SUMMA SANCTI THOMÆ HODIERNIS ACADEMIARUM MORIBUS ACCOMMODOTA SIVE CURSUS THEOLOGIÆ . JUXTA MENTEM DIVI THOM/E INSERTIS PRO RE NATA DIGRESSIONIBUS IN HISTORIAM ECCLESIASTICAM . OPERA ET STUDIO F. CAROLI RENATI BILLUART REVINIKNSIS, ORDINIS FF. PBÆD1CAT0BUM, S. THEOLOGIÆ DOCTOR1S, ETC. EDITIO NOVA, ACCURATE EMENDATA % Accedunt index testimoniorum ex bibliis desumptorum \ndexque generalis et alphabeticus rerum atque verborum. TOMUS IV DE ULTIMO FINE ; DE ACTIBUS HUMANIS ; DE PASSIONIBUS ET VIRTUTIBUS DE PECCATIS ET LEGIBUS PARISIIS APUD VICTOREM LEOOFFRE, BIBLIOPOLAM 90, VIA DICTA BONAPARTE, 90 1886 TRACTATUS DE ULTIMO FINE. Divus Thomas. Γ 2* a Q. 1 ad G. DISSERTATIO I. visio non est in duos fines distinctos, sed in duas res integrantes unum finem tota­ DE ULTIMO FINE IN COMMUNI. lem; non enim finis cujus gratia, v. g. sa­ Div. Thomas, Q. 1. nitas, appetitur secundum se et in abstrac­ to , sed ut bona ægro. ARTICULUS I. q. 1. a. 8. o. —2° Finis dividitur in fi­ Quid et quotuplex sit finis? nem objectivum seu finem qui, et finem Finis, relictis variis ejus acceptionibus, formalem seu finem quo Finis objectivus, sumitur hic pro illa causarum quae allicit seu çui, est res seu objectum quod asse­ agens ad operandum, et definitur, id cu­ jus gratia aliquid fit, sive, cujus gratia qui cupimus ; finis formalis, seu quo, est ejus assecutio et possessio. Sic divitiae sunt agens operatur. Q. 1. a. 1. in arg. s. o. — Ex qUO lllfc— finis objectivus avari ; earum acquisitio, fi­ res 1° quod finis sil principium in opera- nis formalis. Infr. q. 11. a. 5. ad 5. — Hæc divisio, bilibus ab homine et omnium causarum pri­ ut praecedens, non est divisio in duos fi­ ma ; unde communiter dicitur sic se habere finem in operabilibus, sicut se habet prin­ nes distinctos, sed in duasformalitaies. seu cipium in speculativis; sicut enim ex prin­ res integrantes unum finem totalem; non cipiis movetur intellectus ad conclusiones, enim avarus intendit divitias, nisi ut eas possideat. ita a line movetur voluntas ad media. 2. 2. q. 141. a. 6. o. et in 2. d. 1. q. 1. ibid. o. a. 5. o — Inferes2° finem et bo­ num esse idem materialiter, quia voluntas a. 1. et d. 38. q. 1. a. 3. — 5° Dividitur fi­ non potest moveri nec allici, nisi a bono nis, in finem operis et finem operantis. Fi­ vero vel apparente, quod est ejus objectum nis operis est ille ad quem ex natura sua adaequatum : differunt tamen formaliter, tendit opus; finis operantis est quem sibi quia bonum dicitur [iront est conveniens ad libitum constituit operatis : v. g. in appetitui, finis prout movet ad media; est eleemosyna, finis operis est subventio pau­ peris, finis operantis vel est Deus, vel va­ enim id cujus gratia aliquid fit. Ibid. a. 1. ad 1.— Inferes5° finem, cum na gloria, vel fornicatio; potest etiam esse sit primus in intentione, esse ultimum in ipse finis operis, quandoque enim coiticiexccutione; unde dicitur finis, quia ut ob­ dunt. Finis operis dicitur physicus , pro­ tineatur finis in re, debent praecedere me­ prius, intrinsecus et universalis: finis ope­ rantis dicitur moralis, extrinsecus et par­ dia. Inferes 4° finem non movere nec fiticularis. nalisare, nisi apprehensum, quia voluntas In 2. cit. a. 5. et quodl. 5. a. 19. — 4” non fertur nisi in cognitum. Dividitur in finem primarium seu princi­ Varia: divisiones finis. palem, et secundarium seu minus princi­ Hic q. 2. a 7. ad 2. — 1° Fini- dividi­ palem. PrimarLn «st qui per se primo in­ tur in finem cujus gratia et finem cui: tenditur, seu per sc primo movet operan­ finis cujus gratia est res quae appetitur, tem; secundarius . qui non per se primo , finis cui est persona seu subjectum cui fi­ sed secundario et consecutive, atque alio nis cujus gratia appetitur : sic finis cm/im præsupposito movet seu intenditur; et ideo gratia in medier est sanitas; finis cui est fini primario subordinatur, non ut medium, a ger eu; appetit sanitatem- Ilæc tamen di- ied vel ut effectus, vel ut aliquid illi Coh Bill. t. IV. 1 ο DISSERT. I. ART. Ϊ. secollvc annexum. Sic finis primarius re­ I teriori bono subordinetur, nam Ipse sapo? citationis Breviarii est cultus divinus, se­ cibi conducit ad sanitatem, bonitas sanitacundarius stipendium. tatis ad virtutem, honestas virtutis ad In 2. cit. a. 5. et quodl. ΐ>. a. 19. — 3° Deum. Ergo. Dividitu»· in finem effectum et finem ob­ Confirmatur cxemplocausarum efficien­ tentum. Finis effectus est qui operatione tium et principiorum in speculativis, quæ agentis fit et producitur, ut sanitas opera­ se habent ut fines in moralibus. In causis tione medici. Finis obtentus est qui ope­ efficientibus, licet detur prima causa effi­ ratione agentis acquiritur sed non produ­ ciens ex cujus subordinationc aliæ causæ citur, ut premium certaminis. Non diffe­ secundæ et intermedia: operantur, nihilo­ runt isti duo fines in ratione causandi, minus istæ causæ secundæ vere et proprie uterque enim causât prout est in intentio­ causant in genere causæ efficientis. Pein ne : sed in ratione essendi, quia unus exis- in speculativis, ratio formalis principii non lit ante operationem et dicitur antecedens, salvatur tantum in primis et universalissi­ alter post operationum et dicitur conse­ mis principiis, sed etiam in intermediis ex quens. quibus immediate deducuntur conclusio­ 6° Tandem dividitur in finem ultimum nes. Ergo similiter ratio finis non salva­ et non ultimum. Finis ultimus est qui nul­ tur solum in ultimo fine, sed etiam in fi­ lius alterius gratia appetitur, sed ejus gra­ nibus intermediis; ita ut sicut principia tia extera appetuntur, vel qui sic appeti­ intermedia habent duplicem respectum, tur gratia sui, ut in nullum alium refera­ unum ad conclusiones quæ ex ipsis infe­ tur. Finis non ultimus, seu intermedius, runtur, sub quo habent rationem princi­ est qui ratione sui quidem appetitur, cum pii ; alterum ad prima principia ex quibus relatione tamen et dependentia ab ulte­ derivantur, sub quo habent rationem con­ riori fine. clusionis : ita fines intermedii habent dnAuctor tribusprimisarticulishujusquœs- ! plicem respectum, unum ad finem ultim un lionis agit de fine simpliciter ; in sequenti­ ad quem conducunt, et sic habent ratio­ bus, de ultimo fine ut sic. Circa hanc ulti­ nem medii : alterum ad anteriora media mam divisionem in finem ultimum et non quæ ad illos ordinantur, et respectu illo­ ultimum, seu into: medium, est difficultas. rum habent rationem finis, in quantum ta­ lia media appetuntur propter ipsos. Utrum finis intermedius vere et proprie habeat Dices : Quod appetitur ut utile tantum, rationem finis? non potest appeti propter se; quia utile, Jlesp. affirmative. Ita communiter con­ ut tale, non est bonum nisi prout condu­ cit ad alterum, adeoque non habet boni­ tra Vasques. Probatur. Non solum mediis, sed et fi­ tatem absolutam, sed tantum relatam et cx nibus convenit subordinari aliis perfectio­ participatione finis, alioquin non appete­ ribus, et tamen ratione et gratia sui appe­ retur ut utile tantum, sed ut, vel hones­ ti : ergo eis convenit ratio finis, non ul­ tum , vel delectabile secundum sc : atqui timi, cum finis subordinates alteri fini non id quod dicitur finis intermedius in tali se­ possit esse ultimus in ea serie; ergo inter­ rie appetitur tantum ut utilis ulteriori fini medii. Prob. ant. Sunt certa media qu i· ! assequendo : ergo. non appetuntur ut mere et precise utilia, /i. D. maj. Quod appetitur ut utile bo­ dantia simpliciter transitum ad finem, sed nitate tantum relata et ex sola participa­ ut importantia in se bonitatem appetibi­ tione finis, non potest appeti propter se, lem et sufficientem terminare aliquem mo­ C. maj. quod apnetitur ut utile bonitate tum in illo genere, quamvis subordinate absoluta, subordinata tamen. non potest et dependenter ab ulteriori bonitate : v. g. appeti propter se, N. maj Ad cujus sen­ appetitur cibus sapidus propter sanitatem: sum distincta min. U. conseq. Dupliciter sanitas propter exercitium virtutis, virtus itaque dicitur utile, uno modo bonitate pu­ proptci Deum; cibus sapidus, sanitas, vir­ re relata et ex sola precise participatione, tus in ea sene habent in se bonitatem ut medicina amara; alio modo bonitate non sufficientem ratione cujus appetuntur, non pure relata, sed cum fundamento bonita­ sic tamen quin et ipsa corum honi'a- ul- tis alicujns absolute, subordinate UTRUM HOMO OMNIBUS SUIS ACTIONIBUS AGAT PHOPTER FINEM? 5 fini ulteriori el ut talis deservientis ejus as­ itaque actus humani sunt actus hominis, sed non e contra. secutioni , ut medicina sapida. itespones: Medium utile quod appetitur Hinc inferes 1° motus tam intellecte· propior bonitatem absolutam in se, erit quam voluntatis indehberatos, ut sunt mo­ quidem linis , sed ultimus in alia serie , tus primo primi, esse quidem actus homi­ quod non negat Vasques; at nullatenus erit nis, aut etiam hum anos improprie et quoad linis in ea serie in qua est medium utile. substantiam, sed non quoad modum nec /i. I). ant. Si appetatur propter bonita­ proprie; similiter actus ridendi, flendi, tem absolutam non suhordinatam , C. su- admirandi, loquendi, provenientes deli­ bordinatam, N. Igitur intra eamdem li­ berationem rationis; item actus puerorum neam et seriem appetibilium, medium utile et amentium, cum non sint ex perfecta de­ bonitate absoluta subordinata utrumque liberatione ; non enim preces aut suasio­ habet, et quod sit medium et quod sit fi­ nes quibus interdum erga pueros et amen­ nis, sub diverso tamen respectu : appeti­ tes utimur, eo tendunt ut unum pro alio tur enim ut medium, quatenus conducit eligant, sed ut quod eis proponimus ap­ ad assecutionem linis; appetitur ut linis, pareat illis sine ullo malo aut incommodo, quatenus est appetibilis in se, subordinate sicque necessario in illud ferantur. tamen ad majus bonum : et hoc totum ha­ Inferes 2° e contra actus comedendi, bet in ea serie iu qua subordinalum est, bibendi, ambulandi, aliosve actus impe­ atque una ex his formalitalibus juvat et ratos, dum fiunt ex deliberata voluntate , conducit ad alteram ; id enim quod est alias quamvis sint homini et brutis communes in se appetibile, facilius et congruentius quoad substantiam, esse tamen proprie et acceptatur ut medium, et hoc quod est esse quoad modum humanos, non prout egre­ medium conducens ad finem, etiam juvat diuntur a suis potentiis, sed prout subja­ ut res alias appetibilis magis appetatur. cent rationis deliberationi et imperio. 5° Tandem inferes amorem beatifieom ARTICULUS II. non esse proprie actum humanum, quia non est ex libera voluntate, ut dicemus Utrum homo omnibus suis actionibus dissert, seq. Neque refert quod sit bonus agat propter finem ? bonitate morali ; id quidem verum est de Hio q. 1. c. a. 1. o. — Nota. Actiones bonitate objectiva, quia fertur in objectum quæ ab homine procedunt sunt duplicis consonum regulis morum, non tamen bo­ generis: aliæ dicuntur hominis, aliæ hu­ nitate exercitii, quia necessarius est ideoman®. Illæ actiones proprie dicuntur hu­ que non meritorius. His notatis, man®, quæ procedunt ab homine in quanibid. — Dico: Homo in omnibus suis um homo, hoc est in quantum differt ab actibus humanis agit profiler finem. rrationalibus creaturis, non solum quoad ibid, in arg. s. c.—Probatur i°. Omnia Mibstantiam sed etiam quoad modum ope­ quæ sunt in aliquo genere, derivantur a randi; differt autem homo ab aliis creatu- principio illius generis; seu, ut aliter dici­ ii> irrationalibus quoad modum operandi, tur, quod est primum in aliquo genere est iu hoc quod agat libere, et ita sit suorum causa cætcrorum ejusdem generis; est, artuum dominus ut eos pro libitu ponat vel impiam , causa in eodem genere causæ in non ponat : unde i11® solæ aci iones dicuntur quo est primum, ita ut si sit primum in ge­ proprie humanæ quæ ex voluntate delibe­ nere causæ effilcientis, sit prima cau nliordinentur, sicque sit complete saliatis uin, I non ut solo dans omnia, sed ul terminans UTIUJM IDEA! IfOVO POSSIT APPETERE SIMUL duos fixes etc. 7 omniact nihil extra ipsum appetendum re­ scdul instructum bonis quæ inordinate ap­ linquens quod non appetatur propter ip- petit ; v. g. finis avari est ipse avarus, non sum, alioqtiin non appeteretur ut ultimum : secundum se sumptus, sed ut dive,, seu ut atqui implicat dari duo sic plene satiativa possidens divitias. Alii dicunt esse bonum appetitus : ergo. Prob. min. Si essent duo proprium et privatum peccantis inordinate plene et ultimo satialive appetitus sensu amatum usque ad contemptum Dei ; et hic dicto, essent plene satiativa et non essent; dicendi modus non multum differt a primo : essent ut supponitur, et non essent, quia quovis autem modo dicatur, patet in mul­ extra quodlibet restaret aliquid appeten­ tis etiam disparatis peccatis, esse unum fi­ dum quod non ipsi subordinaretur, scilicet nem ultimum. — ibid. ad i. Sed et dato peccantem mortaliter constituere in objec­ alterum ex his duobus : ergo. Si dicas quod restaret unum appeten­ to cujirlibet peccati finem ultimum, tunc dum, non necessario, sed ex abundanti et dicendum quod quilibet foret ultimus par­ superfluo; licet enim natura superfluum tialiter non totaliter, quatenus illa plura abhorreat, voluntas tamen sæpe excedit et acciperentur in ratione unius boni perfecti multiplicat entia sine necessitate. P. quod ex his partialiter constituti. id quod appetitur ul su pe rab undans et su­ Obj. 2°. Justus peccans venialiter habet perfluum, non possit ppeli ut ultimus finis; simul duos fines ultimos, nempe Deumquia quia quod appetitur ul ultimo- linis, appcli- justus est, et creaturam quia peccat: omne turul principal· objectum appetentis unde enim agens agit propter ultimum finem , cætera pendent : ergo non potest appeti ul ultimus autem finis peccati venialis non est minus necessarium et superfluum. Deus : ergo creatura. Idem argumentum, Confirmatur utraque probatio. Quili­ servata proportione, fit de infideli aut pec­ bet ex illis finibus esset ultimus ul suppo­ catore bonum opus morale, puta eleemo­ nitur, et non esset. Probatur. Finis ulti­ synam, faciente, quatenus inlidelisaut pec­ mus est qui ad nullum alium refertur et ad cator habet pro fine ultimo creaturam, non quem omnia referuntur; est enim id quod vero quatenus facit bonum opus morale; propter se appe'ilur, et cæ era propter ip­ alioquin omnia opera infidelium essent sum : atqui non omnia ad illum referren­ peccata quod est damnatum in Baio. tur, scilicet ille alter qui etiam supponitur Et hvc est altera gravis difficultas, cui ultimus, alioquin hoc ipso desineret esse respondent quidam ex nostris, justum pec­ ultimus : ergo. cantem venialiter habere creaturam pro Duas alias rationes reconditiores profert ultimo line inefficaciter; quia existimant Auctor quæ in ipso videri possunt eum in­ non repugnare duos fines ullimossimul in­ terpretibus, eas omittimus quia praeceden­ tendi , si unus intendatur inefficaciter, al­ tes sufficiunt. ter efficaciter : Sicut, inquiunt, non pug­ nant inter se volitio efficax et noli lio ineffi­ Solvuntur objectiones. cax ejusdem objecti, neque dux forms Obj. 1°. Peccans mortaliter constituit co nt rariæ in eodem subjecto in gradibus ultimum finem in creatura : atqui potest si­ remissis. Verum ista solutio,<{uamvis aliun­ mul plura peccata disparata committere , de probabilis, difficile videtur posse con­ v.g. furtum, homicidium, etc. : ergo. Con­ ciliari cum principiis I). Th. modo posi­ firmatur : Gentiles phires deos colebant : tis : nam vel ille finis inefficaciter volitus ergo pluies lines ultimos habebam. subordinatur fini efficaciter volito, et tunc Jl. Peccantem mortaliter suum finem ul­ non erit finis ultimus, sed intermedius; timum constituere in creatura communiter vel ipsi non subordinatur, et tunc linis ef­ tem ni theologi cum S. Th. at quomodo id ficaciter volitus non erit ultimus et totalis: fiat et qua· sil illa creatura in qua constituit quia de ratione finis ultimi, ul diximus, suum finem ultimum, non levis est diffi­ est totaliter dominari voluntati et omnes cultas, (piam plenius ventilabimus dum de alios fines sibi subjicere, uipole ad quem peccatis. Inierim sunt duo communiores omnia referuntur : in casu autem non sibi dicendi modi apud Thomistas : quidam di­ subjiceret omnia, scilicet illum finem in­ cunt finem uliimum peccantis mortaliter efficaciter vohtimi. Alii respondent justum peccantem veniaesse ipsum peccantem, non secundum se, DISSERT. I. ART. V. liter habere Denm pro ultimo fine positi­ ARTIC GLUS V. ve, negative autem creaturam , pulantque Utrum omnia quœ deliberate rvlt homo, non implicare eumdem hominem habere velit propter ultimum finem? duos fines ultimos, unum positive, alterum negative-, finem autem ultimum negative Nota quod homo possit intclligi quadru­ dicunt qui non refertur ad alium , sed ad plicetur actiones suas referre in finem sci quem cætera non referuntur. Verum ista agere propter finem, 1° actualiter formali responsio eodem pede claudicat ac proce­ ter,2°virtualiter, 3° interpretative, 4° hadens : nam implicat pariter dari duos ul­ bitualiter. De actuali formali intentione timos fines, unum positive, alterum nega­ non est difficultas, ipsa se prodit ex termi­ tive : quia de ratione ultimi finis est, ut nis , et est quando quis actuali et expressa diximus, non solum quod ad nullum alium volitionc finem cognitum intendit. Vidualis intentio potest fieri duplici­ referatur, sed etiam quod omnia ad ipsum referantur; omnia autem in casu non re­ ter ; 1” quando quis vi intentionis præteferrentur ad finem ultimum positive, nem­ ritæ, non retractata*,operatur et media eli­ pe ipse finis ultimus negative. His itaque git, licet actu de fine non cogitet; ut dum medicus colligit herbas ex priori intentio­ responsionibus omissis, R. tam justum peccantem venialiter, ne medicinæ aut sanitatis, de qua nunc quam infidelem aut peccatorem bonum cogitat. opus morale agentem, habere pro fine ul­ Si petas quid sit illa virtus primæ in­ timo bonum in communi satialivum appe­ tentionis? R. quod sit determinatio quaedam relic­ titus; nec enim est neccsse operantem in omni suo opere habere finem ultimum ma­ ta ex prima intentione. Illa autem deterterialiter et in particulari, sed sufficit si m i natio estaliquod dictamen ortum expri­ habeat finem ultimum formaliter et in com­ mo ; unum enim oritur ex alio. Si iterum petas quandiu duret illa vir­ muni sub ratione beatitudinis, ut dicam iterum articulo seq. ubi redibit præsens tus seu vidualis intentio? difficultas. R. probabilius per se durare donec per Obj. 5°. Potest quis constituere suum contrariam intentionem amoveatur : quia ultimum finem in duabus rebus disjuncti­ non videtur aliud assignabile per quod ve, veluti si sic desideraret honorem et di­ destruatur. Non solus non usus, etiam lon­ vitias, ut alterutro adepto proponeret nihil gi temporis decursu; cum enim sil quid spirituale, non pendet a tempore : non ultra desiderare : ergo potest habere, etc. R. N. a»t. Quia vel in utroque casu ap­ cessat io ipsius primæ intentionis, nonenim prehenderet unam et camdem rationem sa- pendet ab ejus continuatione; alias ces­ tiativam appetitus, vel diversas. Si pri­ sante actuali cogitatione aut recordatione mum, erit tantum unus finis formalis ex ipsius primæ intentionis . cessaret statim pluribus materialibusinfegratus. Si secun­ vidualis illa intentio , quod nemo admittit dum,neutrum erit finis ultimus,quia neu­ e cujus contrarium patet ipsa experientia. trum erit bonum perlectum et plene satia­ Sicin illo qui intendit ire Romam, non ti'um proptei quod omnia appetuntur, non oportet quod singulis passibus Romæ re­ enim illud alterum propter istud appete­ cordetur, cl tamen vi intentionis perve­ retur niendi Romam iter prosequitur. Ergo re­ (jbj. 4°. Fieri potest saltem per Dei om­ al quod sola intentione contraria perse dcnipotentiam ut unus effectui procedat a 'inal et destruatur. Per accidens tamen ex duabus causis totalibus non suhordinatis : non usu per longum tempus potest des­ trui, quia cum ipsa instabilitas mentis no­ ergo etiam a duplici fine ultimo totali. R. Italo antecedente, N. conseq. Quia li æ in tam varias intentiones proceps ruat, finis ultimus non debet comparari cum qua­ ut experientia constat, ex ipso l«»ugo non libet causa efficiente etiam totali, sed cum usu, datiirlocusut aliæ contraria; intentio­ prima, quia linis ultimus est prunum in nes insurgant et primam destruant, ut genere appetibilium : repugnat autem per docet S. Th. de habilibus, infra q. 33. a. Deum < —e plui es causas primas efficientes. 3. bed quidquid sil, et quamvis duret ista vidualis intentio , non est tamen necesse 9 UTRUM OMNIA QU/E DELIBERATE VULT HOMO , etc. quod influat in omnia opera deliberata , [ tua'is implicita; prima autem, qus est vel quia forte non sunt in suum finem re- ex vi prioris intentionis explicits, dicitur ieribilia, ut patet in justo peccante venia- virtualis explicita. liter, vel quia fiunt ex motive contrario Interpretativa intentio prout distingui­ huic intentioni, ut in infideli faciente elee- tur a virtuali secundo modo , dicitur non mosvnam ex motivo honestatis misericor­ quæ sit aut fuerit de facto, sed quæpræbet di®, non cogitando de idolo; sicut, v. g. fundamentum existimandi quod foret, si quamvis intentio eundi Romam virtuali- de fine cogitaretur, quatenus scilicet, ex ter permaneat in eo qui in hunc finem ag­ dispositione et modo operandi subjecti, gressus est viam,si tamen aliquando curiosi­ judicatur et prasumitur aliquem sic volitatis causa deflectat a via, non est ex influxu lurum, si adverteret, vel casus occurreret : hujus intentionis virtualiter permanentis, v. g. qui dat eleemosynam pauperi quem sed prater illam. Tunc autem dignoscitor sub veste peregrina credit extraneum, et in praxi hanc victualem intentionem in­ tamen est propinquus, dicitur interpreta­ fluere in opus, quando (piis sui compos et tive voluisse dare propinquo, quia præ-umoralitcr agens nihil quidem de priori in­ mitur quod libentius dedisset propinquo tentione actu cogitat, sed est in ea mentis si cognovisset. dispositione ut reflectens supra se, vel in­ Habitualis intentio, seu relatio , dicit terrogatus quid aut quare agat, statim alle­ puram concomitantiam habitus alicujus cum garet suam priorem intentionem et res­ actu, absque ullo influxu, sive actuali sive ponderet : Hoc facio propter hoc. virtuali, in actum; ut si justus dormiens ‘2° modo habetur victualis intentio finis recitaret preces, aut sui potens peccaret quando quis facit aliquid ex natura sua or­ venialiter. Dicitur ista referre habitualiter dinatum et tendens ad aliquem finem , ut in Deum, propter concomitantiam habitus minus perfectum ad suam perfectionem, charitatis. Unde differt, ut patet, habitua­ sive ut participationem et inchoationem lis intentio ab actuali et virtuali. Differt boni ad suum complementum et consum­ etiam ab interpretativa : quia habitus, pre­ mationem, sive finem cognoscat sive non, cise ut informans potentiam, est tantum nisi forte violenter et contra naturam sui inclinatio in actu primo et quoad specifi­ operis illud detorqueat in alium finem; cationem actus solum, indigens intentione quia, inquit Auctor, — Ç, i. a. 6.0. — sem­ et dictamine ut in actum exeat, et de se per inchoatio alicujus ordinatur ad consum­ compatitur intentionem et dictamen in op­ mationem ipsius, sicut patet tam in his qua· positum, ut patet in justo peccante venia­ fiunt per naturam quam in his quæ fiunt per liter : unde precise ut talis non inducit artem. Sic natura formans embrionem vir­ praesumptionem quod agens tale quid vel tualiter intendit hominem ; sic inferior ar­ tali intentione ageret, nisi aliunde in ac­ tifex construens ex mandato superioris ar­ quisitione hujusmodi habitus per actus < \ tificis opus juxta regulas suæ artis inferio­ prima intentione elicitos, remaneat aliqua ris, virtualiter intendit artificis superioris virtus seu determinatio vi cujus agat ; sed finem , quoin forte ignorat; sic qui jacit tunc reincidit cum virtuali primo modo, et fundamenta domus, intendit in eis domum; non est pure habitualis. qui projicit semen in terram, intendit fruc­ His paululum immorari libuit, quia per tum, (piem forte non novit. Ex (pio prin­ totam ferme theologiam currunt : sint ergo cipio probat S. Doctor quod cum omnis dicta semel pro semper et firmiter memo­ inchoatio perfectionis ordinetur in perfec­ ria teneantur. tionem consummatam quæ est per ultimum Hic a. 6. 0.—Dico : Quacumque homo finem, quilibet deliberate agens intendat vult deliberate, vult actu vel virtute prop­ ultimum finem, si non explicite in se, sal­ ter ultimum finem. ibid. — Probatur 1». Quidquid appetit tem implicite in'sui inchoatione. Quidam vocant hanc secundam intentionem virtua­ homo, appetit sub ratione boni .· ergo qu®lem, interpretativam, sed improprie; da­ eumque vult deliberate, ea vult actu vel vir­ tur enim altera stride et proprie inlerpre- tute proptcrultimuin finem. Prob. conseq. taliva, quæ sequitur : melius ergo hæc se­ Illudquodappetil sub ratione boni, velapcunda intentio virtualis dicenda est vir- petitutsummum et perfectum plene satiati- 10 DISSERT. I. vum, et sic est ultimus finis; vel appetit ut minus perlectum tendens in bonum perfec­ tum, quia semper inchoatio alicujusordina­ tur ad consummationem ipsius, et ita omnis inchoatio perfectionis ordinatur in perfec­ tionem consummatam, quæ est ultimus fi­ nis. Ergo. Vide prænotamina. ibid. — j'robiitur 2°. Sic se habet ul­ timus finis in movendo appetitum , sicut prima causa efficiens in movendo alias cau­ sas secundas ad agendum : atqui causæ secundae non movent nisi moveantur a pri­ ma : ergo fines secundarii seu secunda appetibilia non movent appetitum nisi dependenter a primo appetibili, quod est ul­ timus finis. Neque dici potest quod in omni actu ap­ petitur finis ultimus ut ratio volendi, non ut res volita ; non potest enim finis esse ratio volendi, nisi sit in se volitus, sicut lux non est ratio videndi cetera nisi in se videatur. Sed petes quis sit iste finis ultimus quem homo intendit in omni actu deliberato, an materialis, an formalis? II. aliquando esse materialem et in con­ creto, aliquando esse formalem, nempe beatitudinem in communi. nec plus evin­ cunt rationes D. Th. Ita Sylvius, Serra, Contenson, et alii contra Joannem a S. Th. et Gonet : eaque responsione facilius sol­ ventur difficultates aliunde mullum impli­ cate, ut patebit ex sequent. Unde Solvuntur objectiones. Ut itaque redeamus ad difficultates prae­ cedentis articuli, justus peccans venialilcr habet pro fine proximo creaturam, seu vo­ luptatem aliquam particularem; infidelis seu peccator agens aliquod bonum opus morale , habet similiter pro fine proximo honestatem istius operis : uterque autem habet pro tine ultimo esse beatum , seu beatitudinem ut sic appetitus satiativam. Et hinc solvuntur difficultates. Nam Sequitur 1° peccatum veniale justi non evadere mortale, quia iste communissimus finis bcaliludinis ut sic, utpole necessario amatus et *>c se iudilfercns ut applicetur objecto honesto vel turpi, nullam tribuit actui honestatem vel malitiam. Scquitui 2° neque justum peccantem venialilcr,neque infidelem aut peccatorem ART. V. facientem aliquod bonum opus morale l iI here duos ultimos fines totales, quia finis ille communis non ponit in numero cum particulari, scilicet Deo aut creatura; sed se habent ut quo , et ut quod, sicut abs­ tractum et concretum , quæ non ponunt in numero , nec censentur absolute plura. Sequitur 5° neque peccatorem neque in­ fidelem peccare in suis operibus moralitcr bonis, quia, ut dictum est, iste finis com­ munis de se non tribuit bonitatem aut malitiam actui, sed est indifferens et po­ test determinari aliquo fine vel objecto particulari honesto, cui si nulla prava cir­ cumstantia admisceatur, actus erit moraliter bonus. Inst. Juxta prænotamina et rationes D, Th. infidelis aut peccator aliquod bonum opus faciens intendit virtualiter finem ul­ timum in particulari, nempe Deum, quia intendit aliquod bonum quod est participa­ tio divinæ bonitatis, in quam ideo virlttaliter tendit : ergo saltem ille habet duos fines ultimos. II. ex prænotaminibus et rationibus D. Th. nihil aliud sequi, quam quod Deussit finis ultimus hujus operis, non simpliciter et absolute , sed ultimus secundum quid et in ea serie tantum : finis autem simpliciter et absolute ultimus est bealitudo ut sic. Inferes. Ergo saltem creatura non re­ manet flnisultimus materialis hujus infide­ lis seu peccatoris, quia ad ipsum non re­ fertur istud bonum opus morale : finis autem ultimus est ad quem omnia refe­ runtur. II. hoc opus bonum referri ad creaturam ut ad finem ultimum eo modo quo est finis ultimus; est autem finis ultimus respectu hu­ jus operis habiiualiler tantum, et ita habitualiter tantum refertur ad ipsum mate­ rialiter consideratum ; referri autem habitualiter, ut diximus, nullum importat in­ fluxum, sed tantum concomitant iam habi­ tus. Neque repugnat finem habiliialiter ul­ timum permittere aut pati aliquem motum pneter aut contra se; sicut, v. g. perma­ nente habituali dispositione lapidis deor­ sum potest moveri sursum : virtualiier au­ tem istud honmnopiis refertur ad ultimum linem formalem scilicet beatitudinem ut sic,. D. ant. Absque cogitatione et appe­ modo finis intermedius dependet ab ulti­ titu ultimi finis in communi expresso et ex mo fine in movendo voluntatem, quo causæ plicito, C. ant. implicito ct tacito, .V.ant. secundæ pendent a prima in influendo, Hoc ipso enim quod bonum particulare ex­ servato tamen modo cfliciendi utriusque plicite appetimus tanquam portionem et in­ causa*, C. maj. non servato modo cfliciendi choationem noslræ felicitatis, virtualiteret utriusque causæ, N. maj. Porro modus implicite illam appetimus ; quia, juxta prin­ agendi causæ efficientis est per influxum cipium S. Th. inchoatio alicujus ordinatur physicum in effectum singularem , qui in­ ad consummationem illius. fluxus non procedit a causa in communi, Obj. 4°. Si omnis actio esset propter fi­ sed singulari, quia actiones sunt supposi­ nem ultimum, nullus daretur actus otio­ torum et existentium, subindeque singu­ sus : falsum consequens, ergo et ant. larium ; modus veuo agendi causæ finalis Ii. D. maj. Si oinuis actio esset propter est moralis, in hoc consistens quod media finem ultimum materialem et particularem sui apprehensione alliciat voluntatem. Si­ honestum, nullus daretur actus otiosus, cut ergo intellectus potest apprehendere transeat maj. si esset propter ultimum fi­ beatitudinem in communi, ita voluntas ad nem formalem et communem, AT. maj. quia, illam anhelat in omni actu : Quoniam ve­ ut dictum est, cum iste finis necessario rum est, inquit S. Aug. 13, de Trinit. c. 5, ametur et sit indifferens ut applicetur ob­ quod omnes homines esse beati velint, jecto bono vel malo, nullam tribuit actibus idque unum ardentissimo amore appe­ bonitatem vel malitiam, et ideo semper ac­ tant , et propter hoc ccctcra quacumque tus ille est otiosus qui caret debito fine materiali. Et si dicas non esse otiosum appetunt. Ilepones. Intentio est appetitus efficax' amare beatitudinem; II. esse otiosum et finis, et illum ut futurum ct oblinendum inutile illam quærere peractus qui non ha­ respicit : atqui appetitus efficax non potest bent piam utilitatem vel justam necessita­ ferri in rem communem ct abstractam a tem; quæ sunt conditiones quas requirunt subjecto, sed in rem ut in subjecto in quo SS. Patres ut actus non sit otiosus. Dixi revera exislerc potest, vel existimatur posse insuper, transeat maj. quia actus non so­ lum est obtiosus cx defectu finis, sed etiam cxistcre : ergo. It. D. min. Appetitus efficax non potest ex aliis circumstantiis puta si quis in ali­ ferri in rem communem abstractam a sub­ quo actu aliunde bono nimis immorelur, jecto ea parte qua est efficax, C. min. ea aliis prælermissis quibus debet intendere. Inst. Homo est liber circa ultimum finem parte qua est inefficax, N. min. Appetitus igitur bcalitudinis ut sic, non est omnino formalem · ergo non amat illum necessa­ et simpliciter efficax in nostro casu : non rio; ergo potest non agere propter illum. //. D.ant. Homo est liber circa ultimum enim, v. g. justus peccans venialiler in­ tendit efficaciter totam su amet com· Ictam finem formalem libertate contradictionis et beatitudinem in hoc actu vel per hunc ac­ exercitii, transeat ant. libcrtatespccificatum venialiler malum; sed ex naturali in­ tionis, \.ant. Dato enim quod homo pos­ clinatione quam habet ut sit beatus, fertur cit suspendere omnem artum circa beatiin liant, rem ut in quamdam participatio­ ludinem in communi, supposito tamen nem et derivationem totalis hujus bealilu- quod velitaliquod bonum particulare, ne­ dinis quam in omni casu incessanter quie­ cessario vult in ordine ad beatitudinem DISSERT. II. ART. T. saltem virtualiter et implicite, cum sit in­ eo modo quo diximus de fine qui et quo. choatio et participatio illius. et ista distinctio, ut etiam ibidem diximus Inferes. Ergo homo,dum peccat,intendit define, non est in duas beatitudinus, seu Deum et propter illum operatur. Probatur duos ultimos fines, sed in duas formalitaillatio. Appetit bonum quod est participa­ ieSjSeu paries integrantes unam totalem tio bonitatis divinx, scilicet ipsius beati­ beatitudinem ; non enim res ipsa beare po­ test nisi possideatur, et possessio non est tudinis in communi : ergo. B. N. illationem:ad probationem, D. possibilis sine re possidenda. Quxiimus ant. Appetit aliquod bonum particulare ergo 1° in quo consistat bealiludo objectiva secundum se precise, N. ut vestitum ma­ hominis? 2° in quo formalis consistat? litia morali, C. ut sic autem non est ordi­ 5° quando habetur? 4° de proprietatibus natum et referibile ad Deum, sed ab eo ejus. Et est quxstio de beatitudine super­ natural! patrix, ad quam homo est elevatus, aversum .· unde, N. conseq. Hic a. 7. 0. — Petes 1° Utrum omnes ARTICULUS L homines conveniant in ultimo fine? B. omnes homines convenire in ultimo In quo consistat beatitudo hominis fine formali, quia omnes appetunt suam objectiva. perfectionem et bene esse: non autem con­ Hic. q. 2. per 8 a. — Dico. Beatitudo veniunt omnes in ultimo fine materiali, seu in re in qua ratio beatitudinis invenitur ; objectiva hominis consistit in solo bonoinquidam enim appetunt divitias ut bonum creato, scilicet Deo. Probatur 1° auctoritate. Psal. 15 , Pro­ consummatum, quidam voluptates, qui­ dam vero quodeumque aliud, pauci Deum pheta dicit : Dominus pars hœreditatis mete; Psal. 72 .· Quid mihi est in cado , et qui solus est res vere beatificans. Petes 2°. Utrum omnes aliæ créature I a te quid volui super terram ? Subdit : conveniant in vero fine materiali hominis? Pars mea Deus in œlernum. Psal. 102 : ibid. a. 8.0. — B. omnes convenire in Qui replet in bonis desiderium tuum. vero fine ultimo qui hominis, scilicet Deo : Psal. 16 : Satiabor cum apparuerit glo­ quia universa propter semetipsum ope­ ria tua. Unde S. Aug. de Moribus Ecratus est Dominus. Non conveniunt au­ clesix, c. 8 : Bonorum summa Deus vo­ tem in ultimo fineyuo, quia Deusnonpos- bis est. Deus est nobis summum bonum. sidelur nisi per actus intellectus et volun­ Neque infra remanendum nobis est, ne­ tatis, quorum aliæ creatura sunt expertes. que ultra quaerendum : alterum enim periculosum, alterum nullum est. Et lib. DISSERTATIO II. 5,Conf. c. 5 : Infelix homo qui scit illa (bona creata), te autem nescit : beatus DE BEATJTUDINE. autem qui te scit, etiamsi illa nesciat : Divius Thomas , QQ. 2,5, 4,5. qui vero et te et illa novit, non propter illa beatior, sed propter te solum beatus. ibid. a. 8. o. — Probatur 2° ratione. Dissertatione precedent! diximus de ul­ timo line generatim, nunc dicendum de Solum bonum increatum potest saliare ap­ speciali ultimo fine hominis, qui est bea- petitum hominis : ergo solum bonum intitudo. Definitur a Boetio, 5, de Consol. ' creatum est beatitudo objectiva hominis. — Ç. 2. a. 8. 0. — Status omnium bono­ Patet conseq. ex definitione beatitudinis; rum aggregatione perfectus; ab Auctore, prob. ant. Solum omne et universale bo­ Bonum perfectum totaliter quietans et num potest satiare appetitum hominis .· at­ satians appetitum, scilicet rationabilem qui solus Deus est omne et universale bo­ et ordinatum. | num : ergo : min. est certa, tum ex illo Dupliciter considerari potest, objective i Exod. 13 : Ego ostendam omne bonum et formaliter. Bealiludo objectiva est res i tibi, tum quia omnm bona creata sunt illa in cujus possessione appetitus quiescit. participata a Deo. Prob. maj. Objectum Formalis est ipsa hujus rei adeptio et pos­ voluntatis est omne et universale bonum, sessio : sic divilix sunt bealiludo objectiva sicut objectum intellectus ad quern sequi­ avari, earum possessio bealiludo formalis; | tur voluntas , est omne et universale ve· il IN QUO CONSISTAT BEATITUDO HOMINIS OBJECTIVA, n rain : ergo solum omne et universale bo- rientia patet : hæc autem omnia veræ bealiludini repugnant ; 6° tandem ab exterio­ num potest saliare appetitum hominis. Dices. Ex hac ratione sequitur quod ob­ ribus causis proveniunt, beatitudo vero jectum voluntatis noslræ sit bonum uni­ hominis acquiritur per principia interiora, versal» in prædicando : Deus autem non scilicet intellectum et voluntatem. ibid. q. 5. et 6. o. — Non bona corpo­ est bonum universale in prædicando, sed in essendo. Prob. sequela. Eo modo, ex ris. Vel enim bonum corporis intelligitur dictis, objectum voluntatis notræ est bo­ conservatio in esse seu ipsum vivere, et num universale, sicut objectum intellec­ hoc non potest esse beatitudo hominis et tus est verum universale : atqui objectum ultimus finis,quia homo ordinatur ad aliud intellectus est verum universale in prædi­ tanquam ad finem; non enim homo est summum bonum, sed est propter aliquem cando et per abstractionem : ergo. n. N. sequelam, ad probat. D. maj. finem creatus : et dato quod beatitudo con­ Objectum volunlatis nostræ est bonum uni­ sisteret in esse hominis, esse animæ est versale, sicut objectum intellectus est ve­ principalius esse corporis; esse enim ho­ rum universale , ita ut sit paritas, quoad minis consistit in corpore et anima, esse rem tantum, C. maj. ita ut sit paritas quoad autem corporis pendet ab anima, non esse statum et modum rei, N. maj. Non est animæ pendet a corpore. Insuper tam istud bonum corporis, quam ergo sensus quod sicut intellectus fertur in objectum sub statu abstractions, ita alia quæ pendent a corpore,ut sanitas, pul­ voluntas feratur in suum objectum sub sta­ chritudo, robur, voluptas et alia hujusmo­ tu abstractionis. E contra in hoc differunt di,sunt instabilia, sunt bonis et malis, imo intellectus et voluntas, quod intellectus brutis communia, quin etiam bruta in ho­ feratur in res abstractas a singularibus, rum pluribus præcellunt homini, ut cervi quia sic sunt intelligibiles ; voluntas vero in velocitate, leones in robore, etc. Mili­ in res ut existentes, quia sic sunt assequi- tant etiam aliæ rationes quas protulimus biles. Sensus est ergo quod sicut objectum contra bona fortunæ. adæquatum intellectus non est hoc vel il­ Ibid. α. 7. — Non bona animæ. 1° Non lud verum , sed omne omnino verum , ita ipsa anima in se considerata :sic enim est objectum adæquatum voluntatis non est in potentia, puta ad scientiam et ad virtu­ hoc vel illud bonum, sed omne omnino tem ; cum autem potentia sit propter actum bonum. Deus autem est omne omnino bo­ sicut propter complementum, impossibile num continens omnes bonitates creatas ut est quod id quod est secundum se in po­ participationes sui. tentia existens habeat rationem ultimi finis. Per tot. q. 2. Probatur 5° discurrendo Non alia quæ pertinent ad animam, ut sunt per omnia bona creata. Beatitudo hominis potentiæ, actus, vel habitus etiam virtu­ non consistit in ullo bono creato : ergo in tum; quia hæc sunt accidentia et bona fi­ solo bono increalo. Prob. ant. Bona creata nita ordinabilia ad Deum tanquam ultimum sunt triplicis generis, scilicet bona externa, finem : et quantum ad virtutes , pertinent seu forlunæ, bona corporis, et bona ani­ quidem ad felicitatem, sed ut via ad termi­ ma? : atqui nullum ex his constituere po­ num ; via autem distinguitur a termino : item felicitas est præmiuin virtutis; ergo test bealitudincm objectivant hominis. ibid. α. 4. ο.—Non bona forlunæ, quæ virtus non est ipsa felicitas: tandem virtus sunt divitiæ, honor, fama et potestas : non satiat appetitum, sed rectifient tantum. Obj. appetitus hominis est finitus : ergo 1° quia non permanent, sed facile elabuntur; 2° non excludunt omnia mala, sed potest saliari bono finito. J{. D. ant. Est finitus in essendo, C. in sunt bonis et malis communia; 5° non plene satiant, quo enim plus abundant, eo appetendo, Ar. Sic enim est infinitus synplus desiderium incendunt, juxta illud categorematice, quia non tot appetit, quin tritum ·. (/no plus sunt potœ,plus sitiun­ possit plura appetere in infinitum , cum , tur aqua· ; 4° non sufficiunt; ea enim ha­ ut dictum est, ejus objectum sit bonum bentibus plura alia necessaria deesse pos- | universale : unde non satiatur nisi bono in­ sunt, ut sapientia, sanitas, etc.; 5° ex cis : finito. Z/Mt. Appetitus humanus satiatur perbeapotest malum alicui provenire, ut expe- ] Î 4 DISSERT. II. ART. II. tit udinem formalem finitam, nempe per vi­ sionis Dei, C. ant. non consequenda vi sionem Dei a se elicitam : quidni per bea- possessionis Dei, N.ant. adeujus sensum titudinem objectivam finitam? D. consequens. ergo Deua non est objec­ /». disparitalem esse quod appetitui fi­ tum plene satians formaliter et immediate, nito in essendo repugnet actuari per for­ transeat ; virtualiler seu radicaliter, N. Vi main infinitam a se elicitam : ideoque il­ enim possessionis Dei beatus certo habebit lam non appetit; non autem repugnat ter­ quæ desiderat et eo tempore pro quo desi­ minari ad objectum infinitum. derat: unde de sui desiderii adimpletione Pcsponcs. Si appetitus humanus esset securus et quasi jam possidens, sine anxie­ infinitus in essendo, non exigeret nisi ob­ tate et sub beneplacito Dei quiescit; sicjectum infinitum : ergo cum sit finitus in qiie verum manet Deum possessum plene essendo, aliquid minus exigit quam objec­ saliare appetitum, sive perse formaliteret immediate, sive radicaliter et mediate per tum infinitum, consequenter finitum. /?. /). ant. Si appetitus humanus esset suas proprietates. Imo posset etiam dici infinitus in essendo, non exigeret nisi ob­ quod formaliteret immediate per se satiet, transeat consequensquiacum jectum infinitum, infinito modo attingen­ cl ideo dum, C. ant. finito modo attingendum ut quæ desiderat beatus, cminentiori modo contineantur in Deo quam sunt in se, po­ nunc attingit, N. ant. Bcplicabis. Appetitus humanus non sa­ test dici quod possessione Dei formaliler llitur attingendo Deum finito modo: ergo et immediate omne desiderium beati sit vel non exigit bonum infinitum, vel illud satiatum quoad intentionem,extensive au­ ningere debet infinito modo. Prob.ant. tem dimtaxat protendatur ad quasdam le­ ! lomo cognoscens Deum (inito modo ap- ves appendices ipsius bealitudinis. De boc <‘tit illum cognoscere perfectius et perfec­ iterum infra. tis, consequenter infinito modo; sicut qui Utrum Deus, ut unus, sit sufficiens ob­ cognoscit objectum creatum, appetii cog­ jectum ad nos beatificantium, ita ut si la­ noscere perfectius et perfectius in infini­ teret ut trinus subsisteret perfecta béati­ tum : ergo. tude hominis? Resolvimus negative in 1 B. N. ant. ad probat. N. ant. ad pari­ parle dissert. 4. a. 10. Require. tatem. Disparitas est quod cognoscere ARTICULUS II. Deum infinito modo sit impossibile creatu­ ra; appetitus autem beati eum sit rectus, In quo consistat essentialiter formalis beat il udo hominis? non fertur ad impossibile : qui vero cog­ Posito quod beatitudo objectiva hominis noscit objectum creatum imperfectum, po­ test appetere cognoscere perfectius cl per­ sit Deus, sequitur quod beatitudo ejus for­ fectius usque in infinitum', quia sic potest malis sit assecutio Dei. Quærimus ergo hic per quid homo assequitur Deum, et conse­ cognoscere. Urgebis. In beatis, alter est altero bea­ quenter in quo consistat essentialiter homi­ tior visione Dei inadæquata; ergo qui mi­ nis beatitudo formalis. Circa hancquxstionus perfecte videt Deum, non saliatur,sed ‘nem varia sunt theologorum placita. Qui­ desiderat videre perfectius. dam beatitudinem hominis formalem repo­ B.N. conscq. Quia cum plus illi non de­ nunt in quodam illapsu divinitatis in essen­ beatur, non plus appetit. Sic qui minus fa- tiam animæ, tribuitur HenricoGnndavensi: met, minus manducat, et tamen satiatur si­ quidam in habitu deificante essentiam ani­ cut ille qui plus famet et plus manducat : mæ et perficiente potentiam ad operatio* sic iterum parvus homo sque contentus est nem; tribuitur S. Bonavcntnra in 4, D.49, breviorivcalesicnthomo grandior ampliori. a. 1. q. 1, n. 5 : quidam in intellectione Insistes. Qui DcssidclDeum,adhucaiia Dei increata; ita magister Bons Spei et ip­ desiderat, v. g. glorificationem corporis, sum sequentesCarmelitæcalceati in Belgio: salutem parentum, quasdam ulteriores cog­ quidam insolo actu voluntatis, scilicet vel nitiones, etc Ergo Deus non est objectum amore amicitiae, ut vultScotus, vel fruitio­ plene satians. ne, ut volunt alii : quidam in actibus in­ Ji. I). ant. Qui possidet Deum, adhuc tellectus et voluntatis simul ; ita plures ex alia desiderat consequenda vi ipsius posses­ Societate : alii tandem in solo actu intui- IN QUO CONSISTAT ESSENTIALITER FORMALIS BEATITUDO, rtc. hr.tus; ita Tliomistæ cum suo doclore hic I in potentia et actu primo, sed prout in ac­ n. ï». Et ha? sunt celebriores circa prasen- tu secundo, cum actus primus ordinetur ad secundum. icrn difficultatem sententiae. Supponimus hic ex dictis in 1 p. dissert. Ibid. ad. 1. — Confirmatur. Beatitudo 4. de visione Dei, intellectum creatum , formalis hominis est vita, ut conflat ex S. adjutum lumine gloriæ, possevidere Deum, Scripturis citatis et infra dicemus, non cumque de facto videre, immediate in se, substantialis, sic enim vivit homo substan­ sine specie impressa vel expressa. tialiter per informationem amnue : ergo accidentalis. Subsumo : Atqui vita est ali­ § I. — Tres priores sententia: exploduntur. quis motus a \ ivente procedens, quod uti­ Hic q. q. 5. a. 2. o. — Dico 1° î Bea­ que ad operationem et actum secundum titudo formalis hominis non consistit es- perlinet, de quo fusius infra : ergo. Dico 2°. Beatitudo formalis non con-issentialilcrin quodam illapsu et quasi trans­ fusione Dei in ipsam essentiam animæ, ne­ til in visione Dei increata communicata que in habitu deificante essentiam animæ creatura per actionem unitivain ab ip-a et perficiente potentiam ad operationem ; creatura elicitam , ui vult Bon® Spei c in suis, qui opinionem Joannis de Ripa jam sed in operatione aliqua elicita. Probat ur 1° auctori tate.S.Scriptiira bea- antiquatam nostris temporibus suscitavit. Probatur 1° ex D. Th. quem suum esse titudinem nobis exprimit per operationem. Malth. δ : Beati mando corde, quoniam volunt Speani. S. Tb. hic q. 5, agens de ipsi Deum videbunt. Joan. 17 : Ilœcest beatitudine formali, quærilart. 1, an bea­ vita alterna, ut cognoscant te Deum ve­ titudo nostra sit aliquid creatum? et res­ rum. El alibi. Gonformiter loquunturSS. pondet sic : ΛΪ beatitudo hominis consi­ Patres Nazianzenus, Ambrosius, Augusti- deretur quantum ad causam vel oh/ecnus et alii. Accedit definitio Benedicti XII, tum,sic est aliquid increatum. Si autem qui postquam statuit animas quibus nihil consideretur quantum ad ipsam essen­ deest purgandum, slatim visuras divinam tiam, seu formam bealiludinis, sic est essentiam, eaque fruituras, subdit quod aliquid creatum. Quid sit autem it esse alia quam gra­ Ih. non videat. Probatur duplici ratione fundamentali. tia sanctificans ; hæc. enim sola residet in essentia anima·, alia·, ut fides, spes, chart· Prima sic proponitur: Beatitudo formalis est vita beatorum, seu operatio vitalis qua tas, in ejus potentiis : ergo. ibid. — Proh. 5° aha ratione. Beatitudo in actu secundo vivunt: atqui non possunt formalis est ultima hominis perfectio asse- vivere per visionem Dei increalam, quan­ culiva ill imi linis: atqui ultima perfectio tumvis ipsis communicatam per actionem hominis non est p r modum habitus aut unitivain a se elicitam: ergo. Major vide­ I · nli; ·, si>d est actus et operatio : ergo. tur de fide, juxta Liæc S. Scriptura locas h 'bu. t i. ,i. Nilul perfectum est pioul Kum. 6: Gratia Dei vita a-terna; Alaith. 7 7 O «θ DISSERT. II. ART. II. 19: Si vie ad vitam ingredi, serva man- I cut doctio non dicitur actus docentis onU data,· Joan, 17: Hœc est vitaœterna, ut in ipso, sed quia ab ipso est; nec denomi­ cognoscant te verum Deum. Difficultas natur docens ille in quo, sedaquo estdocergo est in minori. Itaque lio, nec ille in quo recipitur, sed a quo tra­ 1. p. q. 18. a. 1. o.—Prob. min. Impos­ ditur doctrina.· ergo. sibile est quidpiam in actu vivere per ac­ Probatur 2° ista min. Agere est se ha­ tum vitalem qui non sit ab ipso sive ab in­ bere active et non mere passive, ut constat trinseco : atqui visio Dei increata non est a ex terminis : atqui id a quo actio nullo mo­ beatis, sed a Deo, imo ab ipso Deo indis­ do est per egressionem formalem aut vir· tincta : ergo. Prob. maj. i° ex communi tualem, sed in ipso mere ab extrinseco re­ omnium sensu, juxta quem vivere est se cipitur, etsi sine violentia et tanquam in movere ex se seu ab intrinseco, et ea di­ activo ejusdem generis, nullo modo se ha­ cuntur mortua quæ non se movent amplius bet active hic et nunc ad illam actionem, licet ab extrinseco moveantur. 2° Vivere in sed mere passive .· ergo. Probatur min. actu , est actu agere et operari : atqui im­ Quod se habet active, se habet per modum plicat quidpiam agere per actionem quæ dantis ; agere enim est dare esse, et non non sit ab ipso per formalem aut virlualem per modum mere recipientis : atqui id a egressionem : ergo. . maj. De ratione subsistentis crea- aut constituere per modum partis incom­ tæ, qua subsistentis, est dimanare, N. ut plet® aliquod totum inesse naturæ, ut in­ sic enim est tantum de ratione ipsius ter­ tellectio; sed tantum repræsentare intelliminare naturam et reddere eam ulteriori gibiliter objectum intellectui et ipsum de­ supposito incommunicabilem : de ratione terminare ad eliciendum actum , in quo subsistenti» creatae, qua creatae, est dima­ nulla est imperfectio aut informatio entitanare, C. maj. tiva Ista eniin species cum nihil aliud sit Subsumes. Atqui similiter non est de ra­ quam ipsum objectum repraesenta live seu tione intellectionis ut sic esse ab intrinseco in esse intelligibili, non est actualitas ac­ et informare, sed tantum quatenus creata cidentalis potenti»,sed res ei intrinseca, ad esi : ergo stat paritas. Probatur subsump- cujus esse intelligibile trahitur intellectus. tum. Intellectio in Deo neque egreditur Inst. Species intelligibilis dat speciem ab intrinseco, neque ipsum informat: ergo. actui seu agenti, non secus ac operatio : B. N. subsumptum, ad probat. N. pri­ ergo. mam partem, seu D. Intellectio in Deo B. D. ant. Dat speciem actui seu agenti non egreditur ab intrinseco formaliter, C. objective determinando seu terminando. ipiiaidentificatur cum illo; virtualiter, N. C. ant. entitative informando, N. ant. est enim vere ab intrinseco, z/d secundam Cum enim species, ut dictum est, sit ip­ probationem similiter D. Non informat sum objectum in esse intelligibili, objec­ formaliter, C. eminenter, N. Est enim iden­ tum autem sit terminus extrinsecus juxta tificata cum Deo; ubi autem est summa cujus speciem determinatur specificatio identificatio, vacant processio formalis et actus, ideo illa actuatio seu informatio ob­ informatio. At respectu naturæ extraneæ jectiva quam imprimit in potentia, se ha­ quacum idcntificari non potest,si illi com­ bet ut forma determinans, id est trahens municari debeat, necesse est quod illi com­ ad communicationem alterius rei in esse municetur juxta naturam vitalis operantis, intelligibili ipsam potentiam et cognitio­ scilicet per egressionem ab intrinseco et nem, non autem ut infirmans per modum per informationem. partis. Bepones. Intellectio, secundum D Th. Bepones. De ratione speciei est quod innon petit essentialiter esse ab intrinseco hæreat et informet, cum sit species acci­ per formalem aut virtualem egressionem, dentalis : ergo. neque informare in esse naturæ : ergo. B. De ratione speciei est, etc., entitaProb. ant. ex verbis S. Doct. i p. q. 54, tivæ considerat», seu quatenus est acci­ a. tad5. Intelligere, inquit, importat dens, C. considerat» in esse intelligibili habitudinem intelligentis ad rem intel­ et repræsentath o, seu quatenus est species, lectam in qua nulla ratio originis im­ V. Lt sic enim habet tantum esse imago portatur, sed solum informatio quœ- et repraesentatio objecti, adeoque tantum dam in intellectu nostro. Ergo. terminare et determinare, seu objective et B. N. ant. Ad probat, ex S. Th. dico in esse intelligibili informare intellectum. sensum ejus planum esse quod, compara­ Btrplicabis. De ratione speciei intelligi­ tione facta intelligentis ad rem intellectam, bilis etiam ut species, est quod informet nulla sit ratio originis , sed tantum infor­ potentiam unum constituendo cum ipsa : matio intelligibdis, quod admittimus; non ergo. Prob. ant. Species intelligibilis fæautem dicit quod, comparatione facta in­ cundat intellectum et se habet ut coprincitellectionis hd .nielligentem, nulla sit ra­ pium illius influxus in „uum actum : ergo. tio originis. B. N. ant. ad probat. D. ant. Species· Obj.a». Intellectus creatus aetnari po­ se habet ut coprincipium setenen^ex pario test, uno de facto actuatin' actu inerrato in objecti, C. se tenens ex parte subjecti seu 90 DISSERT. II. ART. II. potentia, AT. Licet enim species ut accidens | requiritur ad intellectionem, sed «ulici; inhxreat subjecto, ut dictum est, ipsa ta­ quod in se vitalis existons "elsi aliunde, men ut species cum sit ipsum objectum communicetur ei, et suppleat repræwnhrepraesentatum, non inhaeret intellectui tioncm termini vitalis, non processionem. nec entitative informat illum, est enim quid ipsi intrinsecum; sed tantum deter­ §11. — Diae posteriores sent ent la: impugna tur et vera asseritur. minat intellectum ad talem actum, se illi communicando non ut pariem, sed ut to­ Supposito quod beatitudo hominis for­ tum in esse intelligibili seu representati­ malis sita sit in operatione ab ipso elicita, ve, ita ut non fiat unum entitative cum in­ ut probatum est, controverlitur nunc qui tellectu , sed e contra intellectus dicatur sil ista operatio , an intellectus, an volun­ fieri res intellecta in esse intelligibili. Ope­ tatis, an ulriusque simul.—Hio q. 5. a. ratio autem se tenet ex parte subjecti ut 0 Cerium namque est non esse opeactus secundus ejus, adeoque informans rationem partis sensitivæ, eum purus spi­ illud et constituens entitative operans. ritus (pialis est Deus sit extra objectum il­ Urgebis ex dictis et solutione data. Ope­ lius, ut palet ex his qnæ diximus in 1 p. ratio est actus secundus adeoque ultimus dum probavimus Deum non posse videri potentia! : ergo informat lanium termi­ oculo corporeo quantumvis elevato et glo­ nando et non entitative ut pars, sicut pa­ rificato. I tet v. g. in existentia, quæ cum sit termi­ Ante resolutionem, observandum est nus ultimus in essendo, informat tantum beatitiidinem posse considerari dupliciter, terminando : ergo. quantum ad statum et quantum ad essen­ //. A. conseq.ct paritatem. Disparitas tiam. Quantum ad statum , complectitur est quod existentia supponat naturam con­ omnia qu® hominem efficiunt plene bea­ stitutam , et eam ut pars non constituat ; tum quoad animam et corpus omnesqiie est enim ultimus actus quo res jam formata ejus potentias ; et sic importat amorem, ponitur de facto extra causas, operatio au­ visionem, fruitionem, gaudium, perpetui­ tem non supponit potentiam in actu con­ tatem, impeccabilitatem, gloriam corporis stitutam et formatam, sed ut perfectio ac­ etc. definilurquc a Boetio,status omnium cidentalis ipsam format et constituit ope­ bonorum aggregatione perfectus. Quan­ rantem actu. tum ad essentiam, importat tantum id quod , Obj. ultimo. In sententia'rhomistarum inter hæc omnia primum concipitur, quo Deus supplet verbum seu speciem expres­ summum bonum seu beatitudo objectiva sam in beatis : atqui verbum seu species acquiritur, et est Radix unde cœlera assig- , expressa est terminus vitalis : ergo pote­ nata prollunt : sic homo quoad -talum spec­ rit Deus similiter supplere operationem vi­ tatus dicit non solum rationalitatem , sed talem. omnes proprietates a rationalitate manan­ 11. D. maj. Deus supplet verbum seu tes, risibilitatem, facultatem admirandi, speciem expressam quoad processionem, loquendi, certam membrorum quantitatem, originem et dictionem, N. quoad reprae­ colorem, proportionem, etc. quoad essen­ sentationem per modum termini repræsen- tiam vero præcise et metaphysice conside­ tantis in esse intellecto, C. Cum enim ratus, dicit solam rationalitatem, ut quod Deus supplet verbum seu speciem expres­ in eo prunum concipitur tampi.im radix et sam, non facit quod verbum sit originatum causa exterorum.Quæslioliæc igitur est mevitaliter a nostro intellectu, hoc enim sup­ taphysica de ipsa bealitudine quoad quidpleri non potest, nec hoc requiritur sicut ditatem et essentiam. Et semper præ ocu­ requireretur quod laceret ut actio a me lis habendum est essentiam beatitiidinis vitaliter procederet, ut dicerer operari per formalis nihil aliud esse (piam assecutio­ illam, ut probatum est; sed facit tantum nem heatituduiis objectiva·, quia est id quo quod essentia sua loco verbi repnvsenti·· objectum beatificans unitur ulsccto bea­ per modum termini seipsam Undead min. tific. ibih : et ideo illa actio constituit es­ P. Verbum est terminus vitalis respe-tn sentiam beatitiidinis formalis qua· est for­ illius a quo procedit, ('. mm respectu il­ maliter assecuti va ultimi linis; quae vero lius em communicatur præcise, Ar. Aec ho< concomitante!· vel consequenter se habent IN Ç)UO CONSISTAT ESSENT I \LITEK FOBMAL1S BE VJ ITU'DO , etc. 21 ad illam, sunt cjus proprietates et ornatus, sed tantum novum modum as-"qmmdi. In­ super, quod difficultatem [dam· dirimit, atque ad ejus1 statum pertinent. Dico 1° Beatitudo formalis non consistit probabimus conclusione sequenti, actum essentialiter in pluribus actibus , scilicet voluntatis non esso awcniivum. intellectus et voluntatis. Confirmatur conclusio. Cum beatitudo Probatur, Beatitudo formalis est essen­ objectiva sit objectum perfectissimum, bea­ tialiter prima assecutio ultimi linis : atqui titudo formalis illius assecutna debet e-se id uni tantum operationi competere potest : operatio perfectissima : atqui non possunt ergo. Prob. min. Plures operationes di­ esse duae operationes perfeciissimx asseversarum potentiarum, scilicet intellectus cutivæ objecti beatifici ; ergo. Prob. min. et voluntatis, non possunt æque simul pro­ Vel enim illae operationes distinguuntur cedere a suis potentiis, sed in cis necessa­ specie, et sic non erunt ejusdem perfectio­ rio intervenit ordo priorilatis et posterio- nis, sed una perfectior altera; vel numero ritalis; actus enim voluntatis subordinatur tantum, et sic una est superflua ad asse­ actui intellectus et illum supponit, cum cutionem : cum enim sint ejusdem perfec­ nihil sit volitum quin praecognitum : ergo tionis et virtutis, una non plus conducit non possunt isti duo actus esse æque si­ ad assecutionem, quam altera. mul asseculivi ultimi finis, sed unus prius Hic q. 3. a. 4 et 8. 3. contra Gcnt. c. 26 altero, nempe actus intellectus, qui prior in 4 cl. 49. q. 1. a. 1. q. 2. quodl. 8. a. 19, est et potior actu voluntatis. et alibi. — Dico 2°. Beatitudo formalis Si dicas quod utraque operatio concur­ non consistit essentialiter in actu voluntatis. rat partialiter ad assecutionem finis, ita ut Hic a. q. cit. et 5. c. Gent. cit.— Pro­ ex ulraque integretur una totalis prima batur. Beatitudo formalis est essentialiter assecutio. consecutio summi boni : atqui nullus actus Sed contra. Vel illa partialilas se tenet voluntatis est consecutio summi boni : er­ ex parte rei possessæ quæ uuico actu pos­ go. Prob. min 1° Actus voluntatis est vel sideri non potest, sed pars per unum et desiderium , vel amor, vel fruitio et gau­ pars per alterum ; vel ex parte operatio­ dium : atqui nullus ex his actibus est connum quæ division non sufficiunt redden; secutivus ultimi finis, seu summi boni : rem illam possessam et consecutam. Pri­ non desiderium, quia desiderium est de mum ilici non potest, quia res possessa est bono absente et nondum possesso; non Deus indis isibilis et impariibilis. Et bine amor, tum quia amor abstrahit a praesentia secundum etiam dici non potest, quia res et absentia, amamus enim bonum præsens indivisibilis per unam operationem quovis et absens, tum quia amor viæ et patria· modo attacta et possessa, tota attingitur sunt ejusdem speciei, amor autem viæ non et possidetur quoad sustanliam, ita ut si est consecutivus ultimi finis; non fruitio duplex operatio concurrat ad ejus assecu­ seu gaudium, quia cum fruitio sit jucunda tionem, necessario una erit tantum ut prae­ quies in bono possesso, non facit posses­ paratio, altera ut consecutio formalis, vel sionem, sed eam sequitur : voluntas enim una ut consecutio formalis , et altera ut fruitur bono et delectatur de ipso ex eo novus modus consequendi et possidendi, quod sit præsens et illud possideat sive in quod non impedit quin prius vere et sub­ re, sive in spe, sive in memoria, non au­ stantialiter possideatur. Sicut v. g. dum tem e converso illum possidet quia eo fruimanibus crumenam teneo, vere et substan­ tur et in eo delectatur; sic avarus non as­ tialiter illam possideo ; quod autem illam sequitur divitias quia illis fruitur sed e et dentibus et pedibus possim tenere, non contra illis fruitur quia illas possidet. Probatur 2° prima min. Voluntas est facit novam essentialem cl substantialem possessionem, sed tantum novum modum Inclinatio in bonum : atqui inclinatio in possidendi. Sic igitur dum actu mentis bonum non est boni assecuti va, tum quia Deum possideo et assequor , vere esseu- alias ut oblineretur bonum sufficeret illud thliterct substantialiter illum totum as- velle, el hoc ipso quo avarus vellet divitias, icquoret possideo; et datoqnod cum etiam illas haberet; tum quia conatus voluntatis actu voluntatis possim assequi, non addit in bonum est perse affectivus tantum qua­ ad essentialem conceptum assecutionis, tenus bonum terminat ejus affectum ; est DISSERT. 11. ARI. 11. autem effectivus et possessivus per aliquid I bonum perfecte noscitur quod non per. aliud, ita ut, si sit bonum sensibile, possi­ fecis amatur. Hic S. Aug. distinguit in­ deatur per senium, v. g. sonus per audi­ ter intellectum et voluntatem7, inter co"o tum, color per visum , sapor per gustum ; noscere et amare : ad intellectum refert si sit bonum naturale, per unionem natu­ consequi, dum dicit : Hoc est nosse, quod ralem, puta per contactum aut indistantiam habere;et, quod beate vivere sit (Bternum localem, ut lapis in centro; si sit bonum aliquid cognoscendo habere : ad volunta­ intelligibile, per intellectum, sicut doctus tem autem refert amare quod noscendo ha­ dicitur possidere sapientiam intellectu. betur et possidetur. Ergo, juxta S. Aug Ergo. Deus non voluntate sed intellectu acquiri­ Prob. 5° eadem prima min. Omnis ac­ tur et possidetur; sicque beatitudo forma­ tus voluntatis præsupponit actum intellec­ lis consistit essentialiter in actu intellec­ tus, nihil enim volitum quin præcognilum, tus, non voluntatis. Scio adversarios respondere S. Scriptu­ ut jam sæpe dictum est : ergo omnis actus voluntatis supponit suum objectum prae­ ram etSS. Patres non attingere hanc.qua.ssens et assecutum per cognitionem : ergo tionein metapbysicam de quidditate beatinon est assecutivus. Hæc conclusio magis tudinis, sed loqui de beatitudine quoad perfectionem et statum prout communiter adhuc confirmabitur ex sequenti. Unde Dico"S°. Beatitudo formalis hominis con­ apprehenditur tanquam quid plene satiasistit essentialiter in actu intellectus, clara tivum omnium potentiarum ; ideoque eam scilicet Dei visione. indifferenter reponere modo in actu vo­ llæc conclusio sequitur ex praecedenti­ luntatis, modo in actu intellectus, modo in bus. Si enim beatitudo formalis sit essen­ utroque, quia uterque concurrit ad eju< tialiter operatio partis intellectivae, et non perfectionem et statum ; quid sil autem in sit operatio voluntatis : ergo intellectus. ea essentiale, relinquere disputationi theo­ Sed et insuper, logorum. Et quantum ad S. Aug. qui vi­ Probatur i° ex S. Scripturis. Joan. 17 : detur magis urgere, specialiter respondent, Dax est vita œterna ut cognoscant te id quod dixit q. 55 laudata , retractasse Deum verum. Ibid. cap. 14 : Ostende na­ lib. 1 Retract, cap. 26, ubi dicit: illud quod bis Patrem et suflicit nobis. Psal. 16 : dixi id esse amandum, quod nihil est Satiabor cum apparuerit gloria tua. aliud habere quam nosse, non satis ap­ Maith. 15 : Beati mundo corde, quoniam probo. Neque enim Deum non habebant, ipsi Deum videbunt. 1 Joan. 5 : Scimus quibus dictum est : Nescitis quia tem­ quoniam cum apparuerit, similes ei eri­ plum Dei estis vos, cl spirit us Dei habi­ mus ; quoniam videbimus eum sicut i est. tat in vobis? Nec tamen eum noverant, Et alibi. vel non sicut noscendus est noverant. Probatur 2° ex Patribus. S- Iren. lib. Sed contra. Aon negamusS. Scripturam 4, coni. Haeres, c. 57, de vita aeterna di­ et Patres quandoque loqui de beatitudine cit : Qua· unicuique evenit ex eo quod vi­ quoad statum , ct hanc ipsam solutionem det Deum... percipiunt ergo vitam qui nos adhibemus contra ea quæ adversarii vident Deum. S. Cyrill. Alexand. lib. 5, nobis objiciunt ex S. Scriptura et Patri­ cont. Jul. Dominum felicitas est habere bus; sed ultra quod locis a nobis citatis summam contemplationem. S. Aug. lib. videantur assignare quod praecipuum est 85 Quaestionum, q. 55 : Aemo beatam ci­ et essentiale in beatitudine, saltem negari tam novit et miser est, quoniam si aman­ non potest quin inter actus quos recensent da est, sicut i est ; hoc est eam nosse,quod pertinentes ad beatitmlinem, etiam expli­ habere. Qua· cum ita sint, quid est cent illum in quo essentialiter consistit : aliud beate vivere, nisi aternum aliquid alioquin diminute admodum procederent, cognoscendo habere?... Omnium enim re­ nec nos sufficienter instruerent, cum, cog­ rum pra stant is imum est, quod aeter­ nito beatitudinis objecto quod nobis pro­ num est : et proplerea id habere non pos­ mittitur, nostrum referat nosse id per quod sumus, n siea re qua prœstantiores su possumus illud consequi, maxime cum mus, id est mente :quidquid autem mente possit errari circa illius consecutionem, si­ habetur, noscendo habetur : nullumque cut circa ipsum objectum consequendum. 22 IN QÜO CONSISTAT ESSENTIA LITER FORM AUS BEATITUDO, etc. 23 Et sane minim foret S. Scripturam et Pa- | magis involvere et difficiliorem reddere; 1res nobis descripsisse accurate modos el cum philosophi communiter doceant frui­ actus accidentales beatitudinis formalis, el tionem supponere consecutum objectum. essentialem omisisse. Hoc ergo supposito Ergo. S. Scriptura et Patres recensentes Unquam certo, expendamus modo quos ac­ inter actus perlinentes ad beatitudinem tus S. Scriptura et Patres assignant per­ formalem acturn intellectus, seu claram Dei visionem, ipsam assignant ut essen­ tinentes ad beatitudinem formalem. Quantum ad S. Scripturam, assignat ex tialem consecutionem Dei, consequenter parte intellectus visionem, ex parte volun­ ut beatudinem formalem. Ad S. Aug. R. ipsum dunlaxat retrac­ tatis fruitionem et gaudium, nullibi et nus­ quam amorem amicitiæ : et hoc jam pal­ tasse quod dixerat nimis generaliter, quod mare est adversus Seolum ; is namque ne­ Deum habere esi noMe,quia hoc verificari gat, et bene, fruitionem seu gaudium esse non potest de notitia Dei in hac vita, si­ beatitudinem essentialem ; quia, inquit, et quidem justi viatores habeant Deum et ta­ vere, fruitio seu gaudium supponit objec­ men non noscunt ut noscendus est, scili­ tum præsens et consecutum. Ergo.Scolus, cet in se; et ideo hæcpropositio, ut nimis qui ponit beatitudinem essentialem in generalis, indigebat explicatione : at non amore amicitiæ, non habet fundamentum retractavit quod dixerat loquendo de noti­ in S. Scriptura, imo cogitur juxta illam fa­ tia habenda in altera vita, quod beate vi­ leri reponendam esse in visione : sic enim vere nihil aliud est quam Deum cognos­ arguo ex principio posito : Beatitudo for­ cendo habere, et quod non possumus ha­ malis essentialiter consistit in aliquo actu bere ipsum nisi mente. Probatur 5° ratione ex eodem semper ex bis quos S. Scriptura enumerat perli­ nentes ad beatitudinem, et enumerat dun- principio petilo. Beatitudo formalis est taxat ex parte intellectus visionem, ex parte essentialiter prima assecutio summi boni : voluntatis fruitionem et gaudium, seu de­ atqui hæc fit per actum intellectus et non lectationem, non amorem amicitiæ: atqui, voluntatis : ergo. Probat, minor. 1 Sum­ fatente Scoto, non consistit in fruitione et mum bonum est bonum inlelligibile . at­ gaudio : ergo in visione. qui bonum inlelligibile acquiritur non ap Sed quidam Patres meminerunt amoris : petendo sed intelligendo, sicut sensibile esto; neque illi, neque S. Scriptura ullum sentiendo : ergo. Prob. min. Sic natura actum voluntatis, sive dicas amorem, sive intellectiva se habet ad bonum intellimbile fruitionem et gaudium, assignarunt ut for­ sieut natura sensitiva ad bonum sensibile · malem et essentialem assecutionem linis atqui natura sensitiva non assequitur nec ultimi; quia amor, fruitio, gaudium, sunt possidet bonum sensibile per appetitum quid commune felicitati ut sic; felicitas sed per sensum, ut sonum per auditum, enim, hoc ipso quo felicitas est, implet vo­ saporem per gustum, etc. ergo natura in­ luntatem, causât amorem et gaudium, id- tellectiva non assequitur bonum intelligique neminem latet aut latuit unquam : bile per voluntatem sed per intellectum. unde explicare beatitudinem per amorem, Probatur 2° prima min. ex discrimine fruitionem et gaudium, non est explicare quod est inter intellectum et voluntatem. propriam et specialem rationem hujus rei Intellectus versatur circa suum objectum in qua ponenda est assecutio summi boni, illud apprehendendo et attrahendo ad se, sed sohnn generalem conditionem felicitatis sicque faciendo illud sibi præsens, effective ut sic. quod sil satiatis a voluntatis, amoris et vel per species, vel immediate in se si sine gaudii, quod nemo unquam negavit. l ierl is- speciebus cognoscatur, ut Deus : voluntas sinrnm est ergo Deo (si sil ultimus linis) esse e contra fertur in objectum extra se, et est fniendum et gaudendum, sed difficultas tantum inclinatio et ponderatio in illud, ed quomodo sil assequibilis ut de eo sil juxta dictum S. Aug. Amor meus,pondus fruitio et gaudium, idque potest esse occa­ meum , eo feror quocumque feror .· ergo sio erroris apud negantes Deum esse bea- voluntatis est res quærereetin eis inventis Uludinetn nostram, qui modum assequibi- quiescere, intellectus autem res apprehen­ dere, acquirere et petsidere ; idque expe­ titalis ejus non satis attingunt. Dicere au lem quod ipsa fruitio sil assecutio, est rem rientia constat. Quantumvis enim conetur DISSERT. Π. ART. IL 94 voluntas, nunquam per se consequitur bo­ nes quæ reipsa reperinntur in beatitudinum intelligibile, sed quandiu non cog­ ne, non autem explicant quæ in illis sit ei· noscitur, dicitur absens et voluntas inquieta sentiatis et asseeutiva ultimi tinis ; seu manet : ubi autem mente percipitur, mo­ quod idem est, loquuntur de Dealitudine tus voluntatis quiescit. non quiddilative «i metaphysice sumpta, Hic q. 26. a. 2. ct 5. contr. Gcnt. cit· aed secundum statum et consummatam per­ — Probatur 6°. Beatitudo formaliscmn sit fectionem ad quam certum est concurrere ultima hominis perfectio et summi boni actus intellectus ct voluntatis. 2° Vel inconsecutio, debet esse actus prastantissi- telligunt beatiludinem formalem esse frui­ niæ potentiæ : atqui intellectus est poten­ tionem et gaudium, non formaliter, sed ra­ tia prastantior et nobilior voluntate, tum dicaliter, quia ex visione Dei quæ est bea­ quia respicit objectum abstractius et im­ titudo essentialis nascitur fruitio et gau­ materialius quam voluntas, tum quia est dium. 5° λ cl sumunt fruitionem non pro propinquior ipsi animæ (piam voluntas, gaudio et delectatione consequente pos­ cum hujus sit radix : ergo. Sed de hac sessionem, sed pro ipsa possessione rei ratione consule physicam Thomisticam. amalx,ut salis communiter sumitur, juxta illud S. Aug. lib. 1, de Moribus Eccles, Solvuntur objectiones contra primam conclu­ c. 4 . Quid est aliud frui quam pm-sto sionem. habere quod diligis? Unde te movere non Obj. 1». S. Scriptura et Patres modo debet quod Catéchisions Romanus dicat visioni, modo fruitioni, modo utrique ra­ beatiludinem essentialem consistere in vi­ tionem beatiludims tribuunt: visioni, pa­ sione Dei et fruitione ejus pulchritudinis; tet ex dictis ultima conclusione; fruitioni, vel enim intelligit fruitionem non formaliPsal. 55 : Inebriabuntur ab ubertate do- ter, sed radicaliter sumptam, vel sumptam nus f uœ, et torrente voluptatis potabis pro ipsa possessione; vel per essentialem eos; Matth. 25 : Intra in gaudium Do­ non intelligit quidditatem beat i inclinis mini tui ; .loan 16 : Gaudebit cor vestrumf metaphysice consideratam, sed integram et gaudium vestrum nemo tollet a vo­ ejus substantiam ad quam pertinet fruitio, bis, etc. ulrique Psal 16 : Satiabor cum quasi dixisset substantialem. Inst. S. Th. q. seq. a S ad 5, dicit apparuerit gloria tua ,-S Aug lib. 1, de Moribus Eccl. c. 5 : Ilea tus quantum exis­ quod dilectio charitatis sit essentialis beatimo, neque ille dici potest qui non lia­ titudini quantum ad dilectionem Dei, non bit qnod amat, nec qui non amat quod quantum ad dilectionem proximi : ergo. B. S. Th. loqui de beatitudine perfecta habet ; S. Iren. 1. 4, c. 57 : Part cipatio Deiest, videre Deum ct frui benignitate et consummata, seu quoad statum ad quem essentialiter requiritur dilectio Dei non ejus. liis addit magnum pondus Benedictus proximi; unde, inquit S. Doctor, si es­ XII, Exlravag. Benedictus Deus, ubi de­ set una sola anima fruens Deo, beata finit animas justorum visione et frui­ esset, non habens proximum quem dili­ tione Dei vire esse beatas. Eliam mani­ geret. feste et valde favet Concil. Viennense in Obj. 2°. Beatitudo formalis est summum Clementina Dudum, ubi dicitur bealilu- bonum suminaque perfectio : atqui plures dinem consistere in visione et fru Hone, operationes sunt meliores quam una .· ergo. Ita Platelius. Potuisset addere Calccbis/t. I). maj. Beatitudo formalis esi sum­ iniini Romanum, parte 2, ad illa verba mum bonum ut quod et entitative, N. sic Sy mboli, Fitam asternam, ubi ait : Solida enim est ipse Deus; est summum bonum beatitudo , quam essentialem communi ut tpio. hoc est, consecutio summi boni, ('. nomine licet vocare, in eo posita est, ut ll.ee autem fit per unam operationem in­ eum videamus ejusque pulchritudine per­ tellectus, ut probatum est. Vel aliter, D. imamur, qui t >1 omms bonitatis ac per­ maj Beatitudo formalis est suminum bo­ fectionis fons et principium. num perse formaliter, N. id enim perli­ It. hæc omnia tiipliei solutione excipi. net ad statum beatitudinis, non ad ejus 1° S. Scriptura. SS. Patres, Concilia, Pon­ essentiam; esi summum bonum radical! tifices, etc. locis citatis, referunt operatio­ 1er, C. In consecutione enim Dei per cla- IN QUO CONSISTAT ESSENTIA LITER FORMALIS BEAT1TLDO. etc. 25 ram ejus visionem continentur tanquam in sessione Dei ut nihil amplius haberet sibi radice omnes perfectiones quæ concurrunt expetendum : ergo. R. Data et non concessa hac hyputhesi ad consummationem etstalum beatitudiiiis. /ns/. 1°. Beatitudo (orni.ilis debet im­ ut po-sibili, V. min. Esset enim iste sanc"s in hae hy|M)ihcsi e—entialiuT beatus, plere omnia justa desideria beati : atqui unica operatio non implet, desiderat enim ejusque mens non minu- quiesceret circa ulterius alias operationes, ut amare Deum hunc altiorctn gradum oblinendum, quam circa impeccabihtatein suam, inamissibiliclare visum, etc. ergo. Jl. D. maj. ut ante. Beatitudo formalis tatem sttæ bealitudinis el corporis sui fu­ debet implere omnia justa desideria beati turam glorificationem, quia certo sciret, vi formaliter vel radicaliter, C. maj. formali- possessionis Dei ut summi boni, deside­ ter, N. maj. Alias sequeretur quod ad rium istius gradus allions esse implendum, beatiludinem essentialem requireretur glo­ sicut alia sua desideria. rificatio corporis cum illam etiam deside­ Omisi hypothesiin, quia non constat esse ret beatus. Unde distincta min. ad sen­ possibilem : nam possessio Dei in patria ium maj. N. conseq. Sufficit ergo ad bea- juxta mensuram meritorum xiæ est ter­ titudinem essentialem quod consequatur minus et ultimus (inis hominis : iu hac hy­ summum bonum, et quod vi hujus conse­ pothesi foret adhuc terminus et ultimus fi­ cutionis contineat radicaliter omnes alias ni- hominis ut supponitur, et non foret, perfectiones ad statum bealitudinis perli­ quia ulterius deberet progredi, quod im­ nentes, sicut essentia hominis non debet plicat. formaliter continere et dare omni? quæ per­ Inst. 4° cum eodem. Formalis miseria linent ad hominem, sed radicaliter tantum non consistit solum in mali possessione , ea præcontinere; essentia enim est id quod si ita loqui fas est, imo nec in dolore; sed primum in re concipitur ut fons el radix insuper requiritur tristitia ex mali posses­ cælerorum. sione orta · unde marty res qui superabunInst. 2° cum perfectore Tournely. Vi­ dabant gaudio m omni tribulatione, non sio, amor fruilivus quo summo bono tan- erant vere miseri : ergo a contrario for­ qnam præsenti voluntas adhæret, et gau­ maliter beati non sunt qui de bono pos­ dium quod est sensus intimus mentis crea­ sesso non gaudent. tae quo sibi ita conscia est se bene esse ut />. /). ant. Formalis miseria complete nihil ultra expetat; hæc, inquam, tria in­ sumpta et quoad statum non consistit so­ grediuntur primario el essentialiter ideam lum in mali po-sessione. C. ant. metaplrybealitudinis formalis : ergo in eis con­ sice sumpta et quoad essentiam, .V. ant. sistit. Quoad id quod additur de sanctis, verum Λ. D. ant. Hæc tria ingrediuntur pri­ est ip-os non fuisse vere miseros in suis mario et essentialiter ideam bealitudinis tribulationibus, quia tribulationes hujus formalis consummata; et quoad -talum, C. mundi non sunt verum malum nec ver-, an| ideam bealitudinis melapliv-ice et miseria sed sola damnatio ex qua na a e-l quoad essemiam sumptai, Λ’. ant. Solu io sequi tri-ti ia, quæ -i miraculose impe­ palet ex jam dictis. di ifur, non obstat quin damnatus -it vere Inst. 5° cum eodem. Supponamus ali­ mi-c essentialiter, licet non consummate. quem e sanctis, sanctum v. g. Pe rum. inst °, .'-i unor fruilivus *eu gaudium Deum possidere in eo gradu in q o eum non c-sei d· ••«'•ittia beatiimlinis, sed tan­ de facto possidet, ita tamen ut sciret sibi tum ejus proptiel is. po—et quis -alicis d quamvi- visio quia anima ejus non ila quiesceret iu po»- i Dei, ul visio præcise , pojsil divuuius «c- DISSERT, π. art. π. 5« parari ab amore, quia sic tantum facit ho­ Deum esset beatus si divinitus impedire· minem videntem Deum ; non tamen visio turresultanlia istarum proprietatum?Quae ut beatitudo est, quia sic essentialiter im­ dabunt responsionem, nos ipsis eam red­ portat amorem fruitivuin, non ut partem demus. Hicq. 28. a. 1.0. — Inst. 6°. Beatitudo essentiæ, sed ut terminum essentialiter formalis consistit in perfectissima unione connotai um. Alii simpliciter concedunt amorem pos­ cum Deo : atqui perfectior estilla unio qua se divinitus separari a visione beatifica : fit peractus intellectus et voluntatis, quam sed utrum tunc videns Deum deberet dici quæ fit per actum solius intellectus: ergo. beatus, dissentiunt. Quidam opinantur di­ /{. D. maj. Beatitudo formalis consistit cendum fore beatum simpliciter et essen­ in perfectissima unione effectiva cum Deo, tialiter, non perfecte et consummate, quia C. maj. affectiva, N. maj. Verum quia is­ careret perfectione sibi debita ; et si infe­ tud argumentum militat etiam contra se­ ras ex hac parte fore miserum, respondent cundam et tertiam conclusionem, accura­ non repugnare aliquem esse simpliciter fe­ tius discutietur infra. licem, et secundum quid miserum. Alii Solvuntur objectiones contra secundam et ter­ putant hunc non dicendum fore simplici­ tiam conclusionem. ter beatum, quamvis habeat id quod essen­ tialiter est beatitudo : quia hæc vox beati­ Obj. 1° auctoritate Patrum (de S. Scrip­ tudo non est imposita ad significandam turis enim jam dictum est). S. Aug. serm. solam essentiam beatitudinis, sed ad signi­ S3, de Tempore, charitatem commendans: ficandam illam ut allectam suis proprieta­ Hæc, impiit,prœmium summum esi sanc­ tibus connaturalibus, quia ex vi et impo­ torum in cado, quia in perenni gaudio sitione sua videtur significare bonum com­ nihil gratius, nihil dulcius habent sancti pletum appetitus satiativum. Neque est no­ perfecto amore Dei; 10 Confess, c. 21 : vum, inquiunt, quod alicujus rei essentia Omnes ipsum gaudium vitam æternuin subjecto insit et tamen illud non denomi­ vocant ;e\ cap. 12: Hæc sola est vitaælcrnet; id autem accidit quando ad denomi­ na gaudt re ad te et de te. S. Ansel. 1.2: nationem requiritur aliquid aliud prater Cur Deus homo, ait, creaturam rationa­ essentiam, puta quod insit secundum no­ lem a Deo faciam esse justam ut /ruen­ tabilem sui aut subjecti partem, vel ali­ do beata sit. S. Chrysosl. horn. 4G. in quid simile : unde aqua, licet essentiam Matth. Voluntas est quæ remuneratur in caloris habeat quando ipsi inest unus aut bono. Ergo. alter gradus caloris, non tamen denomi­ /». triplici solutione jam data ad primam natur calida quandiu manent illi gradus objectionem pracedenlem : 1° SS. Patres remissi. Similiter hoc vocabulum, perfec­ locis laudatis non loqui debeatiludine metum, non semper denominat suum subjec­ taphysice considerata et quoad essentiam tum simpliciter tale, quamvis illi adsint precise, sed de beatiludine perfecta et con­ quæ ad perfectionem essentialem requirun­ summata, seu quoad statum; 2'* beatituditur ; non enim puer aut cascus vocari solet nem essentialem, quæ est visio Dei, posse homo perfectus, licet perfectionem essen­ dici fruitionem, gaudium, delectationem, tialem hominis habeat. Ita doctissimus Svl- non formalilersedcausaliter et radicaliter, vius, qui videtur propendere in hanc sen­ quia ex visione consecutiva summi boni tentiam quam haurit ex Curiel, Tannero, nascuntur amor fruitivus, gaudium et de­ Estio et aliis. Cæterum nihil habent me­ lectatio ; 5° fruitionem non raro sumi pro lius quod respondeant qui nobis hæc ob­ ipsa possessione : et aliquo ex his sensibus jiciunt. Etenim si secundum nos amor optime intelliguntur testimonia Patrum fruitivus sit tantum proprietas beatitudi­ laudata. Sic juxta S. Aug. charitas est sum­ nis, et ideo ab ea separabilis, secundum il­ mum premium sanctorum, vel quia con­ los et alios, satietas, pax, delectatio, secu­ summat et complet beatitudinem essentia­ ritas, perpetuitas, impeccabilitas, etc. sunt lem, vel quia continetur radicaliter in vi­ proprietates beatitudinis, et consequenter, sione quæ est formaliter essentialiter sum­ juxta argumentum, ab ea separabiles .· quæ mum premium. Nihil gratius, nihil dul­ ru igitur utrum qui videret et amaret cius habent sancti perfecto amore Dei; IN QUO CONSISTAT ESSENTIALITER FORMALIS BEATITUDO, etc. 27 quia amor est id quo consummatur et de­ consumma ionem et perfectionem -eu sta­ coratur bealiludo, non tamen id quo ejus tum beatitudinis. At veritas est quod amor essentia coiisisùî ; vel intellige de perlecto nonsil perse formaliter asseciiliviis. unde Dei amore, non formaliter, sed causaliter, B. D. rnin. Assecutio ultimi nuis fit per id esi de clara Dei visione, unde Huit per­ amorem per se immediate, Ν'. mediate per fectus amor ; et sic de cæteris.Hanc autem intellectum, C. Amor itaque seu voluntas esse mentem S. Aug. palet non solum ex per amorem tendit, ponderat in bonum , dictis in secunda probatione terti® conclu­ quaerit illud dum est absens, movelqne po­ sionis, sed ex ipso serm. 55 in objectione tentias ad illius assecutionem et in assecuto laudato , ubi reddens rationem cur sancti quiescit; per se tamen illud non assequi­ nihil dulcius habent perfecto amore Dei, tur, sed secundum affectum tantum illi uni­ ait: Quem quiaprœscntem vident, sua­ tur et per alias potentias assequitur, quod vius diligunt, dulcius fruuntur ipso bo­ generaliter verum est in omni appetitu tam no. Non ergo ipsa dilectio apud S. Aug. innato quam elicito. Sic lapis appetit cen­ est id quo primo et essentialiter Iit adeptio trum. non tamen per appetitum illud lorbeatitudinis, sed id quod ex tali adeptione maliter assequitur, sed per contactum; sic consequitur. Similiter explicandi sunt alii appetitus sensitivus concupiscit bonum Patres laudati. sensibile, non tamen illud per se formaliObj. 2°. Beatitudo formalis essentialiter ter assequitur, sed per sensus, puta per tac­ consistit in perfectissima unione et conse­ tum, visum , auditum. Ergo pariter appe­ cutione Dei ut est ultimus finis : atqui hu­ titus rationalis amat bonum intelligibile.at jusmodi consecutio fit per amorem et per­ non per seipsum immediate, sed per in­ fectius quam per intellectum : ergo. Prob. tellectum consequibile. min. exSS. Aug. et Th. S. Augustinus 8, Neque aliquid amplius evincunt allatæ de Trinit. c. 10. dicit quod amor est junc­ auctoritates SS. Aug. et Th. Quantum ad tura quadam duo aliqua copulans, vel S. Aug. nulla videtur difficultas. Quantum copulare appetens ; in Expositione Epist. ad S. Th. quam constanter teneat et quam Juan, tract. 2 : Si terram diligis, terra invicte probet sententiam nostram, ex dic­ es; si Deum diligis; quid dicam ? Deus tis manifestum relinquitur ; non ergo qu® eris;el 4 Confessionum, c. 6 : Dene qui­ ex ipso objiciuntur eum sensum referunt dam dixit suo amico. Dimidium animæ quem intendunt objicientes. Itaquead pri­ mew. S. Th. infra q. 28, a. 1, probat quod mum, ex q. 28, a. 1, S. Doctor distinguit proprius effectus amoris est unire amantem O. duplicem unionem, unam realem, alte­ cum amato, ex divo Dionysio, c.4, de Divin, ram affectivam, et dicit quod amor causet nomin. ubidicitquod amor est virtus uni- efficient er unionem realem, audi, quia mo­ tiva;et ad 5 concludit quod amor est ma­ vet ad desiderandum et quwrendum pré­ gis unitivus quam cognitio, quia cogni­ sent iam amati quasi sibi convenientis. tio unit secundum similitudinem inten- Secundam unionem, scilicet affectivam, tionalein, amor vero ad ipsam rem re­ facit formaliter, quia ipse amor est ta­ fertur; et in 4 d. 49, q. 1, a. 1. q. 2 ad 5, lis unio et nexus; et hoc ipsum est quod quod per affectum homo perfectius con­ dicimus. Quando ergo dicit ad 5, quod jungitur Deo quam per intellectum ; et amor est magis unitivus quam cognitio, liic.q. 4, a. 5 ad 2. dicit quod ad voluntatem quia cognitio perficitur per hoc quod pertinet comprehensio et delectatio. cognitum unitur cognoscenti secundum Desponderi posset 1°, dato amorem es­ suam similitudinem,sed amor facit quod se per se consecutivum, non esse tamen ipsa res quiv amatur amanti aliquo mo­ consecutis um primario,sed supponere ob­ do uniatur, loquitur de cognitione , quæ jectum jam consecutum per intellectum ; non est ipsa realis unio objecti amatiquam amare enim Deum clare visum, supponit quæritainor, ut contingit quando objectum illum consecutum per visionem, conse- amatum est quid corporeum aut sensibile quentemoHesse bealiludinem essentialem, (‘taliter acquisibile quam per cognitionem. quæ est pruna assecutio ultimi finis, id quem Sic v. g. ex hoc quod avarus cognoscat di­ estera sequuntur, sed addere tantum no­ vitias, non illa unione intellectuali per si­ vum modum assequendi et perlinere ad militudinem auri, quiescit amor, sed aliam -·* es DISSERT. quærit et edicit, rcalcm scilicet per contactmn. Hoc aulem non impedit quominus si objectum amatum non sit aliter acquisibile quam per intellectum, ut est ultimus finis noster nempe Deus prima veritas ali­ ter enim veritas acquiri non potest quam per intelligeniiain et cognitionem), ipsa cognitio sit ipsa realis unio quam quaerit et efficit amor, non per se formaliter sed per intellectum. ✓/d secundum, ex' d. 49, B. ipsismet S. Doctoris\erbis ibidem, quod per affec­ tum homo perfectius Deo conjungitur quam per intellectum, in quantum con­ junctio quæ est per affectum supervenit perfectae conjunctioni quae est per intellec­ tum perficiens (scilicet accidentali ter) el decorans eam ; sed tamen oportet quod prima conjunctio sit semper per intel­ lectum. Unde mirum est h;ec nobis e\' S. Doclore opponi, cum inde juguletur oppo­ sita sententia. Ad tertium, ex q. 4. cit. 7?. iterum ejus verbis ibid, ad 5, quod comprehensio (de qua loquitur ad 2) non est aliqua opera­ tio pra ter visionem, sed quadam habi­ tudo ad finem jam habitum; unde etiam ipsavisiovel res visa quæ pressent ialiter adest,objectum comprehensionis est. Du­ pliciter igitur comprehensio sumi potest, 1° pro ipsa essentiali apprehensione qua res capitur et tenetur, et sic in subjecta materia est ipsa visio qua res intelligibilis apprehenditur et possidetur; 2° pro per­ fectione consecuta ad istam apprehensio­ nem, quatenus re jam habita aliqui® utitur el fruitur (anquam sua ; et ista comprehen­ sio,quæ nihil aliud est quam fruitio, perti­ net ad voluntatem, et de illa bene dicit S. Doctor quod non est aliqua operatio prae­ ter visionem. Uno verbo, comprehensio perlinetad voluntatem non elictive, sed ob­ jective, quia est objectum fruitionis quæ est actus voluntatis. Inst. 1°. Dens ut beatiludo objectiva est suminum bonum et ultimus linis : atqui bonum el linis est objectum vohintalis : ergo acquiritur et | ossidelur per actum volun­ tatis. Pat t consequentia, quia actus el objectum sunt ejusdem potentia;. /i. D. min. Bonum el linis ut appetibilis est objet ti nr voluntatis, ('. min. i.l asM·quUiili®, ÏV. min. \ lias omne quod appe­ timus ut bonum, per ipsum appetitum as- IT. ART. IT. ( sequeremur : quod quam falsum sit, patel ” ‘ I ex dictis, et omnium experientia. I lust. 2°. Voluntas per amorem tendit in Deum nt consequibilem : ergo. Prob, ant. Per amorem meretur illum : ergo. B. I), ant. niante. Voluntas per amo­ rem tendit in Deum ut consequibilem per se immediate, V. ant. ut consequibilem mediate per intellectum, C. ant. Solutio patet ex dictis. Inst.fr». Ejus est potentiæ assequi ter­ minum cujus est tendere in illum : sic v. g. per motum quo tendimus in terminum al­ ienationis aut motus localis, illum assequi­ mur: atqui voluntas per amorem tendit in Deum : ergo. B. D. maj. Ejus est potentiæ assequi ter­ minum cujus est tendere in illum tenden­ tia exect’tiva, C. maj. tendentia affectiva tantum, seu intentiva, N. maj. et distinc­ ta min. ad sens. maj. N. conseq. Veram est ergo quod quando potentia tendit ad terminum in exeeutione et in ipso fieri, ipsa etiam sit assecutiva termini, quia sic tendere est acquirere, et talis terminatio est acquisitio ; at si tendentia sit solum quoad affectum et intentionem, ut in vo­ luntate, bene stat, imo sic debet esse quod assecutio pertineat ad aliam potentiam,cu­ jus actualionem el implelionem voluntas desiderat ; quia ibi debet esse assecutio ubi desideratur perfectio: et quia creatura in­ tellectualis in ipsa intellectualitate indiget perfici tanquam in eo quod magis intimum, proprium et summum est, ideo in intellec­ tu debet esse assecutio ultimæ et inaximæ perfectionis quæ est finis ejus. Inst. 4°. Beatiludo nostra formalis est assecutio Dei sub ratione summi boni et ultimi linis : atqui intellectus non assequi­ tur Deum sub ratione boni et finis, id enim est proprium objectum voluntatis, sed sub ratione veri tantum : ergo. B. D, maj. Beatiludo nostra formalis est assecutio Dei sub ratione boni et ultimi li­ nis ut appetibilis, allicientis, et moventis affective, V. maj. sic est objectum volun­ tatis; est assecutio sub ratione boni et linis ut pra-sentis et realiler possessi, C. maj. et diAinctione applicata min. N conseq. Beatiludo enim non consistit in appeten­ do, sed in possidendo bonum; unde actus quoconstiliiiinur beati non debet respicere bonum ut appetibile,sedutpossessum. Vel IN QUO CONSISTAT ESSENTIALITER FORMALIS BEATITUDO, etc. 29 aliter, quod In idem redit, D. maj. Beati­ fini, quæ conjunctio fit per intellectum, ut tude nostra formalis est assecutio Dei sub probatum est. ratione bwiii et linis, ly importante ra­ Inces. Visio seu cognitio pecuniæ non tionem sub qua attingitur, .V. maj. ly sub, est consecutio aut posses?» υ pecuniæ : er­ importante rationem qua attingitur, C. go visio Dei non est consecutio aut posses­ maj. c( ad hunc sensum dishni ta mino­ sio Dei. re, N. conseq. Quamvis ergo intellectus /I. V. conseq. Disparitas est quod cum non attingat Deum formaliter sub ratione pecunia non videatur aut cognoscatur im­ boni et linis allicientis et finalisanlis,attin­ mediate in se, sed mediantibus speciebus, git tamen ipsam rationem boni et finis; ejus visio seu cognitio non facit eam oculo distinguit enim inter verum et bonum: er­ vel intellectui immediate praesentem. Deus go attingit rationem boni. Item voluntas vero immediate in se sine speciebus cognon fertur in bonum nisi prout ipsi proponi­ noscilurab intellectu bealo, ut diximus in tur ab intellectu ; ergo intellectus attingit i p. unde illi immediate fil præsens et bonum et boc suflicit ad formalem beali- unitur. tudinenuad eam enim non requirilurquod Obj. 5. Beatiludo formalis consistit es­ objectum beatificans et satians acquiratur sentialiter in perfectissima operatione na­ et possideatur sub omni ratione, sed suffi­ tura intellectualis, ut dictum est: atqui cit quod re ipsa habeatur. Sic v. g. avarus actus voluntatis est perfectior actu intel­ appetit divitias sub ratione boni, et tamen lectus : ergo. Prob. min. Voluntas est po­ cas tactu assequitur, non sub ratione boni, tentia perfectior intellectu ; ergo ejus actus sed sub ratione tangibilis ; sic curiosus ap­ est perfectior actu intellectus, Prob. ant. petit videre pulchrum objectum sub ratio­ Illa potentia est perfectior cujus objectum ne boni, et tamen illud visu assequitur non est perfectius, virtus eflicarior et proprie­ sub ratione boni, sed sub ratione colorati tas prastantior : atqui objectum voluntatis lucidi; sed quia uterque assequitur id quod est perfectius quam objectum intellectus; bonum est aut reputat bonum, ejusmodi illud enim dicit ordinem ad existentiam assecutio est appetitus satiati va el ejus fe­ quæ est ultima rei perfectio, istud autem licitas in quantum esse potest. abstrahit ab existentia; voluntas movet in­ Inst. 5°. Beatiludo formalis est id quod tellectum in genere causæ efficientis, non inter intrinseca est maxime volendum et intellectus voluntatem, el tandem libertas amabile, sicut beatiludo objectiva est id est proprietas voluntatis, non intellectus: quod inter extrinseca est maxime volen­ ergo. dum . atqui actus voluntatis es: inter in­ Λ. 1° Dato actum voluntatis esse ope­ trinseca maxime volendus .· ergo. Prob. rationem perfectissimam in ratione entis, min.Voluntas plus appetii actum proprium non ideo esset beatiludo formabs, quod mteueetus tem suppositi est real i ter conjungi ultimo attingat etiam exis’entiam non rxerciiam, REV. EMMETT MURPHY St BERNARD’S SEMINAR* PdCMFOTR N Vi SO DISSERT. Π. ART II. sed signatam et in ratione quidditatis. Ad | ruhinorum, qui dicitur a perfectionescien. secundam : licet voluntas moveat intellec­ tiæ. 4° Vîmo Dei ordinatur ad ejus amo­ tum in genere causæ efficientis et quoad rem, juxta illud S. \nselrni,l. 2. Cur Deui exercitium, movetur tamen ab intellectu homo, cap. 1 : /lectus ordo est cognoscen quoad specificationem et in genere causæ ut diligamus, perversus autem diligert finalis per propositionem objecti; iste au­ ut cognoscamus : atqui quod ordinaturad tem modus movendi est nobilior quia no­ aliud, imperfectius est co ad quod ordina­ bilius est dirigere opus quam illud exequi. tur : ergo. 5° Quod posterius est genera­ Ad tertiam : quamvis libertas formalis sit tione, perfectius est; natura enim semper involuntate, radicatis est in intellectu per ab imperfectioribus incipit : atqui amor judicium rationis ; causa autem est nobi­ etiam patriae est posterior visione, siqui­ lior effectu et radix fructu. Insuper, dato dem amor supponat cognitionem : ergo. quod libertas sit perfectior necessitate in Confirmatur. Beatitudo essentialis est quid esse moris, non tamen in esse physico , ultimum · atqui actus voluntatis, scilicet alioquin operationes Dei ad extra quibus amor fruitivus, est ultima operatio in bea­ producit creaturas, forent perfectiores ope­ tis : ergo. 6° Tandem illud est melius curationibus ejus immanentibus et ad intra jusoppositum est pejus; nam, utdicit Arisquibus seipsum intelligit et diligit; illæ tot. 7 Edi. pessimum opponitur optimo: enim sunt liberæ,non istæ. Adde quod amor atqui odium Dei quod opponitur charitati, beatificus de quo hic est quæstio, sit ne­ est pejus carentia visionis Dei quæ oppo­ cessarius : unde ex parte libertatis non nitur visioni : ergo charitas est melior vi­ præeminet visioni. Hoc argumentum fu­ sione. sius tractant nostri Thomistæ in Physica, /I. N. ant. ad primam probat. N. vide sit lubet. conseq. ad probat. N. ant. universaliter Inst. Saltem amor Dei est perfectior vi­ sumptum. Contingit enim quod genus im­ sione Dei ·. ergo. Prob. ant. multipliciter. perfectius contrahatur per speciem perfec­ 1° Charitas est perfectior fide, juxta illud tiorem specie alterius generis perfectioris: Pauli 1 Cor. 15 : Nunc autem manent fi­ sic corpus incorruptibile, ut cadum, genedes, spes, charitas, tria ture, major au­ rice sumptum est perfectius corruptibili, tem horum est charitas : ergo est etiam et tamen corruptibile contrahitur per dif­ perfectior visione beatifica. Prob. conseq. ferentias viventis et rationalis quæ sunt Species generis imperfectioris non potest perfectioresdilferentiiscœlorum; cujus ra­ praecellere speciei generis perfectioris, et tio est, quia genus est totum potentiate, ideo dicimus quod cœhim, quantumvis no­ non continens actu differentias,sed poten­ bile secundum speciem , sit vilius musca , tia tantum, assimilalurque inateriæ iti or­ quia genus viventis est perfectius non vi­ dine ad formas : unde sicut materia im­ vente: ergo si charitas, quæ est species per­ perfectior potest acluari per formam per­ tinens ad genus volitivum, sit perfectior fectiorem , ut patet in materia sublimari fide, quæ pertinet ad genus intellectivum, quæ est imperfectior cœlesti, et tamen ac­ genus volitivum est perfectius intellectivo; tuator per formas perfectiores; ita genus consequenter omnis actus voluntatis, per­ imperfectius potest contrahi per differen­ fectior quolibet actu intellectus : ergo ex tias perfectiores. Ex hoc ergo quod chari­ praecellentia charilatis supra fidem recte tas sil perfectior fide tenebris involuta, ma­ colligitur praecellentia amoris beatifici su­ le infertur quod genus volitivum sit per­ pra visionem beatificam. 2°S. Th. 1 p. q. fectius intellectivo, et consequenter quod 82, a. 5, docet quod, licet cognitio eorum charitas sit perfectior visione clara Dei. .-/i/ secundam probationem, fi. S. Thoquæ infra nos sunt sit perfectior eorum amore, tamen amor eorum quæ -upra nos main loqui de amore et cognitione secun­ sunt sit perfectior eorum cognitione; ex dum statum viæ, in quo amor rerum su­ quo infert quod amor Dei sit melior quam periorum secundum quid „-1 perfectior ea­ ejus cognitio, et e contra quod cogni io r-· rum cognitione quia amor fertur in res rum corporalium sit melior quam earum '•uni in se, eaiim autem cognitio in via, amor. 3» Ordo Seraphiimruin, qui dicitur non attingit illas ut sum in se, sed per spe­ ab ardore chantatis, praecedit ordinem Che- cies haustas a materialibus, quæ ideo non IN QUO CONSISTAT ESSENTIALITER 70RMALIS BEATITUDO , etc. 51 représentant res superiores ut sunt in se, Cajetano de amore et cognitione viæ, in vtl secundum similitudinem materialium qua verum est quod cognitio Dei ordi­ a limbus sunt liaustæ : et hac ratione amor netur ad amorem , ut ad finem non ulti­ reniui suDcriorum est perfectior earum mum, sed proximum quo tanquam merito (uiiilionv· At vero in patria intellectus ad finem ultimum progredimur. Sed in non cognoscit Deum [»er speciem, sed ut patria beatus non videt clare Deum , nec N in se. cum possidet ut amet; sed ex eo quod vi­ id hrüani, B. similiter Seraphim et deat eum clare, cumque possideat, ipsum Cbi nibiin denominatos fuisse ab amore et amat et ardentius amat coque fruitur, cognitione viæ .· unde Auctor, 1 p.q. 109, quamvis ulterius per charitatcm , quæ est a. i, dicit damones al quando fuisse in amor amicitiæ, et se et suam visionem seu ord nibus angelorum, sed ab eis exci- beatitudinem referat ad Deum propter se uifff.X el, ut alii dicunt, SeraphimetChe- dilectum. Verum amor quo appetimus vi­ nibun denominantur non ab amore pro­ sionem Dei, non est amor amicitiæ, sed prio et scien ia propria, sed a ministerio concupiscenti#; appetimus enim illam no­ et influxu quem habent in alios : influunt bis ut bonum nostrum, non ut bonum Dei. utriii Seraphim amorem. Cherubini scien­ Ad quintam, D. maj. Quod est poste­ tiam non beatam, sed infusam per revela­ rius generatione ante rem constitutam et tionem extra verbum : cognitio autem Dei tanquam dispositio ad illam est perfectius, extra verbum, cum sit per effectus cl ut C. maj. quia dispositiones ad constitutio­ btin se, est secundum quid imperfectior nem rei eo sunt perfectiores quo constitu­ amore beato. tioni rei sunt propinquiores, et hæ sunt /rf quartam , D. maj. Visio Dei ordi­ posteriores generatione; quia , ut dictum natur ad ejus amorem ut causa ad effec­ est, natura sicut a remotioribus ita ab im­ tum, vel essentia ad proprietatem, C. maj. perfectioribus dispositionibus incipit.Quod ut medium ad finem, iV.maj. et distinc­ est posterius generatione, post rein cons­ tione applicata min. N. cons. Nec aliud titutam tanquam proprietas sequens ad il­ vult S. Anselmus. Cum enim sit talis ordo lam, est perfectius. N. maj. quia post rem inter intellectum et voluntatem ut prior constitutam, quod est posterius generatio­ «itintellectus, deinde sequatur voluntas, ne, est ab essentia remotius et ideo imper­ perversus ordo foret amare ad intelligcn- fectius : unde intellectus qui prius dima­ dmn, rectus mtelligere ad amandum. ly nat ab essentia , et eo mediante voluntas, ad, dicente habitudinem causa·, ad effec­ est voluntate perfectior. tum, non medii ad finem aut ejus conse­ Ad confirmationem similiter, D. maj. cutionem. Beatitudo formalis est quid ultimum sim­ Si dicas : Visio ordinatur ad amorem . pliciter ct per modum consecutionis, C. ut perfeciibile ad perfectionem : atqui per- est quid ultimum secundum quid et per fectibile ordinatur ad perfectionem, ut me­ modum complementi et proprietatis, .V. dium ad finem '· ergo. Ii. D. maj. Visio Solutio palet ex dictis. ordinatur ad amorem ut perfectibile ad Ad sextam , Ii. hoc argumentum nimis lerfeclionem accidentalem, C. essentia- probare : ex eo enim, si quid probet, se­ em, N. et ad hunc sensum D. min. A. quitur actum cujusvis virtutis etiam infi­ conteq Itaque perfectio essentialis rem ma· esse perfectiorem et meliorem visione constituens in esse, se habet ad illam ut Dei, cum oppositum hujus virtutis, scili­ finem ad medium; at perfectio accidenta­ cet vitium, sit pejus carentia visionis divi­ li-supponens rem essentialiter constitu­ na·. Istud ergo principium ex Aristotele tam, e contra se habet ad illam ut medium desumptum, intelligendum est in esse mo­ ad finem nor consequendum sed exornan­ rali non in esse physico, in quo privatio dum, ut patet in omnibus proprietatibus visionis Dei est pessima et pejor odio Dei quæ perficiunt accidentaliter essentiam ex utpote privatio ultimæ perfectionis horni qua fluunt perfectione quam ex illamet nis constituens ejus damnationem. Sed et lauriuut et ad quam ordinantur ut ad fi­ dato hoc principium currere etiam in esse physico neganda est consequentia. quu lem condecorandum. Ittest etiam intelligi. S. Anselmus cum comparatio amoris et visionis quoad sua DISSERT. II. ART. 111. opposita , scilicet odium Dei et privatio­ I » opinio esset utcumque tolerabilis, si ali· nem visioni*, non recte instruitur, cum » quæ deliciæ spirituales in illn sabbato non sit opposi io in eodein genere : odium ■» alfutiira· sanctis per praesentiam Domini enim De' opponitur amori contrarie ca­ » crederentur. >» rentia vi-ionis opponi ur visioni privative; Hujus erroris auctores fuerunt Cerin­ et id> Apocal. en» inmtebantnr, ait : « Quæ ‘22, dicitur : In resurrectione neque nu~ 52 UTRUM ANTM/E JUSTORUM CORPORIBUS SOLUTÆ,, etc. bait neque nubentur, sed erunt sicut an- | » et clausit, et signavit super illum, ut non ÿc/i Dei · ergo Christi regnum corn sanctis » seducat amplius gentes , donec consumnon erit in voluptatibus carnalibus etsi » mentur mille anni : et post hæc -qiortel moderatis. 2° Regnum Christi futurum » illum solvi modico tempore. Et vidi set ternum Angelu* vaticinatur, Luc.cap. 1 : » des, et sederunt super eas, et judicium Regnabit in domo Jacob in adcrnum, et n datum est illis; cl animas decollatorum regni ejus non erit finis ; et Malth. 24 et » propter testimonium J esu et propterver25 in extremo judicio , Sicut reprobi mit­ » bum Dei, et qui non adoraverunt bestuntur in gehennam ælernam , ita sancti » tiam neque imaginem ejus, nec accepeinvitantur in regnum ælernum ·* quod et » runt characterem ejus in frontibus aut in definivit Ecclesia in concil. Constantino- <> manibus suis ; et vixerunt et regnaverunt pol. his verbis Symboli : Cujus regni non » cum Christo mille annis. Hæc est resur i il finis. Ergo regnum Christi cum sanc­ » rectio prima. Beatus et sanctus qui habe. ti? no» (st circumscribendum mille annis. » pariem in resurrectione prima in bis Probatur 2° ex Patribus qui hunc er­ » secunda mors potestatem non Labet; sed rorem oppugnarunt. 1° Ex Caio peranti- » erunt sacerdotes Dei et Chi isti, cl reguo scriplore apud Euseb. iib. 5, c. 22. » nabunt cum illo mille annis. Et cum con·.■ Ex S. Dionvs. « Alexand. lib. de Pro- ·> summali fuerim mille anni, subetur Samissionibus. 5° Ex Euseb. Iib. 3 , cit. c. » lanas de carcere suo, et exibit, et sedu.5, ubi de S. Papiæ Commentarii? agens » cel gentes quæ sunt super quatuor angiidicit ; ■ Quæ peregrinas quasdam Serva- » Io* terra·., Gog et Magog, etc. > Atqui ■ loris parabolas et novas ejus doctrinas, illud ipsum est regnum Millenariorum er_o. aliaque nonuullacommentitiis fabulis re/t. A. subswnptum. Quia nulla Iit ibi ■ ferta continent : in quibus asserit reg- mentio neque legis , neque circumcisionis • iiuiii Christi, post univers® carnis a revis iscendæ, neque templi llierosolimiiani ■ mortuis resurrectionem , mille annos restaurandi. ut commentus est Cerinthus, I » Iminano et corporeo more in terra hac neque voluptatum corporearum etiam mo­ • continuatum et stabilitum fore. Quæ qui- del alarum . ut fabulatus est Papias. Itaque • dem dogmata ciedo eum propterea ex- intelligitur ille locus \ pocaly psis de regno I · cepisse, quod Aposlolicas interprelatio- spirituali quod justi agunt et agent c· m • nes quæ ab illis essent arcanis liguris cl Christo loto illo intervallo quod intercedit » parabolis subobscuris exposita;, male in* a morte Christi usque ad adventum Anti­ • tellexbsel. >· Ex b. Hieron. in piafat. christ! : ita ut mille annos, inquit S. Aug. lib. IS Comment, in Isai. Ex S. Epiph. Iib. 20 de Civ. c. 7, pro omnibus an us Iiæres. 77, hunc errorem ab Apollinari hujus su culi posuit, ut pei ferto numero suscitatum refellente. 6° Ex S. Aug. Iib. notaretur ipsa plenitudo temporis, juxta I 2D de Civit, cap. 7, ubi fatetur se aliquan­ phrasim S. Scriptura· solemmm qu® mul­ do fuisse hujus sententite. titudinem maximam et indetimlam sæpe Probatur 5° ratione. Fictilium est mil numero millenario designat, secundum lenarium Christi regnum in terris cum illud Psal 104 : Memor fuit in sicculum saucii? post generale judicium, si saucii testamenti sui, verbi quod mandacit in i suum a morte dum plene purgati sunt, mille generationes , id est in multas geconsequantur incudo claram Dei visionem, ; neraiiones; item Psal. 89. et Job. 9. To­ et:u eobealiludinem summam, inamissi­ tum hunc locum ad sensum datum inter­ bilem et ælernam : atqui sic est, ut pro­ pretatur S. Aug. loc. cit. et illustrissimus babitur conclusione sequenti : ergo. Bossiietius in Exposit. Apocalypsis,cap. 2. i Ob] t° celebrem et obscurum Apocaly­ Videsis. psis locum cap. 20, ubi hæc. habentur. <· Et obj. 2° et urgebis auctoritates plurium • vidi angelum descendentem de coelo, ha- Patrum trium priorum sæcnlorum, Justini, » beuteiii elavem Xbyssi, et catenam mag- Irenæi, Tertulliani, Lactantii,SeveriSul• nam in manu sua . et apprehendit Dra- pilii, et aliorum (pii millenarium Christi « tonem, serpentem antiquum, qui est regnum propugnarunt ·. ergo. » diabolus et Satanas, et ligavit eum per H. laudatos Patres, ut jam dixi, fuisse » Mille annos, et misit eum in Abyssum, deceptos apocryphis sermonibus Doimui S Bill. t. IV. DISSERT. II. ART. Ill M ouoe Papias ex quibusdam male intellectis Dico 2°. Animæ justorum corporibus *o traditionibus oralibus Apostolorum con­ lutæ et plene purgatæsiatiinconsequuntur scripserat : at ubi innotuit hos sermones suam bealitudinem, claram scilicet et fa­ essesupposititios, statim omnes Patres hanc cialem visionem Dei. de millenario Christi regno opinionem im­ Est nunc de fide decisa in concil. Flo­ pugnarunt. rent. sess. ultima, ubi dicitur, animai Inst. Juxta Tertull. de Prascnp. næret. corporibus exutas et purgatas incudum c. 51 : Id est Dominicum et verum quod mox recipi, et intueri clare Deum unum est prius traditum, id autem ‘.xlraneum et trinum sicuti est. Idem antea defini­ et falsum quod est posterius immissum: verat Benedicius XII, Joannis XXII suc­ atqui opinio de millenarioChristi regno cum cessor, atque contrarium declaraverat liæsanctis prius tradita est, cum eam asserue­ reticum, decretali Benedictus Deus. rint Patres trium priorum sæculorum: ergo. Hanc veritatem aperte indicat Apost.ad Λ. N. inin.ljuvA censetur illud traditum, Philip. 1, dum dicit : Cupio dissolvi el seu habere vim traditionis, quod semper, esse cum Christo : fuisset namque inutile quod ubique, quod ab omnibus traditum hoc desiderium Apostoli, si non speraret est ,ul ait Vincentius Lirin, in Commonit. sestatim a morte visurum Deum. Sententia autem de millenario Christi regno Idem docent SS. Patres, Fulgentius cum sanctis , nec semper, nec ubique, nec serm. de S. Steph. Hodie miles de taber­ ab omnibus tradita est iribus prioribusEc- naculo corporis exiens, triumphator clesiæ sæcuhs, siquidem Caius antiquissi­ migravit ad cœlum.Cyprianus, libelload mus scriptor secundi aut saltem tertii sæculi, Fortunat, c. 12. ait martyres claudere in et S. DionysiusAlexand.qui florebat circa momento oculos quibus homines videan­ medium tertii sæculi, illam opugnaverint, tur et mundu^, et aperire eosdem statim et ipseS. Justinus martyr,hujus sententiæ ut Deus videatur el Christus. Greg.supatronus, m dialogo cum Tryphone testa­ per 4 Psal. pœnil. Bcatiludo et animabili tur multos qui pie chrislianeque senti ’ent sanctorum ante resurrectionem tribui­ huic sententiæ luisse refragatos; verba ejus tur, et corporibus nihilominus post ju­ eunt · « Won eo sum miseriæ redactus, o dicium. SimiliterS. Ghrysost. hom.io.in2 • Trypho, ut aha quam sentiam loquar : ad Cor.S. \mbros. lib. 10, m Luc. S. Aug. » confessus sum tibi et antea me quidem et in Psal. 119, el alii. Ecclesiam autem iu > alios plures eadem mecuin sentientes ar- ea semper fuisse sententia ex eo constat, » bitrari, id sicut plane scitis futurum; quod ab omni retro tempore diem mortis » mullos vero etiam qui puræ piæque sunt sanctorum semper vocaveritet vocet nata­ ■ Christianoi um sententiæ, hoc non agnos- lem , quia tunc nascuntur ad vitam glonæ. Batione suadetur. Animæ sanctorum “ cere tibi significavi. » Hunc locum a Joeepho Mede, hæretico protestante, fuisse quibus nihil purgandum restat, habent depravatum, observat illustrissimus Bos- meritum gloriæ, neque est aliquid quod ipsas impediat aut retardet a consequenda suetius in Expositione Apocal. c. 20 (Jbj. 3°. illud Matth. 26 : Non bibam gloria ergo sine fundamento dicitur dif­ amodo de hoc genimine vilis usque in ferenda in diem judicii. Jnt. pro prima diem illum cum illud bibam vobiscum parte constat; probatur pro secunda novum in regno Patris met: ergo m reg parte. Si esset aliquod impeduneutumi|>no Christi deliriis corporalibus cibi et po sas retardans a consequenda gloria vel es­ tus perfruentur sancti. · set ex parte coeli quod nondum esset aper­ B. N. conseq. Quia illa verba, sicut alia tum . vel ex parte corporis quod foret ne­ S. Scriptura loca in quibus fit mentio de cessarium ad visionem beatificam : — 5. p. cibo et potu, mystice sunt intelligenda de q. 49. a. 5. ad 4. — non primum, quia spiritualium deliciarum finitione. Vel, ut Christus ascendens in cœlum illud nobis interpretatur('hrys'jsi.λ verba referenda reseravit ; —Hic q. 5. a. S. o. — non se­ sunt ad tempus quod inter i“>-urreciion- exordio Ecclesiæ obierunt : Domine... li­ [letii uniri corpori et operari in illo,non erit bera anvnas omn-um fidelium defuncto­ compleiael omnibus muneris absoluta bea- rum de pomis inferni · ergo Λ. V. ant id probat. V. conteq Sic titudo, nisi in resurrectione generali, in quaiotus homOiCt quoad animam ct quoad enim orat Ecclesia quia cum «a iat Deo nihil essr praeteritum ne- futurum, agit coquis, beatificabitur. Ubj. i°. S. Scriptura pluribus in locis quasi fideles isti actu obit « m . sicut in \dtestatur beatiludinem essentialem, quæ est ventu cantat expectando adventum Chris­ merces bonorum operum, reservari in diem ti, licet venerit. Inst. 2°. Si mortui statim praemientur indicii ergo. Probatur ant. 1° Mattii. 23, ubi describitur judicium universale, dici­ ac sunt purgati, non expectata resurrec­ tur : Ibunt mali in supplicium alter num, tione, non esset superfluum pro ip>is ora­ ju'ti autem in citam trlcrnam. 2 Apost. re, etiamsi nulla esset spes resui rectioni·», 2 Timoli). 4 : .Reposita est mihi corona atqui 2 Machab. 12 dicitur : Msi enim eos justitia’, quam reddet mihi Dominus in qui ceciderant re arrecturo> speraret, illa die justus judex 5° Apoc.il. 6 : ATdi superfluum videretur et vanum orare sublus altare animas interfectorum pro­ pro mortuis : ergo. fla verbum Dei, el dictum est illis ut //. D. maj. Si mortui, etc. non foret su­ requiescerent adhuc modicum tempus, perfluum pro ipsis orare, etiamsi nulla es­ donec compleantur conservi eorum ; hoc set spes resurrectionis corporalis, transeat est, ut expectent tempus resurrectionis et maj. etiamsi nulla esset spes resurrectio­ generalis judicii in quo, electorum nu- nis a flammis purgantibus ad beatam et mero completo, omnessimul recipient mer- aeternam vitam, N. maj. De hac autem se­ cedem. 4° Denarius evangelicus solvitur cunda resurrectione loquitur S. Scriptura. tantum sub vesperam, Mattii. 20 atqui Non enim est spes nisi de bono, et ideo per denarium intelligitur beatiludo, per sola resurrectio justorum ad vitam beatam speratur, resurrectio autem impiorum ad vesperam finis mundi : ergo. R. D. ant. Beatitudo essentialis reser­ supplicium non speratur, sed creditur. Obj. 2°. Joannes XXII definivit contra­ vatur in diem judicii, ut absolute confera­ tur, N. ant. ut conferatur solemniter cum rium nostrae conclusioni : ergo. Pro solu­ publico honore et manifestatione bo&jrmn tione hujus objectionis, vide Digressionem operum. C, ant. Item reservatur in diem historicam, in calce hujus dissertationis: judicii, ut conferatur animæ, N. ut confe­ ARTICULUS IV. ratur toti homini. C. Et hoc alterutro sen­ Dc proprietatibus beatitudinis. su intelligitur primum testimonium. Ad ttcundum, Apostolus loquitur de die mor­ Essentiam sequuntur proprietates. Bea­ tis suæ de quo praemiserat · Tempus reso­ titudinis essentialis proprietates sunt prae­ lutionis mere instat. Ad tertium, intelli- sertim amor, impeccabili i as el perpetuitas, gilurde desiderio animæ ad corpus, quod seu inamissibilitas De quibus sequenti­ complebitur in resurrectione , cum totus bus 5$ dicemus. homo beatificabitur. Interim autem ani­ § I. — Utrum vident* beam illum nr< charto mas sanctas beatitudine essentiali esse do amnii, necessitate quoad e urcUium ’ natas, constat ex eodem loco, ubi dicitur Data· sunt illis singular stola· albœ. Per Nota est distinctio ncressiiati* n> neces­ nolam autem intelligunt Patres beatitudi- sitatem quoad specificationem, ei necessi­ nein essentialem. Et cap. 7 seq. dicuntur tatem quoad exercitium Necessitas |uoad esse ante thronum Dei. Ad quartum. N. specificationem esi. qua qui·» poo un­ min. pro secunda parte, quia per vespe­ dem suspende e actum t irc pi b n ram finis vitæ cujuslibet in vinea Domini jcctuin ; rmi- ring· ut non Milum a I oro defunctis sic orat pro iis etiam qui ab actum talis speciei si velit agere, sed ad DE PROPRIETATIBUS BEATITUDINTS. DISSERT. IL ART. IV utjam dixi, motus in centrum eet a lapide 1er» .· quæ ratio verificari tantum potest Solvuntur objectiones. ifroun agere; ita ut non possit actum sus­ I pro hac vita, non de clara Dei visione in et palea loto conatu , et tamen major est pendere, nec ab illo cessare. De hac ne­ obj. 1°. Munus objecti non est moven patria, a qua quis oculum mentis divertere impetus in lapide quam in j al^a. cessitate hic est quaestio. Certo enim con­ quoad exercitium, sed tantum quoad epenon potest, cum sit ælerna et immutabilis, Ad id quod additur,unum beatum posse stat beatum non posse odisse Deum clare cilicationem, quia motio quoad exercitius ut docet ipsemet S. Doctor. desiderare gradum superiorem, negandum visum ut est in se, cum in eo non possit est causæ efficientis et impellentis; objec­ Inst. I». Juxta S. Aug. in Enchyrid. c. est id fieri, quia unusquisque beatus est apparere ratio mali, subinderpie neces- tum autem non habet rationem causæ effi­ 105. Poluntas non est, aut libera est · sua sorte contentus et plene satiatus , ex sitari ad ejus amorem, necessitate specifi­ cientis, sed formalis tantum, quatenus dï ergo onmis ejus actus est liber. eo quod assecutio ultimi finis et summi cationis speciem actui : ergo Deus clare visus noa Λ. N. conseq. seu D. Ergo omnis actus boni satiei appetitum ratione substanti», Dico. Visionem beatificam sequitur fe­ nécessitât ad amorem quoad exercitium. voluntatis, ut liberae , est liber, C. ut na­ quia est summum bonum possessum, non lix amandi necessitas, etiam quoad exerci­ Unde S. Th. infra q. 10, a. 2 0, dicit : Fotura est, N. Non ergo ex hoc quod volun­ ratione modi quo datur magis vel ininus tium. Est communior contra Scolistas. hintas movetur dupliciter, uno ηιοάι tas sit libera , sequitur quod in omni suo intense, sicut alimentum ratione su» sub­ Probatur. Tunc est necessitas exercitii, quoad exercitium, alio modo quantum actu sit libera , neque hoc dixit S. Aug. stanti» satiat stomachum , non ex modo quando non remanet in voluntate facultas ad specificationem actus quœ est in olsed sufficit quod sit libera in aliquo comedendi aut digerendi magis vel minus suspendendi actum : atqui in conspectu jecto. Primo ergo modo voluntas a nul­ suo actu. Sicut ex hoc quod intellectus intense. Praefigitur autem modus a Deo Dei clare visi non remanet in beatis facul­ lo objecfo ex necessitate movetur,potat noster sit discursivus, non sequitur quod unicuique juxta mensuram charitatis et gra­ tas suspendendi amorem erga illum : ergo. enim aliquis de quocumque objecto non in omni suo actu discurrat ; discurrit enim ti» quam habuit in termino vit», et majo­ Probatur min. Tunc non remanet in vo­ cogitare, et per consequens neque ach tantum circa conclusiones, non circa prin­ rem non desiderat, quia major illi non luntate facultas suspendendi actum, dum velle illud. cipia. Potest etiam dici quod S. Augusti­ debetur. Sicut qui minus famet et minus non remanet indifferentia judicii circa il­ B. D. consequens. Ergo Deus clare vi­ nus loquatur de libertate a coactione , ul manducat,nt alicubi dicit S. Th. non plus lum actum; voluntas enim est potentia cæ- sus non nécessitât ad amorem quoad exer­ ipsi familiare est .