non
fuisse fideliter relatum el in eo non legi,
bona ampliora atque meliora, et ipsam
immortalitatis pacem; sed, bona am­
pliora atque meliora, scilicet ipsam
immortalitatis pacem : qua suppositione
parliculæ et pro scilicet, totus inverte­
batur sensus S. Augustini. Nam ponendo
et, significatur quôd homo bene utens
bonis naturalibus sine gratia, accipiat gra­
tiam et gloriam; restituendo autem scili­
cet, significatur quod homo bene utens
naturalibus ex gratia, accipiat meliora,sci­
licet ipsam gloriam; certum est enim usui
naturalium sine gratia non dari gloriam
Vide Serry lib. 5 Hist. cap. δ : Thom,
triumph. § 6, Apolog. § 20.
Merito igitur clerus Gallicanus anno
1700 , in comitiis generalibus, damnavit
duas propositiones sequentes.
Prima : « Axioma theologicum, Fa» cienti quod in se est Deus non denegat
» gratiam, non solum verissimum est,
» verum etiam per illud significatur obii-

UTRUM HOMO POSSIT SE PRÆPARARE AD GRATIAM, etc.
357
• gatio quam Deus habet dandi gratiam I infallibiliter conferre gratiam ex misericor>» facienti quod in se est, nec solum fa- dia et liberalitate lacienti quod in se est
> ciemi quod est ex se viribus gratiæ, sed ex viribus naturæ.
» etiam illi qui, cum non habeat gratiam,
IV. Tandem non est sensus quod fa­
» facit ./uod in se est viribus naturæ. »
cienti quod in se est cx viribus naturæ ne­
Secunda : « Dicimus obligationem quam gative, hoc est, non ponenti obicem gra­
» Deus habet conferendi gratiam facienti tiæ, Deus infallibiliter conferat gratiam.
x quod in se est viribus naturæ, seu viri1° Quia vel mtelligitur de non ponente
» bus gratiæ pure naturalis, sive non theo- obicem ex omni parte, observando scilicet
» logice supernaturalis, non oriri ex boni- lotam legem et vitando omnia peccata, et
» tate talium operum, aut ex ullo merito, hoc non posse fieri sine gratia probavimus;
» sive condigno sive congruo, quod insit vel de non ponente obicem ex aliqua parte
» in illis operibus in ordine ad gratiam, tantum, observando scilicet aliquod præ­
» sed ex pacto inter Christum fidejussorem ceptum et vitando aliquod peccatum. Os­
» nostrum et Patrem inito, ad gratiam ho- tendimus vero secundum S. Augustinum
x minibus conferendam propter Christi ct ipsam experientiam, quosdam observare
x merita, respiciendo ea naturalia opera plura præcepta, et vitare plura peccata,
x ut purum terminum, non ut meritum quibus tamen denegatur gratia, cum per­
» ullum aut rigorosam conditionem. »
ditissimis nullam legem curantibus et in
Censura cleri Gallicani in has duas pro­ omnia llagitia prorumpentibus aliquando
positiones hæc est : « Jlæ duæ propositio- concedatur.
x nes, qua parte causam discernendi inter
2° Juxta hunc sensum, recurrunt omnia
·» ustos et non justos in opera mere natu- inconvenientia de quibus supra, scilicet,
·> ralia referunt, Semi-Pelagianismum in- non esse inscrutabile cur Deus uni confe­
« staurant mutatis tantum vocibus. Pactum rat gratiam, non alteri ; unum præ alio se
x autem quod inter Deum ct Christum as- posse discernere, gloriari; non esse solius
» seritur, commentum est temerarium, er- Dei miserentis, sed etiam hominis volen­
x roneum. nec solum tacente, sed etiam tis , etc.
x adversante S. Scriptura ct SS. Patrum
S° Non ponere obicem, vel juvat ad con­
» traditione prolatum. »
sequendam gratiam, vel non juvat : si ju­
HI. Nequesensus esse potest quod Deus vat, ergo gratia datur ex meritis, ct confacienti quod in se est ex solis viribus na­ . tra militant quæ huc usque diximus .· si non
turæ , conferat infallibiliter gratiam , non juvat, ergo perperam dicitur Deum infal­
respiciendo ad illa opera, neque ad legem libiliter sic facienti quod in se est, conferre
a Deo positam, sed cx mera liberalitate gratiam; quæ enim infallibilitas formae inet misericordia.
troduccndæ haberi potest ex eo quod ad
1° Quia implicat in terminis quod Deus istam formam habendam nihil juvat?
sic operanti ideo gratiam conferat quia fa­
4° Tandem nullibi est fundatum non
cit quod in se est, cl non respiciat ad ope­ ponenti obicem gratiæ ex solis naturæ vi­
ra; item quod det gratiam quia facit quod ribus, Deum infallibiliter conferre gratiam.
in se est, et simul det pure liberaliter et
Restat ergo præfatum axioma non posse
misericorditer.
aliter inlelligi quam intelligit S. Thomas,
2*4læc sententia videtur in terminis dam­ nempe facienti quod in se est ex gratia,
nata can. 6 concilii Arausicani, numero Deum gratiam ulteriorem non denegare.
superiori relato.
Quovis enim alio modo inlelligas, vel opus
5° Recurrunt omnia quæ modo dicebam naturale erit meritum de condigno aut de
contra pactum Molinæ, scilicet, nullum congruo ipsius gratiæ, vel erit Deo moliposse assignari opus naturæ, cui Deus in­ vum, aut regula, aut occasio, aut condifallibiliter det gratiam; non esse inscruta­ lio ad cujus positionem Deus movebitur
bile cur Deu* unum trahat, alterum non ad conferendam gratiam, sicque erit aliquo
trahat; posse unum præ alio se discernere modo dispositio ad illam : quod impugna
et gloriari m negotio salutis ; priores par­ tum manet.
Solvuntur objectiones.
tes dari homini, posteriores Deo; tandem
nullum esse fundamentum asserendi Deum
obj. 1° e.r S. Scriptura. Zach. 1 dici·

DISSERT ΙΠ. ART. VII.
tur .· Convertimini ad me, ait Dominus, I
ft. cl illa bona naturalia et has occasiones
ct convertar ad vos. Luc. 11 : Pelite ct I et ista motiva esse in>ufflcien ia, msi 'em
dabitur vobis, queer ile ct invenietis.Ergo. cor interius per suam gratiam disponat,
ft. his cl aliis S. Scripture locis liberum sicque non excludere necessitatem grati®
arbitrium uostramque liberam gratiæ coo­ interioris. IVisi Deus altius m screatur,
perationem commendari, sed gratiæ præ- inquit S. Augustinus, cadum et terra sur­
venientis necessitatem non excludi. Res­ dis loquuntur. Idque vel exeo constat,
ponsio est S. Aug. lib. de Gratia et Lib. ut jam non semel advertimus ct notat S.
Arb. cap. 3, et concilii Trid. sess. 6, cap. August, lib. 1 ad Simplic. q. 2, quod ple3. « Cum dicitur, inquit, Convertimini,
riquesint inter infideles et hæreticos qui­
» ct ego convertar ad vos, libertatis nos- bus insunt plura bona moralia, qui sunt
» træ admonetur : cum respondemus , casti, œqni, miseri* ordes, etc. qui tamen
» Converte nos, Dom ne, ad te, ct con- ad gratiam non perveniunt, dum confer­
« vertemur, Dei gratia nos praeveniri con- tur aliis longe pejoribus. Hinc concilium
» fltemur. »
Arausic.il, can. 23 : « Manifestissime, inInst. 1°. Proverb. 16 dicitur : Hominis » quit, credendum est quod illius latronis
est prieparare animam, et Domini gu­ » quem Dominus ad paradisi patriam rebernare linguam ; ct infra : Cor hominis »» vocavit, ct Cornelii centurionis ad quem
disponet viam suam , sed Domini est di­ » angelus Domini mi-sus est, ct Zaeluvi
rigere gressus ejus : atqui non potest in­ » qui ipsum Dominum suscipere meruit,
telligi nisi de præparatione animæ et cor­ » illatam admirabilis fides non fuit de na·
dis per solum hominem sine gratia, alio- » tura, sed divinæ largitatis donum.» Xequin non subsisteret antithesis (piam facit que tamen negandum est ista motiva cl oc­
S. Scriptura, siquidem gubernare linguam casiones quibus aliqui videntur pervenisse
et dirigere gressus (quod dicitur esse Do­ ad gratiam, fuisse illis procurata ex spe­
mini), sit etiam hominis gratia adjuti: ciali beneficio prox idenliæ sic res exterius
disponentis, ut congruebat ad illos præ
ergo.
ft. N. min. Quamvis enim homo non aliis perducendos ad gratiam.
Si dicas. S. Petrus missus est ad Corne­
nisi per gratiam præparet cor el animam,
subsistit nihilominus antithesis; quia licet lium ut illum de fide instrueret : ergo
in locutione aut exccutione interveniat ac­ Corinlius non habebat fidem.
2. 2. q. 10. a. 4. ad 5. — ft. Cornelium
tio hominis, ut tamen ad exitum in anima
et corde praemeditatum perveniat, solius antea hab lisse fidem implicitam, quæ ut
est Domini dirigere verba et opera; quasi explicita evaderet, S. Petrus ad eum mis­
dixisset S. Scriptura : Non sufficit meditari sus fuit.
Plus difficultatis habet textus Apost. 1
quid dicturus aut facturus es, nisi Deus
dirigat linguam et opus ut bene succedas. Tim. 1 ; videtur enim afferre ignorantiam
El hoc est quod etiam vulgo dicitur : Ho­ suam tanquam causam motivam cur Deus
ei fecerit misericordiam. Sed
mo proponit, sed Deus disponit.
A. in his Apostoli verbis,Misericordiam
Inst. 2°. In S. Scriptura plures referun­
tur qui per bonum opus naturale pervene­ Dei consecutus sum, quia ignorans fui
runt ad gratiam, ut obstetrices /Egyptiæ in incredulitate, ignorantiam afferri, non
per naturalem commiserationem erga pue­ ad extenuationem peccati et ad movendum
ros Hebræorum, Rahab meretrix excipien­ Deum hac ratione ut misericordiam faciat,
do et non prodendo exploratores populi sed tanquam rationem objecti maxime
Dei, Zachæus recipiendo Christum in do­ convenientis circa quod Deus exerceat
mo sua, latro in cruce dicens, Domine, suam misericordiam. Nam objectum seu
memento mei, Cornelius per orationes ct materia misericordiæ est miseria : unde
eleemosynas antequam in Christum crede­ quanto major est miseria, tanto magis est
ret, S. Pauius in 1 Tim. 1, quia ignorans objeetum conveniens misericordiæ el tan­
peccaverat : sic etiam videmus plures con­ to magis nata est eam commovi rt. Quam­
verti ex aliquo motivo pure naturali, puta vis autem omne peccatum sit miseria quæex morbo gravi, ex amici morte, ex peri­ dam, magis tamen miseria significatur noculo instante etc. Ergo.
I mine ignorantiæ quam peccati quia mise858

UTRUM HOMO POSSIT SE PRÆPARARE AD GR ATIAM, etc
55*)
ria ut talis est involuntaria sicut ignoran­ et Eva, Hom. 12 in i Cor. ad illa verba;
tia, atque hac ratione misericordiam com­ Quid habes quod non accepisti? ct alibi;
movet; peccatum autem esi voluntarium, (demons Alexand. lib. 2 S'romat. r, 275,
ideoque ut tale misericordiam non provo­ lib. B, p 596, et lib. 6, p. 502; S. Cyril­
cat, sed iram et tanto majorem quanto lus Catechesi 3 et 6.
B. 4° ct finaliter, non esse mirum hos
gravius est. Sen>us igitur Apostoli hic est :
Ideo misericordiam consecuius sum, quia et alios Patres, nondum palam erupta hæmagna erat mea miseria, hæc nimirum, resi Pelagiana, minus circumspecte de gra­
quod tanta mala facerem per ignorantiam tiæ provenientis necessitate scripsisse ;
et incredulitatem, instar ægroti qui per præsertim cum tunc maxime incumberent
insaniam medicum caedit. Ita explicat S. defendendo contra Manichæos libero arbi­
Aug. Serm. 8, 9 el 10 de verbis Apostoli. trio. Quapropter si quid minus castigatum
Hoc etiam sensu intelligendus est Christus circa gratiam ipsis exciderit, benigne ad­
dum Luc. ‘25 dicit : Pater, dimitte illis, duci debet ad sensum catholicum quem
non enim sciunt quid faciunt ; hoc, in­ alibi exprimunt; securi enim loquebantur,
quam, sensu quo dicitur Psal. 24 : Pro­ cum tunc nullus esset gratiæ hostis. Ita
pitiaberis peccato meo,mullum est enim. respondetS. Aug. de Prodest. Sanet, cap.
Psal. 40 : Sana animam meam, quia pec­ 14 : « Quid igitur opus est, inquit, ut eocavi tibi. Rom. 5 : Ubi abundavit delic­ » rum scrutemur opuscula qui, priusquam
tum, superabundant gratia. His igitur » ista hæresis oriretur, non habuerunt ne·
S. Palili verbis, quia ignorans feci in in­ » cessitatem in hac difficili ad solvendum
credulitate, non significatur in coralio » quæslionc versari? quod procul dubio
meriti aut dispositionis provocans Deum » facerent, si respondere talibus cogerenad misericordiam et gratiam illi prostan­ » tur. Unde factum est ut de gratia Dei
dam , magis (piam in Scripturis mox cita­ » quid sentirent breviter quibusdam scriptis; sed tantum, ut dictum est, magnitudo ·> torum suorum locis et transeunter atlinmiseris significatur vehit objectum con­ ·> gerent. » Horum Patrum testimonia pro
veniens maxime divinæ misericordiæ ; quæ et contra non refero, quia non vacat; legi
miseria, quia peccati erat (nam et ignoran­ poterunt apud auctores.
tia et incredulitas in eo erat peccatum),
Obj. 5° ex D. Th. S. Doctor in 2, d. 5,
non poterat secundum rationem meriti aut q. 1, a. 1, ubi quæril utrum angeli indi­
dispositionis misericordiam Dei provocare, guerint gratia ad hoc quod converterentur
sed iram. Hæc interpretatio, quæ est Eslii, inDeutn, postquam dixit esse quorumdam
videtur inter alias probabilior.
opinionem qui ad actum conversionis re­
Obj. 2° ex SS. Patribus. Cyrillus Jcro- quirunt duplicem gratiam, unam gratum
solym. Chrysoslomus, Clemens Alexandr. facientem quæ informat actum conversio­
ct quidam alii videntur docere gratiam non nis et meritorium reddit, aliam gratis da­
provenire voluntates nostras, sed eas ex­ tam a qua elicitur substantia actus, sic pro­
pect are.
sequitur : « Sed istam (scilicet secundam)
B. 1° hos ct alios plerumque loqui de » gratiam ponere non videtur necessagratia habituali aut de argumento gratiæ » rium , nisi ipsa libertas arbitrii graactualis ad perfectiora opera, non de pri­ » tia dicatur, quæ procul dubio nobis a
ma gratia per quam habetur initium bonæ » Deo est. « Et concludit sic : « Et ideo alivoluntatis : unde cum dicunt Deum volun­ » 1er dicendum quod ad eliciendum actum
tatem nostram cxpectare, intelligunt vo­ ·> conversionis, sullieit liberum arbitrium
luntatem non nudam , sed adjutam gratia. » quod se ad habendam gratiam per hunc
B. 2°. Dum negant gratiam antecedere » actum propaiat ct dbponil. » Et ibid. d.
voluntatem nostram , intelligunt de ante­ 28, q. 1, a. 4, qtiærens -;x professo utrum
cedentia nécessitante, (pialem Manichaei, homo possit se praeparare ad gra tam sine
contra quos agunt, docebant.— 1. p. q. 25. aliqua gratia, similiter resolvit po-se sine
0.1. ud 1. — Ita Auctor interpretatur Da­ gratia gratis (Lita ; idque probat hae ratio­
ne : « Quia propaia io quæ c4ad gratiam,
mascenum.
B. 5°. Variis aliis locis docent dogma » non est per actus qui sint adæqiiandi ipsi
catholicum S. Chrysostom. Hom. de Adam » -rratiæ æqnaliiate proportionis, sicut me-

9

‘5’
X

860
DISSERT. Ill . ART. VIL
» ritum adaequatur præmio; et ideo non | exprimit, sed quam in operibus posteriori·
» oportet ut actus quibus homo se ad gra- bus expressit ; quia vidit hunc loquendi mo.
» tiam præparat,sint naturam humanam ex- dum suo ævo communem non satis recede­
» cedentes* » Quod videtur peremptorium re ab errore Pclagiano,ut dicit Quodlib 1.
et directe contra probationes nostras. Ergo.
Neque obstat quod eodem loco proDet
H. 1°. Esto S. Thomam locis citatis sic non requiri gratiam, ut homo se disponat
censuisse, ut praetendit argumentum , id ad gratiam, quia non est necesse quod ac­
unum respondendum foret, ipsum senio­ tus disponentes ad gratiam sint adæquanrem et doctiorem factum mutasse senten­ di gratiæ et excedant naturam; non enim
tiam in operibus posterioribus, ut eviden­ dixit simpliciter quod actus disponentes ad
ter apparet ex probationibus conclusionis. gratiam non sint illi adæquandi, sed quod
Notandum enim S. Th. scripsisse in Sen­ non sint illi adæquandi sicut meritum
tentias, cum coepit docere Parisiis annos adæquatur / rrrmw.Unde cum addit non
natus tantum viginti quinque circiter. esse necesse quod sint excedentes naturam,
Scripsit, inquit Guillelmus Tocco apud sub eadem limitatione debet intelligi, sci­
Echard,in baccelluria et in principio sui licet sicut illam excedit meritum. Et hoc est
magisterii super quatuor libros Senten­ verum, quia meritum petit naturam eleva­
tiarum : fuit autem renuntiatus magister tam ad participationem divinæ naturæ per
annoætatis vigesimo quinto. .Ad hoc tamen gratiam sanctificantem ; actus autem dis­
responsum non redigimur. Unde
ponens ad gratiam, non petit naturam ele­
Ii. 2° S. Thomam mutasse dunlaxat mo­ vatam ad participationem divinæ naturæ,
dum loquendi, at non sententiam, adeoque sed petit tantum eam constitutam in ordi­
in locis objectis non aliter censuisse quam ne supernatural! per gratiam actualem.
in Summa et aliis locis quæ laudavimus
Non etiam obstat quod ibidem in fine
pro conclusione.
articuli dicat quod,ad gratiam gratwn fa­
Ad cujus intelligentiam, observandum cientem habendam, ex solo arbitrio se
est tempore S. Thomæ duplicem currere homo potest præparare; quia, ut ait
opinionem : quidam dicebant ad hoc ut Quodl. i, a. 7, ad 1, quando dicitur ho­
homo se præparerct ad gratiam, requiri minem posse se præparare ad gratiam ex
aliquod donum habituale gratis datum, se seu ex solo libero arbitrio, non exclu­
quod vocabant lumen supernaturale gra­ ditur necessitas auxilii divini : sicut cum
tiæ sanctificanti prxambulum ; alii nega­ dicitur ignis ex se calefacere, non exclu­
bant hujusmodi donum habituale superna­ ditur necessitas motus coelestis. Vult ergo
turale requiri. Et hæc est gratia cujus ne­ tantum per has particulas, solo libero ar­
cessitatem negat S. Doctor subscribendo bitrio, excludere istud donum habituale
huic secundæ senlentiæ ut communiori. luminis infusi, de quo solo erat ibi quæslio.
Inst. 1°. S. Doct. in 1, d. 41, q. 1, a.
Et ne videar hæc gratis dicere, en ejus
verba secundo loco citata : « Si accipiatur 5 0, dicit .· « Opus bonum procédons grai> gratia pro aliquo munere habituali ani- » tiam non est causa meritoria gratiæ, sed
« mæ infuso, sic est duplex opinio : qui- » solum dispositio ad illam. » Ergo.
» dam enim dicunt quod nullus potest se
/?. ipsum loqui de gratia habituali ad
» ad gratiam gratum facientem præparare, quam bonum opus ex gratia actuali factum
» nisi per aliquod lumen menti infusum, non est meritum, sed dispositio tantum.
Inst. 2°. Ibid, ad 2, dicit quod prades»· quod est donum gratiæ gratis datæ : is» tud autem videtur inconveniens. »Quod tinalio respectu gloriæ habeat rationem
probat ratione posita in argumento, et justitiæ distributivx ; sed respectu primi
etiam quia secundum hoc esset abire in effectus , scilicet gratiæ, habet rationem
infinitum. Manifestum est igitur quod, magis liberalitalis quam justitiæ, quia gra­
quando S. Doctor dicit cum communiori tia datur gratis et non redditur meritis :
opinione sm «vi, hominem posse se præ­ « Unde ex parte recipientis, non est assigparare ad gratiam per virtutes naturales » nare causam quare dignus sit gratia , sed
sine gratia, inielligatsine illo habituali do­ » soluin dispositionem quamdam : » atqui
no, non excludens gratiam per modum id intelligi non potest de gratia habituali,
motioni· transeuntis, epiam quidem ibi non cum loquatur de primo effectu praedestina-

UTRUM HOMO POSSIT SE PRÆPARARE AD GRATIAM etc.
361
tionie, qui non est gratia habitualis, sed I viribus naturæ, secundum opera eorum
actualis : ergo
naturalia.
B. ex ipso S. Th. ibid, ad 2, N. conseq.
11. N. min. Loquitur enim S. Doctor de
primo effectu prædestinationis, qui scili­ Disparitas est, quod naturalia angelorum
cet sit primus inter praecipuos , qui sunt sint a solo Deo, ideoque nullo motivo na­
gratia habitualis et gloria, quorum primus turali, sed a sola sua voluntate motus est
est gratia habitualis; quia cum gratia habi­ ad dandam illis gratiam. Sed opera natu­
tualis sit proprie gratia,et gratia actualis dis­ ralia hominis facientis quod in se est, sunt
tinctam speciem non constituat, sed redu­ ab ipso homine , adeoque Deus in confe­
catur ad habitualem ut motio ad terminum renda gratia secundum illa, ab alio move­
et dispositio ad formam, nomine gratiæ retur.
simpliciter dictæ intelligitur gratia habi­
Inst. 3°. S. Doct. hicq. 114, a. 5, docet
tualis, juxta regulam dialectices : Analo­ quod opus hominis justi, secundum sub­
gum perse sumptum, stat pro famosio­ stantiam ct secundum quod procedit a li­
ri analogato.
bero arbitrio .mereatur de congruo gloriam:
Inst. 5°. S. Th. In suppi, desumpto ex ergo a fortiori gratiam.
4 sentent.q. 14, a. 4, docet opera bona ex­
B. S. Thomam loqui de opere hominis
tra charitatem facta, non esse quidem me­ justi secundum substantiam et secundum
ritoria alicujus boni, valere tamen ad tria, quod procedit a libero arbitrio, abstrahen­
scilicet ad consecutionem temporalium, do a gratia habituali, non actuali : absurda
ad dispositionem gratiæ et ad assuefactio- plane est ista cogitatio, S. Thomam som­
nem bonorum operum. Ergo.
niasse unquam opus mere naturale et sine
B. opera dona extra charitatem facta esse ulla gratia facium, esse aliquo sensu meri­
duplicis generis. Quædam fiunt ex solo torium gloriæ; id namque est plusquam
dictamine rationis sine ulla gratia; quæ­ Pelagianum. Loquitur ergo S. Doct. de
dam Hunt cum auxilio gratiæ, qtïalia hunt opere justi secundum substantiam et ut pro­
a pœnitentibus per Spiritum sanctum non­ cedit a libero arbitrio sub influxu gratiæ
dum inhabitantem sed moventem, de qui­ actualis, etsi non habitualis.
bus Trid. sess. 6, can. 5. Quæ sunt primi
Inst. 6°. S. Doct.eodem cit. art. 5, pau­
generis, non sunt meritoria de condigno lo infra, dicit opus justi esse meritorium
alicujus boni ; possunt tamen dici merito­ gloriæ ex condigno, ex duplici titulo .· Ie
ria de congruo boni temporalis, quatenus quia est ex gratia Spiritus sancti moventis
divinam liberalitatcm decet eorum intuitu nos; 5° quia procedit a gratia habituali:
quædam temporalia concedere. Quæ sunt ergo prius loquebatur de opere secundum
secundi generis, non sunt etiam meritoria quod est a libero arbitrio sine gratia.
saltem de condigno gratiæ justificationis,
B. N. conseq. Quia hic loquitur de ope­
sunt tamen dispositio ad illam; ct de illis re secundum quod procedit a gratia habi­
bonis operibus loquitur Auctor, quando tuali et actuali, prius de opere secundum
dicit opera extra charitatem facta valere ad quod procedit a gratia actuali tantum; por­
dispositionem ad gratiam. Quod si con­ ro opus est meritorium gloriæ secundum
tendas ipsum lyqui dc operibus sine gra­ quod est a gratia actuali movente sub in­
tia actuali factis, intelligendus est de dis­ fluxu gratia· habitualis, seu secundum quod
positione ad gratiam, non positiva, neque est a Spiritu sancio simul inhabitante et
negativa infallibili ct ex omni parte, sed movente. Minim profecto tantam absurdinegativa fallibili ct ex aliqua parte tantum, tatem a quibusdam urgeri. quasi S Th. qui
excludente aliquod impedimentum gratiæ, ipsa q. praecedente 109, a 5 et 6 ct alibi,
sed non omnia; quatenus exercendo quæ­ ipsum opus naturale nequidem vult esse
dam bona opera, removentur quædam pec­ dispositivum ad gratiam, vellet esse meri­
torium gloriæ quod, ut dixi, est plus quam
cata, quæ impedirent gratiam.
Inst. 4°. S Th. 1 p. q. 62, a. 6, docet Pelagianum.
Deum contulisse gratiam ct gloriam ange­
Inst. 7°. S. Doct. 3 contra Gentes cap
lis proportionate ad eorum temporalia : 139. dicit : « Cum hoc sit in potestate liergo nihil repugnat quod conferat gratiam » beri arbitrii impedire divinæ gratiæ rehominibus facientibus quod in se est ex >» ceplionein, vel non impedire, non imme-

DISSERT. III. ART. VII.
■ rito in culpam imputatur ci qui impedi- I ad 1, dicit : « Si quis enutritus in sylvh,
» mentum præstat gratiæ receptioni. » Et » ductum naturalis rationis sequatur m
loquitur de libero arbitrio gratia habituali » appetitu boni et fuga mali, certissime teet actuali destituto ; quia de ipso dicit quod » nendum est quod ei Deus vel per inspidivinam gratiam nec promereri nec acqui­ » rationem revelaret ea qua* ad credendum
rere possit ·, liberum autem arbitrium gra­ >» sunt necessaria, vel aliquem fidei præditia actuali adjutum potest gratiam mereri » catorcm ad eum dirigeret, sicut misit S.
de congruo, aut saltem illam impetrare : » Petrum ad Cornelium. » Idem docet q.
ergo homo sine gratia potest se disponere 24 de verit. a. 1, ad 2, et in 2, d. 28, q. a.
saltem negative ad gratiam.
1, 4 0. Ergo
/i.non impedire receptionem gratiæ posJl. N. conseq. Intelligit enim S. Doct. dc
seinlelligi dupliciter, ut jam dixi : 1° se­ faciente quod in se est ex auxilio gratiæ,
cundum quid et ex parte tantum; sic non ut palam ostendimus in probationibus
impedit qui aliquod præcepturn observat, conclusionis, ct patet insuper ; tum quia
et peccatum aliquod vitat quo gratiæ re­ aller t exemplum Cornelii, quem ipsemet
ceptio impediretur : 2° simpliciter ct ex 22, q. 10, a. 4, ad 5, docet fecisse quod in
omni parte; sic non impedit qui observat se est ex auxilio gratiæ; lum quia loquitur
omnia præcepta et vitat omnia peccata. de faciente quod in se est per totius legis
Homo lapsus potest sine gralia primo mo­ observantiam, quam etiam ipse superius
do non impedire receptionem gratiæ, at docuit non esse possibilem sine gralia. Si
non secundo modo, ut probavimus supra. dicas hunc hominem de quo loquitur, ca­
Id enim solum competit naturæ integræ, rere fide, quod est primum auxiliumgra­
ut in terminis dicit ipsemet S. Th. initio tiæ : 7?. ipsum carere fide explicita, sed non
cap. sequentis 160, explicans quod in pre­ implicita. Confer quæ dixi in tract, de Deo
cedent! dixerat. « Quod autem dictum est, dissert. 7, a. 8, obj. S.
» inquit, in potestate liberi arbitrii esse,
Obj. ultimo. Qui plura opera inoraliter
« ne impedimentum gratiæ præstet, com- bona facit, magis dignus est accipere gra­
»> petit his in quibus naturalis potentia in- tiam quam qui pauciora : atqui homo potest
« tegra fuerit. Si autem per inordinatio- ex se sine gralia facere quxdam opera mo» nem praecedentem declinaverit ad ma­ raliter bona : ergo. Confirmatur. Magis
il lum, non erat omnino in potestate ejus, congruum est dare gratiam minus indignis,
» nullum impedimentum gratiæ prestare; seu pauciora impedimenta ponentibus,
» etsi enin ad aliquod momentum ab ali- quam magis indignis et plura impedimenta
» quo peccati actu possit abstinere propria ponentibus : atqui homo potest ex se quæ*
·> potestate, si tamen diu sibi relinquitur, dam impedimenta non ponere : ergo.
B. N. maj. Opera enim moralitcr bona
» in peccatum cadet, per quod gratiæ iin» pedimentum prxstatur. » Eodem sensu ex solis naturæ viribus facta, neque condixit Lect. 5 in cap. 12 Ilebr. « Hoc ip- dignitatem neque proportionem ullam ha­
» sum quod aliquis non ponit obstacu­ bent cum gralia, cum sint diversi et infe­
rioris ordinis ad illam. Ad confirmatio­
li lum gratiæ, ex gralia procedit. » Itaque
dato S. Thomam locutum fuisse de libero nem, N.tnaj. Cum enim collatio primæ
arbitrio gratia non adjuto, tam pro non gratiæ pendeat ex mero Dei beneplacito,
impedire quam pro impedire, I). conse­ quamvis qui minora impedimenta ponunt
quens. Ergo homo potest sine gralia se sint minus indispositi, non possunt tamen
disponere saltem negative ad gratiam, dis­ dici magis digni aut magis idonei, neque
positione ex parle ct fallibili. C. disposi­ quod sit magis congruum illis dari quam
tione absoluta et infallibili, N. Videmus aliis, cum contrarium non raro contingat,
enim, ut jam pluries observavi, gratiam ut jam pluries observavimus.
minoribus peccatoribus denegari, quæ pePetes quomodo intelligatur istud defini­
joribus com editur. Hunc D. Th. textum tum contra Pelagianos : Gralia non datur
in tract, de Deo dissert. 8, a. 4, Jj 5, pau­ secundum merita?
lo aliter exposuimus : sed rc attentius in­
B. sic inlelligi, ut gratia sive actualis
specta, present! solutioni stamus.
sive habitualis cujuscumque boni operis ad
Inst. 8C. S. Th. q. 14. de verit. a. 11. salutem perlinentis, non detur propter ul569

UTRUM HOMINI JUSTIFICATIO
Ium meritum , sive tie condigno, sive de |
congruo,quod cx viribus nostris sine Dei
gralia habeamus
Loquchdo autem de ineritis nostris quæ
sunt cx grade, dicendum est aliquam gra­
tiam secundum merita nostra dari; justis
emm secundum mentum stricte sumptum,
datur ct augmentum gratiæ et gloria. Item
omnis gratia post primam actualem datur,
secundum meritum nostrum saltem decongruo. Neque tamen gratia sic secundum
meritum data desinit esse gratia, quia in
sua radice est semper gratuita. Et hinc ve­
rum est illud S. Augustini, Deum su a dona
coronare, dum merita nostra coronat.
ARTICULUS VIII,
Utrum homo possit resurgere a peccato
sine gratia?

Q. 107. a. 7. 0. — Dico. Homo non po­
test resurgere a peccato sine gralia.
Estde fide definitain concilioArausic.il,
can. 14, ubi dicitur : « Nullus miser de
« quantacuinque miseria liberatur, nisi qui
» Dei misericordiaprævenitur.»Etcan.19:
« Cum natura humana sine Dei gralia sa­
il Intern non possit custodire quam accepit,
» quomodo sine Dei gratia poterit reparare
« quod perdidit? » Est etiam ita aperta et
certa, ut ipse Pelagius infensissimus gra­
tiæ inimicus eam non negaverit, quamvis
in hoc erraverit quod voluerit hanc gratiam
nostris meritis dari.
Ibid, in arg. s. c. — Prob. 1°. ApOSt.
Galat. 2, dicit quod si data est lex quæpotestjustificare : Ergo Christus gratis mor­
tuus est ; id est, sine causa : pari ergo ra­
tione, si homo habet naturam per (piam
potest justificari, Christus gratis, id est,
sine causa mortuus est.
Ibid. c. — Prbb. 2”. Resurgere a pec­
cato, non est tantum cessare ab actu pec­
candi , ut volunt sectarii, sed est hominem
reparari ad ea quæ peccando amisit, con­
sequenter liberari a malis quæ per pec- I
catum incurrit: atqui homo non potest sine
gralia liberari a malis et detrimentis quæ
per peccatum incurrit : ergo Prob. min.
Incurrit homo triplex detrimentum pec- |
cando. scilicet maculam, corruptionem na­
turalis bom ei reatum pœnæ Maculam in­
currit in quantum privatur decore gratiæ,
ct hoc non potest reparari nisi per ipsam
gratiam. Bonum rationis corrumpitur in

NECESSARIA SIT GRATI etc. 565
quantum natura hominis deordinatur, vo­
luntate ejus Deo non subjecta; hoc enim
ordine sublato, consequens est ut tota na­
tura hominis peccantis inordinata maneat :
iste autem ordo reparari non potent nisi
Deo vohmta'cm hominis, ad -e trahente ,
sicut dictum est. Tandem reatus pœnæ est
per quem homo peccando mortaliter mere­
tur damnationem æt<-rnam:istc autemre.lus remitti non potest nisi a Deo, in quem
est offensa commissa, et qui est hominum
judex. Ergo.
Observandum esse aliquam imperfectam
resurrectionem et vivifie itionem ad quam
licet non requiratur gratia habitualis, re­
quiritur tamen actualis, eam scilicet qua
peccator priusquam remissionem et gratiam
sanctificantem recipiat, dolet de peccatis
propter Deum, ipsum diligere incipit et ad
ejus reconciliationem aspirat ; et de illa
resurrectione imperfecta potest intelligi
illud cap. 3 Ephes. Surge gui dormis, et
exurge a mortuis, et illuminabit te
Christus. Unde jure damnata est hæc 64
propositio Bail : « Illa distinctio duplicis
» vivificationis, alterius qua vivificatur pec» cator , dum ei poenitentia et vitæ novæ
» propositum et inchoatio per Dei gratiam
» inspiratur; alterius qua vivificatur, qui
» vere justificatur et palmes vivus inChristo
» efficitur, commentitia est et Scripturis
» minime congruens. »
ARTICULUS IX.
Utrum homini justificato necessaria sit
gralia actualis ad singulos pietatis aetus?
Quantum ad actus moraliter bonos, dixi
a. 5, 5 5 hujus dissertat, hominem pecca­
torem posse ali<|iios facere cum solo con­
cursu generali, (pii tamen aliquo sensu, sci­
licet, respectu hujus hominis cui præ alio
datur, sit gratuitus et specialis. Idema for­
tiori dicendum est de homine justo.
Articulo 3 et 6 ejusdem præsentis dis­
sert. dixi hominem peccatorem non posse
sine gratia servare omnia legis naturalis
præcepta , vitare omnia peccata et vincere
omnes lentationes contra camûem legem.
Et in fine articuli 3, addidi homini etiam
justo esse nccessanam gratiam specialem,
ad dii' servanda omnia præcepta moralia et
vitanda omnia peccata contra legem natu­
ralem : quia , nt rn'îorinMnr hic Auctor,

564
dissert. III. ART. IX.
— πίο α. 9. 0. — licet gratia sanctificans I concursus generalis ordinis naturalisai] ali­
sanet naturam quantum ad mentem , re­ quod bonum naturale est debitus nature
manet tamen in ea corruptio et infectio secundum se, quia nempe Deus secundum
quantum ad carnem, per quam servit legi leges communes providentix movet unum·
peccati; remanet etiam quxdain ignoran- quodque secundum suum modum et suam
tiæ obscuritas in intellectu.Exquibus exur- dispositionem : attamen cum natura etiam
git specialis difficultas ad diu standum in ut elevata per gratiam et virtutes superna­
bono, pro qua vincenda requiritur specia­ turales feratur in bonum variabiliter ct ab
lis gratia. Conformiterad hæc, proportione illo sit defectibilis (non enim ut suppono est
servata, resolvenda est præsens difficultas firmata in bono), hinc fit quod quamvis illi
de actibus supernatural ibus pietatis et sa­ sic elevatx debeatur generalis môlio qua
lutis : unde
aliquando eliciat actus sibi proportionatos,
ibid. — Dico, homini justificato, præ­ non tamen ut semper et indefectibiliter eli­
ter gratiam habitualem et virtutes infusas ciat, quod ergo illi individuo detur hic et
ei annexas, necessaria est ad singulos pie­ nunc, et non alteri, est ex speciali gratia.
tatis actus generalis motio Dei ut auctoris Unde, ut ibidem observavimus, hæc mo­
supernaturalis, eaque sufficit ad aliquos, tio generalis considerata respectu naturæ
quæ tamen debet dici aliquo sensu specia­ ut elevatx, non est specialis nec gratuita:
lis et gratuita : ut autem diu homo justifi­ non gratuita , quia debetur aliquo modo
catus in illis perseveret, requiritur gratia naturæ sic dispositx; non specialis, quia
specialis superaddita.
datur secundum leges communes provi­
»id. et a. 1. —Prob. prima pars ex dentix supernaturalis, quæ naturam deprincipio generali Auctoris. Quantacum- fectibilem movet quandoque ad bonum suæ
que natura aliqua corporea vel spiritualis dispositioni proportionatum, quandoque
ponatur perfecta, non potest in suum ac­ permittit delieere. At considerata respec­
tum procedere, nisi moveatur a Deo ut se­ tive ad hunc hominem justum, cui præ al­
cundum movens motum a primo : sicut ergo tero datur, est specialis et gratuita; quia
potentix naturales, scilicet voluntas et in­ quamvis natura elevata secundum se exi­
tellectus, etiam ut informatæ virtutibus ac­ gat quandoque moveri in bonum superna­
quisitis quæ dant posse facere actus mora- turale, ut dictum est, id tamen non exigit
liter bonos, ut de facto faciant, indigent iste homo potius quam alter : quod ergo
applicari el moveri per motionem genera­ iste moveatur in bonum a quo alter deficit,
lem Dei ut auctoris naturalis; ita eædem po- et a quo ipse deficere poterat, est ex spe­
tentix ut informatæ gratia et virtutibus in­ ciali et gratuito auxilio. Confer quæ dixi
fusis quæ dant posse facere bonos actus su- locis citatis.
pernaturales, ut de facto faciant,indigent
ibici. — Prob. quarta pars. 1” Quia
motione generali Dei ut auctoris superna­ propter infectionem quantum ad carnem,
turalis.
et ignorantiam quantum ad intellectum,
Prob. secunda pars. Sic se habent gra­ quæ remanent in homine justificato, utdic­
tia sanctificans et virtutes infusæ ei annexæ tum est, difficillimum est illi inter conti­
ad supernaturales actiones, sicut natura ct nuos conflictus et tentationes atque in tanta
naturales potentix ad actiones naturales : obscuritate, diu perseverare in bono su­
atqui natura etiam corrupta potest aliquod pernatural!, nisi speciali gratia viribus jam
opus bonum morale facere cum solo con­ habit is superaddita, roboretur et adjuvetur.
cursu generali ordinis naturæ absque spe­
5. cont. Gcnt. c. 155. ct2. 2. q. 137, a.
ciali gratia superaddita, utdictum est art. 5 4. — 2° Quia cum liberum arbitrium de se
superiori : ergugratiaelvirtutesinfusxcum sit vertibile, et hoc ei non tollatur per ha­
solo generali auxilio supernatural! possunt bitualem gratiam praesentis vitæ, non silli­
aliquod bonum opus supernaturale facere. est potestati liberi arbitrii etiam per gra­
Tertia pars patet ex dictis a. 1 et 5, tiam reparati, ut se immobiliter in bono
J · hujus disseri. Quia quamvis concursus statuat, licet sit in potestate ejus quod hoc
generalis ordinissupernaturalis ad aliquod eligat : plerumque enim cadit in nostra po­
bonum supernaturale sil debitus natura in­ testate electio, sed non exeeutio : ergo ad
format® gratia et virtutibus infusis, sicut hoc requiritur specialis gratia superaddita.

UTRUM HOMO IN GRATIA CONSTITUTUS INDIGEAT, etc.
5G&
Et ita eruitur ex concilio Arausio. II, | autem non debet etiam amicis ut nunquam
eau. 10- 'n quo sic delinitur : « Adjuto- desint ejus gratiæ; quia justi in hac viti
» riutnOei in renatis ac sanctis semper est sunt vertibiles et defectibiles, et Deus uni­
» est implorandum, ut ad bonum finem cuique providet secundum suum modum :
» pervenire, vel in bono possint opere per- unde debet eis auxilium prsservans a pro­
» duraro. » Ubi pro utraque perseverantia pria defectibilitate, sed quibus datur mi­
finali et diuturna rcifuiritur specialis gra­ sericorditer datur.
tia. Similiter Trid. sess. 6, can. 2, de per­
ARTICULUS X.
severantia indefinite loquens, statuit sic :
« Si quis dixerit justificatum, vel sine spe- Utrum homo ingratia constitutus indi­
geat speciali auxilio gratiæ ad finali» ciali Dei auxilio in accepta justitia perter perseverandum?
» severare posse, vel cum eo non posse :
» anathema sit. »
Non agimus hic de perseverantia sumpta
Conclusio sic explicata et probata, prae­ pro virtute seu habitu inclinante ad eli­
sertim quoad secundam et tertiam pariem, gendum et proponendum perserverare, ne­
conciliat sententias apparenter contrarias, j que de ipso proposito perseverandi, sed de
til jam notavimus scene dicto art. 5. Ha­ i pso actuali exercitio perseverantiæ in bono
bemus enim ex una parte gratiam specia­ usque ad finem vite.
lem esse necessariam ad singulos pietatis
Perseverantia sic sumpta, potest accipi
actus, quod praetendit una sententia. Ex dupliciter : 1° pro diuturna continuatione
alia parte habemus non esse necessariam in gratia et bonis operibus usque ad finem
gratiam specialem superadditam , sed suf­ vite, ut plerumque contingit in adultis;
ficere motionem generalem ordinis super­ 2° pro conjunctione gratiæ cum morte sine
naturalis, quæ sit tamen respectu persons diuturna continuatione, ut contingit in
specialis et gratuita; quod negare non po­ pueris post baptismum morientibus; au’
test altera sententia : sicque solvuntur etiam in adultis paulo post adeptam, sive
objectiones quæ fiunt ex utraque parte. per baptismum sive per aliud sacramentum,
Dices contra quartam partem. Ad diu justificationem decedentibus.
observanda præcepta supematuralia ct vin­
Ç. 109.a. 10. 0. — Dico. Ad perseve­
cendas contra illa tentationes, quovis tem­ rantiam finalem sive diuturnam sive bre­
pore sufficit minima charitas : ergo non re­ vissimam, requiritur speciale auxilium.
quiritur gratia specialis superaddita, ut
Prima pars de perseveranda finali diu­
justus diu perseveret in bono.
turna patet ex quarta parte conclusionis
Jl. D. ant. Sufficit minima charitas in artic. prœccd. Restat ergo difficultas
actu primo et per modum habitus, quo quis dc secunda parte. Et quantum ad adul­
utitur cum vult, C. sufficit in actu secundo tos, currit secunda ratio dicte conclusionis
ctut semper velit, N. Cum enim homo,non procedentis, desumpta ex vertibilitate li­
obstante charitate, sit, ut dictum est, ver­ beri arbitrii : sed generaliter de omnibus
tibilis ct defectibilis, continuisque impug­ ct parvulis et adultis.
netur hostibus et tentationibus , ut sem­
Probatur secunda pars, 1° ex canon'’
per actu velit perseverare et diu perseve­ laudato concilii Arausic. qui distinguit pe
ret in bono, indiget speciali gratia actuali. severantiam sumptam pro assecutione fini­
Subsumes. Atqui hæc gratia et molio et sumptam pro diuturna continuatione i
specialis atque protectio qua velit actu per­ bono, et ad utramque requirit auxilium
severare et de facto perseveret, est debita speciale quod est semper implorandum a
justo secundum ordinarium Providentiæ sanctis. Similiter Trid. cit. ad perseveran
cursum : ergo non debet dici specialis, sed tiam simpliciter cl indefinite, requirit auxi
genialis. Prob. ant. Justus est Dei ami­ lium speciale.
2° Auctoritate S. Angusti.?, qui toto li­
cus : atqùi Deus debet amicis hanc amicabilem motionem el protectionem : ergo. bro dc Dono Persev. hanc veritatem ad
/I. R ant. z/d prob. D. min. Deus de­ versus Scmi-Pelagianos propugnat,
2° Juxta eumdem S. Aug. ibid. cap. 2,
bet amicis hanc amicabilem motionem ct
protectionem, quandiu non desunt ejus omnes justi dum in Oratione Dominica d
gratiæ et amicitiæ, C. si desint, N. Deus eunt, Adveniat regnum tuum, petunt pe:

DISSERT. JII. ARI K.
Petes in quo consistat istud speciale
severaptiam talem, sive diuturnam sive |
brevissimam, quæ conjungat gratiam cum auxilium ?
Suppono donum perseverant·® inclu­
morte, ?d quam scilicet conjunctionem se­
quatur assecutio regni. « Cur autem, in- dere non solum auxilium suiIicicik quo
» quit imd.S.doct. perseverantia ista pos- homo potest perseverare, sed etiam effi­
» cilur a Deo, si non datur a Deo? Nonne cax quo de facto perseverat. « De illa per­
» ista irrisoria petitio est, cum id ab eo pe- ii severantia loquimur, inquit S. Aug. de
» titur quod scitur ipsum non dare, sed » Dono Persev. cap. 6, qua perseveratur
» ipso non donante esse in hominis potes- » usque in finem : quæ si data est, persen ta te? » Ergo.
» veratum est usque in finem ; si autem
4° Qui etiam brevissimo tempore per­ »> non est perseveratum usque in finem,
severat usque ad finem vitae, habet vere et » non est data. » Et lib. de Correpi. et
proprie donum perseveranti® : atqui do­ Grat. cap. 12 : « Datur sanctis donum quo
num perseverantiae secundum definitiones » nonnisi perseverantes sint. » Ibidem :
conciliorum et Patrum, est ex speciali gra­ « Subventum est igitur infirmitati voluntia : ergo. Min. pah l ex conciliis cit. item >> tatis human®, ul divina gratia indeclicx eodem concil. Trid. sess, 6, can. 16, ct » Habiliter et insuperabililer ageretur, et
ex S. Aug. de Dono Persev. c. 2, a quibus > ideo quamvis infirma, non tamen deliperseverantia vocatur magnum Dii do­ » ceret, neque adversitate aliqua vincerenum ; et cap. 17 : « Videte, inquit, quan- » tur. » Hoc supposito
» tum sit a veritate alienum, negare doB. ad petitionem, hoc auxilium non
» num Dei esse perseverantiam usque in fi- consistere in aliquo indivisibili, neque eo­
» nem hujus vitae, cum vitae huic, quando dem modo omnibus dari, sed plura inclu­
» voluerit, ipse det finem, quem si dat ante dere et intrinseca et cxlrinseca. Cum enim
<» imminentem lapsum, faciet hominem per- donum perseveranti® finalis formai i ter con­
» severare usque in finem. Sed mirabilior sistat in conjunctione gratiæ cum fine vi·* et fidelibus evidcnlior largitas bomlatis tæ ex efficaci glori® intentione imperata,
» Dei est, quod etiam parvulis.... datur illam Deus singulari providentia variis mo­
» hæc gratia. » Major est etiam expressa dis procurat : quibusdam accelerando mor­
ejusdem S. Aug. sententia ibid cap. 1 : tem , ne cadant; aliis prorogando vitam,
« Hanc certe, inquit, de qua nunc agimus, ut resipiscant; aliis subtrahendo pericula
u perseveratiam qua in Christo persevera- et tentationes, aut eas temperando; quæ
» tur usque in finem, nullo modo habuisse omnia pertinent ad auxilia cxlrinseca saliis
·· dicendus est qui non perseveraverit us- in periculis et tenlationibus constitutis vi­
■ que in finem ; potiusque hanc habuit res augendo , ut vincant et insuperabililer
» unius anni fidelis, et quantum infra co- atque indeclinabililer stent in bono usque
« gitari potest, si donec moriatur fideliter ad finem ; et liæc pertinent ad auxilia in­
» vixit, quam multorum annorum, si exi- trinseca.
» guum temporis ante mortem a fidei staSolvuntur objectiones.
» bilitate defecit. » Ergo juxta S. Aug. ille
habet donum perseveranti®, qui usque ad
Obj. 1°. Perseverantia finalis est con­
fidem perseverat per unum annum, rei junctio grati® cum morte : atqui homo jus­
quantum infra cogitari potest, id est vel tus potest cum auxiliis communibus gra­
etiam per unum diem aut unam horam; tiæ annexis se aliquandiu conservare in
eaque est notio perseverantis finalis, per bono, saltem si isto brevi intervallo nulla
quam nihil aliud inlelligimus quam con­ aut levis tentatio occuirat; et interim po­
junctionem gratiæ cum morte ex efficaci test mors contingere cx causis naturaliintentione gloriæ, sive continuatio in bono bus, hæc enim non est Dei donum, sed
diu vel parum duraverit.
poena peccati : ergo sine gratia speciali po­
5° Conjunctio gratiæ cum morte est test homo justus perseverare fmalitcr.
proprius effectus specialis providenti®,
B. D. maj. Perseverantia finalis est connempe praedestinationis; solis enim pi®- jiinctio gratiæ cum morte, casualis et per
destinalis convenit et nulli alteri : ergo acciden-contingens, A. est conjunctio per
habetur per speciale auxilium.
se volita ex efficaci gloiiæ intentione, C

UTRUM HOMO IN GRATIA CONSTITUTUS INDIGEAT, etc.
567
Nemo enim dicet salutem ct prædestinatio- manet in gratia, non tamen ei debetur ut
nem hominis esse casualem et fortuitam : invariabiliter conservetur in gratia usque
admittenda est ergo aliqua causa per sc ad mortem, quia est nature vertibilis et
hujus conjunctionis, quæ non est alia quam defectibilis.
Obj. 2°. Deus semel justificatum non
intentio Dei efficax conferendi predesti­
nate glo ïam, et inde manans auxilium ef­ deserit, nisi prius ab eo deseratur, ut
ficax ad conjungendam gratiam cum mor­ definit Trid. sess. 6, cap. 11 : atqui si ne­
te : unde cum dicitur in minori, quod in­ cesse foret auxilium speciale justo ad per­
terim mors accidat cx cau-is naturalibus severandum, quod Deus pluribus justis
et non sit donum Dei, distinguo. Mors denegat, desereret illum priusquam ab eo
considerata secundum rationem commu­ desereretur : ergo.
nem qua convenit hominibus et brutis,
R. 1° juxta illos qui illam desertionem
est ex causis naturalibus, nec est donum intelligunt per subtractionem gratiæ habi­
Dei, C. considerata ul conditio requisita tualis, Deum illam non subtrahere prius­
ad habendum statum immobilem in gratia, quam homo ipsum offendat moraliter, sic­
N. Sub ista enim ratione providetur a Deo que non descrere justum priusquam ab co
per singularem curam, juxta quod dicitur deseratur.
Sap. 4: Raptus est, ne malitia mutaret
R. 2° juxta alios qui illam desertionem
intellectum.
intelligunt per subtractionem gratiæ actua­
Inst. 1°. Justus habet virtutem perse­ lis,etiam Deum non deserere justum prius­
veranti® infusam, sicut alias virtutes in­ quam ab eo deseratur; quia non subtrahit
fusas gratiæ annexas : ergo cum illa per­ auxilium efficax gratiæ, nisi homo gratiis
severare potest.
sufficientibus, quæ dant posse, prius sua
B. D. conseq. Ergo cum illa perseve­ culpa desit, juxta illud Trident, sess. 6,
rare potest potentia antecedente, C. po­ cap. 15, ubi agit de dono perseveranti® :
tentia consequente , N. Alioquin ct om­ « Deus nisi ipsi illius graliæ defuerint, sines justi perseverarent, et qui non perse­ » eut cœpit opus bonum, ita perficiet ορο­
verarent non haberent virtutem perseve­ ί» rans velle et perficere. » Sed si quœras
ranti», et quisquis non ageret non habe­ quare non dat omnibus justis gratiam effi­
ret virtutem agendi : quæ omnia sunt falsa. cacem qua non desint sufficienti? R. ex
Ilie autem non est quæstio an ad posse dictis, quia homo quantumvis justus est
perseverare requiratur auxilium speciale , vertibilis et defectibilis, ct Deus unum­
sed an ad perseverandum actu, ul nola- quemque movet secundum modum suum.
vimus e.r S. Augustino.
Si ulterius quœras quare dat isti et de­
Inst. 2° et subsumes. Atqui habenti negat illi? R. cum S. August, de Dono
virtutem perseveranti® debetur secundum Per-ever. cap. 9, inscrutabilia esse ejus
communem providentiam auxilium ad per­ judicia.
severandum actu. Ergo.
Petes 1° utrum angelis et primo homini
Prob. subsumplum. Unicuique form® in statu innocenti® necessarium fuerit auxi­
debetur auxilium ad ejus operationem. lium speciale ad perseverandum ?
Ergo.
5. Cont. Gent. c. 155. et 2. 2. q. 157.
R. N. subsumptum. Ad prob. D.ant. n. 4.— R. affirmative. Idqne probat prin­
Unicuique form® debetur auxilium ad ejus cipium D. Th. scilicet omne defectibilc et
operationem secundum conditionem sub­ variabile reducendum esse ad aliquid injecti , in quo est, C. pra ter conditio­ variabilc et nul» feclibile, a quo habeat ut
nem subjecti, N. Est autem virtus perse­ non deliciat, sed permaneat in bono j li­
veranti® in subjecto vertibili et defecli- berum autem arbitrium in statu innocen
bili : undo quod non permittatur deficere, Ii® erat variabile et defectibilc ; ergo ut
non deficeret sed permaneret in bono, ad
est ex speciali auxilio.
Inst 5». Habenti gratiam debetur gio- aliquid invariabile et indefeclibile debebat
ria : ergo i fort or», debetur auxilium pro reduci, nempe ad voluntatem Dei auxi·
liantem. Igitur non eral quidem in Via­
continuatione gra ia· mm gloria.
P, v ronsry. <)ni.i quamvis homini ha­ nto et angelis infirmitas sananda, sed erat
benti gratiam debeatur gloria quandiu instabilitas regenda et firmanda : nulla

Γ*

$·

568
DISSERT. IV. ART. Γ.
erat agendi difficultas, sed erat magna ca­ I » sola imputatione justitiæ Cbrlstl, vel sola
dendi facilitas, ut eventus probavit. Verum » remissione peccatorum, exclusa gratia et
de hac gravi difficultate plusquam satis I » charitate quæ in cordibus eorum per Spidixi dissert. 2 præambula hujus tract, a 4; ii ritum sanctum diffundatur, atque illis
require ibi.
» inhxreat; aut etiam gratiam qua justifiPetes 2° utrum donum perseveranti® fi­ » camur esse tantum favorem Dei : ananalis sit idem ac donum confirmationis in » thema sit. »
gratia ?
Hanc veritatem passim clamat S. Scrip­
B. negative; quia donum confirmatio­ tura, et ut ex innumeris pauca seligam,
nis in gratia dat non posse peccare sive Ezech. 36 : Eflundam super vos aquam
mortaliter sive vcnialiter, secundum mo­ mundam. Postea : Dabo vobis cor no­
dum quo datur : at donum perseveranti® fi­ vum, et spiritum novum ponam in me­
nalis, remanente potentia peccandi, dat tan­ dio vestri. 2 Pet. 1 : Maxima et pretiosa
tum non peccare mortaliter usque ad mor­ promissa nobis donavit, ut per hæc ef­
tem : unde est commune omnibus præsde- ficiamini consortes divinæ naturæ. Rom.
tinatis, non donum confirmationis in gratia. 5 : Charitas Dei diffusa est in cordibus
nostris per Spiritum sanctum qui datus
DISSERTATIO IV.
est nobis. 1 Timolh. 4 : Noli negligere
DE ESSENTIA GRATIÆ.
gratiam quæ est in te.2 Timolh. 1 : Ad­
moneo te ut resuscites gratiam Dei, qiue
D. Th. Q. 110.
est in te. Quid expressius ?
Insuper 1 Joan. 3 : Omnis qui natus
Quæstio est præcipue de gratia habituali est ex Deo peccatum non facit, quoniam
et sanctificante, quæ per antonomasiam semen ipsius in eo manet. 2 Cor. 1 : Sig­
appellatur gratia, perquam scilicet consti­ navit nos et dedit pignus Spiritus in cor­
tuimur filii Dei et hærcdcs regni, et ad dibus nostris. Joan. 4 : Qui biberit ex
quam reducitur gratia actualis sicut dis­ hac aqua , fiet in eo fons aquee salientis
positio ad formam et motus ad terminum, in vitam ælernam. Porro semen insitum,
ut jam dictum est, quæque ideo non con­ pignus commissum, sigillum impressum,
stituit speciem distinctam a gratia habituali. fons aquæ e corde scaturiens, importat ali­
quid animæ intrinsecum. Hinc S. Aug. lib.
ARTICULUS I.
1 de Peccat. Merit, cap. 9 : « Deus, in­
gratia sit donum animas intrin­
quit, dat sui Spiritus occultissimam fisecum?
» delibus gratiam, quam latenter infundit
Negant Lulherani et Calvinists, qui ve­ » et parvulis.
tant hominem etiamsi peccatorem et in
ibid. — Prob. rafionc. Gratia est qua
peccatis perseverantem, esse Deo gratum Deo grati sumus et ab ipso diligimur; non
ct amicum denominatione extrinseca, nem­ enim hic per gratiam qnodvis beneficium
pe per imputationem justitiæ Christi, cu­ gratis datum intelligimus, sed id quo ho­
jus intuitu Deus ipsum diligit, ejus pec­ mo est Deo gratus et acceptus atque al)
cata dissimulat, cumque habet filium et ipso dilectus, seu est ipsa divina dilectio
hæredem ; modo tamen per fidem internam ex parte Dei et terminus illius ex parte ho­
veluti per conditionem firmiter credat et minis : atqui hujusmodi gratia non dicit
confidat Deum sibi propter merita Christi solum amorem Dei extrinsecum, sed im­
peccata, etiamsi usque ad finem vitæ con­ portat aliquid in anima intrinsecam: ergo.
tinuata, condonaturum. Quam pestifera, Prob. min. Amor humanus et divinus iu
quam horrenda sit hæc doctrina, nemo hoc conveniunt, quod respiciant bonum;
non videt, utpote patenlissimam omnibus sed in hoc differunt, quod amor humanus,
flagiliis viam aperiens. Contra quos
cum sit sterilis et affectivus tantum, non
Hic q. Ito. a. 1. 0. — Dico. Gratia ha­ efficiat bonum quod diligit, sed supponit:
bitualis gratum faciens est Dei donum ani­ at vero amor Dei cum sit potentissimus et
mae intrinsecum. Est de lidc., decisa in efficacissimus, neque solum affectivus, sed
concil. Trid. sess. 6, can. 11, his verbis : effectivus (est enim causa totius bonitatis
■ Si quis dixerit homines justificari vel creaturæ, quæ a se bonum habere non po-

UTRUM GRATIA SIT
test),bonum non supponit,sed efficit. Ergo
fieri non potest ut Deus hominem diligat
et gratum habeat, quin ipsum bonum effi­
ciat secundum modum quo ipsum diligit ;
ita ut si diligat ipsum iu ordine naturali,
faciat ipsum bonum naturaliter, confe­
rendo ipsi bona naturalia, esse, vivere, etc.
si in ordine supernatural i, faciat ipsum bo­
num supernaturalitêr, conferendo ipsi bo­
num supernaturale, quo Iit ipsi gratus ct
amicus in ordine ad finem supernaluralem.
Dices contra hanc rationem ductoris.
Jsai. 40 dicitur : Ex quo honorabilis fac­
tus es ct gloriosus in oculis meis, ego
dilexi te : ergo dilectio Dei non facit, sed
supponit bonitatem in homine.
Incap.4S.Xiai.—R. N.conscq. Quia το
ex quo ibi non significat causam aut prioritatem, sed concomitanliam tantum et
effectum dilectionis Dei ; ita ut sensus sit :
Ex quo feci et reputavi te honorabilem, etc.
Inst. Deus diligit praedestinatos : atqui
tamen non semper ponit in eis aliquid su­
pernaturale, scilicet dum sunt in peccato :
ergo.
R. neque Deum diligere amore efficaci
praedestinatum, quando est in peccato.
Repones. Esto amor Dei sit efficax, in­
de sequitur tantum quod causet in homine
aliquod auxilium supernaturale, non ne­
cessario gratiam habitualem. Ergo.
R. N. sequelam. Hic est enim quæstio
de amore Dei non qualicumque, sed per­
fecto , quo vult homini beatitudinem supernaturalem tanquam filio et hæredi ; ex
quo amore debet causari talis gratia per
quam participet naturam divinam, cui de­
betur beatitudo ulhæreditas.
Pro cujus et aliarum difficultatum elucidatione, observandum est triplicem dis­
tingui in Deo dilectionem : primam mere
naturalem, qua diligit omnes creaturas in
ordine naturali, juxta illud Sap. II : Di­
ligis omnia quæ sunt, ct nihil odisti
eorum quæ fecisti, ct per eam communi­
cat homini bona naturalia, esse, vivere,
intelligere, etc. alteram supernaluralem,
sed imperfectam, qua hominem diligit im­
perfecte et inchoative in ordine ad aeter­
nam beatitudinem, et per eam ei commu­
nicat virtutes quasdam, fidem, spem et
auxilia transeuntia, quæ possunt compati
cum peccato et odio Dei ; tertiam tandem
perfecte supernaluralem , qua simpliciter
BtiL T. ΤΠ.

QUALITAS ANIMÆ?
et perfecte diligit hominem in ordine ad
aeternam beatitudinem, et per eam ipsi
communicat gratiam habitualem, qua fit
simpliciter Deo gratus et amicus, particeps
divinæ naturæ et hæres regni cœleslis.
De hac materia iterum redibit sermo
contra hæreticos, dum de justificatione.
ARTICULUS ΙΓ.
Utrum gratia sit qualitas animæ?

Posito quod gratia sit aliquid creatum
animæ intrinsecum, quaerimus modo quid
sit, ctadquodprædicamentum entis creati
pertineat?
Hic. q. 110. a. 2. 0.—Quantum ad gra­
tiam actualem, qua Deus adjuvat hominem
movendo ipsum ad aliquid vel cognoscen­
dum, vel volendum, vel agendum, resol­
vit Auctor non esse qualitatem, sed mo­
tum quemdam animæ ; quia actus moven­
tis in moto est motus.
Observandum tamen quod ille actus, si
consideretur in facto esse tanquam termi­
nus productus a potentia vitali, Deo ope­
rante , possit dici qualitas incompleta ha­
bens se per modum passionis transeuntis.
Dixit autem Auctor absolute non esse
qualitatem, quia hunc actum Dei moventis
consideravit in fieri, et quia non est quid
fixum et permanens, prout iutelligitur qua­
litas , quando loquimur de illa secundum
quod distinguitur a passione.
Ferum inde colliges, juxtaS. Th. gra­
tiam actualem qua Deus movet ad agen­
dum, esse aliquid a Deo distinctum ei ab
ipso causatum : dicit namque esse effectum
gratuitum divinæ voluntatis, et motum seu
motionem animæ «piam Deus tribuit poten­
tiis ut exeant in actum.
Colliges, item esse etiam aliquid dis­
tinctum ab operatione hominis; quia da­
tur ad hoc ut homo eliciat suas operatio­
nes , estque earum principium effectiv um.
Insuper gratia est a solo Deo, operatio au­
tem esta Deo et homine.
His occasionaliler dictis, ut redeamus ad
gratiam habitualem, de qua, ut dixi, præ­
cipue est hic quæstio,
Dico. Gratia sanctificans est quædam
animæ qualitas seu donum habituale per­
manens in anima.
Prob. 1° ex S. Scripturis a præcedenti
laudatis,in quibus gratia dicitur semen,pig­
nus, sigillum , fons; hæc enim significant
‘24

570

c

DISSERT. IV. ART. III.
donum permanens ; et Joan. 14: Ad eum losophice qualitas seu habitus, sive quid*
veniemus, et mansionem apud eum fa­ quid aliud.
ciemus.
Secunda pars etiam patet. Quia habi­
Prob. 2® ex concilio Trid. etiam citato , tus proprie est qualitas permanens, diffi­
definiente gratiam cordi inhærere ; et cap. cile mobilis, disponens subjectum ut bene
16: «Justitia, inquit, nostra dicitur, quia vel male se habeat in suo esse vel operarii
» peream nobis inhaerentem justificamur.» atqui gratia sanctificans est permanens, ut
Hanc doctrinam quam Trid. hic definit patet ex dictis, est difficile mobilis quantanquam de fide, concil. Viennense jam tum est ex se ct suis principiis, nempe in­
elegerat ut probabiliorem, Clement. de Fi­ nixa influxu divino, et ex se importans in­
de , his verbis : « Qpinionem secundam, clinationem contrariam peccato quod est
» quæ dicit tam parvulis quam adultis coii^ ejus destructivum, licet per accidens ra­
» ferri in baptismo gratiam informantem tione status ct subjecti possit facile moveri;
» et virtutes, tanquam probabiliorem...... et tandem hominem de se indifferentem ad
bonum et malum, disponit ut bene se ha­
» duximus degendam. »
ibid.—Prob. ratione Auctoris.Non est beat circa divina. Ergo.
Neque obstat Auctorem q. 27 de verit.
conveniens quod Deus minus provideat
his quos diligit ab bonum supernaturale a. 2, ad 7, dicere gratiam non esse proprie
habendum, quam creaturis quos diligit ad habitum ; inteUigit enim habitum imme­
bonum naturale habendum : atqui creatu­ diate operativnm, prout communius usur­
ris naturalibus sic providet ut non solum patur a philosophis , qui in prima specie
moveat eas ad actus naturales, sed etiam qualitatis reponebant tantum habitus pro­
largiatur eis formas et virtutes quasdam , xime operatives : gratia autem proxime or­
quæ sunt principia tam radicalia quam pro­ dinatur ad tribuendum esse supernatura­
le, et mediate, per virtutes scilicet infusas,
xima actuum , ut secundum se ipsas incli­
nentur ad hujusmodi motus ; et sic mo­ ad operandum supcrnaturaliler. Hanc esse
tus quibus a Deo moventur sint creaturis mentem S. Thomæ patet ex ratione quam
connaturales et faciles, secundum illud subjungit : « Quia, inquit, non immediate
Sap. 8 : Disponit omnia suaviter : ergo » ordinatur ad actum , sed ad quoddam
inulto magis illis quos movet ad conse­ » esse spirituale quod in anima facit. » In­
quendum bonum supernalurale aeternum, super dicit ibidem gratiam esse in prima
infundit aliquas formas seu qualitates su- specie qualitatis.
pernaturales, secundum quas suaviter et
ARTICULUS III.
prompte ab ipso moveantur ad aeternum Utrum gratia sanctificans eit formalist
consequendum. Istae autem formae superphysica participatio naturæ divina:?
naturalessuntgratia etvirtutes infusae, gra­
Gratiam esse aliquam naturæ divinæ par­
tia ut principium radicale operationum suticipationem, nullus negat, propter expres­
pernaturalium, virtutes ut principium im­
sa S. Scripturae et Patrum testimonia. Sed
mediatum.
quæ et quomodo sit intelligenda dubitatur.
Petes utrum sit de fide gratiam sanctifi­
Quidam dicunt esse tantum moralem, con­
cantem esse rigorose et philosophice qua­
sistentem in rectitudine voluntatis ct imi­
litatem seu habitum?
tatione sanctitatis et justiliæ Dei in suis
Jl. negative. Ita tamen esse est certo te­ operibus, eo sensu quo qui imitantur fidem
nendum.
Abrahæ dicuntur ejus filii, qui imitantur
Prima pars patet. Quia concilia tam malitiam diaboli dicuntur ejus filii, quamTrid. quam Viennense consulto abstinue­ visphysicenon sint ex iis nati. Alii et com­
runt a vocibus qualitatis et habitus , ne munius dicunt esse participationem physi­
quæstionem de nomine inter theologo' cam : at non sic intelligenda est ista parti­
controversam definirent. Unde videtur cipatio physica, quasi per gratiam natura
quod ille fidei satisfaceret, qui teneret gra­ divina quoad essentiam communicetur ho­
tiam sanctificantem esse donum habituale mini, sicut in humanis natura parentis com­
internum, distinctum ab actu, animæ per- municatur filio ; hoc enim modo solum com­
manenttr inhaerens, sive sit proprie et phi­ municatur natura divina intra Deum divi*

UTRUM GRATIA SANCTIFICANS SIT FORMALIS, etc.
571
nis personis, acd intelligenda est acciden- participat, illam improprie et diminute par­
taliter per similitudinis participationem, ticipat: ergo. Adde, juxta regulam S. Au­
seu per donum aliquod ab ipsa natura di­ gustini,S. Scripturam proprio etobvio senvina distinctum, eam analogice et imper­ su intelligendam esse, ubi nullum occurrit
fecte imitans ac exprimens. Quo sensu
inconveniens : atqui nullum est inconveHic q. 110. a. 5. ct 4. et q. 112.a. 1. — niens quod gratia sit physica et propria
Dico. Gratia est formalis et physica parti­ participatio divin® natur® : ergo.
cipatio divin® naturæ.
Prob. 2°. Per naturam divinam intelliProb. 1° ex illo celebri et expresso tes­ gimus id quod in Deo concipitur ut radix
timonio principis Apostolorum, Epist. 2, divinarum perfectionum ct principium ra­
c. 1 : Per ipsum (Christum) maxima et dicale divinarum operationum,scilicet seippretiosa nobis promissa donavit, ut per sum intuitive videndi, seipsum amore bea­
hæc efficiaminidivinæconsortesnaturœ. tifico diligendi, omnia extra se propter se
Item S. Scriptura passim testatur justos faciendi : atqui gratia sanctificans hanc fon­
per gratiam exDeo generari, nasci, renasci talem et primitivam Dei perfectionem phy­
el filios Dei fieri. Jacob. 1 : Voluntarie sice imitatur et exprimit : ergo. Prob. min.
genuit nos verbo veritatis, ut sirnus ini­ Homo justus vi grati® sanctificantis radi­
tium aliquod creaturœ ejus. Joan 1 : De- caliter disponitur et propendet in Deum
d teis potestatem filios Dei fieri,qui non intuitive videndum, in ipsum amore beato
ex sanguinibus, neque ex voluntate car­ diligendum et ad omnia propter ipsum fa­
nis, sed ex Deo nati sunt. Joan. 5 : Nisi cienda. Insuper est radix virtutum infusa­
quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu rum qu® sum divinorum attributorum ima­
sancto, non potest introire in regnum gines et participationes. Ergo.
Dei. 1 Joan. c. 5 : Omnis qui natus est
Confirmatur 1°. Sic gratia participat na­
ex Deo, peccatum non facit, quoniam se­ turam divinam, sicut alia dona participant
men ipsius in eo manet, ct peccare non divina attributa : atqui alia dona partici­
potest quoniam ex Deo natus est. El cap. pant proprie et physice divina attributa :
5 : Qui natus est ex Deo non peccat : sed siccharitas proprie participat divinum amo­
gratia Dei conservat eum. Et plura alia rem; lumen gloriæ, divinum lumen ; glo­
similia. Atqui per generationem et nativi­ ria sanctorum, ipsam Dei gloriam et bea­
tatem natura communicatur, isque solus titudinem, Joan 17: Ego claritatem quam
filius dicendus est qui patris naturam re­ dedisti mihi, dedi eis. Ergo.
fert : ergo.
Confirmaturi. Ellectus et finis grati®,
Si dicas, hæc omnia posse intclligi de quatenus est participatio divin® natur®,
participatione morali.
sunt reales et physici : ergo et ipsa parti­
Contra. Verba quibus Deus dona sua cipatio ; causa enim cujus ellectus et finis
commendat, non sunt exaggerative neque sunt reales et physici, est realis et physi­
hy 'eibolb a, quasi plus exprimant quam ca. Prob. ant. Ellectus grati® sanciilieanreipsa sint, sed potius sunt infra magnitu- lis, ut est participatio divin® naturæ, sunt
(I m m donorum ; non enim Deus est ut ho­ virtutes stipernaturales, qu® ad illam se­
mines, qui parva dona magnificis verbis quuntur ut proprietates; finis est visio
e' o"ere solent, sed ejus dona ac promissa beatifica : atqui h® virtutes et ista vuio
verborum expressionem superant, juxta il­ sunt reales et physic® : ergo.
lud Apost. 1 Cor. 2: Oculus non vidit,
Solvuntur objectiones.
nec auris audivit, nec in cor hominis asctndil quæ prœparavit Deus iis qui di­
Obj. 1°. Natura divina, cum sit actm
ligunt illum. Atqui si gratia non sit pro­ purus, ens a se, ens infinitum, plenitudo
pria < t i hysica participatio divin® naturæ, essendi, etc. non est communicabilis, ne­
sed moralis tantum, verba qu® illam parti­ que participabitis a creatura;alioquin crea­
cipationem exprimunt, quod scilicet simus tura deberet dici actus purus, ens a se, en»
consort divin® natur®, nan ex Deo et filii infinitum, etc.
Dei, erunt exaggeraliva el hyperbolica, nec
It. D. ant. Natura divina non estcomproprio sensu vera, sed improprio et di­ inunicabilis per essentiam creaiune. <'■ acminuto; qui enim rem moraliter tantum cidenlaliler per donum creatum quod na·

s
9

572
DISSERT. IV. ART. III.
turain divinam analogice imitetur et ex­ I modo elïlci filios Dei per imitationem ma­
primat,V Solutio pat et ex prœnot amine. rum : at illa filiatio non excludit alteram
Utrum autem gratia participet ipsam ra­ qua etiam sumus per gratiam filii Dei, na­
tionem actus puri et infiniti, dissentiunt turam divinam physice participando, sed
theologi. Quidam negant et dicunt suffice­ supponit. Deus enim primo infundit gra­
re si participet naturam divinam secundum tiam qua divinam naturam physice parti­
quod est radix operationum divinarum, cipamus ct ipsi grati atque ejus filii effici­
quibus nempe seipsum diligit, seipsum in­ mur; deinde homo sic Deo gratus et ejus fi­
tuetur, seipsum beat et omnia propter seip­ lius per proprios actus gratia informatos, fit
sum operatur. Alii dicunt gratiam partici­ etiam sensu morali filius Dei paternos mo­
pare etiam rationem actus puri et infiniti, res imitando : sicut filius alicujus insignis
non adæquate, sed inadæquate, quia par­ viri, si mores patris sequatur, dicitur ad­
ticipat id quod est Deo proprium ut est ac­ huc effici ejus filius ; et hoc innuunt verba
tus purus et infinitus, nempe ut sit suo Christi, ut sitis filii Patris vestri;sappo·
modo radix operationum quæ Deo conve­ nunt enim jam aliunde esse Patrem quam
niunt ex hoc quod sit actus purus et infi­ ex dilectione inimicorum.
nitus. Sed videtur dissensio quoad vocem
Obj. 3°. Per gratiam efficimur duntaxat
potius quam quoad rem ; utrique enim con­ filii Dei adoptivi : atqui adoptio in huma­
veniunt quod gratia in hoc solum partici­ nis non communicat naturam, sed tantum
pet naturam divinam, quod sit radix ope­ jusadhæreditatem:crgosimiliterindivinis,
rationum quæ tendunt in Deum modo ex­
B. N. conseq. Disparitas est, i’ quod in
cedente naturam creaturæ et Deo proprio humanis adoptio supponat in adoptato
secundum quod est ens a se et infinitum : eamdem specie naturam quæ est in adop­
dissentiunt autem an oh id debeat dici par­ tante ; secus in adoptione divina. 2’ Quia
ticipare rationem entis a se, actus puri et amor quo adoptansfertur in adoptatum,est
infiniti.
sterilis et effectivus tantum, non effectivus
Obj. 2°. Res inanimate dicuntur gene­ et efficax physice: unde nihil physicum in
rari a Deo. Job. 58 : Quis est pluviœ pa­ eo producere potest, sed tantum aliquid
ter, aut quis genuit stillas roris? Atqui morale et civile, scilicet jus ad hæreditatem:
tamen illæ non participant naturam Dei : amor autem Dei quo adoptat per gratiam
ergo ex prolatis S. Scripturæ testimoniis, hominem, est effectivus et efficax, e ineo
quibus dicimur nasci seu generari a Deo, efficit bonum quod diligat, scilicet parti­
non probatur efficaciter quod gratia sit cipationem suæ naturæ.
Inferes. Ergo justus non solum est filius
participatio propria naturæ divinæ.
B. S. Scripturam phrasi poetica, quæ Dei adoptivus, sed naturalis. Prob. illatio.
frequens est in libro Job , ibi ponere pa­ Communicatio physica naturæ facit filium
trem pro auctore, et sumere generationem naturalem. Ergo.
lato et improprio sensu pro creatione seu
B. N. illationem. Ad prob. D. ant.
Communicatio physica naturæ facit filium
quacumque productione.
Inst. 1°. S. Scriptura eos qui bene vi­ naturalem, si communicetur essentialiter,
vunt et faciunt Dei voluntatem, vocat filios ita ut natura illius cui communicatur sit
Dei. Matth. 5 : Benefacite his qui oderunt eodem modo ac in generante, C. si com­
vos, ut sitis filii Patris vestri. Et Luc. 6 : municetur accidentaliler seu per donum
Diligite inimicos vestros, et eritis filii accidentale et diverso modo ab eo qui est
/litissimi. Et Matth. 12, Christus vocat in generante, N. Sic est autem in nostro
fratres suos, qui faciunt Patris sui volunta­ casu, ut patet ex dictis.
tem : atqui his significatur solum morale
CONSECTARIA.
consortium cum Deo, nosque effici ejus fi­
Ex dictis colliges, 1° gratiam habitua­
lios moraliter seu imitatione morum : ergo lem esse entitative supernaturalem. Pro
ex testimoniis in probatione allatis quibus cujus intelligentia,
dicimur per gratiam lilii Dei, non evinci­
Observandum est, quod supernaturalitur participatio propria et physica naturæ tassimpliciter dicta sit elevatio super totaro
divinæ, sed moralis tantum.
naturam creatam et creabilem. Sicut enim,
R. equidem nos etiam morali quodam v. g. natura angelica dicitur supernatura·

573
UTRUM GRATIA DISTINGUATUR A CHARITATE?
lis secundum quid, quia elevatur super ali- | justum quam omnes creaturas ordinis na­
quam naturam creatam, scilicet corpoream, i turalis, sicut pater plus diligit filium quam
ita supernaturalitas absoluta, qualis est di­ domum, agros, pecudes : unde dicit Apos­
vina, est elevatio super omnem naturam tolus ipsum omnia fecisse propter electos.
creatam ct creabilem.
Nec refert substantiam esse nobiliorem
Duplex distinguitur supernaturalitas : accidente. Id quidem verum est quoad
una ex parte causæ efficientis seu quoad modum essendi ; quia substantia est ens
modum, et est entitas naturalis supernatu­ per se, accidens ens in alio : at non quoad
rali modo producta, ut resurrectio mortuo­ speciem ct essentiam : possunt enim acci­
rum, illuminatio caeci nati. Altera est su- dentia superioris ordinis esse nobiliora
pematuralitas ex parte causæ formalis et quoad speciem quam substanti® inferioris
entitative; et de ista quaestio est.
ordinis : sic intellectus est nobilior Iapide.
Observandum insuper, Deum non ex­
ARTICULUS IV.
cedere naturam creatam et creabilem pre­
cise in esse, vivere et intelligere, quia ista Utrum gratia distinguatur a chardate?
sunt dispersa in creaturis, sed in modo ea
Durandus tenet distingui nomine tan­
habendi sine admixtione potcntialitalis et tum, Scotus formaliter, quidam virtualiter
imperfectionis. Excedit autem omnem na­ ratione diversorum officiorum, Thorni'tæ
turam creatam et creabilem in ratione actus cum Auctore et pluribus extraneis, realipuri, entisa se, infiniti, etc.sed juxta quos­ ter. Cum quibus
dam theologos, istæ perfectiones non sunt
Hic a. 5. o. et q. 27. de verit. a. 2. 0.
parlicipabilcs a creaturis, ut dixi supra. — Dico. Gratia probabilius distinguitur a
Tandem excedit omnem naturam creatam charitate.
ct creabilem in ratione principii radicalis
Prob. 1° ex S. Scripturis, conciliis ct
divinarum operationum, quæhabent ipsum Patribus, qui diversis nominibus gratiam et
Deum pro objecto specilicativo et conna­ charitatem appellant ,et de illis ut de duabus
tural! atque ultimo fine : hoc autem, ut dic­ rebus loquuntur. 2 Cor. 15 : Gratia Domi­
tum est, participatur per gratiam a crea­ ni nostri Jesu Christi et charitas Dei.
tura rationali, quatenus per illam gratiam Rom. 5: Charitas Dei diffusa est in cor­
elevatur homo ad connaturaliter amandum dibus nostris per Spiritum sanctum, qui
Deum, ipsum videndum,coque beate fruen- datus est nobis: per Spiritum autem indum, finito tamen modo, cum hæc Deo com­ telligitur gratia per quam Spiritus habitat
petant infinito modo; participare enim est in nobis. iTiin 1 .· Superabundant gra­
partem capere et partem relinquere.
tia Domini cum fide ct dilectione. Con­
Igitur supernaturalitas gratiæ consistit cil. Viennense Clement, de sanctissima
in ista participatione principii radicalis di­ Trinitate, dicit baptizatis infundipruriam
vinarum operationum; seu, ut alii dicunt, et virtutes. Moguntinum anno 1549, c.7:
in habitudine ad Deum ut objectum con- « Gratia, inquit, cum venia peccatorum
naturale specilicativum istarum operatio­ » accipitur, et per Spiritum sanctum cum
num , quod ferine idem est : consequenter » fide charitas. · Trid. sess. 6, cap. 7 :
gratia est entitative supcrnaturalis.
« Renovatio interioris hominis fit per \oColliges 2°, gratiam esse nobiliorem om­ » hinlariam susceptionem gratiæ et dononi alio ente creato; quia bonum creetum >» rum. » Can. 11, definit hominem non
co nobilius est et excellentius quo perfec­ justificari exclusa gratia et charitate;
tius participat bonum divinum : atqui gra­ ct hoc sensu mentem concilii intellexit
tia perfectius participat bonum divinum | ejus Catechismus parte 2 de Baptismo, ubi
quam quodlibet ens creatum ; per eam cum cap, 58 dixit hominis animam in bap­
enim homo fit consors divinæ naturæ , ut tismo divina gratia repleri, earnque des­
dictum est. Et hinc Auctor · — infra q. cripsit , cap. 59 immediate subjungit :
115. a. 9 ad 2. — /tonum, inquit, gra- « Huic additur nobilissimus omnium vii
tiœ unius , majus est guam bonum na­ » tutum comitatus, quæ in animam cum
tures totius.
·» gratia infunduntur. ·· S. Aug. de Dono
Confirmatur. Illud est melius quod plus Persev. cap. 16 : Gratia proecenil chari­
■ Deo diligitur : atqui Deus plus diligit tatem; et in Psal. 105, v. 13, definit gr>

5ΤΛ

DESERT. IV. ART. IV.
tiam, quod sit nitor animæ sanctum con­ I ratio cur una forma propter sui eminencilians amorem. Porro nulla ratio afferri I liant possit tribuere elevationem et opera­
potest cur S. Scriptura, concilia et Patres, tionem, et non possit tribuere plnpeseffec­
loquemes in re dogmatica , semper unam tus virtutum in potentiis, s» Esto id fieri
et eamdem rem intelligant sub diversis posset de potentia Dei absoluta, connatunominibus gratiæ et cliaritatis seu virtu­ ralius tamen est ut id fiat per diversas
tum; ad minus inutilis esset repetitio, in- formas ; quia cum in quolibet ordine esse
congnia et vitiosa battologia , praesertim præsupponatur ad operari, ita principium
id tam frequenter repetendo : inde igitur essendi debet præsupponi ad principium
eruitur si non certitudo, saltem magna operandi : unde ul idem sil principium
probabilitas nostræ sententiae.
essendi et operandi , requiritur maxima
Ibid. — Prob. 2°. Charitas supponit eminentia quæ non est connaluralis nec se­
gratiam : ergo realiter distinguitur ab illa. cundum cursum ordinarium.
Ad exemplum caloris in ligno, dispariProb. ant. Virtus supponit naturam sibi
proportionalem; virtus enim est perfectio tas est, quod non sit virtus respectu ligni,
potentiae congruens naturæ ; seu, ul dici­ sed requiritur tantum ad illud alterandum
tur communiter ex Philosopho, est dis­ et ad diffundendum similem virtutem ex·
positio perfecti ad optimum; id est, dis­ tra se : virtus autem non disponit subjec­
positio naturæ jam constitutae ad operan­ tum precise ad agendum extra illud , sed
dum in ordine ad finem ipsi naturæ con­ ad agendum confonniler ad suam natu­
venientem. Ergo sicut virtus humana sup­ ram ; est enim , ut dictum est, dispositio
ponit naturam humanam quam disponit in perfecti ad optimum : ergo debet suppo­
ordine ad finem naturalem consequendum, nere naturam in tali subjecto, qua fiat sibi
ita virtus supernaturalis supponit naturam conveniens operari per talem virtutem.
elevatam ad esse supernaturale quam dis­ i\on est autem conveniens naturæ secun­
ponit congruenter in ordine ad finem su- dum se et non elcvatæ operari per virtu­
pernaturalem consequendum. Subsumo. tem supernaluralcm, quia non est sibiproAtqui charitas est vultis supernaturalis, portionatas, ed excedens.
et esse supernaturale communicatui per
('o 'firmatur conclusio multipliciter.
gratiam, ul dictum est ·. ergo charitas sup­ 1° Gratia est effectus ct terminus dilectio­
ponit gratiam.
nis Dei, ut diximus superius ; charitas est
Dices eamdem formam posse præstare <pia diligimus Deum , seu dilectores Dei
huncutnimque effectum,scilicet elevatio­ efficimur: atqui Deus prius non diligit
nem ad esse supernaturale et dispositio­ quam ipsum di igainus, nam prior diltxd
nem ad operandum ; quia licet virtus de­ nos, 1 Joan. 4.
beat esse distincta a natura , quando na­
2° Gratia e-t participatio divins naturæ,
tura est substantia quæ non est per seo| e- charitas partici atio divinæ vohiiiluis ;
raliva, secus tamen si ipsa natura sit acci­ atqui istæ participationes sunt naturaliter
dentalis , ut et gratia; tunc enim nihil distincts : ergo. Prob. min. J uin quia na­
obest quin eadem forma tribuat esse ct tura et voluntas in Deo virtualiler distin­
reddat operativum : sicut idem calor tri­ guuntur ; quæ autem virtualiterin Deo dis­
tinguuntur, participata in creaturis realiter
buit ligno esse calidum et çalefactivum.
Sed contra 1°. Elevatio naturæ est in distinguuntur; tum quia plus differt na­
essentia animæ, virtus operativa in poten­ tura a voluntate quam voluntas ab intel­
tia animæ ; non potest autem eadem forma lectu : sed participatio voluntatis differta
subjectari in duobus subjectis realiter dis­ participatione intellectus: ergo.
tinctis ex philosophia. 2° Si una et eadem
3° Omnis inclinatio sequitur ad formam:
forma propter sui eminentiam posset tri­ sed charitas est inclinatio ordinis super­
buere elevationem in anima et operatio­ naturalis : ergo supponit formam supernem in potentia, poterit pariter una et ea­ naturalem ad quam sequitur.
dem forma præstare effectus omnium vir­
4° Deus non minus providet natura in
tutum infusarum et donorum; sicque per­ ordine supernatural! quam in oruinc na­
peram dishngueremus septem dona, tres turali : atqui in ordine naturali reni ita
▼irtutes theologicas, etc. Non enim est constituit, ut primo det formam essentia-

575
UTRUM GRATIA DTSTINGUATUR A CHARÏTATE ?
lem seu naturam cui competat talis finis , sa : at de charitale id ipsum dicitor Jacob.
deinde potentias in ea radicatas ad ope­ 1 : Coronam vitee repromisit Deus dili­
randum pro assecutione finis · ergo simi­ gentibus se. Ergo. Potuisset addere obji­
ciens quæ communiter opponuntur, scilicet
liter in ordine supernatural!.
Dices Ex doctrina hucirquc tradita illud 1 Joan. 5: ridete qualem eharitasequitur quod virtutes infusæ non magis tem dedit nobis Pater, ut filii Dei nomi­
possint esse sine gratia quam proprietates nemur el simus ; et illud Christi, Luc 7t
sine essentia a qua dimanant, v. g. quam Dimittuntur ei peccata multa, quoniam
potentiæ naturales sine anima rationali : dilexit multum; esse enim filius Dei et
atqui falsum esse consequens patet in peccata dimitti, sunt effectus gratiæ.
R. 1° generaliter ad hac omnia, eos­
fide et spe, quæ remanent in peccatore
dem effectus tribui gratiæ et charitati, non
sine gratia : ergo.
R. D. min. Fides ct spes remanent in quod sint unus habitus , sed quia sunt in­
peccatore secundum nudam eniitaiem et ter se connexæ et ex natura sua insepara­
ut in subjecto præternaturali, C. secun­ biles : unde fit ut quæ graliæ formaliler
dum rationem virtutis perfect® et format®, conveniunt, tribuantur charitati ut præciet ut in subjecto connatural!, N. Sunt au­ puæ ejus proprietati; et vicissim ea quæ
tem proprietates gratiæ secundum ratio­ charitati propria sunt, tribuantur gratiæ
nem virtutis perfectae et format®, et ut ut ejus radici. At vero quam imbelle sit
existunt in subjecto connaturali; secus istud argumentum, inde patet, quod non
sumptæ secundum substantiam el ut exis­ solum charitati, sed etiam fidei eosdem
tunt in subjecto præternaturali, qualis est effectas tribuat S. Scriptura, nempe quod
peccator. Sic, v. g. calor in igne in quo est justificet, quod peccata remittat, quod
secundum perfectum esse, est proprietas Deo uniat, quod nos Deo gratos reddat,
ignis : at calor in aquaubi habet esse imper­ etc. et tamen nullus catholicus hinc infert
fectum et in qua est ut insubjecto præterna­ gratiam sive charitatem et fidem non dis­
turali et violento, non est proprietas aquæ. tingui realiter. Dicendum itaque quod,
cum gratia, fides et charitas simul concur­
Solvuntur objectiones.
rant ad justificationem, quælibel suo modo,
Obj. 1° cum Honorato Tournely. Non ideo justificatio singulis tribuitur, sed cui­
sunt realiter habitus distinguendi, quorum libet suo modo absque alterius exclusione.
iidem sunt effectus : atqui cliaritatis et gra­
R. 2° etiam generaliter, charitati m sae­
tiæ iidem sunt elfcctus · ergo. Prob. min. pe sumi in S. Scripturis et Patribus non
Sex sunt effectus gratiæ sanctificantis. Pri­ pro solo habitu cliaritatis nos inclinante ad
mus, gratia sanctificans nos filios Dçi effi­ diligendum Deum, sed pro vinculo amicicit : at id de charitale affirmat S. Joannes, tiæ quæ est inter nos el Deum, quo scili­
1 Epist. 4 : Omnis qui diligit, ex Deo cet et diligimus Deum et diligimur a Deo,
natus est. Secundus, gratia nos Deo gra­ quo sensu charitas includit gratiam, omtos el acceptos reddit : id efficit charitas, nesque effectus gratiæ tribuuntur charilafi
Joan. 4 : Qui diligit me, diligetur a Pa­ et vicissim.
tre meo. Tertius, gratia vitam spiritualem
R. 5° ad singula. Ad primum. Omnis
nobis confert : at de charitale dicitur 1 qui diligit, cx Deo natus esi, id est, quia
Joan. 5 : Scimus quoniam translati su­ esi ex Deo natus, diligit, at non ideo na­
mus de morte ad vitam, quoniam diligi­ tus est ex Deo, quia diligit. — Ç. 27. do
mus fratres ; qui non diligit manet, in verit. cit. — Ad secundum. Revera qui
morte. Quartus, gratia nos Deo conjungit: diligit Deum, diligitur a Deo, non tarner
at id quoque præslat charitas, 1 Joan. 4 : ejus dilectio est causa cur Deus ipsum di­
Qui manet in charitatc, in Deo manet, ligat, sed potius e converso; ipse enim
d Deus in eo. Quintus, gratia est radix prior dilexit nos, ut dictum est; et quia
omnium bonorum operum : at Apost. 1 nos dilexit, dedit nobis gratiam et charita­
Cor. 15, omnium fere virtutum actus cha- tem qua diligeremus ipsum. Ad tertium,
ritali tribuit Charitas patiens est, be­ sensus est, quod ex dilectione fraterna
nigna est, eic SeUUS denique, gratia est tanquam ex signo habeamus certitudinem
semen vitæ ætcrnæ. ac salutis nosti a· cau- moralem quod smms in gratia; quia dilec-

♦

DISSERT. IV. ART. IV.
tio proximi ct condonatio injuriarum est I et justificamur, ita ut omnia concurrant in
effectus et fructus indubitatus gratiæ. Ita t ratione unius formæ complota* justificatio­
Tirinus post SS. Basil, et Leon, zfd quar­ nis, quodlibet suo modo ; gratia dignifitum. Charitas nos jungit Deo ut amico cando et rectificando animam, virtutes or­
dilecto formaliter, gratia autem nos jungit dinando potentias in operationes et finem.
Deo ut antico diligenti; prior autem dili­ Id aperte significat concilium ibid, initio
git nos quam ipsum diligamus. Vel qui capitis, dum dicit justificationem esse sanc­
manet in charitate, in Deo manet et Deus tificationem et renovationem interioris
in dio ; quia qui manet in charitate, habet hominis per voluntariam susceptionem
gratiam per quam primo Deus est in nobis, gratiæ et donorum; ct postea subjungit
z/d quintum, non est sensus quod chari­ quod in ipsa justificatione cum remis­
tas sit radix omnium bonorum operum et sione peccatorum (quæ fit fonnaliter per
omnium virtutum, sed quod actus omnium gratiam) hate omnia simul infusa accipit
virtutum efficiat, non eliciendo, sed im­ homo... fidem, spem ct charilatem.Vnite
perando , cisque ea ratione perfectionem neminem movere debet quod in verbis ob­
et meritum tribuat, Ad sextum.Vila alter­ jectis non exprimat gratiam ; illam enim
na promittitur et corona et merces actibus expresserat initio capitis, ut distinctama
charitatis, gratiæ autem promittitur ut hæ- virtutibus, et in verbis sequentibus illam
reditas. Vel vita aeterna promittitur chari- innuit per remissionem peccatorum, quæ,
tati ut principio proximo actus meritorii, ut dixi, est effectus formalis gratiæ. Insu­
gratiæ ut principio radical i. z/d primum per can.11 ejusdem sessionis hanc distinc­
additum. Non agitur ibi de charitate qua tionem exprimit, dum dicit homines no:
nos diligimus Deum, sed qua Deus nos di­ justificari exclusa gratia ct charitate.Si
ligit,seu de dono et effectu divinæ dilectio­ forte dicas concilium in hoc ultimo loco
nis qui est gratia, quem S. Scriptura vocat prosequi in singulari numero sic : Qua in
charitatcm Dei, eo sensu quo voluntas Dei cordibus eorum per Spiritum sanctum
dicitur id quod vult Deus; ut cum dici­ diffundatur atque illis inhaereat; quod
mus : fiat voluntas tua. Unde cx hoc signum est ipsum loqui dc gratia et cbaritextu potius confirmatur conclusio quam tate tanquam de una et eadem re .· B. con­
infringatur. Ad. secundum additum} cilium locutum fuisse in numero singulari,
sensus est, quod remissio peccatorum tri­ non quia gratia et charitas sunt unus ha­
buatur charitati, ut dispositioni comitanti bitus, sed quia sunt unum in rationecau­
gratiam, quæ est formaliter remissio pecca­ sæ formalis justificationis; loquitur enim de
ti : unde illi qui plus diligit, plura peccata illis quatenus constituunt unam causam
remittuntur, quia majorem gratiam habet. completam justificationis.
Obj. 2° cum eodem. Causa formalis qua
Obj. 5°. Si gratia et charitas realitcr dis­
justificamur, est gratia sanctificans : hinc tinguerentur, possent saltem de potentia
enim justificans etiam appellatur : atqui Dei absoluta separari, sicut proprietates
charitas est causa formalis qua justifica­ naturales possunt dc potentia Dei absoluta
mur: ergo. Prob. min. Concil. Trid. sess. separari ab essentia, ut calor ab igne : at­
6, cap. 7, ait nos effici fonnaliter justos qui falsum consequens; ergo. Prob. min.
per justitiam qua donamur a Deo; et paulo Si gratia esset in aliquo sine charitate, ille
post ait id fieri in nobis, dum charitas Dei esset Deo gratus et amicus, quia eum esse
diffunditur in cordibus eorum qui justifi­ talem efficeret gratia; et non esset, quia
non diligeret Deum. Item iste salvaretur,
cantur. Ergo.
B. N. min. Ad prob. Concilium non di­ cum per gratiam esset filius Dei adoptivus
cit nos effici formalitcr justos per infusio­ ct consequenter hæres regni ; et non salva­
nem charitatis, sed per justitiam qua do­ retur , quia non haberet charitatem, sise
namur a Deo; quod fit, inquit, dum in­ qua nemo salvatur. Similiter si esset in eo
funditur charitas, quia cum charitate simul charitas sine gratia, esset gratus Deo, quia
infunditur gratia, neque solum gratia,sed ipsum diligeret ; et non esset gratus, quia
etiam fides et spes, ut subjungit ibidem careret gratia per quam fit gratus. Item
concilium. Hæc enim omnia et gratiam et posset salvari, quia nullum haberet pecca­
virtutes complectitur justitia qua donamur tum , quod est incompOssibile cum chariS76

UTRUM GRATIA SIT IN ESSENTIA ANIMÆ, etc.
Petes quomodo virtutes dimanent a
talc; clnon posset, quiacarensgratia, non
esset filius et hæres, et ideo non haberet gratia?
R. quosdam opinari quod dimanent tan­
jus ad regnum. Ergo.
Λ. dato ant. N. min. Ad primum in­ tum moraliter, quatenus simul infundun­
conveniens, /t. quod iste foret formalitcr tur cum gratia, si non præextitennt. Alii
Deo gratus et a Deo dilectus per gratiam, existimant dimanare non tantum moraliter,
ex qua natus est sequi habitus charitatis sed physice, seu saltem modo quodam ad
qua fieret etiam Dei dilector, si non impe­ fluxum physicum accedente, quatenus sci­
diretur ; et ideo non obstaret quin Deus licet gratia ita est radix illarum , ut juxta
ipsum diligeret, præsertim cum in occa­ dignitatem status et capacitatem subjecti
sione posset etiam diligere Deum ex mo­ illas exigat; idquevidelurconformius modo
tione Spiritus sancti. Ad secundum, R. loquendi S. Thomæ, qui dicit virtutes a
quod iste salvaretur, non jure meriti, sed gratia fluere, derivari, oriri, etc. Et aliojure hæreditalis: quod autem nemo salve­ quin accidens commune quod naturaliter
tur sine charitate, id verum est secundum comitatur subjectum, posset dici pariter
cursum ordinarium, non extraordinarium. dimanare ct fluere asub-tantia rei; quod
Ad tertium. Multi negant possibilitatem tamen non solet dici nisi de proprietatibus.
hypothesis; quia, inquiunt, impossibile
ARTICULUS V.
est dari proprietatem præsertim vitalem in
aliquo subjecto sine essentia a qua dima­ Utrum gratia sit in essentia animæ tan­
quam in subjecto, an in aliqua po­
nat ; sic non potest esse intellectus aut vo­
tentia?
luntas sine anima rationali : charitas au­
tem est potentia vitalis ordinis supernatu­
Q. 110. a. 4. 0. —Dico. Gratia est in
ral, unde non potest existere sine gratia essentia animæ tanquam in subjecto, et
quæ est radix vitæ supernaturalis. Sed da­ non in aliqua potentia. Sequitur ex arti­
ta possibilitate hypothesis, R. quod iste culo praeedenti.
homo foret gratus Deo dispositive, non
ibid. — Prob. Omnis perfectio potenformalitcr, et quod salvaretur non jure hæ- tiæ rationalis est virtus, potentia enim est
reditatis, sed jure meriti; non quidem ad operandum, et virtus est habitus opé­
omnino de condigno, propter defectum rations, ut patet ex didis in q. 55 et 56 :
dignitatis personalis, sed aliquo modo in­ atqui gratia non est virtus sed prius virtu­
feriori : vel, ut alii volunt, pertineret ad te, ut probatum est art. præcedenti : ergo
Dei providentiam de aliquo alio fine ei debet ei assignari subjectum prius potentiis
providere.
animæ, quod non potest esse aliud quam es­
Obj. 4°. Si gratia distinguatur a chari­ sentia animæ, utscilicet sicut homo partici­
tate, ut essentia a proprietate, sequitur pat per intellectum cognitionem divinam
quod gratia non possit augeri, quia essen­ mediante virtute fidei, et per voluntatem
tia rei non suscipit magis et minus : fal­ participat amorem divinum mediante vir­
sum consequens .· ergo.
tute charitatis, ita etiam per naturam animæ
R. N. sequelam. Ad prob. D. Essentia participat secundum quamdam similitudi­
rei secundum perfectionem specificam con­ nem naturam divinam per quamdam re­
siderata non suscipit magis et minus essen­ generationem et recreationem.
tialiter, C. Si enim ei aliquid essentiale
ib. in nrg. s. c. — Confirmatur 1°. Per
addas aut subtrahas, jam non erit eadem gratiam regeneramur in filios Dei : atqui
essentia ; sicut si numero ternario demas generatio prius terminatur ad essentiam
aut addas unitatem, desinit esse ternarius. quam ad potentias : ergo.
Confirmatur. 2°. Inconveniens foret
Essentia rei individualis non suscipit ma­
gis et minus accidentaliter, N. In his enim quod essentia animæ mimis perficeretur
rebusquæ suscipiunt magis et minus, qua- (Ionis supernaturalibus quam ejus poteni» est gratia, dum augentur aut minuun- tiæ : ergo debet in ea reponi aliquod do­
ur, earum essentia individualis pariter num supernatural? ipsam elevans ad ordi­
augetur aut .nimiitur : patet in ipsis virtu­ nem supernaturalem, ut totus homo sit su­
tibus, v. g. charitate, quæ dum augetur, pernal uraliter perfectus et quoad esse et
quoad operari : atqui nullum aliud potest
eius essentia individualis augetur.

37«
DISSERT, V. ART. I.
assignari quam gratia habitualis : ergo. neris. Dicitur supcrnaturale, ut distin­
Obj. 1°. Gratia et gloria sunt in eodem guatur a donis naturalibus, quæ non nisi
subjecto : atqui gloria non est in essentia lato sensu gratia; dicuntur : non tamen
animæ, sed in ejuç potentiis, est enim ipsa inde excluditur certa dispositi" rerum na­
beatitudo formalis, scilicet % isio clara Dei: turalium ex singulari providentia in or­
ergo. Prob. maj. Gloria nihil est aliud dine ad salutem; hæc namque est supernaluralis ex parte finis et principii. Dici­
quam gratia consummata. Ergo.
fi. hoc argumento probari, si quid pro­ tur gratis concessum, id est, nullo modo
bet, gratiam esse actum et non habitum, debitum, alioquin non foret gratia, ut di.
siquidem gloria sumpta pro beatitudine cit Apostolus. Dicitur creatura rationali
formali, sit actus, scilicet visio Dei. Igitur a Deo concessum , intuitu meritorum
N. maj. Ad prob. D. ant. Gloria sumpta Christi, in ordine ad salutem. Per pri­
pro beatitudine formali, quæ est Dei visio, mas particulas designatur subjectum seu
est gratia consummata, ÏV. ant. Alias , ut causa materialis gratiæ; per sequentes,
dixi, gratia consummata foret actus. Glo­ causa efficiens; per subséquentes, causa
ria sumpta pro radice hujus beatitudinis meritoria; per ultimas, causa finalis.
Gratia sic descripta dividitur 1° in ex­
formalis, est gratia consummata, C. Et
hæc gratia quidem consummatur per bea- ternam et internam. Externa est quæ ho­
titudinem formalem, sicut quælibet res minem intrinsece non afficit, sed extrinconsummatur per assecutionem finis : at sece tantum, ut sunt lex divina, prædicatio Evangelii, miracula, exempla Christi
non est ipsa beatitudo formalis.
Obj. 2°. Opposita sunt in eodem sub­ et sanctorum, occasiones bene agendi pro­
jecto · atqui peccatum quod opponitur gra­ videntia supernatural! præparatæ, occasio·
nes peccandi eadem providentia remoti;
tiæ, est in voluntate = ergo.
uno verbo, omnis effectus providenliæ sufi. D. min. Peccatum quoad actum et
pernaturalis ad salutem nostram ordinatus.
habitum vitiosum est in voluntate, C. pec­
Hanc gratiam eleganter ex parte describit
catum quoad reatum, offensam ct macu­
S. Aug. lib. 50 Romiliarum, Horn. 23, in­
lam, quæ est ipsa privatio gratiæ, N. Sic
ducens Deum sic loquentem ; fiegebam It
enim est in essentia animæ.
mihi, servabam te mihi : ut adulterium
Obj. 3°. Gratia est principium et forma
non committeres suasor defuit, ut sua­
meriti; atqui meritum est actus potentiæ ■
sor deesset ego feci; locus et tempus de­
ergo.
fuit , ut deesset ego feci. Agnosce ergo
Ibid. ad. 2. — fi. D. ant. Gratia est
gratiam. — Hic q. 110. —Ad hanespeprincipium radica'e meriti, C. principium
ciem potest reduci amor quo nos Deus ab
proximum, N. Dicitur autem forma meri­
æterno dilexit in ordine ad bcatitudinem;
ti, quatenus reddit personam Deo gratam,
et dicitur gratia increata, ex qua in tempore
et consequenter ejus actum gratum ; unde
effluunt omnes gratiæ creatæ : dc qua gra­
debet residere in essentia personæ.
tia increata abunde dixi tract, de Deo dis­
sert de volutate Dei et de prædestinalione;
DISSERTATIO V.
nunc autem agitur de gratia creata. Gra­
DE DIVISIONE GRATIÆ.
tia interna est quæ hominem intrinsece af­
ficit, sive hærendo ut gratia habitualis et
D. Th. Q. 111.
virtutes infusa·; sive interius movendo, ut
sunt gratiæ actuales intellectus et volun­
ARTICULUS I.
tati-’.
Hic q. 111. a. 1.0.—2° Gratia interna
Paria divisiones gratia·.
dividitur in gratiam gratis datam, et gra­
Gratia ut sic theologice sumpta, prout tiam gratum facientem : non quod gratia
de ea hic agimus, est Donum supernatu­ gratum faciens non sit etiam gratis data,
ral, gratis a Deo concessum creatura sed quia cum primum membrum carcat
rationali, intuitu meritorum Christi, proprio nomine, illi ut ignobiliori tribui­
in ordine ud salutem æternam.
tur nomen generis, sicut brutum dicitur
Dicitur donum , quod tenet locum ge- animal Gratia gratis data est qoæ per se

VARIÆ DIVISIONES GRATIZE.
87$.
primo ordinatur ad salutem aliorum, et l probatio rerum fidei per argumenta fieri
’ n
------ T'-'
definitu»·,
nonurn
Doi. gratis „ιι-..
collatum ad non potest, quia excedunt rationem ; undo
procurandam aliorum salutem, juxta illud adhiberi debent quæ sunt divinæ virtuti
1 Cor. 12 ' Datur unicuique manifesta- propria, ct hoc dupliciter : uno modo fa­
tin spiritus ad utilitatem, scilicet alio­ ciendo quæ sola Dei virtus efficere potesi
rum. Gratia gratum faciens est quæ per se in operibusmiraculosis, sive particularibus
primo ordinatur ad salutem recipientis, et ad salutem corporum, et ad hoc ponitur
definiri potest, donum gratuitum quo ho­ gratia sanitatum; sive generalibus operan­
mo justus ct acceptus Deo constituitur. do supra totius naturæ ordinem ad divinæ
Dixi de utraque per seprimo ; quia et gra­ potestatis manifestationem, sicut quod sona gratis data potest secundario conducere stet aut tenebrescat, etc. et ad hoe ponitur
ad salutem recipientis, si bene, id est, ex operatio virtutum : secundo modo ea cog­
cliaritale Dei et proximi ea utatur; et gra­ noscendo ct revelando quæ solus Deus
tia gratum faciens potest etiam secundario cognoscere potest ; et hæc, sunt vel futura
conducere ad salutem aliorum per exem­ contingentia, et ad hoc ponitur prophetia;
pla virtutum : sed neuter iste finis est pri­ vel occulta cordium, ct ad hoc ponitur dis­
marius,
cretio spirituum.
Gratiæ gratis datæ enumerantur novem
Quantum ad tertium, scilicet facultatem
species ab Apostolo loco cit., I Cor. scilicet convenienter proponendi conceptus suos
sermo sapientiæ, sermo scicntiæ, fides, de rebus fidei, duo requiruntur : primum,
gratia sanitatum, operatio virtutum, pro- ut .pii docet calleat linguam illorum quos
phetiœ donum, discretio spirituum, genera instruit; et ad hoc ponitur donum lingua­
linguarum, interpretatio sermonum.
rum ; secundum, ut sensum verbi Dei, qui
Ib. a4 o. — Hanc gratiæ gratis datæ di­ quandoque est occultus, explicet; et ad
visionem esse bonam et sufficientem probat hoc ponitur interpretatio sermonum. Ergo.
Auctor hoc eleganti discursu. Gratia gra­
Dices 1°. Fides est virtus theologica ,
tis data ordinatur ad ædificationem corpo­ sapientia ctscientia numerantur inter dona
ris Ecclesiæ et aliorum salutem , non qui­ Spiritus sancti ; atqui hxc pertinent ad
dem interius movendo, hoc enim solius gratiam gratum facientem ergo. 2° Ope­
Dei est proprium, sed exterius docendo et ratio virtutum seu miraculorum continet
persuadendo : atqui ad hoc tria requirun­ sub sc gratiam sanitatum : ergo non de­
tur . primum, quqd homo sit sortitus ple­ bent distingui. 5° Character sacerdotalis,
nitudinem cognitionis divinorum, ut ex jurisdictio in foro interno, assistentia Spi­
hoc alios possit instruere; secundum, ut ritus sancti data Ecclesiæ et SS. pontifici,
possit confirmare et probare quæ dicit, sunt gratiæ gratis datæ,et tamen non con­
alias non esset efficax ejus doctrina; ter­ tinentur in prædicta divisione ·. ergo non
tium, ut ea quæ concipit possit auditoribus est adæquata.
convenienter proferre.
B. ad primum, fidem hic non sumi pro
Quantum ad primum tria sunt necessa­ v irtute theologica qua siinplicitercredimus
ria, sicut etiam patet in magisterio huma­ ea quæ Deus revelat, sed pro speciali inno; oportet enim quod ille qui debet alium telligenliaet eminenti certitudine quæ men­
instruere in aliqua scientia, 1» ut princi­ tem interius firmat circa principia fidei, cl
pia illius scicntiæ sint ei certissima, et quan­ quæ exterius in verbis se manifestans, ipsis
tum ad hoc ponitur fides. 2° Oportet quod conciliat auctoritatem ut sint efficacia ad
doctor recte sc habeat circa principales alios instruendos ct confirmandos in fide.
conclusiones scicntiæ, et sic ponitur sermo Sapientia et scientia sunt dona Spiritus
sapientiæ, cujus est ex altioribus princi­ sancti ; ct pertinent ad gratiam gratum fa­
piis concludere. 5° Oportet ut abundet cientem,quatenus reddunt hominem aptum
exemplis ct cognitione effectuum natura­ ut ad propriam utilitatem molatur a Spi­
lium, quia invisibilia Dei perca quæ facta ritu sancto circa veritates fidei : at sermo
sunt intellecta conspiciuntur; ctquantum sapientiæ et scicntiæ important habilitatem
ad hoc ponitur sermo scicntiæ, quæ est cog­ ad explicanda mysteria fidei prout expedit
ad aliorum utilitatem,quæ facultas non est
nitio rerum humanarum.
Quantum ad secundum , confirmatio et in omnibus justis, nec spectat habente uti-

DISSERT. V. ART. I.
litatem, et ideo pertinet ad gratiam gratis I instituendam et ad opera salutaria cfRciendatam.
da, (jiiibus vel disponimur ad gratiam ha·
Ad secundum. Quamvisgratia sanitatum hitualem, vel eam conservamus. vel ejus
et operatio virtutum, seu miraculorum, sint augmentum meremur. De gratia actuali
inter se affines, differunt tamen; turn quia quædam scitu necessaria dixi a. 1 dissert. 3 :
sæpe separantur; tum quia in gratia sani­ relege.
tatum relucet præcipue Dei benignitas erga
ibid. α. 2. 0. — 4° Gratia actualis divi­
miseriam hominis, in operatione autem vir­ ditur in operantem ct cooperantem. Hæc
tutum relucet magis omnipotentia Dei toti divisio fundaturinS. Scriptura,conciliis et
naturæ imperans; tum quia gratia sanitatum Patribus. S. Scriptura duo tribuit gratiæ :
allicit ad fidem per modum beneficii, ope­ primum , quod operatur aliquid in nobis
ratio virtutum per modum prodigii ; et his praeveniendo operationem nostram. Act.16:
de causis Apostolus posuit ut gratias dis­ Aperuit cor Lydia: purpuraria intendere
lus quædicebantur a P<n4o;etPhi!ipp.2:
tinctas.
Ad tertium. Character sacramentalis, Operatur velle: secundum, quod nobisjurisdictio in foro interno et specialis assis­ cum jam operantibiiscooperetur, 1 Cor.15:
tentia Spiritus sancti Ecclesiæ concessa, Non egoy sedgrat ia Dei mecum;el Mare. 16:
non perlinent ad gratias gratis datas, sed Prœdicaverunt ubique Domino coopéran­
ad minislraiionem et operationem, quas te.
Concil. Arausic. II, can. 9 : « Quoties
Apostolus ibidem distinguit a gratiis gratis
datis : Divisiones gratiarum sunt, inquit, n bona agimus, Deus in nobis atque nobisidem autem spiritus ; divisiones minis- » cum operatur. » Quibus verbis utraque
trationum sunt, idem autem Dominus; gratia operans et coopérons significatur. Et
ct divisiones operationum sunt, idem can. 20 : « Multa Deus facit in homine bona
vero Deus.— In c. 12. 1. Cor. lect. 1.— » quæ non facit homo : » en gratia operans,
Hæc autem distinguuntur, quatenus gratia prout explicabitur infra. « Nulla vero facit
gratis data solum importât actum manifes­ » homo bona, quæ non Deus praestat ut fatatis um fidei : ministratio vero seu minis­ » cit homo : » en gratia coopérons.
S. Aug. lib. de Grat. et Lib. Arbit. c. 17,
terium dicitauctoritatcm exercendi aliquem
actum in ordine ad alios, ut apostolatus, a quo theologi hanc divisionem sumpse­
episcopatus, presbyteratus etquæcumquc runt : « Cooperando Deus, inquit, in noprxlalio. Operatio autem est exeeutio mi­ » bis perficit quod operando incœpit; quia
» ipse ut velimus operatur incipiens, qui
nisterii.
Si petas quæ gratia sit excellentior, an » volentibus cooperatur perficiens.....Ut
>< ergo velimus, sine nobis operatur; cum
gratis data, an gratum faciens?
Hic a. 5. 0. — //. gratiam gratum facien­ » autem volumus, et sic volumus ut faciatem esse excellentiorem ; tum quia Apost. » mus, nobiscum cooperatur, « S. Greg.
cap. 12 cit. 1 Cor. post enumeratas gratias » lib. 16 Mord. c. 10 : Superna pietas prius
gratis datas, dicit: Adhuc excellentiorem » agit in nobis aliquid sine nobis, utsubviam vobis demonstro,et, ut patet cx se­ »> sequente nostro libero arbitrio, bonum
quentibus, loquitur de charitate,quæ per­ » quod appetimus agat nobiscum. »
ibid.— Sic autem Auctor hanc divisio­
tinet ad gratiam gratum facientem ; tum
quia gratia gratum faciens immediate con­ nem intelligit ct explicat : Operatio alicujungit Deo hominem cui inest : gratia vero jus effectus non attribuitur mobili, sed mo­
gratis data deservit tantum ut alii disponan­ venti : in illo ergo effectn in quo mens nos­
tur ad conjunctionem cum Deo.
tra est mota et non movens, solus autem
3° Gratia gratum faciens dividitur in ha­ Deus movens, operatio Deo tribuitur, et
bitualem et actualem. Habitualis duplex : secundum hoc dicitur gratia operans : in
una formaliter sanctificans, et estgratiaha- illo autem effectu in quo mens nostra et
bitualis residens in essentia animæ, ut dic­ movet et movetur, operatio non solum tritum est; altera est sanctificans complete, ct : builur Deo, sed etiam animæ, ei secundum
sunt virtutes infusæ. Gratia actuali* est quæ hoc dicitur gratia coopérons.
concurrit efficientur ad justificationem,
Deinde docet quod respectu pnmi actus
quatenus per eam Deus movet ad vitam pie 1 voluntatis quo incipit bonum velle,sive sit
.W

VARIÆ DIVISIONES GRATI/E.
581
primus simpliciter, sive in aliquo particu­ I moventibus, et illud Gregorii,trf s’'btelari negotio, de quo non cogitabat, aut cum I quente nostro libero arbitri'), cic. in < |prius malum volebat, voluntas nostra sit ligitur delibero arbilrio se im vi-ute. Luamota et non se movens; consequenter res­ que sententia potest sustineri.
Quæhucusquedixi depræsen'i divisione
pectu primi illius actus dicatur gratia ope­
rans, respectu autem aliorum actuum a vo­ gratiæ in operantem et coo[μ·rantem,spec­
luntate operatorum ex illo primo actu, vo­ tant gratiam actualem. Observat autem S.
luntas sit movens et mota : et ideo respectu Th. — ibid. — hanc divisionem etiam per­
illorum dicitur gratia cooperaris. Et quia tinere ad gratiam habitualem ratione diver­
ille primus actus est principium ad alios, sorum officiorum. Ut enim exercet ratio­
vocat illum interiorem, actum autem ab illo nem causæ formalis sanando et justifican­
causatum vocat exteriorem, quasi extra il­ do , dicitur gratia operans ; ut autem est
principium radicale actus meritorii in gene­
lum priorem.
Difficultas superest quomodo voluntas se re causæ efficientis, mediantibus scilicet
habeat ad illum actum primum seu interio­ verlutibus infusis, dicitur graliacooperans.
Ibid. α. 5. 0. — 5° Dividitur gratia in
rem, qui est effectus gratiæ operantis.
Et 1° certum est quod non se habeat pas­ prævenicntem et subsequentem,juxta illud
sive , est enim vitalis vol itio boni, conse­ Psalm. 58 : Misericordia ejus praeveniet
quenter actus elicitus a voluntate. Hoc sup­ me; et Psal. 21 : Misericordia ejus subse­
quatur me. Unde orat Ecclesia : Tua nos
posito,
Quidam existimant quod voluntas non se \ gratia et proveniat et sequatur.
Hanc divisionem exponit hic Auctorper
habeat libere ad illum effectum gratiæ ope­
rantis, ideoque quod ista prima volitio finis ordinem ad effectus priores ct posteriores.
sit actus indeliberatus,quo voluntas posita Sunt enim quinque effectus gratiæ in nobis,
in actu se moveat deliberate ad alios actus, qu· rum primus est ut anima sanetur ; se­
et etiam, cum sit reflexiva supra seipsam, cundus, ut bonum velit; tertius, ut bonum
ad hunc primum suum actum admittendum quod vult efficaciter operetur ; quartus, ut
vel rejiciendum, respectu quorum actuum in bono perseveret; quintus,ut ad gloriam
sequentium dicitur gratia cooperans.Unde perveniat: igitur gratia secundum quod
illud dictum concilii et Patrum : Deus sine causât in nobis primum effectum, v ocatur
nobis operatur ut velimus, intelligunt praeveniens respectu secundi effectus ; et
sine nobis libere operantibus.
prout causât secundum, vocatur subseAlii putant hanc primam volitionem boni quens respectu primi; et sic de cæteris.
Q. 27. de verit. a. 5. ad 6. — A1ÎO modo
supernaturalis, quæ est effectus gratiæope­
rantis, esse liberam; quia, inquiunt, ad potest intelligi gratia praeveniens etsubsehoc quod voluntas libere agat, non est ne- quens respective ad hominem quem mo­
cesse quod ex præcedenti actu se moveat, vet: ita ut dicatur gratia praeveniens, quæ
sed sufficit quod objectum proponatur sub facit ut homo bene velit; subsequens, quæ
indifferentia judicii ; tunc enim intervenit facit ut homo exequatur bonum quod vo­
virtualis deliberatio : confer quæ dixi dis­ lebat. Nolentem provenit ut velit, inquit
sert. 5 de Act. hum. a. 5, et tract, de An­ S. Aug. Enchirid. c. 52, volentem subse­
gel. dissert. 4, a. 6, et dissert 5, a. 4. Id­ quitur ne frustra velit.
que aliunde videtur conforme Auctori,qui
Nota tamen omnem gratiam esse hoc
hic a. 2 0, loquens de gratia quæ dividitur sensu praevenientem , quod Deus in omni
in operantem et cooperantem, dicit esse bona volitione et omni bono opere prius
auxilium quo Dcus nos movet ad bene vo­ prioritate causa!itatis operetur quaip nos­
lendum et agendumbene velle autem est tra voluntas. Quidquid enim boni volu­
libere velle, quia volitio necessaria neque mus, ipse facit ut velimus, et quidquid
bona est n°que mala,cum non sit moralis. boni facimus, ipse facit ut faciamus, ut
Et infra q. 115, a. 5 0, dicit quod in eo perpetuo docet S. Aug. Unde nunquam
qui Labet usum liberi arbitrii, non sit mo­ potest dici gratia subsequens, quasi sequa­
tio a Deo ad justitiam absque motu liberi tur opera naturæ ut conatus naturales, vel
arbitrii. Juxta hanc sententiam, illud dic­ in aliquo opere sit posterior libero arbitrio;
tum.;sine nobis, intelligitur sine nobis nos id namque perlinet ad errorem Pelagii, ut

582
DISSERT. V. ART. II.
constat ex procedentibus: sed, ut dictum I nisrno circa camdem materiam ^’\i tract
est, dicitur subsequtms, vel quia sequitur de Deo, dissert. 8, a. 8, $ 4. Item de Pra·
aliam gratiam, seu alium gratiæ effectum; destinatianismo dixi ibid, digress, histor.
vel quia datur ad cxequendum quod per ad disseri. 9. Quapropter tria hic tantum
gratiam provenientem est volilum.
systemata proponam, scilicet Jansenii,
6° Gratia dividitur a quibusdam in exci­ Thomistarum , et theologorum Societatis
tantem et adjuvantem. Excitans dicitur Jesu, ad quæ cælera possunt reduci.
quæ a somno peccati ad poenitentiam nos
§ I. — Systema Jansenii.
movet; adjuvans, quæ jam excitatos et de
I. Radix unde profluit tota hæresis Jan­
nolentibus volentes factos adjuvat ad per­
ficiendum quod volebamus. Sed, ut patet, senii, est distinctio quam linxit inter sta­
excitans reduci potest ad operantem et tum innocentiae et statum naturæ lapsæ, in
provenientem ; adjuvans ad coopérant em eo sitam quod in statu naturo innocentis
non essent nisi gratiæ sufficientes penden­
etsubsequentem.
7° Tandem dividitur gratia in sufficien­ tes a voluntate Adami, in statu autem na­
tem et efficacem. Sufficiens ad aliquid dici­ turæ lapsæ non sint nisi gratiæ efficaces
tur dupliciter 1° simpliciter et ex omni absolute dominantes hominis voluntati. Ila
parte, ita ut nihil aliud requiratur in quot is Jansenius in toto suo opere , prxsertim lib.
alio genere ; 2° secundum quid ct in certo de Grat, primi hominis cap. 14, et lib. 2
genere, ita ut nihil ulterius requiratur in de Gratia Salvatoris cap. 1, 2,5 et 4.
II. Ex hoc falso principio, non agnoscit
isto genere, licet aliquid aliud requiratur
in alio genere, ut fusius explicabitur in­ aliam causam necessitatis gratiæ efficacis
fra. Per gratiam sufficientem , hic non in- pro hoc prosenti statu, quam infirmitatem
telligimus eam quæ simpliciter et ex omni naturæ vulneratæ et corrupts per pecca­
parte sufficit; sed eam quæ in suo genere, tum. « Totum ergo fundamentum gratiæ
hoc est, in ratione polentiæ agendi suffi­ » medicinalis Christi, inquit tom. 5,1. 8.
cit : per gratiam autem efficacem , intclli- » c. 2, funditus evertitur, dum gratiæ negimus eam quæ hanc potentiam applicat ad » cessitas, non ex minere voluntatis, sed
actum. Huic notioni conveniunt variæ defi­ » ex naturali ejus indifferentia et omnium
nitiones quæ de utraque circumferuntur. » causarum natural i subôrdinatione sub alGratia sufficiens est quæ confert facultatem » tiore, suspenditur. »
III. Hæc gratia juxta Jansenium nihil est
bene agendi; efficax, qua* probet bonum
usum hujus facultatis. Item gralia sufficiens aliud quam delectatio spiritualis, seu mo­
est quæ dat bonum posse si velimus; elli- tus indeliberalus delectationis cœlestis quæ
cax, quæ facit ut velimus. Item gratia suf­ nos movet ad bonum, sicut cupiditas est
ficiens est gratia possibilitatis; efficax, motus indeliberalus delectationis terrenæ
gratia actionis. Et tandem juxta S. Aug. quæ nos movet ad malum. Ita Jansenius
gratia sufficiens est auxilium sine quo non ; lib. 4 de Grat. Christi cap. 1. 2, 5, el 4 ct
gratia efficax, auxilium quo. Omnes coin- sequentibus.
IV. Si delectatio cœlestis sit gradu ali­
cidunl. IIxc est celeberrima gratiæ divisio,
circa quam moventur gravi>simx difficul­ quo superior cupiditate , gratia Iit victrix
tates, quas in sequentibus articulis eluci­ cl nos rapit necessario ad bonum : si e con­
dare conabimur. Sed ante omnia propono tra delectatio terrena sit superior, cupidi­
quot et quæ sint opiniones seu systemata tas fit pariter victrix nosque necessario ra­
circa illam, ünde sit
pit ad malum; sicut majus pondus in bilance necessario elevat minus. Tum quia,
ARTICULUS II.
ut centies repetit Jansenius, secundum id
Varia systemata circa gratiam sufficien­ quod magis delectat necesse est ut opere­
tem ct efficacem.
mur ; tum quia juxta ipsum, hæc delecta­
Quxnam fuerint systemata Pelagiano- tio relative xictrix, sive gratiæ, she cupi­
rum et Semi-Pelagianorum circa n«*«-essi- ditatis, diametraliter opponiluri/ differen­
talem , naturam et proprietates utriusque tia· agendi vel non agendi. « V «gente degratiæ, exposuimus dissert. 1 proamtmla ■ lectalione carnali, inquit lib. 4 de Grat.
hujus tractatus. De Lutheranismo et Calvi· » Chr. cap 9, impossibile esi ut virtutii

SS3
VARIA SYSTEMATA CIRCA GRATIAM SUFFICIENTEM, etc.
■ ac honestatis consideratio praevaleat. « I nisi pro statu innocenti» et non pro statu
Et cap. 14 : « Effectus igitur gratiæ est, naturæ lapsæ, pro quo agnoscit tantum vo­
» delectando voluntatem facere ut actu ve- luntatem consequentem, quam vocat se­
» lit et faciat.... et ita diametraliter repug- cundam et justitiæ. Ma lib. 5 d<: (irat.Sal­
υ nat philosophie» libertati seu indifferen- vat. cap. 20. Unde infert quod vi huju^ vo­
luntatis antecedentis Adam quidem rece­
■ tix libertatis. »
Neque tamen id obstat, inquit, quin perit gratias sufficientes , sed quod nunc
homo sit liber et mereatur aut demereatur sit sterilis erga homines lapsos, nec ex illa
in electione boni vel mah; quia juxta ip­ eis obveniat ulla gratia , nequidem mors
sum, hæc indifferentia agendi et non agen­ Christi pro omnibus. « Postquam, inquit
di non est essentialis libertati; cum enim » lib. cit. cap. 29, peccata jam ab hominibus
in ejus principiis libertas nihil sit aliud « inducta considerantur, antecedens vo~
quam voluntas, hoc ipso quo vult est libe­ » Juntas in sola præcisione mentis, adeora; ita ut sola coactio non necessitas sal­ » que nuda quadam velleitate, nihil gratiæ
tem mutabilis repugnet libertati. Ita Jan­ » causante, consistere potest. » Quantum
senius lib.6 de Grat.Chr. acapite6 ad 58. ad mortem Christi, ibid. cap. sequent, et
Dixi, necessitas saltem mutabilis; quia ultimo.
Jansenius distinguit duplicem necessita­
VI. Attamen non negat Jansenius dari
tem : unam fixam et immutabilem, quæ in in hoc statu naturæ lapsæ parvas gratias,
nullis circumstantiis vinci potest; talis est quæ hominem utcumque moveant ad bo­
necessitas qua Deus seipsum diligit, qua num, quæ illius desideria imperfecta in eo
generat Filium, qua beati Deum diligunt. excitent, et quibus resistit. Verum, et id
Ilanc necessitatem dicit repugnare , non diligentissime notandum est, hæ parvægraquidem libertati essentiali, sed libertati tiæ juxta Jansenium et in ejus systemate,
status viatoris. Altera est necessitas muta­ nec sunt nec esse possunt sufficientes.
bilis, transitoria, relativa, quæ stantibus Quod palam evinco.
praesentibus circumstantiis relative ad vim
Duplici sensu gralia dicitur sufficiens :
oppositam superiorem vinci non potest, li­ 1° quia sufficit in omni genere et modo,
cet absolute et in aliis circumstantiis vinci ita ut prater illam ad agendum actualiter
possit. Sic a terrena delectatione superante nihil aliud requiratur ex parte Dei; sed
coelestem movemur ad malum necessario eam voluntas pro nutu consentiendo vel
necessitate mutabili ct relativa, quia licet dissentiendo reddat efficacem vel ineffica­
stante hac superioritate delectationis vinci cem : ct ita Jansenius intelligit gratiam
non possit a gratia, potest tamen absolute sufficientem, nec ullam aliam agnoscit quæ
vinci, si nempe delectatio cœlestis evadat debeat vocari hoc nomine. Hujusmodi au­
superior : et hanc necessitatem contendit tem gralia sufficiens, juxta ipsum, ut vidi­
Jansenius non repugnare libertati hominis mus, est propria soli statui natura sanæ et
in hac vita, sed stare cum illa, nec impe­ integra : ergo parvæ gratiæ quas agnoscit
dire quin bene aut male agat, mereatur pro hoc præsenti statu non sunt hoc et suo
aut demereatur; ita ut tota libertas hujus sensu sufficientes.
status sila sit juxta Jansenium in verlibiAlio sensu gratia dicitur sufficiens, quæ
litate de una ad alteram necessiiatem, su- sufficit in suo genere, hoc est, quæ dat
balternanle delectatione terrena vel cœ- posse sufficiens et expeditum, sed ultra
lesti. Et in hoc potissimum situm est virus quam ad actu agendum reguiritur altera
hæresis Jznsenianæ : pro quo vide quæ dixi cx parle Dei.SicThomistæ inteffigunt gra­
in tract, de Act. hum. dissert. 2, a. 1, ÿ 2, tiam sufficientem , sed neque hoc sensu
a. 2, 5 et 4, sed praesertim in digressione parvæ gratiæ Jansenii sunt sufficientes ;
histor. ad calcem ejusdem dissert. 2; ibi quia , ut dixi, juxta ipsum vis gratiæ est
enim hæc late exposuimus cx ipso Jansen io relativa ad cupiditatem, ita ut si cupiditate
sit inferior, sicut re ipsa sunt istæ parvæ
et impugnavimus.
"V. Ex eadem radice seu posito primo gratiæ, non dat verum et expeditum posse
principio, contendit voluntatem anteceden­ ad superandam cupiditatem superiorem,
tem in Deo salvandi omnes homines, quam sicut pondus quatuor librarum in bilance
vocant primam et bonitatis, non fuisse non potest vere et expedite elevare pon-

I

DISSERT. V. ART. Π.
dus dccem librarum ; sed remanet in vera I » accersendæ serviens, ideoque lapsis lioimpotentia vincendi hanc cupiditatem, I » minibus citra Dei invidiam damnandis
quandiu est superior, et hac cupiditate vic­ » excogitatum. »
trici nomo necessario rapitur in malum,
Ex his facile detegere poteris fraudes,
quia secundum id quod magis delectat ne- cavillationes, suhterfugia quæ solent adhi­
cesse est ut operemur.
bere Janseniani ut ct Jansenium ab errore
Unde Jansenius non agnoscit pro hoc excusent, et seipsos a censuris Ecclesia
statu aliam gratiam sufficientem quam ef­ subducant. Dicunt enim 1« Jansenium ag­
ficacem, quæ dando agere det simul posse, noscere passim in homine lapso libertatem
quinimo det posse quia dat agere, ut fuse arbitrii.2° Lib. 6 de Grat. Chr. cap. 34, et
probavi in ipsa digressione citata ; ita ut lib. S, cap. 20, agnoscit indifferentiamconjuxta ipsum, tam impossibile sit homini trarietatis ct contradictionis. 5° Ibid, ad­
absque hac gratia victrice bene agere, mittit sub cupiditate dominante veram po­
quam impossibile sit cæco videre in luce tentiam ad bene agendum et sub gratia
meridiana , surdo audire inter fragores , victrice veram potentiam ad peccandum.
vel facto tibiis recte gradi:sunt ejus verba
Equidem Jansenius agnoscit in homine
et exempla lib. 5 de Grat. Chr. cap. 50 :
lapso libertatem arbitrii, nomine, non re;
« Cujus medicinali gratia et adjutorio, inreponit enim libertatem arbitrii in homine
* quit, nisi vires pristinæ restaurentur,
lapso in solo voluntario cum perfecta ad­
» tam esse impossibile voluntati ut bene
vertentia rationis,seu in immunitate a coac­
» velit et operetur, quam homini cæco ut
tione et a necessitate immutabili, non a
» videat, vel surdo ut audiat, vel tibiis
necessitate mutabili, ut dictum est. Vide
» fracto ut gradiatur. Quantumvis eis et
dissert. 2 de Act. hum. a. 5 et 4. Agnoscit
» lux et species et scipiones et omnia cæindifferentiam contrarietatis et contradic­
» tera sanitatis adjumenta suppetant. »
tionis, non quæ sit vera potentia activa ad
Ulterius hæ parvæ gratiæ quas admittit
agendum vel non agendum, ad agendum
Jansenius, juxta ipsum, non conferuntur
bonum vel malum, sed quxsit mera flexibi­
a Deo nisi ad hunc effectum quem re ipsa
litas in bonum vel malum per delectationem
operantur, ita ut in intentione Dei ad hoc
gratiæ et concupiscentis altcrnalim volun­
solum dentur, ut imperfecte hominem mo­
tatem captivantis ct nécessitant»; Vide
veant ad bonum, ut illius aliquam velleidigress, citatam in fine dissert. 2 de Ad.
tatem seu complacentiam excitent, non ut
hum. Agnoscit tandem sub cupiditate do­
reipsa faciat, se convertat et salvetur; aliominante veram potentiam bene agendi, et
quin deberet agnoscere in Deo pro hoc
sub gratia victrici veram potentiam pec­
statu sinceram voluntatem salvandi omnes,
candi; potentiam scilicet absolutam et ab­
ex qua hæ gratiæ salutis profluerent, quam
stractam, non relativam ad delectationem
tamen negat, ut vidimus.
superiorem dominantem ; vel potentiam
Evidens est itaque parvas gratias admit­
in sensu diviso delectationis dominantis,
tit Janseni"s, non dare verum, sufficiens
non in sensu ejus composito; vel poten­
et expeditum posse agendi bonum, legem
tiam ligatam et vinculatam, non expedi­
implendi, se convertendi, etc., ideoque
tam et liberam. Vide digress, cit.
non esse sufficientes sensu Thomistico.
Ex toto igitur hoc systemate sponte
Unde lib. 5 de Gratia Salvat, cap. 5, ha­
bet gratiam Thomistice sufficientem tan­ fluunt quinque famosæ propositiones dam­
quam absurditatem et monstrum ad mul­ natae, quæ sunt veluli succus et alixinmn
tiplicanda peccata et facilius rigorosiusque totius operis Jansenii.
damnandos homines excogitatum. « ItaPrimam Aliqua Dei præccpla hominibus
» que, inquit, illud a recentioribus gratiæ » justis volentibus et comantibus, secun> sufficientis genus, quo adjuvante nullum » dum præsentes quas habent vires, sunt
» unquam opus factum est aut fiet un- » impossibilia; deest quoque illis grana
» quam, si est verum distinctumque a gra­ » qua possibilia fiant ; » quia sola gratia
ft lia efficace membrum, videtur monstrum | efficaci redderentur ipsis possibilia : deest
» quoddam singulare gratiæ, solummodo 1 autem certo ipsis dum illa transgrediuntur,
■ peccatis faciendis, majorique damnationi alioquin observarent. Hanc propositionem
684

VARIA SYSTEMATA CIRCA GRATIAM SUFFICIENTEM, etc.
385
in terminis habet Jansenius lib. 5 de Gra­
2° Homo est causa secunda subordinata
tia Christi cap. 15.
primæ in agendo, ex se indifferens et inSecunda : « Gratiæ interiori in statu na- detcrminataad agendum vel non agendum,
» tnræ lapsæ nunquam resistitur;» quia et insuper ex se incapax, praesertim viri­
in hoc. statu non sunt gratiæ nisi efficaces. bus peccato debilitatis, efficiendi ullum ac­
Hanc etiam tradit Jansenius lib. de Grat. tum supernaluralem et meritorium ‘-alutis.
Adami c. 14, et lib. 2 de Grat. Chr. cap.
5« Actio ct potentia agendi sunt duo en­
1, 2, 5, 4, 24, 23, 27 alibi.
tia distincta , tam in ordine supernaturali
Tertia : « Ad merendum et aemeren- quam naturali, quorum primum est nobi­
» dum in statu naturæ lapsæ, non requiri- lius ct perfectius secundo.
» tur in homine libertas a necessitate, sed
Ex his principiis quæ locum habent in
» sufficit libertas a coactione; » quia ne­ omni statu, inferunt Thomistxnecessariam
cessitas mutabilis non est contraria liber­ esse tam in statu innocenliæ quam in sta­
tati. Aliunde hujus propositionis doctri­ tu naturæ lapsæ duplicem gratiam in or­
nam a Jansenio tradi multis momentis in­ dine ad salutem : alteram minus perfectam
victe probavi in digressione jam sæpe lau­ et minus validam, quæ dat tantum posse,
data. Vide.
elevat et reddit hominem aptum actui su­
Quarta : « Seini-Pelagiani admittebant pernaturali; vocatur sufficiens; alteram
* prævenientis gratiæ interioris necessita- perfectiorem et validiorem , quæ poten­
« tem ad singulos actus, etiam ad initium tiam determinat et confert actionem ; vo­
» fidei ; et in hoc erant hæretici, quod vel- catur efficax : ita ut nunquam contingat
» lent eam gratiam talem esse, cui posset quod hæc potentia quam confert gratia suf­
» humana voluntas resistere vel obtempe- ficiens, agat aut obtineat suum principalem
» rare; » quia juxta Jansenium, non dan­ et ultimum effectum nisi ope gratiæ effica­
tur nunc gratiæ nisi efficaces, quibus vo­ cis, alioquin Deus desineret esse causa
luntas necessario trahitur in bonum. Item prima et immediata actionis, et creatura
hanc propositionem expresse docet lib. « quæ non obstante potentia et elevatione
de Hæres. Pelag. c. 6, et lib. 2 de Grat. collât a per gratiam sufficientem est sem­
Chr. c. 13.
per indifferens, sibi ipsi daret determi­
Quinta : « Semi-Pclagianum est dicere nationem quam non habet, ficretque pri­
» Christum pro omnibus omnino homini- ma causa suæ salutis; sic tamen quod sua
» bus mortuum esse aut sanguinem fudis- culpa careat gratia efficaci quam Deus
3 se; » quia non est in Deo sincera vo­ præsto est illi dare, et quam offert in suf­
luntas salvandi omnes. Insuper hanc pro­ ficienti, nisi mala voluntate peccando cur­
positionem esse Jansenii evidenter demons­ sum gratiæ sufficientis interciperet et effi­
travi in tract. de Deo, dissert .1 ad dissert.
caci impedimentum apponeret. Hæc ex S.
§11.— Systema S. T/iomac ct Thomistarum. Th. in cap. 5 ad Ephes, lect. 2; 12, q.
109, a. 1 ct 2 o ; ibid. a. 9 et 10; 2 2, q.
Schola Thomistica post suum Doctorem 157, a. 4; 5 cont. Gent. c. 8S et 159; 1 2,
agnoscit 1° necessitatem duplicis gratiæ q. 115, a. 7 et 10, et alibi.
sufficientis ct efficacis pro omni statu; 2°
Quantum ad ordinem moralem, docent
gratiam sufficientem omnibus dari aut sal­ quod cum vires naturales quas homo in
tem offerri, gratiam efficacem aliquibus sua creatione accepit, non sint per pecca­
tantum conferri ; 5° utramque esse abso­ tum destruetæ, sed imminutae tantum, pos­
lute gratuitam ; 4° gratiam efficacem esse sit adhuc viribus propriis aliquod bonum
talem per se et cx intrinsecis, hoc est, ex morale saltem facilius facere, ct ut actu fa­
onmipotentissima Dei voluntate; 3° cx hac ciat , opus sit tantum concursu generali.
efficacia nullum inferri præjudicium liber­ qui tamen aliquo sensu sit specialis ct gra­
tati. Singula cum principiis S. Thomæqui­ tuitus, ut explicatum est. lu S. Th. q. 24
bus innituntur compendiose explicantur.
de verit. a. 14; 1 2, q. 85, a. 1 e*. 2 o; 2
Necessitas duplicis gratiæ.
2, q. 10, a. 2 et 5.
Distributio gratiæ.
1° Deus est prima ct immediata causa
Est in Deo duplex voluntas super salu­
omnium entium naturalium et supernatu­
tem hominum : una antecedent, condit oral i um.
25
Bill. t. III,