· quæ libertas comitatur desiderat et æque saliatur ac ille qui plus ca sequens ductum intellectus, in cujus citium, immediate vi et ex formalitate ob­ voluntatem in omni suo actu ; non enim famet et plus manducat. Item parvus homo indifferentia radicatur ejus libertas : atqui jecti, C.conseq. mediate et ex natura ipsim potest cogi voluntas in actibus suis elici­ breviori veste est contentus . nec amplio­ in conspectu Dei clare visi non remanet voluntatis, N. conseq. Explicatur. Nttis, ul dicam infra. rem desiderat, qualem habetalter grandior. indifferentia judicii circa ipsum et ejus rum est quod objectum vi et ratione ob­ Inst. 2°. Actus necessarius non potest Inst. 5°. Amor patri» est idem ac amor amorem exercendum : ergo. Prob. min. Per jecti praecise, non habeat nisi determinare crescere ; cum enim necessario emanata vi» : atqui amor vi» est liber : ergo. claram Dei visionem intellectus proponit voluntatem ad speciem actus; sed volun­ voluntate, loto conatu emanat : atqui amor B. D. maj. Amor patri» est idem ac Deum voluntati ut summum bonum sum­ tatis dispositio et natura est, quod si ob­ est intensior in uno beato quam in alio et amor viæ. et eodem modo regulatus, .V. me amabile, ejus amorem ul tanti ac infi­ jectum ipsi proponatur sine indifferentia, qui inferior est in amore potest desiderare maj. et diverso modo regulatus, C. maj. niti boni complexum et fruitionem ; nec adæquans et implens omnem ejus capaci­ gradum altiorem : ergo. Amor enim vi» dirigitur et originator a aliter repraesentare potest, quia est immu­ tatem, necessario feratur in illud. Est enim Λ. N. ant. cujus falsitas patet in moli­ judicio et dictamine indifferenti; in patria nis ab orrore; ita ut neque in objecto, ne­ voluntas, potentia naturalis et libera : agit bus tum naturalibus , tum sensitivis bru­ vero, a judicio proponente bonum univen» que in ejus amore possit apparere vel um­ ut libera circa objectum sub indifferentia torum, tum subitaneis voluntatis. Hi omnes sale ut est in se. absque mixtura vel umbra bra mali, aut tædii, aut defatigationis, vel propositum ; agit ut natura circa objectum motus sunt necessarii , et tamen possunt mali. consequenter absque indifferen­ alicujus ex ulla parte disconvenientis, aut sine indifferentia propositum, sive iste in­ crescere et esse majores in uno quam in tia. Utrum autem sit idem numero . an impeditivi majoris boni : ergo in conspec­ differenti» defectus proveniat ex imper­ altero. Sic lapis et palsa necessario moven­ specie tantum , amor vi» et patri» , nihil tu Dei clare visi non remanet indifferentia I fectione cognitionis, ut in motibus subita­ tur in centrum , velocius tamen lapis quam refert, ut non excidat charitas. judicii circa ipsum et ejus amorem. neis, sive ex perfectione cognitionis exhi­ palea. Sic bruta necessario moventur in Inst. 4°. In via Deus per fidem propo­ Confirmatur. Tunc non est in volunta­ bentis bonum universale, ut est in se ada­ cibum, unum tamen vehementius altero. nitur etiam voluntati, ut summum et uni­ te potestas suspendendi actum circa bo­ quans imo et superans omnem capacitatem Sic motus primo primi sunt necessarii, et versale bonum : atqui tamen amor inde num, quando totaliter a bono impletur, voluntatis, ut est visio clara Dei. Sic ergo tamen alii aliis impeluosiores , potestque proveniens est liber : ergo. adæquatur et vincitur : atqui voluntas bea­ intelligendus est S. Thomas, quod volun­ unus per illos desiderare quod alter habet. B. D. maj. Deus per fidem in via pro­ torum totaliter impletur, adæquatur, imo tas a nullo objecto necessitetur quoad exer­ Etul extra praesentem materiam non ex­ ponitur voluntati, ut summum et univer­ inundatur et vincitur a summo liono, quod citium vi et ex formalitate objecti praecise, curramus, visio beata est necessaria, et sale bonum , obscure et per alienas spe­ est Deus, juxta illud Exod. 55 : Ostendam non autem ex natura sua, si objectum sine tamen major in uno quam in altero : quidni cies , consequenter relinquens locum ju­ libi omne bonum : ergo. Probatur min. indifferentia proponatur. Insuper S. Th. pariter amor, quantumvis necessarius, dicio indifferenti, C. maj. clare ut est in Voluntas est potentia mobilis a bono pro­ ibi non loquitur universaliter de omni ob­ ■ possit esse major in uno quam in altero ? se, absque indifferentia, zV. maj Et con­ posito per intellectum; ab illo enim tra­ jecto voluntatis, sed de objecto voluntati» Nec refert quod toto conatu a voluntate cessa min. N. conseq. hitur et allicitur : atqui in mobili non pro hac vita, in qua fatemur voluntatem a Inst. 5°. Beatiludo ut sic proponitur emanet, quia non sub omni totalitale ; manet indifferentia, seu facultas resisten­ nullo objecto necessitari quoadexercitium, potest enim altiori modo emanare, si ma­ voluntati sine indifferentia : atqui tamen di suo moventi, quando tota potentia aio· nisi ex defectu cognitionis, ut Jam dixi. jori charitate feratur et clariori visione voluntas non coarclatur circa iliam quoad bilis adæquatur, impletur et vincitur a vir Patet ex ipsis verbis S. Doctoris ·. Λ nullo reguletur. quia non emanat a voluntate , exercitium ; ergo similiter circa Deum clare tute moventis. Si enim tota potentia mo­ objecto, inquit voluntas ex necessitati nisi mediante habitu charitatis, et princi- visum. bilis impletur et adæquatur, totum quod I movetur quoad exercitium ; potest ________ enisu B. Si agatur de amore actuali et explipiaute atque regulante visione beata. Sicuti, poterat resi*tere moventi vincitur. Ergo. | aliquis de quocumque objecto non cogi· - DISSERT. cito beatitudinis ut sic, N. confeq. Disparitas est 4° quod intellectus possit cessare et quandoque cesset a propositione beatitudinis ut sic, ut quando homo dormit ; 2· quia in isto amore exercito et explieito beatitudinis ut sic . non est situs ultimus finis hominis, nec omne bonum, sed potest illi esse tædiosus, lassans, disconveniens vel impeditivus majoris et necessarii boni, ut dum necessitas urget aliquid aliud fa­ ciendi : secus in amore Dei exercito in quo nec vel umbra tædü aut disconvenien­ tis esse seu apparere potest Si vero agatur de amore beatitudinis virtuali et implicito, ab eo cessare non potest voluntas; quid­ quid enim vult, vult ut bene sit et propter felicitatem in communi : unde etiam cum abstinet ab amore actuali et explieito feli citatis ut sic, quia forte tædiosus aut dis­ conveniens est, id facit ut bene sil el prop­ ter felicitatem in communi. /nst. 6°. Amor Dei in Christo erat liber; per ilhun enim Christus meruit ; atqui amor Dei in Christo regulabatur scientia beata; Christus enim erat simul viator et couiprehensor · ergo. Λ. I). maj. Amor Dei, secundum se considerati, in Christo erat liber, \. maj. amor Dei. ut est ratio diligenm creaturas. C. maj Qua distinctione applicata n in. N. conseq. Sed de hoc argumento latius in tract, de Incarnat. Inst 7°. Amor beatorum est perfectis­ simus : atqui amor liber est perfectior ne­ cessario. Λ. I). min. Amor liber est perfectior necessario. si necessitas oriatur ex imper­ fectione cognitionis.ut iu motibus subitis, C. min. si necessitas oriatur ex perfectiori et pleniori cognitione objecti ut in beatis, IV. min. Quia cum indifferentia libertatis oriatur ex capacitate el universalitate vo­ luntatis , quæ a nullo bono particulari et limitato impleri potest. et ideo possit ab illo divertere et ad aliud se convertere ; si tale ac tantum objectum ipsi proponatur quod adimpleat et adæquet ejus capacita­ tem et universalitatem, tollitur indifferen­ tia . non quidem minuendo capacitatem et universalisera, sed adimplendo, adæ quando e», satiando. Iste autem modus non est imperfectior quam modus liberta­ tis , sed e contra est allior et eminentior. quia lotam universalitatem el in ea lunda- II. ART. IV. I tam indifferentiam implet et adæquat;«t ideo eminenter habet libertatem. Iterum de hoc argumento tract, seq. Duc* : Deus potest stante visione beata impedire amorem per süspensionem sui concursus ei go amor non habet essen«.alein connexionem cum visione; ergo homo beatus potest illum suspendere. B. N. ultimam conseq. Ut enim homo non possit suspendere amorem stante vi­ sione , non requiritur quod amor habeat essentialem connexionem cum visione; sed sullicicit quod necessario ex illa linat tanquam proprietas , ut patet in omnibus proprietatibus (pia· non habent essentia­ lem, sed tantum necessariam connexionem cum essentia quas tamen nulla causa crea­ ta. sed solus Deus impedire potest; sicut calorem ignis impedivit in fornace Baby­ lonis. II. — Utrum benii sint impeccabiles ab intrinxi ea ? Hic q. 4 a. 4. o. — Suppono tanquam cerium de tide, rectitudinem voluntatis seu immuniiai'ma peccato requiri ad bealitiidii em .mteeedenter et concomitanler. Antecedente! ; diei ur enim ad lleb. 12 Pace» Sequimini et sitncli ornum,sme qua nemo > iuebit Deum. xpoc. 21 Aon intrabit - » eam aliquid i oinquauilum, au abominationem faciens el menda­ cium. Psal 14, interi ogat t ropheta Do­ mine, quis habitabit in tabernaculo luo, aut quis requiescet in monte sancio tuo? Respondet : Qui ingreditur sine macula, et operatur ju tiliam. Et ua passim in bb. Scripturis et Patri­ bus. Ratio etiam suadet : quia bealiltido est adeptio ultimi linis; finis autem coni paratur ad id quod ordinatur ad liiiem sicut forma ad materiam : atqui nihil con sequitur formam, si non sit debite ordina tum ad illam ergo neque finem, si non sit debite ordinatum ad illum. Quidquid ei .0 deordinat aline, incongruenter se habet ad illum finem, et ideo non consequitur illum. Concomitanter. Patet ex Apostolo ad Ephes. 3 Ut exhibere' ipse sibi glorio­ sam Ecclesiam. non huoentem maculam neque rugam. Quæ verba communiter 111telliguntur de Ecclesia triumphante. Et si intelligasde militante, quanto magis con- 59 DE PROPRIETATIBUS BEATITUDINIS. veniunt triumphanti! 1 Petr. 1 : Regene­ cum indifferentia ut ametur aut deseratur ravit nos in spem vivam, in hmredila- per arnorcin incompossibilem bom extra­ tam incorruptibilem et incontaminatam nei et deficientis ab ipso : ergo. et immarcescibilem ; et alibi. Id etiam de­ Hio cit. — Probatur 2° eadem prima ducitur ex ipsa ratione beatitudinis, quæ pars conclusionis. Beatus clare videns est status omnium bonorum aggregatione Deum non potest aliquid. nisi secundum perfectus. Non esset autem perfectus in Deum ct sub ordine ad illum ; ergo non omni bono, si peccatum et consequenter potest peccare. Prob. ant Essentia divina, debitum pœnæ admitteret. quæ est ipsa bonitatis essentia , sic se ha­ Supposito itaque beatos neque peccare, bet ad videntem Deum, sicut se habet ra­ neque amplius peccaturos, quaestio est | tio boni in communi ad non videntem utnnn etiam careant facultate peccandi, ct Deum : atqui qui non videt Deum nihil unde proveniat ista impeccabilitas ? Sco­ potest velle nisi sub ratione boni : ergo tiis cum suis dicit eam provenire ab intrin- I qui videt Deum nihil potest velle ui-i sub seco, scilicet ex voluntate et auxilio Dei ordine ad Deum. .Si dicas disparitatem esse quod bonum protegentis et conservantis beatos a pec­ cato. S. Th cum suis et communius dicit in communi includatur essentialiter in -ineam provenire ab intrinseco beatitudinis, gulis objectis in quæ voluntas fertur ai u scilicet ex visione el amore. Cum quibus prosecutionis, et ideo non possit aliquid Dico : Beati sunt absolute impeccabiles velle quod non sit bonum ; at vero Deus ab intrinseco, nimirum el ex visione Dei non sic includitur essentialiter in singulis et ex ejus amore. objectis voluntatis. Ibid, et 4. c.gent. o. 92. — Prob pri­ //.Licet Deus non includatur essentiali­ ma pars 1° Non potest esse peccatum in ter in objectis voluntatis sicut bonum in voluntate, nisi sit in intellectu diclamen communi, attamen, secundum omnes, ddectuosum, vel ex errore , vel ex igno­ voluntas videntis Deum necessitatur quoad rantia, vel ex inconsideratione , quo pro­ specificationem, sicut voluntas necessita­ ponat voluntati aliquid volendum hic et tur a bono in communi : atqui ex hoc quod nunc, quod revera non est volendum . ut- voluntas necessitetur quoad specificatio­ pote contrarium aut deficiens a recto et nem a bono in communi, non potest velle vero line : atqui intellectus clare videns aliquid ei oppositum : ergo nec voluntas Deum non potest habere hoc dictamen de- videntis Deum potest, aliquid ei opposi­ fecluOstim : ergo. Prob min. dupliciter. tum velle. sed quidquid vult necessario I» In intellectu vidente Deum clare non vult. sub ordine ad Deum. pnic-t esse error aut ignorantia, cum in Prob. secunda pars conclusionis. Per Deo videat omnia qua* pertinent ad suam amorem beatificum homo convertitur actu perfectionem; neque mconsideratio, cum continuo ad Deum, tanquam ad ultimum illa Dei visio sit semper in actu et tants finem, et illi inseparabiliter unitur atque efficacitatis ut qui sic videt Deum non pos­ adhæret ■ per peccatum vero actu averti­ sit attentius cogitare aut adverter·· objec­ tur a Deo, ut ultimo fine , vel saltem de­ tum peccati .quam ipsum Deum et id quod flectit , si peccatum sit veniale : atqui aver­ ejus voluntati est consentaneum : ergo. sio seu defectio actualis a Deo . stare non hob. 2° eadem min. Intellectus videns potest simul cum conversione et adhaeren­ Deum clare, videt summum et omne bo­ tia actuali ad illum : ergo. num hic et nunc amandum necessario | Ex his rationibus habes, non solum atqui posita tali visione , non potest intel­ peccatum commissionis, sed eliain omis­ lectus apprehendere et proponere volun­ sionis, esse incompossibile cum beati tutati aliquod bonum amabile contra aut ex­ dliie, quia ad hoc non minus quam ad il­ tra Deum, seu sine subordinatione et cum lud requiritur dictamen defectuosum ; et deficientia ab illo; alias jam ipsum Deum utrumque est contra aut pr.rter Demn Obj. I °. Beatus est capax legis imperantis non apprehenderet ut summum et omne bonum, cum apprehenderet aliipiod bo­ e' prohibentis: ergo esi capax transgres­ num amihile extra ipsum ; nec etiam ap­ sionis, alioquin frustra lex illi imponeretur. //. Λ'. conseq. Beato enim potest imponi prehenderet ut necessario amandum, sed | DISSERT. II. ART. IV. <υ lex, non quia eam transgredi potest. nisi dine. prout importat precise visionem bea. sensu mox explicando , sed quia dirigi po­ tilicain. test et amat subjici superiori, cujus re­ Plures p obniti hanc tone lusionem ei gula; immobiliter adhære' eo quod visio beatifica supponat gratiarn /nsf. 1°. Illam legem libere adimplet- sanctificantem, in rnjtis privation·* consis­ ergo posset illam transgredi ; libertas enim tit peccatum habituale, /bo/mn/autem atest ad opposita. sumptum, quia visio beatifica, cum sit //. D. conseq. Ergo posset illam trans­ actus vitalis supernaturalis connaturaliler gredi potentia antecedente et in sensu di­ elicitus, supponit principium radicale vit* viso, C. potentia consequente et in sensu supernaturalis , quæ est gratia sanctificans. composito, iV. eo scilicet modo quo Chris­ Hæc quidem probatio valeret si principium tus poterat non adimplere præceptnm Pa­ esset certum .· verum illud negant alii Thotris de morte subeunda. De quo in tract· inistæ, et dicunt gratiam habitualem sup­ de Incarnat. pleri posse per auxilium actuale , ut pate /nst. 2°. Actu omittere actum præcep- in actu supernatural! fidei elicito a pecca tum , est actu peccare : ergo posse omit­ tore privato gratia. sed habente fidem. In­ tere est pesse peccare super reputant inconveniens et minus con­ /i. D. cons· quens ut ante. Posse omit­ forme S. Thoinæ , quod uicompossibililas tere actum præceptum potentia conse­ peccati habitualis cum beatitudine videa­ quente, et in sensu composito, est posse tur repeti ex gratia, et non ex ipsa visione. peccare, C. posse omittere actum præcep­ Posset tamen reponi, ex parte aliorum, tum potentia antecedente, et in sensu di­ suum principium esse inielligenduin de viso , est posse peccare, Λ’, λ ide pro utra­ actu supernatural! connaturaliter elicito, que bac instantia in 1 p. diss. 8, a. 4, (pialis est visio beatifica, non actus fidei 5 2, et quæ diximus de libertate et merito m peccatore; item incompossibilitatein Christi in tract, de Incarnat. peccati habitualis cum visione beatifica /ni/. 5°. In beatis remanet libertas: at­ semper repoli ex ipsa visione, quia ipsa vi­ qui potentia peccandi est de essentia liber sio est quæ exigit gratiam sanctificantem. tatis creata; ; ergo. Cæterum quidquid si. de ista ratione, non It. N. win. Potentia enim peccandi est desuni aliæ. Unde. potius na-vus el defectus libertatis ipsi pro­ Probatur conclusio. 1° Per visionem veniens pir accidens et ratione subjecti beatificam homo est conversus ad Demn, nondum confirmati in gratia.- ad essentiam et Deus condonat illi olfensain : atqui hæc ergo libertatis non requiritur potentia con- duo sufficiunt ad justificationem ex expult rarielat is ad bonum et malum , sed suffi­ sionem peccati habitualis: ergo. Min. pa­ cit potentia contradictionis ad agere et non tet. Major etiam ρι o secunda parte cons­ agere; unde in Deo est perfectissima liber­ tat t quia Deus illi confert gloriam et-gratas absque potentia peccandi. li.uii consummatam, ilhimque constituit /nst. 4*. Aon magis repugnat beatitu- hæredem : ergo condonat illi olfi-nsam. dmi peccatum quam tristitia et dolor: at­ Probatur prima pars maj. Per visionem qui in beato potest esse tristitia et dolor; beatam homo taliter disponitur, ut nihil fuit enim in Christo, qui erat beatus et nisi Deum aut in ordine ad Deum dili­ comprehendor : ergo. gere possit, ut paie! ex praecedentibus: /i. N. maj. Quia malum pœnæ neque ergo per illam est conversus ad Demn; avertit a Deo. neque procedit ex dictamine non enim potest haberi major rectitudo defecluoso sicut peccatum. Unde non pug­ voluntatis. 2° Peccatum habituale est vo­ nat essentialiter cum beatitudine, sed est luntarium ; est enim privatio gratiæ connu* Unium disconvenientia: quam quidem bea tans actum praecedentem a quo causatur et Ut udo petit excludere, sed quæ exclusio fit voluntaria- atqui videnti Deum nihil potest miraculose impediri maxime in via. quod sit contra Deum potest esse volunta­ eum non pertineat ad essentiam, sed lan , rium, sicet cognoscenti bonum in com­ tum ad statum beatiludinis. · muni nihil quod sit ipsi contrarium potest />ico 2°. Probabilius est etiam peccatum esse voluntarium, ut modo diximus ergo. habituale esse incompossibile cum beatitu- r Per visionem beatam humo adipiscitur j ; i · , DE PROPRIETATIBUS BEATltUDJNIS. 41 ultimum finem: atqui implicat quod homo § III.—Utrum beatitudo semel adepta, sit ai intrinseco perpetua et inamissibilis? •it adeptus ultimum finem et simul sit ab ro aversus per peccatum: ergo. 4° Tan­ Certa fides est, contra errorem Origen ts. dem implicat aliquem esse summe beatum beatitudinem esse sine fine duraturam in ti summe miserum, qualis (oret per pecca perpetuas xternitates. Sic passim testan­ limi habituale : ergo. tor S. Scripture. Sap. S : Justi autem in Olj Pccealum habituale consistit in pri- perpetuum vivent. Joan. 10 : Ego vitam ratione grati» sanctificantis : atqui non œternarn do eis. Maith. 25 : Ibunt hi in ■illitur privatio nisi per formam opposi­ supplicium a ternum, justi autem in vi­ tam : ergo non potest tolli peccatum liabi- tam ad emam. Et alibi pluries. Idque de­ ualc sine infusionegratix sanctificantis; finitum est in concil. Lateran. sub Innoj ./mimo .-atqui Deus potest donare homi­ cenliolll, c. Firmiter, de SS. Trini t. omnem visione beata absque infusione gra- nesque fideles profitentur in Symbolo cre­ ■ t sanctificantis : ergo. Probatur sub- dere vitam œternam. imptum. Ad visionem beatam non requiSed quæstio est, ut in precedent ibus, an air nisi lumen glorix: atqui istud lumen hæc, perpetuitas conveniat bea itudini ab lOltst esse sine infusione gratix sanctifi­ intrinseco et ex natura sua. ut volunt S. cantis : ergo. Th. et Thomiste? an solum ab extrinseco, Hujus argumenti solutio est facilis juxta Dei concursu illam conservante, ut volunt rationem positam in capite probationum, scotus et Scotistx? Et nota bene , in sen­ dicendo visionem beatam ut eliciendam tentia Thomistanim non negari Deum pos­ coimaiiiraliter, qualis est et debet esse ne­ se de potentia absoluta uesi ruere bealilucessario requirere gratiam sanctificantem: dinem, d enim apud omnes in confesso ;cd quia hæc responsio patitur difliculla- est; sed tantum asseri beatitudinem ex lein. aliter principiis suis intrinsecis exigere quod II. I), min. Non tollitur privatio nisi per nunquam desinat. Sic dicimus angelos el formam oppositam formaliter, Λ. nisi per animas rationales esse ex natura sua incor­ formam oppositam, vel formaliter, vel vir- ruptibiles, licet Deus posset absolute illos liialiter eminenter, C. Sic v. g. unio hy- annihilare. p>-.ati< a non est forma formaliter oppo­ Klc q. 5. a. 4. 0. — Dico. Beatitudo sa peccato habituali ; si tamen Deus sibi sanctorum est ab intrinseco perpetua et ina­ InjMbtalice uniret naturam peccato infec- missibilis. Esi communior cum Auctore. i.ni, hoc ipso ista natura mundaretur a Probatur duplici ratione. Prima petitur ccato el sanctificaretur, quia unio hy- ex communi ratione heatiiudmis; secunda, I - .itica est virtualiter eminenter opposita ex ratione hujus specialis beatiludinis, sci­ ccato habituali. Sic autem visio beatifica licet visionis Dei. ibid.—Prima ratio. Cum beatitudo sit virtualiter eminenter opposita peccato bituali,qiia eniH ita rectifient hominem, perfectum bonum ct sufficiens oportet t us voluntas non possit quidquam nisi quod desiderium hominis quietet el omne malum excludat atqui homo naturaliter . i in, au in ordine ad Deum diligere. I. I Opposita sunt ui eodem subjecto: desiderat retinere bonum quod habet. el pu visio est in intellectu . gratia in ani- quod ejus retinendi facultatem obtineat ; ,ΐιΐι voluntate ergo visio Dei nullate- alioquin necesse est quod timore amitten­ di, vef dolore de certitudine amissionis af­ opponitur gratix privationi. h consequens Visio Dei non <·η- fligatur . ergo requiritur ad veram beati ilii: priva ioui gratia· immediate, C. tudinem , quod homo certam habeat opi­ media i. Λ. \ tsio enim residet in intellcc- nionem, bonum quod habet nunquam se , intellectus in anima; el anima median - amissurum. Quxquidcm opinion vera-it, i. hll< v ii , est radA voluntatis. Unde, consequens est quod nunquam beaiitudincin amittet; -i autem falsa sit. .‘:oc ipsum . firmi at»· \ sioni.- hr» lx in inlelkc, im.i firmatur in boiio, el voluntas in est qooddam malum, falsum opinionem ha­ bere : nam falsum esi malum intellectus, ; 'lice rectificahir. siculi verum est bonum ejus. Adde quod in hac ultima suppositione beatitudo erft DISSERT. 42 imaginaria, sicut beatitudo dormientium , qui dum expergiscuntur nihil reale inve­ niunt. Dices. ÜI beatus sit quietus et plene sa­ tiatus, sufficit quod ejus beatitudo sit per­ petuo conservanda a Deo, idque sciat · ergo. Sedcontra. Vei illam conservationem ex natura suaexigitbeatiludo.vel non.Si prv mum, ergo ex se exigit perpetuitatem et inamissibilitatem, quod intendimus. Si se­ cundum. ergo ex se non est plene satiativa et quietativa appetitus beati, quod tamen est de ratione beatitudinis Repones. Falsum supponit S. Th. ni­ mirum beatitudinem esse bonum perfec­ tum, plene satians appetitum : ergo. Pro­ batur ant. Visio Dei. quæ est beatitudo hominis, non plene satiat ejus appetitum ; videntes enim habent ulteriora desideria satianda, v.g, desiderant uniri suiscorporibus, habere certas cogitationes, salutem parentum, etc. Imo Christus erat comprehensor, et tamen multamala perpessus est. R.N. ant. ad probat. D ant. secundum solutionem jam alibi datam. Visio Dei non plene satiat appetitum hominis per se for­ maliter et immediate, C. ant. radicaliter per suas proprietates, V. ant. Quando er­ go dicimus cum Auctore beatam Dei visio­ nem esse plene satiativam, non est sensus quod omnia omnino hominis desideria se sola, aliis exclusis, satiet, sed quædam per se formalité, quædam virtualiteret radicafiter per prcprietatessibi connaturaliter de­ bitas Et ideo nihil obest quominus beatus, præterDei visionem,possit aliquid aliud de­ siderare. modo non desideret (sicut revera non desiderat), nisi vel quodstatim accipit, vel quod certoaccepturus est. et eo tempore pro quo desiderat. Hoc autem sufficit ut inde eruatur beatitudinis inamissibilitas, quia sine illa nec formaliter nec radicaliter sa­ tiaret, cum tunc nec ipsa nec ejus proprie­ tates secure haberentur. Non est autem perfecta beatitudo. nec plene satians, quæ eum anxietate possidetur. Quantum ad Christum, Λ. impassibilitatem corporis, quæ connaturaliter debebat resultare ex visione Dei, miraculose et ex dispensatione divinafuisse impeditam,quia neccsse erat illum pati pro redemptione generis humani. ihid.—Secunda ratio. Visio beata nul­ lam ex »e habet causam per quam possit II. ART. IV. amittere esse : ergo ex se petit inamiseihilitatem. Prob. ant. Visio beata ex triplici tantum causa cessare potest : i° ex parte subjecti videntis Deum, quia non vultamplius videre; ‘2° ex parte Dei subtrahentis illam visionem; 5° ex parte alicujus catis create corrumpentis illam per introductio­ nem formæ contrai iæ. Atqui non potest cessare ex partesubjecli videntis, quiacum illa visio conjungat actu animam fonti to­ tius boni, voluntas non potest invenire in ea aliquam insufficientiam vel aliquod in­ commodum, vel aliquam rationem mali, quo moveatur ad cessandum ab illa · ne­ que ex parte Dei: quia, licet Deus, ut dio tum est, possit absolute eam annihilait, quia tamen subtractio beatitudinis semel date judicialiter, tanquam merces et pre­ mium, est maxima pœna et maximum dam­ num, Deus secundum exigentiam rerum et potentiam ordinariam non infligit aliquam pœnam præsertim summam, nisi propter aliquam culpam, quam, ut probavimus su­ pra. beatus non potest committere : neque tandem ex parte agentis creati, quia cum per istam visionem et conjunctionem,quæ est immediate ad I )eum, mens elevetur su­ pra omnia agentia creata, nullum est quod possit agere in illam. Ergo. Adde in confirmationem hujus rationis, quod principia visionis beate, quæ sunt lu­ men gloriæ et essentia divina unita intel­ lectui per modum speciei, sint ex se invariabilia et incorruptibilia, quia carent ma­ teria, quæ est principium corruptibilitatis. Solvuntur objectiones. Obj. 1°. Visio beatifica habet ex se po­ tentiam ad non esse : ergo ex se non est incorruptibilis et inamissibilis. R. D. ant. Visio beatifica habet ex se potentiam connaturalem ad non esse, N. ant. potentiam præternaturalem et obedientialem, C. ant. Licet enim ex se petat non desinere et non destrui, potest tamen Deus potentia sua absoluta eam destruere, sed id non olhc.tejus intrinsecae incorrujitibilit ati et inamissibili lati ; quia non hoc sensu dicimus esse inamissibilem , quasi Omnipotens nou possit illam annihilare, sed quia ex natura sua exigit ut semper conservetur ; sicut dicimus angelos esse ex natura sua incorruptibiles, licet a Deo pos­ umi absolute annihilari. DE PROPRIETATIBUS BEATITUDINIS. Inst 1·. Esto visio beata ex prinerpiis intellectus beati est ex se variabilis abso­ intrinsecis et in se sit incorruptibilis, non lute, C. min. respective ad Deum clare vi­ est tamen incorruptibilis ut 41 tali subjec­ sum, N min. quia, ut dictum est, ex vi­ to, scilicet beato : ergo potest amitti !‘rob. sione beata voluntas beati immobiliter adant. Non est deb;ta tali subjecto, nec.cum liæret Deo Insuper, ad commune adagium, co habet connexionem necessariam : ergo. non sic debet inlelligi quasi accidens sor­ Λ. N. ant.^adprob. D. ont. Non est tiatur omnem modum subjecti in «pio redebita tali subjecto, ut ipsi primo confe­ cipitur,£«u quod in ip-o recipiatur eo mo­ ratur, C. ant. confertur enim gratuita Dei do quo subjectum est aptum illud recipere, voluntate ; ut semel collata conservetur, seu juxta capacitatem et dispositionem ejus. A; ant. Cum enim ex suis principiis in­ Et ideo dixi in distinctione, transeat maj. Obj. 2°, et simul instabis. Visio Dei trinsecis sit incorruptibilis,nec possit assig­ nari causa a qua expellatur a subjecto cui quam Apostolus habuitin via, est ejusdem speciei cum visione beatorum ; habet enim inest, petit ex se semper inesse. Inst. 2°. Forma recepta in subjecto ex­ idem specificativnm,scilicet essentiam Dei: traneo et non connatural! inest ei amissibi- atqui ista visio fuit in Apostolo amissibili­ liter et ccrruptibiliter, ut patet in calore ter : ergo sic est in beatis. //. Omissa maj. quam quidam negant, recepto 111 aqua ; secus si sit in subjecto connatural!, ut calor in igne : atqui visio Γ). min. Ista visio fuit in Apostolo amissi­ beata est in homine tanquam in subjecto biliter ex se et principiis intrinsecis, N. extraneo et non connatural! ; nam lumen min. sic enim postulabat perpetuitatem; gloriæ a quo dependet, nulli intellectui miraculose et per potentiam Dei absolu­ creato aut creabili est connaturale, ut ali­ tam, C. min. Idque quia Apostolus erat bi diximus : ergo. constitutus doctor gentium qui ad eam vi­ Λ. D. maj. Forma ex se corruptibilis sionem, cujus transeunter fuerat particeps, insubjecto extraneo inest ei amissibiliter, innumeros perducere debebat. n- DIGRESSIO HISTORICA, te generale judicium, multorum est opi­ » quantumis potentes adverso pectore tee nio. An ita sit inquirimus. Itaque » tur. « lia refert Bzovius ad ariimii. 1335 Dico. Jeannes XXII in eamquidem pro­ ex antiquioribus ei nrobatis anctoribua. pendit veh*inenlcr sententiam, quod sanc­ 'l audem palet isia pars ex omnibus ado torum animæad extremum usque judicium loribus coævis el aliis, qui ha<· de re scrip faciali Dei visione non fruantur; eam ta­ sennit, ei ex congregationibus liabitis hat men assertive non docuisse probabile est. de re ni Saltu A incenuarum auctontatr Certum est autem eam ul fidei dogma ab Phibppi regis Francis. omnibus credendum non definivisse. Probatur secunda pars ex ipsius Joan­ Prima pars a nemine negatur. et facile nis XXII protestatione facia curam raidiprobatur, 1° ex Odorico Raynaldo auctore milibus anno 13.'4 tertia Jain.ani, quam coævo, qui refert ex Bibliotheca Vaticana releri Benedicius XII ejus successor in di­ ad annum 1531, Joannem XXII in tribus plomate quod ex MS. Vaticano refert Odo sermonibus liabitis, scilicet in festo om­ ricus Raynaldus : « Protestamur ex| rvsse, nium Sanctorum, tertia dominica Adven­ » inquil, quod quidquid in (piæstioneseu tus et in vigilia Epiphanis, hanc senten­ » materia Usionis animarum.... diximus, tiam dogmatisatum esse (quod tamen fecit » allegavimus seu proposuimus non mien non asserendo, sed recitando, ut dicemus )> dentes aliquid determinare, vel decidere modo); insuper idem refert ex regesto ip­ υ seu credere quod esset quovis modo sius Joannis XXII, ipsum sæpius in curia » Scripture sacra· obvium, vel contrarium coram cardinalibus hanc opinionem in » orthodoxs fidei. sed illud solum tenere utramque partem ventilasse ad inquiren­ u et credere quod et Scripture sacra po­ dam veritatem. test et polecat catbohcæ fidei convenire 2° Ex continualore Chronici Guillelmi » etsi forsan in prædictis sermonibus vel j Nangii auctore coævo. qui ad annum 1555 Μ collationibus aliqua quæ, vel Scriptura dicit : « Hoc anno prædicatio quam domi­ sacra, seu fidei orthodoxae quovis modo nus Joannes papa debuit predicare, in » essent vel viderentur obvia . ipsa prater » qua publice, ul ferebatur, dixerat quod Μ intentionem a nobis fuisse prolata dici­ >1 animæ decedentium in gratia non vident » mus et asserimus, eaque revocamus ex­ Deum, nec sunt perfecte beatæ usque Λ presse. non intendentes illis adhærere, Μ nec ea in present! defendere, nec etiam post resurrectionem corporum, etc. » 5° Idem continuator ibidem, Gobelinus 2) in futurum. » Persona in Cosdromii ætate sexta, c. 71; 2° Ex alia protestatione ejusdem Joannis Paulus Langius, Citizensis monachus, in quam 5 Decemb. ejusdem anni morti proxi­ Chronico coenobii sui. referunt quod Joan­ mus fecit coram cardinalibus et praelatis nes papa incarcerari jussit Thomam Valas convocatis, et quam Benedicius XII prafato Anglum, ordinis Praedicatorum, insignem suo diplomati etiam inseruit · « Ne super Jieologiim, eo quod pradicasset publice « iis, inquit, quæ de animalius purgatis Avcnione contra hanc Papæ opinionem, » separatis a corporibus, an citra resumpinsuper Albertus KranUios, lib. S Wan- » tionem corporum divinam essentiam, illa daliæ, cap. 16, sic ait : « Hoc erat illud *· visione videlicet quam vocat Apostolus » tempus quod sub Jeanne ejus nominis facialem, videant, tam per nos quam non­ • XXII scindebatur Ecclesia de visione Μ nullos alios in presentia nostra recitando separatarum animarum.cum nonnulli ex et allegando sacram Scripturam ac origi­ fratribus Minoribus pertinaciter tueren­ »» nalia et dicta sanctorum, vel alias ratio­ <> tur illam differri usque ad novissimum » cinando sæpius dicta sunt, aliter quam 3 diem . quibus inultum videbatur inhae­ per nos dicta et intellecta fuerant, intelrere Pontifex Sed fratres e.x adverso Prelieantur... ecce nostram intentionem, dicatores docebant, etc. « Untie illud etc. » Deinde se credere profitetur quod Ludovici Bavari imperatoris, alias nostro animæ séparais et purgatæ videant Deum ordini infensi, quod contra ejus schisma dare facie ad faciem, ei si quid ipsi con­ partibus Pontificis adhaereremus · « Ordo trai nun exciderit, expresse revocat. • fratrum Prædicatorum est ordo veritatis, 5®. Ex epistola ipsius Joannis XXII ad • quam intrepide ac libere contra errores i Philippum Franciæ regem quam ex Vati46 QUID SENSERIT ET DOCUERIT JOANNES XXΠ. canncodicc exscripsit Odoricus Raynaldus » berate dicerent unusquisque quod sentimannum 1555, η. 4G, in qua sic habet : » ret : tamen morte præventus, sicut Do­ Cum autem hanc quæstionem beatus Au­ ti mino placuit, perficere illud nequivit. · Adde quod ipse Joannes XXII in diplo­ gustinus in scriptissuis reputaverit vatae dubiam.... et ne dum ipse, sed et multi mate canonisaiioms S. Thoinæ Aquinatis, • ductores circa istam materiam varient : dicat : « ipsum in perpetuas æiernilates re« propter huc ul veritas possit melius ape- » ceptum in patria, ejus animam cœlum • riri: nos interdum in nostris sermonibus » possidere et in cœleslibus agminibus po■ mentionem habuimus , non proferendo >» situm Deum glorificare, ' • verbum de nostro capite, sed dictaScripObj. contra secundum partem conclu­ • tura sacra: c’. sanctorum... multique tam sionis testimonium Gersonis, Adrian! VI » cardinales quam alii,coram nobis et alibi et Guillelmi Okaim Minoritæ, referentium • in suis sertu \oibus, pro et contra de illa Joannem XXII hunc errorem docuisse et • materia sunt loculi..,, ut sic posset pic­ propugnasse : ergo. tilius inveniri veritas,... ulinam, fili, vclH. majorem fidem adhibendam esse pro­ < let audire quæ in nost ris sermonibus dixi bationibus nostris ex ipso Joanne et Bene­ ‘ mus Regia Celsitudo, et unum verbum de dicto XII aucloribusque coævis, quam Ger■ capite nostro nos non protulisse reperies, soni el Adriano posterioribus, qui ex ru­ - sed quæ Christus vel Apostoli, vel sancti moribus, non ex accurata historiæ discus­ t Patres et doctores Ecclesiæ protulerunt. » sione talia protulerunt. Okamo vero, LuEt postea negat in eadem epistola quod ini­ dovici Bavari stipendiario, Joannis XXII erit generalem ministrum Minori tarum Pa­ hosti, homini schismatico, multo minus risios. ut ferebatur, ad astruendam illam credendum est. sententiam; sed rogat ul cuilibet permittat Inst. 1°. Ex dictis in probationem pnmæ dicere in hac re quid verius existimaverit, partis, Joannis XXII hunc errorem in tri­ donec fuerit ordinatum per sedem aposlo- bus concionibus dogmatizavit : ergo licam. ïV. Dogmatizavit, id est, exposuit reci­ 4° Ex instrumento coetus praelatorum et tando quid S. Scriptura, quid Patres in fa­ doctorum habili in Saltu Vincennarumauc- vorem talis sententia: dicerent, C. id est do­ tontate Regis, in quo sic habent : « Ad- cuit ut veram et asseruit, N. Solutio patet » vertentesque quod multorum fide digno- ex probationibus secundæ partis conclu­ • nim relatione audivimus quod quidquid sionis. ■ in hac materia Sua Sanctitas dixit, non Inst. 2°. Ex dictis ibidem, jussit incar­ • asserendo seu opinando, sed solummodo cérait et vexari qui sententiam contrariam • recitando. » Hujus instrumenti autogra­ docerent et prædicarent : ergo. phum in scriniis iheolog. Facult. ParisienR. D. ant. Jussit incarcerari qui doce­ sis, et in archivo majoris conventus FF. rent sententiam contrariam, præeise quia Prædicatorum Parisiis servari testatur Na­ illam docerent et prædicarent, N. cum ipse talis Alexander sæc. 15 et 14, disert. 11, permiserit in utramque pariem ventilari in quod totum exscribit. sua praesentia, ut patet ex dictis, et unicui­ Prob. tertia pars, 1° ex dictis in pro­ que libertatem reliquerit promendi quid de bationem secundæ partis; 2° ex Benedicto haere sentirent, atque petierit eam dari a \ll, bulla Benedictus I)cus,\u qua sic lo­ rege Franciæ doctoribus Parisiensibus ; quitur SS. Pontifex : « Cumque idem nræ- I orna diam docerent ul de fide el contra seu« ■ decessor noster, ad quem praedictorum tienies anathemate configerent ante defini­ • determinatio pertinebat, ad decisionem tionem Ecclesiæ, C. Sic enim condonatus • concertationum hujusmodi se pararet, fuerat Thomas Valas. Quis autem horum « in consistorio suo publico tam fratribus excesserit, au praedicator sic contionando, • suis S.R. E. cardinalibus non pr e· arumi ιιιιΙΙιΐ" enim id inficiatur, cum pul ·'■ i . i do, non es 1'iiim emmnumter div datur in li­ ni ! . ο ’ ; > , i> nor ra lio i ad inmriidam causatu leviter | berum et necessarium ; sed negat volun i- ■ 52 DISSERT. T. ART. II. rium necessarium posse esse perfectum, diligere. quam creaturas quas libere amat conlenditque solum voluntarium liberum Confirmatur. Amor est essentialiter v» esse voluntarium perfectum , innixus, at hinlarius; nihil enim a'imi est amor, quam pniat, auctoritati S. Th. Fatemur equidem inclinatio elicita in objectum amatum,no® voluntarium necessarium ex imperfectione cæco impetu, sed cum cognitione inlliieri· cognitionis, ut in brutis, pueris, motibus te : ergo ubi esi amor perlectus et perire· subitaneis, esse imperfectum: at negamus lior, ibi est voluntarium perfectum elper­ de voluntario necessario ex perfecta el per­ fectius. Subsumo : atqui Deus seipsum I fectiori cognitione , qualis est amor «pio amore perfectiore, quantumvis necessario, Deus seipsum diligit et spirat Spiritum diligit «piam creaturas : ergo. sanctum, et amor quo beati ipsum diligunt Solvuntur objectiones. «n patria. Unde, Dico : Voluntarium perfectum ex per­ Obj. 4°. S. Th. hic a. 2 0, dicit quod fectione cognitionis , non est idem quod perfectam cognitionem finis sequitur roliberum. luntarium secundum rationem ptrftcProbatur 1° ex S. Th. quem nobis op­ tam , prout scilicet apprehenso fine ali­ ponit Vasques. S. Doctor. 1 p. q. 82, a. 2, quis potest, deliberans de fine et debit ad 1, dicii : Necessitas natv.ralis non au­ quæ sunt ad finem . moveri in finem ed fert libertatem (scilicet sponlaneitalis el, non moveri: ergo , juxta S. Th. perfectura ut ita dicam, voluntarietalis), sed necessi­ voluntarium est liberum. Ibidem, ad 5, tas coactionis. Q. 22, de verit. a. 5, ad 2, dicit quod laus et vituperiwn conscquun· in responsionibus ad argumenta; sed con­ tur actum voluntarium secundum per- i tra: Nonperti.iet ad impotentiam volun­ feclam rationem voluntarii': laus antes tatis, si naturali inclinatione de neces­ et vituperium non sequuntur nisi actus IL i sitate in aliquid feratur, sed ad ejus vir­ heros. Et 1 p. 41, a. 2, docet actus notio-. tutem : sicut grave tanto est vi' tuosius nales non esse voluntarios, quia sunt na· quanto majori necessitate deorsum fer­ Inrales el necessarii ; el ad 5, quod Spiri­ tur. Pertineret autem ad ejus infirmita­ tus sanctus procedit naturaliter, quam­ tem, si ab alio cogeretur. El ad 4 : Ne­ vis per modum voluntatis. Ergo. cessitas naturalis non repugnat digni­ It. ad primum, S. Thomam his verbis, tati voluntatis, sed sola necessitas coac­ perfectam cognitionem finis sequitur vo­ tionis. Ergo secundum D. Th. volunta­ luntarium secundum rationem p rfec­ rium perfectum in nullo minuitur ex hoc lam, traeere totam rationem voluntarii quod sil necessarium el ex naturali incli­ perfecti. In sequentibus autem cum addit natione, quia non est necessitas coactionis, prout scilicet apprehenso fine aliqilil et tanto magis erit intimum el perfectum potest, deliberans de fine et de his qua quanto magis naturale. sunt ad finem, moveri in finem et non Probatur 2°. ratione. Amor beatificus moveri, ponit exemplum voluntarii per­ est necessarius, ut probavimus tract, præ- fecti in eo quod esi nobis notius, scilicet ced. atqui tamen est perfecte el perfectius in actu libero ; ita ut sensus ejus sil : Vo­ voluntarius quam actus liber : ergo : Pro- luntarium perfectum sequitur cognitionem batur min. Amor beatificus procedit a perfectam, ut palet in coqui, fine per­ principio maxime intrinseco, scilicet a vo­ fecte cognito, potest deliberans moveri vel luntate, toto corde, toto allectu el conatu non moveri. Hunc esse sensum S. Porto­ Deum amante, et est cum perfectissima ns constat ex his quæ immediate subjun- · cognitione, nempe clara Dei risione per­ gildevoluntario imperfecto: Imperfectam i fectissime influente in eum amorem et to­ autem cognitionem finis, inquit, sequitur ' tam universalitatem intellectus et volunta­ voluntarium secundum rationem impertis sdæquante : ergo. tam , prout scilicet apprehendens finem ; Idem argumentum fieri potest de amore non deliberat, sed subito movetur in ip­ necessario quo Deus seipsum diligit el pro- sum. Sicut enim hæc ultima verba, prout ducit Spiritum sanctum: absurdum nam­ scilicet apprehendens finem non delibe­ que foret imaginari Deum minori inclina­ rat, sed subito movetur in ipsum, pro­ tione cl imperfection cognitione seipsum fert, non ut rationem, »ud ut exemplum UTRUM VOLUNTARIUM PERFECTUM SIT IDEM QUOD LIBERUM? S3 voluntarii imperfecti ; non enim omne vo­ I Insuper S. Th. non raro sumit voluntarium luntarium imperfectum est motus subitus, i pro libero, quia Anani dicebant Filium ut patet in brutis, quæ non semper subito, procedere a Patre voluntarie, sicut ob eo sed lente et paulalim procedunt : da in procedunt creature, id est libere. I nde prioribus verbis, prout scilicet apprehen­ dum negat, agens contra Arianos locis ci­ so fine, etc. non rationem voluntarii per­ tatis, actus notionales esse voluntarios, infecti profert, sed exemplum. telligil liberos, ad sensum scilicet Απ«κΐοCirca id quod dicit S. Th. quod aliquis rum. Tandem quid ex his locis in sui favo­ potest,deliberans de fine, moveri vel non rem eruant adversarii, non satis video. S. moveri in finem, quidam patiuntur diffi­ Th. secundum ipsos, negat actus notiona­ cultatem , eo quo deliberatio videtur esse les esse voluntarios, quia sunt necessarii, de inediis tantum et non de line. Sed res­ et tamen ipsi admittunt actus necessarios pondendum est posse esse deliberationem esse voluntarios, quamvis non ita perfecte. etiam de line duplici modo. 1° Potest esse Obj. 2". Voluntarium liberum magis deliberatio de fine formaliter et in com­ procedit ab intrinseco el ex perfectiori muni quoad exercitium actus; potest enim cognitione, quam voluntarium necessa­ actu explicite amari et non amari, amari rium ; ergo est perfectius. Patet conse­ hoc actu vel alio. 2° Potest esse deliberatio quentia ex definitione voluntarii. Prob. de fine materialiter sumpto ; quamvis enim prima pars ant. In voluntario libero vo­ omnes appetant bene esse, in «pia re tamen luntas magis se movet et minus movetur inveniatur ista beatiludo multi dubitant, ab extrinseco, quam in voluntario neces­ an in divitiis, an in voluptatibus , an in sario; in isto enim voluntas movetur im­ Deo? Et de hoc potest esse deliberatio. Al­ petu seu inclinatione ab Auctore naluræ terutro autem sensu loquitur S. Thomas. vel grati® impressa , in illo vero seipsam .-idsecundam It. laudem et vituperium excitat et reprimit quando vult : ergo. sequi voluntarium perfectum , sed non Prob. secunda pars ant. In voluntario omne; est enim id voluntario perfecto pro­ libero cognitio non solum proponit objec­ prium secundo modo, quod convenit soli tum, sed etiam ipsam operationem,an sil sed non omni: voluntario autem perfecto exercenda vel non ; in voluntario autem sed necessario, ut est amor beatificus, non necessario, ut in amore beatifico, proponit convenit laus formaliter sed eminenter, tantum objectum, non convenientiam ope­ scilicet gloria, quæ est laus in præmio et rationis, quia est necessaria: ergo. omnis laudis consummatio. Ad tertium II. S. Th. 1 loco citato loqui H. N. ant. Jd probat. D. ant. In vo­ tantum de generatione filii, quæ cum non luntario libero magis se movet voluntas, sita voluntate principiante, sed comitante quam in voluntario necessario ex imper­ tantum, non est voluntaria, ut explicui­ fectione cognitionis et coarctatione judicii, mus in tract, de Trinitate, dissert, 6, a. ut in brutis et molibus subitaneis, C. ant. 2. Dicit «tutem Spiritum sanctum proce­ quam in voluntario necessario ex perfec­ dere naturaliter, quia procedit a volun­ tione cognitionis, N. ant. Hoc ipso enim tate non ut libera est, sed ut est natura. «pio bonum magis clare el magis perfecte Voluntasautem, utesl natura,non estappe- cognoscitur, voluntas majori inclinatione litus innatuscæco impetu procedens, ut et majori conatu in illud fertur : ita ut si lapis in centrum, sed appetitus elicitus ex sit summum el universale bonum clare el cognitione influente ; patet in amore beati­ in se cognitum, totam universalitatem el fico, quod exemplum affert S.Th. Proinde capacitatem voluntatis implens cl adæquod procedit ex ipsa voluntate ut natura quans , voluntas necessario in illud toto est, non est equidem liberum, sed tamen affectu et conatu tendat; secus cum objec­ esi voluntarium. ImoS. Doctor, «j. lu, de tum limitatum sub indifferentia proponi­ pol. a. 2, probat Spiritum sanctum non tur. Neque refi rl quod inclinatio naturalis procedere per modum naluræ, sed per sit ab Auctore natur® , quia , inquit S. modum voluntatis, quia essentialiter sup­ Thomas,— Ηΐο a. I. «d 2. — licet sic de ponit processionem Verbi per intellectum. ratione voluntarii quod sil a principio in­ ‘Wcr quæ dixi loco citato de Trinitate. trinseco , non est tamen de ejus ratione DISSERT. I. ART. III. quod principium intrinsecum sit primum | Iu- humanus formaliter, C. eminentor, IV. Ideo enim actos nostri liberi sunt miniani principium. .■Id secundam probationem ant. AT. se­ et morales 5 qqja dirigi possunt per regu­ cundam partem. In amore enim beatifico lam rationis, quæ potest illis applicari vd non solum per visionem Dei proponitur non applicari: at amor beaiificusestuilime bonitas mvma, sed etiam ipsius amor ut et inseparabiliter conjunctus regulæ,tdeo· exercendus, non quidem cum indifferen­ que est humanus et moralis eininenliori tia, sed cum plenitudine to ius boni ct modo et semotis imperfectionibus. adæquationtf universalitatis voluntatis. ARTICULUS 111. tnst. 1°. Actus liber est perfectior ne­ cessario : ergo voluntarium liberum est Utrum voluntarium possit esse dbsqui perfectius necessario. omni aclu? //. D. ant. Actus liber est perfectior ne­ Q. A. a. 5. o. — Qu.T-fio est de vol'incessario *x «mperfectione cognitionis et coarctatione judicii, C. ani. est perfectior tano negativo seu indirecto, ut vocat hic necessario ex perfectione cognitionis et S. Doctor, quale inveniri potest in omis­ adæqiiatione ac repletione totius indiffe­ sione seu effectu ad illam secuto. De vo­ renti® e» capacitatis voluntatis , V. aut. luntario enim positivo et directo, certum e-t qund non possit essi· sine omni ictu Sic enim est eminenter liber, cum adæquet cum sit ab agente per influxum positivum. indifferentiam et universalitatem ex qua Ib’d. et inf. q. 74. a. 5. o. — l>i. sub- illius. Sic omissio voluntaria ex suo es-ensumptum. \ ohmtarimn liberum non su­ tiali conceptu non importat actum ; est peraddit aliquem defectum voluntario ne­ enim mera privatio : non potest tamen esse cessario , s. necessitas oriatur ex imper­ voluntaria in individuo et a parte rei sine fectione cognitionis et coarctatione ju li­ aliquo aclu qui sit causa vel occasio illius, cii ad unum , C. tunc enim tollit istam ita ut actus requiratur non ex parte operi 1 coarctationem ct habet majorem universa­ sed ex parle operantis, ut patebit ex pro­ litatem; si necessitas oriatur ex plenitu­ bationibus. dine et adæqualione totius indifferentia» et Utramqu· partem conclusionis exprès· universalitatis quæ est in voluntate, ,V. sit S. ! b. q. 71 cil. his verbis : ΛΪ in pec­ Tunc enim cum voluntarium liberum ha­ cato om s. Ionis consideretur id quod beat minorem universalitatem in modo p rs< p< rtincl ad rationem peccati sic., procedendi, (piam voluntarium necessa­ aliquando est omissio absque omni aclu rium, non per ectioncm sed imperfectio­ tam exteriori quam interiori ; si tero nem superaddit ; unde hujusmodi volun­ inpcccalo omissionis intelligunlur etiam tarium necessarium præcedit liberum, non causæ vel occasiones omittendi, sic neut quid potentiate ordinatum ad perfec- Cesse est i ■ peccato omissionis esse ali­ livum, sed ut illud eminenter continens. quem actum. Idem repetit q. 2 de malo, Inst. 5°. Amor beatificus non es» actus a. 1. humanus : ergo minus proprio- homini ut h;« cit. ίη arg. e. o. — Probatur prima homo est, et ut distinguitur a biuto; ergo pius Dum «piis non vult aut non agit est magis imperfecte voluntarius quamac- quod posset et deberet velle aut agere, tus filter et humanus. nullus ibi est actus essentialiter constitu­ Λ. D. ant. Amor beatificus nonest ac- tivus huius non voliliouis aut non actio- UTRUM VOLUNTARIUM POSSIT ESSE ABSQUE OMNI ACTU ? Ilis, sed est mera privatio volitionis aut Confirmatur 2°. Proposito objecto per actionis : atqui tamen istud non velle aut intellectum, vel voluntas se determinat ad non agere est voluntarium indirecte : ergo. velle vel nolle, et tunc est aliquis actus vo­ Prob. min. Illud est voluntarium, saltem litionis aut nolitionis : vel se determinat indirecte, cujus domini sumus . atqui do­ ad suspendendum omnem actum volitionis mini sumus ejus quod est agere et non et nolitionis; et sic est etiam aliquis actus, agere, velle et non velle, quia potestas quia ista determinatio ad suspensionem fit voluntatis non solum est contrarietatis ad per aliquem actum; est enim voluntas ex velle hoc vel oppositum , facere hoc vel se potentia indifferens ad suspendendum oppositum, sed etiam contradictionis ad vel non suspendendum, sicut ad agendum velle et non velle, ad facere et non facere. vel non agendum : vel tandem nullo modo ergo, sicut velle et facere est voluntarium, se determinat, sed manet ut ante in pura ita et non velle et non facere ; cum hoc indifferentia ad velle vel nolle, ad suspen­ tamen discrimine quod velle et facere pro­ dere vel non suspendere ; et sic non est cedat a voluntate directe per influxum po­ exercitium libertatis, sed manet potentia sitivum, non velle et non agere negative veluti mortua, nec ex ea potest esse volunta­ et indirecte, eo nempe modo quo nega­ rium nisi in aclu primo. tiones procedere possunt Confirmatur tandem ab experientia. Confirmatur. Dum quis instante cele­ Quicumque omittit voluntarie aliquem ac­ bratione missæ in die festo sciens se somno tum, puta auditionem Sacri dum advertit dat, nullus ibi reperitur actus essentiali­ instare tempus audiendi, omittit, vel quia ter constitutivus hujus omissionis missæ: vult positive omittere , et tunc ornissio est atqui tamen est voluntaria, est enim pec- directe voluntaria , vel quia sine tali volitione directa facit aliquem actum incomcaminosa : ergo. Probatur secunda pars. Illud est vo­ possibilem cum auditione Sacri, v. g. lu­ luntarium, ut modo dicebam ex Auctore, dit, studet, dormit, manet domi otio­ cujus domini sumus, ita ut voluntarium sus, etc. : ergo non datur omissio volun­ actu habeatur per exercitium libertatis : taria in individuo sine aliquo aclu proce­ atqui non potest dari exercitium libertatis dente vel concomitante, qui sit causa vel absque aliquo actu voluntatis : ergo non occasio ejus. Et nota per actiones in sub­ potest dari voluntarium, seu omissio vo­ jecta materia nos non intelligere tantum luntaria in individuo, sine actu voluntatis, actiones proprie dictas, ut scribere, lude­ non quidem, ut dictum est, ratione ope­ re, etc. sed etiam quæ actionis similitudi­ ris, sed ratione operantis, seu quod idem nem habent, et sunt termini actionum sal­ est, non qui sit illi omissioni essentialis, tem volitionis, ut dormire, sedere, manere sed qui sit causa seu occasio illius. Pro­ domi, etc. batur min. Voluntas , ut libera, est po­ Solvuntur objectiones. tentia vitalis, et libertas est modus quidam vitalitatis, sicut risibilitas est passio ratio­ Obj. 1° ex S. Th. S. Doctor in 4, dist. nalis; unde sicut non potest dari risibile 55, q. 1, a. 5, expresse docet ad omissio­ non rationale, ita non potest dari liberum nem voluntariam nullum omnino requiri non vitale : atqui non datur exercitium actum etiam qui sit causa vel occasio il­ vitalitatis sine aliquo motu, seu per sus­ lius : ergo. pensionem omnis motus ; vivere enim actu /i. Cum Goneto post Salmanticenses, est actu se movere : ergo. S. Thomam hic q. 71 cit. et q. 2 de malo, Confirmatur 1°. Aliud est voluntarium a. 1, reformasse quod in sentent, dixerat. m potentia, aliud voluntarium in actu. Vo­ Etenim cum in sentent, utramque opinio­ luntarium in potentia est illud ad quod po­ nem extremam, quæ suo tempore circum­ tentia non est determinata, sed indifferens. ferebatur, retulisset, quarum una indisVoluntarium in actu est id ad quod po­ pensabililer requirebat actum ad omissio­ tentia est determinata : atqui voluntas non nem voluntariam, altera negabat actum determinatur sine actu aut motu; per de­ ullo modo requiri, absolute primam reji­ terminationem enim intrinsece mutatur, cit et adhæret secundæ; hic autem q. 71 ct Jiioqiiin remanet indifferens ut ante : ergo. q. 2 de malo cit. cum etiam utramque opi- -— DISSERT. I. nionem retulisset, neutram ex toto rejicit veladmittit, sed media via înrod»t. Cmn prima cmicedii rcqmri ad omissionem vo­ luntariam actimi ut cau>am, quod secunda neualat·, cum secunda vero uegat hum. aciuin ose de essentia omissioni.- volinitariæ.qnod affitniabanl quidam ex asserto­ ribus prima· sententia·. Sicqne manifestum est ipsum reformasse quodin sent.dixera · Inst. 1°. S. Th. hic t secundum illud quod est per se ei uou secundum illud quod est per accidens, ideo verius dici potest quod ali­ quod peccatum possit esse absque omni actu, alioquin etiam ad essentiam aliorum peccato· mu actualium perlinerent actus el occasiones circumstantes. Ita in terminis S. Doctor, ita ut mirum sit hæc nobis objici. Itcpones. Sententia quæ requirebat ac­ tum ad omissionem voluntariam, non re­ quirebat illum ut essentialem omissioni; nullus enim id opinari potuit, cum omissio sit pure carentia et non ens; sed require­ bat duntaxat actum ut causam, vel occasio­ nem illius omissionis : ergo secundum da­ tum explicationem S. Thomas in nullo re­ cedit ab ista sententia, contra tamen ex­ pressam ejus declarationem in cil. art. 5. II. Λ. ant. \am, teste Serra, in hunc ari. 5, q. 91. \ cusis et alii tenuerunt ac » (mu esse de e«vntia peccati omissionis. Vel I>. ant. Ista sententia non requirebat ad omissionem actum qui sit de ejus essen­ tia tanqoam pradicatum essentiale in ra­ tione omissioni' precise. C. ant. tanquam aliquid complens essentialiter illam in ra­ tione voluntarii, .V. ant. BG ART. III. Pcplicabis. Ut omissio sit voluntaria, sullicit, juxta S. Th. hicq. G, a. 5, elcom­ muniter, quod quis possit facere el non faciat; unde dicitur : Scienti bonum el no» facienti, peccatum est illi : atqui ibi mdliis actus imolvilur : ergo. /i. /). maj. Sufficit quod quis possit facere ei non faciat, quantum est ex parte operis. ('. maj. quantum est ex parte ope­ rantis, V. maj. seu quod idem est, sufficit quod possit facere et non faciat voluntate se determinante ad non faciendum, C. se­ cus. A7. Omissio itaque voluntaria si se­ cundum speciem et es-entiam spectetur, cum sil priva io actus et non ens, nullum importat actum : at si consideretur in in­ dividuo et ex parte operantis, non potesl e>se dii voluntaria nisi per exercitium stiæ libertatis et «piali nu- se determinat ad non ponendum actum : exercitium autem liber­ tatis et determinatio non potest esse sine aliquo actu, ut probavimus. Obj. 2°. Instante praecepto, v. g. dilec­ tionis Dei, et posita advertentia ad ejus obligationem, voluntas potesl suspendere omnem actum circa illius observantiam ve| non observantiam : atqui illa omissio erit voluntaria, quia erit pcccaminosa : ergo potest dari omissio voluntaria absque omni omnino actu. Prob. maj. Voluntas cx se . ad nullum actum est determinata, sed est quoad exercitium libera respectu cujus- ' cumque actus : ergo. II. N. maj. Ad prob. I). ant. Voluntas est libera respectu cujuscumque actus di­ visive, hoc est, potest hunc vel illum po­ nere vel omittere, ita ut nullus sil in par­ ticulari (piem non possit ponere vel omit­ tere, C. ant. est libera respectu cujtiscuin que actus collective, itant a bomni omnino adu simul cessare possit, V. ant. Neque id requiritur ad liber atem, quin i.noiil ipsam perimeret, cnm sine actu exerceri non pos­ sit, nt dixi : sufficit ergo ad libertatem, quod nullus sit actus in particulari quem non possit ponere aut omittere; ad aliquem ta­ men vage el indeterminate necessitatur, alioquin remaneret quasi mortua et libera tantum in acu primo. Inst. Si, instante dicto praecepto dilec­ tionis Dei, Deus denegaret concursum suum ad quemlibet alimur, tum, homo posset ad­ huc præceplum illud omittere, quia illud adimpleret, ct mereretur adimpleo- UTRUM OMISSIO ET EFFECTUS EX EA SECUTUS SINT VOLUNT., etc. do : atqui ista omissio foret absque ullo I nulla sit mihi obligatio impediendi : domi prorsus actu,cum sine Dei concursu nullus manens ct rebus meis intentus non impe­ dio , et cx hac omissione spquitur mors actus poni possit : ergo. Λ. D. maj. Homo in hac hypothesi pos­ unius, Quaeritur utrum tam omissio impe­ set omittere præeeptum omissioni* physica diendi (piam mors inde secuta sint mihi, et naturali. C. omissione voluntaria ei mo­ non diro imputabiles ad culpam, sed vo­ rali, N. Quia, sublato omni aclu, voluntas luntariae? Quidam negantiam de omissio­ non potest se determinare nec esse libera ne (piam de effectu secuto; ita Gonet post in aclu secundo. Unde in hac hypothesi Cajet. Serram ct alios. \hi affirmant de homo mereretur amando Deum, sed non omissione, negant de effectu secuto; ita posset peccare non amando : sicut dixi cx Joannes a S. Th. Sylvius, Con tenso nus et Auctore de angelis, angelos in primo in­ communius, cum quibus fanti potuisse mereri, non tamen peccare. Dico 1°. Ut omissio sit voluntaria , non Dices : Quod omissio sit mala non pro- ! requiritur præcepium seu obligatio ponen­ venit exactu qui est causa vel occasio ejus: di actum (pii omittitur. ergô nec quod sit voluntaria. Probatur ratione fundamentali. Volun­ Λ. D.ant. Quod omissio sit mala objec­ tarium est a principio intrinseco cum cog­ tive non provenit c.x actu, etc. C, quod sit nitione linis : atqui secluso præcepto po­ mala exercitio, N. Eo enim est mala in nendi actum tpii omittitur, ejus omissio est . xercilio, quo est voluntaria et libera; est a principio intrinseco cum cognitione li­ autem voluntaria et libera per actum vo­ nis ; ergo. Prob. min. 1** Supponimus in­ luntatis se ad illam determinantis. tellectum advertero ad id quoti omittitur, alias foret mera oblivio aut omissio nega­ ARTICULUS IV. tiva. 2” Ista omissio pendet a voluntate ut Utrum omi'sio ct effectus cx ea secutus ponatur vel non pona ur 5° A ohmtas eli­ sint eolunto per actuale studium iucompo-sibile cum auditione mi-sa* : quidni dic lequam effectus ex ea secuti. Sit itaque casus. Video duos rixat tes riah? El sane videtur pugnare cum seusu quos absolute possum impedire, sed non communi quod (piis die festo omittat mis­ line periculo propriæ vine ; unde Iit quod sam libere actu, el non omittat libere I IS DISSERT. I. ART. IV. actu die profesto , iisdem utrinque stanti­ I impedire hujus modi effectum, effectu» bus circumstantiis intrinsecis; prxeeptum incipit pertinere ad ipsam, el est illi de­ enim est quid exlrinsecum libertati actuali. bita cura illum impediendi, unde omis­ Unde sio impediendi reputatur pro volitiooe ef­ Confirmaturi Præceplum nullo modo fectus, quia nemo prxsumitur nolle im­ concurrit ad rationem voluntarii in omis­ plere suum debitum, nisi magis velit op­ sione, sed impertinenter se habet ad illam : positum. Ergo seclusa obligatione impe­ ergo independenter a praecepto omissio diendi effectum secutum ex omissione, iste potest esse voluntaria. Prob. ant. Duo effectus non est voluntarius. concurrunt ad voluntarium, scilicet prin Confirmatur ex discrimine quod esi in­ cipium intrinsecum et cognitio finis : at­ ter ipsam omissionem et effectum illam se­ qui præceplum non est quid intrinsecum quentem aut comitantem respective ad vo­ voluntatiomittentis, sed ab extrinseco pro­ luntatem. Omissio per se immediate, nulla veniens et voluntarium supponens ac diri­ alia causa interveniente, pendet a volun­ gens non causons, neque ingerit seu auget tate; voluntas enim æque immediate la­ cognitionem omissionis seu actus omissi, test non velle ac velle; unde ut non volitioseu omissio volendi sit voluntaria indi­ sed obligationis tantum : ergo. Bespondel Gonet. semper ex eodem recte , non indiget alia causa, sed dunprincipio praeceptum concurrere ad volun­ taxat advertentia et suspensione influxus tarium ut conditionem , sine qua omissio modo vitali, quod præstat eliciendo alte­ non esset privatio. De quo in sol. obj. rum actum incompossibilem cum actu qui Probaturi conclusio a posteriori. Mul­ omittitur, tunc enim omissio procedit in­ te sunt omissiones voluntariae indirecte directe a principio intrinseco cum cogni­ actuum non præceptorum, sic v. g. qui tione linis. At vero effectus omissionem studio vel orationi vacans omittit calefac­ sequens aut concomitans, non est perse tionem, vel recreationem, vel aliquam aliam immediate a voluntate, sed mediante alia commoditatem licitam sed non praeceptam, causa interveniente. Sic. v. g. dum omitto non per volitionem directam illarum omis­ separare duos rixantes, occisio inde secu­ sionum, sed ex electione voluntaria studii ta neque a mea voluntate, neque a mea vel orationis eo tempore vel ea occasione omissione causatur, sed a gladio occiso­ qua posset licite his commoditatibus frui; ris. Item quando nauta omittit gubernare has, inquam, omissiones esse indirecte navim, neque ejus voluntas neque ejus voluntarias nemo, putem, inficiabitur,cum omissio submergit navim, sed tempestas. sint meritoriae : ergo palam est posse dari Ut ergo talis effectus refundatur in vo­ omissionem voluntariam indirecte absque luntatem ut in causam, et dicatur inter­ praecepto. pretative voluntarius, debet assignari ali­ Dico 2° Effectus consequens seu con­ quid quo Iit ut pertineat aliquo modo ad comitans omissionem non est voluntarius voluntatem et aliquam connexionem ha­ •absque obligatione illum impediendi, nisi beat cum illa, ct aliud assignari non po­ forte omissio per modum medii ad hunc test nisi præceplum illum effectum impe­ effectum ordinaretur. diendi, ut dixi in prima probatione. Probatur i°u posteriori. Dantur effec­ Probatur 1° a priori. Effectus sequens seu concomitans omissionem seclusa obli­ tus sequentes aut comitantes omissionem gatione illum impediendi, neque physice voluntariam, qui nullo modo sunt volun­ neque moraliter procedit a voluntate : non tarii defectu obligationis illos impediendi. physice, quia voluntas prxeise omittens Sic Deus omittit voluntarie impedire pec­ nullum habet intluxum physicum in hujus cata hominum, et tamen peccata non sunt effectus existentiam, neque omissio cum ! illi voluntaria, quia non tenetur illa impesit non ens potest illum physice car .re; I dire. Imo ex actibus positivis plene volun­ non moraliter, quia non est ratio cur ef­ tariis sequntur plure» effectus qui non fectus in quem nullo modo voluntas phy­ sunt voluntarii defectu obligationis illos sice inlluil , in ipsam refundatur ut in tnpediendi : sic. peccatum lascivi adoles­ causam, nisi quia potuit ct debuit Impe­ centis non est voluntarium pueli.e fonnodire. Hoc ipso autem quo potest el debet I sæ et decenter ornata*; usura non est vo- UTRUM OMISSIO ET EFFECTUS EX EA SECUTUS SINT VOLUNT., etc. :n luntaria petenti tnutiiuin ab usurario ur- | bilæ subjecto : atqui, secluso præcep’o, gente necessitate ; sacrilegium mali i asto ilt .olumariuin petenti sacrauu nEl hoc est Ut lllXI, piæ< Liliuill ÎUIld > i.'ll· um Gonet. la, dum urgei necessitas et nullus aliu minister adest ; motus concupiscentis >e/i. cum Conteiisono, Λ'. min. 1'1 Pn>t>. cuti ex auditione confessionum vel ex cu­ D. min. Secluso præceplo, mm e- ι debi­ ratione infirmi, non sunt voluntarii con- tum audiendi missam legale el morale seu fessario vel chirurgo; el alia sexcenta : obligationis, C. min. non esi debitum quia lii omnes non tenentur hos elfectus physicum et naturale, seu dispositionis el impedire, sed habent justam rationem po­ exigentia;,/V. min. Duplex itaque debet nendi causam per accidens, et cos negli- distingui debitum, unum morate el obli­ gendi : ergo a fortiori elfectus per accidens gationis vi legis obligantis, alterum natu­ sequentes ant < militantes omissionem. rale vi dispositionis exigentis; et huic du­ Dixi in conclusione, nisi forte omissio plici debito respondet duplex priv alio, m per modum medii ordinaretur ad imnc est ean n'ia actn< debili vi pr a*cepii, ab> tffrclum : quia tunc manifestum est quod carentia actus debili vi dispositionis a Imitate, cum tamen conclusio sit de acti­ bus imperatis a voluntate. B. D. Non erit actus a voluntate imperatus actu, C. inpo- ! tentia, N. Conclusio autem est de actibus imperatis actu vel potentia , quatenus qui sunt imperati actu possunt per violentiam externam impediri ne fiant, et qui sunt ex genere suo imperabiles possunt nolente et renitente voluntate fieri vi agentis externi; si enim hi essent actu imperati, jam es­ sent secundum inclinationem voluntatis, consequenter non violenti. Objicies contra primam partem con­ clusionis. Unumquodque cogi potest a potentiori ·. atqui aliquid est humana volunta­ te potentius : ergo. Xb. ad 1. — B. D. maj. Unumquodque cogi potest a potentiori ad id quod neque coactioni neque rei cogendae repugnat, C. si repugnat, N. Sic lapis non potest cogi a Deo ut intelligat, quia id repugnat natu­ ra’ lapidis; non mimis autem repugnataemin a voluntate elici et tames voluntatem ad eum eliciendum cogi, ut palet ex pro­ bationibus conclusionis. | inst. \ oluniati inclinatae ad aliquid, v. g. ad amorem Dei in paina, Deus potest UTRUM VIOLENTIA CAUSET INVOLUNTARIUM? denegare suum concursum : atqui tunc 1 ARTICULUS VI. cessatio seu interruptio amoris erit violen­ Utrum violentia causct involuntarium? ta, nimirum contra inclinationem volun­ tatis: ergo non repugnat violentiam inferri Nota 1° quod, cum ad voluntarium duo voluntati quoad actus elicitos. requirantur, scilicet quod sit a principio B t° Data min. N. conseq. Tunc enim intrinseco seu inclinatione agentis et cum non inferretur violentia voluntati positiva cognitione finis , defectu alterutrius desi­ et proprie quoad actus elicitos , cum tunc nit voluntarium et fit involuntarium, vel nullus eliceretur, sed negative in impro­ positive et contrarie, si desit prima condi­ prie quoad cessationem ab actu. Conc/u- tio, vel negative seu non voluntarium , si sio autem, ut patet ex probationibus , est desit secunda conditio tantum. Assignan­ de actibus elicitis et non eliciendis, vel tur communiter quatuor causæ involunta­ cessatione ab illis ; sed intelligendo gene­ rii , violentia , metus , concupiscentia et raliter conclusionem de actibus elicitis et ignorantia. Sed cessatione ab iliis. Nota 2° semel pro semper, quod, dum B. 2°. N. min. scilicet in hac hypothe- dicitur sive violentiam , sive metum, sive si, cessationem ab amore fore violentam et concupiscentiam, sive ignorantiam causa­ contra inclinationem præsentem volunta­ re involuntarium, non sit sensus quod vio­ tis : <]uia sicut naturale est el non violen­ lentia, metus, concupiscentia aut ignoran­ tum causæ secundæ agere stante influxu tia physice influant in acium voluntatis, tansæ priritee, ita naturale est ipsi et non ipsam , ut ita dicam, involuntarielatem ; violentum non agere subtracto influxu cau­ sed quod vel physice vel moraliter mo­ sæ prim®, quia naturale est instrumento veant ad actum qui vel simpliciter vel se­ cessare ab actione, non movente causa cundum quid contrariatur inclinationi vo­ principali : qua de causa non fuit violen­ luntatis : unde illa invohintarietas causa­ tum , sed naturale igni non comburere in tur ab amore alicujus boni oppositi. Sic v. fornace Babylonica. Unde in hac hypo- g. dum quis metu naufragii movetur ad thesi voluntas naturaliter quiesceret, sicut projiciendas merces, ista projectio est inaer naturaliter cessat a luce, cessante lu­ luntaria secundum quid, quia repugnat af­ fectui quem projiciens habet conservandi minoso. Sepones. Potest Deus in voluntate Pe­ suas merces : unde involuntarium quod tri Joanncm odio habentis producere amo­ reperitur in ista projectione non causatur rem Joannis: atqui iste amor foret violen­ a metu, sed ab amore mercium. Proprius tus, utpote omnino contra inclinationem ergo sensus harum quxstionum est quod actus ex violentia, metu, concupiscentia et Petri : ergo. B. quod in hac hypothesi vel mutare­ ignorantia sint involuntarii simpliciter vel tur inclinatio Petri, vel iste amor non es­ secundum quid, in quantum supponunt in set actus ab ejus voluntate elicitus, sed ad agente inclinationem simpliciter vel se­ eum passive tantum se haberet; sicque cundum quid contrariam præsenti actui ad casus est extra conclusionem. quem movent. Replicabis Peccatum est contra incli­ Hic. a. 5. ad 1.—Quamvis, ut dixi art. nationem saltem habitualem hominis : præced. violentia inferri non possit volun­ atqui hoc sufficit ad violentum; si enim tati quoad actus elicitos, et quantum est homo dormiens projiceretur per fenes­ ex illa parte violentia non possit causare tram, fieret ipsi violentia : ergo actus involuntarium ; quia tamen voluntarium dicitur non sohun de actibus elicitis, sed elicitus potest esse violentus. Ibid. a. 4. o. ad 3. — H. I). maj. Pec­ etiam de imperatis, qui possunt pati vio­ catum e?t contra inclinationem partialem lentiam, de illis quærunus utrum violentia hominis,C. esi enim contra inclinationem reddat involuntarios? Pro quo Ibid. — I)t a principio extrinseco et contra tente voluntate, illum valide non susci­ inclinationem passi; definivimus enim id piant ; sed (pii minis et tormenti·' aibd quod est a principio extrinseco passo re- eo adducuntur ut ad illa tormenta vilaidi nitente : ergo quod est violentum non est deponant priorem voluntatem et induam aliam veram et sinceram suscipiendi bap­ voluntarium. Dices. \ iolentum compatitur volunta­ tismum, illum valide suscipiunt, quia vo­ rium ergo Probatur ant. mullis exem­ luntarie; metus enim, ut modo dicam, plis. 1° Martyre» passi sunt violentiam a causât voluntarium simpliciter; etadsertyrann * ct tortoribus : atqui tamen erant vandum fidem sicsiisceptam cogi possunt volti i nii in patiendo : ergo. 2" Qui mi­ De his autem intelligcndum est cap. cita­ nis et tormentis compellitur adolere thure tum de Judicis. Ibid ad. 5. —z/d quartam, D. ant. Est ido'a, renitente interiori voluntate, violen­ tiam patitur, et tamen voluntarie adolet, ibi violentum et voluntarium respectu di­ peccat enim adolendo. Idem dic de puel­ versorum, C. respectu ejusdem, /V. Res­ la quæ, interius reluctans, minis et verbe­ pectu inclinationis particularis membri«t ribus adigitur consentire exterius stupra­ violentum; respectu vero ipsius volinla tori. 5° Qui vi coactus recipit baptismum, est voluntarium : unde non est ibi violen­ valide recipit: ergo voluntarie. Prob. ant. tia simpliciter, sed secundum quid. Cap. dc Judicis, (list. 45, ex Concil. ToEx (lictis in hoc art. colligunt commu­ let. IV, declaratur cos qui, regnante Sise- niter auctores mulierem vi oppressam) buto in llispaniis, coacti fuerant recipere viro cui et interius et exterius resistit quan­ baptismum, illum valide recepisse, et co- tum moralitcr potest, nullatenus peccare, . g' |X)ssc ad servandam fidem quam sic quia hæc violentia perimit omnino volun­ susceperant: ergo. 4° Dum aliquis inflectit tarium, sine quo non est peccatum. lut contorquet membra propria contra na­ Si autem quieras quid est quantum fa­ turalem eorum flexibilitatem, est ibi vo­ cere debeat mulier ut censeatur resistere quantum potest moralitcr, sicque pati vio­ luntarium simul et violentum : ergo. Ii. V. ant..Id primam probat. D. maj. lentiam absolutam et simpliciter dictam’ II. imprimis non posse occidere oppres­ Martyres passi sunt violentiam absolutam, Λ . maj. secundum quid, C. maj. Poterant sorem , quia, ut dixi de Jure et Just, dis­ enim, si voluissent, illam vincere cl vitare sert. 10, a 6, ÿ 2, pudicitia est bonum in­ mortem, negando fidem, sed maluerunt terioris ordinis ad vitam hominis. Potest pati mortem quam negare fidem : erant autem resistere clamoribus, pugnis, alapis, ergo involuntarii respectu actionis impiæ Iasione oppressoris, non tamen lethali, et tyrannorum, sed illa supposita voluntarii similibus; atque ad hæc tenetur, citra ta­ erant in subeunda morte propter Deum, men periculum propriævitæ et famas, quia neque in hoc, violentiam passi sunt, ut μ subsit lui iismodi periculum et aliunde jam notavi dissertatione 6, de Jure cl Jus­ absit periculum inferioris consensus libi­ titia, a. 2. dini, non tenetur cum tanto detrimento .id secundum probat. II. similiter cum bonorum superiorum resistere exterius, qui minis et to: mentis adactus adolet thure quia resistere exterius est prxceptom affir­ idola, quamvis reluctante interiori animo mativum quod non obligat pm semper et non pati violentiam absolutam et physicam, cum tanto dispendio. Dixi, modo ahsit sed moralem tantum et secundum quid ; periculum consensus interioris libidini, quia non resistit quantum potest et debet quod cum raro absi:, eiiaui raro mm < ne­ resistere, sic m· non obstante voluntate tur hæc adhibere cum pet icul i vine aut HHeriiM'i "ontruii . vuhmtarie consentit mæ, ut jam alibi notavi dt Aemperaut. I UTRUM METUS CAUSET INVOLUNTARIUM? C>5 dissert. 6, a. 16, in fine consectariorum, | ad vitandum scilicet malum quod timetur.' tt ibid. a. 4. de Raptu §, 1 in fine. hoc totum patet in vulgari exemplo : mer­ cator considerando merces «ecundum se, ARTICULUS VII. secluso periculo naufragii, nollet eas pro­ Utrum metus causet involuntarium ? jicere; orta autem tempestate et instante Revoca in mentem ex dictis initio art. periculo mortis, vult eas projicere. Ergo. Confirmatur. In objecto actus qui fit pnrced. sensum quaestionis esse , utrum actos factus ex metu sit involuntarius? ex inctu reperitur simul ratio boni et ma­ Item observa quæstionem esse de actu fac­ li sufficiens ad causandum volitionem et to ex nictu et non solum cum metu ; aliud politionem quæ sunt principia voluntarii enim est aliquid fieri ex metu, aliud fieri et involuntarii : sic in eodem exemplo, cum motu. Sic mercator altum mare cons­ projectio mercium secundum se est mala, cendit cum metu, sed non ex metu; orta considerata ut medium ad salvandam vi­ autem tempestate projicit merces in mare tam est bona : ergo. ex metu. ibid.— Dico2n. Quæ fiunt ex metu sunt Porro metus, ut dixi de Contract, defi­ voluntaria simpliciter, et involuntaria se­ nitur ex jure, futuri et instantis periculi cundum quid. ibid. — Probatur. Illud quod est vo­ causa mentis trepidatio, id est inquietudo et perturbatio. Alius est gravis, alius le­ luntarium hic et nunc, ponderatis omni­ vis. Gravis alius absolute gravis, quo nem­ bus circumstantiis, et involuntarium tan­ pe timetur malum grave et imminens, ut tum secundum se consideratum et præcimors, exilium, durus career, etc. dicitur sum ab hic ct nunc, seu a circumstantiis cadens in virum constantem, id est quo indiv iduantibus, est voluntarium simplici­ viri aliunde constantes passim moventur, ter et involuntarium secundum quid : at­ licet quandoque moveri non deberent, ne­ qui quod fit ex metu est voluntarium hic mo enim quovis metu deberet moveri, v.g. et nunc attentis omnibus circumstantiis, ad pejerandum. Alius respective gravis, et involuntarium tantum secundum se con­ quo licet non moveretur vir constans, mo­ sideratum et præcisum a circumstantiis : veretur tamen meticulosus, ut puer, fœmi- ergo. Min. patet in projectione mercium na, senex. Levis est quando timetur leve in mare metu naufragii. Maj. etiam pa­ malum, ant grave quidem, sed non immi­ tet , tum ratione generali, quia illud dici­ nens, ut si sereno coelo vel stringente gelu tur esse simpliciter quod est actu, seu quod tiineas fulmen. Ad metum absolute gra­ est hic et nunc cum omnibus circumstan­ vem revocatur metus reverenlialis quo quis tiis individuantibus ; illud autem dicitur sibi timet superiores graviter infensos et esse secundum quid, quod est in appre­ minantes. Quod si absint minæ et gravis hensione tantum . tum ratione particulari, indignatio, potest dici levis, nisi forte res­ quia illud est discrimen inter intellectum pective ad filiasfamilias, quibus est ge­ et voluntatem, quod intellectus attingat res secundum se præcisas ab existentia, volun­ nium meticulosum. Q. 6. a. 6. o. — Dico 1°. Quæ fiunt ex tas autem feratur in res ut existentes ves­ metu sunt mixta ex voluntario et involun­ titas suis circumstantiis. Ergo quod est vo­ luntarium hic et nunc, attentis omnibus tario. Intellige de metu qui sit causa totalis circumstantiis, ct involuntarium tantum actus qui ponitur, alias nullatenus erit in- secundum se et sub præcisionc a circum­ tnluntarius; sic qui minatur mortem me­ stantiis, est voluntarium simpliciter et in­ retrici, nisi consentiat fornicationi quam voluntarium secundum quid. Confirmatur. Quod fit ex metu est ve­ ipsamet appetit, iste consensus nihil habet involuntarii, quia ille metus non est causa litum absolute ct efficaciter, etnolituminef totalis illius, cum mulier ad id jam sit ex licaciter ct conditionatc tantum. Sic mer­ cator ingruente tempestate vult absolute et te propensa. aid. — Probatur conclusio. Ea quæ efficaciter projicere merces, qiiasnollet pro­ fiunt ex metu secundum se considerata non jicere si abesset tempestas. Atqui quod est Mint voluntaria, imo sic sunt involuntaria, Yolitum absolute et efficaciter, nolilum fiunt autem voluntaria ct volita ex metu inefficaciter et conditionatc (aptum, est Bill. t. IV. 6G DISSERT. I. voluntarium simpliciter et involuntarium secundum quid. Ergo. Quando ergoS. Th. 2 2, q. 142, a. 5, scribit ea dâæ fiunt ex metu non esse sim­ pliciter voluntaria sed mixta, sumit sim­ pliciter pro eo quod idem est ac pure , omnino, ex omni parte, et prout opponi­ tur mixto, ut patet ex terminis. Ilie autem Fumitsûn/ificitcrproeoquod est actu in re. Solvuntur objectiones. Obj. 1° conira primam conclusionem. Quando quis metu inferni dolet de pecca­ tis aut observat legem, iste dolor aut ista observantia nihil habent involuntarii et di‘;plicentiæ, alias forent mala , quod ad­ mit! i non potest et videtur contrariumTrid. jsess. 14, cap. 4. Ergo quæ fiunt ex metu non sunt involuntaria secundum quid. Huic argumento quo non parum tor­ quentur multi theologi varie varii respon­ dent. Quidam dicunt quod, licet in do­ lore de peccatis, vel in observantia legis ex metu gehennæ, sit aliquid involuntarii et displicentia, si tamen hæc displicentia seu repugnantia sit solum circa difficulta­ tem et id quod molestum est in dolore seu observantia legis, hoc non sit malum, sed materia meriti, ut patet in tristitia et dolo­ re quem habuit Christus instante passione. Sed contra. Quamvis repugnantia et dis­ plicentia appetitus sensitivi circa difficul­ tatem legis, qualis fuit in Christo, non sit mala, sed conducat ad virtutem, secus ta­ men repugnantia et displicentia voluntatis de qua hic agitur. Unde argumentum re­ manet in suo robore. Respondent multi ea quæ fiunt ex metu essedtintaxat involuntaria secundum quid, quando opus seu objectum ad quod mo­ vet metus est secundum se malum, et tan­ tum eligitur ut bonum utile ad vitandum majus malum, ut palet in projectione mer­ cium metu mortis. Quando autem, in­ quiunt. opus ad quod movet metus non est secundum se malum, sed bonum, non so­ lum utile , sed honestum, ut est dolor de peccatis s^u observantia legis, nullatenus est involuntarium; idque probant exem­ plis. Sic, inquiunt, si quis diceret Petro.· Nisi cito ambules aut bibas hunc scyphum vim, morieris, ista ambulatio seu haustus vini nihil haberet involuntarii, supposi- | Io quod 1'elrus sit indifferens aut pro- ART. VII. I pensus ad ambulandum *»1 blbcndua, I Verum hæc solutio, nisi aliquid addi, lur, est insufficiens. Et I» i | no suo exeo, pio perimitur : supponit nàmque peccato, rem esse indifferentem aut etiam propeesum ad deserendum peccatum secundun se, seu ad observantiam legis, sicut sup ponit Petrum esse indifferentem aut pr pensum ad ambulandum aut bibendum cum e contra supponi debeat peccatore: ante metum habere allectum ad pcccatiitt, illudque deserere tantum metu gehenni; alioquin metus non foret totalis causa hu­ jus doloris, quod est extra hypothesim. ? Homo potator qui ex nimio potu incidit i: morbum , eligit metu mortis absliiicnliar. moderatam a potu : ista abstinentia est-teundum se bona, non solum utilis ad vi­ tandam mortem, sed honesta, ct tamen ho­ mini potatori involuntaria secundum quid. Confer nunc peccatorem maxime inveter» tum cum isto potatore, utrinque par inve­ nies involuntarium, quia utrinque est |W affectus, hujus ad polum, illius ad pecca­ tum, ilisi aliquid amplius addas. Igitur R. D. canseq. Ergo quæ fiunt ex meta non sunt involuntaria-secundum quid, quando istud involuntarium est funda­ mentum inductivum mali quod timetur, C. quando non est inductivum mali quod ti­ metur, N. Quando itaque involuntarium est causa seu fundamentum inductivurr mali quod timetur, admitti potest et debet quod si metus sit efficax excludat istud in* voluntarium erga opus quod assumitur ad vitandum malum : sicut si affectus quem relinet mercator ad suas merces, seu invo­ luntarium quod habet ad illarum projec­ tionem, esset causa naufragii, metus nau­ fragii, si esset efficax, induceret ipsum non tantum ad projiciendas merces, sed etiam ail deponendum affectum ad illas, conse­ quenter ad tollendum involuntarium in ca­ rum projectione. Cum ergo affectus quem retinet peccator ad peccatum, scu involun­ tarium in ejus fuga aut legis observantia, sit inductivum gehennæ, non minus quam peccatum exterius, metus gehennæ,ci sit efficax, debet illum affectum et istud in­ voluntarium follere. Hanc solutionem cum ’•'«□i excipit P. Aurelius Pielle , vocalque lepiaum argu­ mentum; quia, inquit, si sic pergant ad­ versarii, brevi probabunt dari timore* ÜTRUM ME'fUS CAUSET INVOLUNTARIUM? itrtilcm stata lege justificantem , ac Hancquc doctrinam non parnm jnvat con­ proinde non tantum non necessaria erit demnatio hujus propositionis G1 inter Queeeharilas, sed nec ipsum sacramentum nellianas : Timor non nisi manum cohi­ trit necessarium, modo adsit eflicax ille bet; cor autem tandiu peccato addicitur timor gehennæ .· idque probat hoc argu­ quandiu ab amore non ducitur. Argu­ mento : Metus efficax gehennæ secundum menta quæ congerit præfatusTheoJogiHUt nos excludit omne inductivum gehennæ : probet metum non posse excludere affec­ atqui peccatum habituale ct ejus reatus est tum ad peccatum seu involuntarium in inductivum gehennæ : ergo metus efficax ejus dolore, peccant ut plurimum in eo gehennæexcludit peccatum habituale, ejus quod non distinguat inter involuntarium, reatum et maculam, quibus exclusis pec­ quod est inductivum gehennæ, et illud cator justificatur. quod non est inductivum. Cætera præ-erPace religiosi viri, non attendit haneso- tim ab auctoritate currunt de timore ineffi­ lutionem esse doctissimorum theologorum, caci, vel de displicentia ex parte appetitus inter alios Joannis a S. Th. et Vincentii sentitivi; sed hæc omnia accuratius discu­ Contenson; hi namque neque lepidi neque tere non est hujus loci. nugaces, sed gravissimi sunt ac profundis­ Asl inferes ex solutionibus datis nos re­ simi theologi. Verum forte dicet non nemo cedere a D. Tb. Probatur illatio. S. Th. hancipsam R. patris argumentandi metho­ hic docet absolute et generaliter ea qua dum esse lepidam et nugacem : dato enim fiunt ex metu esse mixta ex voluntario et metum gehennæ tollere peccatum habituale involuntario : atqui nos excipimus ab hac et ejus reatum, irregulariter inde feret R. doctrina generali : ergo. pater non esse necessariam gratiam, nec Λ. N. illationem. Ad Probat. D. maj. necessarium sacramentum, sicut ex eo quod S. Th. docet generaliter ea quæ fiunt ex charitas tollat peccatum habituale et ejus metu esse mixta ex voluntario et involun­ reatum, irregulariter inde inferret non esse tario, loquendo formaliter de metu quan­ necessariam gratiam , nec necessarium sa­ tum est ex vi sua et prout incutitur a causa cramentum. Sed his omissis, extrinscca, C. maj. loquendo de metu per Λ directe ad ejus argumentum, N. se­ accidens et ratione materiæ, quando nempe quelam. Ad probat. D. maj. Metus efficax contingit quod mea voluntas seu involungehennæ secundum nos excludit omne in­ tarietas est fundamentum et causa pœna ductivum gehennæ intra sphæram suæ ac­ quam timeo, N. maj. Tunc enim, licet at­ tivitatis, C. extra sphæram suæ activitatis, tenta præcise ratione metus conservassem y. Non autem omnia quæ requiruntur ad affectum ad peccatum, ct inde ortam injustificationem sunt intra sphæram solius voluntarietatem in eo relinquendo, tamen timoris; quia ad justificationem necessario quia ipse affectus ad peccatum, seu invorequiritur quod peccator doleat de peccato, luntarietas in eo relinquendo, est funda­ non solum ut est malum proprium , sed ut mentum et causa justæ pœnæ quam timeo, esimalum et offensa Dei, quod est extra ideo per accidens et ratione materiæ metus «phæramactivitatis solius timoris sine amo­ mutat hunc affectum et tollit hanc involunre I)eibenevolo,quiaodisse malum alicujus tarietatem. et amare bonum illius sunt ejusdem ratioR.2°ad principale argumentum. Dato ru, inquit Auttor. 2 2, q. 25, a. 6, ad 2. observantiam legis, seu dolorem de pec­ Et inde probamus dolorem ex solo metu catis ex solo metu gehennæ, non excludere sine aliquo Dei amore benevolo non suffi­ omne involuntarium , nego tamen indesecere ad justificationem cum sacramento. qui hanc observantiam seu hunc dolorem Uinducere cessationem seu suspensionem esse malum. Ad cujus intelligenliam ob­ affectus ad peccatum etiam ut est malum servandum est quadruplicem actum repeDei, est intra sphæram solius timoris abs­ riri in observantia legis seu dolore de pec­ que amore Dei benevolo; quia ex mera in­ catis propter melum gehennæ. Prunus est differentia erga aliquem, sine ullo ejus amor vitandi gehennam. Secundus est elec­ amore, possum cessare a voluntate ipsum tio doloris de peccatis seu observantia le­ offendendi, a fortiori si sciam ipsam volun­ gis necessariæ ad vitandam gehennam.Ter­ tatem ipsumoffendendi esse mihi nocivam. tius est amor peccati. Quartus, voluntas RS DISSERT. I. ART. VIT. eondiTionata non derelinquendi peccatum, I ex omni parte et omni modo,eXchriilo& seu observandi legem, si non esset infer­ ne involuntarium, C. ant. quod fet vota nus : et quamvis quidam hunc aclum repo­ larium simpliciter, id est absolute ct rt rt ri negent, eo quod includatur in tertio, cacitcr, N. ant. Quod enim sic est simp., probabilius est tamen adesse;quia licet in citer voluntarium, id est, actu et efficac voluntate vitandi gehennam radicaliter in­ ter ut medium ad vitandum majus maincludatur voluntas observandi legem, seu non impedii quin idem secundum se coi fugiendi peccatum, requiritur tamen prê­ sideratum sit ingratum voluntati, et id’ ter eam volitio absoluta actualis observandi involuntarium secundum quid. legem et fugiendi peccatum : ita licet in Obj.5° contra secundam conclusiontr. amore peccati radicaliter contineatur vo­ Contractus initi ex gravi metu sunt inv? luntas conditionata non servandi legem, lidi : ergo simpliciter involuntarii. nec fugiendi peccatum,si non esset infer­ B. D. ant. Sunt invalidi jure natur? nus , requiritur tamen quod ista volun­ N. ant. jure positivo quantum ad aliquo* tas conditionata sit actualis. Sed quid­ C. Sed de hac difficultate abunde dixi tra. quid sit de hac ultima difficultate, saltem de Contractibus, dissert. 1, a. 4:requir evidenter patet quod duo primi actus,scili­ Ex dictis inferes metum gravem in u cet amor vitandæ gehennæ et dolor de pec­ quæ sunt intrinsece et invariabiliter mali, catis assumptus ad hunc finem, nullatenus seu, ut dicitur, prohibita quia mala,n:: sint mali ; quod autem compatiantur adhuc excusare a toto peccato, quia remane amorem peccati et voluntatem conditiona- simpliciter voluntaria. Ili nequi metu mor­ tam ipsum non deserendi si non esset in­ tis fidem negat, pejerat, fornicatur, e’i fernus, id quidem probat ct ostendit sub­ peccat mortaliter. Excusat tamen a tant-, jectum adhuc esse malum, non autem prae­ et eo magis quo gravior est metus, qui: fatos actus esse malos, cum nullatenus hi minuit voluntarium. In his vero quæ non sunt intrinsecemal·. priores actus sint causa hujus pravi amoris et pravæ voluntatis conditional, quin po­ sed mala quia prohibita, metus gravis i. tius ad illum peccati affectum et volunta­ gulariter excusat a toto, non quod ir; tem hanc condilionatam expellendum dis­ sint simpliciter voluntaria, sed quia lege ponant et conentur. Sic, v. g. licet fides positivae, sive divinae sive humanæ, ex in­ informissimul compatiatur in subjecto pec­ tentione suorum legislatorum non obligant catum , non tamen inde fit mala, sed tan­ I regulariter cum tanto dispendio : unde lui- : tum inde evincitur subjectum esse malum. jusmodi opera quæ non sunt mala nisi ra­ Sed hæc nunc sufficiant de ista materia tione legis, cessante obligatione légistequam diligentius discutere pertinet ad trac­ sant esse mala. Hinc qui metu mortis v< tatum de Poenitentia. gravis infamia», aut alterius gravis mali, Obj. 2° contra eamdem. Duo contra­ non jejunaret in Quadragesima, non audi­ dictoria non possunt reperiri simul in eo- I ret Sacrum die festo, etc. non peccaret. dem actu : atqui esse voluntarium et invo­ Dixi, regulariter, quia quandoque le­ luntarium sunt duo contradictoria .· ergo. ges positivæ,sive humanæ, obligant etiam B. N. min. Quia opus ex metu est vo­ cum dispendio vitæ. 1° Quando id quod lex luntarium et involuntarium sub diversa ra­ præcipit est tanti momenti ut judicio prutione et diverso respectu, et ideo non con­ dentum praeponderet vitæ unius particula­ tradictorie : sic projectio mercium, ut mc- ris : Patet in militecui praeceptum est non ditnn neccssariumad vitandum naufragium, deserere stationem, seu irrumpere inhoest voluntaria simpliciter;secundumsecon- tem cum evidenti mortis periculo. 2° Quan­ siderata, est involuntaria secundum quid. do transgressio legiscederetin contemptum Inst. Quod est voluntarium simpliciter religionis aut potestatis ecclesiastica?, ut excludit omnem rationem involuntarii,si­ accidit Machabæis, quibus tyranni commi­ cut quod est album simpliciter excludit orn - nabantur mortem ni manducarent canicnem rationem nigri : ergo. porcinas in contemptum legis; quia praisB. esse æquiwcalioncm in το simplici­ tat non eonlemni legem , fidem aut reli­ ter, ut jam innui supra. Unde D. ant. gionem quam conservari vitam unius pri­ Quod esi. voluntarium simpliciter, id est I vati. Sed de his specialiter dum de Legibus. UTRUM CONCUPISCENTIA. CAUSET IN VOLUNTARIUM I 69 I demus enim eos qui amore aliquod objecARTICULUS VIII. Utrum concupiscentia causet involun­ Itum prosequuntur, majori impetu in illud ferri quam si hac passione non afficeren­ tarium? Per concupiscentiam hic intelligitur mo­ tur : ergo. tus seu passio appetitus sensitivi proscquenlis bonum prout distinguitur a motu refugiente malum, (pialis est metus. — Inf. q. "5. a. 6. ad 2. ct q. 77. a. 6. o. — Et lute concupiscentia vel antecedit omnem motum voluntatis cumque causal, ut dum fw pulchra muliere commovetur libido, povetque voluntatem ad eam appetendam ; rei sequitur motum voluntatis, ut dum quis intensa voluntate vult aliquid, inde exci­ tatur passio in appetitu inferiori. Palam est concupiscentiam consequentem nihil age­ nt circa voluntarium aut involuntarium, cum ad ipsum sequatur, sed esse tantum signum intensi voluntarii. Est ergo quæslio de sola concupiscentia antecedente, quomodo se habeat ad voluntarium et in­ voluntarium. Distingui autem debet triplex gradus voluntarii. Primus gradus est voluntarii absolute, quod procedit a principio intrin­ seco cum cognitione finis materialiter, qua­ le competit brutis. Secundus gradus est voluntarii perfecti, quod procedit a prin­ cipio intrinseco cum cognitione finis for­ maliter ut finis. Tertius gradus est volun­ tarii liberi, quod procedit a principio intrimecociim cognitione finis sub indifferen­ tia propositi. Consule art. 1 hujus dissert. Q. 6, a. 7. o. — Dico. 1°. Concupiscen­ tia antecedens potius causal voluntarium quam involuntarium; quia aliquid dicitur voluntarium ex eo quod voluntas in id fer­ tur : atqui per concupiscentiam voluntas inclinatur ad volendum id quod appetit concupiscentia : ergo concupiscentia po­ tius facit ad hoc quod aliquid sil volunta­ rium quam involuntarium. Dico2°. Concupiscentia antecedens au­ get voluntarium absolutum, minuit per­ iclum et liberum. Prob.prima pars. Concupiscentia an­ tecedens facit quod voluntas praevia cog­ nitione finis feratur in objectum majori Dipctii et inclinatione quam si non esset concupiscenti ergo. Prob. ant. 1° ratione, quia impellente concupiscentia, in­ tellectu· proponit voluntati objectum ut lugis concupiscibile, ideoque majori cili­ cia prosequendum. 2° Experientia : vi- 70 DISSERT. ί. ART. VIII. genus ad liberum : atqui non potest minui | eligeretur ut secundum se bonum et q species quin minuatur genus : ergo. omni parte conforme appetitui, jamni B. N. subsumpt urn. Ad probat, omis­ eligeretur ex metu sed ex amnre. Unde a sa majoti, N. min. universaliter sump­ quod involuntarium quod reperitnr i» tam. Cizn enim species constet genere et operibus ex metu factis, ex ipso metu qu.differentia, non repugnat quod minuatur dam modo ortum ducat; in hi? vcroqin ex parte generis et non differentiæ, et e fiunt ex concupiscentia, si quid involtincontra quod minuatur ex parte differentiæ I tarii immisceatur, non ex ipsa concupi> et non generis :sic ex cæcitateet surditate cent ia, s» d aliunde per accidens provenit, minuitur in homine ratio generis scilicet ut patet in exemplis confirmation'll. sensitivi, non tamen ratio differentiæ sci­ Quando ergo dicimus cum Auctore p>t licet rationalis; homo enim cæcus et sur­ Aristotelem, Nisscnum et Damascenum, dus non minus bene ratiocinatur quam ho­ ea quae fiunt ex concupiscentia non es* mo videns et audiens; et e contra, albedo involuntaria secundum quid, sicut ea qu> in pariete potest minui in ratione albedi- fiunt ex metu, non intendimus negare qui: nis absque eo quod minuatur in ratione i in eis quæ fiunt ex concupiscentia po·· coloris. Omisi majorem, quia multi volunt aliquid involuntarii admisceri, sed dic.· quod voluntarium non dividatur in libe­ mus dunlaxat istud involuntarium non ori rum et necessarium ut genus in species, ri ex ipsa ratione concupiscenti®, sicut sed ut subjectum in accidentia ; eo quod oritur ex ratione metus propter discrimen idem specie actus possit esse modo liber, prius datum : et sic patet responsio a modo necessarius, ut palet in eodem amo- | confirmationem. Quod enim v. g. libidi­ re viæ et pâtriæ. nosus patiatur repugnantiam in erogandi /nst. Concupiscentia minuit cognitio­ pecunia meretrici quam deperit, non ori­ nem finis : ergo minuit voluntarium. tur per se ex concupiscentia quæ non e.·! B. D ant. Concupiscentia minuit cog­ nisi de bono, sed per accidens, quia est nitionem finis formaliter sumpti et sub in­ avarus. Sed quod mercator patiatur re­ differentia propositi, C. ant. quia, ut dic­ pugnantiam in projectione mercium or­ tum est, turbat judicium rationis et facit tum habet ex ipso metu qui non est niquod minus attendat ad rationes boni ho­ I de malo, et ad majus malum vitandum mo­ nesti, et ideo minuit voluntarium perfec­ vet per se ad minus malum. Beplicabis. Sicut per timorem timidi)· tum et liberum : minuit cognitionem finis in ratione boni concupiscibilis ct delecta­ agit contra id quod in animo habebat; it bilis, N. ant. Imo auget, ct ideo auget qui vincitur concupiscentia agit id quo! alioquin non vellet agere, ut dum victu· voluntarium absolutum et brutale. Bepones. Metus causât involuntarium libidine fornicatur, quod alioquin non vel­ secundum quid : ergo et concupiscentia, let : ergo subsistit paritas. est enim ulrinque passio. Confirmatur. ib. ad 2. — B. N. paritatem. DispariQui peccat ex concupiscentia ciim remor­ tas est quod in eo qui per metum agit ma­ su conscientis patitur aliquid involunta­ net repugnantia voluntatis ad id quod agi­ rii. Item avarus libidinosus patitur invo­ tur secundum se consideratum; patet in luntarium et repugnantiam largiendo pe­ projectione mercium metu mortis; sed in cunias meretrici. Ergo. eo ·> qua­ •sse vitandum, est ignorantia juris. Et hæc litate adhibita fuerit, dicitur ignorari ia est ignorantia juris, vel naturalis, vel divi­ crassa el supina; si vero negligemia fuerit levis, ita ut adhibita fuerit diligentia nola ni, vel humani. bilis in discendo, non tamen otunuio su q. 6. t.. 8.0. — Ex parte voluntatis di­ liditur in ignorantiam antecedentem.con­ [ ciens , ignorantia dicitur levi* aut levissi- DIGRESSIO ma, pro quantitate diligentiae adhibite in discendo respective ad qualitatem rei ad­ discendae. His notatis, ibid. — Dico 1°. Ignorantia antecedens causal luvoluntariiun simpliciter, quia opus ex illa procedens fit sine cognitione, et est quoad circumstantiam ignoratam, contra inclinationem vel actualem vel habitualem et interpretativam agentis; non enim vel­ let facere si ignorantia abesset. Palet in illo qui, sufficienti diligentia adhibita, pu­ tans invincibiliter occidere cervum, occi­ dit amicum. Quamvis enim hæc occisio quoad substantiam actus et ut est occisio ut sic sil voluntaria, non tamen quatenus est occisio amici ; sub ea enim ratione re­ pugnat inclinationi occidentis, et fit sine cognitione. Ibid. — Dico 2°. Ignorantia concomi­ tans non facit voluntarium simpliciter, quia opus ex illa procedens fit sine cognitione, seu cum ignorantia, quæ nec in sfc nec in sua causa est voluntariacum sit invincibilis. Aeque facit involuntarium positive et con­ trarie, quia istud opus non est contra in­ clinationem agentis, perinde enim fieret si cognitio adesset; sed facit involuntarium negative acu non voluntarium, quia fit sine cognitione requisita ad voluntarium. Pa­ tet in eo qui,putans invincibiliter occidere feram, occidit hostem, quem perinde occi­ disset si cognovisset. Dico 5°. Ignorantia consequens causât voluntarium simpliciter, quia ipsa est sim­ pliciter voluntaria, sive directe in se, sive indirecte in causa, scilicet negligcnlia dis­ cendi : ergo opus ab ea procedens est vo­ luntarium simpliciter; qui vult enim cau­ sam vult et effect um. Si dicas quod fiat si­ ne cognitione ; // quod fiat quidem sine cognitione formali et in se, non tamen sine cognitione virtuali et in sua causa, nempe in ignorantia quæ potuisset et debuisset depelli. Ille autem dicitur virtualiler cog­ noscere , qui potuit et debuit cognoscere et noluit. Causal tamen involuntarium se­ cundum quid, quia opus ex ea sequens est contra aliqealem inclinationem agentis ; si enim adesset scientia, non fieret, ut sup­ ponitur. Quod si supponas ita esse affec­ tatam ignorantiam ut, si abesset, opus ni­ hilominus fieret ; ut si v. g. quis ita scien­ tiam repudiet, non ul ea præsente a pecca­ to abstineat, seu ul sine remorsu peccet; HISTORICA. I fateor quod tunc non erit involuntarius secundum quid, sed etiam non erilignorantia consequens ad sensum conclusion^ > finito spatio, cuncta intrabunt atque regliusquod,tit palet ex sequentibus, filiæ » nabunt ; quando enim fuerit definitum ejus erant jam tum desponsatae civ ibus So- | » peccandum esse homini minus nc alius dora®, quorum aliqui amici haud dubie il- » peccet amplius, profecto et furtis nostris licaderant. Sic ergo se gessit Lot sicut qui » stupra cavebuntur aliena, et incesta sluplacaturus alium gravi injuria a se offen- » pris ; et si qua impietas visa fuerit etiam suin, ei offerret pugionem nudum, dicens, » pejor incestis, incesta quoque facienda Interfice me, non eo animo ul interficiatur, « dicentur a nobis. » Atqui Lot, ad vitan­ sed ut tanta submissione placetur offensus, dum majus malum in aliis, minus malum per exaggerationem ergo hoc dixit Lot, si­ non solum permisit aut toleravit (quod cut David dixit ad Jonathan, 1 Reg. 20 : q uandoque licet), sed et committere et pro­ Siest iniquitas in me, tu me interfice, et curare voluit, dum dixit : E ducam cas, etc. ad patrem tuum ne introducas me, secu­ Ergo. Confirmatur 1°. Lot non erat dominus tus quod non interficeretur; sicut Moyses dixit Deo, Exod. 52 : Aut dimitte eis hanc corporis et pudicitiæ suarum filiarum : ergo noxam, aut si non facis, dele me de libro illicite eas stuprandas obtulit. 2° Lot, ul luo quem scripsisti, probe sciens se non paler, magis tenebatur consulere saluti pro­ esse delendum. Hanc expositionem am­ priarum filiarum quam extraneorum : ergo. Obj. 1°. Lot post hoc facium justus vo­ plectuntur Tirinus, Menochius, Sa et alii ; illam non improbant a Lapide et Natalis catur, 2 Pet. 11 : ergo. R. Lot vocari a S. Petro justum, com­ Alex. Et eo videtur probabilior quod non sit facile conceptu quomodo bonus pater, parative ad Sodomitas, quia ab eorum tlaur aliunde prudens et justus, sincere ma­ gitiis semper abhorruit. Ita S. Aug. q. 45, luerit proprias filias publice fœdari quam in Genes, clquia, ut dixi, mentis turba­ ignotos extraneos. Juxta hanc autem inter­ tio et studium salvandi hospites, ejus cul­ pretationem manifestum est Lot non esse pam valde diminuit et probabiliter a lethali culpandum, sed potius laudandum. excusavit. Insuper, dato Lot graviter pec­ At vero S. Augustinus, et hæc est altera casse, peccatum poenitentia delev it, et ideo sententia,q.42in Genes, ctlib. coni. Men­ justus; sicut Samson recensetur in Scrip­ dacium ad Consortium, c. 9 , censet Lot tura inter justos veleris Testamenti, non filias suas obtulisse Sodomitis eo animo ut obstante scortatione ejus, quia illam poe­ stuprarentur, et sic minori flagitio majus nitentia expiavit. Inst. S. Chrysost. hom. 45, in Genes, impediret : In filiabus, inquit, loco ult. i it. hoc malum maluit fieri guam in hos­ laudavit hoc factum Lot : « Quanta, inquit, pitibus suis , non tantum id volens ani­ » justi virtus! Omnem virtutem hospilalimo, verum et offerens verbo, et, si illi >· talis superavit. Quid enim justi huju< atiensi fuissent, impleturus et facto. » benignitate sal dignum attulerit, qui neJuxta hanc autem interpretationem et in » que filiabus parcere voluit, ut servaret » hospitibus honorem et liberaret eos a hac hypolhesi, Pico. Probabilius est Lot, metu a Sodo­ » perversitate Sodomitarum? Et ille quimitis incusso, suas filias eorum libidini of- u dem filias suas prostituit, ut hospites f rentem non esse a peccato omnino excu- » \ ialores, iterum eadem dico , omnino andum, licet animi turbatio et studium » ignotos eriperet ab impiorum coutumedefendendi hospites peccatum minuerint. » lia. » Idem S. Ambros. lib. 1, de Abra­ ham, c. 4 : « Offerebat sanctus Lot tiliaItaS. Aug. locis cit. Probatur. Sicut juxta Apostolum, Rom. I » rum pudorem. Nam etsi illa quoque fla- DISSERT. Π. ART. I. » gitio^a impuritas erat, tamen minus erat | volenti occidere Petrum non licet mihi m secundum naturam coire quam adversus suadere ut spoliet Joannem ; sic eniin & u naturam delinquere. Pr® ferebat domus sem auctor furti et damni Joaiinis de que ■ su® verecundi® hospitalem gratiam, non cogitât malefactor : sic Lot respecti, ■ etiam apud barbaras gentes inviolabistupri filiarum suarum de quibus nôn co· « lem » Denique S. Th. q. 1, de Malo, gitabant Sodomitæ, furentes dimtaxat in a. 5, ad ii : « Lot, inquit, non præelegit hospites extraneos. Confer quæ dixi de «culpam pcenæ, sed ostendit ordinem .lurcet Justitia, dissert. S, a. 45, (j 1,0.6,e! » esse servandum in fuga culparum, quia de Temperantia, dissert. 5, a. 5, obj. 4. » tolerabilius est si quis committat minoDISSERTATIO II. » rem culpam quam majorem. » Ergo. DE VOLUNTARIO LIBERO SIVE DE B.Ad primum. Quidam dicunt S. ChryLIBERTATE CREATA. sost. his verbis proluâisse expositioni Cajetani, sed male, cum diserte asserat Lot filiabus suis parcere noluisse et eas prosti­ Cum libertas arbitrii sit fundamentum tuisse. Dicendum itaque Chrysost. laudare totius moralitalis, curratque per omniquidem benevolentiam et Zelum Lol in de­ ferme theologi® partes, caque sit vario­ fendendis hospitibus suis, non vero pro­ rum errorum antiquorum et recentipruin pudiosam suarum filiarum prostitutionem; materia , oper® pretium duxi hanc disser­ sicut SS. Patres laudant pietatem obstetri­ tationem instituere extra ordinem qti.icum erga mulieres Israelites, non vero tionum Auctoris. De libertate creata a.i' earum mendacium. Auctor i p. q. 85, 24 de Vcrit. q. 6 dt Ad secundum, B. S. Ambrosium refer­ Malo, et alibi. i re duntaxat Lot minus malum pr® majori ARTICULUS I. elegisse, at id ipsi fuisse licitum non as­ Prœnotanda scitu necessaria. serit, imo contrarium innuit cum dicit : § I. — Multiplex acceptio libertath. Illa quoqùe flagitiosa impuritas erat. Ad tertium, B. S. Th. nihil aliud sig­ Libertas opponitur servituti ct subjec­ nificare quam Lot tolerabilius peccasse eli- I tioni; unde libertas gcneralim est exempgendo minorem culpam pr® majori, quam tio seu immunitas a servitute et subjectio­ si majorem leviori praelegisset : palet ex ne, totque modis accipiflir quot modis ac­ terminis. cipitur servitus et subjectio cui opponitur. Obj. 2° Licitum est suadere minus ma­ Est itaque prima libertas a puma et mi­ lum ad evitandum majus; sic volenti fura­ seria qua (piis detinetur et opprimitur. Di­ ri centum licite suadeo ut furetur tantum citur libertas felicitatis et glori®, qu® non quinquaginta : alqtii Lot suasit tantum mi­ erit perfeèta nisi in patria. 1 nus malum ad evitandum majus : ergo. Secunda libertas est a peccato et ab ha­ B. 2° N. min. Non enim tantum suasit bitibus inclinantibus in illud; qui eniin Lot stuprum suarum filiarum, sed et ad facit peccatum servus est peccati, inde illud cooperari voluit, etiam disponendo Apost. ad Rom. 6 : Cum servi esselit de re cujus non erat dominus, ut palet peccati, liberi fuistis jdstilite. Iîæc di­ ex probationibus conclusionis. Libet au­ citur libertas grati® et virtutis, et solis tem volenti furari centum possim suadere justis competit. simpliciter furari quinquaginta tantum, Tertia libertas est a lege. Hæc primario non possum tamen positive ipsi cooperari et principaliter competit soli Deo, qui nul­ el adjuvare ad furandum quinquaginta. lum habet superiorem, sed est ipse sibi B. 2° I). maj. Licitum est suadere mi­ lex et regula. Secundario autem et partici­ nus malum ad vitandum majus, si objec­ pative competit justis? justus enim non tum suasionis .-it tantum omissio aut mino­ eget legis directione seu coactione ut affec­ ratio majoris mali sine damno tertii de (pio tus suos recte disponat, sed ex propria in­ non cogitat malefactor, C.maj. si objec­ clinatione, etiamsi non esset lex, qu® le­ tum suasbmis sil malum in sc aut etiam gis sunt faceret. Ad hanc reduci potest Ii minoratio tantum mal·., sed cum damno berlas a servitute, alterius numinis domi­ tertii de quo non cogitat malefactor, A’. Sic nio addicente, qu® dicitur libertas civilis PRÆNOTANDA SCITU NECESSARIA. Π Pe iis libertatis acceptionibus non est hic ] Negarunt ex iisdem prrrtdpii* RaTJS «t Janquæslio, sed de sequentibus tantum. Unde i senius, (piorum primus dixit : Quod roQuarta libertas est a violentia seu coac­ lunlarie fit, etsi necessario fiat, Ubere tione. Dicitur spontanéités seu lubentia; tamen fit ; et ejus propositio 59, a S. Pio reperitur in omnibus quæ non invita et V damnata; et sola videntia repugnat Ier\imexternam compulsa, sed ex incli­ libertati hominis, est propo-ilio 66: alter, natione quamvis nécessitante agunt, ut iu non solum libertatem, quam vocat essen­ omnibus actibus elicitis voluntatis quan­ tialem et simpliciter dictam, esse sitam in tumvis necessariis ; quoad hos enim non sola immunitate a coactione cum perfecta pote>t cogi voluntas, ut dixi dissert, præ- advertentia rationis, sed quod gravius est ced. Hac libertate beatus amat Deum in et damnatum, hanc a coactione libertatem patria, beatiludinem in via; eadem Deus sufficere ad merendum vel demerendum amalseipsum et producit Spiritum sanc­ in hoc statu natur® lapsæ, nec requiri li­ tum. Extenditur etiam ad bruta, (juin imo bertatem a necessitate, est tertia ejus pro­ el ad res inanimatas; sic aqua dicitur positio damnata. sponte fluere , lapis sponte descendere Verum, ad aliqualem intclligentiam deorsum. systematis Jansenii in præsenti materia, et Quinta libertas esta necessitate; et est ad detegendas cavillationes quibus et ipse immunitas non solum a coactione seu vio­ et ejusfautores illud obvolvere nituntur, ob­ lentia, sed eliam a naturali instinctu et de­ servandum est Jansenium admittere verbo terminatione ad unum sine potentia ad op­ tenus libertatem arbitrii, sed quæ stet cum positum : qua libertate gaudet qui potest necessitate; non vero uno modo intelligit li­ velle vel non velle, hoc vel illud velle. Di­ bertatem et necessitatein.Distirignit inter li­ citur libertas indifferenti®, quia est ad bertatem <]uoad essentiam et quoad statum; opposita. Et cum sit duplex indifferentia item inter necessitatem fixam, invarialrilem scilicelquoad specificationem et exercitium, ef perpetuam, qu® in nullis circumstantiis ita est duplex libertas a necessitate, scili­ vinci potest, qualis est v. g. illa qua Deus cet specificationis et exercitii. Libertas sc necessario diligit, aut qua beatus dili­ exercitii, quæ etiam dicitur contradictio­ git Deum ; ct necessitatem transitoriam ac nis, est ad actum et ejus omissionem (pia relativam, qu®, stantibus præsentibus cir­ nempe potest quis agere et non agere, cumstantiis relative ad vim oppositam su­ amare et non amare. Libertas specificatio­ perioris delectationis, vinci non potest, nis est ad adds specie diversos : qui actus licet absolute et in aliis circumstantiis vinci si sint contrarii, ut amare et odisse, sede­ posset. Dicit itaque libertatem essentialem re et stare, dicitur libertas contrarietatis : arbitrii stare cum necessitate fixa et iiivasi sint actus disparati, ut orare vel stude­ riabili, unde juxta ipsum Deus libere liber­ re , dicitur libertas disparitatis. tate essentiali sc amat. Pater eadem liber­ tate generat Filiuni, beatus amat Deum, §||. — Varii errores circa libertatem arbitrii. etc. A libertate autem quoad statum ho­ In hac ergo libertate a necessitate , seu minis viatoris, rejicit quidem necessita­ libertate indifferenti®, reponimus liberta­ tem fixam el invariabilem, quia homo via­ tem arbitrii, circa quam varie varii erra tor est flexibilis in bonum et malum; sed nint, alii plus æquo illam extollendo, alii admittit transitoriam et relativam : unde, eam negando. Negarunt 1° Stoici, ex fato, juxta ipsum, quamvis homo a cupiditate quamvis tamen nonnulli velint quod affec­ superiore et dominante necessario in ma­ tus humanos exemerint a fattt cui extera lum rapiatur, sicut minus pondus in bisubjiciebant. 2° Negarunt Astrologi, ex lance necessario elevatur a majori, libere influxu siderum. 5° Negarunt Manitliæi, tamen et demeritorie illud agit, quia non ex duplici anima, bona et mala, quam iu coacte, sed sponte cum perlecta adverten­ unoquoque homine constituebant, quarum tia rationis agit. Augustino abunde satis altera alteram necessario compellebat hoc est, inquit lib. 4, de Statu natur® lapsæ, ipso quo prævalebaL 4° Negarunt VVicle- c. 24, edit Rothomag. p. 271, coi. 2,7110α flslæ, Lulherani, Calvinist®, ex peccato peccator... Scietis et prudens plena vooriginali et ex vi nécessitante grali®. 5U i luntale feratur in malum, sive ab ista DISSERT. Ιί. ART. 1. diligendi mali necessitate se expedire | necessaria est theologo, radices ejus sunt indagandae. possit, sive non possit. Quando itaque Jansenius ct Janseniani Duplex est radix libertatis, alia extrindicunt sub cupiditate dominante remanere seca, alia intrinseca. — 1. p. q. 19. u 8. libertatem arbitrii, imo potentiam proxi­ 1. Pcrhier. Leet. 14. ct ulibi. — Radix mam et expeditam ope parvæ gratiæ ad exlrinseca libertatis est summa cfllcacii bonum faciendum (sic enim quandoque divinæ voluntatis : quia cum Deus sil causa loquuntur cum Catholicis, ut eorum argu­ universalissima totius entis et omnium ejus menta declinent, vel censuris Ecclesiæ se modorum, et libertas tam potenti alis quam subducant), intelligunt de potentia abso­ actualis arbitrii sit ejus modus et perfec­ luta et abstracta, atque in sensu diviso su­ tio, atque omnium ejus actionum, plane perioris cupiditatis, non de relativa ad su­ sequitur quod ab efficacia divinæ volunta­ periorem cupiditatem praesentem et in sen­ tis, tanquam a radice extrinseca, prolluat. su composito illius (qui sensus divisus et 1. p. q. 14. a. 1. ct q. 82. a. 2. q. 24. compositus est Calvinisticus). Etenim pra­ de vent. a. 2. q. 6. de malo. a. unico ct ter dicta et plura alia, Jansenius docet lib. alibi. — Radix libertatis intrinseca est tri­ 4, de Grat. Chr. c. 9, quod vigente delec­ plex : prima et remota, est ipsa conditio tatione carnali impossibile sit ut virtu­ naturæ intellectualis, quæ ob suam immatis ac honestatis consideratio praeva­ terialilatem eam obtinet capacitatem ut leat : et patet etiam ex illo, quod millies absque sui alienatione possit omnium for­ repetit et male intelligit, S. Aug. dicto, mas in se recipere et fieri omnia in esse in cap. i> Epist. ad Galat. Quod amplius intentionali. Hinc sequitur universalitas nos delectat, secundum id operemur ne- intellectus, qua potest omnia cognoscere, cesse est. Uno verbo, tota libertas arbitrii scrutari, rimari et in omnes partes verte­ quam agnoscit Jansenius in hoc statu na­ re, de iisque judicare quæ fugienda, quæ turæ lapsæ, nihil est aliud quam necessi­ prosequenda, idem supra ipsum judicium tas alternaliva, seu verlibilitas ab una ad reflectere, illud emendare, mutare et re­ aliam necessitatem, quia viatores non sunt probare. Hanc autem formam universalem immobiliter fixi in bono sicut beati, neque intellectualem sequitur inclinatio paris immobiliter fixi in malo sicut damnati, sed conditionis, scilicet voluntas capax omnis, flexibiles modo in bonum, modo in malum, universalis et infiniti boni. Quod ut pro­ secundum quod praevalet delectatio cœles- fundius intelligatur, tis vel terrestris, semper tamen necessa­ Observandum est —q. 6. dc malo cit. — rio ; eo ferme modo quo canis modo blan­ quod omnem formam sua sequatur inclina­ ditur, modo irascitur, semper tamen ne­ tio ipsi proportionate. Ita enim natura est cessario. Consule Digressionem historicam instituta et his tribus totius naturæ ordo in calce dissertationis. constat, scilicet natura seu forma quæ Ex adverso Pclagiani erraverunt circa constituit naturam, fine ad quem natura libertatem arbitrii, nimium extollendo. 1° tendit (non enim propter seipsam natura Dicebant ipsum valere ad bonum sicut ad est), et inclinatione quæ naturam refert ad malum sine gratia Dei; 2° stare non posse finem. Sunt autem triplicis generis naturæ cum necessitate gratiæ pravenientis; 5C m seu formæ: quædam sunt omnino materia nullo fuisse læsum per peccatum Âdæ, les, ut formæ insensibilium ; quædam ali­ quod negabant traduci in posteros, sed quatenus recedentes a conditionibus ma­ veluli in æquilibrio positum, parem habe­ teriae, ut formæ brutorum ; quædam tan­ re indifferentiam et facilitatem sive ad bo­ dem totaliter elevatæ super conditiones num sive ad malum ae in statu imiocentiæ. materiæ , ut animæ rationales ct angeli. 4u Volebant potentiam peccandi perimere Itaque formam materiæ immersam et ideo ad essentiam libertatis. admodum limitatam, ut sunt formæ ele­ mentorum, plantarum et aliorum insensi­ $ 111. — Multiplex radix libertatis. bilium , sequitur inclinatio proportionate, Nemo melius rem novit quam qui ejus ad unum immutabiliter determi, ata. puta radices ac fontes scrutatur; quapropter ad ad centrum, ad circumferentiam »elaliquid clariorem libertatis notitiam, quæ maxime hujusmodi, et dicitur appetitus naturalis. PR/ENOTANDA SCITU NECESSARIA. 77 Formasvero aliquatenus e matcria'cmergen- ah alterius potestate solutus, habetqne de tes et ad spirituales accedentes, ut sunt for- se et suis rebus ad nutum disponere, in mæ brutorum,sequitur inclinatio quædici- (pio consistit ratio dominii ; dominium au­ turappetilussensitivus,habensaliquamam- tem essentialiter pertinet ad libertatem : plitudinem. Nam licet forma apprehensa per in hoc ergo sensu liber dicitor causa sui. In 2. <1. 24. q. i. a. 1.—2° Definit liber­ sensum sit individual is et ad unum determi­ nata sicut forma rei naturalis, tamen ιψη tatem arbitrii quod sit facultas voluntatis scmpereadem forma recipitur in sensu sicut ct rationis. Est rationis originative et re­ est in rebus naturalibus; ignis enimsemper gulative, quia ratio est ejus radix et regu­ est calidus, sed nunc una, nunc alia forma la , ut dixi § præccd. Est autem formaliter recipitur in sensu, puta, nunc forma delec­ voluntatis, sola enim voluntas est electiva tabilis, nunc tristis : et inde, inquam, se­ et electio est actus liberi arbitrii, ut dice­ quitur paris conditionis inclinatio ad unum mus modo. Liberum arbitrium igitur est quidem determinata, sed non invariabi- ipsa voluntas real i ter et entitalive ; quia eli­ liter; modo namque bruta fugiunt, modo gere , quod, ut dixi, est actus liberi arbi­ prosequuntur, nunc gaudent, nunc do­ trii , est velle unum præ alio, quod est lent, nunc abblandiuntnr, nunc irascun­ etiam actus voluntatis. Distinguitur tamen tur, secundum diversas formas quas appre­ a voluntate ut voluntas est, ratione ratio­ hendunt. Formas tandem omnino elevatas cinata, quia voluntas, ut voluntas, magis super conditiones materiæ, ut suntanimæ late patet quam ut libera; velle enim exten. rationales et angeli, cum ex sua elevatione ditur ad media ct ad finem, ad ea quæ ne­ et immaterialitate sint capaces cognoscere cessario et quæ libere volumus; at eligere omne et universale verum, ut dictum est, quod est liberi arbitrii fertur solum ad sequitur par inclinatio quæ dicitur appe­ media et ad ea quæ non necessario sed titus rationalis, capax omnis et universalis libere volumus. Et sic liberum arbitrium boni, ex quo fit ut omnibus particularibus est quidem ipsa voluntas, sed inadæquale emineat ac dominetur, eaque, dum non sumpta. habentneccssariam connexionem cum fine, Q. 24. de verit. a. 4. ad. 1. — Dicitur cum indifferentia respiciat, quatenus nul­ facultas, quasi facilis potestas. Facile au­ lum potest ejus capacitatem saliare neque tem duplicitur dicitur ; uno modo propter amplitudinem adæquare. remotionem impedimenti, alio modo prop­ Igitur prima et remota radix intrinseca ter adjutorii appositionem. Facultas perli­ libertatis arbitrii est ipsa immaterialitas nens ad habitum est per adjutorii apposi­ naturæ intellectualis ct ejus elevatio super tionem, nam habitus inclinat potentiam ad conditiones materiæ. Secunda et propin­ actum. Hanc autem facilitatem non nomi­ quior est ipsa universalitas intellectus in nat liberum arbitrium, eo quod, quantum cognoscendo et judicando de omnibus, est de se, non inclinatur in unum magis etiam reflexe de suo judicio. Tertia et pro­ (piam in aliud , sed nominat facilitatem xima est amplitudo ct capacitas voluntatis quæ est per remotionem impedimenti, eo ad omne et universale bonum, ejusque quod liberum arbitrium non impeditur eminentia super omnia bona particularia; aliquo cogente vel nécessitante a propria ex quibus resultat in voluntate dominium operatione. Ne tamen suspiceris istud im­ super suos actus ac jus disponendi de illis pedimentum de quoS.Th. esse motionem ad nutum, in quo formaliter consistit liber­ divinam, ut quidam fingunt; non enim est ista motio magis impedimentum I i ber.e ope­ tas arbitrii. rationis (piam succus radicis sit impedi­ § IV — Multiplex libertatis definitio ex mentum fructus; — 1. 