DISSERT. V. ART. II.
nata et inefficax, vera tamen et sincera, I fiat efficax seu non habeat efficaciam ex
salvandi omnes ; altera consequens, abso­ j consensu liberi arbitrii, quandoquidem in
luta et efficax salvandi aliquos tantum, ut I his principiis iste consensus quovis modo
in salvandis eluceat misericordia, in re­ consideretur, sive iu instanti quo datur,
probandis justitia, cæteraque in utrisque sive ul praevisus futurus in congruis cir­
Dei attributa, ul explicuimus in tract, de cumstantiis,sitsemperelfectus et nunquam
Deo, dissert. 7.
causa hujus efficaciæ, ct semper sit verum
Qui vero vult finem, vult media neces­ dicere arguendo a priori, ideo hominem
saria ad illum assequendum , ct eo modo consentire quia gratia est efficax, nunquam
vult media quo vult finem. Cum ergo Deus vero ideo gratiam esse efficacem quia ho­
velit sincere sed inefficaciter salvare om­ mo consentit; alioquin, uljam observavi,
nes, debet dare omnibus auxilia sufficien­ Deus non esset causa prima et immediata
tia quibus possint salvari, ita ut si non sal­ hujus consensus, consequenter nec, salutis,
ventur, non sit quia non possunt, sed quia et creatura hanc sibi prærogativam arro­
nolunt, et voluntarie peccando ponunt garet. Igitur ex omnipotenlissima Dei vo­
obstaculum graliæ efficaci, quæ dedisset luntate et supremo ejus dominio super vo­
velle el agere. Ex altera parte cum velit luntates nostras, hæc gratia habet suam
efficaciter salvare aliquos, debet illis dare vim et infallibilem efficaciam. El hoc est
auxilia efficacia , quibus reipsa salventur. quod exprimitur et intelligilur hac phrasi :
Hæc ex S. Th. super cap. 12 Hebr. Lect. Gratia per se tfficax. Ita S. Th. q. 6 de
3, in 1, d. 46, q. 1, a. 1 ; ibid. d. 40, q. malo, 1 p. q. 19, a. 8 o, et ad 2 in 2, d.
4, a. 2 ; 2 2, q. 157, a. 4,1 p. q. 1U9, a. 23, q. 1. a. 2 1 2, q. 10. a. 4; item iis
6 et alibi.
omnibus locis et ferine innumeris, in qui­
bus docet Deum ul primum movens etpri·
Gratuitas seu iniiependentia gratiæ.
mam causam movere et applicare volunta­
Utraque voluntas in Deo super salutem tes nostras. Vide plura tract, de Deo, dis­
hominum est merus elfectus ejus infinitæ sert. 8, a. 3, præserlim tj 4.
misericordiae prorsus independens ab eo­
rum meritis ; consequenter gratiæ quæ ex
Libertas perfecta sub gratia per se efficaci.
»a promanant, sunt pariter mere gratuitæ.
Tandem cnm hæc Dei omnipotentia non
Unde A post. Rom. 11 ; Aon ex operi­
sit minus universais quam efficax, ct se
bus; aliot/uin gratia jam non esi gratia.
extendat ad omnia entia et omnes differen­
Insuper homo nihil ex se habet quod
tias ac modos entium, molio quæ exilia
ipsi conferat jus ad gratiam, aut Deum
profluit non solum confert actionis substan­
astringat eam illi dare. Quidquid habet
tiam, sed etiam modum quo fieri debet conex se homo est vel peccatum, vel meritum
formiter ad naturam causæ secunda;; ita ut
humanum : peccatum ipsum reddit gratia
si sil causa necessaria, moveat ut necessa­
indignum ; meritum humanum , cum sit
rio agat ; si sil causa libera, movet ul libere
inferioris ordinis ad gratiam, non est illi
agat, et sublata duntaxat indifferentia pas­
sufficienter proporlionaium ut sit illius
siva relinquit integram indilferentiam ac­
nier>lUm, imo nec disposito ad illam ; dis­
tivam, hoc est, veram et completam poten­
positio enim debet esse ejusdem ordinis
tiam iisdem stantibus circumstantiis non
tum forma ad quam disponit. Ita ex S. Th.
agendi, illi resistendi, oppositum faciendi,
1 2, q. 112, a. 5 et 6; q. 114, a. 3 O ; q.
non secus ac si ipsa votuntas sola se deter­
109, a. 6 et alibi.
minaret. Quod ut clarius inle'ligas, attende
Efficacia gratiae.
motionem seu gratiam efficacem ad actum
Suppositis quæ primo dixi, Deum per supponere utramque potentiam agendi el
gratiam es-e primam et immediatam cau
non agendi, neutrum conferre, sed actum
sam nosiræ salutis, omnium actionum nos- duntaxat : positio autem actus non destruit
irarum Miperiia ur. ilium el meritoriarum
potentiam ad oppositum, sicut homo stando
hominem vero non es-e nisi causam secun­ non destruit in se po enliain sedendi : indam pruna· -ul ordiualam , eamqiie ex s<
tellige tamen potentiam antecedentem et
seinmr indillerenteni et indeterminatam . ni sensu diviso. Hæc ex S. Th. Qiiodlib.
sequitur necessario quod hæc gratia non 1, a. 7, ad 2.1 Pedjierm. lect. 14,1 p. q
SSff

‘i

s

VARIA SYSTEMATA CIRCA GRATIAM SUFFICIENTEM, etc,
587
Contra primam, docent cum S. Th. q.
19, a. 8, q. 85, a. 1, ad 5 et alibi. Require I
quæ abundo dixi circa hanc gravissimam i 24 de verit, a. 14, ad 1, * illud quod præmateriam tract, de Deo, dissert. 8, a. 4. § 2. » cipit Deus non esse impossibile homini
χ> ad servandum; » et Quodlib 2, a. 6,
Varia discrimina inter systema Thomisticum
« nullum teneri ad hoc quod est supra vires
et Jansenianurn.
»> suas, nisi per modum quofitsibi possibiConfer modo præsens systema cum Jan- » le; » eteumeodemin2,d.28,a.5,inarg.
seniano, facile et palam intelliges hæc tan­ s, c. ex S. Hieronymo, ei qui Deum dicit
tum inter se distare tam in principiis quam prœcipere impossibilia , anathema di­
in conclusionibus quantum distat ortus ab cunt.
Contra secundam, agnoscunt cum S. Th.
occidente, lux a tenebris, verum a falso.
in cap. 5 1 ad Thessal. lect. 2; in cap. 6 2
Id breviter oculis subjicio.
1° Jansenius negat pro hoc statu vo­ Cor. lect. 1; 1 2, q. 106, a. 2, ad 2 et alibi,
luntatem antecedentem in Deo sinceram gratiam interiorem cui resistitur in hoc statu
et activam salvandi omnes; Thomistæ il­ naturo lapsæ.
Contra tertiam, vide quæ dixi in tract,
lam admittunt. 2° Jansenius non agnoscit
pro hoc statu aliam gratiam nisi effica­ de Actibus human, dissert. 2, a. 3.
Contra quartam, vide quæ modo dice
cem ; Thomistæ ultra efficacem agnoscunt
sufficientem. 5° Jansenius non agoscit bam de libertate sub gratia in systemat
aliam causam necessitatis gratiæ quam in­ Thomistarum et locis ibi citatis.
Contra quintam, vide quæ dixi in tract,
firmitatem naturæ lapsæ: Thomistæ ulte­
rius eam repetunt ex dignitate et proroga­ de Deo, dissert. 7, a. 7
Verum audiamus ipsum Jansenium sese
tiva primæ causæ et primi motoris, præserlim in ordine salutis, ex subordinalione a Thomistis secernentem.
1° Lib. proœm. ad 2 tom. cap. 9, mul­
causarum secundarum ad primam, ex ea­
rum indifferentia et indeterminatione, at­ tum deblaterat et invehit in scholasticos
que ex improportione ad opera supernatu- eorumque methodum, et dicit eos in expli­
ralia. 4° Jansenius sub gratia efficaci non candis Scripturis, Patribus et conciliis esse
agnoscit veram, expeditam et relativam po­ minus idoneos; « quod, inquit, in S. Thoma
tentiam ad oppositum ; Thomistæ eam « et Cajetano demonstratum est. » Epist.
agnoscunt. 5° Jansenius docet solam gra­ 16 : n Audeo dicere mihi compertum esse
tiam efficacem dare verum et completum » quod, si utraque tum Jesuitarum cum
posse ; Thomistæ docent gratiam efficacem » Thomistarum schola, usque ad extremum
supponere verum et completum posse per » judicii diem disputatura sit, tantum a vegratiam sufficientem collatum, eamque is­ u rilate sit aberratura in quantum utraque
tud posse tantum applicare ad actum. 6° Jan­ » ab ipsa centum leucisdistat.u Ibid. «Cum
senius reponit libertatem essentialem in » Augustinum degusto, fastidit Thomas. »
2° Lib. 8 de Grat. Chr. cap. 2, statuit
sola immunitate a coactione, libertatem hu­
jus status requisitam ad merendum et de­ eoptem discrimina inter suam ct Thoinismerendum in immunitate a necessitate in- tarum sententiam, quorum tertium est spe­
variabili. non variabili; Thomistæ utram­ cialiter notandum. « Prodeterminatio phyque reponunt in immunitate ab omni ne­ ! » sica, inquit, talis esse dicitur, ut in quicessitate tam invariabili quam variabili. » buscumque circumstantiis collocetur ,
7° Jansenius non agnoscit in homine lapso » semper faciat facere el operetur effectum
veram et activam potentiam agendi vel non » suum, omnemque superet resistentiam;
agendi pro nutu, sed meram flexibilitatem » Christi adjutorium nullo modo ; nam deab una necessitate ad aliam sub gratia et » lectalio victrix, quæ Augustino est efficupiditate alternatim dominante : hoc fig- l « cax adjutorium, relativa est; tunc enim
mentum nunquam somniarunt Thomistæ, » est victrix quando alteram superat. Quod
sed abhorrent, veram activam et relativam » si alteram ardenliorem esse contingat, in
potentiam ad quodlibet sub utraque profi- >» solis inefficacibus desideriis hærebit anitentes. 8° Tandem quinque damnatis Jan- » mus, nec efficaciter unquam volet quod
senii propositionibus, quinque contradic­ « volendum est. » Verissimum sane dis­
torias ex S. Th. opponunt.
| crimen, verissima Jansenismi tessera, in

588
DISSERT. V- ART. II.
qua fere tota cjus medulla continetur, j ficientem omnibus saltem offerri; utramque
Quintum et sextum discrimen in hoc re­ esse omnino gra’uitam : sed cum quartum
ponit , quod gratiæ Thomisticæ necessitas rejiciant, scilicet gratiam efficacem esse ta­
ex subordinatione causarum secundarum lem perse ctex intrinsecis, seu exomnipoad primam et ex earum indifferentia repe­ tentissuna Dei voluntate, tria priora sensq
tatur; adjutorium autem Christi ex vulnere a Thomistis diverso intelligunt.
naturæ per peccatum inflicto. Septimum,
II. Itaque Ludovicus Molina, celebris
quod gratia efficax secundum Thomistas Societatis scriptor, et a quo dicuntur vul­
sit necessaria etiam statui innocentiae; se­ go Molinistæ, cadente sæculo decimo sex­
cundum vero S. Augustinum, ipsi capita­ to, docuit non dari gratias nisi sufficientes
liter repugnat. Deinde loquensde Thoinis- ex se, eas autem fieri efficaces ex consensu
tis : « Magis profecto, inquit, sunt Aristo- voluntatis humanae, Deumque sæpe con­
telici quam Augustiniani : nam talis præ- ferre iis qui non convertuntur gratias for­
» determinatio sic asserta, non solum nullo tiores et abundantiores, quam iis qui reip» testimonio ejus (Augustini) probari po- sa convertuntur ; prædestinasse autem ad
» test, sed potius universam doctrinam ejus regnum quos per scientiam mediam praes­
u innumeris locis traditam, inexplicabili civit ex innata libertate gratiæ omnibus
« confusione perturbat. » Et infra : « To- oblatæconsensuros ct in ea perseveraturos.
» tum ergo fundamentum gratiæ medicinaIII. Hæc doctrina mullis nova apparuit
« lis Christi funditus evertitur, dum gratiæ et displicuit; eam inter alios impugnarunt
» necessitas, non ex vulnere voluntatis, insignes ejusdem Societatis theologi, Bel• sed ex naturali ejus indifferentia et om- larm. lib. 1 de Grat. et Lib. Arbit. c. 12,
» nium causarum naturali subordinatione Henricus Henriques in duplici Censura
» sub altiore suspenditur. » Et cap. 5, lo­ data anno 1594 et 1597, Mariana de Regim.
quens de modo quo Thomiste conciliant Societ, c. 4. Eam patres ordinis nostri co­
libertatem cum gratia efficaci, quatenus ram SS. pontificibus Clemente VIH e:
nempe sub gratia determinante voluntatem Paulo V, Pelagianismi aut Semi-Pelagiaut velit et agat, simul manet potestas ut non nisini postularunt, suamque accusationem
velit et non agat, dicit nullum hujus doc- per phires annos in famosis disputationibus
trinæ vestigium reperiri in S. Augustino, de Auxiliis prosecuti sunt, ut latius dixi
et quod nusquam talem sententiam, nec in tract, de Deo, art. de scientia media $ 8.
IV. Societas quæ Molinæ defensionem
per transennam insinuat. Eant modo doctrinæ Thomisticæ osores, eamque ut Jan- iis in congregationibus susceperat, re ma­
senianam traducant.
turius inspecta , hujus auctoris systema
Merito sane dixit P. Stenhanus De- temperavit et secundum quid deseruit, in­
champs, Societatis scriptor, lib. 2 de Hæ- dicens lege lata omnibus suis alumnis, ut
resi Janseniana, disp. 6, c. 9, apud Gone- gratiæ congruæ systema a P. Suares tradi­
tum in Apologia, « nullos huic doctrinæ tum tenerent atque defenderent : ita so­
» infensiores reperiri quam qui, post natam lemn! decreto toti Societati transmisso de­
» Calviiiismi hæresim, ex S. Dominici or- cimo quarto Decembris 1615,sancivit Clau­
» dine csterisque ejusdem sacramenti theo- dius Aquaviva prapositus generalis; quod
» logis majoris eruditionis et ingenii laude decretum confirmavere septima congrega­
» floruerunt.il Etdisp. 5, c. 5, redarguens I tio generalis anno 1616, et nonaanno!651.
eos qui Thomistas cum Jansenianis confun­ « Hæc sententia ( Molinæ), inquit Tannedunt, addit ; « At istud falsitatem omnem » rus torn. 2, disp. 6 de grad. q.2, dub. 5,
u superat, et ab iis cum stomacho ridetur, » post diuturnam et diligentem hujus rei
» quibus utraque opinio nota est atque pers- >> discussionem, peculiari decreto reveren» dissimi patris nostri Claudii Aquavivæ
» pecta.
» Societatis nostra præpositi generalis..a§ II. — Systema theologorum Societatis.
» no 1615, improbata est, cum ista ad so­
I. Societatis theologi, qui dicuntur Con- il cietatem nostram rescripsit. » Subjungit
gruisla*, admittere videntur tria prima ca­ decretum quod mox referam.
pita systematis Thomistici, scilicet dupli­
In hoc igitur systemate patres Jesuits
V.
cem gratiam, sufficientem ct eflicaccm; siif- agnoscunt duplicem gratiam : unam in-

VARIA SYSTEMATA CIRCA GRATUM SUFFICIENTEM, etc.
3S9
congruam; alteram congruam. Prima dici­ » de industria ipse ea media selegit, atque
tur incongrua, quia non est satis accommo­ >» eo modo et tempore confert quo videt
data indoli, inclinationibus, passionibus, » effectum infallibiliter habitura, aliis usuhabitibus, tempori, loco, aliisve circum­ » rus si hæc inefficacia providisset : quare
stantiis in quibus versatur is qui eam reci­ » semper moraliter et in ratione beneficii
pit, ut ab illo consensum obtineat; et ideo » plus aliquid in efficaci quam in sufficienti
non est nisi sufficiens. Altera dicitur con­ » gratia et in actu primo contineri ; atque
grua; quia est accommodata indoli, incli­ » hac ratione efficere Deum ut reipsa fanationibus et aliis circumstantiis illius qui » ciamus, non tantum quia dat gratiam qua
eam recipit, et in quibus Deus per scient tam » facere possimus. Quod idem dicendum
mediam ab æterno praescivit infallibiliter » est de perseverantia, quæ procul dubio
ipsum consensurum ; ita ut hæc gratia con­ » donum Dei est. »
grua sit semper efficax, alias non foret con­
Septima congregatio generalis anno
grua et Deus in sua proscientia falleretur. 1616, in qua Mutius Vitellescus fuit elec­
At hanc infallibilem efficaciam non habet tus propositus generalis, hoc Aquaviva de­
ex se et intrinsecis, seu ex omnipotentis- cretum confirmavit et explicavit transmissirna Dei voluntate, ut volunt Thomistæ, soriis epistolis datis septimo Junii ejusdem
sed juxta aliquos sui assertores, ex sua anni. « Cum difficultas aliqua, scribebat
congruitate; juxta alios, ex ipsa præscien­ « congregatio, inter viros doctos super detia divina, ant ex utroque ; juxta vero rei » creto R. P. N. piæ memoriæ anni 1615
veritatem, ex ipsa voluntate consentiente, » Decembris 14,de efficacia gratiæ nata esut in systemate Molinæ, sicut attente con­ >» set, variis varie id interpretantibus; R.
sideranti patet et probavi dum de scientia » P. prapositus generalis et qui tunc assismedia, moxque paucis repetam.
» tentes erant et secretarius qui decreto ilVI. Juxta hoc systema, quamvis gratia « li prasentes interfuerant, et mentem R.
congrua in esse physico nihil amplius ha­ >» P. Claudii probe perspectam habebant;
beat ex parte Dei quam gratia incongrua, » i tonique patres ad id a congregatione gehabet tamen aliquid amplius in esse mora­ » nerali deputati, censuerunt non intenli, quatenus Deus cx speciali benevolentia » disse R. P. Claudium hoc suo decreto
et providentia eam huic confert in iis cir­ » decernere Deum sua voluntate pradetercumstantiis in quibus certo pravidit ipsum » minasse seu prædefiniisse aliquod opus
consensurum, cum posset aliter conferre, » nostrum bonum iiidependenter a coopeet reipsa conferat alteri in iis circumstan­ » ratione libera nostræ voluntatis; nec
tiis in quibus providit eum non consensu­ » etiam quod in gratia efficaci sit aliqua
rum. Hinc fit quod hæc gratia congrua, » entitas realis , aut aliquis modus physijuxta suos assertores, sit majus beneficium » cits in actu primo qui non sit in gratia
quam gratia incongrua, ct ab hac distin­ » sufficienti; sed hoc tantum, quod fuerit
guatur, non solum quantum ad actum se­ » speciale beneficium Dei, dedisse uni, v.
cundum et per consensum creaturæ , sed » g. Petro, ex proposito boni in eo facienetiam quantum ad actum primum et cx » di, gratiam eo tempore et loco quo scienparte Dei. Ita fert laudatum decretum ge­ » lia conditionalium praescivit illum ea graneralis Claudii Aquaviva his verbis :« Sta- » tia bene usurum ; quod beneficium non
» luimus et mandamus ut in tradenda di- » contulit alteri, v. g. Joanni, cui dedit
» vinæ gratiæ efficacitate..... nostri in pos» gratiam eo tempore et loco quo præsci» torum omnino doceant inteream gratiam » vit illum sua culpa ea non usurum. »
» quæ effectum reipsa habet atque efficax
VII. Scio quidem non omnes Societatis
» dicitur, et eam quam sufficientem nomi- theologos huic systemati scrupulose hære» nant, iion tantum discrimen esse in actu re,sed quosdam ad systema .Molinæ et Les» secundo, quia ex usu liberi arbitrii etiam sii redire; ipsi viderint Ego propono sys­
» cooperantem gratiam habentis, effectum tema quod est aut saltem esse Jebet pro­
• sortiatur, altera non item, sed in ipso prium Societati juxta suas leges, et quod
» actu primo; quod posita scientia condi- revera communius in ea recipitur et defen­
» tionalium, cx Dei proposito atque inten- ditur; neque video sat fundatum quod di­
» tionc efficiendi certissime in nobis boni, cit Jacobus Plate!, recens Societatis scrip-

DISSERT.
tor, cap. 4 de Voluntate Dei num. 174.
Claudium Aquaviva postea dispensasse in
suo decreto et liberum reliquisse suis pa­
tribus utramvis sententiam eligere; siqui­
dem hoc Claudii decretum fuerit postea
confirmatum in septima congregatione, ut
vidimus, item et in nona anno 1651, sub
generali Picolominio,ubi in statutis de ra­
tione studiorum ad universas provincias
directissicsancitur : « In materia de effica» cia gratiæ servetur decretum P. Claudii
» Aquaviva conditum 14Decembris 1615.»
VUI.Cœterum in hoc conveniunt omnes
Societatis theologi, quod non repetant effi­
caciam infallibilem gratiæ ex ejus intrin­
secis, seu ex omnipotentissima Dei volun­
tate bonum actum decernente et deter­
minante ; sed puri Molinistœ eam repetunt
ex consensu creatura, scilicet, ideo gra­
tiam esse efficacem quia illi consentit vo­
luntas ; Congruistæ, ex ejus congruitote et
praescientia. Verum cum neque congruitas
neque præscientia ullam vim intrinsecam
conferant gratiæ,et fateantur ipsiCongruistæ nihil reale aut physicum habere quod
non habeat gratia incongrua et sufficiens,
palam est in eorum systemate hanc effica­
ciam infallibilem gratiæ etiam haberi et
repetendam esse ex consensu voluntatis ut
in systemate Molinæ, atque in hoc tantum
ab illo discrepare, quod ipsi scilicet Con­
gruistæ dicunt Deum cx speciali benevo­
lentia atque intentione boni operis in no­
bis efficiendi, nos constituere in iis circumstantiisin quibus per scientiam mediam
prævidit nos concursui indifferenti oblato
ex innata libertate consensuros; quam spe­
cialem benevolentiam non requirunt nec
agnoscunt puri Molinistœ, sed dicunt Deum
æquali et generali voluntate gratiam omni­
bus offerre, quam quilibet pro innata li­
bertate reddit efficacem vel inefficacem.
Confer tract, de Deo, dissert. 8. a. 5. § 4.
590

Man lis seu

Circa hæc systemata observandum est,
1° theologos qui dicunkir Augustiniani,
quantum ad statum naturæ integra con­
sentire puris Molinislis, Thomistis vero
quantum ad statum naturæ lapsæ; excepto
quod necessitatem gratiæ per se efficacis
repetant ex solo infirmitate natura, Thomistæ eam insuper repetant ex dependen­
tia causæ secundæ a causa prima et cx ejus
indifferentia.

V. ART. III.
I
Observandum 2°, omnes theologos qui
systema vel Molinæ vel Congruistarum.
seu scientiam mediam non admittunt,
stare pro systemate gratiæ per se efficacis
quoad substantiam, dissentire autem inter
se duntaxat quoad modum explicandi hanc
efficaciam; quidam enim eam explicant per
sympathiam, quidam per motiones mora­
les, quidam per delectationem, quidam per
actus indeliberatos, quidam per solum di*
vinum decretum , quidam per multiplica­
tionem auxiliorum, quidam tandem per
promotionem physicam, et ita scholæ
nostræ.
Observandum 3°, esse aliud singulare
systema olim propugnatum ab Alphonso
Lemoine, et nostris temporibus ab Hono­
rato Tournely suscitatum de gratia suffi­
cienti sensu Moliniano ad facilia opera,
I præserlim ad orationem : quasi vero oratio
Christiana omnibus suis conditionibus sti­
pata, qualis debet esse ut sit impetratoria,
non sit opus difficile et prastantissimum
salutis, possitque subtrahi dignationi gra­
tiæ. Hoc ergo systema revocari debet ad
Molinismum, iisdemque argumentis impug­
natur, ut patebit ex infra dicendis.
ARTICULUS III.
Utrum detur in hoc statu natures lapsa
gratia sufficiens?
Dico. Præter gratiam efficacem datur in
statu naturæ lapsæ gratia sufficiens. Est
contra Janseniuin, ut vidimus in ejus sys­
temate, nec videtur salva fide posse negari.
Prob. 1°. Gratia sufficiens est quæ dat
posse facere bonum salutare etiam in iis qui
illud non faciunt, seu quæ dat facultatem
sancti operis, sed effectu carentem culpa
voluntatis creatæ : atqui datur hujusmodi
gratia in statu naturæ lapsæ : ergo. Major
est notio gratiæ sufficientis prout eam intelligimus. Prob. minor multipliciter. I’
ex S. Script. Isai. 5 dicit Deus : Quid est
quod debui ultra facere vineœ mea;, ct
non feci? An quod expcctavi ut faceret
uvas, et fecit labruscas ? Proverb. 1 : /zocavi, et renuistis. Matlh. 23 : Quoties volui congregare filios tuos, et noluisti?
Apoc. 5 : Ego sto ad ostium i pulso; si
quis mihi aperuerit, intrabo ad illum.
Act. 7, Stephaniisalloquens Judæos : Dura
cervice, inquit, et incircumcisis cordibus
ct auribus, vos semper Spiritui sancto

UTRUM DETUR IN HOG STATU NATURÆ LAPS® GRATIA, etc. 391
resistitis. 1 Thessal. S : Nolite Spiritum | distinctam a gratia voluntatis et actionis
extinguere. ‘2 Cor. 6 · Exhortamur ne in i seu efficaci. Lib. de Correpi, et Grat. cap.
vacuum gratiam Dei recipiatis. His om­ 7, refellens excusationem eorum qui di­
nibus constat plurcs grati® deesse, illi re­ cunt, Non perseveravimus, qui perseve­
sistere, illam extinguere. > cam in vacuum rantiam non habuimus, dicit : Homo in eo
recipere : talis autem gratia non est efficax, quod audieras et tenueras, in eo perse­
verares si velles. Et lib. de Nat. et Grat.
sed suflicicns : ergo.
Dum vero respondet Jansenius lib.2de cap. 67, refellens itidem eos qui peccatis
Grat. Christie. 32, hæcomnia intelligine- excusationem obtendunt, dicit : « Recte
bere de gratia externa, non interna; non » fortasse quererentur, si erroris ct libidinis
recordatur se alibi agnoscere gratias in­ » nullus hominum victor existeret : cum
ternas tametsi parvas et insufficientes. In­ « vero (Deus} ubique sit præsens, qui mulsuper proprius effectus Spiritus sancti est » tis modis per creaturam sibi Domino ser­
gratia interior : unde S. Th. in c. 3 1 ad ii vientem, aversum avocet, doceat crederr
Thessal. led. 2, dicit quod extinguere Spi­ »tem, consoletur sperantem, diligentem
ritum sanctum et ipsi resistere, sit repel­ » adhorletur, conanlem adjuvet, exaudia»
lere bonum pietatis motum. Item si Deus » deprecanlem ; non tibi deputatur ad cui
vineæ suæ, hoc est, creatur® rationali con­ » pam, quod invitus ignoras, sed quod netulisset auxilia exteriora tantum, nullum » gligis quaerere quod ignoras; neque il­
interius, non ei fecisset totum quod de­ ii ludquod vulnerata membra non colligis,
buisset facere ut expectaret uvas.
« sed quod volentem sanare contemnis. »
Prob. 2° eadem min. argumento pe­
S. Th. 1 1, q. 106, a. 2, ad 2 : « Gra­
remptorio deducto ex definitionibus Ec- ti lia novi Testamenti, inquit, etsi hoiniclesi®. De fide est mandata Dei esse possi­ » nem adjuvet ad non peccandum, non ta­
bilia justis, qui tamen illa non implent, ut it men ideo confirmat in bono ul peccare
definitum est a concil. Trid. sess. 6, cap. » non possit; et ideo si quis post accep­
11 et can. 18, et a SS. pontificibus in con­ it tam gratiam novi Testamenti peccavedemnatione prim® propositionis Jansenii : » verii, majori poena est dignus, tanquam
ergo datur eis gratia qua possibilia fiant ; » auxilio sibi dato non utens ·. nova lex
non enim eis sunt possibilia viribus natu­ » enim quantum est de se, sufficiens auxiræ , præsertim cum inter ea sint superna- « lium dat ad non peccandum. » Item in
turalia; et h®c gratia non est eflicax, quia, cap. 5 Ephes. 2, hicq. 109, a. 1, 2, 9 et
ut suppono, ea non implent : ergo suffi­ 10; textus infra referam. Omitto alios Pa­
ciens.
tres, ne in re tam aperta sim prolixior.
Prob. 5° eadem min. ex SS. Aug. et
Prob. 2° conclusio ab absurdo. Si non
Th. Augustinus lib. de Nat. et Grat. cap. daretur homini justo gratia qua possit fa­
43, docet Deum non præcipere impossibi­ cere bonum quod non facit, sequeretur
lia : ergo supponit dari gratiam qua pos­ quod nihil boni facere posset prater illud
sibilia fiant, etiam in iis qui ea non ser­ quod reipsa facit ; si enim adsit gratia effi­
vant .· ergo gratiam sufficientem. Toto li­ cax, illud facit ; si absit, non potent illud
bro de Grat. Christi, observant bæc tria a facere : atqui absurdum consequens.· er­
Pelagio distincta, possibilitatem, volunta­ go. Prob. min. Quis enim credat justum
tem ct actionem, et cap. 47 dicit : « Si con- qui difficillima virtutum opera facit, v. g.
» senserit nobis Pelagius non solum possi- inimicos diligit, urgentissimas leniationes
» bililatem in homine, etiamsi nec velit, superat, flagella et alia supplicia sustinet
» nec agat bene, sed ipsam quoque vo- pro fide, non posse observare facile man­
» luntatem et actionem.... divinitus ad- datum supernatural? quod transgreditur ?
» juvari... nihil de adjutorio grati® Dei Ergo.
» quantum arbitrur inter nos controversi®
His omnibus adde hanc secundam Jan» relinquetur. » Quamvis enim Pelagius seni propositionem damnatam · Interiori
reponeret possibilitatem in natura, fateba­ gratia· nunquam resistitur : erga datur
tur tamen eam gratia adjuvari, et hoc in gratia interior qua non est efficax, sed suf­
eo probat S. Aug. Ergo agnoscit S. doc­ ficiens tantum.
tor gratiam possibilitatis seu sufficientem I

DISSERT. V ART. ΠΓ.
nus Adamo datam fuisse tantum gratiam
Solvuntur objectiones.
sufficientem ad perseverandum, ct nunc
Objiciunt 1° Janseniani plures S. Scrip­ dari prædestinatis efficacem; at non dicit
turarum textus, sed quihus probatur dtin- hanc esse propriam hinc, statui, et illam
taxatdari gratiam efficacem et esse iu Deo propriam statui innocentiæ. In hoc autem
voluntatem, scilicet absolutam et conse­ inter utriusque status gratiam ponit dis­
quentem cui non resistitur, quod ultro crimen, quod homo in hoc statu ad perse­
concedimus, at non excludunt gratiam suf­ verandum actu indigeat non solum gratia
ficientem ct voluntatem Dei antecedentem, secundum communem cursum movente et
quibus resistitur. Vel probant omnem gra­ applicante, sed gratia speciali sanante ct
tiam habere aliquem effectum; at modo roborante ejus infirmitatem; Adam vero,
ostendam non ideo posse dici simpliciter cujus natura erat sana ct robusta, indigue­
rit tantum gratia secundum communem
efficacem.
Objiciunt 2° plures textus S. Augustini cursum applicante et movente, non altera
quibus requirit gratiam efficacem ut homo speciali præter communem cursum sanante |
et roborante. Vide quffi dc ista difficultate i
possit velle et facere bonum.
Tt.S. Augustinum intelligendum esse de plusquam satis dixi dissert. 2 hujus tract.
potentia consequente et conjuncta cum ac­ a. 4.
'
tu, non dc potentia antecedente et meræ
Obj. 3°. Juxta Thomistas, omnis gratia
possibilitatis.
interior, etiam illa quam vocant sufficien­
Inst. 1°. S. Aug. lib. de Prædest. Sanet, tem, habet effectum : ergo omnis gratia in­
c. 8, ait <r eos qui non credunt, foris tan- terior est efficax et nulla mere sufficiens.
» tum audire, non intus ; » et lib. dc Grat.
B. D. ant. Omnis gratia habet effectum
Chr. cap. 13 .· « Qui novit quod fieri de- imperfectum ct minus principalem, C.
» beat ct non facit, nondum a Deo didi- perfectum et principalem ad quem datur,
« cit secundum gratiam, sed secundum N. Unde D. conseq. Ergo omnis gratia est
» legem ; non secundum spiritum, sed se- efficax secundum quid et cum addito mi­
» eundum litteram. » Ergo deficiente gra­ nuente, C. simpliciter et absolute, N. Ex­
tia efficaci quæ dat credere et facere, non plicatur.
est alia interior, secundum S. Augusti­
Equidem docent Thomistæ nullam esse
num.
gratiam actualem intrinsece receptam,
B. 1° ista esse solvenda a Jansenio; ipse etiam illam quam vocant sufficientem,qu®
enim admittit parvas gratias interiores in non habeat aliquem effectum ; idque a
eis qui non credunt nec faciunt.
nullo posse negari arbitror, cum id sola
B. 2° sensum S. Augustini esse, eos ratio naturalis, seposita nunc auctoritate,
qui non credunt nec faciunt, foris tantum evincat. Fieri namque , imo concipi non
ct secundum legem audire quantum ad ef­ potest quod Deus interius illuminet intel­
fectum; quia non magis credunt aut fa­ lectum meum , et intellectus meus non il­
ciunt quam si foris tantum ct secundum luminetur; quod moveat voluntatem meam
legem audirent et discerent : non vero et mea voluntas non moveatur : sicut nec
quantum ad sufficientiam gratiæ, quasi nul­ fieri nec concipi potest quod sol illuminet
lam interiorem haberent; constat enim ex terram, et terra non illuminetur ; quod
probationibus conclusionis S. Augustinum ignis comburat stupam, et stupa non com­
agnovisse gratias interiores in iis qui nec buratur ; quod moveam lapidem , et lapis
credunt nçc faciunt.
non moveatur : actio enim causæ est effec­
Inst. 2°. S. Aug. de Corrept. ct Grat. tus inchoatus, et, ut dicit Auctor, — Hic
c. 10, 11, 12, in hoc statuit discrimen in­ q. 110. a. 2. — actio moventis in moto
ter gratiam status innocentiæ ct gratiam est motus. Jure ergo dicunt Thomistæ om­
status natura·, lapsae, quod gratia sufficiens nem gratiam actualem, quæ est Dei molio,
esset propria statui innocentiæ; gratia ve­ hoc ipso quo recipitur in anima , semper
ro efficax sit propria statui naturæ lapsæ : operari aliquem effectum.
ergo juxta Augustinum, nulla datur gra­
Verum quia effectus quem producit gra­
tia sufficiens tantum in statu naturæ lapsæ. tia quæ remanet sufficiens, non est prin­
B. N. ant. Equidem docet S. Augusti­ cipalis quem intendit ct ad quem datur ;
59η

QUO SENSU SIT ADMITTENDA GRATIA SUFFICIENS’
:r'3
etenim et cx voluntate Dei diam dantis et ] abreptus, relabitii’·, non sc convertit:
cx propria natura tendit ad ulteriorem et quis dicat ineas adhortationes propter ali­
perfectiorem effertum , puta vel conver­ quos efferius imperfecto1- fuis-e efficrces?
sionem, ve! artum meritorium quem non quis e contra non dicat me et oleum et
oblinet, siquidem ad cum disponat el po­ operam perdidisse, quia non obtinui quod
tenti m conferat : ideo non potest dici maxime intendebam? At vero hunc Io
simpliciter et absolute efficax ; sed e con­ quendi modum tenere non possunt .fans®
tra dii endo sub restrictione quod sil effi­ niani; quia juxta Jansenimn, parvæ gratiæ
cax quantum ad aliquem et minus princi­ quas agnoscit semper habent omnem effec­
palem effeclum, scilicet potentiam plus vel tum quem habere possunt, nec. dant verum
niinus proximam agendi, debet dici sim­ posse ad ulteriorem. \ ide ejus systema.
plicité. el absolute inefficax, eo quod non
Obj. 4°. Gratia sufficiens quam susti­
obtineat principalem effectum ad quem nemus ut dogma fidei, admittenda est
ordinatur ct disponit el pro quo confert sensu vel Moliniano , vel Suaresiano , vel
potentiam; quia, juxta philosophos,deno­ Thomistico. Si Moliniano : ergo sola gra­
minatio simplex et absoluta alicujus rei, tia sufficiens Moliniana est admittenda de
petitur ab eo quod est in ea perfectius ct fide, quod est absurdum. Idem eadem ra­
principalius.
tione dicendum de Suaresiana et ThomisId aliquot exemplis illustratur, et osten­ lica. Ergo.
ditur hunc esse communem hominum sen­
//. vix ullum esse dogma fidei quod hac
sum et loquendi modum. Sic Trid. requi­ sophistica argumentandi methodo non
rit tanquam dispositiones necessarias ad concutiatur. Sic, ut in subjecta materia
conversionem peccatoris, fidem, spem et sistamus , gratia efficax , quam omnes ut
amorem Dei inchoatum : suppono hæcsuf­ fidei dogma sustinent, admittenda est
ficere ut possit se convertere, non conver­ sensu vel Jansenistico, vel Moliniano, vel
titur tamen ; nemo dicit gratias quæ ipsi Thomistico : si sensu Janseniano, ergo
fidem, spem et amorem inchoatum inspi­ sola gratia efficax Janseniana est admit­
raverant esse simpliciter efficaces, quin e tenda de fide ; quod est absurdum. Item
contra omnes dicunt equidem fuisse suffi­ præsentia realis corporis Christi in eucha­
cientes, sed cum non obtinuerint princi­ ristia , quam omnes catholici tenent ut
palem effectum , nempe hujus peccatoris dogma fidei, fit sensu vel Scotistico per
conversionem, ad quem ordinabantur, re­ adductionem, vel Thomistico per repromanere simpliciter inefficaces. Item sup­ ductionem : si sensu Scotistico, ergo so­
pono dispo-itiones necessarias ct sufficien­ lum præsentia realis per adductionem est
tes ut possim dare eleemosynam, esse cog­ admittenda dc fide ; quod est absurdum.
nitionem miseriæ proximi et meæ obliga­ Et sic de pluribus aliis. In hoc ergo peccat
tionis, simul motum charitatis seu com­ argumentum, quod male confundat sub­
passionis ergo proximum ; Deus per suam stantiam dogmatis cum variis modis quibus
gratiam inspirat milii hanc cognitionem el illud explicant theologi. Substantia dog­
hunc motum ; possum itaque facere elee­ matis pertinet ad fidem , non vero modi
mosynam, non facio tamen : inutilem ergo quos excogitarunt theologi ad illud expli­
Jeddo hanc gratiam quæ mihi posse dede­ candum. Itaque dari gratiam sufficientem
rat , ct quamvis sit quantum ad aliquid quæ dat posse verum et relativum ad præefficax, non dicitur tamen simpliciter effi­ sentes circumstantias, est substantia dog­
cax, sed inefficax, quia non obtinet præ- matis ct perlinet ad fidem; quo vero sensu
cipuum effectum , scilicet erogationem seu modo sit explicanda hæc sufficientia ,
eleemosynae, ad quem data fuerat. Item non pertinet ad fidem; sed permittitur
hortor peccatorem ut se convertat, expono theologorum disputationibus.
ipsi enormitatem suorum scelerum , peri­
ARTICULUS IV.
culum damnationis æternæ, benignitatem
Quo sensu sit admittenda gratia
Dei quam offendit et quæ ipsum patienter
sufficiens f
sustinet : ad hæc timore concutitur, cor
commovetur, vult se convertere; sed, pas­
Dico. Admittenda est gratia sufflcieni
sione indomita et consuetudine inveterata sensu Tliounsbco. uou alio.

4'

DISSERT. V. ART. IV.
Proh. Gratia sufficiens sensu Thomistico I tis ej us ; ait : « Tangit Apostolus auxilium
est quæ confert homini facultatem bene i » sibi preslitumadininisterioriim execution
agendi, ultra quam ut bene agat, aut bene » nem t hujusmodi autem auxilium duplex
utatur hac facultate, requiriiurallera vali­ » fuit, unum quidem ips? facultas exe»
dior, scilicet efficax : atqui admittenda est « queruli, aliud ipsa operata) seu actualigratia hoc sensu sufficiens : ergo. Min. » tas. Facultatem autem dat Deus infunguaod primam partem, nempe admitten­ » dendo virtutem et gratiam , per quas efdam esse gratiam quæ det posse facere bo­ « ficilur homo potens et aptus ad oporannum etiam iis qui non faciunt, probata ma­ » dum. Sed ipsam operationem confert in
net ex articuloprœcedenti. Prob. secunda » quantum in nobis interius operatur mopars ratione allata in expositione systematis » vendo et instigando ad bonum.... in
Thomistici. Actio bona est quid distinc­ » quantum virtus ejus operatur in nobis
tum a potentia bene agendi, quid nobi­ » velle et perficere pro bona voluntate. »
1 2, q. 109, a. 1 o : « Non solum a
lius et perfectius ipsa et quod precipmim
» Deo est omnis molio sicut a primo moest in negotio salutis : atqui Deus est pri
ma et immediata causa salutis et omnis ac­ » vente, sed eliam ab ipso est omnis fortus salutaris : ergo sicut per gratiam suffi­ » malis perfectio sicut a primo actu. Sic
cientem constituitur prima et immediata » igitur actio intellectus et cujuscuinque
causa potentiæ bene agendi, ita per gra­ » entis creati dependet a Deo quantum ad
tiam efficacem a sufficienti distinctam con­ » duo : uno modo , in quantum ab ipso
stitui debet prima et immediata causa ac­ » habet perfectionem sive formain perquam
»agit; alio modo, in quantum ab ipso
tus salutaris.
Confirmatur. Non potest admitti gratia » movetur ad agendum. »
Ibid a. 2 o ; « Sic igitur virtute grasufficiens sensu Molinæ vel Congruistarum : ergo admittenda est sensu Thomis- » tuita superaddita virtuti nature indiget
tarum. Prob. ant. Juxta Molinam , bonus » homo in statu naturæ integre quantum
usus'gratiæ sufficientis, seu consensus » ad unum, scilicet, ad operandum et vo·
quem illi præbet homo, non est a Deo tan­ » lendum bonum supernaturale; sed in
quam a prima causa dante illum ; sed eum » statu naturæ corrupt®, quantum ad duo,
Deus expectat a voluntate creata, et ad » scilicet, ut sanetur et ulterius ut bonum
summum est a Deo ut concausa per con­ >· supcrnaturalis virtutis operetur quod est
cursum simultaneum. Idem dicendum de ·> meritorium. Ulterius autem in utroque
gratia congrua ; hæc enim, fatentibus ipsis ·· statu indiget homo auxilio divino ut ab
Congruistis, nihil plus habet in ratione » ipso moveatur ad bene agendum. » Sil
entis physici et auxilii quam gratia Moli­ cæcus qui in hisnon agnoscat gratiam Thonæ. Vide tertium systema. Ergo. Hæc pau­ inistice sufficientem, id est, gratiam quæ
ca nunc; quæcumque enim probant neces­ dat facultatem bene agendi, ultra quam ad
sitatem gratiæ perse efficacis, de qua in­ bene agendum de facto requiratur altera
fra , probant hanc conclusionem.
efficax. Vide insuper ibid.a. 9 et 10,22,
Ut tamen innotescat nos non recessisse q. 157, a. 4; item 1 2, q. 115, a. 7 et iO
a D. Th. et antiquioribus Thomistis in as­ et alibi. Eodem sensu gratiam sufficientem
serenda gratia sufficienti sensu dicto, ne­ docuerunt Lemos et Alvares actores pro
que nos eam tantum propugnasse a con­ ordine nostro in congregat, de Auxiliis
demnatione Jansenii, ut ejus censuram ut patebit in sol. obj.
subterfugeremus , ut quidam elfutiunt,
Solvuntur objectiones.
quædam ex D. Th. subjiciam. Itaque prae­
misso testimonio cx q. 106 hujus partis,
Obj. 1°. Ista gratia non est sufficiens
citato art. precedent!, in quo S. Doctor præter quam alia requiritur : atqui præter
usurpat in terminis voceiu.su//icienti.$auxi- gratiam sensu Thomistico sufficientem alia
lii sensu nostro , addo sequentia. In c. 5 requiritur : ergo. Patet maj. Quia suffi­
Epist. ad Ephes, lect. 2, ad hæc Apostoli ciens est preterquod nihil aliud requiritur.
verba : Cujus factus sum ego minister,
Quidam distinguunt maj. sic. Ista gra­
secundum donum gratiæ Dei quæ data tia non est sufficiens grammaticaliter præ­
st mihi, secundum operationem virlu- ter quam alia requiritur, C. non est suffi,94

595
QUO SENSU SIT ADMITTENDA GRATIA SUFFICIENS?
Sicut ergo cum dicimus ignem esse suf­
ciens theologice, ΛΓ. Quia theologi intelli­
gunt gratiam sufficientem quæ dat po«se ficientem ad com' urendum, intellc-tn na I
bonum agere, licet altera requiratur adactu intelligendum. panem ad nu riendu η. pisagendum. Hæc responsio admitti potest; sionem Christi ad no* «a'vandos·. iste p r i­
attamen existimo hujusmodi gratiam posse ses non significant in sensu proprio et cn netiam dici «officientem non solum theolo­ muni loquendi modo, ad comburendum,
gice, sed etiam grammaticaliter, seu sal­ intelligendum, nutriendum, nos salvan­
tem secundum communem acceptionem hu­ dos, de facto nihil aliud requiri in quovi*
alio genere, præter vel ignem, vel intellec­
jus vocis sufficiens. Unde
B. D. maj. Ista gratia non est sufficiens tum, vel panem, vel passionem Christi;
ex omni parte et in omni genere, præter sed tantum quod quantum ad virtutem
quam alia requiritur, C. maj. non est suf­ comburendi, intelligendi, nutriendi, nos
ficiens in suo genere. N. maj. Ad cujus salvandi, non alia requiratur virtus quam
sensum D.min. Atqui præter gratiam Tho- vel ignis, vel intellectus, vel panis, vel pas­
mislice sufficientem requiritur altera in di­ sionis Christi : ita cum dicimus graiiam
verso genero, C. min. in eodem genere , esse sufficientem ad bene agenda n , ista
N. min. Unde ad prob. maj. similiter D. phrasis, in sensu proprio et secundum com
Illud est sufficiens præter quod nihil aliud munem modum loquendi, non signifi at an
requiri ur in eodem genere, C. præter quod actu agendum nihil aliud requiri in quovis
nihil aliud requiritur in quovis alio genere, alio genere, sed tantum quod sine quavis
subdistinguo; et hoc solum dicitur suffi­ alia virtute ejusdem ordinis conferat nobis
ciens, N. et insuper dicitur sufficiens id sufficientem facultatem bene agendi, si ve­
præter quod nihil aliud requiritur in suo limus. Quapropter imperite nobis objicitur
genere, licet aliud requiratur in diverso quod abutamur terminis, quodque docea­
genere, C.
mus graiiam sufficientem quæ non sufficit.
Dicimus itaque gratiam quæ sic dat ho­
Inst. Omissa quæstione de nomine et
mini facultatem bene agendi, ut si non dato graiiam Thomistice sufficientem pos­
agat, non ideo sit quia non potest, sed se sano sensu dici sufficientem, quatenus
quia non vult; dicimus, inquam, talem dat sufficienter posse; saltem est revera in­
gratiam proprio et naturali sensu atque jux­ sufficiens ad actu operandum seu actu ob­
ta communem loquendi modum esse et vo­ servandum mandatum : atqui ad hoc debet
cari sufficientem, quamvis ad actu agen­ esse sufficiens, quia Deus non præcipit no­
dum requiratur altera efficax. Equidem non bis ut possimus observare mandata, sed ut
est sufficiens in omni genere et ordine, de facto observemus: ergo. Prob. maj. Illa
cum requiratur alia alterius generis ct or­ gratia est insufficiens ad observandum ac­
dinis; sed est sufficiens in suo genere et tu mandatum, cui ad actualem observatio­
ordine; et dicimus quod sic loqui, sit lo­ nem deesl aliquid quod non est in nostra
qui in sensu proprio ct prout communiter potestate : atqui gratia efficax quam Tho­
loquimur. Enimvero quotidie dicimus ig­ miste requirunt ad actualem observatio­
nem esse sufficientem ad comburendum, nem, deest, et non est in nostra potesta­
licet ultra debeat applicari subjecto com- te: ergo. Ita Honoratus Tournely q. 7 de
buslibili; panem esse sufficientem ad nu­ grat. a. 4, conci. 5.
triendum , quamvis præterea debeat masti­
B. N. maj. Ad prob. D. min. Gratia
cari, deglutiri ct concoqui; intellectum efficax non est in nostra potestate ut eflecesse sufficientem ad intelligendum , licet tusqui illi subsit, C. utcausaquæillipnr- )
nunquam intelligat nisi ulterius adhibean­ adsit, N. Deus enim quantum est cx se pa­
tur species, et admoveatur objecto per ul­ ratus est omnibus qui habent gratiam suf­
teriorem motionem; passionem Christi esse ficientem dare efficacem, nec eam ulli de­
sufficientem ad nos salvandos, etiamsi nun­ negat nisi propter culpam qua «altem or­
quam nos salvet, si aliunde nobis ejus me­ dine et naturapræccdit subtractionem gra­
rita non applicentur, et sexcenta alia. Sic, tiæ efficacis. Et hæc est consta,.s doctrina
inquam, loquimur sermone communi, sic S. Th. ct rigidiorum Thomistarum. S.Th.
loquitur S. Th. eadem exempla proferens 5 c. Gent. c. 139 : « Deus, inquit, quan·*
hicq. 109,a. Io,et5p. q. 61,a. I,ad5. >> tum in se est, paratus est omnibus gra-

f.2S
DISSEBT. V. ABT. IV.
μ tiam dare ; vult enim omnes sal vos fieri
homines illius gratiæ deftierint, sicut
• er ad agnitionem veritatis venire, ut
cœpit opus bonum , ita perficiet operans
» diciturl'rimot.2 ;sed illisoli gratia privelle ct perficere. »
» vantur qui in seipsis gratiæ impedirnenCorrigenda est itaque hæc falsa gratiæ
» turn præstai.t.sicut. sole mundum illu- sufficientis notio quam nobis affingunt ad*
» minante, in culpam imputatur ci qui ocu- versarii. ut scilicet sit facultas ex se steri­
▼ ros claudit, si ex hoc aliquod malum se­ lis, cui Dens pro libitu subtrahit influxum
quatur, licet videre non possit nisi lumi- necessarium adeam reducendam in actum,
» ne solis praeveniatur. « In 1, d. 40, q. 4, sicque contingat semper cam effectu frus­
a. 2 : « Hominem carere gratia ex duobus trari; est enim, secundum nos, gratia suf­
» contingit; tum quia ipse non vult reci- ficiens , semen evangclicum, principium
• perc; tum quia Deus non sibi infundit, boni operis illud virtute continens, et ad
« vel non vult sibi infundere. Horum au- quod de facto perveniret, nisi virtutis ejus
n tem duorum talis est ordo, ut secundum cursum homo sua defectiva libertate siste­
» non sit nisi cx suppositione primi. Cum ret; sicut bonum semen terræ mandatum,
» enim Deus non velit nisi bonum, non fructum ferret, nisi aliquo terræ defectu
» vult istum carere gratia, nisi secundum impediretur. Equidem non diffitemur, imo
» quod bonum est; sed quod iste careat pro certo tenemus, quod, ut homo gratiæ
» gratia, non est bonum simpliciter. Unde sufficienti non desit, ciquc consentiat, re­
» boc absolute consideratum non est voli- quiratur gratia efficax; sed. guod bene ad­
« tum a Deo, est tamen bonum ut careat verte, ut illi desit, ut illi resistat, ut pec­
» gratia, si eam habere non vult, vel si ad cet, non requiritur gratia efficax, sed suf­
« eam habendam negligenter se præparet, ficit defectiva ejus voluntas ; et quia illa re­
» quia justum est, et hoc modo est volitum sistentia , istud peccatum præcedit natura
« a Deo. Patet ergo quod hujus defectus et ordine privationem gratiæ efficacis, ideo
» absolute prima causa est cx parte homi- verum est dicere hominem privari gratia
» nisqui gratia caret ; sed ex parte Dei non efficaci, quia peccando sufficienti resistit;
» est causa hujus defectus nisi ex suppo- non vero peccare, qüia privatur gratia effi­
» sitione illius quod est causa ex parte ho- caci. Hanc gravissimam difficultatem totam
« minis. » Nihil sane apertius, nihil ex­ quantam cx limpidissimis S. Thomæ prin­
pressius. Vide insuper q. 24 de verit. a. cipiis plane solutam atque explanatam, et
14,ad2, in2, d. 57, q. 5, a. 2, 1 2q.ll2, Honorati Tournely hallucinationes circa
a. 5, ad 2 et alibi.
illam plene dissipatas habes in tract, nos­
Astipulantur insignes et rigidi Thomis- tro de Deo, dissert. 8, a. 4, $5; illuc re­
tæ : Lemos tom. 4, Panopl. lib. 4, p. 2, curre ne eadem repetam.
Obj. 2°. Gratia Thomisticc sufficiens est
tract.5,c. 2. « Auxilium sufficiens, inquit,
» ita sufficientiam tribuit ad operandum, prorsus inutilis: ergo non est admittenda.
» quod defectus operationis nullo modo Prob. ant. Illa gratia est inutilis, qua ne» provenit cx insufficientia talis auxilii, sed moumpiam utitur: atqui gratia Thomisticc
« tantum cx defectu arbitrii, quod ei resis- sufficienti nemo unquam utitur : ergo.
B. cum nostro Gondin, D. ant. Gratia
» tit et impedimentum ponit. » Et cap. G:
« Deus tribuens auxilium sufficiens in co Thomisticc sufficiens est inutilis cx se, N.
» offert efficax; sed quia homo resistit suf- per accidens defectu hominis, C. Dat enim
·» ficienli, privatur efficaci quod sibi offe- ex se verum posse, quod utile est; quod
» rcbatur. » Alvares lib. 11 de Aux. disp. si homo eo non utatur, hominis, non gra­
115, η. 10 : « Dens, inquit, quandiu obii- i tiæ culpa est : Deus autem sicut in natura,
» gat præceptum, tribuit de facto auxilium sic in gratia multa præstat ex se utilia, quæ
» sufficiens, paratus homini dare auxilium nostro defectu carent effectu. Ad id quod
» efficax, nisi eidem auxilio impedimentum additur, gratia Thomisticc sufficienti nen præstaret. » El disp. SO ad 4 : « Homo minem unquam uti, Z>. Nemo utitur gra­
» resistendo auxilio sufficienti, iinpcdimen- tia Thomisticc sufficienti, reduplicative ut
» tum ponit ne Deus sua gratia ulterius mere sufficienti, C. specificative ut dat fa­
» progrediatur. » Et ita conformiter Trid. cultatem boni, iV. Gratia sufficiens potest
»css. 6, cap. 15, ubi dicitur : « Deus nisi dupliciter considerari, quod, ut observat

QUID ET QUOTUPLEX SIT AUXILIUM GRATIÆ SUFFICIENTIS? 397
laudatus Goudin,plcrique non satis adver- |
ARTICULUS V.
tunt : 1° ut est mere sufficiens, sub qua ra­
Quid ct quotuplex sit auxilium gratiæ
tione connotai permissionem Dei ut ho­
sufficientis?
mo ei desit illique resistat ; ct hoc sensu
verum est neminem illa gratia bene uti.
Dico. Auxilium sufficiens non consistit
2° Spectari potest quoad propriam entita- in aliquo uno determinato indivisibili,sed
tem et proprium precise enectum, qui est in pluribus concurrentibus ad actus nos­
dare posse bonum; et hoc sensu falsum est tros , unoquoque in suo genere et inadæneminem ea bene uti. Nam plcrique illa quate.
sicconsiderata bene utuntur et beneagunt,
Prob. Nomine auxilii sufficientis intellicet hoc ipsum quod bene ea utantur sit ef­ ligimus id omne quod Deus nobis concedit
fectus gratiæ efficacis : sicut ergo virtus ut possimus facere opus salutare, ita ut non
fructificandi in plantisnon est frustra, licet defectu auxilii, sed hominis se divino auxi­
in plerisque propter defectus accidentes lio subtrahentis bonum omittatur aut ma­
remaneat sine effectu, quia in aliis fructum lum fiat : atqui Deus nos multiplici modo
fert ; ita a pari in nostro casu.
adjuvat ad bonum, modo exterius per le­
Obj. 5°. Gratia Thomisticc sufficiens est gem, per prædicationes, exhortationes,
perniciosa. Ergo Prob. ant. Ex ea homo fit exempla, miracula, flagella, beneficia, etc.
pejor. Ergo. Prob.. ant. Si ea careret non modo interius per mentis illustrationes, vo­
peccaret, et dum habet toties peccat. Ergo. luntatis motiones et habitus infusos virtu­
P. pari argumento posse probari ratio­ tum .· ergo. Confirmatur. Auxilium suffi­
nem esse perniciosam, quia qui ea caret non ciens est cui homo resistit : atqui S. Scrip­
peccat, et qui eam habet peccat. Itaque/V. tura exhibet plura genera gratiarum qui­
ant. Ad prob. N. ant. Melior est enim qui bus homo resistit, qualia sunt quæ modo
potest facere bonum, quam qui non potest. recensebam : ergo.
Ad prob. D.ant. Qui habet gratiam suffi­
Hinc colliges varias esse divisiones
cientem toties peccat, defectu pravæ volun­ auxilii sufficientis. 1° Dividitur in externum
tatis , C. defectu gratiæ , N. Quinimo per et internum. Ad externum perlinent quæ
gratiam sufficientem enlitative sumptam jam dixi, lex, praedicatio, exhortatio, exem­
homo ponitur in statu non peccandi, sed pla, miracula, adversitates, beneficia, imo
suo defectu sistit hujus gratiæ cursum et certa rerum creatarum dispositio per spe­
facit quod remaneat mere sufficiens.
cialem providentiam directa et imperata
Obj. 4°. Nemo nec ipsa Ecclesia petit a in erdine ad salutem. Internum est quod
Deo gratiam Thomisticc sufficientem : er­ Deus intra hominem operatur, ad ipsum
go non est bona nec admittenda.
promovendum in bonum et avocandum a
P. D. ant. >cmo petit a Deo gratiam malo. Est duplex ; unum transiens, ut sunt
sufficientem reduplicative ut sufficientem, illustrationes mentis et motiones volunta­
C. hoc enim esset petere a Deo ut permit­ tis; alterum permanens, ut sunt habitus in­
teret nos deesse gratiæ. Nemo petit a Deo fusi. Ad hoc posset aliquo sensu revocari
gratiam sufficientem spccificalive et entita- bonum nature, scilicet bona indoles, na­
tive sumptam, N. Petimus enim a Deo om­ turalis amor virtutis, horror vitii et alia si­
ne quod conducit ad salutem: talis est gra­ milia, quæ sunt veluti naturalia virtutum
tia sufficiens enlitative sumpta, quippe quæ semina, non quidem quod hæc valeant per
dat facultatem boni operis et sine qua non se ad actus supernaturales, sed tantum ad
fieret, cum citra miraculum non ponatur removendum peccatum quo reddimur in­
actus sine potentia agendi. Ecquid, quæso, digniores auxilii supernaturalis.
a Deo petimus nisi gratiam sufficientem,
2° Dividitur auxilium sufficiens in mora­
dum petimus fidem, spem, charilatem ct le et physicum. Ad morale perlinent auxi­
alios habitus infusos? hi enim non dant age­ lia externa, quibus Deus vel ostensione
re sed posse , et ideo reducuntur ad gra­ boni, vel comminatione mali, ad bonum
nos movet. Ad illud etiam pertinent illus­
tiam sufficientem enlitative sumptam.
Cæterum nola hæc omnia argumenta pos­ trationes mentis, quæ quamvis respective
se retorqueri in gratiam sensu Congruis- ad mentem sint physicæ, respective tamen
ad voluntatem sunt morales, quatenus eam
tarum sufficientem,

DISSERT. V. ART. VI.
598
tantum movent objective propositione bo­ I eundo sensu sumitur hic et communiter e
ni vel mali. Physicum est quo Deus ut causa i theologis gratia efficax; quia sumitur hic
efficiens hominem movet operando in vo­ gratia efficax prout distinguitur a sufficien­
ti : sufficiens dicitur quæ dat posse; effi­
luntate et eam immutando.
gH
5° Dividitur auxilium sufficiens in proxi­ cax, quæ dat agere
Dari hoc sensu gratiam efficacem, id est,
mum ct remotum. Proximum est quo quis
immediate potest bonum opus facere, ut gratiam per quam aut cum qua habetur
sunt, v. g. habitus infusi respective ad non posse, sed velle et perficere opus sa·
suos actus; remotum est quo quis non est lutis, nullus negat; quia juxta S. Scriptu­
quidem proxime potens ad actum, sed ta­ ram, Patres el concilia, omnia bona ope­
men potest facere aliquid facilius, quod si ra nostra magna et parva Deo tribuuntur
faciat, perveniet ad actum : v. g. peccator qui operalur velle et perficere et omnia,
non est proxime potens ad superandas gra­ idque probant momenta quæ mox propo­
ves tentationes, sed potest per gratiam ora­ nemus in assertionem gratiæ per se effi­
re ; quod si faciat, fiet proxime potens ad cacis.
Sed difficultas est, eaque gravissima et
vincendas tentationes. Hanc differentiam
indicat Trid. sess. 6. c. 11 ex S. Aug. dum celeberrima, unde hæcgratia habeat quod
dicit : Deus impossibilia noti jubet, sed sit efficax. Non dico unde habeat vim qua­
iubendo monet et facere quod possis : en litercumque efficiendi, quod est esse effi­
auxilium proxime sufficiens ; et petere quod cax in actu primo; certum est enim quod
non possis : ecce remote sufficiens. Hæc habeat a Deo ; sed unde habeat quod certo
distinctio est apprime utilis ad solvendas et infallibililer obtineat consensum nos­
trum , quod est esse efficax in actu secun­
plures difficul ates.
Posset insuper dividi auxilium sufficiens do, et eo modo quo intelligimus hic gra­
in collatum et oblatum, quod nempe reci­ tiam efficacem, ut patet cx dictis.
Juxta systemata art. 2 proposita, tres
peremus si per nos non staret; item in im­
mediatum, quod confertur person® ; el me­ sunt sententiæ. Puri Molinislæ efficaciam
diatum, quod confertur alteri, ut auxilium graliæ repetunt ah eventu, ita ut juxta il­
collatum parentibus pro pueris qui non los, non dentur nisi gratiæ ex se sufficien­
sunt capaces auxilii sufficientis propriæ tes , quæ fiunt efficaces ex consensu volun­
tatis hmnanx, seu quia voluntas humana
person® coi lati.
illis consentit.
ARTICULUS VI.
Congruistæ efficaciam infallibilem gra­
DE GNATIA EFFICACI.
tiæ repetunt ex directione scienti® media»,
Unde repetenda sit ejus efficacia, et an et quia datur in iis circumstantiis in qui­
sit per se efficax?
bus prævisa est habere effectum ; sed quia
PRÆNOTANDA.
neque circumstanti® neque præscientia
Gratia efficax potest sumi dupliciter : quidquam virtutis conferunt graliæ, ulfa­
1° vulgari sensu pro ea quæ habet insig­ temur ipsimet Congruistæ, etiam in hac
nem virtutem producendi effectum, quem sententia, sicut in sententia Molinæ repe­
tamen oh quædam impedimenta non pro­ titur efficacia graliæ ex ipso consensu vo­
ducit; sicut dicitur communiter remedium luntatis, ita ut sit efficax quia voluntas con­
efficax, quod tantam habet virtutem ut sa­ sentit, non autem voluntas ideo consentiat
nare soleat, licet quandoque non sanet quia est efficax : unde in utroque syste­
propter defectum subjecti ; et gratiam hoc mate gratia sufficiens et efficax non distin­
scnsuefficaccm aliquando usurpavit S. Th. guuntur entitalive et per sua intrinseca,
ut in cap. 17 Joan. Leet. 2, ubi dicit ora­ sed in systemate Congruistarum per cir­
tionem Christi quantum ex se esse effica­ cumstantias extriusecas; "adem enim enticem pro vmnibus, non tamen sortiri effec­ tative gratia quæ est efficax in uno qui con­
tum in omnibus propter impedimentum sentit, est inefficax in altero qui non conmundanorum. 2° Sumitur gra ia efficax pro 'entit.
ea quæ reipsa habet effectum el cui non
Est juxta quosdam alia congenitas, sed
resistitur, ita ut quanta vi polleat, si non a precedent! valde dispar, quæ non con­
sortiatur eliecium, non sil efficax, llocsc- sistit in præscientia consunsus cx mnala

DE GRATIA
libertate futuri in his vel illis circumstan­
tiis, sed in præparatione talis auxilii quod
sua virtute consensum infallibiliter inferat,
quatenus scilicet magis indurato, aut for­
tius tentato auxilium fortius datur ut vin­
cat resistentiam. Sed ista sententia perti­
net ad sequentem, et de ea diximus tract,
de Deo, dissert. 6 de scientia media a. 6,
J 9, obj. 1. Vide si lubet.
Thomistæ repetunt efficaciam gratiæ ex
intrinsecis, sive ex omnipotentissima Dei
voluntate et supremo dominio quod habet
super voluntates hominum, sicut in cætera
creata; ita ut inter gratiam et effectum sit
connexio infallibilis, non solum infallibilitale præscientiæ, ut volunt Congruistæ,
sed causalilalis ; neque infallibilitas opera­
tionis fundetur in præscientia nostri con­
sensus, sed e contra præscientia nostri
consensus fundetur in infallibilitate divinæ
causalitatis. Vide systema Thomisticum.
Et hæc est sententia quam ab ipsis SS.
Doctoribus Aug. et Thoma se hausisse, et
verbo Dei, SS. pontificum et conciliorum
decretis ct Patrum dictis consonam esse
schola nostra commendabili studio gloria­
tur : verba sunt Benedicti XIII, in brevi
Demissas preces, et pro qua ordo noster
tanquam pro aris et focis contra oppositam
decertavit per decem annos in famosis con­
gregationibus de Auxiliis sub Clemente
VIII et Paulo V; cuique subscribunt cele­
briores academiæ, innumeri theologi cx
omni statu et ordine, ferine omnes qui non
stant pro scientia media, licet differant in
modo hanc efficaciam explicandi, ut dicam
art. sequenti.
Desolatio qtuestionis.
Dico. Efficacia graliæ repetenda est,
non ex eventu, neque ex directione scien­
ti® mediæ, aut cohgruitate circumstantia­
rum, sed ex omnipotentissima Dei volun­
tate, atque ejus supremo dominio in volun­
tates nostras; steque est perse infallibiliter
efficax, non infallibilitate scientis tantum,
sed et causalitatis.
I lane conclusionem directe probant quae­
cumque dixi in tract, de Deo contra scien­
tiam mediam ct pre decretis perse effica­
cibus : quapropter non omnia ex integro
repetam, sed compendio tantum, et indi­
cando loca, quibusdam tamen additis.

EFFICACIA.

399

Probatur ex S. Scriptura.

1° Apost. 1 Cor. 4 dicit ·. Quis te discernit? Quid habes quod non accepisti?
Si autem accepisti, quia gloriaris quasi
non acceperis? Atqui si gratia non sit effi­
cax ex se consensus nostri, sed ipsum expectet a nobis et per eum fiat efficax, homo
habet aliquid quod non accepit el in quo
possit gloriari et se discernere ab altero
qui æquali gratia præventus non consentit,
nempe ipsum consensum gratiæ quem non
habet a gratia, sed a se : ergo. Hoc argu­
mentum fusius deductum et varias adver­
sariorum responsiones require de scientia
media § 5.
Attamen juvat paululum adhuc audire
Honoratum Tournely nova procudentem.
Is cum contra suum singulare systema de
gratia Molinistice sufficienti ad faciliora
pietatis opera hoc argumentum ex Apostolo
objecisset.
Despondet 1° « mirum esse adversarios
» perpetuo istum Apostoli textum nobis
» opponere quem ipsimet in sua sententia
» solvendum pariter habent. Nonne in sen» tentia Thomistarum verum istud est,
» eum qui gratiæ sufficienti non resistit,
» efficacem a Deo impetrare; qui vero re» sistit, non impetrare? Ergo unus ab alio
» se discernit contra effatum Apostoli ; qui
» enim non resistit non habet ex gratia ef» ficaci ut non resistat, ut antea ostendi» mus. « Ita Tournely.
Verum totocœlo aberrat doctor Molinia
nus. Falsum namque est in sententia nos­
tra, hoc, quod voluntas non resistat gra­
tiæ sufficienti seu illi consentiat, non ha­
beri ex gratia efficaci, //oc ipsum, inquit
S. '1 h. in cap. 12 Heb. lect. 5, quod ali­
quis non ponit obstaculum gratia, cx
gratia procedit : nec contrarium vel levi­
ter antea ostendit Tournely ; sed erravit
in suis adinventionibus, existimans nos
docere hominem ex seipso non resistere
seu consentire graliæ, quia dicimus quod
cx seipso resistat, quæduo sunt valde di­
versa. Docemus ergo cum nostro Angeli­
co Ductore, hominem, quod non resistat
gratiæ,quod illi consentiat, habere ex gra
tia; quod autem illi resistat, habere ex se,
steque in nostra sententia nihil habere per
quod se discernat nisi in malo. Mirum est
sane (id mihi vicissim liceat) et plusquam
mirum, theologum qui assumit provinciam

400

*

DISSERT. V. A

utnusque partis jura ex æquo exponendi,
prima unius partis principia, vel ignorare,
vel dissimulare.
Alteram responsionem ejusdem theolo­
gi . scilicet consentientem non se discer­
nere sine gratia vel praeveniente, vel co­
mitante, confutatam habes ibidem de scien­
tia media et de decretis, dissert. S, a. 5, § 4.
Iterum alteram responsionem nobis ex­
hibet Tournely q. 9 de grat. a. 1, ox parte
Molinistarum, quasi ipse non foret verus
Molinista ; scilicet, « objectionem hanc ex
» Apostolo præsenli quæstioni non esse
» accommodatam. Nusquam enim contin» git, inquit, ut efficaci gratiæ unus con« sentiat et alter reluctetur; si enim afficax
u supponitur, ambo consentiunt, alias ve» ro non esset efficax... Igitur hypothesis
» quæ solet adduci duorum hominum quo» rum unus gratiæ consentit, alter vero
» resistit, locum non habet, nisi ubi agi» tur de gratia sufficiente, non vero de ef• ficaci. » Huc usque Tournely.
Nugæ profecto nugæ in sententia Tour­
nely, quæ est purus Molinismus. Ecquis
fingit in ea sententia, in qua non dantur
nisi gratiæ ex se sufficientes, non fieri com­
parationem duorum hominum quorum
unus gratiæ sufficienti resistit, alter ei con­
sentit? Hæc est ipsissima in hoc systemate
hypothesis, in qua quaeritur unde habet
quod sit efficax in eo qui consentit et re­
maneat mere sufficiens in eo qui resistit.
Respondent Thomistæ habere quod sit ef­
ficax ex ulteriori gratia; respondetTour­
nely cum suis, id habere ex consensu vo­
luntatis : ergo qui consentit habet aliquid
quod non accepit ct per quod ab allero se
discernit, nempe suum consensum.
Equidem responsio posset videri prima
fronte utcumque valere pro systemate Congruistarumfquod rejicit Tournely), in quo
gratia congrua seu efficax differt in actu
primo a sufficiente in ratione beneficii;
sed cum non differat in ratione auxilii et
virtutis, semper manet quod ex duobus
gratia æquali quoad auxilium et virtutem
praeventis, unus ex se consentiat, non al­
ter, et sic ex se ab alio se discernat. Alia
quæ late prosequitur saepe laudatus theo­
logus his q. 7, 1. 4, conci. 5, ut ab hoe
argumento se expediat, ipsa sua levitate
dissipantur, et pro magna parte soluta ha­
bes loco citato dc scientia media.