2. q. 77. a. 7. — S. Thoma· Ç.24 dovorit. a. 1. — 1° Sanctus Th. sed istud impedimentum, ut explicat alibi delinit ex philosopho liberum arbitrium, S. Doctor, est cum ratio passione turbatur quod est rausa sui : quia libertas opponi­ ct ligatur, aut objecto nimium præoccupatur servituti ct subjectioni, ut dictum est ; ta non salis deliberat, ut contingit in mo­ tenus autem non est sui juris sed alterius, tibus indeliberatis : secluso ergo noc im­ nec de suis rebus potest disponere nisi ad pedimento, liberum arbitrium est facilitas, nutum alterius; sed liber est sui juris et I — 1 p. q. 85. a. 2. ad 2. — SCU, Ut dicit X H DISSERT. II. ART. I. Auctor, facilitas expedita ad operandum. | finis nullo modo sub electione cadit,qm; Ç. 24. -Io vent. a. 3.— Definit liberum non potest ordinari ad aliud. 1. p. q. 62. α 8. nd 5. — Dicitur Ier». arbitrium quod sit potentia rationalis ad opposita. Dicitur potentia, scilicet activa, to ordine finis .· «jtiia liberum arbitrima non actus, quia libertas est quid naturale sic se habet ad eligendum ea quæ sunt»] permanens in homine, etiam dum non agit: finem, sicut se habet intellectus ad conclu­ — 1. p. q. 85. a. 2. o.— non habitus,quia, sionem. Manifestum est autem quod ad vir­ ut modo dicebamus, habitus inclinat ad tutem intellectus pertinet, ut in divers-j unum tantum, libertas autem est indeter­ conclusiones procedere possit secundum minata et indifferens ad opposita, ut dici­ principia data ; sed quod in aliquam con­ tur in definitione; et hæc particula indi­ clusionem procedat prætermittendo ordi­ cat propriam notionem libertatis, nomine nem principiorum, hoc est ex defectu ip­ enim indifferentiae ad agendum vel non sius: similiter ergoquod liberum arbitrium agendum communiter intelligitur libertas diversa eligere possit, servato ordine finis, I hoc pertinet ad perfectionem libertatis; et dominium, I sed quod eligat aliquid divertendo ab or­ 1 p. q. 62. a. 8. ad 5 q. 85. a. 4. c. alibi. dine finis, hoc pertinet ad defectum liber, — 4° Definit libertatem quod sit electiva, talis : unde major et perfectior est libertas mediorum servato ordine finis. Hæc de­ I arbitrii in Deo, Christo et angelis, qui pec­ finitio (quamvis præcedenteè valeant et in care non possunt, quam in nobis qui pec­ idem ferme cum præsenti redeant) et om­ care possumus. Et hinc jam palet poten­ nium optima, et a S. Doctore frequentius tiam peccandi non esse de essentia liber­ usurpata ; passim enim libertatem explicat tatis, sed esse ejus nævum, de quo iterum per vim electivam. infra. Dicitur itaque vw, id est facultas, seu Quinta tandem, et nunc valde commu­ potentia, ut explicuimus — i. P. q. 85. a. nis, circumfertur libertatis definitio, nem­ 5. — Dicitur vis electiva, quia ex hoc li­ pe : Facultas quæ positis omnibus ad beri arbitrii esse dicimur quod possumus I agendum prærequisitis potest agere rd unum accipere alio recusato,quod est eli­ non agere. Hanc definitionem non rejici­ gere.—Hic q. 15.a.5.o.—Dicitur vis elec­ mus, sed absque explicatione non admitti­ tiva mediorum f quia electio proprio non mus, quia, licet non sit absolute falsa, est est de fine ut finis est, sed de mediis tan­ tamen ambigua, et ab cis propalata qui tum, quia electio in operabilibus se habet præmotiones physicas rejiciunt; neque ulla ut conclusio in speculabilibus, et finis si­ ejus mentio repentur in S Thoma Igitu’ cut principium; unde sicut non est con- | potest intelligit ista definitio de prærequiclusio de principiis, sed de consequentibus sitis tempore, vel natura et causalitate tan­ ad illa, ita electio non est de fine, sed de tum; item potest intelligi de potent ia agen­ mediis ad illum. Dixi, de fine ut finis est, di et non agendi in sensu composito vel quia sicut in speculativis nihil prohibet id diviso. Si intelligaturdc prærequisitistem­ quod estunius demonstrationis principium pore, concedimus quod libertas sit poten­ esse conclusionem alterius demonstratio­ tia agendi vel non agendi in sensu tam nis ([>rimum tamen principium in demon­ composito quam diviso, ita ut cum prærcstrabilibus non potest esse conclusio alte­ quisilis tempore ad actum possit non so­ rius demonstrationis), ita etiam contingit lum componi potentia non agendi, quod id quod est in una operatione ut finis or­ est sensus divisus, sed etiam non actus, dinari ad aliquid aliud ut ad finem ; et hoc quod est sensus compositus. Si autem inmodo finis cadit sub electione · sicut in telligatur de prærequisitis tantum natura operatione medici sanitas se habet ut finis; et causalitate, negamus quod possit agere unde hoc non cadit sub electione medici, vel non agere in sensu composito et po­ sed hoesupponit tanquam principium ; sed tentia consequente, sed tantum in sensu Militas corporis ad bonum animæ ordina­ diviso et potentia antecedente .· hoc est, tur: unde apud eum qui habet curam de cum requisitis natura tantum ad actum non animæ salute, potest sub electione cadere potest componi non actus, bene tamen po­ esse sanum vel esse infirmum; scdultimue tentia expedita non agendi ; quia eo ipso PIUENOTANDA SCITU NECESSARIA. T9 instanti qno sunt prærequisita natura tan­ B. N. ant. Ad probat D. maj. Compo­ tum ad agendum , ut sunt, v. g. judicium nere non peccatum cum præreq uisiti«naultimum rationis practicæ, determinatio tura ad peccatum, est facere ut peccatum qua voluntas seipsam determinat ad agen­ non sit in eodem instanti formali quo sunt dum, est actio ; implicat autem posse com­ prærequisita ad peccatum, C. maj. in eo­ poni simul non actionem cum actione; ct dem instanti materiali, N.maj. et ad hunc cum præmotio divina sit ex prærequisitis sensum distincta minore. N. conseq.ltanatura tantum et causalitate ad agendum, qu? posse componere unum cum alio, non et in eo ipso instanti quo datur homo agat, esi posse facere ut unum possit esse in ea­ liberum arbitrium sub illa non potest non dem diiratione materiali in qua est aliud, agere in sensu composito et potentia con­ sed est posse facere ut eadem duratio sequente, sed in sensu diviso et potentia coexistentiam utriusque simul mensuret, antecedente tantum ; hoc est, non potest quod est esse in eodem instanti formali. componere non actionem cum illa, sed tan­ Hoc autem modo non potest homo ponere tum potentiam non agendi. Sic in senten­ non peccatum cum prærequisitis natura ad tia eorum qui hanc definitionem adeo ex­ peccatum, nec ad id tenetur, alias compo­ tollunt, quia gratia congrua est de prære- neret non peccatum cum peccato, quod est quisitis natura tantum ad agendum, homo impossibile. Sic, v. g. justus eo instanti sub illa non potest in sensu composito et quo habet gratiam potest peccare, non po­ potentia consequente non agere , sed in test tamen componere peccatum cum gra­ sensu diviso tantum et potentia anteceden­ tia, quia non potest facere ut idem instans te, alioquin gratia non foret congrua et quod mensurat existentiam gratiæ simul præscienlia Dei falleretur, ut latus dixi in mensuret existentiam peccati, sed tantum I part. quod instans quod nunc mensurat existen Dices 1°. Liberum arbitrium , positis tiam gratiæ posset mensurare existentiam omnibusprærequisitis natura adagendum, peccati si adesset. Ita in nostro casu. potest agere in sensu composito : ergo et Bepones. Potest homo cum prærequisi­ non agere in eodem sensu, quia membra tis natura ad actum ponere non actum in contradictoria eodem sensu debent intel­ eodem instanti formali : ergo. Prob. ant. ligi. Motio divina est, secundum Thomistas, R.quod,intelligendo hanc definitionem requisita natura tantum ad actum : atqui arbitrii de prærequisitis natura tantum, homo potest ponere non actum in eodem improprie dicatur posse agere in sensu instanti formali : ergo. Probatur min. ex composito, sed debet dici facultas actu concilio Tridcntino. Potest ponere dissen­ agens cum potentia non agendi. Unde hæc sum huic motioni : atqui dissensus suppo­ definitio prout jacet non debet intelligi ni­ nit rem cui dissentitur in eodem instanti si de prærequisitis tempore, ut sunt habi­ formali existere, non enim dissentitur rei tus, gratia sufficiens, etc. Et tunc est defi­ quæ fuit aut erit, sed quæ est : ergo. nitio libertatis potentials et in actu primo, B. N. ant. Ad probationem, N. min. non actualis et in actu secundo. Ad probationem, D. maj. Potest dissenti­ Dices 2°. Quandoque agens liberum te­ re huic motioni potentia antecedente et in netur componere non actum cum omnibus sensu diviso, C. maj. potentia consequen­ prærequisitis natura ad actum; v. g. dum te et in sensu composito , Ar. maj Simili­ dmnl omnia prærequisita natura ad pec­ ter, D. min. Dissensus actualis supponit candum, tenetur homo componere cum il- rem cui dissentitur existere in eodem in­ li*non peccatum : ergo potest; nemo enim stanti formali, transeat; dissensus possi­ tenet*· ad impossibile. Prob. ant. Com­ bilis praesertim potentia antecedente, N. ponere non peccatum cum prærequisitis Vide quæ de hoc argumento latius dixi in natura ad peccandum, est facere ut in eo­ tractatu de Deo, dissert. 8, a. 4, $ 2, in so­ dem instanti quo sunt prærequisita ad pec­ lutione primæ objec. catam, non sit peccatum : atqui homo te­ B. P. Franciscus ffenno emendatur. neur facere ut in eodem instanti «piosunt Dum hæc scriberem, incidenter conjeci prærequisita ad peccatum, non sit pecca­ oculos in opus R. P. Francieci Henno, tum, alioquin peccaret : ergo. * DISSERT. II. ART. I. 80 tract, de Principiis actuum humanorum , I scholæ Thomisticæ ignorasse, ut contrarii q. 5, ubi legi, non sine stupore, enormia i prorsus et hærclica illi affingat. Et cum»; quibus onerat Thomistas eosque cilicit pu­ his falsis suppositis statuat conclusion^ ros putosque Calvinianos, ac Ecclcsiæ de­ quam putat nobis adversari. nihil dicit r rcin aut contra nos, quapropter omiltop: cretis reoellcs. Dicit namque 1° Thomistas docere pro­ quæ dixi omittere non licuit in defensione motionem physicam, qua stante non pos­ fidei nostræ. sit esse non act io nisi in sensu diviso prœmotionis id est ablata promotions. Ita § V. — Non pertinet ad libertatem arbin, quod sit primum determinans. Calvinisla, et non sic Thomiste, qui docet stante promotione ad actum, ct in sensu Non potest non esse maximi inorner composito promotionis, manere potentiam hæc observatio pro asserenda libertate sui completam et expeditam ad non actum , promotionibus physicis. Si enim liberi·· quia promotio supponit utrinque poten­ creata non sit a Deo quasi manu misq tiam completam , et se tenet duntaxat ex et emancipata , qualem fingunt nonnulli, parte actus secundi. sed secundum agens, secundum determ·· Dicit 2° Thomistas docere non esse in nans primo subordinatnm, quid illi noft! potestate creatura ut prccmotioncm il­ si, primo mota, secundo se moveat? lam habeat, aut habitam rejiciat. Ita Constat autem observatio 1° ex nahrCalvinus, contra quem Ecclesia in conci­ entis creati, cui dependentia tam in tlio Trid. definivit, sess. 6, cap. 5, Quippe I quam in operari ab ente increato ita este* qui illam abjicere potest; at Thomistæ I sentialis, ut nulla ratione ab ipso avel omnes ad unum (sunt enim, Deo miseren­ possit, si quidem concipi non possit n' ; te, Catholici et obedientes filii Ecclcsiæ ) entis creati, aut ulla ejus perfectio, qirai docet unicuique adesse promotionem juxta Deo non oriatur et dependeat. Unde Deu« ejus exigentiam, camque posse abjicere dicitur non solum primum ens, sed primi quia sub promotione ad unum, juxta eorum causa , primum principium, primum mo­ principia, ut dictum est, manet potentia ad vens, primum determinans, primum libe­ oppositum. rum; quia sicut nullum est ens nisi abeo Dicit 5° Thomistas docere sine pramo- participatum , ita nulla causa, nullum mo­ tione impossibilem nobis esse actionem. vens, nullum determinans , nisi ab comoId nullus unquam Thomiste somniavit : veatur et determinetur, nullum libertini, ' docente contra absque promotione haberi nisi ipsi subordinatnm. Et sicut si esset potentiam completam adactionem, sicquc aliquod ens ab ipso non participatum, des. absque illa actionem esse possibilem, quia, neret esse primum ens; sic si voluntascut iterum repetam, promotio non dat, sed sct primum sui movens el determinans, supponit potentiam. desineret esse prima causa, primum prin­ Dicit 4° Thomistas docere prœmotio- cipium, primum movens, primum Iibenim, nem illam ita ex suis intrinsecis deter­ et creatura his prorogativis decoraretur, , minare hominem ad agendum, ut impos- I fieretque quasi alter Deus; primum enim \ sibile sit non esse actionem ad quam est dicitur quod alterum prius non supponit prœmotio. Eadem semper chorda aberrat Neque dicas cum adversariis, volunta­ It Pater : docent e contra Thomistæ pro­ tem quamvis primo se determinaret, non motionem illam ex suis intrinsecis deter­ ideo fore primam causam et primum prin­ minare hominem non solum ad agendum cipium , quia ratio primæ causæ et primi simpliciter,sed etiam ad libere agendum, principii exigit non solum quod ab altero sicquc actionem ad «piam est promotio pos­ non moveatur, sed etiam quod sit a se. se non esse, non minus quam qui libere Hanc etiam responsionem tanquam falsam sedet potost non sedere. triplici solutione excipit et impugnat S. Mirum profecto et plus quam mirum, Th. in 2, d. 57, q. 2, a. 2 0. Prima solutio scriptorem aliunde multis titulis commen­ est quia inconveniens videtur ut quod a dabilem qui laudabili, licet irrito, conatu se esse non habet, a se agere possit ■ -rlentavit principia Thomistica cum Scotis- cunda , quia per se durare non potet tie conciliare, eo usque prima elementa I quod a se non est : et utriusque solutionis PRÆNOTAND/1 SCITU NECESSARIA, SI ntic «t. qma omnis virtus ab essentia I agere ct non agere » undo divina motio et procedit, t operatio a virtute; unde cu­ determinatio non solum :.on impedit quin ja: essentia ab alio est, oportet quod vir­ voluntas se moveat ac determinet, sed po­ tus et operatio sit ab alio. tius hoc ipsum facit quotr sub ista motione Sensus itaqueprima· solutionis est hic: ac determinatione se moveat ac determi­ necesse est eumdum ordinem et eaindem net : ergo. dependentiam servari inter virtutem agendi Et hæc est constans ac perpetua doctrina et ipsam essentiam ex una parte, et inter D. Th. in omnibus suis operibus. Ex in­ virtutem agendi el operationem ex altera, numeris pauca refero : imprimis S. Dod. quia omnis virtus ab essentia procedit, 1 p. q. 82, a 1, ubi cum resolvisset horni d operatio a virtute : atqui repugnat id nem esse liberi arbitrii, tertio loco sibi ob­ quod non e?t a se , habere a se virtutem jicit : iÂberum est quod sui causa est, ut agendi :ergo etiam repugnat quodid quod dicitur 1 JJetaph. quod ergo movetur ab non estasenec a se habet virtutem agendi, alio non est liberum , sed Deus movet vo­ habeat a se operationem. luntatem : ergo. Eu tritum argumentum Sensus secunda; solutionis est hic : adversariorum , quod est ipsis pro clypeo Agens creatum in ratione agentis non mi­ et ense adversus promotiones physicas. Id nus dependet a primo agente, quam ens enim impossibile et inconceptibile ubique creatum in ratione entis et cxislentis in re­ clamant, quod id quod ab alio movetur et rum natura dependet a primo el supremo determinatur seipsum moveat ac determi­ ente: atqui eus creatum, ut existât eteon- net sitque ideo liberum. At isti quam lato senetur,indiget continuo intluxuDci .· ergo distant intervallo a S. Thoma ! « Dicendum, etiam ut agat indiget simili influxu. » inquit S. Doctor, quod liberum arbitrium Pra-terea (et hæc et tertia solutio S. » est causa sui motus, quia homo per libeThomæ), quamvis per hanc responsio­ » rum arbitrium seipsum movet ad agennem evitaretur quod non esset primum » dum : non tamen hoc est de necessitate iimpliciter,non posset tamen vitari quin » libertatis quod sit prima causa sui, id asci primum agens, si ejus actio in ali­ » quod liberum est : sicut nec ad hoc quod quod prius agens non reduceretur sicut υ aliquod sit causa alterius requiritur quod in causam. Id est, dato, juxta hanc res­ » sit prima causa ejus. Deus igitur est pri­ ponsionem , agens creatum non esse pri­ » ma causa movens et naturales causas et mum simpliciter et in omni genere, quia )> voluntarias : et sicut naturalibus causis aon haberet esse a se, vitari tamen non » movendo eas non aufert quin actus earum posset quin esset primum agens et primum » sint naturales, ita movendo causas vo­ mi actionis principium in ea ratione ctco » luntarias non aufert quin actiones earum online in quo ab alia causa et alio princi­ » sint voluntariæ, sed potius hoc in eis fa­ pio non moveretur, quia, ut dixi, illud » cit; operatur enim in unoquoque secun­ primum est quod aliud prius non supponit. »» dum ejus proprietatem. »12, q. 6. Cum 2° Nihil velat voluntatem creatam a Deo probasset ari. 5 voluntatem seipsam mo­ primo moveri el determinari, si ipsa sub vere, probat art. 4 eam etiam moveri a ista Dei motionese etiam moveat atque de- Deo, ita ut utrumque sil conjungendum, I rminet, sicquc suam libertatem servet et ct voluntatem a Deo moveri el seipsam mo­ rationem laudis ct meriti ; non enim alia vere ; et cum 1° sibi objecisset esse de ra­ ratione adversar? negant voluntatem aDeo tione voluntarii et liberi quod sit a princi­ primum determinari, quam quia putant sub ’ pio intrinseco, consequenter voluntatem ta determinatione voluntatem non se mo­ non posse moveri a Deo, respondet : « Di­ rere ac determinare , sed ita determinari » cendum quod de ratione voluntarii est ad imum ut non possit oppositum, sicquc )> quod principium ejus sit intra, sed nen sua libertate spoliari : atqui sic est quod υ oportet quod hoc principium intrinsecum sub Dei determinatione ipsa voluntas se ν sit primum principium non motum ab moveat aedeterminet; ad quid enim datur » alio : unde motus voluntarius, omnia movet secundum eorum condi tio- Utrum in homine lapso it liheihu ar­ bitrii seu indifferentia·.’ » nem : ita quod ex causis necessariis per » motionem divinam sequuntur effectus ex Suppono primum hominem m statu in» necessitate; ex causis autem conlingen- noceniiæ fuisse liberi arbiti ii. Patet l’ei • tibus sequuntur effectus contingenter. illo Eccli. 15' : Dlus ab initio constituit ■ Quia igitur voluntas est activum princi- hom nem et reliquit illum in manu con » pium non determinatum ad unum, sed sitii sui. 2° Ex illoGen. 2 : Faciamus he ■ Indifferenter se habens ad mulla; sic minem ad imaginem et simililudinm » Deus ipsam movet, quod non ex neces- nostram. Quam Dei imaginem intelligunl • sitate ad unum determinat, sed remanet communiter Patres de libertate arbitrii » motus ejus contingens et non necessarius 5° Quia libertas est proprietas naturæ in­ » nisi in his ad quæ movetur naturaliter. >» tellectualis, ut vidimus de radice liberta­ Et cum 1° sibi objecisset quod omne agens tis. Neque hanc suppositionem negant Lu­ cui resisti non potest ex necessitate mo­ theran! et Calvinistæ, sed volunt per Ada vet, sed Deo cum sit infinitas virtutis re­ peccatum fuisse exlinctum liberum arbi­ sisti non potest... ergo Deus ex necessi­ trium, esseque mere titulum sine re sa tate movet voluntatem, respondet : « Di- | rem de solo titulo, atque in homme læ^ • cendum quod voluntas divina non solum remanere duntaxat libertatem a coactione. » se extendit ut aliquid fiat per rem quam Illis quoad rem subscribit Jansenius, ul » movet, sed ut etiam eo modo fiat quo palet ex dictis art. præced. et patebit in­ • congruit naturæ ipsius. Et ideo magis re- fra, quamvis quoad vocem admittat libe­ • pugnaret divinæ motioni, si voluntas ex rum arbitrium. Contra quos » necessitate moveretur quod suæ naturæ 1. p. q. 85. a. 1. q. 24. de verit a I. » non competit, quam si moveretur libere, q. 6. dc malo art. unie. — DÎCO. De fide » quod competit suæ naturæ. ». In 2, d. 25, est dari in homine lapso libertatem arbi- I q. 1, a. 1. ad 5 .· « Deus in libero arbitrio trii seu indifferentiæ. • hoc modo agit ut virtutem agendi sibi Prob, ex S. Script. 1° Eccli. 15, jam. » ministret et ipso operante liberum arbi- cit. Deus ab initio constituit hominem • trium agat, sed tamen determinatio ac- et reliquit illum in manu consilii sui. » tionis et finis in potestate liberi consti- Adjecit mandata: si volueris servari. » luitur : unde remanet sibi dominium sui I conservabunt te... apposuit tibi aquam • actus, licet non ita sicut primo agenti. » et ignem : ad quod volueris, porrigt Q. 5, de potentia, a. 7,ad 13 : « Voluntas manum tuam : ante hominem vita tl • dicitur habere dominium sui actus non mors, bonum et malum, quod placuerit » per exclusionem primæ causæ, sed quia I ei dabitur illi. Hæc autem verba non res» causa prima non ita agit in voluntate ut I tringuntur ad solum primum hominem,ul » eam de necessitate ad unum determinet contendit Calvinus , sed etiam extendun­ » sicut determinat naturam : et ideo de- tur ad præsentes quos alloquitur sacer » terminatio actus relinquitur in potestate Scriptor, ut legenti patet. 2C Genes. 4, ·> rationis et voluntatis. » Vide insuper 1, Deus alloquens Cain post Adæ lapsum: ». g. c. 68, q. 6, de Malo a. unico ad 3, Sub te, inquit, erit appetitus ejus (scili­ opus. 129, et alibi passim. Et notaS. Tlio- cet peccati), et tu dominaberis illius. 5" mam in his omnibus loqui de causalitate, Josuë ultimo , dum iste dux Israelitarmn motione, determinatione divina in ordine eos præsentes hortaretur ad retinendam physico , ut patet legenti textus et contex­ avitam fidem majorem et ne servirent diis tus. Voluntarie ergo cæcutit quicumque I alienis, dicit ipsis : Optio vobis datur.eli non videt juxta S. Thomam voluntatem gite hodie quod placet . < ui sen n ,· potis­ Ie moveri et determinari a Deo etiam in I simum debeatis, utrum dii. quib s ser­ ordine phvs.eo.et eam sub ista motione et vierunt patres veslr i i» M, sopotsiiate illud Eccli. 51 : Erit illi gloria æterna compulsi, ut modo dicam. Quædam aba ex pii potuit transgredi et non est trans­ S. Aug. referam art. s«q. n-d longe plura gressus, facere mala et non fecit. Et illud videri possunt apud Bellarmiti. lib. 5, de i Cor. 7 .· Quod vult faciat, non peccat Grat, ei Lib. Arbit. cap.27 ei 28; et quan­ si nubat. Et mox : Non habens necessi­ tum ad alios Patres tam Latinos quam tatem , potestatem autem habens suæ Græcos, capitibus anterioribus. voluntatis. Et plura alia. ibid. — Probatur ratione a priori. Probatur ex concit. Trident, sess. 6, Homo per peccatum uon desiit esse natu­ cap. 1, ubi dicitur: Tametsi in eis ( filiis ræ intellectualis : atqui naturam intelk-c.\t\x) liberum arbitrium minime exlinc­ tualein iuseparahililcr sequitur liberum tum esset, viribus licet attenuatum et arbitrium , ut patet ex didis de radice inclinatum. Ibid. can. 4 : Si quis dixe­ libertatis : ergo. rit liberum hominis arbitrium a Deo Q. 24. de verit. cit. — Probatur ab tXmotiim et excitatum nihil cooperari as- perientia y qua apparet hominem libere untiendo Deo excitanti atque vocanti... unum eligere et aliud respuere. anathema sit. Can. 5 : » sim : non enim est in ejus potestate imcl Grat. c. 67 : Sunt etiam necessitate » mutabilitatem habere. » facta improbanda, ubi vult homo recte Tertia solutio estS. Augustinum ali­ facere ct non potest. Eamdem necessita­ quando loqui de peccatis materialiter sump­ tem S. Bernard, serm. 81, in Cant, vocat tis, quales sunt motus indeliberati concu­ incorrigibilem. Ergo. I piscenti» et ignorantia involuntaria, quæ Oputc. 1. contra errores Grocc. c. 28.— dicuntur peccata materialiter et improprie It. his ct aliis similibus textibus triplicem quatenus sunt effectus peccati ct movent adhiberi solutionem. Prima solutio est S. ad peccatum, et quibus homo carere non Aug. loqui de necessitate morali peccandi, potest in hac vita. Inst. 2°. Ibi est necessitas physica et de­ sumpta pro magna difficultate a peccato abstinendi propter vilium naturæ corrupt» terminata peccandi, ubi nulla est libertas per peccatum originale, (pialis v. g. con­ indifferenti» : atqui S. Aug. in Opere im­ trahitur ex consuetudine peccandi, quæ perfecto cont. Julian, et alibi totus est ut tamen, inquit idem S. Aug. lib. 5, de ac­ impugnet libertatem indifferenti» tanquam ts cum Felice, c. 8 : Quamvis roborata, basim et fontem totius hæresis Pelagian» : ab homine superari potest. Eodem sensu ergo. Ii. D. min. Totus est ut impugnet li­ S. Bernadus vocat necessitatem incorri­ gibilem , non quod sit absolute invincibi­ bertatem indifferenti» ad sensuro Pelagialis, sed quia difficillime vinci potest prop­ norutn, C. ad sensuri. Catholicorum, N Contendebant Pelagiani, ut jam non semel ter vehementiam pravæ inclinationis. Uno verbo, S. Aug. in Ius ct similibus dixi, libertatem hominis in nullo essesau- DISSERT. II. ART. III. ciaiamper peccatum originale quod nega­ Q. 6. de malo, ο. unico, ο. — Dito 1· bant, neque in peccatum magis quam in Ad merendum vel demerendum in stata bonum esse propensam, sed in perfecto naturæ lapsæ requiritur in homine liber­ æquthbrio constitutam pari momento se tas a necessitate seu libertas indifferent^ movere ari virtutes et vitia sicut in natura et non sufficit libertas a coactione. integra. Hanc indifferentiam Pelagianam Dixi, seu liberi as indifferent iœ, ut sig­ impugnat S. Aug. at non eam quam statuit nificarem conclusionem esse inlelligenfides catholica, per quam, licet viribus at­ dam de quacumque necessitate reali n tenuatam et in malum inclinatam, homo proprie dicta, per quam tollitur indiffe­ ita remanet dominus suorum actuum, ut rentia, qualis est non solum necessitasinpossit agere vel non agere, agere hoc vel variabilis absoluta et totalis, qua v. g. illud, adjutus scilicet gratia ubi agilurde Densest necessario, invariabiliter, absolute opere salutari, sed quæ gratia urgenti ne­ et totaliter determinatus ad se amandum, : cessitate illi non deest secundum ejus exi­ beati ad bonum, damnati ad malum, ita ut nullo modo po-sint oppositum; sed ' gentiam, ut diximus in tractatu de Deo. Posset insuper objici famosum illud S. etiam necessitas variabilis relativa et par- 1 Augustini dictum in c. ΰ Epist. ad Galat. liatis, qua v. g. homo in systemate Jansequo ad nauseam repetit.lansenius, scilicet. nii modo in bonum , modo in malum ne­ Quod amplius nos delectat, secundum id cessario flectitur per alternative superio­ rem delectationem cœlestem vel terres­ operemur necesse est. Ji. S. Aug. loqui de delectatione vel de­ trem : quæ necessitas non est in variabilis. liberata vel indeliberate. Si de indelibe­ ut palet ; neque absoluta, sed relativa ad rate, intelligenda est necessitas moralis superiorem cupiditatem ; neque totalis sumpta pro magna difficultate aliter facien­ quia supponit inferiorem delectationem di; docet enim ipse S. Aug. majori delec­ conferre aliqualem potentiam ad opposi­ tationi posse resisti; Homo, inquit lib. 85, tum ligatam et impeditam per superiorem quæst. 70, etiam cum dolore magnam ve­ delectationem. Hæc, inquam, necessitas i nandi delectationem potest cohibere. Si etiam excluditur a libertate requisita ad loquatur de delectatione deliberata ut com­ merendum vel demerendum, quia pariter ; muniter intelligitur, intelligenda est qui­ per illam tollitur indifferentia qua quis ' dem necessitas simpliciter dicta, sed hy­ possit expedite velle vel non velle, velit pothetica et consequens voluntatem : id hoc vel illud. ita definierunt Innocentius XII, Alexan­ enim quod nos magis deliberate delectat, est id quod pra alio deliberate diligimus der VII, damnando ut haereticam hanc ter­ et eligimus, necesse est autem nos amplec­ tiam propositionem Jansenii conclusioni ti et sequi in opere externo quod pra alio nostra contradictoriam, in sensu ab Auc­ deliberate eligimus, sicut necesse est me tore intento -. Jd merendum et demeren­ loqui dum loquor ; sed hæc necessitas, ut \ dum in statu naturæ lapsæ non requi­ patet, sequitur ipsam liberam determina- 1 ritur in homine libertas a nécessitait, donem voluntatis, sicque ejus libertati non sed sufficit libertas a coactione. Idem prædefiniverat S. PiusV. elGreg. XIII dam­ nocet. nando hanc 67am propositionem Baii : ARTICULUS 111. t/omo peccat etiam damnabiliter in eo Utrum ad merendum vel demerendum in hoc quod necessario facit. statu naturæ lapsæ requiratur libertas a ne­ His vero summis pontificibus longe ante cessitate stu libertas indijferenliœ? piæiveratS. Th. q.Gcil. de Malo, his ver­ Posito dogmate fidei, scilicet hominem bis decretoriis : « Quidam posuerant quod voluntas hominis ex necessitate movetur m statu lapsæ gaudere libertate a neces­ ad aliquid eligendum, nec tamen poncsitate seu indifferenti® quam dicimus li­ bertatem arbitrii, quaerimus nunc utrum ·> haut quod voluntas cogeretur. Non enim hæc lilie·*!®’ a necessitate omnino i equi- υ omne necessarium est violentum, sed so raUir ad merendum vel demerendum in » him id cujus principium est c.tra unde boc eodem statu? an non sufficiat libertas » et motus naturales inveniuntui aliquiue» cessant, non tamen violenti... Hæc •pouumeilalis seu a coactione? t> η 87 UTRUM AD MERENDUM VEL DEMERENDUM, etc. » tem opinio est hæretica, tollit enim ra- I non fuit potestas jussa complere ? Et lib. > donem meriti et demeriti in Immanis ac- de Duabus aniinabus, cap. 11 : Peccatum » tibiLs.bfon enim videtur esse meritorium est voluntas consequendi vel retinendi • vel demeritorium quod aliquis sic ex ne- quod justitia velat, et und~-Lberum est • cessitate agit, quod vitare non possit. Est abstinere... nec hi libri obscuri mihi i etiam annumeranda inter extraneas phi- scrutandi erant unde discerem nemin m » losophiæ opiniones, quia non solum con- vituperatione suppliciovcdignum, qui... » trariatur fidei, sed subvertit omnia prin- id faciat quod facere non potest.. Nonne » cipia philosophis moralis. Si enim non ista cantant et in montibus pastores, et .sil liberum aliquid in nobis, sed ex ne- in theatris poetœ, el indocti in circulis, • cessitate movetur ad volendum, tollitur ct docti in bibliothecis... et in orbe ter­ » deliberatio, exhortatio, præceplum et rarum genus humanum? Et cap. 12 : Di • punitio, et laus el vituperium, circa quæ cere... peccati reum teneri quemquan • moralis philosophia consistit... Ad hu- quia non fecit quod facere non potuit, • jusmodi autem opiniones ponendas in- summœ iniquitatis est et insaniœ. Et » ducti sunt aliqui homines, parlim qui- lib. 5 de Lib. Arbit. c. IS : Quis peccat • dem propter proterviam, parlim propter in eo quod nullo modo caveri potent ? • aliquas rationes sophisticas quas solvere Peccatur autem, caveri igitur potest. Probatur ratione. Actus necessarii el » non potuerunt, ut dicitur in 4 Metaph. » Idem docetS. Doctor, q. 22, de Verit. a. mere spontanei non sunt morales : ergo ", in 4. d. 49, q. 1, a. 5, quæstiunc. 5, ad nec meritorii aut demeritorii. Patet con2; et alibi. seq. quia hic non agitur de merito physice Neque respondeas cum Vincentio Le­ et improprie sumpto, secundum quod om­ nis seu Fromondo in Theriaca, lib. 2 , c. nis bona qualitas physica, puta pulchritu­ 8, et aliis, S. Thomam excludere duntaxat do, dicitur merere laudem et admiratio­ necessitatem brutalem Manichaeorum el nem, el omnis vitiosa qualitas, puta defor­ Stoicorum, seu necessitatem talem quæsit mitas. dicitur mereri vituperium; sed agi­ sine perfecta cognitione finis, ut in moti­ tur de merito vel demerito stricte et morali­ bus primoprimis. Nam S. Th. excludit ter sumpto, fundato in bonitate vel malitia omnem necessitatem qua quis sic aliquid morali nostrorum actuum. Igitur ncessario agi!, quod citare non possit. Prob. ant. 1° exS. Th. in 2, d. 24, q. 5, Huncaulcm effectum habet necessitas Jan- a. 2, ubi dicit quod ibi incipit genus mo­ senii ex superiorilate unius delectationis ris ubi primo dominium voluntatis in­ ad aliam, non minus quam necessitas Stoi­ venitur : atqui dominium voluntatis in corum el Manichaeorum ex fato vel ex sn- suos actus non invenitur, nisi dum est in perioritate unius animæ ad aliam : unde potestate voluntatis velle el non velle, ut quamvis istæ necessitates differant origine, patet ex terminis el docetS. Doct. 1 cont. sunt tamen pares effectu. Gent. cap. 68. Item in hac parte, q. 1, a. Prater S. Thomam, pluresalii Patres lau­ 5, dicit idem esse actus morales et actus dantur qui eadem ratione conclusionem humanos ; art. autem 1 ejusd. q. probat nostram asserunt. Inter eosS.Hieron. lib. Ulas solas actiones dici proprie huma­ 2,contraJovin. Liberi arbitrii,'uu\uil, nos nas quarum homo est dominus et quæ condidit Deus, nec ad virtutem nec ad ex deliberata voluntate procedunt: porro vitia necessitate trahimur, alio quin ubi actionum necessariarum, ut est amor beati­ necessitas nec corona est. Quæ verba re­ ficus, homo non est dominus, neque pro­ ferens S. Aug. lib. de Nat. et Grat. c. 65, cedunt a deliberata voluntate, id est ex li­ ea ut certissime vera approbat his verbis : bera electione : ergo. Quis non agnoscat ? quis non toto corde Probatur 2° idem ant. ratione. In tan­ Mcipiat? quis aliter conditam huma­ tum actus dicuntur morales in quantum nam neye! esse naturam? Idem S. Aug. subjiciuntur regulis morum et ab iis dirigi lib de Fide, cont. Manich. c. 10 : Quis possunt : atqui actus necessarii et pure non clamat stultum esse prœcepta dare spontanei non possunt subjici regui.- mo­ ticui liberum non est quod prwcipitur rum neque ab iis dirigi : ergo. Probatur μ cere,et iniquum esse damnare eutneui min. Actus secundum se invariabile* non Dissent. II. ART. III. UTRUM AD MERENDUM possunt subjici regulis morum nec ab iis I morum; de illo enim lex et ratio poteuldix ex natura rei et in omni statu. Alii res­ dirigi ·. fruslraneum enim foret, hno stul­ ponere, ipsum pracipero aut prohibere pondent S. Thomam se retractasse in sua tum, adhibere regulam actioni quæ aliter ergo est moralis, consequenter meritoriia Summa. Sed neque necessc est illuc con­ esse non posset · atqui actus necesssarii et aut demeritorius. Patebit magis lute con­ fugere. mere spontanei sunt secundum se invaria- clusio ex dicendis in secunda concivi.ut Antequam tamen adæquate et directe biles, ut patet in amore beatifico, in sequent. respondeam, observandum velim S. Tho­ amore beatitudinis in communi et aliis : Solvuntur objectiones. mam loco citato non hoc unum dixisse ergo. quod objicitur · quærit eo loci utrum Obj. i°. Ad merendum vel demeren­ Ç. ‘29. de vent. α. 6. — Confirmatur Christus potuerit mereri, quod resolvit conclusio. Meritum dicit habitudinem ad dum sufficit vera et essentialis libertas;at­ affirmative; et cum sibi objecisset η. 5 sic : præmium, unde quis dicitur proprie me­ qui vera et essentialis libertas compatitur 1 Naturalibus non meremur quia sunt de­ reri cum aliquid dat de suo ut accipiat naturalem necessitatem : ergo. terminata ad unum, sed liberum arbi­ B. hoc argumentum proprie speciar; de alieno, seu exhibet aliquid ex his quæ trium in Christo erat determinatum ad art. sequentem, ubi falsam esse minore. in sua potestate habet ut accipiat aliquid bonum, ergo ipse per liberum arbitrium mullis argumentis evincemus. Sed nui ex his quæ alter habet in sua potestate. mereri non potuit, huic argumento res­ gratis dato libertatem essentialem com ­ Sic inter mercenarium cl dominum repepondet. l°quod liberum arbitrium Chris­ rilur proprie meritum et præmium, quia pati necessitatem naturalem, et silam e* ti non erat determinatum ad unum se­ mercenarius ponit aliquid quod est suum in sola immunitate a coactione, N. moj cundum numerum, sed ad unum secun­ et in sua potestate, scilicet laborem, et ac­ Et dico quod in hac hypolhesi, ultra li­ dum genus, scilicet ad bonum, quia in cipit quod est in potestate domini, nempe bertatem essentialem, ad merendum it malum non potest, sed tamen hoc potest stipendium. Atqui actus necessarii non demerendum in hoc statu naturæ laps, facerect non facere, et hoc non excludit juxta definitionem Ecclesiæ, SS. Patres, sunt in nostra potestate sic ut possimus il­ libertatem arbitrii, quia posse peccare maxime S. Thomam , requiratur insuper los ponere et non ponere, ut patet ex ter­ non est libertas arbitrii, nec pars liber­ libertas a necessitate. | minis , el amplius dicam art. seq. Ergo. tatis, ut dicit S. Anselmus. Hæc est pri­ Obj. 2° ex S. Th. S. Doctor, in 2, d, 40 Hanc rationem his paucioribus verbis com­ ma solutio S. Th. secundum quam exigit q. 1, a. 1, ait : Actus sunt in genere mo ­ prehendit S. Th. loco cit. « Per actum proad merendum immunitatem non solum a ris ex hoc quod sunt voluntarii : ergo. v priuin «piis mereri non potest nisi sit docoactione, sed etiam a determinatione ad B. S. Thomam illic intelligere volunta­ » minus sui actus : sic enim suum actum unum numero, hoc est, indifferentiam con­ » quasi pretium pro pramio dare potest : rium liberum et non mere spontaneum, ol tradictionis , licet non contrarictatis. Et » est autem quis dominus sui actus per li- ostendemus art. seq. ubi varia alia S. Doc­ hanc veram esse sententiam S. Doctoris toris testimonia, etiam huc spectantia, ex­ * herum arbitrium. » inde eruitur, quod , cum in pluribus aliis Ex his tum auctoritatibus, præsertim S. ponemus; unum duntaxat, quod parit dif­ locis, ut 5p. q. 18. a 8. adw5, et q. 29. de Th. tum rationibus, inferes libertatem a ficultatem el conclusionem nostram directe Verit. a 6, ad 1. idem argumentum trac­ necessitate seu indifferentis requiri ad videtur impetere, hic subjicio. Itaque tet, liane solam solutionem adhibeat, omis­ merendum vel demerendum, non solum Inst. S. Th. in 5, d. 18, a. 2, ad 5, sic sa secunda quæ nobis objicitur, cujus nus­ ex positivo decreto Dei, ut fingit Henricus ait : Dicendum quod etiamsi liberum quam alibi meminit : unde non improba­ a. S. Ignatio lib. 2, cap. 8, n. 54, sed ex Christi arbitrium esset determinatum biliter multi inferunt S. Thomam secun­ natura rei; sicque requiri in omni statu, ad unum numero, sicut ad diligendum dam responsionem , quæ objicitur, adje­ quamvis verum sit summos pontifices defi­ Deum, quod non facere non potest ; ta­ cisse ex sententia quorumdam veterum , nivisse tantum pro statu naturæ lapsæ. men ex hoc non amittit libertatem aut qui hanc prorogativam Christo tribuebant, Dico'·!'·. Ad merendum vel demerendum rationem laudis sive meriti, quia in il­ quod cum esset comprchensor et ut sic de­ non requiritur necessario libertas contra- lud non coacte, sed sponte tendit, et ita terminatus ad amandum Deum, potuerit rielatis ad bonum vel malum, sed sufficit est actus sui dominus : ergo ad meren­ tamen ut viator eodem amore promereri. libertas contradictionis. dum vel demerendum non requiritur li­ Verum , dato S. Thomam respondisse Probatur 1° in Christo, qui erat impec­ bertas a necessitate. ut objicitur ex propria sententia, B. sen­ cabilis, ct tamen meruit; 2° in angelis, qui Prima fronte videtur difficilis hxc ins­ sum ejus esse quod , quamvis liberum in primo instanti meruerunt, nec tamen tantia, ob quam quidam restringunt con­ Christi arbitrium esset determinatum ne­ peccare potuerunt, ut dixi in tract, de An- clusionem nostram ad statum naturo lap­ cessario ad amandum Deum secundum se, Ipdis; 5° in ipsa S. Virgine, Apostolis el sæ, in «pio statu non erat Christus. Pateor potuerit tamen mereri, quia cum tali de­ aliis sanctis confirmatis in gratia, qui me­ equidem summos pontifices definivisse terminatione remanebat liber ad eamdem ruerunt absque eo quod peccare potue­ duntaxat libertatem a necessitate requiri ad dilectionem Dei, prout est ratio diligendi runt^0 ratione, quia hoc ipso quo actus merendum vel demerendum ii, statu natu­ creaturas · unde vult tantum in eodem est liber libertate contradictionis, ita ut ra lapsæ; verum rationes nostræ et Pa­ adu necessario reperiri meritum non qua ussit uoui et non poni, cadit sub regulis trum auctoritates urobant id etiam requiri parte est necessarius, sed qua parte est li- VEL DEMERENDUM, etc. 89 I her; alias contradiceret priori responsio­ ni, in «pia exigit ad meritum immunita­ tem a determinatione ad unum numero. Neque obstant hæc verba, quia in illua non coacte sed sponte tendit, nam ro non coacte sed sponte idem est ac non neces­ sario sed libere ; sæpius enim apud S Th. ct veteres coactum sumitur pro necessa­ rio, et spontaneum pro libero, ut videbi­ mus art. seq. Et ita hic sumi aperte indi­ cant hæc verba sequentia : El ita est ac­ tus sui dominus. quod foret falsum si intelligeret dc actu necessario; non enim, teste ipso S. Doctore, sumus domini ac­ tuum necessariorum ■ Sumus, inquit 1 p. q. 82, a. i. domini nostrorum actuum se­ cundum quod possumus hoc vel illud eli­ gere. Addit ibidem, quod est notatu dig­ nissimum et plane decretorium pro veri­ tate interpretationis nostræ : Electio au­ tem non est de fine , sed dc his quæ sunt ad finem: unde appetitus ultimi finis non est de his quorum sumus domini. Ex quo principio, quod ubique constanter te­ net S. Doctor, præsertim tota q. 15 hujus partis, palam sequitur non solum ipsum in instantia sumere το non coacte pro ro non necessario, sed etiam ipsum non loqui dc libero Christi arbitrio ct ejus amore meri­ torio , prout terminatur ad Deum secun­ dum sc, seu ut est ultimus finis, siquidem juxta constantem ejus doctrinam ultimus finis sit extra objectum electionis seu li­ beri arbitrii. Pepones. S. Th. q. 29, dc Verit. a. 6, dicit quod Christus eadem charitatc frue­ batur ct merebatur, sicut eadem volun­ tate : atqui actus charitatis quo Deo frue­ batur erat necessarius : cryo. B. ut ante Christus eadem charitatc finiebatur, quatenus ferebatur in Deum se­ cundum se et ut ultimum finem; et eadem charitatc merebatur, quatenus ferebatur in Deum secundum quod est ratio diligendi creaturas. Unde D. min. Aetus charitatis quo Deo fruebatur erat necessarius prout attingebat Deum secundum sc et ut finem ultimum . C. prout attingebat Deum ut est ratio diligendi çreatura*, .V. Paritas est in ea ipsa voluntate «piam designat S. Th. Eadem quippe voluntate fruebatur et me­ rebatur : fruebatur, quatenus ipsa volun­ tas amabat necessario Deum in >e; mere­ batur, quatenus eadem ipsa volunUuama- I - 90 DISSERT. II. ART. IV. bal Deum ut est ratio diligendi crea- I voluntarium scilicet liberum non tolüt;n taras. hoc est quod dixi in secunda conclut, a Urgebis. Bonitas divina, etiam quate­ dicam art. seq. scilicet libertatem contn nus est ratio diligendi creaturas, non est rietalis ad bonum et malint* non esse d» minus infinita quam bonitas divina secun­ essentia libertatis, nec requiri ad meriu. dum se; est enim eadem divina bonitas: dum vel demerendum, sed sufficere liberatqui divina bonitas secundum se clare talem contradictionis. Sum*» ergo hic S visa necessario amatur : ergo etiam ut est Th. voluntarium pro libero et coactione* ratio diligendi creaturas. generaliter tam pro violentia quam pn P. D. maj. ly quatenus sumpto mate­ simplici necessitate, quod ipsi familian rialiter, C. sumpto formaliter, N. Id est, est, ut dicam modo. Et hunc esse sensus divina bonitas, qu® est ratio diligendi S. Ductoris patet tum ex eo quod in art creaturas, est quidem infinita, sed quate­ cil. quæral utrum Christus potuerit pec­ nus est formaliterapplicata creaturis, ut ra­ care? tum quia impotentia bene veinule tio eas diligendi; sub ista formali ratione agendi orta ex confirmatione in bonovd non est infinita, quia applicatur finito mo­ in malo, non est proprie ex violentia, sri do, sicut finito modoa creaturis participa­ ex inclinatione necessario determinata a; unum ; tum tandem ex argumento cui retur. Insistes. S. Th. hic q. 6, a. 2, ad 5, pondet quod procedebat de voluntario li­ disit .· Laus et vituperium consequuntur bero et de impotentia peccandi orta tas actum voluntarium secundum perfectam ex violentia quam ex necessitate, secundm voluntarii rationem, qualis non inveni­ illud quod profert exS. Aug. Nullus pu tur in brutis : atqui perfecta ratio volun­ cat in eo quod vitare non potest tarii repentur etiam in actibus necessariis, tem quis coactione propria, sive quis si . ut in amore beatifico, sicut diximus su­ plici necessitate compellatur ad peccatum illud vitare non potest. pra : ergo. Plura alia argumenta omitto, quia re P. S. Thomam loqui de voluntario per. fecto hominis viatoris, quod est semper current art. seq. ünde sit cum libertate indifferenti® , saltem con­ ARTICULUS IV. tradictionis. Aut si loquatur de voluntario perfecto prout abstrahit a voluntario vi® et Utrum et quæ indifferentia sit do essen­ tia liberi arbitrii? patri® , sensus estquod laus et vituperium non consequantur actum , nisi sit perfecte Quamvis fide certum sil hominem ii voluntarius, non autem quod consequantur statu natur® laps® gaudere libertate a ne­ omnem actum perfecte voluntarium , quia cessitate seu libertate indifferenti® , < an, requiritur quidem ad laudem aut vitupe­ que requiri in eodem statu ad mcrendim rium, quod actus sit perfecte voluntarius, vel demerendum, ut ex superioribus arti· sed id non sufficit nisi etiam sit liber; si­ culis constat, non desunt tamen theolo; cut licet laus et vituperium non conse­ catholici qui cum Jansenio contendunt quuntur nisi actum creatur® rationalis , hanc indifferentiam seu libertatem a ne­ non tamen consequuntur omnem actum cessitate non perlinere ad essentiam liben , arbitrii, sed solum ad ejus statum in via. creatur® rationalis. Jteplicabis. S. Th. in 5, d. 12 q. 2, a. libertatem autem libero arbitrio essentia- ; 1, ad 3, dicit quod impotentia coactionis leni, et quæ ipsi in omni statu competit, quæ opponitur voluntario tollit ratio­ esse precise libertatem a coactione, » Unde tertium argumentum, tern intellectus in intelligendo omnu quod sid erat .· « Liberum arbitrium est po- proximam ex utraque priori secutam, if » tentia ad oppositos actus se habens, sed sain amplitudinem voluntatis adquodem * Deus non se habet ad opposita, cum sit que particulare bonum , quorum nulli# » immutabilis nec in malum flecti possit : ejus capacitatem satiare et implere potest « ergo liberum arbitrium non est in Deo, » cx quo habet m quodvis particulare bo­ non solvit negando majorem. prout de­ num dominari, et ad nullum necessitati, buisset negare si consuisset cum adversa­ Ex his et aliis innumeris quæ longic.· riis, sed negando minorem et ostendendo foret referre patet quam vanum, quam Id·| esse in Deo potentiam ad opposita seu in­ sum sit unicum effugium quo Henricibi differentiam. «Dicendum, inquit, quod S. Ignatio hæc omnia excipit, dicendoS. » voluntas divina se habet ad opposita, non Thomam in his omnibus et similibus lod> » quidem ut aliquid velit et postea nolit, non ’radere notionem libertatis in ge­ • quod ejus immutabilitati repugnat, nec nere, sed notionem libertatis necessarii *> ut possit velle bonum et malum, quia ad merendum vel demerendum in boc stata » defectibilitatem in Deo poneret, sed quia naturæ laps® : quot enim verba S. Doc» potest hoc velle et non velle. >» Q. 16, j toris retulimus, tot hunc auctorem falsi ar­ de Malo, a. ο o .· « Voluntas Dei, inquit, guunt : quasi vero S. Th. loquatur tantum » non sic fertur au unum in suis effectibus, rlc libertate necessaria ad merendum et » quin, quantum est de se, possit ferri in demerendum in hoc statu natura lapsB., » aliud; et secundum hoc competit ei li- dum loquitur de libertate Dei ct angelo­ * bertas arbitrii. » In 2. d. 25, q. 1. a. rum. et notionem libertatis humanæ repetit d, ad 2 · « Ad libertatem arbitrii perlinet ex principi is natura intellectuali intrinseci-, » ut actionem aliquam facere possit vel Probatur 5° prima ratione fundamentali » non facere, ct hoc Deo convenit·; bona ex principiis ejusdem Angelici Doctorii » enim quæ facit. potest non facere. » i petita. Libertas essentialis arbitrii sita est p. q. 19, a. 10 o, probat Deum non se in potestate ct dominio quod habemus su­ amare libere, quia se amat necessario, sed per nostros actus : atqui actus pure spon­ esse liberum ad ea quæ contingenter seu tanei et necessarii quantumvis cum advernon necessario vult extra se. I tentia rationis procedentes, non sunt sub | De angelis, 2 cont. Gent.c 4.8, ubi agens nostra potestate et dominio .· ergo. Major de substantiis intellectualibus dicit « liher- admittitur ab adversariis et constata » talem necesse eas habere si habent do- S. Seri tura, quæ libertatem explicat per » minium sui actus, ut ostensum est; > os­ dominium et potestatem hominis in suo> tenderat autem cap. præced. ratione se­ actus. Genes, 4 : Subter te erit appetitus I cunda. « eas habere dominium sui actus ejus (scilicet peccati), et lu dominaberis » ratione voluntatis, utpote in ipsa existons illius. 1 Cor. 7 : zVdn habens necessita­ » agere et non agere. » tem . potestatem autem habens sua vo­ De homine, 1 p. q. 19, a. 1 : « Liberum luntatis. u arbitrium, inquit, habemus respectu coProbatur min. multipliciter : 1» dt» mm nue non necessario volumus vel scrtissimisS. Th. testimoniis, quæ nullum » naturali instinctu. » Q. 85, a. I : « Αρ­ patiuntur effugium : Dominium, inquit 1 η petitus naturalis non subjacet libero ar- cont. Gent. c. 68, quod habet voluntas » bitrio. » Ibidem probat hominem esse supra suos actus, per quod in tjus po­ liberi arnitrn « quia judicium rationis ad testate est velle vel non velle, excludit di vena se habet. et non est detcnnma- determinationem virtutis ad unum et DTRUM ET QÜÆ INDIFFERENTIA SIT DE ESSENTIA UBERI, etc. 93 xiolenliam causar exterius agentis 1 p. | » quod homo naturaliter vult sicut Unem, ,.60. a. 1. Ejus quod ex necessitate est i » est dilectio naturalis ·. dilectio autem ab Mfi sumus domini. Et q. 82, a. 1. ad 5 : » hac derivata, quæ est boni quod diligitur imw domini nostrorum actuum secun- » propter finem , est dilectio electiva seu dmii quod possumus hoc vel illud eligere. » libera. « Et hoc ita naturali lumine cons­ °* Exaliis Patribus. Clemens Alexand. tat apud omnes, ut inde natum sit com­ lib. 4 Stromat. sub finem : Id est, inquit, mune proverbium : Quod natura dedit, in potestate nostra cujus cx arguo su­ tollere nemo potest ; quia scilicet natura­ mus domini, ct ejus quod ei adversatur, lia non subjacent potestati hominis, sed il­ ut philosophari vel non,credere vel non. lam praeveniunt et fundant. Ergo. Probaturi0 eadem maj. scilicetvolitio* S. Aug. de Spirit, et Litt. cap. 51 : Hoc quisque habere inpotestatedicitur,quod nem naturalem non esse in dominio et po­ ii vult facit, si non vult non facit. De testate volentis, quia alias sequeretur ab­ eo autem quod quis necessario facit, non surdum omnium maximum, nempe Patrem dicitur quod si vult facit, si non vult non cl Filium, qui amore naturali perfecte vo­ facit ; nemo enim serio dixerit Deum se luntario producunt Spiritum sanctum, eum habere sub sua poleslate et dominio. Ergo. amare si vult, se non amare si non vult. Neque dicas cum Fromondoquod, sicut Vitatione. Nulla volitio naturalis est in dominio et potestate nostra : atqui da­ producere, generare, spirare possunt pu­ tur volitio naturalis tam in Deo quam in rificatis imperfectionibus vocificari in mys­ homine perfecte voluntaria et cum plena terio SS. Trinitatis, ita et dominari : nam rationis advertentia : ergo ut actus sit in disparitas est quod producere, generare, ».»]!> dominio et potestate nostra , non sufficit spirare, nullam in suo conceptu involvant quod sit perfecte voluntarius et mere spon­ imperfectionem, neque ex parte principii, taneus. Minor constat. Sic in homine neque ex parte termini, ut ostendimus in amor ultimi finis est naturalis et perfecte tract, de Trinit. ünde non mirum si, re­ voluntarius; in Deo amor quo se amat et secatis imperfectionibus quas habent in no­ producit Spiritum sanctum, est naturalis bis, verificentur in divinis. At dominari el perfecte voluntarius. Probatur inaj. in suo conceptu essentiali involvit impræsi· Naturalia præveniunt dominium nos­ cindibiliter imperfectionem ex parte termi­ trum, quia natura est primum in unoquo­ ni, scilicet subjectionem et inferioritatem : que ct radix omnium, ct ideo oportet om­ Dominari, inquit S. Greg. hom. 84, in nes motus non naturales, quales sunt mo­ Evang. nihil aliud est quam subditum tus liberi in quos habemus dominium, fun- quemquam possidere; et Auctor, i p. q diri ct radicari in aliquo motu naturali, 15, a. 7, ad 6 : In significatione domini consequenter ab eo præveniri. Ita perpe­ clauditur quod habeat servum. tuo docet S. Th. q. 22, de Verit. a. S, 1 Antequam ad ulteriores probationes pro­ p. q. 82, a. 1 ; ibidem q. 60, a. 2, et alibi : cedam, præmittcnda est vulgata et commui idque ostendit in homine quantum ad in­ niter recepta doct rina Auctoris, scilicet vo­ tel edum et voluntatem : « Intellectus luntatem posse considerari duplicer : 1° ut 'enim, inquit ultimo loco cit. cognoscit natura est ; 2° formaliter ut voluntas est, • principia naturaliter, ct ex hac cogni- quia formam quamlibet sequitur sua inch» lione causatur in homine cognitio con- natio : formam naturalem homini*, quæ in • clusionum quæ non cognoscuntur natu- esse entilalivo una est, sequitur inclinatio » ralitei- ab homine, sed per inventionem ad unum determinata et est voluntas ut na­ ; vel doctrinam. Similiter in voluntate fi- tura est ; formam autem per intellectum ap­ «nisboc modo se habet sicut principium prehensam, cumsil multiplex,sequitur in­ • in Intellectu, ut dicitur in 2 Physic. Un- clinatio ad mulla indifferens,et est voluntas, ‘ de voluntas naturaliter tendit in suum ut voluntas, formalitcr. Et hinc nascitur in­ > ultimum finem ; omnis enim homo vult ter ut ramque hoc discrimen, quod voluntas, j naturaliter beatitudinem, et ex hac naut natura, agat determinata d unum ex in­ • tural'· voluntate causantur omnes aliæ clinatione ab Auctore natura sibi indita; voluntates, cum quidquid homo vult ve- voluntas autem, ut voluntas, non agitul • Iit propter finem. Dilectio igitur boni, I determinata, sed indifferens ad Oppositu DISSERT. Π. ART. IV. seipsanv determinat. Audiatur S. Doctor : | statim inferebat eam non repugnare lib-· Natun ei voluntas », inquit q. 22, de i tali arbitrii. Ex his ergo quæ ab omnibus sanioris d». eri’, a. So, « hoc modo sunt ordinatae, I ut ipsa voluntas quaedam natura sit, quia j trinas theologis communi calcule- proba: ·· omne uuod in rebus invenitur natura tur, duplex eruo argumentum in asserit • quaedam dicitur. Et ideo in voluntate nein nostra conclusionis. » oportet invenire non solum id quod voPrimum. Omnis volitio essentialiterL • luntatis est, sed etiam quod nature est ; bera debet esse a voluntate ut voluntast·. » hoc autem est cujuslibet natura creatæ, formaliter, et non ut est natura; norm, • ut a Deo sit ordinata in bonum, naturali- homo est liberi arbitrii secundum conce; ■ ter appetens illud, unde et voluntati ipsi tum natura communem omnibus entdxa » incst naturalis quidam appetitus sibi con- quorum quaslibet formas sequitur incur • venientis boni. El prater hoc habet ap- lio, sed secundum conceptum ipsi pr» petere aliquid secundum propriam de- prium et prout distinguitur ab entibusm: » terminationem, non ex necessitate, quod intellectualibus : atqui voluntas ut volta·; <» ei competit in quantum voluntas est. ·> tas est formaliter non est determinata Et ad quintum in contrarium : <· Voluntas, unum, sed se habet indifferenter adopp· » in quantum est rationalis, ad opposita se sita, ut patet ex dictis. Ergo. Secundum. Tunc voluntas est liberal-] » habet, hoc enim est considerare ipsam » secundum hoc quod est ei proprium ; sed bertate essentiali arbitrii, quando agite » prout est natura quaedam, nihil prohibet voluntas et non ut natura : atqui inhisqu » eam determinari ad unum. » Idem docet naturaliter et necessario volumus,quai l 1 p. q. 4f, a. 2; q. 2, de Pol. a. 5 o; et lumvis pralucenle ratione, voluntas u.;| alibi. Et hæc doctrina videtur desumpta agit ut voluntas sed ul natura : ergo..Ihj! ex S. Aug. qui, lib. de Duabus animabus, patet ex dictis. Probatur tnin. Tuncvcap. 12, dicit ·. Illœ animæ si natura non luntas agit ut voluntas, quando ex se de­ voluntate faciunt, id est si libero et ad terminat seipsam , id enim importat idti I faciendum et ad non faciendum animi libertatis, et hoc ipsum sonat vox arbitrii I motu carent .· quibus significatur animam atqui in his quæ naturaliter et necessam natura agere, esse agere sine libero motu; volumus, voluntas ad ea non se determi­ agere autem voluntate, scilicet ut voluntas nat ex se, sed est a natura determinata,d ! est, esse sic agere ut possit non agere. Et 1 patet : ergo. Probatur ultimo conclusio ab incon­ lib. 2, cont. Felicem Manich. cap. 4: Cum Dominus dicit, Aut hoc facite, aut illud venienti. JuxlaSS. Patres, presertim Au:, facite, potestatem (id est voluntatem) in­ lib. de Grat. Chr. c. 47, concordia liber­ dicat, non naturam. ! tatis cum gratia efficaci ita est... diffici­ Itaque voluntatem ut natura est sequitu r lis.... ut quando asseritur Dei graliali- ; libertas spontaneilatis et lubentiæ, volun­ berum arbitrium putetur auferri.- atqui | tatem autem ul est voluntas formaliter se­ si libertas essentialis sita sit in sola im ' quitur libertas indilferentiæ. Prima voca­ munitate a coactione . seu in solo volunU- i tur a S. Th. libertas voluntatis, secunda, rio rationali, nemo est qui philosophia aut ! libertas arbitrii. Ita q. 24, de Verit. a. 1, theologiae principiis leviter imbutus facile * ad2o. In hoc ergo maxime hallucinatus est non concipiat hujus libertatis cum gratia · Jansenius, quod ubique confundat liberta­ efficaci conciliationem, cum omnibus no­ tem voluntatis ut natura est, cum libertate tum sit voluntatem a gratia non cogi, quin voluntatis ul voluntas est formali 1er, seu imo id esse impossibile : ergo. libertatem voluntatis et libertatem arbitrii. In 2. d 25. q. 1 n 1. nd 2. 2. cont. g Unde lib. 6. de Grat. Salvat. cap.7, dicit, c. 48. q. 22. de verît. a. G 1. p. q. 62. a ex mille D. Augustini locis certissimum 8. ad 5. — Dico. 2'*. 1 ndilTerentia specifi­ esse voluntatem, libertatem voluntatis, cationis seu contrar’.·! π . m ve physica, libt ru>>> arbitrium arbiirium voluntatis, sive moralis ad b<»i".m e malum, non p»r· eadem esse apud ipsum. Et ideo lior ipso linet ad essentiam libertatis xzbitrn, se2 quo legebat m S Aug. aut S. Th neces­ sola indillerentia contradictionis et exer sitatem non repugnare libertati voluntatis, . cilii. UTRUM ΕΓ QUÆ INDIFFERENTIA 2. cont. Gent. cit.— Probatur 1" Ad îibertatem essentialem arbitrii sufficit quod folunlas sit domina sin actus : atqui hoc ipso quo est indifferens ad ponendum vel non ponendum actum, est domina illius , ut patet : ergo. l.p. q. 62. cit. — Probatur 2°. Sic se habet liberum arbitrium ad eligenda ea quæsnnt ad finem, sicut intellectus ad de­ ducendas conclusiones ex principiis : at­ qui non perlinet ad porrectionem, sed ad defectum intellectus, quod, praetermisso online principiorum, male inferat conclujionem : ergo non pertinet ad perfectio­ nem, sed ad defectum libertatis arbitrii , quod possit, prætermisso ordine finis, ma­ le digere inedia seu peccare. ihid.—Probaturo0. In Deo et Christo, m angelis et beatis est perfecta libertas et perfectior quam in nobis viatoribus; est ' iiim libertas perfectio simpliciter simplex pi;f ipsis denegari non potest : atqirt ta­ men non habent indifferentiam contrarietalis ad bonum et malum, cum sint impec­ cabiles ·. ergo. in 2 cït — Probatur 4°. Liberum arbi­ trium jier se in bonum ordinatum est, cum Ionum sil objectum voluntatis, sicut ve­ nii intellectus ; nec in malum tendit, nisi propter defectum quo apprehenditur non nonum ut bonum : ergo ubi est liberum arbitrium perfecte et sine defectu, in ma­ lum tendere non potest. Confer quæ dixi » I hujus disseri, de definitione liberta-, quoti sit vis electiva mediorum servato ordine finis. Cæterum, quamvis constet in principiis h. Ih.quod potentia peccandi non sit pars libertatis secundum essentiam spectalæ .· i tile malum, inquit S. Docl. —Q.2. de rerit. cit. — nec est libertas nec pars li·* balatis, quamvis sit quoddam libertaI tignum, siculægritudo v. g. estsignum p| defectus vitæ; dubitatur tamen an si con­ sideretur libertas non secundum essentiam, ‘?d secundum statum praesentem quem ha­ bet in nobis viatoribus, potentia peccandi non sit pars seu extensio quædatn illius sic «ecundum statum spectatae. Alii negant, alii affirmant. Qui affirmant, inter quos DoMerGouet. his nituntur rationibus. 1° Uuiab. Scriptura, SS. Patres et concilia explicant libertatem hujus siæ per potes­ tatem extendendi manum ad malum et bo­ SIT DE ESSENTIA LIBERI, etc. 9« num , eligendi vitam et mortem, hoc esi, per potestatem bene vel male agenen 2’ Quia peccare est actu libere agere, alias non peccaretur ·. ergo potentU peccandi est libertas in actu primo; non enim da­ tur actus secundus sine primo ipsi propor­ tionale. 5° Quia potentia non peccandi in nobis viatoribus est pars libertatis : ergo et potentia peccandi; quia libertas circa unum e contradictoriis involvit libertatem circa alterum, ut salva sit utriusque optio. Siopcrari, inquit S. Th. 5 Ethic, lect. il, est in nostrapotestaleoporteteliamquod non operari sit in potestate nostra, et e co nverso. Hæc sententia est probabilis. Qui negant nituntur his momentis. 1° Auctoritate D. Th. prius laudata, q. 22, de Verit. 2° Quia libertas definitur a D. Th. vis electiva mediorum, servato ordine finis. 5° Quia sequeretur quod libertas es­ set perfectior in hominibus viatoribus quam in Deo , Christo , angelis et beatis; pro­ batur. quia foret magis extensa: ergo. 4° Quia posse errare non est pars et exten­ sio scientiæ : ergo posse peccare non est pars seu extensio libertatis. Ex quibus in­ ferunt potentiam peccandi esse merum de­ fectum libertatis, non ejus pariem seu ex­ tensionem. Hæc sententia est etiam pro­ babilis. Videtur tamen quod possit ejus argu­ mentis sic responderi. Ad primum, STh. loquitur de libertate speciata secun­ dum se, non secundum statum accidenta­ lem quem habet in viatoribus dcfectibilibus. Ad secundum , pariter : ista defini­ tio est libertatis secundum se, non secun­ dum statum accidentalem. Ad tertium, N. ant. Ad prob D. Esset magis extensa ser­ vato ordine linis, N. prætermisso ordine finis. C. et N. conseq. ipiia perfectio sicut essentia libertatis non attenditur penes qualemcumque extensionem seu indiffe­ rentiam, sed intra ordinem finis, extra quem si excurrat defectus est, non per­ fectio. Bepones: Libertas est perfectio: ergo extensio libertatis ex extensio perfec­ tionis. B. D. ant. Libertas secundum se est perfectio. C. libertas ut defectibihs r>tionc subjecti hi quo est, A. td quartum, disparitas est quod errare non sil scire peccare autem est libere agere. Solvuntur objectiones. Obj. 1° contra primam conclus. Illud DISSERT. II. ART. IV. eat liberum lioertate essentiali arbitrii, I mus, usurpavit S. Doctor, juxta coilin’), quod est in nostra potestate : atqui omnis i nem usum loquendi et intefiigendi <’k» actus voluntatis, quantumvis necessarius, enim dicimus, hoc facimus cum co'um· ! est itj nostra potestate : ergo. Probatur aut .$t volumus, intelligi mis ve,· min. illud est in potestate nostra quod , in potestate nostra ut etiam po».-uiniiyn· cum volumus, facimus. atqui omnis actus I velle: de eo enim quod necessario volum Ii voluntatis, quantumvis necessarius, fit improprie et male diceretur nos illud fan·, 1 tum volumus; si enim nolimus non erit, cum volumus, aut si volumus. Sic bene li­ ut patet : ergo. Major est in terminis S. ceretur de Deo quod posset creare altenr Aug. in sexcentis locis: Hoc est in potes­ mundum si vellet aut eum vellet, qniap tate nostra, inquit, quod cum volumus test id velle et non velle .· at male et absut- r facimus ; ct lib. de Spirit, cl Lilt. Hoc de diceretur quod possit se amare si w’' quisque in sua potestate habere dicitur, aut cum vult, quod Pater possit gencrar» l quod si vult facit, si non vult non facit; Filium si vult aut cum vult. sed praesertim lib. 5, de Lib. Arbit. c. 5, Et hinc quidam sic distinguunt, el lib. 5, dc Civit, c. 10, in quibus conti­ secundam majorem argumenti. Illud e·' nuo urget hoc principium contra Stoicos. in potestate nostra quod cum volumus ft-1 Unde de Lib. Arbit. concludit .· Volun­ cimus, ita ut tota et adæquata ratio cur fu: tas igitur nostra nec esset voluntas nisi potius quam non liat, sit quia volumus t: esset in nostra potestate; quia, ut dicit ■ ita ex electione determinamus, C. ita ut de Civit. $i volumus, est; si nolumus, tota ratio cur fiat potius quam non fiat, s! non est. quia sumus et ad sic volendum a natura de­ B. 1° hoc argumentum, quo est præci- terminamur, xV. Vel brevius : Illud est ia l puum fundamentum Jansenii et quod ma­ potestate nostra quod facimus cum volu­ xime extollunt ejus defensores, nimium mus, voluntate ut volutas est formaliter/. 1 probare. Ex eo enim sequitur omnes om­ voluntate ut natura est, N. Hæ omnes so­ nino motus voluntatis, etiam primoprimos lutiones coïncidunt, et patent ex dictis ά et indeliberatos, esse in potestate nostra et distinctione duplicis conceptus in volun­ liberos, quia fiunt cum volumus ad sensum tate. Vide probationem secundam aratione. instantiæ. et non fiunt cum nolumus; quod Inst. S. Aug. locis cit. de Lib. Arbit. et tamen negat Jansenius : manifestum est de Civit, non aliter probat contra Stoico» ergo ipsum non attigisse sensum S. Aug. præscientiam Dei stare cum nostri arbitrii Unde libertate, quam quia quæ Deus præscit B. 2° quod , dum S. Aug. dicit id esse fiant a nobis cum volumus, id est, quia fiunt in nostra potestate quod facimus cum volu­ voluntarie etsi necessario : ergo. Proba­ mus, vel si velimus, utrumque enim pro­ tur ant. Cit. cap. 12 de Civit, probat li­ miscue usurpat, inlelligit quod ita volu­ bertatem arbitrii cohærerc cum necessitate mus ut possimus non velle vel velle oppo­ absoluta, his verbis .· Si illa definitur né­ situm: unde eodem lib. 3, de Lib. Arbit. cessitas secundum quam dicimus necesu c. 18 : Quæcumquc, inquit, ista est causa esse ut ita sil aliquid, vel ita fiat, nescio voluntatis, si non ei potest resisti, sine cur timeamus ne nobis libertatem aufe­ peccato ei ceditur: si autem potest, non rat voluntatis : neque enim et vitainDei ei cedatur, el non peccabitur. An farte et præscientiam Dei sub necessitate po failli incautum? Ergo caveat ne falla­ nimus, si dicamus necesse esse Deum vi tur. An tanta fallacia est, ut caverioin- vere ct cuncta præscirc : ergo. n ino non possit ? Si ita est, nulla peccata \ B. N. ant. Ad probat, dico S. Aug. Jo sunt. Quis enim peccat in co quod nullo qui illic de necessitate consequente et hy­ modo caveri potest ? Peccatur autem : ca­ pothetica quæ non nocet libertati, sed eam veri igitur potest. Quibus verbis patet S. supponit, qualis est v. g. dum dico .· Ne­ Aug. requirere ut aiiquid sit in potestate cesse est me loqui dum loquor. Patet ex nostra e' '.iberum , quod sic faciamus cum exemplis quæ profert de præscientia el vita volumus, v. g. peccatum. ut possimus non Dei; Deus enim necessario piæ-iit lutura velle vel \elie oppositum. His ergo lo­ ex suppositione quod vomerit ea esse fu quendi formulis, cum volumus, si vola- tura. Deus necessario vivit actibus intel9β UTRUM ET QLLE INDIFFERENTIA liecttis et voluntatis (his enim continetur | Uta actualis Dei), inter quos plurimi, nem­ pe ii qui versantur circa creaturas, sunt liberi, et quibus Deus non vivit necessario nisi quia voluit. Cæterum, (piis verius attingat mentem S. Aug. judicet requus lector ex observa­ tione sequenti. S. Aug. in utroque opere fit. de Lib. Arbit. ct de Civit, de quibus potissimum est quæstio, agit contra Stoicos, qui, cum multa subjicerent fato, ab eo tamen eximebant voluntates nostras, quas dicebant esse liberas : at cum contende­ rent hanc libertatem tamen non posse stare fiimDei præscientia. istam negabant: unde Ciceroni exprobrat S. Doctor quod, cum voluerit facere homines liberos, eos fecit sacrilegos. S. Aug. e contra contendit li­ bertatem nostram stare cum Dei præscienlia. At quomodo? Quia, inquiunt adver­ sarii, reponit S. Aug. libertatem in sola spontaneitate seu immunitate a coactione, quam certum est non auferri nec lædi per Dei præscientiam. Itane vero? Sed id ul­ tro admittebant Stoici; non enim eram adeo mente capti ut crederent praescien­ tiam Dei violentiam inferre voluntatibus seuvolilionibus nostris, quod nemo un­ quam same mentis dixit, cum id, fatente ipso Jansenio, apertam implied contradic­ tionem, scilicet quod volilio foret nolilio, et quod quis vellet nolens, ut dicit S. An­ selmus. Quapropter, si hic stetit S. Aug. nec aliter conciliavit libertatem nostram cum divina præscientia, palmas cessit Stoi­ cis et eorum argumento succubuit. Hoc ergo absurdum devorent adversarii, aut fateantur S. Aug. conciliasse præscientiam Dei cum libertate nostra, non solum per hoc quod præscientia non cogeret volunta­ tes nostras, quod admittebant Stoici, sed per hoc quod nullam ei inferret necessita­ tem antecedentem, quod negabant Stoici. Obj. 2° ct simul instabis. Ille reponit libertatem essentialem arbitrii in sola spontancilate seu voluntario , qui definit libenim srbilrium per solam immunitatem a coactione : atqui S. Aug. et post ipsum S. Prosper. S.Th. ct plures alii, tam Patres quam theologi veteres, definiunt liberum arbitrium per solam immunitatem a coac­ tione; sic S. Augustinus, lib. de Duabus aoimabus, c. 1, dicit liberum arbitrium esse animi motum cogente nullo ; S. ProsBu.l. t. IV. SIT DE ESSENTIA LIBERI, etc. 91 per cont. Collatorem, c. 18 : Libermn ar­ bitrium , inquit, est re» sibi placentis spontaneusappetitus; S. lh. in 2, d. 25, q. 1, a. 4. Liberum arbitrium dicitur exeo quod cogi non potest. Similiter alii plures. II. 1° ut ante , ex hoc argumento sequi contra objicientes non solum motus volun­ tatis indeliberatos, sed etiam appetitus brutorum esse liberos, quia non coguntur. B. 2° S. Aug. et post ipsum S. Thoinam et alios, nomine coactionis, in definitione liberi arbitrii non intelligere coactionem stricte sed paulo latius sumptam pro ne­ cessitate, et spontaneum pro libero. Tri­ pliciter enim sumi potest coactio : 1° stric­ te, pro violentia illata ab extrinseco, pas­ so renitenle ; 2° late , pro determinatione naturali ct necessaria ad unum sine poten­ tia ad oppositum; 5° latius, pro vi qua­ dam morali, absolute tamen vincibili ; quo sensu qui metu mortis aliquid facit, dicitur coacte fecisse. Et cum spontaneum oppo natur coactioni, similiter hæc vox sponta­ née, seu lube uter, sumitur vel stricte pro immunitate a violentia, vel late pro im­ munitate a necessitate, vel latius pro im­ munitate a vi morali. Constat autem S. Aug. et post ipsum alios Patres et theolo­ gos sæpe sumpsisse coactionem late pro necessitate. Sic ipse S. Aug. lib. 1 Re­ tract. c. 15, dicit primos parentes esse culpandos, quia nullo cogente peccave­ runt, et Tentât or suasit ut hoc’fieret, non coegit : ubi non coactio sumitur pro non necessitate; et disp. 1, cont. Fortu­ natum Manich. Qui cogitur necessitate aliquid facere non peccat; et alibi. Si­ militer S. Th. in 2, d. 25, q. 1, a. 5 : consideretur libertas secundum quodremovelur perfecta coactio, sic erit liber­ tas a coactione et necessitate : ubi sub remotione perfect® coactionis comprehen­ dit immunitatem a coactione stricte et late sumpta, scilicet necessitate. Et 5 cont. Gent. cap. 148, ubi suscipit probandum quod per auxilium divinæ gratiæ homo non cogatur ad virtutem, caput inchoat his verbis : Posset autem videri alicui quod per auxilium divinum coactio ho­ mini inferatur ad bene agendum, etc. ubi iterum coactionem sumit pro necessi­ tate . et sic alibi sæpe; similiter alii Patitw et theologi veteres. Hujus autem usus da7 DISSERT. Π. ART. IV. plex ratio proferri potest : prima, quod bertas spontaneitatis qua ferhr natorilu» Manichæi dicebant homines cogi ad pec­ in finem , et huic non ropwjrnai necessity tendam a mala unima : Inviti peccamus, naturalis ; libertas voluntaas ot volsntau· dicebat Fortunatus apud S. Aug. disp. 2, formaliter, est libertas indillerentiæ ad op­ cont. ipsum, et cogimur a contraria et posita qua fertur in media, e; nuicrepug­ inimica nobis substantia : ut igitur S. nat necessitas naturalis. Unde perinde n Aug. se iis opponeret, respondebat iis­ si sic distinguas brevius minorem. Natu­ dem verbis, nos non cogi ad peccandum: ralis necessitas non repugnat libertati spooQui enim cogitur necessitate aliquid fa­ laneitalis, C. libertati indifferentis, A' cere , inquit disp. 1, non peccat ; qui au­ Solutio est ipsiusmet S. Th. et quod sin­ tem peccat, libero arbitrio peccat : unde gulare est eo ipso loco de Verit. quiobjidlib. de Duabus animabas, contra eosdem citur : Habemus ergo, inquit, resputi Manichaeos definit liberum arbitrium , ut ejus (scilicet finis seu beatitudinis) libi dictum est, quod sit animi motus cogi nte ram voluntatem, eum necessitas natura nullo. Et hinc facta est celebris in Eccle­ lis inclinationis libertati non repugntl, ; sia luec definitio, ita ut sequentes Patres secundum Aug. 3 de Civit, c. 10; no» et veteres theologi eam passim usurparent. autem liberum judicium proprie loquta- . Altera ratio hujus usus fuit quod voces ne- do, cum non cadat sub electione. Idn cessitare, necessitandi, nécessitons, non est autem apud S. Th. liberum judicium sint latins, et ideo Patres et veteres Iheo- et liberum arbitrium. Unde ibidem in fir.t logi, purioris latinitatis studiosi, loco il corporis ejusdem art. 1, de Verit. dicit larum usurpabant voces cogere, cogendi, Homo est liberi arbitrii, ac si diceretur, cogens. liberi judicii de agendo et non agendo; Insuper ad textum S. Th. respondetur et 2 cont. Gent. c. 48 .· Intellectualia sunt satis communiter, liberum arbitrium. iux non solum liberæ actionis, sed etiam ta S. Doctorem, dici inadæquate ex eo I liberi judicii, quod est liberum arbi­ quod cogi non potest, quia id revera re- | trium habere. quiritur ad liberum arbitrium, non adae­ Quando ergo inde infert Deum libere « quate, quia id non sufficit, sed ulterius amare, Patrem et Filium libere producere requiritur quod non necessitctur. Spiritum sanctum, intelligit de libertate Inst. 1°. Ille reponit libertatem essen­ spontaneitatis , quæ convenit voluntati ut tialem arbitrii in sola spontaneilate stricte natura est, non de libertate arbitrii. Di­ sumpta, qui docet naturalem necessitatem cendum, inquit, 1 p. q. 19, a. 10, quod non repugnare libertati voluntatis : atqui liberum arbitrium habemus respectu to­ id docet S. Th. post. S. Aug. Naturalis rum quæ non necessario volumus vel na­ necessitas, inquit Doctor Angelicus, 1 p. turali instinctu;cum igitur Deusexntq. 82, a. 1, ad 1, non aufert libertatem cessilate suam bonitatem velit, alia vero voluntatis, ut Aug. dicit. Idem docet q. non ex necessitate, ut supra ostensum 24, de Verit. a. 1, ad 20, et q, 10, de est, respectu illorum quæ non necessita­ Pot. a. 2, ad 5. Ex quo infert Deum se li­ te vult habet liberum arbitrium. bere amare , Patrem et Filium libere pro­ Sub eadem distinctione excipies quod ducere Spiritum sanctum. Ergo. opponitur ex quibusdam aliis Patribus, Λ. D. maj. Ille reponit libertatem es­ nempe voluntatem, hoc ipso quo voluntas sentialem arbitrii in sola spontancitate est, esse liberam. Arbitrii libertas, inquit stricte sumpta, qui docet necessitatem na­ S. Dainasc. lib. 5, de Fide orthod. c. 14, turalem non repugnare libertati voluntatis nihil aliud est quam voluntas. Ex liber­ ut voluntas est formaliter, C. maj. qui do­ tate fit,inqmtS. Anseim.lib.de Concord, cet necessitatem naturalem non repugnare q. 1, c. 2, quod fit ex voluntate. Ubi vo­ libertati voluntatis ut natura est, N. maj. luntas, ibi libertas, inquit S. Bernard, de Similiter D. m\n. Atqui S. Th. docet post Lib. Arbit. cap. 1. Hæc, inquam, et simi­ S. Aug. naturalem necessitatem non re­ lia, quatenus important libertatem arbitrii pugnare libertati voluntatis ut natura est, seu indifferentis, intelliguntur de volun­ C. min. ut voluntas est formaliter, N. Li­ tate secundum communem significationem bertas igitur voluntatis ut naturae, est li- accepta, ut est voluntas formaliter; quatriiui UTRUM ET QUÆ INDIFFERENTIA SIT DE ESSENTI A LIBERI, etc. 99 important libertatem lubentiæ seu sponta­ subdistinguo. Si natura sumatur sub nreabsolu­ neitatis, intelliguntur de voluntate ut na- cisione et ut est natura tantum te, N. Sic homo distinguitur ut res a re ab lura. Duplici alio sensu, fundato tamen in eo quod est animal tantum, non vero ab priori, p< (est intelligi dictum SS. Aug. et eo quod est animal et homo. Ulraque so­ Th. scilicet quod necessitas naturalis non lutio est D. Th. et quod miraberis, prima repugnet libertati voluntatis aut eam non est ex eodem loco, scilicet 1 2, q. 10, a. 1. tuferal. l°Quod necessitas specificationis ad 1, qui nobis truncatus objicitur. Cum non auferat libertatem exercitii ; sic Chris­ sibi opposuisset S. Th. Agens naturalt tus,sic beati, qui sunt necessario determi­ dividitur contra agens voluntarium, non nati ad bonum in genere, ita ut non pos­ ergovoluntas ad aliquid naturaliter mo sint velle malum, non ideo amittunt liber­ vetur : en plane argumentum quod nobis tatem exercitii circa hoc vel illud bonum. opponitur : respondet: v Ad primum, di2« Quod sicut intellectus necessarius pri­ » cendum quod voluntas dividitur contra morem principiorum non nocet rationi in­ » naturam, sicut una causa contra aliam ; ferenti conclusionem, sed est ejus funda­ ·> quædam enim fiunt naturaliter et quæmentum, ita amor necessarius finis non » dam fiunt voluntarie. Est autem alius nocet libera electioni mediorum, sed est e » modus causandi proprius voluntatis quæ contra ejus principium et radix; ex amore » est domina sui actus, prater modum qui enim necessario finis voluntas libere mo- » convenit natura, quæ est determinata ad veturin media. ItaS. Th. 1 p.q.82,a. 2: » unum; sed quia voluntas in aliqua natu• Necessitas naturalis, inquit, non repug- » ra fundatur, necesse est quod motus pro• nat voluntati ; quin imo necesse est quod « prius natura quantum ad aliquid partisicut intellectus ex necessitate inhaeret » cipetur a voluntate, sicut quod est prit»· • primis principiis, ita voluntas ex neces- >» ris causæ participatur a posteriori. Est » siiate inbæreat ultimo lini qui est beati- » enim prius in unaquaque re esse quod » ludo : linis enim se habet in operativis » est per naturam, quam velle quod est per • sicut principium in speculativis, ut dici- >» voluntatem, et inde est quod voluntas ali• tur in 2 Phys. oportet enim quod illud » quid naturaliter vult. >» Quibus verbi· » quod naturaliter alicui convenit et iinmo- habes et argumenti solutionem, et proba­ • biliter, sil fundamentum et principium tam distinctionem voluntatis in naturam et » omnium aliorum, quia natura rei est pri- voluntatem formaliter. • mum in unoquoque; et omnis motus funAlteram solutionem tradit S. Doctor q. • datur in immobili. » Idem q. 60, a. 2 ; et 22, de Verit. a. 5, in 6 argumento in con­ alias. trarium : « Dicendum, inquit, quod voInst. 2°. Fictilia est illa distinctio ejus­ <> luntas dividitur contra appetitum natudem voluntatis in naturam et voluntatem » ralem cum pracisione sumptum, id est, formaliter: ergo corruunt huc usque datae » qui est naturalis tantum,sicut homo con distinctiones, et quantumvis necessario » tra id quod est animal tantum : non auagat voluntas.semper agit ut voluntas, nun­ » tem dividitur contra appetitum naturaquam ut natura, consequenter semper libe » lem absolute, sed includit ipsum sicut re. Probatur ar\ VoluntasjuxtaSS. Aug. » homo includit animal. » et Th. dilfert a natura; S. Aug. lib. de Inst. S”. Atqui, data distinctione volun­ Duabus animabas c. 12 : Illæ animæ quid­ tatis in naturam et voluntatem formaliter, quid faciunt, si natura , non voluntate necessitas naturalis juxta SS. Aug. et Th. faciunt, etc. S. Th. 1 2, q. 10, a. 1, ad 1 : non aufert libertatem voluntatis etiam ut Poluntas dividitur contra naturam : voluntas est, seu libertatem indifferentia : ergo. Probatur ant. Homo amat necessa­ ergo Λ. N. ant. Neque enim sine injuria di­ rio suam beatitudinem, similiter Deus ama ci potet fictitium quod tam solide docet necessario suam justitia*' Tqui secundum S. Doctor assentientibus communiter theo­ SS. Aug. et Th. in huc utroque amore logis. Adprob. D. ant. Voluntas differt a Deus et homo sunt liberi 1'1‘ertale arbitrii natura ut causa a causa, seu penes diver- ergo. Probatur min. S. Avg. lib. de Nat. we modos causandi, C. ant. ut res a re, ciGral. c. 46,cum ipsi objecisset Pelagius, I 1 <00 DISSERT. II. ART. IV. voluntatis arbitrio ac deliberatione pri­ I nempe quod homo necessario amet sina vari quidquid naturali necessitate cons­ i beatitudinem, etDeus necessario itiamju*· tringitur, respondet boc modo : « Perab- tiliam;qui tamen amores sunt liberi,qu. » surdum est ut ideo dicamus non perti- ex aliqua parte habent aliquæn indifféré: » nere advolunlatem nostram (id est liber- tiam. De amore bealitudinis patet; qiM « talem) quod beati esse volumus, quia id vis enim homo non possit velle essemisr » omnino nolle non possumus, nescio qua potest tamen in exercitio suspendere ani* » et bona constrictione naturo · nec dice- rem bealitudinis, quia poteet avertere φ » re audemus ideo Deum non voluntatem cogitationem, sicque est liber et indiffère^ » (libertatem) sed necessitatem habere jus- quoad exercitium circa ipsam beatiludi­ * titiæ, quia non potest velle peccare. » nem. De amore justitiæ patebit ex instat Et lih. Operis imperfecti, c. 99 : «Siccine fia sequenti. ·» Deum laudas, ut ei auferas libertatem, Quantum ad S. Thomam, nescio qui u quia injustus esse non potest? ·> Loqui­ fronte nobis possit objici, nedum conir tur autem de libertate arbitrii, alias non ejus mentem, sed contra formalissima iy· sal i-faceret argumento Pelagii. Similiter verba, in eodem ipso .oco qui objicitur S. Th. q. 24, de Verit. a. 5, probat quod Ecce ejus textum, non mutilum, ut refer­ in Deo liberum sit arbitrium, eo quod ipse tur, sed integrum quantum spectatpraset habet voluntatis sua· finem quem natu­ tem difficultatem : « Quod in Deo sit ibraliter vult, scilicet suam bonitatem; » rum arbitrium hinc apparet quod i|» quæ probatio videretur ridicula, si libere » habet voluntatis suæ finem, quem natu non amaret suam bonitatem tanquam vo­ » ralilcr vult · alia vero omnia vult qua-i luntatis suæ finem ; haec enim consecutio : » ordinata ad hunc finem, quæ quidemalDeus in se independent er a quocumque » solute loquendo non necessario vult, ut alio habet voluntatis sute finem quem na­ » in præcedenti quæstione ostensum est, te turaliter amat : ergo habet liberum arbi­ » quod bonitas ejus his quæ ad ipsam or· trium, esse non potest legitima, nisi finem » dinantur non indiget, nisi ad ejus maillum voluntatis suæ, suam utique bonita­ » nifestationem , quæ convenienter pluritem, sic naturaliter amet quod tamen libe­ » bus modis fieri potest : unde remanet i. re. Ita quantum ad S. Th. Henric. a S- » liberum judicium ad volendum hoc vtl » illud sicut in nobis est : et propter Ii·· Ignatio, lib. 2, c. 5. fi. D. subsumptum. Juxta SS. Aug. et » oportet dicere in Deo liberum arbitriui Th. necessitas naturalis contrarietatis et » inveniri. Et similiter in angelis : nor. specificationis non aufert libertatem, C. w enim ipsi ex necessitate volunt quidquid subsump. necessitas contradictionis et )) volunt, sed hoc quod volunt ex libero exercitii, N. subsumpt. Nec aliud inten­ )) arbitrio volunt sicut et nos. >» Falsissi­ dit S. Aug. agit enim locis citatis contra mum est ergo S. Thomam probare liberum Pelagianos, qui ad libertatem arbitrii re­ arbitrium in Deo ex eo quod naturaliter quirebant indifferentiam contrarietatis ad amet suam bonitatem, nisi forte radicaliter, bonum et malum, juxta illud dictum Ju­ quatenus omnis motus liber radicatur in liani ·. Liberum non est, nisi quod duo naturali, ut explicuimus supra; sed probat potest velle, id est bonum et malum; formaliter ct formalissime, quia non vult contra quem infert S. Aug. Ergo Deus li­ naturaliter et necessario ea quæ ordinan­ ber non est, qui malum velle non potest; tur ad suam bonitatem, sed potest velle hoc siccine laudas Deum ut ei auferas liber­ vel illud : Et propter hoc, inquit, oportet tatem ? Quasi diceret: Deus non habet in- i dicere in Deo liberum arbitrium invenidifferentiam contrarietatis, seu non potest ri.-sicut angeli et homines sunt liberi quia velle malum, et tamen est liber : ergo in­ non necessario volunt quidquid volunt. Ita differentia <.itrarictatis ad bonum et ma­ ut iste solus textus, etsi alii deficerent, sen­ lum non requiritur ad libertatem. Conse­ tentiam nostram juxta mentem S. Doctoris quenter quamvis Deus non possit esse in­ invicte probel et contrariam evertat. Hinc justus, est tamen libere justus, quia potest et ex procedentibus v ideat sincerus lector justitiam exercere circa hoc vel illud. In quæ fides sit adhibenda hujusmodi scrip­ cujus probationem profert duo exempla, toribus qui tam infideliter corrodunt et ÜTllüM ET QUJE INDIFFERENTIA tnmcant auctoritates Patrum, quove loco sit habenda opinio quæ non nisi falsatis el adulteratis testimoniis sustineri potest. Inst .4®. JuxtaS. Aug. proximecit. Deus libere libertate arbitrii amat suam justitiam: atqui illam amat necessario necessitate exercitii, non enim potest hunc suum amo­ rem suspendere : ergo. Λ. D. min. Deus necessario necessitate exercitii amat suam justitiam in se et se­ cundum se sumptam, C. min. sic enim est ipse Deus ; ut terminatam ad creaturas, zV. min. Cum enim libere operetur circa crea­ turas, ita libere amat sua attributa prout terminantur ad illas, ut jam supra dixi. Inst. 5°. Deus voluntate immobili, quam retractare non potest, amat suam justitiam etiam prout terminatur ad creaturas ; quod enim semel voluit, vult immobiliter, quia est immutabilis ·. ergo amat necessario. Λ. D. conscq. Ergo amat necessario ne­ cessitate consequente et hypothetica. C. necessitate antecedente et absoluta, N. Ex hoc, inquit, S. Th.—1. p. q. 10. a. S. ad 2. — quod Deus vult ab œterno quid­ quid vult, non sequitur quod necesse est tum illudvelle nisi ex suppositione. Hæc autem necessitas ex suppositione non no­ cet libertati, sed eam supponit : etenim supponit Deum libere se determinasse ad faciendum circa creaturas id quod potuis­ set non facere. Inferes. Ergo pari jure dici debet bea­ tos in patria libere libertate arbitrii Deum amare. Probatur illatio; quia in via se etiam libere determinaverunt ad hunc amo­ rem beatificum. B. N. illationem, /id probat. D. ant. Invia se libere determinaverunt ad amo­ rem beatificum libertate meriti, C. liber­ tate principii elicientis, zV. Quamvis ergo beati in via habuerint voluntatem indiffe­ rentem ad merendum vel non merendum beatiludinem, ista tamen voluntas indiffe­ rens nunquam fuit in eis principium elicitivum amoris beatifici, sicut in Deo fuit, secundum modum nostrum concipiendi, pro priori ad decretum , voluntas indilferenselicitiva volitionis circa creaturas. Un­ de Deuslibere elicuit amorem creaturarum, nunquam beati elicuerunt libere amorem beatificum. Bespones. Angeli in via se libere deter­ minaverunt ad amorem beatificum per mo . SIT DE ESSENTIA LIBERI, etc. loi dum principii elicientis : ergo hi saltem sunt liberi libertate arbitrii circa amorem beatificum. Prob. ant. Idem actus chari­ tatis, quem angeli elicuerunt :n via, perseverat in patria : atqui illum elicuerunt libere in via : ergo. It. N. ant. .id probat. D. maj. Idem actus charitatis quem elicuerunt in via per­ severat quoad substantiam in patria, tran­ seat maj. quoad modum clicientiæ, N. In via enim procedebat a voluntate rcgulata judicio indifferenti, in patria procedit a voluntate rcgulata judicio determinato ad unum. Unde nunquam amor beatificus ut beatificus in angelis, elicitus fuit a volun­ tate indifférente , sicut amor creaturarum in Deo , etiam qualis est modo, elicitus fuit a voluntate indifférente, quæ voluntas nunc adhuc manet indifferens quantum est ex meritis objecti, nec nisi ratione immu­ tabilitatis divinæ, est invariabilis. Obj. 5° ex libertate Christi. Christus fuit liber libertate essentiali arbitrii, 1° in adimplendo pracepto Patris de morte su­ beunda ; 2° in amando Deo ; 5° in non peccando .· his enim tribus meruit. Atqui in his Iribus non fuit liber libertate a ne­ cessitate seu indifferentiae; non enim po­ tuit 1° non mori, quia non potuit non obe­ di re Patri; 2° non potuit non amare Deum, quia erat comprehcnsor ; 5° tandem non potuit peccare, puta, mentiri, quia erat ab intrinseco impeccabilis. Ergo. Fateor hæc tria continere gravissimas dillicultates quæ proprie perlinent ad tract, de Incarnatio­ ne. Inierim nunc breviter Λ. ad primam D. min. Christus non potuit non mori, non obedire privative. C. min. negative, 2V. min. et consequent. Quia ad libertatem non requiritur quod potuerit recusare mortem reduplicative ut proceptam, el non obedire privative seu contrarie,id est inobedire; sed sufficit quod potuerit recusare mortem secundum se consideratam, quod est posse non mori negative, et posse non obedire negative; quia, ut dixi, jiCXenlia peccandi, seu liber­ tas contrarietatis, non requiritur ad liber­ tatem arbitrii. Quod autem Christus, stan­ te proceplo Patris de morte subeunda, po­ tuerit non mori negative, inde patet quod proceptum superveniens, utpote voluntati extrinsecum, illam non immutet, sed supponat e contra necessario libertatem, quia DISSERT. II. ART. IV. non datur praeceptum de actibus necessa­ I a. 2, bruta non esso libera, quia non h riis. Idem valet si sic distinguas : non po­ movent sed moventur : atqui in omni actu tuit non mori seu non obedire potentia voluntario voluntas se movet, est enim po­ consequente , potentia futuritionis ct in tentia vitaliscui proprium est se movere ab sensu composito, C potentia antecedente, intrinsecu : ergo. 1. p. q. S3, α. 1. — P. N. maj. id pri­ potentia possibilitatis seu in sensu diviso, A. Sed latius alibi, ut dixi. mam prob. D. maj. Omnis actus cui prr Ad secundum, duplex solutio adhibetur e^t judicium rationis indifferens, est liber, a Thomistis. Prima distinguit duplicem in C. maj. cui præesl judicium rationis de­ Christo dilectionem, ulramque ad Dei bo­ terminatum ad unum, A. maj. Volunia» nitatem in se et ratione sui terminatam : enim est potentia cæca sequens ductum unam regulatam scientia beata et necessa­ rationis. Unde si ratio proponat objectum riam, alteram regulatam scientia infusa et sub indifferentia, voluntas fertur in illud liberam. Cum enim amor sequatur cogni­ indifferenter; si proponat objectum sine tionem, duplicem cognitionem comitatur indifferentia, voluntas fertur in illud ne­ duplex amor. Ita Capreol. Ferrar. Soto, cessario : neque hoc obstat quin in hoc Joannes a S. Th. Contensonus. voluntario necessario, si sit ex perfecta Altera solutio distinguit in eodem actu cognitione finis, ut amor beatificus, exce­ amoris duplicem terminationem : unam ad dat modum agendi naturalium, hæc enim divinam bonitatem in se consideratam, et agunt sine cognitione, aut cum imperfecta prout est ratio diligendi Deum et perfec­ cognitione. tiones ejus necessarias; alteram termina­ id secundam probationem ί). mq/.llle tam ad eamdem divinam bonitatem, ut est actus est liber in quo voluntas se movet ei ratio diligendi creaturas, cum quibus non determinatione natur®, A. in quo se mo­ habet necessariam connexionem. Sub pri­ vet ex propria determinatione, C. et dis­ ma for malitate est necessarius, sub secun­ tinctione applicata min. A. conseq. Non da est liber. Ulraque solutio patitur suas suflicil igitur ad libertatem arbitrii quod instantias, quas, Deo dante, di nemus in agens se ipsum moveat simpliciter cx de­ dicto tractatu de Incarnatione, terminatione naluræ, alioquin non solum Ad tertium, /). maj. Christus fuit liber bruta, sed omnia viventia forent libera, m non peccando, si sumatur non peccare, quia ile ratione viventis est quod se moveat puta, non mentiri, negative pro mera ces­ ab intrinseco; sed insuper requiritur quod satione ab actu peccandi, A. nec in hoc se moveat ex proprio judicio et propria de­ meruit ; si sumatur non peccare pro actu terminatione ac deliberatione, ita quod sic positivo quo vel bonum peccato oppositum unum velit et agat, ut possit non velle et faciebat, puta, veritatem dicebat, vel pra­ non agere, quod non reperitur in actu vo­ eopto se positive subjiciebat, vel volilio- luntatis necessario. nem non mentiendi eliciebat, aut in ea vo/nst. 1°. Omnis actus imperatus a volui) litione complacebat, C. In hisenim actibus tate est essentialiter liber : atqui omnis ac positivis, cum proponerentur sub indiffe­ tus perfecte voluntarius a voluntate elici­ rentia judicii quantum ex propriis meritis, tus, est actus imperatus : ergo. Palet maj. erat liber el his merebatur. quia inde dicitur actus liber, quod sit sub Obj. 4". Omnis actus perfecte volunta­ imperio voluntatis. Probatur min. Oinnis rius est liber libertate essentiali arbitrii : aclus elicitus perfecte voluntarius, estsuatqui sunt plures aclus perfe< tc voluntarii pra seipsum reflexivus, sicque est volitus necessarii, ut amor beatificus, amor bea­ ex imperio voluntatis · unde S Viisclnius, titudinis in communi : ergo. Prob. maj. dialog, de Lib. Arbit. r. 5, ait Omnis t° Omnis actus cui præest judicium ratio­ volens ipsum suum velle vull : el S. Th. nis est lib'?’- libertate essentiali arbitrii, 1 2, q. 16, a. 4, ad 3 . Quia actus volun­ cum tunc excedat modum agendi natura­ tatis reflectuntur super -e i pros, rn quo lium : atqui actui perfecte voluntario pra- libet actu voluntatis paie, accipi con­ est judicium rationis : ergo. 2° Ille aclus sensus, et elect io et usus. ut si dicatur est liber ip quo voluntas movet se ipsam; quod voluntas consentit se eligere el inde enim probat S. Th. q. 24, de A erit. consent re, el utitur se ad conscntien- UTRUM ET QU/E INDIFFERENTIA SIT DE ESSENTIA LIBERI, etc. 103 dum cl eligendum ; ergo omnis actus eli­ I la procedunt. Vel D. ant. Amor beatifi­ citus perfecte voluntarius est imperatus. cus est aclus humanus quoad -ubstaniiam il. Æ.niqj. Omnis actus proprie et stricte operis, C. quia procedit ab homme eum imperatu? est essentialiter liber, C. maj. perfecta cognitione summi noni; quoad laie et improprie imperatus. N. maj. ct modum operandi, N. quia non procedit ab ad hunc sensum distincta min N. cori­ homine secundum modum agendi illi pro­ ng. Quamvis ergo in omni vol itione vo­ prium , quia est cum dominio et electione luntas per reflexionem super suum actum voluntatis. velil velle, et hoc sensu possit dici volitio Inferes. Ergo amor patriae est imperfec­ imperata : ut tamen proprie et stricte sil tior amore viæ. Probatur illa lio Deesl sub imperio el dominio voluntatis, debet illi in patria perfectio quam babel in via : ipsaeic velle volilionem ut possit non velle; ergo. Probatur ani. Deesl illi libertas : Ejus enim quod est ex necessitate, in­ atqui libertas csl perfectio : ergo. quit Auctor, 1. p. q. Si, a. 1, non sumus /I. N. illationem. Ad probat. N. ant. domini,· et 1 2, q. 17, a. 6 : Aclus neces- Ad probat. I). min. Libertas circa media tarius et qui aliter se habere non potesl, est perfectio, C. min. libertas circa ulti­ non est in potestate nostra, sed in ordi­ mum finem est perfectio, A. suppositum. ne natura· el ideo, proprie loquendo > In principiis enim D. Th. libertas non est natura! imperio subjacet, non volun­ de fine præsertim ultimo , sed de inediis : tatis. neque lamen beati carent libertate abso­ hut. 2°. Omnis actus voluntatis qui est lute, sed secundum quid tantum; licet cum delectatione est essentialiter liber : enim amor beatificus, prout fertur in Deum Libera voluntate facimus, inquit S. Aug. secundum se, et ut est objectum prima­ in Psal. 154, quia delectati facimus : at­ rium clare visum, careal libertate, est ta­ qui omnis actus voluntatis, quamvis ne­ men liber prout fertur in Deum ut est ra­ cessarius, est cum delectatione; nisi delec­ tio diligendi creaturas. Insuper hæc caren­ tet el ametur, inquit idem S. Aug. lib. de tia libertatis circa objectum primarium Spin et lit. non agitur .· ergo. abunde compensatur, imo longe supera­ Λ. D. maj. Omnis actus voluntatis qui tur per felicem necessitatem adhærendi est cum delectatione deliberata et vincibili, immutabiliter summo buno el ultimo fini; est liber, C. maj. qui est cum delectatione unde fluit omnis libertas ct omnis perfectio. mdeliherata et invincibili, A. maj. Alio­ Obj. 6<>. Si libertas essentialis arbitrii quin molus primoprimi essent liberi, quod sila sil in indifferentia agendi et non agen­ negâlit adversarii. di , sequitur quod gratia per se efficax pe­ /nrf. 5°. Omnis actus non coactus est rimat libertatem : alqui falsum conse­ liber : alqui omnis aclus voluntarius est quens .· ergo el ani. Probatur sequela. non coactus : ergo. Probatur maj. Non Gratia per se efficax tollit indilferenliain, cogi est proprietas libertatis : atqui ubi determinando infallibiliter ad unum;ergo. esi proprietas, ibi est essentia: ergo. Ji. N. sequelam. Ad probat. D. ant. Λ. N. maj. Ad prob. N. maj. el dico Gratia per sc efficax tollit indifferentiam quod non cogi sit proprietas voluntarii, passivam et potentialem, C. ant. indiffe­ quud dividitur in voluntarium necessarium rentiam activam seu actualem, A. ant. el el liberum. Adde hoc argumento probari conseq. Indifferentia passiva el potentialis molus primoprimos el indeliberatos esse est cum voluntas otiosa est et suspensa ab actu : hanc quidem tollit gratia applicans liberos. Obj. 5°, ct simul inst. Amor beatificus V oluntatem ad actum, sed non perlinet ad est necessarius : alqui lamen est liber li­ essentiam libertatis, quin e contra est ejus bertate essentiali : ergo. Probatur min. imperfectio, cum omnis potentia perficia­ Amor beatificus est actus humanus : ergo tur per suum actum propter quem est : ct alias sequeretur quod Deus, qui semper est liber 1. 2. q. 5. e. 1. — Λ N. min. Ad prob. est in aclu, non esset liber, et quod vo­ N.ant. Illic enim actiones, inquit Auctor, luntas quoties «geret, etiam supposito quod proprie dicuntur liumanæ quarum horno ex se sola ageret independenter a motione est dominus et quæ ex voluntate delibera- divina, amillexet libertatem, cum tollere- 104 DISSERT. IL ART. V. t’ir ista indibcrentia potentialis et suspen­ I » citur accidentalisnon quia non h*b* sive. Indifferentia activa seu actualis, est » essentiam vero libertatis sed quiaacddum voluntas sic agit utreiineat potentiam » dentalitcr inesi homini, cum ab eo sal· non agendi, et hæc indifferentia est de » tem divinitus possit separari. » Ita lau­ essentia libertatis, quam non tollit gratia datus Scotista juxta suæ scholæ principii, perse efficax, sed potius confert;— 1. p. quæ, ut patet, nullatenus favent Jansenio q. 19. a. 8. et alibi. — quia I10II SolllIU ARTICULUS V. movet ut fiat actus, sed etiam ut libere fiat, et cum sit efficacissime, sequitur quod Utrum stante indifferentia judicii, to Imitas possit necessario moveri? actus infallibiliter libere fiat, hoc est ser­ vata potentia non agendi. In aliam pariem jam convertimur; dt Inst. Ista indifferentia agendi et non bellatis in procedentibus articulis Jansenio agendi est æquilibrium : atqui gratia perse ct ejus sequacibus, nunc cum Snare et alis efficax determinando voluntatem ad unum, ejusdem scholæ theologis congredimur. etiam per modum liberi, tollit æquilibrium: Thomiste, duce Doctore Angelico, li­ ergo. bertatem voluntatis ex indifferentia judic i P Ii. nos neque rem neque nomen aequili­ repetunt, indeque concludunt stante h.c brii in hac materia agnoscere, quia illud judicii indifferentia voluntatem non po— non legimus neque in S. Scripturis, neque de necessitate moveri. Verum Snares et in definitionibus Ecclesiæ, neque in SS. ejus symmyste, cum id absolute negare Aug. et Th. nisi forte dum S. Aug. illud non possent secundum communes provi­ lepide exprobrat Pelagianis. dentis leges, et tamen inde viderent pro­ Cætcrum si per æquilibrium intelligatiir bari promotionem physicam non nocere potentia resistendi cuivis gratiæ, simul e libertati,quæslionem suscitarunt, utrum de potentia vincendi quamlibet tentât ionem potentia Dei absoluta voluntas, stante ju­ auxilianle Dei gratia mediate vel imme­ dicio indifferenti, non possit neccssitari' diate, r uin ad unum, ut in amore beatitudinis modo movendi contradictio : atqui quod invia, et in amore beatifico in patria; Deus moveat voluntatem necessitando il­ -unt ipsissima exempla quæ adhibet : at lam, nulla est contradictio : ergo. Pro­ plusquam falsum est cum dicere expresse batur min. Quod Deus moveat voluntatem Deum voluntatem posse immutare de ne­ salva ejus libertate, non est contradictio cessitate, stante judicio indifférente, de secundum Thomistas : ergo a fortiori cam quo est quaestio ; id neque hic neque alibi necessitando. Patet conseq. Quia videtur unquam somniavit S. Doctor. Si totum difficilius movere efficaciter voluntatem, liiinc articulum legisset objiciens, aut si salva ejus libertate, quam eam iwecssitanlectum intelligere voluisset, deprehendis­ do, cum in priori mod»»sporleal in eadem ti non solum .-cusum (piem expono, sed actione potestatem non agendi servare aliquid aliud quod fdi summopere displi- cum infallibililale agendi, quod videtur finssct, nempe promotionem physicam ex­ difficile; in modo autem posteriori cessat presse assertam ; dicit enim ibidem S. illa difficultas : ergo. DISSERT. II. ART. V. <06 A. D. illatum. Voluntas non potent A. S. Aug. non dixisse quomodo volue­ rit, sed, quando et ubi voluerit. Sed hoc ci a Deo, id est, non potest infallibililets dato, D. min Quod Deus moveat volun­ efficaciter mutari, N. id est, non potaldt tatem necess’tando illam sublata indiffe­ necessitate moveri stante indilferentiajr. rentia judici», nulla est contradictio, C. dicii, C. Neque id magis derogat divini stante indifferentia judicii, et permanente omnipotentiæ, quam quod non possilfw præsenti rerum ordine, N. Tunc enim re ul homo manens homo sit lapis. Inferes iterum. Ergo saltern Deusixi sequeretur quod voluntas esset et non es­ set appetitus rationalis : esset ut supponi­ nipotens non poterit extrahere voluntate* tur, et non esset, quia lucem et ductum a suo connatural! modo agendi ; quodeni. rationis non sequeretur : hæc autem con­ feratur necessario in objectum sine indiltradictio non habetur dum stante indiffe­ fenlia propositum, est ipsi connalurale : i. rentia judicii movetur salva libertate, quia autem videtur pariter injuriosum divina time movetur secundum suam naturam et omnipotentiæ. A. N. illationem, quia non solum e.-: ut est appetitus rationalis. Inst. 2° cum eodem. Licet voluntas ha­ connalurale voluntati ut necessario feratu beat duplicem potestatem, agendi scilicet in objectum sine indifferentia propositum et non agendi, potest tamen per omnipo­ sed etiam ipsi est connalurale ut objcclir tentiam secundum unam sini operari, et quod non est summum bonum ipsi propr secundum alteram, subtracto concursu im­ natur cum indifferentia.Potest autem Dem pediri nesuammet operationem possit sus­ proponere voluntati objectum creatum u pendere ; ista potentia non operandi tunc parte tantum qua est bonum, non propo­ esset defectu concursus constricta et im­ nendo ea parte qua est defecluosum elli- I mitatum,quo casu non moveret voluntate» pedita : ergo. Confirmatur cum professore Duaceno eo modo quo petit connaluraliter moved. Neque dicas quod in hoc casu Deuscauejusdem societatis in dictatis anni 1724. Stante indifferentia judicii potest voluntas saret in homine judicium falsum ;nonenio nécessitai ad cessandum ab actu, Deo sci­ requiritur in casu, quod intellectus judi­ licet denegante concursum : ergo etiam cet positive hujusmodi objectum essesumnecessitari ad agendum. Si enim indiffe­ mum bonum, sed sufficit quod cognoscit rentia judicii non sufficiat ut dicatur libera illud cognitione imperfecta, ea solum par­ omissio quæ ex concursu denegato infalli- te qua est bonum , abstrahendo seu non biliter sequitur, cur sufficeret ut dicatur cognoscendo qua parte est limitatum et liber actus qui ex motione prævia inevita­ malum, ut contengit in motibus subitis bili et superante vires arbitrii sequeretur? abstrahentium autem non est mendacium Obj. 2° cum llenno. Potest Deus, stanti A. ad argumentum et confirmationem. Vel per subtractionem concursus ad omit­ indifferentia judicii, præmovere physice tendum impeditur tantum voluntas ne de voluntatem, ut fatentur adversarii; sed vo facto omittat actum quem ponit, vel impe­ luntas physice præmotaest determinata ad ditur ne possit omittere stante indifferen­ unum, ut etiam volunt ipsimet : ergo stan­ tia judicii. Si primum, nihil nocet liberta­ te indifferentia judicii, potest necessitari. A. Concessis prœmissis, N. cotise]. ti, id enim ipsi contingit quoties agit, un­ de omissio in hac hypothesi non fit neces­ vel, brevitatis el claritatis gratia, JD. min saria, sed remanet libera. Si secundum, Voluntas physice præmola est determina­ destruitur voluntas ut voluntas est, est enim ta ad unum libere, C. necessario, N. Sed essentialiter appetitus rationalis, seu ra­ hæc ad philosophos. tionis ductum sequens, et sicut ipsi essen­ Obj. 5° cum eodem. Indifferentia judi­ tiale est ut non possit non velle objectum cii, ulpote quid extrinsecum, non potest quod ipsi sine indifferentia proponitur, ita dare voluntati libertatem : ergo absentia et ipsi essentiale «it possit non velle objec­ indifferentis judicii nihil conferte potet tin' quod ipsi mid indifferentia proponitur. ad necessitandain voluntatem. Infeiee. Ergo stante indifferentia judi­ A. I). maj. Indifferentia judicii, utpote cii vmunlas non potest vinci a Deo, quod quid extrinsecum. non potest dare volun­ derogat ejus omnipotentiae. tati libertatem, per modum cause form»· UTRUM STANTE INDIFFERENTIA JUDICII, etc. iflf Ii», C. maj. per modum eausæ radiculis , negando reipsa liberum arbitrium, el hoc .¥. maj. Sic radix vitis dat esse racemo, condemnavit Tridentinum. Erraverunt licet sit quid illi extrinsecum : indifferen- contra rationem existimantes voluntatem lûauteni objectiva judicii est, ut diximus, stante indifferentia judicii posse necessita­ ndix indifferentia· subjectiva·, in qua for­ ri, ut existimant ipsi adversarii; et hoc non condemnavit Tridentinum, sed reliquit maliter consistit libertas. Inst. cum eodem. Nihil necessitare po­ disputationi philosophorum et theologo­ test voluntatem, nisi ipsam intrinsece im­ rum, utpole ad fidem non pertinens. Con­ mutet, cum intrinsece sit libera : atqui fer quæ dixi i p. dissertat, de Decretis, extrinsecum, quale est absentia indiffe­ a. 4, $4. rentia judicii, non potest intrinsece muta­ Inst. cum eodem. Si Patres et theologi re : ergo. existimassent stante indifferentia judicii li­ Λ. ut ante, D. maj. Nihil potest neces­ bertatem non posse auferri, indubie hanc sitare voluntatem, nisi ipsam intrinsece rationem facilem et obviam adhibuissent immutet fonnaliter vel radicaliter, C. nisi contra hæreticos, qui cum negarent libe­ ipsam intrinsece immutet fonnaliter, Ar. rum arbitrium, non tamen negabant hanc Similiter, P. min. Absentia indifferenti® indifferentiam : atqui nullibi legimus illam judicii non potest mutare voluntatem in­ adeo facilem el obviam responsionem usur­ trinsece formaliter, C. radicaliter, N. Sic passe ; ergo. arescente radice arescit racemus, quamvis II. i» ad maj. imprimis nos non abso­ radix sit illi extrinseca : cum ergo indiffe­ rentia judicii sit radix libertatis, ea ablata lute concedere hæreticos non negasse sal­ tem virtualiter et implicite indifferentiam desinit libertas. Obj. 4° cum eodem. Si homo agens ex judicii, ut patet ex superiori respon­ indifferentia judicii semper esset liber, sione; sed dato illos eam non negasse, male Ecclesia condemnasset Lutherum et illam eis theologi non opposuerunt (si re­ Calvinum negantes in homine liberum ar­ vera non opposuerint ), quia supervaca­ bitrium : falsum consequens : ergo. Pro­ neum judicarunt urgere philosophica con­ batur sequela. Illi haeretici admittebant tra illos a quibus nec ipsa ratio audiebatur, hominem operari ex illa indifferentia judi­ quique manifestissimis S. Scripluræ testi­ cii, consequenter sustinebant quoad rem moniis de aperta hæresi, scilicet sublata li­ liberum arbitrium, licet voce tenus nega­ bertate, facile poterant convinci. rent : dicere autem condemnatos fuisse II. 2° N. min. Hanc enim responsionem propter solam quæstionem de nomine, ipse Bellarminus, lib. 4 de Grat. et Lib nulla est verisimilitudo. Arbit. c. 10, adhibet contra Lutherum et R. N. sequelam. Ad probat, potest 1» Calvinum, citatque S. Greg. Niss. lib. 7, negari ant. Quamvis enim illi haeretici de Philosophia, eadem ratione utentem : forte non negaverint fonnaliter et expresse et ita legi in pluribus aliis theologis veii indifferentiam judicii in homine moto per simile est, sed eos adire et otiose scrutai i gratiam, illam tamen virtualiter el argui- nec tempus vacat nec momentum rei exi­ tive negarunt, hoc ipso quo dixerunt ho­ git : neque quod dicit Henno, se id nullibi minem sub gralia moveri tantum sponta­ legisse . aliquid probat ; non enim omnes nee, et ut equum sub sessore , sicut dicit legit. Sed quid quærimus theologos’ Sit Calvinus lib. 2 Instil, c. δ. Certum est enim unus pro mille S.'I hornas. Is enim ubi­ enim neque voluntatem spontaneam neque cumque agit de libero arbitrio 1. p. q. S3, equum sub sessore moveri cum indifferen­ a. 1, q fi, de Malo q. 25, de Veritate a. i, tia judicii. et alibi illud constanter probat contra liasStd data ista parte antecedentis f N. relicos ex indifferentia judicii, atque jux ­ stcundam scihceC. consequenter hos hæ­ ta veteres, præsertim S. Aug el Magis­ reticos ragas-v* voce tenus tantum liberum trum sententiarum, illud utdhiit, quod sil arbitrium, el quoad rem admisisse. Sed lacullas voluntatis et rationis voluntatis dico eos errasse non solum ut theologos subjective, rationis radicaliter. Ita iterum con"-a fidem, sed etiam ut philosophos in 2 , d. 24, q. 1, a. 1, q. 24, de Veni. a. wntra rationem. Erraverunt contra fidem o, 1 p, q. 85 , cit. el alibi. Junge modo S- CTRÜM JANSENIUS REVERA DOCUERIT HANC DAMNATAM, etc. 109 108 DIGRESSIO H1ST0R1C0-D0GMATICA. Thome quotquot sincere ejus doctrinam ( pecandum compelli seu cogi, quiajn 2· Neccsse est voluntatem nostram sequi Illa, non hæc, repugnat libertati. Ibid, prOlitClltlir ci/i> peccatum hp/»/»///>/»>> non ·»imputaretur, n niλ·μ#»··* sui '.; motum delectationis quæ gradibus alte­ pag. 266, in fine Ex quibus aperte con­ • sibi ram superat, itant delectatio superior nun­ sentaneum est omnem omnino volunta­ quasi indicans sufficere ut in peccat* DIG3ESSIO HISTORICO - DOGMATICA. quam possit vinci ab inferiore; quia, ut tem, quantumcumquc ad unum deter . iimputetur quia non cogitur. Ibidem< tradit Jansen, lib. 8 de Grat. Chr. c. 2, p. natam, nulla necessitate gm. dicitur 28, p. 297, coi. 2, contendit probateUTRUM jansenius revera docuerit hanc 544, coi. 2, Delectatio victrix qua S. neccsse esi ut velit, desinere esse libe­ Richardo de Media Villa, neecirilol-. Augustino est efficax adjutorium, vola­ damnatam propositionem : Ad meren­ ram, quia non desinit esse voluntas,quæ quæ est ex perfectione bonitatis non! dum el demerendum in statu naturæ lap­ tica est. Tunc est victrix quando alte­ non esset si nollemus ; sicut enim om­ sæ non requiritur in homine libertas a ne­ 1ère rationem meriti, modo absito:· rum superat ; quod si contingat alteram nis voluntas necessario est voluntas, ita cessitate, sed sufficit libertas a coactione? lio. Et lib. S de Grat. Chr. cap. δ,ρ/χ ardenfiorem esse, in solis desideriis injuxta hoc principium, etiam liberi ar­ col. 2, loquens de concupiscentiae, tfficacibus hærebil animus, nec efficaci- bitrii. Et infra : Sola necessitas violen­ z/d art. 5 proceedentis dissert. impulsu in hoc statu demeremur ct [>··. ttr unquam volet quod volendam est ; ta... seu necessitas coactionis, libertati Si decreta SS. pontificum, imo nunc to­ mus, dicit quod S. Augustinus aperti” seu quia, ut centies repetii Jansenius, arbitrii adversatur. Deinde,prolatis qui­ tius Ecclesiae,ea qua paresi reverentia ab me aliquoties tradat esse in homin i., quod amplius delectat, secundum id busdam I). Augustini testimoniis ad pro­ omnibus susciperentur, nulla foret hic peccandi necessitatem, el inista nca operari neccsse est. Ex quo principio in­ bandum solam necessitatem coactionis quæstio quæ discussione indigeret, siqui­ tatc peccandi non esse securitatem u.: fert quod modo dicebam , voluntatem ne­ adimere libertatem, caput sic concludit : dem propositio de qua agitur sit damnata scientia·, quasi non esset peccati r. i cessario sequi impressionem majoris de­ Nescio quid manifestius urgentiusque a SS. pontificibus Alexandro VII et Cle­ voluntatem jam ita peccare ut non dii lectationis , et hanc nunquam posse vinci proferri posset ad demonstrandam cumente XI, plaudente universali Ecclesia, liberum a peccato abstinere, quod Ai ; i minori delectatione, quippe quæ rema­ j usque volitionis libertatem, etiam illius in sensu a Jansenio intento. At quia ejus , mo liberum fuit, nec tamen idcirco i net ligata a superiori. Ita lib. 4 de Grat. quam nos habere neccsse est. Attende ad defensores pertinaciter contendunt SS. sinere esse peccatum. Ergo. Chr c. 6, 9,10 ; lib. 7 , c. 5 ; lib. 8, cap. hæc ultima verba. Nam pontifices in hoc errore facti fuisse decep­ Probatur 2° ex prima propositione (la­ •20. et alibi passim. Ergo ex hoc systemate Respondent defensores Jansenii eum in tos, reveraque Jansenium nunquam do­ nata, quam in terminis habet Jansenii?. duplicis delectationis indeliberatæ palam locis citatis agere de libertate generice et cuisse errorem obvium hujus propositio- | lib. 5 de Grat. Chr. cap. 15, p. 158,2α·!.· sequitur hominem lapsum, sive in bono si­ abstracte sumpta, non de libertate hujus nis, et ideo inventa famosa distinctione E, ubi dicit esse præcepta quædam qw- vi in malo, non esse liberum a necessitate status, ad merendum et demerendum re­ juris et facti, dixerunt juri, seu damnatio­ hominibus non tantum in fidelibus, a- simplici ct variabili, sed esse duntaxat ver­ quisita. ni erroris in dicta propositione contenti, cacatis, obduratis, sed fidelibus quoqu\ tibilem ab una ad aliam necessitatem, quam Contra. Equidem scio Jansenium in sinceram obedientiam esse præstandam; ct justis volentibus, conantibus secun­ vertibilitatem aliquando placet Jansenio praefatione 6 libri de Grat. Chr. cl in 1 ca­ facto autem, scilicet hunc errorem Jan­ dum prœsentes quas habent vires, tu \ ware indifferentiam, ut modo dicam; pite libri 7 , indicare se agere de generali senium docuisse, sufficere obsequiosum impossibilia, deesse quoque gratiam qui! consequenter sequitur ad merendum vel ratione libertatis : at qua mente? forte, ut silentium. Quapropter veritatem Consti­ possibilia fiant; neque tamen ideo c? demerendum in statu naturæ lapsæ non quidam observarunt, quia cum quæ tradi­ tutionum Aposlolicarum ex ipsomet Jan- excusari a peccato, quod, inquit, S. Pete ! requiri libertatem a necessitate, sed suffi­ turus erat de libertate sciret esse singula­ senio probandam et defendendam suscipi­ exemplo aliisque multis quotidie maniftcere libertatem a coactione. ria et inde commovendos scholasticos, ut mus. Unde tum est. Porro, si justis volentibus el co­ Probatur 4° ex aliis principiis Jansenii. ipse fatetur lib. 6, c. 6, si quædam repre­ Dico. Jansenius revera docuit hanc pro­ nantibus quædam præcepta sunt impossi­ Ille docet ad merendum vel demerendum henderentur, posset statim respondere se positionem damnatam : Ad merendum et bilia secundum praesentes quas habent n- ■ in statu naturæ lapsæ non requiri liberta­ de libertate in genere locutum fuisse de demerendum in statu naturæ lapsæ non res, desitque gratia qua possibilia fiant, 6 ' tem a necessitate, sed sufficere libertatem qua revera aliquando loquitur. Sed quid­ • equiritur in homine libertas a neces­ tamen inde peccent et demereantur : erp acoactione, 1° qui non agnoscit in hoc sta­ quid sit, quantum ad hoc , de mente Jan­ sitate, sed sufficit libertas a coactione. I illa præcepta necessario transgrediuntur, tu naturæ lapsæ aliam libertatem rpiam li­ senii, saltem certo certius est ipsum non Probatur i» formalissimis Jansenii ver­ peccant et demerentur; quod enim irobertatem a coactione, seu libertatem spon- solum de libertate in genere, sed etiam et bis, Lib. 4 de Statu naturæ lapsæ, cap. 24, I possibile est ut fiat, necessario non Iit. Er­ Lancitatis voluntariae; 2° qui negat in hoc maxime de libertate hominis in hoc statu pag. 27, col. 2, edit. Rolhom. dicit : S. go ad peccandum et demerendum non re­ ‘lain indifferentiam contradictionis : 5° ad merendum et demerendum requisita Augustino abunde satis est quod pecca­ quiritur libertas a necessitate. Eadem au­ qui non agnoscit in eodem statu aliam po­ agere : quod multipliciter et invective tor ..sciens ct prudens plena voluntate tem est ratio meriti et demeriti quantum tentiam agendi el non agendi quam poten­ probo .· 1° ex ipsis verbis Jansenii in pri­ f ralur in malum, sive ab ista diligendi ad arbitrii libertatem, ut patet et docet tiam qua voluntas polest flecti in bonum ma et in hac probatione citatis, quibus di­ mali necessitate sc impedire possit, sive Jansenius lib. 4 de Statu naturæ lapsæ, . et in malum, et transferri ab una capi i vi­ serte loquitur de libertate requisita ad me­ non possit. Lib. 6 de Grat. Christ, cap. cap. 24. tate seu necessitate ineluctabili, puta con­ rendum et demerendum iu hoc statu, et 24, p. 294, col. i , dicit opus esse laude cupiscenti®, in aliam gratiæ el e converso. dc libertate quam neccsse est nos habere. Probatur 5° ex systemale dupiicis de­ vel vituperio dignum, meritorium vel lectationis indeliberatæ. quam in toto suo Atqui bæc ti constanter docet Jansenius. Idque iterum patebit ex mox citandis , dc meritorium, ex hoc quod est volun­ opere, et præsertim lib. 4 de Grat. Christ, Ergo. Major est evidens. eritque obvium cuique qui legere voluerit tarium spontaneum , non coactum, ta­ constanter docet Tar.senius. Juxta illud Probatur min. Et quantum ad primum, Jansenium toto lib. 6 et 7, et passim. metsi sit determinatum ad unum: quod systema, 1° voluntas nihil polest agere i ulus capitis 6, lib. 6 , de Grat. Chr. hic Certum est Jansenium loculum fuisse d<· ea falsissime praetenditote de mente D. Th. boni vel mali, nis' mota a delectatione cœest : Duplex necessitas S. Augustino , libertate quam cum gratia Dei conatur in­ Et paulo post, r&otis his S. Th. verbis ex lesti seu terrena .· ita docet Jansen, lib. 4 toaelionis, et simplex seu voluntaria. tegris voluminibus conciliare, ut ipsemet 2. d. 25, a. 4, ad 4, nunquam liberum ad cit. c. 5, 7, 9, 10, el innumeris pene locis. HO DIGRESSIO HISTORICO-DOGMATICA. declarat prima linea praefationis fi libri de I talis indifferentiœ contradictioni * Grat. Chr. Ordo postulat, inquit, ut jam quuntur, et caput sic orditur » Et m de concordia pratiœ istius medicinalis et si non est alia libertae vera rolunk;. liberi arbitrii paulo accuratius dissera­ quam agendi el nan agendi· .graving mus : atqui hæc libertas non est libertas absurda evitari nequeunt, quibus noii genence et abstracte sumpta, sed libertas lum tota doctrina S. Aug. fundiluit. hominis in hoc statu requisita ad bene vel cutilur, sed etiam sensus Christiana^ male agendum : ergo. 3° Certum est Jan- tatis læditur el communis offendis senium agere de libertate quam negabant Duo prima absurda quæ dicit sequi ex Maniçhæ.i et quam plus æquo extollebant indifferentia contradictionis, si sit ner» Pclagiani, ut patet ex toto ejus opere : at­ saria libertati, sunt quod operatio tam çr. qui iterum hæc libertas non erat libertas in liæ quam concupiscentis ex diametron communi et in abstracto sumpta, sed liber­ pugnaret arbitrii libertati, quia nempe jc. tas hominis viatoris, in ordine ad meritum ta Janscniuin voluntas nostra ligatur el v : vel demeritum : ergo. 4° Phisquam abso­ culatur alternatim operatione gniiæelte:, num foret Jansemum tot annos (decem et cupiscentis, per quod destruitur indit octo) et tot volumina impendisse in expli­ renlia contradictionis, ut vidimussuprat canda unius libertatis abstracte sumpte hic iterum repetit Jansenius. Facit uula notione, quæ vix aut ne vix ad ejus insti­ hoc, inquit, gratia (scilicet noncons«tutum conducit, et tacuisse de libertate tire concupiscenti®) fortiter affigendo^' hominis viatoris, ex qua ejus meritum et fcetum ipsi justitiœ ne deorsum radsl demeritum, salus et damnatio pendent, de idque non aliter nisi coelestis delectatiqua erat potissimum quæstio, et de qua nis vehementia, quasi suavi et aman?, ipsemet Jansenius (NB.) primis verbis pri­ vinculo. Et infra : Ita posse augeri w mi capitis primi libri de Grat. Chr. decla­ tum titillantis cupiditatis, ut ηοηροικ rat se in toto opere per decem libros inte­ ei indifferentis libertatis nisu amplia gros acturum ; sic enim caput istud pri­ repugnari,sine same doctrines violation mum primi libri et lotius operis inchoat : negari nequit. Neque hic dicere possic De liberatione arbitrii voluntatis, seu defensores Jansenii ipsum loqui de libe reparatione libertatis ejus acturis, po­ tate abstracte sumpta, et non de liberto tissimum sese offert difficultas de causis hominis in hoc statu naturæ laps®, siqu: liberationis ejus. Uhi palam est ipsum Io- · dem loquatur de libertate qualis est >ol qui de libertate hominis, ut est in statu ! gratia et concupiscentia in homine lapso naturæ lapsæ et vulneratae. Cæterum qui I ad bene vel male agendum. dictis meis fidem detrectat propriis oculis Probatur tertia pars min. Jansenius, experimentum faciat, et non dubito quin lib. 8 de Grat. Chr. cap. 20, videtur initi:· miretur, sicut ego miratus sum, quam fal­ capitis agnoscere in homine lapso poten­ sum, quam inane, quam miserum sil istud ' tiam peccandi sub gratia, el potentiam nos effugium quo Janseniani suum auctorem ab peccandi sub concupiscentia in sensu di­ errore damnato vindicare nituntur. At de viso, non in sensu composito, quem expli­ hoc phisquam salis, ad alia proposita per­ cat sicut explicant ipsi Thomiste, sic nem gamus. pe ut sub gratia maneat potentia peccandi, Probatur secunda pars minoris. Jan­ non tamen conjungendi peccatum cum gra­ senius , cap. 14 et 15 lib. 7 de Grat. Chr. tia : similiter de potentia non peccandi sub contendit indifferentiam exercitii seu con- concupiscentia, ita ut hic. s i stendq credere tradictionis non esse necessariam libertati ipsum genuinum Thomistam At statiro arbitrii in hoc statu naturæ lapsæ. Cum larva detrahitur dum in sequentibus ex­ enim cap. 15 dixisset : Potest putari quod plicat se, per potentiam bene vel male indifferentia exercitii, hoc est agendi et agendi remanentem sub -rat’a rei concu­ non agendi ( sub qua comprehenditur piscentia victrice, nihil aliud inlelligett etiam indifferentia fligendi hoc vel il­ quam n eram flexibilitatem seu mutabili­ lud ), ad libertatem necessaria sil, cap. tatem voluntatis ab una alteram necessita­ 14 sequenti affigit hunc titulum : afferun­ tem. Ipsum audiamus : « Hoc est igitur, tur quatuor absurda quæ ex necessitate * « inquit cit. cap. 20, p. 567 D, quod à ÜTRUM JANSENIUS REVERA DOCUERIT HANC DAMNATAM, etc. Ili » Aug. tradit quando toties docet concu- | quit p. 569, 2 col. A, quod hujusmodi i discentiam et ignorantiam per quam nunc pondere delectationum, quibus efficitur » nine omnia peccata committuntur, non ut voluntas rationalis actu velit bonum > atife*···» ex notus quandiu in hac mortali aut malum, non tam posse aiiquid facere quam velle tribuant ; et ideo consequen » vita versamur rlinc fit enim quod in no. bis non solum ipsa potentia voluntatis , 1er posse quia tribuunt velle, quo fit ut i qua de se ad malum flexibilis est, sed etiam tunc, cum jam pondere malarum . etiam pondus ad peccandum remanet, ciipidatum ac delectationum ad peccan­ .quodest peccandi potestas perfectisdum trahitur, merito voluntas magis • fima, quæ sane non solum adest inestquam potestas, ideoque potestas quia vo­ . que voluntati quando grati® delectatione luntas, deesse censeatur. Delectatio quip­ > caret, sed etiam quando intima ejus suape... ipsum velle dando etiam posse lar­ . vitateefficaciter trahitur... Hoc ergo mogitur. Hanc autem potestatem in ipsa • do sentit S. Aug. et S. Prosper sub gra- | collatione mutationis seu bonæ volunta­ .(iamanere peccandi potestatem, quia, tis esse sitam ( tradit S. Aug.).... Cum enim potestas illa proxima bene volendi . prater naturalem flexibilitatem ad mahoc ipso amissa sit quod illud voluntatis • liwn, manet etiam concupiscentia, per • cujus lentationes animus mutari poimperium ac nutus quo seipsam solebat < test.... Quemadmodum igitur qui sub voluntas, cum gratia sine qua non, ad • gratia ad opus bonum determinante opebonum, prout ei videretur, flectere el • ratur, simul etiam peccare potest; ita non flectere, per introducte concupis­ . quoque e contrario qui ista gratia deslicenti® delectationem captivum sit et mi­ > luitur, sive fidelis, sive infidelis, et pecserabili servitute depressum, ita ut ni­ • candi tentationibus quatitur, potest bene hil ei libeat nisi terrenis delectationibus » facere : non quidem quasi semper etiam i titillantibus consentire, non aliter quo» rnte susceptam Christi aut Dei fidem , • que redditur, nisi ex illa captivitate, per • gratia ad non peccandum sufficiente mu• victricis delectationis coelestis infusio• nem sibi consensum vindicantis, erua» nialur.....Sed quia quanlumcumquc ad > lur, qua sicut hoc ipso bona voluntas, » peccandum peccati voluptate, hoc est vo­ luntatis infirmitate, trahatur, manet in » ita eliam bene agendi potestas redditur. » Nam ista victrix delectatio, sicut hoc ipso • arbitrio non solum fides et habitus boni • in fidelibus, sed in infidelibus etiam illa ·· quo datur e captivitate consensum eruit, • saltem naturalis flexibilitas seu capa- » ita hoc ipso semper cum bona voluntate • citai,qua liberum arbitrium credere spe- >· et potestate conjuncta est. relie ergo dat • rare ac Deum diligere potest. » Et infra » posse, etc... Hæc ergo firmitas ardorque p. 568, 2 col. C : « Si desit gratia quæ vo- u voluntatis malæ, vehementi delectatione • luntalem peccato inhiantem flectat in bo- >· concupiscentiarum adjuta el incitata, pa• num, potestas illa benefaciendi effectu ·· ril benefaciendi impotentiam, quam sola » suo cassa remanebit, nec tamen qualis- » voluntas superare non potest, quia velle » cumque potestas benefaciendi esse desi- >< non potest, idque ideo quia fortiter sta• net, qua sub peccandi et non credendi biliterque non vult, cum qua tamen, quia • delectatione ac determinatione constituti manet facultas liberi arbitrii interna el • possunt credere et benefacere : hoc enim flexibilis benefaciendi, mala voluntas • in eorum natura liberi arbitrii constitupropter causam jam diet am rea est; quam­ • lum est, et quandiu hic vivitur mutari vis nulla detur ei gratia, el habet quam­ » in utramlibet partem potest. » dam ad contrarium indifferentiam, quanDeinde ibidem docet per delectationem, » diu in hac vita vivitur, ratione cujus, si lire gratis, sive concupiscenti®, non dari » Spiritus sanctus aspiraverit, bonam vopotentiam proximam el expeditam bene >· hinlatemseu velle, quod petulanter amis rei male agendi antequam ipsa voluntas » sum est, iterum suscipere potest. · aclb velit, sed tantum postquam vult et Ex quibus sole clarius est Janstnium non quia vult; neque dari omnibus gratiam si­ aliam potentiam bene vel male sgendi in se qua non, seu sufficientem, qua possunt homine lapso agnoscere, antequam bene txpedite velle bonum. « Huc accedit, in- | vel male agat, quam flexibilitatem volun- HI DIGRESSIO HISTORICO DOGMATICA. talis in bonum vel malum sub alternante nis, quæ sit vera potentia activa πίφ captivitate gratiæ ct concupiscenti® qui­ dita ad agendum bonum vel malum.. bus ligatur; deesse quoque gratiam qua agendum et non agendum , N. ant. conferatur potentia expedita bene agendi, nihil sit aliud quam mera flexibility, nisi dum vohmtas actu vult et agit, quia bonum et malum per delectationem gi,; ^clle dat posee, et posse sequitur velle ; et concupiscentis allernatim volunUi sicque nullam esse veram et expeditam po­ captivantis et necessitantis, C. ont. K; tentiam separatam ab actu. ex dictis, idque aperte indicant verbi Ex his omnibus probationibus facile sol­ jectionis, in quibus dicit Jansenius lil ves quæ objiciunt Janseniani in defensio­ tatem hominis viatoris esse expertem nem Jansenii. Unde breviter cessilatis immutabilis, qualis scii necessitas est in Deo, beatis et damni; Solvuntur objectiones. Igitur, juxta Jansenium, libertas es» Obj. 1°. Jansenius admittit passim in lis et secundum se sita est in solo spon homine lapso liberum arbitrium : ergo. neo , seu voluntario rationali quantum, /i. D. ant. Jansenius admittit in homine necessario , et hæc libertas reperitur lapso liberum arbitrium nomine duntaxat, omni statu, sufficitque ex se ad merit., C. ant. re, N. ant. quia reponit liberum vel demeritum; unde si beati non raeru arbitrium hominis lapsi in solo voluntario turei damnati non demereantur, nonecum perfecta advertentia rationis , quam defectu sufficientis libertatis, sed quia su male vocat deliberationem rationis , sive in termino. « Neque enim , inquit Janin immunitate a coactione et a necessitate » nius, cit. cap. 54, quisquam, spero,it immutabili, non a necessitate mutabili, « desipuerit ut hominem etiam viatore ut dictum est. » libertatem amissurum putaret, si libem Inst. 1°. Jansenius admittit in homine > ma et liberatrice charitate in humanis > liberaretur ct firmaretur arbitrium, 11 lapso indifferentiam conlrarietatis et con­ tradictionis : ergo admittit re liberum ar­ • quod in beatis jam in premium retrikbitrium. Probatur ant. Lib. 6 de Grat. • tum est, in hac vita constitutus amplia Chr. cap. 34, cum sibi opposuisset ex S. > jam peccare non posset. Ex alio igitur Scriptura et Patribus hominem habere capite quam ex natura libertatis orili: libertatem et indifferentiam ad bonum et indifferentia ad agendum et non agenmalum , concedit id esse verum de liber­ dum, itemque ad bonum et malum.* E tate quoad statum hominis lapsi, non vero infra: « Liberum arbitrium in omnibusau de libertate secundum se et generaliter » beatis, sive damnatis, sive viatoribus... sumpta.· Inter actum quippe liberum,in- » uniformem libertatis rationem oblinet quit, ct statum libertatis magna est dif­ » etsi difformem statum. » Diffonnitasau­ ferentia: unde sic condudit : « Hominum tem seu differentia status in eo sita est, » viatorum non solum coactionis expertem juxta Jansenium, quod beati sint invaria·» esse libertatem , sed etiam necessitatis bililer necessitati in bonum, damnati iu ■» immutabilis voluntarias, hoc est, eam ad malum, viatores autem sint variabililtt * utrumque indifferentem esse , cum S. necessitati modo in bonum per gratiam, » Scripturis, S Augustino el Patribus ct modo in malum per concupiscentiam. » catholica fide fatemur libenter. » Et lib. Inst. 2°. Jansenius, lib. 8 de Grat. Chr. 8, c. 20 : « Liberum arbitrium, inquit, ante c. 20. aperte agnoscit potentiam peccandi » gratiam, quemadmodum etiam sub gra- sub gratia efficaci el potentiam non per- l » tia , indifferentiam conlrarietatis et con- candi sub concupiscentia, in sensu divo » tradictionis habet; ita videlicet ut, qui- non in sensu composito, eo prorsus modo » huscumque positis quæ ad agendum bo- quo ip>i 'I horni-!® explicant sensum divi­ «» num aut malum requisita sunt, possit sum et compositum. Ergo. » liberum arbitrium in hac vita facere boII. ut ante, b. ant. r/, sumit potentiam » num ct malum, facere alterutrum et non peccandi -nb gratia, et potentiam non pec 4 facere. » Ergo. candi sub concupiscentia, sicut ThoimsU. D. ant. Admittit in homine lapso in- tæ, scilicet pro vera potentia activa el ex erentiam conlrarietatis et contradictio. pedita peccandi et non peccandi, yV. Jnl UTRUM JANSENIUS REVERA DOCUERIT HANC DAMNATAM ETC. <13 et sumit potentiam peccandi vel non peccan­ P. 2°. data maj. Jansenium non secui di pro niera flexibilitate ab una ad aliam ne­ ac Calvinum errasse non solum contra fi­ cessitatem, C.ant. Solutio patet ex dictis. dem , sed ellam contra rationem ( idque Inst. 5° Jansenius admittit dari sub non est Jansenio infrequens; dum existi­ toncuniscentia parvas gratias quæ dant mavit voluntatem non pendere a judicio posse saltem remotum, sicut gratiæ suffi­ rationis , sed eam et stante indifferentia cientes Thomistic® : ergo. judicii posse necessitari, el posito deter­ Λ. I). ant. Admittit dari sub concupis­ minato ct immutabili judicio manere libe­ centia parvas gratias quæ dant posse abso- ram. In hoc autem errore versatum fuisse 'iitiimet praecisa concupiscentia superiori, Jansenium constat ex lib. 4 de Grat. Ch. C.ant. quæ dant posse relativum ad præ- cap. 8 , p. 181, col. 1 et 2 E , ubi docet «ntem concupiscentiam superiorem , N. impotentiam peccandi in beatis non nasci ant. Palet ex dictis de systemate duplicis exclara Dei visione, sed illa stante ens delectationis probat. 5, et quia , ut modo posse peccare. dicebam, juxta ipsum Jansenium , posse Inst. 6°. Jansenius sæpe docet volunta­ sequitur velle , quia velle dat posse. Vel tem hominis cuicumque gratiæ vel concu­ aliter, D. ant. Parvæ gratiæ Jansenii dant piscenti® posse resistere, si velit : ergo. posse ligatum ct vinculatum , C. expedi­ II. b. ant. Jansenius docet viAuntatem tum , N. In idem redit. cuicumque gratiævel concupiscentia: posse Inst. 4°. Necessitas quam Jansenius ad­ resistere si velit, sic tamen ut non possit mittit cum libertate est moralis tantum , velle, C. sicut possit velle. .V. Ita pariter hæc autem necessitas non repugnat liber­ docet Jansenius , lib. G de Grat. Chr. c. tati · ergo. 55, beatos charitate perfecta dominante It. Jansenianos non convenire inter se posse suam volitionem mutare si velint ; quo nomine sit vocanda ista necessitas orta velle autem non possunt. Plures alias si­ ex superiori delectatione, an physica, an miles æquivocationes ex sæpe dictis facile moralis. Qui tenacius principiis Jansenii expedies, ideoque illis supersedeo. interent,candide fatentur esse physicam; Obj. 2°. Sensus damnatus tertiæ propo­ alii molliori vocabulo, ad declinandam invi­ sitionis non est sensus Jansenii; ergo Jan­ diam destruclæ libertatis, vocant moralem : senius non docuit tertiam propositionem sed dicatur physica vel moralis, perinde damnatam. Prob ant. Sensus damnatus est; hoc ipso enim quo talis est quam volun­ tertiæ propositionis est, non requiri ad tas non possit in his circumstantiis relative merendum vel demerendum in hoc statu etexpedite vincere, perimit libertatem ne­ natur® laps® libertatem a necessitate ab­ cessariam ad merendum vel demerendum. soluta fixa el immutabili, qualis est in bea­ but. 5°. Jansenius admittit indifferen­ tis, neque a necessitate quæ dicitur invo­ tiam judicii : atqui, stante indifferentia luntaria et quæ præcedit advertendam ra­ judicii, voluntas non potest necessitari, tionis, ut in motibus primoprimis atqui ut diximus supra : ergo. hunc sensum nunquam docuit Jansenius, /?. i° aliquûs negare maiorem , quia, sed prorsus contrarium : ergo. inquiunt, per judicium indifferens non iu/L V. ant. .Jd probat. N. ant. Sensus lelligitur tantum advertentia intellectus, quippe damnatus tertiæ propositionis est qua vari® rationes boni et mali in objecto sensus ejus obvius et quem verba prie se apprehenduntur, sed judicium proponens ferunt: ita declaraverunt Innocentius XII objectum non necessario amandum aut fu­ et Clemens .XI, neque unquam Ecclesia riendum , sed ut indifferenter ad utrum- sive propositionem sive librum damnat, hh ' cligibile : hujusmodi autem judicium nisi in sensu ejus obvio. Sensus autem ob­ non formatur in systemate Jansenii, juxta vius terti® propositionis et quem verba quem lib 6 de (irai. ('.hr. c. 35, p. 305, pr® se ferunt, non est is qui assignatur in coi. 1 B , indehberatæ delectationis vin­ objectione, ut patet, sed iste : Ad meren­ culo voluntas.... in objectum amandum dum vel demerendum in statu natur® lap­ figitur, illo eodem nectitur et ita alli­ sa*. non requiritur libertas a qualicumque gatur,ut neque ad momentum abrumpi vera et proprie dicta necessitate , modo absit coactio. At Jansenium docuisse ad aut diverti velit. S Bd;d enim non sufficit quod ab ad movendum potentias quæ resistunt; re­ zadem causa efficienter producantur, sed sistentia enim non vincitur nisi immutan­ etiam requiritur quod sit eadem forma spe- do : atqui poientiæ animæ interdum re­ cificans : sic motus sursum el deorsum ab sistunt motioni voluntatis, ut patet in ip­ eodem motore possunt produci, et tamen so intellectu qui, motus a voluntate in ali­ sunt diverse speciei,quia tendunt in diver­ quod objectum, ipsa invita el reluctante sos terminos a quibus specificantur. Dicitur ad aliud distrahitur. Neque obstat actio­ autem voluntas efficienter specificare suos nem voluntatis esse formaliter immanen­ actus, quia eos formis suis, id est appetibi­ tem, quia potest esse virtualiter transiens ct habere extra in potentiis quas movet libus diversis, aptat et commensurat. .id tertium, N. conseq. Ad probat. D. effectum, qui sit vel molio virluosa, vel vis Subsistentia ut sic non variat causalita­ aliqua fluens et transiens, ut virtus artifi­ tem, C. subsistentia divina et infinita, N. cis in instrumento artis. Q. 9. a. 2. et 5. o. — Dico 2°. Voluntas Quia 1° cum subsistentia divina constituat Verbum personam consubstantialem Patri, non movetur directe quoad specificatio­ habentem eamdem voluntatem et eamdem nem ab appetitu sensitivo, neque a corpore virtutem spirativam cum illo, non mirum si cœlesti, bene tamen indirecte el mediale. ibid. a. 5. — Probatur prima pars. constituat cum illo principium activum amoris personalis. 2° Quia verbum, ut dic­ Nihil materiale seu corporale, qualia sunt tum est in prima solutione, lato modo appetitus sensitivus et corpus coeleste, na­ efficit amorein : cum ergo subsistentia in­ turaliter potest agere directe in rem im­ finita elevet omnes conditiones Verbi ad materialem qualis est voluntas : ergo. esse perfectissimum, facit influere active Ibid. a. 2. in arg. s. c. — Prob. SeClinproprie et ut quod in amorem. da pars, de appetitu sensitivo. 1° Jacob. 1, PelesZ0 quid sit movere potentias quan­ dicitur : Unusquisque lentatur a concu­ tum ad exercitium ? piscentia sua abstractus et illectus : at­ fi. hm dixi in capite articuli, nihil qui non abstraheretur quis a concupiscen­ aliud esse quam eas, si sint activæ. appli­ tia nisi voluntas ejus moveretur ab appetitu care ad earum operationes. Uolunlas, in­ sensitivo in quo est concupiscentia : ergo quit noster Auctor, infra q. 16, a. 1, mo­ appetitus sensitivus movet voluntatem, rd potentias animæ ad suos actus, el non directe, ut dictum est .-ergo indirecte. hoc est applicare eas ad operationem. Ibid. o.—2° Passione suscitata in appeti­ Ratio est, quia exercitium est usus passi­ tu sensitivo, homo certo modo allicitur, et vus potentiarum ; usus autem passivus non ad certam aliquam dispositionem immuta­ t>l nisi ab usu activo : atqui usus activus tur, qua fit ut ejus intellectus apprehendat est applicatio rei ad operationem , ut do­ aliquid ut conveniens el bonum, quod non cet loco cil. S. Doctor : ergo. ita apprehendisset et judicasse! absente Sed ulterius petes utrum voluntas mo­ passione; Qualis enim unusquisque est, veat el applicet potentias inferiores ad suos talis finis videtur ei, ut dicit Philoso­ actus vi solius sympathiæ et connexionis phus, 5. Ethic, c. 4. Sic iratus judicat vin­ quam habet cum illis? an imprimendo ali­ dictam sibi convenientem et bonam, quam quid reale in illis quo physice immutentur? non judicaret talem pacatus. Atqui ut di­ 11. hoc posterius videri probabilius; ximus, objectum intellectu apprehensum quia, ut ait S. Th. q.cit. 16, a 1, potenti® movet voluntatem quoad specificationem mil l ion·- cum/ arantur ad voluntatem ergo appetitus sens.zivus ex quo objectum aipm applicantur ad agendum, sicut sub ratione convenientis intellectui repr.einstrumenta ua principale agens. El senlatur, movet voluntatem quoad speci­ l p. q. 82, a. 4, dicit voluntatem movere ficationem indirecte et mediale, mediante intellectum et alias animæ vires, sicut al­ scilicet judicio intellectus. ibid. α. 5. ο.— Probatur eadem secunterant movet alterutrum, ct impellens ■i R 120 DISSERT. HI. ART. ill. da pars de corpore ctelesti. Corpora coe­ autem modum, hoc est ex illo actu, inm. lestia possunt alterare humana corpora, seipsam : unde non sequitur quoti sempw ex qua allegatione sequuntur passiones in se moveat. appetitu sensitivo qui est actus organi cor­ Dixi in conclusione, in aliquibus acti­ poralis . atqm tA appetitu sensitivo mo­ bus; quia est difficultas de prima volitiovetur indirecte et mediate voluntas, ut ne finis : pro cujus resolutione modo dicebum ; ergo. Notandum 1° volitionem finis posse di­ ci primam simpliciter ct respectu lotiis AKTICULUS III. vitæ, ut cum quis in primo instanti ratioDe motivo voluntatis quoad exercitium. 1 nis se convertit ad Deum, aut vult vivere Ibid. a. 5. a. —Dico 1°. Voluntas seip­ ■ secundum rationem ; vel primam secunsam movet quoad exercitium in aliquibus ' dum quid el in aliquo negotio, ut cum qu · primo vult ingredi religionem, vel nube­ actibus. ibid —Prob. Sic se habet finis in appeti­ re : et hæc vel supponit actum seu actu· bilibus sicut principium in intelligibilibus : priores cum quibus aliquam habet conne­ atqui intellectus, per hoc quod cognoscit xionem, vel nullum supponit. Notandum 2° quod aliud sit volunta­ principium, reducit seipsum de potentia in actum, quantum ad cognitionem con­ tem agere, aliud voluntatem se movere. clusionum , et hoc modo movet seipsum : Voluntas dicitur agere simpliciter, (piando ergo similiter voluntas, per hoc quod vult volitionem elicit; dicitur se movere pro­ finem, movet seipsam ad volendum ea quæ prie, quando ex uno actu procedit io alium, ut dum ex volitione finis se applicat sunt ad finem. Dices 1°. Juxta commune axioma, ornne ad agendum pro ejus consecutione, nam quod movetur, ab alio movetur : ergo volun­ unumquodque in tantum movet in quan­ tas non movetur a seipsa.2° Quodmovet, tum est in actu. His notatis, est in actu ; quod movetur, est in potentia : ibid. a. 4. O.—Dico. 2°. Voluntas in pri­ atqui idem non potest esse in actu et in po­ ma volitione finis simpliciter et respectu i tentia respectu ejusdem : ergo. 5° Mobile totius vitæ , non se movet quoad exeivi movetur ad praesentiam moventis;sed vo­ tiuin, sed movetur a Deo. i luntas est sibi semper presens : ergo si seip­ Hic a. 4. cit. — Prob. 1°. Quod est iu sam moveret, semper moveretur, quod est potentia indiget moveri ab eo quod est iu falsum. actu; quia ut jam dixi, in tantum aliquid It. ad primum, N. conscq. Quia stant movet in quantum est in actu, el in tantum simul se movere et ab alio moveri. Cum movetur in quantum est in potentia : atqu. aliquid movet seipsum, inquit Auctor, voluntas respectu prima; volitionis simpli­ q. 5 de Malo, a 2, ad 4, non excluditur citer non est in actu , alias non foret prima quin ab alio moveatur, a quo habet hoc volitio : ergo. ipsum quod seipsum moveat, scilicet a 2° In omni vita primus motus illius vitæ Deo. Et 1 p. q. 103, a. 4, ad 2 .Moveri ex est a generante , ut palet in motu cordis: I se non repugnat ei quod est moveri ab atqui Deus est auctor et genitor vitæ intel alio. Idem dicit ibid, ad 5. Confer quoti lectualis : ergo primus motus illius vitæ, dixi dissert, precedent!, a. 1, scilicet non scilicet prima cognitio intellectus et prima esse de ratione liberi arbitrii quod sit pri­ volitio voluntatis, est specialiter a Deomum determinans. Cave tamen ne inde inferas Deum mo­ ibid, ad 1. — Ad secundum, Jl. volun­ vere duntaxat voluntatem ad primam volitatem non se movere et moveri secundum lionem et non ad alias ejus volitione». idem, sed in quantum in actu vult finem Equidem movet ad primam volitionem c?. reducit se de potentia in actum respectu speciali motione quæ supple.d actum prio­ mediorum unde non est in actu et po­ rem ex quo voluntas se moveret et ad ac­ tentia secundum idem. tum sequentem se applicaret ; at insuper,nl ibid, nd 2. — Ad 1er Hum. Equidem po- primus motor el prima cîiiver.-a.is causa, lentia veiiintatis semper est sibi præsens, movet voluntatem ad omnes suas volitiones, sed actus voluntatis quo vult finem ali­ quatenus est secunda causa priinæ suborquando non est in ipsa voluntate, per hunc dinata, de se indifierens et activa tantum DE MOTIVO VOLUNTA11S QUOAD EXERCITIUM. lut //. D. ant. Homo potest peccare m pruno id actu primo, ut late probatur in Philoso- I [hia, de præinolioiie physica. . instanti initiative usus ratioris, N. tenniObj. Prima volitio finis eliam in ipso nativo, C Cum itaque usus rationis acqui­ primo instanti usus rationis est libera sal­ ratur per discursum a cognitione confusa ad tan quoad exercitium, potest enim volun- distinctam , non acquiritur ni uno instanti taseam elicere vel non elicere, ct potest ' physico, sed in instanti morali, seu per esse meritoria, ut patet in Christo etin aliquam morulam temporis breviorem ve1 angelis ·. ergo voluntas ad eam se movet. longiorem, secundum quod subjectum est Probatur conseq. In hoc dilferunt actus subtilioris vel tardioris ingenii. Istud au­ humani et liberi a necessariis et non hu- tem instans morale seu morula temporis manis, qnod in illis agens se moveat in constat pluribus instantibus physicis, sal­ inem,nonin istis, ut diximus tract, prae­ tem duobus; in primo igitur,in quo homo cedenti, dissert. 1, a. 2. ergo. specialiter movetur a Deo, peccare non po­ Λ. .V. conseq. Non enim est idem se mo­ test; in sequentibus potest, quia ex actu vere proprie in linem.el libere illum velle; quem in primo instanti ex speciali Dei mo­ id hoc ultimum sufficit quod finis propo­ tione elicuit, potest per consilium se mo­ natur voluntati sub indilïerentia specifica­ vere el applicare ad quod voluerit. tionis vel exercitii, sive ad illam se mo­ Dico 5° Supposito usu rationis , (piando veat, sive non. Ad primum autem requiri­ nova negotia incipiunt et novus finis inten­ tur quod ex actu precedent! ad sequentem ditur, ad primam ejus volitionem voluntas se applicet : unde ad probat. D. ant. In quandoque se non movet, sed a Deo mo­ hoc differunt actus humani el liberi a ne­ vetur, quandoque se movet ex aliquo actu cessariis et non Immanis, quod in illis agens precedente formaliter aut virlualiter per­ semoveat in finem improprie et late, C. manente. stricte el proprie, N. Igitur in actibus li- I ibid, ad 5. — Prima pars patet 1° in heris elImmanis dicitur agens se movere motibussupernaturalibus:ne locis, neque leg> mna est pro­ exteriori principio nisi a solo Deo potest sentis textus. itaque per primam inotioneE moveri quoad exercitium et in genere cau­ ' in ista responsione S. Doctor non intelligit sæ efficientis ; quia, quamvis aliquid quod ! illam motionem communem qua Deus, ut non est causa naturo rei motæ, possit illam primus motor, movet omnes causas secunmovere, nihil tamen est quod motum in ea ! das sibi subordinates, et qua sic causas*· naturalem causare potest, nisi quod est I> cundæ moventur ut se moveant; sed intel· aliqualiter causa natura .-sic movetur qui­ 1 ligit singularem illam motionem,qua Lku, dem lapis sursum abhominequi lapidis na- ,■ ita movet voluntatem ad primam volition»*., turam nou causât, sed hic motus non est i linis, ut ipsa se non moveat, de qua dixe­ lapidi naturalis; naturalis autem motus ejus rat. a. 4, etnos diximus a proced. V».·: i non causatur nisi ab eo quod causal natu­ quidem S. Th. hanemotionem universally,, ram. Atqui omnis motus voluntatis est na­ tum quia est motoris universalis, tumquii I turalis, hoc sensu quod sit secundum in­ est ad universale objectum voluntatis quid trinsecam ejus inclinationem, ita ut nullus est bonum, tum quia est universaliter ne­ possit esse violentus, ut diximus supra de cessaria omni causæ primo agenti. A’ôsta­ voluntario. Ergo, licet hominem habentem i men diximus supra specialem seu singu­ voluntatem contingat moveri ab aliquo qui larem, non ut excluderemus istas tinker- , non est causa ejus, est tamen impossibile salilates,sed ut significaremus eam addere quod motus ejus voluntarius efficienter aliquid supra communem, scilicet quod | causetur ab aliquo principio extrinseco suppleat actum priorem ex quo voluntas ' quod non est causa voluntatis ; causa autemi ipsa possit se movere, quod non facij ge. voluntatis nihil aliud esse potest quain neralisseu communis molio requisita adornDeus , cum sit potentia animæ rationalis nes alias actiones causarum secundarum. quæ a solo Deo causatur per creationem. Quando autem S. Doctor subdit : Std Dices. Qui projicit lapidem deorsum, homo per rationem determinat se ad tocausât in eo motum hunc : atqui motus lendum hoc vel illud, quod est vere bo­ deorsum in lapide est illi naturalis : ergo. num vel apparens bonum, non excludit Ji. Vel iste motus est citior quam esset motionem communem qua Deus, ut pri­ ex proprio lapidis pondere, vel non : si mus motor, sic movet causas secundas ul primum , non est ipsi naturalis; si secun­ etiam se moveant, sed illam singularem dum , est efficienter a natura lapidis, seu motionem qua voluntatem sic movet ut potius ab ejus auctore, et a projiciente ipsa se non moveat. Et sic satisfacit argu­ tantum tanquam a removente prohibens. mento quod sibi objicit, nempe quod si a solo Deo voluntas moveretur, nunquam Explicatio textus difficilis S. Thomce. moveretur ad malum. Distinguendum Mullis facessit negotium responsio quam est. Si a solo Deo voluntas moveretur sic habet hicS. Th. ad 5, in qua dicit « quod ut se non moveret, nunquam movereturad » Deus movet voluntatem hominis, sicut malum, C. si sic a Deo moveretur ut etiam » universalis motor ad universale objectum se moveat, N. Ex hoc enim quod sub com­ • voluntatis quod est bonum, et sine hac muni Dei motione voluntas se etiam mo­ ·■» universali motione homo non potest ali- veat, se movere potest ad malum seu at> quid velle .-sed homo per rationem se de- parens bonum, idque refunditur in ipsair ■* terminated volendum hoc vel illud quod causam defectibilem, non tu primam inde» est vere bonum ve> apparens bonumjsed fectibilem, ut alias explicatur » tamen .«necdum specialiter Deus movet Tandem quando addit S. Th. Sed inter­ aliquid determinate volendum, I dum specialiter Deus movet aliquos ad • sicut in his quos movet per gratiam, ut aliquid determinate volendum quoa est . - infra dicetur. quos movet movet per peraro (licetur. » Ex qua responsione non I bonum, bonum, sicut sicut m in his his quos çrtt DE MODO QUO VOLUNTAS MOVETUR , AN LIBERE, etc. fium, sensus est quod sicut Deus nos mo­ tel ad Iwntun ut sic absque eo quod ad il­ lud nos moveamu·, ita quandoque specia­ liter nos movet ad bonum particulare de­ terminatum absque eo quod ad illud nos moveamus sicut m his quos movet per gra­ tiam operantem, v. g. infideles ad fidem , peccatores ad poenitentiam, nihil prorsus de fide aut poenitentia cogitantes. At hæc singularis motio ut patet ex dictis , non excludit gratias coopérantes ad alios actus supernalurales, neque motiones communes ad alios actus naturales, a quibus homo sic movetur ut etiam se moveat. ARTICULUS IV. De medo quo voluntas movetur, an li­ bere, vel necessario ? D. Th. Q. 10. q. 10. a. 1. 0. — Dico 1°. Voluntas movetur ad aliquid, seu appetit aliquid naturaliter et necessario necessitate spe­ cificationis. ibid. — Prob. In omnibus ea quæ non perse nec naturaliter insunt, reducuntur in aliquid quod per se et naturaliter inest sicut inpriinum : atqui in voluntate reperiunlurvcri motus qui non perse nec na­ turaliter insunt, ut sunt motus liberi ·. ergo r>t in voluntate motus qui perse et natura­ liter illi convenit, in quem ii motus liberi reducuntur et in quo fundantur ut in pri­ mo. Min.patet. Prob. maj. 1° quia natu­ ra est primum in omnibus ; ‘2° quia in om­ ni rerum ordine varium et mutabile proreilit ab uniformi et immutabili, alias pro­ cederetur in infinitum. Ergo. ibid. — Confirmatur. Principia cogni­ tionis intellectualis sunt naturaliter nota : ergo principium motivum voluntariorum oportet esse aliquid naturaliter voliiuin. Q. 1-2. dc verit. a. 5. — Dupliciter ita­ que considerari debet voluntas, ut in dis­ seri. præccd. diximus : 1" ut natura ‘2° ut talis natura, scilicet libera. Ut natura ap­ petit naturaliter et necessario bonum sibi conveniens, sicut quælibel natura creata. Ut autem talis natura, non necessario, sed libere movetur. Petes quid voluntas naturaliter et ne­ cessario appetat l Hiccit. — ll. Appetit 1° naturaliter ct necessario quoad specificationem bonum ui communi, quia est ejus objectum ; po- 123 tentia autem naturaliter tendit in snmn ob­ jectum , ita ut non possit onpositmn; 2® ultimum finem se·» beatitudinem sidi com­ muni notione appreheiisam, quia sic se ha­ bet ultimus (inis in appetibilibus sicut pri­ ma principia in speculabilibus, intellec­ tus autem cognoscit naturaliter prima principia. Ergo voluntas vult naturaliter ultimum finem. Adde quod in opposito tam boni in communi quam beatitudinis in communi, nulla possit apprehendi ra­ tio boni. Quantum ad bona particularia , videtur quædam difficultas propter diversos Auc­ toris textus in specie sibi contrarios. Dicit enim in hoc art. 1 o : « Naturaliter homo » vult, non solum objectum voluntatis, sed » etiam alia quæ conveniunt aliis potentiis, » ut cognitionem veri, quæ convenit intel­ )> lectui, et esse, ct vivere , et hujusmodi » alia quæ respiciunt consistendam natura­ » lem; quæ omnia comprehendunt uj sub υ objecto voluntatis, sicut quædam parli» cularia bona. » Articulo autem sequenti o, dicit : « Alia quælibet particularia bo­ » na, in quantum deliciunt ab aliquo bono, )) possunt accipi ut non bona, et secun­ u dum hanc considerationem possunt re­ » pudiari, vel approbari a voluntate. Hæc autem apparenter contraria conci­ liantur dicendo S. Doctorem a. i loqui de cognitione veri, esse, vivere et similibus bonis particularibus secundum se ct ra­ tione sui : sic enim nihil habent mali cum sint perfectiones simplices quas melius est habere quam non habere. Articulo autem secundo loquitur de illis ratione adjuncti, nam cognitio veri propter laborem discen­ di displicere potest,similiter esseet vivere propter quædam incommoda eis annexa, ita ut connu opposita possint per accidens appeti. Et hoc est discrimen notandum inter bonum in communi et beatitudinem sub communi ratione beatitudinis ex una par­ te , et bona particularia ex altera, quod tam boni in communi quam beatitudinis in communi nunquam oppositum possit appeti, sive per se, sive per accidens, quia in hoc opposito nunquam potest esse etiam per accidens apparentia boni : at bonorum particularium, ut vitset existentiæ, potest per accidens appetit oppositum ut palet m desperantibus qui appetunt mori, quia io 124 DISSERT. III. ART. V. morte et non esse potest per accidens ex- I lapidis. Idem dicendum de motibus prii& cogitari quædani ratio boni, ut non esse primis in quibus defectu perfect® ativti· miser. Et ratio hujus discriminis est quod tentiæ ct judicii objectum repriseiiUtw et bonum e* beatitudinem in communi ve­ bonum sine admixtione mali. Ibid. α. 5. 0. Dico 4°. Qlia«O illa quæ naturaliter vult, ut dictum runt ejus impugnatores ; (de ea enim hic ut : atqui hoc est unicuique rei naturale, agi nemo ambigere potest ), quamque lon­ quod Deus in eo operatur, ut S. Aug. di­ ge a vero absunt qui hanc sententiam S. nt contra Faustum, c. 26. ergo voluntas Doctori abjudicare conantur. Dem invicte rx necessitate vult omne illud ad quod a probatam suppono ex Philosophia, ubi de Deo movetur. Præmotione physica, ad quam lectorem Ibid. ad. 2. — 1Ï. quod naturale est remitto, sicut ad ea quæ dixi in 1 p. di‘inicuique quod Deus operatur in ipso ut sert. de divinis Decretis, et ea quæ dictu­ sit ei naturale : sic enim unicuique conve- rus sum de Gratia. nit aliquid. secundum quod Deus vult quod ARTICULUS VI. ei conveniat. Non autem vult quod quid­ Dc aliis actibus elicitis voluntatis. quid operatur in rebus sil eis naturale , D. Th. a. Q. 11 ad 16. puta quod mortui resurgant, sed hoc vult unicuique esse naturale ipiod potestati di­ $ L— Fruitio. D. Th. Q. 11. vin® subdatur. ibid, ad 5. — Obj. 5°. Possibile est quo Quamvis intentio procedat fruitionem, posito non sequitur impossibile : atqui se­ prius tamen Auctor agit de fruitione, quia quitur impossibile si ponatur quod volun­ est de fine simpliciter, intentio autem est tas non velit hoc ad quod Deus eam mo­ de fine in ordine ad media. vet; quia secundum hoc operatio Dei esset Q. 11. a. 1 0. — Nomen fruitionis a inefficax : non est ergo possibile volunta­ sensibilibus fructibus derivatum videtur. tem non velle hoc ad quod Deus eam mo­ Fructus autem sensibilis duo importat pri­ ret; ergo necesse est eam hoc velle. mum. suavitatem qua delectat ; secundum, U. quod si Deus movet voluntatem ad quod sil ultimum quod cx arbore seu agro aliquid, impossibile est huic poni quod vo­ expectatur, seu quod finit el coronat labo­ luntas ad illud non moveatur, id est, non rem el culturam. potest simul stare quod Deus voluntatem Ad fruitionem tres actus concurrunt, moveat ad agendum et ipsa non agat ; non scilicet possessio "boni, ejus amor, ct quies lamen est impossibile simpliciter, quia sub seu delectatio de illo. In hac delectatione ipsa motione servat potentiam non agendi : videtur essentialiter sita fruitio, in posses­ unde non sequitur quod voluntas a Deo sione autem et amore causaliter tantum ct ex necessitate moveatur ; sed ut dicit idem prosuppositive ; nam qui amat et non pos­ S. Doct. q. 6, de Malo, a. unico, ad 5 : sidet, non potest dici fruens, neque qui • Deus movet quidem voluntatem immuta- amat ct possidet, sed de re amata et pos­ » biliter propter efficaciam virtutis moven- sessa non delectatur, ut patet in co qui » tis, qu® deficere non potest, sed prop- amat et possidet potionem amaram de qua » ter naturam voluntatis motæ, quæ indif- non delectatur, non dicitur ea frui. — » ferenter se habet ad diversa, nor. induci- Hicq. 4. a. 5. 0.—Unde definitur fruitio: • tur necessitas, sed manet libertas. Sicut Jucunda quies amantis in re possessa. • etiam in omnibus providentia divina inHicq. 11.a. 1. 0.— Hinc sequitur frui­ • fallibilitcr operatur, et tamen a causis tionem esse actum potentiæ appeti tivæ, tum » contingentibus proveniunt effectus con- quia delectatio est aclus potentiæ appeti­ • lingentes, in quantum Deus omnia mo- tivæ, cum ipiia fruitio est de fructu qui, » vet proportionaliter, unumquodque se- ut dixi, est quid ultimum expectatum; hoc » eundum ?i:um modum. » Idem docet i autem est finis qui est objectum voluntatis. ibid, ad 5. — Fruitio proprie et secun­ p. q. 19. a. 8 ; q. 22, a, 4 : et alibi. Totum hunc articulum, qui est apud dum completam suam rationem est tan­ Auctorem quartus præsentis quaestionis tum de fine ultimo, minus proprie et se deliro®, ferme de verbo ad mrbum ex- eundum incompletam suam rationem, de |2β DISSERT. 111. ART. \ I. fine nnn ultimo. Ratio prima·partis,quia I § III. —Consultatio, consensus, judiciumd, cretivurn et electio. D. Tb. QQ. 13, i; appetitus non quiescit simpliciter nisi in ct 15. ultime fine; qnandiu enim aliquid expecPosita intentione efficaci tinisaswquin tatur non plene quiescit, sed anhelat do­ nee ad illud pervenerit. Ratio secunda· di, intellectus inquirit de mediis, partis est, quia fructus a quo dicitur frui­ tioni congruis; etb:cactus, qui estprin; tio, ut diximus, duo importat, quod sit circa media, dicitur consultatio.· hunc■ ultimum et quod quadam suavitate ani­ quilur ex parte voluntatis consensus, qi» mum quietet. Quod autem non est ultimum mediorum propositorum utilitatem appr simpliciter, sed respectu aliquorum tan­ bat, vi cujus movetur intellectus ad dk< tum, licet non simpliciter quietet appeti­ nenda quæ media sint aptiora et præ ah. tum, potest tamen habere aliquid quod de­ assumenda, qui actus dicitur Judicii-!·, lectet, ut v. g. medicina sapida, et ita esse discretivum, et est quasi conclusio re­ ex illa parte aliquo modo objectum frui­ sultationis, ad quod sequitur electio. I) tionis. I consultatione, consensu et judicio disen Ibid. a. 4. 0.—Item, quia finis duplici­ tivo nihil occurritspeciale dicendum, qui ter haberi potest, imperfecte, quando ha- | dam vero de electione. betur in intentione tantum, et perfecte, I Electio definitur ab Aristotele, 5 Ethc quando habetur in re. Fruitio perfecta est Appetitus præconciliati. Ex qua defini­ ultimi finis realiler habiti; imperfecta, fi­ tione sequiturhæc altera : Acceptatioi\d creliva unius medii præ alio ad fine nis ultimi habiti in intentione tantum. consequendum. $ II. — Intentio. D. Th. Q. 12. 2· 15. a. 1. 0. — Est substantialiter a tus voluntatis includens et prosuppont·:· Intentio est desiderium efficax finis per actum intellectus : quia actus qui ab a! media assequendi; per quod distinguitur dirigitur, licet sit formaliler a diriget:a simplici volitione, de qua in proceden­ ut a forma extrinscca, sicut imperium ttibus, quæ est nuda complacentia boni forma extrinseca actus imperati, substa· sine ordine ad media. tialiter tamen est in potentia quæ din. Q. 12 a. 1. 0. — Est actus voluntatis, tur, cum ab ea eliciatur : atqui voluntas.1: quia intendere, ut ipsum nomen sonat, est electionem dirigitur ab intellectu propo­ tendere in aliquid : in aliquid autem tendit nente objectum voluntati : ergo electior· et movens et mobile, sed quod mobile ten­ substantialiter actus voluntatis includudat in aliquid provenit a movente; unde et prosupponens actum intellectus. Cwi intentio primo et principaliter pertinet ad I firmatur. Objectum electionis est bonu: id quod movet in finem. Subsumo : atqui utile, sola autem voluntas versatur ciro voluntas movet omnes alias vires animae in bonum : ergo. | ibid. a. 5. 0. — Observat apposite liit finem , ut diximus supra : ergo intentio II proprie est actus voluntatis. doctiss. Sylvius, quod quamvis omnis ac­ Ibid, a 2. 0. — Est finis ultimi et non tus voluntatis prasupponat actum intellec­ ultimi : quia intentio respicit finem ut est tus, specialiter tamen S. Th. dicit hic dt terminus motus voluntatis : terminus au­ electione, quod sit formaliter rationis sci­ tem motus vel est ultimus simpliciter in licet dirigentis, et q. 22 de Verit. a. 15, quo ultimo quiescitur, et est terminus to­ quod sit voluntatis non absolute, sed cum I tius motus; vel est terminus medius, qui, ordine ad rationem ; quia in electione ma­ licet sit principium unius partis motus, nifestius apparet id quod est proprium ra­ est tamen terminus seu finis alterius; si­ tionis, scilicet unum alteri conferre el precut in motu quo itu- de A in Cper A, C ferre. est terminus ultimus, A terminus, sed non Electio non est de fine, ut finis est, sed ultimus; etutnusque potest esse intentio. tantum de mediis · quia illud cadit sub Et hæc ùe trimis actibus voluntatis circa electione quod se habet ut conclusio in finem , scilicet de simplici volitione, frui­ syllogismooperabilium ; consequiturenim, tione et intentione. Nunc de actibus tum ut dictum est, judicium practicum seu dievoluntatis cum intellectus circa media. cretivurn, quod est sicut conclusio consul· DE ALTIS ACTIBUS ELICITIS VOLUNTATIS. tifleni» in syllogismo operativo : atqui fi­ deae apud Poetam : rideo metiora, pronis in operabilibus non se habet ut con­ boque, deteriora sequor. Suppono 2° voluntatem po«se eligere clusio, «ert ut principium : ergo. Insupei electio, ut dixi ex Aristotele , æquale aut minus bonum mediate, mo­ tsl appetitus prœconciliati; atqui non est vendo scilicet intellectum, ut nova mo­ consultatio de fine, sed de mediis : non tiva, novas rationes inquirat, quibus ves­ enim medietis consultat an infirmus sit sa­ tiatur de novo objectum ut convenientius nandus, sed quibus remediis sit sanandus. ac melius appareat. Difficultas est igitur, an, propositis Ibid.—Dixi, finis ut finis est : quia si «innatur finis ut medium ordinatum ad duobus bonis, non solum secundum se alium finem , poterit de illo ut fine mate­ ct in communi aequalibus seu inæqualirialiter et medio formaliter dari electio ; I ibus,.sed practice et secundum ultimum sicut m speculabilibus potest dari discur­ dictamen seu judicium discretivum propo­ sus circa principia quatenus sunt conclu­ sitis ut talibus, possit voluntas, non retrac­ siones superiorum principiorum, ut con­ tato judicio, ncc novo molivo apposito pro tingit in scientiis subalternis quarum prin­ sua libertate, æquale aut minus sic prac­ tice judicatum eligere? Ulrinque disputa­ cipia sunt conclusiones subalternantis. Dices. Electio est acceptatio unius præ tur probabiliter. Sententia negans est com­ altero : atqui id potest esse circa fines si­ munior inter Thomistas, et videtur confor­ cut circa nedia, ut dum quis , propositis mior nostro Auctori. Unde Dico. Quamvis simpliciter et absolute duobus finibus non subordinates, v. g. fe­ licitate ætci na et voluptat ibus sæculi, unum voluntas pro sua libertate possit ex duobus bonis aequalibus vel inaequalibus æquale præ alio acceptat .· ergo. Ibid, «d 2. — R. N. min. Ad Prob. N. vel minus eligere, id tamen facere non po­ ejus suppositum. Quia, in casu proposito, test nisi mutato judicio practico et propo­ isti duo fines non proponuntur ut habent sito novo molivo, quo unum magis emineat rationem finis, sed mediorum in ordine et judicetur hic et nunc melius et conve­ ad linum ultimum finem sub communi ra­ nientius. Hocque sensu verum est quod tione beatitudinis apprehensum; ultimus electio sit semper de meliori. Deducitur hæc conclusio ex Auctore enim finis unus est lanium, ut sup^i dic­ tum est : unde ubicumque occurrunt plu- hic a. 6, ad 5, ubi totam rationem eligendi resfines, inter eos potest esse electio se­ unum pro alio reducit ad diversam consi­ cundum quod ordinantur ad ultimum fi­ derationem, qua fit ut unum prxemineat et sic flectat voluntatem, his verbis : Nihil nem. Ibid. a. 2. 0. — Electio non convenit prohibet, si aliqua duo æqualia propo­ brutis, quia electio regitur judicio et col­ nantur secundum unam consideratio­ latione unius præ alio, bruta vero aguntur nem, quin circa alterum consideretur aliqua conditio, per quam emineat ei instinctu determinato ad unum. Ibid. o. 5. o.— Neque est de medio im­ magis flectatur voluntas in ipsum quam possibili , quia electio est de medio in or­ in aliud. Prob. Voluntas non fertur in aliquod dine ad finem consequendum, impossibile bonum nisi trahatur et allidatur ab illo; artem non est consecutivum finis. bonum enim comparatur ad voluntatem IV. — Utrum e duobus bonis voluntas pos­ tanquam movens ad mobile, et motio boni in voluntatem est melaphorica, scilicet tra­ tit eligere minus vel aequale! hendo et alliciendo : ergo non potest ferri Suppono 1° quod id quod est secun­ in imum pro alio nisi ab illo alliciatur et dum se et absolut·* minus aut æquale bo­ attrahatur pro alio. Subsumo:atqui quod num . imo et quod tale judicatur judicio unum trahat et allidat pro alio non potest epeculalivo et in communi, possit praeeli­ esse nisi quia pro alio, judicatur comegi; uuia voluntas non est de his quæ sunt niens et bonum; sola enim convenientia itu woicantur bona secundum se et in seu bonitas proposita per intellectum, eat eoo anum . sed de his quæ nobis hic et nunc motivum voluntatis : ergo voluntas noi luiMrtxnlari proponuntur : unde illud Me­ uotest ex duobus minus aut æquale eiqp- 1*28 DISSERT. Ill ART. VI. n». nisi indicetur practice melius et con- | ditur ratio electionis sic facta?; quour.* vemennus. contingit quando eligitur inajns borna Confirmatur. Voluntas non potest ex quod ex meritis sufficienter movet vtfe duobus bonis propositis unum præ alio eli­ talem. Unde τό quia cult, in electionec gere, nisi intellectus judicet esse præeli- noris vel æqualis boni, concurrit tanquz gcndum; est enim voluntas, ut jam toties motivum ex parte objecti. Et hoc ita it· diximus, potentia cæca sequens dictamen rum est, quod si interrogetur quis, qmrationis, et tendens in objectum prout ipsi minus bonum prae majori eligat, anti*!: ab intellectu proponitur . atqui intellectus inter æqualia, allegabit pro ratione et m. non potest judicare unum e duobus esse tivo, quia volo. Ergo habet pro ratione* praeeligendum, nisi in quantum judicat motivo eligendi suam libertatem et sur melius et convenientius, quia tota ratio beneplacitum, quod uni applicat et non· eligibilitatis est bonitas et convenientia; teri : et ita intelligitur commune dictum et sicut non posset judicare esse absolute Stat pro ratione voluntas. Hac explia eligendum, nisi judicaret esse absolute bo­ tione posita, hæc quæstio forte vidébile num et conveniens, ita non posset judicare multis de nomine. Interim tamen esse praeeligendum, nisi judicaret melius Solvuntur objectiones. et convenientius : ergo voluntas non po­ test e duobus unum præ alio eligere, nisi Obj. Voluntas circa quæcumque bos intellectus judicet esse melius et conve­ particularia et limitata, est libera tamquo.· nientius. exercitium quam quoad specifications Dice». Ut voluntas unum præ alio eli­ solum enim circa bonum et beatitudine gat, non indiget majori motivo seu deter- in communi neccssitatur quoad spécifiaminativo ex parte objecti, sed sufficit quod tionem, et circa Deum clare visum, quoad sibi proponatur ut bonum in quod feratur, exercitium et specificationem : atqui quan­ si velit ; sicque pro sua libertate, et quia tumvis e duobus bonis squalibus vel invult, ad illud fertur et determinatur. squalibus intellectus judicet practice mu Sed contra, et aperitur æquivocatio in melius, istud tamen remanet bonum p.u: qua hallucinantur adversarii. Dato non culare et limitatum : ergo circa istud vo­ opus esse majori motivo intrinseco ex parte luntas remanet libera, sicque potest illud objecti, id est quantum ex ejus meritis in­ non eligere et aliud minus eligere. trinsecis, quia supponitur minus bonum B. in casu posito equidem voluntate absolute, opus est tamen ut adjuvetur mo­ esse liberam, et quodeumque bonum sive tivo extrinseco, ut judicetur hic et nunc majus, sive minus, sive æquale posse eli­ præ alio conveniens et eligendum : et hoc gere, quia potest mutare judicium istud ipsum est quod dicitur : Quia vult : non practicum, applicando intellectum ut in­ enim τό quia vult se tenet tantum ex parte quirat nova motiva, novas rationes, qui­ agentis et voluntatis, ut falso arbitrantur bus minus bonum aut æquale judicetur adversarii, sed etiam ex parte objecti etmo- convenientius, quod facere non potest circi tivi, ita ut voluntas assumat pro motivo Deum clare visum, neque circa bonumsco eligendi unum præ alio exercitium suæ li­ beatitudinem in communi, quæ nullo mo­ bertatis , quod uni præ alio applicat. tivo vestiri possunt quo appareant minus Cum enim dicitur voluntatem eligere mi­ convenientes. Unde D. consequens argu­ nus aut æquale bonum quia vult, si τό ment i : ergo voluntas potest melius non quia vult explicaret tantum causam agen­ eligere , et minus eligere , mutato judicie tem, nihil speciale diceretur pro electione practico, C. eo remanente, iN. minoris aut æqualisboni, siquidem id etiam Inst. I». Voluntas non sequitur nere?· interveniat in electione majoris boni et in sario judicium praticum, aliuquin non mi­ omni actu voluntatis; nullum enim actum neret libera : ergo etiam illo stante pote«t elicit voluntas, n»i quia vult, τό quia quod voluerit eligere. vult dicente causam agentem. At cum vo­ B. D. ant. Voluntas non sequitur ne­ luntas eligit minus aut æquale bonum, re­ cessario judicium practicum, nécessitât* licto meliori aut aequali, quia vult, τό quia absoluta et antecedente, C. necessitate hivult spectaliter se habet, et per illud red- pothetica et consequente, (V. Ex suppo·»- 129 DE AI .IIS ACTIBUS ELICITIS VOLUNTATIS. done cnim quod voluntas libero velit per­ variæ circunistantiæ occurrentes, sive tan­ manere hoc judicium quod mutare potest, dem ex ipsa experientia libertatis quam po­ necessitatin'illud sequi; sed ista necessi­ test velle circa unum exercere potius quam tas, cum ab ipsa voluntate descendat, non circa alterum, ita tamen quod ipsa liber­ officit ejus libertati Unde, facta illa sup­ tas seu beneplacitum non <·· teneat tantum positione , voluntas potest aliud eligere in cx parte principii effectivi electionis, sed sensu diviso, non in sensu composito, quia etiam cx parte objecti et motivi alli ­ non potest simul stare judicium practicum cientis, ut dictum est. Nec obstat quod de melion bono cum electione minoris. iste famelicus sic fame urgeatur, ut ab esu Inst. 2°. Ista necessitas non provenit ex diu non abstinebit; citissime enim fit ista objecto quod est bonum particulare , ne­ consideratio. que ex suppositione finis, quando non est Inst. 5°. Eadem est ratio de electione tantum unicum medium, neque cx natura mediorum ac de intentione finis : atqui vo­ voluntatis quæ ex se est indifferens et li­ luntas ex duobus finibus potest minus bo­ bera : unde ergo oritur? num assumere, v. g., matrimonium præ Λ. Oriri ex modo naturali agendi volun­ religione : ergo. tatis, quæ cum sit potentia cæca, sequitur B. D. min. Potest assumere minus bo­ dictamen intellectus objectum proponen­ num absolute et secundum se, C. minus tis. Unde sicut non potest ferri absolute bonum judicatum practice tale jV.Non enim in bonum, nisi proponatur, ut tale a ratio­ assumit matrimonium præ religione, nisi ne , ita non potest ferri in unum præ alio, quia judicat illud esse sibi convenientius. nisi proponatur a ratione eligendum el con­ Inst. tandem. Deus ipse eligit minus bo­ veniens præ alio. num relicto meliori, etiam stante judicio Inst. 5°. Voluntas potest ferri in id om­ et cognitione practica melioris .· ergo et nos ne quod habet rationem boni utilis : atqui id possumus, quia nostra voluntas est par­ medium æquale aut minus bonum habet ticipatio divinæ voluntatis; et si Deus, qui rationem utilis, nec illam amittit cx con­ semper prudentissime agit, id possit, a for­ sortio melioris aut æqualis : ergo. tiori nos qui sæpe imprudenter agimus. Λ. D. maj. Voluntas potest ferri abso­ Prob. ant. Deus eligit hunc mundum, cum lute in id omne quod habet rationem boni posset longe meliorem, videlque omnes utilis, C. comparatione facta cum meliori rationes quibus moveri posset, si vellet, ad autæquali, N. Quia sequi debet dictamen meliorem ergo. rationis, el illud praefigere quod ratio dic­ B. D. ant. Deus eligit minus bonum cx tat esse praefigendum, alioquin non foret parte rei eleclæ, seu intrinsecæ bonitatis, appetitus rationalis. C. ex parte motivi eligendi, N. Quamvis Inst. 4°. Si famelico proponantur duo enim iste mundus sil ratione suæ inlrinsepanes omnes omnino el in omnibus æqua- cæ bonitatis minus bonum quam alii muti les, vel unum eliget, vel utrumque , di (pios Deus posset el potuisset creare, es t ici neutrum : si primum , habemus in­ tamen melius et convenientius ex parte tentum; secundum non potest, quia, ut motivi, quod motivum est ipsa sua libera supponitur, non permittitur illi utrumque litas et gratia quam applicat huic mundo, assumere, sed unum tantum. Tertium est el non alteri : qua applicatione fit quod [Horsus improbabile, foret namque plane in ordine eligibili minus præemineat alte­ ridiculum quod iste famelicus neutrum ac­ ri, secundum se meliori. In his enim quæ ciperet , ex eo precise quod uterque sit ex libcralilale et gratia fiunt, ipsa gratia æque bonus, et sic sua fame pereat : ergo. seu quia vult se tenet ex parte objecli seu R. quod in isto casu , vel iste famelicus motivi, ut dictum est. Posset etiam negari consequentia; quia subito famis impetu absque rigorosa elec­ tione et deliberatione in unum feretur ; vel differt voluntas divina a nostra, quod nos­ «i deliberate agal, voluntas applicabit in­ tra supponat bonitatem in rebus et ab ea tellectum ad investigandum in uno aliquam moveatur; voluntas autem Dei non suppo­ rationem boni el commodi qua alteri pre­ nit bonitatem in rebus, sed facit eas eli­ eminent, sive ex parte qualitatum intrinse­ gendo et diligendo unde eas non eluit carum alterutrius, sive exmotivis, ut sunt quia sunt magis vel minus bon® , sed c 9 Blll. t IV. V f Μ. <60 DISSERT. III. ART. VI. contra sunt magis vel minus bonœ secun­ I et passionem esse in eodein subjecto, use» dum quod eas magis vel minus diligit. i autem passivum non esse In voluntate,co> Petet an, supposita efficaci intentione sequenter usum activum non esse actus finis, si unum occurrat medium ad illum voluntatis, quia actus a voluntate elicita j obtinendum, voluntas ad ejus electionem ' in ea subjectatur. /·. assumptum nccessitetur? rum duntaxat de actione formaliler tn> · Λ. Qui vult efficaciter finem necessita- seunte, non vero de actione virtualilerl. turad eligendum unicum medium, eo sci­ tum transeunto, qualis est usus activus. licet tempore quo finis est per illud obti­ Ibid. a. 5. 0. — 2° Videtur pariterw· nendus; quia volitio efficax finis est volitio tum usum activum proprie loquendo nc·: illum obtinendi per media : atqui finis ob­ versari circa finem; quia usus, seu uti,(t tineri nequit per media nisi sint volita: er­ citur ab utili et circa utile versatur, qw· go qui vult efficaciter finem necessitatin' tenus applicatur in ordine ad aliud :ϋώ velle media, hoc vel illud si sint plura; is­ autem non est finis, sed medium ad fine, ' tud autem si sit unicum. Insuper voluntas ct ideo dicimur frui fine et uti inediis. non potest velle efficaciter impossibile : aliqualis difficultas est an distinguatur 2 ! ' vellet autem efficaciter impossibile, si vel­ electione; pro cujus resolutione Dico. Usus activus est actus distinet» ' let efficaciter finem et non vellet medium sine quo finis obtineri nequit. ab electione. Est aperte S. Th. hic a. 4 0, ubi dicit Dixi, pro eo tempore quo finis est per illud medium obtinendus : quia quis po­ Usus sequitur electionem ; et ad 1, φι test efficaciter intendere finem, absque eo sit mediusintcrelectionem et exerciliur. quod velit actu unicum medium quousque Prob. ex ejusdem S. Doctorisprinci} estexeeutioni mandandum pro actuali finis a. 4, cit. ubi dicit voluntatem haberedu· ; consecutione; sufficit enim ad efficaciam plicom habitudinem ad volition .· unam* intentionis velle in confuso quæcumque eundum quod volitum est quodammodo 1: fuerint necessaria ad ejus consecutionem. voluntate per quamdam proportionem < 1 Unde qui vult efficaciter sanitatem, ct vi­ affectum ad illud ; sed sic voluntas non Li-1 det eam non posse obtineri nisi per mem­ bet finem nisi imperfecte, scilicet afferto bri abscissioncm, potest divertere cogita­ et in intentione tantum. Aliam habitudi­ tionem ct suspendere volitionem hujus me- I nem habet ad volitum, secundum qu» dii quousque est exeeutioni mandandum : tendit actu ut habeat ipsum realilcr, qmd quod si tunc refugiat, convincitur resilire est perfecte habere illud. Ad primamb1· ab intentione efficaci sanitatis. bitudinem , quæ est in ordine intentions adverte etiam quod hæc necessitas, cum spectat electio; ad secundam, quæ estin sit hypothetica ct conditionalis, nempe ex ordine exeeutionis, spectat usus. Ex qu suppositione intentionis finis quam volun­ principio duplex argumentum formo iii tas, (piando vult, potest tollere, non offi­ probationem conclusionis. Primum.Actuciat libertati requisilæ ad merendum vel | conjungens voluntatem cum volito affec­ tive tantum ct in ordine intentionis, «! demerendum in hac electione. distinctus ab actu conjungente voluntatem ç V. —Unis. D. Th. Q. 16. cum volito realiter et in ordine cxeculio9. 16. n. 1.0. — Usus inter v.trias ac­ nis atqui electioconjungitvoluntatcmiiin ceptiones hic sumitur prout dicit applica­ volito affective tantum et in ordine inten­ tionem alicujus rei ad aliquam operat o- tioris; per cam enim completur ordo in­ nem. Applicatio activa,seu exparte poten­ tentionis, usus vero conjungit reaHtcrcl tial applicantis, dicitur usus activus. Appli­ in ordine exeeutionis .· ergo. catio passiva, seu ex parle rei applicat®, Secundum argumentum ex posito S dicitur usus passivus. De usu activo hic Th. principio. Electio versatur circa me­ agitur. dium in ordine intentionis, ut est futurum ibid. —Et 1’ v idcturcertum esse actum ct effectus finis. Usus activus versatur circi voluntatis : quia proprium munus volun- idem medium in ordine exeeutionis,ut est taus est applicare ct movere c.Tlera* poten­ præsens et causa efficiens finis habiti in re. tias ad suas operationes. dicas actionem Eimo isti duo actus versantur circa ohjjcll DE ACTIBUS formaliter distincta, licet sit materialiter | idem. Subsunto : atqui actus essentialiter | distinguuntur penes objecta formaliter dis­ tincta : ergo. Oonfrmatut Ubi est nova et distincta difficultas, ibi requiritui novus et distinc­ tus actus .· utqiii in exeeutione, nova, dis­ tincta et longe major difficultas reperitur quam in electione, ut omnibus pervium est; quot sunt enim qui facile eligunt et in exerutionc deficiunt ! Quædam quæ objici possunt facile sol­ vuntur ex dictis; alia pauca sunt levis mo­ menti : vide si lubet in nostro Gonet. disp. H, a. 1. ARTICULUS VU. Dt actibus imperatis. 1). Th. Q. 17. jl. — Utrum detur in homine imperium res­ pectu sui et suarum operationum? Quæstio non est, ut palet cx titulo, de imperio quod dicitur politicum, quo rex vel superior imperat suis subditis, sed de imperio quod dicitur monasticum, quo ho­ mo «ibi ipsi et suis potentiis imperat, quod­ que definiri potest: — q. 17. a. 2.0. —./ic­ tus ordinans aliquem ad aliquid agen­ dum cum quadam intimativa motione. Illud negant Snares, Vasques ct quidam alii, pulantque sufficere judicium præcedenset regens electionem. Affirmant Tho­ miste cum pluribus aliis, cum quibus Ibid. a. 5. ad 1. ct per tot. Q. inf. q. 37. ».6.2.2. q. 85. a. 1.—Dico. Datur in ho­ mine imperium respectu suarum potentia­ rum. Prob. Prater electionem datur in volun­ tate u«us activus, ut probavimus Jj praece­ denti : ergo prater judicium regens elec­ tionem,debet dari alter actus in intellectu regens usum et exccutionem, qui dicitur imperium. Patet consequentia, quia vo­ luntas nunquam operatur sine directione intellectus. Respondent adversarii ad directionem mus et exeeutionis sufficere judicium præredens elec*ionem, continuatum usque ad exeemionen ,· e· hoc est præcipuum ipsorum fundamentum,quod multipliciter convelli­ tur el simul confirmatur conclusio. Unde Contra 1°. Ideo ponitur usus activus distinctus ab electione, quia in usu est no­ va difficultas qu® indiget distincto actu et 151 IMPER ATIS. distincto conatu : atqui ad istam novam difficultatem non solum opus est novo co­ natu ex parte voluntatis, sed etiam novo actu ex parte intellectus judicante, ordi­ nante, disponente exeeutione” . Multi enim bene judicant de eligendis, qui agendo ma­ le præcipiunt, et in exeeutione deficiunt, quia instante exeeutione exurgunt difficul­ tates, tædia, labores, impedimenta tam ex parte potentiarum exeeutivarum quam ex circumstantiis occurrentibus, ad quæ vin­ cenda opus est quandoque vnriarepræconciliata, uti temperamento, adbibere majo­ rem conatum, industriam, perseverantiam, patientiam exercere; quæ omnia plerum­ que non potuerunt antea praevideri, et si prævisa fuerint, nunquam tamen ita mo­ vent sicut quando sunt praesentia ; et cum rationabiliter fiant, non impetu naturæ, si­ cut in brutis, præter judicium regens elec­ tionem, indigent alio tribunali seu judicio in quo ultimo ipsa exeeutio secundum ul­ timam individuationem ct occurrentes cir­ cumstantias ordinetur, atqui finali ter dica­ tur : Fac hoc tali vel tali modo. 2° Ideo usus activus distinguitur ab elec­ tione, quia electio respicit medium in or­ dine intentionis et ut futurum, usus autem respicit in ordine exeeutionis et præsens seu hic ct nunc ponendum ; unde respi­ ciunt objecta formaliter distincta : atqui actus intellectus dirigentes hos actus vo­ luntatis habent idem objectum ac isti vo­ luntatis directi : ergo. 5° Ut id quod princeps seu superior in­ tendit mandetur exeeutioni, non sufficit quod judicet id esse faciendum, sed opus est ut jubeat fieri, alioquin infectum ma­ nebit. Ergo imperium distinguitur a judicio. Solvuntur objectiones. Obj. Imperium non requiritur ut moveat alias potentias, neque quoad exercitium neque quoad specificationem. Ergo estsuperfluum Prob. ant. Non quoad exerci­ tium, quia primum movens quoad exerci­ tium est voluntas, ut dictum est ; non quoad specificationem, quia operationes sufficien­ ter diriguntur quoad specificationem per consultationem et judicium præcedens elec­ tionem; non enim istud judicium projionit tantum media ut eligenda seu ut congrua, sed etiam ut exequibiiia quo modo, quo 9. V DISSERT. HI. ART. VII. 159 ordine , quo tempore execution! mandan­ moveatur et dirigatur ab Intellectu,n ·-; ' da : ergo. est necesse quod cognoscat, sedinlelk B. N. ant pro utraque parte. Ad pro­ tus cognoscit pro ipsa. Et ideo homo i», bationem prima: partis dicendum quod, peratsibi ipsi actum voluntatis, in qui. ex hoc quod voluntas sit primum movens tum est inlelligens et volens. quoad exercitium, sequatur quod sic mo­ Inst. 2°. Juxta S. Th. 2 2, q. 58, a. 1, rere per se primo illi conveniat ; sed id non sicut oratio est ad superiorem, imperii ohstal quin possit competere secundario et est ad inferiorem : atqui nemo potest m per participationem actui intellectus, sicut sum orare , quia nemo est sibi superi;: revera competit imperio ex efficacia et in­ ergo nemo potest sibi imperare, quia iit. est sibi inferior. fluentia electionis quam supponit. Ad probat ionem secunda: par t is ,N.ant. /L Permissa maj. N. cons. Dispar.h Hæc quidem assignata sufficiunt ad speci­ 1° quod intellectus imperans sit potenu ■ ficationem in ordine intentionis, at non in superior ad voluntatem cui imperat . ordine exccutionis ; ad eam enim requiri­ intellectus orans (est enim oratio am. tur quod proponantur media, non ut eli­ intellectus) non habetaliam potentiam s?.. genda, sed ut electa ; non ut excquibilia superiorem, cum sit omnium potenlianpostea, sed ut hic et nunc execution! man­ prima et suprema. 2° Orare est indigenti, danda ; non ut dicatur : Ι/oc est facien­ nemo autem dicitur indigere eo quod qdum tali modo, ordine et tempore, sed ut sibi praestare potest, sive per unam sio dicatur : Fac hoc hic et nunc tali modo per aliam potentiam. Permisi majorem, quiaS. Th.ibiloqi et ordine,- quousque enim intellectus sic dixerit et proposuerit, non dirigit sufficien­ tur de imperio politico, quod, propter ii ter exeeutionem , et electum manet infec­ obligantem et coercitivam, exigit distinc­ tum : sicut, quamvis subditnssciat superio­ tionem suppositorum ; secus imperium iL | rem judicasse aliquid esse faciendum hoc nasticum. Inst. o°. In brutis non datur imperium vel illo modo, hoc vel illo tempore , nisi accedat ejus imperium, non movetur ad ergo nec in homine. illud faciendum. Hic a. 2. «d 5. — B. N. conseq. Qui., Inst. d°. Frustra dirigitur imperium ad legitima foret, sequeretur quod etiam i; ; illum qui illud cognoscere non potest: at­ homine non daretur neque consultati;, qui voluntas, cmn sit potentia cæca, non neque judicium, neque usus activus, cc: potest cognoscere imperium; neque etiam in brutis non dentur. Disparitas est er. potentia executive, quia non sunt intellec­ quod bruta instinctu agant; unde,poiiu tuales : ergo. apprehensione et affectu objecti sensibili7L i° hac ratione probari, si quid pro­ in illud necessario feruntur. At homo l· bet, voluntatem in quocumque suo actu a here agit et ex propria directione, ideoqu nullo objecto per intellectum proposito indiget consilio, seu judicio diri^nteelee-1 posse moveri, siquidem illud non cognos­ tionem, et imperio dirigente executioner. I cat; quod tamen nemo admittit. $ II. — Utrum imperium sit actui ratiomi Hic. a. 5. ad 2.— /L 2° quod, UtVOlunvel voluntatis? | tas moveatur per imperium, non requiraturquod illud cognoscat perse, sed sufficit Hic a. 1. o. — Ex $ precedent! jam sa­ quod suppositum volens illud cognoscat tis apparet imperium esse actum intellec­ per aliquam potentiam:quia sicut in mem­ tus; ut tamen id manifestius fiat, ibid. — Dico. Imperium est subslan- | bris corporeis quodlibet membrum opera­ tur non sibi soli, sed toti corpori, ut ocu­ tialiter actus rationis , præsupposito actu lus videt toti corpori , ita est in potentiis voluntatis, in cujus virtute ratio movet ; animæ; nam intellectus intelligit non so­ per imperium ad exercitium actus. lum sibi, sed omnibus potentiis, et volun­ Prob. Imperare tria dicit : primum,or­ tas vult non solum sibi. sed omnibus po­ dinare eum cui imperatui·, ad opus facien­ tentiis : sicut ergo non est necesse quod dum et media hic et nunc exequenda ad jiedes videant ut dirigantur ab oculis, sed finem consequendum ; secundum, intimare oculi vident pro pedibus, ita. ut voluntas seu denuntiare opus faciendum, non indi- DE ACTIBUS artiro modo , dicendo : Hoc est facien- I dum,sed imperativo modo, dicendo : Fac hoc, tertium, movere ipsum seu potentiam cui imperslu»· ad operis exeeutionem. Atqui hæc tria sunt rationis, 1° Ordinare, est conferre seu comparare unum ad aliud, quod est proprium rationis, cum sit quid inlelligibile. Unde recte dixit Cajetanus hic : · Quidquid ordinis in naturalibus et -voluntariis est, a ratione proficiscitur, » et in illam resolvitur ; opus enim naturæ «est opus intelligent!® : et electiones in «quibus maxime apparet ordo , quia sunt • eorum quæ sunt ad finem propter finem, » a consilio proficiscuntur, ordinante hoc » ad illud. » 2° Intimare, seu denuntiare, est manifestare et loqui, quod etiam per­ tinet ad intellectum. 5° Quamvis voluntati perse primo conveniat movere , quia est primum movens ad exercitium , convenit tamen secundario et participative intellec­ tui ex actu praecedente voluntatis , quia virlusprioris actus remanet in actu sequen­ ti: unde, sicut in electione remanet aliquid de virtute actus concilii præcedenlis, sci­ licet ordo mediorum, ita in imperio rema­ net aliquid de virtute electionis , nempe efficacia movendi. Ergo imperium est ac­ tus rationis, præsupposito actu voluntatis, in cujus virtute ratio movet per imperium jd exercitium actus. 1MPERAT1S. 133 gis est imperare, consequenter ad eam potentiam pertinet lex ei imperium. l‘rob ant. 1° ex S. Scriptura,qu® nomine vo luntalis legem divinam explicat. Psal. 102: Notas fecit vias suas Moysi, filiis Israel voluntates suas. Psal. 12 : Doce me fa­ cere voluntatem tuam. 2° Ex jure If. de Conslil. principis,!. 1, dicitur: Quod prin­ cipi placuit,legis habet vigorem ; el alibi similiter. Ergo. Λ. N. ant. Lex enim est actus rationis, ut dicemus de Legibus , et ibidem ducet Auctor, Ad probationem ex S. Scriptu­ ra : Lex nomine voluntatis explicantur, vel quia est signum divin® voluntatis, vel quia voluntatem divinam supponit. Sed neque tantum nomine voluntatis exprimitur, sed etiam nomine judicii, eloquii el sermonis. Psal. 118 : Custodiam sermones tuos... In corde meo abscondi eloquia tua...Ju­ dicia tua non sum oblitus. Psal. 147: Non fecit taliter omni nationi, ct judicia sua non manifestavit eis. Unde ex S. Scrip­ tura erui non potest quod lex sil formali­ ter actus voluntatis, sed quod eam sup­ ponat , seu quod sit voluntas ordinata et dictata. Similiter ad jus, dicitur quod placuit principi habere vigorem legis, (pria ex voluntate principis originalur : aut lo­ quitur de objecto legis, non de ipsa lege; non enim quod placuit regi seu quod x «It rex est lex, sed objectum legis. Solvuntur objectiones. Obj. 2°. Ad eam potentiam formaliter Obj. lo.s.Tli. in capite hujus quaestio­ et substantialiter perlinet imperium , ad nis 17, Considerandum esi, inquit, de ac­ (piam perlinet dominium ; est enim domini tibus imperatis a voluntate,' et infra q. et superioris imperare : atqui dominium 71, a. 6, ad 2, dicit quod voluntas imperat formaliter perlinet ad voluntatem , quia omnes actus voluntarios. Similiter S. Aug. dominium est potestas libera ct sui juris, cl alii SS. Patres ascribunt imperium vo­ quæse movet prout vult; formalis autem luntati. Ergo. libertas el potestas sui juris est in volun­ In4. d. IS. q. 4. a. 1. quæsliunc. 1 ad tate : ergo imperium est formaliter actus 5. — Λ. has et similes auctoritates duplici voluntatis, licet directive sit intellectus. solutione excipi ex eodem S. Th. Prima Λ. D. maj. Ad eam potentiam perlinet est, quod in cis sit sermo de imperio late imperium ad quam pertinet dominium, ut et improprie sumpto pro quocumque mo­ movens precise, .V. dominium intimans et lente ad finem , sive ordinando et inti­ dirigens, C. Ad cujus sensum, D min. mando, s’ve null. Secunda , quod , si lo­ Dominium ut movens precise pertinet ad quantur oe imperio stricte sumpto, iulel- voluntatem , C. min. ut intimans et diri­ ligantur quod imperium sit voluntatis, non gens, N. min. et conseq. Dominium ergo formaliter ct substantialiter, sed causaliter non solum importat vim movendi, sed el originative, quia a voluntate participat etiam intimandi et dirigendi, quia non est vim movendi. dominium mere impulsivum, sed ration» /nst. Lex est formaliter voluntatis : ergo bile et ordinatum. Imperium autem perli­ tt imperium, Patet conseq. quia actus le- net ad potentiam ad quam perlinet domi- DE ACTIBUS IMPERATIS. DISSERT. III. ART. VII. muro, quoad vim intimandi el ordinandi, consequente ; Ii. voluntatem movere po. quia licet importet vim movendi ex volun­ tentias executives. mediante imagination tate, consummatur tamen in intimatione seu phantasia, qua ejus motio istis polenta j el ordinatione. intimatur. 2. 2. Q. 85. a. 1. ad 3· — Dftj. 5° Oli Inst. 1°. Chantas pertinet ad volunta­ tem : atqui charitas imperat aliis virtuti­ nis actus intellectus vel est simplex appubus etiarn intellectualibus, ut fidei : ergo. hensio, vel compositio seu judicium, vt, B. D. min. Charitas imperat aliis virtu­ discursus : atqui imperium non estsimpln tibus , imperio late et inadequate sumpto apprehensio, neque compositio, neque ds pro simplici motione ad finem, C. imperio cursus : ergo. i stricte et adæquate sumpto pro motione in­ /j. quod illi tres actus pertineant ad ra­ timata et ordinata, N. Imperat enim chari­ tionem speculativam; sed ulterius ad Ci­ tas sicut ipsa voluntas in qua est, scilicet lionem praclicain pertinet causare aliquid quantum ad id quod motionis est in impe­ per modum imperii vel petitionis. rio præsuppositive, non quoad id quod est Insuper dici potest imperium reductio in eo formale, scilicet intimativum et re- pertinere ad compositionem seu judicium, gulalivum ; sed hoc facit mediante actu illudque virtualiter aut eminenter conti· ' intellectus. I nere; qui enim dicit : Fac hoc, virtually Inferes. Ergo dum imperatur actus in­ et æquivalenler dicit : Hoc est libi facien­ tellectus, v. g. fidei, intellectus sibi ipsi dum; et vocatur a quibusdam judicu.t imperat, et sic est imperans et imperatus, practice practicum, ut distinguatur a judi­ quod videtur inconveniens. cio procedente electionem, quod, quainvu Hic a. 6. ad 1. — //. quod hoc modo I sil practicum respectu electionis, est tamen ratio imperat sibi ipsi, sicut voluntas movet speculativum respectu exceptionis. seipsam, in quantum scilicet utraque po­ tentia reflectitur super suum actum, el ex § III. — Quinam actus subjiciantur impai rationis ? ; uno ad aliud tendit : quando itaque cha­ ritas imperat late actum fidei, movet intel­ Hic 5’ ultimis art. — D1CO, Ct sit reguli lectum ut formet quasi reflexe dictamen generalis. Illi actus qui sunt in potestate I ordinans et denuntians quo actum fidei el arbitrio nostro, et ad quos ratio suadeiu ; sibi imperat ; et sic distinguuntur actus movere nos potest, imperari possunt; ii imperans et imperatus. vero qui non sunt in potestate el arbitrio Urgebis. Si imperium importet motio­ nostro, et ad quos ratio suadens nos mo­ nem ex parte voluntatis et intimationem ac vere non potest, imperari non possunt. directionem ex parte intellectus, quo jure Colligitur hæc regula ex ipsa natura im­ dicimus perlinere formaliter ad intellec­ perii; imperare enim est superioris guber­ tum etpræsuppositive ad voluntatem, eo- nantis et potestatem habentis ad movendum dem jure dici potest pertinere formaliter et.obligandum ut sibi obediatur, alioquin ad voluntatem et præsuppositive ad intel­ inane foret imperium. lectum. Ergo. q. a. 5. 0. — Ex hac regula sequilw II. N. sequelam. Q\i\a si procederet actus | i" actum voluntatis posse imperari, quia si­ intellectus dirigens et denuntians, etseque- cut ratio potest judicare quod bonum sit retur motio efficax voluntatis, intellectus aliquid velle, ita potest ordinare imperando non posset denuntiare istam motionem ef­ quod horno velit. ficacem voluntatis per hunc anteriorem ac­ Ibid. ad 5. — Excipiendus est tamen tum, quia tunc nondum est ista motio effi­ primus actus voluntatis, scilicet simplex cax ; sed indigeret allero actu istam motio­ volitio linis, quia prima apprehensio ex qua nem consequente, in quo consummaretur sequitursimplex volitio, imnsupponit prio­ imperium : ad imperium enim maxime per­ rem actum voluntatis, a quo participet vim tinet hanc efficaciam intimare, quam si non movendi quoad exercitium.Unde,quamvis intimet, nec obligat, nec movet saltem or­ ista prima volitio sit libera, quia regulatur dinale el rationabiliter. cognitione indifferenti, ad eam tamen homo Si dicas voluntatem movere alias poten­ non se movet,sed movetur aDeo.Confer a.1 tias t.xeculivas absque alio actu intellectus Quantum vero ad consensum ct electio­ «4 r f nem, quamvis consultatio vi praecedentis | intentionis moveat ad consensum, ct judi­ cium vi consensus ad electionem, ct ideo |Kisdnl dici imperium late , non tamen stricte, quia movent indicativo modo tan­ tum, non imperativo. Ibid. a. 6. in arg. s. c. ct o. — SequitU1' 2> actum rationis posse imperari, tum quia tecuudum arbitrium utimur ratione. Ium juia, cum ratio sit potentia immaterialis, super seipsam reflectitur : unde sicut ordi­ nat et disponit de suis actibus, ut jam dirimas. ibid. 0. — Non tamen omnes actus ra­ tionis possunt imperari, quia non om­ nes sunt in potestate nostra. Quantum ad exercitium possunt semper imperari, (pria sicut alicui indicitur et imperatur ut at­ tendat et ratione utatur, ita homo potest sibi indicare ct imperare. Id tamen circa primum actum rationis, seu circa pri­ mam cogitationem , non sic est intclligendumquasi ex imperio rationis adveniat; muli® enim cogitationes sunt vel a )co, si bon®, vel a diabolo ejusque ministris, vel aliunde, si malæ; sed sic quod prima co­ gitatio, licet improviso exorta, possit ex imperio rationis admitti vel respui, conti­ nuari vel interrumpi. Ibid. —Si autem actus rationis conside­ rentur quantum ad objectum, apprehensio veritatis circa aliquid non subjacet impe­ rio rationis. «pria non est in potestate nos­ tra, sed contingit per virtutem luminis na­ turalis vel supernaluralis; similiter actus rationi', quo assentimur primis principiis apprehensis el conclusionibus demonstra­ tis, non subjacent imperio rationis quoad specificationem, quia sic iliis naturaliter xenlimur ut non possimus dissentire. Circa objecta vero apprehensa, quæ non plane convincunt intellectum quin possit eis asscutirc vel dissentire, iu talibus as­ sensus vel dissensus est in potestate nos­ tra et sub imperio cadil. Ibid. a. 7. 0. — Sequitur 5° quosdam actus appetitus sensitivi cadere sub impe­ rio rationis, quosdam non cadere, quia qui­ dam sunt in potestate nostra, quidam non sunt. Etenim appetitus sensitivus est vir­ tus organi corporalis, omnis autem actus virtutis utentis organo corporali dependet non solum ex potentia animæ, sed etiam ex dispositione organi corporalis, sicut vi- 135 sio ex potentia visivaet qualitate oculi ner (piam juvatur vel impeditur : unde et ac­ tus appetitus sensitivi non solum dependet ex vi appetiliva, sed etiam ex dispositione corporis. Igitur actus appetitus sensitivi, quatenus pendent ex dispositione organt corporalis, ut dum ex motu causatur cab r el ex calore motus concupisccntiæ, non subjacent rationis imperio , (pria qualitas et dispositio corporis non sunt in potestate nostra. Quatenus vero dependent ex vi ap­ petiliva, cadunt sub imperio rationis, qwia id quod se tenet ex parle potentiæ sequi­ tur apprehensionem imaginationi', qua·, cum sit particularis, regulatur ab appre­ hensione rationis, quæ est universalis, si­ cut virtus activa particularis a virtute ac­ tiva universali. Et ideo ex ista parte actus appetitus sensitivi subjacet imperio ratio­ nis. Contingit tamen quandoque quod mo­ tus appetitus sensitivi subito concitatur ad apprehensionem imaginationis vel sensus, et tunc ille motus est proler imperium ra­ tionis, quamvis poiuissel impediri a ratione si providisset: unde Philosophus, 1 Politic, c. 5. dicit quod ratio præest irascibili et concupiscibili, non principatu despotico, qui est domini ad servum, sed principatu politico aut regali, qui est ad .liberos, qui non tolalitersubduntur imperio, sed rebel­ lare possunt. Ibid. a. S. 0. — ô'cÿi/ùur 4° actusanimæ vegetativæ non subdi imperio rationis, tum quia non producuntur mediante apprehen­ sione, nullus autem actus potest imperari nisi sequatur aliquam apprehensionem; tum (pria actus animæ vegetativæ, v. g. nutriri, augere, pendent ex dispositionibus corpo­ rum quæ non sunt in nostra potestate. Sequitur 5°quosdam actus membrorum exteriorum subjici imperio rationis, quos­ dam non subjici, quia membra corporis sunt organa quædam potentiarum animæ .* unde eo modo quo potentiæ animæ se ha­ bent ad hoc quod obedianl rationi, hoc modo se habent et corporis membra. Quia igitur vires sensitive subduntur imperio rationis, ut dictum est, non autem vires na­ turales , natura enim non est in potestate nostra, ideo omnes motus membrorum quæ mov entur a potentiis sensitivis, quales sunt motus pedum, manuum el siiudes, subdun­ tur imperio rationis : motus autem mem­ brorum qui sequuntur vu es naturale* non «S6 DISSERT. ■obduntur imperio rationis. — Ibid, ad 2. — Talis est motus cordis qui est princi­ pium omnis motus corporalis; primum au­ tem in unoquoque est natura, et ideo dici­ tur a generante sequens per se unionem animæ ad corpus, sicut motus gravium et levium sequitur formam substantialem eo­ rum. Ibid, ad 5. — Item motus genitalium non subditur imperio rationis, quia ad mo­ tum horum membrorum requiritur aliqua alteralio, scilicet caliditalis et frigiditatis, quæ alteralio non subjacet imperio rationis. Aliam rationem theologicam affert S. Aug. 14 deCivit. cap. 16, scilicet, inanima suæ inobedientiæ ad Deum in illo pracipue membro poenam patiatur, per quod pecca­ tum originale ad posteros traducitur. ί η »· I ι· n ίι i .J il· τ ■ : ’ Γ { Γ IV. ART. I. I quæ debetur actioni human®; comtal 3 ltcin hanc plenitudinem non esse denomi­ nationem extrinsecam seu ens rationis. Probatur ratione. 1° Esse morale. praesertim bonitas moralis, est perfecti» in actibus humanis -existons a parte rei, causata a virtutibus, a voluntate libera « a Deo : ergo non est mera denominatio extrinseca et ens rationis. Confirmatur 1°. In actibus supernaturalibus est bonitai moralis quæ est fundamentum meriti : at­ qui hæc est realis, cum sit supernaturalis .· ergo. Confirmatur 2°. Deus remune­ rat et punit in æternum propter actus bo­ nos vel malos moraliter : atqui absurdum est quod æternum pramiiim aut supplicium propter denominationes extrinsecas aut entia rationis decernat : ergo. Probatur 2°. Forma a qua actus huma DISSERTATIO IV. nus denominatur moralis , debet esse ali­ cui subjecto intrinseca, sicut v. g. forma DE ACTIBUS HUMANIS IN ESSE MORIS. a qua panes denominatur extrinsece visus, D'vus Thomas, QQ. 18, 19 et 20. est intrinseca alicui subjecto, nempe ocu­ lo : atqui hæc forma non potest esse in­ ARTICULUS I. trinseca alteri subjecto quam actui huma­ In quo consistat moralitas in communi no : ergo. Probatur min. Hæc forma, actuum humanorum ? cum sit ipsa formalis moralitas, denominat Actus moralis dicitur hic, non a more formalilcr morale subjectum cui intrinseca (pii sil consuetudo, hæc enim in ipsis bru­ inest .· atqui solus actus humanus potest tis reperiri potest, sed a more a quo ho­ denominari formalilcr moralis, bonus vel rni les dicuntur et sunt boni vel mali, laude malus : ergo vel vituperio digni. Unde actus moralis de­ Confirmatur. Voluntas denominatur finiri potest ; /ictus procedens a delibe­ moralis quia producit actum moralem;lex, rata voluntate cum subjectione ad regu­ quia ipsum dirigit; objectum, quia ipsum las morum, quæ sunt lex æterna et recta terminat; finis, quia ad ipsum movet; eirratio. Definitio patebit ex sequentibus. cumstantiæ, quia ipsum afficiunt : ergo Duplex esse distinguendum est in actu nihil dicitur morale , nisi per ordinem ad humano ; esse natura seu physicum, et esse actum moralem ; ergo in eo solo est prin­ moris. Esse n.iluræ est ipsa entitas physica cipaliter et formaliter moraliter. Patet hac actus. Quid sil esse morale non ita facile ultima consequent ia, quia analoga attri­ dictu. Quidam moralitatem reponunt in butionis dicuntur per ordinem ad illud in denominatione extrinseca , quidam in ipsa 137 IN QUO CONSISTAT MORALITAS , etc. dl ■ Ibi incipit genus moris ubi primo | enim in esse physico est fundamentum ac­ dominium voluntatis invenitur. i tus ut moralis : atqui actus in esse natura Probatur secunda pars 1°. Prius con­ constituitur formaliter per ordinem et ten­ cipitur in actu libertas quam moralitas; hoc dendam realcm transcendentalcm ad ob­ ipso enim quo concipitur actus egredi a jectum in esse natura seu physico consi­ voluntate sub indifferentia judicii, conci­ deratum, comparatur enim ad objectum ut pitur liberet nondum moralis, quia non­ motus et via ad terminum : ergo actus mo­ dum concipitur lex cui subjiciatur. Imo, ralis constituitur formalilcr per ordinem dato quod non esset lex seu regula mo­ et tendentiam realem transcendentalem ad rum, adhuc conciperetur liber , et non es­ objectum in esse moris consideratum, id set moralitas. Ergo. est, ut subditum et regulabile per regulas Probatur 2°. Immultiplicata et invariala morum. libertate, moralitas potest multiplicari et Confirmatur. Moralitas dicitur per or­ variari in eodem actu : ergo moralitas in dinem seu relationem ad regulas morum : communi non consistit in libertate. Patet atqui iste ordo seu relatio non est rationis consequentia, quia impossibile est quod neque pradicamentalis : ergo realis transmultiplicetur et varietur moralitas, non cendentalis. Prob. min. i® Non est ratio­ multiplicato nec variato eo in quo forma- nis, tum quia, independenter ab omni fic­ liter consistit. Probatur ant. Dum quis tione intellectus, actus humanus a parte committit adulterium vel furatur ad mœ- rei est moralis bonus vel malus; tum quia, chandum, est ibi duplex moralitas, scilicet ut dixi supra in prima conclus, absur­ injustitiae et luxuriæ, et una libertas ; dum dum est Deum æterna premia et æterna quis comedit carnes feria quinta, instante supplicia preparasse entibus fictis. 2° Ne­ duodecima nocturna, et ea audita conti­ que est pradicamentalis, tum quia relatio nuat comestionem, variatur moralitas ; hæc pradicamentalis est ad terminum ut pu­ enim comestio de bona fit mala, et tamen rum terminum, moralitas autem est ordo perseverat eadem libertas. Ergo. sive ad regulas, sive ad objectum subdilun Confirmatur. Esse liberum pertinet ad regulis, non ut ad purum terminum, sed ordinem natura ; eo enim physice distin­ ut perfcctibile ad perfectivum elspecificaguuntur agentia libera a non liberis : ergo. tivum ; tum quia relatio pradicamentalis Cælerum, observandum est quod, quam­ non existit desinente termino, existit au­ vis diversa sit ratio libertatis et moralita- tem moralitas non existente termino, ut tis, quia tamen omnis actio moralis est hu­ in eo qui delectatur de re praeterita vel fu­ mana et deliberata, ct vicissim omnis ac­ tura. Ergo. tio humana ct deliberata est moralis ; ex Solvuntur objectiones. eo quod non detur actio indifferens in in­ dividuo, ut dicemus infra, hinc fit quod Obj. 1° contra primam conclusionem. actio humana et moralis promiscue suma­ Moralitas in actibus humanis desumitur ab tur pro eadem ; et hinc Auctor, q. 2, a. 5, extrinseco, nempe a lege : ergo est deno­ dicit : Idem sunt actus moralis et actus minatio extrinseca. humanus : non est tamen, ut dixi, eadem II. D. ant. Desumitur a lege mediale , ulriusque ratio; dicitur enim humana, qua- C. immediate, N. Est enim immediate ipse lemisa libera voluntate procedit; dicitur ordo actus ad objectum, prout cadit sub moralis, quatenus est conformis vel diffor- regulis morum ; hic autem ordo est intrin­ mis reel® rationi. Hæc observatio juvat ad secus actui. «elutionem quarumdam instantiarum ex .Inst. 1°. Moralitas objectiva, seu in ob­ D Th. jecto, est denominatio extrinseca ; ergo ct Dico 5°. Moralitas in communi consis­ formalis. Patet consequentia, tum a pari, tit formaliter in tendentia seu relatione tum quia moralitas objectiva est specilicareali transcendentali ad objectum subdi­ tivuin moralitatis formalis. tum regulis murum. Pi. V. conseq Ad primam probat, disProbatur. Eodem modo, proportione pai itas est quod objectum non dicat ordi­ vrvata, loquendum est de actu in esse nem realcm ad legem, sicut actus ad ob­ mori», nicutdeactu in esse natura; actus | jectum. Ad secundam probat, D. Morali- DISSERT. IV. ART. I tas objectiva est specificativum extrinse- actus eliciti) perse in genero monssuul: cnm moralitalis formalis, C. specificativum unde simpliciter specie dividuntur init, intrinsecum. .V. Id enim est ipse ordo rea­ riores acius voluntatisper bonum et iis ad objectum; sicut dicimus in Logica Ium, sicut per differentias essentiali, quod ejus specificativum cxtrinsecum sit I ergo. ens rationis, specificativum autem intrin­ B. S. Th. loqui de actu voluntatis i secum , ipsa habitudo reaiis ad ens ratio­ subesi rationi et ejus regulis, consequto· nis, unde est scientia reaiis. ter de aclu voluntatis, non physico, ■■ Inst. 2°. Esse morale in monelis est morali ut sic, qui per bonum et malum tau denominatio extrinscca petila a voluntate quam per differentias essentiales dividi principis : ergo similiter in actibus hu­ lur : sicut si consideraretur arte factum u manis. communi. quod per se divideretur diffe­ B. N. conseq. Disparitas est eadem, sci­ rentiis artificialibus diversorum arte facto­ licet, quod nullus sil ordo reaiis in mone­ rum. Ita se explicat S. Doct. hit q. IS, a tis ad voluntatem principis, sicut in actu 3 0, ubi dicit : Differentia boni et mali est ordo reaiis ad objectum. Est enim ac­ circa objectum considerata, comparatus , ut jam dixi, v ia ad objectum ut ad tur per se ad rationem, scilicet, secui·.terminum, sicut perfeclibile ad perlecti- I dum quod objectum est ei conveniens ut vum, mensurabile ad mensuram. non conveniens. Obj. 2° contra eamdem. Idem numero Obj. 4° contra eamdem. In eo consist actus sine aliqua reali mutatione potest I' formaliter moralitas quo posito ponitur, fieri de bono malus, ut comestio carnium i quo ablato aufertur : atqui posita libertati inchoata ante inediam noctem feriæ sextæ, | ponitur moralitas, ea ablata aufertur tergo. et post mediam noctem continuata Item B. l°xV. maj. universaliter sumptam. potest fieri de non morali moralis, ut mo­ Nam, posita approximalione ignis ad stu­ tus primoprimus cum advertentia conti­ pam, comburitur stupa, ablata appro.vinunuatus ; ergo moralitas non est quid reale tione, non comburitur; et tamen approvi· intrinsecum actui, alias non posset idem matio non est ratio formalis comburendi, manens mutare speciem moralitalis, et fie­ sed tantum conditio requisita. Unde 2° 1) ri de non morali moralis. maj. In eo formaliter consistit moralila.* B. D.ant. Idem numero actus sine ali­ quo posito tanquam essentia rei, ponitur, qua mutatione eali physica potest fieri de etc. C. maj. quo posito tanquam prærebono malus, et de non morali moralis, C. quisito, etc. /V. maj. Ad cujus sensum sine aliqua mutatione reali morali, Ar. In distincta min. N. conseq. Itaque posiu his enim casibus actus mutatur realiter, libertate ponitur moralitas, quia nullus e·: non quidem in esse physico, sed morali, actus liber in individuo de quo non detur quatenus mutat respectum ad objectum ut lex, ut infra dicemus, et ideo omnis actus subditum regulis morum. liber in individuo est moralis, bonus vel Obj. 5° contra secundam conclusio­ malus ; ablata libertate aufertur inoralilas, nem. S. Th. hic el alibi sæpe dicit actum quia ad moralitatem necessario requiritur voluntatis esse moralem in quantum est li­ libertas, sicut ablato voluntario aufertur ber, seu in quantum procedit a ratione: liberum, quia liberum fundatur in volun­ ergo. tario; sicut tamen alia est ratio voluntarii, B. S. Th. esse intelligendum in sensu alia liberi, ita alia est ratio liberi, aliamonon formali, sed causali, quia libertas est ralilatis, ut palet ex probationibus con­ fundamentum, seu saltem conditio sine clusionis. Insuper posset absolute negari cpia non mora'ilalis : sicut si dicam : Ignis minor secundum se ; si enim non cwt in quantum approximatif calefacit ; sensus lex, esset libertas el non esset moralitas. est causalis non formalis, quia approxima­ Inst. 1°, Posita libertate et præciso quo­ te est conditio -’inc qua non calefactionis, cumque alio, est moralitas ·. ergo. Prob. non forma qua fit calefactio. ant. Posita libertate, hoc ipso actus est inst. S. Th. in 2, d. 4, q. 1, a. 1 0, di­ dirigibilis per regulas morum ; atqui lux cit : Actus voluntatis qui per se ct im­ dirigibililas est ipsa moralitas : ergo. mediate ad voluntatem pertinent (scilicet B. iV. ant. Ad Probat. N. min. Hæc 138 Γ I h DE SPECIEBUS MOR A LITATIS. 139 enim dirigibilitas est capacitas moral itatis, lurali consistit in plenitudine essendi, seu non ipsa moralitas : monriilas autem est in collectione oinniurn quæ rei debentur, ipsastlhjectioregulis inorum. Unde si non ut patet in homine, equo, lapide, etc. non esset regula, actus liber foret quantum est obstat, inquam, quiaS. Doct. loquitur in ex scdirigibilis, et non foret moralis : si­ sensu causali, non formali. Equidem ad cut in erte facto artificial itas, ut ita dicam, bonitatem moralem actus requiritur ple­ seu esse artificiale , non consistit in diri— nitudo essendi, ita quod actus vestiatur gibililale per regulas artis, bæc enim con­ omnibus debilis circumstantiis, et in hoc venit rebus secundum suam substantiam S. Th. facit paritatem cum bonitate phy­ aiileoinnem;arlem,scdeslhabitudoper mo­ sica entis naturalis : non tamen in ea ple­ dum subjectionis actualis ad regulas artis. nitudine essendi, seu collectione, forma­ Inst. 2°. Posita libertate, quocumque liter consistit bonila.·» moralis actus; quia alio prxeiso, actus est imputabilis ad me­ actus est de genere respectivorum quæ or­ ritum vel demeritum . ergo moralis. Prob. dinantur ad aliquid extrinsecum, et per ant. Posita libertate, quocumque alio prae­ ordinem ad illud specificantur, ut palet iu ciso, actus procedit cum dominio et potes­ habilibus et potentiis; unde eorum boni­ tate ponendi, vel non ponendi : atqui ac­ tas non potest formaliter consistere in col­ tus est imputabilis ad meritum vel deme­ lectione istorum extrinsecorum, sed in ha­ ritum, ex hoc quod sit sub dominio et po­ bitudine ad illam. Unde dicit S. Th. a. seq. ad 5, quod ipsa proportio actionis testate causæ : ergo. il. N. ant. Ad probat. D. min. Actus ad effectum est ratio bonitatis ipsius. El est imputabilis ad meritum vel demeri­ in hoc differt bonitas moralis actus a bo­ tum, ex hoc quod sit sub dominio causæ ut nitate physica entium absolutorum, ut sunt subjecto regulis inorum, C. non subjecto homo, lapis, lignum, etc. in quibus regula regulis inorum, xV. Non enim actus domi­ bonitatis non est quid extrinsecmn, sed nii puniretur aut præmiaretur, sinon esset ipsum subjectum; el ideo ejus bonitas su­ lexregula cui conformis esset vel difformis. mitur ex convenientia ad illud, el ex col­ lectione omnium formarum ipsi debitarum, ARTICULUS II. seu in plenitudine essendi ut appetibili. De speciebus moralitalis. Quantum ad malitiam moralem, si repo­ Posito quod moralitas generice sumpta natur in positivo, patet quod sit ordo reaiis fit ordo reaiis actus ad objectum subditum actus ad objectum dissonum regulis mo­ regulis morum, quærimus nunc quæ et rum. Si autem reponatur in privativo, erit quot sint ejus species? Assignari solent privatio consonanti® et rectitudinis. Quo­ bonitas et malitia ; an etiam assignanda sit modo in hae sententia salvatur quod sii spe­ indifferentia ? difficultas est quam hoc ar­ cies moralitalis, conabimur explicare in ticulo expendendam suscipi mus, prius pau­ tractatu de Peccatis, ubi hated illi cultas | le­ cis prælibalis de bonitate et malitia. Igitur nius ventilabitur. bonitas moralis nihil aliud est quam or­ Superest ergo discutiendum nuncan hæc do reaiis transccmlentalis actus ad objec­ divisio moralitalis in bonitatem ct malitiam tum consonum regulis morum. jPatet ex sil adæquata ? an non indifferentia sit etiam didis de moralitale in genere. Si enim bo­ species moralitalis ? Non quærimus modo nitas sit species moralitalis , debet parli- utrum dentur actus indifferentes ex objec­ cipare rationem generis, scilicet habitudi­ to seu secundum speciem, sed , hoc nunc nem ad objectum morale, et addere diffe­ supposito de quo infra, quærimus utrum rentiam qua distinguatur a malitia, scili­ eorum indifferentia pertineat ad genusinocet consonantiam cum regulis morum a ralitalis el sil ejus species? Utrinque dis­ quibus deviat malitia. putatur probabiliter in schola Thomistica: Neque obstat quod Auctor hic q. 18, a. negant Sahnanliccnses, quibus subscribit i, reponat bonitatem moralem in essendi Gonet affirmant Joannes a S. Th. Serra , plenitudine quæ debetur actioni humanæ, Contenson el plures alii. el. ut nobis vi­ scilicet quod sit cum debito line, in debita detur, conformius textibus I). Th. Unde quantitate, debito loco el aliis circums­ cum illis breviter, nam non videkir rei tantiis debitis. Sicut, inquit, bonitas na- tanti momenti, DISSERT. IV. ART. I. £40 Dico. Probabilius videtur indifferen­ I re non est actus, sed significatur ad tiam esse speciem moralitatis. dum actus, uL quiescere, otiari, etc.Q Probatur ex S. Th. 1° S. Doct. q. 2, quo actus indifferens non subditur k de Malo, a. 5 0, dicit · Si ergo loquamur positive, sed negative tantum,qualo, de actu moral· secundum suam speciem, lex de illo non curat, non prohibet, im sic non omnis actus moralis est bonus praecipit, sed ei suam dispositionem ut. vel malus, sed aliquis indifferens. Quid Sed contra. Primam responsionem i. expressius? Respondere autem cum Go- posse admitti manifestum esi, cumS.lv net. quod S. Th. vocet actum indifferen­ tor expresse loquatur de actibus indiffère tem moralem initiative tantum et radi­ tibiis. Secunda responsio etiam textui n : caliter , quatenus adjuncta aliqua cir­ est consentanea; loquitur enim S.TM cumstantia potest induere moralitatem, actu legis circa actus indifferentes eo in videtur non solum gratis dictum. sed pla­ quo loquitur de actu legis circa actus bi­ ne violentum; loquitur enim S. Th. de nos et malos; sumit autem actum legist : moralilale actus indifferentis eodem pror­ ca actus bonos et malos stride et prop:.· sus modo ac de moralilale actus boni vel quidni circa actus indifferentes? Et ita cmali. Actus autem bonus vel malus non patet in eo qui, dubius de opere an lieu est moralis initiative tantum et radicaliter, ab eo abstinet donec lex aut ratio consulti sed formaliter. Insuper verba D. Th. non respondeat positive licere. Ergo lex habsolum dicunt actum indifferentem esse mo­ actum proprie dictum circa actus indiffe­ ralem , sed dicunt actum indifferentem rentes, quod magis constabit ex ratior constituere speciem moralitatis distinctam sequenti. Unde i Probatur ulterius conclusio ration:, ab actu bono et malo. Attente perpendan­ tur: Si loquamur, inquit, de actu mo­ seu potius praecedens ratio D. Th. in:..· rali secundum speciem, sic non omnis instauratur. Ille actus est veremoralfeqc actus moralis est bonus vel malus, sed procedi’a deliberata voluntate cumsubjetaliquis indifferens; perinde est ac si di­ tione positiva ad regulas morum : atquiai competit per finem el circumstantias : sed hoc sen­ tantum sub praecisione et secundum statum su dicitur actus indifferens secundum spe­ conside rate. Obj. 2° cum eodem Gonet. Duæ sunt ciem, quia ex specie sua et meritis objecti non habet quod sit bonus vel malus, sed tantum species moralitatis objectivæ : ergo quod sit capax alterutrius ct via ad alter­ et moralitatis formalis. Palet consequen­ utrum; sicut homo non habet ex specie tia , quia moralitas formalis desumitur ab sua quod sil albus vel niger, non tamen ex objectiva. Prob. ant. Objectum non res­ specie sua habet quod non sil albus vel picit rationem et regulam, flisi aut ipsam niger, seu quod ei repugnet albedo vel ni­ adæquaudo, aut non adæquando : atqui si gredo; potest enim albedo vel nigredo lio- ipsamadxquet, est ipsi conforme et bonum; non adæquet, est difforme el malum ; ergo. mini aliunde supervenire quam ex princi Confirmatur. Quod non pertinet ad ocpiis speciei. Sicut ergo, quamvis homo sc- I 9 U2 DISSERT. IV. ART. III. dtnem rationis non est morale : atqui ob­ I aliquid extra nihil; 2° in esse moris et prr jectum actus indifferentis non pertinet ad i subest rationi dirigenti, prohibenti,!·. ordinem rationis: ergo. Prob. min. ex I). præcipienti. Quæstio non est de objet Th. hic a. S. Contingit , inquit, quod ob­ i physice considerato, sed moraliter · jectum actus non includit aliquid perli­ ' v. g. objectum furti non est res alienap ! nens ad ordinem rationis, sicut levare cise ut res est, sed quatenus ratio veto J festucam de terra, ire ad campum , et I auferatur invito domino ; objectum te. ,, hujusmodi;et tales aclus secundum spe­ i ranliæ non et precise potus aut cibus, ~ ciem suam sunt indifferentes .· ergo. potusaul cibussumplus conformileral·, P. N. ant. Jd probat. D. min. Si ob­ tionem. Quærimus ergo utrum actual.· jectum adæquet legem praecipientem aut manus desumat bonitatem vel malitia prohibentem, est bonum, C. legem tan­ eamque primam et specificam pb objtel tum permittentem, N. Tunc enim est in­ sic moralilcr considerato? Pro quo differens. Vel aliter, D. camdem min. Si Hic q 18. a. 2. 0. — Pico. Primaet& non adæquet, est difforme negative, id est sentiatis bonitas vel malitia actus hun.· non est conforme, quia non debetur con- desumitur ab objecto moralitcrconsidfR' forinitas, C. est difforme positive seu pri­ Ibid.—Probatur. Sicut in naturali:, vative , id est deest conformitas debita, N. prima et essentialis bonitassumiturafor. //d confirmationem similiter P. objectum quæ dat speciem, ut in homine a foman actus indifferentis non pertinere ad ordi­ tionali. etprimum malum ex defectu fon? nem legis prohibentisautpræcipientis, bene quæ dat speciem, ut si res generator, tamen ad ordinem legis permittentis. Et in consequitur formam specificam, puta si: itoc sensu loquiter S. Th. generetur homo, sed aliquid loco homiie Quæ possunt ulterius objici militant pa­ ita in moralibus prima et essentialis bon: ? riter contra actum indifferentem ex specie, attenditur cx forma quæ dat speciem.··. quo ideo remittimus solvenda. i humano, et prima malitia ex hujus form defectu : atqui forma dans speciem acL i ARTICULUS III. humano est objectum : ergo. Prob. mi·· Pe principiis moralitalis. Actus humanus est motus et tendentia ili Principia moralitalisinlclligimus ea om­ objectumsicutad terminum : atqui motet nia ex quibus fit quod aclus sil vel bonus, tendentia respicit terminum ut formaraprvel malus, vel indifferens. Tria assignat ! priam; comparatur enim ad illum ut pete? Auctor, hic q. 18, a. 2,3 et 4, scilicet ob­ lia ad actum, perfectibile et determinabit jectum , circumstantias et finem ; quamvis | ad perfectivum ct determinativum : erp ibid. — Et dicitur hujusmodi bonumc enim finis sit etiam circumstantia, quia ta­ men maxime influit in actionem, ideo spe- i malum ex objecto, bonum vel malumr cialiter de illo tractat S. Doct. ct cum eo 1 genere , accepto genere pro specie, qi,- : communiter theologi. Quæ ergo disputari modo dicimus humanum genus totam q solent circa hæc tria moralitalis principia, cicm humanam. Bonitas enim gencricaic­ in hoc. articulo per varios $$ expendemus. tus humani sumitur equidem etiam ex ob­ jecto, sed non considerato in hac veli IUnde sit specie, sed generaliter ut est conveniet», 5 I. — Utruni prima et specifica bonitas vet rationi ut sic. At, quia a parte rei nulhrr ntnlitia actus humani sit ex objecto? est bonum quod non sit in aliqua specie, Per objectum hic non intelligimus quid­ ideo dicimus cum Auctore bonitatemqin quid objicitur voluntati, sic enim ipsæ cir­ sumitur cx objecto esse specificam ctessto i cumstanti® forent etiam ejus objectum; sed lialem, quia non advenit illi cx aliquo ac­ id quod primo et per se attingitur a vo­ cidente, sed ipsi convenit ex ipsa natura luntate, quo modo circumstanti® non sunt actus secundum se moralilcr considenti. I objectum, quippe quæ ut tales attinguntur Dixi,e.robjcclo moralilct considerato: ! tantum secundario, sic Deus est objectum sequitur ex prænotamine , et ulteriuspiM, charitalis, res aliena objectum furti, etc. quia circa idem objectum physice conside­ Objectum vero potest considerari dupli­ ratum possunt versari aclus specie diverti, citer : 1 ’ physice et in esse entis, prout est bonus et malus : ut ciica camdem rem ili · » 143 DE PRINCIPIIS MOR ALITATIS. nam ictus mjustitiæ auferendo, actus jus­ I tenliæ activae in facto esse comparatur ad tifie restituendo; circa camdem uxorem actionem , ut effectus ad causam , ('. maj. idulterium et actus conjugalis, circa cum- in fieri, N. maj. Vel aliter, et in idem re­ dein hominem amor ct odium. Debet ergo dit : Objectum potentiae aelivæ in exeeumini objectun moralilcr ct prout rationi tionc comparatur ad actionem, ut effectus dirigenti substat, eique est conforme vel ad causam, C. maj.in intentione, 2V. maj. difforme. spcciiicat autem potissimum ut in intentio­ Confirmatur. Prima ct essentialis boni­ ne. Insuper, D. min. Bonitascausæ non de­ tas aut malitia actus ea est quæ ante omnem pendet ab effectu in genere causæ efficien­ aliam in eo concipitur, sine qua concipi non tis, C. min. in genere causæ formalis, N potest, et quæ aliis mutatis in variabit is per - min. effectus enim est terminus actionis, manet : atqui bonitas vel malitia quæ est consequenter dans illi formam et speciem. ex objecto in actu, concipitur inesse ante Obj. 5«. Actus moralis habet suam bo­ bonitatem vel malitiam quamcumquc aliam nitatem aut malitiam a lege : ilTe enim ac­ ex circumstantiis, sine ea concipi non po­ tus est bonus, qui est conformis legi ; ma­ test, et mutatis circumstantiis extrinsccis lus , qui est illi diffbrmis : ergo. et line non mutatur; sic adulterium, hoc P. D. ant. Actus moralis habet suam bo­ ipso quo est accessus ad uxorem alienam, nitatem vel malitiam a lege mediate ct tan­ intelligitur primo et essentialiter malum quam a regula, C. immediate et tanquam sineordine ad alias circumstantias, sine hac a forma specificantc, N. Cum enim actus malitia non potest concipi, et mutatis cir­ sit motus et via ad objectum, illud pruno cumstantiis aut fine invariabilis permanet : et immediate respicit ut terminum, conse­ ergo. quenter ut formam specificantem : objec­ Solvuntur objectiones. tum autem non specificat, nisi ut subest legi præcipienti vel prohibenti. Obj. 1°. Objectum actionis moralis est Obj. 4°. Actus humanus primam ct spe­ res : atqui in rebus non est malum , sed in cificam moralitatcm desumit ab eo quod usu peccantium, ut dicit S. Aug. lib. 5 de primo respicit : atqui primo respicit finem, Doot. Christ, c. 12 : ergo. ut docetS. Th. hic a. G, et supraq. 1, a.3; ibid, nd 1.— A. J), maj. Objectum ac­ et patet quia objectum est voliturn propter tionis moralis est res physice sumpta, /V. finem: ergo finis est prius volitus. maj. sumpta moralilcr ct ut subest regulis Λ. D. min. Actus humanus primo respi­ morum, C. maj. Similiter, I). min. In re­ cit finem operis, C. finem operantis, N. bus physice consideratis non est malum , Finis operis , qui et dicitur intrinsecus, C. min. consideratis moralilcr et ut sub­ coïncidit cum objecto ; finis operantis illi sunt regulis morum, subdistinguo. Non advenit ab intrinseco ct accidcntaliler, ita est malum objective, /V. formaliter, ('. Ma­ ut sine illo staret idem actus. Sic v. g. in eo lum enim formaliter est in ipso actu, seu, qui vult dare eleemosynam ad satisfacien­ ut dicit S. Aug. in usu peccantium, sed dum pro peccatis, accidit illi volitioni non est in actu, nisi quia actus est ad ob­ quod ordinetur ad satisfactionem peccato­ jectum dissonum regulis morum, etadquod rum, ct isto fine ablato remaneret sem­ non habet debitam proportionem. per honestas eleemosynæ cx fine suo in­ Inst. Objectum comparatur ad actum ut trinseco , scilicet subveniendi alicnæ misemateria : atqui bonitas rei non est cx ma­ riæ; illo autem intrinseco line sublato, teria, sed magis ex forma : ergo. non remanet honestas eleemosynæ. Finem ibid. nd2.—P.D.maj Objectum compa­ ergo hunc intrinsecum et operis qui coin­ rator ad actum , ut materia ex qua et in qua, cide cum ipso opere scu objecto, primo et v.nt materia circa quam, C.sic autem habet per se respicit actus eleemosynæ, secunda­ rationem formæ,in quantum dat speciem. rio autem ct per accidens finem cxtiin-cob). lln. Objectum ootenliæ activas com­ cum operantis, scilicet satisfactionem pro paratur ad actionem, sicut effectus ad cau­ peccatis. Loquitur autem S. Fh. locis cita­ tam atqui bonitas causæ non dependet ab tis, fle fine operis; vel si loquatur de fine operculis, intelligcndis est ile actu impe ■ elfeetu ; ergo. ibid, ad5. -Λ. D. maj. Objectumpo- rante respectu cujus finis operantis est ob- <44 t * I '* ■, DISSERT. IV. ART. III. jectum et finis operis, ut in exemplo alia to satisfactio pro peccatis est objectum et finis operis recpcctu actus imperantis elee­ mosynam, qui est intentio satisfaciendi pro peccatis; vei undem si loquatur de actu imperato, intelligendus est de actu impe­ rato formaliter ct reduplicative tali, non spccificative et ex suogcnere, dequo infra. Obj. 3°, et simul instabis. Sunt plures actus humani qui non desumunt suam pri­ mam et specificam bonitatem vel malitiam ab objecto, sed a solo fine operantis vel aliunde : ergo Prob. ant. 1° Actus circa objectum indifferens ab eo non desumit suam bonitatem vel malitiam, sed a solo fine operantis, ut patet in eo qui spatiatur ruri causa sanitatis ; nulla inest huic actui bonitas nisi ex fine sanitatis. Similiter ac­ tus ex objecto bonus ordinatus ad malum, finem, ut eleemosyna ad seducendam puel­ lam,nullam bonitatem haurit exobjecto,sed solam malitiam ex fine operantis. 2® Actus fortitudinis et virginitatis secundum D. Th. 2 2, <[. 124, a. 5, et q. 152, non ha­ bet bonitatem nisi adjuncto fine bono, puta, fidei aut religionis. 5° Actus qui ver­ satur circa verba totam bonitatem suam vel malitiam habet a fine operantis: sic qui afficit aliquem verbis injuriosis correptio­ nis gratia, hujus actus habet bonitatem moralem; si ex intentione ipsi nocendi, habet malitiam moralem, utique diversam, aut contumeliæ, aut detractionis, aut irri­ sionis, secundum diversas ejus intentiones. 4° Actus exterior est objectum interioris . v. g. restitutio exterior est objectum inten­ tionis restituendi, et tamen actus interior non desumit suam bonitatem ab exteriori, sed e contra actus exterior ab interiori. 5° Tandem hi actus, Polo honeste vivere, vel Kolo sceleste vivere , habent suam bo­ nitatem vel malitiam specificam ; sunt enim actus singulares distincti ab aliis in genere moris, primus bonus, secundus malus: atqui non habent suam bonitatem vel mali­ tiam ab objecto , alias continerent bonita­ tem omnium virtutum, vel malitiam om­ nium vitiorum, quia implicite in objecta om­ nium virtutum v el vitiorum feruntur : ergo. /I. N. ant. Ad primam probationem B. nostram conclusionem esse intelligendam de objecto quod habet bonitatem ve malitiam; si enim non habeat, non est mi­ rant st eam actui non communicet. In actu | indifferenti igltin prirna et specifici bw : tas vel malitia desumitur a circumMjDt,) primo ct principaliter intenta, queta» j transit in rationem objecti, quia primos ! perse intenditur in ratione boni vel null i Seniliter, in eo qui dat eleemosynam aih · | ducemdam puellam, eleemosyûœhonbu tem nullatenus intendit, ut suppono,· assumit ut merum medium ad linein rlum; unde eleemosyna nullam habet b nitatem (piam communicet actui, sedi:;· lus finis primo el unice intentus transilii rationem objecti. De hoc ultimo casu re­ dibit sermo infra. . Ad secundam probationem, B. acte fortitudinis et virginitatis habere suam 1» 1 nitatem cx objecto; luee enim ex propn objecto sunt vera virtutes ab aliis distine-1 tæ, et ad superandas graves difficultate,u ' parte sui objecti requisitae, licet depen­ deant a bono fine extrinseco, non tanquat a ratione formali objectiva et specificante, sed tanquam a conditione seu connotai extrinseco; quia bonum bene fieri debet, ’ præsertim in ordino ad Deum. Hæc est enim differentia inter actus cx objecto bo­ nos, qui tamen requirunt bonum finem ■ extrinsecum tanquam conditionem autcou- 1 notatum, et eos qui requirunt bonum fi­ nem extrinsecum tanquam rationem for­ malem speci ficantem, quod in fetis nullas: alia bonitas quam finis, ut palet in eo qui ambulat causa sanitatis; nulla est in u ambulatione bonitas, nisi bonitas finis r primis autem habetur bonitas cx proprii ratione ct objecto, dependentor tamen tb aliquo extrinseco connotato ; et sic est in actibus fortitudinis et virginitatis, ut di­ te imus. Ad tertiam probationem. Non est mi­ rum peccata quæ consistunt in verbis, va­ riari in sua moralitate penes intentionem loquentis, quia verba, cum non sint for­ maliter verba nisi in quantum sunt ex­ pressiva conceptuum cx intentione loquen­ tis, hæc loquentis intentio ingreditur ra­ tionem formalem illorum et pertinet ad ra­ tionem objecti : unde, variato illo fine in­ trinseco, variatur opus, neque tamen id obstat quominus eis possent «»tiam apponi fines extrinscci, ut si quis aliquem verbis injuriosis appetat propter vanam glor ara. Ad quartam probationem B. actum dteriorem et interiorem «ibi mutuo conferri DE PRINCIPIIS bonitatem vel malitiam in diverso genere causae ■ actus exterior in exccutione habet bonitatem formalem ab interiori in genere causæefficientis, el interior habet in in­ tentione bonitatem objectivant ab exte­ riori in genere causæ formalis exlrinsec®. Vel dicendum utrumque habere bonitatem ab objecto, exteriorem immediate, inte­ riorem mediante exteriori ; ct ideo actus interior el exterior non ponunt in numero in genere moris. .id quintam probationem, relictis va­ riis solutionibus,/t. quod, licet hic actus, ) olo honeste vivere, plura objecta mate­ rialia respiciat, ea lamen respiciat sub eo­ dem molivo el sub una et eadem ratione kniali honestatis in communi ct consountiæ ad rationem, in qua una ratione ■■numini omnia conveniunt; et sic quamissint plura materialiter et in ratione en. , sunt tamen unum in ratione objecti ; id unitatem enim specificam actus, non tam est attendendum ad unitatem vel mul­ tiplicitatem rei quæ attingitur, quam ad itivum et rationem formalem sub quaatnigitur : et id est commune omnibus ha­ bilibus, scientiis et potentiis; sic v. g. objcftuin sdentiæ, puta metaphysics , est nide amplum et commune, est enim ens in ratione entis continens sub se omnia en­ tia; quia lamen attingitur a metaphysica sub eadem ratione formali, scilicet sub ca­ bin abstraclione a materia, confert illi witatem specificam. Si pelas a quo habitu eliciatur ille actnÔ. quod si sequatur justificationem, t iciatnrab habitu charitatis ; diligere enim Drum super omnia, est velle in omnibus tste vivere. Si procedat justificatiom. elicitur a sola voluntate seu appetitu boni qui nobis est a natura : appetitus dm rationalis ex se inclinatur ad bonum titioni consonum, neque ad hoc indiget habitu, quia in amore boni honesti in corn­ uum nulla est difficultas, quæ tunc tantamreperitur ouando ad aliquod bonum pminilare exercentium descenditur. Quan'iini vero ad actum oppositum , vicere, cum nemo intendens malum operetur, non pol est elici iste actnsnisi ex niotivo a lieujus boni utilis aut delectabilis, a quo speciem snam sortitur. EiU. t. I\ U5 MORALITATIS. II. — Utrum et quomodo actui humanat sumat bonitatem vel malitiam ex circumstandis? PRÆNOTANDA. Hicq. 7. a. 1. o. — l Circumstantia est accidens actus humani, ipsum inessc mo­ rali jam constitutum moralil er afficiens ibid. Explicatur. Dicitur accidens * quia circumstantia dicitur metaphorice a loco. Sicut ergo illud in localibus dicitur circumstare aliquid , quod est quidem ei extrinsecum, ipsum tamen attingit antei appropinquat, ita in moralibus circum­ stantia dicitur id quod est extra substan­ tiam actus, ipsum tamen aliquo modo at­ tingens. Quod autem est extra rei sub­ stantiam, utpole sine qua res esse et con cipi potest, ad ipsam tamen pertinet, di­ citur ejus accidens. Sic est, v. g. circum­ stantia loci sacri respectu furti. Dicitur afficiens actum humanum in esse morali jam constitutum; quia si da­ ret primam et essentialem speciem mora­ lem , jam non esset circumstantia, sed transiret in conditionem objecti et diffe­ renti» essentialis. Dicitur ipsum moraliler afficiens, id est ipsum modificans in ordine ad regulas morum ; quia si afficiat physice , erit qui­ dem circumstantia actus qua physicus est, non qua moralis : ut quod quis det elee­ mosynam in auro vel argento, mane vel vespere, manu dextera vel sinistra, de quo non est hic quæstio. ib. a. 5. 0.— II. kssignantur commu­ niter septem circumstanti» actuum huma­ norum . hoc versu comprehensae : Quis, (quid, ubi, quibas auxiliis, cur, quomo­ do , quando. In actibus enim consideran­ dum est, quis fecit, quibus auxiliis aut in­ strumentis fecerit, quid fecerit, ubi fece­ rit, cur fecerit, quomodo fecerit, el quan­ do fecerit. ibid.—Ratio hujus numerationis sic ac­ cipi potest. Circumstantia dicitur quasi ex­ tra substantiam aclus existons, ita lamen quod ipsum aliquo modo attingat, ut di vi­ nius. Hoc autem tripliciter fieri potest = i° quatenus allicit substantiam.ictus, vel per modum mensuro . ut tempus et locus, el est quando et ubi; vel per modum qua­ litatis, sicut modus agendi, et est quomo­ do ; 2' quatenus allicit actum ex parte cau­ sæ vel finalis, vel efficientis principalis, auf 10 146 DISSERT. IV. ART. III. instrumentalis, et est cur, quis , quibus I ibid. — Probatur 1°. De bonitate v ! auxiliis; 5° quatenus allie·., actum expar­ t malitia actuum humanorum censendumtf te effectus, et est circumstantia quid. eodem modo, saltem analogice sicut dt Quoties a quibusdam etiam numeratur bonitate el malitia rerum naturalium : at­ inter circumstantias , sed male , importat qui in rebus naturalibus tota bonitas ε enim tantum multiplicationem actuum, perfectio non sumitur a sula forma quads: unus autem actus proprie non est circum­ speciem, sed etiam ab accidentibus ; n [ stantia alterius ejusdem rationis. v. g. tota bonitas et perfectio hominis na III. Ex dictis collige et diligenter ad­ sumitur a sola ejus forma substantiali,^ verte hæc qu® recensuimus, utsint circum­ ex variis accidentibus, ut ex colore, figun, stanti® non esse accipienda quatenus ab eis debita membrorum proportione, etc.err, depeuent substantia actus, sed quatenus tota bonitas actus humani nonsumituri , solo objecto quod dat speciem, sed etir { ipsum accidenlaliter afficiunt. Unde Quis non significat substantiam agentis, ex circumstantiis qu® sunt ejus accidenti? sed ejus qualitatem, v. g. quod sit sacer­ 2° Ideo actus humanus desumit bonita dos, religiosusvel laicus,solutus vel conju­ tem vel malitiam ab objecto, quia dicith;gatus, dives vel pauper, superior vel sub­ bitudinem convenienti® vel discomenkditus. tiæad rectam rationem : atqui circumsta Qutd non denotat pariter substantiam ti® etiam possunt importare habitudin? effectus, sed aliquod accidens ipsi con- convenienti® vel disconvenienti® ad rec­ iuuetum,puta, qualitatem vel quantitatem : tam rationem ; sic, v. g. non solum est dis v. g. in furto, non denotat quod res furti­ conveniens rationi furari, sed eliam furan va sil aliena, id enim pertinet ad substan­ in loco sacro. tiam furti, sed quod sit sacra vel profana, 3° Inter actus morales, alii sunt aliismquod sit magn® vel parvæ quantitatis; in liores vel pejores, etiamsi ferantiirinidu homicidio, quod occisus sit païens vel cle­ objectum et ex eodem fine ; sic, v. g. qui ricus; in luxuria, quod complex sit, con­ furatur in templo ut subveniat su® indi­ sanguinea, vel nupta, etc. gentis , gravius peccat quam qui furatur t bi non significat nudum locum, certum extra templum ex eodem fine : atqui i< est enim actum, qui fit, alicubi fieri, sed differentia aliunde peti non potestquama qualitatem loci, ut quod sit publicus,sacer, circumstantia loci, ut patet : ergo. etc. Si enim fornicatio fiat in loco publi­ Dices 1°. Circumstantia non polcslconco oritur scandalum; si in loco sacro, est ferre actui bonitatem vel malitiam nisi‘it ea rilegium. volita : atqui omne quod est volitum «■ Quibus auxiliis significat accidentalia 1 objectum voluntatis : ergo actus human instrumenta seu media quibus usus est a solo objecto desumit bonitatem vel mali­ operans, utsi adhibuerit opem dæmonis vel tiam. Ita Durandus. Confirmatur ex II malefici, si occiderit veneno, vel gladio, etc. Th. qui, q. seq. a 9, docet actum interio­ Cur denotat finem, non intrinsecum et rem sumere a solo objecto suam bonitatem operis, hic enim pertinet ad substantiam /L D. min. Omne quod est volitum pri­ actus, sed extrinsecuin et operantis, ut si mario est objectum voluntatis, C. secun­ quis furetur ad se inebriandum. dario, subdistinguo. Est objectum stricte Quomodo significat modum accidenta­ et proprie , prout hic intelligimus, N. late lem quo fit actus, v. g. intense vel remis­ el improprie , C. Circumstantia autem N se , ex contemptu vel levitate, ex ignorantia secundario tantum volita. Ad D. Th. pa­ vel metu, ex malitia vel passione. nier est dicendum quod eo loci sumat oli Quando significat conditionem acciden­ jectum late pro omni eo quod attingitur? talem temporis, nempe vel qualitatem, ut voluntate, sive primo perse, sive secun­ si opus fiat die festo vel communionis ; vel dario ratione alterius. Neque enim fas est quantitatem, ut si actus diu vel parum duret. de ejus mente dubitare, cum el conclusio Resolvitur qucrslio. 