I
2° Juxta S. Scripturam, Deus facit ut
i faciamus; Ezech. 56 . Faciam ut inprceceptis meis ambuletis. Facit ut velimus;
Philipp. 2 : Operatur in no' is veZ/e tl
perficere pro bona voluntate. Far.il de no
lentibus volentes, auferenda duritiam et
resistentiam voluntatis et dando obedientiam seu consensum ; Ezech. 11 et 56 : ./«.
feram a vobis cor lapideum et dabo vo­
bis cor carneum. Unde S. Aug. de Prædest. Sanet, cap. 8 : « Hæc gratia quæ oc·
» culte humanis cordibus divina largitate
» tribuitur, a nullo duro corde respuitur·
» ideo quippe tribuitur ul eordis duritia
» primitus auferatur. » Atqui Deus non
dat nobis ut velimus olfaciamus; non au­
fert cor lapideum, id est cor resistens ; non
dat cor carneum, id est cor docile el con­
sentiens; non aufert duritiam et resisten­
tiam cordis per gratiam pendulam et per­
missam libero voluntatis arbitrio, expectantem ejus obedientiam vel resistentiam,
ejus consensum vel repulsum, ut patet ex
terminis; sed per gratiam vi propria effec­
tricem bonæ volitionis et cordis docilis,
obedientiset consentientis, atque victricem
duritiei et resistentiae voluntatis : ergo.
5° Juxta S. Scripturam, gratia est infallibiliter efficax consensus nostri ex omnipotentissima Dei voluntate et supremo do­
minio quod habet super voluntates nos­
tras : ergo non ex consensu voluntatis hu­
manae. Prob. ant. Esther 15, Mardochæus
orans Deum ut convertat cor regis Assueri Judæis infensi, dicit : Domine rex om­
nipotens, in ditione enim tua cuncta sunt
posita, et non est qui possit resistere
tuœ voluntati, si decreveris salvare Is­
raël.... Dominus omnium es,nec est qui
resistit majestati tuœ. Et cap. 14, regina
Esther sic orat : Domine rex deorum et
universal potestatis.... transfer cor il­
lius in odium hostis nostri; ct cap. 15
subjungitur : Converlilque Deus spiritum
regis in mansuetudinem. Quibus verbis
infallibilitas et efficacia motionis ct grati®
divinæ refertur evidenter ad Dei omnipo­
tentiam et non ad consensum Assueri pro­
visum. Unde S. Aug. 1 ad Bonif. cap. 20,
expendens hæc verba, dicit : « Cor regis...
« occultissima et efficacissima potestate
» convertit et transtulit ab indignatione ad
u lenitatem. » item Proverb. 21, cor regis
in manu Dei comparatur divisionibus aqua-

401
DE GRATIA EFFICACI.
mm in manti hortulani : Sicut divisiones | » non volentis hominis, sed miserentis est
aquarum, ita cor regis in manu Domi- | « Dei, quia id voluntas hominis sola non
ni; quocumque voluerit inclinabit illud. » implet, cur non et e contrario recte diEccli. 35, homo in manu Dei comparatur n citur, non miserentis est Dei, sed volenluto in manu figuli. Isai. 10, comparatur » tis est hominis, quia id misericordia Dei
securi, virgæ, baculo in manu hominis, iis » sola non implet? porro si nullus chrisutentis prout vult. Quibus comparationi­ « tianus dicere audebit: Non miserentis est
bus manifestum fit Deum vi suæ potestatis » Dei, sed volentis est hominis, ne Aposct dominii de voluntatibus ad nutum dis­ » tolo apertissime contradicat; restat ut
ponere, non vero ab eis expectare quid » propterea recte dictum intelligatur, non
» volentis, neque currentis, sed miserentis
voluerint.
Beponit Honoratus Tournely hæc frus­ » est Dei, ut totum Deo detur, qui homitra objici ; quia nemo negat gratiæ vim et » nis voluntatem bonam et præparat adefficaciam derivari ex omnipotentissima » juvandam et adjuvat præparatam. >»
5° Juxta regulam traditam a Cœlestino
Dei virtute. Hic iterum verbis ludit et illu­
dit Tournely. Ita quidem : nemo negat papa in Capitulis, cap. 10, fundatam in S.
gratiæ vim et efficaciam quam habet, deri­ Scripturis, Patribus et conciliis, communi
vari ex omnipotentissima Dei virtute; sed theologorum et fidelium sensu probatam,
Molinistæ et Congruistæ negant gratiam « Operi et dignationi gratiæ in negotio sa­
habere vim et efficaciam ex omnipotentis- il lutis nihil penitus est subtrahendum. «
sima Dei viriute determinandi infallibili- Philipp. 2 : Deus operatur in nobis velle
ter voluntatem ad consensum, ut ferunt ct perficere. Joan. 5 : Nemo habet quid­
textus laudati ; quippe qui volunt eam esse quam boni, nisi illud datum illi fuerit
efficacem per consensum ipsum ; et ita ne­ desuper. 1 Cor. 4 : Quid habes quod non
garunt in congregatione habita coram Pau­ accepisti? Rom. 11 .· Quis prior dedit
lo V, vigesimo Septembris 1603.
ei?.... Quoniam ex ipso, per ipsum et
4° Apost. Rom. 9 dicit : Igitur non est in ipso sunt omnia. S. Cyp. lib. 5 ad Quivolentis, neque currentis, sed miserentis rin. cap. 4 : « In nullo gloriandum quando
Dei. Atqui in sententia adversariorum, est » nostrum nihil est. ·> S. Basil. Horn. 22 de
potius hominis volentis quam Dei miseren­ Humilit. « Nihil tibi relictum, o homo, de
tis : ergo. Prob. min. 1° Effectus poliori »» quo gloriari possis, per universum enim
jure tribuitur causæ determinanti quam » in gratia et dono Dei vivimus. » S. Chrycxpectanli alterius determinationem ·. atqui sost. Serm. 2 in Epist. ad Coloss. « In uein sententia adversariorum, homo deter­ » gotio salutis totum est donum Dei. » Dc
minat consensum Dei indifferentem obla­ S. Augustino jam patet ex dictis et patebit
tum et Deus expectat hominis determina­ ex dicendis. Concil. Araus. II cap. 20 s
tionem : ergo. 2° In eadem sententia Deus « Multa in homine bona fiunt, quæ non fanon majus auxilium gratiæ offert operanti » cit homo. Nulla vero facit homo bona,
quam non operanti : ergo quod ille bene » quæ non Deus præstet, ut faciat homo. »
velit et agat, et non iste, tribuendum est Vide insuper c. 5, 5, 6, 7,9, 16, 22, 25.
volenti et currenti, qui suo nutu commu­ Atqui si gratia non sit virtute propria et
ne auxilium determinat. Hinc S. Aug. in per se efficax consensus et determinationis
Enchirid. cap. 52, hunc Apostoli textum nostræ in bonum, sed eum a voluntate exexplicans, dicit : « Si propterea dictum est, pectet, iste consensus, ista determinatio
» non volentis, neque currentis, sed mi- quæ est quid praecipuum in negotio salu­
» serentis est Dei, quia ex utroque fit, id tis, ejus operationi subtrahitur, ut mani­
» est, ex voluntate hominis et misericordia festum est : ergo.
» Dei. ut sic dictum accipiamus, non voProbatur ex S. Augustino.
» lentis neque currentis, sed miserentis est
» Dei, tanquam diceretur, non sufficit sola
Præter ea quæ jam vidimus ex S. Aug.
» voluntas hominis, si non sil etiam mise- prob. 1° ex terminis quibus S. doctor ex­
» ricordia Dei : non ergo sufficit sola mi- primit gratiæ efficaciam. Lib. 1 de Peccat.
* sericordia Dei, si non sit etiam voluntas Meritis cap. 9, vocat gratiam efficacem,
» hominis; ac per hoc si recte dictum est, Spiritus sancti occultissimam gratiam.
Bill. t. III.
26

DISSERT. V. ART. VI.
Lib. de gratia Christi cap. 24, « internam, non est recurrendum ad inscrutabilia Dei
» occultam, mirabilem ac ineffabilem po- judicia cur iste credat aut sequatur, alter
» testatem qua Deus operatur in cordibus non; responsio obvia est, quia iste con­
» hominum non solum veras revelationes, sentit gratiæ et non alter. Ergo.
■ sed etiam bonas voluntates.» Lib. 4cont.
Si dicas, in systemate xal tem CongruisJul. c. 8, « omnipotentissimam volunta- tarum, esse Dei inscrutabile judicium cur
» tem. » Lib. 1 contra 2 Epist. Pelag. c. iste ponatur in circumstantiis congruis in
20, « occultissimam et efficacissimam vo- quibus prævisus est consenti re, et non alter.
» luntatem ac potestatem, quæ convertit
Contra est quod S. Augustinus repetat
» ct transfert corda hominum ab indigna- discrimen inter istos duos ab excclltn» tione ad lenitatem. » Lib. de Corrept. tia potestatis divinæ, quæ prout lubet
et Gratia, «inclinandorum cordium om- hunc tantum vocat ut sequatur, alterum
» nipotentissimam potestatem. » De Præ- non tantum ; et cum Deus ut omnipotens
dest. Sanet, cap. 8, «gratiam quæa nullo possit bonam voluntatem inspirare etiam
» duro corde respuitur, quia ad tollendam nolentibus etiam in circumstantiis contra­
» cordis duritiam primitus datur. » Atqui riis et incongruis, patet quod gratia quæ
hæc competunt gratiæ per se et ex intrin­ tanta est ob excellentiam potestatis diiinæ,
secis efficaci, nullatenus gratiæ permissæ non habeat suam efficaciam a temperamen­
libero arbitrio, et quæ ab ejus consensu to, loco, tempore et aliis circumstantiis,
aut circumstantiis loci vel temporis reddi­ consequenter quod S. Augustinus non
tur efficax. Nam 1° hæc gratia non opera­ recurrat ad inscrutabile judicium cur iste
tur occultis, miris et ineffabilibus modis; ponatur in congruis circumstantiis et non
causa enim cur operetur, est in hoc sys­ alter, sed cur isti detur gratia ex potentia
temate obvia et aperta, scilicet consensus divina efficax et non alteri.
humanæ voluntatis. 2° Non est potentissi5° S. Aug. de Prædest. Sanet, c. 10, di­
ma et eflicacissima, siquidem nihil possit cit: «Quando promisit Deus Abrahæ in
operari si voluntas humana resistat. 5° Non » semine ejus fidem gentium, eam non de
efficit ut homo sit volens et consentiens, «nostræ voluntatis potestate, sed de sua
cum e contra sit efficax quia homo vult et » prædestinationepromisit; promisit enim
consentit. 4° Denique non inclinat corda » quod ipse facturus fuerat, non quod hoquo et quando Deo placet, sed potius ho­ » mines : quia etsi faciant homines bona
mo flectit divinam potentiam quo et quan­ » quæ pertinent ad colendum Deum, ipse
do sibi placet. Ergo.
» facit ut illi faciant quæ præcipit, non illi
2° S. Augustinus refert ad inscrutabilia » faciunt ut ipse faciat quod promisit. AlioDei judicia cur unus efficaciter velit et » quin ut Dei promissa compleantur, non
convertatur et non alter. Lib. de Spirit, » in Dei, sed in hominum est potestate,et
et Lilt. cap. 54 : « Si ad illam profundita- » quod a Domino promissum est, ab ipsis
» tem scrutandam quisquam nos coarctet » redditur Abrahæ : non autem sic credi» cur illi ita suadeaturut persuadeatur, illi » dit Abraham, sed credidit dans gloriam
» autem non ita? duo sola occurrunt quæ » Deo, quoniam quæ promisit potens est
» respondere mihi placet ·. O altitudo di­ » et facere , non ait prædicere, non ait
vitiarum! et : Numquid est iniquitas » præscire...... sed potens est facere, ac
• apud Deum?» De DonoPersev. cap. 9:
» per hoc facta, non aliena, sed sua. « At­
« Ex duobus ætate jam grandibus impiis; qui si gratia non sit per se efficax consen­
» cur iste ita vocetur, ut vocantem sequa- sus nostri ad fidem aut pietatis opus, sed
» tur, ille autem aut non vocetur, aut non ipsum expectet et ab ipso pendeat ut sit
» ita vocetur, inscrutabilia sunt Dei judi- efficax, sequitur 1° quod quando Deus pro­
• cia. » Lib. 11 de Peccat. Merit, e. 5 : misit fidem Abrahæ, non de sua prædesti­
* Cur illum adjuvet. illum non adjuvet, natione, sed de nostræ voluntatis potes­
■ illum tantum, illum autem non tantum, tate promisit ; 2° quod promisit non quod
■ istum illo, illum isto modo, penes ipsum ipse facturus erat, sed quod homines; 5«
» est ; et aequitatis tam secretæ ratio, est quod ipse non faciat ut faciant |homines
* excellentia potestatis. » Atqui si gratia quæ præcipit, sed illi faciant ut ipse faciat
sit efficax ex consensu voluntatis humanæ, quod promisit; 4° quod ut Dei promissa
409

DE GRATIA EFFICACI.
403
Semper adest, quæ gesta velit ; non mori­
impleantur, non in Dei, seel in hominum |
bus illi
sit potentate ; S0 quod potens sit prffdicere i
Fit mora, non causis anceps suspenditur
el præM ire quæ promisit, sed non potens
ullis :
facere, cum hæc pendeanl a voluntate hu­
Ncc quod sola potest, curaofiiciovc ministri
mana, sicqne quod facta aliena non sua
Exeqmtur, farnulisvc vicem committit
agendi.
promiserit : quæ omnia sunt directe con­
tra S. Augustinum. Ergo.
S. Fulgentius lib. de Incarnat, et Grat.
Confirmatur. S. Aug. de Corrept. et c. 29 : « Quomodo Deus omnia quæ vult
Grat. c. 14, probat Deum facere de homi­ » facit, si volens hominem salvum fieri,
num voluntatibus quod vult, cum vult; » cujus salus nonnisi a bona incipit volunquia magis habet in potestate sua volun­ ». tate, ipsum velle non in homine Deus
tates hominum quam ipsi suas: atqui » inchoat, sed ut ab homine nascatur exhorno ex potestate quam habet in volun­ » pectat ? 0 quam pessimum nefas asseritur,
tatem suam , se determinat efficaciter, et » dum gratiæ Deicontumaciterrepugantur,
quod capitale est, salva sua libertate : » qui homines opere Dei se in bonum muergo a fortiori, Deus cx majori potestate » tari negant, qui homines non essent nisi
quam habet in voluntates hominum, de­ » bonitate Dei operantis existèrent.» Hæc
terminat eas efficaciter salva eorum liber­ ex utroque Prospero et Fulgentio aperta
tate; alioquin quomodo haberet magis in sunt, nec commentariis indigent.
potestate voluntates hominum quam ipsi
His omnibus adde sententiam Molinista­
suas?
rum et Congruistarum fundari in scien­
4" Juxta S. Aug. difficile est conciliare tia media, quam S. Augustinus rejicit,
libertatem cum gratia. Sic lib. de Grat. non solum quoad abusum, sed etiainquoad
Chr. c. 47 : « Ista quæslio ubi de arbitrio substantiam. Videde scientia media a. 6, $4.
» voluntatis et Dei gratia disputatur, ita
Probatur ex D. Thoma.
» est ad discernendum difficilis, ut quando
» defenditur liberum arbitrium, negari Dei
1° S. Thomas in cap. 5 ad Ephes. Lect.
» gratia videatur; quando autem asseritur 2, ut jam vidimus, distinguit duplex auxi­
» Dei gratia, liberum arbitrium putetur lium gratiæ, unum quod dat posse seu fa­
» auferri. » Et lib. 2. coni. litt. Petiliam cultatem bene agendi, aliud quod dat ip­
c. 84 : « Si tibi proponam quæstionem, sam volitionem et actionem. « Facultatem
» quomodo Deus Pater attrahat ad Filium »> autem, inquit, dat Deus infundendo vir» homines quos in libero dimisit arbitrio, » tutem et gratiam per quas efficitur homo
» fortassis eam difficile soluturus es. Quo- >» potens et aptus ad operandum; sed ip« modo enim attrahit sit dimitti ut (piis >» sam operationem confert in quantum ope» quod voluerit eligat ? Et tamen utrum- » ratur in nobis, interius movendo et ins»· que verum est; sed intellectu hoc pene- » ligando ad bonum. Et ideo hoc accipiens
« trarc pauci valent. » Atqui in utroque » Apostolus, dicit quantum ad primum :
systemate Molinistarum et Congruistarum » Dico quod fact ussum minister... Quanomnes facile penetrare possunt concordiam » tum ad secundum dicit : Secundum opelibertatis cum gratia : quis enim, etiamsi » rationem quam Deus efficit, in quanstupidissimus, non intelligat manere liber­ ■ tum virtus ejus operatur in nobis et velle
tatem cum gratia quæ ab ejus nutu pendet? » et perficere pro bona voluntate. » Ergo
Imo ideo conficta sunt ista systemata, ut juxta S. Tliomam, gratia operatur in nobis
hæc concordia facile perciperetur : quo et velle et perficere virtute divina et mo­
uno palam est quantum distent ista syste­ vendo nos ad bonum ; sicque est efficax cx
se, non ex volilione au (.operatione nostra.
mata a S. Augustini systemate.
2° 1 2, q. 109, a. 1, quærens utrum ho­
A S. Augustino non sunt separandi fi­
delissimi ejus discipuli SS. Prosper et mo sine gratia possit aliquod verum cog­
Fulgentius. S. Prosper carmine de Ingra­ noscere, dicit : « Omnes motus tam corpo« rales quam spirituales redimetur in pritis cap. 15 :
Ast vero omnipotens hominem cum gratia » muni movens simpliciter, quod est Deus ;
salvat.
» ct ideo quantiimcumque aliqua natura
Ipsa suum consummat opus, cui tempus » corporalis vel spiritualis ponatur perfect
agendi

W

I

DISSERT. V. ART. VI.
» ta, non potest in suum actum procedere
4° 1 2. q. 10, a. 4, dicit : « Si Dem
» nisi moveatur a Deo. Non solum autem » movet voluntatem ad aliquid, incompoÿ
» a Deo est omnis molio sicut a primo mo- » sibile est huic poni, quod voluntas ad
» venio, sed eliam ab ipso est omnis for- » illud non moveatur; non est tamen im» malis perfectio sicula primo actu. Sic igi- » possibile simpliciter. » Q. 6 de malo a
» tur actio intellectus et cujusquam entis unico ad 5 : « Deus movet voluntatem im·
» creati dependet a Deo quantum ad duo: » mutabiliter propter efficaciam virtutis
» uno modo, in quantum ab ipso habet per- » moventis quæ deficere non potest, sed
» fectionem sive formam per quam agit ; » propter naturam voluntatis motæ quæin» alio modo, in quantum ab ipso movetur » differenter se habet ad diversa, non in·
» ad agendum. » IbiS. Thomas explicat ne­ » ducitur necessitas, sed manet liberte;
cessitatem et efficaciam gratiæ per motio­ » sicut etiam in omnibus providentia divi·
nem divinam ; motio autem divina non est » na infallibiliter operatur, et tamenacauefficax exmotu mobilis, sed propria virtute. » sis contingentibus proveniunt effectus
5° 5 cont. Gent. cap. S9, impugnans ut » contingenter, in quantum Deus omnis
erroneam opinionem eorum qui dicebant » movet proportionabiliter, unumquodque
Deum dare nobis virtutem volendi, non » secundum suum modum. » 1 p. q. 19,
autem ipsum velle, sic ait : « Quibus qui- a. 8 0 : « Cum voluntas divina sit effica» dem auctoritatibus sacræScripturæ resis- » cissima, non solum sequitur quod fiant
» titur evidenter; dicitur enim Isaï. 26 : » ea quæ Deus vult fieri, sed quod eo mo·
» omnia opera nostra operatus cs in no- » do fiant quo Deus ea fieri vult : vult au» bis, Domine. Unde non solum virtutem » tem quædam Deus fieri necessario, qui·
» volendi a Deo habemus, sed etiam ope- » dam contingenter. » Et ad 2 : « Et lio:
»» rationem, Præterea hoc ipsum quod Sa- » ipso quod nihil voluntati divinæ resistit,
» lomon dicit : Quocumque voluerit, in- » sequitur quod non solum fiant ea qui
» clinabit illud, ostendit non solum di- » Deus vult fieri, sed quod fiant contin» vinam causalitatem ad potentiam volun- »> genter vel necessario, quæ sic fieri vult.»
» tatis extendi, sed etiam ad actum ipsius. Hæc sunt plana et aperta, atque diserte in
» Item Deus non solum dat rebus virtu- terminis exprimunt efficaciam infallibilem
» tem, sed etiam nulla res potest propria gratiæ repetendam esse ex efficacia volun­
» virtute agere, nisi agat in virtute ipsius, tatis divinæ, et quod potissimum est, sal­
» ut supra ostensum est. Ergo homo non vam manere libertatem sub illa.
Utrumque iterum eruitur ex q. 22 de
• potest virtute voluntatis sibi data uti, nisi
« in quantum agit in virtute Dei. Illud au- verit. a 8, ubi dicit : « Omnis actio volun» tern in virtute cujus agens agit, est causa » tatis in quantum est actio, non solum est
» non solum virtutis, sed etiam actus ; quod » a voluntate ut immediate agente, sed
» in artifice apparet, in cujus virtute agit » etiam a Deo ut primo agente, qui vehe» instrumentum, etiam quod ab ipso arti- » mentitis imprimit : unde sicut voluntas
» fice propriam formam non accepit, sed » potest immutare suum actum, ita ct mul» solum ab ipso applicatur ad actum : Deus » to amplius Deus. » Nihil urgentius; inde
» igitur est causa in nobis non solum vo- enim sic formo argument um. Deus ut pri­
» luntatis, sed etiam volendi.» S. Th. hic mum agens vehementius imprimit volunta­
.oquitur de causaliiate Dei in genere, tam ti, quam ipsa utsccundum agens sibi : atqui
in ordine supernatural! quam naturali : at­ voluntas ut secundum agens seipsam in ge­
qui Deum causare immediate in nobis non nere causæ efficientis movet ct se determi­
solum potentiam voluntatis, sed etiam ac­ nat ad agendum salva libertate : ergo mul­
tum volendi, ct hominem non posse vir­ to amplius Deus ut primum agens in ge­
tute voluntatis sibi data uti, nisi in quan­ nere causæ efficientis ipsam movet et de­
tum agit virtute Dei} sicut instrumentum terminat salva libertate.
non agit nisi virtute artificis quatenus ab
5° Juxta S. Th. usus gratiæ est a gra­
ipso applica;·'!’, important evidenter mo­ tia : ergo est per se ct vi sua efficax. Palet
tionem gratiæ, non expect antis consensum consequent ia ; quia non potest sui u-um
voluntatis, sed illum virtute divina efficien­ conferre, nisi vi sua et efficacia moveat et
tis : ergo.
applicet voluntatem. « Usus enim rei, in-

DE GRATIA EFFICACI.
405
» quit M. Th. 1 2, q. 16, a. 1, importat tia efficaci ab eventu seu ex pracientia et
» applicationem rei illius ad aliquam ope- circumstantiis, hoc est, gratia pendula,
» rationem : unde el operatio ad quam ap- permissa determinationi liberi arbitrii et
■ plicamus rem aliquam, dicitur usus ejus ; ejus consensum ac determinationem expeo
s sicut equitare est usus equi, et percutere tante, sequitur 1° quod tollatur a Deo ratio
primæ causæ et primi motoris,quia volun­
s est usus baculi. »
Prob. ant. 1° S. Th. i p. q. 25, a. 5, tas se determinat, non determinata a Deo.
qnærensanpræscientiæ meritorum sit causa Sequitur 2° quod tollatur ab eo ratio causæ
jrædestinationis, respondet nullam esse universalis, quia est aliquid, scilicet con­
rausam prædeslinationis cx parte hominis, sensus et libera determinatio voluntatis,
quia si quæ esset, foret maxime prævisus quod ejus causalitatem subterfugit. 5° Quod
bonus usus gratiæ collalæ : « sicut si rex decurtetur omnipotentia Dei et supremum
» dat alicui militi equum quem scit eo be- dominium quod habet supra nostras volun­
» ne usurum. Sed, inquit, isti videntur tates, quia non potest in quibusviscircum» distinxisse inter id quod est ex gratia ct stantiis voluntates nostras inclinare in bo­
» id quod est ex libero arbitrio, quasi non num. 4° Quod tollatur praecipua ex parte
» possit esse idem ex utroque... Non est necessitas orationis; nam in illa sententia
» autem distinctum quod est ex libero ar- non est necesse a Deo petere quod consen­
» bitrio et ex pradestinatione (seu gratia), tiamus gratiæ, cum id sit a nobis et non a
« sicut nec est distinctum quod est ex cau- Deo. 5° Quod non debeamus Deo gratias
» sa secunda et causa prima ; divina enim agere pro eo quod est caput in negotio sa­
» providentia producit elTectus per opera- lutis , scilicet pro determinatione ad bonum
» tiones causarum secundarum, ut supra quæ est a nobis et non a Deo.6°Quod
» dictum est : unde et id quod est per li- non in sola spe gratiæ inniti debeamus,sed
» beruin arbitrium est ex pradeslinalio- præcipue in nostra libertate, cum sit sem­
« ne, » consequenter ex gratia quæ datur per nobis liberum eam reddere efficacem;
per pradestinationem. 2° Idem quærit ct et inde quod non tam anxie timere debea
resolvit S. Doct. ad Rom. 9, Lcct. 5. « .Ma- mus pro salute nostra, nec tanta sollicitu­
» nifestum est, inquit, quod omne Dei dine illi invigilare. 7° Quod hæc sententia
* beneficium, quod homini confert ad sa- videatur affinis Semi-Pelagianismo, quate­
» lutem, est divinæ prædeslinationis elfcc- nus componit cum Deo, partem homini
» Ius : divinum autem beneficium non so- vindicet et partem Deo, et quod pejus est,
» Ium se extendit ad infusionem gratiæ qua homo primum tollat, promendo ex se suum
» homo justificatur, sed etiam ad gratiæ consensum, Deo posterius det : in quo,
» usum. » Et postea , « Sic igitur ipse juxta S. Aug. situs erat error Semi-Pela» usus gratiæ est a Deo. » Similiter q. 6 gianorum.8°Specialiter contra systema gra­
de vent. a. 2, ad 11,1 Cor. c. 15, Leet. 1 ; tiæ congruæ, quod Deus in illo non sit ma­
confer dissert. 9 de pradest. a. 6, conci. 3. gis auctor bonorum quam malorum ope­
Ilis sisto ne tædium lectori afferam, el rum; quia in tantum in eo systemate Deus
quia rationes sequentes sunt principia quæ dicitur auctor bonorum operum, in quan­
constanter ubique docet S. Doct. 1 Joc unum tum ponit hominem in iis circumstantiis in
breviter addo sicut deS. Augustino. Sen­ quibus pravidet eum bene usurum gratia
tentia opposita fundatur in scientia media, et cum eo simultanée concurrit ad opus :
nostra sequitur ex decretis perse efficaci­ atqui pariter illum qui male agit ponit in iis
bus : atqui S. Th. non agnoscit scientiam circumstantiis in qidbusprævidet illum gra­
inediam, et docet decreta per se efficacia. tia oblata male usurum, ctcoucurrit simul­
Aide utrumque probatum intracl.de Deo, tanée cum illo ad malum opus : ergo. Hæc
diss. 6 et 8.
omnia fusius exposita cum respon-ionibus
adversariorum , praesertim Honorati TourProbatur rationibus.
nely, require dissert. 6 de scientia inedia
f» Probatur rationibus, quæ sunt incon­ a. 6, §6.
Adde iterum specialiter contra idem sys­
venientia quæ deduxi contra scientiam me­
dian , et quæ nunc compendio sic resumo. tema gratiæ congruæ, quod subjace.it om­
nibus fere difficultatibus quæ contra graîuI lata gratia Tier se efficaci, ct posita gra-

DISSERT. V. ART. VI.
ΖΟβ
tiain perse efficacem proponuntur. Nam is lem ad quodeumque voluerit, non ent ab­
cui denegatur gratia congrua et datur tan­ surdum sed plane verum dicere in hoc casu
tum incongrua, non plus facit aut faciet superiorem quantum ad usum sui concursui
quam is cui denegatur gratia per se efficax oblati subjici inferiori. Est autem hic nos­
et datur tantum sufficiens Thomistica, ut ter casus.
non semel in tract, de Deo et in hoc præAd secundum. Detegenda estæquivocasenli observavimus : undeMarlinonus, So­ tio latens in hac voce grulia. Est quædam
cietatis scriptor, in suo Anti-Jansenio, gratia physice præmovens et determinans
disp. 26, sect 5, n. 23, concludit eam sen­ voluntatem ad actus indeliberatos : hujus­
tentiam fuisse inutiliter excogitatam ad ex­ modi gratiam non ægre admittunt adversaplicandas difficultates circa auxilia gratiæ; rii, saltem aliqui;sed de ea hic non agitur,
et Honoratus Tournely q. 7 de grat. a. 4, quæstio est enim de gratia nos movente ad
conci. 4, eam rejicit, quia vel retabitur in consensum deliberatum voluntatis. Res­
sententiam Molinæ, vel premitur iisdem pective igitur ad illum consensum delibe­
ratum est, secundum omnes, gralia pro­
difficultatibus ac systema Thoinisticum.
2° Confer diligenter dissert. 8 de decre­ venions inoraLs, alliciens ct movensobjectis a 5, § 4, ubi prima ratio omnia ferine tive voluntatem quoad specificationem in
hucusque dictasummatimcomplelitur cum genere causæ finalis, non efficientis : non
omnibus adversariorum effugiis praeclusis. aliam prævenientem agnosnitl ournely cum
Ibidem pro coronide adjecimus, adversa­ Alolin istis; et hæc quidem etiam in eorum
rios alibi agnoscere nostram determinatio­ sententia non indiget determinari quoad
nem in bonum non esse a Deo; quod hic speciem, sed quantum ad hoc potest dici
negant, ut tot absurditatum declinent in­ determinatio et impulsus; indiget tamen
vidiam. Hæc, inquam, omnia hic habeto determinari quoad exerciiium,quiaea po­
pro dictis, ne eadem repetere cogamur.
sita voluntas est adhuc indifferens et inde­
Id unum tantum observandum est, quod terminata ut eam sequatur vel non : unde
jam ex parte observavi § 2 de scientia me­ ex hac parte jam habemus in hoc systemate
dia, scilicet, argumentis quibus probatur gratiam determinabilem a voluntate. Sed
in sententia Molinistarum et Congruista- quod potissimum est, prêter hanc gratiam
rum gratiam subjici voluntati, ab ea déter­ moralem, agnoscunt .Molinistæ necessa­
minai i et esse ejus pedisseqnam, duas pas­ riam esse aliam qua Deus concurrat physice
sim a Tournely adhiberi responsiones. ad consensum meum deliberatum. Hunc
1° Dicit absurdum esse ut superior dicatur autem concursum seu gratiam dicunt a Deo
inferiori subjici, quando inferior superioris offerri non determinatum ad unum; alias,
mandata exequitur; 2° pariter absurdum inquiunt, læderetur libertas; sed indiffe­
esse ut quod ex se determinatio quædam rentem et voluntatis determinationi per­
est, inclinatio, impulsus ad aliquid, dicatur missum : ergo de isto concursu seu gralia
determinari, quando voluntas determina­ non potest dici quod sit determinatio et
tionem illius seu motionem est impulsum impulsus, sed vere dicitur quod sit ver­
sequitur : gratia autem , inquit, ct ex se satilis , pendulus, indifferens, determina­
determinatio quædam, inclinatio, propen­ bilis a voluntate etejus pedissequus;et sic
sio ad bonum , quam cum voluntas sequi­ sublata æquivocatione , manent præclus®
tur , non determinat gratiam ab bonum, Tournely responsiones.
sed potius ejus determinationem sequitur,
5° Homo in statu naturæ lapsæ, est ad­
et mandata Dei superioris exequitur. Ita modum infirmus circa bonum et totus pro­
doctor Sorbonicus.
nus in malum, extus objectis et exemplis
/f. ad primum. Equidem verum est ab­ seductus, intus passionibusabreptus.«Cum
surdum esse ut superior dicatur subjici in­ » avaritia nobis, inquit Cyprianus apudS.
teriori , quando inferior mandata superio­ » Aug. 1. 2 cont. Jul. c. 8, cum impudiciris exequitur, ibi sistendo ctin ordine mo­ » lia, cum ira, cum ambitione congressio
rali : at si ut inferior exequatur mandata » est ; cum carnalibus vitiis, cum illecebris
superioris, indigeat in ordine physico con­ ·» sxcularibus assidua et molesta luctatio
cursu superioris, ct superior illum ei offe­ » est; obsessa mens hominis et undique
rat indifferentem et ab ipso determinabi­
> diaboli infestationibus vallata vix relis-

DE GRATL EFFICACI.
» tit. » Igitur sic ex omni parte incitamur
ad malum, ut si gratia vi sua potentissima
voluntatem non finnaret contra malum et
non converteret in bonum, sed ipsam sibi
relinqueret, vbxMrt ne vix unus e mille non
succumberet : undeS. Aug. deCorrept. et
Grat. c. 12, dicit : « Si in tanta infirmitate
» vitæ hujus.... ipsis relinqueretur volun» tassua.... inter tot et tantas tentationes
» infirmitate sua voluntas ipsa succumbet,
» nec vellent aut non ita vellent iniirmi» tale voluntatis ut possent.Subventum est
» igitur infirmitati voluntatis humanæ, ut
» divina gratia indeclinabiliter et insupe» rabiliter ageretur, et ideo quamvis infir« ma, non tamen deficeret, neque adver» sitate aliqua vinceretur. «
Objectiones.

Quantum ad objectiones quæ solent peti
ex quadruplici capite : 1° ab auctoritate;
2° ex læsione libertatis;5°ex insufficientia
auxilii quod dicitur sufficiens; 4° cx affini­
tate cum Calvinismo, eas totidem abun­
de solutas habes sœpe dicta dissert. S de
decretis a. 4. Quapropter supervacaneum
existimo illas hic denuo instaurane. Vide
loco cit.
Illud tantum ad cumulum observandum
est, sæpeobjici ab Honorato Tournely gra­
tiam per se efficacem habere essentialem
connexionem cum actu, et eum inde inferre
lædi libertatem. Sed est iterum æquivocatio in ly essentialem ; non enim gratia per
se efficax habet essentialem connexionem
cum actu , quasi illum necessario pariat,
sicut,v. g. essentia parit proprietates; sed
sic ut habeat ex se virtutem infallibiliter
obtinendi consensum : unde potest sic dis­
tingui. Habet connexionem essentialem,id
est infallibilem cum actu, C. id est neces­
sariam, Ar. Quia movet voluntatem non
quomodocumque, sed ut libere consentiat
ct cum potentia dissentiendi.
ConsectariumdesystcmatclIonoraliTounu ly.

Ex dictis habes pariter explosum syste­
ma quod pene extinctum cum Alphonso Le
Moyne de novo instauravi 11lonoratusTournely, in quo systemate admittit ad faciliora
pietatis opera, præsertiin ad orationem,
gratiam sensu pure Molinistico sufficien­
tem, quam voluntas suo consensu reddat
efficacem ; momenta enim quæ inasserlio-

407

nem gratiæ per se efficacis protulimus, probant universaliter eam requiri pro omni
pietatis opere sivo facil' sive difficili : unde
S. Aug. lib. 1 Retract.*c.9 : « Quia omnia
» bona, et magna, et media, et minima
» ex Deo sunt, sequitur ut ex Deo sitetiam
» bonus usus liberæ voluntatis. » Insuper
allucinatur Tournely, ut jam notati, dum
orationem cum omnibus conditionibus requisilis ut sit impetratoria, inter faciliora
salutis opera reponit.
Momenta quæ profert ex S. Scriptura
Tournely pro suo systemate, eadem sunt
quæ Molinistæ proferunt pro suo : unde ea
alibi discussa hic omitto.
Deinde arguit 1° exS. Aug.lib.de Nat.
ct Grat. c. 44, ubi dicit : « Non igitur Deus
» impossibilia jubet, sed jubendo admonet
» et facere quod possis et petere quod non
» possis. » Cap. vero 69 : « Eo ipso quo
» firmissime creditur Deum justum et bo» num impossibilia non potuisse præcipere,
» hinc admonemur et in facilibus quid aga» mus, et in difficilibus quid petamus. ■
Jl. his et similibus textibus S. Augustinum nihil aliud velle quam quod pro facilibus habeamus gratiam proxime sufficientem, pro difficilibus remote sufficientem :
at nusquam dixit sufficientem sive proxime
sive remote; per solum consensum independenterab ulteriori gralia fieri efficacem.
Arguit 2°. S. Aug. lib. de Grat. et Lib.
Arbit. distinguit in homine duplicem bonam voluntatem, unam parvam et invalidam, alteram magnam ct robustam : unde
infertTournely voluntatem parvam conferri
per gratiam sufficientem, magnam et robustam per gratiam efficientem. Per quam
regulam dialectices valeat hæc illatio, videant oculati.
R. ergo parvam voluntatem conferri per
gratiam, quæ est efficax respectu illius, et
sufficiens proxime vel remote respectu volunlatis robuste.
Arguito0ex variis rationibus quas refert
exThomassino, sed quæ militant tantum
contra illos qui agnoscunt gratiam Molinislice sufficientem in statu innocentia.
Unde nihil ad nos.
Arguit 4°. Gralia sufficiens sensu Thoinistico, prout ab efficaci distinguitur, cffertum aliquem imperfectum producit :
quidni, inquiet, pariter ct gralia qualem
defendimus?

B

*1
O
2

1
^3
,
' 1

'01
·Ώ
(M
’ Λ|
. Jr
..W
; HkI
!»
' ■
IH
I j
S
H
’!
lM
, · i|
'■
dM
; 'Ί
I M
I J
-I
,
I

.- I

I
||
II y I
>1
fj|jl
;
|, ·']
j^Hl
I 1I
1*3·
’^>vl
I 'I
|SDI
I .

DISSERT. '
Λ. apertam esse disparitatem ; quia nos­
tra quæ dicitur sufficiens in ordine ad ul­
teriorem et præcipuum effectum, est propriavirtute efficax ad immediatum ad quem
datur : at gratia sufficiens Tournely, non
est propria virtute efficax imperfecti effec­
tus, sed tantum ex consensu voluntatis ;
quod fieri non potest.
Instat. Non facile intelligitur in opi­
nione Thomistarum, quomodo illa gratia
sufficiens effectum suum producat, an sine
vel cum præmotione physica.
Ii. Cum præmotione physica.
Urget. Si cum illa præmotione, utquid
gratia illa hæret in actu debili ct imperfec­
to , quandoquidem adjunctam habet phy­
sicam præmotionem tam efficacem et po­
tentem?
Ii. Quia ista præmotio datur tantum ad
Ilum actum imperfectum et non ad ulte­
riorem : non est autem efficax nisi ad ac­
tum ad quem datur.
Et hæc sunt singularis systematis Tour­
nely præcipua momenta quæ indubie ipsi
videntur numero ct pondere gravissima,
sed quæ nec tyronem Thomistam movere
valeant.

. ART. VIL
sequitur ; quia si gratia sit ita sufficient
ut nullo alio auxilio requisito ex parte Dei
producat effectum, gratia non erit per se
efficax, sed ab eventu. Si e contra gratia
non sit ita sufficiens ut producat effectum
sine alio auxilio requisito ex parte Dei,
gratia non erit ab eventu, sed per se et
virtute divina efficax : atqui Tournely re­
jicit gratiam sufficientem Congruistarum
a. 4 cit. conci. 4; quia, inquit, vel relabitur in sententiam Molinæ , vel premitur
iisdem difficultatibus quæ opponuntur
contra gratiam sufficientem Thomisticam:
ergo.
5° Tandem, certum est quod etiam ad
opera ardua ct difficilia non admittat gra­
tiam per se efficacem. 1° Quia eodem a. 4,
conci, δ, rejicit ct multis argumentis im­
pugnat gratiam sufficientem quæ nunquam
producit suum effectum defectu gratiæ per
se efficacis : ergo gratiain per se efficacem
rejicit. Patet consequentia ex numero
præcedenti. 2° Ille certo rejicit gratiam
per se efficacem ad quæcumque salutis
opera cliain difficiliora, qui propugnat
scientiam mediam, qui impugnat decreta
per se efficacia et praedestinationem gra­
tuitam, qui contendit gratia per se efficaci
QUÆSTIO CURIOSA.
everti libertatem , ct auxilium quod dici­
Quam gratiam efficacem admittit Honoratus tur sufficiens, esse insufficiens; qui deni­
Tournely ad difficiliora salutis opera.
que quacumque occasione data, probat,
laudat, extollit momenta contra gratiam
1° Videtur quod non admittat ad opera
perse efficacem ; improbat, rejicit, con­
pietatis difficilia gratiam efficacem ab even­ temnit momenta assertorum gratiæ perse
tu sensu Moliniano. 1» Quia illam admittit efficacis: atqui is est HonoratusTournely,
tantum ad opera facilia ; vult enim ad opera ut patet vel leviter inspicienti ejus operas
acilia gratiam sicsufficientem,utali(|uando
ergo.
producat effectum sine ulteriori gratia,
Remanet igitur problema, quæ sit mens
quod est admittere gratiam efficacem per
Honorati Tournely circa gratiam efficacem
consensum voluntatis ; et hanc, inquam ,
ad difficilia pietatis opera; et mirrnn om­
admittit tantum ad opera facilia : ergo
nibus esse debet hunc doctorcm mentem
censetur aliam requirere ad opera diffici­
suam circa hanc materiam , inter omnes
liora. 2° Quia rejicit gratiam sufficientem
theologicas celeberrimam, hic tacuisse.
Molinæ in tota sua latitudine, eo quod ex­
cludat necessitatem graliæ efficacis ad ope­
ARTICULUS VII.
ra salutis ardua et difficilia : ergo ad opera
salutis ardua et difficilia requirit aliam Expenduntur varii modi explicandi ef­
ficaciam el causalilalcm graliæ per
gratiam efficacem quam Molinianam. Ita
se efficacis.
Tournely q. 7 de Grat. a. 4, conci. 2 et 3.
2" Videtur quod non admittat gratiam
Qui admittunt gratiam per se efficacem,
efficacem sensu Congruistarum. Ille enim non uno modo ejus efficaciam et causalinon admittit gratiam efficacem sensu Con­ talem explicant : quinque modi commu­
gruistarum , qui rejicit gratiam sufficien- nius circumferuntur. Quidam eam expli­
icm eorum sensu ; unum enim ex altero cant per multitudinem auxiliorum ;quidarv
403

EXPENDUNTUR VARII MODI EXPLICANDI EFFICACIAM, etc. 409
per causalitatem moralem ; alii per actus non ; nec potest id certo cognoscere nisi
indeliberatos; alii per delectationem vic­ quia vult hoc in singulari esse efficax, aliotricem ; alii tandem per præmotionem phy­ quin recurrendum est ad scientiam me­
sicam. Hos quinque modos sequentibus diam. Quo pihflto , restat iterum explican­
expendemus et verum stabiliemus.
dum in quo consistathæc efficacia; sicque
comparatio facta nihil juvat istam senten­
§ I. — Expenduntur et rejiciuntur 1res prio­
tiam.
res modi.
II. Alii reponunt efficaciam et causali­
I. Explicare efficaciam et causalitatem tatem gratiæ per se efficacis in auxiliis mo­
gratiæ per se efficacis per multitudinem et ralibus , non quidem fallibiliter moventi­
coacervationem auxiliorum, non est expli­ bus ad sensum Molinæ vel Congruistarum,
care id quod quæritur, nec difficultatis qui adhibent scientiam mediam, qua Deus
nodum attingere ; nemo enim negat Deum exploret cui ex innata libertate simus con­
pluribus auxiliis tam extrinsecis quam in­ sensuri; sed in auxiliis infallibiliter moven­
trinsecis hominem ad se attrahere : sed tibus, seu quæ putant infallibiliter movere,
quæstio est 1° unde illud ex istis multis , et quibus tribuunt quidquid tribuimus auxi­
cui voluntas consentit,sit efficax; an pro­ liis physice moventibus. Verum cum auxi­
pria virtute, an consensu voluntatis ? dein­ lium morale non moveat Tlisi objective
de si propria virtute, quomodo ista effica­ invitando, alliciendo , suadendo , etc. et
cia sit explicanda et in quo reponenda? in ratione causæ finalis tantum , qualumquorum nihil dicit ista sententia. Si enim cumque ponatur, ipsa voluntas semper re­
dicat hoc auxilium esse propria virtute ef­ manet in potentia et indeterminata ut illi
ficax, id omnes graliæ perse efficacis asser­ consentiat, maxime voluntas infirma,dura
tores dicunt; sed quærunt quomodo el in et indocilis ad bonum, nisi per aliquid
quo reponenda est ista efficacia est virtus : intrinsece in ea receptum mutetur et deter­
an in motionibus moralibus, an in actibus minetur. Neque dicas mutari et deter­
indeliberatis, an in delectatione victrici, minari per ipsum consensum et operatio­
an in præmotione physica ; el hoc non ex­ nem ; tum quia debet mulari et determinari
plicat iste modus. Si dicat esse efficax ex ut operetur et consentiat, ergo antecedenconsensu voluntatis, jam rejicit gratiam per ter ad consensum et operationem; tum
se efficacem et redit ad sententiam Molinæ, quia operatio non mutat agens active, sed
teneturque admittere scientiam mediam passum, quia operatio non exit ab aliquo
qua Deus exploret cui auxilio voluntas sit nisi prout est in actu, et patitur prout est
consensura, quam tamen scientiam mediam in potentia : ergo in quantum operatur
agens, non mutatur a sua operatione effec­
non admittunt patroni hujusmodi.
Dicunt. Sicut infallibile est moralitcr tis e, sic enim pateretur in quantum ope­
justum inter tot peccatorum venialium ten- rans : ergo si mutatur, est anlecedenter
tationes aliquando peccaturum vcnialiter ; ad operationem. Et hac ratione etiam pro­
ita infallibile est moralitcr inter tot auxilia batur efficaciam et causalitatem gratiæ per
se efficacis non posse explicari per sym­
aliquod futurum efficax.
Sed contra 1°. Cuilibet particulari ten- pathiam, vel per decretum divinum imme­
tationi peccati venialis homo potest resis­ diate absque aliquo intrinsece recepto in
tere potentia consequente et cum tenla- voluntate , ut quidam volunt.
Insuper Pelagius admisit auxilia mora­
tione componere dissensum : ergo similiter
cum quolibet auxilio particulari poterit lia etiam interna, ut vidimus in dissert. 1.
componere dissensum, et sic nullum erit Neque tamen id satis fuitS. Augustino,
per se efficax. 2° Ex hoc quod homo inter qui ulterius requirebat subministrationem
tot tentationes peccati venialis infallibili- virtutis ct gratiam, qua Deus operatur in
tcr peccaturus sit vcnialiter, non possumus cordibus hominum, non solum veras
certo cognoscere quod peccatum veniale revelationes,quod fit per auxilia intrinsece
determinate committet, sed in communi recepta in intellectu et moventia objective
tantum quod aliquando peccabit : at Deus voluntatem ; sed etiam bonas voluntates,
distincte cognoscit quodnam auxilium in quod lit per gratiam involuntate receptam,
particulari futurum sil efficax, quodnam qua mutatur el determinatur ad bonum.

410
DISSERT. V. ART. VIK
III. Tertius modus reponit efficaciam | mæ in bono present! complacentis et quiet·
et causalitatcm gratiæ per se efficacis in i cantis, et iste motus est delectatio. 2e Sumotibus indeliberatis, pia scilicet affectio- mitur delectatio latiori sensu pro affectu,
ne, quæ si sit fortior tentatione, vincet et seu inclinationi* voluntatis in bonum ut
erit efficax : ita ex nostris Gonzales. Ve­ conveniens et naturæ ac rationi consenta­
rum quamvis pia affectio indeliberata ju­ neum. Et utroque sensu sumpta potest
vet et sit semen boni operis, attamen quan­ esse deliberata vel indeliberata.
Item gratiam per se efficacem consistere
tumvis fortis supponatur, ut voluntas in­
fallibiliter eam deliberate sequatur et ei in delectatione, potest intelligi, vel in sen­
consentiat, debet per ulteriorem gratiam su formali, ut videlicet gratia efficax sit
seu motionem cooperantem determinari, ipsa delectatio victrix ; vel in sensu cau­
alioquin cassa manebit, non solum ex for­ sali, ut gratia efficax sit hujus delectationis
tiori tentatione, sed vel ex instabilitate vo­ causa.
Hoc ultimo sensu intellexisse S. Augus­
luntatis humanæ, vel ex pluribus aliis cau­
sis, ut sæpe contingit et experientia novi­ tinum probant sequentia. Lib. 1 de Nup­
mus. Amplius confutabitur hæc sententia tiis et Concup. cap. £0, ait : « Condelec» latio legi Dei secundum interiorem hoex dicendis § sequenti.
» minem, de magna nobis venit gratia. § Π. —Expenditur et rejicitur quartus modus Lib. de Spirit, et Litt. cap. 5 : « Nos autem
per delectationem victricem.
» dicimus humanam voluntatem sic divi» nilus adjuvari ad faciendam justitiam, ut
Non pauci reponunt efficaciam et cau» accipiat Spiritum sanctum, qua fiat in
salitatem gratiæ in delectatione victrici,
» animo ejus delectatio, dilectioque illius
quam etiam vocant dilectionem et chari» summi et incommutabilis boni quod est
tatein, inspirationem dilectionis ct chari« Deus. » Lib. 1 ad Simplic. q. 2 : Cum
tatis; his enim nominibus promiscue utun­
ergo nos ea delectant quibus pro/icimus
tur, et ita expresse docuisse S. Augusti­ ad Deum, inspiratur hoc ct prtcbelur
num contendunt.
gratia Dei. Ergo juxta S. Aug. delectatio
At non sunt unius labii nec unius sen­ non est gratia, sed ejus effectus.
sus. Quidam pro delectatione indeliberata
Id etiam ratio naturalis evincit. Ie
pugnant,alii pro deliberata. Ex primis qui­ Delectatio est actus vitalis polentiæ; gra­
dam sustinent delectationem indelibera- tia autem non est actus vitalis,alioquin a
tam nccessitantem, ut Janscnius, cujus er­ potentia vitali cflicejetur. 2° Delectatio
ror in tertia propositione ex quinque fa­ spiritualis circa bonum supernaturale, quo­
mosis est damnatus. Quidam defendunt vis modo sumatur, est actus bonus : ergo
delectationem indelibcratam non necessi- est a gratia. 5° Dum animus afficitur de­
tantem : ita plerumque patres Augustinia- lectatione , qua prius non afficiebatur,
ni, quorum sententia videtur coincidere | intrinsece mutatur : debet autem assig­
cum tertia præcedenlis §.
nari causa efficiens hu us mutationis, quæ
Ad intelligcndas istas varias opiniones, non potest esse alia quam gratia. His præobservandum est delectationem posse su­ missis,
mi dupliciter : 1° stricte, et est quies ap­
Dico 1°. Gratia non semper operatur
petitus in bono possesso; si sit appetitus I in nobis delectationem stricte sumptam,
rationalis, est delectatio spiritualis ; si ap­ neque ea sola ad bonum inclinamur et per­
petitus sensith i, est delectatio sensibilis. trahimur, sed variis aliis modis.
Quies non sumitur hic privative pro cessa­
Prob. 1° ex S. Script, quæ timorem ut
tione ab omni actu, sicut in rebus insensi­ conducentem ad salutem nobis commen­
bilibus, quæ, dum suam perfectionem con­ dat. Eccl. 1 : Timor Domini e.rpcllit pec­
sequuntur, id non sentiunt, et ideo cen­ catum. Ibidem. : Eadicc sapientiœ est
sentur quiescere per solam cessationem timere Deum. Proverb. 1 i Time Deum
motus : at vero entia cognoscitis a, dum ct recede a malo. Ibidem IS : Qui timet
perfectionem suam et bonum consequun­ Deum, faciet bona. Jeretn. 521 Timorem
tur , id percipiunt seu agnoscunt, et cx meum dabo in cor eorum, ut a me non
ista cognitione causatur quidam motus ani- recedant. Matth. 10 : Nolite timere cot
9

EXPENDUNTUR VARII MODI EXPLICANDI EFFICACIAM, etc
411
qui occidunt corpus, animam autem non » atque idem spiritus dividens singulis
possunt occidere ; sed potius timete eum 1 » prout vult. »
Confirmatur. JuxtaS. Augustinum, ho­
qui potest et animum et corpus perdere
in gehennam. Psal. 118 : Confige timore mo non sola delectatione inducitur ad ma­
tuo carnes meas, a judiciis enim tuis ti­ lum : ergo nec sola delectatione trahitur
mui: ila alibi nassim. Unde Trid. sess. 6, in bonum. Prob. ant. Lib. 2 de Peccat.
c. 6, recenset justitiæ divinæ timorem in- Merit, cap. 10, aitS. Aug. « etiam illa pecterdispositiones quæ ad justificationem re­ « cata juste imputari, quæ non delectatioquiruntur; et can. 8, anathemate ferit cos » nis illecebra committuntur, sed causadequi dixerint « gehennae metum, per quem » vitandærnolcsliæalicujus, aut doloris aut
» ad misericordiam Dei de peccatis dolen- » mortis, u Et lib. de Catechiz. Rud. cap.
« do confugimus, vel a peccato abstinemus, ult. « Non solum per cupiditates diabolus
» peccatum esse. » Denique sess. 14, c. 4, » tentât, sed etiam per terrores insultaliodecretorie resolvit attritionem ex gehennæ » num ct dolorum et ipsius mortis. «
Prob. 3°. Religio Christiana docet nos
metu conceptam, esse donum Dei et Spiri­
tus sancti impulsum, non quidem inhabi­ sequi non delectabilia, sed recta et hones­
tantis, sed moventis, quo pœnitens adju­ ta, quantumvis dura et amara; seu, ut ver­
tus viam sibi ad justitiam parat: ubi habes bis Christi utar, non gaudium sed crucem,
aperte timorem esse effectum gratiæ et ad Deumque amare non quia delectat, sed
salutem conducere.
quia dignus est. Ergo velle homines sem­
per induci ad agendum motivo delectatio­
Prob. 2° ex S. Aug. Serm. 214 de temp,
dicit : « Cum timetur poena quam (Deus) nis, nunquam ratione, officio, honestate ab
» minatur, discitur amari premium quod omnibus delectationibus illecebris pura.
» pollicetur, ac sic per timorem poanæ bo- Epicuri non Christi religionem sapit.
Prob. 4° experient ia, qua nobis constat
» na vita retinetur. » Lib. de Correp. et
Grat. cap. 5 : « Non vis tibi tua vitia de- justos sæpe a malo recedere et bonum fa­
» monstrari, ut fiat tibi utilis dolor, quo cere, nulla demulcente delectatione , sed
» mediumquæras... quasi aut nihil agat ti- vel timore pœnæ, vel solo motivo officii et
» mor correpti hominis, vel pudor, vel do- legis æternæ inducti, inter tædia, tristitias
» lor. » Ibid. «Isti sic, illi aliter atque alii et dolores, tota repugnante natura.
Dico 2°. Delectationem latiori sensu
»> aliter diversis et innumerabilibus modis
sumptam pro affectu seu inclinatione vo­
m vocantur ut reformentur. » Etlib. Icont.
duas Epist. Pelag. « Trahitur ergo miris luntatis in bonum conveniens semper ope­
» modis ut velit, ab illo qui novit intus in ratur gratia per se efficax ; quia proprius
ejus effectus est inclinare et applicare vo­
>» ipsis hominum cordibus operari, non ut
luntatem ad bonum, ideoque efficere ut
b homines, quod fieri non potest, nolentes
semper proponatur voluntati quod est ma­
» credant, sed ut volentes ex nolentibus
gis conveniens. Neque enim voluntas ti­
w fiant. » Porro si miris, si diversis et in­
met malum nid ex amore boni oppositi, et
numerabilibus modis trahimur ad Deum,
quia judicat sibi conveniens et bonum ut
non ergo delectatione sola.
istud malum fugiat, ita ut amor sit actus
Magistro subscribit discipulus S. Pros­ primogenitus voluntatis.
De delectatione igitur sic sumpta ut plu­
per contra Collatorem cap. 7 : λ Trahit ti* mor, inquit; principium enim sapien- rimum loquitur S. Augustinus, dum dicit
» liai timor Domini. Trahit laetitia ; quo- gratiam esse aut operari delectationem,
» niam lœtatus sum in his quæ dicta sunt quam etiam vocat dilectionem ct charitatem,
» mihi. Trahit desiderium; quoniam con- sumendo charitatem late pro quacumque
» cupiscit cl deficit anima mea in atria voluntate boni. Idque videntur concedere
» Domini. Trahunt delectationes : quam Augustiani, delectationis victricis defenso­
» dulcia en\m faucibus meis eloquia tua, res. Cum enim Laurentius Berti lib. 14,
» super mei ct favum , ori meo! Et quis cap. 8, sibi objecisset ex S. Script, ct Trid.
« perspicere et enarrare possit per quos af- non solam delectationem, sed etiam timo­
• fectus visitatio Dei animum ducat huma- rem Domini esse principium actionum nos­
» num ?... hæc autem o unia operatur unus trarum, eo tandem devenit ut vocet delec-

DISSERT. V. ART. VII.
talionem, bcma voluntatis fervorem ct I de delectatione deliberata, sumpta pro
inspirationem Iona voluntatis.
i affectu et inclinatione in bonum conve­
Dico 3°. Delectatio quovis sensu sump­ niens subséquente liberam voluntatis elec­
ta, sive stricte sive late, sive deliberata tionem; perinde ac si dixisset t Necesse
sive indeliberata, non est id in quo con­ estoperemur id quod magis deliberaleaina·
sistit efficacia gratiæ per se efficacis ; quia I mus, quod judicamus practice magis con­
id in quo consistit efficacia gratiæ est id veniens, quod magis placet Hæc autem ne­
quo obtinet infallibiliter et indefectibiliter cessitas, ut patet, non est absoluta, sed
suum effectum : stqui delectatio Dei non­ hypothetica ; non consequentis, sed con­
dum clare visi in bac vita quovis sensu sequents ; non antecedens, sed conse­
sumpta, non est quo gratia obtinet infalli­ quens nostram libertatem. Hoc itaque sen­
biliter et indefectibiliter suum effectum ; su verissima est S. Augustini sententia,
siquidem doceant omnes theologi cum D. nos necessario facere quod nos magis de­
Th. delectationem ct dilectionem Dei non­ lectat, hoc est, quod magis ex delibera­
dum clare visi in hac vita non esse inde- tione amamus et præ alio libere eligimus.
fcctibilem ct inamissibilem, sed posse etiam Sed integra manet præsens quæstio, unde
potentia consequenti vinci ct destrui per gratia quæ est causa hujus deliberat® de­
timorem aut amorem boni creati.
lectationis et amoris, habet quod efficaciter
Dices. Quomodo igitur intelligitur illud i et infallibiliter illum efficiat, corque nos­
celebre effatum S. Aug. in Epist. ad Ga- trum in eo ita firmet ut nullum bonum ab
lat. Quod amplius non delectat, secun­ eo nos abstrahat; nam, ut jam diximus,
dum in operemur necesse est ? Quod, in­ delectatio et dilectio cujuscuinque boni,
quit Jansenius lib. 4 de Grat. Chr. cap. 6, etiam Dei, in hac vita est de se defectibilis
aureis meretur scribi characteribus.
et amissibilis. Nos dicimus, ut patebit mo­
R. certo non posse intelligi ad sensum do, gratiam id habere ex motione divina,
Jansenii, quasi homini non sil liberum re­ quæ efficit ut amor Dei nobis semper pro­
sistere majori delectationi ; tum quia hunc ponatur ut magis conveniens, et ad eum
sensum damnavit Ecclesia in ipso Janse- nos efficaciter ct libere inclinat.
nio ; tum quia ipse S. Aug. agnoscit se
Repones. S. Aug. loquitur de delecta­
non semper id egisse quod ipsum magis tione gratiæ prævenienlis, qua fil ul veli­
delectabat : « Non faciebam, inquit lib. 8 mus : ergo non intelligit de delectatione
« Conf. cap. 8, quod incomparabili affectu deliberata subséquente volilionem libe­
» amplius mihi placebat; » ct lib. 83QQ. ram. Prob. ant. Lib. 1 de Spir. el Litt. c.
q. 70, dicit quod homo etiam cum dolore 55 : « Quis nesciat, inquit, non esse inhomagnam venandi delectationem posset co­ » minis potestate quid sciat ; nec esse conhibere : tum denique quia juxta S. Aug. » sequens ut quod appetendum cognitum
major et maxima fuit delectatio coelestis » fuerit, appetatur, nisi tanluin delectet
in Adamo et angelis peccantibus, quam ta­ » quantum diligendum est? » Et lib. 1 ad
Simpl. q. 2 : « Voluntas ipsa, nisi aliquid
men non sunt secuti.
Itaque i ° datoS. Augustinum ibi loqui » occurrerit quod delectet atque invitet
de delectatione indeliberate : R. ipsum in- » animum, moveri nullo modo potest. Hoc
telligere necessitatem moralem sumptam » autem ut occurrat, non est in hominis
pro magna difficultate aliter operandi, quia » potestate. » Ergo.
Immines solent facere id quod eos magis
R. D. ant. S. Aug. intelligit de delec­
delectat. Neque tamen S. Aug. id dicit uni­ tatione prævenientc cl indeliberata ali­
versaliter ctabsolute,sed inhypoihesiquod quando, C. semper, N. In his ergo locis
nullum occurrat aliud molivum. Nam, ut proxime objeclis fatemur quod iutelligat
vidimus, docet timorem nos sæpe abstra­ de delectatione indeliberata quam facit gra­
here ab eo quod magis delectat : quod idem tia, et quæ nihil aliud est quam affectus inpræstare possunt .'dia motiva, officii, ho­ i deliberatus ad bonum ut conveniens, quo
nestatis , utilitatis, etc. sicque palet etiam fit ul voluntas in actu posua. possit se li­
hoc sensu dato efficaciam gratiæ non con­ bere movere in actum ulteriorem dcliheraj tum, mediante tamen.ulteriori gratia ad id
sistere in sola delectatione. Sed
2° Et verius S. Aug. intelligit hæc verba I voluntatem movente. At falsum est S. Au-

EXPENDUNTUR VARII MODI EXPLICANDI EFFICACIAM, etc.
415
gustinuin ubi agit de delectatione ncccssi- | η nis cultelli ex hoc ipso quod applicat acu­
tante, intelligere delectationem indelibe- » men cultelli ad incidendum movendo ip­
» sum. Et quia natura inferior agens non
ratam. Patet cx dictis.
Insuper hæc instantia nihil iterum facit » agit nisi mota... sequitur de necessitate
ad præsentem quaestionem. Ex hoc enim » quod Deus sit causa actionis cujuslibet
quod necesse sit voluntatem , ut velit et » rei naturalis, ut movens et applicans viramet deliberate, praeveniri delectatione seu » tutem ad agendum... Quarto modo unum
affectu boni convenientis indcliberato, non » cstcausa actionis alterius sicut principale
sequitur quod in ea delectatione seu af­ » agens est causa actionis instrumenti; et
fectu indcliberato sita sit efficacia gratiæ, » hoc modo etiam oportet dicere quod Deus
quod quærimus; cum ct ipse affectus in- » est causa omnis actionis naturalis. » Tan­
deliberatus sit effectus gratiæ efficacis, ct dem sic concludit articulum : « Sic ergo
non moveat efficaciter ct infallibiliter ad » Deus est causa actionis cujuslibet, in
actum deliberatum, nisi mediante ulteriori » quantum dat virtutem agendi, etin quan­
» tum conservat eam, et in quantum ap­
motione seu gratia.
» plicat actioni, et in quantum ejus virtute
§ III.— Expenditur quintus modus per pro­
» omnis alia virtus agit; et cum conjunxe­
motionem physicam.
η rimus his, quod Deus sit sua virtus, et
Tandem Thomiste communiter repo­
» quod sit intra rem quamlibet, non sicut
nunt efficaciam gratiæ in præmotione seu »
pars essentiæ, sed sicut tenens rem in
prædeterminationc physica. Per pramotio- »
esse, sequitur quod ipse in quolibet ope­
nem seu prædeterminationcm physicam,
» rante immediate operetur, non exclusa
nihil aliud intelligunt quam applicationem
activam potentiæ ad actum secundum mo­ » operatione voluntatis et natura. »
1 2, q. 109, a. 1 0 : « Sicut omnes mo­
dum ejus, scilicet, ut agat libere, sisit po­
tentia libera ; necessario, si sit necessaria. » tus corporales reducuntur in motum coe­
Porro, supposito quod cietur talis pramo- » lestis corporis sicut in primum movens
tio, nemo negare potest quin sit modus » corporale , ita omnes motus tam corpo­
» rales quam spirituales reducuntur in pri­
expeditissimus explicandi efficaciam gra­
» mum movens simpliciter, quod est Deus.
tiæ; cum enim repugnet esse applicatio­
» Et ideo quantumcumque natura aliqua.
nem activam sine passiva, sequitur esse in­
» corporalis vel spiritualis ponatur perfec­
fallibilem connexionem inter gratiam ap­
» ta, non potest in suum actum procedere
plicantem voluntatem ad actum et volun­
» nisi moveatur a Deo. »
tatem agentem.
Sic constanter et ubique S. Th. Unde
Verum negant adversarii dari talem pro­
motionem ex multis capitibus, sed præser- hic brevitati studens ab aliis textibus re­
tim ex læsione libertatis humanæ. Hanc ferendis supersedeo. Vide quos art. pro­
dari probant philosophi Thomiste omni ge­ cedenti laudavi in probationem gratiæ per
nere argumentorum, quæ apud ipsos vi­ se efficacis, pariter militant pro promo­
dere licet. Ne tamen lectorem omnino je­ tione physica.
Infundate responderes S. Thomam di­
junum in hac celebri controversia dimit­
tam , quædam in ejus assertionem ex phi­ xisse movere, non promovere. Quis enim,
si non sit hebes, nescit movere, applicare,
losophia proferam. Unde
causare, esse prius natura et causalitate
Asseritur breviter promotio physica ex D. Th. quam moveri, applicari, causari? seu,
Sanctus Doct. q. 5 de pot.a.7, cujus ti­ ut ipsemet dicit S. Doct 5 cont. Gent. cap.
tulus est, Utrum Deus operetur in ope­ 149, motionem moventis procedere mo­
ratione naturæ, dicit : « Quia nulla res tum mobilis ratione et causalitate ; ita
» per scipsam movet et agit, nisi sit mo- ut qui dicit movere, sensu naturali, obvio
■ vens non motum, tertio modo dicitur et rigoroso, dicat promovere : nec aliud
■ una res esse causa actionis alterius in intelligunt Thomiste per promotionem seu
» quantum movd cam ad agendum; in quo pradetenninalionem, quam motionem di­
» non intelligitur collatio aut conservatio vinam applicantem potentiam ad actum.
Pariter nugatorie responderes S. Tho­
» virtutis activas, sed applicatio virtutis ad
» actionem : sicut homo est causa incisio- mam dixisse quidem Deum movere etivras-