1 nostra et ejus prima probatio sint ex ipso, Hic q. 18. a. 1. 0. — Dico 1°. Actus hu­ i«l« impie doceat a. io et 11 ejusdem qua* manus desumit aliquam bonitatem vel ma­ tionis. Dices 2°. Si circumstantia quid sm li liain a circumstantiis. DE PRINCIPIIS MORA LITATIS 117 quantitas, augeret bonitatem vel malitiam | stantia finisin primo casu, nempe poeniten­ «Ius, sequeretur quod actus quo quis tia,secundum se et independenterab hones­ vellet infiniti0 pauperibus subvenire, vel tate eleemosynae dicit specialem el struc­ infinitis nocere, haberet bonitatem vel ma­ tam confoi mitatemad regulas morum; simi­ litiam infinitam. Similiter si circumstantia liter circumstantia sacri in secundo casu diquando augeat bonitatem vel malitiam , citsecundum se difformitatem specialem el ita ut, quo bonus actus est diuturnior, eo distinctam a difformitatefurti,scilicet pro­ iit melior, et malus pejor; sequitur quod fanationem rei sacr® cui debetur reveren­ actus bonus durans per horam habeat in­ tia. Quædam vero sunt quæ secundum se finitam bonitatem, et malus infinitam ma­ nullum dicunt ordinem ad regulas morum, litiam; nam elicitus in hoc instanti vel in sed tantum ratione prioris circumstantis hae parte temporis habet bonitatem deter­ seu conditionis objecti quo actus consti­ minatam, continuatus sequenti instanti vel tuitur in specie morali quam supponunt et parte habet majorem : atqui in hora sunt in­ modificant tantum, ut sunt magis el mi­ nus, multum et parum, intensum et remis­ finita instantia et infinite partes : ergo. /?. Adprimuin, N. sequelam, quia ac­ sum, etc. Sic tollere multum aut parum , tas condilionalus ct inefficax non recipit non dicit secundum se ordinem ad regu­ al. objecto bonitatem vel malitiam, nisi las morum, quippe quæ de hoc nihil dispo­ juxta proportionem conatus et affectus præ- nunt; sed tunc demum, si istud multum «eui.s· updeamor Dei, licet sit de objec- aut parum præsupponat aliquid per quod toiofinilo, non est infinitus,quia illum attin­ actus habeat bonitatem vel malitiam, puta git finito in odo. Item qui vellctamarc Deum quod sit alienum, tunc mullum aut parum tantum quintum illum diligunt omnes bea­ islam præsuppositain malitiam auget aut ti,non ideo haberet tantam bonitatem quan­ minuit. ti inest omnibus actibus amoris omnium Itaque circumstantia mutans speciem ea beatorum non enim iste actus æquivalet est quæ secundum se specialem et distinc­ omnibus actibus charilalis omnium sanc­ tam bonitatem vel malitiam actui humano torum, sed proportionate ad suum præsen- superaddit; aggravans tantum, qu® pr®lem conatum et affectum : ita in nostro casu. suppositam bonitatem vel malitiam auget idsecundum pariter,N. sequelam. Ad tantum et modificat intra eaindem spe­ probat. /). min. In hora sunt infinita in- ciem. • antia et infinite partes proportionales et Inter circumstantias aggravantes, ali® tlesignabilcs. C. infinite partes aliquot® notabiliter, ali® leviter aggravant. Cense­ et designate, Ar. Argumentum autem bo­ tur notabiliter aggravans in materia quannitatis in actu fit secundum partes aliquo- litativa,seu qu® consistit in numero, pon­ taselnon secundum partes proportionales. dere et mensura, quando seorsim sumpta Pico 2°. A cius humanus aliquando desu­ et ab actu separata sufficeret ad peccatum mit a circumstantiis speciem boni vel ma­ mortale; ut qui ultra viginti quinque asses, li, aliquando tantum aggravationem aut «pios suppono sufficere ad peccatum mor­ diminutionein bonitatis vel maliti® intra tale, furaretur alios viginti quinque. In ••undem speciem; seu, ut communiter di- aliis autem materiis censetur notabiliter t rixam «piis iratus aliquantulo tempon, rd oaem seu regulas morum, v. g. qui dat iu odio permanserit, etc Gruium , observa inter circumstantias «»·.· iiuqnain ad satisfaciendum pro pec■■■ -,aiit qui luralui i cm sacram ; circum- j mutante·' speciem, «piasdam superaddere IIS DISSERT. IV. ART. III. speciem bonitatis vei malitiæ alteri primæ I primam et essentialem speciem nom i et essentiali ex objecto qu® permanet ; ut mali. qui furatur ad mœchandum, sen in loco Circumstanti® mutantes speciem c·sacro, permanet species essentialis furti et sunt accusand® in confession* . aram. ' illi accidit species luxuriae aut sacrilegii .· stantias notabiliter aggravantes etiam equasdam conferre primam et essentialem accusandas tenet communior et tutiora, speciem bonitatis vel malitiæ, sive quia non tenti a, de quo in tractatu de Pœnitentii supponunt primam, ut in actu indifferenti, sive quia illam destruunt, aut potius im­ § III. — Utrum netus humanus habeat alkpn bonitatem vel malitiam a finel pediunt ne resultet; sic qui ambulat sani­ tatis causa, prima et specifica bonitas ha­ Supponenda est hic trita distinctio i· 1 betur a fine, quia nullam habet ab objecto 1er finem operis, qui dicitur proximus i quod est indifferens; qui dat eleemosy­ intrinsecus, et finem operantis, quidicitr: nam precise oh vanam gloriam, iste finis remotus et extrinsecus. Finis operis, u , dat primam et essentialem speciem, quia jam dixi, non distinguitur ab ipso opere, species ex objecto non permanet, cum ut qui facit eleemosynam ad sublevanut operans non appetat eleemosynam propter pauperis. Finis operantis est quem ejus honestatem, sed precise ut medium præiigit ad libitum operans, ut qui fi ' utile ad malum finem, et ®que appeteretur eleemosynam ad satisfaciendum pro pe» ■ etiamsi nullatenus esset honesta. — Q. 2. catis, vel propter vanam gloriam aut quem de malo a. 6. ad 7. — Id tamen non sic cumque alium finem quem voluerit. Qiw intellige quasi eleemosyna in actu exercito doque finis operis et finis operantis coin· ' prius existât bona, deinde per circumstan­ cidunt, ut qui facit eleemosynam praei-» tiam fiat mala, sed quod ex se et natura in sublevamen pauperis. Non agitur hic sua specifica foret bona, si illa prava cir­ de fine operis ; de illo enim actum est J I. ! cumstantia non inficeretur ; et ideo dixi, ubi de objecto; sed de fine operantis: et aut potius impediunt ne resultet. quamvis hujus quæstionis resolutio jams! Dices contra hanc observationem et data $ precedent!. finis enim operantis n i P'imam partem conclusionis. Circum­ circumstantia, quia tamen e-l interor | stantia est accidens in genere moris, quo­ cumstantias pracipua qua agens movetur modo ergo potest dare speciem et præser- ad opus, ut jam observavi, S. Th. de e· tim primam? speciali'cr agit. Unde breviter Hicq. 18 α. I. o. — DÎC0. ActUS IlUdUHio a. 10 ad 1. ct 2. — B. circumstan­ tiam, ut circumstantia est et accidens in nus desumit bonitatem vel malitiam a fine. genere moris, non conferre speciem, sed Patet ex § prœcedenli, quia finis non quatenus transit in conditionem objecti et secus ac ali® circumstanti® potest dicere habet rationem differenti® essentialis in ordinem confôrmitatis vel diftbrmitatisad genere moris. Id enim quod est circum­ rationem sic rationi conforme est non so­ stantia ct accidens respectu actus stib una lum dare eleemosynam, sed etiam dare in ratione considerati, potest esse objectum satisfactionem precatorum; sicut ration'1 ct differentia essentialis respectu ejusdem repugnat non solum furari, sed etiam fu­ actus sub alia ratione inspecti ; sic locus rari ad sc inebriandum. sacer est circumstantia est accidens res­ iLid. — Insuper, omnis actus humanus pectu furti, sed est objectum et essentialis pendet a line et ejus influxu, et in hoc dis­ differentia respectu sacrilegii seu furti ut tinguitur ab actione hominis, ut probatisacrilegium est. Similiter dum circumstan­ mus diss. 1 , de Ultimo fine, a. ‘2. Ergo tia dat primam speciem boni vel mali, ut fieri non potest quin boni atein influat si in eo qui ambulat sanitatis causa vel dat sit bonus, vel malitiam si -it malus. eleemosynam mere ob vanam gloriam, in Hinc mor.et Christus, Matlh. 6, ut a bis, inquam, et similibus casibus circum­ fine superbi® caveamus in bonis operibus: stantia habet rationem objecti et differen­ attendite, inquit, ne justitiam vestrum ti® essentialis , quia circumstantia non faciatis coram hominibus, u videamini censetur manere circumstantia, quando est ab eis, alioquin merccilem non habebitis immediatmn objectum a quo actus habet apud Patrem v sirum. Et ibid. Lucern DE PRINCIPIIS corporis tui est oculus tuus : si oculus tuus fuerit simplex, totum corpus luci­ dum erit; si autem oculus tuus fuerit ntquam, totum corpus tuum tenebrosum erit : per oculum autem communiter in­ terpretes intelligunt intentionem tinis, Id tamen non sic intellige, quasi tinis boni intentio actionem ex se malam reddat bo­ nam; non enim qui furatur ad dandam eleemosynam bene facit, ut dicam § seq. sed intelligendum est de intentione non tinis praecise, sed finis per media asse­ quendi , atque adeo qui feratur simul in finem et inedia : hoc sensu verum est quod si intentio sit bona, opus semper sit bo­ num. Quod si intelligatur de intentione finis precise, tunc tantum verum est illud dictum quando actio assumpta ad bonum finem est medium de se ordinatum ad il­ lum, ut sunt actus virtutum respectu beatiludinis, ct aliunde nullum sit impedi­ mentum, ut recte advertit Sylvius. Ter­ tiam explicationem hujus dicti dabo infra. Ex dictis in hoc articulo collides qua­ druplicem bonitatem posse considerari in actione humana : primam naturalem, quæ consequitur actum in esse physico, quia quantam habet de entitate tantum habet de bonitate; secundam moralem et speci­ ficam , ex objecto moralitcr considerato ; tertiam ex circumstantiis; quartam ex fine, MOR ALI TATIS. 149 diate respicit objectum; sic, v g. volilio dandi eleemosynam, imperata a poeniten­ tia primario et immediate respicit honesta­ tem misericordi®, secundario tantum et mediate honestatem pœnitenliæ : ergo. 5° Habitus seu virtus eliciens actum im­ peratum nonspecificaturcsscntialitera fine operantis : ergo nec ipse actus imperatus ; est enim idem spccificativum habitus ct ac­ tus ab eo eliciti, cum habitus non specificentur ab objecto nisi mediantibus actibus. Prob. ant. Virtus seu habitus eliciens elee­ mosynam , v. g. imperatam a poenitentia, non est poenitentia, sed misericordia; ha­ bitus eliciens martyrium imperatum a cliaritale, non est charilas , sed fortitudo, ut diximus cum Auctore 2 2 q. 124, a. 2, Alias in homine justo, qui omnia operatur ex imperio charitalis, nulla esset virtus præter charitatem, aut saltem aiiæ forent otiosæ cl superfluerent. Atqui neque mise­ ricordia a fine pœnitenliæ, neque fortitudo a fine charitalis essentialiter specificantur, sed a propriis objectis. Ergo. Huic conclusioni aperte suffragatur S. Th. hic a. 2. Sicut prima bonitas natu­ ralis , inquit, attenditur ex sua forma qua· dat speciem ei, ita et prima boni­ tas actus moralis attenditur ex objecto convenienti. Et in 4 d. 16, q.5,a. l,quæsliunc. 2, ad 5, distinguens finem operis a j IV. — Quadam difficultates circa praece­ fine operantis, dicit : Iste, scilicet finis ope­ ris, dat speciem actui, unde non est cir­ dentes breviter resolvuntur. cumstantia....... Ilius vero est finis agen­ PRIMA DIFFICULTAS. tis, et hic finis dicitur circumstanliacuv; tqw actus ex objecto bonus, ad bonum finem ab hac autem actus non recipit speciem ordinatus seu imperatus, desumat bonita­ propriam. \ ide etiam hic a. 4, o, et supra tem specificam et essentialem ? q. /, a* o, ad o. Pro solutione omnium ferme objectio­ Dico. Actus ex objecto bonus ad bo­ num finem imperatus, desumit bonitatem num quæ fieri possunt sive ab auctoritate, siamspecificam et essentialem ab objecto, sive a ratione, observandum est actum im­ peratum posse (hipliciterconsiderari : 1° se­ accidentalem a fine. Prob. 1° Quod advenit actui in sua spe- cundum se et specificative; 2° formaliter .ie constituto, est ipsi accidentale : atqui el reduplicative ut imperatum. Si conside­ imperium et ordinatio actus ex se boni ad retur ut est formaliter tt reduplicative im­ finem extrinsecuin advenit illi jam in sua peratus, fatemur quod speciem essentialem •pecie constituto : ergo. Confirmatur. Fi­ habeat a line, quia ut talis reputatur unus nis operantis est circumstantia actus hu­ et idem cum actu imperante, idemque ob­ mani : atqui actus non desumit suam spe­ jectum respicit. Quia Limen illi actui se­ ciem essentialem a circumstantia quæ est cundum sc considerato accidit quod sil im peratus, eique jam in sua specie constituto illius accidens : ergo. 2" Actus ab eo sumit speciem essentia­ supervenit imperium et ordinatio ad finem lem quod primario ct immediate respicit : extrinsecuin, semper verum manet quod. itqui actus imperatus primario et imme­ cc iiparalione facta inter illas species, ct 151 DE PRINCIPIIS MORALITATIS, (30 DISSERT. IV. ART. III. et explicite ; 2° indirecte, virtualiter et im­ delectabili ta tem cui videt esse annexam quam habet ex objecto sit essentialis, et ea j id esi imperatus, ab objecto circa qu plicite. Tunc aliquid est directe, formali­ malitiam. quam habet ex fine sit accidentalis. versatur ; sicque manet quod volitio daut /latio secundœ partis est, quia hones­ ler et explicite volitum, quando voluntas Dices nihilominus 1° ex S. Th. S. Doc­ eleemosynam, imperata a volitione por­ in illud per se fertur, sive tanquam in mo- tas est per se et propter se appetibilis, sic­ tor sæpe docet post Aristotelem 5 Ethic, tenti® , sumat speciem a proprio object iffum volendi, sive tanquam in rem voli­ que esse appetendam dictat recta ratio. c. 2, quod qui (uratur ad moechandum sit ' Hanc interpretationem esse legitimam p Dixi, saltem in actu exercito, quia non tem, ita quod non sit volitum ratione alte­ magis mœchus quam fur, et quod qui moe­ let, quia in eodem ari. ad 2 , dicit actui rius cui adjungitur, vel in quo continetur: est necesse quod agens dicat in actu sig­ chatur ad furandum sit magis fur quam i interiorem comparari ad exteriorem sic., sic qui vult eleemosynam ad satisfacien­ nato, v. g. Volo dare eleemosynam quia inœclius. Unde q. unica de virtutibus a. formale ad materiale; juxta vero cumdt,.. dum pro peccatis, vult directe et explicite honestum est, sed sufficit quod velit elee­ io, ad 10, dicit : Actus alicujushabitus, S. Boet. q. precedent! 17, a. 4o, etq.lJ, misericordiam et pœnitentiam, quia, licet mosynam sub ea ratione qua est honesta, prout imperatur, ab illo habitu accipit a. 1 o, actus qui se habet ut formale e< misericordia non sit principale inotivum , scilicet quia sublevat miseriam proximi. speciem moralem, formaliter loquendo imperans, et qui se habet ul materialem: est tamen secundarium el res fonnaliter in Colliges cx dictis actum bonum preci­ de ipso actu runde cum quis fornicatur imperatus. «e volita. Id autem e contra est volitum in­ se et unice volitum propter finem indiffe­ ut /uretur, actus iste, licet materialiter Ad tertium. S. Th. sumit ibi genuslate directe, virtualiter et implicite tantum, rentem, ut qui jejunal precise ut parcat sil intemperantia·, tamen formaliter est et improprie pro eo quod est magis uni­ quod est volitum mediante alio cui est an­ sumptibus, et a fortiori volitum propter avaritia!. Ergo actus imperatus est ma­ versale in causando, quia finis movet d nexum, vel in quo continetur, vel ad quod malum finem, ut qui jejunat precise prop­ gis in specie finis (piam objecti, conse­ plores actus circa diversa objecta, sive oh consequitur : sic qui vult ludum tempore ter vanam gloriam, non esse bonum, quia quenter species ex fine est essentialis. Item jecta sint perse ordinata ad finem, si' quo instat auditio missæ, vult indirecte et non intenditur formaliler honestas jejunii, hic a. G, ait : Sicut actus exterior accipit non .· sic charitas movet ad omnes act1? implicite omissionem missæ ; qui vult fur­ imo esse malum, ut patebit ex sequentibus speciem ab objecto circa quod est, ita ac­ virtutum; sic victoria, quæest finis pertum , vult indirecte et implicite malitiam Si dicas. Qui ordinat actum bonum ad tus interior voluntatis accipit speciem pugnæ, movet non solum ad fortiter pug­ ipsi annexam. bonum finem, ut eleemosynam, ad pœni­ i a fine sicut a proprio objecto. Et hic a. nandum, sed etiam ad fortiter standum et Dico 1°. Ut actus sit moraliter malus, tentiam, intendit bonitatem medii : ergo 7, dicit quod, quando actus perse ordina­ ad plura alia. sufficit quod malitia sit indirecte, virtuali­ pariter qui ordinat actum bonum ad finem tur ad finem, ul pugna ad victoriam, for­ Dices 2°. Actus voluntatis non specifiter el implicite volita; ut autem sit bonus, saltem indifferentem. /I. N. conseq. Dis­ nicatio ad delectationem , bonitas quæ est catur ab objecto materiali sed formali, id requiritur quod bonitas seu honestas sit paritas est quod utilitas medii ad finem ex objecto contineatur sub ea quæ est cx est, a motivo et ratione formali volendi: fonnaliter et directe volita, saltem in actu bonum fundetur in ipsius honestate ; non line tanquam species sub genere; species atqui in actu imperato ratio formalis vo­ exercito. enim eleemosyna conducit ad pœniten­ autem non continetur sub genere acciden­ lendi est tinis; sic in volitione dandi elee­ Totam hanc conclusionem his verbis tiam, nisi ratione propriæ honestatis : un­ tal iter : ergo species quæ est ex fine non mosynam imperata a poenitentia, ratio for­ exprimit Doctor noster hic q. 19, a. 7, ad de cum intenditur ut utile, intenditur ut est actui imperato accidentalis. malis volendi eleemosynam est poeniten­ 5: « Malum contingit ex singularibus de- honestum, saltem tanquam res volita. At Λ. 1° hæc omnia posse intelligi ad sen- i tia, siquidem velit eleemosynam propter 1 > fectibus, bonum autem ex tota el integra vero bonum medium ordinatum ad finem sum precedent is observationis de actu im­ poenitentiam : ergo. • causa : unde sive voluntas sit ejus quod indifferentem non conducit ad illum ut ho­ perato formaliler et reduplicative tali. In­ /i. Solutione jam data ,D. min. Inactu » est secundum se malum et sub ratione nestum est, nec ideo ut tale intenditur : super imperato reduplicative ut imperato ratio I » boni, sive sil boni sub ratione mali,sem- sic qui jejunat ut parcat sumptibus, non Q. 8. de malo a. 1. ad 13. — /i. 2° ad formalis volendi est finis , C. specificative > per voluntas erit mala : sed ad hoc quod curat an jejunium sil honestum necne, singula. Ad primum. Qui furatur ad une- | sumpto, N. Vel majoris explicationis gra­ •it voluntas bona requiriter quod sil boni modo conducat ad finem intentum, ita ul chandum dicitur magis mœchus quam fur, ' tia, D. min. aliis terminis. In actu impe­ » sub ratione boni, id est, quod velit bo- si nulla bonitate cohonestaretur, nihilomi­ non quia actus furandi habet speciem es- ! rato ratio formalis volendi inadæquata est • num et propter bonum. » nus illud assumeret. sentialem a fine mœchiæ, sed quia volun- I finis, C. adæquata, N. Sic in exemplo po­ Probatur prima pars Ie quia aliter non tas mœchandi imperans esi principalior, I sito , qui dat eleemosynam propter pœni­ TERTIA DIFFICULTAS. potest intendi malitia , cum malum non et agens magis afficitur ad moechiam quam tentiam non solum movetur a bonitate pœpossit appeli nisi ratione boni adjuncti, ul Quomodo electio et intentio pendent ab invi­ ad furtum, cum velit furtum propter mœ- | nitentiæ , sed etiam a bonitate ipsius deccem in bonitate et malitia? dixi supra el communiter docent philoso­ chiam; denominamur enim non ab actu, mosvnæ : unde eleemosyna sic est medium phi; 2« quia malitia non solum non est Hoc est : utrum bona intentio cohones­ sed ab allectu et habitu. Ad confirmai i o- ad pœnitentiam, ut sit etiam finis inter ' appetenda, sed vitanda, non vitatur autem tet malam electionem, an e contra bona nem, ex q. unica de virtutibus manifestum medius,et illius volitio non sil tantum ek tiatur et fit mala, 1° quia sic est causa ma­ tiorem innui in secundaprobalionehupi li, scilicet furti aut mendacii : atqui causa I primœ partis. Addo cum SS. Ambrosio, mali non dicit bonum, sed defectum : ergo. Chrysost. Micron, per oculum posse inlti2° Intentio ut movens ad electionem con­ ligi cor; quod si mundum fuerit el ater tinet virtualiter illam, est enim intentio et renorum cupiditate liberum atque in ni­ voluntas finis non quomodocumque, sed lum erectum, totum corpus reliquorumif ui assequendi per media : ergo hoc ipso fectuum et actionum luce jusliliæ fulgebit Obj. 2°. Mentiti sunt Abraham, Jacob, quo vult acquirere per malum medium, est Judith, obstetrices Ægypliæ; item Saiw inordinata et mala. Dixi, formaliter ut movens ad malam se occidit, Moyses TEgyptium ; S. Apollo­ electionem, quia secundum se ct ex objecto nia se projecit in ignem, etc. atqui tamen est bona; bonum est enim velle succurrere hi omnes excusantur ratione bonæ inten­ tionis : ergo. proximo indigenti. De quo art. seq. //. nunc breviter, vel hæc non fuisse ve Probatur secunda pars, quæ est contra Cassian. Collât. 17. Malitia ex objecto, ra mendacia, vel non esse excusanda; de quandiu objectum manet immutatum , est quibus vide dissert. 9, de Relig. a. 2, ubi immutabilis el invariabilis; unde nec ipsa de restrictionibus mentalibus ·. facta au­ intentio bona vitiaretur ex prava electione, tem Samsonis, Moysis et S. Apolloniæex­ nisi quia ut movens includit virtualiter in cusari quod egerint ex instinctu Spiritu» suo objecto ipsam electionem malam, ut sancti. Vide digressionem historicam pri­ dictum est, sicque mutatur ejus objectum : mam et secundam ad disseri. 10 de Jure atqui objectum make electionis, v. g. fur­ et Justitia. Inst. E duobus malis minus est eligen­ ti, non mutatur ex bona intentione : ergo. Unde Apost. Horn. 5, damnat eos qui di­ dum : atqui minus est inalum mentiri quam cunt : Faciamus mala ut eveniant bona; proximum perire : ergo. 11. Quod pereat proximus non est tibi et Alexander III, c. 4, de Usuris, dicit : Scriptura sacra prohibet pro alterius I malum morale, si non possis ipsum salvare nisi mendacio, et ideo non proponuntur vita mentiri. lib’ duo mala. Probatur tertia pars. Malitia seu gra Obj. contra tertiam partem. Intentio vitas peccati attenditur ex allectu volunta- j rio ad peccatum, seu ad id quod in peccato bona movens ad malam electionem Iit ma­ solet placere, scilicet bonum delectabile : la, ut dictum est in prima parte conclu­ atqui in casu, licet non minuatur malitia sionis ; ergo ejus malitiam non minuit. furti vel mendacii petila ex objecto, mi­ Unde S. Aug. hom. 7, inter 50cit. injure nuitur tamen affectus voluntarius ad pec­ c. forte. 14, q. 5, dicit : Si fur totum quoi catum, seu ad bonum delectabile quod in abstulit tribuat pauperibus, auget po­ peccato placere solet; quia non appetii tius peccatum quam minuat. Ergo. inalum seu peccatum nisi ex amore boni II. intentionem moventem ad malam honesti, el ut induit rationem boni utilis electionem esse quidem malam, attamen eo ad isltvl bonum honestum consequendum. sensu minus mala est, quod malam elec­ Ergo. tionem non appetat nisi ex amore boni ho­ HincS. Aug. lib. Cont. mendae, c. 8, nesti ct ut medium utile ad llud conse­ Pejor est, vaquit, qui concupiscendo, quendum. AdS. Aug. Λ. furem qui totum quam qui miserendo furatur. Et S. Th. ! quod abstulit tribuit, augere peccatum, quia 2 21, q. t lu. a 2 : Quanto bonum inlen- I se reddit impotentem ad restituendum. tur est melius , tanto magis minuitur I Petes utrum bonus finis sic minuat ma1 litiain operis, ut possit totam tollere aut tulpa mendacii. Obj. contra primam part. Matth. 6. I saltem de mortali facere venialem? DE CONCURSU MULTIPLICIS MOR \LITATIS SIMUL, etc. 155 Λ. negative; quia non minuit malitiam I ex objecto, alleram ex fine. Est communis operis seu electionis, minuendo malitiam contra Vasquern. Probatur 1° ex S. Th. qui b c q. 18, a. petilam ex parle objecti, sed minuendo .illectum ad illam. Quanlumcumque au­ 4 o, dicit Actiones humane: habent ra­ tem supponatur tinis bonus el optimus, tionem bonitatis ex fine a quo dependent, remanet idem objectum electionis eadem- prœter bonitatem absolutam quæ in cis exist it : ct postea ibid, dicit quadruplicem que malitia invanabilis. Dices Supponatur minimum furtum bonitatem posse reperiri in actu, ut obser­ mortale ex parte objecti, puta, viginti quin­ vavi in fine § 5 artic. præccdenlis. Voca' que assium, el minimus allectus ad illud ; autem hic bonitatem ex objecto absolutam, sisuperveniat novus finis bonus, adhuc non quod non consistat in respectu reali ad objectum, sed ut distinguat illam a bo­ jnintfetur : ergo fiet veniale. ii. non posse censeri minimum affectum nitate finis, quæ consistit in relatione ac­ ad malum opus ratione boni finis, nisi cidentali ad aliquid intrinsecum. Probatur 2° ratione Bonitas vel mali­ supponatur relatus ad omnes fines bonos .idquos referri potest : hoc autem suppo­ tia in actu humano desumitur ex conforsito, non potest superadjici novus finis bo­ mitate vel dilformitate ad rationem : atqui mb ratione cujus iterum minuatur. idem actus potest esse conformis vel difDico 2°. Electio bona, ut electio, sor­ forinis rationi duobus distinctis modis, ex descit ex mala intentione, el intentio mala objeclo el fine, quorum unus ab alio non non rectificatur ex bona electione. dependet el a quo separari potest; sic in eo Probatur. In bona electione, præcise qui facit eleemosynam ad satisfaciendum ut est electio, non amatur honestas medii, pro peccatis, confonnitas ad rationem ex sed medium amatur præcise ut utile ad parte objecti, scilicet eleemosynæ, est dis­ malum finem ; v. g. qui dat eleemosynam tincta el independens a conformitate ad unice oh vanam gloriam non curat hones­ rationem quæ ipsi inest ex parte finis, sci­ tatem eleemosynæ, sed solum intendit va­ licet satisfactionis pro peccatis; et a dis­ nam gloriam, ita ut si eleemosyna ex se tinctis virtutibus procedunt, prima a mise­ non esset honesta et conduceret ad vanam ricordia, secunda a poenitentia : ergo. gloriam, illam assumeret. Ipsa autem in­ Dices cum Vasque. Quod assumitur tentio vanæ gloriæ inde fit pejor, quod propter aliud, v. g. eleemosyna ad satis­ ordinet id quod de se bonum est ad ma­ faciendum pro peccatis, non assumitur lum; est enim perversitas bonum servire propter se, sed lanquam medium ad poe­ malo, et nobilius ordinari ad ignobilius nitentiam : atqui medium, qua tale, non linquam ad finem ibi sistendo. Tota hæc habet rationem boni honesti, quæ soli fini convenit, sed utilis tantum .· ergo. ratio magis clarebit ex ari. seq. Λ. V. maj. Dum enim fit eleemosyna ARTICULUS IV. pro peccatis, non solum appetitur eleemo­ De concursu multiplicis moralitatis syna ratione pœniteutiæ, sed etiam ratione sui et propria? honestatis; imo non appe­ simul in eodem actu. Quæstio est duplex : prima, de multipli­ titur ut medium utile ad pœnilentiam, nisi ci moralitate ejudem rationis, scilicet de quia in se est bona ct honesta, ita ut ejus multiplici bonitate aut multiplici malitia; honestas sil fundamentum utilitatis. Ad cujus majorem intelligentiam, re­ ‘«eunda, de multiplici moralitate opposite rationis, quarum nempe una sit bona, al­ vocandum est quod dixi a. i disseri. 1 de tera mala. Primam quaestionem, quæ levis Ultimo fine, non omnem finem esse ulttiest, expediemus breviter $ seq. alleram mum.sed dari finem intermedium, qui li­ cet ulteriori lini subordinetor, attamen graviorem \ subsequent.. propter se et ratione sui appetitor.; sic me­ {I — l/cruni idem actus vertit simul habere dicina sapida proplei.sanitatem assumpta, duplicem bonittf. n, vel duplicem malitiam, praeter bonitatem utilis conducentis ad sa­ unam ex objecto, alteram ex fine ? nitatem , habet propriam et Intrinsecam Dico. Idem actus potest -iiiiul habere suavitatem quæ per sed propter se pla­ duas species bonitatis vel maliliæ, unam cet. Sicut ergo pruna causa secundæ causai DISSERT. IV. ART. IV. influxum non destruit, sed adjuvat et per­ I Nota actum bonum posse dupliciter eb· ficit, ita finis appetibilitas non destruit ho­ gi propter finem malum : 1° sic ut milm nestatem medii, sed auget : alioquin qui finis sit ratio totalis et adæquata curelLieligeret martyrium ex line charitatis, non tur bonum opus, in quo casu honestas op plus bonitatis el meriti haberet quam qui ris nullo modo movet seu appetitur, sed* eligeret jejunium ex eodem fine ; et quod habet nt merum medium utile ad malun pejus est, innumerabilis honestas tot vir­ finem assequendum; sic dum juvenis U tutum periret, solaque maneret charitas, civiens occurrit puellæ pauperi stipem le­ cujus est ultimum finem intueri, sicque ganti. explendæ libidinis occasionem niforet non forma, sed exterminium aliarum tus, eo duntaxat fine erogat illi eleemosy­ nam, non erogaturus si crederet eo mei, virtutum. Hinc itaque collige opus ex objecto bo­ non expleturum libidinem :2° sic ut pr?num ad finem bonum relatum, puta, elee­ vus finis non sit causa totalis et adæquab mosyna aut jejunium ex voto, seu ad sa- cur eligatur bonum opus, sed propria ip­ tisfacendum pro peccatis, esse melius ct sius operis honestas etiam moveat et prop­ majoris meriti ; e contra, opus ex objecto ter se appetatur : in quo casu assumption malum ad malum finem extrinsccum rela­ lis operis non est tantum electio, sed eliaa tum , ut furtum ad fornicandum, esse pe­ intentio, ct ipsum opus bonum non punm jus et majoris demeriti : quam tamen ma­ medium , sed finis intermedius : sic duia lam intentionem dum opere non comple­ quis, miseria proximi motus, ex sincero li­ tur, sæpe tacent in confessione pœnitentes ne misericordiae vult illi dare eleemosy­ minus instructi, ideoque super eam a con­ nam, sed quia pauper petit in publico, subintrat stimulus vanitatis venialis, <|uj fessants interrogandi. §11. — Utrum idem actus possit esse simul etiam movet ad dandam eleemosynam ;vd bonus et malus ex diverso capite, bonus ex subrepit aliqua alia circumstantia malarenialiter in ipso actu, puta, præcipitatio, objecto, malus exfine aliave circumstantia; tepor, inconsideralio, repulsae motus, levit et e contra. Dixi simul, quia certum est eumdem ac­ indignatio, etc. Juxta hanc duplicem hytum non interruptum physice posse suc­ pothesim duplici conclusione difficultatem cessiva de bono fieri malum per moralem resolvo. Unde Dico 1° Actus alias secundum se bonus, mutationem objecti, ut vohmtas comeden­ di carnes, inchoata ante mediam noctem i cujus malus finis est totalis et adæquata ra­ feriæ sextæ, et post ipsam sine interrup­ tio cur eligatur, ex nulla parte est bonus, tione continuata. sed totus malus. Est communis, et id duntaxat probant Quæstio itaque est de eodem actu pro eo­ dem tempore : an, sicut in naturalibus idem præcipuæ rationes Joannis a S. Th, Gonesubjectum potest esse ex parte pulchrum ti et aliorum , qui generaliter et sine dis­ et ex parte dilforme, puta, facie decorum tinctione statuunt nullum actum posse esse et dorso gibbosum, ita in moralibus possit | simul bonum et malum ; cum quibus et esse actus ex objecto bonus et ex fine alia­ et quorum rationibus conclusio Probatur 1° auctoritate. 1 Cor. 5,di­ ve circumstantia malus, aut e contra ? Quo ca*u fatemur equidem dicendum simplici­ cit Aposl. Modicum fermentum totan ter malum, el tamen secundum quid bo­ massam corrumpit ; per fermentum innum ; sicut homo pulcher facie, dorso aut | teUigitur prava intentio, quæ dum est topedibus diftormis, dicitur simpliciter dif- talis causa actus aliunde boni, ipsum totum formis, et pulcher secundum quid tantum; inficit et corrumpit. Mattii. 6, qui bem quia bonum ex inleura causa, malum ex | operantur ut videantur ab hominibus, rtquovis defectu. ceperunt mcrcedem suam ·. ergo operi Hujus difficultatis resolutioni jam pro­ eorum nullatenus erant bona, alias potuis­ lusimus § ultimo præcedentis articuli, dif­ sent mcrcedem a Deo expectare. S. Th. ficultate tertia ; pro cujus faciliori et cla­ hicq. 9, a. 7, ad 2, Voluntas, inquit, riori intelligentia, et forte diversarum de non potest dici bona, si sit intinlio mali ea opinionum in schola nostra aliqua con­ causa volendi ; qui enim vult dareeluI mosynton propter inanem gloriam cwtciliatione. DE CONCURSU MULTIPLICIS ttquendatn, vult id quod de sc bonum est | «ub ratione mali; unde voluntas ejus est i mala. Et in 2, d. 58, q. 1. a. 4, ad 4 : Cum aliquis vult dare eleemosynam propter inanem gloriam, hic est unus actus voluntatis, et hic actus totus est malus, licet non ab omni co quod in eo tsl malitiam habeat. Probatur 2° ratione. Quando quis dat eleemosynam præcise propter vanam glo­ riam aut luxuriam, ita ut vana gloria seu luxuria sit totalis et adæquata causa erogandæelecmosynæ, honestas eleemosynæ nulbtenus appetitur, sed ajppetitur duntaxat ut|medium assequendæ gloriæ vel luxuriæ, ita quod si etiam nullam haberet ex se ho­ nestatem, nihilominus assumeretur pro li­ ne malo assequendo : atqui honestas ob­ jecti nullam refundit in actum bonitatem, niri directe in se appetatur, ut dictum est art.pi .rerd. § ult. di (ficuilate secunda:crgo. Coi·/innatur. Eleemosyna in casu ut ter­ minat electionem est objectum omnino ma­ lum : ergo nullam in electionem refundit bonitatem. Prob.ant. Eleemosyna in casu terminat electionem præcise ut est medium el instrumentum mali : atqui esse præcise medium et instrumentum mali est malum : I' erg°·Probatur 5°. Erogatio eleemosynæ in casu ex nulla parte ex conformis dictamini i rectæ rationis et prudenti® : ergo ex nulla parte est bona. Prob. and. Recta ratio, seu t prudentia sic dictat bonum esse bene et ex bono fine faciendum , ut ipsi omnino repugnet quod bonum serviat malo, el ad malum tanquam ad finem ordinetur : at­ qui eleemosyna in casu non assumitur nisi præcise ut serviat malo, et ut merum me­ dium ad malum ut ad finem ordinatum : ergo. Dico 2°. Actus alias secundum sc bonus, I cujus finis malus non est totalis et adæquala ralio cur eligatur, potest esse bonus ex objecto el malus ex line : a fortiori ulus ex objecto et line bonus, cui superxenit aliqua circumstantia venialitcr mala, potest esse pvrlim bonus partim malus. Idem consendum de bona intentione respetu malæ electionis , sensu infra explifindoineo/i done penult imœ object ionis. I EstCajetani, Serræ, Contcnsoni ct com­ munius extraneorum , contra Salmanlic. Jouuiem a 8. Th. Gond, et quosdam alios MORALITA! IS SI MUL , etc. (S3 quorum præcipuæ rationes, ut jam notavi, non probant nisi primam conclusionem. Probatur 1° ex S. Th. qm hic q. 18,a. 4, ad 5, dicit : Nihil prohibet actioni ha­ benti unam pradiciarum oonualum deesse aliam : et secundum hoc contin­ git actionem quæ est bona secundum spe­ ciem vel circumstantias, ordinari ad fi­ nem malum, vel s converso ; non tamen est actio simpliciter bona, nisi omnes bonitates concurrant. Nihil videtur ex­ pressius. Hcspondct Gonct. hæc S. Th. verba non facere sensum compositum , sed divisum, el significare quod illa actio habuisset I oni tatem nisi malitia finis aut circumstanti® supervenisset; sicut si diceretur : Nihil prohibet parietem habentem albedinem fieri nigrum , hominem sanum fieri infir­ mum ; sensus non esset quod paries posset esse simul albus ct niger, homo simul sa­ nus et infirmus, sed quod paries albus posset denigrari, ct quod remansisset al­ bus nisi supervenisset nigredo. Sed contra 1°. Cum S. Doctor affirmai actioni habenti unam bonitatem deesse aliam, inde infert actionem illam non esse simpliciter bonam, quia non concurrunt omnes bonitates : ergo censet ibi aliquam adesse, licet non concurrant omnes ; alio­ quin si nulla adesset, actio non solum de beret dici non bona simpliciter, sed nul­ latenus bona. Contra 2°. S. Doct. in 2 d. 56, q. uni ca, a. 5, dicit; Contingit actum habere bonitatem ex materia, et tamen eum male fieri propter indebitas circumstan­ tias .-atqui quod contingit fieri importat non potentiam, sed actum et sensum com­ positum, ut si diceretur : Contingit homi­ nem habere præmotionem ad bonum , et tamen male operari propter liberum arbi­ trium ; significaretur liberum arbitrium [ posse dissentire præmolioni in sensu com­ posito, imo de facto dissentire, si «pridem de facto dissensus contingeret. Ita et bene Contensonus. Probatur 2° ratione a priori. Actus bonus cujus malus finis extrinsecus non est causa totalis et adæquata cur assuma­ tur, v. g. eleemosyna facta partim propter propriam honestatem misericordi®, partim propter vanam gloriam , haurit et relinet bonitatem ex objecto, non obstante cou- * ο <56 DISSERT. IV. ART. IV. rursu ulterioris linis extrinseci mali, sci­ I gloriæ, amoris proprii, nimis compito» licet vanæ gloriæ : ergo esi bonus ex ob­ tiæ, remissionis, excessus, praecipitati^ jecto et malus ex line. Prob. ant. Fieri in considerationis, etc. Sic paucissimi c: non potest «min bonitas objecti in se et pœnitentes quorum poenitentiam nontopropter se volita refundat bonitatem in ac­ miletur aliquis excessus ani defectus; je> ' tum ; etenim amare nonum in se ct prop­ cissimi superiores qui in coireptionik j ter se est necessario et essentialiter bo­ aliquem excessum zeli aut iræ non pati»· j num ; atqui eleemosynæ honestas in casu tur ; paucissimi concionatores qui, qua­ amatur in se et propter '2, et non praecise vis gloriæ Dei zelo ducti, inter auditore: et unice propter vanamgloriam, quam sup­ applausus alicujus complacentis titillatio­ ponimus non esse i'Zus causam totalem et ne non moveantur; paucissimi orantesqu levem distractionem non admittant; et> adaequatam ·■ ergo. Confirmatur. Actus qui non est mera de cætcris. Unde S. Greg. lib. S3 Mon electio, sed etiam intentio tendens in ho­ c. 16 : Si de his operibus, inquit divinilui nestatem proprii objecti propter se tan­ districte discutimur, quis interhiariquam propter finem intermedium, ab hu­ manet salutis locus, quando et mala nor jus objecti honestate desumit speciem et Ira pura mala sunt, et bona qua noi quidem essentialem, ul probavimus ulti­ habere credimus pura bona esse nequa­ mo articuli præcedcntis, prima difficultate quam possunt ? quia non respicit objectum ut purum me­ Ilespondet Joannes a S. Th. opera pie­ dium ad linem, sed a propria et intrinseca tatis compati quidem imperfectiones ctle­ ejus bonitate movetur, quam ideo in se et via peccata, al hæc opera illorum amort propter se amat atqui actus in casu, v. g. non elici, fieri quidem cum illis, nonu­ largitio eleemosynæ, non est mera electio nion oriri ex illis. Sed contra 1° sub sumo. Atqui opus In­ sed etiam intentio ; non enim assumitur praecise propter vanam gloriam, quæ, ut here imperfectiones et circumstantias le­ supponitur, non est ejus causa adæqnata, viter malas atque fieri cum illis malum e.< sed etiam propter propriam et intrinsecam sicut eas non habere et fieri sine illisbohonestatem , sicque eleemosyna non est num est : ergo dantur opera mixta. non merum medium, sed etiam linis saltem in­ pura bona, sed parum vitiata, quod inten­ termedius qui ab ulteriori line non des­ dimus. Contra 2°. In hypothesi conclusionis, truitur , ut jam non semel diximus : ergo. Quod dixi de actu bono ex objecto ct quamvis opus bonum fiat ex amore mali malo ex fine, dicendum est a fortiori de finis, non tamen totaliter el adæquate, sed actu bono ex objecto et line cui se immis­ etiam fit ex amore honestatis proprii ob­ cet aliqua alia circumstantia venialiter jecti unde sicut haurit malitiam ea pane mala v. g. si eleemosynæ factæ ex solo line qua fit ex amore mali finis, ita non pote-t misericordis se immisceat tepor ant incon- non haurire bonitatem ea parte qua fit et sideratio; si enim finis malus qui parlim I amo; e boni linis proprii et intrinseci. influit in actum non destruat bonitatem quam babel ex objecto , a fortiori illam Solvuntur objectiones contra primam conclu­ sionem. non destruet circumstantia quæ in illum non influit, sed comitatur lanium. Obj. 1°. Voluntas dandi eleemosynam Probatur 5» a posteriori. Si levis inor­ precise propter vanam gloriam est bona dinatio finis, aul quævis mala circumstan­ ratione objecti, ct mala ratione finis : ergo. tia totum inficiat actum, ita ut nihil in eo Prob. ant. pro prima parte; constat bonitatis remaneat , vix ullum actum bo­ enim de secunda. Illa voluntas est bona num etiam in viz s -anctis reperire poteri­ cujus objectum est bofttir · atqui eleemo­ mus -, durtm. ‘limis et absurdum con.«e- syna est objectum bonum ergo. quens ; ergo. Probatur sequela. Pauci— Ii. v. ant. pio prima parte, .id pro­ sima sunt opera etiam in viris sanctis at­ bat. D. ant. illa voluntas est bona cujm tente vigilantibus, quibus in hac vi a vel objectum est bonum formaliter el in ratio non deesl aliqua debita circumstantia, vel ne objecti, C. ant cujus objectum esi bo­ non immisceatur aliqua mala, puta, vanæ num materialiter et in ratione entis, A. DE CONCÜHSÜ MULTIPLICIS MOH ALITATIS SIMUL, etc. 157 in/. Ad cujus sensum distincta min. N. ob vanam gloriam, sed illa non indiget as· tonseq. Iu hoc ergo actu · Polo dare elee­ sensu interno fidei, sed sola simulatione mosynam propter vanam gloriam , ob­ per verba prolata; unde non cogimur ad­ jectum formale hujus voluntatis non est mittere quod talis actus externus procedat eleemosyna ut quid honestum, sed ut pu­ ab habitu supernatural! fidei. nira medium ad mahnn ct instrumentum />’. 2°. Dato confessionem externam fi­ mali secundum quam rationem est malum; dei esse cum assensu interno propter va­ unde formaliter in ratione objecti attacti nam gloriam, est duplex solutio. Prima est ib hac volitione non est bonum objectum. Goneti, qui concedit hunc actum elici a Inst. 1°. Finis est quid extrinsecum ob­ virtute fidei, negat tamen ideo esse bonum jecto : ergo ejus naturam non mutat. moraliter, quia, ut de aliis actibus ob ma­ II.D. ant. Est quid extrinsecum objecto lum finem dictum est, non appetitur prop­ illesse entis, C. ant. in esse moris, subd. ter propriam honestatem , sed ut merum ani. Si objectum appetatur ratione sui, ('. medium ad malum finem ; nec obstat quod «i appetatur praecise ratione finis, AL Tunc el ciatur a virtute fidei, quia non est ea­ enim istud objectum, v. g. eleemosyna, dem ratio de virtute fidei ac de virtutibus ingreditur objectum intentionis finis; non moralibus ct mere praclicis; fides enim est enim est intentio finis quomodocumque, virtus per se primo speculativa, nec se­ tedfinis ut assequendi per tale medium, cundum se respicit objectum sub ratione scilicet per eleemosynam ; unde istud me­ boni, sed sub ratione primi veri : unde dium includitur in objecto hujus intentio­ ejus actus non habet bonitatem moralem nis, quæ ideo non est illi extrinseca. ex proprio objecto, sed veritatem tantum Inst. 2®. Qui dat eleemosynam aut je et infallibilitatem, nec ideo destruitur ejus junat propter vanam gloriam adimplet actus ex hoc quod sit malus, modo sit cer­ pneceptum : ergo opus bonum facit. Hem to el infallibilitcr verus. melius facit quam qui non dat aut non je­ Altera solutio est Joannis a S. Th. qui junat : ergo bene facit. negat hunc actum seu assensum, si sit R. Ad primam, D. consequens. Erg ) propter vanam gloriam, non solum comi­ facit opus bonum materialiter ct quoad tantem et supervenientem actui jam for­ substantiam, C. bonum opus formaliter, mato, sed etiam influentem in illum , esse X Leges autem praecipiunt tantum subs­ a virtute fidei supcrnaturalis, quia actus tantiam actus, non modum, nisi modus sit fidei supcrnaturalis est principium justifi­ de intrinseca ratione actus, vel secundum cationis nostræ, et est a gratia excitante ; s,vel prout cadit sublege. Ad secundum, implicat autem actum malum, qualis est .V, ant. Non enim melius facit qui non iste actus præcise ob vanam gloriam, esse benefacit;neuteraulein in casu bene facit, principium justificationis nostræ et esse a sed primus minus peccat quam secundus. gratia. Neque obstat quod sit ex testimo­ Inferes. Ergo in hoc actu, v. g. largitio­ nio divino, quia non est ex testimo­ ne eleemosynæ propter vanam gloriam , nio divino firmiter apprehenso, sed ut erit duplex malitia, una ex objecto, altera subjicitur et fovetur inotivo temporali el ei fine. malo; et ex hac parte infirmatur motivum R. N. illationem, quia tota malitia ori­ infallibile fidei, quia non utitur illo sim­ tur ex fine; unde est una finis malitia quæ pliciter ut hic et nunc, cujus signum est totum opus inficit. quod, cessante illo line vanitatis aut altero Urgebis. Actus fidei elicitus præcise ob molivo temporali, non crederet. Ergo si unam gloriam, est ex objecto bonus : ergo. credat, non est fides supcrnaturalis, quia Prob. ant Procedit a virtute supernatu­ magis diligit gloriam hominum quam Dei. ral! fidei : ergo. R. i». Vel est sermo de actu interno fi­ Solvuntur objectiones contra secundam conclu­ sionem. dei, vel de externo. Si de interno, non vi­ Obj. 1°. Apost. 2 Cor. 6, dicit; Quœ detur quod fieri possit ob vanam gloriam, pii ob aliud commodum temporale. cum participatio justitia cum iniquitate, aut netsini pateat nisi soli Deo. Si de externo quœ soc clas lucis ad tenebras ? Unde potest quidem externa fidei confessio fieri S. Aug. Contra mendae, c. 7 et 15 ; Nihil, « I r»' <38 DISSERT. IV. ART. IV. inquit, potest dici absurdius quam opus [ las. Si enim voluntas ordinans bonum i» aliquod esse simul justum et injustum. I malum aut e contra , d"os actus partial» I Ergo. producit in unum quasi coalescentes, ni; ! B. ad Apost. iihnn ibi monere duntaxat mirum, si ratione unius e?, boita cl ratio­ Corinthios, ut a convictu et consortio infi­ ne alterius mala. delium separentur Ad S. Aug. Intendit Verum ista solutio videtur, meo salte solum mendacia, furta et similia, quæ sunt judicio , fugere difficultatem, nec secun­ intrinsece mala, nullo bono fine posse co­ dum hypothesim conclusionis procedere honestari, adeoque non posse esse simul Est enim quæstio de uno et eodem actu phy. sico, v. g. utrum eadem volitio dandi ekt- , justa ct injusta ; quod omnes fatentur. Objiciuntur insuper quædam alia, tam mosynam ex fine miscricordiæ, simuln» [ ex S. Scriptura quam ex S. Th. sed quæ vente et excitante vana gloria, sit bonati probant primam conclusionem et nullate­ mala? utrum eadem intentio salvandi rinus infringunt hanc secundam; partim ea tam proximi per mendacium, sit ex part» retulimus in probationem primæ conclu­ bona et ex parte mala? Neque negamus ia his posse reperiri duplicem actum, ut di. sionis ; vide. cit D. Thom. nempe velle dare eleemosy­ Obj. 2°. Objectum de se bonum in ma lum finem relatum, non est bonum nec nam et illam referre ad vanam gloriainjsei, rationi conforme, sed potius boni profana­ inquam, non est quæstio de isto duplic tio et omnino malum : atqui quod nullo actu, sed de uno tantum , nempe de uni modo est bonum nullam actui tribuit bo­ volitione dandi eleemosynam, seu deum nitatem .· ergo idem actus non potest esse .argitione eleemosynæ propter se et profi­ ter vanam gloriam. Insuper non video quo­ ex objecto bonus et ex fine malus. Confirmatur. Cum aliquis dat eleemo­ modo duplex actus possit reperiri in elee­ synam propter vanam gloriam, objectum I mosyna facta vel remisse, vel inconsidera­ illius actus desinit esse bonum et fit ma­ te, vel voluntate aliqualiter renitente, aut lum , cum evadat medium conducens ad cum simili circumstantia venialiter mala. Quidam intelligunt hanc solutionem de pravum finem el instrumentum criminis : actu quidem formaliter uno et eodem, sed ergo idem quod ante. B. hoc praecipuum adversariorum argu­ virtualiter multiplici propter diversos fines mentum esse verum ad sensum primæ con­ 1 et diversa objecta .· hoc sensu admitti po­ clusion is ; undeprœmissas ulriusque ins­ test solutio, saltem de actu bono relato ad tantia.’ concedo de opere bono electo ut malum finem aut e contra, sed tuncsolmio puro medio ad malum finem qui sit causa videtur coincidere cum prima quam dedi­ adæquata illius, nego vero de opere bono mus. Inst. 1°. Nulla potest esse bonitas in ac­ assumpto ut fine intermedio ex propria tu, nisi sit conformis judicio prudenliæ· bonitate placente et movente. Alteram solutionem subjungit Contcn- atqui actus aliqua, etsi levissima, circum­ son, ct dicit quod dum elicitur actus bo­ stantia vitiatus, non est conformis judicio nus in ordine ad malum finem, aut inten­ prudentiæ; ergo. Probaturmin. Judicium ditur bonus finis per malum medium , in­ prudenti® non est de objecto precise, sed terveniant duo actus qui tamen pro eodem ut vestito circumstantiis; dictat enim pru­ computantur, quia ubi est unum propter dentia non solum bonum esse faciendum, aliud, ibi est unum tantum, ut ait philoso­ sed esse faciendum bene et cum omnibus phus : idque videtur aperte docere S. Th. circumstantiis debitis .· ergo. q. 2 de Malo, a. 4, ad 2. ubi sic ait : < Dare B. D. min. Actus circumstantia aliqua ■ eleemosynam pauperi est actus secun- etsi levissima vitiatus, non est conformis >» dum se bonus, Xed referre actum hujus- judicio totali prudentiæ, C.partiali, A.seu ■> modi ad fiuem aliquem inordinatum, sci- non est conformis judicio prudentiæ ex om­ » licet cupiditatis aut inanis gloriæ, estqui- ni parte, C. ex aliqua part#·, N Ictusergo » dem aiiusaclus malus, qui tamen duo ac- bonus ahqua circumstantia vitiatus, qua » tus quodam ordine in unuin rediguntur.»» talis non est conformis prudenliæ, at ho­ Hac doctrina semel admissa, omnia fere inestatem ejus objecti propter se amati est menta concidunt, el evanescit difllcul- minino conforme prudentiæ. Duo itaque DE CONCURSO MULTIPLICIS pnraipit prudentia : primum, bonum esse propter se amandum et faciendum ; secun­ dum, e$se bene el cum omnibus circum­ stantiis debitis faciendum. Actus ergo qui fertur in bonum propter se , sed non cum omnibus circumstantiis, est partiali judicio prudenti® conforme, ex parte consonum, exparte dissonum, consequenter non pu­ re malum nec pure bonum, seri mixtum, bonum secundum quid , malum simplici­ ter; quia, ut jam advertimus , non dicitur aliquid simpliciter bonum, nisi concurrant omnes bonitates; bonum enim ex integra causa, malum ex quovis defectu. Inst. 2°. Voluntas eleemosynæ propter vanam gloriam derivatur ex pravo dictaniinc : ergo nullatenus est bona. H.Solutionejamdala, D. an/.Volunlas eleemosynæ assumptæ tanquam purum instrumentum vanitatis derivatur ex pravo dictamine, C. assumptæ propter intrinse­ cam honestatem et amatæ per modum finis intermedii, N. Solutio patet ex dictis. Inst. 5°. Actus bonus est actus virtutis: atqui actus virtutis non potest ulla ratione esse malus, quia virtute nullus male utitur: ergo non potest dari actus ex parte bonus el ex parte malus. A. 1). min. Actus virtutis, prout a vir­ tute procedit, non potest esse malus, C. prout procedit a voluntate quæ deficit, aut a malo habitu qui se ingerit, A'. Non quæriiurhic utrum actus virtutis prout est a virtute possit esse malus, sed utrum possit ex alio capite vitiari, remanente ejus boni­ tate substantiali. Obj. s° specialiter de bono fine respec­ tu mali medii, v. g. de fine sah indi vitam proximi per mendacium, Arb r bona non potest malos /'rudus facere, .Malth. 7 : ergo hoc ipso quo facit malos fructus non est bona, sed mala. Subsumo. Atqui finis bonus movens ad mala media est radix ma­ li : ergo desinit esse bonus. Λ. 1° D. ant. Arbor bona non potest taalos fructus facere perse, C. ant. per accidens, N. ant. Contingit ex intemperie aeris, incongruitate loci, aliisve causis ac­ cident;aliter occurrentibus, procedere ex arbore bona fructus, si non omnino malos, saltem ex parte infectos el alleratos. Ita panter contingit qnod ex intentione bona procedat pet accidens opus aliqua prava circumstantia vitiatum. Sic ex pia intentio- MORALITATIS SIMUL, etc. <59 ne satisfaciendi læso Numini procedit opm pœnitentiæ quandoque levi defectu vel ex­ cessu maculatum ; sic ex zelu dise i pi i n® in adolescentem dissolutum procedit quan­ doque in magistro vel parente correptio leviter excedens; sic ex zeio promovendi gloriam Dei et salutem proximi procedit nonnunquam m praedicatore concio aliquo vanæ complacentiae motu sordescens; sic ex honesta intentione subveniendi per ci­ bum et polum necessitati corporis sæpe procedit comestio aut potatio insidianti sensualitati paululum indulgens ; et plura alia similia. Nemo tamen dicit has pias et bonas intentiones ideo perire, et earum merita plenitus amitti; alioquin, ut jam ponderavimus, vix ulla pia et honesta in­ tentio daretur quæ in electione non peri­ ret, cum vix ulla sit exeeutio quam non co­ mitetur subrepens aliqua venialis circum­ stantia. El ut id pro cumulo adjiciam, quis audeat dicere sanctissimum martvrem 4 * DISSERT. IV- ART. VI. Iftft meritorios neque demeritorios in ordine trariam, tria manifeste evincunt. <«S.Aüj supernatural!. Sic eleemosyna facta ab in­ ibi probat contra Pelagianos volunlatea fideli aut peccatore ex molivo misericor­ bonam non esse a nobis, sed a Deu;Bi­ di®, quamvis sit bona inoraliler in ordine mini autem non notum est in eo maxime naturali, quia tamen non procedit a gratia S. Augustinum insudasse contra Pelagia, quæ est principium bonitatis et meriti in nos, ut probaret non solum bonam volutiordine supernatural!, non est bona neque talem habitualem seu gratiam sanctificat)· maia in isto ordine, nec meritoria præmii tem, sed et potissimum bonum actum v. aut supplicii in isto ordine, quia nullo hintalis esse a Deo. 2° Probat S. Aug.vu. modo ad illum pertinet. Est ergo quæstio Iu n talem bonam, de qua loquitur, esse i tantum de actibus deliberatis et eorum in­ Deo, ex illo Psal. 56 : A Domino grtuw differentia ad bonitatem et malitiam in or­ hominis dirigentur, et viam ejus volti dine naturali ; quo sensu el ex illo ad Philipp. 6 : Deus est enim ibid. — Dico. Nullus est nec esse po­ qui operatur in nobis et velle et operari test actus indifferens in individuo. Est pro bona voluntate. In his autem aperturo communior cum Auctore contra Scotum, est agi non de ipsa voluntate habitualittr bona , sed de ejus actibus. 5° Et pracipue Scotistas et Vasquem. Probatur 1° ex S. Aug. qui lib. 2, de sic prosequitur et infert S. Aug. Qupcirw Peccat. Merit, et Remiss, postquam pro­ quod a Deo nos avertimus nostrum al, bavit bonam voluntatem esse a Deo et non et hœc est voluntas mala; quod vero ai a nobis, dicit cap. 18 : « Mirum, si ( vo- Deum nos convert imus,nisi ipso excitan­ » Juntas) potest in medio quodam ita con- te atque adjuvante non possumus, el hit x sistere, ut nec bona nec mala sit. Aut est voluntas bona. Ergo S. Aug. non lo­ » enim justitiam diligimus, et bona est ; quitur de ipsa voluntate bona vel mala ha· » et si magis diligimus, magis bona; si bitualiter per gratiam sanctificantem aut » minus, minus bona est; aut si omnino peccatum, sed de ejus actu bono vel ma­ » non diligimus, non bona est. Quis vero lo , scilicet de aversione actuali a Deo per « dubii et dicere volunt atom nullo modo jus- peccatum, et de conversione actuali per « tiliam diligentem non modo esse malam, gratiam excitantem et adjuvantem. Et liæc p sed etiam pessimam voluntatem ? Si ergo ita sunt aperta, ut Vasques ingenue fatea­ » voluntas aut bona est aut mala, et utique tur S. Augustinum esse sibi contrarium. Ad inconveniens quod opponit R. P. Λ. « malam non habemus ex Deo, restat ut » bonam voluntatem habeamus ex Deo. » nullum esse quod culpa etiam venialis di­ Ubi S. Aug. eodem discursu utitur quo catur malum pessimum comparative ad nos infra, ad probandum non dari actum aliud genus mali, quod est pœna vel dam­ indifferentem , quia nempe qut diligimus num. Verum neque id sequitur necessario justitiam , id est, finem justum, aut non; ex verbis S. Augustini; cum enim dicit vo­ si diligimus, est bonus; si non diligimus, luntatem qua non diligitur justitia esse est malus : unde, juxta S. Aug. ut actus pessimam, loquitur de voluntate pessima sit malus, sufficit quod carcat bono fine, in genere; intra hoc genus autem sunt di­ quod utique reperilur in actu quem adver­ versi gradus, unus allero pejor. Ante probationem a ratione suppono sarii dicunt indifferentem. Pespondct R. P. Henno S. Augustinum ex ari. 2 el 5 dissert. 1 tract, de Ultimo non loqui de actu voluntatis, sed de ipsa- fine, hominem, quotiescumque deliberate met voluntate quam dicit esse bonam vel agit, agere propter finem quem sibi ex ju­ malam habitualiler, quia est vel in statu dicio rationis præstiluit; et patel, quia alias gratiæ, ratione cujus dicitur habitualiler ejus actus contingeret casu, nec esset ratio diligere justitiam , vel in statu peccati, ra­ cur unum ageret potius quam aliud. Finii tione cujus dicitur illam non diligere : autem vel est bonus et honestus, vel ma­ Alioquin, inquit, volens spuere sine rela­ lus, vel indifferens : si sit bonus, actio eril tione ad finem honestum esset pessimus, bona, nisi sit aliunde mala; si malus,eril -yiod nemo sanœ mentis dixerit. mala : restat ergo difficultas de fine indtf^td contra Hanc responsionem esse li- ferente, qui nec sit bonus nec main.*. Unoeraliter fictam etS Augustino plan·· < nu­ . de conclusionem invicte demonstravero, 188 UTRUM DETUR ACTUS INDIFFERENS IN INDIVIDUO’ ii probem hominem non (Misse licite agere aliud quid facitis, omnia in gloriam Dei propter finem indifferentem, sed debere facite : atqui id non potest inte'Hgi nisi de semper agere propter finem bonum et ho­ relatione in Deumvirtualiirnnlicita, inclusa in bono honesto, ut alibi explicabimus : nestum. Igitur ibid. — Probatur 2° conclusio ratione ergo tenetur homo semper agere propter fundamentali. Quotiescumque homo deli­ finem honestum. Quid respondeant adver­ berate agit, tenetur actioni suæ præstituere sarii huic auctoritati videbimus et refuta­ finem bonum et honestum : quod si faciat, bimus in sol. obj. actus erit bonus, modo aliunde non sit ma­ Probatur 4° idem primum ant. Ver­ lus; si non faciat, eril malus, quia carebit bum otiosum est malum et prohibitum, cum fine sibi debito. Ergo non datur, nec dari de eo debeamus reddere rationem I )eo rn potest actus indifferens in individuo. die judicii, juxta illud Malth. 12 : Dico Probatur multipliciter ant. in quo est autem vobis quoniam omne verbum otio­ totadillicultas. P Quotiescumque homo de­ sum quod locuti fuerint homines , red­ liberate agit, debet agere ut homo, id est, dent rationem de eo in die judicii, non juxta conditionem et exigentiam suæ natu­ solum ad discussionem, ut quidam existi­ ra rationalis. Patet ex se; id enim omni­ mant, sed ad condemnationem; nam subbus ab Auctore naturæ inditum est, ut jungitimmedialcChristus : Ex verbis enim unumquodque agat secundum conditionem tuis justificaberis, et ex verbis tuis con­ et exigentiam suæ formæ seu naturæ : bru­ demnaberis, et hic est sensus communis tum secundum formam sensitivam, homo non solum SS. Patrum, sed omnium timo­ secundum formam rationalem; unde in eo ratorum qui apprehendunt verba otiosa ut sila est tota hominis perversitas, dum, ne­ mala et peccata venialia de quibus se ac­ glecta et contempta ratione, agit ut bestia cusant. Porro si verbum otiosum sit ma­ secundum conditionem et exigentiam na­ lum, pari el potiori ratione opus otiosum tura sensilivæ : atqui agere ut homo, seu est malum, cum utrubique tempus teratur secundum conditionem et exigentiam na­ inutiliter, et jactura rei otiosæ sit major tura rationalis, est agere propter bonum quam damnum verbi otiosi. Unde S. Hiehonestum ; dicitur enim bonum honestum ron. in Psal. 16 : όϊ de verbis otiosi, in­ quod convenit et conforme est rationi, in quit, redditur ratio, quanto magis de hocquedictinguitur homo a brutis insipien­ operibus? atqui sive verbum sive opus di­ tibus, quæ agunt propter bonum delecta­ citur otiosum, non quod habet malum fi­ bile secundum sensum : ergo quotiescum­ nem, sed quod non habet finem bonum et que homo deliberate agit, tenetur actioni honestum; ergo homo tenetur agere prop­ suæ præfigere finem bonum ct honestum. ter finem honestum. Prob. min. 1° ex ipsa Probatur 2° primum ant. Agentia na­ definitione otiosi tradita a SS. Patribus turalia determinantur ab Auctore naturæ Otiosum verbum est. inquit S. Greg., quod per inclinationem naturalem ad fines sibi aut utilitate rectitudinisaut rationejusproprios et suis naturis consentaneos : ergo tw necessitatis caret. Origenes, lioin. 1 in agens liberum, ut est homo, determinatur Psal. 58 : Otiosus, qui neque boni neque perleges et præcepta ad finem si proprium mali agit. D. Bernard, lib. de l'riplici et naturæ suæ consentaneum. J^atet conse­ Custodia : Otiosum verbum est quod nul­ quentia, quia non minus pertinet ail Auc­ lam rationabilem causam habet : et tract, torem naturæ determinare et regere mo- de Vita Solii, ad Fratres : Quicumgue raliter perleges et præcepta causas morales quodcuinque agit ct non propter hoc agit et liberas, quam dare causis naturalibus in­ ut Deo servatur, in eo quod agit otiatur. clinationem daluralem. Subsumo. Atqui Unde S. Th. 2 2, q. 1Ô2, a. 1, el q. 167, a. bonum proprium el consonum naturæ ra­ 1, docet quod appetitus glorias et scienlix tionali atque ejus finis esi bonum honestum, non relatus ad gloriam De· aut salutem utjani dictum est : ergo tenetur homo sem­ proximi sil vanus, qui?. ut ail in 1, d. 1, q. 5, ad 5, actus procedens a deliberata per agere propter bonum honeslum. Probatur?·" primum ant. A post. 1 Cor. voluntate, si est releribilis in Deum et non 10, pracipit ompia fieri in gloriam Dei ; refertur, vanqs est et olioeps. Ergo otio­ Siwtqqnducatis, inquit, sive bibitis, sive sum estquQfl caret honesto line. Probatur 16* 2* eadem mi». Ille dicitur otiosus non qui facit aliquid mati, sic fur aut homicida non dicitur otiosus, neque qui nihil omnino fa­ cit, sed qui non facit quod debet facere et quod conducit ad suum debitum finem. Sic Mattii. 20 operarii dicuntur otiosi, non quod nihil omnino agerent (forte enim con­ fabulabantur aut ambulabant), sed quia fi­ nem suum non exercebant, scilicet excoIere vineam. Sic quotidie dicimus lines aut mulieres otiosas, non quod aliq . mali agant, aut nihil omnino agant, sed quia, posthabitis quæ sunt sui muneris, rebus indifferentibus, puta , confabulationibus, deambulationibus et aliis similibus, neque bonis ex se neque malis, indulgent. Ergo dicitur otiosum id cui non apponitur bo­ nus et honestus finis. Huic iillimæ rationi, qua non parum ur­ gentur, adversarii respondent quod ut ali­ qua actio non sit otiosa , sufficit quod ad aliquam naturæ commoditatem referatur. Sed contra, et simul detegitur eorum allucinatio. Per commoditatem naturalem vel intelligunt sanitatis conservationem, corporis rectam consistendam , sustenta­ tionem , quietem , aut quid simile condu­ cens ad bonum rationis vel delectationem aliquam corpoream et sensibilem. Si primum , fatemur actionem non esse otiosam , neque tantum indifferentem, sed bonam ; quia conservatio sanitatis et recta consistentia corporis pro suis et animæ functionibus necessaria, est bonum et ho­ nestum cui debet invigilare ratio ·. conve­ nit namque homini, etiam ut est rationis particeps, consulere parti vegetative et sensitivæ sibi individue sociatæ et cujus ministerio suas partes agit, et ideo dictat recta ratio his naturæ indigentiis subve­ niendum, ad idque nos impellit dilectio naturalis in nos quæ est honesta et bona moraliter. Unde S. Th. hic ad 5, dicit: Hoc ipso quo aliquis agit ordinate ad sustentationem vel quietem sui corporis, ad bonum virtutis ordinatur in eo qui | corpus suum ordinat ad bonum virtu­ tis ; et idem qatet de aliis. Si vero per commoditatem naturalem intclligunt delectationem corpoream et sensi­ bilem, tunc absolute sustinemus actionem esue otiosam et malam. i°Quia, juxtaPatrcs laudatos, caret utilitate, aut necessitate, ut dicit S. Greg. nihil boni neque mali opera­ ... ... ..VF.. VAV.UV./UMV .-------------------- tur, ut dicit Origenes ; nullam habetra1: nalnlem causam, neque per illam Deosetvilur, c· dicit S. Bernar. 2° Quia carets bito I ---cum bonum delectabile wun· dum · i non sit finis rationaliser» tura· , licet jam satis constet ex du tis, ul> tamen probo , et erit 4 quinta itio primi et principals tecedenlis quam sic propono. Probatur 5° primum et principale', tecedens. Homo deliberate agens'non| test agere propter bonum delectabile s*. sibile tanquam propter finem · ergo lec­ tui* agere propter bonum honestum. Ar consequentia, quia cum distinguatur Iutam triplex bonum, scilicet honeslDm, | utile et delectabile, non potest hic tquæstio de bono utili. quia cum propter* non appetatur, sed propter aliud adqu conducit, non potest habere rationem fi­ nis. Restat ergo bonum honestum et bo­ num delectabile: unde si homo non po··.' agere propter bonum delectabile tanquam propter finem , sequitur quod teneatur ■ agere propter bonum honestum Pr4 igitur ant. 1° Bonum delectabile sensibi- | le, seu bonum proportionatum et confor­ me sensibus, est linis partis sensitive: constat, quia nihil aliud potest assignari, i Non enim bruta apprehendunt pabiilumaut i coitum ut media necessaria ct proporlionata . ad conservationem speciei aut individuibtr | quam ad finem , id enim est aliquid intel- 1 ligibile cujus non sunt capacia ; sed edunt, j coeunt, fœtus educunt, nutriunt et alii , agunt propter solam delectationem quam in his operationibus apprehendunt. Ergo bonum delectabile sensibile non potest I esse finis partis rationalis : ergo homo ra- j tione praeditus deliberate agens, non po­ test agere propter bonum delectabile sen­ sibile tanquam propter finem. Patet conseguentia, quia non potest esse idem finis partis sensitivæ et partis sensitivæ tt partis rationalis, brutorum et hominum. Verum quidem est quod, cum homo constet parti sensitiva inferiori et regenda, et parte ra­ tionali nt superiori et rectrice (non enim pars sensitiva inferior, sed ratio superior, data est homini a Beo ut regula suarum operationum, ut omnibus pervium est), non prohibeatur percipere secundum par­ tem sensitivam delectationem sensibilem annexam ab Auctore naturæ operationibus Ιββ UTRUM DETUR AGI’ US INDIFFERENS IN INDIVIDUO? eotuenrationi individui aut speciei neces­ in olfaclionefloris, natura annexuit aut in­ sariis ; sed prohibetur in ea tanquam in tendit delectationem sensitivam aurium , fine sistere, sicut sistunt bruta, quæ, ra­ oculorum, narium,ut in eatanquamin fine tione destituta, nihil aliud in objecto ve! sistamus, sed ut ordinabilem ct ordinan­ actu apprehendere possunt. Homo autem dam a ratione ad finem honestum, puta, cum secundum rationem quæ, ut dixi, sublevamen natura, bonam consistendam data est ipsi ut regula suarum actionum , corporis, etc. quantum opus est animæ sil capax boni superioris et honesti, ad il­ functionibus, eo modo quo delectationes lud tanquam ad finem referre debet bo­ in ludis, jocis, aliisve recreationibus, per num delectabile partis sensitivæ ; et ideo virtutem eutrapeliæ temperate assumuntur dixit S. Th. sup. q. 4, a. 2, delectationes ad dictos fines honestos. esse propter operationes, ct non operatio­ Totum hoc argumentum paulo fusius de­ nes propter delectationes. Prob. 2° ant. ductum compendio sic resumo.Homo, quo Nihil magis est indignum ac perversum tiescumquedeliberate agit, etiam circa ob­ quam voluntatem, quia est facultas ratio­ jectum secundum se indifferens, tenetur nalis, cæterarum potentiarum reginam ser­ agere propter finem honestum, quod si fa­ vire el ancillari parti sensitivæ et inferio­ ciat bene agit,si non faciat male agit : ergo ri, seu appetitui animali, cui debet domi­ non datur actus indifferens in individuo. nari: atqui ita contingit dum homo delibe­ Probatur ant. 1° Homo, quoties deliberate rate agens agit propter delectationem sen­ agit, tenetur agere ut homo, seu secundum silem tanquam propter finem ; tunc enim dignitatem et exigentiam natura rationalis ordinat operationem deliberate voluntatis et prout distinguitur a brutis : atqui hoc ad delectandum appetitum inferiorem tan­ est agere propter bonum honestum quod quam ad finem ibi sistendo : ergo homo non est finis creatura rationalis : crg. 2‘ Sicut potest agere propter bonum delectabile entia naturalia pernaturalem inclinationem tanquam propter finem. diriguntur ab Auctore natura in fines pro­ Hinc jure damnate sunt ab Innocentio X prios, ita agens liberum et morale ut est ?equentes propositiones : Opus conjugii homo dirigitur per praeopta ad finem sibi ώ solam voluptatem exercitum, omni proprium, quod est bonum honestum et finitus culpa caret et defectu veniali, Est rationiconforme: ergo. 5° Apost. ICor.lO, nona. Et : Licet comedere ct bibere usque praecipit omnia fieri propter gloriam Dei, ad satietatem absque necessitate ob so- id est, propter finem honestum in quovirlom voluptatem . modo non obsit valetu­ tualiter implicite includitur gloria Dei : er­ dini,quia licite potestappelitus natura­ go. 4° Opus quod non dirigitur in finem honestum est opus otiosum, ideoque ma­ lis suis actibus frui. Respondet Henno non licere quidem lum , quia opus dicitur otiosum non quod operari propter solam delectationem, quan­ fit ob finem malum, sed quod caret bono et do delectatio non est finis a natura inten­ honesto fine, seu,utdicuntSS.Patres, quod tus, ut contingit in dictis propositionibus caret utilitate aul necessitate .· ergo. 5° Hodamnatis; finis enim comestionis aul ope- mo deliberate agens non potest agere prop­ risconjugalis a natura intentus non est vo­ ter bonum delectabile sensibile tanquam luptas, sed hujus, procreatio prolis, illius, propter finem : ergo tenetur agere propter l'tentatio corporis ·. at licere operari pro­ bonum honestum. Patet ant. quia bonum ber solam delectationem, quande delcc- delectabile sensibile est finis brutorum ct lalioest finis a natura intentus, ut recrea­ partis sensitivæ. non creatura rationalis. Quod autem dicunt adversarii, licitum tio aurium ex musica, oculorum cx v isione esse agere propter commodilatein el re­ pilcliri, nanum ex olfaclione floris. Sed contra. N. suppositum assumpti: creationem natura, concedimus, si id fiat Msum «piippc est et maxime falsum delec­ juxta dictamen rationis; agere autem prop­ tationem sensibilem in ulla operatione esse ter commoditatem et recreationem naturæ i natnraseu Auctore naturæ intentam ’an­ juxta dictamen recte rationis non est quænuam finem creatura rationalis, ut huc tis­ rere delectationem ut finem, sed eam re­ sue probavimus; unde neque in auditione ferre ad fines honesto- el consequenter musici, neque in visione pulchri, neque bene agere. ιββ dissert. iv. art. vi. Huic rationi fundamentali sequentes lubjungo. 1° Omnis actus in individuo lit juxta dictamen rcctæ rationis vel non : si primum, est bonus; si secundum, est ma­ lus ; bonitas enim moralis nihil aliud est quam conformitas ad rectam rationem, et malitia, quam defectus hujus conformitalis ergo. 2° Omnis aclus in individuo vel est vestitus omnibus debitis circumstantiis, vel non : si primum, est bonus, quia nihil ipsi deesl; si secundum, est malus, quia malum ex quovis defectu. 5° Finis actus humani in «pio agens quiescit, vel est Dens, sive actualiler sive virtualiter, sive explicite sive implicite (perinde est ad pro­ positum) intentus; vel est creatura : sub his enim duobus finibus omnes fines con­ tinentur : si primum, est bonus; si secun­ dum, est malus, quia hoc est uti fruendis et frui utendis, in quo est tota v itæ per­ versitas, ut alicubi dicit S. Augustinus. Solvuntur objectiones. t Obj 1° illud tritum S. Hieron. Epist. 89, ad S. Aug. Bonum est, inquit, conti­ nentia, malum est luxuria, inter utrum­ que indifferens ambulare : digerere alvi 'tercora, capitis naribus purgamenta projicere, sputis rheumata jacere ,· hoc nec bonum esi nec malum. Et Greg. Nazian. orat. 3, in Julianum dicit Chris­ tianam philosophiam medium quoddam inducere inter bonum et malum, inter panic meritum et laudis. Ergo. Λ. S. Hieronymum loqui de actibus in­ differentibus spectatis ex parte objecti et secundum speciem. Idem dici potest de S. Greg. Nazian. aut quod loquatur de me­ dio inter meritum et demeritum vitæ ælernæ, consequenter de aclu indifferenti in ordine supernatural’!’, quem fatemur dari. Inst. 1°. S. Hieron. immediate subjun­ git : Sive enim feceris, sive non feceris, nec justitiam habebis, nec injustitiam : ergo apertum est ipsum loqui de actibus indifferentibus in individuo secundum fi­ nem el circumstantias ; quidquid enim fit, utique fit in individuo, cum actiones sint singularium. Ila P.Henno Elbæceslvisargumenti quod multum extollunt Scotislæ. /i. N. conseq. et sto in solutione data, quæ ut explicetur et stabiliatur, obser­ vandum eslS. Hieronymum illic loqui de observantia legalium, et intendere proba­ re eam non esse indifferentem, sedlwnri vel malam, quod utique procedebat de ip. sa observatione spectata ex parte objecti et secundum speciem. Non enim erat qur lio an observatio legalium esset bona vr| mala aut indifferens in individuo, < utrum esset bona vel mala secimduin «p· ciem ct ex objecto. Ut autem ostendat S Hieronymus non esse indifferentem, s : bonam vel malam ex objecto, adducit plu­ ra exempla actionum quæ secundum spe­ ciem et ex objecto sunt iiidiflerentes, t dicit observationem legalium non esse indifferentem. Neque te moveat quod di cat : Sied feceris, sive non feceris ; id enim in proprietate et omni rigore Sermonis di­ citur de actione secundum speciem. Sic stricte loquendo dicimus de specie : Face­ re misericordiam est bonum, facere adul­ terium est malum, facere iter est indiffe­ rens ; et qui fecerit misericordiam, habebit justitiam; qui fecerit adulterium habebit injustitiam; qui fecerit iter neque justitiam neque injustitiam habebit : sic, inquam, stricte loqilendû dicimus de actionibussceundum speciem etex parte objecti specta­ tis; indeque magis evincitur hime esse sen­ sum. S. Hieronymi, quod post verba objecta subdat : Observare autem legis cieremonias non potest esse indifférées, sed aut bonum est, aut malum : ubi ly observari æquivalet ly facere, el tamen S. Hierony­ mus loquitur de observatione legalium se­ cundum speciem, «piam sic constat non esse indifferentem, sed malam. Ergo simi­ liter «piando dicit : Sive feceris, sive non feceris, loquitur de actibus indifferentibus secundum speciem et quantum ex|mentis objecti. Utrum vero cx oppositione vel omissione finis illæ actiones ex specie indif­ ferentes quàs refert fiant bonæ vel malæ, non dicit S. Hieronymus in verbis citatis. Quantum ad id quod dicit P. Henno, id quod fit fieri in individuo, verum est, et di­ citur etiam de specie quod fiat scilicet in aliquo suo individuo; non tamen inde se­ quitur quod id «piod tribuitur actioni fac­ tae, illi conveniat ratione individuationiset non ratione speciei : cum enim dico : Fa­ cere misericordiam est bonum, bonitatem tribuo miscricordiæ spectatæ non secun­ dum individualionem, potest enim sic male fieri, sed secundum speciem et ex mentis objv.ti. Ergo similiter quando dico : Fa- <67 UTRUM DETUR ACTUS INDIFFERENS IN INDIVIDUO:’ rere iter, jacere sputum, etc. est imiilTe- malum esse, intelhgit non bonum, quia non rens, indifferentiam tribuo illis actionibus est tam perfectum sicut non tangere, nec /pectatis non secundum indivi«luationem> tamen malum quis. secundum se est bonum. Obj. 2° cum eodem Henno. Non datur «Jucundum speciem. Sive ergo feceris lelnon feceris illas actiones de se indiffe­ præcepium præfigendi cuilibet actioni fi­ rentes, non habebis justitiam nec injusti­ nem honestum : ergo ruit praecipuum fun­ tiam precise quia illas fecisti vel non fecis­ damentum nostra conclusionis. Prob. ti; et hic est planus sensus S. Hieronymi ; ant. Vel illud præcepium esset naturale, habebis lamen justitiam vel injustitiam vel positivum : neutrum dici potest. Non quia fecisti vel non fecisti illas bono fine. positivum, quia cum .Apostolus 1 Cor. Cæterum, S. Hieronymum nullum agno­ 10, dicit : Sive manducatis, sive bibitis, visse actum indifferentem in indi viduo, con­ sive aliud quid facitis, omnia in gloriam stat ex ejus Epistola ad Glesiphontcm ad­ Dei facite, non dat praeceptum, sed con­ versus Pelagianos, torn. 2, pag. mihi silium saluberrimum, ut bene advertit Doc­ 548, ubi referens verba Pelagii quibus im­ tor Seraphicus. Non naturale -. alias qui­ pugnat necessitatem gratiæ ad singulos ac­ libet homo in cujus corde scripta est lex tus; ait: dudite sacrilegumi (Pelagium) : naturalis obligationem singulis momentis Si,inquit,voluero curvare digitum,mo- recurrentem in seipso experiretur. Tamen we manum, sedere, stare, ambulare, consulat se Thomista, consulat se quilibet discurrere, sputa jacere... semper mihi nobis in hoc adversarius, et fateri tenebi­ auxilium Dei necessarium erit? .ludi, tur se nunquam credidisse, dubitasse, aut ingrate, Apostolum praedicantem: Sive suspicionem vel minimam habuisse sibi manducatis, sive bibitis, sive aliud quid inesse obligationem, dum sptieret, purga­ agilis, omnia in nomine Domini agite. ret ventrem, nares emungeret, etc. actio\gnoscit ergo S. Hieronymus actiones de nesillasin finem honestum referendi. Ergo. B. N. ant. Ad probat. N. min. pro 5c indifferentes referendas esse in Dei glo­ riam, cohsequenter si non referantur, esse utraque parte ; est enim praeceptum el na­ turale et positivum. Esse naturale putet ex malas; bonas autem, si referantur. last. 2®. S. Hieron. in cap. 20 Ezech. prima et ultima probatione rationis nos­ explicans illud : Dedi eis prœcepta non trae fundamentalis : esse positivum, aut bona, ait, Neque dixit : Dedi eis pree- saltem naturale esse promulgatum in novo ctpla mala, sed , non bona : neque cnitn Testamento, palet ex Apost. 1 Cor. 10, tlalim ut quod bonum nones! sil malam . cit. Quantum ad id quod opponit Henno licut ct ipostolus docet : Bonum est ho­ contra primum, nego neminem hanc le­ mini uxorem vel mulierem non tangere, gem naturalem iu se experiri. Fateor equi­ ml propter incontinentiam unumquem­ dem in quibusdam minus attentis aut prae­ que possidere vas suum in sanctificatione judiciis præoecupatis obscurari ct forte d castitate; quod si feceris, nec bonum ignorari; sed attente se consulat Scotista ne malum est. Ergo. aut quisquis alius, præjudicia exuat, illam Λ.8. Hieronymum illic accipere bonum experietur, et cum Thomistis agnoscet ho­ pro perfecto et meliori : «pio sensu præcep- minem teneri agere in omnibus secundum U veteris legis dicuntor non bona, «piia dignitatem el exigentiam suæ naluræ innon erant perfecta sicut praecepta novæ lc- dignumque esse quoti more brutorum pro­ sequatur bonum sensibile ut finem, el quod ri>. Similiter dicit tangere uxorem non bo num, quia non est perfectum sicut virgi­ appetitus rationalis serviat et mancipetur nitas Ut enim Ipse S. Hieronymus expo­ appetitui sensitivo, conseipienter quod in nit in Apologia adversus Jovinian. post omnibus teneatur intendere bonum ratio­ medium, qua* sunt secundum se bona coiu- nis seu bonum honestum. Quantum ad iiiquod opponit 2°, scilicet paraiive ad meliora dicuntur non bona, imo hila: Ergo, inquit, secundum hunc com­ Apostolum non «lare præcepium. sed con­ putationis sensum, malum diximus mu silium, ut advertit DoctorSeraphicus, Duc­ Herein tangere, quia bonum, seu melius, tori Seraphico (si lamen ita sentiat, quod til non Iungi re. Quando itaque «licii in ob- quidam negant) oppono doctorum aqui­ jrtlione mulierem tangere nec bonum nec lam, hb. de Correpi, et Gral. c. 3, ubi ait: loli importare præceptum , intelligendi bus non est intellectus. Utraque solutio » sunt de præceplo largesumpto. sive prout est bona. Bcpones. Qualecumque sit istud præ­ ■ importat directionem, non obligationem; * alias non viderentur a censura apostolica ceptum, sive naturale, sive positivum, est « satis immunes. » affirmativum : atqui præcepta affirmativa, B. in hac instantia plura esse animad­ licet semper obligent, non tamen obligant versione digna. i ° Equidem ex verbis pro semper : ergo. Apostoli tenemur omnia referre in Deum, B. 1» nos non obligari pro semper re­ non relatione actuali, aut virtuali explici­ ferre actiones nostras in bonum honestum, ta, sed implicita, quod est agere propter quia non semper agimus deliberate; con­ bonum honestum, in quo Deum implicite clusio autem nostra est de actibus delibe­ intendimus. 2°Hanc autem relationem vir- ratis. Si dicas nos non magis teneri re­ tualem implicitam a S. Sede fuissa con­ ferre actiones nostras in bonum honestum, demnatam nec probavit nec probare potuit quam agere deliberate; nego, quia non est P. Lector, cum sil absolute falsum. 4°Con- m potestate nostra semper deliberate age v< quenler ul SS. Patres qui agnoscunt pro­ re, bene tamen omnes actus deliberatos reptum in verbis Apostoli a censura apos­ in finem honestum referre. B. 2° praecep­ toli·..! sin» immunes, non est nccesse eos tum continens universalitatem acliomnu i i ! • I UTRUM DETUR ACTUS INDIFFERENS IN INDIVIDUO» m ddiberatarum, quale est istud de quo agi- | quam quilibet vir probus habet, vivendi tur, obligare pro semper, quando actiones et agendi semper secundum rationem et sum deliberat®. /?. 5° istud præceptum meliori quo potest modo; tunc enim illæ non tantum esse affirmativum, sed etiam actiones et percepta in eis delectatio re­ negativum, nihil agendi otiose el sine dic- feruntur virtualiter ad finem honestum, nempe ad rectam el bonam habitudinem tamine rationis. Replicabis. Præceptum hoc, semper el corporis, quantum necessaria est ad suas in omnibus agendi propter finem hones­ et animæ functiones. Accedit quod qui tum, est nimis rigorosum et onus intolera- salutis suæ non sunt incuriosi mane et plu­ bile, ex quo nempe sequitur homines fer­ ries in die soleant référé actiones suas in ine continuo peccare, saltem venialiter; Deum. continuo enim occurrunt communes et le­ Bcpones cum Ilenno. Non potest assig­ ves actiones ex se indifferentes, ut spuere, nari quis sit iste finis honestus quem ha­ fricare manus aut barbam, movere pedem, bere debet homo dum fricat barbam, pur­ pileum, librum, surgere, sedere, ambula­ gat ventrem, etc. Ergo. re, etc. quas homines non solent nec re­ B. harum et similium actionum dum de­ cordantur referre ad finem honestum. Item, liberate fiunt (sæpius enim fiunt indelibe­ qui Indunt, bibunt, comedunt, se calefa­ rate) finem sc ultro ingerere, nempe, ut ciunt, etc. in iisque delectationem perci­ modo dicebam, sublevainen naturæ et rec­ piunt, peccant quoties has actiones et de­ tam habitudinem corporis, secundum dic­ lectationem perceptam ad finem hones­ tamen rationis, ad suas et animæ functio­ tum non referunt,.quod frequenter accidit. nes necessariam. Λ. hoc præceptum rite intellectum non insistes cum eodem. Spuere propter le­ esse neque nimis rigorosum aut onus in­ vem indigentiam aut commoditatem natu­ tolerabile, neque sequi ex eo homines con­ ræ, non est malum, quia in eo actu nulla tinuo peccare; quia non requirimus actua­ est inhonestas ; neque bonum moraliter, lem relationem in finem honestum, seu re- cum nemo dicat hominem dignum laude flexivam cognitionem ordinativam in bo­ eo quod spuerit, pulices occiderit, etc. er­ num finem; sed sufficit virtualis, quæ ha­ go indifferens. Item, quæ honestas vel betur vi intentionis piæccdentis actualis, inhonestas fingi potest in hoc quod quis saltem generalis, vivendi et semper agendi faciat actum indifferentem ex se, v. g. secundum rationem et meliori quo potest deambulet mere ad exercitium libertatis, modo,quæ virtualiter permanet nisi revo­ aut quia placet? cetur per contrariam intentionem. Non B. Ad primum , N. ant. pro secunda ergo ex nostra sententia sequitur in his parte. Isti enim actus leves qui fiunt prop­ communibus et levibus actionibus conti­ ter indigentiam seu commoditatem natu­ nuo peccari, quia vel virtualiter referun­ ræ, sunt boni; et qui illos faciunt sunt tur ad finem honestum, vel sunt indelibe­ laude digni, non praecise quia hoc faciunt, rate, ut ordinarie accidit. Quod si.sint sed quia faciunt ex honesto fine et ul ho­ : liberal® et ad nullum finem honestum minem decet. Ad secundum, B. quod se­ referantur, non est inconveniens eas com­ mel aut iterum experiri et exercere suam putare inter peccata, sicut varias alias ac­ libertatem in aliquo actu indifferenti sil tiones otiosas quæ carent pia utilitate aut honestum et conforme rationi; sæpius est justa necessitate. Similiter, in aliis actioni· otiosum, quia tunc caret utilitate aut ne­ 's ludendi, se calefaciendi, comedendi, cessitate. bibendi et similibus, non ita frequenter, Inferes. Ergo illæ actiones leves quæ inigitur, peccant homines probi, quia fiunt propter honestum finem, et ideo se­ non raro referuntur virtualiter ad finem cundum nos sunt bonæ, possunt esse ma­ honestum. Sic, v. g. cum fame urgente, teria voti; et qu® non fiunt propter hones­ aut hora invitante, accedis ad mensam, de- tum finem el sunt malæ, possunt esse ma­ talionemqne in cibo et potu percipis, teria confessionis et absolutionis : utrum­ n ideo statim accusandus es peccati si que autem est falsum et absurdum. i ° Ab­ •uoderate bibens el comedens sis m ea ge- surdum videtur quod quis voveat se cale­ wrali intentione virtualiter remanente, facere, spuere, purgare venirem, ambula- X DISSERT. IV. ART. VI. re etc. 2° Nemo est qui se accuset se I præcepto quo quilibet tenetur in omnita spuisse, purgasse ventrem, fricuisse bar­ i actibus deliberatis agere ut homo et ratiobam, ambulasse, se calefecisse, etc. absque J Habiliter : quod præceptum cadit non». honesto fine, neque auderet confessanus I lum super actus, sed etiam super omissohis solis actionibus absolutionem impen­ I nes actuum quatenus sunt voluntarii « dere. Ergo. deliberatae. Unde S. Th. 2 2, q. 54, a. 5, Λ. ad primam partem illati, inter has agnoscit culpam venialetnin omissione sr actiones quasdam esse quæ licet sint bonæ tus non præcepti, si sit ex defectu teno­ dum fiunt ex honesto fine, melius sit ta­ ns. Qui ergo omittere vellet actum n. men ab eis abstinere : sic ambulare, se ca­ præceptum, puta, auditionem missæ aut lefacere ad sublevamen naturæ, est bo­ recitationem officii, propter honestam oc­ num, melius tamen est ab iis abstinere cau­ cupationem , bene faceret ; si ex pigrit:? sa mortificationis ; et de his non potest esse aut contemptu, malefaceret, imo etiam s votum, quia votum debet esse de meliori præcise ct solum quia non tenetur; lui.·· bon*. Sunt autem aliæ quæ sunt necessa- enim ista volitio esset otiosa, carens pia riæ ad rectam corporis consistendam et utilitate aut justa necessitate. Obj. 4° et simul instabis. Potest qui» sanitatem, et a quibus abstinere non es­ set melius; et hæ quatenus sunt nccessa- reputare sententiam Scoti probabiliorem, riæ et quatenus fiunt propter finem prop­ et ignorare invincibiliter esse præceptum ter quem sunt necessariæ, possunt voveri, præflgendi bonum et honestum finem cui­ non secus ac alia bona quorum oppositum libet actioni deliberalæ. Si ergo agat opus non est melius. Ad secundam pariem il­ ex objecto indifferens et propter finem lati , R. has actiones communes et leves indifferentem, ejus actus non erit bonus, sæpe esse indeliberatas, et si sint delibe- quia ex objecto et fine est indifferens; ne­ ratæ, sæpe referri virlualiter ad finem ho­ que malus, quia ratione ignorantis invin­ nestum, et ideo esse materiam dubiam con­ cibilis excusatur : ergo indifferens. R. Quidam existimant posse in hoc casu fessionis et absolutionis; quapropter pœnitentes de iis non se accusant, et si se ac­ dari actum indifferentem per accidens et cusarent , prudens confessarius absolutio- . ratione ignorantiæ invincibilis, ideoque nem non impenderet. Si tamen certo con­ sententiam S. Th. esse intelligendam per staret has actiones esse deliberatas et fac­ se et ex natura rei. Melius tamen videtur tas absque honesto fine et sine dictamine negandum posse dari ignorantiam invinci­ rationis, possent esse materia confessionis bilem obligationis præflgendi suis actioni­ bus finem honestum, quia nemo ratione et absolutionis, sicuti actus otiosi de qui bus se accusant pœnitentes timorati saltem compos videtur posse invincibiliter igno­ in genere, dum dicunt se in mullis egisse rare se teneri agere ut hominem et secun­ otiose. dum rationem, cum hoc sit dictamen ge­ Obj. 3° et simul instabis. Omissio ac­ nerale syndereseos et primum principium tus non præcepti, v. g. auditionis missæ | practicum quod a nemine invincibiliter die feriali, aut recitationis officii in laico, ignoratur, nec ab ipsa gentilitate fuit ig­ non est mala, quia ad illud non tenetur; noratum ; unde illud poetæ : Ni ratio ju­ neque bona, quia ejus oppositum est bo­ beat, digitum exere, peccas. num : ergo indifferens; ergo etiam indif­ Obj. 5° Concilium Constantiensc , ses». ferens actus quo quis vult omittere. 15, act. 6, damnavit hanc propositionem fi. omissionem actus non præcepti vo­ Joannis Ilus : Nulla sunt opera indiffiluntariam et deliberatam de qua hic agi­ rentia; sed Ikpc est divisio immediata tur, si sit rationabilis, seu secundum dic- humanorum operum, quod sint vel vir­ tamen rationis, esse bonam: si non sit ra­ tuoso vel viliosa. Ergo. tionabilis, esse malam. Quamvis enim lai- 5 fi. D. ant. Concilium Constant, damna­ cus non teneatur simpliciter et vi præcepti vit hanc propositionem in sensu hæretico ecclesiastici recitare officium aut audire Joannis Ilus, C. in sensu catholicorum, missam die feriali, quando tamen volunta­ N. Ideo Joannes Ilus dicebat nulla opera rie et deliberate omittit, tenetur omittere esse indifferentia, sed omnia virtuosa aut secundum dictamen rationis, «generali viliosa, quia contendebat omnes actus luh WO ÜTRUM ET QUOMODO VOLUNTAS HUMANA UT SIT BONA, etc. 17f minis justi esse bonos, ct omnes actus ho­ ratio divina omnes creaturas in suos lines minis peccatoris esse malos : Sicut, enim, dirigens; altera proxima et intrinseca, sci­ inquiébat/pecce/Mm inficit universali­ licet dictamen nostrae rationis, seu con­ ter omnes actus hominis vitiosi, sic vir­ scientia. De lege æterna dicemus cum Auc­ tus vivificat omnes actus hominis vir­ tore in tract, de Legibus. De conscientia tuosi. Hoc autem est aperte falsum et a vero, quia est quasi basis totius theologi» nostra sententia alienum ; potest enim ct moralis ct materia apprime necessaria, spe­ justus facere opus venialiter malum , et cialiter dicam dissert, sequenti, hic dunpeccator opus moralitcr bonum, ut dare taxat perpensurus, circa haneq. 19,utrum eleemosynam. Ab hac doctrina Joannis ct quomodo voluntas humana ut recta sit Ilus non inultum abludit hæc propositio debeat conformari voluntati divinæ, a qua Quesnelli : Amore Dei in corde peccato­ lex æterna habet suam efficaciam et vim rum non amplius regnante, necesse est obligandi. ut in eo carnalis regnet cupiditas , omQuantum ad q. 20, explicat in ea Sntsque ejus actiones corrumpat : est 43 Doctor quomodo actus exterior et interior inter damnatas : affines sunt 44, 46 , et pendeant ab invicem in bonitate ct mali­ sequentes usque ad 59. tia, de quo nos supra : unde circa illam Obj. 60. Potest dari actus indifferens superest nobis tantum examinandum an secundum speciem : ergo et in individuo. actus exterior addat bonitatem vel mali­ Probatur consequentia : 1° quia omnis tiam actui interiori, et eventas sequens species debet posse salvari in aliquo indi­ actui exteriori ; sicque hanc praesentem dis­ viduo; 2’ quia species et individuum a sertationem tribus articulis complebimus. parte rei idcntificantur : ergo. Circa difficultatem praesentis articuli, Λ. iV. conseq. Ad primam probatio­ suppono voluntatem humanam ut sil bona, nem illam concedo de specie absoluta et generaliter loquendo , debere esse confor­ completa, nego de specie incompleta et mem divinæ voluntati, quia prima bonæ >ub pracislone, qualis est indifferentia. voluntatis humanae regula et mensura est Vide t-rplicatam solutionem art. præced. divina voluntas; primum enim in unoquo­ tl secundamprobationem, D. ant. Spe­ que genere est mensura cælerorum illius cies et individuum idcntificantur aparté generis, divina autem voluntas est primum rei inadæquate , C. adæquate, N. Indivi- et summum bonum ; sed in quo et quomo­ dualioenitn addit speciei finem et circum- do debeat conformari difficultas est. lUntias. xb. a. 10. 0. —Quadrupliciter namque humana voluntas potest intelligi conformai i ARTICULUS Vll. divinæ voluntati , juxta quadruplex genus Utrum el quomodo voluntas humana ut causarum, efficientis, formalis, materialis «ilbona, debeat conformari voluntati et finalis. 1° In ratione causæ efficientis, diviner ? quando scilicet voluntas humana vult et fa­ Postquam S. Th. egit q. 18 de bonitate cit quod voluntas divina vult et facit eam ((malitiaactuum humanorum in communi, velle et facere : et hæc conformitas semper agit q. 19 de bonitate et malitia actus in­ adest; impossibile est enim quod Deus fa­ terioris scu imperantis a voluntate eliciti, ciat hominem velle aut facere , el quod »tq. 20, de bonitate et malitia actus ex­ homo non velit aut non faciat. 2° In gene­ re causæ formalis, quando voluntas huma­ terioris seu imperati. Quantum ad primum, quamvis ex dic­ na agit analogice per formam per quam ti» constet bonitatem et malitiam sumi ab Deus agit, scilicet per charitalem. De hac objecto quod respectu actus interioris seu duplici conformilatc non est hic quæslio . imperantis est linis, (pria tamen objectum sed de conformitale in genere cause ma­ non spécifient nisi ut subest regulis mo­ terialis et finalis, seu quoad rein vol i tam rum estque illis conforme vel difforme , et molivum volendi. Pro cujus majori ehifiaminat S. Doctor quomodo bonitas vo­ cidalione q. n objecto visus, color est quasi participatio .· ergo. materiale, lux vero quasi formale, quia per ibid, o.—Probatur secundapan.h eam efficitur color visibilis actu. Et sic ex dem res volita quæ est objectum material parle objecti duplex confonnitas inveniri voluntatis, potest sub diversa consider* potest, una ex parle volili, ut quando ho­ tione esse bona et mala : v. g. mors latr, mo vult aliquid quod Deus vult, alia ex nis considerata a judice ut necessaria k parte rationis volendi, sive cx parte finis, communi, est bona; considerata abuion ut cimii aliquis propter hoc vult aliquid ut noxia familiæ, est mala : consequent propter quod Deus vult : hæc dicitur con- voluntas qua judex, cujus est attendere;’ formitas in volito formali; prima confor- bonum commune, vult mortem latrone, mitas, in volito materiali : el de utraque est bona; et voluntas qua uxor, cujus « procedit quæstio , supposito tamen quod attendere ad bonum familiæ, non vult rn > voluntas divina innotescat circa particulare tem mariti, est etiam bona ; quia voluto opus; nam si non innotescit, potest esse quæ rem non vult sub ratione mali,iM bona voluntas absque conformitate, quan­ est minus bona quam ea quæ vult rem· tum ad istud opus ; sic 2 Reg. 7 David ratione boni. Atqui Deus ut provisor uni­ laudatur quod voluerit ædificare domum versalis attendit in volendo ad rationeuniversales, quales sunt bonum commua Domini, quod tamen Deus non volebat. universi, ad quod necesse est esse et con­ Tripliciter autem potest nobis innotes­ servari contraria , et manifestatio suons cere divina voluntas , scilicet per revela­ attributorum, secundum quas rationes res tionem, per operationem el per praeceptum. a Deo volita est bona quæ tamen secundum Hoc ipso enim quod Deus revelat aliquid, rationes particulares ad quas homo debet aut operatur, sive immediate per se , sive attendere et ad quas Deus vult ipsum at­ mediantibus causis secundis, vel præcitendere, est mala : ergo voluntas humani pit fieri, manifestum est idipsum velle. Ilis ut sit recta, non tenetur conformari divini notatis et suppositis, voluntati in volito materiali. Minor cla­ Hic q. 9. a. 10. o. ct q. 25. de verit. a. rebit exemplo : Deus, ut supremus totiu* 8. — Dico. Voluntas humana ut recta sit, mundi director el provisor, secundum ebtenetur conformari divinæ voluntati in vo­ gentiam et rationes universales boni com­ lito formali, non autem in volito materiali, munis et suæ gloriæ , vult patrem meum nisi ejus voluntas innotescat præcepto, vel mori in hæresi et damnari ; ista mors et prohibitione. Est communis cum Auctore. damnatio secundum istas rationes univer­ Hio ibid.—Probatur prima pars. Vo­ sales considerata est bona, et ideo bona vo­ litum formale divinæ voluntatis , seu ejus luntas quæ illam vult. Ego privatus homo, motivum ut ultima ratio volendi, est bo­ cujus non est ad istas rationes universale num commune et divinum, seu bonum attendere , sed ad particulares, sive pro­ commune totius universi, prout ultimate prii suppositi secundum inclinationem na­ ordinatur ad ipsum Deum et ejus gloriam; turalem quæ bona est et a Deo, sive pa­ omnia enim proptersemctipsuin fecit Do­ rentis secundum pietatem quam, etiam minus : atqui voluntas humana ut recta Deo mandante, sectari teneor, nolo istam sit, debet velle quodeumque vult propter mortem cl damnationem. Islamors et dam­ bonum commune ct divinum ut ultimum natio secundum istas rationes particulares finem : ergo. Probaturmin. i ° Appetitus considerata, est mala : ergo bona voluntas naturalis cujuslibet partis ordinatur in bo­ quæ eam non vult; ita ut, quamvis videar num commune totius : ergo a fortiori quod ex una parte recedere a voluntate divina, appetitura!) appetitu rationali , debet re­ ex alia tamen sic volendo conformor indi­ ferri in bonum commune.—ibid, ad 1. ■— recte ipsi voluntati divinæ, quia sic me 2° Voluntas humana non potest esse r«=c- velle Deus ipse vult. Unde S. Aug. in Enta. nisi quatenus appetit bonum verum et chyrid. c. loi, ait : Aliquando bona volun­ honestum, ut probavimus supra : atqui tate homo vult aliquid quod Deus non appetendo bonum verum et honestum vir- vult .■ tanquam si bonus filius patrem ve­ UTRUM ET QUOMODO VOLUNTAS HUMANA UT SIT BONA, etc. 173 lit vivere quem Deus bona voluntate vult quitur de volito materiali, quantum ad primum membrum propositionis, seu mori. Confirmatur 1". Nemo same mentis di­ respectu appetitus sensitivi etvoluntatis ut cet me teneri velle omnia mihi nociva quæ, naturae , C. min. quantum ad secundum Deo volente, mihi accidunt, famem, mor­ membrum, seu respectu voluntatis delibe­ bum , conflagrationem domus et horrei, rat®, subdistinguo. Loquitur de volito rigorem frigoris, ardorem solis, serpentes, materiali secundum se, N. de volito mate­ pulices, el, ut modo dicebam , mortem et riali formaliteret reduplicative prout subdamnationem parentum meorum , ita ut est volito formali, C. Igitur S. Doct. non mihi non liceat, quantum possum illa fu­ facit hic oppositionem inter appetitum sengere aut contra conari. sitivum, seu voluntatem ut naturam, et vo­ Confirmatur 2°. Si voluntas humana luntatem deliberatam , in hoc simpliciter teneretur conformari voluntati divinæ in quod appetitus sensitivus, seu voluntas ut volito materiali, sequeretur quod qui con­ natura , non teneatur conformari volito trahit matrimonium aut vovet religionem, materiali, teneatur autem voluntas delibe­ teneatur contrahere aut vovere, sicque nul­ rata ; sed in hoc quod, cum appetitus sen­ lum esset respectu agentis opus consilii ; sitivus et voluntas ut natura non attingant quia hoc ipso quo profert verba contrac­ rationes superiores et universales prop­ tus matrimonii aut voti,scit Deum ita vel­ ter quas Deus vult, sed tantum particu­ le: absurdum consequens : ergo. lares sibi proprias et communales , pos­ Vixi, Nisi voluntas divina innotescat sunt secundum illas refugere volitum Dei præcepto vel prohibitione; quia volun­ materiale,neque tenentur conformari in vo­ tas Dei praecipiens aut prohibens habet lito formali quod non cognoscunt. At vero semper annexam voluntatem obligandi ho­ voluntas deliberata potest attingere ratio­ minem ad volendum el agendum quod prae­ nes superiores et particulares, et quam­ cipit , aut non volendum nec agendum vis secundum rationes particulares non te­ quod prohibet; quod non habent aliæ vo­ neatur conformari volito Dei materiali, te­ luntates, sive beneplaciti, sive consilii, sive netur tamen secundum rationes superiores permissionis. et universales conformari illi, non secun­ dum se, sed formaliter et reduplicative, Solvuntur objectiones. ut subesi volito formali superiori et uni­ Obj. {°. S.Th. in 1, d. 48, q. unica, a. versali, quod est conformari in ipso volito 4, dicit : Licet voluntas ut natura et appe­ formali. , titus sensitivus possit refugere id quod Ad id quod dicitur de Christo, /V. as­ Deus vult, deliberata tamen voluntate te­ sumptum. Cum enim in Christo nullus ac­ nemur conformari divinæ voluntati in tus appetitus sensitivi praeveniret rationem, colito : atqui ibi loquitur de volito mate­ mortem refugit et oravit ut transiret calix, riali, quia circa volitum formale non habet non solum voluntate ut natura aut solo ap­ locum appetitus sensitivus aut voluntas ut petitu sensitivo, sed etiam voluntate et ac­ natura; et sic Christus refugiebat mortem tione deliberata, non quidem deliberante atque orabat ut transiret calix ex appeti­ secundum rationes æteinas et superiores, tu sensitivo ut natura , secundum autem sed particulares ct temporales. rationem deliberatam volebat mortem et Ad secundum, N. conseq. Loquitur enim conformabatur voluntati divinæ in volito ibi S. Doct. de formali volito, el sensus est, materiali. Hem S. Doct. q. 25, de Verit. quod cum voluntas divina procedat ex mo­ a. 8, ad 5, dicit quod voluntas pralati tive superiori et universali boni divini, illi non est regula nostra voluntatis sicut nos teneamur conformari independenter a divina voluntas, sed praceptum. Ergo præcepto : at superior agit secundum mo­ voluntas divina independenter a præcepto tiva el rationes particulares quibus non te­ nemur conformari nisi accedat præceplum. est regula voluntatis nostræ. Obj. 2U. Tenemur, secandum primam Λ. indubitatam prorsus esse mentem S. '111. cum el conclusio nostra et ejus pro­ partem conclusionis, conformari voluntati latio sint in terminis ex ipso hic a. 10. divinæ in volito formali : ergo et iu mate­ Inde ad primum, D. men. Atqui ibi lo­ riali. Probatur conseq. dupliciter. 1° Mo- DISSERT. IV. ART. VII. tivun» formale voluntatis divin® est ratio r consideratur sub ordine nd ilncm divjn universalissima : atqui sub ratione univer- ( rvoluntatis, ------- ’■ C.conscq. " ~ . Mit, ·· Quia iste ordo saii volendi continentur omnes particula­ debet nobis placere, el hoc est centonis res : ergo, si teneamur conformari volun­ in volito formali. Nostra autem conduit tati Dei formali ejusque universali motivo, intelligenda esi de volito materiali seattenemur etiam conformari particularibus I dum se et attentis rationibus particularly I motivis. Subsumo. Atqui conformari in Sic Christus mortem quam sccunduinsatt volito materiali est conformari illi secun­ secundum rationes temporales nolebx. I dum particulares rationes : ergo. 2° Voli­ eamdem volebat prout stabat sub ordim tum Dei formale non rcperilur in abstracto, I divin® providenti®. i sed in concreto, et ut illi vel illi materi® | Obj. 5°. In Oratione Dominica pelire_. applicatum : ergo si teneamur conformari I ut fiat voluntas Dei, sicut in calo d . in volito formali, etiam et in materiali. terra : atqui in cœlo beati conformin? B. N, conscq. Jdprimamprobationcm, [ divin®voluntati,etiam involito materni D. maj. Motivmn formale voluntatis divi- 1 ergo. n® est ratio universalis in attingendo el 2. 2. q. 82. a. 9. ad 1. ct in catenae» causando, C. maj. in essendo et prædican- in hacc verba. — B. D. maj. PclilOUtU do, N. maj. ct distincta min. ad sensum liat voluntas Dei sicut in cœlo et in terr. maj. N. conscq. Est ergo motivum divinae quantum ad ea quæ præcipit, C. quaniua voluntatis ratio universalissima non in prae­ ad omnia volita materialia non præcepu, dicando, quasi genus aut species praedica­ subdistinguo. Si secundum se consideren­ bilis de suis inferioribus, sed est universa­ tur, N. si considerentur prout subsunt Æ- ; lissima quatenus spectat bonum universi et vin® providenti® et ejus lini universali, C | bonum infinitum : modus autem agendi Petimus ergo in Oratione Dominica gratuit secundum illam rationem universalissimam adimplendi omnia Dei praecepta sicut adim ! est specialis ct distinctus a modo agendi plentur in cœlo, non autem ut confoniwn· ! creaturarum secundum rationes particula­ tur nostr® voluntates divin® in omni io res. lino, in boo quod iste modus infinitus lito materiali; id namque necdebemmim causandi sit secundum ‘ f . rationes universalis- quandoque possumus, nisi ista volita in simas, sequitur quod non tenear conforma­ terialia considerentur formaliter ut sub' ri volito materiali, excepto praecepto; quia tant fini universali divin® providentur, tanta est universalitas illa dispositionis di­ quod est conformari in volito formali. vin®, ut etiam complectatur motivum me® ç. 25. de verit. cit — Quod beati con­ voluntatis, et velit Deus secundum bas ra­ formentur volito materiali, ideo est quii tiones universales quod ea quæ vel non sunt in statu perfecto in quo, cognita Dii præcipit vel mihi sunt nociva aut ad me non voluntate, non operantur ampliussccun- ; pertinent. non tenear velle secundum ra­ dum rationes particulares et temporales, i tiones particulares ; unde dum sic eas nolo, sed solum secundum rationes ælernasel licet a Deo volitas secundum rationes uni­ superiores, atque ex eodem motivo quo versales, indirecte conformor voluntati di­ Deus vult, quia fixe et immobiliter adhe­ rent Dei voluntati quoad omnia, etiam com vinae, ut jam notavi. Jd secundam probationem respondet placendo in aliorum damnatione, juxta il- 1 Joannes a S. Th. non repugnare quod vo­ lud Psal. 57 : Ladabitur justus cum fi­ luntas aliquid in abstracto consideret, el derit vindiciam. Id autem non competit sub abstracta ctinadæquataconsiderationc nobis viatoribus qui debemus attendere ad illud velit, quia voluntas potest velle aliquid rationes particulares et temporales, secun­ in universali et in abstracto, saltem amore dum quas nobis est licitum et quandoque simplicis complacentiae; sed, hac respon­ debitum velle oppositum voliti materialis, sione in sua probabilitate relicta, ut m permissione peccati animali proximi Q. 25. de verit. a. 8. 0. — Λ. CtHU AllC- cui Deus vult nos bene velle ct bene facewtore, D. cons. Ergo tenemur conformari I Inst. 1°. Omnis Dei voluntas sive privelito materiali secundum se et absolute, I ceptiva, sive non, sive in volito formali, N. cons. reduplicative ut subest formali, 1 sive in materiali, est justissima, imo elre»eu, ut loquitur Auctor, secundum quod I gula nostr® voluntatis : unde S. Aug. super 174 UTRUM ET QUOMODO' VOLUNTAS HUMANA UT SIT BONA. etc. 17? Pol.53 Polunlas luq,inquit,corrigenda do legibus amicitia: cum Deo et cum ho­ tflad voluntatem Dei, non illa curvan­ minibus, nam voluntas Dei est universa­ da est ad te, ct rectum habebis cor. Ergo lissima et complectitur omnia : unde non teitemurtUiconfqrpiariinomni volito etiam solum vult aliquid fieri, sed etiam vult aliquid illi rei contrariari et in oppositum materiali non pnccepto. Λ. ad ant. 1° nos non teneri velle omne tentari; vult enim multa non pertinere quod justum est, nisi sil praeceptum, alio- ad nos, nec circa illa nos obligari ad velle quin teneremur ad omnia consilia. ‘2° Con­ vel nolle.Unde implet leges amicitiæcum tingit quod id quod justum est respectu Deo qui aliquando conatur in oppositum, Dei ut universalis provisoris secundum ra­ secluso præcepto, nam id totum com­ tiones superiores et universales agentis , plectitur voluntas talis amici.* Ad id quod additur de Samuele lu­ sit injustum respectu hominis , qui, cum non sit provisor universalis, sed agens par­ gente Saül, R. Samuelem non reprehendi ticulare, debet attendere ad rationes par­ quasj peccaverit, sed instrui Saiilem esse ticulares sibi proprias. Id patet in permis­ absolute rejectum, ideoque cessandum a sione peccati aut damnatione hominum luctu inutili. quam Deus secundum superiores causas APPENDIX. nstissime vult, quam tamen homo non dePetes 1° utrum, quamvis non teneamur )ft nec potest velle. Ad id quod additur conformari voluntati divins in volito ma­ voluntatem Dei esse regulam voluntatis teriali, non sil saltem melius et laudabi­ nostra; est equidem, at non semper obli­ lius illi conformari? gans,sed aliquando oppositum permittens, R. Melius et laudabilius est conformari imo ad oppositum secundum rationes par­ volito materiali, quando est nobis liberum ticulares obligans, φ dicas quod ipsum illud velle vel nolle; secus si non sit nobis volitum divinum, ut primum in tali genere, liberum nec licitum istud velle. Secunda sil regula ct mensura cælerorum, — ç. 25. pars patet ex terminis. Probatur prima de verit. cît. nd 5. secundo loco. — B. pri- pars. 1° Quia si mihi sil licitum hoc voli­ mum volitum a Deo, quod est regula cæte- tum materiale velle ex particularibus mo­ ronim, esse volitum ejus formale. scilicet tivis, puta, aliquam huinilitationem aut af­ finem voluntatis ejus qui est sua bonitas. flictionem temporalem, eo melius erit quo Unde, cum voluntas nostra divinae volun­ melius motivum adjunxero : atqui volun­ tati in fine conformatur, ad primum voli­ tatem Dei impleri per se loquendo est me­ taro omnia nostra volita regulantur. Ad lius motivum, modo non interveniat im­ S.dugutllnum, R. ipsum loqui decoqui pedimentum quo mihi id non maneat lici­ curvat ad sc voluntatem divinam praecepti - tum : ergo ex tali motivo conformari volito raro; si enim non sit praeceptiva, non obli­ materiali est melius et laudabilius. 2° Quia quatur cor nostrum nolendo quod vult. tunc voluntas humana magis subjicitur vo­ Inst. 2°. Lex amicitiæ exigit inter ami­ luntati Dei, cum tunc illi magis conforme­ cos concordiam voluntatum, quodque ha­ tur. beant idem velle ct idem nolle : unde i Petes 2° in quibus casibus nobis licitum Reg. Deus increpat Samuelcm quod luge- sit aut illicitum velle vel nolle volitum Dei retSaülem reprobatum : Usqucquo, inquit, materiale? tu luges Saül, cum ego projecerim eum R. Jd esse nobis illicitum in duplici casu : 1° quando objectum non est positive ncregnet? Ergo. ibid, ad 1. — R. quod amicitia consis­ solitum, sed permissum tantum, ut pecca­ tat m concordia voluntatum magis quoad tum ; 2° «piando prœceptum est de oppo­ finem quam quoad ipsa volita materialia : sito illius quod Deus vult secundum ratio­ plus enim esset amicus febricitanti medi­ nes superiores, ut dum vult damnationem em qui ei vinum negaret propter deside­ meam aut alterius, aliudvc quod vergat in rium sanitatis, quam si vellet ejus deside­ damnum spirituale meum aut proximi, rio satisfacere de vini potatione in pericu­ item quod nocet temporaliter proximo aut interdum mihi ; quia ex præcepto charilalum sanitatis. Addit Joannes a S. Th. et post ipsum tis teneor velle mihi el proximo bonum Gonet. non eodem modo loauendum esse spirituale, item proximo regulariter lio- X 1 .1 » 1 ‘«I ίΤβ DISSERT. IV. ART. VIII. num temporale , ant saltem indemnitatem I ponimus. Hoc ipso enim quo est volunt», a damno temporali; respectu vero mei i rius, conformis vel dilfonnis rationi. L.· quandoque teneor, ut si bonum meum bel totum quod requiritur ut sit bonier l temporale sit alteri, v. g. familiæ neces­ malus. Insuper dc actibus exleriorik sarium; quandoque non teneor, ut si bo­ sunt octo præcepta Decalogi. num meum temporale me solum efficiat. Sed quærimus utrum actus exterior q Extra autem hunc duplicem casum, libe- bonus vel malus bonitate vel malitia for­ um est nobis velle volitum Dei materiale, mali distincta a bonitate vel malitia ac i deoque ejus voluntati in eo conformari interioris quam ei superaddat? Eteslqutmelius est et laudabilius; et ita communi­ lio de actu exteriori ut est mera exeo;, ter se gerunt viri perfecti in laboribus, tio interioris. Si enim actui exteriori c-. mrumnis et afflictionibus hujus vite, di­ accidentaliter et ab extrinscco annexa,•li­ cendo : Fiat voluntas Dei. qua bonitas, v. g. specialis gratia suscep­ Petes 3° utrum in volilis materialibus tioni exteriori sacramentorum, aut grain quihus non tenemur conformari, «pialia indulgentiæ eleemosynæ seu orationi exte­ sunt omnia in quibus non intervenit præ- riori, certum est quod actus exterior haut bonitatem accidentalem adderet aclutlnkceplum, possimus conari contra? Λ. Si res sit facta irrevocabiliter, quam­ riori. Item, si ad exeeutionem actus exte­ vis non teneamur illi complacere, imo pos­ rioris neccsse sit actum interiorem intendi simus de eodolere et optare ut non sit, si vel multiplicari , ut sæpe contingit, eliaa fieri posset, stultum tamen foret conari constat actum exteriorem addere bonibcontra, et ideo injuriosum Deo quia esset tem vel malitiam interiori, hoc tamen non per se et ratione sui, sed occasional^ velle eum mutabilem. Si vero res non sit facta, sed tamen cer­ tantum, quia occasione actus exterioris in­ to futura , et hoc scitur vel cx revelatione tenditur aut multiplicatur actus interior. Sit ergo casus, Petrus vult efficaciter li­ vel aliunde, Λ. subdislinclione. Non licet conari ut non fiat quatenus est formaliter cere eleemosynam, illam de facto facit: volita efficaciter a Deo : quia 1° hoc esset quaeritur utrum ista exterior erogatio cireIruslraneum , voluntati enim ejus absolu­ mosynæ, ut est præcise exccutio interiori» te quis resistit? 2° esset impium velle vo­ hujus perfecta; voluntatis , illi addat ali­ luntatem Dei reddere inefficacem, nec velle quam bonitatem, et Petrum reddat melio­ illi et ejus potestati subjici. Licet autem rem, ita quod , si Petrus invitus impedi­ conari contra illam materialiter considera­ retur ab erogatione eleemosynæ, puta,quii tam et prout pendet a causis particularibus: fur aufert paratos nummos, non esset æque 1° quia sic non frustrabitur divina volun­ bonus coram Deo, et non tantum metere­ tas ; 2° quia non tenemur cedere causis tur ac si de facto dedisset eleemosynam? particularibus , nec Deus in magis jubet Pone exemplum a contrario de actu malo, quam jubeat conformari ipsi volito mate­ v. g. furto. Pro cujus resolutione Hic q. 20. a. 4 0. in 2. <1. 49. q. 1.1, riali. 5* Palet exemplis. Sic Deus multis sanctis revelavit mortem eorum, qui ta­ 5. ct q. 2. dc malo a. 2. ad 8.—Dico. ÀC men adhibuerunt et adhibere tenebantur tus exterior , ut est præcise exccutio actui medicamina contra infirmitatem. Sic Chris­ interioris, illi non addit bonitatum aut ma­ tus revelavit Petro Irinam negationem, qui litiam simpliciter in ordine ad præmium tamen debebat conari ne peccaret. Sic aulpœnam essentialem, sed tantum secun­ Christus ipse noverat mortem suam proxi­ dum quid in ordine ad præmium vel po­ me luturam, et tamen rogavit Patrem ut nam accidentalem; unde non reddit ope­ rantem meliorem aut pejorem simpliciter, transiret ab eo hora. sed secundum quid tantum. Est quoad ARTICULUS VIII. utramque partem in terminis S. Th. lo­ Utrum actus exterior addat bonitatem cis cit. præsertim in 2, et q. de Malo cit. omnium Ί homislarum et communius ex­ vel malitiam actui interiori? traneorum contra Scotistas, qui tamen non Non emerimus utrum actus exterior sit videntur admodum a nobis dissidere, adL-ouue vel malus* ita esse pro certo sup- mittunt enim conclusionem iisdem firm UTRUM ACTUS EXTERIOR tert,tinis. In quo autem dissentiant pate- | hit ex sol. object. Irobalur prima purs ex S. Scripturis a SS. Patribus, apud quos perfecta vo­ luntas non mimis laudatur aut redargui­ tur, remuneratur aut punitur, ac si opere luisset completa. Sic Genes. 22 Deus di­ xit Abraliam : Quia fecisti hanc rem, el non pepercisti /itio tuo unigenito prop­ ter me, benedicam libi; ct tamen non opere sed voluntate tantum mactaverat li­ lium Mallii, 5 : Omnis qui viderit mulie­ rem (id concupiscendam eam , jam niœehatusest in corde .suo. Quæ verba expen­ detis S. Bernard. Epist. 77 : Quid pla­ nius, inquit, quam quod volumus pro foeto reputetur, ubi factum excludit ne(coilas? S. Aug. de Lib. Arb. c. 5 : Si cui non contingat facultas concumbendi tum conjuge aliena, planum tamen aliquo modo sil id eum cupi re, el si poleslatdttiir, facturum esse, nonminus reus ut quam si in ipso facto deprehenderelur. Chrysost. hom. 26, in Malth. : Sola collinias est qua· remuneratur, sive bona in bonis, sive mala in malis,· opera au­ tem sunt testimonia voluntatis. Probatur2° ratione. Actus exterior vel consideratur ut objectum interioris, vel ut ejus effectus seu exccutio : atqui neutro modo addit interiori bonitatem vel mali­ tiam distinctam ergo. Probatur prima pari min. Si actus exterior consideretur r!objectum interioris, tota bonitas vel ma­ litia quæ est in illo objective transfunditur hi actum formaliter, ita ut objectum nihil habeat objective quod non sil in actu formlilcr : ergo actus exterior ut objectum [.onhabet aliquam bonitatem vel malitiam distinctam quam superaddat bonitati vel nulitiæ actus interioris, ci.m sil ulruinquc 'idem, cum hac differentia quod sit oh IKtivein actu exteriori ut in objecto et molivo voluntatis, el in actu interiori forma1 ■ rut insubjecto Probatur secunda pars : in. de qua est præsertim difficultas. Ac­ is exterior, ut effectus el exccutio interion.precise, nullam habet bonitatem vel ma­ litiam moralem intrinsecam, sed est bonus iri malus denominative exlrinsccc tantum « bonitate vel malitia actus interioris : cr­ eo non addit interiori ullam bonitatem vel muniam distinctam. Probat urant. 1° ver ta formalissimis I). Th. hic a. 5, ad 5. «SÏBii.1,. T. IV. ADDAT BONITATEM, etc. 1T7 cut, inquit, a sano quod est in animali derivatur sanum ad medicinam et uri­ nam; hoc modo a bonitate voluntatis de­ rivatur bonitas actus exterioris : orim sicut sanitas est in medicina et urina de­ nominative cxtrinscce tantum . ita boni la­ vet malitia moralis in a< tu exteriori Pro batur idem ani. 2° ratione perempto/1 i Libertas est fundamentum moral itatis,ideo que bonitas vel malitia moralis in(rin*e< a ibi solum esse potest ubi est libertas intrin­ seca : atqui in actu exteriori potentiæ <>xeculivæ non est libertas mlriuscea, hæc enim in sola voluntate intrinsece subjici­ tur : ergo. Confirmatur bi actus exterior aliquid addat interiori vel illud -upi-iaddi um > volitional) ictu interiori sicui ab <· 'non est exercitum, vel non non si volimm. non est bonum aut malum morale, et -n nihil addii bonitati'·aut maliti.e; si sii vo litum, hoc ipso præhabelur in actu inte­ riori voluntatis, in qua est fundamentum totius morali tatis. Ergo. Hic q. 20. η. i o. — Probatur 5° alia ratione. Si positio actus exterioris adde­ ret interiori bonitatem vel malitiam dis tinctam,ejus omissio v el defectus detraheret eidem interiori bonitatem vel malitiam, nempe quam adderet posilio actus exterio­ ris : atqui in hypolhesi conclusionis omis­ sio seu defectus actus exterioris nihil po­ test detrahere de boirtate vel malitia in­ terioris .· ergo. Probatur min. In nostra hypolhesi omissio seu defectus actus exte­ rioris est involuntarius, loquimur enim in casu quo voluntas sit efficaciter, quantum est ex se, ad exeeutiom-m disposita, iia ut non exequatur (plia non polest : atqui si­ cut involuntarium non facit bonmn aut malum morale, ita non tollit aliquid de bonitate aut malitia morali ergo. El hinc Probatur ab inconvenienti. Si actus exterior addat bonitatem 'el malitiam dis­ tinctam actui interiori, sequitur quod quis possit alterum invitum privare bonitate morali, consequenter præmio essentiali ip­ si bonitati correspoiidenle. Potest enim quis alterum invitum impedire ab actu ex­ teriori, ut si fur volenti facere eleemosy­ nam, auferat paratas pecunias, aut si eun­ tem ad ecclesiam vi detineat atqui fal­ sum consequens, alioquin bonum virtuti? dona gratiæ et glori.e subjacerent inoros; 1» ί I <78 DISSERT. VII. ART. VIII. tati fortunæ et hominum violentiae, non se­ I præmium accidentale est gaudium dek cus ac ipsa bona exteriora, quod est maxi­ no creato, et respondet speciei actueundum quod habet quamdam bonitoj mum inconveniens et absurdum : ergo. Si opponas non esse inconveniens qtlod ex objecto et circumstantiis, .pn? id-·.,/ . inviti per accidens et indirecte perdamus cilur objectiva et non formalis; unde < i bonitatem moralem el meritum, quatenus non solum vult dare eleeiffiisyiiam,^ auferuntur nobis occasiones exequendi il­ dat, gaudebit non sotum quia dare vol : lud bonum et meritum, sed quia dedit, et de omnibus boni-> Contra recurrit ratio Auctoris. Quod ex illa clargitione provenerunt. Idem p a nobis invitis tollitur, etiamsi per acci­ portione servata, dicendum de po-riu dens, involuntarium est : meritum autem scntiali quæ est privatio Dei el respond vel demeritum involuntarium esse non po­ (piantitali make voluntatis, et de anil: test; unde dicebat S. Lucia : Si mc invi­ tali quæ est de malo creato et respocl tam jusseris violari, castitas mihi du­ malitiæ ex objecto et circumstantiis cal·; plicabitur ad coronam. Fatemur equidem in bypothesi conclusionis est æqiiep:· posse nobis invitis tolli plures occasiones fecta voluntas, sive ponatur sive nonpcsi meriti, non tamen ista ablatione aufertur tur actus exterior; etsi ponatur, fit tank meritum, sed quia non data occasione me­ extensio interioris voluntatis ad bonilak i rendi sæpe deest voluntas merendi ; quot vel malitiam objectivant ponendam in re. j sunt enim qui non cogitassent subire mar­ in cujus positione perficitur et consume 1 tyrium, aut non cogitarent facere clcemo- tur : ergo. . >ynam, si occasio defuisset aut deesset! Confirmatur. In communi sensu tl.e;· rei quia ablationi occasionis merendi pos­ logorum post S. Th. qui voluntate tanta | tea voluntarie consentimus. sunt martyres, licet æquale premiumes Bepones. Qui invitus impeditur a mar­ sentiale mereantur, non tamen merento ; tyrio sibi instanti, perdit meritum aureo- præmium accidentale, quod dicitur au­ læ et ipsam aureolam. Λ. non perdere me­ reola quam oblinent ii qui reipsa |« ! ritum essentiale nec præmium essentiale, Christo sanguinem fundunt. Ergo. sed extensionem duntaxat meriti et præ­ Solvuntur objectionem. mium accidentale huic extensioni debitum in quo non est inconveniens, utmayii pa Obj. i·. S. Aug. lib. 15 , de Trinil.c.J, lebit ex secunda parte conclusionis .-unde dicit : Mala voluntate quisque miser t·'· ibid. — Prob. 2° pars conclusionis. citur, sed miserior potestate qua defice Actus interior comparatur ad exteriorem riuni malce voluntatis impletur: atqui tanquam tendentia et motus ad terminum non efficeretur miserior, si actus exteri'/ ct finem : atqui omnis tendentia el motus non adderet malae voluntati novam eidi»· perficitur et consummatur in hoc quod linctam malitiam : ergo. consequatur finem et attingat terminum ; B. iV. min. Pluribus enim aliis titulis ac­ unde-non est perfecta voluntas, nisi sit tus exterior malus efficit operantem libe­ talis quæ opportunitate data operetur : riorem. lu Quia in eo perficitur et consum­ ergo actus exterior addit interiori boni­ matur mala voluntas, unde operans ρβ tatem vel malitiam non simpliciter, seu illum Iit extensive et secundum quid mise­ distinctam a bonitate vel malitia interio­ rior, non tamen simpliciter et multiplica­ ris, sed secundum quid, id est, eamdem tive, quia non multiplicatur malitia,sed extensam et consummatam, seu ejusdem est eadem perfecta et consummata , ut fert extensionem et consummationem. secunda pars conclusionis. 2° Quia in Ex quo sequitur quod faciat agentem actu exteriori sæpe intenditur aut innova­ meliorem non simpliciter, sed secundum tur mala voluiitas. 5° Quia ex actu exteriori quid, et quod sit in ordine ad poenam aut sequuntur varia incommoda a quibus exi­ præmium non essentiale, sed accidentale : mitur solus actus interior: nam ex actu ex­ — Q 2. de malo a. 2. ad 8. — quia præ­ teriori hebetantur sensus, generantur mdi mium essentiale est de Deo possidendo habitus quibus homo fit pronior ad pcccanper visionem et amorem , quod respondet I dum , oriuntur scandala, inducitur obligaquaiiUlati bonx voluntatis seu charitatis : I | II incurruntur censure; quæ w tie restituendi, 1 T9 ÜTRUM ACTÜS EXTERIOR ADDAT BONITATEM, etc. emnia non sfcquunlur ex actu interiori. | sare non solum distinctam malitiam, sed Obj. 2°. Si sit eadem uiritisque actus in- I eamdem perfectam , extensam et consum­ torni et externi malitia, sufficiebat ut uno matam : seu, ut alii dicunt, tenemur ac­ et ewlc:n præcepto prohiberentur: atrtui cusare actum malum , sive intrinsece sive prohibentur distinctis præceptis ; sic liis denominative extrinsece sit malus ; ab hoc verbis Aon furtum fades> prohibetur enim abstrahit præceptum Christi de con­ (urium exterius; his autem : Non concu­ fessione, quippe quod, juxta communem pisces rem proximi tui, prohibetur vo­ Ecclesi® sensum intellectum, jubet confi­ luntas furandi ; similiter de adulterio el teri omnem actum malurn quovis modo sit concupiscentia uxoris alienæ : ergo. malus. 2° Tenemur confiteri actum exteriorem, Λ. N, maj. et assigno rationem distincto­ rum praeceptorum. Imprimis non satis erat quia in actu exteriori regulariter intenditur prohibere voluntatem peccandi, sed de­ et multiplicatur mala voluntas,—Q. 20. a. bebat prohiberi peccatum exterius, quia 4. o.—quatenus plures actus exteriores, est revera malum et peccatum consumma­ in quantum sunt delectabiles aut pœnosi, tum, quale non est sola voluntas, estque nacli sunt voluntatem intendere aut remit­ obnoxium variis augmentis et effectibus tere el etiam multiplicare, quatenus quis quæ in sola ejus voluntate non habentur, vult aliquid mali et tamen non facit, postut jam dictum est. Non satis etiam erat moduin autem vult et facit. Id notent conprohibere actum externum in materia furti fessarii, et meminerint, duin pœnitentes tl luxuriae, sed debebat distincte prohi­ de actu exteriori se accusant, eos interro­ beri intentio, quia cum concupiscentia rei gare quoties ante actum perpetratum ejus et uxoris alienæ sit pro hoc statu maxime intentionem iteraverint, id enim plerum­ connaturalis homini, periculum erat, si que omittunt minus instructi. solum opus externum prohiberetur, ne ru­ 5° Tenemur accusare actum exteriorem, des et inculti, quales erant Judæi et qua­ quia est certum et evidens indicium volun­ les sunt etiam nunc plurimi, hanc concu­ tatis efficacis, quæ aliter vix certo dignosci piscentiam ut malam non apprehenderent, potest; multoties enim in hoc decipimur, sicut quidam hæretici narrantur reipsa sus­ et arbitramur habere voluntatem ellicacem tinuisse, cumque errorem apud Judæos alicujus rei bonæ vel malæ facicndæ, cum riguisse contra verba legis , innuunt hæc non nisi velleilalem habemus. Christi verba Malth. 5 : Omnis qui viderit 4° Tandem tenemur confiteri actum ex­ mulierem ad concupiscendam eam, jam teriorem sive propter damna alteri illata, machatus est in corde suo. Ex hac et sive propter majorem adhæsioncm peccato procedenti responsione sponte Huit solu­ diflicilioremque medelam ; confessarius tio sequentis instantia quam praecipue enim non solum est judex, sed etiam medi­ urgent adversarii : itaque. cus. Inst. Saltem si actus exterior non addit Obj. 3°. Melius facit et plus meretur i· interiori novam ct distinctam malitiam, qui subit reipsa martyrium quam qui æqua sequitur quod non teneamur illum accu­ voluntate desiderat ct non subit : primus rre in confessione , sed sufficiat dicere enim meretur aureolam quam alter non nos habuisse intentionem efficacem perpe­ meretur. 2° Melius facit qui dat eleemo­ trandi crimen ; tunc enim juxta nos lota synam , jejunat, aut aliter corpus affligit, malitia quoad speciem et numerum expri­ quam qui hæc non facit, quamvis habeat mitur : atqili consequens est falsum el voluntatem quantum ex se efficacem li.ee contra constantem Ecclesiæ praxim .· ergo faciendi; quia primus plus satisfacit. 5· Λ. A. Sequelam quam non salis probat Melius facil ct plus meretur qui exterius ratio instantia’, ut patet ex rationibus trequetitat sacramenta quam qui habet tan­ itpienlibus. Tenemur itaque actum ex­ tum voluntatem frequentandi, pr imus enim ternum confiteri, 1° quia, licet sil lanium recipit gratiam sacramenti quam non reci­ denominative cxtrinscce malus a malitia pit secundus. Item , qui jejunat aut dat interioris voluntatis, in eo tamen perfici­ eleemosynam lucratur indulgentias , quas tor et consummatur interior malitia ; te­ non lucratur qui tantum habet voluntatem, nemur autem præcepto confessionis accu- etsi ex se efficacem, ista faciendi. 4° Cluis- DISSERT. TV. ART. VIII. tas plus nobis meruit sua morte quam sola I tur libertate ipsi extrinseca, C liberta’» voluntate moriendi. 5° David agit gratias ι ipsi intrinseca, N. Solutio patet r.r prine Deo quod homicidium animo conceptum ratione conclusionis. non compleverit. Ergo. Inst. P. Lector. Libertas est etiam n· /?. his ut plurimum haberi solutionem trinscca actui interno .· ergo. Probatur C.T dictis. Unde ad primum. Qui subit ant. Libertas non est in actu voluntati·. martyrium plus meretur in ordine ad pre­ sed in ipsa voluntate : ergo. mium accidentale quod respondet exten B. N. ant. Ad probat. D. ant. Liberti; sioni actus interioris et difficultati quæ oc- ! potentials et in actu primo non est in actu currit in ejus excculione, ut dicit secunda j voluntatis, C. libertas actualis et in actu pars conclusionis, non vero quoad pre­ secundo, N. mium essentiale. Ad secundum similiter. Obj. 5° cum eodem ex Scoto. Ubi est Qui jejunat aut aliter corpus macerat, licet | diversa convenientia aut disconvenientia plus satisfaciat, non tamen plus meretur I cum ratione , ibi est diversa bonitas a? in ordine ad premium essentiale; quia malitia : sed in actu exteriori informato al meritum attenditur penes affectum chari­ interiori est alia convenientia aut discon­ tatis seu bonæ voluntatis, satisfactio autem I venientia cum recta ratione, quam sit in ulterius attenditur penes pœnalitatem quæ I actu interiori : ergo. Probatur min. Per est in actu exteriori. Ad tertium. Casus i largitionem eleemosynæ juvatur proximus, est extra hypothesim, hypothesis enim est per furtum læditur, per desiderium auter de actu exteriore prout est præcise execu- illorum nec juvatur nec læditur; sedilia tio interioris, non secundum quod illi an­ quod de facto juvat aut lædit proximum nectitur ab extrinseco quaedam gratia aut videtur habere aliam convenientiam aul privilegium, ut dictum est in prœnota- disconvenientiam ad rectam rationem, minibus. Quod autem exteriorisusccptioni quam illud quod non juvat aut lædit : ergo B. D. maj. Ubi est diversa convenient)! sacramentorum seu alteri operi externo annectatur gratia seu indulgentia, hoc aut disconvenientia voluntaria et fonnalii habet ex dispositione Christi, vel summi cum recta ratione, ibi est diversa bonitas pontificis, non ex hoc quod sit precise in­ vel malitia , C. maj. ubi est diversa con­ terioris exeeutio. Ad quartum. Voluntas venientia vel disconvenientia objectiva tan­ moriendi in Christo, sicut et quilibet ejus tum, subd. Est diversa bonitas vel malitia actus interior, fuit sufficientis valons, ut- objectiva , C. formalis. N. Ad cujus sen­ pote infiniti, ad redemptionem nostram ; sum distincta min. N. conseq. Itaque per nihilominus verum est quod plus nobis largitionem eleemosynæ juvatur proximus, contulerit rcipsa moriendo quam per vo­ per furtum læditur, quod non contingit luntatem solam moriendi,non quod volun­ per simplex desiderium ; sed istud juva­ tas moriendi sine opere externo esset minus i men et istud damnum non habent conve­ bona quam cum illo, sed quia divina ordi­ nientiam aut disconvenientiam, bonitatem natione dispositum erat ut sola mors esset vel malitiam moralem, formalem et impi> pretium redemptionis nostra. Ad quin­ labilem , nisi quatenus sunt voluntaria el tum. Qui malam voluntatem opere non libera : consequenter tota eorum bonitas complevit, jure ideo gratias agit Deo prop­ vel malitia prahabetur in voluntate a qua ter scilicet easdem rationes propter quas | dependent, in ipsis autem est tantum ob­ qui complevit debet confiteri, el insuper jective seu formaliter denominative extrinquia opus externum pœna accidentali pu­ sece , quia eo duntaxat modo sunt volun­ nitur non solum ab hominibus, sed etiam taria et libera. Sic, si amens daret eleemo­ a Deo , sicut bonum opus externum pra- synam aut furtum faceret, juvaret aut læmio accidentali remuneratur,ut dictum est. deret proximum, ct tamen istud juvamen Obj. 4°. Ideo actus interior est bonus aut istud damnum non haberent bonitatem vel malus, non quia est internus, sed quia aut malitiam formalem , sed objectivam libere ponitur : atqui actus externus etiam tantum , quia non essent voluntaria li­ libere ponitur: ergo. Hanc rationem vocat bera. fundamentalem P. Heiuio. Instat P. Scotista. Actus exterior actu»· Λ. 2). mtr». Actus externus libere poni­ liter juvat aut lædit proximum : ergo »jui ISO I f ♦ 184 ÜTRUM ACTUS EXTERIOR ADDAT BONITATEM, etc. KNiveoientla ant disconvenientia actualis | » secundum se, secundum quod voluntas esi » domina suorum actuum, secundum quam H et consequenter formalis. R. simili argumento. Actus exterior » bonitatem actus habet rationem meriti Stulti dantis eleemosynam aut furantis, ac- » vel laudabilis , et hæc bonitas ex actu tualilcrjuvat aut lædit proximum: ergo » interiori in exteriorem procedit: loqnenejus convenientia vel disconvenientia ac­ » do igitur (attende) de illa bonitate quam tualis est et consequenter formalis : ergo » voluntas actui exteriori præbet, actus stultus meretur et demeretur, est dignus » exterior nihil bonitatis addil, dummodo voluntas æqualiter intensa sit.... Ideo laude vel vituperio, praemio vel supplicio; quod est absurdum. Male ergo arguens » actus exterior nihil adjungit ad premium confundit disconvenientiam aut convenien­ » essentiale, tantum enim meretur qui hatiam actualem cum formali. Potest enim » bet perfectam voluntatem aliquod bonum esse actualis ct non formalis, sed objectiva » faciendi, quantum si faceret multos votantum, ul in actu exteriori amentis; po­ » Imitate æqualiter perfecta manente ; ad test esse actualis formalis denominative » premium autem accidentale ordinatur «trinsece tantum, ut in actu exteriori » per bonitatem quæ est ipsius actus exteagentis libere; at non est formalis intrin­ » rioris secundum se , el ideo actus extesece, nisi in actu interiori voluntatis , in » rior adjungit aliquid ad premium acciquo solo est intrinseca libertas. Unde ne­ » dentale. » Dixit autem superius bonita­ ganda est ultima consequentia argumenti. tem quæ est actus exterioris secundum se, Obj. 6° cum eodem ex D. Th. (pii in 2, esse bonitatem objectivant, seu, ut loqui­ d. 40, q. 1, a. 5 , dicit : Actus exterior tur, bonitatem quam habet actus exterior çdjungit aliquid ad prœmium acciden- ul objectum voluntatis, ut intentus et la/e. sed nihil meretur premium etiam volitus, non ut exercitus. iccidenlale, nisi quod bonum est et lauDicat nunc P. Henno, prout ipsi fami­ bbile. Ergo actus exterior habet suam liare est in aliis materiis sicut in præsenti, bonitatem et laudabilitatem, et ideo imme­ prolatis quibusdam laciniis ex D. Th. trun­ diate ante dixerat S. Th. Ad prœmium catis aut perperam intellectis, se adversari autem accidentale ordinatur per boni- Thomistis ,sed non S. 7'homœ; sic sen­ hiltm quœ est ipsius actus exterioris tire Thomistas, sed non sic S. Thomam; ncundum se. ita Thomistœ, sed non ita S. Thomas; R. D. min. Nihil meretur premium ac­ el similia quæ passim in eo leguntur, quasi cidentale, nisi quod bonum est et lauda­ ipse, scholæ Thomisticæ extraneus, habere bile objective , C. formaliter, subd. For- clavim doctrinæ S. Thomæ et in ea caecuti­ n aliter denominative extrinsece, C. for- rent omnes Thomistæ, præsertim Domini­ : aliter intrinsece, /V. Sæpe enim pre­ cam, qui S. Doctoris opera perpetuo vol­ mium accidentale correspondit actui exte­ vunt. Hoc dico non ad invidiam, sed ul riori secundum bonitatem objectivam, propulsem injuriam , omnibusque semel ptout procedit a libera voluntate, et in eo pateat quam falso,quam illiberaliter theo­ voluntas perficitur et consummatur. El logus Scotista Thomistas tanquam aS. Tho­ hunccsscS.Th. sensum patet legenti tex­ ma alienos passim traducat, quod quisque tum: « Dicendum, inquit S. Doct. quod facile percipiet in omnibus capitibus in qui­ actus exterior et actus interior hoc modo bus hunc scriptorem impugnamus. • comparantur ad invicem quod uterque Inst.S. Th. in præsenti quæst. a. 1, 2 et • quodam modo est alteri bonitatis causa... 5, agnoscit bonitatem vel malitiam in ac­ • Et quia actus exterior comparatur ad tibus exterioribus distinctam a bonitate vel • voluntatem sicut objectum, inde est quod malitia actus interioris, /i. ul ante S. Th. • hanc bonitatem voluntatis actus interior loqui de bonitate vel malitia objectiva non *ab exteriori habet, non quidem ex eo formali, de qua hic est quæslio. •(•lundum quod est exercitus, sed secunI taque, ut praeoccupentur varix instan­ » dum <|Uod est intentus el volitus, quia tia·. distingue semel pro semper duplicent » secundum quod est exercitus sequitur ac- bonitatem vel malitiam actus exterioris : » tum voluntatis : sed quaedam ratio boni- unam qu® convenit ei ex objecto seu ma­ • litis consistit in actu interioris voluntatis teria circa quam versatur, el dicilurobjec- I V <82 DISSERT. IV. ART. VIH. tiva; alteram quæ ei competit ut exercetur I tum contra legem Det; et q. 72, a potentia exequente mola a voluntate, ct 1 vidit illud in peccatum cordis, ori»ι·:.^ dicitur formalis. Objectiva est intrinseca ' "is : atqui hæc doctrina stare non poa< actui exteriori; formalis inest illi tantum 1 si actus externi non sint peccata an >10 | denominative extrinsece ab actu interiori, nis distincta ; ergo, sicut ipsa libertas a qua procedit. Objec­ Inf. q. 72. a. 7. ad 3. — fi. Λ, *u tiva praecedit actum internum ; formalis il­ 1 Non enim in hac definitione el divi».. lum sequitur. Intercedit ergo inter actum I sumuntur dicta et facta, sen peccataon». externum ct internum mutua causalitas et i operis, pro solis actibus exteriorihu» i|4. dependentia in diverso genere, ut dixit j importantibus distinctam malitiam iL. Auctor, mox citatus. Actus externus in in­ ferioribus , sed pro actibus exterion;. tentione praecedit internum, eumque spé­ I junctis interioribus :el sensus est dari,.; cifient in genere causæ motivæ et finalis ; I dam peccata pure interna qua in solar et eo sensu verum est quod velle furari, 1 hintale consistunt, et in opus ad extra r: v. g.sit malum, quia furari est malum. Ac­ I prorumpunt, ut sunt make cogitatio^ ■ tus autem interior in exeeutione praecedit I' et hæc sunt peccata cordis : quædani· exteriorem, eumque specificat in genere ,' quæ ad externa verba vel facta IraiiniL causæ efficientis seu etiam formalis; el hoc j et hæc, prout includunt tam actus ini sensu verum est quod furari sil formaliter res quam exteriores, sunt peccata or.· malum, quia volitio a qua procedit est for­ operis, Obj. 9°. Juxta quosdam Tliomislaii: matter mala, seu quia velle furari est for­ maliter malum ; est autem formaliter ma­ et S. Th. appetitus sensitivus ex conjur.> lum , quia est voluntarium. Et ab hac bo­ tione ad voluntatem participat aliquam li­ nitate vel malitia formali, non objectiva, bertatem : ergo ea mediante potest parti dicitur agens justus vel injustus, dignus cipare bonitatem vel malitiam distinctu laude vel vituperio, praemio vel pœna. Sic, ab ea quæ est propria voluntatis. A. Quidquid sit de hac difficultati,à 1 dum quis cx ignorantia invincibili aufert alienum, vel amens furatur, utrobique est qua su j loco , quæstio praesens est deir. furtum objective malum, neuter tamen pec­ exteriori, qui non est capax libertatisic cat, neuter meretur vituperium vel pmnam, trinsecæ. Inst. Saltem, secundum nos, volun'a quia defectu libertatis deest malitia for­ movendo alias potentias imprimit aliqck· malis. Obj. 7° et simul inst. Effectus distingui- | renie in illis : ergo aliquid bonitatis id tura causa : atqui bonitas aut malitia ac- maliliæ. i tus exterioris derivatur ab interiori ut ef- | II. N. conseq. Quia quod imprimitur 1 I voluntate imperante in potentias inferiora fcclus a causa, ut dictum est : ergo. Hic q. 20. a. 3. ad 3.— D. D. maj. Ef­ j est quid physicum, dicens ordinem ad x fectus distinguitur a causa in univoeje, C. I Ium imperantem ut moventem, non litre· in analogis, N. Quando enim aliquid ab I gulantem; actus enim imperans non e-t uno ad alterum secundum analogiam deri­ ! regula, sed regulatus : moralitas autem d* vatur, tunc est idem numero cum eo a quo sumitur cx ordine ad regulam et non i>1 derivatur : sic quia sanitas medicinœ et uri­ physice movens. * na· derivatur a sanitate animalis per analo­ Obj. 10’. Si actus exterior nihil addat giam, non est alia formaliter sanitas quam bonitatis interiori, sequitur i’ superfluere sanitas animalis, a qua medicina et urina exteriorem, adeoque nos nihil debere «ge­ denominantur extrinsece sanæ « bonitas re, sed tantum velle : frustra enim fit per autem formali» actus exterioris derivatur duo quod potest fieri per unum. Sequitur ab interiori per analogiam, quia eadem bo­ 2° voluntatem convertendi mille homines, nitate qua actus interior est bonus forma- aut exercendi mille actus charitatis crgi hter, actus exterior denominatur exlrin- proximum, esse sque bonam et meritoriam scce bonus; non enim, ut probatum est, ac foret actualis conversio mille hominuii, gaudet bonitate formali intrinseca. vel actuale exercitium mille actuum du­ Obj. 8°. Peccatum definitur a D. Th. q. ritatis : utrumque consequens esi absur­ 71, a. 4 : Dictum, factum, vel concupi- dum : ergo. 1*3 UTRÜM EVENTUS SEQUENS ADDAT AD BONITATEM ETC. Λ. ad primum /V. sequelam el ejus sup- | ARTICULUS IX. jwif/u»i. Non est enim actus interior per- i Utrum eventus sequens addat ab bonita­ lectus, nisi voluntas operetur exterio­ tem vel malitiam actus cxtei ions t rem dum potest, cum in eum tendat ut in 'ineinel terminum. Insuper actus exterior Hic q. 20. a. 5. o.— Dico 1°. Eventus cadit sub praeopto et confert ad praemium sequens prævisus et aliquo modo intentus, accidentale, generat bonos habitus, diu­ addit ad bonitatem vel malitiam actus ex­ tius bonam voluntatem fovet et sæpe in­ terioris, sive per se sequatur, sive per ac­ tendit, ædilieat proximum, bono communi cidens. conducit, etc. ibid. — Probatur. Eo melior vel pejodd secundum, N. pariter sequelam. est actus, quo melior vel pejor est volun­ Quia conversio mille hominum, aut exe- tas : atqui melior vel pejor est voluntas cutio mille actuum charitatis, non est nata ejus qui, praevidens etintendens multa bona sequi ex uno actu interioris voluntatis, sed vel mala cx opere suo secutura, illud facit, et pluribus tum internis tum externis : quam si nihil horum praevideret el inten­ sententia nutem nostra intelligitur do actu deret : ergo. citeriori, qui natus est sequi interiorem Dices. S. Th. hic a. cit. ut eventus se­ tanquam mera ejus exeeutio, habens eam- quens addat ad bonitatem vel malitiam, demcum ipso rationem Voluntarii. non requirit quod sit intentus, sed tantum Object, ultimo. Inter errores damnatos quod sit praecogitatus : ergo. Abaylardi recensetur iste : Nos vero dici­ /L praecogitatum apud S. Th. idem va­ mus quod sola voluntas a Deo ccterna- lere ac aliquo modo volitum et intentum : littrremuneretur, sive ad bonum sive dupliciter enim cogitare potest accipi, 1· ad malum; nec propter opera pejor vel prout importat tantum actum intellectus melior efficitur homo,nisi forte, dum ope­ considerantis, sine ullo voluntatis con­ ratur,in aliquo ejus voluntas augetur : sensu aut desiderio; 2° prout importat ac­ atqui bæc doctrina videtur eadem prorsus tum intellectus simul cum actu voluntatis ac nostra : ergo. consentientis aut desiderantis, quomodo Λ. Dato hunc fuisse errorem Abaylardi, sumitur Malth. 9 : Ut quid cogitatis ma­ neque enim S. Bernardus neque Alphon- la in cordibus vestris? et Genes, ultimo, a Castro eum ipsi tribuunt, sed solus cum dicebat Joseph fratribus : Kos cogi­ Gregorius Arimin. N. min. Non enim nos tastis de me malum. Hoc autem ultimo dicimus Deum solam voluntatem remune­ sensu sumi hic a S. Th. patet ex q. 75. a. rare, sed etiam opera exteriora , quatenus 8 , ad t, ubi se remittens ad praesentem tamen sunt voluntaria et participant eam- articulum, dicit : Sicut supra dictum est dem bonitatem voluntatis a qua procedunt, cum de bonitate vel malitia exteriorum non autem quod ei novam el distinctam bo­ actuum ageretur, eventus sequens, si sit nitatem addant. Non etiam negamus ho- pratvisus ei intentus, addit ad bonita­ minem propter opera exteriora Heri pejo­ tem vel malitiam. Et alias sequerentur rem ant meliorem, non tamen simpliciter varia absurda, inter ea, quod peccata quæ el multiplicative, sed secundum quid et Christus praeviderat secutura ex sua prae­ extensive, quia bonitas interior extenditur dicatione , eam vidassent. Dixi, aliquo modo intentus, quia ut ad exteriorem in quo perficit uret consum­ matur. Insuper, Juxta Sylvium, Abaylar- effectus sequens addat ad malitiam, non dus sic docuit opera exteriora etiam ut pro- est necesse quod directe intendatur, sed cedunt a voluntate interiori esse inutilia, sufficit quod sit indirecte et interpretative ut qui exterius posset operari, ad id non intentu*. Tunc autem est indirecte et in­ teneretur quod est aperte erroneum, cum terpretative Intentus, quando sic praevide­ d actus exteriores praecipiantur , nec sit tur secuturus ut potuerit ct debuerit imperfecta voluntas quæ non operatur dum pedir. Tunc autem est obligatio impe­ potest, ut in responsione precedent i dixi­ diendi ct cessandi ab actu ad quem sequi­ tur, quando non sub est jus seu legitima mus. ratio illum actum ponendi. At quando adest vel abest jus seu legitima ratio |m>- DISSERT. IV. ART. IX. nendi actum. non obstante rnalo eventu I potius tenetur velle bonum proximi quu inde securo? Hoc opus, hic labor est, nec actionem qua modo non idiget; sicut qa potest una regula assignari. Ad id debet non dat indigenti id quo ipse non indiget, attendi an eventus sequatur ex illo actu censetur velle malum indigentis umb per se, xel per accidens el interventu alte­ illud S. Ambrosii ; Si non pavigti,occi­ rius causæ? an actus in cum malum even­ disti; quod intelligitur de occisione no: tum influat graviter vel leviter, remote vel contra justitiam, sed contra charilatra proxime? Item conferendum est malum idem dic de muliere pulchra aut decento eventus cum bonitate actus : major enim ornata, quæ non tenetur se perpetuoctdratio requiritur ut legitime ponatur actus linere domi, ne ejus aspectu peccent as­ ex quo per se sequitur malum, quam si picientes, sed potest uti jure quod habe per accidens el interventu alterius causæ exeundi, sive ad templum , sive ad ali? sequatur; major, si actus proxime et gra­ causas utiles aut honestas; si tamen occur viter influat, quam si leviter et remote ; rat casus particularis in quo nullatenus in­ major, si utilitas actus non praeponderet, diget exire , et praevidet inde aliquem lap­ aut saltem non æquivaleat malo eventus. surum , tenetur ex charitate dimilUr? Quibus omnibus attentis, judicandum est hanc particularem egressionem sibi tun moraliter utrum sit vel non sit jus et legi­ omnino inutilem. Ex his alios similes ca­ tima ratio ponendi actum.Pro quo consule sus resolve et consule quæ locis cilalit quæ circa hanc materiam dixi in disseri. dixi in diversis materiis. ibid.—Dico 2°. Eventus per se sequtu· 8 de Restit. a. 15, § 6, conci. 2; dissert. 8 de Temperantia, a. 12, et aliis locis ibi­ ex actu , etiam si non sit praevisus nec u> dem citatis; item art. 1 1 dissert, hujus se volitus, addit ad bonitatem vel mali­ tiam; quia quod per se sequitur adacta tractatus. Cælerum pro praxi accipe unum aut al­ quodam modo ad ejus speciem perlinet, terum casum ex quibus alios resolvas. Mu­ et ideo est virlualiter et implicite veli­ lier quæ praevidet ex confessione facienda tum in ipso actu. Insuper, ille actus bt suo parocho ejus lapsum futurum , potest melior ex cujus natura iu^a sunt sequi illi confiteri, si non possit commode alte­ plura bona, et ille pejor est ex cujus niri; quia utitur jure suo et lapsus sequens lura nala sunt sequi plura mala. Eventu? non per se sequitur ex ejus confessione, autem per se sequi censetur ex actu, quan­ sed per accidens et interveniente altera do semper aut ut plurimum accidit. Hinc causa, scilicet malitia aut fragilitate con- scandalum ex publica fornicatione secu­ fessarii. Si autem possit commode alteri tum auget ejus malitiam, quamvis fornica­ confiteri, illicite confitetur parocho; quia, tor de eo non cogitaverit, quia per se se­ licet videatur habere jus illi confitendi, jus quitur ex tali actu. tamen non est cum praejudicio charitatis. Intellige tamen hanc conclusionem cum Sic qui habet superfluum, si indigenti non hac modificatione, quod ex eodem aclu eroget, non excusatur per hoc quod uta­ non sequatur per se æque immediate du­ tur re sua et jure suo, quia jus proprium plex effectus, unus bonus, alter malus, non contradicit charitati, quæ jubet super­ juxta aliud principium S. Doctoris, 22,q, flua erogare indigentibus. Sicut ergo iste 64, a. 7, scilicet, quod (piando unius actu? tenetur ex charitate dare indigenti id quo sunt duo effectus æque immediati, unuipse non indiget, ita mulier in casu tene­ possit esse ex intentione, alter præler in­ tur quasi ex charitate erogare seu dimitte­ tentionem nec imputabilis. ut patet inde re illam actionem qua non indiget, per fensione sui contra injustum invasorem, modum cleemosynæ, ne sequatur malum ex qua æque immediate sequitur salus in­ proximo; quia, licet habeat jus ad illam, vasi el mors invasoris. De quo vide quæ hoc tamen est sine praejudicio charitatis : dixi dissert 10 de Jure et Justitia, a. 5, quod si non faciat, malum sequens est \ l, versus finem. ipsi virtualité!· et interpretative volunta­ Dices contra hanc secundam conclu­ rium ac moraliter imputabile, eo quod non sionem. Si eventus per se sequens exactu Indigens actione ex qua videt sequi malum, addat ad malitiam , sequitur quod qui in­ dum illam vult censetur velle malum, quia ducit mulierem ad fornicandum gravtw IM 1 * 3 4 > » Λ I 1ΛΙ QUID ET QUOTUPLEX SIT CONSCIENTIA ? peccet quam qui facit homicidium : ful­ tatem, alii ad intellectum quidam volunt tum consequens ; ergo ct ant. Probatur esse habitum vel potentiam, alii actum. 1. p. q. 79. a. 15. o. hic q. 19. λ. 3. o. Itguela. Mors spiritualis mulieris sequitur per se ex illa inductione, et est gravius ct q. 17. de verit. a. 1. o. — DÎCO 1·. nocumentum quam mors corporalis : ergo. juxta Auctorem : Conscientia nihil aliud Λ. iV. sequelam. Ad probat. N. ant. est quam applicatio scientiæ seu notitiæ Non enim mors spiritualis mulieris, seu ad aliquod particulare factum : ex cujus ejus peccatum , sequitur per se ex induc­ principiis locis citatis sic definiri potest : tione fornicatûris, sed ex libero consensu Judicium seu dictamen intellectus prac­ hujus mulieris, alliciente quidem et sua­ tice ex principiis communibus dictans dente fornicatore : mors autem corporalis aliquid in particulari hic et nunc es>e sequitur per se, nulla alia ('ausa interve­ fugiendum ut malum, vel faciendum ut bonum :seu ut communiter dicitur , dic­ niente , ex actione homicidae. Inst. Mors spiritualis mulieris non mi­ tans de bonitate vel malitia eorum quæ niis sequitur ex inductione sollicitantis, hic ct nunc a nobis sunt agenda. Est quam sequatur ex fornicatione publica itaque conscientia , conclusio syllogismi mois spiritualis eorum qui ex ea scandali­ practici. Sic, v. g. synderesis dicit : Ma­ zantur : atqui hæc sequitur per se ex for­ lum est fugiendum, ratio subsumit : At­ nicatione publica : ergo. Probatur min. qui adulterium est malum; conscientia Scandalum per se oritur ex fornicatione autem concludit in particulari : Ergo mihi publica, et ideo diximus quod addat ad hic ct nunc fugiendum est adulterium. Explicatur definitio. Dicitur judicium malitiam : ergo etiam mors spiritualis seu seu dictamen : quia conscientia non est peccatum scandalizatorum. B. N. min. Ad probat. N. conseq. quia potentia vel habitus, sed actus. Patet l°ex aliud est scandalum, aliud peccatum cui ipso nomine : dicitur enim conscientia praebet occasionem. Scandalum enim est quasi cum alio scientia, eo quod sit appli­ dictum vel factum minus rectum praebens catio seu conjunctio actualis scientiæ vel alteri occasionem ruinæ spiritualis seu pec­ notitiæ cum actione particulari ; applicatio cati; unde fornicatio publica est per se autem est actus. 2° Quia potentia non po­ scandalosa, sed peccatum scandalizatorum test deponi et habitus est difficile mobilis, cui occasionem præbet non minus sequitur conscientia potest deponi el facile mutatur. per se ex libera eorum voluntate, (piam in Insuper non est habitus naturalis utsynmuliere secreto inducta. deresis, hic enim non potest deponi ; ne­ Ibid. — Dico 5°. Eventus sequens per que infusus, quia datur conscientia pro accidens ex actu , si non sit aliquo modo moralibus non supernaluralibus ; neque intentus, non addit ad bonitatem vel ma­ acquisitus, quia actus quibus acquireretur litiam. 1° Quia non datur judicium de re supponerent conscientiam, alioquin nou aliqua secundum id quod est per accidens. forent boni, nec habitum bonum generare 2' Quia hujus modi eventus nullo modo possent. Dicitur judicium seu dictamen intel­ ut voluntarius. Exemplum habes superius de muliere quæ ex justa causa procedit in lectus,- quia conscientia perlinet ad intel­ publicum ex quo prævidet secuturum lap­ lectum el non ad voluntatem. Patet 1° ex ipsa nominis etymologia, conscientia enim sum alicujus. est cum alio scientia. 2° Nemo operatur DISSERTATIO V. moraliter , nisi ductus et directus per ju­ DE CONSCIENTIA. dicium et dictamen intellectus seu ratio­ nis : hoc autem dictamen. seu judicium circa facium particulare et circumstantia' ARTICULUS I. tum , dicitur conscientia. 5° Judicare, tes­ Quid et quotuplex sit conscientia f tificari, accusare, excusare,quæ tribuunlm Esse conscientiam nihil notius, omnes conscientiæ, sunt actus intellectus. Ergo. Dicitur judicium intellectus practici ; enim docti ct indocti conscientiam cla-> mant.Quid sit autem conscientia, non ita intellectus enim vel versatur circa verita­ lotuiu. Quidam dicunt perlinere ad volun- tes mere speculativas, ut, Deus est tnnu·, DISSERT. V. ART. I. omnes angeli specie distinguuntur: aut | bitum conscientiæ vel a quo actuic etiam circa veritates de substantia, valore, scientiæ procedat, vel quem generet, qualitate rerum aut factorum, et non de Λ. ad primum. Conscientia dicituryhonestate vel malitia, licitate vel illicilate manere in nobis non agentibus, t> qK.» actionum humanarum, v. g. an sacramen­ remanet in suis causis , qui sunt habiti;, tum sic collatum sil validum, an contrac­ et praesertim in synderesi; 2° quia ren tus sic initus sit validus, an sint latrones net virtualiter quandiu non deponitur, in via, an fera vel homo sit in sylva, etc. sicut intentio seu affectus bonus vel ma , Et utroque modo dicitur intellectus sim­ dicitur manere virtualiter in determihipliciter speculativus : vel versatur circa tione relicta, quandiu non retractatur. principia generalia aut conclusiones ge­ Ad secundum. Hi actus recensiti dum. nerales de bonitate vel malitia actionum tur actus conscientiæ, non quasi eliciauu humanarum, ut facit per synderesim et ab ipsa tanquam a potentia vel habitu, u< scientiam moralem; el tunc dicitur specu- que quod sint plores actus; sed estuiii» lativo-practicus : vel versatur circa conclu­ actus, ipsa scilicet conscientia, quiraliw.t siones particulares de bonitate vel malitia diversarum connotationum ad divers· hujus actus hic et nunc ponendi aut fu­ materias habet diversa officia, el dicitur giendi , sicut facit per conscientiam ; et modo testificari, modo accusare, inodu excusare, etc. sicut idem actus voluntate tuiic dicitur pracliee-praclicus. Dicitur judicium, non imperium quod amat finem ut objectum, et movet odelec­ exprimitur verbis modi imperativi , Fac tionem mediorum; idem actus inlelkciu hoc; quia hujusmodi imperium supponit intelligit objectum et movet voluntatem. conscientiam, estqtie illi non raro diffor­ Ad tertium. Agimus contra conscien­ me , ut cum conscientia dictat aliquid esse tiam, 1° quatenus illam expellimus per ju­ fugiendum ut malum, et homo imperante dicium contrarium, 2° quia remanet in suw ratione et remordente conscientia facit. principiis generalibus, quae sunt in syn­ 1 p. et q. de verit. cit. — DicitUl' dic- deresi , ratione quorum obmurmurat et tans aliquid in particulari esse facien­ reprehendit conscientiam malain. dum vel fugiendum ; quia, licet conscien­ Q. cit. de verit. ad 4. — /Id quartum. tia sit etiam de praeteritis testificando, ap­ Actus coMscientiæ procedit ab habitu sa­ probando , improbando, remordendo, de pienti» et scientiæ; unde non generatu qua Apost, 2 Cor. i : Gloria nostra hæc aliquis habitus alius ab eis, sed illi habi­ est, testimonium conscientiæ nostrœ; tus perficiuntur. Quapropter dicendum et Isai. 66, de conscientia damnatorum : quod actus scientiæ et conscientiæ non sint Kermis eorum non moritur ;et ideo con­ duo actus ex æquo distincti, sed sicut in­ scientia in tota sua latitudine definiri de­ cludens et inclusum : conscientia nainque buisset, dictans aliquid esse, fore, vel est scientia cum quodam modo, scilicet fuisse faciendum aut fugiendum; quia cum applicatione ad opus, sicut dicere est tamen hic agimus de conscientia prout est intelligere cum quodam modo,scilicet cum regula agendorum, ideo sub limitatione productione verbi. posita definivimus. Dices contra secundas particula». 1· Dices contra primas particulas. 1« Con­ Conscientia dicitur bona , vel mala et in­ scientia permanet in nobis non agentibus quinata : atqui bonum et malum pertinent imo et dormientibus : ergo non est actus , ad voluntatem et non ad intellectum. 2· sed habitus. 2° Conscientia dicitur habere Non dicitur aliquis bonæ conscientiæ quia actus, scilicet testificari, accusare , excu­ pollet scientia, sed quia est bonæ volunta­ sare , reprehendere, etc. actus autem non tis. 3° Conscientia, ex dictis, est appli­ habent alios actus. 5e Si conscientia sit catio scientiæ ad aliquid agendum : atqui actuale judicium, nunquam possumus age­ applicatio, cum sil usus activus est actus re contra conscientiam , quia non possu­ voluntatis secundum D. Th. hic q. 16. Er­ mus agere contra actuale judicium, nisi go conscientia pertinet ad voluntatem tl peraliud judicium quo primum expellatur. 'ion ad intellectum. js£ 4° Omnis actus generat habitum vel ex “d 2 —A primum. Consiien habitu procedit : ergo oportet ponere ha- Ua dicitur bona, vel mala el inquinata, non ♦SG QUID ET QUOTUPEEX SIT CONSCIENTIA? lw formaliler et subjective, quasi ipsa sit sub- | ul jam notavi, scientia conclusiones gejectum bonitatis vel malitiæ, sed duplicj | 1nerales infert, conscientia particulares. 3· alio s»*nsu : 1° directive, eo modo quo in- I Differta prudentia, quia prudentia utpote telleclus practical» dicitur bonus vel ma­ virtus, est habitus et est semper de veris lus, quia dirigit bona vel mala opera, el praclicis el bonis*, conscientia autem est ric conscientia dicitur bona vel mjla ab et- I actus el potest esse de falsis practicis : lectu; 2° per analogiam ad bonitatem vel ' conscientia tamen recta coineidit cum ac­ malitiam voluntatis, quæ est in conscien­ tu prudenti® qui dicitur judicium ; sunt tia sicut cognitum in cognitione ; in quan­ I enim tres actus prudentiae, scilicet consul­ tum enim quis scit se esse bonum vel ma­ tare, judicare el imperare. lum, dicitur habere conscientiam bonam Q. 17. de verit. a. 5. 0. ad 5. et 5. et a. vel malam, licet non solum tunc, cum quis 4. ad 2.—Colliges 2° quo sensu conscien­ possit esse malus qui suæ malitiæ non esi I tia est regula proxima actionum humana! rum; non enim est regula el lev ratione conscius. Ad secundum. Dicitur aliquis bonæ sui, quasi istud dictamen seu judicium ra­ conscienti® non praecise quia pollet scien­ tionis practicum, quod dicimus conscien­ tia, sed quiasc.it se esse bonæ voluntatis et tiam, sit per se obligans; sed quia propo­ ejus judicium est in bonum ordinatum ·. nit el applicat regulam et legem in parliquæ scientia et quod judicium sunt actus I culari. Sicut si præceptum imperatoris intellectus. nunquam ad cives perveniret, nisi median­ Ad tertium. Applicatio scientiæ ad ali­ te proconsule, el proconsul non præcipequid agendum in qua reponimus conscien­ ret nisi recitando præceptum imperatoris; tiam, non est actus seu usus activus vo- I præceptum proconsulis foret regula ci­ luntalis, sed est ipsa formatio judicii in vium, non ratione sui, sed ratione praecepti particulari de agendis ex primis el com- | imperatoris quod promulgaret et applica­ munibus principiis practicis : hæc enim I ret : sic conscientia respectu actionum nos­ formatio dicitur applicatio scientiæ seu trarum nihil est aliud quam intimatio, seu principiorum ad opus, sicut in scientiis quasi promulgatio el applicatio regulæ et speculativis formatio conclusionis ex prae­ legis divin® ad hic el nunc operandum , missis dicitur applicatio principiorum ad seu, ul ait Auctor, nihil est aliud quam i perventio legis divin® ad eum qui con­ conclusionem. Ex dictis colliges , 1° quomodo con- | scientiam habet. scientia differat ab aliis principiis moraliDico 2°. Conscientia dividitur 1° com­ I bus cl praclicis. Et 1° differt a synderesi, muniter in veram et falsam seu erroneam, I quia synderesis est habitus primorum et in certam et probabilem seu opinativam et generalium principiorum praclicorum, cu­ dubiam, in scrupulosam et laxam ; quia to­ jus actus est dictare in genere bonum esse tidem modis ratio judicat ex principiis faciendum, malum fugiendum , quod libi communibus de licitate vel illiciLite actio­ non vis fieri alteri ne feceris, et similia; nis particularis, ut putebit ex enumera­ nullum admittit vel errorem, vel ignoran- tione el explicatione singularum. Conscientia vera, est quæ ex principiis I liant, vel dubium, aut oblivionem, quia est ' ingenita et de principiis per se nolis : con- veris dictat aliquid in particulari esse li ! scientia vero est actus dictans in particu­ citum vel illicitum, quod est revera tale. Conscientia falsa seu erronea, est quæ lari. Hoc bonum est faciendum, hoc ma­ lum eilfugiendum; admittit errorem, ig- ex principiis falsis, reputatis tamen veris, I noranliatn el dubium, quia ratione errante dictat aliquid esse licitum vel illicitum, potest male applicare principia communia quod non est revera tale : et est duplex , ad casus particulare». Hinc synderesis est vincibiliter et invincibiliter erronea, sicut I regula morum infallibilis sed remota, quia ipsa ignorantia. Conscientia certa est quæ formaliler et ligem lautum generaliter et in communi proponit : conscientia autem est regula fal I in se ac in omnibus principiis ex quibus immediate formatur est talis, ul excludat libitis, sed proxima , quatenus explicat applicat legem ad actus pariiculares. 2» omnem formidinem rationabilem de op­ posito. Conecienlia dilferl a scientia morali, qifia DISSERT. A '. ART. I. i Conscientia probabitis sen opinativa, est | malam. Si agatur de præteritis ant futun-, 1 quæ ex principiis tantum probabilibus dic- ι dicitur quis bonæ conscientiæ qui sibi e4 tat aliquid esse licitum vel illicitum cum conscius recte factorum, aul est habituali | formidine partis oppositæ. ter dispositus ad recte agendum·, malit ' Conscientia dubia. est suspensio intel­ contra. Si de præsentibus agatur, dicitur lectus neutri parti contradictionis assen- bona conscientia quæ actualiter lioinintin tientis, sive propter rationes contrarias æ- in bonum dirigit et a malo revocat ; mali que probabiles, et dicitur dubia positive ; c contra quæ cx ignorantia vincibili vel ri I sive quia nullas habet rationes pro aut con­ malitia malum sub ratione boni prosequen­ tra, et dicitur dubia negative : melius di­ dum proponit ct dictat ; el si ita sit oblir- ; ceretur nesciens aut ignorans : quærenti mata in malo, ut vulnus suum non sentiat i enim an arenæ maris sint pares? melius dicitur cauteriata. Circa species conscientiæ assignatas ic responderem nescio quam dubito ul­ terius quærenti cur dubitem? nihil babe­ prima divisione plura sunt scitu necessa­ rein quod responderem. Conscientia utro­ ria, sequentibus articulis exponenda; que modo dubia, non videtur conscientia antea Observanda circa conscientiam. proprie ct stricte dicta, quia non est ju­ Observandum 1° conscientiam a theo­ dicium definitum, quale debet esse con­ logis dici veram, falsam, certam, dubiam scientia. Conscientia scrupulosa, est quæ ex fu­ probabilem, etc., duplici sensu : 1° intrin tilibus et prorsus contemnendis rationibus scce et formaliter ratione dictaminis ulti­ judicat aut timet ne mala sit actio. Dico, mi veri, falsi, certi, dubii, probabilis, etc., judicat ant timet, quia si revera ex his le­ quod ultimum dictamen est proprie con­ vibus ct inanibus rationibus judicet esse scientia, ut dictum est; 2° extrinseceet actionem malam , est vere conscientia ; si prasuppositive ratione dictaminis specu­ autem tantum timet ne sit mala contra ju­ lativo practici veri, falsi, certi, dubii, pro­ dicium quod habet de ejus bonitate, non babilis, etc. , ex quo remote deducitur dic est proprie conscientia, sed potius umbra tamen ultimum practice-practicum, seu vel similitudo conscientiæ. Prima dicitur conscientia proprie dicta. Sic, v. g. qui ex scrupulis formata ; secunda, scrupulis prævio sufficienti examine judicat proba­ agitata. Contra primam non est licitum bilius aliquem contractum esse licitum,el agere, bene contra secundam, ut dicam ex hoc judicio specuiative-practico sic re­ flexe discurrit : Qui facit quod probabilius infra. Conscientia lata seu laxa, est quæ ex le­ judicat esse licitum, non peccat : atqui vibus admodum et contemnendis momen­ judico probabilius hunc contractum esse tis judicat non esse malum quod revera est licitum : ergo non pecco illum ineundo·, malum, aut leve malum quod est grave, conscientia quæ sita est in hoc ultimo dic· cum utrumque possit facile deprehendi : tamine, dicitur certa formaliter et intrin huic accedit pharisaïca, quæ magna parvi sece, dicitur autem probabilior extrinsect el parva magni facit, excolans culicem et præsupposilive, ratione prioris dicta­ et camelum dcgluliens , Matth. 25. Hæ minis speculatis o-praclici quod supponit duæ conscientiæ , scrupulosa et laxa, in et ex quo remote formatur, et ideo talis hoc, ut patet, differunt a probabili, quod conscientia dicitur speculative probabilio? probabilis nitatur gravibus momentis, non et practice certa. Quod si defectu judicii istæ; unde pertinent ad erroneam. speculativo-practici aul principiorum re 2° Dividitur conscientia in obligantem, I flexorum, judicium ultimum remaneat (ac consulentem et permittentem. Prima dic­ tum probabile , probabilius aut dubium, tat aliquid de præceplo faciendum vel fu­ erit conscientia formaliter el intrinsece giendum. Secunda dictat aliquid esse me­ probabilis, probabilior el dubia, nec po­ lius et de consilio tantum omittendum aut terit esse regula morum, ut dicemus infra. faciendum, ut non nubere. Tertia dictat Judicium aut dubium speculativo pracaliquid neque prohiberi neque præcipi,sed ticuro versatur circa honestatem aul mali­ permitti. tiam objectivain et materialem aclus; ju­ 5· Dividi potest conscientia in bonam et dicium practice practicum versatur circa QUID ET QUOTÜPLEX SIT CONSCIENTIÆ? honestatem formalem ct subjectivam actus : | cum, fitque quasi mere speculaüvum, quia honestas aut malitia objectiva ct materialis non influit in actionem quam positurus petitur ab objecto secundum se ; formalis sum, neque ex illo formo conscientiam, et subjectiva , abwobjeclo prout subest sed ex alio quod illi succedit, hoc scilicet : dictamini conscientiæ : prior.respicit na­ Possum ct debeo obedire snperion .r, Ims turam objecti pracise; posterior respicit j quæ non sunt aperte contra Deum : atqui objectum et operantem, sive objectum ut ! conferre baptismum in aqua rc 194 DISSERT. V. ART. IL prehendatur trt malum; sed ad hoc quod I Inst. Conscientia dicit expresse: Eitbi: sit bonum, requiritur quod utroque mo­ et mine mentiendum ad impediendas riur do sil bonum. Ergo quod fit secundum ergo obligat directe ad peccandum. conscientiam etiam invincibiliter erro­ B. D. ant. Dicit expresse : Est hic e neam, est malum. nunc mentiendum, prout mendacium pro­ B. D. consequens. Quod fit secundum ponitur ut bonum et praceptumalegediri· conscientiam invincibiliter etiam erran­ na, C. prout mendacium est malum et pro tem , est malum materialiter, C. formali- hibilum, N. Ergo obligat directe adp na- 199 QÜOMODO SE GERERE DEBEAT CONFESSARIUS , etc. tura* «i detur quoad secundaria praecepta | tentem pro nunc esse dispositum sufferre retisecundæ classis; quantum enim ad ea aut perdere omnia in generali, consequen­ quiP sunt primæ classis, certo non datur '· ter et implicite suum statum, potius quam quantum vero ad eaquæ sunt tertiæclassis, Deum offendere ; et hoc sufficit ut sit recte M currit pro eis eadem ratio ac pro se­ dispositus ad absolutionem. At, attenta cundariis; quia cum nonnisi difficili dis­ fragilitate hujnana, temperamento , diu­ cursu possunt dignosci esse juris naturæ, turna consuetudine et aliis circumstantiis, quæcontra illa fiunt non ita facile malitiæ judical quod si in particulari proponeretur suspicionem ingerunt, et sic toto vitæ de­ cum omnibus circumstantiis tantum malum cursu possunt ignorari invincibiliter. sufferendum, vel tantum bonum amitten­ Dices contra secundam partem conclu- dum , pro tunc succumberet tentationi tionis cum Henrico a S. Ignatio, lib. 5, c Verum non est necesse ad sufficientem dis­ 255. Confessarius debet attendere in pœ- positionem pro absolutione ut sic ad sin­ nitenlenon tantum ejus emendam, sed el gularia descendat, sed sufficit ut nunc dedispositionem sufficientem ad absolutio­ testetur peccatum super omne malum in nem : atqui in easu conclusionis nostræ generali : alioquin pauci forent veri pœninon potest judicare pœnitentem sufficien­ tentes. Juvat audire Doctorem nostrum ter dispositum : ergo. Probatur min. Angelicum hac de re diserte et clarissime Confessarius non habet rationabile funda­ disserentem Quodlib. 1, a. 9 0. « Contrimentum judicandi nullum fore fructum » tus, inquit, tenetur in generali velle admonitionis suæ, nisi rationabiliter judi­ » magis pali quamcumque pœnam quam cet ipsum pœnitentem ob humanas aliquas » peccare... Sed inspeciati descendere ad considerationes ita addictum il Ii statui ma­ » hanc pœnam vel ad illam non tenetur : terialiter malo, ut quamvis admoneatur de » quin imo stulte faceret, si quis seipsum oblizalione dimittendi illum , non sit di- » vel alium sollicitaret super hujusmodi missurus : atqui si rationabiliter id judicet » particularibus pœnis. Manifestum est judicat ipsum non esse recte dispositum » enim quod sicut delectabilia plus moad absolutionem, quia judicat tunc ipsum » vent in particulari considerata quam in animo dispositum et affectum ut paratus » communi, ita terribilia plus terrent si in sit potius offendere Deum quam statum il­ >· particulari considerentur; et aliqui sunt lum dimittere ·. ergo judicat illum actu, vel » «pii in minori tentalione non cadunt, qui virtute, vel saltem habitu in mortali pec­ » forte in majori caderent : sicut aliquis cato. » audiens adulterium non incitatur ad liΛ. N. min. Ad prob. D. maj. Confes- » bidinem. sed si per considerationem des­ sarius non habet rationabile fundamentum ii cendit ad singulas illecebras, magis tnojudicandi nullum fore fructum admonitio­ » veretur; et similiter aliquis non refugenis suæ, nisi rationabiliter judicet ipsum » ret pati mortem pro Christo, sed si des­ pœnitentem ob humanas considerationes ii cenderet ad considerandum singulas pœita addictum huic statui pro tunc, cum illi » nas, magis retraheretur : et ideo descenreprasefitabitur in singulari, ut, quamvis » dere in talibus ad singula , est inducere admoneatur de obligatione dimittendi il­ » hominem in tentationem et prabere oc­ lum, non sil dimissurus, C. maj. ita ad­ ii casionem peccandi. » Idem docet S. Doc­ dictum huic statui pro nunc dum repræ- tor in supp. q. 5, a. 1. Et hæc doctrina ne­ «entatur illi in genere omnia dimittere ne dum est adaequata solutio argumenti, sed offendatur Deus, etc. Ar. maj. Ad cujus et monitum salutare pro eonfessariis. nsum.D. min. Atqui si id rationabiliter Es dictis colliges 1° quod si confessa­ judicet pro tunc respective ad statum in rius deprehendat pœnitentis matrimonium lingulari repraesentandum, judicat ipsum esse nullum, quod tamen ipse pœnitens non esse recte dispositum ad absolutio­ credit invincibiliter esse validum ; si pru­ nem, N. min. si rationabiliter judicet pro denter existimet pœnitentem monitum non nunc resp«»eive ad statum in genere con­ discessurum ab uxore putativa, vel si dis­ sideratum Mib ratione mali, judicat illum cedat, secutura gravia inconvenientia et non esse recte dispositum, C. min. et N. scandala, puta odia et rixas diuturnas, in­ 'Wtcq. Itaque confessarius judicat pœni- continentiam, honestæ Tamil iæ aut prolium Y 200 DISSERT. V. ART. V. diffamationem seu derelictionem et simi- | ter : e duobus autem malis, minui etrilia; debet tacere et relinquere pœnitentem gendum. in bona fide. Quod si agatur de matrimo­ ARTICULUS V nio contrahendo, attendendum est ad ir­ De conscientia scrupulosa f per rari^ reverentiam sacramenti et ad mala quæ quœstiunculas. nata sunt sequi ex matrimonio invalido si pœnitens non moneatur, et hæc conferenda Quaritur 1° quid sit scrupulus? qui; sunt cum inconvenientibus quæ providen­ conscientia scrupulosa? tur secutura si moneatur; et quod minus B. Scrupulus dicitur metaphorice a sen videbitur est eligendum, monendo vel ta- po, qui est lapillus asper subintrans calceu: ccndo. Regulariter dum agitur de actu fu­ incedentis, et ipsum non tam lædensqma turo, re adhuc integra manente, minora molestans, gressumque remorans : unde mata sequuntur «' noneatur, quam si non scrupulus nihil est aliud quam levis e. moneatur : une· -1 gulariter in hoc casu inanis quædam ratiuncula occurrens dt est monendos pœnitens. Ex his casibus malitia actionis, cujus solutio non interi­ alios similcj resolvc. tur, et inde animus vel opinatur, vel siaColliges ± confessarium teneri monere picalur, vel dubitat, vel timet cum anxie­ pœnitenten. quem videt laborare conscien­ tate ne mala sit actio. Polest esse vel ά I tia erronea contra se, scilicet arbitrantem proterito, ut si qms ex futili ratione ti­ esse peccatum quod non est, vel esse mor­ meat ne aliquod peccatum aut circunbtaatale quod est tantum veniale : v. g. ple- tiam omiserit m confessione, ne tentation beius putat se teneri sub mortali adesse consenserit, etc. vel de præsenti aut futu­ vesperis diebus dominicis et festis, aut se ro, ut si quis ex simili motivo timeat ne id non posse bibere ad refrigerationem in die quod facit aut facturus est, sit peccatum. jejunii; religiosus aut monialis credit se Duplex distingui potest conscientia scru­ sub mortali astringi silentio aut jejunio pulosa, ut jam dixi a. i. Una ex scrupuli? regulari; uxor reputat plura mortalia in formata, ct est dictainen rationis praelia, usu matrimonii, quæ sunt tantum venia­ quo quis propter leves et inanes rationts lia : in his, impiam , et similibus confes- judicat id quod agit esse illicitum, vel de sarius debet monere pœnitentem ; quia, eo dubitat. Hæc conscientia improprie di­ ut dictum tist, tanquam doctordebet illum citur scrupulosa, sed est vel erronea, vel instruere, et tanquam medicus præcavere dubia, et de ea hic non agimus; quatenus ejus peccata formalia, maxime cum non enim perlinet ad errorem, dictum est in sequatur inconveniens quod praeponderet procedentibus articulis; quatenus pertinet inconvenienti quod sequitur si non mo­ ad dubium, dicetur articulo sequenti. Ab neatur. Quod enim inde pœnitens forte tera est scrupulis agitata et cruciata, dum facilius et frequentius peccet venialiter, est scilicet quis judicat id quod agit esse lici­ longe minus inconveniens quam si semel tum, levibus tamen de causis timet el an­ tantum peccet mortaliter ex conscientia er­ xiatur ne sit illicitum : unde, ut patet, ronea. quatenus scrupulosa, non est proprie con Catus singularis. scientia, sed umbra et similitudo conscituMulier ex odio non vult accedere ad vi­ tiæ. Nomine igitur conscientiæ scrupulorum quem invincibiliter credit esse suum , sæ inlelligitur communiter vel ipse scru­ licet revera non sit, et quam non expedit pulus , qui est quasi dictamen intellectus monere de nullitatc matrimonii. Quid aget scrupulosi, vel ipsa anxietas causata ex cum illa confcssarius? scrupulis, vel dispositio animæ propone B. Nec potesi nec debet illi jubere aut ad scrupulos. De conscientia scrupule»! suadere petitionem debiti, quia quoad hoc sic sumpta inlelligenda sunt sequentia. est sui juris, et aliunde est peccatum ma­ Qwcritur 2° Quibus indiciis possit cog­ teriale, ypio saitem sine urgentissima cau­ nosci conscientia scrupulosa. sa suaderi non potest. Sed potost et debet B. Ilis potissimum. 1° Si reputet pec­ illi suauere, imo et praecipere redditionem cata quæ passim a sapientibus el timorate debiti; quia si non reddat, peccat forma­ pro nihilo habentur, aut circa ea s®pe du­ liter; si reddat, peccat tantum materiali­ bitat et alios interrogat. Si tiro prudenti DE CONSCIENTIA SCRUPULOSA, et docto, v. g. prælato aut confessario, actionein esse licitam asserenti aut fidem non habet, apt coin anxio timore morem gerit, iterum atque iterum eumdem aut alios con­ sultans , nemini fidens et maximam sem­ per quærens securitatem. 5° Si in confesiione peragenda ita ad amussim peccata nplicat, ut nullam circumstantiam, etsi levem aut levissimam, imo quandoque impertinentem omittat, idem sæpe repetens el inculcans, nec confessario monenti suf­ ficere acquiescens; aut circa confessiones morali diligentia factas nunquam quiescit, easdem sæpe ex toto vel ex parte repetens. 4’ Si preces praescriptas, sive breviarii, sive pœnitentiæ, sive voti, sive in celebra­ tione missæ, fastidiosa tarditate recitet, eas frequenter repetens ct subsistens ut inten­ tionem et attentionem revocet. Præter hæc, potest et debet ipse scrupulosus se scru­ pulosum agnoscere, et talem se gerere po­ tissimum ex testimonio sui confessarii aut alterius viri probi et docti cui perspecta est ejus conscientia, judicantis ipsum esse scrupulosum. Ex his colliges, 1° multum aberrare vulgus dum vocat scrupulosos ens qui, conscientia munditiei prudenter invigilan­ tes, malorum exempla sequi detrectant, et rationabilem curam in omnibus adhibent ne vel in minimis Deum offendant. Hi di­ cendi sunt timorati, non scrupulosi. 2’Ncque scrupulosis annumerandos esse eosqui, a liccntiori vita tandem resipis­ centes, aliquandiu anxiantur circa confes­ siones praeteritas : hæc namque anxietas est rationabilis, necessarioque adhibenda '■Ipnideas sollicitudo ad excutiendam et mundandam conscientiam quæ tam longa peccandi consuetudine fuit irretita. 5’ Contingere quosdam in certis mate­ ris esse scrupulosos, v. g. in horis legen­ dis, et nimium laxos in aliis materiis : hi non possunt uti remediis et regulis infra ponendis, nisi in materia in qua sunt scru­ pulosi. Quaritur 5° utrum liceat agere contra conscientiam scrupulosam? Λ. Non solum licet, sed et expedit, uno obligatorium est agere contra conscientiam ,a· partis est, quia conscien­ tia Irjjusrnod; scrupulosa non est, ut diri. PER VARIAS QUÆSTIUNCULAS. 20t | vera conscientia, sed umbra conscientiae ; nec judicium, sed quædam anxietas et li­ mor male fundatus, sen imaginatio fortis qua homo misere vexatur. Halio sccundœ et tertiœ partis est quia conscientia scrupulosa est quædam animi aegritudo pacem turbans, devotio­ nem tollens, acediam gigpens, et maxima remora in progressu vitae spiritualis, imo dispositio ad gravissima peccata, despera­ tionis, blasphemiæ et infidelitatis. Caven­ dum tamen ne scrupulosus, vi scrupulo­ rum victus, revera practice judicet se male agere, aut de eo practice dubitet; tunc enim foret conscientia dubia aut erronea contra quam non licet agere. Sed non est facile credendum scrupuloso asserenti se egisse cum dubio, ordinarie enim sumit dubium pro anxietate aut formidine, seu pro dubio speculativo quod non est con­ scientia. ZJice.s.Scrupulosus non potest agere con­ tra conscientiam scrupulosam, nisi credat suum scrupulum seu anxietatem esse irra­ tionabilem et male fundatam : atqui id non potest credere : ergo. Probatur min. Si crederet suam anxietatem irrationabilem, hoc ipso non anxiaretur, quia non anxia­ tur nisi quia credit suam anxietatem esse rationabilem et fundatam. JR. N. min. Ad probat. D. ant. Si cre­ deret ex principiis directis et intrinsecis suam anxietatem esse irrationabilem, hoc ipso non anxiaretur, C. si crederet ex prin­ cipiis reflexis et extrinsecis. N. Potest ergo scrupulosus cognoscere se esse scrupulo­ sum et suas anxietates esse irrationabiles, ex indiciis supra assignatis; sed quia scru­ pulum et anxietatem non cognoscit irratio· nabilem ex propriis ct intrinsecis, ideo adhuc angitur et trepidat timore ubi non est timor. Quaeritur 4° quæ sint præcipuæ cans® scrupulorum? 7ί. quasdam esse intrinsecas, quasdam extrinsecas. Intrinsecae sunt : prima, com­ plexio naturalis suspicans et meticulosa, qualis est plerumque melancholica , se­ cunda, imbecillitas et inconstantia animi non inhærentis firmiter rebus semel deter minatis, aut principiis praetius suflicienter notis, ex quo capite mulieres sunt fre­ quentius scrupulosae quam viri .· terti ignorantia qua quis non potest inter li tas S02 DISSERT. V. ART. V. turn et illicitum, tentationem et consensum Quceritur 6° quomodo confewarius n. discernere; vel talis ingenii subtilitas, quæ rere se debeat cum scrupuloso? Ii. 4°. Ubi confessarius deprehenderit sit sufficiens ad excogitandas rationes du­ bitandi , et insufficiens ad eas solvendas : suum pœnitenlem esse scrupulosum (id at, quarta, occulta superbia, qua quis, ni­ tem cognoscere poterit ex indiciis asrigtemium suo judicio fidens, nullius consilio tis), moneat ipsum quod sit scrupulosum vult acquiescere : quinta, nimiæ austerita­ secundum regulas scrupulosorum curan­ tes, quibus, debilitato capite, facile tur­ dus, ne forte contemnendo scrupulos ip­ sam conscientiam contemnat. batur animus. 2° Inculcet ipsi necessitatem obedientia Causæ extrinsecæ præcipuæ sunt : pri­ ma, societas scrupulosorum, directio con- cæcæ et absolut® omnibus dictis et prifessarii scrupulosi, aut lectio casuum con­ ceptis sui confessant, contempto proprii scientia» in eo qui est minus intelligens ad judicio ct neglectis scrupulis : quam ob>discernendum : secunda, dæmon, qui hac dientiam si non sit animo dispositus prasarte tentât avertere homines ab exercitio tare, aid ad eam conari, dimittendus bt virtutum : tertia, ipse Deus, ita permit­ tanquam insanabilis; cum ut dixi, vit tens vel in pœnam peccatorum præterito- alio remedio possit sanari. Ut autem hanc rum, vel ad exercitium humilitatis ct pa­ omnimodam et cæcam obedientiam sua­ tienti® , vel ad teporem in suo servitio deat, ipsi proponat 1° quod scrupulosus, excutiendum, vel ob alios fines sibi notos. cum habeat judicium turbatum et imagina­ tionem læsam, non possit proprio judicio Qwpritur 5° quibus remediis curandi regi, iliique præ cæteris ideo dictum sii sint scrupulosi ? Ne innitaris prudentia: tuœ, cum sint JÏ. 1°. Generaliter loquendo, causæ piens apud temet ipsum; 2° quod sit su­ scrupulorum amovendæ sunt per suum con­ perbi animi, atque contra regulas pruden­ trarium , contraria enim contrariis curan­ tiae et humilitatis, præferresuutn judicium» tur. Hinc melancholicus ope medici sane­ præserlim sic turbatum , judicio directo­ tur ; meticulosus frequenti meditatione ris; 5° quod, etsi errei director, ipse scru­ contempletur bonitatem Dei, eumque ap­ pulosus non peccabit jbediendo, juxta una­ prehendat , non ut magistrum durum , aut nimem SS. et magistrorum spiritualium exactorem immitem, sed ut bonum pa­ doctrinam, quia faciet quod tutius est et trem ; superbus suæ prudenti® non innita­ quod Deus ab eo exigit. 3° Ipsum doceat leges positivas, sive di- I tur; et sic de cæteris. 2° Frequenti et hu­ mili oratione ad Deum, affiictorum con­ vinas sive humanas, non obligare cum solatorem, recurrat; animi sui molestias gravi dispendio et magna difficultate, qui cum patientia et submissa resignatione ei dicitur impotentia moralis; magna autem offerat in satisfactionem peccatorum , fi­ anxietas el molestia est magna difficultas. , lialem inierim fiduciam consipiens auxilii Hinc scrupulosum qui continuo angitur in aliquando obtinendi et rcdiluræ post tem­ recitatione horarum, semperque limet ne I pestatem tranquillitatis. 5° Vitam el sen­ aliquid omiserit aut voluntarie fuerit «lissum communem timoratorum pro regula tractus, prohibeat repetere; imo si esset I habeat, pro certo tenens Deum non per­ ita scrupulosus ut vix foret finis repetendi, : mittere hos communiter errare. 4° Caveat indeque graves et continuas molestias [»· j otium et vagas cogitationes, præserlim de teretur, omnino foret ipsi interdicendi actis vitæ preterit® quæ scrupulis januam breviarii recitatio tanquam moraliler im­ aperiunt ; sed labori sedulo incumbat, ei- possibilis. que maxime qui plus animum juvat ct de­ 4° Jubeat ipsum nihil sive actum sive lectat, modo nihil habeat mali. 5° At reme­ agendum reputare mortale, nisi quod ipsi dium communi judicio apprime necessa­ certo constet esse mortale, et ita certo ut rium, et forte unicum sanando scrupulo­ possit jurare esse mortale ; quia n» dubio, so . est cæca et ab-oluta obedientiadictis, ut fert regula juris , e.r communiter con­ consiliis, præccplis >in prudentis et sa­ tingentibus est prudens pru sumptio pienti1- cui perspecta est ejus conscientia , Cum ergo scrupulosus soleat dubitare au' puti eoofimarii aut directoris. 1 imaginari esse peccata, aut esse morlalii ‘201 DE CONSCIENTIA DUBIA ET PROBABILI SEU OPINATIVA fiiænoE sunt, jure praesumitur in dubio | quasi dubitans aut opinans tant'im, sed non esse talia. Aliunde cum de evidentisr certo definiat et praecipiat; alioquin non se­ fimis dubitet et ibi suspicetur malum ubi dabitur anxietas, sed magis augebitur. Io nec est iiimira mali, foret onus intolera­ super cum meticulosis in spiritu lenitati»· bile st deberet habere practice pro pec­ procedat, cum superbis luriuscule, non cato quod ipsi sub dubium cadit. Hinc, tamen in desperationem adigat, sed oleum hoc ipso quo scrupulosus, qui nunquam cum vino misceat. aut raro committit peccatum mortale, et Caveat autem ipse scrupulosus piures est animo dispositus ut mallet mori quam seorsim consulere nunc unum, nunc alte­ illud committere, duditat an consenserit rum ; cum enim diversorum sint sæpe di­ tentationi, judicare debet se non consen­ versae opiniones, et forte ipse scrupulosus sisse, nec suum dubium confiteri, tum in exponendis pluries scrupulis variabit, propter rationem dictam, cum quia quæ consiliorum varietas plus illi nocebit quam ordinarie et habitualiter odio habita fue­ proderit ; sed si rei gravitas requirat plu­ runt, vix possunt amari absque perfecta rium sententiam, consulantur simul et non advertentia. Item sequitur quod dum vult seorsum. a:ere, non debeat immorari examini rei Quœritur 7°. Quomodo sit responden­ facienda:, sed si primo intuitu non appa­ dum objectionibus scrupulosorum? reat illicita, certo credat licitam et agat : Ut enim consiliis et praeceptis confessaquod si forte , quod rarum est, contingat riorum se subducant scrupulosi, dicunt, esse illicitam , excusabitur a peccato for­ i° quod confessarius non salis omnia in­ mali, ratione ignorantiae invincibilis, quia tellexerit ; 2° quod ipsi se melius agnoscant non potuit moraliter plus facere ut cognos­ quam quivis alius; 5° Si essem in periculo ceret esse illicitam. mortis, nollem sic agere et in eo statu mo­ 5’ Quando scrupulosus anxius est cir­ ri ; 4° in dubiis partem tutiorem esse eli­ ca confessiones praeteritas, an sufficienter gendam, el certum incerto praeponendum. fuerit contritus, an omnia peccata ct om­ Ad primum , respondendum quod vir nes circumstantias confessus fuerit, nus­ prudens non agal cæce et inconsulto , et quam permittat illi eas repetere, nisi hæc quod si non intellexisset sufficienter con­ duo simul concurrant : primum, quod cer- fessarius, hoc vel illud non præciperet. In­ tussit esse mortalia; secundum, quod pa­ super, dato quod erret confessarius, nun­ riter certus sit non fuisse debite confessa. quam scrupuloso confessarii mandatis hu­ Similiter non permittat peccata praesentia militer obsequenti Deus imputabit errorem. dubia confiteri, sed tantum certa et simpli­ Ad secundum,responde scrupulosorum citer cum circumstantiis absolute neces­ conscientiam , qua parte sunt scrupulosi, sariis; ipsumque moneat'ne instituat exa­ debilem esse et erroneam, adeoque ipsius men anxium ct omnino exactum , sed me­ judicio non standum, juxta illud Prov. Ne diocre tantum : et quando non habet nisi innitaris prudent iec tuce. peccata dubia, jubeat inauditum celebra­ Ad tertiam, responde quod scrupulosi re,seu ad sacram Svnaxirn accedere. Ratio multa facerent in articulo mortis quæ non horum est, quia lex positiva de integritate sunt necessaria, sed inutilia, vel certe materiali confessionis non obligat cumgra- quod acquiescerent consilio v iri prudentis. ridispendio, ut dicebamus supra de, legi­ Ad quartum, responde non debere bus positivis in communi; grave autem scrupulosis remanere dubium ubi accedit foret dispendium et damnum scrupulosi, auctoritas et mandatum confessarii in unam ‘i omnia dubia sive praesentia sive praete­ partem, idque eos habere certum et tutum rita deberet confiteri ; nullus foret scrupu­ quod ipsis suadet aut praecipit. lorum finis, sed inde magis multiplicaren­ ARTICULUS VI. tur et implicarentur, sicqne foret anxietas perpetua el cruciatus intolerabilis . unde De Conscientia dubia et probabili seu opinatica. si quxdani peccata omittat, id ipsi non 5I. — Prtrnotnuaa. imputatur. Tandem pro coronide meminerit confesDubitare non est judicare seu assentiri, unus in suis resolutionibus non vacillare, |' sed suspend το omne judicium seu assen- DISSERT. V. ART. VI. Rirm, et hærere fluctuans inter utramque hic et nunc die festo iter agere, et indi partem contradictionis. Opinari est jiidi- practice concludam mihi esse licitum hic care seu assentin’ uni parti, sed cum for- et nunc iter agere, prius dubium aut judi midfre partis oppositæ. cium non remanet milii sneculativo-prac­ Λοία 1° Triplex distinguitur dubium , ticum , sed pure speculativum , quia noa speculativum , speculativo - practicum et influit in judicium practice-practicum, sed practice-practicum. Dubium mere specu­ aliud quod illi succedit, hoc nempe, lici­ lativum est illud quod versatur circa natu­ tum est mihi obedire superiori, quando id ram , substantiam , valorem , qualitatem, quod præcipitnon est certo contra Deum. In solo dubio aut judicio practice-pracconditiones rerum sive speculabilium sive moralium : ut si dubites an natura angeli­ tico consistit conscientia dubia vel proba­ ca sit universalis, an baptisma collatum in bilis; attamen dubium aut judicium spe­ aqua rosacea sit validum, an talis conditio culativo - practicum dicitur a quibusdam sit requisita ad validitatem hujus contrac­ etiam conscientia non simpliciter, sed cum tus, an hoc testamentum sit validum, an po­ addito, scilicet conscientia speculative du­ tus iste sit venenatus, an sint latrones in syl- bia,conscientia speculative probabilis.Conva, an homo vel fera lateat in domo, et si­ ferquœdixi a. 1, sub fine. Nota 2° dubium iterum distingui in ne milia. Dubium speculativo - practicum est illud quod versatur circa bonitatem vel galivum et positivum. Negativum est, cum malitiam , licitatem vel illicitatem actus nullæ sunt aut admodum leves rationes secundum se et in communi; quæ bonitas pro aut contra, et, ut jam notavi, estimaut malitia dicitur objectiva et materialis , proprie dubium ; et melius dicitur nescienut dictum est supra; ut si dubites an sit tia aut ignorantia : unde errant qui hoesolicitum secundum se iter agere die festo, lum dubium ut proprie dubium cognos­ conferre baptismum in aqua rosacea, inire cunt. Dubium positivum est quando, propcontractum triplicem etc.. Dubium practi­ ter rationes contrarias, utrinque æque vel ce-practicum est illud quod versatur circa fere æqne probabiles, fluctuat inter utrambonitatem vel malitiam, licitatem vel illi­ que partem suspensus animus neutri ascitatem actus hic et nunc ponendi, attentis sentiens. Item aliud est dubium juris, ut omnibus circumstantiis; quæ dicitur boni, quando quis dubitat de lege, v. g. an tas vel malitia formalis, ut si dubites an sit lex excommunicans perçulientes cleritibi sit licitum hic et nunc conferre baptis­ cum; aliud dubium facti, ut si dubitet an mum in aqua rosacea infanti morienti, ini­ is ipiem percussit sit clericus. Ex dubio facti quandoque sequitur dubium jliris,ut re hic et nunc contractum triplicem, etc. Quod dixi de dubio dicendum est de ju­ qui sciens esse excommunicationem latam dicio, scilicet esse triplex, mere speculati­ in percutientes clericum, seu dubitans an vum de natura aut qualitate rerum, specu­ is quem percussit sit clericus, inde dubitat lativo - practicum de bonitate vel malitia an teneaturse gerere ut excommunicatum. Nota 5°. Certitudo quæ opponitur duobjectiva actionum, et practice-practicum de bonitate vel malitia formali actionum. bio triplex distingui potest : metaphysics, Ut dubium seu judicium quod dicimus physica et moralis. Certitudo metaphysispeculativo-practicum, sit tale, debet res­ ca est adhaesio mentis veritati quæ etiam picere actionem secundum se quidem, sed per Deum aliter esse non potest, ut,Totum tamen ut exercendam, seu in ordine ad est majus sua parte, Quodlibet est vel non praxim , et in eam influere , quatenus ex est. Certitudo physica est assensus veriillo formetur dubium seu judicium prac­ tati quæ secundum leges ordinarias aliter tice-practicum. Sic, s»ex hoc quod dubi­ esse non potest, licet possit esse aliter per tem aut judicem probabilius esse illicitum miraculum , ut stupam injectam ic ignem iter agere die festo , concludam practice comburi. Certitudo moralis est assensus mihi hic et nunc hoc die festo non esse li­ veritati alicui sine formidine fundata etracitum iter agere , prius dubium aut judi­ tionabili de opporito, licet oppositum ab­ cium e»t speculative - practicum ; quia ex solute et sine miraculo esse possit; qualis iflo formo judicium practice - practicum : est ea quæ habi tur iu jure per duos testes sed si superveniat superior mihi prxcipiens fide dignus, aut quæ habetua de baptismo j ' ; , i I 1 | | 1 , j ‘ I i | DE CONSCIENTIA DUBIA ET iliaijus ex regesto baptismati : quia, licet posset contingere quod duo testes qui ha­ bentur fide (ligni falsum deponant, et quod parochus /alsum scripserit, id tamen raro accidit et est periculum remotum, quod prudenter timeri non debet; alias non es­ set dubiorum finis. §11. — Utrum liceat agere cum conscientia dubia, probabili, aut probabiliori? Dico 1°. Nunquam est licitum agere cum conscientia dubia, probabili, autprobahibiliori proprie sumpta, scilicet pro dubio •ut judicio probabili vel probabiliori praclice-practico de bonitate vel malitia for­ mali aclioms; sed sola conscientia certa moraliter est regula actionum nostrarum. Esi certa et communis etiam apud probabilistas. Probatur 1°. Quod fit ex conscientia iubia, probabili aut probabiliori de ho­ nestate formali actus, non est ex fide, hoc est persuasione , quod sit honestum el licitum : ergo est peccatum, secundum Apost.Rom. 4, supra laudatum. Patet ant. Quia qui dubitat aut tantum probabiliter seu probabilius judicat aliquid esse lici­ tum formaliter, non habet persuasionem quod sit tale, sed timet oppositum. 2° Qui agit cum conscientia dubia aut tantum probabili et probabiliori, non agit prudenter: ergo peccat. Probatur ant. Ut quis agat prudenter, nullam habere debet formidinem rationabilem et fundatam de inhonestate formali sui actus ; actus enim prudenliæ est semper practice verus et nio· raliter certus : atqui qui agit cum con­ scientia dubia aut tantum probabili et pro­ babiliori de honestate formali sui actus, habet formidinem rationabilem et fundadalam de inhonestate formali sui actus; quia istæ conscientiæ non exeunt finibus probabilitatis seu opinionis, de cujus ra­ tione est quod sii cum formidinem ratio­ nabili et fundata de apposito ; et alioquin si non esset formido rationabilis et funda­ ta, jam esset certitudo moralis. Confirma­ tur. Qui sumit potum de quo dubitat an iit venenatus, aut quem probabiliter et probabilius tantum credit non esse vene­ natum , dum habet alium certo non vene­ natum , imprudenter agit : ergo similiter. 5-> Qui se exponit periculo proximo peccauui formaliter et offendendi Deum, hoc PROBABILI SEU OPINATIVA. 90S ipso peccat et Deum offendit ; quia in mo­ ralibus, se exponere periculo proximo fa­ ciendi et facere, idem sunt, juxta illud Eccl. δ : Qui amat periculum, in illo peribit. Atqui qui agit cum conscientia practice dubia, probabili aut probabiliori de honestate formali actionis suæ, se ex­ ponit periculo proximo peccandi formali­ ter et offendendi Deum ; quia facit id quod rationabiliter suspicatur offendere Deum. Ergo. Confirmatur 1°. Qui faceret id quod rationabiliter suspicaturoffendere amicum, ipsum hoc ipso offenderet et ejus amici­ tiam contemneret . ergo a pari. Confir­ matur 2°. Qui facit quod rationabiliter suspicatur esse peccatum , vult virtualiter et interpretative peccatum : atqui qui agit, etc. ergo. 4° Tandem conscientia est regula im­ mediata actionum nostrarum : atqui regula debet esse certa et infallibis saltem • IU ra­ liter; alias non proponeretur ut regula, sed foret regulanda : ergo. Dices 1". Qui facit totum quod morali­ ter in se est ut vitet peccatum, non peccat : atqui qui judicat probabilius practice id quod agit non esse peccatum, facit totum quod in se est moraliter ut vitet peccatum : ergo. A. N. min. Supposito enim judicio pro­ babiliori de honestate objectiva sax actio­ nis, potest per judicium reflexum judicare certo moraliter id quod agit non esse pec­ catum. Quod si id non posset, deberet ab­ stinere ab actione. Inst. 1°. Certitudo moralis non potest moraliter loquendo haberi in omnibus : ergo. A. D. ant. Certitudo moralis non po­ test), moraliter loquendo, haberi in omni­ bus, ubi agitur de vitando peccato mate­ riali, C. ubi agitur de vitando peccato for­ mali, N. Vel enim judicat probabilius, quod possibile est, de honestate objectiva suæ actionis, et ex hoc probabiliori judicio potest reflexe sibi formare moraliter cer­ tum de honestate formali; vel dubitat du­ bio insuperabili : tunc abstineat ah actio ne, ut dictum est. Inst. 2°. Saltem qui tenent licitum esse agere cum conscientia probabili aut pro­ babiliori , non peccant sic agendo ; ergo. Probatur ant. Bona fide el invincibiliter existimant id sibi licere : ergo. 806 DISSERT. V. ART. VI. /î. D. ant. Ad probat. N. ant. Nemo | ” n;e, sufficit talis certitudo ut eit aliquid cairn potest bona fide et invincibiliter » verum in pluribus, licet interdum dtfiexistimare sibi esse licitum quod rationa­ I <» cial in paucioribus. » biliter suspicatur offendere Deum, ut pa­ Dices. Judicium practice-praclicum io tet ex (Netis. quo reponimus conscientiam non est de­ Dices 2°. Qui se exponit periculo vul­ monstratio, sed opinio tantum .· atqui om­ neris, nem ideo vulneratur : ergo qui se nis opinio est cum formidine de Oppositoevponit periculo peccandi, non ideo peccat. ergo non est certitudo moralis. /{. iv. conseq. Disparitas est quod velle Ji. N. conseq. Quia, ul diximus, quam­ nericulum vulneris non sit vulnus, vulnus vis certitudo moralis excludat omnem for­ enim non incurritur per actum internum; I midinem rationabilem et fundatam, ad­ at velle proximum periculum peccati for­ mittit tamen levem, infiindaiam ct irra­ malis, est peccatum, quia est imprudenter tionabilem. El talem certitudinem liabtt agere et Dei amicitiam contemnere. illud judicium practicum in quo reponi­ Inst. 1°. Mulli probabiliter docent lici­ mus conscientiam, quia formatur ex motitum esse se exponere periculo proximo vis moraliter certis, et est actus prudentis peccandi in gravi necessitate : ergo. quæ non nisi circa verum practicum ver­ Jl. Dato antecedente, N. conseq. Quia satur. ύϊ petas utrum ista formido levis et innunquam est gravis necessitas agendi cum conscientia practice dubia aut tantum pro­ fundata debeat deponi ad licite agendum? babili et probabiliori : si enim non sit ne­ quidam negant; quidam affirmant, //.suf­ cessitas agendi, et non possit formare sibi ficere quod prudenter condemnatur ul conscientiam moraliter certam , abstineat scrupulus, quia licet tunc remaneat phy­ ab actione ; si sit necessitas agendi, ex ip­ sice, non tamen remanet moraliter, quate­ sa necessitate potest sibi formare conscien­ nus cum nulla illius ratio habeatur.non tiam moraliter certam de licitate formali influit in opus. Paritas est in scrupulosis, suæ actionis, quia nemo peccat in eo quod qui sæpe prxsentiam physicam hujusmodi vitare non potest. formidinis depellere non possunt, sed mo­ Inst. 2°. Scrupulosi sæpe agunt cum ralem tantum, eam contemnendo, et li­ men licite agunt. Et sic forte conciliantur formidine peccati : ergo. Ji. D. ant. Cum formidine speculativa opposilæ sententiæ. Dico 2°. Qui agit cum conscientia du- ' ct contemnenda , C. cum formidine prac­ bia, probabili aut probabiliori, peccat ea tice et rationabili, N. Dixi in conclusione, quod sola con­ specie et gravitate peccati de quo dubitat scientia moraliter certasit regula actio­ aut quod formidat: unde, si dubitet an num nostrarum; quia in moralibus non pejeret, an detrahat, aut illud formidet, potest semper haberi certitudo melaphy- peccat peccato perjurii aut detractionis; si sica aut physica, sed sufficit moralis quæ dubitet de peccato mortali, aut illud ti­ excludat omnem formidinem rationabilem meat , peccat mortaliter : quia vult inter­ de peccato. Ita S. Doctor in pluribus locis. pretative peccatum cui se exponit. Paid « Certitudo, inquit, 2 2, q. 70, a. 2 0, amplius ex dictis a. 5, de conscientia er « non est semper quærenda in omni tna- ronea. » leria : in actibus enim humanis, super Dico 5°. Qui negative dubitat dubio - quibus constituuntur judicia ct exigun- spcculativo-practico de honestate vel ma­ » tur testimonia, non potest haberi cerli- litia objectiva suæ actionis, si, post dili­ » 'j’do demonstrationis, co quod sint cir- gentem inquisitionem , nullam aut valde » ca contingentia el variabilia; et ideo levem habeat rationem quod sit mala, po» sullicit probabilis certitudo quæ ut in I lest, hoc dubio deposito et contempto tan» pluribus veritatem attingat, etsi in pau- quam scrupulo, formare sibi conscientiam » cioribus a veritate deficiat. >« Et 12, q. : moraliter cerlam quod liceat, et agere. Vù, a. l,ad 5 : « Non est, inquit, eadem Probatur 1°. Hoc dubium negativum, certitudo quærenda in omnibus, ut in 1 | ut dixi supra, non est proprie duEthic. dicitur · unde in rebus conlmgen- I biuin,scd potius nescientia aut ignorantia, tibus, sicut sunt naturalia el res huma- | Ergo si, si, post sufficientem inquisiüoûeei inquisitioüee DE CONSCIENTIA DC BIA ET PROBAB1LI SEU OPINATIVA. nulla aut admodum levis occurrat ratio [ bitas an tenearis audire missam, tenens quod actio sit illicita, erit ignorantia invin­ audire manente dubio. Ita fert celebris le­ cibilis, quippe quæ humana diligentia vinci gula juris : In dubiis tutior pars est eli­ non potui i; sicque excusabit a peccato for- genda. Verum hanc momentosam assertio­ nem et regulam a probabilistis acriter im­ nnli. 2« Dubium negativum de honestate ali­ pugnatam omnibus suis momentis infra mu­ cujus actionis non est dubium prudens et niemus, et probahilislarum effugiis occur­ rationabile : ergo deponendum ct contem- remus. neuduin tanquam scrupulus. Probat urant. Dixi, si non possit prudenter deponere Qui dubitat negative de honestate objec­ dubium,-quia si id posset, et deposito du­ tiva sui actus, nullam aut valde levem ha­ bio formare sibi judicium moraliter cer­ bet rationem quod sit mala , alioquin du­ tum de honestate suæ actionis, nullum am­ bitaret positive : atqui qui sine ratione ali­ plius subest peccati periculum, üt autem qua probabili dubitat de honestate suæ ac­ prudenterdeponatdubium, debet adhibere tionis, non dubitat prudenter el rationa­ ea media quæ superius dixi esse adhiben­ biliter : ergo. da ad depositionem conscientiæ erroneae, Confirmatur. Obligatio agendi vel non scilicet recurrere ad Patrem luminum per agendi non præsumitur absque rationabili frequentem et humilem orationem, rem to­ fundamento·, alias in immensum aggrava­ tam attentius discutere, libros aut viros retur jugum, et homines innumeris impli­ doctos et pios consulere, et hæc omnia plus carentur obligationibus absque omni veri­ aut minus pro gravitate rei el periculi. In­ similitudine : sic is cui incideret dubium super juvabit attendere ad praxim timora­ negativum an liceat spuere, fricare bar­ torum, quæ regulariter non debet censeri bam, levare festucam, alloqui amicum, in­ erronea. In materia justitiae, possessio est spicere campum, inire hunc contractum, titulus sufficiens ad deponendum dubium, legere, studere, etc deberet hærere et ab ut late probavimus in tract, de Justitia, at his omnibus abstinere : c contra si incidat non in aliis materiis, sicut nec titulus in­ illi dubium negativum an bene egerit in sufficientis promulgationis legis, neque hac vel illa occasione, an rite fuerit con­ ignorantis invincibilis, aut alii similes quos tessas, an licitus sit contractus quem ini­ proferunt probabilistæ et quos impugnabi­ vit, etc. tenebitur omnia peccata sic nega­ mus infra. tae dubia confiteri, omnes confessiones Petes. Quomodo se gerere debeat qui negative dubias iterare, omnes contractus laborat conscientia perplexa? rescindere, et innumera alia similia, quæ Ille dicitur habere conscientiam per plane illum stultum probarent et in despe­ plexam qui, quam partem contradictionis rationem inducerent. Hinc SS. pontifex , de Sentent. Excom­ eligat, putat se peccare : ut si quis curam munie. c. 44, definit conjugem ex cre­ infirmi gerens, instante tempore auditio­ dulitate levi et temeraria. non probabili nis sacri, putet se peccare si deserat infir­ (t discreta dubitabat an validum esset mum aut omittat sacrum. A’. 1°. Certum est quod si cum conscien­ ‘num matrimonium, consequenter an poslet exercere actum conjugalem, ad sui pas­ tia practice perplexa agat, peccet; quia , toris consilium (conscientia levis et te­ quam partem eligat, agit contra conscien­ meraria: credulitatis explosa), licite pos­ tiam : si enim audiat sacrum, deserit in­ ti non solum reddere, sed exigere debi­ firmum, et hoc practice judicat esse pecca­ tum conjugale. De dubio itaque negativo tum; si adsit infirmo, omittit sacrum, el viem censendum ac de dubio scrupuloso. hoc pariter judical practice peccatum. Ne­ Dico4°. Qui dubitat positive dubio spe­ que tamen necessitatur absolute ad pec­ culativo-praclico propter aequalem aut fere candum , quia potest formare judicium «qualem momentorum vim de honestate ob­ practice-praclicum moraliter cerlun. quod jectiva sui actus, si non possit prudenter in hac extremitate non peccet eligendo vel dubium deponere, debet eligere quod est quod reputat minus malum, vel quod vo­ tutius. Sic, si dubitas positive an talis con­ luerit, si utrumque judicet æquale malum; tractu» fcit licitus, debe» abstinere; si du- cum tunc lex cesset obligare pro ea oarte 208 DISSERT. VI. ART. I. quam eligit : sicque ejus error practicus I ARTICULUS I. non est invincibilis. i Utrum sit licitum sequi opiniontm tri­ 2« S* agat cum conscientia speculative nus probabilem et minus lutam dtl·,. perplexa et invincibiliter erronea, non pec­ nestate objectiva actionis, in concur , cat eligindo minus malum, quia respectu probabilioris et tutioris. huius mutons mali lex cessat , obligare, ut vitetur majus. Si apprehendat utrumque i. p. q. 79. a. 9. ad 4. — ΟρίΰΙΟ & «qualiter malum, eligat quod libuerit, assensus mentis in unampartcmconlr. modo formet sibi conscientiam seu ju­ dictionis cum formidine alterius. Quati­ dicium practice-practicum quod sicagendo nus est assensus, differt a dubio, quod «: non peccet, ex hoc principio omnibus no­ suspensio intellectus inter utramque par­ to. Nemo peccat in eo quod vitare non tem neutri assentientis, quod est bene li­ potest. tandum. Quatenus est cum formidine part i oppositæ, differt ab assensu certo fideidi­ DISSERTATIO VI. vinæ et scientiæ. Probabile, secundum etymologiam, a DE OPINIONUM PROBABILITATE ET id quod potest probari ; secundum signifi­ DELECTU. cationem, est id quod est apparenter re­ rum seu verisimile. Unde opinio probabi­ Resolvimus dissertione praecedenti, ex lis est mentis assensus uni parti people communi sententia , non esse licitum motivum idoneum suadens ejus veritatem, agere cum conscientia dubia, probabili aut fallibili tamen, ct ideo cum formidine pu­ probabiliori ; sed solum conscientiam mo­ tis oppositæ. Et hinc eo major vel minor d raliter certam esse regulam actionum nos­ probabilitas, quo motivum est magis ttl trarum. Nunc quærimus utrum in opio- minus idoneum et grave. Motivum seu fundamentum probabilita­ nione seu judicio speculativo-practico, probabili aut probabiliori de honestate tis est duplex, intrinsecum et extrinsecom; objectiva et materiali actionis possit fun­ et ideo duplex probabilitas, intrinseca et ndari mediate, mediantibus scilicet princi­ trinseca. Fundamentum intrinsecum sunt piis reflexis, conscientia moraliter certa de rationes petitæex ipsius rei natura, prophe­ honestate formali et subjectiva actionis; talibus, causis, effectibus, et etiam ex in­ consequenter, utrum liceat sequi opinio­ convenientibus partis oppositæ. Funda­ nem probabilem aut probabiliorem de ho­ mentum extrinsecum est auctoritas docto­ nestate objectiva actus. Quid sit honestas rum qui hanc opinionem tenent aut tenue­ objectiva et materialis, quid honestas for­ runt; quæ tamen auctoritas non movet niti malis et subjectiva, dixi art. 1 præceden- quatenus præsumuntur isti doctoreshanc tis dissert. opinionem propter bonas rationes docere El hæc est controversia plus quam a sae­ aut docuisse : unde probabilitas extrinseu culo in scholis celeberrima, eoque gravio­ magis æstimanda est ex doctorum merito ris momenti quod per omnes theologiæ et eruditione, atque ex studio et diligen­ partes excurrat. Ad cujus resolutionem tia in re examinanda, quam ex eorum nu­ tria potissimum inquirimus : primum, mero; possunt enim decem vel pluresdocutrum sit licitum sequi opinionem minus tores tenere aliquam opinionem, quorum probabilem faventem libertati, seu minus auctoritas non multo magis conferret ad tutam, in concursu probabilioris faventis ejus probabilitatem quam auctoritas unius, legi, seu tutioris; secundum, utrum sit li­ quem forte sine rei examine ac discussione citum sequi opinionem æque probabilem secuti sunt. Quapropter difficile determi­ et minus lutam in concursu æque probabi­ nari potest quot doctores requirantur ad lis et tuburis; tertium, utrum sit licitum fundandam probabilitatem extrin^camab­ sequi opinionem probabiliorem minus tu­ solutam alicujus opinionis ; quandoque tam in concursu minus probabilis sed tu­ enim sufficiunt quatuor aut quinque; quan­ tioris. Deinde varias quaestiunculas eam- doque non sufficerent decem nec pium, oem materiam spectantes breviter recol- secundum scilicet quod sciuntur autpra■umuntur plus vel minus pollere ingenia, VMtU·. (JTRÜ.M SIT LICITUM SEQUI OPINIONEM MINUS PROBABILEM, etc. 209 Securitas opinionis consistit in remo­ eruditione et probi ta te, rem serio ct sedulo «pendisse, esse partium liberos, nec sin­ tione a periculo peccandi, sicque est tu­ gularium opinionum atque novitatum pne- tior quæ magis removet a periculo pec­ •erlim amatores. Hoc unum certo scimus, candi : unde quæ stat pro lege est unior; non sufficere auctoritatem unius junioris ct quæ stat pro libertate, est minus tuta. Dif. moderni auctoris, exhacpropositione dam­ ferunt ergo, ut vides, securitas et proba­ nata ah Alexandro VII : Si liber sit ali- bilitas opinionum. Probabilitas petitur ex tujusjunioris et moderni, debet opinio apparentia veritatis; securitas, ex remo­ anseri probabilis,dum non constat rejec- tione periculi peccandi : unde potest dari lamessea Sede apostolica ut improbabi- opinio tutior quæ sit minus probabilis, et Itm. Est 27 inter damnatas. Hxcautem in- opinio probabilior quæ sit minus tuta : pa­ telligcnda sunt de probabilitate absoluta, ut tet in exemplo communi. Opinio S. Bodiri; quiasi agatur de probabilitate respec­ navenluræ, quæ docet peccatorem statim a tif,auctoritas unius, vel doctoris, vel paro- lapsu teneri ad pmnitendum, est tutior, chi. vel confessorii, vel alterius viri pruden­ sed minus probabilis; opinio S. Thomæ, tis, aut eliatn patris, quandoque sufficit ut qui docet oppositum , est minus tuta, sed opinio censeatur probabilis illitterato, ple- probabilior. bcio. rustico, lilio aut filiæfamilias. Unde Vertitur itaque quæstio utrum in con­ Opinio probabilis potest considerari du­ cursu duarum opinionum, quarum una est pliciter, seorsim et comparative ad oppo­ minus probabilisct minus tuta, utpote fa­ sitam, quæ sit æque, aut minus aut magis vens libertati, et altera probabilior et tu­ probabilis, et secundum hanc ultimam tior, favens scilicet legi, sit licitum sequi considerationem procedit præsens quaestio. in praxi minus probabilem et minus tu­ Non enim negamus quin opinio solide tam , relicta probabiliori et tutiori, ubi probabilis, seorsim considerata, si nihil agitur de sola honestate objectiva actionis; appareat in contrarium , aut quod non sit quia concedunt probabiliste id non esse evidenter solutum, possit luto eligi ; quia licitum ubi agitur de valore sacramenti aut homo non potest semper in moralibus ha­ damno proximi, ut infra explicabimus. bere omnimodam certitudinem, et ille pru­ Pro cujus resolutione, denter agit qui agit secundum graves ra­ Dico. In concursu duarum opinionum tiones quas nihil solidi infringit. de honestate objectiva actionis, non est li­ Dum consideratur opinio probabiliis in citum sequi minus probabilem et minus concursu oppositæ, quanto magis crescit tutam, relicta probabiliori ct tutiori. unius probabilitas , tanto magis minuitur Est communis et longe communior op­ probabilitas oppositæ; et cum una fit pro­ posita , cainque omni genere argumento­ babilior el verisimilior, altera fit minus rum probandam suscipio. probabilis el falsisimilior, ita ut tunc desi­ Probatur ex S. Scripturis. nit esse solide ct expedite probabilis, utpote incapax suadere veritatem : quia mo­ 1° Deus in S. Scripturis præcipit ut le­ to probabiliora unius elidunt efficaciam ges et mandata sua omni diligentia morali uiotivorum oppositæ, non solum quando et conatu, toto cordc et animo observe­ sunt contraria, sed etiam quando sunt mus. Deuter. 26 : Hodie Dominus pracedisparata ; sicut, v. g. licet virtus Pauli el pil tibi ut facias mandata heee atque ju­ lirtus Joannis sint virtutes disparate, si dicia, et custodias et impleas ex toto tamen virtus Pauli fortior trahat lapidem corde tuo et ex tota anima tua, id est, tersut orientem, elidet efficaciam minoris quantum unusquisque hic et nunc scit el virtutis Joannis trahentis versus occiden­ moraliter potest Psal. 118 : Tu mandasti tem; etsi sint æqualcs, lapis manebit im­ mandata tua custodiri nimis, id est. motus. Igitur minor probabilitas incon- valde accurate. Lue. 10 Diliges Domi­ nirsumajoris probabilitatis est probabili­ num Deum tuum ex toto corde tuo, ct us tenuis, impedita, infirma et insufficiens ex tota anima tua, et ex omnibus i iri­ se malum. TAS SA 3 Wl DISSERT. VI. ART. I. Ibidem, lib. 2 de Doctr. Christ, c. 8, possint. Equidem proferunt unumS. U statuit viro prudenti hanc regulam pro dis­ nem, sed qui magis ipsis noceat quam fo. cernendis et admittendis Scripturis cano­ veat : dicit ergo S. Leo, Epist. ad Busiit nicis : Ut eas, inquit, quæ ab omnibus ultimis verbis prologi .· ut in hts qua j accipiuntur Ècclesiis catholicisprœpo- dubia fuerint aut obscura, id nowrima nat eis quas quædam non accipiunt. In sequendum quod nec preeeeptis aany, eis vero quæ non accipiuntur ab omni­ licis contrarium,nec decretis SS.Palr^ bus , præponat eas quas plures gravio- inveniatur adversum. Subsumo i °. Ato resque accipiunt, eis quas pauciores mi- sententia minus probabilis et minus tir, norisquc auctoritatis Ecclesiœ tenent. verisimilius invenitur adversa pracep:.i Si autem alias invenerit a pluribus, alias evangeliciset SS. Patribus; non autemdh a gravioribus , quanquam hoc facile in­ S. Leo, quod certo invenitur adveram veniri non possit, aqualis tamen auc­ Subsumo 2°. Atqui doctrina probabilis;, toritatis eas'habendas puto. Ergo juxta invenitur certo adversa praceplis evangeS. Aug. praeferenda est sententia quæ ha­ licis, ut patet ex dictis ct patebit txi\. bet plures et graviores auctoritates; et si cendis : ergo. Probatur ex S. Thoma. in S. Scripturis tenendis ita sentiat, a for­ tiori in agendis, ubi est majus periculum. Sanctus Thomas,Quodlib.8, a. 15. dicit 2° S. Chrysost. vel quivis alius auctor Si ille qui habet plures præbendasinçuai hom. 44 in Matth. Si vestimentum emp­ dam dubitationem inducitur ex co ' turus, inquit, unum gyras negotiatorem trarictate opinionum, ct sic si nianenlt 1 et alterum, et ubi meliores vestes invene­ tali dubitatione plures præbcndashab:, i ris, et pretio viliori, ab illo comparas,- periculo se committit, et sic procul du­ an non oportet populum circuire omnes bio peccat, ut pole magis amans btntftdodores, ct inquirere ubi sincera Christi cium temporale quam propriam sali;· j veritas venumdatur ct ubi corrupta, et tem. Quæ verba adeo aperta visa sunt Anu 1 veriorem eligere plusquam vestimen­ deo Guiinenio, auctori Apologi® Casuistum? Atqui juxta probabilistas potior est tarum, ut tract, de Opin. probab.n.6. habenda ratio vestimenti quam veritatis, dixerit : Hæc si vera sint, væ opcranlibsi cumjuxtaillos possit eligi quod verisimilius ex opinione probabili! At non ita vh est falsum. Neque dicas id esse consilii ct sunt cuidam professori regio · etenim Respondet 1° in dictatis tract, de Con­ non præcepti; nam l°dixeratpriusS.Chrys. eos esse inexcusabiles qui hunc modum scientia, disput. 5, dub. ο, § 8,S. Th. non vivendi non tenerent. 2° Verbum opor­ loqui de dubio stricte sumpto pro suspen­ tet , quo utitur, denominat præceptum. sione animi, ut supponimus, sed dedubi 5° Quia sicut ex præccpto prudentiæ tene­ latius sumpto pro formidine majori vel mi­ mur emere vestes meliores, ita ex præccpto nori de veritate unius partis conjunctarum ejusdem prudentiæ tenemur sequi senten­ assensu partis oppositæ, ut patet ex ejus tiam veriorem : consequentia tenet, si com verbis quæ sic leguntur : Jut non habet paralio S. Chrysost. subsistit. conscientiam (de contrario) sed certitu­ 5° S. Bernardus,lib. dePræccpto ct Dis­ dinem (nempe quod liceat simul habete pensat. c. 47, ait : Ut interior oculus vere plure.* præbendas), sed tamen in quam­ sit simplex, ct duo illi esse arbitror ne­ dam dubitationem inducitur ex contracessaria, char it at cm in intentione el in rictate opinionum : ex quo inferi quod, electione veritatem (in quantum scilicet si iste locus probet aliquid , probat etiam potest). El c. 18 : Sive itaque malum pu­ non esse licitum sequi sententiam proba­ tes bonum quod forte agis, sive bonum biliorem minus tutam, cum hæc habeat malum quod operaris, utrumque pecca­ eliarn formidinem de opposito. I uct res­ tum est. Atqui qui agit quod probabilius pondet 2° S. Thomain ibi agere de dubio credit fal-um, non habet, in quantum po­ practico, ut colligitur ex eo quod utatur test, veritatem in electione : ergo. voce conscientia, ei loquatur de rgenteia Ad cumulum hujus probationis maxime sensu composito dubii. facit quod probaltUislæ ne vel unum cx Sed contra ad primum. Nihil obsta' 5l·. Patribus in sui patrocinium proferre quominus qui ex principiis intrinseci* ha- I I I I ' UTRbM SIT LICITUM SEQUI OPINIONEM MINUS PROBABILEM, rrc. 213 bel certitudinem de aliqua sententia, re- | trariam, idque conatur probare ex co quod flectens plures el sapientiores magistros JacobusdeVitriaco et PetrusBIeseiuis dam­ tenere oppositum, incidat in verum du­ naverint hanc opinionem el praxim. Prin­ bium de ejus veritate; sic enim discurrit : cipia autem probabilislarum sunt intclliQuomodo ego certam et evidentem habeo genda de opinione vere elsolide probabili. Sed contra. Hoc hujus doctoris praeci­ hanc veritatem (|uam tot viri docti non per­ cipiunt? si esset vera ista sententia quam puum, sed plane miserum in causa despe­ ergocerto veram credo, non est verisimile rata effugium aperlæ falsitatis evinco, el eam latere tot viros doctos ; forte ergo de­ clarissimis I). Th. verbis probo opinionem cipior deducendo eam ex ejus principiis de licite retinendis sirnul pluribus praeben­ intrinsecis : et hinc iit quod certitudo quam dis, eum non habuisse erroneam, temera­ prius habebat ex rationibus intrinsecis, mu­ riam , pravam mentis cæcilatem, Ecclesiae tetur, ob motiva extrinseca, in veram du­ determinationi contrariam, sed vere pro­ bitationem. Et hic est casus S. Thomæ, cu­ babilem , quidquid senserint privatim Ja­ jus tempore plures ct sapientiores opina­ cobus a Vitriaco ct Petrus Blesensis. bantur non esse licitum habere simul plu­ S. Doct. Quodl. 9 scq. a. 15, eamdem res prehendas. Unde nihil inde inferri po­ omnino quaestionem versans, utrum liceat test contra eos qui tenent licitum esse se­ habere plures simul praebendas, 1° did qui sententiam probabiliorem minus lutam. esse ambiguam, quia inveniuntur in ca Λ(Ι secundum, 1° S. Thomas loquitur theologi theologis et juristes juristis con­ de dubitatione orta immediate ex contra- traria sentire. Si ambigua propter conrielate opinionum; hæc autem dubitatio tranelalem magistrorum · ergo non erro­ non est practice-praclica, qualis habetur nea, non temeraria, non prava cæcitas men­ per principia reflexa, sed speculativo-prac- tis, determinationi Ecclesiae contraria. 2· tica. Nec obstat quod utatur voce conscie n- Dicit injure divino non esse determina­ (ia, sæpe enim dubium aut dictamen spe- tam expresse, cum in sacra Scriptura culativo-practicum dicitur conscientia, ut expressa mentio de ea non fiat. 5° Pro­ vidimus supra, ct bene dicit S. Doct. quod bat quod habere plures præbendas sil ex manente tali dubitatione speculativo-prac- eo genere actionum quæ absolute consitica peccet, quia non potest per ullum ju­ deratædeformitatem vel inordinationem dicium reflexum formari conscientia prac­ quamdam important, qnæ tamen ali­ tice certa. quibus circumstantiis advenientibus bo 2° Dato S. Thomam loqui de dubio nec efficiuntur. 4° Quoad jus positivum iraclice-practico, juxta principia probabi- quo prohibetur habere plures præbendas, istaruni, in casu ambiguo, (piando sunt relinquit sub dubio an ista antiqua jura opinionesutrinque probabiles, qualem sup- sint abrogata per contrariam consuetudi­ ponitS. Th. in hoc el sequenti Quodlibeto nem vel non, aliis affirmantibus, aliis ne­ de possessione plurium praebendarum si- gantibus, et dicit quod hæc controversia mid, potest quilibet facile deponere du­ sil relinquenda juristis. AUpii qui tend bium praclicum et secura conscientia ope­ sententiam non esse expresse determina­ rari juxta opinionem probabilem minus tu- tam injure divino,qui docet secundum jus tam ; atqui his locis hoc nec dicit nec in- naturæ posse cohonestari ex aliquibus cir­ linualS. Doctor, cum tamen esset oppor- cumstantiis advenientibus, qui dubitat an luna occasio el casus exigeret, si ita cen- jura quæ eam prohibent sint abrogata vel suisset; sed e contra diserte asserit illum non, is certo certius non habet hanc opi­ qui sequitur minus tutam peccare, quia pe­ nionem erroneam , temerariam , pravam riculo se committit. mentis cæcilatem, determinationi Ecclesiae Reponit laudatus professor negando contrariam. 5° Tandem in hoc articulo in luppositum majoris, contcnditqueS.Tlio- quo versamur loquitur de hac opinione sub mam nunquam censuisse probabilem opi­ disjunctione et tanquam de vere dubia : nionem quæ dicit licitum esse habere si­ Λut ergo, inquit, ille qui facit contra opi­ mul plures praebendas, sed eam censuisse nionem magistrorum, utpote habendo erroneam, temerariam, et pravam mentis plures præbendas, facit contra veram tecitalem, Ecclesiae determinationi con­ opinionem... aut illa opinio nonest vera, DISSERT. VI. ART. I. sed magis contraria, quam sequitur. I sit utrinque probabilis, quamlibet elegiQuie autem, nisi mente captus, sic loque- ris, * '(ulo ages : ergo. retur de opinions ς-jam reputat erroneam, Bespondet idem professor lioc effatus temerariam, pravam mentis cæcitalem, Ec­ S. Doclorisnon respicere obligationemtp clesia determinationi contrariam? qui prudenti et discret® theologorum re­ Veritate victus sæpe dictus professor solutioni acquiescit, sed respicere obliga­ (cujus manibus el nomini parco), ad ca­ tionem theologi quæstionem directe revi­ lumniam confugit; intactis quatuor prio­ vent is. Sed contra 1». Attende viri sinceritates ribus rationibus nostris, quintæ sic respon­ det : Ha loquitur S. Thomas , non quia el constantiam in dictis. Prius dixitS.Th' dubitabat de falsitate istius doctrina·, mam nunquam consuisse vere probabile sed quia erat junior quando scripsit opinionem permittentem habere plurt· Quodlibeta, et timebat offendere magis­ præbendas , sed erroneam , tcnierarian tros Parisienses ; et ideo loquitur sub pravam mentis cæcilatem, Ecclesia deter­ disjunctione. Dum hæc lego, attonitus minationi contrariam; nunc dicit essep hæreo et vix propriis oculis credo. Quis riculosum theologo, juxta S. Thomam non degener S. Thomæ discipulus ista hanc quæstionem determinare, quia cæquo animo ferat? Igitur zelo zelatus pro ambigua; at certe nullum periculum fore: determinare non esse licitum sequi opi­ Doctore meo Angelico, nionem erroneam , temerariam , pravae Contra 1°. Apertam et stupendam hujus mentis cæcilatem, Ecclesiæ determination responsi falsitatem palam evincunt qua­ contrariam. tuor nostræ priores rationes, quæ subsis­ 2° Esto S. Thomas loquatur de obliga tunt intactæ. 2° Falsum quam maxime S. tione theologi quæstionem directe resoheoDoctorcm hæc Quodlibeta juniorem scrip­ lis. perinde verum est juxta principia prob · sisse : nam sex ultima Quodlibeta , inter bilistarum, quod in casu S. Ductoris n: quæ reponuntur duo de quibus agitur, sit illi periculosum illam de terminare, qu scripsit in Italia, annos natus circiter tri­ casus S. Thomæ est dubius et ambigu.· ginta et octo , quo loco et tempore nihil propter contrarietatem opinionum : sio habebat commune cum magistris Parisien- ergo resolvat theologus esse licitum habii sibus, nec quidquam ab eis metuendum. simul plures, tuto resolvit, quia, rebuj Vide Echard. 3° Dato S. Thomam junio­ suflicienler examinatis hoc est probabile; rem hæc scripsisse in media urbe Pari­ sive resolvat contrarium, etiam tuto resol­ siens! , qua specie veri , qua religione , vit, quia hoc est etiam probabile, et estliquove pudore effutire audet iste theologus citum sequi sententiam vere probabilem. SS. Doctorem ex humano respectu verita- iI Probatur ex aliis SS. doctoribus et onliip tem in captivitate detinuisse, imo eam pro­ theoloijis. didisse, ne offenderet magistros Parisieni Sanctus Bonaventura , torn. 2 οριπ ses, præsertim cum eorum errores, syco­ i de Processu Relig. processu 5,c. 1*2:1 ><■ phantias et impetus adversus religionem I bia interpretatio pracepli, inquit,«I Mendicantium aperto el intrepido calamo i periculosa sicut pons semiputridus... redarguerit el confularit junior, annos sci­ Eolunlas bona,plana via regia el securo licet natus triginta circiter ? Vah ergo debet incedere, relictis dubietatum di­ insulsam et vix dixi blasphemant calum­ verticulis, quasi suspectis latronum «niam in Doctorem sanctum et Angelicum ! niitis.Atqui qui sequitur opinionem niiuu2° S. Thomas Quodlibeto 9 jam citato, probabilem el minus tutam, relicta proba­ a. 15 , eamdem tractans quæstionem , an biliori el tutiori, est plusquam dubius: ergo licitum s»l habere plures præbendas? re«S. Antonin. 1 p. tit. 5, c 10, §10, as­ pondet quod cum veritas huius quaestionis serit esse mortale agrre id de quo qui» sit ambigua propter contranetatein opi­ dubitat esse mortale , nisi sublato dubio nionum , periculosum sit eam determi­ adlurreat opinioni alicujus docloris,tt nare : atqui juxta principia probabilista- habeat rationes probabiles p*C illa marum nullum est periculum hanc quæstio­ I gis quam pro opposita opinione. Etitenem ambiguam determinare ; cum enim 1 rum : Ubi sunt de aliquibus matenu 2U I UTRUM SIT LICITUM SEQUI OPINIONEM MINUS PROBABILEM, etc. 213 niuralibus doctores opinionum contra- | Panorm. in cap. Juvenis de sponsalibus; riorum... cum bona conscientia potest | Dionysius Carthusianus, in 2, di. 22; An­ gu>s tenere unam partem... ct secun­ gelus de Clavasio, verbo Opinio, Adriadum eam operari... dummodo talis opi­ nus VI Quolibet.5, q. 2; Martmus Navar­ nio non sit contra auctoritatem expret­ ros, Summa Ilispan. c 28 · quorum om­ um Scriptura, nec contra determina­ nium el aliorum testimonia leguntur apud tionem Ecclesiacatholica,et quod etiam Ethic, lib. 11 , c. 44 , 1 , 2, 5 el 4, el tr contrarii late talium opinionum non apud Comitolum , lib. 3 Resp. moral. Et inducatur ad dubitandum > sed bonam Antonius Corduba , in suo Quaestionario tibi conscientiam et credulitatem formet theologico edito anno 1371 , circa quod dc eo quod credit, tanquam de proba­ tempus ortus est probabilismus, non solum biliori parte. dicit partem tutiorem sequendam esse, Alexander Alensis, S. Bonaventuræ ma­ quando opposita sent entice sunt aut cre­ gister, in Summa, p. 2, q. 112, de Igno­ duntur ceque probabiles , sed addit : Et rantia, casu 8 : Quaritur, inquit, de illo in hoc doctores omnes consentiunt. Et pii dubitat de aliquo contractu, utrum hoc ita veruin est, ut neque ipsi insignio­ tit simoni acus necne,ex eo quod quidam res probabilis!» videantur inultum reluc­ auctores dicunt esse simoniacum,et qui­ tari. Etenim Vasques, tom. 1, in 1 2, disp. dam negant. Quid ergo sit facturus cum 62, c. 1 et 2, citat pro conclusione nostra ignoret? Illico responderet probabilista S. Th. Henric. Cajet. Armillam, Navar. possétuto inire hunc contractum; quia in S. Anton. Cordubam, Adrianmn, Conrardubio lex non est sufficienter promulgata, duin , Sotum Majorem , et dicit cæleros vel quia voluntas est in possessione liber­ Suministas ita sentire : in contrarium citat tatis, aut quid simile. At non sic doctor unum Bartholomæum Medinam. Lessius, irrefragabilis. Bespondetur, inquit, ei ab­ 1 2, q. 19, a. 6, dub. 7 ; Multi doctores, stinendum esse ab hoc contractu , ne se inquit, videntur existimare semper se­ committat discrimini; melius est enim quendam esse sententiam probabiliorem, ut incidat in damnum temporale quam nisi forte ea quæ minus probabilis est spirituale. sit tutior: hanc sententiam sequitur Scotus, q. 2, prolog, sentent. Multa, Angelus, Sylvester, Adrianus , Navar. inquit, in actibus humanis sunt dubia, Cajet, et solum Medinam citat pro oppo­ utrum sint peccata mortalia, etiam sup­ sita. Franciscus Amicus, lom 5, disp. 15, positis omnibus doctrinis doctorum ct n. 73, affirmat omnes fere antiquos theo­ expositorum , tomen non est dubia via logos negare licitum esse operari secun­ salutis ; quia a talibus, tanqua n peri­ dum sententiam minus tutam et simul culosis , debet homo sibi cavere et se minus probabilem, semperque ad licite custodire, ne, dum se exponit periculo, operandum ea sententia minus luta , incidat in peccatum. exigere ut illa sil probabilior. Diana . Ex nostris theologis antiquis conclusio­ inter probabilistas celeberrimus, tract.de nem nostram tenent Petrus deTarenlasia, Opin. probab. resol. 1, citat pro nostra postea SS. pontifex Innocentius V, in 2, sententia S. Antonin. Gabriel. Sylvcst. d. 58 ; Durandus, in 4, d. 17, q. 15; Petrus Cajet, et plures alios veteres : pro sua au­ Jc Palude, in 4, d. 57, q. 2, a. 5; Sylves­ tem citat tantum recentiores. Hæcet plera ter, verbo Dubium n. 4, et verbo Opinio; in eaindem rem videsis apud Ethic, loc. Cajetan.in summa Opinionis usus; ConTandem ipsi probabilitatis primipili rardus, q. 100 de Contract. Cone. 1, Fran- agnoscunt suam doctrinam esse novam et ciscus de Victoria, lib. 1 de Rclect.de Indis antiquis incognitam. In materia morum, Insui, p. 291 : ex extraneis, HenricusGan- inquit Caramuel, n. 190 et 197, apud Godr. Quodlib. 4 , q. 5; Nicolaus de Or- net. majoris faciendxsuntjuniorum opi­ bellisScotista, in 4, d 17, q. 1, $4; Ger- niones quam veterum. Tota moralis theo­ sou, in tract 1 de Præparat. ad Miss, con­ logia, inquit idem n. 1268, aiias 19S3, apud sider. 5; Joann Nider, tract, i de Prae­ eumdem, nova est : quis enin. negare au­ cepto Decal, præcepto 1, c. 2 ct 5, et in debit esse hodie in Diana centenas opi­ consoiet. timorat. conscient, p.5, c. 11; niones probabiles qua Augustino tt nn- 116 DISSERT. VL ART. I. tiquis Ecclesia Patribus fuerunt igno- ' toritas magni doctons flt homini stmp'u tœ? Theophilus Raynaudus, in novæ liber­ aut illitterato probabilior. tatis expiiez tione, p. 2, c. 4, § 7 : Scolastici posteriores, inquit, super senes Probatur ab auctoritate et communi teniu adesite Romana, aliarum ecclesiarum parti· intellexerunt... Sicut enim si nanus esset cidarium, et recentiorum theologorum. super humerum giganteum, longius vide, SUMMI PONTIFICES. ret quam gigas, ita posteriores scholasti­ Lucius III, Clemens III, Honorius IU, ci existentes super humerum priorum, longius vident quam priores : quibus sub­ Clemens V, celebrem hanc regulam statue scribens Cellotius, dicit fidem c veteribus runt, in dubiis tutiorem partem esseebhauriendam,doctrinam morum areccn- gendam, eamque regulam constanter te­ tioribus. Verum his merito reponere pos­ nuisse Ecclesiam Romanam in suis judiciis sumus cum S. Ilieron. Epist. 65 : Cur post ct resolutionibus, etiam tunc cum maris quadringentos (dicamus mille septingen­ grassaretur probabilismus, testatur Pagtos) annos docere nos nitemini, quodante nanus, utriusque signatura referendarius, nescivimus? Cur profertis in medium in cap Ne innitaris. De quo latius infra. quod Petrus et Paulus edere noluerunt? Probabilismum cadente circiter sæculo Usque ad hunc diem sine ista doctrina decimo sexto natum, ct usque ad medium mundus chrislianus fuit. Eisane, attenta circiter sæculi decimi septimi propagatum, Dei providentia ct misericordia in sponsam dum ex pestiferis ejus dogmatibus, quæiu suam Ecclesiam, prorsus incredibile est an­ dies pullulabant, virus ejus apertius inno­ nis integris mille septingentis et ultra doc tuit, represserunt SS. pontifices. trinam tam necessariam,si esset vera, in Ec­ A lexander VII, die vigesima sexta April. clesia catholica fuisse ignoratam. Ex his 1659. damnavit Apologiam casuistarum patet quam falso,quam ridicule quidam jac­ probabilistarum ; et die decima quinlaJan. titent omnes veteres stare pro probabilismo. 1664, Apologcma Caramuelis pro licito uso Objiciunt nihilominus quidam ex pro- cujuscumque opinionis probabilis. Anno babihstis S. Antoninumloco a nobis citato, seq. 1665 quarto dieSeplemb. proscripsit ubi ait : Eligere viam tutiorem consilii viginti octo propositiones probahilislariiro, est, nonprœceptijalias oporteret multos nominatim hanc vigesimam septimam :Si ingredi religionem, in qua tutius vivitur liber sit alicujus junioris et moderni, quam in sœculo : non ergo de necessitate debet opinio censeri probabilis, dum non oportet eligere tutiorem, quando etiam constat rejectam esse a Sede apostolica alia via potest eligi tuta. tanquam improbabilitem. Item el alias II. Concedo totum. Non enim nos dici­ quadraginta quinque propositiones laxas mus eligendam esse partem tutiorem ubi probabilitati innixas idem proscripsit anno agitur de consiliis tantum, et ideo al­ sequenti 1666. tera pars est etiam tuta , sed quando Innocentius XI,secunda die Martii 1679, agitur de praeceptis, et ideo pars quæ con­ damnavit sexaginla quinque propositiones tra illa stat non est tuta : tunc enim dicitur probabilistarum, nominatim hanc numero minus tuta et altera tutior, non compara­ i tertiam: GcncratimdumdeprobabilitaU, tive, sed adversative, id est, tuta et non sive intrinseca sive extrinseca, quantum­ tuta, ut alibi iterum dicemus. vis tenui, modo a finibus probabilitati! Inst. S. Antoninus ibidem dicit : Ex I nonexeatur,confisialiquidagin us,$tmresponsis quæ videntur data ab .liberto I per pr udent er agimus; et hanc numero Magno,habetur quodfrater simplex,aut I quartam : Ab infidelitate excusabitur inquilibel homo, cum salute potest sequi in j fidelis non credensductus opinione proconsiliis quamcumque opinionem volue­ babili. Ex quarum propositionum damna­ rit , dummodo alicujus doclorts magni tione videntur damnata hæc communia opinionem sequatur ; cilalque pro ista probabilistarum principia : Prudenter agit sentem ia llostiensem, Palud. etc. Ergo non qui probabiliter agit ,· Probabile est, ergo tenetur sequi probabiliorem. licitum; 1tomo possidet libertatem agen­ Λ. Λ.conscq. Quia in conflictu opinio­ di quidquid certo ct evidenter ntn pro­ num æque probabilium, ea cui accedit auc- batur illicitum; et similia. ÜTRÜM SIT LICITUM SEQUI OPINIONEM MINLS PROBABILEM, etc. 217 >» pro altera, prudentia dictat solam probaEMI5E.NTISSIMI CAHDINALES. Bellarminus, qui invalescente jam pro- » biliorem esse eligendam, nunquam vero /abilismo florebat,supplemento tomi 7, in » minus probabilem. >» Etiam adversan'ur probabilismo cardi­ prologe Admonitionis ad Nepotem , ait : quis velit in tuto^salutem suam collo­ nalis Sfondratus in Disp. jund. de lege io cari, is omnino debet certam veritatem præsumptione fundata, p. 15 et seq. cardi­ » inquirere, et non respicere quid multi hoc nalis Bona, Princip. Vit. Christ p 2, i 46; • tempe re dicant aut faciant; et si rei cer- cardinales Grimaldi et Le Camus, quorum > titudo non possit ad liquidum apparere, hortatu el jussu edita est Theologia mora­ ■ debet omnino operans tutiorem partem lis vulgo Gratiopolilana; cardinalis de ■ sequi, ct nulla ratione, nullius imperio, Sandoval, cujus suasu tres sanctissimi epis­ «nulla temporali utilitate proposita, ad copi Bernardus Honliveros Claguritanus, Joannes de Palafox Oxoniensis, el Ludo» minus tutam partem declinare. » Cardinalis Sfortia Pallavicinus, qui pro- vicus Crespinus Placentinus, cœperunt babilisnio adhæserat, ipsum postea abjura­ communi consilio exagitareprobabilis­ vit. Ita constat ex testimonio quod P. Ni- mum, ut refert cardinalis de Aguirre cit. colaüs Maria Palla vicinus, in collegio Ko- Item cardinalis de Janson, qui, dum esset mano ejusdem Societatis primarius theolo­ episcopus Diniensis, probabilismum con­ gis professor, episcoporum examinator et demnavit. Verum, ut brevius absolvam , S. Officii qualificator, tradidit die vigesi­ praestat audire laudatum cardinalem de ma nona Mari. 1690, suo generali Thyrso Aguirre loco citato : « Prolixus essem, inGonzales, his verbis : « Eminentissimus » quit, si omnes dominos cardinales pro■ cardinalis Pallavicinus, anno fere ante » babilismi illius laxi inimicos, et tutiorum ■ mortem, dixit mihi sibi esse fixum relin- >» aut saltem probabiliorum sententiarum ■ quere post se scripturam in qua retrac- » tenaces, tam factisquamscriptis, jam vita ■ tare intendebat ea quæ scripserat in lib. « functos nominare vellem ; inter tam mul■ deAct. humanis; nempe posse quemque » tos eorumdem qui usque modo sanctitate » practice sequi opinionem minus proba- » aut doctrina insigni floruerunt, vix cre• bilem et minus tutam, relicta probabi­ » do) invenietur aliquis qui aliter senserit liori. » Extat istud testimonium apud » aut docuerit : imino ex iis qui modo sudictum Thyrsum Gonzales, lib. 1, de Recto »» perslites sunt, tam intra quam extra Ur» bem, præstanti pietate et eruditione consusu opin. prob. diss. 15, c. 1. Cardinalis de Aguirre, qui etiam fuerat » picuis ac toti orbi chrisliano notis, quoabductus in probabilismum , in præfat. >» rum judicia ac senlentiæ mihi frequenter ad tomos Conciliorum Ilispan. inter plu­ >» colloquio ac variis congressibus innotesrima hanc materiam spectantia, dicit : » eunt, nemo est, quantum capio, qui. tam • Cffpi itaque rem maturius examinare ab » in theoria quam in praxi, non censeat ■ anno 1671, usque modo lectis ac relec- » sequendam omnino esse sententiam tu■ tis, ultra pnedictos, plurimis auctoribus » tiorem, vel saltem longe veriorem et pro• recentibus qui hinc et inde conlrover- « habiliorem. Atque in sacris hisce con• siain hanc gravissimam profligarunt ex » gregationibus... ubi varis auctorum ooinstituto. Deprehendi vero ingens peri- u currunt senlentiæ, illa omnino præfertur • culum salutis in sectando, aut consulen- » quæ, omnibus hinc inde consideratis, tu• do aliis probabilismo, sive usu cujuslibet >» tior videtur, aut juri ct equitati confor• opinionis minus probabilis faventis li- » mior. » » bertati, in concursu alterius probabilioARCIIIEPISCOPI ET EPISCOPI. Jacobus Boonen, archiepiscopus Mech• risadhærenlis praecepto. Idem plane mihi • insedit, ubi utraque apparet æque pro- liniensis, amaras adversus probabilismum et ejus consectaria querelas detulit emi• babilis aut circiter. » Cardinalis Laurea, torn. 2, disp. 11, a. nentissimis cardinalibus Bomamr Inquisi­ i \ 3 - Quamlo aliquid agibile non est tionis pnefeclis in epistola data die de­ ■ lege determinatum . sed est sub opi- cima septima Julii 1654. Ludovicos Ilenricus de Gondrin, ar­ » mone, ume in concursu unius opinionis ■ probabilis pro una parte et probabilioris chiepiscopus denonensis, m sua syuo Io DISSERT. VI. die tertia Septembris 1658, damnavit doc­ trinam quæ dicit fas esse , neglecta pro­ babiliore et tutiore, sequi opinionem mi­ nus pruoubilem et minus tutam, tan­ quam falsam et periculosam, ct innume­ ris corruptelis viam aperientem. Eodem anno 1638, Nicolaus de Pavil­ lon, episcopus Alectensis; Francisais, episcopus Apamiensis; Gilberlns, episco­ pus Convenarum ; Samuel, episcopus Vasatensis ; Bernardus, episcopus Cotiseranensis; Euslachius de Chery, episcopus Nivernensis; Ludovicus, episcopus Tullensis; Henricus, episcopus Andegavensis; Nicolaus,episcopus Beluacensis; Ala­ tius de SolminiacO; episcopus Cadurcensis, latis censuris damnarunt \pologiam casuistariHn et doctrinam probabilitatis in ea contentam. Anno sequenti 1639, idem prostiterunt Francisais de llarlay, archiepiscopus Rolomagensis, postea Parisiensis; Annas Levi Vantadour, archiepiscopus Biluricensis; Leonorius de Matignon, episcopus Lexoviensis; Félix de Vialart, episcopus Catalaunensis ; Ægidius, epis­ copus Ebroicensis, ct plures alii, sed prae­ sertim magnus Godæus, Vinsiensis epis­ copus, loto orbe christianoceleberrimus: Hæc probabilitatis doctrina, inquit in censura lata die sexta Maii 1659, a men­ dacii parente procul dubio his postremis temporibus eoconsilioinventaest, ut om­ nia Evangclii præcepta eluderet; eamque variis et invictis rationibus ibidem im­ pugnat. >18 t I » TAS ORDINES RELIGIOSORUM. Ordo Prædicatorum, in capitulo gene­ rali Romae anno 1636, admonit 14, pros­ cribit theologiæ professoribus ut Caveant ab omni pruritu exoticarum... opinio­ num... prxeipue vero in moralibus, ubi pressius de salute ac indemnitate ani­ marum agitur. In his porro studeant omni cautela evitare opiniones laxas, novas ac purum tutas ; abstineantque a paradoxis ac monstris recentium placi­ torum seu problematum, quæ magis va­ nitati ac periculosa ostentationi mili­ tant quam veritati. Ordo Cai inclitarum, 1 p. Consul, c. 22, statuit ut Lectores in casibus conscientia præiegendis...... communes opiniones et in tutiorem pariem inclinantes amplec­ tuntur. ART. I. Ordo Theatinorum, decreto capituli 5 generalis, et ordo SS. Trinitatis de Re· dempt. Captivcap. 