DISSERT. V. ART. VII.
(novere voluntates humanas, sed non efli- | » pictum per modum quo virtus artis eft
caciter : quasi vero posset esse aut inlel- » in instrumento artificis. » Quis, amabo,
ligi physica apnlicatio et motio activa sine motionem moralem in his somniabit?Item
applicatione el motione passiva. Aliunde ibid. arg. 12, 15 et 14, objicit sibi quod
dicit in terminis S. Doctor q. 6 de malo a. motio, quam astruit, destruat libertatem;
unico ad 3 : « Deus movet voluntatem im- hæc autem argumenta forent prorsus im» mutabiliter propter efficaciam virtutis pertinenlia , si ageret de motione morali,
» moventis quæ deficere non potest; sed quæ certo certius non nocet libertati. Et
·> propter naturam voluntatis motæ, quæ in- quod est notandum, hæc argumenta solvit
» differenter se habet ad diversa, non in- eodem modo quo nos solvimus, nempe,
» ducitur necessitas, sed manet libertas. « w Quod voluntas dicitur libera, seu habeEt 1 2, q. 10, a. 4, ad 5 : « Si Deus movet » re dominium sui actus, non per exclusio» voluntatem ad aliquid, incompossibile est » nem causæ primæ, sed quia prima non ita
j huic positioni quod voluntas ad illud
» agit in voluntate, ut eam de necessitate
» non moveatur; non tamen est impossi- » ad unum determinet , sicut determinat
» bile simpliciter, unde non sequitur quod » naturam. » Plura hic omitto, quæ hanc
» voluntas a Deo exnccessitate moveatur.» infund.itam responsionem radicitus ever­
Ita pluries alibi.
tunt ; (plia quæ dixi sufficiunt, el in his phi­
At forte S. Doct. intelligit de motione losophicis brevis esse volo.
morali et non physica? Equidem sciopluVerumtamen non omittendum est anti­
rcs adversarios illuc confugere; sed tam quos ct insigniores Societatis theologos,
aperte , tam directe contra mentem et lit­ contra recentiores, ingenue agnovisse præteram S. Tb. ut qui sic respondent, vel S. motionem physicam esse de mente S. Th
Thomam non legerint, vel voluntarie cæ1° Libellus de Datione studiorum in
cutiant.
ipso collegio Rom. anno 15'86 compositus
Nam 1° S. Doctor q. 109 cit. agit de mo­ a sex patribus Jesuilisa reverendissimo P.
tione communi omnibus agentibus tam cor­ gcnerali ad id deputatis, sic habet regula
poralibus quam spiritualibus, tam liberis quinta : /n theologia doctrinam S. Th.
quam necessariis. Quantumcumque , in­ ut cavetur quarta parte constitutionum
quit, natura aliqua corporalis vel spiri­ cap. 14, nostri sequantur exceptis pau­
tualis, etc. Certum est autem motionem cis. Inter autem pauca illa excepta, sic
moralem non competere agentibus corpo­ num. 6 legitur : Causas secundas esse
ralibus ct necessariis.
proprie el univoce instrumenta Dei; et
2° Pariter q. 5 de potent, cit. agit de mo­ cum operantur, Deum in illas primum
tione respectu totius naturæ tam inanima­ influere aut cas movere. Hunc libellum
ta quam animata, tau necessaria quam li­ Tolosæ in conventu D. Th. Aquin, asser­
bera. Ita fert ipse titulus articuli, Utrum vari testatur P. Antomus Massoulie, seque
Deus operetur in operatione naturæ. Ita ipsum sæpe legisse, et hæc quæ referimus
ierunt hæc verba in corpore articuli : « δέ­ propria manu ex illo exscripsisse. Equidem
η quitur de necessitate quod Deus siteau- alter fuit postea editus Anluerpiæ, in quo
» sa actionis cujuslibet rei naturalis, ut hæc desiderantur : qua mente vel causa,
■ movens et applicans virtutem ad agen- non inquiro. Sufficit nobis ita censuissesex
» dum. » Item .· « El hoc modo etiam opor- illos patres priores auctores.
» tet dicere quod Deus est causa omnis ac2° Molina ipse hanc de praevia motione
• tionis rei naturalis. » Item : « Sequitur sententiam esse a D. Th. traditam fate­
» quod ipse in quolibet operante immedia- tur in Concord, q. 14, a 15, disp. 26, cui
» te operetur, non exclusa operatione vo- hunc titulum præfigit: Concursus Dei ge­
* luntatis et naturæ. » Insuper ibidem di­ neralis an sit influxus in causas, quasi
cit Deum movere et applicare potentiam prius eo motæ agant; an immediatus
ad agendum sicut artifex movet et appli­ cum illis in earum naturales actiones et
cat dolabram aut cultellum ad scinden­ effectus. En status quæstionis ; perinde est
dum ; et ad 7, ■ quod id quod a Deo fit in enim ac si diceret : Utrum concursus Dei
» re naturali quo actualiter agat, est ut in- generalis sit pravius vel simultaneus tan­
» tenlio sola habens esse quoddamincom tum. Tum initio capitis sic dicit t D. Th.
414

EXPENDUNTUR VARII MODI EXPLICANDI EFFICACIAM, etc. 415
£ p.q. 103 , a. 5. docet Deum duplici ra­ aliqua prævia motione causas secundas
tione dici operari cum causis secundis : ad agendum excitet ? De· nd e initio arti­
■ imprimis' quia virtutem illis tribuit ad culi primi sic loquuntur : « Circa modum
j» operandum,easque actu conservat; dein- η quo Deus cum causis secundis ad earum
» de quia eas ad agendum movet, ut quo- » operationes et effectus concurrit, di«cu» dam modo formas et virtutes earum ap- η tienda se offert celebris opinio D. Tho­
» plicet ad agendum. » Ut autem hanc sen­ » mæ 1 p. q. 105 , et 1 2, q. 109, a. 1, et
tentiam impugnet, ait : « Duo sunt quæ » q. 5 de pot. a. 7, ejusque sectatorum
» mihi difficultatem pariunt circa doctri- » Capreoli in 2, d. 1, q. 2, Ferrariensis 5
» cont. Gent. cap. 70 et aliorum, existi­
> nam hanc D. Th. Primum est quod non
» videam quidnam sit motus ille et appli- » mantium omnes causas secundas, ante­
» catio in causis secundis , qua Deus illas » quam operentur, accipere a Deo influ­
» ad agendum moveat et applicet; quin » xum quemdam et motum qui sit quasi
» potius existimem ignem , sine ulla sui η esse intentionale virtutis divins, quo
» mutatione, calorem in aquam sibi admo- » ad promendas actiones excitentur, eo
B tam inducere. » Unde concludit: «Qua- Μ modo quo artium instrumenta, ut dola­
B re ingenue fateor mihi valde difficilem μ bra et securis, previam motionem a fa­
» esse ad intelligendum, motionem ct ap- » bro accipiunt cum ad opus conficiendum
» plicationem hanc quam D. Th. in causis » applicantur. Namque esto dolabra præa» cuta sit et ad expoliendum lignum ido­
b secundis exigit. » Deinde proponit se­
cundum argumentum sic : « Secundum » nea , haudquaquam tamen id expoliet,
» nisi artificis impulsu motuque cieatur. »
b quod mihi difficultatem parit, est, quia
b juxta hanc D. Thomæ doctrinam, Deus
Hinc habemus 1<», Jesuitas Conimbricenses
• non concurrit immediate immediatione agnoscere S. Thomam docuisse præmotio» suppositi ad actiones et effectus causa- nem physicam; 2° eam docuisse iis in locis
» rum secundarum , sed solum mediate , in quibus Suares existimavit esse tacite re­
» mediis scilicet causis secundis. » Utrius- tractatam ; 5° hanc præmotionem propug­
que argumenti solutionem invenire potuis­ nasse primos et antiquiores S. Th. disci­
set Molina in S. Th. tum ibid. tum. q. 5 pulos. Eant nunc qui dicunt esse inven­
de pot. a. 7, ad 7 ; sed nihil nunc ad rem. tum Bannesii.
Sufficit nobis Molinam agnovisse hanc de
Quantum vero ad ea quæ adversarii con­
prævia motione sententiam, quam ipse im­ tra illam opponunt ex D. Th. noster doc­
probat , fuisse a D. Th. traditam 1 p. q. tissimus Goudin statuit quatuor regulas cx
103, a. 5.
ipso Angelico Doctore desumptas.
5° Idem agnoscit Snares in Metaph.
Prima regula est : Quoties S. Th. aut
disp. 22, sect. 2, De modo quo Deus cau­ alii Patres dicunt Deum non prædetermisis secundis concursum prxbet, ubi di­ nare actiones nostras, inlelligunt de præcit numero 52 : « Verum est D. Thomam determinatione nécessitante per modum
» q. 5 de pot. a. 7, addere tertium, nimi- naturæ, ut determinatio ignis ad coinbu> rum, virtutem instrumentaient fluentem, rendum; non vero de predeterminations
υ quam recipit causa secunda a prima ut
per modum liberi. Ita S. Doct. 1 p. q. 32,
agat tanquam instrumentum ejus; diserte a. i, el 3 ad 1 cont. Gent. cap. 90.
b enim hanc numerat tanquam distinctam
Secunda regula est : Cum S. Th. dicit
ab applicatione et ab efficientia seu con­ voluntatem se movere, se determinare,
» servatione ipsius causæ secundæ et viresse dominam sui actus, etc. intelligit in
B tutis ejus. »> At existimat hanc sententiam proprio ordine seu per modum agentis
tacite retractasse S. Thomam in Sumina, proximi, quod non excludit^ sed suppo­
in ea ipsa q. Io5 primæ partis, ubi Moli­ nit motionem et applicationem primi mo­
na, ut vidimus, el Conimbricenses ut mox ventis. lia S. Doct. 1 p. q. S3, a. 4, ad 3
videbimus, aperte assertam agnoscunt, et et alibi.
Tertia regula est : Cum S. Th. dicit
ubi revera eam S. Th. asserit.
4° rlie annumerandi sunt Jesuitæ Co- Deum movere voluntatem nihil imprimen­
ttimbricenses in 2 lib. Physic, cap. 7, q. 15, do in illa, non excludit ipsam motionem
cui hic titulus praefixus est : Utrum Deus (implicat enim aliquid movere aliud non

i

4tÔ
DISSERT. V. ART. VII.
imprimendo ipsi motionem), sed excludit I » mum agens movet secundum ad ageninfusionem habitus seu qualitatis perma­ » dum, et secundum hoc omnia agunt in
nentis. Ita S. Doct. q. 5 de pot. a. 7, et q. » virtute ipsius Dei. » Jd etiam patet, non
22 de vent. a. 8.
solum ex ipsa notione -subordinationis in
Quarta regula est : Cum S. Th. dicit agendo, sed etiam inductione et apertissi­
Deum movere voluntatem ad bonum in mis exemplis : sic in moralibus ct artificia­
communi, aut ad bonum supernaturale, libus, inferiores artifices in tantum sunt et
voluntatem vero se movere ad bona parti­ dicuntur subordinate alicui primo artifici,
cularia , intelligit de motione speciali <pia milites duci, monachi abbati, in quantum
Deus sic movet ad aliquem primum actum, agunt juxta applicationem et determinatio­
ut ipsa ad illum se non moveat proprie ex nem moralem receptam, artifices ab archi­
aliquo priori actu, ut explicui de Act. hu­ tecto, milites a duce, monachi ab abbate;
manis dissert. 5, a. 5 : at non excludit ge­ ita ut si inferior artifex sine applicatione
neralem motionem quæ datur homini se­ morali superioris architecti agat, miles sine
cundum consuetum providentiæ cursum jussu ducis pugnet, monachus nutu suo et
ad omnes ejus actiones, quam exprimimus non abbatis se gerat, hoc ipso evertatur
nomine præmolionis. Vide loco cit. Nam subordinatio : atqui motio qua primum
juxta S. Th. prius laudatum, nulla crea­ movens seu prima causa in genere causæ
tura , quantumque perfecta, procedit in efficientis movet ct applicat secundam, est
suum actum, nisi moveatur a Deo. Hæc præmotio physica ; ut enim superius dice­
regula desumitur cx eodem S. Doct. 1 2, bamus et per se patet, motio moventis est
q. 109, a. 1, ubi distinguit duplicem mo­ natura et causalitate prior motu mobilis.
tionem, unam generalem sine qua creatu­ Ergo.
ra nihil agit, et aliam specialem qua indi­
Confirmatur, Primatus causæ in Deo ct
get ad aliquos actus, ut v. g. peccator ad subordinatio causarum secundarum ad il­
contritionem et poenitentiam agendam.
lum in agendo, salvari non potest per con­
Quod spectat S. Augustinum, require cursum simultaneum, neque per motionem
supra dissert. 2 hujus tract, a. 4, prob. 4. moralem, neque per hoc quod Deus causis
secundis dederit virtutem agendi : ergo
Asseritur prccmotio physica rationibus cx
persolam præmotionem physicam seu con­
S. Thoma depromptis.
cursum prævium. Consequentia patet a
Prima ratio sic proponitur. Deus est sufficienti enumeratione, nihil enim aliud
primus motor et prima causa efficiens cui est assignable per quod subordinatio cau­
omnes causæ secundæ et omnia moventia sarum possit salvari. Prob. prima pars
creata immediate subordinantur in agendo ant. Non per concursum simultaneum,
et movendo : atqui seclusa pra-motione quia concursus simultaneus non movet cau­
physica non salvatur in Deo primatus cau­ sam secundam, non influit in illam, non
sæ nec subordinatio causarum secundarum facit ut faciat, sed facit cum illa, et in solum
in agendo : ergo. Major est principium effectum influit; alioquin non foret simul­
constans in D. Th. omnibus theologis et taneus sed prævius, sicque haberemus in­
philosophis probatum, ita ut temerarius tentum : unde Deus per illum est concauforet qui illud negaret : sicut enim certo sa, sed non prima causa. Neque obstat quod
Deus est primum ens, a quo omnia entia sit perfectior ct dignior concursu causæ
immediate participantur ; ita est prima secundæ, id quidem facit et ostendit quod
causa efficiens, cui omnes causæ secundæ causa sit perfectior et dignior, seu pri­
immediate subordinantur et a qua depen­ ma in ratione dignitatis et perfectionis,
dent in agendo.
non autem prima in causando et in genere
Prob. min. Subordinatio causarum in causæ efficientis, de quo agitur.
agendo in hoc sita est quod prima moveat
Dices. Concursus simultaneus est etiam
et applicet secundas ad agendum, et secun­ ad actionem creaturæ et non tantum ad
dæ non agant nisi motæ a prima. « Si sint ejus effectum. Ergo.
» multa agentia ordinata, inquit S. Th. 1
B. D. ant. Concursus simultaneus esi
■ p. q. 1U3, a. 5, semper secundum agens eliam ad actionem creaturæ ut effectus est,
■ agU. in virtute primi agentis · nam pri- C. reduplicative ut actio est, seu ut est for-

EXPENDUNTUR VARII MODI EXPLICANDI EFFICACIAM, etc. 417
malifer a causa sacunda, zV. Non enim per telligeret; voluntas omnia appetibilia actu
concursum simultaneum Deus movet cau­ semper appeteret ; ignis omnia combustisam secundam ad agendum, nec facit ut bilia actu semper combureret : quæ om­
faciat, sed facit tantum cum illa; alioquin, nia, ut experientia constat, non competunt
ut jam dictum est, non foret simultaneus causæ creatæ. Adde quod, si causa secun­
sed provins ■ act subordinatiouem autem da foret sua ultima agendi aclualitas, foret
in agendo, non sufficit quod producat ac­ eliam sua ultima essendi aclualitas; quia
tionem cum causa secunda, nec quod faciat operari sequitur ad, esse et ipsi proporcum illa, sed requiritur quod illam moveat tionatur : sicque creatura foret actus pu­
ct determinet ad agendam et faciat ut fa­ rus et infinitus, ut arguit Auctor 1 p. q.
ciat. Confer de scientia media § 6, et de 54, a. 1.
decretis a. 5, § 4.
Prob. maj. Et 1° est expresse S. Th. 1
Prob. secunda pars ant. Non per mo­ 2, q. 9, a. 4, his verbis : « Omne quod
tionem moralem. Quia motio moralis potest « quandoque est agens in actu et quandoquidem constituere subordinatiouem in or­ » que in potentia, indiget moveri ab alidine morali et in genere causæ finalis, at » quo agente. » 2° Causa quæ non est ex
non in ordine physico et in genere causæ se actu agens sed in potentia ad agendum,
efficientis, de quo hic agitur; est enim ut actu agat debet intrinsece mutari et re­
Deus primus motor et prima causa in ordi­ duci de potentia ad actum; tum quia actu
ne physico et in genere causæ efficientis, agere seu esse principium actuale agendi
et non solum in genere causæ moralis et est intrinseca perfectio distincta a potentia
finalis. Alioquin foret tantum primus mo­ operandi ; tum quia si hæc potentia ope­
tor et prima causa respectu agentium libe­ randi non mutaretur, semper remaneret in
rorum quæ sola sunt capacia motionis mo­ actu primo et nunquam ageret : atqui hæc
ralis, non agentium naturalium. Confer mutatio intrinseca fieri non potest nisi per
de decretis loco proxime citato.
promotionem physicam : ergo. Prob. min.
Prob. tertia pars ant. Non per hoc Fieri non potest neque per ipsam actua­
quod Deus causis secundis dederit virtu­ lem operationem, neque per concursum
tem agendi : 1° quia hanc opinionem ut er­ simultaneum,neque permotiones morales,
roneam proscribit S.Thotn. 5 cont. Gent, neque per alias causas creatas, neque tan­
cap. 88 ; 2° quia id admisit Pelagius et dem per ipsam causæ virtutem in actu pri­
fuit damnatus; 5° quia reincidit in senten­ mo : ergo per solam promotionem physi­
tiam Durandi negantis immediatum Dei in­ cam. Patet consequentia a sufficienti enu­
fluxum in actiones creaturarum, quam om­ meratione.
nes improbant; 4° tandem quia non con­
Prob. ant. per singulas partes. 1° Non
stituit subordinationem causarum secun­ per ipsam actualem operationem, quia ip­
darum primae in causando, sed in essendo sa opera!io est id ad quod ipsa causa de­
tantum, ut palet ex dictis. Confer de de­ bet mulari et determinari : ergo non per
cretis loco citato.
quod mutatur. Et ut tollatur æquivocatio,
Secunda ratio sic proponitur. Omnis causa mutatur et actualur quidem formalicausa quæ non est ex se actu agens, sed in tcr per operationem, agens enim actione
potentia ad agendum, indiget promotione agit, sed non efficienter et applicative, de
physica qua constituatur in ratione causæ quo est quæslio.
actualiter agentis : atqui omnis causa crea­
2° Non per concursum simultaneum;
ta non est ex se actu agens, sed in po­ quia, ut jam dictum est, concursus simul­
tentia ad agendum : ergo. Min. est certa; taneus non influit in causam, sed in effec­
quia si causa creata foret ex se et ex natu­ tum causæ : ergo illam non mutat intrin­
ra sua actu agens, semper et omnia quæ sece.
posset actu ageret; quod enim ex se est
3° Non per motiones morales; quia cau­
tale, semper est tale ; etsi non semper age­ sæ naturales non sunt capaces motionum
ret omnia quæ posset, sed modo unum, moralium ; et quantum ad causas liberas ,
postea aliud , agendo primum foret in po­ non agunt physice in voluntatem, sed motentia ad secundum. Sic igitur intellectus, raliter tantum el objective alliciendo t
v. g. actu semper omnia intelligibilia in- unde illam intrinsece immutare non po*27
Bill. t. III.

418

DISSERT. V. ART. VII.
sunt nisi interveniente aliqua motione seu I Virtualiter potentialitcr, quando habet fb
causa physica hanc mutationem efficiente. I tuiem, quæ mola et excitata potent agere;
4σ Non per alias causas creatas. Et quan­ et sic causa creata est virtualiter in actu :
tum ad causas liberas, videtur certum; v. g. intellectus antequam intelligai dici­
quia nulla causa creata quantumvis per­ tur virtualiter intelligens, voluntas ante­
lecta et superior potest physice agere in quam appetat dicitur virtualiter appetens
voluntatem; id est proprium soli Deo qui Porro quæ sunt in actu virtualiter emi­
creavit illam, ut sæpe docet S. Thomas. nenter, non sunt in potentia ad illum ha­
Insuper si voluntas quæ est in potentia ad bendum, quia in actu fonnæ superioris il­
agendum, intrinsece mutaretur et reduce­ lum perfectius continent quam si eum for­
retur ad actum per causam creatam, peri­ maliter haberent. Quæ vero sunt in actu
meretur libertas; cum enim ista causa virtualiter potentialitcr tantum, sunt in po­
creata non esset sic universalis ct potens tentia ad illum habendum, nec possunt il­
ut etiam modum actionis, scilicet ipsam li­ lum habere a seipsis, sed ab aliquo alio in
bertatem attingeret, sicut dicimus fieri a actu ; alioquin forent et non forent in ac­
Deo, omnino necessitarct, nisi forte ad- tu : non forent in actu, ul supponitur, quia
versariii concedant creatura quod dene­ I sunt in potentia ad illum ; et forent in actu,
gant Deo. Quantum vero ad causas neces­ quia actu agerent se reducendo de poten­
sarias, neque istæ possunt constitui in ra­ tia ad actum.
tione principii actualis per alias causas
Depones, his rationibus evinci tantum
creatas; quia causa creata in actu, non Deum primas causas sibi immediatiores el
communicat causæ in potentia suam actua- eas duntaxat ad actus primos promovere,
litatcm, sed solum virtutem agendi, ut mo­ non vero quod ad quoslibet actus et aj
do amplius ostendam.
quamlibet causam requiratur promotio;
5° Tandem neque per suam virtutem ; quia causæ superiores in actu factæ et sect
quia ista virtus est tantum activa in actu alias inferiores poterunt actuare : sic in
primo, seu in potentia ad agendum, ul naturalibus Deus præmovet solem, sol in
supponitur : atqui unumquodque intrinsece actu excitat suo calore plantam. In liberis
mutatur et reducitur de potentia ad actum voluntas a Deo promovetur ad primum ac­
per id quod est in actu ; movere enim et ad tum, puta ad bonum in communi, volun­
actum reducere, est actu agere adeoque tas sic in actu posita et sc et alias poten­
esse in actu : ergo.
tias, rationem, imaginationem, vim motriDices contra hanc ultimam partem. cem, etc. movet cl reducit iu actum sine
Causa creata non est in pura potentia pas­ alia immediata Dei morione.
siva, sed etiam activa : ergo quamvis non
Sed contra 1°. Hæc responsio admittit
sit ex se in actu formaliter, est tamen in præinodoncm physicam, si non in omni sui
actu virtualiter, ratione cujus potest seip- extensione, saltem quoad substantiam ; de­
sam reducere de potentia ad actum for­ que pro parte saltem, eaque principali, vi­
cimus. Si enim Deus promoveat physica
malem.
Sed contra 1°. Quamvis causa creata di­ causas etiam liberas ad primos actus illæsa
catur potentia activa, quia in actum Reduc­ libertate, dato quod promoveat ad omnes,
ta potest elicere actionem ct facere effec­ pariter manebit illæsa libertas, est enim
tum, est tamen etiam passiva quatenus est cadcin ratio omnium ; sicquc ruit praeci­
receptiva in se ultimæ actualilatis in agen­ puum fundamentum adversariorum con­
do, quam cum ex se non habeat, sibi dare tra promotionem physicam petitum ex lænon potest.
sione libertatis. Item si aliquas causas ct
2° Aliquid esse in actu virtualiter potest ad aliquos actus promoveat, debet promo­
intelligi duplici modo : 1° virtualiter emi­ vere omnes ct ad omnes actus; qma om­
nenter; 2° virtualiter potentialitcr. Vir­ nes in omnibus suis actibus æqualiter subtualiter eminenter, quando in actu seu ordinantur illi in agendo, ut prius dic­
forma superiori perfectius continet infe­ tum est.
riorem : sic v. g. angelus dicitur virtuali­
Contra 2°. Causa creata quantumvis in
ter eminenter discurstvus ; ct hoc sensu actu positi, non potest neque seipsam ne­
causa creata non est virtualiter in actu. que alias causas ad ulteriorem aclualitatem

EXPENDUNTUR VARII MODI EXPLICANDI EFFICACIAM , etc.
419
ggendi reducere; quia id quod causa crea­ ipsis adversariis concursus simullancns ofta in actu posita communicat, sive sibi in fertur indifferenter ad utrumlibet, et aliun­
ordine ad ulteriorem actum seu aclualita- de non influit in causam ut illam determi­
teni, sive causis inferioribus, nihil est aliud net, sed supponit determinatam. Neque per
quam participatio virtutis qua agit, non motiones morales ; quia, ut jam dixi, mo­
autem actualitatis in qua est; quia ultima tiones morales non movent voluntatem ni­
actualitas agendi in qua est, non est sua si objective ct alliciendo, non intrinsece
nec ipsi propria, ex enim tantum ex se ac­ eam immutando : unde posita quacumque
tiva in actu primo, sed a solo Deo tan­ motione morali, voluntas est adhuc inde­
quam a primo et essentialiter agente im- terminata et indifferens ad hoc vel illud :
niediat^ participata : sicut ultima essendi restat ergo quod per solam præmotionem
actualitasin omni ente, id est existentia, physicam possit determinari.
sive a solo Deo sive mediantibus causis se­
Quarta ratio. Deus eet causa efficiens
cundis res producatur, est immediate a Deo immediata et universalis cmnis entis et om­
ut ab ente primo et per essentiam, tanquam nium ejus modorum : ergo est causa phy­
proprius ejus effectus; ultima enim actua­ sica immediata actionis reduplicative ut ac­
litas in agendo corresponde! primo et es­ tio est, et prout formaliter procedit et de­
sentialiter agenti, sicut ultima actualitasin pendet a voluntate ; actio enim sub ista ra­
essendo, scilicet existentia, corresponde! tione et hæc ejus processio et dependentia
primo et essentialiter enti, ünde S. Th. a voluntate est aliquid in rerum nitura,
12, q. 109, a. 10, ait : « Quantumcum- nempe modus entis et ipsa libertas in exer­
» que aliqua natura sive corporalis sive spi- citio per quam meremur vel demeremur :
» ritualis ponatur perfecta , non potest in atqui non potest esse causa efficiens imme­
» suum actum procedere, nisi moveatur a diata actionis sub ista formalitate nisi per
» Deo. »
præmotionem physicam, per quam appli­
Contrat». Vel iste prior actus, in quo cat voluntatem ad agendum et facit ut fa­
supponitur causa creata, infert infallibiliter ciat ; per concursum enim simultaneum fa­
actum ulteriorem sive in sc sive in causis cit cum facit, non facit ut faciat; permo­
inferioribus, vel non. Primum dici non po­ tiones autem morales est causa moralis tan­
test ; quia causa creata, quantumvis perfec­ tum, non efficiens et physica. Confer de
ta, est ex se fallibilis, contingens ct impe- decretis dissert. 8, a. 5, § 4, primam res­
dibilis. Si secundum dicatur, ergo debet ponsionem adversariorum.
dari alia motio a Deo infallibiliter movens
Nota. Omnia fere quæ dixi contra scien­
ut in ea vel in ejus decreto cognoscat in- tiam mediam, pro decretis prædeterminantibus ct pro gratia per se efficaci, militant
fallibiliicr actum ponendum.
Tertia ratio pro causis liberis præce- pro præmotionc physica ; ideo conferenda.
Quantum ad objectiones quæ petuntur
denti affinis. Causa ex se indifferens ct in­
determinata ad agendum vel non agendum, ex auctoritate, ex læsione libertatis, ex in­
ad hoc vel illud agendum, non potest de­ sufficientia auxilii et ex affinitate cum Calterminari ad unum potius quam ad aliud, vinisino, solutas habes dissert. cit. de de­
nisi per præmotionem physicam : atqui ho­ cretis a. 4. Quæ vero petuntur ex læsione
mo est indifferens ad agendum vel non sanctitatis divinæ, solutæ sunt ibidem a. S.
Qui plura cupit, adeat Sylviura de mo­
agendum, ad hoc vel illud agendum : ergo.
Minor est certa, in hac enim indifferentia tione primi motoris, P. Antonium Massousita est libertas hominis. Prob, maj. Causa lie in opere D. Thomas tui interpretes,
ex sc indifferens ct indeterminata ad hoc tom. 1, dissert. 1 el 2; sed potissimum P.
vel illud, non potest seipsam determinare Antonium Goudin in Metaphysics, disp.
ad unum potius quam ad aliud ; quia eum 2, q. 3, qui hanc materiam, meo judicio,
supponatur indifferens, non est ratio cur non minus solide quam dilucide et ad cap­
in hoc potius quam in illud propendeat, tum omnium tractavit.
nce a causa indifferenti ut tali potest magis
procedere effectus determinatus quam ca­
lidum ex frigido. Neque determinari po­
test per concursum simultaneum ; quia ex

4»0

DISSERT. VI. ART. L
I dinis quam quodvis agens creatum, cum
DISSERTATIO VL
sit participatiodivinæ naturæ, utsupra dic·
DE CAUSA GRATIÆ.
tum est : ergo.
D. Th. Q. 12.
Confirmatur. Illius solum est produce­
re gratiam per modum causæ principals,
ARTICULUS ï.
cujus est deificare, dare jus ad hærediLiUtrtim so lu s Deus sit causa principalis tem et peccata dimittere: atqui id solius
c/pciens gratiæ ?
Dei est proprium; ille enim solus pole-t
Quæstio est de gratia habituali, non ni­ aiios deificare qui per se ipsum est Deui,
ti indirecte de gratia actuali, quatenussci- sicut id solum potest ignire quod est per
licet cstinolus ad habitualem utad formam se ignis; ille solus potest dare jus ad he­
reditatem, qui hæreditalis est dominus;
tt terminum.
Item quaestio est de sola causa principali ille solum peccata dimittit, quem peccata
efficiente ; nam de aliis causis certo constat, offendunt : ergo.
Dices his rationibus evinci creaturam
causa finalis gratiæ proxima est salus æterna habentis illam, ulterior Christus, ulti­ non posse causare gratiam virtute proprii
ma Deus, juxta illud 1 Cor. 5 : Omniaves- naturæ, at non virtute supernatural! per­
tra sunt, vos autem Christi,Christus au­ manente!* superaddita et quæ fiat ipsi pro­
tem Dei. Causa materialis est ipsa essen­ pria.
Sed contra et magis roboratur con­
tia animæ. Causa formalis nulla est, quia
gratia est simplex forma, non compositum, clusio. Illa virtus supernaturalis superad­
in quo solo reperitur causa formalis. Cau­ dita foret vel gratia, vel alia qualitas dis­
sa instrumenlalis est humanitas Christi et tincta a gratia. Primum dici non polest,
Ecclesiæ sacramenta, ut docet Auctor hic quia gratia non est immediate operaliva,
a. d, ad 1 et 2, ct 5 p. q. 62, a. 5. Causa sed mediantibus tantum virtutibus stiperministerialis sunt angeli et homines : an­ naturalibus; et alias sequeretur quod an­
geli subministrando illustrationes, quibus gelus vel homo justus posset in alio pro­
perveniamus ad gratiam; homines non so- ducere gratiam principaliter efficienter,
hiin instruendo et orando, sed et ministran­ quod nemo admittit. Non secundum, qim
do sacramenta. Causa tandem meritoria quæcumque qualitas a gratia distincta esi
principalis est Christus, ut docet Auctor imperfectior gratia; cum gratia, ut dictum
infra q. 114, a. 6, ct definit Trid. sess. 6, est, sit participatio divinæ naturæ.
cap. 7, conformitcr Apostolo dicenti Ephes.
Neque dicas quod, sicut gratia est par­
1 : Qui (Deus) benedixit nos in omni be­ ticipatio divinæ naturæ,ita ista qualitas pos­
nedictione spirituali in cœlestibus in sit esse participatio divinæ virtutis, puta
Christo. Causa autem meritoria minus omnipotentiae per quam Deus gratiam el
principalis potest esse homo justus, qui et omnia munia illi annexa præstat. Nam es­
sibi potest mereri de condigno augmentum to ita sit : ista qualitas supernaturalis es­
gratiæ,ctalteri de congruo primamgraliam. set tantum participatio imperfecta hujus
Ilis præmissis,
virtutis seu omnipotent!®, ideoque insuf­
Hic q. 112. a. 1. o. — Dico. Solus Deus ficiens ad efficiendam participationem di­
polest esse causaprincipalisefficiensgratiæ. vinæ naturæ, quæ non potest conferri prin­
Prob. 1° exS. Scriptura. Job. 14 dici­ cipaliter nisi ab habente divinitatem; sicut
tur : Quis potest facere mundum de im­ nihil polest ignire principaliter, id est,
mundo conceptum semine? Nonne tu qui participationem ignis producere, nisi solui
solus es? Psal. 85 .· Gratiam et gloriam ignis. Nec refert quod justus habeat parti­
dabit Dominus.
cipationem divinæ naturæ; habet quidem
ibid. — Prob. 2° ratione. Nihil potest participationem naturæ, sed non habet na­
propria virtute efficienter producere aliquid turam ; et sic licet possit illa fmi in se, non
quod sil nobilius, perfectius et allions or­ potest tamen illam aliis communicare : si­
dinis quam insum sit; causa enim princi­ cut filius adoptivus non potest adoptare.
pali efficiens est majoris seu saltem aqua­
Obj. 1°. Christus pluries in S. Scriptu­
lis perfectionis cum effectu : atqui gratia ra commendatur ut auctor el causa gratiæ :
est quid nobilius, perfectius et allions or­ Joan. 1 : Gratia per Jesum Christum fac·

421
UTRUM GRATIA CREETUR VEL EDUCATUR, etc.
fn est; item .· De plenitudine ejus acce- | lis ultimæ dispositionis ad illam, si forma
resultet naturaliter ex tali dispositione et
piinus. Ergo.
Ibid. nd 1. — R. Christum ratione di­ educatur de potentia naturali subjecti, C,
vinitatis esse causam principalem gratiæ; maj. si forma non resultet r.atrraliter ex
ratione humanitatis esse causam inslru- tah dispositione et non educatur «ie poten­
tia naturali, sed obedientiali subjecti, 2V,
mentalem et meritoriam.
Inst. 1°. S. Th. in 4, <1.3, q. 2, a. 2, maj. Quia potentia obedientialis soli Deo
quæstiunc. 2, dicit : « Agens principale subjicitur : gratia autem non resultat na­
» baptizando est ipse Deus per autoritatem, turaliter ex dispositione posita ab homine,
» et ipse Christus secundum quod homo.» nec educitur de potentia ejus naturali, sed
obedientiali, ut dicam art. seq.
Ergo.
R. 2°. I). min. Homo est causa princi­
R. S. Th. non dixisse quod Christus ut
homo sit agens principale per auctoritatem, palis actus contritionis ultimo disponentis
sed per meritum ; addit enim : Cujus me­ ad gratiam , ut est actus vitalis, C. ut est
dispositio ad gratiam,N. Ut sic enim solus
ritum operatur in baptismo.
Inst. 2°. Christus ut homo est caput alio­ Deus est causa principalis , quatenus per
rum hominum : atqui capitis est influere suam motionem elevat potentiam hominis
ad actum supernaturalem, eaqueutitur tan­
vitam in membris ; ergo.
3. p. q. 8. a. 1. ad. — R. D. min. De quam instrumento ad hunc actum ut talem
ratione capitis est influere vitam in mem­ producendum. Solutio est D. Tb. hic a. 3
bris ut causa principalis, N. ut instrumen­ o, ubi dicit : « Actus liber præparans ad
tum præcipuum animæ, C.Sicautem Chris­ » gratiam dupliciter potest considerari : 1°.
tus quatenus homo ut instrumentum con­ » secundum quod est a libero arbitrio, ct
junctum et præcipuum di\initatis influit in » sic nullam habet necessitatem ad gratiæ
nobis gratiam.
» consecutionem , quia donum gratiæ exInst. 3°. Gratia capitalis Christi, per » cedit omnem praeparationem virtutis huquam influit in nobis gratiam, est nobilior » inanæ. Alio modo potest considerari ut
nostra : atqui causa principalis est quæ ■ est a Deo movente, et tunc habet necesagit per formam nobiliorem effectu : ergo. » sitalem ad id ad quod a Deo ordinatur,»
R. D. min. Causa principalis est quæ scilicet gratiam. Confer quæ dicam art.
agit per formam nobiliorem effectu, si ista subseq. obj. 2.
forma nobilior sit per se effectiva effectus,
AllTICULUS II.
C. si non sit per se effectiva effectus, sed Utrum gratia creetur vel educatur de
ut mota et elevata per virtutem superaddi­
potentia obedientiali animæ?
tam, N. Tunc enim agit ut instrumentum
et non ut causa principalis. Porro gratia
Creatio est productio entis ex nihilo seu
non est per se effectiva alterius gratiæ in ex nullo præsupposito subjecto. Eductio
alia persona, alioquin quivis justus posset vero est productio formæ dependenter a
grdiam alteri conferre. Quod ergo gratia subjecto. Potentia passiva est duplex : una
Christi cooperetur ad producendam gra­ naturalis, dicens ordinem ad agens natutiam in nobis, non habet ex se, sed ex di­ rale; altera obedientialis, dicens ordinem
vina virtute per eam tanquam per instru­ ad agens supernaturale.
mentum operante, slcque instrumentaliter
Non videlurdubiumquin D;ns possit po­
.antum concurrit ad productionem gratiæ tentia absoluta creare gratiam ; quia quam­
in nobis.
vis sit accidens dependens a subjecto, si­
Obj. 2°. Ille est causa principalis alicu- cut tamen Deus potest absolute efficere ut
jus formæ, qui est causa principalis ultiinæ accidentia existant independenter a sub­
dispositionis ad illam : atqui homo est cau­ jecto, ul patet in accidentibus eucharisti­
sa actus contritionis ultimo disponentis ad cis, ita potest absolute iiidependenter asubgratiam; est enim contritio actus vitalis jeclo illa producere : sed hic modus foret
elicitus a potentia vitali ut a causa princi­ iniraculosus, non connaturaiis et sccun
dum potentiam ordinariam, de uuo quae­
pali · ergo.
R. 1°. D. maj. Ille est causa principa­ ritur.
lis alicujus formæ, qui est causa principa- I
Quidam ergo tenent gratiam creari, qui

428
DISSERT. VI. ART. IT.
dam concreari, alii ct communius educi de eadem est ratio, si connaturaliter fiat : at­
potentia animæ : cum quibus
qui inesse dependet a subjecto : ergo.
Dico. Gratia non creatur nec concrea­
Obj. 1°. Gratia dicitur in S. Scriptura
tur, sed educitur de potentia obcdientiali creari. Psal. 6u : Cor mundum crea in
animæ.
mc, Deus. Galal. 6 : In Christo nova ma­
Est D. Th. infra q. 115, a. 9, ubi oppo­ tura. Ephes. 2 : Creati in Christo Jesu.
nit justificationem creationi ut actionem Ergo.
distinctam, ct dicit creationem cx parte
Hic q. 110. a. 2. ad 5.—R. gratiam dici
modi operandi esse majus opus justifica­ creari quasi moraliter, quia nullum meri­
tione, quia creatio iit cx nihilo, non justi­ tum supponit : at non creatur physice, quia
ficatio, licet ex parte rei product® justifi­ subjectum supponit : unde etiam rarius ex­
catio sit majus creatione cœli et terræ. Et primitur in S. Scriptura per creationem,
q. 27 de verit. a. 5, ad 9. Item q. de vir­ sæpius per generationem, vivificationem,
tutibus in communi a. 29, ad 5, docet ha­ reformationem, resuscitationem, et simi­
bitus supernaturalcs, quorum præcipuus les terminos.
est gratia, educi de potentia obcdientiali
Inst. Gratia non continetur in potentia
subjecti.
animæ, est enim supernaturalis. Ergo.
1. p. q. 45. q. 4. o. — Prob. Creari est
R. D. ant. Gratia non continetur in po­
proprium rei subsistentis : atqui gratia non tentia activa animæ, C. passiva, subdist. In
est res subsistens, sed accidens inhærens, potentia naturali seu comparate ad agens
ut omnes concedunt : ergo. Prob. maj. naturale, C. Obedientiali, seu comparate
Creari est quoddam fieri, fieri ordinatur ad agens supernaturale scilicet Deum, V,
ad esse, imo est esse inchoatum ; unde illis
Repones. Educi de subjecto dicit ali­
solis proprie convenit fieri et creari, qui­ quam causalitateinultra receptionem;atqui
bus convenit esse : atqui esse proprie con­ nulla animæ potentia potest sua causalitate
venit solis subsistentibus, sive sint simpli­ concur;ore ad productionem gratiæ: ergo.
cia ut substantiæ separat®, sive composita
R. J). min. Nulla animæ potentia potest
ut substantix materiales :ergo. Prob. min. sua causalitate concurrere ad productio­
Illi proprie convenit esse quod habet esse nem gratiæ,sub ratione ipsi gratiæpropria
ct subsistens in suo esse : atqui accidentia seu ut est participatio divinæ naturæ,tran­
non dicuntur entia , quasi ipsa sint, sed seat; sub ratione formæ inhærenlis, Ar. Sic
quia eis aliquid est; ut albedo ea ratione enim ad illam concurrit, sicut concurrit
dicitur ens quia ea subjectum est album : ad eductioncm omnium aliarum formarum
unde secundum Philosophum 7 Metaphys. accidentalium : maxime cum causalitas sub­
accidens magis dicitur cutis quam ens : jecti in cductione formæ nihil sit aliud
ergo.
quam dependentia istius formæ, sicut in
Quod etiam non concreetur, patet; quia esse, ita in fieri, a subjecto.
forma inhærens concreari dicitur, quando
Obj. 2°. Gratia est donum Dei præstanproducitur per actionem subjecti creati- tissimum : ergo produci debet per actio­
vam : atqui actio producens in nobis gra­ nem prxstanlissimam : atqui creatio est
tiam, non creat, sed supponit ejus subjec­ prxstantior cductione : ergo.
tum, scilicet animam : ergo.
R. I). consequens. Ergo produci debet
Et hinc sequitur quod educatur de po­ peractionem prxstanlissimam, quæ sit ejus
tentia obedientiali animæ; creatio enim et conditioni accommodata, C.secus,N. Crea­
cductio contradictorie opponuntur : crea­ tio autem non est accommodata formæ iutio est fieri ex nullo præsupposito subjec­ hxrenli, ut probavimus, sed sola cductio.
to; cductio e contra est fieri ex aliquo præ­
Obj. 5°. Illud incipit per creationem
supposito subjecto i atqui gratia non crea­ quod desinit per annihilationem : atqui
tur : ergo educitur.
gratia desinit per annihilationem ex S.Th.
Confirmatur. Educi est fieri dependen­ in 2, d. 26, q. unica, a. 2, ad 3, ubi dicit
tor a subjecto : atqui gratia in suo fieri quod, cum gratia corrumpitur, simul
connaturaliter dependet a subjecto : ergo. etiam in nihilum redii. Ergo.
Prob. min. Ab eo gratia dependet in fieri,
R. S. Thomam ibi sumere annihilatio­
n quo dependet in esse; ulriusque enim nem late pro ipsa corruptione formæ,qux

UTRUM AD GRATIAM REQUIRATUR ALIQUA PR/EPARATIO, P.TC.
tofum suum esse formale amittit, ita ut >» nuntur autem f adulti) ad ipsam justinulla pars ejus in se remaneat, sed tantum » fiam, dum excitati divina gratia atque
in potentia subjecti. Ita Conradus apud ) adjuti, (idem cx auditu concipientes, li» berc moventur in Deum. » Et can. 9 ♦
Gonet.
Obj. 4° Eo modo in nobis producitur « Si quis dixerit sola fide impium justifi­
cari , ita ut intelligat nihil aliud requiri
gralia quo producta fifit in angelis et in
Adamo : atqui in his non fuit producta per
quod ad justificationis gratiam conseeductionem : ergo. Prob. min. Actio educ- » quondam cooperetur, et nulla ex parte
tiva est transmutativa subjecti : atqui pro­ « necesse esse eum suæ voluntatis motu
ductio in angelis ct in Adamo non fuit » praeparari atque disponi : anathema sit.»
Id etiam aperte innuit S. Scriptura. 1
transmutativa subjeci i ; quia debuisset sub­
jectum in aliquo instanti præcessisse sub Reg. 7 : Præparate corda vestra Domi­
privatione formæ, quod non contigit, cum no. Zach. 1 : Convertimini et ego conver­
in ipso creationis momento fuerint donati tar ad vos. Similiter passim SS. Patres.
gratia : ergo.
ibid. — Prob. prima pars ratione.
B. Data maj. quæ posset negari, N. Forma perfecta et completa dans esse fixum
min. Ad prob. N. min. Ad prob. D. Sub­ et permanens, juxta communem providenjectum debuisset præcessisse sub privatione tiæ cursum, non introducitur in subjec­
formæ, ut actu transmutaretur, C. ut actio tum nisi dispositum et praeparatum : atqui
quantum ex se esset transmutativa, Ar. Ad gratia habitualis est forma perfecta et com­
id enim sufficit quod sit actio distincta ab pleta , dans esse supernaturale fixum et
ea qua subjectum producitur et quod non permanens : ergo. Min. constat. Maj.
habeat inviolabilem nexum cum illa : sic etiam patet tam in naturalibus quam suautem aclio crealiva Adami et angelorum pernaturalibus : sic in naturalibus formæ
fuit distincta ab actione productiva gratiæ substantiales, sive animate, sive inanima­
in illis, nec habuit inviolabilem nexum cum te , non introducuntur in materiam nisi
illa; poterant enim angeli et Adam creari dispositam; in supernaturalibus divina es­
fine gratia.
sentia ut forma intelligibilis non unitur in­
tellectui beato nisi per lumen gloriæ dis­
ARTICULUS III.
posito. Id etiam exigit rectus ordo ut ab
Utrum ad gratiam requiratur aliqua uno extremo ad aliud extremum, a priva­
prœparatio seu dispositio ex parte tione ad formam, non fiat transitus nisi
hominis ?
quibusdam mediis, quibus extrema con­
q. 112. a. 2. o. —Quantum ad gratiam jungantur; subjectum autem dispositum
actualem, certum est quod nulla prœpara­ est quodam modo medium inter formam
tio requiratur ex parte hominis, quasi prae­ et ejus privationem.
veniens divinum auxilium ; sed potius quæinfra q. 113. a. 3. — Prob. secunda
ciimquc praeparatio quæ in homine esse pars. Confertur gratia homini adultoa Deo
potest, est cx illo auxilio Dei moventis ani­ movente ipsum : atqui Deus movet omnia
mam ab bonum, ut amplius explicuimus a. secundum modum cujusquc ; homo autem
7, dissert. 4.
est secundum naturam liberi arbitrii, ideoQuæstio est itaque de dispositione ad que proprium est illi moveri per liberum
gratiam habitualem. Satis quidem conve­ arbitrium : ergo in adulto non fit a Deo
nit inter theologos requiri dispositionem molio ad gratiam sine motu liberi arbitrii.
Confirmatur. Secundum communem
ex parte hominis ; sed quidam volunt liene
dispositionem esse tantum moralem et ex providenti® cursum, forma non introdu­
citur in subjectum nisi juxta proprium mo­
institutione divina, non physicam.
Ibid.—Dico i °. Juxta communem pro­ dum dispositum : atqui proprius modus
videnti® cursum, requiritur cx parte ho­ quo homo sui compos se disponit ad bo­
minis adulti sui compotis quædatn dispo­ num, est per actum liberi aibitrii -.ergo.
Dices. Agens infinite virtutis nullam re­
sitio ad gratiam : quæ dispositio est actus et
quirit dispositionem-.atqui Deusquiestcaumotus liberi arbitrii in Deum.
Utraque pars videtur de fide decisa in sa grati® estagens infinite virtutis : ergo.
Hic q. 112. n. 2. ad 5. — B. D. maj.
oneil Trid. ses*. G. his verbis - « Dispo-

424

DISSERT. VI. ART. III.
Agens infinite virtutis nullam requirit dis­ liberi arbitrii moti a Deo est quædam in­
positionem præsuppositam ex al lerius causæ choatio ordinis gratiæ : se habet enim ad
actione, C. quamipsemet causât secundum gratiam ut motus ad terminum : ergo.
conditionem rei causandæ, N. Et hoc qui­
Prob. secunda pars. l°ex concil. Trid.
dem non ex indigentia, «ed secundum le­ sess. 6, c. 7, ubi describens causas justifi­
gem communem : unde dixi in conclusio­ cationis, nullam aliam efficientem agnos­
ne, secundum communem providentiœ cit nisi Deum ut principalem, ct sacramen­
cursum /negari enim non debet quin Deus tum ut instrumenlalem. « Hujus jusliflcade potentia absoluta possit conferre gra­ » tionis, inquit, causæ sunt.... efficiens mitiam non disposito, ut dormienti, cum in » scricors Deus.... instrumcntalis sacraboc nulla sit repugnantia.
» mentum baptismi.» Agens autem capite
Dixi etiam in conclusione, ex parte ho­ procedenti de actu liberi arbitrii, eum re­
minis adulti sui compotis. Nam constat fert ad causam disposilivam, quam distin­
infantibus non conferri gratiam per bap­ guit ab efficiente.
tismum mediante dispositione liberi arbi­
Prob. 2 ex D. Th. q. 28 de verit. a.8,
trii, cujus non sunt capaces, sicut nec ad 2 et ad 7, ubi dicit : « Motus liberi aramentes perpetui.
» bjtrii non est causa elficicns infusionis
An autem requiratur in eis aliqua altera » gratiæ : unde contritio non est causa efdispositio? Quidam negant ex S. Th. in » iicicns remissionis culpæ, sed virtus cla4, d. 17, q. 1, a, 2, quæstiunc. 1, dicente » vis, vel baptismus.» Idem in 4, d. 17.q,
quod « In illis qui non per propriam vo- 2, a. 5, quæst. 1.
» luntatem culpam incurrunt et usum voProb. 5° ratione. Tam gratia quam vir­
» luntatis non habent, non exigitur ex parte tutes supernalurales sunt habitus non ano» eorum aliqua proparalio, sicut de pueris bis acquisiti, sed a Deo infusi : unde com­
» patet in baptismo. »
muniter recipitur definitio hæc virtutis su­
Jlii probabilius affirmant ex ipsa ra­ pernaturalis tradita a S. Augustino : «Bona
tione S. Doctoris hic quæ est generalis, » qualitas mentis quam Deus in nobis sine
scilicet, quod forma secundum communem » nobis operatur. » Atqui si actus nostn
providentiæ cursum, non introducatur in efficienter concurrerent ad illas, potius di­
•subjectum nisi dispositum. Et ad textum cerentur acquisite quam infusæ, nec Deus
5. Th. respondent quod S. Doctor ibi ex­ illas in nobis sine nobis efficeret : ergo.
cludat tantum præparationem quæ sit per
Prob. 4°. Repugnat quod actus efficiat
potentiam activam, cujus est proprius et
motum liberi arbitrii.
Sed quæ sit illa alia dispositio, non con­ connaturalis actus et effectus : atqui habi­
veniunt. Quidam dicunt esse ipsam suscep­ tus supernalurales non habent rationem
tionem passivam sacramenti; alii esse vir­ puri habitus respectu actuum supernalututes infusas ipsam gratiæ infusionem co­ ralium, sed etiam potentiæ : ergo. Prob.
mitantes, quæ, licet in genere causæ effi­ min. ex discrimine quod est inter actus et
cientis gratiam sequantur, procedunt ta­ habitus supernalurales et naturales: actus
men ipsam ut formam in genere causæ ma­ naturalis supponit facultatem sui produc­
terialis et dispositivæ : sicut in naturali­ tivam , sed indifferentem et determinabi­
bus . v. g. calor ad octo consequitur for­ lem per habitum : unde non repugnat ipsi
mam ignis in genere causæ efficientis, præ- quod producat habitum, quia producendo
cedit in genere causæ dispositivæ. Omitto habitum, non producit proprie potentiam
quosdam alios improbabiles dicendi modos sui productivam , sed illam tan tum deter­
quorumdam antiquorum.
minat. At vero actus supernaturalis nullam
Dico. 2°. Actus liberi arbitrii moti a Deo supponit in naturali facultate potentiam sui
disponunt ad gratiam , non solum moraliter productivam quam determinet; undecimi
et ex institutione divina, sed physice et ex elicilurspecialiter per motionem Dei actua­
natura sua; non tamen ad eam effective lem, si produceret habitum, produceret ip­
concurrunt, sert dispositive tantum.
sam potentiam, quod . ut dixi, repugnat,
Prob. prima pars. Inchoatio est dispo­ ncc in ipsa natura habet exemplum.
sitio physica et ex natura sua ad consum­
Si dicas id probare de habitibus sumationem motu* in terminum : atqui actus pematuralibus qui sunt virtutes operative.

UTRUM AD GRATIAM REQUIRATUR ALIQUA PR ΤΕΡΑ RATIO, etc. 425
et ideo habent rationem potentiæ , non tio ad lucem, mollities ceræ ad sigillatiovero de gratia quæ non estoperativa. Con­ nem, nec tamen illa cum luce, nec ista
tra est quod gratia sit radix et principium cum sigillatione necessario connectunturaliorum habituutr supernaturalium, ideoObj. contra secundam partem conci.
(|ue radicaliter potentia operativa : unde si Juxta Trid. sess. 6, can. 4, homo non se
actus supernalurales non possint producere habet mere passive, sed cooperatur ad suam
habitum supernaturalem operativum, a for­ justificationem. Et D. Th. 5 p. q. 86, a. 6,
tiori nec gratiam.
dicit quod remissio peccati sit effectus con­
Obj. contra primam partem conci. 1° ti itionis,- et ibid. q. 85, a. 2, ad 5, quod
Dispositio physica recipitur in eodem sub­ poenitentia expellit omne peccatum. Ergo.
jecto cum forma ad quam disponit : atqui
B. hæc omnia veriiicari quatenus homo
actus liberi arbitrii disponentes ad gratiam efficit dispositiones ad gratiam justifica­
non sunt in essentia animæ in qua subjec­ tionis; non autem quod illam gratiam effi­
tatur gratia, sed in ejus potentiis : ergo. 2° ciat seu active sibi confert.
Dispositio physica est dispositio non soSubsumes. Atqui dispositio concurrit
lumpro productione rei, sed etiam pro ejus effective ad formam ; agens enim non pro­
conservatione : atqui actus liberi arbitrii ducit formam nisi per dispositiones, ut
requiruntur tantum pro productione gra­ ignem per calorem : imo homo dicitur ge­
tiæ, sed non pro ejus conservatione : ergo. nerare efficienter hominem, quamvis po­
3° Dispositio physica est necessaria in omni nat tantum dispositiones ad formam : ergo.
recipiente formam : atqui motus liberi ar­
B. i°. D. maj. Dispositio concurrit ef­
bitrii non requiritur in parvulis ad gra­ fective ad formam, quando causans dispo­
tiam : ergo. 4° Inter dispositionem physi­ sitionem habet in sua virtute formam vel
cam et formam est naturalis ct necessaria producendam vel uniendam, C. secus, .V.
connexio : atqui inter actus hominis ct gra­ Non enim dispositio ut talis, sed sola vir­
tiam non est necessaria connexio, posset tus agentis per ipsam effective attingit for­
enim Deus homini disposito denegare gra­ mam : certum est autem quod gratia non
tiam : ergo.
contineatur in virtute hominis, sed solius
B. Ad primum, D. maj. Dispositio phy­ Dei. Si dicas hominem non quidem con­
sica recipitur in eodem subjecto quod, hoc tinere gratiam in virtute suæ naturæ, sed
est in eodem supposito cum forma, C. in in virtute motionis divinæ ; B. quod mo­
eodem subjecto quo, N. Sic dispositio ad tio divina terminetur ad actum dispositiformam substantialem non recipitur im­ vum.puta contritionis, nec nisi eo median­
mediate in materia in qua recipitur forma te ulterius tendat Ostendimus autem ac­
substantialis, sed in toto composito.
tum supernaturalem non posse efficere habi­
Ad secundum, N. maj. universaliter tum supernaturalem, quia efficeret poten­
sumptam. Plura enim requiruntur ut res tiam sui connaturaliter productivam.
fiat quam ut conservetur : sic mollities in
B. 2° D.aliter eamdem maj. Dispositio
cera requiritur ut imprimatur sigillum, non activa concurrit effective ad formam, C. dis­
ut conservetur sigillatio; calor requiritur positio passiva, N. Sic mollities m cera
ut fiat carbo, non ut conservetur.
respectu formæ sigilli, plantatio et irrigatio
Ad tertium, N. pariter maj. universa­ respectu incrementi plautarum, non con­
liter sumptam. Calor enim, v. g. requiri­ currunt effective ad formam, quia sunt dis­
tur ut mollescat cera, non lutum ; hoc re­ positiones passivx tantum : hujusmodi au­
medium requiritur ut sanetur iste homo, tem sunt actus hominis respective ad gra­
tiam : contritio cor emollit et disponit ad
non alter.
Ad quartum, D. maj. Inter dispositio­ sigillationein gratiæ ; homo plantat ct rigat :
nem physicam concomitantem et formam Deus autem incrementum dat 1 Cor. 5.
QuærilS.Doct.a. 3 hujus quæst. utrum sc
est necessaria connexio, Λ ct sic etiam est
interdispositionesconcomitantcsgratiamet préparant! et facienti quod in se est, neces­
ipsam gratiam : inter dispositionem physi­ sario detur gratia : sed ‘nane difficultatem
cam præviam et formam, 2V. Sed satis est ut resolvimus supra dissert. 5, a. 7; require.
Quærit art. 4, utrum gratia sit major in
subjectum efficiat magis aptum ad recipien­
dam formam : sic perluciditas est disposi­ uno quam in alio.

DISSERT. VI. ART. IV.
Respondet affirmative. Id passim indi­ Luc. 1 dictum est ab angelo quod esset
cant S. Scripturæet definivit concil. Trid. gratia plena; item paralyticus ct mulier
sess. 6, cap. Ù. /latio est; quia commune peccatrix, quibus Christus, Matth. 9 el
est omni subjecto ut plus vol minus for­ Luc. 7, dixit peccata eorum esse remissa,
mam recipiat secundum quod est plus vel Quæstio est igitur de certitudine habita
minus dispositum ad illam. Proxima ergo per viam ordinariam.
ratio hujus inæqualitatis gratiæ est inæquaPræter hæreticos, ex catholicis Cathari­
litas dispositionum ex parte hominis : pri­ nas contendit hominem posse esse certum
ma et remota est voluntas Dei quæ non so­ se habere gratiam certitudine absoluta,
lum gratiæ sed etiam dispositionis ad il­ non fidei immediate, sed mediante discur­
lam est auctor,tribuens diversis,prout vult, su theologico; Vega certitudine morali,
sicut inaequalem gratiam, ita etinæqualem quæ omnem excludat formidinem, qualis
dispositionem ad illam, ut ex diversis gradi­ est certitudo de existentia urbis Romæ.
bus pulchritudo et perfectio Ecclesiæ con­ Contra quos cum communi sententia,
surgat ; sicut etiam diversos gradus rerum
ibid. — Dico. Nemo, seclusa speciali re­
instituit, ut esset universum perfectum.
velatione, potest esse certus se esse in gra­
tia certitudine absoluta, cui non possit
ARTICULUS IV.
subesse falsum, aut saltem quæ excludat
Utrum aliquis possit esse certus se esse in
omnem formidinem ; sed solum certitudi­
gratia?
ne secundum quid, morali et conjecturali.
Prob. prima pars exS. Script. Eccles.
Certitudo est dupiex : una simpliciter
dicta ct absokrta, cui non potest subesse 9 dicitur : Sunt justi atque sapientes, el
falsum et excludit omnem formidinem de opera eorum in manu Dei, et tamen nes­
opposito ; qualis est certitudo quæ habetur cit homo utrum odio vel amore sil dig­
per revelationem, aut per discursum theo­ nus. Neque dicas impium posse scire se
logicum, aut per evidentiam rei. Ad hanc esse odio dignum; hic enim, ut patet ex
reduci potest certitudo quæ petitur ex tot terminis, non est sermo de impiis, sed de
et tantis testimoniis, ut quamvis physice justis et sapientibus : unde sensus est, ne­
loquendo possit ei subesse falsum, non ta­ minem etiam eorum qui habentur justi et
men moraliter loquendo; unde excludit sapientes, scire an sit dignus amore et non
omnem formidinem de opposito : talis est potius odio. Eccli. 5 : De propitiato pec­
certitudo, v. g. quam habeo de existent ia cato noli esse sine metu. Philip. 2 : Cum
Romæ. Altera est certitudo secundum quid metu ct tremore vestram salutem ope­
seu moralis et conjecturalis, quæ nititur ramini. 1 Cor. 4 : Sed neque mcipsumju­
momentis, signis et conjecturis gravibus dico; nihil enim mihi conscius sum,
quidem, at non ita firmis quin possit etiam sed non in hoc justificatus sum : qui au­
moraliter loquendo cis subesse falsum : et tem me judicat, Dominus est, Jtaque
hæc, ut patet, major est vel minor pro ra­ nolite ante tempus judicare, quoadusque
veniat Dominus qui et illuminabit abs­
tione momentorum quibus nititur.
Lutheran! et Calvinistæ tria circa præ- condita tenebrarum.
Si dicas, Apostolo priusquam hæc dice­
sentem materiam asserunt : primum, ho­
minem certa ct indubitata fide posse scire ret fuisse revelatam suam justitiam : /»'. SS.
se esse in gratia; secundum, unumquem­ Ilieron. Chrysost. Aug. Greg. Bernard.
que id de seipso teneri credere , alioquin Estium, a Lapide et alios apud Sylvium
nec est justus nec fidelis; tertium, hac sola hic id negare. Sed hoc dato, dicendum est
fide homines justificari.· Duo ultima ana­ Apostolum hæc dixisse non in propria per­
themate confixit Trid. sess. 6, can. 15 et 14. sona, sed ut agentem personam commit
Primum quamvis in canonibus sub ana­ nem hominum; sicut cum dixit Rom.7 :
themate non damnet, attamen cap. 9 sat Lex spiritualis es\, ego carnalis sum ve­
manifeste improbat, ut videbimus modo. nundatus sub peccato; quod enim operor
Q. 112. «. 5. o. — Certum suppono ho­ non intelligo; vel locutum fuisse attento
minem ex speciali privilegio et revelatione modo communi cognoscendi propriam jus­
posse habere omnimodam certitudinem se titiam, seclusa speciali revelatione.
c««e in /ratia t V v habuit B. Virgo cui
Prob tx Patribus. S. Aug. lib. de Per42G

UTRUM ALIQUIS POSSIT ESSE
feet. Just. c. 4.% ait .· « Quantalibet jusli» lia sit præditus homo, cogitare debet ne
» aliquid in il’c quod ipse non videt, in» veniatur esse culpandum. «Similiter SS.
Patres mox citati. Innocent. IU, cap. Ac­
cepimus,^ Decret, tit. 34, juramentum
quo archiepiscopus Bisuntinus volebat se
purgare a criminibus de quibus accusaba­
tur tanquam dimissis per poenitentiam,
reprobat ut indiscretum, temerarium el
ineptum, cum /i. Job dicat
Etiam­
si simplex fuero, hoc ipsum ignorat
anima mea.
Prob. ex concil. Trid. sess. 6, cap. 9
dicente : « Sicut nemo pius de Dei miseri
» cordia, de Christi merito, deque sacra« mentorum virtute el efficacia dubitare
« debet : sic quilibet dum seipsum suam« que infirmitatem el indispositionem res» picit, de sua gratia formidare ct timere
» potest; cum nullus scire valeat certitu« dine fidei, cui non potest subesse falsum,
» se gratiam esse consecutum. »
Prob. ratione. Nihil est unde homo po­
test certo scire certitudine absoluta exclu­
dente omnem formidinem, se esse in gra­
tia. Ergo. Prob. ant. Quamvis per fidem
constet sincere diligenti Deum ct vere
pœnitenli dari gratiam; neqne tamen per
fidem seu revelationem, neqne per aliquod
aliud testimonium etiam moraliter infalli­
bile, neque per evidentiam certo constare
potest certitudine absoluta homini se sin­
cere diligere Deum super omnia ct esse
vere poenitentiam: non per fidem seu reve­
lationem,nullibi enim hoc factum particu­
lare revelatur; non per aliquod aliud tes­
timonium moralitersaltem .nfallibile, nul­
lum enim assignari potest ; non denique
per evidentiam, judicium enim humanum
hac de re est fallax et cor hominis inscru­
tabile, semperque ipsi causa subest timen­
di nelateant peccata occulta; delicta enim
quis intelligit? ne dolor de peccatis sit
insufficiens, ne disitsibi aliqua dispositio
ad susceptionem sacramenti, ne dilectio
quam putat esse charitatis sit humana, ne
quod videtur aperari proptcrDcum sit fœtus
amoris proprii, etsicdecæteris quæ viden­
tur in nobis bona. Unde S. Greg. lib. 5
Moral, c. fi : «Sancti viri cum mala supe» rant,sua etiam bene gesta formidant, ne
» cum bona agere appetunt, de actionis
• i· ··» 'i:·<· Γ’.ΙΙ ir.'ur: no pestifera labes pu

CERTUS SE ESSE IN GRATIA?
427
» liedinis, sub boni specie lateat colons. «
Secunda pars, sci icet hominem po«ve
«cire certa certitudine seamdum quid, mo­
rali et conjecturai! cx signis et indiciis se
esse in gratia, a nemine negatur. Colligitor
ex S. Scriptura, quæ hæc signa pa—im in­
dicat. Tria refert hic Auctor : primum est
delectatio in rebus divinis audiendis, le­
gendis, meditandis, juxta illud Joan. 8 : Qui
ex Deo est, verba Dei audit .'«eciindume*'
contemptus rerum mundanarum, nam diminutio cupiditatis est signum charitatis;
tertium, quod homo non sit «ibi consciuullitis peccati mortalis, sed paratus potius
mori quam Deum offendere : adde promp­
tam voluntatem exequendi quæ sunt pla­
cita Deo, et humilitatem; Humilibus enim
Deus dat gratiam, Jacob. 4.
Suadet etiam suavis divinæ providenti e
dispositio, ut quemadmodum non oportuit
ut homo omnimodam suæ justitiæ certitudi­
nem haberet, ne in superbiam etpræsumptionem efferretur; ita congruebat ut moralemet conjecturalem certitudinem haberet,
ne perpetua animi turbatione cruciaretur
sed inter timorem el spem suam salutem
operaretur.
Solvuntur objectiones.