3 Constit. teste Pagnano n. 286, pracfpiunt suie ut amplec­ tantur magis probatas sententias. Nullus dubitat de congregationibus Be nedictinorumS. Mauri et S. Vanni,neque de Patribus Oratorii. Idem coiisendum de Augustinianis, Promonstratensibus, Fran­ ciscains ct omnibus ferine religiosorum or­ dinibus ; saltem constat nullum unquam communi decreto præcepisse suis probati· lisinum. At nulli cedit ilorentissima Jesu Socie­ tas. Etenim 4 p. Constit. c. 3, n. 4, sanc­ tus ejus fundator sic. ait : Sequantur (pro­ fessores) in quavis facultate securiorao et mugis approbatam doctrinam. Hinc Paulus Oliva, Societatis propositus gene­ ralis, in Epist. ad Honoratum Fabri, di­ cit : Contra Societatis et contraS. Ignalii mentem, et contra diserta prœposilorum generalium decreta ire, qui thelogiawioralis placita, benigniorum opinionum obtentu, plus ecquo molliunt. Et MulioVilelleschus, alter ejusdem Societatis pre­ positus generalis, in Epist. data anno 1633, ad omnes provincias sic loquitur : « λοη» nullorum ex Societate sententiæ, inre» bus praesertim moralibus, plus nimio Ii» hero, non modo periculum est ne ip?am » evertant, sed ne Ecclesiae Dei universi » insignia atterrant detrimenta. Omniita« que studio perspiciam ( superiores) ui » qui docentscribuntve, minime ac regula » in opinionum delectu utantur : Tum « quis potest, Probabile est, Auctore non » caret. Verum ad eas sententias accedant « quæ graviorum majorisque momenti ane » torum suffragiis sunt frequentatas, qua » bonis moribus conducant magis, quæ de· « nique pietatem alere et prodesse pos*> sunt, non vastare, non perdere. * THEOLOGI PARTICULARES. Auctor Ethicæ anno 1699 jam numera­ bat plusquam sexaginla theologos ex om­ nibus ordinibus, qui scriptis probabili·· mum impugnarunt, inter quos insigne sunt exSocietale Thyrsus Gonzales pr.qx> situs generalis, Comitolus, AndiæasBlan­ cus , Michaël de Elizalde, etc. De nostril sic loquitur Cardinalis de Aguirre loco sa­ pra citato ■ « Laudandus oet maxim· in- ' 1 UTRUM SIT LICITUM SEQUI OPINIONEM MINUS PROBABILEM ,btc. 19 • ter rwudares clarissimus ordo S. Domi- | runt atqui primi Ecclcsiæ pastores s®pe • mci,qui hortatu Alexandri VII vexillum proscripserunt probabilismum , nunquam » extulit adversus moralem laxam, per doc- probabiliorismum : ergo. » h nes dt Prado , Julium Mercorum, Vin> centium uaronimn, Vinceiitium Conten1° Qui in conflictu opinionum ae no • sonein, Pichinardum, Gonetum , alios- nestatc objectiva actus sequitur minus pro > que similes amplissimo fructu. » habilem stantem contra legem, relicta pro His junge pl usquam mille parochos per habiliori stante pro lege, non potest sibi totumGalliæ regnum, pietate el eruditione formare conscientiam moraliter certam b praestantes, qui contra probabilismum acri honestate et licitate formali sui actus, ne ierinsurrexerunt,etde illo respective apud que cx principiis directis , neque ex priu suos episcopos conquesti sunt. cipiis reflexis · ergo peccat. Consequentia Ab anno 1G99 usque ad hunc præsen- palet ex his qua? supra diximus, solam tem annum 1747, paucissimi admodum pro conscientiam moraliter certam esse rcgu probabilistno scripserunt, plures vero pro lam nostrarum actionum ; quia alioquin probabiliorismo ; ct si loquamur de theo­ est imprudenter agere et se exponere pe­ logis tam scriptoribus quam aliis, quotidie riculo peccandi formaliter, consequenter videmus plurimos a probabilismo ad pro- peccare : ct ita communiter admittitur a bahiliorismum deflectere, nullum a pro­ probabilistis. antecedens elia / pro pri­ babiliorismo ad probabilismum ; ita ut, si ma parte constat ; ex principio enim mi­ vere dixerit R. P. Henno suo tempore , nus probabili non potest deduci directe el anno scilicet 1710, viginli probabilioristas immediate conclusio moraliter certa; i ! stare contra unum probabilistam, possi­ etiam concedunt adversarii : tota difficul­ mus nunc (licere stare quadraginta pro- tas ergo est in secunda parte anteceden­ babilioristas amplius contra unum proba­ tis. Itaque bilistam. Quid autem de reccnlioribus theo­ Probatur secunda pars ant. Principia logis qui ab anno circiter 1580 usque ad reflexa ex quibus probabilistæ contendunt medium circiter sæculi sequentis probabi­ sibi posse immediate formare conscientiam litatis doctrinx faverunt, sit sentiendum, moraliter certam de honestate formali suæ (licemus in solid, object. actionis, sequendo opinionem minus pro Ad complementum hujus probationis , habilem et minus tutam, seu stantem pro adde hunc esse sensum totius generis hu­ libertate contra legem, sunt : Qui proba­ mani : etenim omnia collegia, omnia ca­ biliter operatur, prudenter ct tuto opepitula, omnes communitates et civitates, I ratur; Lex quæ probabiliter judicatur omne- tandem respublicae el nationes, fe­ non exist ere, est insufficient cr promul­ runt in comitiis suas decisiones secundum gata et invincibiliter ignorata ; ideoque majorem , nunquam secundum minorem non obligat actu; In dubio melior est probabilitatem; ferunt enim illas secun­ conditio possidentis suam libertatem; el dum suffragia majoris ct sanioris partis quædain alia minoris momenti; hæc enim conformitcr ad jus commune, ut multis sunt præcipua. Atqui hæc principia sunt probat Fagnanus n. 205. incerta et ad summum probabilia : ergo Ex quibus omnibus s\c argumentor. 1° ex his non potest erui conclusio certa, Illa doctrina est certo improbanda quam seu formari conscientia moraliter certa improbant SS. pontifices, cminentissimi practice dehonestate formali actionis. Pa­ cardinales, archiepiscopi et episcopi, varii tet consequientia; non enim potest con­ religiosorum ordines et pene innumeri clusio esse certior suis principiis. Proba­ theologi pietate ct doctrina insignes. et tur min. Omnes antiprobabilislæ negant quam sua praxi improbat universus orbis: hæc principia tanquam absolute falsa, et atqni sic est de doctrina probabilitatis : indubie probabiliter negant, sunt enim ergo. 9° Sententia quæ nulla unquam Cen­ auctores numero et pondere gravissimi, tura fuit notata a primis Ecclesix pastori- neque eorum rationes sunt improbabiles, us et prxsulibus, jure præfcrenda est ilh quæ duo fundant opinionem probabilem. quam primi Ecclesiæ pastores proscripse- Êrgo hæc principia sunt incerta et ad sum- ι* t Ί I I I 220 DIVERT, VI. ART. I. niiirn probabilia ; iu enim suit probabiliter I sincere quærere veritatem dum latet, el rd faisd, non sunt nisi probabiliter vera. eam niti quantum potest. II<>r principium Quapropter si probabilistic velint sua prin­ est certissimum et multipliciter probatur· cipia reflexa esse certa, ex quibus formari 1° ex illo Eccli. 52 : Ante omnia terbun possit conscientia moraliter certa, debent verax prœcedat te; 2° quia religio didi­ ante omnia evincere omnia argumenta quæ ti est schola veritatis; est enim ipse via, huc usque protulimus et quæ proferemus veritas et vita, testalurque se venisse ia contra illos, non solum non esse certa, mundum ut testimonium perhiberet u sed nec esse probabilia; quod ubi praesti­ ritati, talemque religionem se velle insti­ terint, libenter eis associabimur. tuere in qua veri adoratores adoranti Dices. Probabilioristæ formant sibi con­ Patrem in spiritu et in veritate.^Exi­ scientiam moraliter certam ex hoc princi­ git officium probi viri ut scienter non re­ pio reflexo, quod ignorantia invincibilis cedat a veritate legis quam omnes natio­ excusat a peccato formali; qui autem agit nes quærunt et intendunt. 4° Tandem id secundum opinionem probabilior , si >n dictat recta ratio, cujus objectum est veri­ legem impingat, eam ignorat invincibili­ tas · unde oramus cum Psalmista, Peritater : atqui tamen mulli negant dari igno­ (em tuam doce me; etS. Augustinus lib.I rantiam invincibilem ■ ergo si, hoc non contra \cademicos, c. 5 : Quisquis teri· obstante, probabiliorista» possunt sibi for­ tat em minus instanter queerit, is ad fi­ mare conscientiam moraliter certam , ita, nem hominis non pervenit; idqueprobat non obstante quod probabiloristæ negent S. Th. hac ratione, quia verum est bonum principia reflexa probabihstarmn , hi pos­ intellectus, falsum autem est malum ip­ sunt sibi ex illis formare conscientiam sius, ut dicitur 6 Ethic, ct ideo unus­ quisque debet niti ad hoc, ut de rebus moraliter certam. Λ. 1° non ex hoc solo principio pro- judicet prout sunt. Subsu mo ; atqui qui babiliorislas formare sibi conscientiam sequitur quod probabilius credit falsum moraliter certam. 2° Prater Lulherum, et contrarium veritati legis, is certo cer­ Jansenium ct Jansenistas, pauci sunt ad­ tius non amat nec quærit sincere veritamodum inter Catholicos qui negant dari tem, nec ad eam nititur quantum potest: ignorantiam invincibilem, comparative ad ergo non est licitum sequi sententiam illos qui sustinent dari ; el quamvis illi minus probabilem contra legem, relicta non sint aliunde contemnendi, tamen ne­ probabiliori pro lege. 3'* Non licet sequi sententiam minus que ipsi neque eorum rationes videntur sufficientes ad reddendum principium nos­ tutam , si non sit proprie, solide et expe­ trum moraliter incertum. Id autem pro­ dite probabilis : atqui sententia minus pro­ babiliste non possunt rationabiliter dice­ babilis in conflictu probabilioris non est re de numero, auctoritate et rationibus proprie, solide et expedite probabilis. antiprobabilistarum, qui negant eorum Majorem admittunt modo probabiliste. principia reflexa, cum isti numero el auc­ Probatur min. Illa sententia est proprie, toritate longe superent prob ibili-tas, nec solide et expedite probabilis, cujus moti­ tol insignium virorum rationes possint dici va sunt ita gravia el solida ut sufficiant ad improbabiles. Insuper, si non detur igno­ obtinendum assensum viri prudentis et rantia invincibilis, el ideo non liceat se­ eruditi; ita definiunt probabiliste : atqui qui opinionem probabiliorem, non lice­ motiva sententte minus probabilis in con bit sequi etiam probabilissimam, quod est cursu probabilioris non sufficiunt ad ob damnatum; el tutius erit semper sequen­ Linendum assensum viri prudentis el eru­ dum : ex cpio sequuntur intolerabilia pror­ diti, sed tantum ad ingerendam aliquam sus inconvenientia et absurda, ut videbi­ formidinem de opposito : ergo. Probatur mus infra : nihil autem tale sequitur ex min t° V is et efficacia istorum molivorum negatis nrinctuiis reflexis probabilista- superatur et eliditur a molivis fortioribus: ruin ergo 2’ V r prudens non potest assenlir· 2· Unusquisque tenetur m controver­ opinioni quam probabilius judica, (alsam siis et difficultatibus ipiolidie emergenti­ quam veram : assensus enim esi actui bus, praesertim in materia fidei et morum, mentis quo indicamus aliquid ut verum ÜTRUM SIT LICITUM SEQUI OPINIONEM MINUS PROBABILEM, etc. 221 itit verisimilius : ergo. Itaque, licet sen- dum motiva urgentiora dicunt es»e ve­ tenlia minus probabilis secundum se, seu nenatam. respective ad illum cui opposita non appa­ Respondent talem dubitare de honesta­ ret probabilior. possit dici proprie, solide te objectiva sui actus, sed non de formali, et expedite probabilis, secus tamen compa­ quia de ista certioratur per principia re­ rate ad illum cui opposita est probabilior. flexa. Sed contra probavimus hæc princi­ Confirmatur. Intellectus non potest as- pia reflexa non esse certa, sed ad summum ientiii propositioni quam judicat falsam : probabilia, quæ proinde non possunt ex­ atqui qui inter duas opiniones unam ju- cutere dubium, nec certum efficere dictaiicat solide probabiliorem, alteram mi­ men practice-practicum de honestate for­ nus probabilem, judicat minus proba­ mali actus. bilem falsam : ergo. Probatur min. Ju­ 3° Transgressio materialis legis non est dicat oppositam probabiliorem veram; li­ bona nec appetenda, sed fugienda quan­ cet cum aliqua formidine oppositæ; opi­ tum moraliter potest ; leges enim sunt natur enim; opinio autem est assensus constitute a Deo et legislatoribus in bo­ alicui parti ut veræ, licet cum formidine num commune, et ut observentur quan­ partis oppositæ; et revera adsunt omnia tum moraliter fieri potest : atqui qui agit motiva quæ intellectum trahunt in assen- quod probabilius æstimat esse contra le­ «um,major auctoritas et gravior ratio: gem, non fugit quantum moraliter potest ergo contradictoriam minus probabilem transgressionem materialem legis, sed po­ judicat falsam. Sic si judicat hanc propo­ tius illam appetit, saltem interpretative · sitionem, Contractus triplex est usura­ ergo. rius, esse veram, judicat istam contradic­ G° Juxta regulam celebratissimam juris, toriam, Contractus triplex non est usu­ In dubiis tutior pars est eligenda : atqui rarius, esse falsam: sicut enim non pos- qui probabilius judicat actionem esse illi­ lunt duæ propositiones contradictoris es­ citam, plusquam dubitat de illius honesta­ se simul veræ, ita nec possunt ita judicari. te, ut patet ex terminis ■ ergo. Et hoc so­ Potestergo ille reflexe judicare minus pro­ lo argumento tota controversia absolute babilem absolute et secundum se habere dirimitur; sed hanc cardinalem regulam , suam probabilitatem et posse sustineri ut «piam acriter impugnant probabiliste, om­ talem:at in concursu probabilioris con­ nibus suis momentis stabiliemus art. seq. tradictori® quam judicat probabilius ve­ et omnia probabilistarum effugia praelu­ ram,non potest illam judicare nisi falsam. demus. Si dicas ipsum judicare de verisimilitu­ Probatur ab inconvenientibus. dine propositionis et illi assentiri, non au­ Primum inconveniens. Ex probabilita­ tem veritati rei enuntiatae; contra .-assen- tis assertione sequuntur innumera laxita­ us opinati vils, qualem habet, est cum for- tes morum corrupt i væ, omnium legum et nidinc partis oppositæ : atqui ille non for­ Christians disciplinae prorsus eversivæ. Si midat de verisimilitudine quam pro certa enim licitum sit et tutum ad salutem agere et evidenti habet, sed formidat de verita­ secundum minorem probabilitatem faven te rei enuntiatae : ergo illi assentilur et tem libertati, cum vix occurrat causa circa «n arisimililudini. quem non sint duæ opiniones contradic­ 4» Qui operatur secundum opinionem tori® ct probabiles ad sensum probabilis­ minus probabilem et minus lutam in con­ tarum, vix ullis astringemur legibus, sed cursu probabilioris et tutioris, impruden­ quisque pro libitu mores componet, obser­ ter agit : ergo peccat. Probatur ant. Vel vabit aut dimittet leges, prout ipsi placue­ dubitat de honestate sui actus, vel non : rit opinionem minus vel magis probabilem »idubitet, imprudenter agit stante illo du­ eligere. bio, sicut ageret imprudenter qui assume­ Neque dicas probabilistassiltem hodier­ ret «cans quam dubitat esse venenatam; nos exigere ad opinionem vere et proprie si non dubitat, longe magis est imprudens, ‘ probabilem, quod solida ratione fulciatur, dum non dubitat ubi est tanta ratio dubi­ et quod non sit contra auctoritatem S.Scrip­ tandi; sicut ille foret maxime imprudens tura aut Conciliorum autEcclesiæ, neque qui non dubitaret escam esse venenatam, contra evidentem rationem : h®c enim di- 222 DISSERT. cuntur art fucum ; nam intelligunt rationem ■olidam, non quæ sit talis in se et coram Deo, sed quod ipsis talis appareat aut qui­ busdam viris quos ipsi doctos censent Si­ militer, non requirunt quod revera non sit contra auctoritatem vel S. Scriptura vel Conciliorum vel Ecclesiæ, aut contra ra­ tionem evidentem, sed quod ipsis aut ali­ quibus viris quos dicunt doctos non videa­ tur diclæ auctoritati aut rationi contraria; sicque manet fons putidus nefandarum laxi­ tatum, quarum aliquas supra enumeravi­ mus , et fusius expositas videre potest lec­ tor apud Gonetum, Contensonum, llenricuin aS. Ignalio, Fagnanum et alios : con­ sequenter, contra veritatis Oraculum, non est amplius arcta el angusta via quæ (lu­ cii ad vitam, ut supra arguebam, sed lata et latissima, per quam homines molles, mundani, dissoluti, neglectis aut elusis præceptis divinis et humanis, tuto incede­ re possunt. Neque solos mores corrumpit probabili­ tas asserta ut regula secura agendi, sed et fidem labefactat ct ejus propagationem re­ moratur : si enim probabilitas minor et quæ probabilius videtur falsilas, sufficit ad ho­ nestandam actionem, poterii quisque tuto manere in sua religione quam probabilem putat; nihil enim refert ad salutem cujus sectæ professor sis, modo sit error proba­ bilis el non ignores quæ sunt scitu neces­ saria ad salutem necessitate medii, cum probabile et securum convertantur. Hinc omnes hæreses, omnes sectæ aliqua veri specie fucatæ, toleranda: sunt, nulls recu­ sandae. Ilcspondent argumenta crcdibilitatis fi­ dei catholicae esse evidenter credibilia, quæ diligenter examinata non sinunt ullam sec­ tam oppositam esse vere probabilem. Sed contra : non omnibus sufficienter propo­ nuntur argumenta credibililalis fidei nos­ træ , nec habent omnes qui proponat aut sufficienter proponat; hi ergo quibus non proponuntur sufficienter motiva fidei nos­ træ, et qui prout sunt proposita pro posse examinarunt, possunt manere in sua secta, quam «dhuc probabilem aut etiam minus probabilem reputant. Secundum inconveniens.Si probabilitas etiam minor >il regula secura actionum nostrarum , in itile est studium et inquisi­ tio veritatis, «ed sufficit studium et inqui­ VI. ART. I. sitio historica probabilitatum ; nec dfbe mus amplius dicere Deo : Feritatem tuan doce me, sed, Quæ sint opiniones proba­ biles doce me. Nequeenim oh aliud est ne­ cessaria legis cognitio, quam ut obtineatur bene vivendi securitas : si ergo ad secure vivendum sufficit probabilitas, utqnidli­ tigamur in inquirenda veritate? inquiri­ mus duntaxat historice apud casuistas qui sint opiniones probabiles, el memoria li­ neamus, hinc enim secure, non secus « theologis magistri, omnes casus contro­ versos resolvemus dicendo : Hæc opima est probabilis, ergo secura. Non est auletn multum difficile scire an opinio sil proba­ bilis, sufficit si videamus eam defendi a| aliquolauctoribus, tribus vel quatuor, quot supponimus doctos et quos prasinnitruu eam non tenere absque solida ratione. El ita sibi accidisse narrat laudatus cardinilis de Aguirre in præfatione supra citata: « in probabilismo, inquit, vehit in pulvino » molliter quiescebam; el plerumque slu» dium meum , ita ingenue fateor, sitii® » erat in examinando potius analiquide» set probabile, quam investigando anes» set verum : delecta enim probabilitate, » nullatenus dubitabam me posse illud in » praxi sequi el aliis consulere- » Imo ut observalThyrsusGonzalesn.109, in illa hypothesi non solum foret inutile, sed el illicitum auctoribus impugnare opi­ niones benignas hoc ipso quo supponun­ tur aut noscuntur probabiles, tunc enim earum doctrina est sana et luta; non vide­ tur autem licitum impugnare et velle des­ truere doctrinam sanam et tutam. Si dicas: Impugno ut hujus doctrinæ appareat falsi(as; sed cui bono, cum ista falsilas, ulpoie materialis, sit leve malum , et sanitas sil grande bonum ? Non secus ac si velles im­ pedire medicinam quæ conferret sanitatem, propter leve malum quod causaretsunienli. Solvuntur objectiones. Obj. 1°. ChristusMatth. 11 dicit-Jugun meum suave est, et onus meum lete, el Joan edicitur: Mandata e) n: gravia non sunt. Ergo licitum est sequi ·ρι itiones be­ nignas, etsi minus probabiles. Xn2.q.89.a. i. ad 5etin3. d.40.a 4,— P. iX.conseq. Jugum enim suum non ideo suave el onus suum leve dixit Chiislui, quia secundum se non esi laboriosum ! ÜIRUM SIT LICITUM SEQÜI OPINIONEM MINUS PROBABILEM, itc. 223 B. 1° P. del Theco non referre nec no­ asprnim, scd quia lex evangelic;» confe­ rendo gratiam inducit ad mandata implen­ tare verba Urbani VIII, «ed »’to modo da ex awore. qui omnia levia facit : unde ejus responsum narrare . et aliunde hane S. Aug. serin. 47, de Diversis, c. 1 : Quid- narrationemnuLa authenlicituiis nota mu­ quid durum est in praiceptis, ul sit leve niri; unde nihil cogit ut illi fidem adhicharitas facit. « Fit ergo injuria divinæ neamus. 2°Urbanus VIII non loquitur ibi » graéiæqiiam habemus per Christum, in- ul pontifex et doctor Ecclesiæ. sed ut doc­ » quit noster Mercorus, reducere facilita- tor particularis, ut patet ex his verbis, non » tem observandi divina mandala et feren- videri sibi; decisiones enim dogmatica » di Christi jugum in usuin probabilita- non sic efferuntur. 5° Pontifex nullibi ex­ » linn, cl non potius in ipsam gratiam Spi- primit sententiam minus probabilem; et » ritus sancti, per quam dillunditur chari- cum dicit : sequerentur opiniones barba­ • tas Christi in cordibus nostris. » Quod ris favorabiliores, intelligit etiam proba­ opponi posset ex S. Leone etS. Antonino, biliores ; quia, juxta potiores rationes in praoccupavimus inter probationes conclu- supplicatione facta Pontifici hac de causa a Joanne de Logo, primum matrimonium tion is. Obj. 2°. SS. ponlificesaliquando dispen­ quod homines Guaranæ gentis contrahe­ saverunt in voto solemni castitatis, contra bant cum pellicibus suis, erat probabilius probabiliorem sententiam S. Th. et Tho- invalidum. mislarum : ergo. Obj. 5°. Probabilista potest sibi formare Λ. 1° casus in quibus SS. pontifices di­ conscientiam moraliter certam ex illo syl­ cuntur dispensasse in volo solemni castita­ logismo : Qui agit quod probabiliter judi­ tis, esse dubiæ fidei, ut ostendimus in tract. cat esse licitum, prudenter agit; probabi­ deRelig. disseri. 4, a. 9. 2° Dato revera lis enim opinio ea est quænititur gravi mopontifices has dispensationes concessisse, tivo, et cui vir prudens potest assentire : secuti sunt contrariam sententiam jurista­ atqui qui sequitur sententiam minus pro­ rum el plurium theologorum, quæ ipsis vi­ babilem, agit quod probabiliter judicat es­ sa est probabilior: nostra autem conclusio se licitum : ergo prudenter agit. B. 1° argumentum retorquendo. Qui non esi de sententia probabiliori secun­ dum se, sed respective ad agentem. S° SS. agit quod probabilius judicat illicitum, im­ pontifices non sunt infallibiles in usu suæ prudenter agit : atqui qui sequitur senten­ potestatis; qxia si abutantur, reddent ra­ tiam minus probabilem, agit id quod pro­ tionem villicationis suæ. babilius judicat illicitum : ergo. Unde Inst. Cum primores Guaranæ gentis so­ B. 2° directe, D. maj. Qui agit quod lerent tot pellices alere quot eorum libido probabiliter judicat esse licitum, pruden­ elaiicloritas a popularibus impetrabat, et ter agit, si non judicet probabilius esse il­ eas ad libitum ut ancillas dimittere, dubium licitum. transeat maj. si judicet probabi­ ortum est inter missionaries, an istud eo- lius esse illicitum,Λτ. maj. et ad hunc sen nim matrimonium esset verum cl validum, sum distincta min. N. conseq. Ille enim consequenter an conversi ad fidem essent vere est imprudens, qui facit quod proba­ compellendi redire ad primam uxorem, aut bilius existimat esse illicitum. . Inst. 1°. Qui agit secundum sententiam erontra posset illis permitti assumere quam relient baplizatam ; quapropter petierunt vere el solide probabilem, prudenter agit, *b IrDan? VI11 facultatem dispensandi quia agit ex motivo gravi et solido cui po­ cum ejusmodi conversis, ut possint post test assenliri vir prudens : atqui sententia baptismum contrahere verum matrimo­ etiam minus probabilis in concursu oppo­ nium in facie Ecclcsiæ. Respondit Ponti­ site probabilioris est vere et solide proba­ fex, non videri sibi speciali sua dispensa­ bilis, nam nititur motivo gravi, nec est con­ tione opus esse , ubi doctorum senlentiæ traria S. Scripture, Conciliis aut Patribus, utrinque probabile* intercederent ; seque­ aut evidenti rationi : ergo. B. Data maj. D min. Sententia etiam rentur opiniones pro conditione locorum chominum, barbaris favorabiliores. Ita minus probabilis in concursu opposite pro­ rtfertP. Aicolaus dei Theco, societatis Je- babilioris, est vere et solide probabilis r«t pecti ve ad eum cui opposita non appiref < «p ιό llistoriæ Paraquari®. Ergo. DISSERT. VI. ART. I. probabilior, C. min. respective ad ilium Λ. N. conseq. Dispari tas est ouod sec»cui oppositaapparet probabilior, N. Cum ritas major ct securitas minor in hispraenini ejus motiva elidantur per motiva for­ sertiin quæ spectant consilia et non pra­ tiora probabilioris, non est sufficiens ut eopta, non oriantur ex contrariis Homobtineat assensum illius cui opposita appa­ bus quæ sese destruunt, sicut probahiliiit ret probabilior; illa autem sententia tan­ major et minor : sic securitas in religione tum est vere, solide et expedite probabilis, oritur ex possibilitate mandatorum; sinit- 1 quæ sufficit ad obtinendum assensum se­ liter in statu matrimonii. At e contra, procundum ipsos probabilistas. ride tertiam babililas, v.g. contractus triplicis ulliciti, probationem aratione. oritur ex eo quod non destruatur societas; Inst.2°. Docti viri prudenter assenliun- probabilitas ejusdem ul illiciti oritur exej I tur illi opinioni minus probabili :ergo pos­ quod destruatur societas. sum etiam illi prudenter assenliri. Inst. 5°. Ex dictis minus tutum remanet It. N. conseq. Disparitas est quod liæc tutum in concursu tutioris : atqui sententh opinio appareat illis viris doctis probabi­ minus probabilis est minus tuta : ergo re­ lior. tibi autem minus probabilis. Si re­ manet tuta in concursu probabilioris lotio j ponas : Possum judicare illos viros doctos ris; ergo licitum est illam sequi. B. N. min. Non enim sententia mini» essesapienliores me: ergo possum pruden­ ter illorum opinioni adhærere. II. quod probabilis stantis contra legem dicitur mi- ! possis equidem illos judicare sapientiores nus tuta comparative, sed adversative; id i te simpliciter et absolute , non tamen in est, non est tuta, et altera est tuta,sicut præsenti casu, scilicet in ferendo senten­ diximus supra de minus probabili et pro- I tiam de ista opinione; quia supponiturquod habiliori. Inst. 6°. Sententia absolute et solitarie 1 non judices illam minus probabilem nisi omnibus attentis , consequenter attenta probabilis favens libertati contra legem est etiam auctoritate illorum quibus apparet tuta : atqui, ex dictis, tutum non destrui- . probabilior. tur per aliud tutum : ergo. Inst. 5°. Comparativum supponit posi­ B. Omtsso ant. D. min. Tutum noe tivum : ergo, si ex duabus opinio una est destruitur per aliud tutum , quando secu­ ritas oritur aliunde quam ex probabilitate, probabilior, altera est vere probabilis. B. Si probabile sumatur stricte et pro­ C. min. si oriatur ex ipsa probabilitate, V. I prie pro eo quod est capax obtinendi as­ min. et conseq. Securitas autem opinionis ’ sensum viri prudentis,A’. suppositum an­ solide probabilis stantis pro libertate con­ tecedentis ; tunc enim τό probabilior non tra legem, non oritur nisi ex ipsa ajus pro­ sumitur comparative, sed adversative, ita babilitate solida ; quia qui agit ex illa vide­ ul sensus sit, una est probabilis, altera non: tur prudenter agere : cum ergo in concursu quo sensu dixit Apostolus i Cor. 7 : Me­ probabilioris desinat esse solide probabilis, lius est nubere quam uri; et Susanna desinit etiam esse tuta. Secus est de magis Dan. 15: Melius est absque opere incide­ et minus tutis circa consilia. re in manus vestras, quam peccare in Obj. 4°. Subditus accedente præcepto conspectu Dei ; non quod sit bonum uri superioris potest luto sequi sententiam il­ aut mori, sed quia bonum est non nubere lius (piam ipse subditus judicat minus pro­ et non peccare, malum uri et mori. Si vero babilem: ergo idem potest secluso præcepto. sumatur probabile minus stricte et minus B. N. conseq. Quia, accidente præcepto proprie pro eo quod ingerit aliquam for­ superioris, subditus habet principium mo­ midinem de opposito, tunc τό probabilior raliter certum quod sit sibi licitum ponere potest sumi comparative; sed nihil inde actionem quam aliunde probabilius credit contra nos. esse illicitam : vel enim deponit propriam Inst. 4n. Minus lutum remanet vere lu­ opinionem, quam potest, el quamsecun ium n. concursu tutioris; v. g. status ma­ dum aliquos debet deponere supponendo trimonialis est *»‘ie tutus, licet religio sit superiorem rem attentius examinasse vel imior : ergo similiter minus probabile re­ ductores consuluisse; vel non deponit, manet vere probabile in concursu proba­ quod puto probabilius non necessario reI quiri. Si deponat, tunc opinio quæ illierat bilioris. Κί UTRUM SIT LICITUM SEQUI OPINIONEM MINUS PROBABILEM , etc. miiMU probabilis, fit illi probabilior. Si non Societ, inter quos numerantur phires ex or deponat, tunc Hia remanet speculativa i dine Prædicatonim, et maxime Bartholoduntaxat, nec ex ea format conscientiam mæus Medina, qui dicitur a quibusdam de licitate suae actionis, sed ex hoc alio primus auctor probabilismi. Ergo. principio moraliter certo, quod possit et JI. 1°. hoc argumentum esse merum teneatur obedire superiori quando certum sophisma constans quatuor terminis; non est quod Deo contraria praecipiat, ut transit enim a probabiliorllate directa et probavimus supra ex Patribus et ratione. practica in majori, ad probabilioritatein Smile autem principium non habent pro­ reflexam ct speculativam in minori, quæ reflexa et speculativa probabilioritas stare babiliste. Inst. Cap. Laudabilem de frigidis, jura potest absque directa et practica : unde concedunt iis qui dubitant de valore sui concludi non potest ex hoc argumento, matrimonii ratione impotentiae, triennium I quod licitum sit sequi in praxi sententiam ad lentandam copulam : atqui in line trien­ minus probabilem, sed ad summum, quod nii est longe probabilius impotentiam esse licitum sit sequi speculativesenieniiain quæ perpetuam, consequenter matrimonium dicit esse licitum sequi opinionem minus esse nullum : ergo jura concedunt usum probabilem; quæ duo multum differunt. opinionis minus probabilis. Sed præcipue Λ. Ύ. conseq. Quia conjuges non utun J(. 2°. N. absolute min. Si enim agatur tur opinione minus probabili de valore sui de probabilitate intrinseca fundata in ra­ matrimonii ad formandam sibi conscien­ tionibus, nostræ longe superant, ut con­ tiam de licitate copulæ ; ista enim opinio sideranti palet. Si agatur de probabilitate est ipsis mere speculativa; sed utuntur extrinseca petila ab auctoribus, nostri etiam principio moraliter certo de honestate ob­ numero et auctoritate longe preponderant : jectiva sui conatus, quod ideo est ipsi spe- iis enim auctoribus el casuislis probabilis­ culativo-practicuin. scilicet, licitum sibi mi assertoribus præteriti sæculi, qui, ut esse lentare copulam quandiu non constat communiter dicitur, se sicut aves aut oves de perpetuitate impolentiæ et inde de nul- secuti sunt, quique tot damnabiles et dam­ litate matrimonii, sicut prudenter et ne­ natas laxitates docuerunt, opponimus S. cessario ordinavit Ecclesia, ul dicam infra, Scripturam, SS. Patres, præcipuos Eccle­ que triennium determinavit ad hunc finem; siæ et scholarum doctores, Augustinum, eiquo principio speculalive-practico mo­ Bernardum, Thomam, Bonaventuram, raliter certo, concludunt judicio praclice- Alensem,Scotum et omnes scholasticos sexfradico pariter moraliter certo, se posse decim priorum sæculorum ; opponimus jus iiir et nunc lentare copulam quandiu non canonicum et SS. Pontifices non solum an­ est elapsum triennium, quo elapso constare tiquos, quisancivcrunt in dubiis tutius esse debet impotentiam esse perpetuam et ma­ eligendum, sed et recentiores, qui tem­ trimonium nullum : neque simile princi - pore quo magis fervebat probabilismus se­ pmm habent probabilistic. Inde tamen in­ quebantur semper in suis decisionibus par­ feres quod, si ante elapsum triennium certo tem tutiorem aut probabiliorem, teste Fagconstaret de perpetuitate impolentiæ, ab­ nano in cap. Ne innitaris, idque etiam stinendum esset ab usu matrimonii. servari tam in Rota quam inSacra Congre Obj. S°. Licitum est sequi sentem tam gationeconcilii asserit; opponimus eminer probabiliorem de licito ·. atqui sententia tissimos cardinales , pl usquam viginti arquæ dicit esse licitum sequi opinionem chiepiscoset episcopis, ct innumeros pene minus probabilem de licito, est longe theologos ct scriptores quia medio circiter probabilior opposita : ergo licitum est se­ sæculipræteriti in probabilisimim insurre­ qui opinionem minus probabilem de licito. xerunt, quorum numerus in dies augetur. Probatur min. Omnes ferme auctores sæΛ. 5° non omnes qui citantur pro proculi pratenti, ex omni natione, conditione babilismoeum revera sustinuisse, nam qui­ ttordine, doctrina, dignitate et sanctitate dam locuti sunt de opinione non probabi­ praiulgenles, hanc sententiam docuerunt, liori, sed tutiori, quam docent non esse ne­ quos longa serie referunt Joannes Ferre- cessario sequendam; quidam, de opinione lius,Stephaniis Deschamps el Tcrillus ex . probabili absolute et solitarie sumpta, non 1* Kill. T l\. DISSERT. VI. ART. I. respective ad probabiliorem ; quidam, de I rimulam tantum probabilismi aperuiiie u minus probabili ex motivo intrinseco, quæ per quam contra ipsius mentem opinionum adventu motivi extrinseci fiebat probabi­ monstrosarum torrens Ecclesiam inunda­ lior; quidam, et ii plures, de opinione quæ vit. Hinc Moreri verbo Medina (Barthéle habebatur communiter probabilior, sed mi ) dicit : C'est ά tort qu’on l’accuu d'a­ quæ non erat probabilior agenti, ut obser­ voir introduit l’opinion de ia probabili, vat Thyrsus Gonzales. Tam varie enim lo­ té; latine : Injuria dicitur auctor proba­ cuti sunt auctores in hac materia, ut noster bilismi. Mercorus, 2 p. a. 28, referat quatuordeInst. 1°. Saltem negari non potest quii cim dicendi modos quos adhibebant isti ab anno circiter 1380 usque ad medium cir­ theologi. Hos ergo qui censebant sicut ex­ citer saeculi sequentis decimi septimi,doc­ posuimus,si demas e numero fautorum pro- trina probabilitatis fuerit opinio communis, babilismi, admodum erit imminutus, et communior et communissima in scholis» imminuta consequenter probabilitas ex- tholicis et in Ecclesia : si ergo falsa sit, sc quitur 1° quod Deus suam Ecclesiam per trinseca hujus opinionis. Quod inseritur in argumento de Domi­ integrum ferme sæculum deseruerit ; se­ nicains, non diffitemur quosdam recentio- quitur 2° quod tot viri dignitate, eruditio­ res probabilitati favisse; at ea laus est Do­ ne et morum probitate insignes, qui hanc minican® familiæ, ut quamprimum hujus doctrinam docuerunt et in usu habuerunt, pestiferi dogmatis latens venenum apertius graviter peccaverint, et etiam nunc pec­ apparuit per horrenda consectaria quæ ex cent qui illam adhuc tenent et secundum eo derivabantur, statiin in illud insurrexit illam agunt. Utrumque videtur inconve­ per decreta solemnia in suis comitiis ge­ niens. Ergo. It. Dato ant. N. primam sequelam.^ neralibus,et per varia scripta suorum alum­ Quia doctrina probabilitatis nunquam fuit norum, ut vidimus supra. Quod additur de Bartholomæo Medina, fides Ecclesiae, sed opinio duntaxat ; opi­ eum non solum non fuisse primum aucto­ nionem autem potest Ecclesia probare vel rem probabilismi, sed nec fuisse vere pro- reprobare prout judicaverit. Unde Dens babilistam , probat cum aliis pluribus nos­ permittendo ad tempus grassantem probater Echard, torn. 2 Script. Ord. Præd. bilîsmum, non magis censendus est dese­ p. 237, ex eo quod non statuat eam notio­ ruisse Ecclesiam , quam rex providus de­ nem probabilitatis quam statuunt vulgo serat regnum, tolerando ad tempus, prop­ probabilÂstæ : sic enim Medina in i 2, q. 19: ter rationes sibi notas, quædamin eo mala. Opinioprobabilis ex eo dicitur probabilis 2° Quia toto eo tempore quo communius quod possumus eam sequi sine reprehen­ serpebat probabilismus, contrarium fideles sione et vituperatione : nam opinio non docebant S. Scriptura, PatresEcclesiæ, et dicitur probabilis ex eo quod in ejus fa­ scholarum doctores, omnes antiqui theo­ vorem adducantur rationes apparentes, logi, imo plures ejusdem temporis Bellaret quod habeat assertores et defensores; minus , Rebellus, Comitolus et alii, SS. nam isto pacto omnes errores essent opi­ pontifices , Ecclesia Romana sua praxi, et niones probabiles : sed ea opinio proba­ tandem ipsa ratio, ut vidimus supra. Non bilis est quam asserunt viri sapientes et ergo loto illo tempore Deus deseruit suam confirmant optima argumenta. Viden? Ecclesiam; sed e contra,si vera sit doctri­ Ron dicit bona, sed optima, quæfaciunt na probabilitatis, pofiori jure inferendum probabilius. Quo eodem sensu interpre­ est Deum deseruisse Ecclesiam per sexdetandus est in Instructione Confcssariorum. cim sæcula , quo toto tempore ignota ipsi lib. 1, c. 8, ubi sic habet : llecta et firma fuit hæc doctrina, maxime "um tunc fide­ sententia dictatae docet licitum esse in les neminem haberent a quo retraherentur dubiis sequi opinionem probabilem, etc. ab opinione severiori et falsa probahilloid est, optimis argumentis probatam, con­ rismi quæ tunc sola vigebat. sequenter «probabiliorem; idque evincit Ad secundam sequelam, P. nos none»e exemplum quod affert, an liceat lucrum ac- i constitutos judices ut quemquam condem cipdW ex mutuo ratione lucri cessantis. Ad­ nemus, præsertim eos quos bona fides pudit laudatus Echard. : Fatendum exterum l luit excusare : an autem illos qui etiam 06 I « fi 4 r ï r tTTRUM SIT LICITUM SEQUI OPINIONEM MINUS PROBABILEM, etc. 2V mine probabilismum docent et sequuntur I Addo quod nequidem circa probabilismum in praxi bona lides possit excusare ? non taceat Ecclesia : licet enim specialem cen­ nn auctor : ipsi viderint. suram in cum non ferat,clamat tamen con­ Inst.2°. Error probabilismi,si error sit, tra i[»um per sacram Scripturam, per SS. non potuit tol ac tantos viros tandiu late­ Patres, per suos pastores et doctores ; nec re : ergo Probatur ant. Error contra jus plus vult S. Augustinus, cum sciret suo natura, præserlim si frequentissime in tempore mult os errores grassari quos tamen usum veniat, vix quemquam latet : atqui speciali censura non confixerat Ecclesia. d probabilismus sit error, error est contra Obj. 6°. Opinio probabilior non est re­ jus natura : ergo. gula necessaria actionum nostrarum, cum R. 1° retorquendo argumentum. Error possit etiam esse falsa : ergo sufficit minus probabiliorismi, si sit error, non potuit probabilis. lotam Ecclesiam latere per sexdecim sæcuR. D. ant. Opinio probabilior non est la : ergo. I regula necessaria actionum nostrarum per Λ.2Ά’. ant. Jd probat. D. maj. Error se, C. ant. sola enim veritas est regula ac­ contra jus natura vix quemquam latet per tionum nostrarum ; per accidens, V. Quan­ $e loquendo. C. maj. per accidens, zV. do enim non potest certo attingi veritas, Quod ergo plurimi recentiores ignorave­ debemus sequi quod ad illam propius ac­ rint obligationem naturalem sequendi pro­ cedit, si nempe oppositum sit centra legem; babilius, non indo oritur quod ista obliga­ alioquin nec ad probabilius tenemur. tio sil per se valde obscura, sed quia nimia Inst. 1°. Agere secundum magis proba­ subtilitas rationis humanæ variis prajudi- bile et agere secundum minus probabile ciis affect®, ejusque immoderata luxuries non differunt specie, sed tantum secundum in ratiocinando , inconsultis S. Scriptura magis et minus : ergo si non sit peccatum oraculis, sacrorum canonum regulis, SS. agere secundum magis probabile, non erit Patrum et majorum documentis, hanc obli­ etiam peccatum agere secundum minus gationem obscuram per accidens effecit, probabile. ‘icutex eodem male sano principio obscu­ R. 1° ex hoc argumento sequi quod li­ re factæ sunt et quotidie fiunt veritates ceat agere secundum minimum probabile, juris naturalis iis qui tot propositiones quia non etiam differt specie ab agere se­ aperte falsas et scandalosas contra jus na­ cundum magis probabile ; quod tamen est turale docuerunt et quotidie docent. damnatum. R. 2° D. ant. Non differunt Inst. 5°. Si probabilismus sit error, eum specie physica, C. morali, N. Quia qui agit damnasse! Ecclesia: atqui, etc. : ergo, etc. secundum magis probabile prudenter agit, R. 1° retorsione argumenti. Si proba- ut dicemus infra ; qui autem agit secun­ biliorismus esset error, eum damnasset dum minus probabile, imprudenter agit, Ecclesia: atqui, etc. : ergo, etc. ut diximus. R. 2° N. sequelam majoris. Quasi vero Inst. 2°. Ideo, secundum nos, non est nullus sit error quem speciali censura non licitum agere secundum minus probabile configat Ecclesia ! Forte non erant falsæ propter periculum peccandi : atqui sequen­ tot abominabiles probabilistarum opinio­ do magis probabile est etiam periculum nes antequam eas speciali decreto prohibe­ peccandi, cum magis probabile possit esse ret Ecclesia? forte sunt ver® tot absurdæ falsum : ergo opiniones quæ adhuc hodie currunt, quia R. D. min. Sequendo magis probabile tas non damnat specialiter Ecclesia? Adde est periculum peccandi materialiter, C. for­ probabilismum a pluribus Ecclesiæ primis maliter, zV. Cum enim qui sequitur magis pastoribus fuisse damnatum, et magna cx probabile prudenter agat, excusatur a pec­ parte a SS. pontificibus labefactatum in cato formali si forte agat contra legem; se­ nriis propositionibus quas censura nota­ cus qui sequitur minus probabile. runt, ut vidimus supra. Obj. 7°. Voluntas potest prudenter eli­ Inst. 4°. S. Augustinus dicit quod Ec­ gere minus bonum relicto meliori : ergo clesia non taceat circa errores : ergo. intellectus potest prudenter assentiri mi­ Λ. I). ant. Ecclesia non tacet circa erro­ nus probabili, relicto probabiliori. re· evidentes, transeat ,-non evidentes, N. I R. 1° N. ant. in principiis D. Th. ut vi DISSERT. VI. ART. I. dirons supra. 2· Dato antecedente, N. I S. Scripturae, vel Conciliorum et SS. ponconseq. Disparitas est, quia minus bonum i tifieuin decretis, vel Patrum traditioni, vd est ni sc certo el solide bonum, nec a me­ theologorum communi sensui; ita inquam, liori destruitur, cum major et minor boni­ nunc probabilistæ : næc autem inquirertu tas non fundetur in rationibus contrariis, scire non est minus plurimis moraliterim nec affirmatio unius sit negatio alterius, ut possibile quam investigare qua·sit opinio contingit in magis ct minus probabili, st­ probabilior, cum sil etiam ipsisdocloribte art probatum est. v aide diflicile:crgo idem inconveniensquol Inst. Quamvismihi appareat probabilius nobis opponunt. Dicendum itaque suiliaPetrum esse malum, tamen roluntas potest re, secundum conclusionem nostram,quoi prudenter imperare ut judicem bonum, ut quilibet, adhibita morali inquisitione pn docet S. Th. 2 2, q. 60, a. 4 : ergo simili­ sua conditione et rei qualitate, quodnoi ter voluntas potest prudenter imperare ut est valde difficile, ul diximus superhu, judicem licitum quod mihi probabilius ap­ faciat quod, instante actione, bonafideet coram Deo judicat esse probabilius; sicut paret illicitum. /?. 1 ' casum S. Th. esse de dubiis circa ipsi adversarii tenentur dicere in sua sen­ probitatem proximi, non de probabiliori­ tentia sufficere quod, adhibita morali in­ bus contra ejus probitatem. Sed, dato an­ quisitione pro sua conditione el rei quali­ tecedente, Jt. 2° V. conseq. Disparitas est, tate, facial quod bona fide judicat esse so­ quod in casu antecedentis sit principium lide probabile. Ad secundum inconveniens, si venim reflexum certum rectificans judicium meum practicum de bonitate proximi, hoc scili­ sit, It. pariter sequi ex probabilistaruin cet : Charitas exigit ut judicem proximum sententia. Supposito enim quod opinioiuiesse bonum, aut saltem non judicem esse iius probabilis quam licet sequi debeat e-·· malum, nisi constet esse malum. In casu non tenuiter, sed solide probabilis el sti­ autem conclusionis nullum simile princi­ pata omnibus conditionibus quas modo re­ tulimus, sequitur quod, si quis contractum pium reperitur. Objicies^0 al> inconvenientibus. Ex nos­ inierit vel aliquid suaserit secundum opi­ tra sententia sequuntur incommoda intole­ nionem quam tunc judicabat solide pro­ rabilia. 1° Sequitur quod quisque tenebi­ babilem , audita nova ratione quæ gravior tur ante operationem , inquirere quænam videatur el deprimat suam opinionem ad opinio sit probabilior, cum debitum facien­ tenuem probabilitatem, aut deprclicnd.it di includat debitum sciendi ; alioquin se deesse aliquam ex conditionibus requisiti» exponeret periculo violandi legem el pec­ ad solidam probabilitatem, tenebitur res­ candi : atqui hoc est plurimis moraliter im­ cindere contractum aut revocare consi­ possibile , cum sit ipsis doctoribus valde lium; iterumque, nova occurrente ratione difficile. 2° Sequitur quod, si quis contrac­ in oppositum, tenebitur redintegrare, ne tum inierit vel aliquid suaserit secundum sit alteri injuriosus aut malus suasor; el sic opinionem quam tunc judicabat probabi­ in infinitum. Videant probabilistæquomo­ liorem , audita nova ratione quæ gravior do, in sua sententia, hoc se laqueo extri­ videbitur, tenebitur rescindere contractum cent priusquam nos illo irretire conentnr aut revocare consilium; iterumque nova Inierim dico , salvo meliori judico quan­ occurrente ratione in oppositum, tenebitur tum ad contractum , quod contrahente' redintegrare, ne alteri sit injuriosus et ma­ censeantur irrevocabiliter contrahere se­ lus suasor; et sic in infinitum. Ergo. cundum prxsenlcn; quam habent noti­ II. ad primum, idem inconveniens,., tiam , nisi sil error circa substantiam rei, verum sit, sequi etiam ex sententia adver­ aut proveniat cx dolo alterutrius, alioquin sariorum : dicunt enim r.unc post damna­ nihil stabile foret in contractibus : unde, tam propositionem de tenui probabilitate, quaevis nova ratio occurrat, stat el store non esse licitum sequi sententiam mutus debet contractus ex prævio consensu vo­ probabilem, nisi nitatur motivo solido et luntario contrahentium. Quantum ad con­ gravi quod hominem doctum et pruden­ silium , vel res manet integra , vel non : tem movere possit ad assensum, et modo si non maneat integra, frustra revocaretur nou sit contraria vel evidenti rationi, ve consilium, si maneat integra, nulhimcst in119 229 UTRUM IN Ç0NFL1C TU DU A BUM OPINIONUM ETC. wneniens quod,re melius perspecta, mu- | ARTICULUS II. tfturconsilium;id quotidie conlingitmcque metuendum *«t quod varietur in infinitum, Utrum in conflictu duarum opinionum æque probabilium de honestate objec­ M grabs flngmir ad invidiam, quasi vero vir tiva artus, liceat sequi minus tutam pnidensct sensatus, siveprobabiliorisla,sifaventem libertati, relicta tutiori fa­ veprobabilista,singiilishoris aut diebus novente legi X ris adinveniat rationes quibus judicet opi­ nionem nunc magis nunc minus probabi­ Plures probabilistæ, victi argumentis in lem, sive nunc solide nunc tenuiter pro­ praecedentis conclusionis assertionem pro­ babilem, et iterum e converso, sicque al­ latis, valere jusso vago probabilismo , ag­ ternando in infinitum : chimæra est quam noscunt tandem non esse licitum sequi realitcr existentem nullibi reperies , nisi opinionem minus probabilem et minus tu­ in cerebello laeso aut scrupuloso. Cætcrum, tam in concursu solide probabilioris et si quid melius habent quod respondeant tutioris, sed contendunt saltem esse lici­ in sua sententia probabilistæ , promant ; tum sequi æque aut fere æque probabilem nostra proderit. minus tutam , relicta æque probabili tu­ Inst. Saltem sententia nostra exponit tiori. Contra quos conscientiam multis scrupulis : probabilisDico. In conflictu duarum opinionum taeuim, v. g. (pii tenet attentionem inter­ æque probabilium de honestate objectiva nam non requiri in divino officio, certus actus, tenemur sequi tutiorem. Ita omnes ol se nunquam in eo peccare veni aliter; quos citavimus pro praecedenti conclu­ probabiliorista autem, qui contrarium te­ sione. nti,semper timet ne pccccl venialiter ; erProbatur i° omnibus ferme argumentis go. Ita Caramuel. quibus priorem conclusionem probavi­ h. juxta hoc argumentum, valeret, mus; summatim repeto. ntiusesse nullam esse legem, tunc enim Ex S. Scriptura. 1° Qui in concursu nullus esset metus, nullum periculum pec- duarum opinionum æque probabilium se­ (>ndi. Itaque N. ant. Quin potius contra­ quitur minus tutam stantem pro libertate rium contingit : unde Clemens V, Clemen­ contra legem, non custodii Dei mandata tina Exivi, de verborum significationibus nimis et ex toto corde, id est, quantum scit dicit : In his quæ salutem animæ respi­ et potest moraliter. Quod autem respon­ ciunt, ad vitandos graves remorsus con- dent , hæc intelligenda esse de mandatis icioiliie, pars securior est tenenda ; sufficienter promulgatis et notis . qualia quia,sicut in sola et veritate securitas, ita non sunt in dubio , diluemus in sol. obj. msolautriusque sincera inquisitione quies. 2° Hæc sententia dilatat viam quæ ducit Cum ergo qui sequuntur quod probabilius ad vitam, quam Christus dixit arctam et putant esse falsum et illicitum, studeant angustam. 3° Verbum verax non antecedit ptius falsitati et peccato quam veritati ct operantem in dubio contra legem. 4° Non lirluti, non possunt non angi gravibus con- potest excusari per ignorantiam, quæ non '■ifiiti® remorsibiis, neque solum sunt il- est tunc invincibilis, ut dicemus in sol. « linienda peccata venialia , sicut proba- obj. ’ iorislisrecitantibus horas, sed plura et E.r Patribus. S. Aug.contraDonatistas gravia peccata mortalia. statuit eos graviter peccare qui in negotio Alia el quidem urgentiora argumenta salutis incerta certis prxponunt. Idem pro­ plita ex insufficienti promulgatione ct bant alia quæ ex eodem SS. Aug. et Ber­ i.wanlia invincibili legis, ex possessio- nardo protulimus. S. Th. utroque QuodI libertatis, ex jure sequendi partem be­ libeto S el 9, loquitur de dubio. Similiter lliorem, etc. proponemus elsolvemus SS. Bonaventura et Antoninus . Alensis , Scotiis et omnes theologi antiqui quos lau­ irtic. seq. unde sit davimus, loquuntur in casu dubii, conse­ quenter in casu praesentis conclusionis, ut patebit ex modo dicendis. Idem dic pro magna parte de SS. Pontificibus, Car­ dinalibus, archiepiscopis, episcopia et rc- WBk. 1UO DISSERT, VI. ART. II. centioribus theologis quos recensuimus. I Dicunt probabilistæ : Voluntas potett Errationibus. i ° Qui in concursu dua­ i imperare assensum unius partis; sicut, τ, rum opinionum æque probabilium sequi­ g. in dubio de probitate alicujus, voluntas tur minus tutam, non potest sibi formare imperat ut judicetur bonus. conscientiam moraliter certam de hones­ B. d° juxta aliquos impossibile esse ab· tate formali suæ actionis, neque per prin­ solute quod voluntas efficaciter imperet cipia directa, quæ sunt tantum probabilia I intellectui assensum imius partis, ubi mo­ aut dubia, neque per principia reflexa , menta sunt æqualia. 1° Quia intellectui quia hæc etiam sunt incerta et ad summum non præbct opinando assensum alicui ob­ probabilia, cum hæc tanquam falsa funda­ jecto, nisi quatenus judicat illud veruto tissime aut saltem valde probabiliter ne­ vel verisimilius ; solum enim verum e«t gemus , ut patet ex didis et patebit ex objectum intellectus, sicut solum bonum dicendis. est objectum voluntatis : unde , sicut vo­ 2° Dum utraque pars contradictionis est luntas non potest appetere nisi quod ipsi æque probabilis, neutra est proprie et ex­ apparet bonum , sic intellectus non pote>t pedite probabilis; ergo corruunt omnia assentiri nisi illi quod apparet verum:at­ probabilistarum principia. Probatur ant. qui implicat quod, stante æqualitale ratio­ Illud est proprie et expedite probabile num in utramque pariem contradictionis, quod est prudenter approbabile, seu quod intellectus judicet unam partem veram aut est dignum quod approbetur et illi præ- verisimiliorem ; alioquin hoc ipso judica­ beatur assensus ut vero, licet cum formi­ ret alteram partem esse falsam aul falsi-idine partis oppositae ; seu, ut dicit Terillus, iniliorem,affirmatio enim unius in contra­ insignis probabilista, q. 2, de Conse, assert. dictoriis est negatio alterius, cum tamen 10 : Probabilitas est apparentia veritatis supponatur quod judicetæque probabilem; adeo magna ut illa digna sit assensu, ut item , judicaret motiva unius partis esse qui illi absolute assentitur merito ut veracia et veraciora, et motiva alterius fal­ prudens laudari, nullatenus tanquam lacia, cum tamen supponatur ei apparere temerarius et imprudens reprehendi pos­ æque veracia. 2° Intellectus est potentia sit. Unde, juxta ipsos probabilistas, illud non libera , sed necessaria et necessario est simpliciter, proprie el expedite proba­ tendens in suum objectum prout illi pro­ bile respectu alicujus, quod ab ipso me­ ponitur, ita ut non possit judicare rem ali­ rito potest approbari ut verum , seu quod ter quam ipsi proponitiu* et apparet: ergo nititur tali niotivo quod sufficiat ad obli­ non potest efficaciter determinari a volun­ nendum ejus assensum ; alias, quantumvis tate ut judicet magis verum quam falsum, sit secundum se probabile , non erit res­ quod ipsi non apparet magis verum quam pectu illius simpliciter, proprie et expedite falsum. 5° Intellectus non subjicitur vo­ probabile. Atqui quando utraque pars con­ luntati despolice, sed politice tantum: tradictionis, omnibus perpensis, apparet unde potesl quidem voluntas applicare in­ alieni æque probabilis, neutram in his cir­ tellectum ut hoc vel illud objectum con­ cumstantiis potest prudenter approbare ut sideret , at non ut judicet aliquid verum veram , seu neutra est sufficiens ad obli­ I quod ipsi tale non apparet. 4° Quando nendum prudentem ejus assensum: ergo. nullæ sunt rationes pro aut contra, volun­ Major est adversariorum.Probatur min. tas non potest movere efficaciter intellec­ Quando utraque pars contradictionis est tum ut assentiatur potius uni parti quam æque probabilis, motiva utriusque se eli­ alteri, v. g. non potest efficaciter movere dunt mutuo etæqualiter ponderant, ita ut intellectum ut judicet arenas maris esse quantum Iuec nituntur ad obtinendum as­ pares, et illi propositioni assentiatur : ergo sensum , tantum illa nituntur in opposi­ nec quando sunt rationes æquales pro el tum ; unae intellectus manet suspensus et contra. Quantum ad exemplum illiusquiin inter utrumque vere dubius, sicut bilanx dubio de probitate proximi judicat illum manet suspensa in æquilibrio dum in utra­ probum , respondent non judicare ipsum que lance æqualia sunt pondera, vel sicut I probum nisi quatenus ex lege charilalii lapis tractus in partes oppositas a duplici interpretatur dubium seu indicia ejus pro t Litati opposita in meliorem partem; iU virtute æquali immotus quiescit. Ergo. 251 UTRUM IN CONFLICTU DUARUM OPINIONUM, etc. vim interpretata, nihil jam contra proxi- | sio. Est regula juris constans et indubi­ mum probant. At si indicia talia sint ut in tata , /n dubiis tutior pars est eligenda : bonam partem explicari nequeant, dicunt atqui qui versatur inter duas opiniones quod nec teneatur nec possit aliter judicare æque probabiles, est dubius, ut patet ex quam secundum momenta rationum quæ dictis : ergo. Probatur maj. 1®. Cap. Significasti ipsi proponuntur. Sed quidquid sit de ista Extra, de Homicid. lib. S, tit. 12. In du­ sententia, Λ. 2°. Dato voluntatem posse absolute bio an sacerdos occiderit hominem, debet et physice imperare efficaciter intellectui censeri homicida et irregularis , quia, ut assensum uni parti in dubio , id saltem ait Innocentius III, in hoc casu cessare certo non potest prudenter et rationabili­ est tutius quam temere celebrare pro eo ter, sed ad summum secundum animum quod in allero nullum, in reliquo vero passione aul affectu præoccupatum , non magnum periculum timeatur. Cap. Pe­ ratione motum ; quod sufficit nobis. Ratio titio tua eod. lit. cum clericus pugnando est, quia judicare prudenter et rationabi­ contra inimicos fidei catholic® aliquos per­ liter, est judicare secundum merita causæ cussisset, et inde dubitaret an aliquem in­ et rationum momenta ; non judicat autem terfecisset et irregularitatem incurrisset, secundum merita causæ ct rationum mo­ Honorius III respondet sic : Mandamus menta , qui judicat pro una parte potiris quatenus si de interfectione cujusquam quam pro altera , quando momenta sunt in illo conflictu tua te conscientia re­ utrinque æqualia : sic nemo reputabit pru­ mordeat, a ministerio altaris abstineas dens et rationabile hoc imperium volun­ reverenter ; cum sit consultius in hujus­ tatis dicentis intellectui : Quamvis nulla modi dubio abstinere, quam temere cele­ ratio te moveat ad opinandum hunc con­ brare. Et cap. z/d audientiam eod tit. tractum esse licitum potius quam ad opi­ cum quidam presbyter volens corrigere nandum esseillicitum,volo tamen ut opi­ quemdam de familia sua, illum cultello e neris esse licitum potius quam illicitum; vagina casualiter elapso vulnerasset, du­ quin e contra nemo est qui hujusmodi im­ bium fuit utrum occasione vulneris de­ perium non improbet ut imprudens et te­ cessisset. Respondet Clemens III sic : Ziztz; discretion i duximus respondendum merarium. Si dicas: Ex affectu in unam partem, quod, cum in dubiis semitam debeamus ista pars quæ antea apparebat æqualis ap­ eligere tutiorem, te convenit injungere parebit probabilior ; /{. 1°. Hoc dato, jam presbytero memorato ut in sacris ordi­ excurritur extra thesim. 2° Ex affectu non nibus non ministret. 2° Cap. Illud de Clerico excommuni­ potest ima pars apparere probabilior, nisi quatenus affectus obnubilat intellectum et cato. Extra, lib. 5, tit. 27 : cum episcopus obnubilatio inclinat et facit ut levius, aut Hildcsemcnsis dubitaret an excommunica­ nullatenus attendat ad rationes pro parte tio lata in ipsum ab episcopo Magdeburtutiori, magis aut solum ad rationes pro gensi, S. Sedis legato, non præmissa mo­ parte minus luta ; et hoc est imprudenter nitione ferendæ, nec significatione latæ censuræ, ipsum ligaret, et in hoc dubio el Trationabiliter agere. Ad exemplum de eo qui ex imperio vo­ divina officia celebrasse!, rescribit Inno­ luntatis judicat proximum probum in du­ cent. Ill Hcrbipolensi Capitulo his ver­ bio de ejus malitia, /L in hoc casu adesse bis : « Licet autem in hoc non videatur principium certum recti (leans istud impe­ » omnino culpabilis exlitisse, quia tamen in rium , nempe legem cbaritatis et justitiæ » dubiis via est eligenda tutior, etsi de retantem judicare proximum esse malum » lata in eum sententia dubitaret, debuerat nisi constet esse talem. Nihil autem simile » tamen potius se abstinere quam sacra·> menta ecclesiastica pertractare... cum eo habent probabilistæ. Probant insuper præsentem conclusio­ » misericordiam faciente'·’, pœnam quam nem quarta, quinta et septima ratio præ- » canon minatur his qui post excominuniced. articuli. Require. Sed jam acceda­ u cationem divina praesumpserint celebrare » officia.... ei non duximus infligendam. · mus ad fundamentalem rationem. Unde flestmndont probabilité· quod iste e pisProbatur tandem invictissime conclu- DISSERT. VI. ART. Π. eopus nullam legatur fecisse diligentiam ut eormn quæ in regula exprimunturperrer· veritatem detegeret : jam autem, inquiunt, bum imperativum fratres Minores teneri non dicimus quod aliquis non teneatur tanquam ad præcepta, per quod revera ces­ eligere tutius, quandiu non adhibuit suffi­ sasse! controversia el dubium; sed dédi­ cientem diligentiam nt dubium vinceret. rai it duntaxat non teneri ad omnia quj Sed contra. 1° Non etiam legitur hunc sic exprimuntur tanquam ad præcepta.Re­ episcopum non adhibuisse diligentiam , tabat ergo adhuc dubium, ah ad quaedam supponunt ergo in illo delictum ; delicium et ad quæ tenerentur tanquam ad præcepautem non supponitur, sed probari debet. ta. Declarat autem Pontifex eos teneriad 2° Constat eum adhibuisse diligentiam, ex aliqua quæ sub dubio erant, ea assignando; eo quod Pontifex dicat quod non videa­ quia in his quæ salutem animæ respiciunt, tur omnino culpabilis exi it isse, et ideo ad evitandos graves remorsus conscientia, misericorditer agens cum ipso, relaxat illi pars securior est tenenda : et hic est sen­ poenam depositionis quam incurrerat: por­ sus naturalis et obvius hujus textus. Et sa­ ro fuisset omnino culpabilis nec misericor­ ne, si in dubio licitum sit sequi quamlibet diam meruisset, si non adhibuisset dili­ partem, etiam minus tutam, neque ipsi gentiam ut dubium excuteret. fratres Minores indigebant recurrere ad 5° Clementina Exivi,de verborum Sig­ Sedem apostolicam, sed poterant perseipnificatione -, fratribus Minoribus interro­ sos solvere dubium et se a præceptis im­ gantibus apostolicam Sedem , utrum sub munes tuto reputare; neque SS. Pontifex peccato mortali tenerentur ad ea quæ in debuisset tot consultores episcopos et theo­ regula sancti Francisci exprimuntur ver­ logos adhibere ad resolvendum istud du­ bis imperativi modi, respondet Clemens bium , sed consultantes debuisset remit­ V sic: «Nos itaque, ait, quia sinceris ho- tere ad principia probabiUstarum ; et si qui » rum conscientiis delectamur, attenden- fuissent imbecilles aut scrupulosi qui ite­ » tes quod in his quæ salutem animæ res- rum dubitassem, debuisset illorum scru­ » piciunt, ad evitandos graves remorsus pulos sua auctoritate solvere, vel illos con­ ■ conscientis, pars securior est tenenda; temnere. » dicimus quod, licet fratres non ad om.Neque dicas rem esse magni momenti » riium quæ sub verbis imperativi modi propter quam necesse erat recurrere ad » ponuntur in regula, sicut ad præcepto- Sedem apostolicam; quasi vero ipsi pro­ u rum seu præceptis æquipollentium ob- babilistæ unquam recurrerint ad Sedem » servanliam teneantur, expedit tamen ip- apostolicam, el tot episcopos ac theologos » sis fratribus, ad observandam puritatem congregatos consuluerint in dubiis, non » rcgulæ et rigorem, quod ad ea sicut ad dico æqualis momenti, sed longe gravio­ » xquipollentiam præceptis se noverint ris , quippe quæ spectant non unum ordi­ » obligatos, quæ inferius annotantur, χ nem religiosorum, sed universum genus Respondent probabiliste hunc textum humanum in materiis justitiae, religionis, longe alium habere sensum quam illum temperanti® et aliarum virtutum! quem intendimus. Nam hoc ipso quo Pon­ 4° Cap. Dominus, de Secundis nuptiis, tifex declarabat per verbum imperativi mo­ Lucius III, docens quomodo Christiani di non imponi præceptum, jam non rema­ captivi apud Saracenos, qui iniverant se­ nebat amplius controversia, adeoque con- cundum matrimonium , et jam dubitabant scienliæ fratrum poterant esse tulissimæ, de morte prioris conjugis, se gerere debe­ etiamsi vera esset opinio asserens quod in rent, dicit : Si aliquis vel aliqua de mor­ dubiis semper teneamur partem tutiorem te prioris conjugis adhuc sibi existimat sequi ; cessabat enim tunc dubium. Sen­ dubitandum, ei qui sibi nupsit debitum sus ergo Pontificis est. quod in his quæ non deneget postulanti, quod a se tamen salutem respiciunt,ad vitandos graves con- nullatenus erit exigendum. Similiter ca­ scientiæ remorsus, pars securiorest tenen­ pit. Inquisitioni, de Sentent. Excomm. da; hoc est, danda est opera ut declarentur Innocentius Ill interrogatus quid agen­ omnia dubia , el lex sit clara et manifesta. dum conjugi anxio de impedimento conju­ Sed contra. Non declaravit Pontifex, ut gii et ejus valore , altera pane inscia el fingit aut supponit responsio, ad nullum nihil dubitante, eodem modo respondet 259 ÜTRÜM IN CONFLICTU DUARUM OPINIONUM , etc. ογλ hii verbis : » Inquisitioni tuæ respondcn- | tio possidentis ; sed non obstat quin cur­ » tes, credimus distinguendum... Quod si rant et illis valeant alia principia quimn» • pars anxio devalore sui matrimonii ha- maxime nituntur probabilistic, scilicet, in t beat conscientiam hujusmodi ex credu- hoc dubio 1er prioris matrimonii est in­ litate levi et temeraria... ad pastoris sui sufficient er promulgata, est invincibili­ • consilium, conscientia levis et temerarim ter ignorata,- In dubiis benignior pars « credulitatis explosa, licite potest non so- est tenenda, et alia, juxta quæ principia » Ium reddere, sed exigere debitum con­ respondere debent illos captivos posse et jugale. Verum cum conscientia pulsat reddere el petere debitum. At non sic SS. animum ex credulitate probabili et dis- Pontifex : Possunt, inquit, reddere, non > creta, quamvis non evidenti et manifes- possunt petere; quia utrumque est tutius, : ta, debitum quidem reddere potest, sed et in dubio tutius est tenendum. postulare non debet, ne in alterutro, vel Respondent ad secundum casum, 1° mu­ » contra legem conjugii ( debitum dene­ lierem de qua est ibi sermo non adhibuisse gando), \el contra judicium conscientiae sufficientem diligentiam ad dignoscendum • debitum exigendo ) committat offen- illud impedimentum de quo dubitabat; sam. » Palam est SS. Pontifices hos ca­ quam si adhibuisset, potuisset non solum sus dubios resolvere juxta regulam tutioris reddere , sed petere debitum , ut docent -equendi : in hujusmodi namque casibus, Sanchez el Diana. tutius est reddere debitum, ne violetur jus Sed contra. 1° Supponunt iterum gratis quod compars bona fide certo credit se in ista muliere crimen quod non supponi­ habere; tutius est non exigere, quia cum tur, sed probari debet. ‘2° Ista mulier ha­ lex conjugii non obliget exigere, se expo­ bebat credulitatem probabilem et discre­ neret sine necessitate periculo copulæ illi­ tam , ut loquitur Pontifex ; ergo adhibue­ citi. Resolveret autem probabilista posse rat sufficientem diligentiam, alias ejus cre­ licite utrumque et reddere ct petere. dulitas non fuisset discreta. 5° Si non Respondent ad primum casum, quod ille fuisset post adhibitam sufficientem diligen de quo agitur in cap. Dominus nunquam tiam probabilitas fundata pro valore ma­ uerat possessor bonæ fidei, utpote qui trimonii, non permisisset illi Pontifex red­ matrimonium mala fide contraxerit, incer­ dere debitum, sed jussissel adhiberi dili­ tus de morte prioris conjugis. gentiam ; el si post adhibitam diligentiam Stdconlra. 1°Supponunt hic gratis ma­ remansisset dubium, permisisset illi non so­ lam fidem, quæ sicut peccatum non sup­ lum reddere, sed etiam exigere debitum ponitur, sed probari debet : et sane incre­ juxta adversarios. dibile est ex tot captivis apud Saracenos , Respondent 2° istam mulierem non du­ de quibus hic est quæstio, nullum bona bitasse de validitate sui matrimonii, sed Ide convolasse ad secundas nuptias, nul­ ex probabili et discreta credulitate judi­ lum de morte prioris conjugis habuisse casse aclu matrimonium suum esse nullum. bonam credulitatem. 2° Sed dato omnes Sed contra. Vel erat probabilitas fun­ mala fide, incertos moraliter de morte data pro validitate matrimonii contra pa­ |irioiis conjugis, contraxisse secundum ma­ rem probabilitatem de invaliditate , vel trimonium : vel inde erat certo nullum non. Si primum ; ergo non judicabat mu­ h < secundum matrimonium, el tunc nec lier, sed dubitabat. Si secundum ; ergo reddere nec petere poterant debitum, sed nmi potuit Pontifex illi permittere reddi­ debebant separari ; vel remanebat dubium tionem debiti in casu matrimonii : quod niairiiiionium, et in hoc dubio, pœnilen- nequidem probabiliter esset validum. In­ les de priori mala sua fide , et securitate super, dato quod ista mulier judicasset suiconscienliæ providere volentes, con­ probabiliter suum matrimonium esse nul­ sulunt Sedem apostolicam quid ipsis in- lum , poterat ex principiis reflexis proba­ rumbat agendum in hoc dubio : et est ca- bilistarum , quod lex invaliditalis matri­ sus conclusionis et probabilistarum. Quid monii non esset sufficienter promulgata rniin obstat prior mala fides jam retrac­ quod melior sit conditio possidentis, quod tata? Obstat adsummum, ne illis captivis benignior pars sil tenenda, el similibus, prosit hoc principium, Melior est condi- deponere suam probabilem credulitatem, f DISSERT. VI. ART. II. et μ deposita, non solum reddere, sed et I sed etiam afferunt hanc rationem , eum i* exigere debitum. i dubiis tutior pars sit eligenda, qu.iiii re Verum necdum tricarum et vitilitigatio- gulam et legem , ut patet, non sialuunt. niun finis. Hanc sacratissimam regulam a sed supponunt lumine naturali notam. S. Scripturis, Patribus, summis pontifici­ Respondent 2° hanc reguiam esse con bus et omnibus sanioris doctrinæ theologis silii et non præcepti : neque refert quod traditam, atque in ipso jure naturali ve­ illam supponant Pontifices ut lumine na­ tante periculum peccati fundatam, tanto turali notam; supponunt enim ut comi­ conatu totque cavillationibus ac contortis lium, non ut præceptum : Itaque, inquiunt, interpretationibus impetunt probabilistæ, Pontifex in materia irregularitatis, vel in ut praeter particulares eorum responsiones aliqua alia particulari ,* imponit obligatio­ ad singulos textus quas huc usque propo­ nem præcepti huic regulæ, quæ in alii» suimus et exsufllavimus, prope innumeras materiis tantum habet rationem consilii, alias responsiones generales et effugia Sic quotidie legislatores dicunt : Hoc rd commenti sint, quibus, si possint, vim illud praecipimus, cum sit majus com­ hujus regulæ vel infrigant, vel eludant. munitatis bonum; inepte tamen inferes Patienter ferat lector, si praecipuarum sal­ I Ergo in omnibus tenemur quærere majus tem vanitatem et falsitatem in aperto po­ bonum communitatis, nec sufficit quærere nam; id exigere videtur rei momentum. illis bonum : nam, sicut evidens est legis­ latorem non posse ferre legem sine ratio­ Itaque Contra hanc celebratam regulam iterum ne, cum omnis lex sit essentialiter ratio­ generaliter probabilistæ respondent L°»um- nabilis, ita evidens est rationem quæ mo­ mos pontifices specialiter et de novo sta­ vet legislatorem potuisse antea tantum esse tuisse hanc legem in sola materia irregula­ consilii, non præcepti; quia alias essent ritatis, partim in odium homicidii, partim tantum promulgatores et non latores le­ oh reverentiam sacramento Altaris debi­ gum. Ita quidam probabilista, tam subtili­ tam. ter quam fallaciter. Igitur, Sed contra. 1° Falsitas hujus responsi Sed contra. 10 Hæc regula exprimitur patet ex juribus citatis : licet enim cap. in jure verbis quæ aperte important præ­ Significasti, cap. Petitio tua et cap. Ad ceptum : Pia tutior est eligenda ; Pars audientiam, decisio procedat in materia securior est tenenda; Semitam debemus irregularitatis, quia de ea casus fuerat pro­ eligere tutiorem : hæc sane non dicuntur positus, in omnibus tamen aliis textibus nec dici possunt de mero consilio. 2° Jura laudatis non agitur de irregularitate nec statuunt aliquid necessarium in dubiis de homicidio , haneque regulam passim quod non est necessarium in rebus certis: usurpant sacri canones in omni materia atqui optimum consilium est in rebus cer­ ct casu in quo peccati et salutis periculum i tis utrinque tutis, eligere quod est tutius: vertitur. 2° In ipsis etiam textibus in qui­ ergo aliquid plusquam consilium inten­ bus agitur de irregularitate, ex modo quo dunt in dubiis, consequenter præceptum. respondent SS. pontifices manifestum est 3° In capite Illud declaratur episcopum eos non condere jus novum : Dicit enim qui in dubio non elegerat partem tutiorem Innocentius III, cap. Significasti: Nos in incurrisse pœnam depositionis; poena vero prœsenti casu credimus distinguendum; tam gravis non incurritur propter trans­ et cap. Ad audientiam dicit Clemens III : gressionem consilii, sed præcepti. 4° SS. Tua· discretioni duximus responden­ Pontifices fundant istam regulam in stricto dum: non autem istis loquendi modis con­ jure naturali, quo peccati periculum vi­ ditur nova lex, sed condita supponitur. tare jubemur : sic cap. Significasti dicit 5° Juxta Glossam , ad cap. Inquisitioni, Pontifex : Pro eo quod in altero nullum, dum Papa respondet consultationi, non in­ in reliquo vero magnum periculum timea­ ducit jus novum , sed respondet de anti­ tur; cap. Inquisitioni : Ne contra judi­ quo. 4· SS. Pontifices in iis ipsis textibus cium conscienliœ committat offensam; in quibus agitur de irregularitate, non di­ ct Clementina Z&ivi.'Ad vitandos graces cunt tantum eum qui dubitat de irregula conscientia remorsus. Regula autem fun­ lûate doberc abstinere a ministerio altaris. data in stricto jure naturali c«< nmccpti. «4 Il ÜTRUM IN CONFLICTU DUARUM OPINIONUM, etc. Et hinc patet solutio sophistic® ratio | tins regulæ est strictissimum jus naturale nis adversarii, 1° cum legislator dicit : I cavendi in dubio periculum peccandi con­ Hocpracipimus, cum sit majus bonum tra legem ; non est autem minus periculum communitatis ; non dicit : In omnibus in dubio juris quam in dubio facti. majus bonum communitatis est tenen­ Bespondcnt 4° regulam illam valere in dum; Semper debemus majus bonum dubiis negativis, non in positivis, ubi ^unt quarere, sicut dicunt Pontifices de re­ rationes utrinque probabiles. gula sequendi tutius. 2° Non dicit legisla­ Sed contra. 1° In omnibus capitibus tor quod, qui non quærit majus bonum sit citatis erat quaestio de dubiis positivis, in capite plectendus, sicut dicunt canones quibus erant rationes utrinque probabiles. deponendum esse episcopum qui in dubio 1° Non est minus periculum peccandi in non sequitur tutiorem pariem. 5° Non di­ dubio positivo quam in negativo. 5° Du­ cit legislator quod, qui non quærit majus bium negativum , ut diri superius, non bonum se exponat magno periculo peccan­ est proprie dubium, sed nescientia *u ig­ di, committendi ofiensam ct incurrendi norantia. graves conscienliæ remorsus, sicut dicunt Bespondcnt S° regulam hanc procedere Pontifices de eo qui non sequitur partem solum in dubiis practice-practicis , id est tutiorem. dum ipsa conscientia est dubia; non in Reponit idem probabilista, capite Sig­ dubiis speculatkvo-praclicis. nificasti , Pontificem non loqui periculo Sed contra. Hanc responsionem esse peccati, sed de periculo indecenti® el falsissimam patet, 1° quia in omnibus ca­ scandali, si ille de quo dubitabat populus nonibus citatis dubia summis Pontificibus an esset homicida, ministraret altari ; erat proposita eranl^pcculativa, v.g. cap. Ad enim casus publicus. Sed contra, 1° dato audientiam,utrum ex vulnere an aliunde in eo capite agi de periculo scandali, in defunctus obiisset? cap. Significasti, cu­ aliis saltem textibus agitur de periculo jus ictu percussus interiisset? cap. Inqui­ peccati, et insuper aliæ solutiones subsis­ sitioni et cap. Dominus, an sit impedi­ tunt. 2° Falsum est in illo casu fuisse pe­ mentum matrimonii ? Clementina Exivi, riculum scandali : casus erat de sacerdote an omnta quæ in regula S. Francisci ex­ qui furem auferentem eucharistiam cum primuntur verbis imperativis, sint prae­ altarium ornamentis ligone percusserat, et cepta ? cap. Illud) an.excommunicatio sine quidem in sui defensionem, quippe qui praemonitione valeat? Et sane, nedum inu­ prius a fure percussus fuerat et quem pa­ tile fuisset, sed absonum prorsus el ridi­ radam e vestigio occiderant in eodem culum , doctissimos viros consuluisse Se­ loco : porro nulla est verisimilitudo quod dem aposlolicam utrum in dubio pracliceparœciani qui ipsimet istum furem occide­ practico, hoc est cum conscientia ipsa du­ rant, videntes hunc sacerdotem celebran­ bia, tutior pars sil eligenda , cum vix aut tem inde fuerint scandalizati, maxime ne vix ullus sit theologus qui id neget. Quæcum jam al) anno, nemine reclamante, ce­ rebant ergo isti doctissimi viri a S. Sede , lebraret, et sub titulo confessionis tan­ quomodo in dubiis speculativis prudenter tum, de sua salute praecogitans, suum du­ formanda esset conscientia seu judicium bium alteri sacerdoti exposuerit, ut fert praclice-praclicum, ut caveretur pecca­ rescriptum Pontificis. tum; el respondent Pontifices conscien­ Respondent S° hanc regulam esse te­ tiam non posse prudenter formari in Ius nendam in dubio facti lanium, non in du­ dubiis nisi eligendo partem tutiorem. 2° Si hæc regula non procedat in dubiis bio juris. Sed con. ra. 1° in cap. Illud et Clemen­ speculativis , sed tantum praclicc-practitina Exiv\ igitur de dubio juris. Similiter cis, SS. Pontifices non potuissent statuere cap. renie».s, de presbyteris non baptiza­ episcopum de quo cap. Illud, incurrisse tis, dubium erat de validitate ordinis ante pœnam depositionis ol» non servatam hanc baptismum collati; et cap. Cum desideres, regulam, neque prohibere conjugem a pe­ de sentent. Excom. dubium erat an liceat tendo debito, el sacerdotem a sacro mi­ communicare cum eo quem fama vulgarat nisterio ; sed id tantum statuere potuis­ clericum percussisse. 2° Fundamentum is* sent cum ista clausula, nisi dubium i* DISSERT. VI. ART. Π. praxi fuisset depositum. 5° Admissa hac | aliquam opinionem probabiliter utrinq responsione, prorsus evanescit ista regula sustineri pro et contra ab auctoribus q;: ; in omni materia : nemo est enim qui, per fere pares auctoritate judico, quosquesup. principia reflexa probabilistarum, non pos­ pono hanc opinionem sufficienter exami­ sit deponere dubium speculatis um, et sibi nasse , possim absque novo examine tt formare conscientiam seu judicium prac- scrupulo sequi eam quæ favet libertati, di­ tice-praclicum in favorem libertatis con­ cendo legem non esse sufficienter promul­ tra legem. gatam : quod quam laxet habenas roonia Bespondent 6° hanc regulam valere tan­ dissolutioni nemo non videt, cum sint in­ tum pro foro externo, non pro foro interno. numeri casus et leges circa quas disputant Sed contra. 1° Palam est Clementina probabiliter theologi. JL 2°. /V. suppositum minoris, nimi­ Exivi, cap. Dominus et cap. Inquisi­ tioni, hanc regulam adhiberi pro foro rum esse certo et solide probabile indubii conscienliæ. 2° Cum hæc regula sit juris non dari legem : quia, ut probavimui, duæ opiniones æque probabiles nutuo k naturalis, valet pro utroque foro. Bespondent 7° valere hanc regulam ubi elidunt; unde neutra est certo et solide probabilis, sed dubia. Sed hoc doto, possessio non stat pro libertate. B. 5° et praecipue. D. min. Quandiu Sed contra. In omnibus casibus cano­ num laudatorum potuisset allegari titulus manet certo et solide probabile non dari possessionis libertatis, quo tamen non ob­ legem, non est sufficienter promulgata,si stante summi Pontifices decreverunt in il­ non sit æque certo et solide probabile il­ lis tutius esse sequendum. Sed de hoc fic- lam dari, C. min. si sit æque certo et so­ lide probabile illam dari, N. min. Tunc titio titulo latius modo in sol. object. enim lex fit dubia et ideo sufficienter pro­ Solvuntur objectiones. mulgata ut obliget, si non directe et vi sua, Obj. 1°. Nulla lex , etiam a parte rei saltem indirecte et vi legis generalis,sci­ existens, subditos proxime et in actu se­ licet in dubio tutiorem pariem esse eligen­ cundo obligat, quandiu non est illis citra dam, consequenter legem dubiam esse ob­ eorum culpam sufficienter intimata et pro­ servandam , quia hoc est tutius. Posset mulgata : atqui, quandiu post adhibitam etiam dici legem dubiam esse sufficienter omnem diligentiam manet vere, certo ct promulgatam, ut directe et vi sua obliget, solide probabile apud omnes non dari le­ quatenus jure praesumitur legislatores pru­ gem actionis alicujusprohibitivam, lex illa, denter velle leges suas in dubiis obligare, si forte a parte rei detur, non est subditii nec earum observantiam pendere ex variis sufficienter intimata et promulgata : ergo. casuislarum interpretationibus; alioquin B 1° ex hoc argumento, cui multum innumera leges manerent absque effectu, confidunt probabiliste, multa sequi ab­ et ut plurimum intentiones legislatorum surda. 1° Sequitur eum qui dubitat an sit frustrarentur. Obj. 2° Ignorantia invincibilis legis ex­ audita duodecima nocturna ante feriam sextam, aut an sit hodie vigilia S. Lauren­ cusat operantem ex ea : atqui certa et so­ tii . postquam inquisivit quantum tunc mo­ lida probabilitas de non prohibitione aliraliter potest, remanente dubio posse man­ cujus actionis , etiam in concursu aequalis ducare carnes, dicendo legem abstinentis probabilitatis, necessario conjungitur cum non esse sufficienter promulgatam; item, ignorantia invincibili legis : ergo. Proba­ qui dubitat an peccaverit mortaliter non tur min. Illa ignorantia est invincibilis teneri peccatum dubium confiteri, dicen­ quæ post tot annorum studium, tot inge­ do legem confessionis non esse sufficien­ niorum desudationes, superari non potuit : ter promulgatam : et sic in plurimis casi­ atqui talis est ignorantia legis contra cujus bus. 2° Sequitur quod doctores probabi­ existentiam motiva vere et certo probabi­ liste male docean. aliquid esse illicitum, lia militant ; ergo. quando sciunt illud ab aliis sustineri ut li­ B. hoc argumentum, pr&ceàenü affine, citum ; tunc enim . juxta positum princi­ eodem fere modo solvi. 1° Ex illo sequun­ pium , lex non est sufficienter promulgata, tur eadem inconvenientia ac ex praeceden­ B> Sequitur quod , hoc ipso quod sciam ti. 2° Falio supponit este solidam probsftM UTRUM IN CONFLICTU DUARUM OPINIONUM , etc. Wi P. retorquendo argumentum Silex MllUteni in concursu æqualis probabilita- | tis. 5· Et praecipue, D. inin. Certa et so­ dubia non obliget, ad rnulta facienda aut lida probabilitatis de non existentia legis, vitanda non tenebimur quæ tamen lege etiam in concursu æqualis probabilitatis praecipiuntur aut prohibentur. et sic allepro parte contraria , est certo conjuncta viabitur legis onus magis quam sit : hoc cum ignorantia invincibili excludente dis­ autem secundum inconveniens ad minui tinctam et certam cognitionem legis, C. ex­ æquiponderat primo. cludente dubiam cognitionem legis, N. In H. 5° D. Si lex dubia certo obliget, te­ dubio autem tutius est sequendum. Et hinc nebimur ad multa facienda vel vitanda quæ potest responderi 4° distinguendo eamdem non praecipiuntur aut prohibentur ulla lege minorem sic .· Certa et solida probabilitas directa, ea scilicet de qua dubitatur, tran­ de non existentia legis, etiam in concursu seat ; ulla lege reflexa, ea scilicet lege ge­ æqualis probabilitatis, est necessario con­ nerali sequendi tutius in dubio , .V. el sic juncta cmn ignorantia invincibili certitu­ non aggravatur plusquam par sit legis onus. dinis legis existentis, C. ipsius existentiæ Adde quod, si sequendo tutius in dubio legis, 'V. Et in hoc forte allucinantur ad­ aliquando teneamur ad ea de quibus re­ versarii. Equidem, qui fundate dubitat de vera non est lex directa, sequendo proba­ existentia legis, ignorat invincibiliter cer­ bilius etiam aliquando non tenemur ad titudinem ejus existentiæ seu eam certo ea de quibus est revera lex directa : unde existera ; at non ignorat invincibiliter il­ si ex una parte aggravatur onus legis, ex lam existera, cum de ea habeat dubiam cog­ altera parte alleviatur, sicque fit compen­ nitionem. Neque ante probabilislas un­ satio. quam auditum fuit eum qui dubitaret de Obj. 5°. Tn dubio legis existentis seu re aliqua, eam ignorare invincibilité»· : sic obligantis possessio stat pro libertate : at­ filius qui dubitat an vivat pater, non igno­ qui in dubio melior est conditio possiden­ rat invincibiliter, alias posset invadere ejus tis, L. In pari IT. de Reg. juris, et R. 65, bona;mulier qui dubitat de vita mariti, in 6. Ergo nemo astringitur ad observa­ non ignorat invincibiliter eum vivere, alias tionem legis dubiæ. posset transvolare ad secundas nuptis; Huic argumento, quod est alterum ex qui dubitat an sit excommunicabis aut ir­ praecipuis fundamentis totius probabilismi, regularis, non ignorat invincibiliter se esse duplex est solutio adæquata : prima negat excommunicatum aut irregularem, alias majorem,-altera negat minorem extra ma­ posset tuto se gerere ut non excommuni- teriam justitiæ : utrique expendendæ el calumetnon irregularem, contra decisio­ ineluctabiliter probandæ pro rei momento nes SS. Pontificum ; mulier quæ dubitat de juvat paulisper immorari. validitate sui matrimonii, non ignorat in­ Prima solutio. In dubio legis existen­ vincibiliter esse validum, alioquin posset tis, aut nulla, aut saltem dubia est posses­ et reddere et petere debitum, quod prohi­ sio libertatis : constat autem dubiam pos­ bent jura. sessionem non facere meliorem conditio­ Inferes. Ergo lex dubia æque certo onli- nem possidentis, nequidem in materia jus­ gat ac lex certa, quod non videtur ratio­ titiæ. Probatur itaque solutio multiplici­ ter. 1° Possessio libertatis nihil est aliud nabile. II. Esto legem dubiam non æque certo quam jus faciendi quod libuerit, non enim obligare directe et vi sua ac legem certam, est hic possessio legalis quæ definitur, rei æque obligat indirecte et vi legis generalis detentio, corporis, animi ct juris admi­ viantis ne exponamus nos periculo pec- niculo ; unde non potest aliud intelligi tandi,et ideo jubentis sequi tutius : cl hoc quam jus seu potestas aliquid licite facien­ est rationabile. di : atqui homo nunquam habuit jus fa­ Inst. Si lex dubia certo obliget, tenebi­ ciendi quod libuerit in dubio legis; nun­ mur ad multa facienda vel vitanda quæ re­ quam enim habuit jus faciendi quodlibet vera nulla lege praecipiuntur aut prohiben­ temere et inconsulta ratione, quod ace» (lo­ tur, sicque aggravabitur onus divinæ legis rd si in dubio legis non eligeret tuUus. ungis quam sit; quod non videtur admit­ Confirmatur ista ratio. Homo niuiouam habuit jus seu libertatem ponendi acliotendum. ·. 338 DISSERT. VI. ART. II. nem de qua dubitat an sit peccaminosa : inter sabbatum et dominicam, confujitim atqui dubitans an sit lex prohibées aliquam ad aliud et dicunt, dubitanti an sit auditi actionem, v. g. comestionem carnium, du­ duodecima inter feriam quintam ct sextam, bitat an illa comestio sit peccaminosa : ergo. legem abstinenti® non esse sufficienter pro­ Respondent ipsum dubitare tantum spe­ mulgatam, cumque illam ignoraro invinci culative an sit peccaminosa, non practice ; biliter. Sed jam quxro, quare feria quinta quia format sibi judicium practice certum lex abstinenti® non est sufficienter promu! se posse licite facere quod invincibiliter gata , et sabbato est sufficienter promul­ ignorat esse lege prohibitum. At hoc est gata? quare feria quinta ignorat invincibi deserere titulum possessionis libertatis et liter esse auditam duodecimam et legem confugere ad alium jam a nobis confuta­ obligare, et sabbato non ignorat invinci­ tum , sicque argumento cedere. biliter? Constat enim legem abstinentiz 2° Qui dubitat de lege, dubitat de obli­ esse latam pro feria sexta sicut pro sabba­ gatione legis, cum sit ejus proprietas : at­ to , et tantum esse dubium an imhoata sit qui qui dubitat utrum obligetur lege, du­ feria sexta et finitum sit sabbatum, conse­ bitat de sua libertate seu jure agendi quod quenter an lex hic et nunc obliget. Si di­ lex prohibet : ergo possessio libertatis in cant, quia libertas possidet a feria quinti illo non est certa, sed dubia. ad sextam, et lex possidet a sabbato ad do­ Respondent similiter illum dubitare de minicam. Sed probatum est, nec udentur obligatione legis in actu primo, non de negare adversarii, dubiam esse possessio­ obligatione in actu secundo ; quia per prin­ nem libertatis in utroque casu, cum ad aliud cipia reflexa, quod lexsit insufficienter pro­ confugiant. Cæterum , hoc dato, hoc est mulgata et invincibiliter ignorata, format quod quæro : quare, quia libertas possidet sibi judicium practice certum quod non feria quinta, ignoratur invincibiliter e«e obliget in actu secundo. Vides iterum hanc auditam duodecimam, el legem abstinen­ responsionem succumbere argumento, el, ti® hic et nunc obligare; et quia lex pos­ deserta possessione libertatis quam cog­ sidet sabbato, non ignoratur invincibiliter noscit dubiam, confugere ad titulos insuf­ esse auditam duodecimam el legem obli­ ficientis legis promulgationis ct ejus igno­ gare? Quid, quæso, facit ista possessio li­ ranti® invincibilis, quorum falsitatem modo bertatis vel legis ad cognitionem daiæ vel non dat® duodecim®, et consequenter le­ demonstravimus. Quapropter, liceat paulisper spatiari in gis obligantis? Esset prorsus impertinens principiis probabilistarum el eorum tergi­ et omnium scibilis exciperetur qui, inter­ versationes detegere. Dicunt communiter rogatus cur ignoret invincibiliter esse au­ possessionem stare pro lege contra liberta­ ditam duodecimam ante feriam sextam et tem , quando constat de lege et dubitatur se teneri lege abstinenti®, responderet, de eo per quod tollitur obligatio legis; e Quia possideo libertatem, et e contra, in­ contra, possessionem stare pro libertate terrogatus cur non ignoret invincibiliter contra legem, quando constat de libertate esse auditam duodecimam ante diem do­ et dubitatur de eo per quod introducitur minicam, responderet :Quia non possideo obligatio legis. Sic qui dubitat an pudita libertatem. Ingenue fateor citra cujusque sit hora duodecima inter sabbatum et do­ injuriam, hæc mihi videntur legum ludifi­ minicam, tenetur abstinere ab esu carnium, cationes et cum Deo cavillationes, in qui­ quia die sabbati lex abstinenti® possidet, bus tamen, tremens dico, vertitur carde e contra, si dubitet an audita sit duode­ salutis aut damnationis æternæ. cima inter feriam quintam et sextam, non 5° Dum probabilist® dicunt aliquem tenetur abstinere ab esu carnium, quia fe­ posse licite agere contra legem dubiam ria quinta libertas possidet; et sic de ex­ quia possidet libertatem, petunt principium teris casibus. Si tirgeas , eum qui feria et probant idem per idem : etenim libertas quinta dubitat an audita sit duodecima, hic mlelligitur non physica sed moralis, dubitare de lege obligante abstinentis, du­ quæ, ut dictum est, nihil est aliud quam bitantem de lege obligante dubitare de li­ jus et potestas aliquid licite faciendi : un­ bertate agendi contra legem, non minus de, probare quod possit licite agere conquam qui dubitat an audita sit duodecima tra legem quia habet libertatem, est pro UTRUM ÏN CONFLICTU DU .ARUM OPINIONUM, etc. >39 hire quod possit licite hanc actionem po­ bertatis non dare quidem præsumptionem nere quia habet jus et potestatem illam li­ de veritate remota, puta, quod non sit ho­ cite ponendi; quod est aperte supponere die jejunium, sed de veritate proxima, quod est in quœstione, et probare idem scilicet quod mihi liceat hic et nunc non jejunare ; quia in materia jjustitiæ posses­ per idem. sio non dat præsumptionem de veritate 4· Libertas quam habet sacerdos cele­ brandi cessat hoc ipso quo dubitat de va­ proxima quod possim hic ct nunc rem re­ liditate sacerdotii,cap. Presbyteri, D. 68, tinere, nisi quia dat præsumptionem de aut se esse irregularem secundum jura ci­ veritate remota, scilicet quod res sit mea, tata. Similiter, libertas quam habet uxor aut quia jura ita disponunt. Et hæc secun­ petendi debitum cessat hoc ipso quo dubi­ da ratio etiam non currit in materiis alia­ tat de validitate sui matrimonii, ex iisdem rum virtutum, quia non subjacent potes­ juribus. Item, libertas quam habet Titius tati humanæ sicut bona fortunx. Et revera non confitendi peccatum quod non crede­ nunquam nec ullibi reperitur in jure hanc bat esse morlale, cessat hoc ipso quo du­ legem fuisse statutam extra materiam jus­ bitat esse mortale. Ergo in dubio legis, titiae; sed e contra jura ubique statuunt in possessio non stat pro libertate. materiis aliarum virtutum tutiorem partem 5’ Ubi est certa existentia legis, ibi est in dubio esse eligendam. certa non existentia libertatis : ergo i^bi Inst. 1°. Certum non tollitur per incer­ est dubia existentia legis, ibi est dubia li­ tum : atqui libertas mea est certa et prioi bertas. omni lege, lex autem est dubia : ergo re­ Secunda solutio. Dato jam gratis in manet possessio libertatis in casu. dubio legis manere possessionem liberta­ B. 1°. Dato quod intendit argumentum tis, hæc juris regula, assumpta in minori, nihil concludit; quia esto maneat certa li­ nec quidquam juvat probabilistas, quia bertatis possessio, nihil favet in materia valet duntaxat in materia justitiæ subjecta extra justitiam. 2° Ad majorem, dato li­ potestati humanæ, non in materiis aliarum bertatem non totaliter tolli per legem du­ vhlutum. biam, quasi constaret non amplius esse, Probatur evidenter. Ideo in materia tollitur tamen ex parte, quia de certa iit justitii, potestati humanæ subjecta, me­ dubia. 5° Ad min. D. Lex autem est dubia, lior est conditio possidentis, 1° quia, lex directa et particularis, C. lex reflexa et cum homines, ex una parte rerum avi­ generalis sequendi tutius in dubio, N. di, non soleant suas apud alios relin­ Inst. 2°. Reg. juris 20 dicitur .-Quoties quere, et ex alia vir probus non soleat dubia est interpretatio libertatis (juxta acquirere possessionem alicujus rei sine alios, voluntatis), secundum libertatem titulo, hinc in dubio possessio infert præ- respondendum est : ergo. sumptionem hunc esse rei dominum qui B. ibi agi de servitute, et sensus est : illam possidet; 2° quia, cum bonafortunx Quoties dubitatur an dominus manumise­ sint subjecta potestati humanæ in ordine rit servum, judicandum est pro libertate ad bonum commune, statuerunt legislato­ Unde Glossa C. de fideicoin. L. Cum in­ res in dubio possessorem posse relinere ter veteres, ponit casum, ubi testator reli tanquam sua bona quæ possidet, propter quit libertatem servo qui erat m ventre, bonum commune, ne scilicet incerta ma­ et plures nascuntur, omnibus videtur li­ nerent rerum dominia el lites forent inter­ bertas relicta. minabiles, ut latius exponimus in tract, Inst. 5°. Ex juribus citatis inprobatiode Jure et Just, dissert. 4, a. 5. Atqui in ne conclusionis, uxor dubitans de valore materie aliarum virtutum neutra ratio cur- matrimonii potest reddere debitum .- atqui nt. Son prima ; ex eo enim quod possi­ non alio titulo quam possessionis liberta­ deam meam libertatem, non habeo ideo tis : ergo. inesumptionpm, seu non est mihi ideo B. N. min. Alioquin non solum redde­ probabilius quod lex non extet potius quam re, sed et petere posset. Ideo ergo Eccle­ enet·, ista enim possessio est omnino im- sia statuit in tali dubio reddendum d*lhpertinens ad cognitionem legis, ut modo tum, ut e duobus malis majus vnartu.. arguebam. Neque disas possessionem li­ si enim non reddat, exponit se periculo iu- DISSERT. VI. ART. II. mititiæ; si reddat, exponit se periculo vem ct contemnendam rationem habet di ivmicationis. cum autem justitia sit virtus bitandi, alioquin dubitaret positive : undt po'ior quam castitas, imo sit omnium vir­ praesumptio veritatis stat contra tale du­ tutum moralium nobilissima, majus est ma­ bium, et agendumest cum illo tanquam cura lum violare justitiam quam castitatem . un­ scrupulo. Vide art. citatum de conscientia. de in hoc casu eligitur quod est tutius. Obj. 4°. Secundum regulam 57 juris, U. Inst. 4°. Forte dubitat uxor de valore de Reg. juris, 1. 50, tit. 17 et alibi, opinio matrimonii, quia dubitat aut de morte con­ benignior est præfcrenda : ergo tutior non jugis prioris, aut ne præsens conjux sit est semper eligenda. frater aut religiosus : atqui tunc reddendo R. 1° hanc regulam esse latam pro foro debitum incurrit periculum duplicis pec­ exteriori quoad pœnas indigendas in du­ cati, scilicet luxuris, vel adulterii, vel sa­ biis facti; et hoc est sequi totius: est enira crilegii, vel incestus; non reddendo au­ tutius quod reus dimittatur impunitus, tem, incurrit tantum periculum unius pec­ quam quod innocens injuste puniatur. 2· cati , scilicet injusliliæ : ergo non eligit Opinio benignior in jure non dicitur qu? tunc tutius. favet libertati aut concupiscentia, hrc R. quod, licet non reddendo debitum enim debet potius dici maligna ct perver­ ex parte sui incurrat tantum periculum in- sa ; sed ea dicitur benignior, secundum justitiæ, exponat tamen maritum periculis jurisperitos, quæ favet testamento, reli­ ira, blasphemiæ, pollutionis, commixtio­ gioni aut sacramento; vel juxta Sykesnis cum alia forte uxorata, aut propinqua, Irum, quæ favet egenis, orphanis, viduii aut religiosa; quæ omnia pericula simul et peregrinis. Cæterum, opinio benignior, sumpta censentur quid gravius quam pe­ quovis modo inlclligatur, est praeferenda riculum luxuriæ, simul cum vel adulterio, quando est regulis prudentis consona, vel incestu, vel sacrilegio. Cæterum, si sit qualis non est opinio favens libertati con­ periculum gravioris peccati in reddendo tra legem in concursu æque probabilis fa­ . quam in non reddendo, non est obligatio ventis legi. Objicies 3°. Capit. Laudabilem de frigi­ reddendi, sed potius non reddendi ; quia jura non statuum reddendum nisi quate­ dis , permittitur dubitandi, tentare copu­ nus reddendo est tutius et periculum mi­ lam per triennium : atqui hoc non est tutius. noris mali ; statuunt autem non redden­ sed tutius foret conjuges separari : ergo. dum ubi est periculum majoris mali red­ R. N. min. Tutius enim est ut cohabi­ dendo, juxta hanc aliam leget.·* : De duo­ tent cum periculo fornicationis materialis, bus malis minus lsI eligendum. Cap. quam separentur et convolent ad secundas Duo mala, dist. 13. nuptias cum periculo adulterii, si forte /nsl. 3°. In dubio negativo prædictum prius matrimonium sit validum: ut autem axioma, Melior est conditio possidentis, simul vivant ut frater etsoror, potest ponti­ habet locum in materia aliarum virtutum : fex consulere, non præciperc, quia pars po­ ergo a pari in dubio posiu.c Antecedens tens habet jus ad matrimonium, ideoque patet er dictis de conscientia dubia, ubi vel perseverandi in eodem vel aliud ineun­ resolvimus dubitantem negative de hones­ di : tutius autem est primum quam secun­ tate objectiva aclus, posse dubium depo­ dum , saltem donec sufficienter constet de nere ct actionem illam ponere : atqui hoc impotentia compartis. non nisi titulo possessionis libertatis : ergo. inst. Dato quod non possit pontifex praR. i’ /V. suppositum antecedentis: quia cipere ul habitent ui frater et soror, hoc dubium negativum non est vere dubium , possunt saltem ipsi conjuges, idque est ut dictum est, sed potius nescientia seu ig­ ipsis tutius quam tentare copulam: atqui norantia. Sed dato supposito, R. ‘2° A. lamen ad id non tenentur : ergo. ant. Ad probat. \. min. Ratio enim cur R. D. min. Ad id non **jnenlur ex spe­ dubitans negative possit post diligentem ciali dispensatione Auctoris natura pro inquisitionem illud deponere el actionem hoc speciali casu, C. min. ex principiis potier, non est quia possidet libertatem, rellexis probabilistarum, V. min. Quod •*d quia ejus dubium non est prudens et ergo in hoc dubio de impotentia unius rationabile: nullam enim aut non nisi le­ compartis possint tentare copulam , Deus 2« ÜTRUM LICEAT SEQUI OPiMONEM früBABILIOREM, etc. «Si petas quid sil faciendum quando in flor nature specialiter concessit; quæ | .•oucessio nobis innotescit per Ecclesiam i dubio non constat, post diligentem inqui­ at. cap. Laudabilem. Ob rectam eniin ge­ sitionem , quæ sil pars tutior, et urget ne­ neris humani propagationem, vitandaque cessitas agendi alterutrum? /1. tunc esse agendum juxta alias com­ gravissima inconvenientia, debuit in hoc casu permitti ad tempus conatus ad copu­ munes regulas juris : nempe, quod benig­ lam, ita exigente natura rei : 1° ne maxima nius, quod verisimilius, quod plerumque continuo foret perplexitas in conjugiis , fieri solet, quod est in usu el consuetudine cum de impotentia saltem respecliva sæpis- præferalur ; item, aclus valeat potius quam ame aliquod dubium adsit, an non sit in pereat; item, pro reo potius quam pro utroque, an in alterutro tantum ; 2° ne in­ actore est pronuntiandum. numeri allicerentur alioquin ad fornican­ MONITUM AD PHOBABILISTAS. dum, sub pretextu certificandi se ante Ilis omnibus quæ in hoc et precedent! matrimonium de potentia, cum hac vel il­ la, ne inito matrimonio sine facto experi­ articulo diximus mature et bona fide per­ mento in has angustias inciderent, ut nec pensis , videant et dicant coram Deo prorecedere ab invicem possent ob matrimo­ babilistæ, utrum argumenta sive ab auc­ nium forte validum, nec matrimonio uti toritate sive a ratione quibus principia eo­ rum reflexa huc usque impugnavimus, non ob dubium de impotentia. Obj. 6°. Dubius de revelatione alicujus sint saltem solide probabilia et merito at­ dogmatis non tenetur illi credere : ergo tendenda? Si ita sint (quod, ut puto, nemo dubius de lege non tenetur illi obedire. sensatus et prudens negare potest';, palam Palet consequentia , quia non debemus est hæc eorum principia reflexa non esse mimis credere Deo revelanti, quam obedire certa, sed ad summum probabilia; ex qui­ bus proinde non possunt sibi formare con­ pradpienli. Λ. A. conseq. Disparilas est, quod cre­ scientiam moraliter certam de licitate seu dere alicui dogmati dubie revelato sit se honestate formali sux actionis. exponere periculo erroris; sicut enim est ARTICULUS III. error non credere esse de fide quod est Utrum liceat sequi opinionem probabi­ revelatum, ita est error credere esse de liorem minus tutam in concursu minus fide quod non est revelatum · unde cre­ probabilis tutioris, ubi agitur de sola dere in dubio revelationis non est tutius : honestate objectiva actus ? nt in dubio sequi opinionem faventem legi nullum est periculum, sed est tutum ct Expugnatis laxioribus theologis quibus solum lutum. Et hinc patet responsio ad omne probabile est licitum, aggredimur probationem. nunc rigidiores quibus solum tutius est li­ Ex didis inferes quid sit resolvendum citum. Contra quos in dubiis quæ passim occurrunt : v. g. Dico. Quando agitur de sola honestate dubitas an voveris, teneris voto ; an lege­ objectiva actus, licitum est sequi opinio­ ns horas, teneris legere ; an res venalis sit nem manifeste el solide probabiliorem mi furtiva, non potes emere; an sit audita nus tutam, seu faventem libertati, in con duodecima ante dominicam, non potes co­ cursu minus probabilis tutioris, seu faven­ medere carnes; an comederis vel biberis tis legi. Est communissima contra Vendro ante ratndem horam auditam, non potes kium in nolis ad Epist. 3 Montaltii, Sinuialebrare aut communicare; et sexcenta cbiiim in Saule eærege, el paucos lios, umilia. Intellige tamen, modo non sit pra- qui volunt semper sequendum esse totius. Dixi, Quando agitur de sola honestate «umplio veritatis pro parte minus tuta : sic, v. g. si soles recordari eorum quæ maturo objectiva aclus, scilicet, an liceat necne, consilio el plene deliberate facis, dubitans sive ipiando agitur de probabiiioritate ju­ an voveris, non teneris volo, quia si vovis- ris, el quæritur utrum præceptum aut lex ics, voti recordareris, sicut recordaris alio­ obliget? Si enim agatur de probabiiioritate rum quæ plene deliberate facis ; sicque est rei seu facti , hoc est de validitate , sub­ pcEMimptio et inagis probabile quod non stantia , qualitate, conditione alicujus rei, non semper est licitum sequi probablius, •Meris. Bill. t. IV. f DISSERT. VI. propter periculum nullitatis rei aut alteri nocendi, quod probabilioritas opinionis de facto non abstergit : sic, v. g. quamvis sit probabilius baptismum valere in tenui cerevisia, lalem conditionem non requiri ad hunc contractum, hunc potum non esse venenatum , feram et non hominem latere in dumo; non tamen licet sine necessi­ tate conferre baptismum in tenui cerevisia, facere contractum sine tali conditione, sumere hunc potum, explodere in hunc du­ mum; quia ista probabilioritas facti, cum nihil immutet in rebus, nec faciat quod id quod requiritur ad validitatem actus non requiratur, nec quod id quod adest non adsit aut non noceat, non abstergit pericu­ lum : secus quando est probabilioritas ju­ ris, an liceat actio , an sit lex prohibens, quia cum lex quæ prudenter creditur non exislere non obliget actu, ut modo dice­ mus, probabilioritas opinionis secundum quam creditur prudenter non exislere, abstergit periculum agendi formaliter con­ tra legem actu obligantem. Unde, opinio­ nes probabiliores quæ versantur circa res aut facta, sunt speculativae tantum, nec infiuiint in diclamen practicum conscientiae; quæ autem versantur circa jus seu licita­ tem actionis, sunt speculativo-praclicæ et induunt in diclamen practice practicum, mediante judicio reilexo : sic, quamvis mihi probabilius sit validum esse baptis­ mum in tenui cerevisia, aut latere feram in dumo , non est mihi probabilius lici­ tum esse conferre baptismum in tenui ce­ revisia , aut explodere in dumum, propter periculum quod non abstergit mea proba­ bilior opinio de facto. Et hæc quæ spectant huc usque dicta et mox dicenda sunt dili­ genter annotanda , ut jam supra annota­ vimus. Quibus notatis, Probatur conclusio 1° ex definitione Sedis apostolic®. Licitum est sequi opi­ nionem inter probabiles probabilissimam : ergo et solide probabiliorem. Antecedens constat ex condemnatione hujus proposi­ tionis quæ est Sinnichii : Non licet sequy opinionem inter probabiles probabilis­ simam : est tertia inter damnatas ab Alexandro VIII. Probatur consequentia. Si non esset licitum sequi opinionem so­ lide probabiliorem, ideo esset juxta adversarios, quia manet formido de opposito ti periculum transgrediendi legem atqui ART. III. opmio probabilissima etiam includit d». cessario formidinem de opposito ‘ergo, ' si hoc non obstante licitum sit senui illia. licitum est etiam sequi solide probabilio­ rem. Probatur min. Opinio probabilis^ ! ma remanet intra fines probabilities. ! ergo est necessario cum formidine panis . oppositæ; opinio enim probabilis est es­ sentialiter assensus uni parti ex moliio idoneo ad suadendum , moraliter lam« fallibili, et ideo cum formidine partis opposilæ. ' Si dicas cum Daelman et quibusdam aliis, quibus solus probabilissimus esthcitus, quod in opinione probabilissima re­ maneat quidem formido seu }H'ricuhim quoddam remotum ct dubium speculati­ vum peccati, ipso facto quo sententia non est speculative certa, sed non remantt periculum el dubium morale, sive quodin praxi a viro prudente meretur attendi : hoc ipsum etiam dicimus de opinione ma­ nifeste et solide probabiliori ; el quidquid dicunt pro probabilissimo, dicam pro wlide probabiliori, nisi forte dicant, ut vel­ let innuere Daelman, quod probabilissi­ mus sit moraliter certus ; hoc autem pror­ sus falsum est et contra notionem proba­ bilitatis, intra cujus lines sistit probabi­ lissimus. Omitto ineptam quorumdam responsio­ nem, scilicet pontificem definivisse quidem licitum esse sequi opinionem probabilissi­ mam, sed tutiorem : quasi vero luerit unquam controversia, aut aliquis unquam dubitaverit, an esset licitum sequi proba­ bilissimum tutius; et ipse Sinnicbius, e cujus libro hæc propositio extracta est, il­ lam nou sustineret de probabilissimo mi­ nus tuto. Probatur 2° auctoritate. 1° S. Th. 22, q. 70, a. 2 : « In actibus humanis, inquit, » super quibus constituuntur judicia, nuu » potest haberi certitudo demonstrativa, » eo quod sint circa contingentia el varia· » bilia; et ideo sullicit probabilis certitudo, » quæ in pluribus veritatem attingat, etsi » in paucioribus deficiat. » 2° S. Antoninus, 1 p. tit. 5, cap. 10, § 10, sub finem : « Motandum, inquit, se“ eundum Cancellarium (Gersonem),quod » certitudo quæ requiritur in materia mo» rali non est certitudo evidentia, tedpro» habilis conjecturae... Non eniin coiwurgjr UTRUM LICEAT SEQUI OPINIONEM PROBABILIOREM, etc. 145 • certitudo moralis ex evidentia demon- | Probatura0 ratione. 1° Ille non peccat qui facit quod prudenter, quod· • itrationis, sed ex probabilibus conjec- formaliter, * “ • turis grossis et figuralibus, magis ad rationabiliter et bona fide judicat nequi• unam partem quam ad alteram se ha- dem esse peccatum materiale contra legem : » Lentibus. Dicitur autem probabile quod atqui qui sequitur opinionem solide pro­ » pluribus et maxime sapientibus apparet babiliorem de honestate objectiva sui ac­ • verum. Ex his igitur sequitur, quod in tus, facit quod prudenter, quod rationz.· humanis agibilibus... suflicit talis certitu- biliter et bona fide judicat nequidem tese »do, quæ non semper scrupulos omnes peccatum materiale contra legem : ergo. • abjiciat. » Idem ibidem paulo ante dicit Major est certa, nam prudent ia, ratio, bona aliquem posse agere secundum opinionem fides, sunt regulæ nostrarum actionum. probabilem, « modo habeat rationes pro- Probatur min. 1° Ille prudenter et rationa­ • babiles magis pro re ipsa quam pro op- biliter judicat, qui judicat secundum merita • posita opinione. » Et paulo post : « Duin- causæ, ut patet ex terminis, et in omnibus • modo talis opinio non sit contra aucto- judiciis tam publicis quam privatis : atqui » toritatem expressam Scriptura... et quod qui id quod sibi probabilius est licitum, seu » ex contrarictate opinionum non induca- id, quod graviora et solidiora motiva sua­ » tur ad dubitandum, sed bonam sibi con- dent esse licitum, judicat esse licitum, ju­ • scientiam et credulitatem formet de eo dicat secundum merita causæ, ut patet : • quod credit tanquam de probabiliori ergo. 2° Ille prudenter judicat, qui judi­ • parte. » cat ex motivo quo vir prudens solet deter­ 5»S. Thomas, S. Bouaventura, S. An­ minari ad judicandum : atqui vir prudens toninus et alii doclores catholici sæpe do­ solet determinari ad judicandum ex motivo cuerunt sententias probabiliores minus tu­ graviori et solidiori : ergo. 5° Ille pruden­ tas contra tutiorem ; sic S. Thomas docuit ter judicat, qui si secus judicaret impru­ non esse praceptum confitendi statim post denter judicaret : atqui qui judicaret id lapsum, contra opinionem probabilem et quod probabilius est licitum, esse illicitum, tutiorem S. Bor.aventuræ : ergo consuerunt imprudenter judicaret, sicut imprudenter illas posse reduci ad praxim, alias volun­ judicaret qui colorem similiorem albo quam tarie induxissent homines in errorem, quod nigro judicaret esse nigrum : ergo. nefas est de illis suspicari. Dices. Judicio prudenti non potest subes4’ Plures SS. pontifices dispensarunt in se falsum; prudentia enim est virtus certo matrimonio rato contra probabilem ct tu­ practice vera ; atqui huic judicio quo judico tiorem plurium opinionem ; similiter in id quod est probabilius non esse contra le­ aliis dispensationibus et casibus utuntur gem , potest subesse falsum ; probabiliora sæpe opinione probabiliori, aut absolute enim sunt quandoque falsa : ergo. /?. D. probabili, licet minus tuta ; sed et reges in maj. Judicio prudenti, id est a prudentia administrandis regni negotiis, judices tam elicito, quale est judicium practice-practiecclesiastici quam sæculares in dirimendis cum de honestate formali actus, non potest litibus, sequuntur non semper quod est tu­ subesse falsum, C. maj. judicio prudenti, tius, sed quod est probabilius : unde hæ id est a prudentia imperato, V. maj. Is­ regnlæseu communia juris axiomata : (juod tud autem judicium de honestate objec­ wisimilius pra·feratur ; Ubi sunt opi­ tiva actus est a prudentia imperatum ; at niones discordes, judex sequatur com­ ipsum imperium elicitum a prudentia non potest esse falsum. munem. 2° ille tpii facit quod probabilius judi­ Profero praxim communem etiam ti­ moratorum, etiam adversariorum; respon­ cat esse objective honestum, seu nulli legi deant coram Deo;sequunturue iu omnibus contrarium, si forte sil lex prohibens, il­ quod est tutius? numquid forte aliqui ex lam invincibiliter ignorat : atqui ignoran­ ipsis pas-iideni pluies præbeudas contra tia invincibilis legis excusat a peccato for­ opinionem contrariam tutiorem ? numquid mali, ut patet e.rhacpropositionesecunda qnoud.t, acceptant beneficia, cum esset tu­ damnata ab Alexandro VIII : Tametsi de­ tius illa relinquere aliis fortasse dignio­ tur ignorantia invincibilisjuris natura, ribus? el plura similia. DISSERT. VI. ART. III. ipsa non excusat a peccato formali. Prob. | dudit quamcumque cognitionem attende» wn. Qui serio enititur ad veritatem, fa- dam, C. non attendendam, N. Alias nequi citque totum quod moralitcr potest uteain ex probabilissima opinione posset infern assequatur, ïi sequitur quod propius ad ignorantia invincibilis, curn non excludi eam accedit, si forte non attingat, invinci­ cognitionem minus probabilem. Ad pro biliter illam ignorat, quia ea ignorantia balionem, N. conseq. Disparilas est, quoi est invincibilis quæ humano studio vinci ubi agitur de damno proximi minor cogni­ non potest, ut dicit Auctor 1 2, q. 76, a. tio sit attendenda, non ubi agitur de ho­ 2 : atqui totum noc praestat qui post suffi­ nestate objectiva actus : et ratio est, quia ciens examen sequitur opinionem probabi­ ex lege charitatis et justitiæ non licet no liorem : ergo. bis absque justa et gravi causa exponere Dices cum Daelman, quod ignorantia le­ probabili periculo vitam, famam, fortunam, gis seu malitiæ objeclivæ actionis non cen­ salutem proximi; unde in his casibus seatur invincibilis ubi quædam argumenta solum non possumus uti probabiliori owreperiunturipsi operanti nota pro ipsa lege nione, sed nec probabilissima per se lo­ seu malitia : unde, quamvis forte tunc in­ quendo; quia, licet probabilius aut pro­ vincibiliter ignoret malitiæ certitudinem, babilissimum sit quod mea actio non inferet non tamen invincibiliter ignorat malitiam damnum, non est tamen probabilius aut seu legem quam probabiliter novit talem. probabilissimum quod possim sine justi Sed contra. 1° Ex hoc argumento sequi, causa ponere actionem probabiliter damnitur quod neque ex opinione probabilissi­ ficativam proximi. At ubi agitur de sola ho­ ma habeatur ignorantia invincibilis legis, nestate objectiva actus, seu de obligatione siquidem cum ea reperiantur etiam argu­ actuali legis, hoc ipso quo prudenter judico menta operanti nota de legis existentia. illam non existere, ignoro invincibiliter 2° Quamvis sint argumenta in contrarium ejus obligationem actualem. Ut itaque uno tam in probabilissima quam in probabilio­ verbo omnes tricas argutantis expediam, JÏ. 2° Dato in casu opinionis probabi ri, ista sunt negligenda et postponenda pro­ babilioribus et gravioribus ; ex quo fit quod lioris de non existentia legis non dari igno­ operans qui serio quærit veritatem et ad il­ rantiam invincibilem legis obligantis in actu lam quantum potest nititur, non possit pru­ primo, datur tamen ignorantia invincibi­ denter judicare partem illam minus pro­ lis legis obligantis in actu secundo ; quia babilem esse veram, sed contrariam quæ lex quæ prudenter existimatur non existeest verosimilior : unde, respectu ipsius, re, non obligat in actu secundo; dum enim quantum ad judicium prudens, perinde se prudenter judicatur non existere, perinde habent illa leviora argumenta quasi non est in ordine ad obligandum hicetnunc.ac essent, et sic non impediunt quin ignoran­ si non existeret, cum unicuique sit licituro tia legis sit moraliter invincibilis. agere secundum judicium prudens. Dices cum auctore Ethicæ : Ignorantia Probatur 4" ab inconvenientibus. Si quamcumque cognitionem excludit etiam semper sit sequendum tutius, sequitur minus probabilem : neque enim ab igno­ 1° prorsus esse inutile studium theologis rantia excusare se potest qui proximo dam­ moralis : frustra enim fatigamur, libros num intulit temporale, ex eo quod non evolvimus, noctes et dies insumimus inqui­ agnoverit illud ex actu suo certo aut pro­ rendo quæ sententiae sint veriores aut pro­ babilius secuturum, sed solum minus pro­ babiliores, frustra congerimus argumenta babiliter secuturum. Et hæc tanta fiducia plerumque non demonstrativa ad eas sta­ profert iste auctor, ut putet eos debere eru­ biliendas, frustra indocti consulunt doctos bescere qui ex opinione probabiliori infe · an hoc vel illud sit licitum; siquidem ante rimt ignorantiam invincibilem. At nos non omne studium, ante omnem inquisitionem movent hæc illius duriora verba : notum et consultationem, norunt omnes luhue el est enim omnibus quantum depereat extre­ solum tutum esse ab Ius abstinere. mas et rigidiores opiniones, et quantum Sequitur 2° prohibendos esse et remo­ ait extremus in illis propugnandis; qua­ vendos omnes libros lheologiæ morali», propter fronte serena etiam opera SS. Thomæ, Bonaventirœ, AdΛ. Ie D. ant. Ignorantia invincibilis ex- tonini, etc. Unquam scandalosos et induc244 f 4 ·♦ I UTRUM LICEAT SEQUI OPINIONEM PROBABILIOREM, etc. ii» Obj. i· plures auctoritates SS. Scriptu­ tiros in peccatum ; cum sit vix unus auc­ tor qui non sæpe doceat opiniones proba­ rarum quas contra minorem et æqualeni biliores faventes libertati, contra tutiores probabilitatem protulimus, et afias quævi­ stantes pro lege. dentur militare contra præsentem conclu­ Sequitur 5° hos SS. doctores et innu­ sionem. Sic Deuteron. 26, Deus præcepil meros alios doctrina et pietate insignes, mandata sua impleri ex toto corde; Matlh. graviter peccasse docendo istas opiniones 7, dicitur angusta via quæ ducit ad vitam, probabiliores minus tutas, et gravius quam lThess.5 : Oinniaprobate, quod bonum qui illas sequuntur in praxi, quia doctrina est tenete, ab omni specie mala abstinete magis serpit, plures inficit, el diutius per­ vos; et Proverb. 14 ·. Est via quæ vide­ manet. tur homini justa, novissima autem ejus Sequitur 4° ultra modum aggravari ju­ deducunt ad mortem : atqui his omnibus gum Christi et fieri prorsus intolerabile : videtur innui tutius esse sequendum : ergo. nam si tutius in omnibus sit sequendum , R. lr> hæc omnia pariter militare contra principes non poterunt exigere tributa sibi opinionem probabilissimam./?. 2® N. min. probabilius et probabilissime debita, ne­ Ad primum : intclligitur de mandatis suf­ que bellum gerere quantumvis jus sit pro­ ficienter propositis, non de his quæ pru­ babilius; quia tutius est abstinere. Pos­ denter judicantur non existere. sessor qui legitime praescripsit non poterit Ad secundum : vere angusta est via, se­ rem praescriptam retinere, neque illi cui cundum nos, qui non permittimus sequi res estadjudicata secundum probabiliorem sententiam minus aut æque probabilem : •ententiam ; quia tutius est utrumque relin­ si autem non liceret sequi probabiliorem, quere: nullus poterit exigere aliquid ex non solum foret angusta, sed angustior et mutuo ratione lucri cessantis, nullus creare angustissima, vix cuiquam pervia. census personales ant mixtos ; quia oppo­ Ad tertium : priora verba hujus textus situm utriusque est tutius : nullus retinere intelliguntur de prophetiis quæ tunc vige­ poterit quod probabilius et probabilissime bant in Ecclesia, et sensus est : Omnia judicat esse suum, sed tenebitur restitue­ quæ dicuntur a fratribus tanquam prophe­ re, quia id est tutius; alter cui restituetur tantibus diligenter expendite, et quidquid pariter tenebitur restituere primo, quia inveneritis consentaneum sacræ doctrinæ, non est certus ; el ille primus iterum, sicque illud tenete. Posteriora verba important liet circulus restitutionum ridiculus et in­ generale præceptumquo monentur ne quid terminabilis. Item, qui actum contritionis agant quod præ se ferat speciem mali, elicuit in ordine ad confessionem,tenebitur etiam si non sit per se malum; et est præsecundum elicere, post secundum tertium, ceplum vitandi scandali. Ita Eslius in hunc et sic sine fine ; quia forte priores non fue­ locum et alii interpretes. Ad quartum : ibi runt sufficientes, et tutius est iterare. Et sic sermo est de errore seu ignorantia v incibili. in innumeris casibus quotidie emergenti­ Inst. Juxta S. Scripturam, Joann. 