Obj. 4° contra primam partem conclu­
sionis.i Cor. 2.dicitur.Vos non spiritum
h ujus m un di accip i m us, sed sp i ri I u m q ui
cx Deo est, ut sciamus quæ a Deo donata
sunt. 4 Joan. 4 : In hoc cognovimus quo­
niam in ipso manemus ct ipse in nobis,
quoniam de spirit usuodedit nobis. Ergo.
ibid, nd 4. — It, 1° hos textus posse in­
telligi de notitia privilegiata per revelatio­
nem : unde Apostolus subdit : Vobis autem
revelavit Deus per Spiritum sanctum.
ibid. — /i. 2° posse etiam intelligi de
notitia per fidem habita promissionum et
donorum Dei quantum ex parte illius, licet
non cognoscamus certo nos habere condi­
tiones quibus ea dona el promissa merea­
mur. Dupliciter ergo possunt spec tari dona
Dei : l°ex parte Dei promittentis; 2· ex par­
te hominis ea sub certis conditionibus pro­
merentis el recipientis. Primo modo spec­
tata habent omnimodam certitudinem; est
enim fidelis Deus in suis promissis : at se­
cundo modo spectate non possunt habere
certitudinem nisi conjecturalem; quiahomo
nor potest esse omnino certus se habere

*

/28
DISSERT.
conditiones requisitas ut sit promissorum
Dei particeps. Hac distinctione plurcs alios
similes S. Scriptura textus et SS. Patrum
excipies.
Inst. 1°. Rom. 8 · Ipse spiritus testi­
monium reddit spiritui nostro quod si­
mus filii Dei. Ergo.
Ii. eadem ferme solutione. Quamvis
enim non sit fallax testimonium Spiritus
sancti, id tamen est fallax, quod putetur esse
Spiritus sancti testimonium, cum non sit.
Inst. 2°. Joan. 15 : In hoc cognoscent
omnes quod discipuli mei estis, si dilec­
tionem habueritis ad invicem. Et Epist. 1
Joan. 5 -.Scimus quoniam translati sumus
de morte ad vitam, quoniam diligimus
fratres. Ergo.
B. iterum eadem solutione, scilicet sin­
ceram ex charitate dilectionem esse judi­
cium certum gratiæ : at nobis non potest
esse absolute certum quod diligamus proxi­
mum vera charitate et non cupiditate aut
humano affectu.
Inst. 5°. Joan. 14 : Kos cognoscetis eum
(scilicet Spiritum sanctum), quia apud vos
manebit et in vobis erit. Deinde : In illo
die vos cognoscetis quia ego sum in Patre
meo, et vos in me, et ego in vobis.
B. posteriora verba a SS. Augustino et
Cyrillo intelligidedie futurisæeuli, in quo
viventes beata vita certissime cognoscemus
Deum esse in nobis. Si vero hæc et priora I
referantur ad prxsentem vitam, sensus est
quod apostoli post resurrectionem Christi
et adventum Spiritus sancti perfectius cog­
nituri erant per fidem Spiritum sanctum et
Christum, eum scilicet esse in Patre per
unitatem ejusdem substantiæ, nos, id est,
naturam nostram in ipso, et ipsum in no­
bis, id est, in Ecclesia tanquam ejus caput.
Plura alia objiciunt hærctici tum ex S.
Scriptura cum exSS. Patribus, quæ longum
esset referre : videri possunt apud Sylvium,
Bcllarminum et alios controversistas. Inte­
rim illa intcllige ad sensum praecedentium
solutionum, vel de certitudine ex parte Dei
promittentis, non ex parte hominis reci­
pientis; vel de certitudine ex speciali re­
velatione ; vel de certitudine morali sumpta
pro bona fiducia, quæ animi anxietatem et
turbationem excludit.
Obj. 2° a ratione. Gratia est in anima : '
atqui homo certo cognoscit quæ sunt in
teipso : unde Apost. 1 Cor. 2 : Quis ho-

VI. ART. IV.
I minum seti quæ sunt hominis, nisi spi­
ritus hominis qui in ipso est? Ergo.
/?. D. min. Homo certo scit omnia qnæ
sunt in seipso, zV. aliqua
itum, C. Nec
ί plus probat textus Apostoli; sunt enim pmra
in nobis etiam naturalia, de quibus certam
omnino scientiam habere non possumus,
ut quæ et qualis potentia sit intellectus,
quomodo se convertat ad phantasmata,
quales sunt species intelligibiles, quomodo
fiat intellectio; de his enim probabiliter
tantum discurrimus, at certam omnino
scientiam non habemus.
Inst. 1°. Signum habitus est quod quis
prompte et delectabiliter operetur : atqui
homo gratia et charitate praditus prompte
et delectabiliter operatur actus charitatis :
ergo.
Q. 6. dc verit. a. 5. ad 5. etq. 10. a. 10.
ad 1. ct 2. — B. D. min. Atqui homo gra­
tia et charitate praditus prompte et delec­
tabiliter operetur actus charitatis, el ille
solus sic operatur, N. et non ille solus sic
operatur. C. Potest enim quis non ex chari­
tate infusa, sed ex habitu acquisito prompte
et delectabiliter similes actus operari : unde
id non est signum omnino certum gratiæ ct
charitatis. «Actus virtutum gratuitarum,
» inquit Auctor primo loco citato, maximam
» similitudinem habent cum actibus virtu» tum acquisitarum, ut non possit de facili
» per hujusmodi actus certitudo de gratia
» haberi, nisi forte ex revelatione certilice» tur aliquis ex speciali privilegio. »
Inst. 2°. Qui habet scientiam aut fidcii^
certo novit se eam habere : ergo simililet
qui habet gratiam.
Hic a. 5. ad 2. — B. iV. conseq. Disparitas est, quod fides divina aut scientia sit
ex natura sua habitus certus residens in in­
tellectu , qui est potentia cognosciliva et
perfecte rcflexiva supra seipsam ; forma au­
tem informans subjectum, tribuit illi suum
effectum formalem. Unde fides divina, aut
scientia informans intellectum, tribuit illi
infallibilem certitudinem dc suo objecto ct
secundario per reflexionem certitudinem
infallibilem de seipsa quod non potest
dici de charitate existent*·, involuntate; tum
<piia charitas non includit in sui ratione
certitudinem sicut fides aut scientia; tum
quia voluntas non est secundum se poten­
tia cognosciliva nec rcflexiva. Et hinc se­
quitur quod, cum spes semper sequatur fi·

UTRUM IN JUSTIFICATIONE IMPII PECCATA SIC REMIT,, etc. 429
dem, nec des:ruatur nisi per actum despe­ in contrarium; et secundum hoc justifica­
rationis, el homo possit esse certus se nun­ tio importat transmutationem quamdam de
quam in actum desperationis incidisse, pos­ statu injustitiae ad staturo justitiae prædictæ ; el hoc modo loquimur nie de justifica­
sit etiam esse certus de sua spe.
Inferes. Ex nostra sententia sequitur tione impii, de qua tria prædpue quær»
quod semper debeamus esse anxii et dubii, possunt : primum, an in justificatione pec­
et quod non possimus licite suscipere sa­ catum proprie deleatur? secundum, ansine
cramenta vivorum quæsupponunt gratiam. graliæ infusione possit remitti? tertium ,
II. N. utramque. sequelam. Ut enim qui actus ex parte peccatoris requirantur
tollatur dubitatio et anxietas, et licite ac­ ad justificationem?
cedamus ad sacramenta vivorum, sufficit
ARTICULUS Γ.
quod bonam et probabiliorem habeamus Ulrum in iuslificatione impii peccata
fiduciam nos esse in gratia, ex dolore de
sic remittantur, ut rere deleantur et
peccatis præleritis, ex firmo proposito ca­
auferantur, et non solum tegantur?
vendi futura, ex testimonio bonæ conscienJustificare , est justum facere ea justitia
liæ, ex studio bonorum operum promptaque voluntate obediendi in omnibus divi­ quam modo explicuimus. Potest dupliciter
nis mandatis, aliisque signis quæ partim accipi : primo improprie pro eo quod est
declarare, pronuntiare , reputare aliquem
retulimus in secunda parte conclusionis.
justum, sive interim sit revera justus sive
DISSERTATIO VII.
non, usu scilicet forensi, dum judex ex
favore vel ignorantia declarat aliquem jus­
DE JUSTIFICATIONE PECCATORIS.
tum, etiamsi sit reus. Secundo modo su­
D. Th. Q. 113.
mitur proprie pro eo quod est revera effi­
Hucusque egimus cum Auctore de ne­ cere justum, rectum, sanctum , bene in­
cessitate, essentia, divisione et causa gra­ terius ct exterius ordinatum erga Deum ,
tiæ : restat agendum de ejus effectibus, scipsum ct proximum.
quorum duo sunt præcipui, scilicet justifi­
Hærctici nostri temporis sumunt justi­
catio impii el meritum justi. De primo in ficationem sensu improprio, contendunthac dissert.; de secundo in sequenti dice­ que in justificatione peccatoris peccata non
mus.
vere deleri nec auferri, sed ex 'ntegro re
Hic q. 115. al. — Justificatio dicitur a manere in homine, et ea tantum tegi et
justitia : passive sumpta importat motum non imputari ; ita ut justificatio ex parte
ad justitiam, sicut calefactio motum ad ca­ Dei in eo tantum consistat quod peccata
lorem. Justitia autem cum de sui ratione non imputet, sed meritis et gratia Christi
importet quamdam rectitudinem ordinis, quasi contegat; ex parte autem hominis, ul
dupliciter accipi potest : uno modo secun­ firmissime credat peccata quæ commisit et
dum quod importat ordinem rectum in ipso committet, sibi propter Christi merita esse
actu hominis respective ad alium; el se­ condonata, nec ullatenus ad pœnam dam­
cundum hoc justitia est virtus quædam par­ nationis esse imputanda. Contra quos
ticularis, de qua hic non agitur. Alio modo
Dico. In justificatione peccatoris non
dicitur justitia prout importat rectitudinem solum teguntur seu non imputantur pec­
quamdam ordinis in ipsa interiori disposi­ cata, sed vere remittuntur, delentur et
tione hominis, prout scilicet supremum ho­ auferuntur.
Prob. 1° formalissimis terminis S.S ripminis subditur Deo, ct inferiores vires sub- I
duntur supremæ scilicet rationi. Hæc autem turæ. Psal. 50 : Dele iniquitatem meam.
justitia in homine potest fieri dupliciter : El : Omnes iniquitate* meas dele. Isaï.
uno quidem modo per modum simplicis 43 : Ego sum ipse quZ deleo iniquitates
generationis, quæ est ex privatione ad for­ tuas propter me. Oseæ 14 .· Omnem aufer
mam; et hoc modo justificatio potest com­ iniquitatem. Micheæ 7-.Quis Deus simi­
petere ei qui non est in peccato, ut compe­ lis tui, qui au fers iniquitatem ? Joan. 1 :
tit Adamo el angeli·. Alio modo potest Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccata
fieri hujusmodi justitia in homine secun­ mundi.
dum rationem motus, qui est de contrario j
Prob. 2° aliis terminis S. Scripturæ.Ilo-

J

-430
DISSERT. VII. ART. I.
mo per peccatum interius maculatur et in­ Sic igitur juxta S. Aug. Deus tegit vulne­
quinatur, ut diximus de peccatis et om­ rabit legendo sanet, sicut medicus qui
nes conveniunt : atqui juxtaS. Scripturam, emplastro tegit vulnus et sanat. Quod pla­
homo in sua justificatione a peccatis mun­ ne decretorium est contra haereticos. Alios
datur, lavatur, purgatur et sanctificatur. Patres vide, si lubet, apud Bellarm. I. 2
Psal. 50 : Lavabis me, ct super nivem de Justif. cap. 8.
dealbabor. Ezech. 36 : Effundam super
Prob. 4° ex cone. Trid. sess. 5 , can. 5,
vos aquam mundam, et mundabimini ubi dicitur : « Si quis per Jesu Christi graab omnibus inquinamentis vestris. 1 » tiam, quæ in baptismate confertur, reaJoan. 1 : Sanguis Christi Filii ejus emun­ » tum peccati originalis remitti negat, aut
dat nos ab omni peccato. 1 Cor. 6 : Ini­ » etiam asserit non tolli totum id quod vcqui regnum Dei non possidebunt. Nolite » ram ct propriam peccati rationem habet,
errare ; neque fornicarii.... neque adul­ » sed illud dicit tantum radi aut non imteri, neque molles, neque fures, etc. » putari : anathema sit; in renatis enim
regnum Dei possidebunt ; et hæc quidem » nihil odit Deus. » Et sess. 6, cap. 7, dicit
fuistis ; sed abluti estis, sed sanctificali justificationem esse renovationem interio­
estis, sed justificati estis. Si autem pec­ ris hominis, et eum ex injusto fieri justum.
cata solum teguntur, falso dicitur homo ab
Prob. 3° ab absurdis. Si in justificatio­
iis mundari, lavari, purgari, etc. Quis ne impii peccata remaneant et solum te­
enim dicat hominem sordibus inquinatum, gantur, non vero deleantur et destruantur,
esse mundum et ablutum, quia sordes pal­ sequitur 1° quod homo erit simul justus et
lio tegit?
injustus ‘.justus, quia justificatus; injustus,
Prob. 5° ex S. Aug. S. doct. lib. 1 ad quia remanet in peccato quod est essentia­
Bonif. contra duas Epist. Pelagii c. 12, liter injustitia. 2° Sequitur quod Deus di­
Pelagianisdicenlibuscatholicosdocerebap- ligat peccatores ut amicos suos et in ordine
tismum non auferre crimina, sed radere et ad ælernam beatitudinem, contra illudSap.
eorum radices remanere , respondet : « Di- H-.Odiosunt Dcoimpius et impietas ejus.
« cimus baptisma omnium dare indulgen- 5° Quod Christus non sit agnus tollens pec­
» tiam peccatorum et auferre crimina, non cata mundi, quod filios suos non liberet a
» radere, nec ut omnium peccatorum ra- servitute peccati, neque illos faciat sanc­
» dices in mala carne teneantur, quasi ra- tos. 4° Quod Joan. 3, falsum dixerit Apos­
» sorum in capite capillorum, unde cres- tolis: Jam vos mundi estis ; quomodo enim
» eant iterum resecanda peccata. » Et lib. mundi, si sordibus peccatorum adhuc in­
5, c. 5, Pelagianis caliimniantibus catho­ quinentur? 5° Quod æstimatio Dei non sit
licos asserere baptisma non vere homines recta, æstimans et reputans justum qui est
novos facere, id est, non plenam dare re­ in peccato, et non æstimans pœna dignum
missionem peccatorum , sed cx parte filios eum in (pio remanet quod est pœna dig­
Dei fieri, ex parte autem filios sæculi, id num, scilicet peccatum : sicut judex foren­
tst diaboli, remanere, reponit :« Men- sis cx favore aut ignorantia erronee et non
« tiuntur, insidiantur, tergiversantur, non recte pronuntiat aut æstimat justum, qui
» hoc dicimus. » Et infra: « Baptismus igi- revera injustus est et reus.
» tur abluit peccata omnia , prorsus omObjiciunt 1° hærclici illud Psal. 51 :
u nium factorum, dictorum, etc. » Et Cone. Beati quorum lecta sunt peccata, beatus
2 in Psal. 31, exponens illa verba , Beati cui non imputavit peccatum.
quorum remissa sunt iniquitates, et
Huic argumento, quod est prxeipuum
quorum tecta sunt peccata quibus maxi­ hæreticorum, jam responsum est cx S.
me confidunt haeretici, ait : a Nec intclli- Aug. Deum peccata tegere ea sanando, si­
» galis peccata cooperta esse, quasi ibi cut medicus tegendo vulnus emplastro il­
» sint et vivant.... Deus ergo tegat vul- lud sanat ; et quia illa sanat non imputai.
« liera, non tu : nam si tu tegere volueris Insuper cumomniasintnuda et aperta ocu­
» erubescens, medicus non curabit : me- lis Dei, nihil Deo legitur, nisi quod non est.
» dicus tegat et curet, emplastro enim teObjiciunt 2°. Apost. justificationem ex­
I» git; sub tegmine medici sanatur vulnus, plicat per hoc quod induamus Jesum Chris­
• sufc tegmine vulnerati celatur vulnus. » tum ; Rom. 15 : Induimini Dominum Je-

(j'JllUM AD REM1S610NEM PECOAllt QUxE Ebl JUSTIFICA! ΊΟ, etc. 431
mm Christum. Similiter Galat. Set Eph. | nem requiratur destructio peccati, nemo
4. Atqui indumentum non tollit, sed legit justificatur.
B. D. ant. Nemo est sine peccato venia­
corporis deformi litem : ergo.
/?. Apost. ibid, explicare quod induere li, transeat; sine peccato mortali, N. Et
Christum non sit ejus merita exterius ap­ hoc sufficit ut homo justificetur.
Quæ opponunt hæreuci de fide justifi­
prehendere ad non imputationem peccato­
rum tantum, sed interius mutari a statu pec­ cante, solventur infra.
cati ad statum innocenti®, deponendo ve­
ABTICULUS II.
terem hominem et omnem peccati affectum, Utrum ad remissionem peccati, qum est
et inchoando vitam novam et immacula­
justificatio impii, requiratur j<vl.Uq
tam. abjiciamus, inquit Rom. 15, opera
infusio?
tenebrarum et induamur arma lucis ; si­
Res est hic nobis cum hsreticis et catho­
cut in die honeste ambulemus, non in comessalionibus,etc. Sed induimini Domi­ licis. Lutherani et Calviniste, qui non ag­
num Jesum Christum. Et Eph. 4 : Depo­ noscunt veram ct propriam remissionem
nite veterem hominem qui corrumpitur peccatorum in justificatione peccatoris per
secundum desideria erroris, renovamini eorum deletionem, sed impropriam tantum
spiritu mentis vestrœ et induite novum per eorum non imputationem, consequen­
ter dicunt eam non haberi per formam in­
hominem.
trinsece justificantem, sed vel per justitiam
Reponunt equidem sanctificationem im­ qua Deus justus est, vel per justitiam Chris­
portare interiorem cordis reformationem et ti cxlrinsece imputatam.
puritatem; at justificationem quam a sanc­
Theologi catholici omnes hanc doctri­
tificatione distinguunt, importare tantum
nam ut erroneam rejiciunt, sed inter se
non imputationem peccati ex meritis Chris­
disputant an, saltem de potentia Dei abso­
ti : sicut judex forensis dicitur justificare
reum, quando illum propter alienum me­ luta, non posset haberi remissio peccato­
ritum aut cx indulgentia pronuntiat a cri­ rum et justificatio impii per solum favorem
mine liberum, et deinceps pro innocente Dei extrinsecum, vel per actus charitatis et
contritionis sine infusione gratiæhabilualis.
habendum.
Λ. 1° fictitiam esse distinctionem inter § I. — Utrum de facto justificatio fiat per im­
putationem extrinsccam justitia: Dei aut
justificationem et sanctificationem; nam
Christi sine infusione gratia: habitualis?
usu S. Scriptura non separatur justitia a
sanctitate, etjuslificari est sanctificari. Sic 1
Q. 115. a. 2.0. —Dico. Remissio pecca­
Cor. 6 : .-ibi u t i est is, sa net ificati est is,jus- torum, quæ est justificatio peccatoris, non
tificati estis. Ephes. 4: Induite novum fit per imputationem extrinsccam justitiæ
hominem, qui secundum Deum creatus qua Deus justus est, aut justitiæ Christi,
est in justitia ct sanctitate. Insuper jus­ sed per veram et intrinsecam justitiam seu
titia, prout hic sumitur, est interior recti­ gratiæ habitualis infusionem.
tudo lotius hominis, quatenus ratio Deo et
Est de fide decisa in conc. Trid. sess. 6,
rationi inferiores vires subjiciuntur, in quo can. 10, his verbis : « Si quis dixerit ho­
sila est ipsa sanctitas. Unde 2° falsum est » mines sine Christi justitia per quam noaliud quod dicunt, justitiam importare so­ >» bis meruit justificari, aut per eam ipsam
lum non imputationem peccati, cum juxta » formaliter justos esse; anathema sit. »
5.Scripturam ille solum justus est qui se­ Can. 11 : « Si quis dixerit homines justifi­
cundum rectitudinem cordis facit quod jus­ » cari vel sola imputatione justitiæ Christi,
tum : Filioli, inquit Jo®. Epist. 1, c. 3, » vel sola peccatorum remissione, exclusa
nemo cos sedwxrt; qui facit justitiam, II gratia et eharitate quæ in cordibiir vorum
justus est, 5° Rem falsum est et aequitati II per Spiritum sanctum diffunainn, atque
ac veritati ntvinæ valde injuriosum quod » illisinhærexl;aut etiam gratum quæ jus­
Deus, ad instar judicis forensis, pronuntiet II tificamur esse tantum favorem Dei: ana­
et æslimct justum nisi «pii revera justus est. » thema sit. » Et cap. 7 : « Unica formalis
Objiciunt 5°. Juxta S. Scripturam, ne­ II causa (justificationis impii) est justitia
mo est sine peccato : ergo si ad justificatio- | II Dei, non qua ipse justus est, sed qua uoi

1

I

1

I

45'2

DISSERT. VII. ART. II.
• justos facit, qria videlicet ab eo donati nostræ justitiæ i ergo non est ejus cans<
• renovamur spiritu mentis nostrae, et non formalis. Confirmatur. Nostra justitia mo­
» solum reputamur, sed vere justi noinina- do crescit, modo minuitur ; atqui justitia
»· mur et sumus, justitiam in nobis reci- Det et Christi est semper aequalis : ergo.
» pientes. »
Objiciunt 1° hæretici quosdam textusS.
Prob. 1° ex S Scripturis art. præced. Scripturæ, quibus innui videtur justifica­
prob. 2 laudatis, quibus peccator dicitur tionem nostram fieri formaliter per justi­
lavari, purgari, renovari, sanctificari ; ne­ tiam Christi. Rom. S ·. Per unius obediliomo enim potest esse lotus, jurgatus, reno­ nem justi constituuntur mulli. Et iterum:
vatus, sanctificatus, nisi per aliquid intrin­ Per uniusjuslitiam,in omneshomines m
secum quo denominetur et sit talis.
justificationem vitæ. 1 Cor. 1, Christus
2° S. Scriptura frequenter dicit nos ha­ dicitur factus justitia ct sanctificatio nostra.
bere in nobis gratiam, charitatem et justi­
/I. hæc et similia non intelligenda esse
tiam qua justi sumus. Joan, i : De pleni­ in sensu formali, sed causali, quatenus
tudine ejus omnes nos accepimus ct gra­ Christus est causa efficiens et meritoria jus­
tiam pro gratia. Roin. i : Per quem acce­ tificationis nostræ ; quo sensu ibid, dicitur
pimus gratiam. Ephes. 4 : Unicuique nos­ sapientia nostra; Joan. 11, resurrectio
trum data est gratia secundum mensu­ ct vita; et Deuteron. 3 dicitur vita homi­
ram donationis Christi. Rom. 5: Chari- num et longitudo dierum.
tas Dei diffusa est in cordibus nostris per
Inst. Apost. 1 Cor. 10, reprehendit cos
Spiritum sanctum qui datus est nobis.
qui propriam justitiam volunt statuere :
5° Apost. ibid, comparat justitiam etobe- Ignorantes, inquit, justitiam Dei, et
dientiam Christi cum peccato et inobedien- suamvolentes statuere, justitiæ Dei non
tia Adæ : atqui peccatum Adæ rcaliter et sunt subjecti. Ergo.
intrinsece contrahimus, et non solum per
Ii. Apost. reprehendere Judæos et Pha
imputationem extrinsecam : ergo justitia risæos qui praesumebant se posse viribib
quæ illi opponitur et perquam expellitur, naturæ legem implere, et sic justificari abs­
est nobis intrinseca et non solum extrin- que gratia Dei, ut interpretaturS. Aug. lib
sece imputata. Confirmatur. Christus no­ de Grat. et Lib. Arb. cap. 12.
bis reddidit quod in Adam perdidimus;
Urgent. Juxta S. Scripturam, nemo est
sed in Adam perdidimus justitiam ipsi in­ justus coram Deo. Psalm. 142: Non justi
trinsecam, et quam in posteros transfudis­ fcabitur in conspectu tuo omnis vivens.
set si in bono perseverasset : ergo vera et Et Job 9 .· Non justificabitur homo com
intrinseca justitia per Christum nobis red­ positus Deo. Ilæc autem essent falsa, si
ditur.
homo haberet justitiam intrinsecam. Ergo.
4° S. Aug. lib. de Spirit, et Lilt. cap.52,
7?. ad primum, sensum esse, vel quod
ad verba prius citata Apostoli Rom. 3, di­ nemosit ita justus ut non inveniatur in ali­
cit : « Charitas diffunditur in cordibus nos- quibus levibus deliquisse; vel quod nullus
» tris,non qua nos ipse diligit, sed qua nos sit justus coram Deo cx seipso et propria
» facit dilectores suos; sicut justitia Dei virtute sine Dei munere. Ad secundum,
» (ita dicta est) qua justi ejus munere elli- potest similiter responderi vel dicendum
» cimur. » Et cap. 9, in hæc verba Apos­ quod justitia hominiscomparala infinitxDei
toli : Justitia Dei manifestata est, ait : justitiæ sit quasi non esset propter infini­
« Non dicit Apostolus justitia hominis, sed tam distantiam et inaequalitatem, sicut stel» justitia Dei, non qua Deus justus est, sed læ quamvis luceant videntur tamen non lu­
■ qua induit hominem, cum justificat im- cere apparente sole : unde Job 25 additur:
» pium. »
Ecce luna etiam non splendet, ct stcllce
5° Justificatio peccatoris est effectus di­ non sunt munda in conspectu ejus; quan­
lectionis Dei : atqui dilectio Dei non est to magis homo putredo, et fiiius homi­
affectiva tantum, sed effectiva, efficiens ob­ nis vermis !
jectum dilectum intrinsece gratum et jus­
Objiciunt 2°. Justum dicitur quod adæ·
tum, ut probavimus supra dissert. 4, a. 1. (piatin· regulæ seu kgi : atqui non est in
6°Causaforinalis distinguitur ab efficien­ nobis talis justitia quæ adæquetur legi, cum
te : atqui justitia Christi est causa efficiens in mullis saltem levibus peccemus : ergo.

UTRUM AD REMISSIONEM PECCATI, QUÆ EST JUSTIFICATIO, etc. 433
R D. min. Non est in nobis talis justi­ I tori non per dHectionenpositivam qua vult
tia quæ actu adæquetur legi, C. ex qua se­ i ipsum habere amicum, sed per negativam
cundum se non sit neta sequi adæquatio, qua tantum vult non esseamplius illi offen­
N. Quod ergo actu non adæquetur non est sus, sicut fieri potest inter homines : extali
ratione sui, sed ratione viæ in qua est in autem dilectione non sequitur mutatio pec­
statu imperfecto defectu luminis gloriæ et catoris, sed tantum quod auferatur ab ip-o
visionis bealificæ,ex quo non sequitur quod malum culpæ et amplius illi non imputetur.
Sed contra. Etsi ita fieri possit inter ho­
non sit justitia, sed tantum quod non sit
mines, non tamen apud Deum. 1° Quia
perfecta justitia.
§ II. — Utrum de potentia Dei absoluta jus­ homo potest condonare alteri offensam per
tificatio impii possit ftcriper solum favorem sui mutationem, non Deus : unde mutatio
Dei extrinsecum, vel per solos actus citari- quæ hic intervenit, se tenet cx parte ho­
talis ct contritionis sine infusione gratiæ minis, ut dictum est. — 3. q. 85. a. 2. O.
habitualis ?
i —2° Quia homo offendens alterum homi­
Quia istæ quæstiones de potentia Dei nem non privatur aliquo intrinseco quod
absoluta sunt magis subtiles quam utiles, acceperat ab offenso, sine cujus recupera­
tione non censetur animus offensi plene
hanc et sequentem breviter expediam.
Dico. 1°. Justificatio impii non potest pacatus; sed homo offendens Deum priva­
absolute fieri per solum favorem Dei ex- tur aliquo intrinseco, scilicet dono gratiæ,
trinsecumsine mutatione intrinseca pecca­ sine cujus recuperatione Deus non cense­
toris. Est contra Scotum.
tur omnino pacatus,ut dicam amplius modo.
Hic a. 2. 0. — Prob. i°. Justificatio ut
Prob. 2°. Justificatio completa et per­
minimum importat remissionem et condo­ fecta importat non solum condonationem
nationem offensae : atqui Deus non potest oflensæ, sed etiam deletionem peccati ha­
absolute remittere et condonare offensam bitualis: atqui peccatum habituale non po­
sine intrinseca mutatione peccatoris : ergo. test deleri sine mutatione intrinseca pec­
Prob. min. Impossibile est quod Deus re­ catoris : ergo.Pro&. min. Peccatum habi­
mittat offensam peccatori, nisi fiat ei paca­ tuale essentialiter consistit in privatione
tus : atqui non potest fieri ipsi pacatus sine gratiæ sanctificantis ut causata ex actuali
intrinseca mutatione istius peccatoris : er­ peccato precedente, sicut probavimus in
go. Prob. min. Deum pacari nobis, est nos tract, de Peccat, dissert. 6 : atqui privatio
diligere spccialidilectione; nihil enim aliud non potest absolute tolli nisi per formam
assignari potest in quo consistat pax nos­ oppositam, sicut cæcitas non potest tolli uisi
tra cum Deo. Et ratio patet, quia quod per visum, et tenebræ nisi per lucem : ergo.
Deus ex offenso fiat nobis pacatus, est ex
Dices minorem hanc esse veram de
ejus speciali benevolentia: atqui Deus non privatione physica, quæ est carentia formæ
potest diligere peccatorem nisi per hanc quam subjectum ex natura rei debet habe­
dilectionem effectum aliquem in eo impri­ re; non vero de privatione morali, quæ est
mat et donum supernatural infundat quo carentia formæ quam subjectum debet ha­
intrinsece mutetur : ergo. Prob. min. cx bere non ex natura rei, sed ex ordinatione
principio Auctoris supraq. 110, a. 1, quod divina, qualis est privatio gratiæ; hæc enim
amor Dei non sit solum affectivus, sed potest tolli non solum per introductionem
etiam effectivus, non supponens, sed efli- formæ opposite, sed ex hoc precise quod
cienssua dilectione bonum et gratum quem mutetur ordinatio Dei, et statuat hanc for­
diligit, cum sit omnis bonitatis causa et mam non amplius deberi huic subjecto,
quod faceret si tolleret ordinationem ho­
auctor. Ergo.
Confirmatur. In hoc quod Deus incipit minis ad finem supernaturalem.
amare peccatorem quem antea odio habe­
Sed contra 1°. Quamv is Deus possit tol­
bat, intervenit aliqua mutatio : atqui hæc lere ordinationem hominis ad finem super­
mutatio non-polest se tenere cx parte Dei, naturalem, indeque facere quod illi nunc
qui est immutabilis : ergo se tenet ex parte non debeaturgratia; non potest tamen nunc
objecti amati, quod ex injusto et odioso fit absolute facere quod tunc quando peccavit,
non esset ordinatus ad finem supernatura­
justum ct gratum.
despondent ucum posse pacari pecca- lem ct illi non deberetur gratia, ad præte?
28
BlM., t. HI

DISSERT. VII. ART. II.1
ritum enim non datur potentia; ut autem J cessante eo actu, remanet in statu aversio,
carentia gratiæ remaneat in ratione priva­ i nis a Deo, conversionis ad creaturam, et
tionis moralis, sufficit ut tunc homo,quando inimicitiae ac offensae Eei, donec peractus
peccavit,esset ordinatus ad fmem superna- contrarios mutetur.ct, ut dicitur 1 Joan. 3:
turalem et illi deberetur gratia, sicut ut Transferatur demorte ad vitam.
maneat privatio moralis conformilatis ad
Dices. Obligatio voti potest solvi sino
legem positivam in illo qui illam transgres­ mutatione voventis per extrinsecam Dei re­
sus est, sufficit quod pro tunc teneretur il­ missionem : ergo et peccati reatus.
II. N. conseq. Disparitas est, quod obli­
lam observare, licit non teneatur nunc, vel
quia cessavit lex, vel quia in ea est dispen­ gatio voti pendeat a voluntate acceptantis,
satus. 2°Tandiu carentia gratiæ quam quis sicque per eum solum solvi potest: at ratio
habere debebat dum peccavit, remanet in peccati consistit in aversione voluntaria a
ratione privationis moralis quandiu rema­ Deo, quæ tandiu manet quandiu non renet voluntaria; voluntarium enim est fun­ I tractatur.
damentum moralitatis : atqui ista privatio
Ex dictis in probationibus bene per­
gratiæ non potest desinere esse voluntaria pensis facile solves alia argumenta.
Dico 2°. In hypothesi quod Deus moveat
nisi per mutationem intrinsecam peccatoris
retractantis priorem volitionem,exquaista peccatorem ac actus charitatis et contritio­
privatio habet quod sit voluntaria : ergo. nis per auxilium actuale non infundendo
Confermai u rprœceden s ra l io,seu prob. gratiam habitualem, posset absolute pec­
2° prima ejus min. evertendo fundamen­ cator per illos actus justificari inchoate ct
tum adversariorum. Peccatum habituale imperfecte, non tamen complete et perfecte
Prob. prima pars. Peccatum importat
non importat solum reatum pœnæ seu condignitatem ad pœnam, ut volunt adversarii, aversionem hominis a Deo et aversionem
sed etiam aversionem a Deo, conversionem Dei ab homine, unde in tantum tolliturin
ad creaturam, abjectionem gratiæ ct ami­ quantum homo Deo ct Deus homini iterum
ci tiæ Dei et per hæc olfensam Deo irroga­ unitur et reconciliatur : atqui per actus
tam , ex quibus sequitur diflormitas et ma­ charitatis et contritionis sine gratia habi­
cula : atqui absolute est impossibile quod tuali homo redit ad Deum super omnia di­
hæc deleantur per solam condonationem lectum, et ei unitur, quia amor unit aman­
Dei extrinsecam absque mutatione intrin­ tem amato; et vicissimDeus illi unitur, quia
seca peccatoris; impossibile namque est diligentes se diligit, et hæc dilectio homi­
quod fiat ex averso a Deo conversus ad nis est effectus divinæ dilectionis t ergo.
Deum, ex converso ad creaturas ab eis aver­
Prob. secunda pars. Non habetur jus­
sus, ex despiciente gratiam et amicitiam tificatio perfecta et consummata, nisi re­
Dei, illam requirens et recuperans, nisi cuperetur præcipuus effectus divinædilec­
mutetur, ut per se patet : ergo.
tionis qui per peccatum fuit interruptus :
Re que dicas hæc quidem importari in atqui iste effectus præcipuus divinæ dilec­
actu peccati, sed simul cum illo transire, tionis est gratia sanctificans, qua homo fit
et remanere tantum in peccatore obligatio­ formaliter justus, consors divinæ naturæ,
nem ad pœnam, et ex parte Dei olfensam filius Dei et hæres regni coelestis : ergo.
et alienationem a peccatore.
Min. constat. Prob. maj. Peccatum non
Contra est enim quod, r piam vis hæcve- censetur perfecte et complete remitti, nisi
lutiquod exercitium compctanl actui eteum animus offensi sil perfecte et omnino pa­
ipso sic transeant, attamen per modum sta­ catus : atqui Deus non censetur omnino
tus et habitus transeunt ad personam, et pacatus, quandiu non reddi; praecipuum
in ea manent donec retractentur: sicutenim effectum suæ dilectionis, quem per pecca­
corpus ex eo quod per motum recessit ab tum amisimus : sicut si princeps civi ob of­
alio corpore, etiam cessante motu actuali, fensam dignitate privato et veniam petenti
remanet in statu elongationis, donec per dimitteret olfensam,sed non restituerel dig­
contrarium motum approximetur ; sic ani­ nitatem, non censeretur plene et omnino
ma ex eo quod suo actu, qui est ejus mo­ pacatus, nec culpa plene et omnino di­
tus , a Deo recesserit, ad creaturam acces- missa : ergo.
ifcritc» Dei gratiam ac amicitiam abjecerit,
Si dicas, ex hac ratione sequi quod pec
4Ô4

UTRUM AD REMISSIONEM PECCATI, QU/E EST JUSTIFICATIO, etc. 455
catum originale per baptismum non per­ culae ct peccati, donec restituatur praeci­
fecte dimittatur, cum per cum non tollatur puum quod peccando amissum est : sicut in
defectus concupiscenti® et mortis quem tol­ exemplo posito, privatio dignitatis in cive
pœnitente cui condonata est offensa, sem­
lebat justitia originalis.
//. injustitia originali præcipuum effec­ per est ignominiosa et habet rationem matum divinæ dilectionis fuisse gratiam sanc­ culæ ob præteritam offensam, a qua non
tificantem qua homo reddebatur formaliter censetur plene purgatus donec dignitas α
justus, consors divinæ naturæ, filius et luc­ restituatur.
res; non verocæteræ doles ad illam conse­
Ad secundum. Remissio peccati tribui­
quentes, ut subjectio corporis ad animam tur dilectioni non præcise ratione sui, sed
et partis inferioris ad superiorem, sine ratione gratiæ quam semper comitatur; lo­
quibus homo potest placere Deo, esse ejus quitur enim S. Scriptura, non in hypothesi
filius et hæres.
conclusionis, quod Deus per auxilium ac­
Obj. contra primam partem hujus se­ tuale moveat ad actum dilectionis non in­
cunda; conci. S. Th. hic a. 2 0, dicit quod fundendo gratiam, sed secundum præsennon posset intelligi remissio culpœ, si tem statum in quo charitas semper juncta
non adesset infusio gratiæ. 2° Remissio est gratiæ.
peccati est effectus formalis gratiæ habitua­
Ad tertium. Qui diligit Deum ex toto
lis, actus dilectioniset contritionissiint dis­ corde, est justus justitia implente præsens
positiones ad gratiam : dispositio autem ad officium, non a delente perfecte praeteri­
formam non dat effectum formalem formae. tum peccatum; ad hoc enim non sufficit
5° Privatio non potest tolli nisi per formam quod homo convertatur ad Deum, sed re­
oppositam: atqui peccatum consistit in pri­ quiritur quod Deus convertatur ad homi­
vatione gratiæ : ergo.
nem et ipsi reddat præcipuum effectum suæ
11. ad primum, S, Th. loqui de remis­ dilectionis, qui est gratia sanctificans.
sione peccati perfecta ctconsummata, non
5i instes actum charitatis non esse mi­
de inchoata et imperfecta; vel loquitur de noris cfficaciæ ad recuperandam gratiam
infusione gratiæ actualis, non habitualis. quam actum peccati ad illam destruendam;
Ad secundum. Dispositio ad formam non item actum esse perfectiorem habitu.
potest quidem producere effectum forma­
B. ad primum, N. assumptum ; quia
lem formæ perfectum et completum, potest actus peccati efficienter destruit habitum
tamen dare inchoatum ct imperfectum, cum charitatis et gratiæ ; actus autem charitatis
dispositio sil inchoatio formæ. Ad tertium. non producit efficienter habitum charita­
Privatio gratiæ non habet rationem peccati tis, sed solus Deus, ut in procedentibus
nisi quatenus est voluntaria, peractum au­ diximus. Ad secundum, quiquid sit de aliis
tem contritionis desinit esse voluntaria ; habitibus, habitus gratiæ est perfectior et
unde ex hoc aliqualiter deficit a ratione nobilior quolibet actu supernatural!.
peccati. Confer objectionem sequentem.
Ex dictis in hac secunda parte con­
Obj. contra secundam partem ejusdem clusionis colliges, unicam causam forma­
conci. 1° Ex modo dictis, privatio gratiæ lem perfect® et consummat® justificatio­
non habet rationem peccati, nisi quatenus nis in hoc statu elevationis ad finem su­
est voluntaria : atqui per actum contritio­ pernaturalem, esse gratiam habitualem, ut
nis desinit esse voluntaria : ergo. 2° Juxta etiam definivit concilium Trid. sess. 6,
S. Scripturam, remissio peccati tribuitur cap. 7, can. 10 et il ; vide præced. J.
dilectioni; Luc. 7 : demittuntur ei pec­
Dixi, in hoc statu elevationis ad finem
cata multa; quoniam dilexit multum. supernaturalem; quia in statu naturæ pu­
5« Homo toto corde diligens Deum est jus­ ro, videtur quod homo sine iha posset per­
tus : ergo non remanet in statu peccati.
fecte justificari secundum modum illius sta­
B. ad primum, D. min. Privatio gra­ tus. Batio est; quia horno justificatur per­
tiæ per actum contritionis desinit esse vo­ fecte et complete, quando recuperat totum
luntaria quoad prasentem dispositionem, aut saltem præcipuum quod per peccatum
C. quoad procedentem dispositionem, N. amiserat : atqui homo in statu naturo pu
Sufficit autem, ut ista privatio fuerit ante­ r® peccando non amitteret gratiam sancti­
rius voluntaria, ut retineat rationem ma­ ficantem, quia in illo statu non daretur,

DISSERT. VII. ART. III.
43(1
•cd amitteret tantum rectitudinem natura- | lute esse simul; quia effectus formati»
iis ordinis, qua esset acceptus ad beatitu­ ipsa forma communicata : ergo.
dinem natura em ; per actus autem contri­
Idque aperte innuitS. -Scriptura,!Joan.
tionis et dilectionis ordinis naturalis ex 5, ubi dicitur : Qui natus est ex Deo,pec'
auxilio Dei elicitos recuperaret illam rec­ catum non facit, quoniam semen ipsius
titudinem, et acceptaretur ut antea ad bea­ (id est gratia sanctificans) tn eo manet;
titudinem naturalem:ergo sine gratia, sed et non potest facere peccatum, quoniam
per solos actus contritionis et dilectionis ex Deo natus est. Quibus verbis repetii
ordinis naturalis perfecte justificaretur.
incompossibilitatem gratiæ cum peccato,
Quæ objici possunt sive ex D. Th. sive non ex ordinatione divina, sed ex ipsa na­
a ratione, intelligenda sunt secundum præ- tura gratiæ, quia est participatio divinae
sentem statum elevationis, vel de gratia naturæ, seu quia illam habens est ex Deo
largius sumpta pro aliquo dono gratuito, natus et filius ejus.
quod in hac hypothesi naturæ puræ non
B. Suares effectus assignatos non esse
foret idem quod nunc donum gratiæ sanc­ effectus primarios gratiæ, sed secundarios
tificantis.
tantum : effectus autem secundarii possunt
ARTICULUS III.
de potentia Dei absoluta separari a forma,
Utrum de potentia Dei absoluta pecca­ ut risibilitas^ v. g. a rationalitate.
Sed contra N. assumptum, quod gra­
tum et gratia possint esse simul in
tis fingitur a Suare. Nam ut dixi, gratia
eodem subjecto?
est ex ratione sua essentiali justitia, sanc­
·:·
Dico. Peccatum et gratia non possunt
titas, rectitudo, participatio divinæ natu­
etiam de potentia Dei absoluta esse simul ræ : ergo effectus ejus formalis et prima­
in eodem subjecto.
rius est efficere justum, rectum, sanctum,
Conclusio intelligenda est tam de pec­ participem divinæ naturæ, consequenter
cato acluali quam habituali : est commu­ præstare omnia alia quæ diximus.
nior inter theologos contra Scotistas et
Bespondet P. Henno, hæc esse quidem
Suarem quoad ulramque partem, et contra vera de gratia formaliter et reduplicative
Loream quoad peccatum actuale.
sumpta in ratione gratiæ, seu prout subs­
Prob. Gratia sanctificans ex sua essen­ tat ordinationi Dei statuentis per illam qua­
tia et ratione est justitia, sanciitas et rec­ litatem reddere hominem sibi gratum, chatitudo, cujus primarius et formalis effectus rum, hæredem regni coelestis; sed non de
est efficere eum cui datur, justum, sanc­ gratia materialiter sumpta in ratione qua­
tum et rectum : peccatum e contra ex es­ litatis supernaturalis.
sentiali sua ratione est iniquitas, immun­
Sed contra. Iterum repeto, gratia sanc­
ditia, recessus a rectitudine ct subjectione tificans etiam ut qualitas supernaturalis est
legis divinæ : atqui stare non potest, etiam ex ratione sua essentiali et independenter
de potentia Dei absoluta, justitia cum in­ ab ordinatione divina, participatio divinæ
justitia, sanctitas cum iniquitate et im­ naturæ, justitia, sanctitas, rectitudo ; aut
munditia, rectitudo cum recessu a recti­ dicat erudit, theologus quid sit aliud? Er­
tudine : ergo.
go effectus ejus formalis qua talis, est con­
Item effectus formalis et primarius gra­ stituere ex natura sua et independenter ab
tiæ est constituere hominem consortem di­ ordinatione Dei hominem participem divi­
vinæ naturæ, filium Dei adoptivum, hære- næ naturæ, justum, sanctum, rectum, etc.
dem regni, gratum Deo ct amicum : e con­
Obj. 1». Gratia et peccatum saltem ac­
tra effectus formalis peccati est destruere tuale non opponuntur privative : ergo pos­
in homine participationem divinæ naturæ, sunt de potentia Dei absoluta esse simul.
privare illum divina filiatione et juread reg­ Prob. ant. Gratia est habitus, peccatum
num, reddere ipsum Deo exosum et inimi­ est actus : atqui actus et habitus non op­
cum- constituere ipsum filium diaboli, et ponuntur privative : ergo. Confirmatur.
dignum ælerna damnatione, qui effectus ut- Actus stare potest cum habitu contrario,
pote privative oppositi sunt absolute incom- ut actus intemperanti® cum habitu tempe­
possibiles : atqui ea quorum effectus forma­ ranti®.
le· witf i(icompo3!iibikS| non poçsuqt absoB, ,N. ant. /fd prob, D, win. Actus et

DE ACTIBUS AD JUSTIFICATIONEM PECCATORIS ADULTI, etc. 457
habitus non opponuntur privative sub ra­ Non enim Deus potest pugnantia velle.
Repones. Solus Deus est causa gratia 2
tione actus et habitus, C. sub diversis aliis
rationibus quas essentialiter involvunt, N. ergo ille solus et non peccatum illam des­
Actus autem peccati ct gratia habitualis truit.
R. quod peccatum, ut jam dixi, non des­
involvunt essentialiter et impræscindibiliter rationes privative oppositas, scilicet truat gratiam agendo physice in illam, sed
sanctitatem et iniquitatem, justitiam ct in­ subtrahendo ei subjectum ct introducendo
justitiam, rectitudinem et recessum a rec­ formam seu dispositiones incompossibiles
titudine, participationem et non participa­ cum gratia : sic licet Deus sit solus causa
tionem divinæ naturæ, esse Deo amicum animæ rationalis, potest tamen homo po­
et non amicum , gratum et non gratum , nere dispositiones incompossibiles cum
mortem spiritualem animæ et vitam spiri­ ejus unione ad corpus.
tualem, etc. Unde patet responsio ad con­
Obj. 3®. Peccatum prius intelligitur esse
firm. Adde quod si argumentum valeret, in anima quam Deus subtrahat gratiam,
probaret gratiam et peccatum posse natu­ definiente Trid. sess. 6, cap. 11, Deum
raliter esse simul, quia actus potest natu­ sua gratia non deserere semel justificatos,
raliter esse cum habitu contrario, quod ta­ nisi prius ab eis deseratur : ergo peccatum
men nemo admittit. Attende ergo has ra­ potest esse cum gratia.
tiones seu effectus peccati non sequi pec­
R. 1® hoc argumento nimis probari, sci­
catum, quia est actus vel habitus, sed quia licet, secundum cursum ordinarium, gra­
est culpa mortalis, et ut talem opponi pri­ tiam et peccatum esse simul, quod non
vative gratiæ.
admittunt objicientes.
Hinc etiam praeoccupantur varice in­
R. 2®. D. ant. Peccatum prius prioristantiae; quamvis enim gratia sit m essen­ tale naturæ et causalilatis intelligitur esse
tia animæ et peccatum in voluntate ; item in anima quam Deus subtrahat gratiam,
dato quod peccatum non consistat in pri­ C. prius priorilate temporis, N. Sunt enim
vatione gratiæ, sed in privatione rectitu­ simul peccatum et privatio gratiæ. Sicut
dinis ; hoc ipso quo mortale est, sequitur ergo licet sol prius intelligatur illuminare
quod sit in toto homine injustitia , iniqui­ aërem quam abscedant tenebræ, quia lu­
tas, depulsio participationis divinæ , ex- men solis est causa recessus tenebrarum,
tinctio juris ad gloriam, recessus a Deo ut nec tamen simul existant lux solis et tene­
sanctificante et vivificante per gratiam et bræ .· ita quamvis peccatum prius intellia rectitudine legis divinæ et mors animæ, gatur esse in anima quam recedat gratia,
sicque quod gratiam his omnibus opposi­ quia est causa recessus gratiæ, non tamen
tam expellat.
datur instans in quo simul existant.
Obj. 2°. Peccatum non expellit gratiam
ARTICULUS IV.
physice, sed demeritorie tantum, quate­
nus qui peccat est indignus gratia : potest De actibus ad justificationem peccatoris
adulti requisitis.
autem Deus gratiam dare indigno.
A. D. maj. Peccatum non expellit gra­
Peccatores adultos propriis actibus ad
tiam physice, id est, per formam positi­ justificationem debere disponi probat hic
vam physice agentem in gratiam. C. non S. Th. a. 5, ct nos probavimus diss. præexpellit physice, id est, ex natura sua, sed ced. a. 5. Qui sint autem illi actus, hic in­
tantum per modum demeriti, N. Iniquitas quirimus cum eodem S. Doct. Cone. Trid.
enim, injustitia, abjectio amicitis Dei, re­ sess. 6, cap. 6, sex assignat, scilicet actum
cessus a Deo, mors animæ, etc. physice, fidei, timoris, spei, dilectionis Dei, pœnihoc est, ex natura sua expellunt justitiam, tentiæ seu contritionis, tandem propositum
sanctitatem, amicitiam Dei, accessum ad suscipiendi sacramenta instituta ad remis­
sionem peccatorum, inchoandi novam vi­
Deum, vitam animæ, etc.
Inst. Deus non necessitatur auferre gra­ tam et mandata divina servandi, quod pro­
positum includitur in ipsa contritione. De
tiam a peccator»·. Ergo.
R. D. ant. Deus non necessitatur abso­ liis igitur acturi, primum et praecipue dice­
lute , C. ex suppositione quod permittat mus de fide requisita ad justificationem con­
hominem labi in peccatum mortale, N. tra haereticos, deinde breviter de cæteri*.

DISSERT. VII. ART. IV.
§1.— Quæ fides requiratur ad justificationem. his verbis : « Si quis dixerit fidem justifi.
» cantem nihil esse aliud quam fiduciam
Lutherani et Calvinistæ distinguunt tri­ » divinæ misericordiae peccata remittentis
plicem fidem· Primam vocant historicam, » propter Christum ; vel eam fiduciam so» lain esse qua justificamur .· anathema sil,»
melius dixissent dogmaticam, qua credi­
Prob. 1° apertissimis S. Scripluræ testi­
mus omnia quæ in sacris Litteris continen­
tur. Nos eam dicimus Christianam et ca­ moniis. Mare, ultimo : Prœdicate evangetholicam. Secundam vocant fidem miracu­ lium omni creaturæ; qui crediderit (sci­
lorum, perquam fiunt seu impetrantur mi­ licet Evangelio et veritatibus in eo conten­
racula, qua scilicet credimus nihil esse quod tis) salvus erit. Rom. 10 : Hoc est verbum
a Deo fieri non possit. Tertiam vocant pro­ quod prœdicamus, quia si confitearis in
missorum, qua credimus Deum promisisse ore tuo Dominum Jesum; et credideris
remissionem peccatorum. Hanc autem ter­ in corde tuo quod Deus suscitavit illum,
tiam subdividunt in generalem et particu­ salvus eris. Ergo Christus et ejus resur­
larem : generalem vocant qua credimus rectio, non sola misericordia Dei peccata
Deum omnibus credentibus in communi remittentis, sunt objectum fidei salvantis.
promisisse remissionem peccatorum et sa­ Hebr. 10 in fine, cum dixisset Apost. Jtulutem ; specialem vocant qua unusquisque tus ex fide tivi^statim initio cap. sequen­
credit vel certo confidit peccata sibi esse tis, explicans quæ sit illa fides qua justus
remissa propter merita Christi. Hanc enim vivit, dicit : Est autem fides speranda­
fidem male confundunt cum fiducia quæ rum substantia rerum,argumentum non
ad spem et voluntatem pertinet, non ad in­ apparentium. Hæc autem definitio nulla­
tellectum ; est enim fiducia ex S. Th. spes tenus competere potest fiduciæ qua credi­
mus peccata esse nobis dimissa, sed solum
roborata.
Hanc ergo fidem seu fiduciam particula­ illi fidei qua, ut ibid, addit Apost. Intcllirem requiri ad justificationem et eam solam gimus aptata esse sœcula verbo Dei, ut
justificare contendunt : quamvis quidam, ex invisibilibus visibilia fierent. Item
ut pestilentissimi hujus erroris invidiam ibid, dicit Apost. Sine fide impossibile
declinent, requirant dilectionem, contri­ est placere Deo; credere enim oportet
tionem, bona opera, non ut conducentia ad accedentem ad Deum quia est, et inqui­
justificationem, sed ut signa ct proprieta­ rentibus se remunerator sit. Ergo fides
tes fidei seu fidüciæ justificantis. Quærimus sine qua est impossibile placere Deo, non
ergo in hoc § quæ fides requiritur ad jus­ est fiducia remissionis peccatorum,sed qua
credimus Deum exislere, ct esse inquiren­
tificationem; in sequenti, an sola sufficiat.
Suppono tanquam certum et ab omni­ tium se remuneratorem. Joan. 11, cum
bus admissum, aliquem motum fidei requiri Dominus dixisset Marthæ s Ego sum resur­
in adultis ad justificationem : id aperte S. rectio ct vita, qui credit in me non mo­
Scriptura testatur. Hebr. 10 t Sine fide im­ rietur in alernum, respondet illa : Uti­
possibile est placere Deo. Marci ultimo : que, Domine,ego credidi quia tu esChril·
Qui crediderit, salvus erit ; qui non cre­ tus Filius Deivivi, qui in hunc mundum
diderit , condemnabitur; et alibi sæpe. venisti. Ergo fides requisita ad vitam ælcrEtita declarat Trid. sess. 6,cit. Jtatioest; nam est credere divinitatem Verbi incar­
quia, ut ostendimus superius , requiritur nati. Joannes cap. ult. sui Evang. sic con­
ad justificationem adulti motus animi se cludit: H(vc scripta sunt ut credat is quia
convertentis ad Deum, juxta illud Ilebr. Jésus est Filius Dei vivi, et ut credentes
11 : Accedentem ad Deum oportet crede­ vitam habeatis in nomine ipsius : ergo
re. Sed quæ sit illa fides?
idem quod prius Omitto alia bene multa
Dico. Fides requisita ad justificationem S. Scripluræ testimonia, sib longior sim.
non est fiducia qua credimus seu confidi­
Prob. 2° ex traditione. Ecclesia ut ab
mus peccata esse nobis piopter Christum initio ita nunc, cum fidem requirit a bap­
remissa,sed qua credimus omnibus verita­ tizandis, non aliam requirit quam illam
tibus nobis a Deo revelatis propter ejus qua credimus fidei articulis in symbolis
auctoritatem et veracitatcm.
contentis, non vero illam qua credimus seu
Ita definit conc. Trid. sess. 6, can. 12, confidimus peccata nobisesse dimissa. Quii
45S

DE ACTIBUS AD JUSTIFICATIONEM PECCATORIS ADULTI, etc. 459
enim unquam apostolorum, aut episcopo­ tificationem; est enim causa illius : a.qui
rum, aut exterorum ministrorum acceden­ fides illa hærelicorum non præcedit sed se­
tem ad se causa justificationis ita docuit : quitur justificationem, alioquin esset falsa;
Crede peccata libi dimitti, etstalim dimit­ nam falsa fides est qua credo dimissa mihi
tentur? Absurdi sane et piarum aurium esse peccata, si nondum sunt vere dimissa.
offensiva foret nujusmodi doctrina.
Si dicas hac tide non credi peccata esse
Despondet Calvinus super cap. 5 Epist. dimissa, sed hic et nunc dimitti, semper
ad Galat. « In Symbolo habetur, Credo manet quod illa fides sit posterior ista re­
» sanctam Ecclesiam, quod non est aliud missione; quia ista remissio præsens est
» quam, Credo nullum esse amplius pec- objectum hujus fidei : actus autem non fa­
» catum, nullam mortem in Ecclesia. »
cit nec speciiicat suum objectum, sed il­
Sed contra. Credimus Ecclesiam esse lud supponit ct ab ipso specificatur.
sanciam, quia habet Sponsum sanctum,
4° Illa fides est justificans quam Christus
dogmata sancta, leges sancias, multos filios et apostoli prædicaverunt : atqui Christus
saucios, el extra illam nullus est sanctus ; et Apostoli nunquam prædicaverunt hanc
sed scimus ex S. Scriptura Ecclesiam esse fidem specialem, seu quod quisque deberet
aream in qua sunt paleæ cum tritico, rete credere peccata sibi esse dimissa ; sed præ­
dicaverunt fidem mysteriorum quæ annun­
in quo sunt boni et mali pisces.
Ilesp. Melanchton in Apolog. Confess. tiabant, et poenitentiam : ergo.
Objiciunt hæretici illud Pauli Act. 15:
« Non est omissa remissio pccatorum in
» Symbolo fidei ; atque illa est quam fides Notumigitur sit vobis, viri fratres,quia
» justificans proprie intuetur. »
per hunc Christum vobis remissio pec­
Sed contra. Sensus hujus articuli non catorum annuntiatur.... in hoc omnis
est, ut fingunt hæretici, Credo peccata qui credit justificatur ; id est, omnis qui
mihi esse remissa; nam hujus articuli fi­ credit remissioni peccatorum sibi annundem Ecclesia exigit a catechumenis, et ta­ tiatæ. hoc ipso justificatur.
men non credit peccata cis esse dimissa,
P. falsam esse hanc glossam. Hæc enim
sed tantum dimittenda per baptismum. verba, In hoc omnis qui credit justifica­
Sensus ergo catholicus et germanus hujus tur, non referuntur ad remissionem pecca­
articuli est: Credo esse in Ecclesia po­ torum tanquam ad objectum, sed ad Chris­
testatem remittendi peccata per baptis­ tum ct ejus resurrectionem quam ibipræmum ct alia sacramenta rite suscepta. dicabat Apostolus ; ita ut sensus sit : Per
Unde Symbolum Constantinopol. hunc ar­ Christum annuntiatur vobis remissio pec­
ticulum sicexprimiU Confiteor unum bap­ catorum, et omnis qui credit in illum justi­
tisma in remissionem peccatorum.
ficabitur : unde justificatio est effectus hu­
Quantum ad SS. Patres, vide Bellarmi- jus fidei, non objectum ; quo eodem sensu
num lib. 1 de Justificatione, cap. 9.
dixit idem Apostolus Rom. 10 : Si credi­
Prob. 5°rationibus. Fides innititur sola deris quod Deus suscitavit Christum a
auctoritate Dei revelantis, qui nec fallere mortuis, salvus eris.
nec falli potest : atqui nullibi revelatum
Inst. Matth. 9 dicitur : Fidens Jesus fi­
est mihi aut alteri particulari peccata esse dem illorum, dixit paralytico : Confide,
remissa : ergo id certa fidccrederc non pos­ fili, remittuntur tibi peccata tua. El ibid.
sum.
Confide, filia, fides tua te salvam fecit;
Dicunt promissionem particularem con­ quorum verborum sensus videtur : Confi­
tineri in generali : unde qui dixit Joan. 5 : de peccata tibi remitti, et remittuntur.
Qui credit in Filium,,justificabitur, sig­
II. utrumque locum magis nocere quam
nificavit omnes qui credent, id est, hunc prodesse haereticis. Etenim antequam pa­
ct illum justificari.
ralyticus et mulier obtinerem remissionem
Sed contra. 1° S. Scriptura dicit: Qui peccatorum, jam habebant fidem, et ta­
credit in Filium, non autem qui credit men nondum credebant peccata sibi esse
remissa sibi esse sua peccata. 2° Nemo cer­ dimissa : ergo remissio peccatorum in uno
ta fide scit se eredere in Filium ut opor­ particulari non est objectum fidei. Insuper
fiducia non hic exigitur a Christo tanquam
tet; nullibi enim id revelatum est.
5u Fides justificans præcedere debet jus­ ratio vel conditio remissionis peccati; non

DIS5ÊKT. ΎΠ. ABT. iv;
enim dicit, Confide ct remit tentui· ; vel con- caput sic : Fidetis quoniam ex operibus
ditionaliter. Si confidas remittentur, sed justificatur homo, et non ex fide tantum:
absolute, Confide, remittuntur : ita ut re­ sicut enim corpus sine spiritu mortuum
missio sit causa fiduciæ, non fiducia causa est, ita et fides sine operibus mortua est,
remissionis; q asi diceret: Esto bono ani­ Hæcsunt peremptoria, nec indigent glossa.
mo, quia remissa sunt tibi peccata tua; et
S. Petrus 2 Epist. cap. 1, postquam hor­
mulieri : Confide, seu noli timere quod tatus est ad varia bona opera, concludit:
tetigeris vestem meam, quia fides tua qua Quapropter, fratres, satagite ul per bo­
credis in me te salvum fecit : quo eodem na opera certam vestram vocationem et
sensu dixit apostolis trepidantibus : Nolite elect ionem faciatis : fides ergo non suffi­
timere, ego sum. Plura § seq.
cit, si desint opera.
S. Judas hortatur fideles ut fidei super§ II.— Utrum sola fides sujficial ad justifica­ ædificent bona opera ad misericordiam
tionem ?
Dei et vitam æternam consequendam. Fos
Sic olim dogmatizarunt Simon Magus autem, charissimi, inquit, supercedifiapud Iren. lib. 1, c. 20 , et postea Euno- canies vosmelipsos sanctissima: vestra
mius apud S. Aug. de llæresibus, llæresi fidei in Spiritu sancto orantes, vosmelip­
5'4, ct lib. de Fide et Operibus c. 14, ex sos in dilectione Dei servate, expectantes
male intellectis Pauli apostoli verbis, ad misericordiam Domini nostri Jesu Chris­
quos refellendos, ut notant ii Patres, Pe­ ti in vitam æternam.
trus, Joannes, Jacobus et Judas suas scrip­
S. Joannes Epist. 1 cap. 5 : Filioli, in­
serunt Epistolas. Hunc errorem suscitarunt quit, nemo vos seducat : qui facil justi­
Lutheran! et Calviniste, cum hoc tamen tiam, justus est. Ergo ad justificationem
discrimine, quod illi veteres haeretici fidem, non sufficit credere, sed oportet facere; ct
quam dicebant sufficere ad salutem, intel- hoc toto capite docet.
ligcrent eam fidem qua credimus omnes ar­
Hæc tam sunt aperta contra praesentem
ticulos fidei; novi autem hæretici intelli­ errorem, ut hæretici negaverint has Epis­
gunt fidem illam specialem qua unusquis­ tolas esse canonicas, quas tamen pro cano­
que credit aut confidit peccata sibi esse re­ nicis agnoscit Ecclesia in pluribus conci­
missa. Contra utrosque
liis , ultimo in Trident.
Dico. Neque illa fides specialis recen­
Sed et aperte S. Paulus, cui male con­
tium haereticorum quæ vana est et nulla , fidunt novatores, hunc errorem debellat
neque fides vera et Christiana sola sufficit 1 Cor. 5 : Si, inquit, habuero omnem fi
ad justificationem.
dem, Haut montes transferam, charita­
Ita definitum est in Trid.sess.6, can. 9, tem autem non habuero, nihil sum. Gahis verbis : « Si quis dixerit sola fide im- lat. 5 : In Christo Jesu neque circumci­
» pium justificari, ita ut inlelligal nihil sio aliquid valet, nequepræputium, sed
» aliud requiri quod ad justificationis gra- fides quæper charitatem operatur. Rom.
» tiam consequendam cooperetur, et nulla 2 : Non auditores legis justificati sunt
u ex parte necesse esse eum suæ voluntatis apud Deum, sed factores legis justifica­
» motu praeparari atque disponi : anathema buntur.
» sit. >» Et can. 19 : « Si quis dixerit nihil
Tandem Christus in Evangclio ubique
» præceptum esæ in evangelio præter fi- commendat bona opera ut necessaria ad jus­
» dem,cætera esscinditferenlia,nequepræ- tificationem ct salutem. Matth. 3 : Sic lu­
»> cepta neque prohibita, oed libera, etc. ceat lux vestra coram hominibus , ut ri» anathema sit. »
dcanl opera vestra bona, ct glorificent
Prob. 1° ex SS. Apostolis qui, ut nota­ Patrem vestrum qui incælisest. Et infra
vimus, ex professo scripserunt contra hunc Nisi abundaverit justitia vestra pluserrorem. S· Jacobus cap. 2 : Quid prode­ quam Scribarum et Pharisæorum , non
rit, fratre., mei, si /idem quis dicat sc ha­ intrabit is in regnum calorum. Et cap. 7.
bere, opera autem non habeat? Numquid Omnis arbor quæ non facit fructum bo­
poterit fides salvare eum ?... Fides si non num, excidetur et in ignem mittetur.
habet opera, mortua est in semetipsa. Cap. 19, interroganti, Quid boni faciam ut
Quod postquam mullis probavit, concludit habeam vitam æternam ? non ait, Crede tanuo

DE ACTIBUS AD JUSTIFICATIONEM PECCATORIS ADULTI ETC. 4 il
tum ; sed : Si vis ad vitam ingredi, sert a illos nulla sint bona opera? 2° Docent ho­
mandata. Et denique cap. 28, non soluin minem semel per fidem justificatum, nullo
monet apostuios ut fidem prædicent et bap­ flagitio a justitia excidere posse : ita Cal­
tizent, sed etiam vult ut doceant servare vinus lib. 3 Institut, cap. 2, 11, et Luomnia quæ ipse mandavit. Id etiam evin­ therus in Serm. super hæc verba, Sic Deus
citur iis omnibus locis quibus Christus an­ dilexit, etc. excipiens tantum incredulita­
nuntiatur non solum ut redemptor, sed et tem; sicquc semel justificatus per fidem,
ut legislator, Matth. 3,6,7 et alibi; sta­ quamvis fiat fur, homicida, adulter, sodotuens premia legum observatoribus, Mat­ inita, remanet justus : ergo fides justificat
th. 19, Luc. 10, Apoc. 5 ; decernens pœ­ sine bonis operibus, imo cum malis et pes­
nas carum transgressoribus, Matth. 3, 7, simis, quod est antiqua hæresis in S. Scrip­
23 et alibi.
turis damnata. Unde Lutherusincap. 2 ad
Tot et tam aperta testimonia dupliciter Galat. expresse dicit : Fides sine et ante
eludere conantur hæretici. Quidam respon­ charitatem justificat; et tom. 1 disput. au
dent solam fidem sine operibus sufficere opera justificent, proposit. 3, ait : Fides,
quidem ad justificationem, sed non ad sa­ nisi sit sine ullis etiam minoribus ope­
lutem.
ribus, non justificat, imo non est fides.
Sed contra 1°. In multis ex allegatis tes­ Et ideo rigidiores Lutherani ingenue fa­
timoniis, Epist. 1 Joan. c. 3,1 Cor. 5, tentur bona opera nullatenus requiri ad fi­
Galat. 3, Rom. 2, bona opera requiruntur dem justificantem.
non solum ut homo sit salvus, sed etiam
Contra 2°. S. Scriptura non minus tri­
ut sit justus, seu ut non sil injustus. 2° Sa­ buit munus justificandi et salvandi bonis
lus omni justo passim in S. Scripturis pro­ operibus quam fidei, ut patet ex locis ci­
missa est, certoque constat nullum justum tatis et aliis pluribus : ergo si fides cooa Deo damnandum, juxta illud Genes. 18 : peretur justificationi, ita et opera.
Numquid perdes justum cum impio? Ab­
Arguunt præcipue hæretici ex Apostolo,
sit a te ut hanc rem facias. Ergo si sola qui, ul ipsis videtur, totus estul asserat ad
fides justificat, sola salvat; et si non sola justificationem sufficere fidem sine operi­
salvat, non sola justificat.
bus. Rom. 5 ait : Arbitramur hominem
Respondent alii et communius, fidem justificari per fidem sine operibus legis.
quam dicunt sufficere ad justificationem , Ibid. 4 : Si Abraham ex operibus justi­
non esse fidem solam, sed fidem junctam ficatus est, habet gloriam, sed non apud
bonis operibus; non quidem quod hæc bo­ Deum. Galat. 2 : Scientes quod non justi­
na opera cooperentur ad justificationem, ficatur homo ex operibus legis. Philipp.
sed quia comitantur fidem justificantem 5 : Ut inveniar in illo non habens meam
velut ejus signa, vel ut proprietates et fruc­ justitiam, quæ ex lege est, sed eam quæ
tus ex ea sequentes : unde dicunt praefatis est ex fide.
S. Scripturo, testimoniis damnari eos qui
R. 1°. Esto Apostolus doceret fidem si­
olim dicebant solam fidem mortuam et bo­ ne ullis operibus sufficere ad justificatio­
nis operibus vacuam sufficere ad salutem; nem, id nullatenus prodesset hæreticis;
at non eos qui id tribuunt quidem soli fi­ quia Apostolus intelligit fidem Christianam
dei, sed fidei vivæ, active et bonis operi­ et catholicam, qua credimus divinitatem
bus stipatæ.
Verbi incarnati,ejus resurrectionem et alia
Sed contra 1°. Hæc responsio fucata et mysteria in S. Scripturis contenta, non ve­
ad emolliendum horrorem immanis hujus ro illam fidem ridiculam seu fiduciam qua
erroris excogitata, aperte pugnat cum prin­ hæretici credunt peccata sibi esse dimissa.
R. 2" Apostolum solum excludere opera
cipiis haereticorum ; nam isti docent 1° ho­
minem dum per fidem justificatur, nor. ve­ quæ vel ante fidem vel post habitam fidem,
re fieri justum, sed reputari tantum, nec sed sine fidei gratia fiunt, id est, opera
ulla ejus opera esse bf_\a, sed omnia esse quæ ex solis viribus naturæ et liberi arbi­
peccata mortalia, quamvis ei non imputen­ trii procedunt, qualia erant quædam ho­
tur propter Christum : qua fronte ergo di­ nesta justitiæ naturalis opera apud genti­
cunt non solam fidem, sed fidem junctam les , et opera Judaeorum qui carnal iter le­
bonis operibus justificare, cum secundum gem Mosaïeam observabant, unde pluries

DISSERT. VII. ART. IV.
exprimit Apostolus operalegis; non vero I
A. 1» inde sequi quod neque per fidem
excludit opera fidem consequentia et gra­ i posset justificari, quia ctiain de ipso actu
tia fidei facta. Unde Aug. lib. de Grat, ct fidei posset gloriari. Unde Jl. 2° D. min.
Libero Arb. c. 7 : « Homines, inquit, non I Posset gloriari in Deo, C. in seipso, A. ipsa
» intelligente» quod ait ipse Apost. Pau- enim fides , ut modo dicebam , est gratui­
» lus, Arbitrantur hominem justificari tum Dei donum, consequenter ct opera cx
» per fidem sine operibus legis, putave- illa promanantia : Apostolus autem non
n nmt eum dicere sufficere homini fidem, intendit excludere gloriationem in Deo,
» etiamsi male vivat ct bona opera non ha- sed in seipso : unde dicit :Qui gloriatur,
» beat : quod absit ut sentiret Eas clec- in Domino glorictur.
Plura alia objiciunt hæretici tum cxS.
» tionis. »
Inst. Abraham et Galatae jam renati Scripturis, cum ex Patribus , quæ omnia
erant ct operabantur cx fide eo tempore de discutere longioris foret otii; hæc habes
quo loquitur Apostolus, et taincn excludit soluta apud Bellarm. lib. Ide Justificat.a
cap. 20 ad 25.
eorum opera. Ergo.
Interim accipe sequentes generales so­
7». Data maj. D. min. Excludit eorum
opera quæ fiebant ex gratia fidei, N. quæ lutiones. Prima est. Justificatio fidei tri­
facta fuerant ante fidem, vel quæ post fi­ buitur tanquam ejus initio ct radici, non
dem habitam non fiebant ex gratia fidei, tamen excludendo alia opera ad eam dis­
C. Nihil obstat enim quod qui habet fidem, ponentia : ita Trid. sess. 6, cap. 8. Secun­
aliquando non operetur ex fide, ut dum da. Intelligenda est fides viva, quæ per
peccat aut facit opus morale bonum sine charitatcm operatur, ut loquitur Aposto­
lus ad Galat. 5. Tertia. Per fidem ali­
relatione ad Deum.
Deponunt. Apostolus ibid. Rom. 4 di­ quando intelliguntur ea quæ in Evangclio
cit : Ei qui operatur, merces non im­ seu doctrina cvangclica continentur, fa­
putatur secundum gratiam, sed secun­ ciendo ea quæ secundum hanc doctrinam
dum debitum : ei vero qui non operatur, sunt facienda. Quarta. Quando excludun­
credenti autem in cum qui justifcat,re­ tur opera, intelligenda sunt opera ante fi­
putatur fides ejus ad justitiam secun­ dem , vel sine fidei gratia facta, non vero
dum propositum gratiæ Dei : sicut Da­ opera quæ ex ipsa fidei gratia fiunt,ut ex­
vid dicit bealitudinem hominis, cui Deus plicui supra ; vel opera legis Mosaïcæ, vel
accepto fert justitiam sine operibus. opera externa , quando deest potentia illa
Ergo ut sit gratuita justificatio, nulla in ea exequendi.
habenda est ratio operum, sive ante fidem, § ΙΠ. — De aliis actibus ad justificationem
sive post fidem factorum, alioquin justifi­
adulti requisitis.
catio redderetur ex debito.
B. N. conseq. Sensus enim horum ver­
Diximus initio hujus articuli ex cone.
borum Apostoli hic est : Ei qui operatur, Trid. prater fidem quinque alios actus re­
etc. id est, si opera nostra sine fidei gra­ quiri cx parte peccatoris ad sui justificatio­
tia ct cx solis viribus naturalibus facta, nem, scilicet actum timoris, spei, dilectio­
qualia faciunt ethnici, obtinerent justifica­ nis Dei, contritionis, et propositum susci­
tionem, non esset gratuita, sed merces de­ piendi sacramentum et servandi mandata
bita talibus operibus; nam omni operanti divina. Hi autem actus sic deducuntur:
Fides illustrans mentem peccatoris, ex­
ex propriis debetur merces. Ei vero qui
non operatur, etc. id est, illius qui justi­ hibet ei, hinc divinam justitiam ipsi pœ­
ficatur, non ex operibus propriis secun­ nas præparantem, illinc divinam miseri­
dum naturæ vires, sed cx fide in Christum, cordiam veniam offerentem ; unde exurgit
justificatio est gratuita, tum quia ipsa fides in ejus voluntate timor divinæ justitiæ ,
est gratia, tum quia fides cx sc non mere­ deinde spes seu fiducia veni® obtinenti®.
tur tantum donum, licet ad illud disponat.
Post spem sequitur inchoata dilectio
Urgent. Apostolus excludit merita , ul Dei ut totius justitiæ fontis ; ex hoc enim
ne quis glorictur; sed si homo per fidei quod Deus misericors peccatori poenam
opera justificetur, posset de illis gloriari : timenti offerat veniam, non solum spes ex­
erco.
citatur, sed etiam tant® bonitatis amor,
442

‘

DE ACTIBUS AD JUSTIFICATIONEM PECCATORIS ADULTI, etc. 443
saltem inchoatus, de cujus necessitate ad I perfectæ charitatis, justificaretur sine auu
justificationem ium sacramento celebris est i formalis pœnitentiæ, sed cum virtuali tan­
tum in actu charitatis implicite contento.
controversia suo loco dirimenda.
Ex fide, timore, spe et inchoata dilec­ Propositum autem, ut dixi, semper inclu­
tione nascitur peccati detestatio : quia hoc ditur in actu pœnitentiæ; «mde pœnitens
ipso quo peccato»· novit paratas esse pecca­ qui totus attentus detestationi peccatorum,
tis suis pœnas, et cx hoc quod Deum ea cx ferventissima Dei dilectione, non atten­
sibi condonare paratum diligere incipiat, deret ad propositum expiicitum, justifica­
movetur odio in peccatum ut sibi nocivum retur.
et divinæ bonitatis offensivum. Hoc autem § IV.— Λ quo principio effective procedant
odium contritio dicitur, perfecta quidem,
actus contritionis et cliaritatis, qui ultimo
si peccatum displiceat principaliter ut of­
disponunt ad gratiam habitualem.
fensivum Dei, imperfecta si principaliter
Mirum fortasse videbitur theologos in
displiceat ut nocivum peccatori. Hæc au­
tem contritio habet necessario adjunctum explicanda hac difficultate ita desudare et
propositum inchoandi novam vitam el ser­ torqueri, cum ipsi fateantur esse magis
vandi divina mandata; non enim est in subtilem quam utilem. Nos itaque qui uti­
aliquo sincerus dolor de peccatis, nisi velit litatem magis quam subtilitatem sectamur,
varias hac de re sententias breviter expo­
deinceps illa vitare.
Quœritur utrum necesse sit ut isti omnes nemus et judicio lectoris permittemus.
Itaque inter dissentientes hac in parte
actus requisiti ad justificationem sint forma­
les, an sufficiat quod sint virtuales et impli­ theologos, quidam dicunt has ulteriores
citi, contenti scilicet in aliquo cminentiori ? ad gratiam habitualem dispositiones esse
/I. actus fidei ct dilectionis necessario effective ab auxilio actuali transeunter
debere esse formales; quia neque in in­ communicato : ita ex Thomistis Joannes a
tellectu neque in voluntate dantur præs- S. Thoma, Sylvius, Contenson cum pluri­
tantiores ct eminentiores, in quibus isti bus extraneis. Quidam dicunt esse effec­
tive ab ipsa gratia habituali : ita Gonct.
virlualiter contineri possint.
Quantum ad actum spei, quando proce­ Serra et alii. Utrique sententiæ favere vi­
ditur in conversione paulalim de imper­ detur S. Th. et hinc augetur difficultas.
fecto ad perfectum, requiritur ut sit forma­ Tertia sententia, quæ utramque,conciliare
lis; sed si homo subito moveatur a Deo de nititur, dicit hos actus ultimo disponentes
peccato ad justitiam ex sola consideratione ad justificationem esse effective a virtute
Dei ct peccati ut est ipsi Deo injuriosum, infusa cliaritatis et pœnitentiæ, non per­
non attendendo ad illud peccatum ut sibi manentor per modum habitus, sed tran­
malum, nec ad bona a Deo promissa,· vi­ seunter per modum actualis auxilii et mo­
detur quod sufficiat spes virtualis conten­ tionis communicata : ita novissime sapientissimus noster Goudin.
ta in cminentiori actu charitatis.
Quantum ad actum pœnitentiæ seu con­
Fundamenta primae sententiae.
tritionis, videtur quod debeat esse forma­
lis; quia homo dolore debet de peccato,
1° Cone. Trid. sess. 6, cap. 5, et can.
non solum ut est contrarium bonitati di­ 3 ct 4, dispositionem ad justificationem
vinæ, sed etiam utest læsivum juris divini : refert in Dei motionem et gratiam exci­
exigit enim recta ratio, ut qui laisit jus al- tantem, adjuvantem et prævenientem, tan­
teriiR,, ?.e hac injustitia atque injuria do- quam causam efficientem : ergo non pro­
leat, ct eam quantum potest resarciat : at­ cedit a gratiæ habitualis infusione tanquam
qui dolor de peccato ut est læsivum juris a causa efficiente. Item eonc. ibid. cap. 7,
divini, proprie perlinet ad poenitentiam dicit unicuique dari justitiam et gratiam
non adeharitalem, quæ habetsolum odisse habitualem secundum cujusqucdispositio­
peccatum in est oppositum bonitati divinæ. nem et cooperationem : atqui si talis dis­
ul fusius explicatur in tract, de Pœnit. positio procederet a gratia habituali, po­
ergo. Per accidens tamen ; si homo igno­ tius esset dicendum dispositionem esse
rans invincibiliter se esse in peccato, aut juxta proportionem gratiæhabitualis: ergo.
de peccatis nihil cogitans, eliceret actum |
2°S. Th. 1 p. q. 62, a. 2, ad 3, dicit :

144

DISSERT. VII. ART. IV.
« Tertio conversio est per quam aliquis I
At contra hanc distinctionem acriter in­
« prœparat se ad gratiam habendam, et surgit Contensonus. Dicit 1° eam inferre
v ad hanc non exigitur aliqua habitualis incredibilem confusionem in doctrina D.
» gratia,sed operatio Dei ad se animam Th. cum enim infinitis in locis S. Duel,
« convertentis. ► Hic q. 109, a. 6 : « Alio dicat praeparationem ad gratiam habitua­
» modo potest inlelligi præparatio volun- lem esse ex auxilio Dei moventis si per auxi­
» talis humanæ ad consequendum ipsum lium Dei moventis gratiam habitualem intel­
» gratiæ habitualis donum. Ad hoc autem lexerit, gratiam actualem cum habituali mil­
» quod præparet se homo ad susceptionem lies confudit,quas tamen studiose distingue­
» hujus doni, non oportet præsupponere re solet.2° Dicit nedum gratiam in facto esse,
» aliquod aliud donum habituale in anima, sed etiam in fieri spectatam, exigere sub­
« quia sic procederetur in infinitum ; sed jectum dispositum; gratia enim, inquit, non
» oportet præsupponi auxilium gratuitum fit in aëre aut in concavo lunæ, vel suspen­
» Dei interius animam moventis, sive ins- sa manet ad ostium animæ, sed fit in sub­
» picantis bonum propositum. » Ibid. q. jecto et subjecto disposito per proprios ac­
» 112, a. 2 : Quæcumque præparatio in ho- tus ab auxilio divino inseminatos.
» mine esse potest, est cx auxilio Dei moFundamenta secundæ sententiæ.
* veniis animam ad bonum. » Et 3 p. q.
1° Divus Th. hic q. 112, a. 2, ad 1, di­
89. a. 1, ad 2 : « Actus primus pœnitentis
» sc habet ut ultima dispositio ad gratiam cit dispositionem ultimam esse meritoriam,
» consequendam ; alii vero sequentes ac- non gratiæ quæ jam habetur, sed gloriæ :
>» tus pœnitenliæ procedunt jam ex gratia non foret autem meritoria, si a gratia non
» ct virtutibus. » Sentit ergo primum, qui procederet, sine qua actus etiam ex auxilio
est ultima dispositio, non esse a gratia ha­ actuali procedens, non esset meritorius,
ut dicemus infra. Item hic q. 113. a. 6.7
bituali, sed ab auxilio actuali.
3° Gratia habitualis necessario supponit et 8, dispositionem tribuit infusioni gra­
dispositiones elfectas et productas, cum tiæ seu gratiæ infusae tanquam principio
non recipiatur nisi in subjecto disposito : effectivo. « Dispositio subjecti, inquit a.
» 8, ad 2 praecedit susceptionem formæ orergo eas non efficit.
4° Ininlelligibile est quod aliquis actus » dîne naturæ; sequitur tamen actionem
ab aliqua forma efficiatur, et tamen ad ejus » agentis per quam etiam ipsum subjectum
receptionem subjectum disponat ; si enim » disponitur; et ideo motus liberi arbitrii
ab illa efficiatur, jam existentem et in sub­ » naturæ ordine praecedit consecutionem
jecto receptam supponit; nulla enim causa » gratiæ, sequitur autem graliæ infusio*
efficiens agit nisi existât, et esse accidentis, » nem. »>
2° De ratione actus vitalis est ut proce­
qualis est gratia habitualis, est subjecto
inesse : ergo iste actus ab illa effectus non dat at principio proximo vitæ ut conjuncto
potest disponere subjectum ad ejus recep­ principio radicali, ut palet in omnibus ac­
tibus vitalibus tam corporeis quam spiri­
tionem.
Hæc omnia ct alia unica distinctione tualibus , qui procedunt a potentia con­
excipiunt patroni secundæ sententiæ. Di­ juncta animæ: atqui actus charitatis et coii
cunt enim gratiam habitualem posse con­ triiionis sunt vitales vita supernatural!;
siderari dupliciter : 1° in fieri et ut dima­ justus enim ex fide per dilectionem ope­
nat a Deo, habens esse fluens et imperfecto rante vivit : ergo procedunt ab habitibus
modo ; 2° in facto esse ut recepta in ani­ charitatis et poenitentiae ut conjunctis gra­
ma, habens in ea esse permanens et com­ tiæ habituali.
pletum. Primo modo spectata habet, in­
3° Principium in philosophia receptum
quiunt, rationem auxilii moventis ct est est, quod causæ sint sibi invicem causæ,
causa efficiens dispositionem. Secundo idenque se invicem praecedant et sequanmodo spectata, est forma permanens, quæ I tur in diverso genere causa., inteliigendo
stlppouit dis|>ositiones facias et non facit. nempe de causis materiali et formali; item
De gratia ergo habituali primo modo spec­ de efficiente et finali ad invicem compara­
tata explicant omnia quæ proferunt d .ten­ tis, non vero de causa efficiente comparata
sores hujus [irimæ sententiæ.
ad materialem et formalem : nam causa cfli-

DE ACTIBUS AD JUSTIFICATIONEM PECCATORIS ADULTI, etc. 445
ciens in executione est prior simpliciter et
Omnia ferme argumenta quæ contra
omnibus modis causa materiali et formali; hanc sententiam opponuntur solvunt ejus
materialem «nim transmutat ut recipiat defensores,ut dixi, per distinctionem hanc
formam et formam introducit in materiam. (jratice in fieri ,ct in facto esse.
Dicunt ergo actus charitatis et contritionis
Tertia sententia exponitur,
effectos a gratia in fieri spectata, eamdem
gratiam præcedere in genere causæ mate­
Hæc sententia tria observat ct supponit.
rialis et dispositivæ, non ut causam effi­
cientem , sed ut formam allicientem per- Observat 1° ultimam dispositionem ad gra­
manenter animam, et hanc vicissim præ­ tiam esse liberum actum hominis eam ac­
cedere istas dispositiones in genere causæ ceptantem , seu consensum quo peccatum
formalis illas informantis et dignificantis : detestatur et Deum præ omnibus diligit;
ex D. Th. in hac q. 115, a. 7, ad 1.
ita , inquiunt, contingit in naturalibus.
Observat 2’ supernaturales habitus id
Sic calor ad octo ab igne productus dispo­
nit subjectum ad formam ignis , et in eo habere præ habitibus naturalibus, ut sint
genere illam præcedit, quam tamen sequi­ non solum habitus qui dant facile posse,
tur in ratione formæ a qua produit ut pro­ sed virtutes seu polentiæ quæ dant simpli­
pria passio. « Calor, inquit S. Th. 3 p. q. citer posse : unde sicut repugnat ut agens
» 7, a. 13, ad 2, qui fuit dispositio ad for- intelligat sine potentia intellectiva, sic re­
» mam ignis, est effectus profluens a forma pugnat hominem elicere actum supema» ignis jam præexistentis. » Et q. 9, a. 3, turalem sine virtute supernatural! aliquo
ad 2 : « Per calorem disponitur materia ad modo sibi communicata.
Observat 3° ex D. Th. 2 2, q. 173, a.
« suscipiendam formam ignis , qua tamen
υ adveniente calor non cessat, sed rema- 2, ad 3, virtutem supernaturalem duobus
« net quasi quidam effectus talis formæ. » modis participari posse : 1° per modum
Hem organisatio corporis est dispositio ad passionis transeuntis ; 2° per modum for­
receptionem animæ, attamen corpus non mæ permanentis. Posteriori modo induit
habet esse ultimo organisatum nisi ab ani­ rationem habitus seu habitualis doni ; prio­
ma, ut docet S. Th. 1 p. q. 76, a. 4, ad 1. ri modo habet rationem motionis transeun­
Proferunt insuper exemplum venti intran­ tis, seu auxilii actualis : reipsa tamen utrotis per fenestram in cameram. Impulsus bique res eadem est, differens solum se­
venti seu aeris, quia efficienter aperit fe­ cundum modum essendi ex parte subjecti :
nestram, est prior omnibus modi apertione ut lux permanenter inhærens soli et tran­
fenestræ,et iotroitu venti seu aeris; at in­ seunter impressa aeri, eadem lex est.
troitus venti seu aëris ct ipsa apertio fenes­ Juxta S. Th. 2 2, q. 171, a. 2, id videre
træ se mutuo præcedunt et subsequuntur est in raptu Pauli, cui datum fuit lumen
in genere causæ materialis et formalis; nam gloriæ per modum transeuntis impressio­
aër non introiret nisi aperiretur fenestra, nis et non per modum habitus seu formæ
neque fenestra aperiretur nisi aër introi­ permanentis sicut in beatis : reipsa enim
ret : porro si sic in naturalibus, quidni in fuit idem lumen gloriæ,solo differens modo;
supernaturalibus? Itaque, inquiunt, gratia cum enim essentialiter sit vetus activa res­
habitualis ut est in infundi et ut habet ra­ pectu visionis, repugnat hunc actum sine
tionem auxilii moventis, sub qua ratione illo effici, uti quemvis effectum sine vir­
effective causât, radicaliter scilicet, actus tute ejus effectiva.
Ex his iterum observat quod, cum dici­
contritionis et charitatis, simpliciter et
omnibus modis illos præcedit elnullo modo tur homo carens habitu edicere per actuale
est ipsis posterior. Secundum vero aliam auxilium actum supernaturalem , nomine
formalitatem nuam habet, nempe ut est auxilii actualis non intelligalur pura motio
forma afficiens subjectum et constituens applicative, ut est illa qua Deus hominem
illud justum et Deo gratum , est prior et charitatis habitu prædituik movet ad ejus
posterior illis actibus in diverso genere actum,sed debeat inlelligi motio quæ simul
causæ; cos enim præcedit in genere causæ conferat ipsam virtutem agendi ; atque
formalis, et subsequitur in genere causæ adeo includat virtutem supernaturalem,
cujus actus est, non quidem per mndum
iliaUmlü et dispositive.

H

,ΜΧ

I.

I

X46
DISSERT. VII. ART. IV.
habitus et fonnæ permanentis, sed impi es I per quam ipsum subjectum disponitur,
sionis transeuntis.
j quod videtur importare motionem actua­
His ita suppositis ct observatis, statuit lem; at vero per consecutionem gratia,
actum conversionis ultimo disponentem ad intelligit gratiam per modum habitus re­
gratiam habitualem effective procedere a ceptam, id est permanentor. d enim con­
virtute ïhfusa charitatis et pœnitentiæ, non sequi dicimur, quod permanentor habe­
temen communicata per modum habitus, mus ct non per modum transeuntis. Et
sed per modum auxilii seu motionis, sicque hoc etiam requirit adulti conditio , ut sci·
disponere ad gratiam et ad ipsas virtutes hcet donum gratiæ permanenter non ha­
infusas per modum habitus consequendas. beat nisi libere acceptando , quæ tamen
/talio prima: partis petitur cx obser­ acceptatio non est nisi per auxilium divi­
vatione 2 et 5, quia, ut dictum est, actus næ gratiæ : unde gratia per modum auxilii
supernaturalis non potest procedere nisi provenit illum actum quem sequitur gratia
ex propria sua virtute supernatural! vel per per modum habitus , licet hæc omnia sint
modum formæ permanentis , vel per mo­ in eodem instanti reali.
dum motionis transeuntis communicata :
Hinc infert commendatissimus auctor
atqui contritio seu dilectio Dei super omnia quod ista ultima dispositio possit aliquo
est proprius actus charitatis .· ergo hi actus sensu dici quasi materialiter procedere ab
in homine se disponente ad gratiam non habitu supcrnaturali, exactius tamen dica­
possunt procedere nisi a virtute infusa pœ­ tur procedere ab auxilio actuali, et dispo­
nitentiæ et charitatis. Neque dici potest nere ad habitum tum gratiæ tum virtutum
hujusmodi actus posse procedere ab aliquo infusarum consequendum. Quia reipsa
alio auxilio actuali eminenter continente utrobique eadem est gratia , diversa tan­
virtutem charitatis; quia non videtur pos­ tum quoad statum. Quatenus Deus per
sibilis motio recepta in homine , quæ sit eam movet liberum arbitrium ad actum
eminentior charitate : ct quamvis esset ultimo praeparatorium , habet sub eo res­
possibilis, non daretur homini ante c,hari- pectu rationem auxilii actualis et præintatem, alioquin esset melioris conditionis telligitur actui ; quatenus vero per ipsum
ct altius elevatus quam per ipsam chari- actum acceptatur, jam intelligitur dai i per
tatem.
modum habitus permanentis et subsequi
Jlatio secundœ partis esf,-qma termi­ actum praeparatorium: unde hic actus dici
nus motus non potest esse principium ejus potest procedere a virtute supcrnaturali,
effectivum , ut patet ex terminis ; nam quæ in eodem instanti reali habet ratio­
terminus motus est ipso posterior, et prin­ nem habitus; quia tamen, ut prointelligicipium est ipso prius : atqui charitas et tur actui, non habet rationem habitus, sed
poenitentia sub ratione habitus sunt ter- j auxilii actualis, exactius dicitur hic actus
minus motus proparalionis ad gratiam : procedere non a supcrnaturali habitu, sed
ergo sub ratione habitus non sunt princi­ ab actuali auxilio : et per hoc videtur ali­
pium ejus effectivum. Prob. min. Eadem quid concedere utrique procedenti opi­
est ratio habitus charitatis et gratiæ, uter­ nioni.
Quia vero suam sententiam quasi mediam
que enim simul infunditur : atqui habitus
gratiæ est terminus motus proparalionis inter utramque reputat, et per eam esse sa­
et justificationis, cx S. Tb» hic q. 115, a. tisfactum momentis utriusque, unicum ar­
gumentum sequens sibi objicit.
1 0 : ergo.
Hanc suam sententiam mediam a S. Th.
Dices. Hic actus præparalorius est meri­
traditam exisemat laudatus P. Goudin, torius : ergo procedit ab habitu gratiæ, quæ
dum S. Doct. in iiuc q. 115 , a. 8, ad 2, est radix meriti. Confirmatur. Si actus ille
dicit quod motus liberi arbitrii pracedil gratiæ habitum procedere’ ipsum mereri
consecutionem gratiæ , sequitur autem posset; est enim actus charitatis gloria dig­
gratiæ infusionem. Nam juxta ipsam,per nus, proindequeet ipsa gratia, si eam pro­
infusionem gratiæ S. Doct. intelligit Dei cederet : unde S. Th. hic a. 2, ad 1, ob
motionem seu auxilium per modum mo­ id solum dicit hunc actum gratiam non me­
tionis datum , quia ibi dicit quod dispo
reri, quia jam ipsa habetur.
sitio subjecti sequatur actionem agentis,
Despondet actum non esse meritorium

QUÆDAM QUÆST1UNCULÆ AD
nisi a gratia procedat saltem ut a forma
dante meritum; sed non requiritur ut a
gratia procedat tanquam a principio effec­
tivo. Itaque hic actus meritorius est, quia
effective procedit a gratia actuali et in eo­
dem instanti informatur ab habituali; in
eodem enim instanti quo Deus movet ho­
minem ad se convertendum, simul ei gratiæ
habitum infundit, quo et personam et ac­
tum sibi gratum efficit, atque ita merito­
rium, non quidem gratiæ a qua habet ra­
tionem meriti, sed gloriæ quæ nondum ha­
betur. Per quod etiam patet ad confir­
mationem : cum enim habitus gratiæ sit
principium meriti illius actus, gratiam non
meretur, quia principium meriti non cadit
sub merito.
Hæc et alia qu® omisimus, laudatus Gou­
din ad conciliationem utri usque prioris sententiæ. An ita sit? judicet lector, et quam
voluerit sententiam ex his tribus eligat ; non
enim magni refert. Quod si subtilitatibus
delectetur, adeat pro prima opinione Joan­
nem a S. Th. et Gontenson; pro secunda
Serra et Gonet.
ARTICULUS V.

Quædam quœstiunculœ ad complemen­
tum quœstionis D. Thomœ breviter re­
solvuntur,
Ç>. 115, a, 7. — Petes 1° utrum justifi­
catio impii fiat in instanti?
P. 1°. Justificatio impii sumpta pro in­
fusione gratiæ ct remissione peccatorum,
fit in instanti; quia quod forma successive
producatur, provenit cx hoc quod vel sub­
jectum non sit in ultima dispositione, vel
quia agens cum sit finitæ virtutis, indiget
tempore ut vincat resistentiam subjecti et
formam introducat : atqui hic supponimus
ultimam dispositionem, cum sit sermo de
justificatione impii prout dicit simpliciter
infusionem gratiæ; ct aliunde cum Deus i
nullam requirat dispositionem nisi quam
ipse facit, potest cam efficere in instanti
quo producit ipsam gratiam, sicut fecit in
Paulo; ct cum sit infinitae virtutis, non in­
diget tempore ut vincat resistentiam sub­
jecti.
ç. 8. de verit. a. 9. — Confirmatur.
Quando inter extrema mutationis vel mo­
tus non est medium per quod perveniatur
an uno extremo ad aliud, transitus de uno
au aliud fit in instanti : atqui inter extrema |

COMPLEMENTUM QUÆST., etc,
[ justificationis quaesunt gratia et gratiæ priI vatio, non datur medium : ergo.
//. 2°. Si vero justificatio sumatur non
solum pro infusione gratiæ, sed etiam pro
dispositionibus quibus peccator praepara­
tur, licet possit fieri in instanti, ut in Paulo
et Magdalena, ordinarie tamen fit succes­
sive; quia istæ dispositiones quas requirit
Trid. sess. 6, cap. 5 et 6, ordinarie præcedunt tempore ipsam gratiæ infusionem.
Petes 2° utrum justificatio sit maximum
opus Dei?
I
Etic a. 9. — B. Si justificatio spectetur
exparte modi agendi, creatio est majus
opus quam justificatio; quia excellentissi­
mus modus operandi est facere aliquid ex
nihilo.
ibid. —Si justificatio spectetur ex parte
rei products, est majus opus creatione,
non tamen glorificatione; quia bonum ad
quod terminatur creatio, est bonum natu­
rae mutabilis; bonum ad quod terminatur
justificatio, est bonum æternmn in spe ; bo­
num autem ad quod terminatur glorifica­
tio, est bonum aeternum in re.
ibid. — Si tandem justificatio spectetur
juxta proportionem illius qui justificatur,
est majus opus glorificatione; quia donum
gratiæ plus excedit dignitatem impii qui
erat dignus pœna, quam donum gloriæ dig­
nitatem justi qui erat dignus gloria.
ibid. o. 10. — Petes 5° utrum justifica' tio impii sit opus miraculosum?
P\. Justificatio impii, prout fit communi­
ter, potest dici mirabilis; quia quæ a sola
virtute divina fieri possunt, habent causam
occultam , et hac ratione sunt mira. Non
tamen potest dici miraculosa, quia ad mi­
raculum proprie dictum non sufficit quod
a solo Deo fieri possit, sed debet esse prætercommuncm divinæ providenti® cursum,
ut resurrectio mortui, illuminatio cæci nati :
justificatio autem prout fit communiter, est
secundum communem providenti® super­
naturalis cursum; est enim communis et
consuetus cursus justificationis ut, Deo mo­
vente interius animam, homo convertatur
ad Deum, primo quidem conversione im­
perfecta, ut postmodum ad perfectam per­
veniat. Quando autem Deus prater hunc
communem cursum subito movet ad per­
fectam justificationem, ut Paulum et Magο
dalenam, tunc justificatio potest
dici mira­
culosa.

X

448

DISSERT. VIII. ART. I.

DISSERTATIO Vili.

Conditiones requisite ad meritum.

«Æ MERITO JUSTI.

Sex conditiones, requirisolent ad meri­
tum : prima, ut opussitliberum; secunda,
ut sit bonum; tertia, ut fiat in obsequium
præmiantis; quarta, ut operans sit viator;
quinta, ut sit in statu gratiæ; sexta, ut ejus
opus sit a Deo ordinatum in præmium.

D. Th. Q. 114.
Alt er divinæ gratiæ effectus est meritum;
cum enim operari sequatur ad esse, cx hoc
quod gratia hominem justum et sanctum
constituat, sequitur quod per eam radica­
liter opera justa et sancta, proindeque me­
ritoria, fiant. Igitur de merito acturi, sit

Quatuor primer coudihones expenduntur.

Q. 6. dc malo a. unico.—Prima condi­
tio , scilicet, ut opus sit liberum , est de
fide, ex damnatione terliæ propositions
Jansenii et longe ante tradita a D. Th. loco
ARTICULUS I.
Quid et quotuplex sit meritum., quascon- citato, ut late vidimus in tract, de Act.
hum. flatio esi ; quia in tantum aliquis me­
ditiones requirat?
retur, seu est præmio et laude dignus,in
Meritum latius sumptum significat dig­ quantum est auctor sui operis el aliquid
nitatem rei ob quam exigit aliquid, et sic ponit de suo in obsequium præmiantis;est
convenit etiam inanimatis : sic dicitur quod enim inter merentem et praemiantem quasi
elegans pictura mereatur videri, quod ager contractus, ut merens exhibeat suum ob­
fertilis mereatur coli. Meritum proprie sequium et præmians tribuat mercedem :
sumptum convenit actibus tantum, estque atqui homo non est auctor nisi operis li­
proprietas actus humani moraliter boni di­ beri, in necessariis enim potius agitur quam
cens proportionem ad praemium; loquimur agat, neque suum reputari debet nisi id
enim hic de merito in bonam partem, non cujus habet dominium, solius autem actus
in malam, quod distinctionis causa dicitur liberi habet dominium : ergo. Adde quod
meritum sit proprietas actus humani, non
demeritum.
Duplex distinguitur meritum : unum de est autem actus humanus sine libertate incondigno , alterum de congruo. Meritum differenliæ, ut suo loco diximus. De liber­
de condigno est opus cujus valor æquat va­ tate Christi in adimplendo præcepto Pa­
lorem præmii ct cui redditur præmium tris, diximus de Incarnatione.
ex justitia. .Meritum de congruo est opus
Secunda conditio, ut sit opus bonum,
cujus valor non æquat valorem præmii et patet ; quia opus malum est pœna non præ­
cui non debetur præmium ex justitia, sed mio dignum; opus autem indifferens non
ex congrui late tantum et decentia, amicitia datur in individuo , et si daretur, neque
sen libcralitate præmiantis.
præmio neque pœna foret dignum. Et cum
Meritum de condigno est proprie et sim­ hic agamus de merito boni supcrnaturalis,
pliciter meritum ; meritum decongruo, im­ non sufficit qualiscumquc bonitas moralis,
proprie tantum ctsecundum quid,quia non sed debet esse ordinis supcrnaturalis, quia
habet squalitatem ad id quod ejus intuitu media debent esse proportionate fini, me­
datur. Exemplum poni solet in milite ge­ ritum autem se habet ad præmium ut me­
neroso cui proprium stipendium datur de dium ad finem.
condigno; de congruo autem, beneficium
Hic q. 21. a. 5. o. et 2. 2.q. 104. a. 3.
nobilitatis a'Lt aliquod donativum a rege. —Tertia conditio est, ut opus fiat in obse­
Meritum de condigno est duplex : unum quium præcnîantis; quia alioquin non es­
de rigore justitiæ, aliud de condignitale set ratio cur ab eo expectaretur retributio,
tantum. Primum sic importat valorem squa­ nec ullo jure posset ab eo exigi. Adde quod
lem ad præmium, ut excludat omnem gra­ si opera nostra non referantur ad Deum,
tiam faciam perspnæ merenti a prsmiante, non sint ordinis supcrnaturalis,cujusmodi
et tale fuit meritum Christi. Alterum im­ debent esse ut sint meritoria boni super­
portat quidem valorem æqualcm ad præ­ natural is.
mium, sed supposita aliqua gratia facta
1. p. q. 62. a. 9. ad 3. — Quarte condi­
persons merenti a prsmiante ; ct de hoc tio est status viatori·;. Hanc aperte innuit
merito apud Deum hr. praecipuo agitur.
S, Scriptura. Eccles, 11 ; /q quocumque

419
| multo minus gloriam, quæ est gratia con­
summata.
Huc etiam faciunt sequentes propositio­
nes Baianæ darnnatæ a SS. pontificibus.
12’ : « Pelagii sententia est, opus bonum
» citra gratiam adoptionis factum, non est
» regni coelestis meritorium.» 15* j « Ορο­
υ ra bona a filiis adoptionis facta non ac» cipiunt rationem meriti ex eo quod fiunt
» per Spiritum adoptionis inhabitantem
» corda fidelium, sed tantum ex eo quod
» sint conformia legi. » 15* : « Ratio rne» riti non consistit in eo quod qui bene
» operatur habeat gratiain et inhabitantem
>» Spiritum sanctum, sed in eo solum quod
» obedit legibus. » Item 17* et 18* »
/talio est 1«. In lanium homo est capax
merendi apud Deum, in quantum est con­
sors vitæ et naturæ divinæ ; cum enim ope­
ratio sequatur esse, non potest opera Deo
digna facere, nisi vivat vita Dei et ad ejus
naturæconsortium elevetur; sicquecx con­
ditione servi transferatur ad conditionem
filii et amici : atqui persolam gratiam sanc­
tificantem fit consors vitæ et naturæ divi­
næ, ut alibi probatum est ; ergo.
2° Impossibile est quod persona Deo
exosa et inimica, qualis est peccator, faciat
opera illi grata; cum Deus prius respiciat
olTcrentem quam ejus munera ; Respexit
ad Abel, inquit S. Scriptura, Genes. 4, et
ad munera ejus.
5° Licet meritum fundetur in opere, est
tamen præcipue in persona operante; est
enim jus personæ ad præmium propter
opus : atqui homo in statu peccati, cum sit
inimicus et injuriosus Deo, non est capax
juris ad nova beneficia ab eo obtinenda,
cum e contra mereatur privari iis quæ ha­
bet, juxta illud Ezcch. 18 : Si justus fe­
cerit iniquitatem, omnes justitiæ ejus
quas fecerat, non recordabuntur. Ergo.
Dices. 1° Vita æterna promittitur ser­
vantibus mandata, Matth. 19. Ergo ad il­
lam merendam non requiritur status gra­
tiæ. 2° Opus malum meretur pœnam sme
habitu maliliæ : ergo bonum opua meretur
præmium absque habitu gratiæ. 5° Homo
in statu peccati potest per pœnitentiam
sibi injunctam satisfacere .· ergo et ineren.
4° Homo potest mereri apud alium homi­
nem, etiamsi sit ejus inimicus : ergo simi­
liter apud Deum. 3° Nihil repugnat opera
naturæ bona moraliter ordinari ad pre-

QUID ET QUOTUFLEX SII' MERITUM , ETC.

loco ceciderit lignum, ibi manebit. Joan.
fl : Kenit nox, id est mors, quando nemo
potent operari, nempe meritorie. Unde
Galat. 6 : Dum tempus habemus, opere­
mur bonum. 2 Cor. 5 : Omnes nos ma­
nifestari oportet ante tribunal Christi,
ut referat unusquisque prout gessit in
corpore, sire bonum sive malum. Hebr.
9 : Statutum est hominibus semel mori,
post hoc autem judicium. Eccles. 9: Mor­
tui nihil noverunt amplius, nec habent
ultra mercedem ; super quæ verba S. Hie­
ronymus dicit ; « Mortui nihil valent ad
» id adjicere quod semel secum tulere de
» vita. » S. August, in Enchirid. c. 110 ;
« Hic omne meritum comparatur, quo pos» sit post hanc vitam relevari quispiam vel
» gravari : nemo a se speret quod hic ne» glexerit, cum obierit, apud Deum pro» mereri. » Et alibi.
Ratio solet afferri, quod meritum sit mo­
tus et via ad præmium tanquam ad termi­
num : ergo adepto præmio cessat mentum,
sicut via assecuto termino finitur, pugna
desinit parta victoria.
Veram hæc ratio probat quidem beatos
non posse mereri bealitudincm essentia­
lem quam habent, at non probat non posse
mereri vel ejus augmentum, vel aliquid
aliud accidentale quod non habent; item
nihil probat de animabus in purgatorio
detentis, quæ nondum sunt assecutæ ter­
minum. Unde videtur quod non sit alia
ratio hujus conditionis quam voluntas di­
vina , quæ nobis innotescit ex S. Scriptu­
ris, Patribus, ct communi sensu Ecclesiæ.
Idque convenienter naturæ hominis, cui
connaturale est ut in statu conjunctionis
suam perfectionem acquirat,et in quo plnres habet occasiones merendi ct pugnandi
pro præmio vitæ æternæ.
Quinta conditio expenditur.

Hic q. 114. a. 2. o. — Quinta conditio
est status gratiæ. Colligitur cxS. Scriptu­
ra , quæ passim docet opera hominis esse
mortua, nisi vivat per charitalcm. 1 Cor.
15 : Si charitatem non habuero, nihil
tum.... nihil mihi prodest, etc. Charitas
autem non est sine gratia sanctificante.
Item colligitur cx Trid. sess. 6, cap. 8,
ubi dicitur : Nihil eorum quæ procedunt
iust ifi rationem, sive fides sive opera, nu rtri ipsam justificationis gratiam rergo
Bili., t. 1H.

29

4>:o

DISSERT. VIII. ART. I.
mium; imo videtur decere divinam boni­ numero, pondere et mensura, providens
tatem et largitatem ut homini secundum media finibus proporlionala, nec dans glo.
naturalem virtutem bene operanti, bona riain nisi iis quos prius dignos fecit per
supematuralia rependat. 6° Tandem po­ gratiam. An vero, possit absolute mutari
sita hac conditione ad meritum, frustra talis ordo, nihil refert ad propositum.
peccator bonis operibus incumbit, frustra
Ad sextum , N. sequelam. Quamvis
orat, jejunat, eleemosynam facit, etc., fal- enim bona opera ante justificationem non
laciterque S. Scriptura iis operibus pro­ sint stricte meritoria, si tamen fiant per
mittit remissionem peccatorum, ut Daniel voluntatem inchoatam se convertendi ad
4 : Peccata tua eleemosynis redime.
Deum, gratia anxiliante excitatam, sunt
P. ad primum, vitam æternam promitti præparatoria ad gratiam et illius irnpetraservantibus divina mandata, non solum toria. Et hoc sensu S. Scriptura ea com­
quoad substantiam, sed etiam quoad mo­ mendat, iisque peccatorum remissionem
dum qui non habetur sine gratia, vel sup­ promittit. Quantum vero ad alia opera cx
positis aliis conditionibus requisitis : vel objecto bona quæ facit peccator, non ex af­
promittit vitam æternam servantibus man­ fectu ad peccatum, sed tamen relinendo
data, sicut promittit remissionem peccato­ illum, quamvis sint minus utilia, non sunt
rum, suppositis scilicet aliis conditionibus tamen omnino inutilia; prosunt enim ut
vitentur nova peccata et minora impedi­
requisitis.
yfd secundum, N. conseq. Quia plus re­ menta opponantur gratiæ.
quiritur ad bene cl meritorie operandum
Explicatur sexta conditio.
quam ad male agendum. Aliunde peccatum
Hic a. 1. ad 3. ct a. 2. o. — Sexta conmortale cx se habet condignitatem damna­
tionis æternæ, bonum autem opus non ha­ dilio est ordinatio seu promissio et pactum
bet sine gratia condignitatem vitæ æternæ, Dei ordinantis bonum opus ad præmium
seu mercedem : non quod bonum opus va­
ut patet cx dictis.
Ad tertium. Dato ant. de quo dispu­ lorem seu condignitatem suam intrinsecam
tatur in tract, de Pœnit. N. conseq. Dis- habeat ab illa promissione; sed quia ultra
paritas est, quod satisfactio attendatur pe­ dignitatem quam totam habet ex gratia,
nes æqualitatem pœnæ ad culpam, meri­ necessaria sit promissio de mcrcede red­
tum autem penes condignitatem tam operis denda ad hoc ut qui ex gratia est bene ope­
ratus habeat jus ad mercedem, et Deus
quam operantis ad præmium.
Ad quartum, D. ant. Homo potest me­ obligetur illi reddere. Ita communiter con­
reri apud alium hominem, etiamsi sit ejus tra Vasqucm et quosdam alios.
inimicus, si merces attendatur precise ut
Prob.i°S. Scriptura. ftlatth.20, paterfa­
debita operi ct ratione operis, C. Quia tale milias, per quem significatur Deus, conven­
meritum fundatur in solo opere indepen- tionem fecit cum operariis dc denario diur­
denter a conditione operantis, quale me­ no. Jacob. 1 dicitur : Qui suffert tentaritum potest esse apud homines, sed non tionem, cum probatus fuerit, accipiet co­
apud Deum. Si non solum attendatur mer­ ronam vitæ quam repromisit Deus dili­
ces ut debita operi et ratione operis, sed gentibus se. Similiter Apost. Ilcbr. 6 et 9.
quod opus sit gratum et accepiurn apud Idem significant aliæ S. Scripluræ, quæ
alium, N. Tale autem est meritum hominis dicunt vitam æternam reddendam esse tanapud Deum; et hoc sensu dicit S. Th. hic quara coronam justiliæ et a justo judice,
a. 2, ad 3, quod « etiam homo ab alio me- Matth. 19, 2Timolh. 4.
Prob. 2°. ex conciliis et Patribus. Trid.
» reri non potest quem offendit, nisi prius
sess. 6, c. 16, dicit: r Bene operantibus
» ei satisfaciens re ncilietur. »
Ad quintum, N. ant. si agatur cie me­ » usque in finem, et in Deo sperantibus,
rito condigno; repugnat enim rerum na­ >» proponenda est vita æterna, et tanquam
turæ ea quæ sunt ordinis inferioris ordi­ » gratia filiis Dei per Christum Jcsum nunari ut merita condigna ad bonasuperna- » scricorditer promissa , et tanquam merturalia.Si autem agatur de merito congruo, » ccs cx ipsius Dei promissione bonis ipsorepugnat ordini divin® providenti® qui » rum operibus ct meritis fideliter reddenune est, secundum quem omnia fiunt in » da. v Concil. Moguntinum anno 1519,

QUID ET QÜOTUPLEK SIT MERITUM , etc.
4SI
mp. 8, dicit bona opera esse digna vita I dinatione seu promissione divina: ergo,
Sterna : « tum quia Deus bene operantibus i 3° Inter homines non requiritur promissio
« et in ipso sperantibus mercedem rniscri- seu pactio dc mercede, sed. sufficit quod
• corditer promisit; turn etiam quia ejus- dominus jubeat operarium laborare; aut
» modi justificatorum opera gratia; Dei cf- etiam, si non jubeat, quod approbet ejus
» fectus sunt. * S Aug. Senn. 16 de verbis laborem. 4° Pactum istud deberet innotes­
Apost. p Deus debitor factus est, non ali- cere operantibus et esse ab eis acceptatum,
» quid a nobis accipiendo, sed quod ei pla- ut opera eorum forent meritoria ; multi au­
« cuit promittendo. » Et in Psal. 83: « θε­ tem illud ignorant. Ergo.
ό bitorem Dominus ipse se fecit, non acci/?. ad primum, bonum opus esse qui­
»piendo sed promittendo: non ci dicitur, dem meritorium, si tamen conditiones
«Redde quod accepisti, sed, Redde quod aliunde requisite ad completam rationem
« promisisti.» S. Th. citatus supra: « Μο­ meriti adsunt, quarum una est quod ordi­
β ritum hominis apud Deum esse non po- netur a Deo ad præmium; alioquin seque­
« test nisi secundum præsuppositionem di- retur quod bonum opus in peccatore vel
» vinæ ordinationis. »
in beato esset meritorium, quod non ad­
Prob. 3° ratione. Meritum importat in mittit S. Thomas.
merente jus ad bonum præmiantis, et in
liepones. Malum opus est meritorium
præmiante obligationem ad illud redden­ pœnæ independenter ab ordinaiione ju­
dum: atqui quantumvis sit bonum opus ho­ dicis : ergo similiter bonum opus, etc.
minis , non potest seclusa Dei promissione
B. dato ant. N. conseq. Disparitas est
parere in homine jus ad bonum Dei, ne­ 1°, quod offendens ipsa sua offensione læque in Deo obligationem ad illud redden­ dat jus alterius, cx quo sine pactione nas­
dum : ergo. Prob. min. Ex bonis operibus citur obligatio illud resarciendi ; ex hoc
jam aliunde debitis Deo, homo non acqui­ autem quod quis bonum opus faciat, nihil
rit jus erga Deum, nec Deus obligatur red­ accrescit Deo, et istud bonum est aliunde
dere illi aliquod præmium, nisi illud pro­ ipsi debitum. 2° Quia ad meritum requiri­
miserit ; atqui omnia quæcumque bona ho­ tur quod in merente sit jus exigendi mer­
minis sunt débita Deo pluribus aliis titu­ cedem , et in altero obligatio reddendi ;
lis, puta creationis, supremi dominii, ul­ Deus autem non obligatur nisi sibi ipsi el
timi finis, etc. Ergo.
hoc ratione suæ promissionis : at ad meri­
Confirmatur 1°. Servus quantumvis la­ tum pœnæ non requiritur quod unus sit
boret, non meretur mercedem a domino , debitor ad pœnain inferendam, et quod
nisi dominus illi promittat; quia omnia alter habeat jus illam exigendi. — 2. 2.
ejus opera sunt domini : atqui sumus servi q. 15. a. 4. ad 2. — Omisi ant. quia in
Dei, et omnia opera nostra illius sunt : ergo. dæmonibus mala opera non merentur pœConfirmatur 2°. Bona opera beatorum nam defectu divinx ordinationis.
et animarum in purgatorio non sunt meri­
Ad secundum ,N. maj. Ultra enim con­
toria, quia Deus illa non ordinat nec ac­ dignitatem operis requiritur quod Deus illi
ceptat ad præmium. Ergo. Neque dicas promiserit mercedem, ut probatum est.
id oriri non ex defectu ordinationis, sed
Ad tertium , N. conseq. quia operarii
ex defectu status viæ ; ideo enim oritur ex obsequia non sunt, ut suppono, aliunde
defectu status viæ, quia Deus extra statum debita domino : unde hoc ipso quo domi­
viæ bona opera non ordinat, nec acceptat nus præcipit aut approbat ejus laborem,
ad præmium : posset enim si vellet ; quia, censetur implicite pacisci de mercede : se­
ul diximus, status viæ non ex natura rei, j cus si pr.eciperet servo, cujus opera sunt
sed cx voluntate Dei requiritur ad ratio­ domini. Nos autem sumus servi Dei, et
omnia nostra sunt ipsi pluribus titulis de­
nem meriti.
Dices 1°. Juxta D. Th. supra q. 21, a. bita : unde si præciperet nobis bene ope­
4, ad 3, actus bonus vel malus est merito­ rari sine promissione mercedis, non tene­
rius vel demeritorins. 2° Opus esse meri­ retur nobis illam retribuere.
Ad quartum. Hoc pactum multis inno­
torium, est illud esse condignum ad mer­
cedem : atqui opus bonum ex se habet quod tescit explicite, omnibus implicite, qua­
ut condignum ad mercedem, et non ex or- 1 tenus omnes fideles docti et indocti cre-

DISSENT. VJII. ART. II.
452
dunt Dcum esse rcmuneralorein alicujus I
Quantum ad gratiluuinem , evidens est
boni supernaturalis, juxta illud llebr. 11 : | eam non habere locum in Deo , cum nihil
Accedentem ad Deum oportet credere recipiat ab homine quod non sit suum,
quia est, et inquirentibus se remunera­ ipsique repugnet respicere hominem m
tor sit.
benefactorem et superiorem, quod pro­
Quidam subtiliorem hic movent quæslio- prium est gratitudinis.
nem, an ista promissio mercedis habeat
Prob. secunda pars. Obligatio justiliæ
esse extrinseca et distincta ab ipsa colla­ commutativæ nascitur in uno ex commu­
tione gratiæ, an sufficiat quod sit intrin­ nicatione quam alter illi facit dando desuo
sece imbibita in ipsa collatione gratiæ ut et non de re alterius : atqui homo nihil po­
est principium meriti. Vide si lubet pro ct test dare Deo quod non sil ipsius Dei et
contra Gonet. et Contenson; hanc enim sub ejus dominio, etiam ipsa libera actio
subtilem speculationem, quia nobis pror­ seu communicatio: unde Apost. Rom. 11:
sus inutilis videtur, omittimus.
Quis prior dedit illi, et retribuetur ei?
Posset addi septima conditio requisita Prob. tertia pars. Justitia dislributiva est
ad meritum, scilicet influxus charitatis, qua superior dat inferioribus, unicuique
de qua infra dicemus.
secundum suam dignitatem et meritum,
Quæri solet hic an Deus meritis pre­ quod maxime convenit Deo.
mia retribuat ex fidelitate tantum aut graProb. quarta pars. Quia licet retribu­
tiludine, an cx justitia commutativa vel tio præmii in Deo deficiat a ratione justi­
dislributiva ?
tiæ commutativæ in hoc quod homo nihil
Resolutionem hujus quæslionis habes det Deo quod non sil ipsius Dei, Deus ta­
in tract, nostro de Deo, dissert. S, a. 6, men servat æqualitatem meriti ad merccJi 2. Et ideo breviter nunc,
dem, in quantum tantum dat pro tanto,
Ji. Deum premia meritis retribuere, non quod est modus justitiæ commutativæ. Hæc
ex fidelitate tantum aut ex gratitudine, el alia cum objectionibus fusius deducta
sed cx justitia, non commutativa, sed dis- require loco citato in tract, de Deo.
tributiva; servat tamen modum justitiæ
ARTICULUS II.
commutativæ.
Prob. prima pars ex illo 2 Timoth. 4 : Utrumhomopossit aliquid mereri a Deo?
Peposilacst mihi corona justitiæ, quam
Lutherani et Calvinists, qui volunt ho­
reddet mihi Dominus in illa die, justus minem lapsum non justificari intrinsece,
judex. Super quem locum S. Th. Icct. 5, sed tantum denominative extrinsece per
«licit : « Corona justiliæ dicitur quod Deus imputationem justitiæ Christi, et inde orn.
>· cx sua justitia reddit.» Item ex illo Hebr. nia ejus opera esse mala , negant conse­
6 : Non est injustus Deus, ut oblivisca­ quenter ipsum posse aliquod bonum opus
tur operis vestri. Unde S. Aug. de Nat. facere quod sit meritorium apud Deum,
et Grat. c. 2 : « Non est injustus Deus, ut saltem vitæ æternæ. Falsum eorum princi­
» justos fraudet mercede justiliæ. » Vide pium diss. præcedenti impugnavi, nunc
alium errorem inde secutum impugna­
insuper concil. Trid. sess. C, c. 1G.
llatio est ; quia licet promissio simplex turus,
q. 114. a. 5. 0.—Dico. Homo justifica­
inducat tantum obligationem fidelitatis,
promissio tamen sub onere operis pre- tus potest vere el proprie a Deo merer]
standia promissario,inducit obligationem aliquid , etiam ipsam vitam æternam. Est
justiliæ : atqui Deus nobis promittit mer- de fide decisa iu variis conciliis Araus. II,
cedem sub onere operis praestandi, si nem­ can. 18 , Lateran. sub Innocent. HI, cap.
pe ejus mandata servemus ·. ergo. Mine D. F«rmiier,Trident.ses3.ô,cap.l6etcan.52.
Th. hic a. i o : « Sicut reddere justum
Prob. 1° ex S. Scriptura Per meritum
» pretium pro re accepta ab aliquo, est ac- nihil aliud intelligimus quam bonum opus
» tus justiliæ; ita etiam recompensare mer- comparatum ad mercedem : atqui S. Scrip­
» cedem operis vel laboris , est actus jus- tura passim nobis proponit vitam æternam
■ titiæ. » Et 1 2, q. 21, a. 5 : « Meritum ul mercedem bonis justorum operibus
» et demeritum dicuntur in ordine ad re- reddendam : ergo. Prob. min. Eccl. S:M
• iribulioncmquæfilsccundumjusliliain.» I verearis usque ad mortem justificari,

^?i3
UTRUM HOMO POSSIT ALIQUID MERERI A DEO?
quoniam merces Dei manet in œternum. ejus operibus ex gratia factis promittit cer­
Biatlh. 5: Gaudete et exultale, quia mer­ tum premium, imo et ipsam gloriam , ut
ces vest ra cop iosa est in cælis. Ibid. Beati modo dictum est; omnesque aliæ condi­
qui persecutionem patiuntur propter tiones requisitæ ad meritum possunt con­
justitiam, quoniam ipsorum est regnum currere , nulla enim repugnat : ergo po­
calorum. C. 19, Petro quærentiquæmer­ test homo mereri etiam ipsam gloriam.
ces erit derelinquenti terrena pro Christo :
Prob. 5° ratione congrua. In omni rerespondet Christus : Centuplum accipiet publica bene ordinata, necessarium est ut
ct vitam æternam possidebit. Cap. 20, id subditi spe promit promoveantur ad bo­
explicat exemplo patrisfamilias,qui in mer­ num et metu pœnæ arceantur a malo : at­
cedem exigui laboris reddit operariis de­ qui Deustam in ordine supernatur aliquam
narium diurnum. 2 Cor. 4 : Id quod in naturali est supremus et sapientissimus
præsenti est momentaneum ct levetribu- hominum gubernator : ergo necessarium
lationis nostrœ..... æternæ gloriæ ponfuit ut hominibus proponeretpræmia, quæ
dusoperatur. Ilebr. 15 : Beneficentia: et bene agendo mererentur,sicut præordinacommunionis nolite oblivisci , talibus vit supplicia quibus mala opera puniuntur.
enim hostiis promeretur Deus. Rom. 2 :
Solvuntur objectiones.
Bcddet unicuique secundum opera sua ,
iis qui secundum patientiam boni ope­
Obj. 1°. S. Th. hic a. 1 0, dicit inter
ris gloriam quærunt, vitam æternam. Deum et homines non esse justum simpli­
Matti). 25 : Possidete regnum , esurivi citer propter defectum æqualitatis, sed se­
enim et dedistis mihi manducare. 2 Ti- cundum quid, et addit : « In quibus autem
molh.4 : Beposita est mihi coronajusti­ » est secundum quid justum et non sim­
tiæ, quam reddet mihi Dominus, justus ii pliciter, in his etiam non simpliciter est
judex. Hebr. 6 : Non enim est injustus » ratio meriti, sed secundum quid. ·· Ergo.
Deus,ut obliviscatur operis vestri. Ergo
B. S. Thomam per justum et meritum
juxta S. Scripturam, bonis justorum ope­ simpliciter, non intelligere justum et me­
ribus promittitur non qualecumque prae­ ritum verum ct proprium, sed perfectum
mium, ut dicunt sectarii , sed ipsa vita et secundum totum rigorem justitiæ, ita ut
æterna; non ex sola liberalitate et miseri­ neutrum supponat aliquid gratis receptum
cordia, ut dicunt alii, sed ex justitia, ideo- in merente abeo apud quem meretur : homi­
que ut merito proprie dicto.
nis autem ad Deum sic est justum et meri­
Quod autem ulterius reponit Calvinus tum, ut supponat aliquid gratis acceptum
lib. 5 Instit. c. 18, vitam æternam pro­ a Deo; et ideo infert S. Doctor : « Unde
mitti quidem bonis operibus in S. Scrip­ » hominis ad Deum non potest esse justitia
turis , ca tamen non esse meritoria, quia t» secundum absolutam aequalitatem, «
non sunt Deo digna , nec alicujus pretii
Obj. 2°. Qui reddit quod debet, non
apud ipsum, omnino falsum est et aperte meretur mercedem : atqui bene operando
contrarium S. Scripture asserenti opera facimus et reddimus Deo quod debemus ■
justorum esse pretiosa apud Deum, iisque unde Luc. 17 dicitur : Cum feceritis om­
sanctos effici dignos vita æterna. Psalm. nia quæpræcepta sunt vobis, dicite .'Ser­
114 : Pretiosa in conspectu Domini mors vi inutiles sumus ·. quod debuimus face­
sanctorum ejus. Coloss. 1 : Ut ambule­ re, fecimus. Ergo.
tis digne Deo , in omni opere bono fruc­
Hio a. 1. ad 1.— B. N. maj. Qui enim
tificantes. 2Thessal. : Passiones susti­ facit quod debet, in quantum facit propria,
nentes, ut digni habeamini regno Dei. libera ac prompta voluntaP, meretur lau­
Sap. 8 : Deus lentavit eos, et invenit eos dem apud homines propter modum ope­
randi . et posset aliquod aliud premium
dignos se.
A pluribus tum S. Scriptura, tum Pa­ mereri, si procederet conventio <ie illo re­
trum testimoniis referendis supersedeo, tribuendo hisqui prompte et alacriter red­
quia cui hæc non sufficiunt, plura non suf­ derent quod debent.
Quantum ad verba S. Scriptura, per
ficient.
Prob. 2° ratione. Deus confert homini hæc non evacuatur meritum boni ope­
per gratiam virtutem bene operandi , et ris, sed solum removetur vana gloria, ne

c <
■ <

s
ii

i

II
«4

1

DISSERT. VIII. ART. IL
scilicet Lona opera et eorum meritum no­ tur in conspectu luo omnisvivens. Ergo.
bis tribuamus, aut putemus per ea Deum
R. N. maj. S. Scriptura enim multa
nobis obligari, cum tamen ipse nihil nobis sanctorum opera bona agnoscit ct laudat,
debeat, sed sibi ips> secundum gratuitam z/d probationem , locus Isaïæ non est ad
suam ordinationem; et ideo ut notat S. propositum; ibi enim sermo est non de
Chrysost. in hunc locum. Dominus non operibus justorum, sed de sacrificiis ct aliis
dixit, Scrviinutiles estis,sed,Dicite quia observantiis legalibus JudæoruHi, qui se
servi inutiles sumus.
justos existimabant eo quod hæc exteriora
Inst. 1°. Etiam actio nostra ut libera et servarent, dum poliora violabant. Ad alia
prompta est a Deo et illi debemus : ergo loca citata ct similia, sensus est, quod nul­
nec per illam mereri possumus.
lus sit tam justus, qui identidem in aliqui­
A. D. conseq. Per illam mereri non pos­ bus venialiter non delinquat, et hoc sensu
sumus merito de toto rigore justitiæ, C. indiget misericordia Dei condonante; sed
merito vero ct proprio, supposita tamen hæc levia meritum aliorum bonorum ope­
ordinatione divina, N. Quamvis ergo ad rum non evacuant, siquidem cum illis stet
meritum de toto rigore justitiæ requiratur charitas quæ est plenitudo legis.
quod excludat omnem gratiam factam per­
Instant cx Patribus. S. Ilieron. in dia­
sons merenti, ad meritum tamen verum logo cont. Pelag. dicit : « Tunc justi suct proprium sufficit, cum ordinatione divi­ » mus, quando nos peccatores fatemur, et
na, proportio operis ad præmium, etiam » justitia nostra non ex proprio merito,
si supponatur gralia facta merenti.
» sed ex Dei misericordia consistit. S. Aug.
Inst. 2°. Qui apud aliquem meretur ali­ lib 9 Confess, cap. 15 : « Væ etiam laudaquid, constituit eum sibi debitorem; debi­ >» bili hominum vitæ, si remota misericortum est enim ut aliquis merenti mercedem » dia judices eam. » Ergo.
rependat : atqui Deus nulli est debitor :
R. hos et alios Patres passim asserere
merita justorum, ut omnibus in eorum ope­
ergo.
Ibid, ad 5. — R. quod cum actio nostra rum lectione versatis noluin est; neque id
non habeat rationem meriti nisi ex præsup- negat Calvinus, sed invehit in eos qui sic
positione ordinationis divinæ, non sequi­ docuerunt. Et lib. 5 Instit. cap. 15, dicit
tur quod Deus efficiatur debitor nobis, sed illum ex SS. Patribus qui primus nomen
sibi ipsi, in quantum debitum est ut sua meriti tribuit bonis operibus, pessime con­
ordinatio impleatur.
suluisse sinceritati fidei. Itaque his lo­
Inst. 5°. Ut actio sit meritoria apud ali­ quendi modis in objectione non intendunt
quem, debet esse in ejus commodum et SS. Patres expungere merita sanctorum,
utilitatem, ut dictum est : atqui nihil pos­ sed volunt tantum merita nostra non esse
sumus operari in commodum Dei ;Si enim ex nobis, sed nobis dari per gratiam Dei,
juste egeris, quid ei donabis? Job. 55.
qua perpetuo egemus ut permaneamus jus­
Ibid, ad 2.—R. D. min. Non possumus ti, caque variis admisceri maculis quæcon­
operari i.i commodum Dei velut intrinse­ tinuo venia misericordiae indigent, et ideo
cum, quasi ex operibus nostris aliquid ac­ semper est in hac vita imploranda.
crescat Deo, c. in commodum velut ex­
Urgent. S. Greg. lib. 9 Moral, cap. 1
trinsecum, ad ejus scilicet gloriam exterius dicit : « Omne virtutis nostræ meritum esmanifestandum, A. Et hoc sufficit ad ra­ « se vilium conspicitur, si ab ælerno arbitionem meriti.
» trio districte judicetur. »
R. S. Gregoi iuin per meritum virtutis
Solvuntur objectiones lucreticorum.
nostra’, intelligere meritum quod ut suum
Objiciunt i» hœrelici. Omnia justorum sibi vindicat homo, non ut Dei donum.
opera coram Deo sunt peccata, aut certe Patet ex titulo capitis, qui sic legitur:
variis peccatis admixta: ergo non merentur Quod qui vitæ perfectione se erigit, nec
præmium, sed potius poenam. Prob. ant. inilium se habere ostendit ; ei ex bis ver­
lsaï.46 dicitur ·. Quasi pannus menstrua­ bis verba objecta præcedentibus :Qui ac­
ta omnes justitia! nostra’. Psal. 129 : Ai cepta bona sibi arrogat, suis contra
iniquitates observaveris, Domine, quis Deum donis pugnat. Plura alia testimonia
tusiinebit? Psal. 142 · Non justifictibi- turn S. Scripturo, tum SS. Patrum qua

UTRUM HOMO POSSIT ALIQUID MERERI A DEO?
453
objiciunt bærelici, vide si lubet apud Syl- » vitam æternam, justitiæ quidem stipenviuin q. 18 iiujus partis a. 1,
» dium csl, sed tibi gralia est, cui gratia
Objiciunt 2°. Juxta S. Scripturam, om­ » est et ipsa justitia- *
nia sunt nobis donata in Christo : ergo
Ad Apostolum dicentem nos non salvos
ejus merita sufficiunt et nostra superfluunt; fieri ex operibus, sed ex gralia, respondet
imo injuriam meritis Christi facimus, cum idem S. Aug. de Grat. el Lib. Arbit. cap.
humana merita astruimus.
9, inlelligendum esse de operibus ex nobis
Λ. omnia nobis donata in Christo, non factis, non per gratiam nobis datis ; mer­
ut nihil agamus, sed ut quod agimus ex ces enim reddita meritis recte dicitur gra­
ejus meritis vim merendi habeat; est enim tia, nempe gralia pro gralia, juxta illud
ipse nobis principium bene operandi et Joan. 1 : Accepimus gratiam pro gratia.
merendi : unde Joan. 14 dicit : Ego sam
Objiciunt 4°. Vita æterna est hæreditas:
vilis, vos palmites; qui manet in me et atqui filiis hoc ipso quo sunt filii, debetur
ego in eo, hic fert fructum multum,- ct : hæreditas, et non propter merita: ergo.
Jl. vitam æternam esse simul hæreditaOmnem palmitem in me non ferentem
fructum, tollet cum Pater meus. Tan­ lem et mercedem. Nec repugnat ut hæretum abest autem ut merita nostra quid­ dilas filiis præsertim adoptivis proponatur
quam gloriæ Christi detrahant, quin potius ut merces; tum quia est ipsis magis hono­
eam magis attollunt, cum sit maxima Chris­ rificum illam habere ex meritis quam solo
ti gloria quod non solum potuerit pro se titulo hæreditalis; tum quia magis per hoc
mereri, sed etiam quod suis meritis nobis conformantur filio naturali, qui cum esset
hæres omnium, voluit tamen per merita
obtinuerit vim merendi.
Obj. 5°. Vita aeterna datur ex misericor­ pervenire ad gloriam corporis et nominis
dia Dei et gratia. Rom. 6 : Gratia Dei exaltationem.
Obj. 5° illud Isaï. 53 : Kenite, emite
vita œtema. Et idem Apost. Rom. 11,
Ephes. 2, Tit. 5, affirmat nos salvos fieri absque argento et absque ulla commuta­
cx gratia et non ex operibus. Ergo.
tione vinum et lac.
Jl. vitam aeternam dici gratiam Dei, non
B. per vinum et lac non inlelligi vilain
quod non sil merces bonorum operum, æternam ut mercedem operum, sed gra­
sed quia ipsa bona opera sunt gratis ct mi­ tiam ex qua sunt opera, ul exponit S. Hie­
sericorditer nobis data, atque iia vera ronymus.
Objiciunt tandem nomen ipsum meriti
gratia. Ila S. Aug. de Correp. et Grat. c.
15 : <« Sine ulla dubitatione confitendum non haberi inS.Scriptura, saltem in ori­
» est, ideo gratiam vitam æternam vocari, ginali textu Hebræo et Græco.
B. nomen ipsum meriti in originali textu
» quia his meritis redditur quæ gralia con« tulit hominibus. » Dicitur etiam vita exprimi quantum potuit, juxta lingua Græælerna gratia, quia gratuito promissa est cæ et Hebraïcæ proprietatem ; quia, ut ad­
ut merces bonorum operum. Promissum vertunt interpretes, Græci ct Hebraei non
est cx misericordia , inquit Bernard, habent peculiarem vocem quæ correspon­
in tract, de Grat. et Lib. Arbil. sed cx de! Latinorum merito, sed ad istud expri­
mendum utuntur periphrasi : Græci dicunt
justitia solvendum.
Instant. Si vita ælerna sit revera mer­ opus praemio dignum, Ilebræi justitiam :
ces bonorum operum, cur Apostolus Rom. reddere autem alicui secundum justitiam,
6, sicut dicit stipendium peccati mors, vel reddere secundum opera, idem est ac
non dixit similiter, stipendium bonorum apud Latinos reddere secundum merita.
Verum, etsi nomen meriti non exprime­
operum vita ælerna?
Ji. cum S. Aug. Epist. 1.03, ita potuisse retur, sufficeret quod res per illud signi­
loqui Apostolum, sed abstinuisse, ne de ficata exprimeretur : passim autem S. Scrip*
humano merito extolleremur, ac insuper turæ utuntur phrasibus quæ meritum apert·
quia opera tona non sunt ex se meritoria significant, ut patet ex probationibus.
vitæ ætern e seclusa Dei gratia et promis­
sione, sicut peccatum csl de se meritorium
pœnæ æternæ : unde concludit S. Doct.
« Quapropter, o homo, si accepturus es

■

DISSERT. VIII. ART. III.
ARTICULUS III.

pernaluralia et nullam habet proportionem
Utrum opera justorum qua fiunt cx gra­ valoris cui gradus gloriæ correspondeat.
tia, .suit meritoria de condigno vitœ Quantum ad congrullatem secundo modo,
observat S. Thomam non dixisse hæc opera
ccternoe?
mereri de congruo, sed esse ibi congruitatem quamdam ;quu scilicet non estconS. Thomas considerat hic opera justo­
rum duobus modis : 1° secundum substan­ gruitas valoris aiicujus in opere, sed est
tiam et prout sunt a libero arbitrio ; 2° prout congruitas solius proportionis in hoc silæ,
sunt a grati. Spiritus sancti, seu a gratia quod, quia homo operatur secundum suam
inhabitante et movente : et dicit quod bona virtutem naturalem , etsi nullius valoris
opera justorum primo modo spectata non supcrnaturalis, Deus etiam secundumsuam
mereantur de condigno vitam æternam, magnificentiam operatur ; quod est propor­
sed de congruo; secundo autein modospcc- tio operantium, non operum. Ita subtiliter
tata mereantur de condigno ; et de hoc se­ laudatus theologus. Quam voluerit inter­
cundo hic est quæstio. Sed circa primum se pretationem sequatur lector.
Hac itaque difficultate expedita, ut re­
offert difficultas, quomodo S. Th. dicit
quod opera justorum secundum substan­ deamus ad quæst. propositam, observo
tiam et ut sunt a libero arbitrio, merean­ ejus resolutionem pendere ex diversa ac­
tur de congruo gloriam, cum ipse supra ceptione meriti de condigno.
Scotus cum quibusdam aliis intelligit
q. 109, a. 1 et 6, expresse doceat homi­
nem non posse per solas naturæ vires se meritum de condigno , cui debetur pre­
præparare ad gratiam, a fortiori nec illam de mium ex justitia : et cum operibus justo­
congruo mereri ; si tamen posset per solas rum, quantumvis bonis et ex gratia factis,
naturæ vires mereri gloriam de congruo, non debeatur merces nisi ex ordinatione
ct acceptatione Dei, qui posset illa non or­
quidni et gratiam?
Hunc nodum solvit Sylvius, dicendo S. dinare nec acceptare ad premium, dicit
Th. per opera justorum secundum sub­ opera justi non esse proprie et intrinsece
stantiam et ut sunt a libero arbitrio, non meritoria de condigno, sed tantum extrin­
intelligere opera ex solis viribus naturali­ sece ex ordinatione et acceptatione divi­
bus, sed ex libero arbitrio moto a gratia ac­ na. Hoc sensu intelligendo meritum prout
tuali; quia loquitur S. Doct. generaliter de ponit debitum in praemiante, videtur vera
operibus justorum, et ea considerat secun­ sententia Scoti.
At non videtur hæc vera intelligent
dum substantiam ; pleraque autem justorum
opera etiam secundum substantiam non meriti de condigno, nec sic nos intelligipossunt esse per solas vires naturales sine mus. Condignitas, ut vox ipsa sonat, dicit
auxilio gratiæ, cum sint supernaturalcs non æquam dignitatem inter duo : unde meri­
solum quoad modum, sed etiam quoad sub­ tum condignum dicit æquam dignitatem
stantiam , ut sunt actus fidei, spei et præ- operis ad premium; sicque meritum de
ceptorum hujusmodi supernaturalium : condigno est inter quod et premium est
opera autem justorum facta cx auxilio gra­ aequalitas valoris,seu quod est tanti valoris
tiæ, etsi sine influxu gratiæ habitualis et in ratione meriti quanti est premium in ra­
charitatis, possunt Ce congruo mereri glo­ tione præmii. Et hoc sensu intelligimus
cum Auctore bona opera justorum esse
riam.
Aliter hunc locum interpretatur Joan­ meritoria de condigno gloriæ, quia nempe
nes a S. Thoma ; observat imprimis meri­ valor operis ex gratia squat excellentiam
tum de congruo posse sumi dupliciter : uno gloriæ, quamvis ut sit debita a Deo ex jus­
modo congruitate fundata in opere habente titia, fateamur requiri ejus ordinationem
aliquod jus, non proprium et adæquatio- ct acceptationem.
nis, sed convenientiæ; alio modo congruiSensus itaque nostræ quaestionis est
tate fundata in Dei magnificentia. Et di­ utrum in operibus justorum ex gratia fac­
cit quod congruitas primo modo non inter­ tis sit condignitas ad gloriam, per quod
veniat in opere moraliter bono secundum tollitur æquivocatio et forte conciliantur
substantiam et ut est a libero arbitrio consi­ sententiæ oppositae. Hoc ergo sensu,
derato , quia est inferioris ordinis ad suQ. 114. a. 3. o. — Dico Opera justorum

UTRUM OPERA JUSTORUM QU/E FIUNT EX GRATTA, etc.
437
ex gratia inhabitantect movente facta, sunt I turam gloriam. 2Cor. 4 : Momentaneum
proprie ct intrinsece meritoria de condig­ et leve tribulationis nostræ veternum
gloriæpondus operatur. Matlh.23·. Quia
no vitæ æternæ.
Prob. 1° cx Script, sacris articulo prae­ super pauca fuisti fidelis supra multa
cedenti laudatis, quibus justi per opera te constituam. Ergo opera nostra sunt in­
bona dicuntur digni Deo et vita ætcma. ferioris valoris ad gloriam coelestem ·. ideoSap. 8 . « Deus tentavil illos, et invenit que nec illa digna.
dignos se. Coloss. 1 : Ut ambuletis digne
Ibid, ad 1. — R. hæc et similia intelliDeo. 2 Thess. 1 : Sic omnes tribulationes genda esse de operibus sanctorum consi­
sustinetis,ut digni habeamini regno Dei. deratis secundum substantiam rei operatæ,
ibid. —Prob. 2°. Meritum de condigno ita ut quæ vel patimur, vel dimittimus, vel
est cujus valor æquat excellentiam prae­ facimus propter Deum, sint res modici
mii : atqui valor operum ut sunt a Spiritu valoris respectu bonorum coelestium : at
sancto et ex gratia inhabitante et movente, non de operibus sanctorum prout sunt a
æquat excellentiam vitæ æternæ : ergo. Spiritu sancto et a gratia; sic enim sunt
Prob. min. 1° Sunt ordinis supernaturalis digna Deo, ut probatum est
et divini, sicut ipsa gloria. 2° Condignitas
Inst. Gloria excedit opera sanctorum
eorum attenditur tum secundum virtutem etiam ut sunt a gratia; illa enim est æter­
Spiritus sancti qui Joan. 4 dicitur fons na, ista sunt temporanea; illa est gratia
aquœ salientis invitam æternam, id est, consummata, ista inchoata. Ergo.
principium operationum ad illam condu­
ibid, nd 3. — R. D. ant. Gloria excedit
centium ; tum secundum dignitatem gra­ opera sanctorum ut sunt a gratia, excessu
tiæ, qua homo fit consors naturæ divinæ, perfectionis actualis, C. excessu virtutis,
proindeque potest operari digne Deo. Ergo. N. Explicatur. Gratia præsens est ad ins­
Confirmatur. Eph. 1, gratia dicitur pig­ tar seminis : semen autem licet non sil
nus hæreditatis nostræ : pignus autem va­ æquale arbori quantum ad molem, est ta­
let tantum quantum valet res aut plus, ut men æquale in virtute; est enim in eo vir­
dicit Auctor in hunc locum lect. 5. Ergo. tus ad totam arborem. Ita similiter, licet
Ib. in arg. s. c. — Prob. 5°. Id quod gratia gloriæ sit perfectior actu quam gra­
redditur secundum justum judicium est tia et opera viæ, est enim gratia consum- merces condigna; si enim non esset con­ mala; hæc tamen ejus perfectio continetur
digna, sed superaret dignitatem meriti, non in virtute gratiæ viæ, sicut perfectio arbo­
redderet ex justo judicio, sed ex benevo­ ris continetur in virtute seminis, quatenus
lentia seu liberalitate : atqui vita æterna per gratiam viæ virtus Spiritus sancti qui
redditur a Deo secundum justum judicium, habitat in nobis, est sufficiens causa gloriæ.
juxta illud 2 Timoth. 4 : Inreliquo repo­ ad quam continuo tendit, sicut virtus ge­
sita est m ihi coronaj ustitiœ,quam reddet nerantis in semine tendit ad arborem ut
mihi Dominus in illa die, justus judex. ad terminum sibi commensu ratum. Sicut
Neque dicas cum Durando, Apostolum ergo motus ab hac virtute seminis prodeun­
non dixisse coronam reddi justo judicio, tes sunt commensuratl et suo modo con­
sed reddi a Domino qui est justus judex, digni ut per eos arbor perfecta produca­
non quidem in praemiando bonos, sed in tur, sic motus bonorum operum ab illa vir­
puniendo malos; hæc enim interpretatio tute Spiritus sancti sunt commensurati, at­
est insolita et violenta, siquidem hæc ver­ que ita condigni ut per eos perveniatur ad
ba, quam reddet justus judex, formaliter gloriam.
accepta, ut accipienda sunt, ctista, coro­
Repones ex communi effato apud theo­
nam justitiæ, aperte significant Deum in logos reteplo. Deus remunerat justos ultra
hoc opere agere u· iustum judicem. Insu­ condignum , juxta illud Luc. G : Mensu­
per utquid Apostolus appellasset justum ram bonam, et confertam, et coagita­
judicem, ub agitur de præmiis et non de tam, et supereffluentem dabunt in sinum
poenis, si sil tantum justus judex in pœnis, vestrum. Ergo opera vi® non merentur
et non in præmiis reddendis?
vitam æternam de condigno.
Obj. 1° illud Rom. S : Non sunt con­
R. N. conseq. Quod Deus remuneret
digna· passiones hujus temporis ad fu- ultra condignum . non sic est intelligeu-

DISSERT. VIII. ART. IV.
dum quasi opera justorum non mereantur
ARTICULUS IV.
de condigno vitam æternam, sed quod ul­
Utrum ad meritum vita· atténue requi.
tra glori® gradum quem de condigno me­
ratur influxus saltem virlualis cha­
rentur, Deus ex sua liberalitate aliquid
rt tat is?
amplius adjiciat, quod non negamus. Quid
sit autem illud ? Quamvis non sil facile ex­
Suppono cx dictis, habitum gratiæ esse
plicare, verisimile est tamen quod sit quæ­ principium tantum remotum meriti, qua­
dam perfectio visionis seu fruitionis beati­ tenus dat esse deiforme ct elevat ad oriiific® major quam mereantur opera.
nem supernaluralem, idoneum tamen qui
Obj. 2°. Meritum de condigno est cui per virtutes a se derivatas tanquam per
debetur premium ex justitia, ita ut non principia proxima possit bene operari ct
possit ei denegari sine injustitia : atqui mereri. Quæstio hic vertitur utrum possit
Deus habenti merita gratiæ posset seclusa per omnes virtutes a se derivatas tam ac­
promissione denegare premium sine injus­ quisitas quam infusas mereri vitam æter­
titia, quia est supremus Dominus qui etiam nam sine aliquo influxu charitatis. Dico
posset sic merentem annihilare : ergo.
vitamæternam quæ est premium essentiale,
B. N. maj. ad sensum conclusionis. quia nemo negat actibus virtutum sine in­
Quia meritum de condigno, prout nos hic fluxu charitatis in justo, correspondes
sumimus, id est, condignitas meriti, non aliquod premium accidentale, ut docet S.
at tenditur penes debitum, sed penes æqua- Th. 1 p. q. 93, a. 4.
litalcm valoris operis ad premium; quod
Quidam itaque tenent, omnes actus eli­
autem tali operi condigno Deus debeat citos a virtutibus etiam acquisitis, esse in
premium, id convenit cx conventione pre­ justo meritorios de condigno vitæ æternæ
mium illi retribuendi. Ex qua conventione absque influxu etiam virtuali charitatis:ita
resultat in Deo obligatio justitiæ nonrigo- Vasques. Alii id concedunt de virtutibus
rosæ , sed latioris, quia supponit gratiam infusis, negant de acquisitis : ita Snares et
factam merenti a præmiante ; bona opera quidam Thomiste. Alii tenent nullum ac­
enrm sunt ex ejus gratia et nonnisi ex li­ tum virtutis sive acquisitæ sive infusæ esse
beralitate et gratia illa acceptata ad pre­ meritorium vitæ æternæ sine influxu sal­
mium, quamvis cx se ad illud habeant con- tem virtual! charitatis. Ita communius theo­
dignitatem.
logi, cum quibus
Inst. Condignitas meriti importat valo­
Dico. Nullus actus virtutis sive acquisite
rem ejus ordinatum ad premium : atqui sive infusæ in justo est meritorius de con­
non ordinatur ad premium ex se et intrin­ digno vitæ æternæ, nisi fiat ex influxu sal­
sece , sed ex intrinseca Dei dispositione et tem virtuali charitatis.
acceptatione : ergo.
Videtur expressa sententia Auctoris;
B. D. maj. Condignitas meriti importat dicit enim hic a. 4 0 : « Meritum vitæ ætervalorem ejus ordinatum ad premium ordi­ » næ primo pertinet ad charitatem, ad alias
natione externa pacti cl conventionis, N. » autem virtutes secundario; secundum
maj. ordinatione intrinsecæ commensura- » quod carum actus a charitatc imperanlionis rei quæ est meritum ad rem quæ est » tur. » Et ad 5 : « Fidei actus non est mepremium, C. maj. Ad cujus sensum dist. » ritorius, nisi fides per dilectionem opemin. N. conscq. Itaque, ut iterum repe­ » relur, ut dicitur ad Gal. 3. Similiter
tam , quamvis ad merendum apud Deum » etiam actus palientiæ et fortitudinis non
præsupponi debeat aliqua ordinatio pacti » est meritorius, nisi aliquis hæc ex chaet acceptationis, non inde tamen petitur » ritate operetur, secundum illud 1 Cor.
condignitas meriti ad premium, sed cx « 15 : Si tradidero corpus meum ita ut
commensuratione intrinseca seu ex squa­ » ardeam, charitatem autem non halitate valoris operis ad excellentiam prae­ » buero, nihil mihi prodest. » Idem do­
mii, qnx repentur iu operibus ex gratia cet q. G de malo a. 3, ad 7, 1 p. q 93, a.
lanclificantc factis, ut probatum est.
4 et alibi. Rationem autem affert in 2, dist.
40, q. 1, a. 5, ad 6 : « Non sufficit, in” quit, habitualis ordinatio actus in Deum,
« quia ex hoc quod est in habitu, nullus
J8S

U

UTRUM AD MERITUM VITÆ ÆTERNÆ REQUIRATUR INFL ETC. 459
• meretur, sed ex hoc quod actu operatur.» h lu in attingit proprium finem qui est ulti­
Prob. 1° cx S. Scriptura. Galat. 5 dici­ » ma rei perfectio ; charitas autem e^l quæ
tur : In Christo Dsu neque circumcisio » nos unit Deo, qui est ultimus finis buneque prwpulium aliquid valet, sed fides h inanx mentis, quia 71/i manet in chari» late, in Deo manet et Deus in eo, ut di­
quæ per dilectionem operatur.
ItemS. Scriptura sic promittit præmium » citur 1 Joan. 4 ; et ideo secundum cliabonis operibus, ul etiam addat hanc con­ » ritatem specialiter attenditur perfectio
ditionem, si fiant in gloriam Dei, vel in » vitæ christianæ. » Et ad 2 : « \ ita Chris­
nomine Christi, vel propter Christum, » tiana specialiter incharilate consistit, per
Matth. 18 : Qui recipit unum ex h is pu­ >) quam anima Deo conjungitur : unde di­
sillis in nomine meo, me suscipit. 19 : » citur Joan. 5 : Qui non diligit, manet
Omnis qui reliquerit domum, aut pa­ )> in morte. Et ideo secundum charitatem
trem, aut matrem propter nomen meum, η attenditur simpliciter perfectio vitæ chris­
centuplum accipiet et vitam æternam » tianæ, secundum alias virtutes secundum
possidebit. Mare. 9 : Quisquis potum de­ η quid. » Ergo.
derit vobis calicem aquee in nomine meo,
Tertia ratio. Per id meremur assequi
quia Christi estis, non perdet mercedem ultimum finem qui est Deus, per quod ten­
suam. Quæ omnia important relationem dimus in ipsum; tendendo enim in finem,
aliquam in Deum ut ultimum finem, con­ pervenimus ad ipsum : atqui persolam chasequenter in objectum charitatis : unde rilatcm tendimus in Deum ut ultimum fi­
A post, sollicitus est hoc inotivuin inculca­ nem; objectum enim specificalivum chari­
re, ne fraudemur præmio, iCor. 10 : Sive tatis est Deus ut in se bonus et ultimus finis
manducatis, sive bibilis, sire quidquid noster,quod a nulla alia virtute attingitur:
aliud facitis, omnia in Dei gloriam fa­ unde S. Th. hic a. 4, ad 1 : « Charitas in
cile. Similiter Coloss. 5.
» quantum habet ultimum finem pro objec­
Prob. 2° ratione triplici. Prima. Ut » to , movet alias virtutes ad operandum ;
actus sit meritorius vitæ æternæ, debet in » semper enim habitus ad quem perlinet
obsequium et bonum Dei præmiantis re­ Μ linis,imperat habitibus ad quos pertinent
ferri, ut patet ex conditionibus meriti : » ea quæ sunta l finem. » Ergo.
atqui actus aliarum virtutum non referun­
Solvuntur objectiones.
tur in obsequium et bonum Dei nisi per
charitatem, quæ sola Deum ut in se bonum
Obj. 1» plura loca S. Script. Malt. 10 et
respicit; fides enim respicit ipsum ut ve­ I 12, Luc. 10, 1 Cor. 15, etconc. Trid. sess.
rum, spes ut nobis bonum, virtutes mo­ I 6, cap. 10,16, clean. 52, quibus vita æterna
rales sive acquisitæ sive infusæ bonum ho­ promittitur absolute cuilibet bono operi
nestum et morale : ergo.
justorum. Ergo.
Secunda ratio. Præmium essentiale in
/i. in his et similibus locis subintelligi
patria respondet perfectioni essentiali viæ: conditionem quam S. Scriptura alibi saepe
atqui perfectio viæ essentialiter consistit in requirit, scilicet, ut opera fiant propter
charitate : ergo meritum præmii essentialis Deum, in nomine Dei, ingloriam ejus, etc.
iu sola charitate fundatur, consequenter ut palet ex probationibus conci. Aeque
nulli alteri virtuti competere potest ni-i ex id tacuit Trid. cum ibi loquatur de operi­
motione et imperio charitatis. Prob. min. bus coopérante [idc factis, tide scilicet for­
Coloss. 3 dicitur : Super omnia charita­ mata, quæ per dilectionem operatur; item
tem habete, quod est vinculum perfec­ de operibus in Deo factis, id est, propter
tionis. Rom. 15 : Plenitudo legis chari­ Deum et in ejus nomine factis.
tas. 1 Joan. 3, dicitur vita virtutum : Qui
Obj. 2°. D.Tb. q. 2demaloa.5,ad 7, di­
non diligit, manet in morte. 1 Cor. 13, cit : « Habentibus charitatem omnis actus
dicitur forma dans esse spirituale homini » est meritorius vel demerilorius. » Idem
et ejus operibus, sine qua nihil possunt, dicit in 2, dist. 40, q. 1, a. 5 0 : atqui si
et ipse nihil est : Si charitatem non ha­ ad meritum requiratur influxus charitatis,
poterii dari actus qui neque sit meritorius
buero, nihil mihipredest, nihil sum.
TIincS.Th.22,q.lS4,a.lO,ait:«Unum- neque demerilorius, scilicet actus morali» quodque dicitur esso perfectum, in quan- | tcrbonusciii deerit influxus Hiaritalis ergo

DISSERT. VIII ART. IV.
460
B.N.min. leQuiaiste actus bonus sine I actus virtutum infusarum, secluso influxu
influxu charitatis foret meritorius alicujus ι charitatis, in tantum dicuntur referri ad
præmii accidentalis. 2° Quia omnes actus finem ultimum supernaturalem in quantum
virtutum in homine justo sunt ex influxu referuntur ad suum finem particularem, ut
viduali charitatis * quatenus non solum in actus fidei ad Deum ut verum, spei ad
instanti justificationis, ut quibusdam pla­ Deum ut nobis bonum; qui fines particu­
cet, sed sæpe elicit et elicere tenetur sub lares, cum sint supernaturalea, continen­
peccato actum charitatis, virtute cujus om­ tur sub universali fine ultimo supernatura­
nia referuntur in Deum, ut docet S. Doc­ li,sicut omnia perlinentia ad unum genus,
tor q. 2 de virtutibus a. 11, ad 2, his ver­ in finem illius quomodocumque tendunt.
bis : « Cum aliquis seipsum ordinat in Hæc autem relatio est valde generalis et
» Deum , in omnibus quæ propter ipsum imperfecta, convenit enim actibus fidei
» facit, manet virtute intentio ultimi linis, etiam informis, et est potius exigentia et
» qui Deus est : nude in omnibus mereri capacitas proxima ut referatur quam actua­
» potest, sicharitatem habeat. «Verum est lis relatio; neque sufficit ut opus dicatur
ergo quod omnia bona opera justorum sint fieri propter Deum et in ejus bonum ac ob­
meritoria, at non sine influxu virtual! cha­ sequium, nec consequenter ut sit merito­
rium saltem præmii essentialis.
ritatis.
Inst. Juxta S. Th. ut actus bonus sit me­
Inst. Ex hac responsione sequitur quod
in homine justo non possit dari actus otio­ ritorius, sufficit ut referatur in finem alicu­
sus, cum juxta illam nullus careat debito jus virtutis, et hac ratione in finem chari­
fine, sed omnes referantur in finem chari­ tatis. Ergo. Prob. ant. S. Doct. in 2, dist.
40, q. 1, a. 5 O, dicit : « In illo qui graiiam
tatis.
Λ. N. sequelam. Non enim attenditur » habet, oportet actum vel meritorium vel
actus otiosus ex fine ultimo, sed ex proxi­ » demeritorimn esse ; quia sicut malus erit
mo qui non sit bonus ; hoc ipso enim quod »> demeritorius, sic eliam bonus erit merinon habet finem proximum bonum, non » torius ; quia cum charitas imperet omniest referibilis in Deum ut finem ultimum, » bus virtutibus sicut voluntas omnibus
» potentiis, oportet quod quidquid ordiet sic remanet venialiter malus.
Dices. Ut opus sit satisfactorium, non » natur in finem alicujus virtutis, ordinerequiritur influxus charitatis : ergo neque » tur in finem charitatis ; et cum omnis ac» tus bonus ordinetur in finem alicujus virut sit meritorium.
/?. Omisso ant. de quo alibi, N. conseq. » tutis, in finem charitatis ordinatus maDisparitas est, quod condignitas satisfac­ » nebit, et ita meritorius erit; et siccometionis attendatur secundum squalitatem » dere et bibere, servato modo temperanpœnæcum culpa; condignitas autem meriti » tiæ ; et ludere ad recreationem, servato
attenditur secundum adæquationem valo­ » modo eutrapeliæ, quæ medium tenet in
ns operis com excellentia præmii, qui va­ » ludis, ut dicitur 4 Ethic, meritorium erit
lor æqualis non habetur sine inffuxu cha­ » in eo qui habet cliaritatem, qua Deum ulti»> mum finem vitæ suæ constituit. » Ergo.
ritatis.
B. S. Thomain nullatenus velle sufficere
Obj. 5°. Actus saltem virtutum infusa­
rum habent omnes conditiones requisitas habitum charitatis absque ullo influxu ut
actus sit meritorius; sed tantum non re­
ad meritum sine influxu charitatis. Ergo.
B. N. ant. Nam sine influxu charitatis quiri actualem, et sufficere virtualem, qui
deestordinatio in bonum et obsequium Dei. est in omni justo ex iteratis sæpe actibus
Inst. Isti actus, cum sint a gratia sancti­ charitatis ad quos tenetur et sine quibus
ficante, et ideo a Deo ut auctore superna­ desinit esse justus. Mens S. Doctoris patel
turali ad ipsum ut ultimum finem superna­ non solum ex verbis citatis, ubi pro ratio­
turalem referuntur·, nam ultimus finis sem­ ne sui asserti ponit quod duritas imperet
per proportu,natur primo agenti. Ergo.
omnibus virtutibus, sicut xoluntas omni­
B. D. ant. Referuntur ad Deum ut finem bus potentiis; non est autem, imperium ne­
ultimum supernaturalem, imperfecte et im­ que charitatis neque voluntatis absque ali*
plicite tantum, C. perfecte et explicite, quo inlluxu ; sed et maxime ex resp. ad 6,
prout requiritur ad meritum, V. Hi itaque ubi clare se explicat his verbis : « Non suf-

DE I1IS QU/E CADUNT SUB MERITO.
464
» flcit omnino habitualis ordinatio actus in tiliae; meritum de congruo late et impro­
■ Deum, quia ex hoc quod est in habitu prie sumptum reponimus in exigentia for­
nullus meretur, sed ex liocquodaclu ope­ mæ per modum dispositionis aut impetra­
n ratur : nec tamen oportet quod intentio
tionis. Quidam autem confundunt utrum» actuali* ordinans in finem ultimum sit que hoc meritum de congruo : unde oritur
» semper conjuncta cuilibet actioni quæ di­
discordia inter nos et ipsos, dum ipsi di­
V rigitur in aliquem finem proximum, sed
cunt quædam cadere sub merito de con­
» sufficit quod aliquando actualiler omnes
gruo, quod nos negamus; sed, ut patet,
D illi fines in finem ultimum referantur, si­
est controversia de nomine tantum et ex
υ cut fit quando aliquis cogitat se totum
diversa intelligenlia meriti de congruo.
» ad Dei dilectionem dirigere ; tunc enim § I. — Utrum hotrto possit sibi mereri primam
« quidquid ad se ipsum ordinat, in Deum
gratiam?
» ordinatum erit. »
Q. 414. u. 3. 0.—Dico. Nemo potest si­
Obj. 4°. Si nullus aclus virtutum sit me­ bi mereri primam gratiam habitualem, ne­
ritorius sine charitate : ergo charitas sola que de condigno, neque de congruo pro­
meretur, sicque superfluunt aliæ virtutes. prio, sed improprio tantum.
B. N. sequelam. Charitas enim in me­
Dixi, primam gratiam habitualem;
rendo se habet ad alias virtutes sicut causa quia de actuali nullus catholicus dubitat.
universalis ad particulares : unde sicut cau­ Ita quippe definitum est contra Pelagianos,
sa universalis non impedit causalitatem quam definitionem innovat Trid. sess. 6,
causarum particularium, sed complet : ita c. 3 ; ctpatet ex his quæ supra diximus,
licet omnes virtutes habeant efficaciam me­ nullum ex viribus naturæ nequidem posse
rendi a charitate, singulæ tamen merentur se disponere ad illam primam gratiam ac­
sub ejus influxu.
tualem.
Pro corollario observandum quod, cum
Prob. prima pars , quæ etiam videtur
meritum admittat latitudinem, sit majus de fide, 1° ex S. Scriptura, Rom. 2 : Jus­
vel minus meritum, secundum quod chari­ tificati gratis per gratiam ; et ex concil.
tas plus vel minus, proximius vel remotius Trid. sess. 6,cap. 8, ubi exponens præfata
influit in opus.
Apostoli verba, dicit : « Gratis justificari
« ideo dicimur, quia nihil eorum quæ jusARTICULUS V.
» tificationem præcedunt, sive fides, sive
De his quæ cadunt sub merito.
» opera, ipsam justificationis gratiam proPræter vitam æternam quæ, ut patet ex » meretur. »
(liciis, est objeofum essentiale meriti, de
Ibid. — Prob. 2° ratione. Donum gra­
pluribus quærit S. Th. in sex articulis se­ tiæ considerari potest dupliciter : uno mo­
quentibus, utrum cadant sub merito : 1° do secundum rationem gratuiti doni, et sic
utrum homo possit sibi mereri primam gra­ manifestum est quod omne meritum repug­
tiam ; 2° utrum possit illam alteri mereri; nat gratiæ ; quia, ut ad Rom. 11 Apostolus
5° utrum possil sibi mereri reparationem dicit, Si autem gratia, jam non ex ope­
post lapsum ; 4° utrum possit sibi mereri ribus. Alio modo potest considerari secun­
augmentum gratiæ, 3° utrum perseveran­ dum naturam ipsius rei quæ donatur, et
tiam finalem, G° utrum bona temporalia. sic etiam non potest cadere sub merito non
Quæ omnia se [uentibns $$ breviter resol­ habentis gratiam; tum quia excedit pro­
vemus.
portionem naturæ; tum etiam quia ante
Sed ani? unnia, u» tollatur æquivocalio gratiam in statu peccati homo habet impe­
et quædam opiniones cou’rariæ circa me­ dimentum promerendi gratiam, scilicet ip­
ritum de congiuo concilientur, observan­ sum peccatum.Postquam -lutem aliquis jam
dum, nos distinguere ex Auctore hic a. 6 0, habet gratiam, non potest gratia jam habita
duplex meritum de congruo : unum pro­ sub merito cadere, quia merces est termi­
prium ct strictum, alterum latum et impro­ nus operis, gratia vero est principium cuprium. MeriUun de congruo proprium et juslibet boni operis in nobis. Et hinc
Confirmatur. Quia principium meriti
strictum reponimus in jure amicabili ad
præmium, per quod distinguitur a merito non potest cadere sub merito : atqui prima
de condigno, quod importat debitum jus- ) gratia est principium meriti : ergo.

y

DISSERT. VIII. ART. V.
Dices. Actus contritionis ultimo dispo­ cere mundum de immundo conceptum «enens ad gratiam, illam præcedit, el cum niinc.
aliunde sit actus charitatis, quæ principa­
&’ petas, utrum saltem homo perbona
liter est meritoria, nihil videtur illi deesse opera subsequentia nen ponit mereri gra­
ut mereatur illam gratiam.
tiam prius sibi datam intuitu istorum ho­
7?. actum contritionis ultimo disponen­ norum operum subsequendum, sicut vide­
tem ad gratiam, sive ab habitu gratiæ aut mus, v. g. quod miles arma prius sibi data
charitatis procedat, sive ab auxilio actuali, a rege intuitu meritorum subsequendum,
non habere rationem meriti, nisi quatenus illa mercatur per bonum usum illorum?
informatur gratia; prout autem præcedit
ibîd. ad 5. — B. negative. Disparitas
gratiam , nondum intelligilur informatus est, quod gratia ipsa tribuat bonum sui
gratia, sed est actus hominis nondum Deo usum, sicque ideo principium adæqualum
grati et in peccato adhuc existentis, ideo- meriti : unde cadere non potest sub me­
que incapax meriti. Vide art. penultimum rito. At arma non dant, sed expectant ab
præced. dissert. § 4.
industria ct animo militis bonum sui usum
Inst. Deus promittit gratiam justificatio­ et ejus meritum, unde cum non sint prin­
nis iis qui toto corde convertuntur ad ip­ cipium adæqualum meriti, possunt cadere
sum, juxta illud : Convert imini ad me, et sub merito.
ego convert«r/atqui bonum promissum sub
Prob. secunda pars conclusionis. Me­
conditione operis est ejus præmium, sicque ritum de congruo proprie sumptum consis­
respectu illius opus est meritorium : ergo. tit, ut diximus, in jure amicabili ad præ­
B. D. min. Bonum promissum sub con­ mium, unde ad illud requiritur non solum
ditione operis est ejus præmium , et opus congruitas operis, sed etiam operantis, ut
respectu illius est meritorium , si operans scilicet sit gratus præmianli, non illi in­
sit in statu merendi, C. secus, N. Tunc fensus, nec ejus beneficiis indignus, qualis
enim opus non potest habere nisi rationem est tamen homo in statu peccati ante justi­
dispositionis aut impetrationis, cui bonum ficationem. Ergo.
Et iste modus loquendi videtur confor­
promissum erit reddendum ad summum
ex fidelitate, non ex justitia. Porro homo mior S. Scriptura, dicenti impium gratis
ante gratiam justificantem cum sit in statu justificari, ct concilio Trid. generaliter
statuenti opera justificationem proceden­
peccati, non est in statu merendi.
Subsumes. Atqui se convertenti ad tia, illam non mereri; hinc enim videtur
Deum gratia datur ex justitia, juxta illud excludi meritum proprium dc congruo :
1 Joan. 1 : Si confiteamur peccata nostra, nam quod proprie meremur de congruo,
fidelis est Deus et justus ut illa remittat. non dicitur proprie gratuitum et dari abs­
que merito. Est etiam conformior Auctori,
Ergo.
B. S. Joannem sumere justitiam latiori qui absolute statuit hominem non posse
sensu pro executione promissionum , quo sibi mereri primam gratiam, non distin­
sensu dicitur Psal. 30 : Ut justificeris in guens inter meritum condignum et con­
sermonibus tuis, id est, ut videaris fidelis gruum : quod fecisset si putasset hominem
in promissis. Vel intclligit justitiam res­ posse sibi mereri primam gratiam de con­
pective ad Christum , qui vere meruit no­ gruo , sicut distinguit artic. sequenti ubi
bis remissionem peccatorum : unde sub­ quærit an justus possit mereri alteram pri­
dit : Si quis peccaverit, advocatum ha­ mam gratiam.
Tertia pars constat; quia opera bona
bemus Christum, et ipse est propitiatio
pro peccatis nostris.
procedentia justificationem et orationes
Insistes. Deu» non dat gratiam nisi dig­ peccatoris humiliati et pœnitentis exigunt
nis : atqui non dicitur aliquis dignus ali­ gratiam per modum dispositionis ct impe­
quo beneficio, nisi qui ipsum meruit de trationis, in quo reponimus meritum de
condigno : ergo.
congruo late sumptum. Et de hoc merito
ibid, ad 2. — B. equidem Deum non inlelligendus est S. Aug. dum Tract. 44
dare gratiam nisi dignis, non ita tamen ut in Joan, dicit quod confessio publicani
prius digni fuerint, aed quia ipse per gra­ meruit justificationem; et Epist. 13: «quod
tiam eos facit dignos, qv.i solus potest fa­ » ipsa peccatorum remissio non sine aliquo
4'9

DE TILS QU/E CADUNT SUB METUTO.
• merito est, si fides hanc impetrat, nec I tio interrumpitur per precatum , sicque
» enim nullum est meritum fidei. » Non non se extendit ad beneficia peccato pos­
enim S. Aug. hic et alibi tribuit illud me­ teriora : ergo. Confirmatu* 1«. Omnia
ritum personæ, -sed operi, ut innuat esse merita quæ justus sibi comparavit, su«pen
quidem aliquam congruitalcm ex parte duntur ct impediuntur per peccatum se­
operis, quod est mentum de congruo late, quens : ergo boc peccatum vi istorum me­
sed deesse congruitalcm cx parte personæ ritorum non potest tolli, nec per conse­
ob statum peccati, quæ tamen congruitas quens homo lapsus reparari. Confirmatur
requiritur ad meritum de congruo proprie. 2°. Homo justus non potuit mereri ut præ­
mium conferretur indigno : atqui homo
§ Ii. — Utrum justus possit alteri mereri
lapsusestindignus: ergo. Confirmatur &>.
primam gratiam?
Si justus mereretur de condigno repara­
Ibid. û. 6. o. — Dico. Nullus prætcr tionem post lapsum, illam infallibiliter ob­
Christum potest alteri mereri primam gra­ lineret; sicque omnes justi essent prædestiam dc condigno, bene tamen dc congnio. tinati, utpote final iter ad gratiam restituen­
ibid. — Prob. prima pars. Opus nos­ di. Ergo.
Prob. secunda pars. Meritum de con­
trum habet rationem meriti de condigno
cx vi motionis divinæ gratiæ, et sic homo gnio proprie sumptum importat jus amijustus ea tantum proprie ct de condigno cabile ad præmium, ita ut non sit tantum
meretur, ad quæ se extendit molio divinæ congruitas et aptitudo ex parte operis, sed
gratiæ : atqui gratia puro homini collata etiam operantis : atqui justus non habet
est particularis ipsumque movet ad pro­ jus amicabile ad reparationem post lapsum,
priam perfectionem ct salutem, non vero quia per peccatum perditur Dei amicitia,
ut alios sanctificet; id namque proprium fît indignus ad divina beneficia, ideoque
est gratiæ capitis et universalis qualis fuit suspenditur omne meritum præcedens sive
in Christo, quæ secundum præsentem pro- condigni, sive congrui.
videntiam nulli particulari justo concedi­
Dices i°. Justus utiliter orare potest ut
tur : ergo.
si cadat resurgat, juxta illud Psal. 70 :
Prob. secunda pars. Quia cum homo Cum defecerit virtus mea, nederelinquas
in gratia constitutus, Deo gratus et ami­ mc, Domine. Ergo confert ejus oratio ut
cus, impicat ejus voluntatem, congruum resurgat, sicque de congnio saltem mereri
est secundum amicitis proportionem ut potest. 2° Homo potest alteri mereri de
Deus impicat voluntatem hominis in salva­ congruo reparationem post lapsum : ergo
tione alterius, modo tamen non adsit im­ a fortiori sibi; magis enim prosunt ho­
pedimentum nimiæ obstinationis aut aliud mini opera sua quam alteri. 5° Homo justus
exparte illius cujus aliquis sanctus justi­ potest mereri sibi vitam æternam; sed ad
ficationem desiderat.
vitam non pervenitur nisi pergratia»: ergo.
ibid ad. 1. — P. ad primum, D. con­
§ III. — Utrum homo justus possit sibi mc·
seq. Ergo confert ejus oratio per modum
reri reparationem post lapsum!
meriti de congruo proprie, quod in jure
Ibid. a. 7. o. — Dico. Nullus potest si­ amicabili fundatur, N. per modum impe­
bi mereri reparationem post lapsum , ne­ trationis, quæ in sola Dei liberalitate et
que merito condigni neque merito congrui misericordia fundatur, quod est meritum
proprie.
de congruo late, C.
ibid. ίηα. ». ο. — trob. pruna pars. t°
ibid, nd 2. — Ad secundum, N. conseq.
Ezech. is dicitur: <$i aveii~il se justus Disparitas est, quod dum justus meretur
a justitia sua et fecerit iniquitatem, om­ pro altero, non est impedimentum ex parte
nes justitia· ejus quas fecerat non recor­ merentis, quale est futurum si peccando
dabuntur. Ergo nihil valebunt ei præccden- mortificet sua opera.
tia merita ad hoc quod resurgat, alioquin
Ibid, ad 5. — Ad tertium. Equidem jus.
valde utilis et maena haberetur recordatio. tus per actum charitatis meretur absolute
Ibid. o. — 2° Meritum de condigno de­ vitam æternam, sed per peccatum sequens
pendet ex motione divinæ gratiæ, ideoque ponitur impedimentum præcedenti merite
non se extendit ultra illam > atqui ista mo- I ut non sortiatur suum effectum.

DISSERT. VIII. ART. V.
Cætera quæ opponit possunt contra se­ [ § V. — Utrum homo postit sibi mereri do».
num perseverantia finalist
cundam partem, intelligenda sunt de me­ I
rito congrui improprie et late sumpto pro
Per perseverantiam finalem hic intollicongruilate et apliiudine ex parte operis, gimus permanendam in gratia usque ad
non ex parte operantis, qui peccando ami­ mortem seu conjunctionem status grati®
sit jus amicabilead reparationem et se red­ cum morte : unde donum perseveranliæ fi­
didit indignum divinis beneficiis.
nalis est illud speciale et maguum donum
§ IV. — Utrum homo justus possit sibi me­ quo lit ut homo in statu gratiæ permaneat
reri augmentum gratiæ vel charilatisf
usque ad mortem, ct de illo quæritur
utrum cadat sub merito.
Q. 114. a. S. o. —Dico. Homo potest
ibid. a. 9. 0.— Dico. Nemo potest me­
sibi mereri de condigno augmentum gra­
tiæ vel charilatis, juxta illud S. Aug. reri de condigno perseveranliæ donum. Ita
Tract. 5 in Epist. Joan. Charitasmeretur omnes catholici cum Auctore.
Colligitur ex S. Scriptura, Philipp. 2 di­
augeri, ut aucta mereatur perfici. Ita
/lefmivitsub anathemate concil. Trid. sess. cente : Deus est qui operatur in nobii
6, can. 52, et constat ex S. Scriptura quæ velle et perficere pro bona voluntate.
toties nos hortatur ad illud augmentum Non dicit pro meritis, sed pro bona volun­
per bona opera consequendum, ut Ephes. tate : ita ut sicut initium, ita finalis per­
severantia sit a solo Deo. Item colligitur
4 ct alibi.
ibid. — Datio est; quia illud sub me­ ex Trid. sess. 6, cap. 15, ubi de dono per­
rito condigni cadit ad quod molio Dei se severanti® dicit : « Quod quidem aliunde
extendit: motio autem alicujus moventis » haberi non potest, nisi ab eo qui potens
non solum se extendit ad ultimum termi­ » est cum qui stat statuere ut perseverannum motus, sed ad totum progressum in » ter stet, et eum qui cadit restituere. »
inotu : atqui terminus motus gratiæ est vita Quod autem meretur homo, etsi princi­
æterna, progressus vero in hoc motu est paliter sit a Deo, non dicitur tamen esse
secundum augmentum gratiæ vel charita- a solo Deo, sed ab homine per sua merita.
ibid. 0. — Prob. 1° ex principio Auc­
tis, secundum illud Proverb. 4 : Justo­
rum semita quasi lux splendens procedit toris ab omnibus recepto. Principium me­
et crescit usque ad perfectum diem, qui riti non cadit sub merito operis ab ipso
principio procedentis; nihil enim potest
est dies gloriæ. Ergo.
Dices. Id quod cadit sub merito, mere­ esse sui ipsius meritum et premium, causa
tur homo per quemlibet actum a gratia vel et effectus : atqui si perseveranliæ donum
charilate procedentem , sicut per quemli­ caderet sub merito, principium meriti ca­
bet talem actum meretur vitam æternam. deret sub merito operis ab ipso principio
Si igitur augmentum gratiæ et charilatis procedentis ·. ergo. Prob. min. Donum
cadat sub merito, videtur quod per quem­ perseveranliæ consistit in divina motione
libet actum charitate informatum, homo conservativa gratiæ primum datæ : atqui
mereatur augmentum gratiæ; et cum id molio divina ut conservativa gratiæ est
quod homo meretur infallibiliter conse­ principium meriti, seu se tenet ex parte
quatur, sequitur quod per actus etiam re­ principii ·. ergo. Prob. min. Molio divina
missos mereatur augmentum gratiæ ct cha- nt conservativa gratiæ est eadem entitative
ritatis, quod videtur inconveniens. Ergo. ac prima productio gratiæ; conservatio
Ibid, ad 5. — A. quod , quamvis quo­ enim rei est continuata ejusdem rei pro­
modo liat augmentum gratiæ non sit ita ductio, consequenter actio conservativa rei
compertum, Auctor tamen hic absolute re­ non distinguitur entitative a prima ejus
solvit quod quolibet actu meritorio homo productione, dicente Auctore 1 p. q. 114,
mereatur •‘ugmentum gratiæ, sicut et gra­ a. 1, ad 4 : « Conservatio rerum a Deo
tiæ consummationem quæ est vita æterna : » non est per aliquam novam actionem,
eed sicut vita æterna non slatim redditur « sed per continuationem actionis quoft dat
&ed suo tempore, ita nec gratia statim au­ « esse... sicut etiam conservatio luminis m
getur sed suo tempore , cum scilicet ali­ ” acie est per continuatum influxum a
quis fuerit sufficienter dispositus ad gratiæ » sole. u Atqui prima productio gratiæ est
augmentum.
principium meriti, seu se tenet ex pari·

DE HIS QUÆ CADUNT SUB MERITO.
465
principii. Itaque sicut nemo potest mereri I autem hic est, quod tam vita æterna et in
suam conservationem, quia conservatio non i ea permanentia quam augmentum gratia
est aclio distincta a creatione, quæ non ca­ comparentur ad motum meritorium liberi
dit sub merito; ita nemo potest mereri arbitrii, proinde ad gratiam quæ est hujus
perseverantiam in bono, quia nihil est motus meritorii principium ut terminus;
aliud quam gratiæ conservatio, quæ non non autem donum perseveranliæ, quod, ut
distinguitur a prima ejus productione, quæ dictum est, non distinguitur ab illa pri­
non cadit sub merito , ut probatum est ma gratia quæ est principium meriti, ideoque respectu illius non habet rationem ter­
supra.
ib. in arg. ■. c.—Prob. 2°. Omne quod mini.
quis meretur de condigno, illud a Deo ob­
Inst. Qui potest mereri finem, potest
tinet infallibiliter, nisi impediatur per pec­ mereri media necessaria ad illum : atqui
catum. Si ergo perseverantia caderet sub perseverantia est medium necessarium ad
merito, cum vix ullus justus sit qui non vitam æternam : ergo.
Λ. 1° N. maj. universaliter sumptam.
habeat opera meritoria, vix ullus esset qui
non haberet donum perseveranliæ, contra Merita namque sunt inedia necessaria ad
illud : Multi vocati, pauci electi. Neque vitam æternam promerendam, et tamen
dici potest multos justos ideo non perse­ merita non meremur : sullicit ergo quod
verare, quia per peccatum amittunt meri­ media ad finem consequendum necessaria
tum, quo sibi donum perseveranliæ me­ i possimus habere, etsi non semper possi­
ruerant; hoc ipsum enim quod est pec­ mus ea mereri ; vel quia non sunt propo­
care, opponitur perseveranliæ ; ita ut si ali­ sita tanquam merces, vel quia aliud obstat.
quis perseverantiam mereretur, Deus non
Λ. 2°. N. min. Perseverantia enim est
permitteret illum cadere in peccatum.
quidem necessaria ad consecutionem vitæ
Neque etiam dicas,'inde probari justum ælernæ, non vero ad illam merendam : ho­
non posse mereri donum perseveranliæ per mo ergo justus per bona opera, indepencommunia opera meritoria, ai non proba­ dcnier a perseverantia, meretur absolute
ri quod non possit illud mereri per quæ­ vitam æternam. non tamen meretur abso­
dam excellentia merita, vel multorum me­ lute ejus consecutionem, sed si in gratia
ritorum cumulum ; tum quia si per quod­ decesserit, ut dicit Trid. sess. 6, cap. 16,
libet opus meritorium homo mereretur vi­ et can. 32.
tam æternam cl augmentum gratis, non
Pepones. Justus per bonum opus præesset ratio cur similiter non mereretur per­ sens potest mereri auxilium efficax ad bo­
severantiam, si illa caderet sub merito; num opus sequens, et sic usque ad finem :
tum quia constat plures eximie sanctos ergo potest mereri donum perseverantis.
inultis et excellentibus meritis donatos eam Idem argumentum fieri potest de aug­
obtinuisse.
mento gratiæ, quod justus potest mereri.
Prob. 3°. Ad meritum de condigno re­
P. Omisso ant. N. conseq. Etsi enim
quiritur promissio Dei seu pactum red­ justus per bonum opus præsens mercatur
dendi mercedem pro opere : atqui Deus auxilium efficax ad opus sequens, illud ta­
nullibi promisit perseverantiam bene ope­ men non obtinebit infallibiliter nisi in
rantibus, quin e contra clamat S. Scrip­ quantum perseverabit in gratia; quod au­
tura etiam justos debere eum metu et tre­ tem perseveret in gratia, mereri non po­
more operari suam salutem. et eum qui test, quia istud donum se tenet ex parte
stat debere esse sollicitum ne cadat : ergo. principii meriti, ut dictum est. Eadem est
Obj. 1°. Qui potest mereri majus potest responsio ad argumentum de augmento
et minus : atqui justus potest mereri de , gratiæ.
condigno vitam æternam et in ea perse­
Omisi ant. Non enim omnibus pro­
verantiam; item et augmentum gratiæ,quæ batur auxilium efficax cadere sub merito;
sunt quid majus ipsa perseverantia vitæ : nullibi enim habetur quod sit propositum
ergo.
ut præir.ium meriti : et illud est de quo
ib. ad 2. ct 3.— Ii. D. maj. Qui potest dicit S. Aug. quod cui datur, ex misericor­
mereri majus potest et minus, cæteris pa­ dia ilatur; cui non datur, ex justitia non
ribus. C. cæteris imparibus, ΛΓ. Disparitas | datur.
Bill. t. 111.
50

<ύβ
DISSERT. Vlli. ART. V. DE
Obj. 2°. Illud quod homo obtiuet pe­
tendo potest cadere sub merito habentis
gratiam : atqui perseverantiam petendo
homines obtinent alioquin frustra petere­
tur a Deo : ergo.
ibîd. ad 1. — R. N. maj. universaliter
sumptam. Non enim omnia quæ petendo
obtinemus, meremur : sic Deus audit pec­
catorum veniam petentes quam non me­
rentur ut dicit S. Aug. Tract. 44 in Joan.
Igitur perseverantiæ donum aliquis pe­
tendo impetrat vel sibi vel alteri, quamvis
sub merito non cadat : sunt verba Aucto­
ris. Et hinc præoccupatur instantia, scili­
cet ; Justus potest alteri mereri perseve­
rantiam : ergo et sibi. Negat enim ant.
Auctor ; et dato quod hoc posset, non forei meritum nisi de congruo, et foret ad­
huc disparilas quod perseverantia alterius
non se teneret ex parle principii meriti in
illo cui meretur, secus propria perseve­
rantia.
Utrum vero donum perseverantiæ cade­
re possit sub merito saltem de congruo,
dissentiunt auctores etiam Thomiste.
At si intelligatur de merito congruo
proprie et stricte sumpto, videtur confor­
mius principiis et menti D. Th. donum
perseverantiæ non posse cadere sub illo,
sed tantum sub merito congruo late et im­
proprie.
1° Quia non minus repugnat principium
meriti cadere sub merito de congruo pro­
prie et stricte, quam sub merito de condig­
no. 2° Quia meritum de congruo stricte
infallibiliter etiam obtinet mercedem ;
cum enim fundetur in jure amicabili, Deus
non denegat homini quæ ipsi secundum
leges amicitiæ sunt debita. ex quo ul ex

IUS QUÆ CADUNT SUB MERITO.
I merito de condigno sequeretur omnes fer­
ine justos fore perseverantes.
Restat ergo justum posse mereri donum
perseverantiæ merito de congruo late sump­
to pro impetratione fundata in libcralilate
et benignitate Dei. Et hoc sensu inlelligendus est S. Aug. dum dicit de Dono Perscv. cap. 6 : Hoc Dei donum suppliciter
emereri potest; ut innuit το suppliciter.
§ VI. — Utrum bona temporalia cadant sub
merito ?

Ib. a. 10. o.— Dico. Si bona tempora­
lia considerentur prout sunt utilia ad salu­
tem , cadunt sub merito, sicut et augmen­
tum gratiæ et omnia illa quibus homo ad­
juvatur ad vitam æternam consequendam;
quia in bonis operibus comparatis ad bona
temporalia sic considerata possunt reperiri omnes conditiones requisite ad meri­
tum , et respectu illorum operum habent
rationem termini.
ibid. — Si vero bona temporalia consi­
derentur secundum se, cum non sint bona
simpliciter sed secundum quid, ita nec ca­
dunt sub merito simpliciter, quod respicit
solam vitam æternam et ea quæ ad illam
conducunt, sed sub merito secundum quid,
quatenus attenta Dei bonitate et liberalitate, congruum aliquo modo videtur quod
operibus moraliter bonis bonum aliquod
recidat ejusdem ordinis: unde S. Aug. lib.
5 de Civit, c. 15, observat Romanis profi­
ter quosdam bonos eorum mores, merce­
dem temporalem fuisse redditam.
Digressiones historicas omisimus in hoc
tractatu, quia prima dissertatio tota est
historica. Sint ergo huc usque dicta, in
laudem gloriœ graliæ Dei, Ephes. 1.

FlhiS ΊΟΜΙ TERTII.

s

INDEX
Dissertationum, Articulorum, Paragrapbontm, Petitionum, Consectariorum
Digressionum, etc., quæ in hoc tomo III continentur.

PROSECUTIO TRACTATUS DE
INCARNATIONE.
DISSERTATIO X. De scientia beata animæ
Christi.
Pag. 1
Art. I. Utrum scientia beata fuerit in Chris­
to , el quando?
Ibid.
Ari. II. Utrum anima Chrisii per sciendam
beatam comprehenderit divinam essentiam,
aut saltem eam clarius videat quam quælibcl alia creatura ?
3
Art. 111. Utrum Christus per scientiam bea­
tam cognoscat omnia in Verbo?
4
Solvuntur objectiones contra primam conclu­
sionem.
5
Solvuntur objectiones contra secundani con­
clusionem.
6
DISSERTATIO XI. De scientia Christi in­
fusa.
9
Art. 1. Utrum in Christo fuerit scientia in­
fusa præler beatam?
Ibid.
Art. II. Utrum Christus per scientiam infu­
sam omnia cognoverit?
11
Consectaria notatu digna.
12
Petes utrum Christus per scientiam infusam
cognoscat etiam omnia possibilia?
14
Art. III. Aliæ difficultates breviter expendun­
tur ex cætcris articulis D. Thomæ. Ibid.
Quæritur 1° utrum Christus potuerit uti hac.
scientia infusa sine conversione ad phan­
tasmata?
Ibid.
Petes in quo consistat hæc conversio ad phan­
tasma?
Ibid.
Quæritur 2° utrum scientia infusa Christi
fuerit collativa seu discursive?
Ibid.
Quæritur 3° utrum scientia infusa in Christo
fuerit perfectior scientia angelorum? Ibid.
Quæritur 4° utrum scientia infusa Christi
fuerit habitualis?
15
Quærilur 5° utrum scientia infusa in Christo
fuerit distincta per diversos habitus? Ibid.
DISSERTATIO XII. De scientia Chrisii ac­
quisita.
Ibid.
Art. I. Utrum scientia per sc acqiiisibills
fuerit in Christo ct quomodo? An infusa
per accidens, an propriis actibus acqui­
sita?
Ibid.
Solvuntur objectiones contra secundam con­
clusionem.
16
Art. II. Expenduntur breviter alim difficulta
tes ex quatuor articulis quxsdoni« 12 D. I

19
Thomæ.
Quæritur 1° utrum Christus per scientiam
acquisitam omnia cognoverit?
Ibid.
Quæritur 2° utrum Christus in hac scientia
profecerit?
Ibid.
Quæritur 5° utrum Christus aliquid ab ho­
mine vel angelo didicerit?
Ibid.
DISSERTATIO XIII. De potentia animx
I
Christi.
20
Art. I. Utrum humanitas Christi habuerit
omnipotentiam simpliciter?
Ibid,
Art. Π. De potentia humanitatis Christi circa
immutationem creaturarum.
21
§ 1. Exponitur articulus D. Th. qui est se­
cundus hujus Q. 13.
Ibic.
§11. Utrum humanitas Chrisii sit instrumen­
tum physicum graliæ, miraculorum el alio­
rum effectuum supernaturalium? Bid.
Solvuntur objectiones.
22
Art. Ill De potentia animæ Chrisii respectu
proprii corporis el excculionis suæ volun­
tatis.
2ΰ
DISSERTATIO XIV.De defectibus corporis
assumptis a Filio Dei.
27
Art. I. Utrum conveniens, an etiam necessa­
rium fuerit corpus Christi subjacere de­
fectibus?
Ibid.
Ait. II. Utrum Christus omnes defectus cor­
porales hominum assumpserit?
28
DISSERTATIO XV. De defectibus anima* a
Christo assumptis, ubi di ejus impcccabi
litate.
29
Art. I. Utrum in Christo fuerit potuenhe
esse peccatum ?
Ibid.
Art. II. Utrum Christus ut homo, vi pre­
cise graliæ unionis, sil impeccabilis? 50
Solvuntur objecliones.
52
Consectaria
35
Art. IU Utrum in Christo fuerit aut potue­
rit csm* fomes peccati?
3d
Art. IV. De cælcris animæ defectibus as­
sumptis a Christo.
37
Quæritur 1· utrum in Christo fuerit igno­
rantia?
Ibid.
Quæritur 2 utrum anima Christi fuerit pos­
sibilis?
Ibid.
Quæritur 5° utrum in Christo fuerit doior
sensibilis?
38
Quæritur 4“ utrum in Christo fuerit uistiiia?
]bid.
I

U»

INDEX

Quærilur 5°ulrum In Christo fucrit timor? 58
Quærilur 6« utrum in Christo fuerit admi­
ratio?
Ibid.
Quœritur 7» utrum in Christo fuerit ira? 39
Quœritur 8« utrum Christus fuerit viator et
comprchensor?
Ibid.
DISSERTATIO XVI. De consequentibus
unionem quantum ad ea quæ conveniunt
Christo secundum esse et Ocri, seu de com­
municatione idiomatum.
39
Art. I. Utrum admittenda sil in Christo com­
municatio idiomatum?
Ibid.
Rcrula communicationis idiomatum.
40
Art. II. Breviter discutiuntur cæterl arti­
culi D. Thomœ.
41
Quærllur lu utrum hæc propositio, Deus est
homo, sit vera et propria? Item utrum sit
essentialis et per se?
Ibid.
Petes utrum homo prædicctur univoce dc
Deo et dc nobis in hoc mysterio?
Ibid.
Quæritur 2° qualis sil hæc propositio, Homo
est Deus ?
42
Quæritur 3° utrum Christus possit dici horno
dominicus?
Ibid.
Quæritur 4° quid sil dicendum de istis pro­
positionibus, Deus factus est homo, Homo
factus est Deus?
Ibid.
Quærilur 5° utrum hæc propositio sil simplici­
ter concedenda. Christus est creatura? Ib.
Quærilur 6° utrum hæc propositio , Hic ho­
mo, designato Christo, incœpit esse, sil
vitanda ?
43
Quæritur 7° quid dicendum de istis proposi­
tionibus , Christus secundum quod homo est
creatura ; Christus <ecundum quod homo
est Deus; Christus secundum quod homo
est persona?
Ibid.
DISSERTATIO XVII. De pertinentibus ad
unitatem in Christo quantum ad esse. Ih.
Art. I. Utrum Christus sit unum vel duo? Ib.
Petes utrum possit dici, Christus est divini­
tas et humanitas simul?
44
Art. II. Utrum in Christo sit unica existen­
tia eaque divina?
Ibid.
Solvuntur objectiones.
45
DISSERTATIO XVIII. De perlinentibus ad
unitatem in Christo quantum ad volunta­
tem.
47
Art. I. Utrum in Christo sint duæ volun­
tates?
Ibid.
Solvuntur objectiones haereticorum.
48
Art. II. Quædam quæstiunculæ circa volun­
tatem Christi breviter resolvuntur.
49
Quærilur 1° utrum in Christo fuerit voluntas
sensualitatis?
(bid.
Quærilur 2° utrum fuerit in Christo duplex
voluntas rationis?
Ibid.
Quæritur 3° utrum fuerit in Christo contranetas voluntatum?
Ibid.
Quæritur '.· utrum voluntas Christi semper
fuerit conformis voluntati divinæ?
Ibid.
Petes utrum nor. possint admitti in voluntate
Christi, ut rallo est, quidam actus inellicacei et imperfecti, non conformes divinæ

voluntati In volito materiali?
49
Art. III. Utrum in Christo fuerit liberum ar­
bitrium?
so
Art. IV. Concordia libertatis Christi cum
ejus impeccabilitale.
Ibid.
§ I. Referuntur variæ sententiæ circa prae­
ceptum moriendi, et impugnantur.
51
Prima sententia.
Ibid.
Impugnatur.
Ibid.
Secunda sententia.
52
impugnatur.
Ibid.
Tertia sententia.
53
Impugnatur.
Ibid.
Communibus argumentis simul impugnantur
hæ 1res sententiæ.
54
§ II. Vera sententia stabilitur.
Ibid.
§ III. Solvuntur objectiones contra liberta­
tem Christi circa præceptum dilectionis
Dei et alia præccpta naturalia.
56
DIGRESSIO HISTORICA. De Monothclismo, ad art. I præced. dissertat.
59
Sectio I. Synopsis historica Monothclismi. Ib.
Auctores ct fautores Monolhelismi. Ibid.
Impugnatores Monolhelismi.
60
Sectio ii. In quo silus siterror palmarlsMonolhelitarum ?
61
Sectio ih. Quis convocaverit concilium sex­
tum generale? Quis illi præfuil?
G2
Sectio iv. De Honorii Romani pontificis dam­
natione in sexta synodo generali. 65
Subjeci io i. Utrum Honorius fuerit dam­
natus in sexta synodo?
Ibid.
Solvuntur objectiones.
64
Subjectio ii. Quo titulo Honorius fueritdamnatus in sexta synodo?
67
Solvuntur objectiones.
69
DISSERTATIO XIX. Dc operibus Christi
meritoriis et salisfaclorils.
71
Art. 1. De merito Christi; an, et quando, et
per quos actus Christus meruerit? Ibid.
Art. II. Quænam Christus sibi meruerit? 74
Ari. III. Utrum et quæChrislus meruerit an­
gelis et hominibus?
76
Art IV. Utrum Christus vere ct proprie pro
nobis satisfecerit, an improprie tantum et
metaphorice?
77
Solvuntur objectiones Socinianorum.
84
Art. V. Utrum operationes Christi fuerint
ab intrinseco valoris simpliciter infiniti
tam ad merendum quam ad satisfacien­
dum?
88
Sohunlur objectiones.
90
Ari. VI. Utrum satisfactio Christi fucrit ab
intrinseco non solum condigna , sed etiam
superabundans?
94
Solvuntur objectiones.
Ibid.
Art. VII. Utrum satisfactio Christi fuerit ex
toto rigore justiliæ, seu ad apices juris? 97
Solvuntur objectiones.
Ibid.
Ail. VIII. Utrum satisfactio Christi proce­
dat a justitia commutative?
102
Solvuntur objectiones.
103
DISSER ΓΑΤΙΟ XX. De servitute, oratione
et sacerdotio Christi.
tot

INDEX.

469
Resolutio qusitionis.
144
Solvuntur argumenta tertie lententie in qua»
tum militant contra hanc secundam con­
clusionem.
145
Petes utrum cultus imaginum cadat sub præcepto?
147
Art. IV. De cultu crucis et reliquiarum. 148
Solvuntur objectiones.
149
Quæritur utrum Mater Christi sit adoranda
adorations latrie?
151

Art. I. Utrum Christus ut homo fuerit vere
servus Dei?
105
Solvuntur objectiones.
106
Art. 11. De oratione Christi.
108
Quærilur 1° utrum competat Christo ora­
re?
Ibid.
Quæritur 2· utrum Christus nunc existens in
coelo vere et proprie oret pro nobis? Ibid.
Quærllur 3° utrum Christus oraverit secun­
dum suam sensualitatem?
109
Quærilur 4° utrum Christus oraverit pro
se?
Ibid.
TRACTATUS DE MYSTERIIS
Quærilur 5· utrum oratio Christi semper
CHRISTI.
fuerit exaudita ?
Ibid.
Art. III. De sacerdotio Christi.
110 DISSERTATIO I. De beatissima Virgine
DISSERTATIO XXI. De adoptione
Maria Matre Christi.
152
Christi.
111
Art. I. De sanctificatione B. M Virginis. Ib.
Art. I. Utrum Deo conveniat adoptare crea­ Art. II. DeB. Virginis parentibus,orlu.eduturam intellectualem?
Ibid.
cationc ct oblatione in templo.
155
Art. II. Utrum Christus quatenus homo sit Art. III. De virginitate B. Marie.
154
filius adoptivus?
112
Art. IV. Dc volo virginitatis a Deipara
$ I. Prænotamina, ubi de hæresi Felicis Uremisso.
156
gelitani et Elipandi Toletani.
Ibid. Art. V. De matrimonio B. Virginis cum S.
§ II. Utrum Felix ct Elipandus filiationem
Joseph.
159
adoptivam in Christo sensu Nestorianopro­ Art. VI. De annuntiatione B. Virginis. 160
pugnaverint?
113
DISSERTATIO II. De conceptione
§ III. Utrum concilium Francofordiense re­
Christi.
163
jecerit filiationem adoptivam in Christo, Art. I. De conceptione Christi secundum
non solum in sensu Felicis ct Elipandi, qui
sc.
Ibid.
Nestorianus erat, sed etiam absolute et Art. II. Ex qua tribu et familia ortus sil Chris­
quovis sensu ?
114
tus.
164
§ IV. Impugnatur rationibus theologicis fi­ Art. III. De genealogia Cbristl.
166
liatio adoptiva Christi secundum humani­ j I. Qoncilianlur inter se Pine Christi gctatem et adoptio humanitatis.
nealogiæ.
Ibid.
Solvuntur objectiones.
116 § II. Conciliantur bine Christi genealogis
Petes 1° uirum Christus ut homo sil filius
cum veteri Testamento.
168
naturalis lotius Trinitatis?
120 Art. IV. De modo et ordine conceptionis
Petes 2° utrum Chrislus ut homo sil filius
Christi, necnon de perfectione prolis con­
naturalis B. M. Virginis?
Ibid.
cepte.
170
DISSERTATIO XXII. De prædestinationc. Art. V. De peregrinatione B. Virginis in
montana Judææ ad visitandam cognatam
Christi.
Ibid.
suam Elisabeth.
171
Art. I. Utrum Christus sit prædestinatus et
ad quid?
Ibid. DISSERTATIO III. De nalivilaleChristi. 172
Art. II. An el quomodo prædcstinatio Christi Art. I. De nativitate Christi secundum se
sit causa nostræ prædestinationis?
123
considerata.
Ibid.
DISSERTATIO XXIII. De adoratione Christi Art. II. De circumstantiis nativitatis Chrisii·
et cultu imaginum.
124 I
Art. I. Prænotamina ad totam dissertatio­ § I. De loco Christi nascentis.
Ibid.
§11. Dc tempore Christi nascentis.
nem.
Ibid.
176
Art. II. Utrum una eademque adoratione sil DISSERTATIO IV. Demanifcslalione Chris­
adoranda Christi divinitas et ejus huma­
ti nati.
177
nitas?
126 Art. I. Utrum manifestatio Christi nati con­
Art. III. De cultu imaginum Christi et sanc­
venienter facta fuerit?
Ibid.
torum.
128 Art. II. De Magis Christi nascentis adorato­
§ I. Synopsis historica Iconoclastarum. Ibid.
ribus ?
178
§ II. Asseritur cultus imaginum Christi ct Art. III De tempore adventus Magorum. 180
sanctorum.
151 I
§111. Solvuntur objectiones Iconornachorum DISSERTATIO V. De legalibus circa pue­
rum Jesum servatis, dc fuga in Ægyptum,
tam veterum quam recenliorum.
133
de credo Infantium, necnon de instituto
§ IV. Utrum imagines Dei ct angelorum pos­
vitae Christi usque ad suum baptisma. 182
sint depingi ct coli?
140
Ibid.
§ V. Quo cultu imagines sint colendæ? 141 Art. I. De Christi circumcisione.
Expenditur prima sententia et rejicitur. Ib. Art. II. De purificatione R. Virginis et obla­
tione pueri Jesu in templo?
184
Exponuntur duæ aliæ senlcnti*,
142 I

47(·
INDEX.
Art. HI. De fuga in Ægyptum.
188 I Art. IT. Do sepultura Christi.
*22
Art. IV. An el quæ miracula pairala sinl Art. 111. De descensu Christi ad inferos. 223
mgrediente Jesu in Ægyptum?
190 DISSERTATIO XII. De resurrectione
Ari. V De cæde infamium , el vitæ Chris­
Christi.
225
ti instituto usque ad suum baptisma. 192 Art. I. Utrum necessarium fuerit Christum
resurgere?
226
DISSER TATIO VI. De Joanne baptizante
Art. 11. De die et hora qua Christus resur­
ct Christo baptizato.
193
rexit.
227
Art. 1. De Joanne baptizante.
Ibid.
Art. II. De Christo baptizato.
194 Art. III. De Christo primo omnium resur­
gente.
228
DISSERTATIO VII. De modo conversatio­
nis Christi, necnon de ejus tcnlatione in Art. IV. DequalitatcChristi resurgentis. 230
Art. V. Dcmanifeslationercsurrcctionis 231
deserto.
195
Art. J. Quæ fuerit humana speciei ct corpo­ Art. VI. De veritate resurrectionis doniinicæ.
233
ris Christi forma?
Ibid.
Art. II. Utrum Christus debuerit agere vi­ DISSERTATIO XIII. De ascensione Christi
et missione Spiritus sancti.
235
tam solitariam ct austeram ?
197
Art. III. Utrum conveniens fuerit Christum Ari. 1. De ascensione Christisccundumse.Ib.
pauperem vitam ducere el secundum le­ Ari. II. De tempore ct loco ascensionis, nec­
gem conversari?
198
non de ejus sessione ad dexteram Patris. 237
Art. IV. De tcnlationeChristi in deserto. 199 Art. 111. De missione Spiritus sancti.
258
DISSERTATIO VIII. De doctrina et mira­ Appendix de actis Pilati circa gesta et mira­
cula Christi ad Tiberium imperatorem
culis Christi, necnon de ejus transfigura­
missis.
240
tione.
200
Art. I. De doctrina Christi.
Ibid. DISSERTATIO XIV. De morte et assump­
Art. II. Utrum Christus suam doctrinam
tione Deiparæ Virginis.
242
scripto tradiderit? Ubi de mutuis Abgari Ari. I. De morte Deiparæ.
Ibid.
ad J esum et Jesu ad Abgarumepistolis. 201
Art. II. De assumptione B. Virginis. 244
Epistola Abgari ad Jesum.
Ibid.
Epistola Jesu ad Abgarum.
Ibid.
TRACTATUS DE GRATIA.
Art. III. De miraculis Christi.
205
Art. IV. De Christi transfiguratione.
204 DISSERTATIO I PRÆAMBULA. De va­
DISSERTATIO IX. De passione Christi. 205
riis erroribus circa gratiam.
246
Art. I. De necessitate, convenientia ct acer­ Art. I. De Pclagianismo.
Ibid.
bitate passionis Christi.
Ibid.
Ji 1. Synopsis historica Pelagianismi. Ibid.
Art. II. Variæ passionis Christi circumstan­ §11. Varii status hæresis Pelagianæ. 2 48
tis breviter expenduntur; de Juda prodi­ § III. Quid gratiæ tandem admiserit Pela­
tore.
207
gius ?
249
De flagellatione.
208 Consectaria præcedenlis doctrinæ.
257
De corona spinea.
Ibid.
Art. II. De Scmi-Pclagianismo.
259
De sententia mortis in Christum lata.
209 $ I Synopsis historica el errores Semi-PclaDe crucis bajulationc et Veronica.
Ibid.
gianismi.
Ibid.
De crucis magnitudine el forma.
21) Auctores Semi-Pelagianismi.
260
De crucifixione.
211
Impugnatores Semi-Pelagianismi.
Ibid.
De latronibus cum Christo crucifixis. Ibid. § II. An el qualem gratiam Scmi-Pclasiani
De loco et lempore crucifixionis.
212
admiserint ad initium fidei ct salutis? 261
De apertione lateris.
215 Consectarium . in quo siimmalim exponitur
De Maria matre Jesu juxta crucem stante. 21 4
lota hæresis Scmi-Pclagiana.
266
De tortoribus Christi.
Ibid
Art. III. De Baianismo cl Janscnismo. 267
De prodigiis Christo in cruce pendente fac­ § I. Synopsis historica Baianismi.
Ibid.
tis, ct primo de tenebris.
Ibid.
§ II. Synopsis historica Janscnismi. 270
De scissione veli.
216
De motu terræ.
Ibid. DISSERTATIO 11 PR/EAMBULA. De va­
riis naturæ hurnanæ statibus.
275
De magno Pane.
Ibid.
Art. 1. Explicantur quinque slalus naturæ
DISSERTATIO X. De causa efficiente pas­
hurnanæ.
274
sionis Christi, de ejus causalilale cl efiec- § I. Status naturæ puræ.
Ibid.
tibus.
217
§ II. Stalus naiuræ intégras.
Ibid.
Ari. I. De causa efficiente passionis Christi ib.
III. Slalus justitiæ originalis.
275
Art. il. Quomodo passio Christi operata sit §S IV.
Slalus naturæ lapsæ.
277
nostram salutem.
219
naiuræ reparatæ.
Ibid.
Art. 111. De effectibus passionis Christi. 229 *»ArtV.II Status
Ulrum slalus naiuræ puræ fuerit pos
VISSER ΤΑ ΓιΟ XI. De morte, sepultura οι
sibilis?
278
descendu Christi ad inferos.
221
Solvuntur objectiones.
284
Art I. De morte Christi.
Ibi^
Art Ut. Ulrum homo in slalu naiuræ lapsae

INDEX.
nondum rcparalæ minores vires habeat ad
bonum morale quam habuisset in statu na­
tur® puræ?
296
Solvuntur objectiones.
300
Ari. Utrum lam Adamo quam angelis fuerit
necessaria gratia per se efficax ad perse­
verandum ?
501
Solvuntur objectiones.
311
Prænotanda.
Ibid.
DISSERTATIO III. De necessitate gra­
tis.
323
Art. I. Quid intclllgalur nomine gratiæ? Ibid.
Observatio singularis.
324
Art. II. Ulrum homo absque gratia possit
aliquod verum cognoscere?
325
f I. Ulrum homo lapsus possit absque gratia
cognoscere veritates naturales?
326
î II. Ulrum homo lapsus veritates supernaturales seu quæ sunt fidei. possit absque
speciali gratia cognoscere el amplecti? 328
Ail. III. Ulrum homo lapsus possil facere
vel velle aliquod bonum absque gratia? 33!
§ I. An possil fieri in hoc slalu bonum opus
morale sine gratia sanctificante et charitate?
Ibid.
£ II. Ulrum sine fide pus»i· fieri aliquod opus
moraliler bonum?
333
Solvuntur objectiones.
334
§ III. Utrum homo lapsus po'«It facere ali­
quod bonum morale sine spec.. Ii gratia ac­
tuali?
357
Art. IV. Utrum homo possil diligere Deum
super omnia ex solis viribus naturalibus
sine gratia?
·
339
Ari. V. Utrum homo lapsus possil sine spe­
ciali gralia omnia legis naturalis præcepta
implerc?
343
Solvuntur objectiones.
345
Ari. VI De necessitate grati® ad vitanda
peccata et vincendas tenlalioncs.
347
§ 1. Ulrum homo lapsus possit sine gratia vi­
tare omnia peccata mortalia et vincere om­
nes tentationes?
Ibid,
ζ II. Utrum homo justus possit sine speciali
privilegio vitare omnia peccata venialia?349
Solvuntur objectiones.
350
Petes 1° utrum conclusio debeat intelligi de
ornnibus peccatis venialibus, non solum
quæ sunt ex imperfecta deliberatione, ut
sunt motus secundo primi, sed etiam quæ
perfecte deliberata sunt venialia ex ge­
nere suo, ut mendacium jocosum delibe­
rate dictum?
351
Petes 2° an justus cum auxiliis communibus
gratiæ sanctificanti annexis possil saltem
aliquo parvo tempore esse sine peccato ve­
niali ?
552
Petes 3° utrum sit de fido justos sine speciali
privilegio non posse esse diu sine porcam I
veniali?
Ibid.
Petes 4» an et cui concessum sil istud spe­
ciale privilegium?
Ibid.
Art. VII. Ulrum homo possit se præpararc
ad gratiam sine gralia?
353

4T1

Sensus vulgati axiomatis :Facienti quod In
se est beits non denegat gratiam.
355
Solvuntur objectiones.
357
Art. VIII. Utrurn homo possit resurgere a
peccato sine gratia ?
363
Art. IX. Utrum homini justificato necessaria
sit gratia actualis ad singulos pietatis ac­
tus?
Ibid.
Art. X. Utrum homo in gratia constitutus
indigeat speciali auxilio gratiæ ad finaliter perseverandum?
365
Solvuntur objectiones.
366
DISSERTATIO IV. De essentia gratiæ’ 368
Art. I. Utrum gralia sil donum animæ in­
trinsecum?
Ibid.
Art. II. Ulrum gralia sit qualitas animæ? 369
Art. III. Ulrum gratia sanctificans sit for­
malis ct physica parlicipalio naturæ di­
vinæ ?
370
Solvuntur objectiones.
371
Consectaria.
372
Art. IV. Utrum gratia distinguatur a charilale?
373
Solvuntur objectiones.
375
Art. V. Utrum gratia sit in essentia animæ
tanquam in subjecto ; an in aliqua poten­
tia?
577
DISSERTATIO V. De divisione gratiæ. 378
Art. I. Varia» divisiones gratiæ.
Ibid.
Art. II. Varia systemata circa gratiam suffi­
cientem et efficacem.
382
§ I. Systema Jansenii.
Ibid.
§ II. Systema S. Thorn® etThomistarum. 385
S HI· Systema theologorum Societatis. 588
Art. ΙΙΓ. Ulrum detur in hoc statu natur®
lapsæ gratia sufficiens?
490
Solvuntur objectiones.
392
Art. IV. Quo sensu sit admittenda gratia
sufficiens?
393
Solvuntur objectiones.
394
Art. V. Quid et quotuplex sit auxilium gra­
tis sufficientis?
397
Art. VI. De gratia efficaci. Unde repetenda
sil ejus efficacia? clan sil per se efficax '398
Consectarium de systemate Honorati Tournely.
407
Art. VII. Expenduntur varii modi explican­
di efficaciam el causalitatem gratiæ per se
efficacis.
308
§ I. Expenduntur ct rejiciuntur tres priores
modi.
409
§ II. Expenditur ct rejicitur quarius modus
per delectationem victricem.
410
§ III. Expenditur quintus modus per præmotionem physicam.
413
DISSERTATIO VI. De causa gratiæ. 420
Art. I Utrum solus Deus sit causa principa­
lis efficiens gratiæ?
Ibid.
:t. II. Utrum gratia creetur vel educatur
.ic potentia obedienliali animæ?
421
Art III. Utrum ad gratiam requiratur ali­
qua præparalio seu dispositio ex parte ho­
minis?
425
Art. IV. Ulrum aliquis possil esse certus se

4M

INDEX

esse In gratia ?
Solvuntur objectiones.

426
427

DISSERTATIO VII. De justificatione pec­
catoris.
429
Art. 1. Utrum in justificatione impii peccata
sic remittantur, ul vere deleantur et au­
feramur, et non solum tegantur? Ibid.
Art. II. Ulrum ad remissionem peccati, quæ
est justificatio impii, requiratur graliæ in­
fusio?
43 i
§ I. Utrum de facto justificatio fiat per im­
putationem cxlrinsecam justitias Dei aut
Christ i sine infusione graliæ habitualis? Ib.
§ II. Utrum dc potentia Dei absoluta justi­
ficatio impii possit tieri per solum favorem
Dei extrinsccurn, vel per solos actus charitatis el contritionis sine infusione gratiæ
habitualis?
433
Λι t. III. Utrum de potentia Dei absoluta pec­
catum ct gratia possint esse simul in eo­
dem subjecto?
430
Art. IV. De actibus ad justificationem pecca­
toris adulti requisitis.
437
j I. Quæ fides requiratur ad justificatio­
nem?
438
§11. Utrum sola fides sufficiat ad justificatio­
nem?
440
§ 111. De aliis actibus ad justificationem adul­
ti requisitis.
442
§ IV. A quo principio effective procedant ac­
tus contritionis el charitatis, qui ultimo
disponunt ad gratiam habitualem?
443
Art. V. Quædam quæsliunculæ ad comple­
mentum quæstionis D. Thomæ breviter re­

solvuntur.
54T
Petes 1° utrum justificatio impii fiat In ini­
tanti?
Ibid.
Petes 2° utrum justificatio Impii sit maxi»
mum opus Dei?
Ibid.
Petes 3° utrum justificatio impii sit opusmiraculosuin?
Ibid.

DISSERTATIO VIII. De merito justi. 418
Art. i. Quid cl quoluplex sit meritum; quai
conditiones requirat?
Ibid.
Art. 11. Ulrum homo possit aliquid mereri
a Deo?
452
Solvuntur objectiones.
453
Solvuntur objectiones hærelicorum.
454
Art. III. Utrum opera justorum que fiunt
cx gratia, sint meritoria de condigno vitæ
æternæ?
456
Art. IV Utrum ad meritum vitæ æternæ re­
quiratur influxus saltem virlualis charita­
tis?
458
Solvuntur objectiones.
459
Art. V. De his quæ cadunt sub merito. 4G1
§ 1. Ulrum homo possit sibi mereri primam
gratiam?
Ibid.
§ II. Utrum justus nossit alteri mereri pri­
mam gratiam?
463
§ III Utrum hon. j justus possit sibi mereri
reparationem >051 lapsum ?
Ibid.
§ IV. Utrum humo justus possit sibi mereri
augrnenlu*' graliæ vel charitatis?
464
§ V. Ulrum homo possit sibi mereri donum
perseverantiæ finalis?
Ibid.
§ VI. Utrum bona temporalia cadant sub
merito?
4w

EXPLICIT indet.

lmp. de JaSoc. de Typ· -Nomrr», t, r.Campagne-Pramtire. Pari».