16, bus; ita ut totus mundus ad stuporem atto- interfectoresApostolorum probabilius exis­ nitaSjSe miraretur undequaque inversum : timabant se obsequium præstare Deo ; simi­ doctiores viderentur repuerascere, plures liter idololatra et hæretici existimant suam «nimia anxietate stultescerenl, regna non religionem esse probabiliorem : atqui ta­ subsisterent, et convictus humanus pror­ men nec illi nec isti excusantur : ergo. sus deperiret. Porro, quis credat fieri posse R. D. maj. Existimant probabilius, etc. eim sententiam esse veram cx qua tot fal­ non adhibita sufficienti diligentia ad in­ sa, tot absurda sequuntur? quisitionem veritatis, transeat; post adhi­ bitam sufficientem diligentiam, sicut inSolvuntur objection»». telligimus conclusionem nostram, ut di­ Nota omnia ferme argumenta quæ ob- cam art. seq. A. Unde judicium non erat iciuntur si quid valeant, probare neque nec est prudens, neque ignorantia invin­ icilum esse sequi opinionem probabilissi­ cibilis; nostrum autem est prudens et igno­ mam, quod est damnatum, et quod negant rantia invincibilis legis actu obligantis, ut plures ex his qui contra nos arguunt; un­ probatum est. Loquimur in bypothesiquod de, rum nimium probent, nihil probant. infideles el luerelici habeant aliquam pro- DISSERT. VI. ART. III. habilitatem de faleitate suee religionis, alias per est malum, nec excusat per hot quit posset dari in eis ignorantia invincibilis. est secundum conscientiam : ergo non m Obj. 2®. Multi canones et SS. Patres licitum agere secundum opinionem probt laudati contra probabilistas, dicunt tutius biliorem, quia si contingat esse contnl?· esse sequendum, dimittendum incertum, gem, ut potest contingere, peccat agens. et tenendum certum : ergo. B. hunc D. Th. textum, quemmellura B hæc esse intelligenda de dubiis seu extollunt adversarii, si non intelligatureura minus aut æque probabilibus quæ fundare modificatione et distinctione infra ponen­ non possunt judicium prudens, sicut po­ da de lege vincibiliter ignorata etconscientest probabilior, ut probatum est. tia vincibiliter erronea, militare contra ip­ Inst. I®. S. Aug. præter dicta articulis sum S. Thomam et contra ipsos oppcnroprocedentibus, dicit, libr. de Utilitate cre­ tes. 1° Militat contra S. Thomam : φώ, dendi , cap. 11, quod opinio nunquam sit cum S. Th. loquatur hic indefinite de otasine vitio; et Horn. 11 inter 50 : Ecce, ni eo quod est contra legem, sequeretur inquit, dat tibi securitatem procurator, quod nullam ignorantiam legis invincibi­ quid tibi prodest, si paterfamilias non lem et excusantem admitteret, cujus con­ trarium aperte docet locis citatis supers­ admittat? Ergo. B. S. Aug. non sumere opinionem si- et alibi probavimus. Neque dicat ipsum cuti nos, pro assensu ex motivo probabili, hic restringere ignorantiam quam vullsemseri pro errore in quo quis obstinate per­ per esse vincibilem ad ignorantiam jure severat : quod opinatur, inquit ibid, de­ naturæ, quia ponit exemplum de fornica­ bemus errori. Ad secundum : non loqui­ tione ; non enim exemplum semper res­ tur S. Doctor de agente ex opinione pro­ tringit assertionem indefinite et generali­ babiliori de honestate actus, sed de pecca­ ter [lositam, quia non O|X>rtet omnium spetore procrastinante de die in diem suam cierum exempla afferre : sicut si dicerem: poenitentiam, adtnonelqiie tempus futurum ignorantia vincibilis non excusat a pa­ esse incertum et ex solo Dei nutu pendere, cato, ut palet ineo qui fornicatur,ma­ non ex opinione hominum, securitatem le inde inferes, propter exemplum posi­ nobis imprudenter promittentium. tum juris naturæ, me restringere meum Inst. 2°. S. Gregorius, 5 Moral, cap. 6 dictum ad ignorantiam vincibilem juris utet 7, dicit sanctos de bonis operibus for­ turæ, et secundum me ignorantiam vinci­ midare :ergocensettulius esse sequendum. bilem juris positivi divini vel humani ex­ B. N. conseq. Quia licet tutius tenere­ cusare. Insuper, falsum est S. Thomae) tur, id est opinio favens legi, adhuc esset nullam admittere ignorantiam invincibi­ locus formidini, propter defectum alicujus lem el excusantem juris naturæ, ut alibi circumstanti», vel admixtionem alicujus ostendam. Cæteruin, si præcise propter occuli» vanitatis, amoris proprii, vel alte­ exemplum positum juris naturæ velint S. rius imperfectionis. Unde, etsi sancti se­ Doclorem solum loqui de eo quod est con­ querentur probabilissimum et moraliter tra legem naturæ, dicam ego eodem juro, certum,semperhaberent quod formidarent. vi præcise exempli positi ipsum loqui de Intt. 3° ex Bellann. in procedentibus lege naturæ propinqua et quæ dicitur se­ cit. et Cajetano, et quibusdam aliis theo­ cond» classis, qualis est lex prohibens logis, qui videntur docere eligendum esse fornicationem, et de qua concedimus non tutius. posse per se loquendo dari ignorantiam B. eos esse intelligendos de tuto eli­ invincibilem et excusantem, per hoc quod gendo , quando non potest haberi judi­ est secundum conscientiam. cium prudens de honestate objectiva ac­ 2" Militat contra ipsos arguentes : quii tus, et inde certitudo praclica de hones­ ex illo textu sic generaliter et indefinite tate formali, sicut haberi non potest in opi­ Intellecto, sequeretur quod non liceret se­ nione minus aut æque probabili, secus in qui sententiam probabilissimam, imo nec probabiliori, ut probatum est; alias non li­ moraliter certam, quia etiam moraliter ceret sequi probabilissimum. certa polest impingere in legem. Scio qui­ Obj. 3°. S. Th. Quodlibet 8, 1.13, di- dem aliquos ex his qui restringunt textum • it: iilud quod agitur contra legem seni- S. Thomæ ad solum jus naturale, etiam 14« Λ 1 -t I r fc *1 I ÜTRÜM LICEAT SEQUI OPINIONEM PROBABILIOREM, etc. *47 ««itinere non esse licitum sequi scnten- | rum, videtur maxime injuriosum sanctis­ tiam probabilissimam et moraliter certam I simo præsuli, quasi voluerit per falsitates in his qi'æ spectant jus naturæ, sedquo so­ et mendacia solari scrupulosos » præsertim lido tiniriainenlo nescio ; cum quibus au- cum eo loci, agens de interpretatione le­ temabsurùisel inconvenientibusscio, cum gum et loquens de scrupulosis , dicat per­ iis scilicet omnibus quæ supra deduximus tinere ad quemcumque pro facto suo in­ terpretari præcepta el humana et divina, ex sententia tiitioristarum. Diam dum itaque S. Thomam loqui de si tamen rationabiliter interpretetur. Obj. 4°. Ex opinione tantum probabi­ eo quod est contra logem culpabiliter et vincibiliter ignoratam, et secundum con­ liori dc honestate objectiva actus, non po­ scientiam culpabiliter et vincibiliter erro­ test formari conclusio praefica moraliter neam. Ita hunc textum explicant S. Anto­ certa de honestate formali; non enim po­ ninus, Sylvester, Adrianus et alii commu­ test conclusio esse certior principio : ergo niter tam Thomiste quam extranei. Hæc B. 1°. Detorqueo argumentum. Ex opi­ rtrba B.Thomæ, inquit S. Antoninus 1 p. nione tantum probabilissima non potest Iit. 5, cap. 10, § 10, post medium, non formari conclusio practice certa : ergo. possunt intelligi nisi de his ubi mani­ B. 2° D. ant, Ex opinione tantum proba­ feste patet ex Scripturis vel Ecclesiœ de­ biliori non potest immediate formari con­ terminatione, quod sit contra legem Dei, I clusio practice certa , C. mediate , N. Po­ tt non de illis ubi non apparet; alias sita enim opinione probabiliori de hones­ libi contradiceret in eodem libro, quod tate objectiva actus, agens, mediante ju­ non esset credendum. dicio reflexo moraliter certo quod ipsam Instat ex S. Antonino Henricus a S. Ig- opinionem probabiliorem habet pro ob­ natio, lib. 11, cap. 85, sect. 4, his ver­ jecto , format dictamen practicum moralibis : « S. Antoninum pro se referre solent ter certum, eo modo quo dictum est in pro­ » probabilioristæ ; intrepide nihilominus bationibus , scilicet : ille non peccat for­ » assero ipsum nobis astipulari in materia maliter qui facit quod prudenter judicat » juris naturalis, quia 2 p. Sum. tit. 8, esse objective licitum : atqui qui agit se­ » c. 9,5 2, expresse et absque exceptione cundum opinionem solide probabiliorem,. » dicit quod, in his quæ sunt de jure na- I facit quod prudenter judicat esse objectivo • turali vel divino, quantumcumque licitum : ergo non peccat. Major est phy­ » consuleretur homini ignorantia peri- sice certa > minor est moraliter certa. » tissimis contrarium veritati, non exInst. 1°. Tutiorisiæ et qui stant pro opi • cusaretur a peccato illud agendo ; quia nione probabilissima negant minorem hu­ » in hujusmodi non potest habere locum jus judicii reflexi « ergo non est moraliter » ignorantia invincibilis, quoad haben- certa. > tes usum rationis. » B. 1°. Betorqueo argumentum. Tulio Ego vero intrepide respondeo me at­ riste negant minorem similis judicii re­ tente legisse istud cap. 9, tit. 8, p. 2. Sum. flexi ubi agitur de opinione probabilissi­ S, Antonini, et me in co non reperisse ma : ergo ista minor non est moraliter neque $ 2, neque ullum verbum ex citatis. certa : ergo non licet sequi opinionem Cætermn, si forte alicubi aliquid simile probabilissimam, quod est damnatum. habeat S. Antoninus, quod difficile credo, B. 2°. D. ant. Tulioriste et qui stant intelligendos est de iis quæ sunt de jure pro opinione probabilissima negant mino­ naturali primæ et secundæ classis, aut ali­ rem hujus judicii reflexi, et hi sunt ad­ quo alio sensu legitimo quem indicaret modum pauci comparative ad eos qui affir­ textus si exhiberetur·, non vero de omni mant, et infundate negant, C. ani. et hi jure naturali etiam difficili et remoto, ut suat comparative plures et fundate negant. fingit iste auctor : alias sibi aperte contra­ N. ant. præsertim cum omnia quæ oppomiit contra probabiliorismuin iniliteni padiceret S. Antoninus, ut palet ex ejus Glo".i citata in textum S. Th. Quod au I riter contra probabilissimum, ut palet ex lem reponit Henricus, S. Antoninum sic • jam dictis et patebit ex sequentibus ; el exposuisse textum S. Th. non quod ita nihilominus certum manet licitum esse se­ •it, »ed ad aliquale solatium scrupuloso­ qui probabilissimum. Unde ex eorum ne- MS DISSERT: Vï. ÂRT. ΠΤ. gatione non tollitur certitudo moralis hti- | raliter intolerabile, aliaque incoiiventmtu jus minoris; ut enim recte advertit Caje- sequerentur, ut dictum est : undenae •λοι.- -rho Opinione uti n. 4 : « Non da est consequentia. pii*p<«*rrA aliquid opinione tenetur (inObj. 5°. Tria duntaxat requiruntur ad t lh_i opinionem proprie dictam quæ | peccatum formale: primum,ut kxvioletur, »11 cui i formidine fundata partis opposi­ secundum, ut actus sit voluntarius; ter­ ta· quia diversi ductores contraria sen­ tium, ut sit cum cognitione malitiæ : alji * tiunt quoniam cum hujusmodi conlra- hæc tria reperiuntur in eo qui sequemopi­ rietate 'tat quod una pars sit ratione nionem probabil iorem agit contra legem sufficiente ad moralem certitudinem ful­ ergo. υ ta , ei jam non est ojiinio apud capien­ Ji. 1° retorquendo argumentum. At; tes illam rationem ; sed quia nesciunt i hæc tria reperiuntur in eo qui sequens opi­ n multi discernere inter certitudinem mo­ nionem probabilissimam agit contralegi i. ergo. 2° N. min. pro secunda et terti: n ralem et mathematicam, omnia quodam parte; vel D. Adest cognitio malitiæfonn> » modo locant sub opinione. » Inst. 2°. Istud judicium reflexum non lis, N. ignoratur enim tunc invincibiliter tollit periculum probabile agendi contra lex ut obligans in actu secundo; adest cog­ legem, cum probabilius possit esse falsum : nitio malitiæ objectivæ, subdistinguo negligenda a viro prudenti, C. attendendi ergo. //. 1°. retorquendo argument um contra N. Unde ejus actus formaliter utpeceamiprobabilissimum. 2° D. ant. Non tollit pe­ nostis non est ipei voluntarius. Patet a riculum agendi formaliter contra legem, N. dictis. Obj.Ci0. Non est mihi licitumsequiopinioagendi materialiter contra legem, subdis­ tinguo. Non tollit periculum quod a viro nem probabiliorem de validitate sacram prudenti contemni debet, C. quod a viro ti, vel ubi agitur de damno temporali mei vel prudenti non debet contemni, N. Sicut proximi; sic mihi non licet conferre baptienim judex judicans secundum testimo­ mum in tenui cerevisia, explodere in dumum nium duorum testium, aut ex motivis pro­ in quo probabilius est esse feram, sumere babilioribus, pruden’er judicat et ideo pru­ potum (jui probabilius non est venenatus denter contemnit periculum errandi mate­ ergo neque agere quod tantum probabilius rialiter; ita intellectus noster, qui est judex non est contra legem ; non enim minori veritatis, prudenter judicat verum id quod cura debemus vitare transgressionem legis gravioribus et verisimilioribus motivis ni­ quam irreverentiam sacramenti et damimii titur, prudenterque contemnit periculum nostrum temporale aut proximi. Λ. hanc objectionem fuisse præoccupileve errandi materialiter contra legem, præsertim cum melius sit interdum errare ma­ tam in observatione posita post conclue terialiter assequendo plerumque veritatem, nem. Concesso ergo antecedente, N. conquam semper haerere dubius et suspensus. seq. 1° Quia inde sequeretur quod ncc pos­ Inst. 2°. Transgressio materialis legis semus sequi opinionem probabilissimam, est vere malum improbandum et summa imo nec moraliter certam, de honestate cura fugiendum ·. ergo semper est eligen­ objectiva actionis, quia non possumus se­ dum tutius. qui probabilissimam in casibus positisjimo Λ. 1° inde probari non esse licitum se­ ncc, meo saltem judicio, moraliter certam qui probabilissimum et moraliter certum. quando agitur de validitate sacramenti ab­ 2° D. ant. Transgressio materialis legis est solute necessarii, v. g. baptismi pro infan­ malum fugiendum summa cura, id est mo­ te. 2° Disparitas est, quod sit praeceptum raliter possibili, qualem adhibet qui non religionis et saltem charitatis de non expo­ agit nisi id quod prudenter judicat non nendo sacramento periculo nullitalis prop­ esse contra legem , C. id est, omni cura ter irreverentiam et nocumentum nroxini exeogitabdi et summe difficili, qualis adhi qui privaretur effectu sacranicu; Hem ft beri deberet si semper tutius aut probabi­ praeceptum justitia* aut sdtem charilati-, lissimum esset tenendum, N. Id enim non | nec me nec proximum expone e sine caau exigunt leges prudentiae, ct inde aggrava­ periculo damni corporalis. Jam autem mea retur ultra modum onus legis fieretque mo- opinio probabilior de valore sacramenti »eu • — —— - — - - — - —— «* v w · · v» WW| I 24· ÜTF.Ï M LICEAT SEQUî ( T .NIONEM PROBABILIOREM, etc. ■Herilis facti, cum nihil immutet hi;'«ra­ autem debite illi proponitur dum pruden­ mento vr! facto, non abstergit per’ nlum ter judicat illam non existere. Quaedam alia argumenta objicit ethica, quuibe ■< ex minus probabili ■ ;< .quainii' o' probabilius valere s ? au iilum aut sed quæ sunt levia et facile ex dictis sol­ ηυη ·μ· periculum damt non est tamen vuntur. pr.baliilius licitum essi· ■ «nere sacramenConsectaria. ; n r.n factum cum lal periculo : ct ideo iin superius istas opi .ones de valore facti Ex didis itaque colliges 1« illicitum ?>se tantum specui; ~L,:liorem , gravem atque prudentem ut assentiatur illi exponeret consulentem periculo, puta, potius quam alteri ; atqui moraliter loquen­ restituendi quod non debet restituere, vel do ad id non sufficit quivis tenuis ct levis non restituendi quod debet rr^liuiere, vel excessus, parum enim in moralibus pro ineundi contractum alteri nocivum, aul ab­ stinendi a contractu sibi proficuo. nihilo reputatur : ergo. Quantus autem debeat esse excessus ut Petes δ° utrum confessarius possit el censeatur gravis et notabilis, vix certo de­ debeat absolvere pmnitentem reluctantem finiri potest. Quidam recenliores existi­ suæ opinioni? mant debere æquiv alere testimonio duorum fi. i° Si opinio pœnitentis sit certo mi­ testium; quia, inquiunt, sicut homo non nus probabilis et eam ut talem agnoscat deturbatur cx possessione aua nisi testimo­ pœnitens, velilque illam sequi, debet con­ nio duorum testium, ita lex non debet nisi fessarius illi denegare absolutionem , tan­ pari aut «equivalent! motivo posthaberi li­ quam indisposito , etiamsi dicat se esse bertati : adde, duo testes requiruntur ut probabilistam. Patet ex dictis art. primo. judex prudenter procedat in ferenda sen­ 2° Si opinio pœnitentis sit singularis, tentia : ergo par aut æquivalens motivum nulla ratione solida fulta et vix a quoquam requiritur ut vir gravis et prudens proce­ alicujus ponderis propugnata, quantumvis dat in suo opere. Id videtur rationi con­ pœnitens ex pertinacia reputet probabilio­ sentaneum. Equidem, si decem auctores rem , debet confessarius ipsum instruere affirmarent aliquid esse licitum, et novem de improbabili tale suæ opinionis, et si no­ paris auctoritatis negarent, non arbitror lit acquiescere , ipsum dimittere inabsolu­ excessum hunc unius suflicere ut quis pru­ tum; quia irrationabiliter et ex pertinacia denter sequatur opinionem affirmantium. adhærens opinioni improbabili, non est Petes 2° quomodo confessarius aut vir sufficienter dispositus. doctus consul tus super licitate aut illicitate S° Tandein, si opinio pœnitentis quam alicujus actionis, v.g. an contractus triplex credit probabiliorem sit revera solide pro­ sit licitus, debeat respondere consulenti ? babilis et a pluribus gravibus et doctis vi­ Jt. Non potest respondere secundum ris ut probabilior propugnata, distinguen­ opinionem minus probabilem, sive minus dum est. Vel secundum illam periclitatur tatam, sive tutiorem : quia vel diceret li­ validitas sacramenti, ut si pœnitens existi­ citum quod ipse probabilius judicat illici­ met probabilius attritionem mere formi­ tum, vel diceret illicitum quod ipse pro­ dolosam sufficere , nec aliter dispositus babilius judicat licitum; sicque induceret accedat; nisi deferat non debet absolvi, consultantem ad faciendum id quod ipse quia proprio judicio exponit sacramentum consultus judicat esse malum, vel ad ab­ nullitati. Vel secundum eam non periclistinendum ab eo quod judicat bonum ; ip- taturvalor sacramenti, puta, si probabilius snmque ideo consultantem utriuque deci­ existimet se in tali casu non teneri ad res­ peret, vel nimis laxando, vel nimis coarc- tituendum aut a tali contractu abstinen­ tando ejus conscientiam. dum; etiam si nolit acquiescere confessaDebet ergo respondere secundum pro­ rio et sil aliunde dispositus , debet in sua babiliorem sententiam quam tenet, non ta­ opinione relinqui et absolvi : quia 1° in men semper simpliciter et absolute. Si enim pari causa non debet sibi abbiandiri con­ opposita sententia sit etiam vere probabi­ fessarius , nec credere se habere elavem lis et a pluribus viris doctis sustineatur ut scientias, quasi ipse totum sciat et solus vi­ probabilior, pcrielitelurque damnum ter­ deat , alii aulein qui oppositum sentiunt tii, puta, quia agitur de restitutione fa­ sint cæci et in statu damnationis ; 2° quia cienda aut contractu ineundo, respondere pœnitens, postquam declaravit sua pec­ debet se ita probabilius sentire propter cata et aliunde est dispositus, habet jus ad tales et tale» rationes, non deesse tamen absolutionem, quam non potest illi absque nros doctos el graves qui oppositum sen­ injuria denegare confessarius, nec illum tiunt, quos potest adire, et eligere coram judicare indispositum quia adhæret κιι- DISSERT. VI. ART. IV. tentiæ sibi fundate probabiliori,cum secun eundum. tutius est eligendum ut late pro­ dum illam agens non peccet : ergo. bavimus. Confirmatur. Si mihi liceret sequ*sen­ Neque obstat quod judex fori non possit judicare secundum opinionem unius par­ tentiam quam alu sustinent ut probabilio­ tis litigantis contra aliam : disparitas est rem, sed quam judico minus probabilem enim quod judex fori sit constitutus me­ et cui ut veræ non assentior, liceret sequi dius inter partes litigantes , ut quod sibi quamcumque sententiam etiam tenuiterd et non uni litigantium æquius videtur ju­ vix probabilem ; cum vix sit aliqua opinio dicet : unde, aperte faceret injuriam alteri tam laxa et tam absona quæ non habeat litiganti , si secundum opinionem partis patronos qui illam sustinent ut probabilio­ adversæ contra propriam dirimeret litem. rem : hoc autem est damnatum a S. Sede. At vero confessarius est constitutus judex Insuper recurrunt omnia quæ contra mi­ ut absolvat a peccatis præteritis et futura nus probabile diximus et sequuntur om­ impediat ; pœnitens autem potest cavere nia inconvenientia quæ ex sententia profutura sequendo suam opinionem sibi so­ babilistarum deduximus. Dices. Subditus potest sequi sententiam lide probabiliorem. sui superioris quam judicat minus proba­ Dixi, si opiniopœnitentis sil ipsi so­ bilem, ut supra diximus , et confessariu? lide probabilior, et ut talis ab auctori­ opinionem sui pœnitentis quam etiam ju­ bus gravibus propugnetur : quia si ex dicat minus probabilem, ut modo diceba­ inordinato allectu aut errore crederet esse mus : ergo. probabiliorem, v. g. si crederet occasionem Λ. in his casibus opinionem superioris non esse proximam quam confessarius et pœnitentis esse respectu subditi aut com oculatior et doctior reputat proximam, aut fessarii mere speculativas, quippe quæ non ex ignorantia credat probabilius se non influunt in formando ultimo judicio prac­ teneri ad restitutionem, et confessarius ju­ tice conscientiæ , sed istud formatur cx dicet ejus opinionem in errore fundatam aliis principiis moraliter certis; sic enim esse; in his et similibus casibus , si pœni­ dicit subditus : Non pecco obediendo su­ tens nolit acquiescere judicio confessarii, periori in his quæ non sunt aperte contra non debet absolvi ; quia in his tenetur po­ Deum : sed hæc quæ nunc jubet non sunt tius credere confessario quam sibi soli in aperte contra Deum : ergo non pecco illi propria causa non sine deceptionis peri­ nunc obediendo. Prœmissœ sunt morali­ culo judicanti. Et ista exceptio hujus ter­ ter certæ, subinde et ipsaconc/mno. Pari­ ti» responsionis affinis est secundas res­ ter confessarius dicit : Bonum est relin­ ponsioni. quere pœnitenlem in opinione quam ratio­ Petes 4° utrum sit licitum sequi opinio­ nabiliter judicat probabiliorem : atqui iste nem quam directe judico minus probabi­ pœnitens judicat rationabiliter suam opi­ lem, sed quam reflexe scio a multis susti­ nionem probabiliorem : ergo bene facio neri ut probabiliorem, absque eo quod illi ipsum relinquendo in sua opinione. Utra­ ut veræ assentiar ? v. g. judico probabilius que prœmissa iterum est moraliter certa, contractum triplicem esse illicitum, sed ideo et conclusio. scio sustineri a multis ut probabilius esse Subsumes. Atqui similiter agens in casu licitum ; possumne agere secundum illam quaestionis potest sibi formare judicium opinionem quam minus probabilem judico practice certum ex principiis reflexis; sic et cui ut veræ non assentior. licitum est sequi sententiam quæ secun­ /L negative : quia vel meam propriam dum pluresest probabilior: atqui sentenopinionem quam probabiliorem habeo et faquam sequor est secundum plures pro­ quam in praxi relinquo, judico veram, vel babilior : ergo. suspensus et dubius hæreo; non enim , n. N. subsumptum et dico majorem ut supponit quæslio , assentior ul veræ hujus syllogismi non solum non esse mo minus mihi probabili quam in praxa se­ rallier certam, sed absolute falsam, quia. quor. 5i primum, ergo ejus contradicto­ ut probavimus, vel sequeretur opinionem riam quam in praxi sequor judico falsam et quam judicat falsam et legi diffonnem, quod à veritate legis alienam ut patet Si se- est illicitum ; vel esset dubius, et tunc non TAS ww -r-rr» Τ -— ' * * * ? /t*A »59 VARIE QUESTIONES CIRCA PRECEDENTES. etc. 2îî Semi-docti consulant doctiores, neque poleit igere secundum illam nisi sit tutior. Petet 5° utrum unius doctoris auctori­ nimii rigoris neque nimiæ laxitatis suspec­ tas sufficiat communiter ad reddendam ali­ tos ; aut libros evolvant, in quibus dum quam opinionem absolute probabilem , ct reperiunt opinionem unanimiter assertam inpraxi tutam? ab auctoribus , et oppositam aut silentio /?. negativCfWljam superius dixi. Palet preteriri aut uno ore rejici, poscunt illam p ex propositione damnata quam art. 1 sequi ut probabiliorem. Si legant auctorem retulimus; 2° ex S. Th. qui Quodlib. 5, a. fatentem sententiam suæ minus tutæ op­ 10, dicit : In his giue pertinent ad fidem positam esse communem, hanc sequantur; d bonos inores, nullus excusatur si se- quia ilii semi-docti perse non possunt mo­ fualur opinionem erroneam alicujus menta rationum perpendere, et vix aliam magistri ; excusaretur autem, si auctori­ possunt regulam sequi quam auctoritatis. tas unius doctoris redderet opinionem ab­ Si auctor gravis quem legunt dicat duae solute probabilem et in praxi tutam ; 5° quia opiniones contradictorias esse æque pro­ alias lut® essent tot nefandæ opiniones as- babiles, sequantur tutiorem; si minus tu­ sertæa probabilistis qui mutuo sibi palpa­ tam esse probabiliorem,possunt illam sequi. bant et laudibus reciprocis sesc efferebant Tandem viri docti eam opinionem ha­ nt graves et doctos auctores. beant probabiliorem et alii» talem sua­ Dixi communiter. Nam si esset talis ac deant, quam semotis passionibus et preju­ tantus doctor in Ecclesia, cujus auctoritas dices,sed mature perpensis ratierrnm hinc inultorum rationibus et auctoritati prepon­ et inde momentis, et attenta auctorum pro derate! aut saltem æquivalcret, sufficeret et contra gravitated pondere, sincere co­ Dt ejus opinio haberetur absolute probabi­ ram Deo judicant talem. lis et tuta in praxi, nisi forte alter ejusdem ponderis el auctoritatis contradiceret. Pro colophone Ptltt6° utrum unicuique liceat sequi opinionem quam primo aspectu existimat totius hujus dissertationis, et in validissi­ mam ejus confirmationem, observare juvat probabiliorem? fl. Nemo potest licite sequi nisi eam opi­ doctrinam de probabilitate quam huc us­ nionem quam post adhibitam pro qualitate que tradidimus , secundum diversos ejus rei, conditione personne et temporis opor- gradus, eam ipsam esse doctrinam cleri hmitate sufficientem diligentiam , sincere Gallicani in conventu generali anno 1700, coram Deo judicat probabiliorem ; quia ubi sic loquitur : Ad rectum usum proba­ alioquin imprudenter et temere ageret ex­ bilium opinionum has regulas a jure ponendo se voluntarie periculo agendi proscriptas agnoscimus. Primum,ut in dubiis de salutis negotio, ubi aqualia contra legem. u trinque animo sesc offerunt rationum Quæ autem diligentia censeatur suffi­ ciens? Quàmvis non possit dari regula ge­ momenta, sequamur id quod tutius, sive neralis certa, secundum tamen quod com­ quod in hoc casu unice tutum; neque id consilii, sedpreeeepti loco habeamus, di­ munius contingit, sequentia propono. Illitterati possunt reputare probabiliorem cente Scriptura; Qui amat periculum in rt tuto sequi sententiam seu consilium sui illo peribit. Hac prima regula. Altera... pistoris vel confessarii qui habetur vir pru­ ut nemini liceat eligere eam sententiam dens et doctus , aut alterius viri pariter quam non veritati magis consentaneam ■rudentis et docti; quia illi nihil melius duxerit. Ilis paucis succus ct summa to­ abent quod faciant. Quod si duos consu­ tius noslræ dissertationis comprehenditur. luit «qualis ponderis sibi contradicentes, tutius elig .nl WÉ>^ri~L~ IVAVAVtW.VAVAV *Λ*Λ.ν.WAV ‘■•■•.y.V.V.X\‘. ~.~ι V\Vt\v w Χ\« κχλ " ' ' ' ******" " TRACTATUS DE PASSIONIBUS ET VIRTUTIBUS Divus Thomas, a Q. 22 ad 49, et a Q. 53 ad 71. Postquam S. Th. a q. 6 usque ad præ- * <» tripliciter : uno modo communiter cl laic, •entem 22, disseruil de actibus homini pro­ secundum quod omne recipere est pati, priis quibus ultimum finem consequi po­ etiamsi nihil abjiciatur a re; ut si dicatur test, ab hac q. 22 ad q. 49 disserit de ac­ aerem pati dum illuminatur : et hoc sensu tibus homini et aliis animalibus commu­ intellectus et sensus cognoscitivus reci­ nibus , qui dicuntur passiones. Quatenus piendo species possunt dici pati. Alio modo enim subsunt politice imperio rationis,par­ dicitur proprie pati, (piando aliquid reci ticipant aliquid de ejus regulatione et de pilur cum alterius abjectione; et hoc con­ moralitate, possuntque conducere ad ulti­ tingit dupliciter : quandoque enim abjici­ mum finem, vel ab eo avertere : unde circa tur quod non est conveniens rei ct recipi­ eas regendas occupatur magna pars virtu­ tur quod est conveniens ; sicut cum corpus tum, ex earumque deordinatione pullulant animalis sanatur, dicitur pali, quia recipit plurima vitia. Quia tamen circa hanc ma­ sanitatem abjecta ægritudine : quandoque teriam non sunt graves coutroversiæ et vix e converso contingit, dum abjicitur quod tractatur in scholis, summatim eam per­ est conveniens rei et recipitur quod est discurremus. Similiter de virtutibus, de qui­ conveniens; sic aegrotare dicitur pati, quia bus agit S. Doctor a q. S3 ad 71, pauca di­ recipitur infirmitas sanitate abjecta : el hic cemus propter easdem rationes, et quia est proprius modus passionis. plura de illis dixi in opere de Virtutibus Ibid. a. 2. in arg. s. o. et o. — Itaque cardinalibus. Omnia ergo quæ de passio­ passio recte definitur cum Auctore, ex Da­ nibus et virtutibus dicturi sumus, duplici masceno : Motus appetitus sensitivi ex dissertatione compendiose complectemur. imaginatione boni vel mali cum transmutatione corporali. DISSERTATIO I. Dicitur motus, id est actus seu operatio, DE PASSIONIBUS. et tenet locum generis. Dicitur appetitus D. Th. a Q. 22 ad 49. sensitivi, ut denotetur ejus subjectum. Di­ citur ex imaginatione boni vel mali, per quod significatur ejus principium. Dicitur ARTICULUS I. cum transmutatione corporali, ut dis­ de passionibus in communi. tinguatur a motibus voluntatis, que, cum D. Th. a Q. 22 ad Q. 28. non sit affixa organo corporeo, non se mo­ Quatitur 1« quid sit passio? vet cum transmutatione corporali; et a mo­ Λ. Communis omnium sensus est, pas­ tione partis sensitivæ cognoscilivæ, quæ, sionem esse actum appetitus sensitivi quo licet sit affixa organo corporeo, per se ta­ quis ad aliquid afficitur vel ab eo refugit. men non transmutat corpus physice, sed Cur autem, cum sit actus, dicatur passio? intentionaliter tantum. Passio autem phy­ Ideo quia iste actus natus est causare trans­ sice transmutat corpus, —Hic q. 24. a. 2. mutationem in dispositione naturali cor­ ad 2.—saltem cor; in omni enim passione poris , quæ transmutatio infert passionem additur aliquid vel diminuitur a naturali quatenus subjectum patitur amittendo ali­ motu cordis, in quantum cor intensius aut quid. remissius movetur secundum syslolem aut Hio q. 22. a. 1. o. — Pro cujus intelli- diastole m. fentia observandum esi quod pati dicatur Q. 26. do vorit. a. 2. ad 5. — Duo itaque DE PASSfüMbl L IA COMMUNI. 2ό4 importai passio, scilicet actum animæ, qui in idem objectum contrariis motibus; sic «eliabelquasi formale, et transmutationem spes tendit in bonum arduum, desperatio corpoream® quæ se habet quasi materiale, ab eodem recedit; audacia insurgit in ma­ »qua tamen dicitur passio. Si primum dé­ lum, timor ei succumbit. lit, erit passio pure corporalis ; si secun­ ibid. q. 24. a. 1. o.—Quœritiir&> utrum passiones possint esse bonæ vel malæ ? dum desit, non erit passio, sed simpliciter motus seu operatio animæ. B. Passiones animæ possunt considerari Quœritur 2° quot sunt passiones? Ii. Sunt undecim passiones : sex in appe­ dupliciter : uno modo, secundum se ; alio titu concupiscibili, scilicet amor el odium, rationis et voluntatis. Si igitur secundum desiderium et fuga, gaudium et tristitia ; et se considerentur, prout scilicet sunt qui­ quinque in appetitu irascibili, scilicet spes dam motus irrationalis appetitus, sic non et desperatio, audacia et timor, et ira, cu­ est in iis bonum vel malum morale quod jus non est contrarium. dependet a ratione; si autem consideren­ Hîoq. 25. a. i. O.et 1. p.q. Sl.a.2. 0.— Helio est, quia, modo, secundum quod subjacent imperio tur secundum quod subjacent imperio ra­ cum passio sit actus appe­ titus sensitivi, dividitur secundum appeti­ tionis et voluntatis, sic est in eis bonum tus divisionem : appetitus autem sensitivus appeti tus sensitivus ipsi rationi et voluntati, est duplex, concupiscibilis et irascibilis; quam membra exteriora, quorum tamen in animalibus enim sicut in naturalibus non motus et actus sunt boni vel mali morali­ solum estinclinatio ad prosequendum quod ter, secundum quod sunt voluntarii. Unde estconveniens, et fugiendum quod est dis­ multo magis et ipsæ passiones, secundum conveniens, sed etiam ad resistendum con­ quod sunt voluntariæ , possunt dici bonæ trariis et impedientibus. Prima inclinatio vel malæ moraliter; sunt autem voluntaria in animali dicitur appetitus concupiscibi­ vel ex eo quod a voluntate imperantur, vel lis; secunda, appetitus irascibilis. Objec­ ex eo quod a voluntate non prohibentur- tum concupiscibilis est bonum aut malum vel malum morale. Propinquior est enim Ibid. sensibile præcise; objectum irascibilis est a. 2.0. — Tunc autem sunt bonæ, quando sunt a ratione moderatæ; malæ, bonum aut malum arduum. Si ergo appe­ quando sunt præter ordinem rationis. Hinc titus concupiscibilis feratur in bonum aut Christus, nullum habens peccatum, adhi­ malum simpliciter, abstrahendo an sit prae­ buit passiones ubi judicavit secundum ra­ iens aut absens, respectu boni est amor, tristitia. Si autem appetitus irascibilis fe­ Circums­ pexit cum ira. Ibid. 14 : Tristis fuit ejus anima usque ad mortem. Lue. 49 : Flevit super Jerusalem. Joan. 11 : Turbavit seme tip sum ct lacrymatus est. Et Apost. Rom. 12, jubet gaudere cum gaudentibus et flere cum flentibus. Isque est sensus ratur in bonum arduum et difficile, vel il­ communis hominum posse recte timeri sup­ lud bonum est obtentu possibile, et est plicium, amari bonum, fugere malum; el «pes; vel est obtentu impossibile, et est merito, cum enim appetitus sensitivus sit desperatio : si refugiat malum arduum, vel a Deo ut naturæ auctore, non possunt non illud est repulsu facile, et est audacia ; vel esse aliqui ejus actus boni, si a ratione re­ est repulsu difficile, et est timor ; vel tan­ gulentur et imperentur. respectu mali est odium; si feratur in bo­ num aut malum absens, respectu boni est desiderium,respectu mali est fuga; si ver- telur circa bonum aut malum præsens, res­ pectu boni est gaudium, respectu mali est tionem esse adhibendas. Mare, δ : dem versatur circa malum præsens vindi­ Attenditur regula et moderatio rationis candum, et est ira, cui nulla passio oppo­ non præcise secundum intensionem aut re- nitur. WÛssionem passionis, sed secundum quod, Hïo cit. a. 2. 0. — Hinc habes passiones consideratis objecto et circumstantiis, recta concupiscibilis differre a passionibus iras­ ratio exigit eam intendi aut remitti. Non cibilis per hoc quod passiones concupisci­ ergo semper peccat qui vehementervel iras­ bilis ferantur circa opposita objecta, ten­ citur, vel dolet, vel timet, sed qui ultra dunt enim in bonum vel recedunt a malo; quod exigit recta ratio in his vel illis cir- lie amor tendit in bonum, odium recedit cumstan jis .rascitur, dolet, aut timet. Un­ aΐίύΐο : passiones vero irascibilis ferantur de Moyses, Exod. 5, legitur fuisse valde iratus propter adorationem vituli; Num . laudatur zelus et indignatio Phinees, et 1 Reg. 2 et 3, reprehenditur Heli quod non satis fuerit filiis suis indignatus ; tan­ dem ipse Christus trisUtus est usque ad . mortem ry Ibid. I Porro Stoici vocabant omnes passiones morbos animae, quia illas solas passiones dicebant quæ erant praeter ordi­ nem rationis, quæ vero erant rationi con­ sentaneae nomine voluntatis complecteban­ tur : sicque voce tenus discrepabant a Pe­ ripateticis, qui approbabant mediocritatem passionum. Quœrilur 4° utrum passio, dum rationi et voluntati cooperatur, diminuat vel au­ geat bonitatem actus moralis? Ibid. a. 5. ad 1.— Ante responsionem, nota passiones ammæ posse se habere du­ pliciter ad voluntatem et rationem, antecedenter scilicet et consequenter, et hoc ul­ timum dupliciter : 1° per modum redundantiæ, quando enim superior pars animæ intense movetur in aliquid, pars inferior sequitur ejus motum ; 2° per modum elec­ tionis, quando scilicet homo ex judicio ra­ tionis eligit affici aliqua passione, ut promp­ tius el ferv idius operetur coopérante appe­ titu sensitivo. Hoc notato, ibid. — 11. 1° Passio antecedens ratio­ nem et voluntatem, diminuit bonitatem ac­ tus , quia obnubilat judicium rationis ex quo dependet bonitas moralis actus; lau­ dabilius est enim quod ex judicio rationis aliquis faciat opus charitalis, quam ex sola passione misericordi®. Ibid. — 2° Passio consequens volunta­ tem per modum redundanti® , est signum intensioris voluntatis, sicque indicat majo­ rem bonitatem moralem, non tamen auget. ib. et o. — 5° Passio consequens per mo­ dum electionis, auget bonitatem actionis , quia cum bonum hominis consistat in ra­ tione sicut in radice, tanto istud bonum est perfectius quanto ad plura <|tiæ homini con­ veniunt extenditur; unde nullus dubitat quin ad perfectionem moralis boni perti­ neat quod actus membrorum exteriorum per rationis regulam dirigantur : atqui ap­ petitus sensitivus potest obedire rationi, ut dictum rst : ergo ad perfectionem moralis bom perlinet quod etiam ipsæ passiones gnimæ sint regulat® per rationem. Sicut tattur melius est quod homo et velit bo- I mi :i et faciat illud exteriori actu,itaetin I melius est quod homo ad bomim rniprtiiu secundum voluntatem ct secundi;® ap[*· Jtituin sensitivum, juxta illud Psal.So (or n eum et caro mea equitaverunt in Dum ut cor accipiamus pro appetitu u> 1 tellec carnem autem pro appetitu w -itivo. ARTICULUS E. De passionibus in particulari, D. Th. a Q. 26 ad 48. § 1.—De passionibus appetitus concupiiciHlit, I).Th.aQ. 26ad 39. AMOR. Hic q. 26.a. 1. 0. — I. Amor, utsic.nl complacentia boni. Intellige complacen­ tiam firmam et robustam dominantem ap­ petitui; si enim sit adhuc recens et intirma, erit potius rudimentum cl inchoatio amoris quam amor. Seu aliter, amor «I propensio seu inclinatio in bonumsecundum se, abstrahendo an sit prœscns «I absens. ibid. —Triplex estamorsicuttriplexesl appetitus, scilicet rationalis seu intellecti­ vus, sensitivus seu animalis, et naturalis. Amor rationalis est inclinatio in bonumper intellectum apprehensum; sensitivus est inclinatio in bonum per sensum apprehen­ sum, et hic solus est passio; naturalis est inclinatio cuique naturæ, sive cognoscilivæ sive non, ab Auctore naturæ indita in honumsibi conveniens, ut lapidis in centrum. ibïd. a. 4. 0. — Amor, sive rationalis sive sensitivus, dividitur in amorem amicitiæ et amorem concupiscent iæ ; quia ama­ re est velle alicui bonum. Sic ergo motus amoris in duo tendit, scilicet in bonum quod quis vult alicui, sive sibi, sive alien, et in eum cui vult bonum. Primus est amor concupiscenti®, secundus amor amicitia·. Amor amiciti® est simpliciter amor; quii quod amatur amore amiciti® simpliciterd secundum se amatur. Amor concupiscen­ ti® est amor secundum quid; quia quod amatur amore concupiscenti® non simpli­ citer et secundum se amatur, sed amatur alteri : unde dum amas aliquem quia tibi est utilis, te amas amore amicitis, illumau bonum reddit: luentis, silis, faucium ariditas, etc. ubi duplex habitudo virtutis declaratur, IRA. nid. qq. 46. 47. — Ira est appetitus una ad subjectum, altera ad operationem. Habitus electivus in mediocritate con­ vindicte cum fervore sanguinis circa cor. Differt ab odio inimicitiæ, quod odium ve- sistens, prout sapiens ct prudens deter­ iit malum proximo ut illi malum : iratus minaverit. Hæc definitio convenit solis autem vult illi malum sub ratione justi vin- virtutibus moralibus, non intellectualibus dicativi. Praecipua causa iræ est parvipensio aut theologicis. Potissima autem et com­ et contemptus, qui eo major est quo major munior definitio sequitur. Unde est excellentia irati. 2· 33. a. 4. o. — Dico. Victus recte de­ ibid. q. 48. — Elfectus iræ sunt 1° de­ finitur : Bona qualitas mentis qua recte lectatio ob spem vindici®, quæ est reme­ vivitur et nemo male utitur, et quam dium injuriæ accept®; 2°fervor sanguinis Deus in nobis sine nobis operatur. Hanc circa cor; 5° turbatio mentis el corporis; definitionem desumpsit Auctor ex variis 4° taciturnitas, vel quia turbata ratio pas­ locis S. Augustini, praesertim lib. 2 de sione digna non repent, vel quia tanta est Lib. Arbit. c. 18 et 19. Perfecte complec­ turbatio ut lingua a suo usu impediatur. titur totam rationem virtutis , quia com­ prehendit omnes illius causas; perfecta DISSERTATIO II. autem ratio uniuscujusque rei colligitur DE VIRTUTIBUS. ex omnibus ejus causis. Igitur D. Th. a Q. 33 ad 71. ibid. — Dicitur bona qualitas : quibus particulis indicatur ejus causa formalis ; Post actus et passiones considerat S. causa namque formalis cujuscumque rei Doctor principia actuum humanorum, et accipitur ex ejus genere et differentia, dum primo principia intrinseca, quæ sunt poautem dicitur qualitas assignatur genus tentia el habitus; sed quia de potentiis virtutis; esset tamen convenieniior defini­ jam dixit in 1 p. q. 77, de habilibus tan­ tio , si loco qualitatis poneretur habitus , tum hic agit, et primo de habilibus in ge­ quia est genus propinquum : dum dicitur nere a q. 49 ad 34 : quia vero quæ spec­ bona, assignatur differentia. tant habitus in genere proprie sunt philoIbid. — Dicitur mentis, id est potentiæ fophica et minus necessaria, ideo omitti­ rationalis, sive sit mens aut intellectus, vo­ mus. Deinde considerat de habilibus in luntas. si sive ae appetitus sensitivus prout speciali, el 1° de habitibus bonis, qui sunt est motus a voluntate, per quod designa­ virtutes; 2° de habitibus malis, scilicet de tur subjectum loco causæ materialis. Vir­ vitiis et peccatis. Itaque de virtutibus pau­ tus enim, sicut alia accidentia, non habet ca dicturi, sit materiam ex qua, sed in qua, quod est sub­ ARTICULUS I. jectum, et circa quam, quod est objectum; Quid sit virtus? D. Th. Q. 35. objectum autem non potuit designari, eo Nomen virtutis a viro derivatum est, quod per objectum determinatur virtus ad quia fortitudo quæ dicilur virtus major est certain speciem, el hic definitur virtus in m viro quam in fœmina. Quandoque su­ communi, ô» dicas debuisse assignari ob­ mitur virtus pro ipsa potentia operaliva, jectum iu communi, etiam assignatur cum quandoque pro ipso effectu seu operatione dicitur qua recte vivitur, id est qua recte potentiæ oporalivæ, ut Matlh. 7 : in nomi­ agitur ; per quas particulas etiam assigna­ ne tuo multa? virtutes fecimus. Sed hic tur causa finalis, finis enim virtutis , sicut simitur pro quadam qualitate superaddi­ et potentiæ , est operatio : item , per eas ta creatur» rationali, qua fit ut operetur distinguitur ab habitibus vitiosis qui sem­ per se habent ad malum. pranple, facile et recte. 260 I > DISSERT. Π. ART. II. Ibid.— Dicitur qua nemo male utitur ibid. a. 5. o. — Tandem quod sit tubiut distinguatur ab habitibus qui quando­ tus operativus actus boni pariter constat, que sunt ad bonum , quandoque ad ina­ quia cum potentiæ rationale? sint operalum ; ut opinio, v. g. nues humana, etc. tivæ actus tam in genere entis quam in quæ se habent ad verum et ad falsum. genere moris , oportet quod virtus qui ihid. — Tandem assignatur causa effi­ perficiuntur ut sil eis conformis, utram­ ciens dum dicitur, quam Deus in nobis que rationem attingat : nam, quamvii sine nobis operatur : et hoc intelligitur potentia rationalis possit absolute se soli de virtutibus infusis ; si autem iste parti- attingere actus substantiam et moralilacute auferantur, erit definitio communis tem, id tamen non potest prompte, fi virtutibus et acquisitis et infusis. cile et expedite ; per virtutem vero fit ad Dices. Potest aliquis male uti virtute, utrumque prompta et expedita. Per se ta­ ut qui eam odit vel de illa superbit, v. g. men primo respicit actus moralitalem sta qui orat ex vana gloria: ergo male dicitur, bonitatem, secundario cntitatem ; quia vir­ qua nemo male utitur. tus est essentialiter in genere moris, cu.a R. D. ant. Potest quis male uti virtute sit ad bene moraliter operandum essen­ ut objecto, C. ant. ut principio, ita quod tialiter ordinata. actus virtutis sit malus, seu quod virtus in Colliges 2° potentiam et virtutem in ra­ actum malum influat, N. ant. Hoc autem tione causæ, non poni in numero necesse plures causas ; sed potentiam esse causam ultimo sensu intelligitur definitio. Inst. Potest quis male uti virtute, ut et virtutem complementum causæ, ex quo principio : ergo. Probatur ant. Virtus et potentia exurgit una causa completa. tcmperanliæ movet ad manducandum tem­ Potest enim, ut dixi, potentia sim· virtute perate carnes in quadragesima sicut extra quod potest cum illa ( loquendo de virtu­ quadragesimam ; eadem enim facilitate tibus moralibus in ordine naturali ), sed temperans moderatur comestionem car­ sine virtute potest imperfecte tantum, m nium in quadragesima sicut extra quadra­ complete et difficile ; cum virtute vero, gesimam : ergo. complete, facile et expedite. R. N. ant. Ad probat. N. ant. Est enim ARTICULUS IIvera intemperantia manducare carnes tem­ De subjecto virtutum. D. Th. Q. 56. pore prohibito; neque obstat quod expe­ § I. — Pracsupponenda. riatur facilitatem in moderata comestione carnium in quadragesima, hæc enim faci­ q. 36. a. i. o. —Suppono 1° virtutem litas non provenit ex influxu virtutis tem­ non subjectari in essentia animæ , sed in perantis, sed ex remotione impedimento­ ejus potentiis; parlim quia virtus est per­ rum, et moderatione passionum, habita per fectio potentiæ, parlim quia est habitus operativus : omnis autem operatio animæ priores actus repetitos tcmperanliæ. Ibid. a. i. 2. et 5. ο. — EX didis COl- fit immediate per potentiam. Suppono 2° nullam esse virtutem in liges 1° virtutem esse essentialiter habi­ potentiis vegetativis, neque in membris d tum operativum actus boni. Ibid. a. l.o. — Quod sit habitus patet; sensibus externis ; quia hæc sunt determi­ quia habitus in communi dividitur per se nata ad unum modum agendi, ct, posita in virtutem et vitium ; per habitum enim debita eorum naturali dispositione, nullam disponuntur potentiæ animæ rationalis, habent difficultatem insuis actibus: quod quæ se habent indeterminate ad multa : si si ex usu videantur acquirere aliquam fa­ disponantur convenienter, est virtus ; si cilitatem. hæc non causatur ex habitu vir­ disconvenienter, est vitium. tutis, sed ex remotione impedimentorum Ibid. a. 2. o. — Quod sit habitus ope- tantum ; sicut instrumenta externa ipso ralivus etiam patet, quia virtus ex ipsa usu fiunt politiora et aptiora. ratione nominis, ev ut dictum est, importat ibid. a. 3. o. — Suppono 3° non esse quamdam perfectionem potentiæ, perfec­ virtutem in sensibin .ntenus apprehensi* tio autem addita <..icui potentiæ ei confor­ vis, quia virtus est habitus perfectus quo matur. Ergo sicut potentiæ rationales sunt non contingit nisi bonum et perfectum operati'*, ita el virtutes eis superaddite operari ; unde oportet quod virtus sit ii DE SUBJECTO VIRTUTUM. 2M illa potentia quæ est consummativa boni I esse virtutes simpliciter dictæ , et »ic «st operis : atqui cognitio veri non consum­ prudentia in intellectu practico. Ibid a. 6. o — su/y/oi’*'/ .> ui voluntate matur in viribus sensitivis apprehensi vis , sed hujiismod* ”ii es sunt quasi praepara­ esse virlutes in ordine ad hoouin superna­ toris ad cogniuonem intellectivam : ergo turale, ut charitatem erga Deum et in or­ in hujusm .di sensibus non sunt virtutes dine ad bonum proximi ; tum : ergo. tialis justiti®. est in voluntate. /I. D.ant Appetitus sensitivus secun­ 9 111. — Secunda P[Jicultas resolvitur. dum se non potest attingere b muni ho­ nestum C ant. ut ic'. jalitci mutus a vo­ ihldq. 86. a 4. 0. — Dico. Appetitus luntate, subdislinguo : non potesl attin­ sensitivus, prout natus est obedire rationi gere bonum honestum universale, C. sin­ i4subjectum v.rtutis, scilicet temperan­ gulare, N. Quia sub actuali motione volun­ tis et fortitudinis. Est communis contra tatis participat rationem circa singularia , Scotistas. sicut cogitativa, seu imaginatio, sub actuali ibid. — Dixi, prout natus est obedire influxu intellectus participat discursum rationi; quia appetitus sensitivus secun­ circa singularia. dum se consideratus ct prout est commu­ Inst. t°. Appetitus sensitivus non potest ais homini et bruto, certo non est subjec­ appetere bonum nisi a sensu propositum : tum virtutis. atqui sensus non potest proponere bonum ibid. — Prob. Actus qui progeditur ab honestum , sed sensibile lanium ■ ergo. ana potentia mota ct alia movente, non P. /). min. ut ante. Sensus secundum potesl esse perfectus, nisi utraque poten­ se non potest proponere bonum honestum, tia sit bene disposita; sicut actus artificis C sub actuali influxu voluntatis, subdis­ non potest esse congruus, nisi artifex ct tinguo : non potest proponere bonum ho­ instrumentum sint bene disposita : alqui, nestum universale, C. singulare, .V. Ratio licet voluntas movens sit secundum se be­ istarum solutionum est, quia Auctor na­ ne disposita ad bonum proprium rationis, tura sic omnium rerum ordines colligavit ut diri, non lamen appetitus sensitivus ut quod est supremum inferioris ordinis motus, qui cum voluntati non subjiciatur participet infimum superioris ordinis, despotice, sed politice tantum , a ratione juxta illud celebre S. Dionysii adagium ; sspe exorbitat el sine perfectione virtutis Supremum infimi attingit infimum su­ superaddita non nisi difficile et cum repug­ premi Sic videmus in nobilioribus plantis nantia ipsi obedit : ergo. quamdam imitationem sensus, in nobilio­ Confirmatur. Ponenda est virtus in sub­ ribus animalibus quoddam human® ratio­ jecto capaci et indigenti : atqui appetitus nis vestigium A fortiori ergo in eodem «insitivus, prout natus est obedire rationi, homine tam appetitus sensitivus quam sen­ et capax virtutis et ea indiget : ergo sus apprehensivus participant aliquid de Prob. prima pars minoris. Ut potentia voluntate et intellectu. «tcapax virtutis, requiritur 1° quod posInst. 2°. Saltem appetitus sensitivus non ‘it dirigi a superiore; 2° quod non sit de­ participat a voluntate nisi imperfectam li­ terminata ad unum modum operandi; 5° bertatem : alqui potentia, quæ est subjec­ ipiodsit eliciliva actus perfecti : atqui ap­ tum virtutis, debet esse perfecte libera, petitus sensitivus 1° potest moveri et di­ cum possit esse principium perfecti actus ruti a ratione superiori ; 2° non esi deter­ moarlis vel boni vel mali non solum veniaminatus ad unum modum agendi, scilicet liter, sed etiam mortaliter : ergo. ufonnilcr rationi, sed saqie ab ea deviat ; P. D. maj. Appetitus sensitivus, ut 5« potest elicere actum perfectum , dum praei se conjunctus voluntati, non partici­ mpe ejus passiones sunt temperantia, i pat perfectam libertatem, C. sub actuali ' riitiidnie et aliis virtutibus eis annexis influxu voluntatis ipsum ad opus moventis mperaiæ : ergo. Prob. secunda pars et applicantis, parvulis quam adultis conferri in bapritur virtus intellectualis, v. g. scientia; » tismo iutor.nantem gratiam et virtutes, ita, ex eo quod intellectus moveat volun­ « tanquam probabiliorem et dictis sanctotatem et voluntas appetitum sensitivum, » rum et doctorum modernorum theologis acquiritur per actus repetitos et in volun­ » magia consonam et concordem, sacro tate et in appetitu sensitivo virtus, hoc est » approbante concilio, duximus eligeninclinatio permanens et firma ad bonum » dam. » Per virtutes autem in hac defini­ honestum. tione intelliguntur non solum thelogicæ, Quæstio itaque superest, utrum præter sed etiam morales, quia de his etiam pro­ virtutes morales acquisitas sint aliæ in no­ cedebat quæstio sub Innocentio 111, ut pa­ bis a Deo perse infusæ? Equidem virtutes tet ex dictis. Ergo. theologicas esse a Deo nobis per se infu­ Confirmatur ex Catechismo Romano, sas dogma fidei est definitum in concilio parte secunda, cap. 2, § 59, ubi dicitur : Trid. sess. 6, cap 7 ; item, virtutes mora­ Huic additur nobilissimus omnium vir­ les actibus nostris acquisibiles posse, sic tutum comitatus, qua· in animam cum Deo dispensante, nobis per accidens in­ gratia divinitus infunduntur. fundi non est dubium , cum in hoc nulla ibid. 0.— Probatur 5° ratione. Homo sit implicantia, ct sic fuerunt infusæ Chris­ per virtutes theologicas infusas disponi­ to et primo parenti : sed difficultas est, tur, elevatur ct reclilicatur circa ultimum utrum sint virtutes morales ordinis super- finem supernaturalem : ergo connaturale Baturalis, non acquisibiles actibus nostris, est el nccesse ut pariter elevetur et rectilinobis a Deo p«»r se infusæ ? Pro cujus reso­ celur per virtutes morales infusas circa me­ lutione dia assecutiva hujus finis sunernaturalis. Ibid. a. 5. 0. — Dico. Præter virtutes Patet consequentia, quia elevatio et recmorales acquisitas, sunt aliæ a Deo per tificatio per virtutes theologicas non est se nobis infusæ. Est communis cum Auc­ tantum in ordine ad finem supernaturalem tore contra Scotum, cujus sententiam qui­ secundum se, sed ut assequibilem per me­ dam thnnin^ 'opcnra notant post defini­ dia ; tinis autem supernaturalisx non est tionem C01.L..U V lennensis, de quo modo. assequibilis nisi per media superna toralia. Ibid, in nrg. ·. c. — Probatur 1° ex S. ibid. — Confirmatur. Deus non minus Scriptura. Deus, juxta S. Scripturam, do- providet ordini gratiæ quam ordini natuttt homines quatuor virtutes cardinales; ræ : atqui in ordiiic natur» homo nor -2MS DISSERT. Π. ART him rectificatur per lynderesim et appe­ sancti : ergo præter hæc debent dan nrtitum boni ut sic circa finem naturalem as-* tutes infusæ ad operandum ordinario mo­ sequendum, seri etiam per virtutes mora­ do in eodem ordine. les acquisitae circa media assecutiva hujus ihid. a. 4. — Probatur 4° alia ratium finis : ergo pariter homo in ordine gratiæ Sicut virtutes distinguuntur, Λ.. ct mulli non solum rectificatur circa finem super- plicantur penes objecta formalia atqui naturalem per virtutes theologicas infusas, aliud est objectum et motivum formali· vir­ quæ sunt nobis loco principiorum natura­ tutis acquisita;, aliud infusæ : ergo. 1'iob lium, sed etiam per virtutes morales infu­ min. Objectum et motivum formale vir­ sas, circa media supernaturalia assecutiva tutis acquisitæ est naturale; infusæ, est -nhujus fir's supernatiiralis. pernaturale. Sic, v. g. quamvis temperan­ Huic rationi fundamentali respon­ tia acquisita et infusa conveniant in mate­ dent adversarii hominem sufficienter rcc- ria, utraque enim est circa delectabilia tac­ tificari circa media assecutiva finis super- tus, non tamen conveniunt in objecto el naturalis, per virtutes morales acquisitas motivo formali : equidem ulraque qiwril cum imperio virtutum theologicarum, præ- medium, sed aliæ ratione quærit medium Berlim charitatis; inde enim elevantur ad temperantia infusa quam temperantia ac­ attingenda media supernaturalia aut su­ quisita; hæc quærit medium secundum pernatural! modo, ut patet in eo qui facit regulam rationis hiunanx in ordine ad bo­ eleemosynam ex imperio charitatis; ex hoc num naluræ, sanitatem corporis et libe­ enim imperio movetur virtus misericor­ rum usum rationis paturalis; infusa au­ di® acquisita ut faciat eleemosynam modo tem quærit medium secundum regulam fi­ supernatural! : vel saltem sufficere ad hanc dei et rationes legis divinæ in ordine ad rectificationem circa electiones supernatu­ finem supcrnaturalem, quæ ideo sæpe præscribit arctiorem abstinentiam quam re­ ral es, dona Spiritus sancti. Sed contra primum. i° Non sufficit ad gula naturalis. Similiter de aliis virtuti­ perfectionem vitæ supernatiiralis, quod bus. Ergo. Obj. 1°. Si essent virtutes .nfusæ, in­ emendicet rectificationem circa media in suo ordine a virtutibus inferioris ordinis, funderentur in justificatione peccatore sed eam habere debet ex propriis princi­ cum gratia cujus dicuntur proprietates; piis, alioip/n foret minus perfecta quam atqui non infunduntur tunc : ergo. Prob. vita politica et ordinis naturalis. 2° Ad min. Virtutes præbent potentiæ facilita­ perfectionem vitæ supernatiiralis non suffi­ tem ad actus virtuosos · atqui peccator cit intentio supernatiiralis finis, sed re­ recens justificatus non habet majorem Ia quiritur insuper electio supernatiiralis me­ cilitatem ad actus virtuosos quam ante jus­ diorum : atqui electio supernator ilis non tificationem, ut experientia constat : ergo. /t. N. min .idpiob. 1) maj. \ iriules potest elici nisi a principio supernatural! ; ergo. 5° Imperium charitatis non potest præbent facilitatem intrinsecam, C. maj. imprimere modum supcrnaturalem actibus extrinsecam, A. maj. et ad hi.ncstn un. virtutum acquisitarum, nisi mediante pru­ di>tmcta minore. A. conseq. Explica­ dentia supernatural! ; ad id enim non suf­ tur. Duplex est facilitas potentiæ respecte ficit prudentia inferioris ordinis natui alis: alicujus .ictus : una intrinseca, quæ con­ ergo datur prudentia moralis infusa ergo sistit in hoc quod potentia Ml comple a. ct dantur aliæ virtutes morales inlu-æ, a peifecla el connaturaliler proportionate quibus nimirum pendet p udenliæ quoad actui ; hanc præbent virtute- infusæ in or­ rectam intentionem finium particularium, dine supernaturali, sicut acquisite in or­ el cum anibus est connexa , ut dicam ari. dine naturali. Altera est facilitas exti in­ seq. Il;r responsiones magis adhuc firma­ seca quæ consistit in remo.ione impedi­ buntur ex probatione quarta nioxsiibjim mentorum quibus actus, non obstante pergenda. feelione et proportione potem iæ. reddi­ Contra secundum. Dona Spiritus sancti tui difficilis : hanc confert vinus acquitta non ponuntur nisi ad operandum extra­ non per se et formali er quasi ipsa esset ordinario modo in ordine supernaturali et horum inpedimenioruin ablatio, sed coliex speciali motione atque instinctu Spiritus comitanler, quia nempe acquiritur per re- > ! , I 2A7 DE CAUSA VTRTUTUM petitos actus quibus ista impedimenta I tur aut augentur per actus repetitos cr-r,appetitus sensitivi tolluntur. Hinc, non sequens non admittitur ; ergo. R. hoc argumentum pariter probare non *( mirum peratorem recenter justifica­ tum pati difficultatem et renisum appeti­ dari virtutes theologicas , sicque nihil pro­ tus sensitivi, ii.‘vi virtutum infusarum bea- bat. Dicendum itaque neque virtutes theo­ logicas neque morales infusas frequentatis lusinia copia sit instructus Inst. Saltem b® virtutes infusæ, si es- actibus generari aut augeri : 1° quia cum *nt, expellerent vitia contraria ab homi- sint proprietates gratiæ, a solo Deo infun­ i·. justificato : atqui falsum consequens, duntur et augentur ; 2° quia virtutes fiiipernalurales habent rationem potentiæ, cum st experientia constat : ergo. In 4. d. 14. q. 2. a. 2. nd 4.— R. 4° N. dent simpliciter posse in ordine superna­ nippositum maj. Vitia enim non sunt for- tural!, potentiæ autem frequentatis actibus maliter et directe contraria virtutibus in­ non suscipiunt magis aut minus. Potest ta­ fusis, cum non sint ejusdem generis seu men dici quod generent habitum altc-jm ordinis nec in eodem subjecto formali, ut inferioris ordinis, non quidem formaliter, sed dispositis e ; quia hoc ipso quo quis ite­ dicemus infra. Λ. 2°, — Q. 4. de virt n. 4. nd 46. — rat actus virtutum infusarum, disponitur V. min. In eo enim qui habet habitum et facilitalur ut circa eamdem materiam temperanti® infusæ, habitus intemperan- operetur ex motivo naturali, sicque tran­ tij non remanet in ratione habitus, sed in seundo de uno motivo in aliud generatur \u corruptionis quasi dispositio quædam. virtus acquisita circa eamdem materiam : sic, v. g. credens per virtutem infusam et Vide art. 4 tract, seq. Obj 2°. Non potest assignari subjectum ex motivo supernaturali veritates ab Eccle­ virtutum infusarum, saltem illarum quæ sia propositas. facilitalur ad eas credendas circa passiones versantur, ut sunt fortitu­ ex motivo fidei human®. puta, quia sic do et temperantia- ergo non dantur. Prob. audivit a parentibus; et hoc sensu dixit S. ont. Non est voluntas , quia in voluntate Th. q. 17, de Verit. a. 1 ad i, per actus non sunt passiones, neque in ea subjec­ virtutum infusarum giynihabilum, sci­ tantur virtutes acquisii®, scilicet tempe­ licet dispositive. Inst. Actus virtutis infusæ , si dentur , rantia et fortitudo; non appetitus sensitiHts, quia, cum sint infusæ et supernatura- non sunt minus efficaces quam actus virtu­ les, sunt spirituales, et appetitus sensitivus tis aoquisit® : atqui Ingenerant aut augem est corporeus : atqui forma spiritualis non habitum ; ergo et illi. R. 1). maj. Non sunt minus efficaces in potest subjectari in subjecto corporeo : attingendo suum objectum/', in generando frgu. B. N. ant. ad probationem, dico virtu­ aut augendo habitum. .V. Quia hujusmodi te* morales infusas, ut fortitudinem et tem­ habitus, cum sit infusus el supernatiiralis, perantiam, subjectari, sicut acquisitas, in propter suam excellentiam non est actibus appetitu sensitivo; quia idem est actus et nostris generabilis. Disponunt tamen hu­ virtutis ct appetitus sensitivi, scilicet pas­ jus actu··, el meritorie ut a Deo augeatur, sio moderata in ordine supernaturali. .4d et physice ut alter inferioris ordinis acqui­ probationem in contrarium, />. virtutes ratur, sicut dictum est. Obj. 4°. Sine virtutibus i.xoralihus infu­ infusas esse quidem spirituales formaliter, sed eminenter corporeas; ideoque non re­ sis potest haberi salus : ergo non dantur. R. 1°, retorquendo argumentum. Sine pugnare eas recipi in subjecto inferioris ordinis, illud perficiendo et elevando. donis potest haberi salv : ergo non dantur Exemplum est in anima rationali , quæ dona. Item, sine virtutibus acquisitis po­ est spir.iualis ct tamen recipitur in corpore test haberi salus, ut patet in peccatore qui quod pr rficil ; item, in persons \ erbi quæ statim post justificationem vtioiiuir ergo non dantur virtute* acquisita.*. \imiscrgo ubi immedixte linivit carnem humanam. Obj. 3° St darentur \irtutes morales in- probat hoc argumentum, consequenter i«æ, per earum actus repetitos genera­ nihil probat. Lude /i. 2°. Sine virtutibus moralibus infueie rentur habitus similes, aut saltem prae­ tentes augerentur; habitus enim generan- potest simpliciter et absoK’-e haberi selus, 268 DISSERT. TT. ART. IV. C. <·^ηnaturaliter et convenienter, N. Sicut I autem virtutibus moralibus modium rati}, enim status naturalis exigit connaturaliter nis non est medium rei, sed accipitur per ut dispositus et rectificatus circa finem ul­ comparationem ad nos .· cujus ratio H, timum naturalem per principia naturalia, quia justitia versatur circa operationes et sit etiam rectificatus circa media per virtu­ res externas; unde rectum m ea constitui tes morales acquisitas ; ita status superna­ debet secundum res ipsas absolute. Al« tural connaturaliter exigit ut homo dispo­ autem virtutes morales versantur circa pasitus et rectificatus circa finem supernatu- siones internas,in quibus non potest rectu: ralem per virtutes theologicas, sit etiam constitui eodem modo, quia homines di­ dispositus et rectificatus circa electiones versimode se habent ad passiones : sic, v.5», supernaluralcsper virtutismorales infusas. in temperantia, rectum seu medium non Alia argumenta , quæ peti possunt tum est idem pro omnibus, sed diversum pro ex eodem principio superfluitatis virtutum qualitate personarum; quod enim est me­ infusarum, tum ex earum objecto, præoc- dium uni, parum est aut nimium alteri. At cupata sunt præsertim in probationibus in actibus justitiæ, medium est idem pro conclusionis. omnibus, ita ut si debeas centum, quivit sis, debes reddere centum creditori cui­ ARTICULUS IV. cumque. Confer quæ dixi dissert. 5 de Just De proprietatibus virtutum. a. 4, consect. 1. D. Th. QQ. 64, 65', 66 et 67. Cæterum, observandum est medium in Quatuor virtutum proprietates recenset justitia non sic dici medium rei quasi non /luctor in proœmio quæst. 64 : prima est, sit medium rationis. Habet quidem exsua quod consistant in medio; secunda , quod specifica ratione quod sil medium rei, sed sint inter se connexæ ; tertia, quod sint inæ- habet ex generali ratione virtutis quod «it quales; quarta, quod durent post hanc vi­ etiam medium rationis, tum quia nihil ra­ tam. tioni conformius quam constituere aequali­ $ I. — Utrum virtus consistat in medio ? tatem inter jus c’ debitum tum quia actus D. Th. Q. 64. justitiæ, sicut actus aliarum virtutum,de 9. 64. a. 1. 0. — Dico I·». Virtus mo­ bet per prudentiam et redam rationem re­ ralis consistit in medio : unde definitur a gulari, ita ut ponatur loco et tempore de­ Philos. 2 Ethic, c. 6 : Habitus electivus in bito, cum recta intentione et aliis debitis medietate existens. circumstantiis : unde si quis, v. g. solveret Ibid. —Probatur. Virtus moralis pro­ debitum praemature cum sui detrimento prie est perfectiva appetilivæ partis animæ aut sinistra intentione, satisfaceret quidem circa aliquam determinatam materiam; præcepto, sed non exerceret actum justitiæ. mensura autem et regula appetitivi motus Observandum insuper medium seu æquacirca appetibilia est ipsa ratio: atqui bonum litatem rei esse duplicem, unam scilicet cujuslibet mensurati et regulati consistit in quant itatis , ad quantitatem quam facit jus­ hoc quod conformetur suæ regulæ, non ex­ titia commutativa, puta, reddendo viginti cedens illam neque ab ea deficiens; sicut pro viginti: alleram proportionis, ad pro­ bonum in artificialis est quod sil conforme portionem quam facit justitia distributiva, regulis artis : ergo bonum virtutis moralis ut si habenti meritum ad quatuor dentur consistit In adæquatione ad mensuram ra­ decem; Habenti meritum ad duo, dentur tionis , eam non excedens neque ab ea de­ quinque. Confer dissertat, citat, dc Justi­ ficiens , quod est consistere in medio. tia , a. 3. Ibid. a. 2. 0. — Dico. 2°. Omnis virtus ibid. a. 5. 0. — Dico 3°. Virtutes intel­ moralis consisti’ in medio rationis : sequi­ lectuales consistunt in medio, quiavenun, tur ex præcederti ; medium enim rationis quod est earum objectum, mediat inter dicitur quod a ralionc constituitur in aliqua excessum et defectum : etenim veritas lae­ materia : atqu», ut modo dicebamus. virtus ditur vel allirmando plusquam res habet moralis consisti’ ;n medio per conformita- vel minus quam habet. aut negando quod iem ad rationem rectam · ergo. habet. Est tamen disparues, quod medium Ibid. —Contingit tamen quod in justi­ virtutum intellectualium speculativarum sit tia medium rationis sit medium rei; in aliis medium rei, nimirum conformilas ad rem DE PROPRIETATIBUS VIRTUTUM. 5*6H indeptndentera determinatione rationis; | imperfectas non esse inter «e connexas ul­ tnediumverovirtntuinintcUectnaliumprao tro fatemur; videmus enim aliquos ex na­ «carum, ut prudentiæ. medicinæ, etc sit turali complexione, quæ dicitur bona in­ medium rationis, utpoie dependens a ra­ doles , vel ex aliqua consuetudine. prom­ tione determinante. ptos ad opera liberalitatis, v. g. qui non Ibid. α. 4. 0. — Dico 4°. Virtutes theo­ sunt prompti ad opera castitatis: et aliunde logiae per se et ratione objecti non con- essentia virtutis est absoluta, non relativa -istuntin medio, bene tamen per accidens sicque ad essentiam unius non requiritur d ratione subjecti. Batio prinue partis, necessario altera. Virtus perlecta est,non ;jia non possumus transcendere regulam solum quando est in gradu heroico, sed •tarum virtutum; est enim ipse Deus, qui etiam quando ita firmiter subjectum actuat st infinite veritatis, bonitatis et potentiæ : ac perficit, ut illud inclinet ad opus bonum unde, attenta ratione objecti, non possu­ bene et constanter, prompte et facile fa­ mus nimis amare Deum, aut nimis in ipsum ciendum in omni eventu et non obstanti­ credere et sperare ; attenta tamen ratione bus obstaculis e t difficultatibus undequaque subjecti, seu quantum est ex parte nostra, occurrentibus. debemus in Deum ferri secundum mensu­ ibid. — Dico. Virtutes morales acquisi­ ram conditionis nostræ , non nimio conatu te in statu perfecto sunt ita inter se conex quo corpus lædatur, non tempore inop­ nexæ, ut qui una caret nullam perfecte portuno quod aliis necessario deberet im­ habeat. Est conununis cum Auctore contra pendi, ut si quis quando deberet vacare Scolistas. rebus familiæ contemplationi se daret. Ibid, in arg. a. c. — Prob. 1° ex Patri­ j II. — Utrum omnes virtutes morales sint bus. S. Ambros. lib. 5 in Luc. ad illa ver­ ba : Beati pauperes spiritu, dicit : Con­ inter se connexos? D. Th. Q. 65. nexa igitur sibi sunt concatenataque Certum est 1° omnes virtutes intellectua­ virtutes, ut qui unam habet plures ha­ les non esse inter sc connexas, non enim bere videatur. S. Aug. lib. 6 de Trinit. qui habet unam conscientiam habet omnes. c. 4 : Pïrtutes qua sunt in animo hu­ Certum est 2° omnes virtutes theologicas mano... nullo modo separantur ab invi­ non esse inter se connexas ; amissa enim cem. S. Greg. lib. 22 Moral, c. 1 : Una charitatc per peccatum, possunt remanere virtus sine aliis aut omnino nulla est, fides et spes: undeTrid. sess. 6, can. 28, aut imperfecta... quia nec prudentia definit : Si quis dixerit, amissa per pec- vera ese qua justa, temperans et fortis talum gratia simul et fidem semper amit­ non est ; nec perfecta temperantia qua ti, aut fidem, qua remanet, non esse ve­ fortis, justa et prudens non est, etc. ram fidem, anathema sit. Certum est ibid. 0. — Prob. 2° ratione. Non est 5· omnes virtutes morales infusas esse in­ perfecta virtus sine perfecta prudentia : fer se connexas, quia sunt proprietates atqui non est perfecta prudentia sine co­ gratis qnacum infunduntur, et quapereun- mitatu aliarum virtutum : ergo. Major est le pereunt. Est ergo quæslio de solis vir­ certa , quia prudentia quoad electiones est regula virtutis moralis; unde definitur vir­ ilibus moralibus acquisitis. Hio q. 65. a. 1. 0. — potest autem vir­ tus, habitus electivus prout prudens de­ tus considerari dupliciter, in statu perfecto terminaverit : et patet, quia ad rectam et imperfecto. Virtus imperfecta est quæ electionem non sufficit inclinatio ad debi­ vel non attingit rationem essentialem ha­ tum finem, quæ habetur per virtutem, sed bitus, sed est quædam dispositio vel incli­ etiam requiritur quod quis recte eligat ea natio ad aliquod bonum, orta aut ex tem­ quæ sunt ad finem, quod habetur per pru­ peramento, aut ex assuetudine quorumdam dentiam, quæ est consiliativa, judicativa actuum imperfectorum; vel si attingat ra­ et præceptiva eorum - DE PROPRIETATIBUS VIRTUTUM. OT m<' vrvprictate, id est propriis viribus : I frequenter actus omnium virtutum sue % M * * A Λ 9 · · i· 9* . ■ statui convenientium , disponitur nt facile untie ir«irus dicitur S. Hieronym. negare connexionem omnium virtutum in æquali acquirat virtutes alteri statui convenientes, gradu, nt ipsa verba indicant ; Necesse si ad illum transferretur sic v. g cum at enim, inquit, ut singuli excellant in aliquis per exercitium adeptus est libera­ quibusdam. — In 5. d. 56. q. 1. a. 1. ad litatem circa mediocres sumptus , si super­ 6, —Quantum ad posteriora verba, non veniat ei abundantia pecuniarum, acquirit negat sententiam philosophorum tanquam modico exercitio virtutem magnificentix : Ulsam, sed vult duntaxat eam non expri- illud autem habere dicimur quod in ti in S.Scriptura,ita ut necesse sit ei con­ promptu est ut habeamus, secundum illud sentire tanquam rebus fidei; quod fate­ Philos. 2 Physic, text. 56 : Quod parum mur. Cæterum, Hieronymum admisisse deest, quasi nihil deesse videtur. connexionem virtutum constat ex ejus Inst. 1°. Potest quis exercitari circa ma­ Commentariis super Isaï. c.16, et ex Epist. teriam unius virtutis, v. g. castitatem, et ailFabiolam. de quadraginta Mansionibus, non circa liberalitatem : ergo acquiret cas­ ubi circa mansionem trigesimam octavam titatem et non liberalitatem. dicit de virtutibus : liarent sibi ct inter Λ. D. conseq. Ergo acquiret castitatem le annexée sunt} ut qui una caruerit in statu imperfecto, C. in statu perfecto, omnibus carent. N. Quandiu enim deerunt aliæ virtutes, ibid. a. 2. ad. 1. — Ad alios Patres. illa virtus acquisita poterit corrumpi per Intelligent]! sunt vel de actibus el exerci­ tentationes aliorum vitiorum, ut proba tio virtutum. non de habitibus, diversi tum est. enim sancti diversimode se excedunt usi­ Inst. 2°. Si, dum una virtus in statu per­ bus diversarum virtutum ; vel de habili­ fecto acquiritur, simul omnes haberentur, bus in gradu heroico : et alterutro sensu omnes simul acquirerentur : atqui falsum canit Ecclesia de quolibet confessore : Non consequens .· ergo. Prob. min. Non pos­ est intentus similis illi. sunt.simul uno et eodem instanti exerceri Obj. 2°. λ irlutes morales acquiruntur actus omnium virtutum : ergo. frequentatione actuum : atqui non potest /?. 2V. min. .id probat. .V. conseq. Quia homo exercere aclus omnium virtutum; ut simul acquirantur omnes virtutes in sta­ sic pauper non potest exercere actus libc- tu perlecto, non requiritur quod aclus om­ ralitatiset magnificentia;; mulier corrupta nium virtutum simul exerceantur, sed suf­ ictus virginitatis; innocens, actus poeniten­ ficit quod processerint. ct quod appetitus di, etc. ergo. per illos præsupponatur bene dispositus Hio q. 65. α. 1. ad 1. — II. dislill- circa cæteras virtutes : tunc enim dum per guendas esse virtutes. Quædam sunt com­ ultimam tanquam per complementum bene munes el omnem statum spectantes, ut disponitur, in aliis perficitur : sicut ulti­ prudentia, justitia, fortitudo, temperan­ ma gutta cavat lapidem prius dispositum tia et plures aliæ illis annexæ : harum ma­ per plures alias guttas. teria frequenter occurrit. imo quandoque Obj. 5°. Ace scienliæ. nec artes, nec nuno negotio plures concurrunt, et hæ vitia Mint inter se connexa : ergo nec vir­ frequentia actuum acquiri possunt ct ac tutes qniruntiir Aliæ sunt (piarum materia non ibid, «d 5. — Π. N. conseq. Disparitas est communis, sed in certo tantum statu est, quod virtutes intellectuales sunt circa occurrit, ut magnificentia, virginitas, etc. materias diversas ad invicem non ordina­ Quantum ergo ad illas, 1“ esto non habe­ tas , nec in una mensura conjunctas, sicut rentur. nihil noceret conclusioni nostra’. sunt virtutes, el ideo possunt esse sepa­ quia debet intelligi de virtutibus possibili­ rata; : vitia vero sun' defectus : norm de­ bus ct in sub|C( io capaci. Sed 2° vel per fectus non sunt connexi, sed plerumque ictus internos conditionatos acquiruntur oppositi, ut patet in avaritia et prodigauxi quantum necesse est ad aliarum perfec tate. iauem. vel si non habentur actu, haben­ tur m potentia proxima vi actuum in tnaterii» aliarum v irlutur qui enuu exercet X y it V DISSERT. II. HI. —Utrum virtutes morales acquisite I sint necessario connexa: cum charitate? •Tl Non est quæstio de virtutibus moralibus infusis, quas constat esse a charitate inseparibnes, uipoic gratiæ sanctificantis proprietates; neque Je virtutibus theologicis, fides enim et spes, juxta Trid. sess. 6, cap. 6, præcedunt in justificatione charitatein ; et can. 28, definitur fidem rema­ nere sine charitate el esse veram virtutem, ut dixi $ præced. Est ergo quæstio tantum de virtutibus moralibus acquisitis. Pro cu. jus resolutione Ibid. a. 2. 0. et q. 71. a. 4. 0. — DÎC0. Possunt esse sine charitate vera virtutes morales acquisitæ, sicut fuerunt in multis gentibus, sed imperfects. Prob. prima pars. Virtus moralis ac­ quisita separata a charitate habet quidquid ad essentiam veræ virtutis pertinet : ergo. Prob. ant. Si quid essentiale deessct vir­ tuti a charitate séparais, esset ordo ad fi­ nem ultimum supernaturalem : atqui ordo ad finem ultimum supernaturalem non est quid essentiale virtuti morali acquisitæ, tum quia, ut dicit Auctor 2 2, q. -47, a. 6, finis virtutum moralium est bonum hu­ manum, bonum autem humanum ani­ ma: est secundum rationem esse; tum quia ordo in finem supernaturalem non potest esse de essentia habitus entitative naturalis, qualis est virtus acquisita: ergo. Confirmatur. Charitas non est forma intrinseca el essentialis aliarum virtutum, alioquin omnes virtutes essent ejusdem speciei, sed forma exlrinseca tantum et accidentalis, quatenus per eam referuntur ad finem supernaturalem quo , veluti or­ namento, formantur in ordine supernatu­ ral! : ergo independenter a charitate sunt vera virtutes. Confirmatur 2°. Fides, jux­ ta definitionem Tridentini, remanet vera virtus sine charitate; quidni virtutes mo­ rales acquisitæ? Prob. secunda pars. Non est perfecta virtus sine perfecta prudentia : atqui, abla­ ta charitate per peccatum , non est perfec­ ta prudentia etiam acquisita ■ ergo. Prob. min. Prudentia enim acquisita, per pecca­ tum si non totaliter destruitur, saltem ex park corrumpitur, quatenus per peccatum appetitus male afficitur circa finem aheujus virtutis, conti a quam scilicet peccatur; ART. IV. oppetitu autem sic male disposito, judiCium ut* diximus r$ prated non ...........prudentiæ, “ potest esse firmum el rectum in omni eventu ct contra quodcumque impedimen­ tum, idque maxime cum sit ronverstbid I aliquid contrarium virtuti alicui, nempe 1 ad- objectum sui peccati. Ergo. Confirmatur. — Virtus perfecta faut habentem simpliciter bonum, talis autem non potest dici peccator. ibid. — Hinc inferes virtutes morale» acquisitas sine charitate, licet retineant essentiam virtutis, non esse tamen (licen­ das simpliciter virtutes , sed secundum quid ; quia non bene ordinant hominem respectu ultimi finis simpliciter, sed tauturn respectu finis ultimi in aliquo genere; sicque non reddunt hominem absolute et simpliciter bonum. Nequereferl ,uuu nu­ tor, supra q. 56, a. 5, dicat quod virtute intellectuales sint virtutes secundumquid, ct virtutes morales acquisitæ virtutes sim­ pliciter ; hoc enim verum est comparando virtutes intellectuales cum moralibus in ordine naturali, in quo virtutes morales possunt habere veram rationem virtutis : at si loquamur de virtutibus Christianis in ordine ad finem supernaluralem ultimum simpliciter, tunc acquisitæ tales fuerunt in gentibus non sunt dicendæ virtutes sim­ pliciter, seu secundum perfectam ratio­ nem virtutis:et forte nihil aliud protendit sententia opposita; unde videtur quæstio quasi de nomine. Obj. 1°. S. Aug. lib. 4 contra Julian cap. 5, et multi alii Patres non agnoscunt veras virtutes in infidelibus : ergo. B. S. Augustinum el alios Paires esse inlelligendos de virtute perfecta et Chris­ tiana quæ promoveal hominem ad vitam æternam , seu, ut ipse S. Aug. dicit ibid quæ liberandis el beatificandis homini­ bus deserviat, non de vimite quoad essen tiam in ordine naturali. Obj. 2°. Homo per peccatum est aver­ sus a Deo ut ultimo fine latu naturali quam supernatural! : atqui non potest esse vera virtus cum aversione ab ultimo fine ergo Probatur min. Sic virtirtM pendent a fine sicut scientiæ a principi’? atqui non po­ test esse vera scienti in'elleciu errante circa principia aut ea ignorante : ergo. B. N. min. Ad prob. D. min. Non potest esse vera scientia intellectu erranti 273 DE PROPRIETATIBUS VIRTUTUM. ana principia propria illius scientiæ, C. Inter autem virtutes morales prudentia est circa principia communissima, N. Licet nobilior, quia est propinquior rationi. in enim tunc non sit perfecta scientia, est ta­ illa enim subjectatur, deinde ju*titia, que men vera quoad essentiam; qiiia sufficit residet in voluntate; sequiuir f irtiludo; ad veram scientiam, licet non perfectam , ultimo tcmiærantia , quia oouuin t alionis quo<’ intellectus sil bene dispositus circa magis elucet in fortitudin·» quam in lem · orincipta propria illius scientiæ, sive ea perantia; fortitudo enim perficit appeti­ cognoscendo, sive firmiter credendo : si­ tum in his quæ immediate ad vitam et militer, ad veram essentiam virtutis suffi­ mortem pertinent, temperantia in his quæ cit quod appetitus sil bene dispositus circa mediate tantum, scilicet in cibis et venefinem proprium hujus virtutis ; erit tamen reis ■ majus est autem bonum rationis in imperfecta, si sit aversus ab ultimo fine his quæ pertinent ad vitam , a qua cætera simpliciter. in homine dependent, quam in cibis et Inst. Virtus in peccatore non remanet venercis. Pro quo consule, si hibet, trac­ habitus, sed esi dispositio; non enim esi tatus nostros de Virtutibus cardinalibus. difficile mobilis, nec firmiter inhæret : ergo ibid. q. 67.— Dico *2'. Virtutes mora­ non remanet virtus. les non remanent post hanc vitam quan­ R. virtutem in peccatore remanere ut tum ad suum materiale, quia tunc non erit habitum quantum esi ex principiis intrin­ amplius locus delectationi ciborum el Ve­ secis, ratione quorum pelil difficile mo­ nereorum , neque periculis vilæ , neque veri; at per accidens et ratione subjecti, commutationibus el distributionibus ne­ quod est aversum ab ultimo fine, fil facile cessariis ad usum hujus vitæ, quæ omnia mobilis, habetque ex illa parte modum sunt materia circa quam versantur virtu­ dispositionis; unde remanet essentialiter tes morales; remanebunt tamen quantum virtus, sed imperfecta. ad suum formale in patria, quia remanebit appetitus reclificatus el conformis rationi. IV.— De œqualitate et durations virtutum. El hæc pauca de passionibus el virtuti­ D. Th. QQ. 66 et 67. bus instituto nostro sufficiant : qui plura ibid. q. 66. — Dico 1°. Virtutes intel­ scire cupit, legat Auctorem late de isita lectuales, simpliciter loquendo , sunt no­ materiis tractantem, item de septem donis biliores moralibus, tum quia perficiunt no­ Spiritus sancti deoctobealiludimbus, eida biliorem potentiam , scilicet intellectum, duodecim fructibus Spiritus sancti, usque tum quia habent nobilius objectum, scili­ ad quæst. 71. cet res in communi abstractas a materia. KXA X \WWWVUM\XA \WW% ν\Λ TRACTATUS DE PECCATIS. Divus Thomas, a Q. 71 ad 91. q. 71.in proœm. Post tractatum de virtutibus, considerandum est de vitiis et pa­ catis , quæ virtutibus opponuntur ; et 1* de vitiis et peccatis secundum se; dt distinctione peccatorum ; 3° de comparatione peccatorum ad invicem , 4° de sub­ jecto peccati ; 5° de causis ejus ; 6° de illius effectibus. DISSERTATIO I. I»E NATURA VITII ET PECCATI. ABTICULÜS I. De natura vitii. I Vitium dicitur a vitando, quia debet vitari et fugi tanquam malum. Generaliter loquendo, significat quemcumque defec­ tum a regula sive naturali, sive artificiali, sive morali. In moralibus sæpe confundi­ tur cum peccato; differt tamen : vitium enim proprie est habitus inclinans ad pec­ catum ; peccatum autem est actus inordina­ tus ex vitio promanans, aut illud generans. $ I.— Utrum vitium opponatur virtuti, et quo genere oppositionis? Q. 71. a. t. 0. — Dico 1°. VitiumopDonitur virtuti. ibid.— Prob Omnis habitus, sive bo­ nus, sive malus, dicit triplicem ordinem, scilicet ad subjectum quod disponit, ad rationem cui conformis est vel difformis, et ad actum, sive bonum sive malum, cu­ jus est principium. Hinc in virtute tria considerari possunt · primum, quod sit dis­ positio quædam alicujus convenienter se habentis secundum modum suæ naturæ: secundum, ex consequenti ( consecutione scilicet logica et secundum modum nos­ trum concipiendi tantum ) quædam boni­ tas; tertium, quod ordinetur ad actum bonum. Atqui horum trium opposita reperiuniur in «itio, scilicet ipsum vitium es­ sentialiter. maliiia et peccatum sic igitur virtuti secundum quod est habitus dispo­ nens subjectum convenienter suæ natura, opponitur vituun. quia uniuscujusque rei vitium vitietur esse quod non sit disposi­ ti secundum quod convenit suæ natura; virtuti prout est bonitas opponitur malitia; et prout ordinatur ad actum bonum,op­ ponitur peccatum. Ante secundam conclusionem notan­ dum est quod, sicut sunt virtutes aequi· sitæ, quæ regulant hominem secundum rationem naturalem et legem naturalem, et infusæ,quæ ipsum regulant secundum præcepta et motiva supernatural; in sunt quædam vitia quæ precise tendunt contra rationem et legem naturalem, et alia quæ tendunt contra præcepta et mo­ tiva supernaturalia, qualia sunt vilia con­ tra virtutes theologicas, ut odium Dei ut auctoris supernaturalis, infidelitas posi­ tiva , etc. Et hæc dicuntur contra-supernaturalia. Hoc notato, Dico 2°. Vitia quæ per se tendunt con­ tra rationem naturalem sunt directe con­ traria virtutibus acquisitis .· virtutibus au­ tem infusis nullum vitium, neque naturale neque conlra-supernatiira(e, contradatur directe, bene tamen indirecte. Proh, prima pars. Contraria proprieet directe juxta definitionem Philosophi, 10 Metaph. c 6, communiter receptam, sunt quæ sub eodem genere maxime distant ct eidem subjecto insunt, a quo mutuo se expellunt : atqui vitia quæ dicimus na­ turalia , et virtutes acquisitæ , sunt sub eodem genere, non suium remoto, «juod est ipialitas, sed proximo, quod est habi­ tus moralis; maxime inter se distant, tum quia constituuntur per differentias omnino oppositas boni el mali, tum quia virtus in­ clinat ad actum consonum rationi, vitium ad actum dissonum ration’··, insunt eidem subjecto, nempe eidem potentiæ naturali voluntatis aut appetitus , tandem ab eo s mutuo expellunt, ita ut in gradibus luten­ sis nunquam possint esse simul, ut expe­ rienda constat : ergo. DE NATURA. VITII. probatur secunda pare. Et 1· quoad quasi dispositio quadam. Ita sentiunt vitium naturale patet, quia objectum ejus Godoy, Conlenson,elc.,ccr,'ra>almait(ii. formale non est fonnaliter oppositum ob­ Gonet., etc. Nec te moveat quod homo recenter ju.* jecto formali virtutis infusæ ; objectum enim formale vitii naturalis est esse contra tiflcatus patiatur adhuc grave· lenia’.oii·*· rationem naturalem ; objectum virtutis in­ et propensiones in malum id einm probat fusi est esse secundum rationem superna- duntaxat nondum esse totaliter deslru< to« turalem el motivum supernaturale : v. g. malos habitus , at non probat non ease objectum formale temperantiæ infusæ est imminutos el in via corruptionis, prae­ sumptio moderata ciborum ex motivo su­ sertim cum et ipsi sancti diuturno virtu­ pernatural! , ul nempe caro subjiciatur tum exercitio probati, ex solo naturæ cor­ spiritui ne insurgat contra legem Dei ; ob­ ruptae vitio subjiciantur tentationibus el jectum formale intemperantiæ naturalis difficultatibus, ut patet in ipso Apostolo est sumptio immoderata ciborum ex mo­ et aliis pluribus sanctis. tivo naturali, ul nempe corpus delectetur $ II. — Utrum vilium sit contra naturam ho­ cibis : ergo. 2° Quantum ad utrumque vi­ minis! tium, tam naturale quam contra-supernaNon agitur hic de contrarietale stricte turale,etiam patet, quia non insunt eidem subjecto cum virtute infusa; illa enim dicta, de qua ÿ praecedenti, sed de qua­ sunt in potentia naturali, ista est in po­ dam repugnantia et dissonantia ad ratio­ tentia obedientiali; nec sunt etiam ejusdem nem. ibid. α. 2. β. — Dico. Omne vitium , generis, quia virtus infusa est entilas supernaturalis, illa vitia sunt entilates natu­ tam illud quod opponitur virtutibus ac­ quisitis, quam illud quod opponitur virtu­ rales : ergo. Prob. tertia pars. Quamvis objectum tibus infusis, est contra naturam hominis; vitii naturalis non sit fonnaliter opposi­ non hoc sensu quod repugnet principiis tum objecto formali virtutis infusæ, el tam essentialibus hominis, sicut repugnat v. hujus vitii quam conlra-supernaluralis sub­ g. irrationalitas, sed hoc sensu quod sit jectum formale sit diversum a subjecto disconveniens homini, sicut explicabitur formali virtutis infusæ, nec sint ejusdem in probationibus. generis, ut dictum est; attamen virtus Ib. in arg. β. O. — Prob. 1· ex S. Aug. moralis infusa versatur circa idem objec­ lib. 5, de Lib. Arb. c. 13, ubi ait ; Omne tum materiale cujusvis viliii illud des­ vitium, eo ipso quo vitium est, contra truendo, et est in eodem subjecto mate­ naturam est : ergo. riali cum utroque vitio, nam potentia na­ ibid. o. — Prob. 2° ratione. Dispositio turalis ct obedientalis identificantur rea- subjecti contra id quod convenit sus na­ liter et sola ratione distinguuntur : sic turæ est contra illius naturam : atqui omne igitur virtus infusa temperantiæ, v. g. vitium etiam virtuti infusæ contrarium, es' inducit moderationem ciborum et inclinat dispositio hominis contra id quod conve­ eandem realem potentiam in illam, ex nit ejus naturæ rationali : ergo. Prob. quo destruitur immoderatio ciborum, quod min Omne vitium contrariatur virtuti : Mobjectum materiale vitii intemperantiæ atqui virtus non solum acquisita, sed etiam cujusvis, ct minuitur inclinatio ejus poten­ infusa , est dispositio hominis secundum tia realis in illam , et ita ab eodem sub­ quod convenit suæ naturæ; quamvis enim jecto se expellunt : ergo est contrarietas vinus infusa non sit debita naturæ nec ac­ indirecta. Idque videtur expresse docere quisita viribus naturalibus, et hoc sensu S. Th. q. 4, de Virtutibus, a. 10, ad 16, non sil secundum naturam, est tamen hoc nis verbis -tetus contritioni* habet quod sensu, quod sit congrua ct.conveniens na­ corrumpat nablium vitii generatum, e.r turæ hominis , quatenus eam perficit conrirtute gratia· unde in co gui habuit formiter ad naturam rationalem, «t inclinat 'abitum intempérant itr, cum conteri­ ad id quod est secundum redam rationem; tur, non remanet < um virtute temperan­ nihil namque est magis perfectivum homi­ tia infusa· habitus intemperantia· in ra­ nis ut homo est, nec magis rectæ rationi tione habitus, sed in t ia corruptionis, congruum, (piam quod homo inclinetur, DISSERT. I ART. I. v. g. ad diligendum Deum ut auctorem P. N. conseq. Homo enim dicitur n*. iupernaturalem, ad spenmdum in ip­ turaliter defcctibiliset peccabilis, quia cum sum, etc. Ergo. sit ex nihilo et ens potentiate, ex illa parte Ihid. — Prob. 5» alia ratione. Illud habet naturam quæ deficere potest; sed est contra naturam hominis quod est con­ quia ex parte formæ, quæ est anima ratio­ tra ordinem rationis ; natura enim unius­ nalis, nullam habet inclinationem ad pec­ cujusque attenditur penes formam, forma catum, quin e contra nunquam peccat niii autem hominis est anima rationalis : atqui, id) ea deficiendo et contra illam agendo, sicut omnis virtus est secundum ordinem remanet verum quod viliuin sit contra na­ rationis, ita omne vitium est contra ordi­ turam hominis ut homo est. Sic homo ex nem rationis ; sicut enim nihil magis na­ parte materi® est naturaliter corruptibili*, tur® rationali est consentaneum quam se­ sed quia ex parle formæ non inclinatum»· qui ductum rationis, quod præstat virtus, turaliter ad corruptionem, sed c contn sic nihil est illi magis dissentaneum quam eam refugit, ideo corruptio est contra na­ ab illo recedere, quod facit vitium. Ergo. turam hominis. — Q. 2. de virt. a. S. ϋ Et hoc etiam velificatur de vitio oppo­ 10. — Ad locum Scripturæ, dicitur mali­ sito virtutibus infusis, 1° quia supposita tia quorumdam naturalis, non cx eo quod vel elevatione per virtutes supernalurales, esset eorum naturæ consentanea, sedm vel revelatione, vel alio aliquo supernatu­ quantum erat redacta in consuetudinem, ral!, recta ratio multa dictat : v. g. suppo­ quæ habet rationem secundæ et affabricati sita revelatione dictat recta ratio esso cre­ naturæ. dendum Deo revelanti ; posita consei/aInst. Si vitium esset contra inclinatio­ tione calicis, dictat non esse vendendum, nem hominis, non esset voluntarium : at­ ideoque simonia dicitur jure naturæ pro­ qui... ergo. A. Z>. ant. Si esset contra inclinationem hibita ; posita institutione confessionis saeramentalis, dictat ratio secretum esse ser­ elicitam hominis , non esset voluntarium, vandum; et sic de aliis : ergo vitia et pec­ C. contra inclinationem naturalem, .V. Obj. 2°. Ea quæ sunt contra naturam cata contra ista supernaturalia sunt contra rationem. 2° Illud est contra naturam ho­ non possunt assuefieri ; sic lapis nunquam minis quod ponit in ea impedimentum assuescit ferri sursum : sed aliqui assue­ quod secundum se non habet, ne perficia­ fiunt ad vilia ; ergo. Hic q. 71. a. 2. ad 2. — R. D. tnaj.El tur a superiori : atqui id facit vitium contra-supernaturale in homine : ergo. Prob. quæ sunt contra naturam ita ut repugnent min. Natura hominis non habet secundum ejus principiis essentialibus aut proprieta­ se impedimentum aut repugnantiam illus­ tibus, ut irrationabilitas homini, ferri sur­ trationi fidei, gratiæ et virtutum infusioni, sum lapidi, non possunt assuefieri, C. maj. quibus perficitur; nam, ut ait S. Augusti­ ea quæ sunt contra naturam, quatenus in­ nus, de Prædest. sanet, c. o. posse habere clinant ad ea quæ non sunt consentanea, fidem , sicut posse habere charitatem, non possunt assuefieri, /V. Sic autem vitia natura est hominum ; atqui hoc impedi­ sunt contra naturam. Inst. Quæ hoc etiam ultimo modo sunt mentum in ea ponunt vitia contra-supernaturalia : ergo. Et hac ratione probat S. contra naturam, non inveniuntur in ha­ Th. 2 2 , q. 10 , a. 1, ad i , infidelitatem bentibus illam ut in pluribus ; sic monstra esse contra naturam his verbis : In na­ sunt rara, quii sunt contra inclinationem tura humana est ut mens hominis non naturæ · atqui vitia inveniuntur in homi­ repugnet interiori instinctui et exterio­ nibus ut in plui ibus . ergo. ris veritatis prcedicationi ; unde infide­ Ihid. ad. 3.— R. I). maj. Quæ sunt con­ litas secundum hoc est contra naturam. tra inclinationem naturæ non inveniuntur in habentibus illam ul in pluribus,si har.e Solvuntur objectiones. solam naturam habeant, transeat; si aliam Obj. 1°. Homo est naturaliter defeclibi- habeant naturam cui consentaneum est lis et peccabitis; unde Sap. 12 , dicitur : quod est contra prioreiA, N. Sic autem est Erat enim natui alis malitia eorum .· in præsenti. In homine est duplex natura, ergo vitium non est contra naturam. una rationis contra quam sunt vitia, alίΤβ 277 DE NATURA VITU. lora sensitiva cui conveniunt sensibilia,] næreticum non habere conscienti® remor­ quæ ul plurimum sunt materia vitiorum. sum de peccato infidelitatis. 11. Λ7. ant. /id prim nn probationem Insuper, cum utraque natura sit vitiata per peccatum originale, non est mirum D. ant. \ ilia qua· oppon miur virtutibus si frequentiora sint vitia quam virtutes. infu-is non sunt r.mlin .< gem natur® et Phires autem sequuntur inclinationem ordinem rationis immediate el directe, C. i» Sunt mediate, a petitus sensitivi quam rationalis, i" quia mediate et indirecte, sensibilia nobis magis innotescunt, magis­ quia lex natura dictat esse obediendum que delectant et movent; 2° sensibilibus cuii unique superiori legitime præcipicnti, a nativitate assuescimus , serius ad bo­ ct alia mulla, supposito aliquo supernatu­ num rationis — ibid.;*— 5° homo ab ral! . ut nixi supra. 2° indirecte, quia po­ operationibus sensuum incipit ul perve­ nunt impedimentum ne natura perficiatur niat ad actus rationis, et cum sii facilius sibi convenienter a superiori, quod est in­ inchoare quam perficere , phires sunt qui directe contra ipsam, .id S. Thomam ■. inattingunt principium hærendo sensibus lelligil hæc peccata non esse contra talio­ imam qui ad consummationem perveniunt : nem immediate ct directe per se illa regu­ et inde potissimum multiplicantur vilia in lantem et prohibentem, non autem mediate hominibus ; quamvis enim sensibilia secun­ et indirecte, ut explicatum est. Ad secundam probationem, .V. seque­ dum se non sint mala, neque appetitus sensitivus secundum se tendat in illa ut lam. Quamvis enim detrimentum quod ista mala formaliter, sed præcise ut sensibilia, peccata causant sil naturale. seu potius tamen iis hærere ct frui contra ordinem contra-naturalc, quia tamen dependet asm perna toralibus, aut ordinem dicit ad sutalionis vitium est et perversitas. pernaturalia, non potest cognosci virtute Obj. 5°. Quaedam peccata specialiter di­ naturali; et ideo hæreticus qui non appre­ cuntur contra naturam, ut bcstialitas ct so­ hendit malum su® infidelitatis non habet domia ; ergo non omnia sunt contra natu­ remorsum de illa, sicut nec qui peccat con­ ram. tra legem natura ex ignorantia vincibili : Λ. hæc peccata carnis speciali ratione damnati tamen habebunt remorsum con­ dici contra naturam, quia sunt contra or­ scienti® de sua hæresi, quia, propter illam dinem naturalem ab Auctore natura præ- damnati, cognoscunt ejus malitiam. scriptiimad generationem; unde non sunt Inst. Fides opponitur lumini glori®, ‘uium contra naturam hominis ut homo quod est anima*, perfectio; similiter spes est, sed etiam ut est animal. Alia autem posicssioni : atqui tamen neque fides ne­ quæcuinque peccata sunt contra naturam que spes sunt contra naturam : ergo simi­ hominis ut homo est, quatenus repugnant liter vilia quæ opponuntur virtutibus in­ uclx rationi. fusis quibus anima perficitur, non sunl'deo Obj. 4°. Saltem ea vilia quæ opponun- contra naturam. lunirlnlihus infusis non sunt contra natu­ 11. A’ conseq. Uisparitas est, .j.zod tam um hominis : ergo. Prob. ant. 1° Non lidcs quam spes sint virtutes vere perfi­ Hint contra legem natura ad quam perli­ cientes naturam convenienter secundum net ordo rationis, lex enim natura actum nrascniom «talum viatoris, unde non sunt fupcmaturalem non pracipit neque prohi­ impediliv® perfectionis pro hoc statu; se bet contrarium; unde S. Th. hic a. 6, ad eus vilia. 5, dicit hujusmodi peccata esse contra § III. — Utrum peccatum in ratione malitiae Deum ct legem ælernam, non tamen con­ excedat habitum vitiosum? tra rationem. 2° Si hujusmodi peccata essent contra naturam hominis, pos­ ibid. a. 5 0. — Dico. Peccatum est sim­ sent virtute naturali cognosci,sicut ct ipsa pliciter pejus habitu malo; habitus tamen natura, cum eadem sit scientia contrario­ est secundum quid pejus occato. rum: falsum consequens; nam sicut lidcs ibid. — fiatio primæ partis est, quia non potest naturali lumine cognosci, ita habitus mediat inter potentiam et actum, nec peccatum infidelitatis ei oppositum : et sicut excedit potentiam in bono vel malo, et ideo S. Th. in 2 d. 59, a. 1, ad 5, dicit quia magis est determinatus quam poten- 278 DISMJI T. 1. AllT. 11. lix ad bonum vel malum, ita exceditur ab I signari causa efficiens actus boni h) qu» actu, quia licet habitus inclinet ad bonum i ejus perfectio contineatur : atqui nonpovel malum, relinquit tamen potentiam ad­ test assignari alia quam habitus, et han< huc indifferentem, actus autem omnem po- revera assignat S. Tb. in solutione prece» tentiæ suspensionem tollit, illam ultimo denti : ergo. ad bonum vel malim) determinans. Λ. in actu duplicem debere distingui Confirmatur. 1° Pejus est actu peccare formalitatem : prima est tendentia positiquam inclinari ad peccandum. 2’ Habitus va in objectum, ct hujus causa efficiem non dicitur bonus vel malus, nisi ex hoc principalis est habitus; altera est ultimi quod inclinet ad actum bonum vel malum, actualitas est perfectio, el hujus causa effi­ ideoque propter actus bonitatem vel ma­ ciens principalis non est habitus, sed causa litiam habitus dicitur bonus vel malus, prima, nempe Deus, respectu cujus actis propter autem unumquodque tale et illud nullo modo est finis. Solutio est iterum majus est. — Ib. in arg. s. o. — 5° Ρ1Ό S. Thomæ, infra q. 79, a. 2o : Omnia ac actu vitioso aliquis juste punitur, non vero tio, inquit, causatur ab aliquo exidtnpro habitu vitiososi non procedat inactum. te in actu, quia nihil agit nisi secun­ ibid, ad 1 et 2. — Ratio secundœ partis dum quod est in actu : omne autem cni est i° quia virtus diutius durat quam ac­ actu reducitur in primum actum, scili­ tus, 2° quia unum vitium est causa multo­ cet Deum , sicut in causam quaesi pes rum peccatorum : ergo est secundum quid suam essentiam actus : unde relinquitur quod Deus sit causa omnis actionis in pejus peccato. Quamvis prima pars hujus conclusio­ I quantum est actio. Et ratio est, quia cum nis sitcommunis, nec ullus proferatur auc­ omnis causa creata sit polenlialilate ad­ tor qui illam neget, contra eam tamen mi­ mixta , non potest talem actualitatem cau­ litat hæc objectio non levis : Causa effi­ sare nisi virtute motionis Dei qui est ac­ ciens est potior suo elfeclu, aut saltem tus purus. æqualis, nemo enim dat quod non habet : Repones. Homo per hanc formalitatem sed habitus est causa efficiens actus : ergo. seu actualitatem meretur: ergo est ab ip­ Hæc objectio, quantum spectat actum so. R. D. consequens. Ergo est ab ipso malum, facile solvitur dicendo causam identice, C. formaliter, 2V. Ad hoc ergo efficientem esse potiorcin elfectu quan­ ut homo mereatur, sufficit quod actus tum ad perfectionem quæ est in effectu, quoad substantiam et tendendam in ob­ non quantum ad imperfectionem; nihil jectum sit ab ipso principaliter, et quod enim repugnat, quinimo ordinarie contin­ ista perfectio ultimae actuali tatis identifia git quod elfectus sit imperfectior causa : celui- cum actu quoad substantiam et ten­ porro malitia moralis non est perfectio, dendam in objectum, sicut revera identiBed imperfectio; unde, ex eo quod habi­ ficatur, -neque sit identice ab homine. tus sil causa efficiens illius, non sequitur Sic, v. g intellectio dicitur adæquate vi­ quod ipsum superet in malitia. Verum, talis , quia est ab intellectu quoad sub­ cum, juxta præsentem S. Thomæ doctri­ stantiam et tendendam in objectum quanam, omnis actus secundos, sive bonus cum identificalirr perfectio uliimæ actualisive malus, superet habitum in bonitate talis, quæ refunditur in Deum tanquam vel malitia, objectio integra remanet res­ in causam ejus principalem. pectu actus boni : cui ARTICULUS II. Ibid, ad 3. — R. cum Auctore, quod Quid sit peccatum? habitus sit quidem causa actus in genere causæ efficientis, sed actus est causa habi­ Peccatum generaliter acceptum signifi­ tus in genere causæ finalis; habitus coin cat quemcumque defectum a lege vel regu­ est propter ac’um, ratio autem boni vel la : sic in naturalibus monstra dicuntur mali in m?r^libus attenditur secundum peccata naturæ; in artificialibus. quæ non ca'isam finalem el ideo in bonitate el ma­ servant regulas dicuntur peccata artis; in litia actus prxeminet habitui. moralibus, actus defectuosus dicitur |>ecInst. dato actum bonum esse causam catum In ordine ad hanc ultimam accep­ finalem WVtu' debet nihilominus as- tionem , peccatum aliquando in S. Scnp- QUID SIT PECCATUM? S79 Dices 1° Hæc definitio non comprehen­ tura eumitur pro hostia debita? malum est, non propter fonraio, Similiter SS. Λ than. H iero n. Aug. Niss. » sed propter privationem ei adjunctam; Anselm. >*tc » sicut igniri malum -·>! ligno Hin ino5° Specialiter ex S. Thoma. Sic ait S. « ralibus etiam inbærere lini cui adjungiDoctor 1 2, q. 18, a. i : Actus est malus » tur privatio linis debiti, inauun est, non moraliter in quantum ei deficit de pleni­ « propter finem, sed propter privationem tudine essendi. In hac praesenti q. 71, a. » adjunctam. » 6, qticin versamus : Peccatum nihil est PROBATIONES A RATIONE. aliud quam actus humanus malus tquoil 1° Malum est essentialiter privatio el sit humanus habet ex hoc quod sit volun­ non ens : atqui peccatum est essentialiter tarius ; quod vero sit malus, ex hoc quod inalum : ergo est essentialiter privatio ·.! caret debita commensura! ione. Et subdit non ens. Major est D. Th. 1 p. q. 48,a in fine articuli : Quod pertinet ad ratio­ 1, qui illamprobuttumexS. Dionysio cap. nem mali est quasi formale in peccato. 4 de Divin. Aomin, tum ratione, quiaonm. Infra q. 75, a. 1 : Peccatum est actus ens in quantum ens est bonum el cum illo inordinatus .-exparte igitur actus potest convertitur : ergo malum qua malum noo habere causam sicut et quilibet alius ac­ est ens. Et i Ia sentiunt omnes. Minor elioi,tus; ex parte autem inordinationis ha­ constat, quia peccatum passim a SS. Pabet causam eo modo quo negatio vel pri­ tribus dicitur simpliciter et absolute ma­ vatio potest causam habere. Etq. 85, a. lum, imo summum malum excedens omnia 4 : Est quoddam bonum quod est ipse ac­ mala in ratione mali. El si dicas peccaluu tus ordinatus... et hujus privatio est es­ esse malum morale quod non consistit in sentialiter ipsum peccatum. 2 2. q, 20, mera privatione, sed in aliquo posit ivo;c« a. 1, ad 1 : Peccata quæ opponuntur vir­ ira est, quia malum morale est directe in tutibus theologicis principaliter consis­ ferius ad malum transcendentale, sicut bo tunt in aversione, ex consequenti autem num morale ad bonum transcendentale : important conversionem ad bonum com­ ergo, si malum transcendentale in sola pri­ mutabile. Ibid. q. 10, a. 5 : Omne pecca­ vatione consistit, etiam malum morale. tum formaliter consistit in aversione a i 2° et prœcipue. Si malitia moralis seu Deo. Ibid. q. 118, a. 5 0 : Omne pecca­ formale constitutivum peccati sit aliquid tum, ex hoc ipso quod est malum, con­ reale positivum, Dens erit causa peccati sistit in quadam corruptione, sive pri­ formaliter æque ac actus boni, æque m vatione alicujus boni. Et infra: Corrup­ utrumqiie influet, æque utrumque in Deum tio, vel privatio boni formaliter se habet referri poterit, æque erit Deo amabile et in peccato, conversio autem ad bonum amatum, æque habebit ideam in Deo, etc. commutabile materialiter. Et 5 p. q. 86, Consequens est plusquam falsum et ex­ a. 4, ad 1 : Culpa mortalis utrumque presse damnatum in concil. Trid. sess. 6: habet, et aversionem a Deo et conversio­ can. 6 : ergo. Prob. sequela majoris. Deus nem ad bonum creatum; sed aversio a debet esse causa omnis realis positivi, alias Deo est ibi sicut formale, conversio au­ non esset prima et universalissima causa, tem est ibi sicut materiale .-remoto autem quæ exigit ut omne reale positivum sub for mali cujuscutnque rei tollitur species, omni reali et positiva formalitate sit ab eo sicut remoto rationali tollitur species qui est fons totius esse : ergo. humana; et ideo ex hoc ipso dicitur cul­ Si dicas formale positivum peccati esse pa mortalis remitti, quod per gratiam a Deo sub ratione entitatis, non sub ratione tollitur mentis aversio simul cum reatu deformitatis, contra 1°. Deformitas non panuv adernee Sed praecipue Opusc. 2, solum sub conceptu entitatis, sed etiam sub seu in Compendio theologiae, ubi postquam conceptu et ratione deformitatis, in hac sen­ ostendit, cap. \v4 et 115, quod nomine tentia est aliquid positivum, cum juxta il­ mali nihil aliud intelligitur quam pri­ lam formale peccati, seu malitia, essentia­ vatio, cap 116, loquens de malo morali, liter consistat in positivo. Ergo Deus non dicit : « Cum igitur privatio perfectionis potest attingere entitatem peccati quin at­ » debits sit malum m naturalibus, formam tingat deformitatem, quia concursu· divi· èsî t DTRUiM FORMALE COAS' nus est universalissimus , attingens lotum ens et omnes ejus modos, formai liâtes et differentias, non secundum consideratio­ nem ei praecisionem nostram, sed prout est a parte i>.i : et quomodo praescinderet a malitia, a qua nec intellectus nostc»· in hac hypothesi praescindere jotest? 2° Si Deus causal formale peccati sub ratione entita­ tis, \cl particula sub reduplical rationem quæ producitur., ita ut sensus sil Deum producere tantum rationem communem entis; et hoc est falsum, tum quia alias gra­ dus specificus subterfugeret causalitatern Dei, tum quia gradus communis et gradus specificus realiler idenl i (icantur, el produ­ cens unum alium producit : vel particula tub reduplical rationem sub qua res pro­ ducitur, ita ut Deus attingat omnia positi­ va in quibus imbibitur ratio entis, si ea sub ratione entis producat. Atqui etiam secun­ dum hunc sensum adhuc attingit gradum specificum peccati, licet sub ratione univer­ saliori entis; sicut, v. g. licet non attingat rationem vitalitatis sub ratione vitalitatis, ly»i/& dicente rationem sub qua, et ideo non denominatur volens, videns, audiens, etc attingit rationem quæ est in vitalitate licet sub ratione entis, quia talis vitalitas est aliqua ratio entis. Ergo similiter, licet Deus non possit attingere malum sub ra­ tione malitiæ, si ly sub importat rationem sub qua, sicut etiam sub ea ratione non attingit meritum, et ideo sicut non potest denominari peccans, ita nec merens; bene tamen erit causa malitiæ, non secus ac meriti,si causel omnem realem rationem formalem quæ in mat itia invenitur. Ita Contenson ex Araujo. 5° Secundum SS. Patres et S. Th. 1. p. q.49, a. 1, ad 5, et alibi, peccatum non habet causam efficientem, sed deficientem : atqui solus delectus a causa deficiente pro­ cedit, omnis autem entitas positiva a causa efficiente : ergo. Confirmatur. Voluntas non constitui­ tur in ratione causæ malitiæ moralis pec­ cati per aliquam formam positivam, sed per puram negationem ; atqui, si malitia consisteret in positivo, voluntas esset ejus causa per fornam positivam et non per meram rigationem , quia omne positivum ex D. Th. q. 1 de Malo, a. 1, ad 1 ; et 18, 5 cont. Gent. cap. ; el 1 p. q. 48, a. 1, ad 2 el 5, duplex distin­ gui malum, absolutum scilicet et respectivum. Malum absolutum et simpliciter, di­ citur illud quod ita malum est ut nihil bo­ nitatis et entitatis includat. inalum respectivum et secundum quid, dicitur quod ali­ quid entitatis el bonitatis in se includat. et ita malum est respectu alicujus ut pos­ sit esse bonum respectu alterius : sic pri­ vatio frigiditatis in aqua calida est simpli­ citer et absolute mala, quia nihil est et nulli bona; calor autem non est simpliciter el absolute malus, quia est ens in se et bo­ nus. sed est malum secundum quid et res­ pective seu alicujus, quia est malus et dis­ conveniens aquae. Similiter in actu huma­ no, carentia rectitudinis debitæ est malum absolute. quia neque est ens in se neque alicui bona: tendentia vero ad objectum dissonum regulis morum est malum alicu­ jus, scilicet hominis, quia naturæ rationali et rectæ rationi repugnat; non tamen est malum simpliciter el absolute, quia entitalem ct bonitatem transcendentalem in eludit : unde peccatum, ratione hujus du­ plicis malitiæ quam includit, malum abso­ lute et malum respective, seu malum sim­ pliciter, et malum morale seu secundum quid dicitur. Ita Gonet. cum Cajet. Praemittit 2° idem Gonet. quod , sicut mors potest considerari dupliciter, 1° ut in fieri, qua ratione est aliquid positivum, est enim ipsa causa ad quam sequitur connaturaliter separatio animæ a co’pore, v.g. morbus aut vulnus lethale;2° in facto esse, sub qua ratione est pura privatio el caren­ tia vit» ; iia similiter privatio gratiae aut rectitudinis rationis, quæ in peccato com- k I* fI * r i ·. ♦j 3*4 DISSERI’, missionis reperitur, potest considerari vel prout est in fieri, ct hoc modo est aliquid reale et positivum , ipsa nempe tendentia actus ad objectum ut dissonum regulis mo­ rum ; vel in facte esse, qua ratione est pura privatio ex tali tendentia resultans. Ilis et aliis quæ infra redibunt præmissis Ad primum respondent cum D. Th. q. 2 de Malo, a. 1, ad 4, « Eo modo pecca» tum nihil esse quo nihil fiunt homines » cum peccant, non quidem ita quod sint » nihil,sed quia in quantum peccant pri» vantur quodam bono, el ista privatio est » non ens in subjecto. Et similiter pecca» tum est actus privatus ordine debilo , et » secundum istam privationem dicitur ni­ η hil. » ItaS. Doctor. Peccatum igitur est nihil, non ratione sui formalis, sed ratione modi seu privationis consequentis seu con­ comitantis; in peccato enim commissionis plura reperiuntur : reperitur 1° substantia actus seu enlitas realis et physica ipsius operis; 2° conversio et tendentia actus ad objectum dissonum regulis morum ; 5° re­ periuntur plures privationes quæ ex illa perversa tendentia sequuntur, scilicet pri­ vatio rectitudinis seu conformitalis cum le­ ge, privatio conversionis ad Deum ut ul­ timum finem, et privatio graiiæ sanctifi­ cantis quæ est vita animæ. Peccatum igi­ tur, inquiunt, dicitur nihil ratione istarum privationum, non ratione tcndenliæ positivæ ad objectum malum in qua reponitur ejus formale; quia , ut dicit Auctor ex S. Aug. peccatum est nihil, sicut homines fiunt nihil dum peccant; homines autem dum peccant non fiunt nihil secundum suum formale et essentiale, sed quia pri­ vantur gralia et rectitudine, quia privatio est nihil. Ad alia locaS. Scripluræ quæ explicant peccatum per aversionem , respondent S. Scripturam explicare potius effectum pec­ cati quam ejus naturam, quia hoc perlinet ad exaggerationem ejus malitiæ et expli­ cationem abominationis; cælerum.S. Scrip­ turam etiam aliquando explicare peccatum per ordinem positivum ad objectum ma­ lum. Sic Jerem- 2: Duo mala fecit po­ pulus meus · me dereliquerunt fontem aquœ vitæ y et foderunt sibi cisternas dissipatas, quæ continere non vatem aquas : ubi illa conversio ad cisternas dis­ sipatas, prout distincta ab aversione , est J. ART. ill. I cliam materia quæriinoniæ divins, nui conqueritur autem Deus nisi de malo mo­ rali. Item Oseæ 9 : Facti sunt abominabiles sicut ea quæ dilexerunt. Insuper dicunt esse duplicem aversio­ nem a Deo, unam privativam, qmr consis­ tit in separatione seu carentia •-onjunclio· nis cum Deo ; alteram positivam et contra­ riam , quæ est positiva tendentia contra Deum : hæc formaliter et expresse repexi- | lur in peccatis oppositis virtutibus theolo­ gicis , ut in odio Dei, v. g. quo quis ex- I presse et formaliter tendit contra Deum, aversando illum et volendo ipsum non es­ se ·. in aliis autem peccatis reperitur vir­ tualité!*; hoc ipso enim quo voluntas fer­ tur in bonum commutabile ut in finemullimiim, virlualiter saltem aversatur posi­ tive a Deo et abjicit illum ut amicum et ultimum finem, ut dicemus infra dum de peccato mortali. Si ergo S. Scriptura et Pa­ tres loquantur de peccato pro ejus formali, intelligendi sunt de aversione positiva el non privativa. .Id secundum respondent SS. Patres, dum reponunt peccatum in privatione bo­ ni, loqui vel de peccato habituali,quod consistit in privatione gratiae ; vel de pec­ cato actuali ut est malum simpliciter el ab­ solute, considerando illud nonexpartesui formalis constitutivi, sed ex parte conse­ cuti aut connotati, scilicet privationis: hanc autem interpretationem fundantinhoc quod SS. Patres qui scripserunt post hæ­ resim Manichæorum, ut Athanasius, Basi­ lios, Nazianzenus, Hieron. Aug. el alii, intenderent refutare errorem illorum hærelicorum, (pii dicebant esse quasdam sub­ standas malas a malo principio; ut ergo explicent contra illos malum non esse ali­ quam substantiam aut aliquid positivum quod sit ab alio principio quam a Deo, di­ cunt peccatum in ratione mali, scilicet ma­ li simpliciter, esse privationem et nihil; sed tunc non explicant peccatum a priori ct per suum formalo constitutivum, sed quasi per effectum , seu modum concomi­ tantem ct complentem. Nec ideo sumun­ tur verba Patrum improprie, sed in rigore, quia revera sic est quod malum simpliciter in peccato sit privatio, el non explicatur res improprie per suum consecutum in­ trinsece requisitum seu modum completi* v um ; sicut dum S. Scriptura explicat fi* 28« UTRUM FORMALE CONSTITUTIVUM PECCATI, etc. dem per obscuritatem et ænigmaticam ra­ I men in isto acto bonitas specifica et estionem, non explicat improprie. Quod si I sentialis est fortitudini* bonitas vero cha­ Patres loquantur de peccato secundum ritatis, absolute accidentalis Quamvis er­ suum formal»* constitutivum, intelligendi go sola malitia positiva qua* in peccato sunt dc privatione in fieri, ut explicatum commissionis reperitur sit essentialis et est, vel do privatione morali, quæ non di­ constitutiva peccati, privatio vero sit so­ cit ineram privationem, sed privationem lum connotatum et modus completivus , contrariam, ut sæpe advertit S. Th. quia hæc potuit dici a S. Doctore formalis res­ hoc ipso quod dicitur moralis, importatur pectu illius. Quandoque etiam S. Thomas privatio orta ex tendentia ad objectum vocat utrumque et positivum et privativum pravum, et quamvis illam tendendam non formale ; sic enim 2 2, q. 4o, a. 6, ad 1, explicet, ibi tamen necessario intelligitur, ait : Formalis ratio alicujuspeccati po­ alioquin privatio illa non foret moralis, test accipi dupliciter : uno modo secun­ nec contraria virtuti. dum intentionem peccantis,et secundum Ad S. Thomam, respondent i ° quod, hoc id ad quod convertitur peccans est cum S. Doctor dicit peccatum consistere formale objectum peccati; et ex hac diin privatione boni, sive in carentia debitæ versificantur ejus species : alio modo se­ commensurationis, sive in hoc quod ei de­ cundum rationem mali, et sic illud bo­ licii de plenitudine essendi, loquatur de num a quo receditur est formale objec­ peccato ut est malum simpliciter, non ut tum peccati;sed ex hac parte peccatum est malum morale,· vel intelligit privatio­ non habet speciem, imo est privatio spe­ nem, carentiam, defectum, in fieri mora- ciei. Ibi ergo S. Th. utrumque et positi­ liler et contrarie, non in facto esse physice vum et privativum vocat formale, et cum et mere privative, ut explicatum est; vel primum formale sit positivum ex quo su­ tandem loquitur in sensu causali et illa­ mitur species peccati, et illa species non tivo, non formali : ex hoc enim quod pec­ possit non esse moralis, quia peccati spe­ catum careat debita commensuralione et cies est; ex secundo autem, scilicet priva­ rectitudine, quodque ei deficiat aliquid tivo . non sumatur species, sed tollatur; de plenitudine essendi, infallibiliter veri- manifestum est quod loquatur de illo ut ficatur esse malum, licet ista carentia aut de formali consecutivo et pertinente ad privatio, sive defectus, non sit ratio cons­ rationem mali simpliciter. titutiva ipsius. Neque his obstat quod q. 85 cit. a. 4 0, Respondent 2° quod, quando S. Doct. dicat quod privatio sit essentialiter pecca­ dicit privationem, seu Inordinationem , tum, et 5 p. q. 56 cit. a. 4. ad 1, quod seu defectum, seu aversionem esse for­ remoto formali uniuscujuscumque rei male in peccato, intelligat non de formali (quod ibi dicit esse aversionem in peccato) constitutivo, sed de formali consecuto et tollitur species, sicut remoto rationali completivo : non enim, inquiunt, id so- tollitur species humana. .id primum, respondent Salmanticen.um dicitur formale quod est essentiale constitutivum, neque id solum materiale ses S. Thomam ibi non loqui de peccato quod est extra essentiam ; sed ipsa forma commissionis, sed omissionis : non enim essentialis constitutiva dicitur aliquando dicit quod privatio ordinationis in actu sit materialis respectu alterius formæ acci­ essentialiter peccatum, sed privatio actus dentalis, quæ respectu formæ essentialis ordinati : privatio autem actus ordinati est dicitur formalis : hac ratione ipse S. Th. omissio. Despondet Joannes a S. Th. vel intelsupra q. 48, a. G, speciem bonitatis vel malitiæ quam actus habet ex objecto et I ligendum esse hunc textum, sicut praece­ quæ est ei essentialis vocat materialem , dentes, de privatione in fieri, seu morali eam vero quam habet cx fine operantis el et contraria, non in facto esse, physica et quæ est accidentalis vocat formalem, et q. mere privativa; vel intelligendi;m esse ro 15. a. 1 0 (licit'.· Quod si aliquis actum essentialiter non pro eo quod est consti­ fortitudinis exerceat propter Dei amo­ tutivum, sed pro eu quod est, intrinsecum rem , actus ille materialiter est forlitu- substantive actus tanquam modus; sicut i.vi, formaliter vero charitatis : et la- negatio lapidis in homine est essentialis, I r lr ititi DISSERT. I. ART. ΙΠ. id eet in essentia imbibit a, licet non sit | dent cum Cajetano, peccata quæ oppoconstitutiva hominis : similiter obscuritas . . nuntur virtutibus theologicis principality ill fide. Hanc autem intelligentiam eruit consistere in aversione, quia counslum profundissimus Theologus ex ipso titulo formaliter et explicite in aversione morali articuli, tn quo inquirit S. Doctor de pri­ et contraria objectiva; alia autem .n aver vatione quæ est effectus peccati, inquirens sione formali tantum quæ non est objec­ nempe an privatio speciei, modi et ordi­ tiva nisi implicite et consecutive. Dicitur nis sit effectus pvccati ; et respondet quod aversio objectiva , quando ipsum averti et sic, sed cum hac distinctione quod sit ali­ derelinquere Deum , quatenus est objec­ qua privatio quje solum ponitur in sub­ tum aliquarum virtutum, est ipsa res in­ jecto peccante, et talis privatio est extra tenta et volita; quod accidit iis qui Deum essentiam seu jntitatcm actus, (pialis est quasi odiosum et onerosum rejiciunt. privatio gratiæ et diminutio inclinationis Aversio formalis est, quæ relinquit Deum naturalis. Alia est privatio, quæ non est non directe seu explicite el in se ut objec­ extra essentiam seu entitatem actus, qua­ tum quod contemnit, sed indirecte et con­ lis est privatio actus ordinati : et hanc di­ secutive , quia amat aliquid plusquam cit esse ipsum peccatum essentialiter, quia Deum et legem ejus; et sic non recedit non est in subjecto tantum, sed in ipsa directe et explicite a Deo in seipso, sed ut entitate actus peccaminosi, non tamen ut regulante et in sua lege. Cum ergo virtu­ formale constitutivum, sed ut modus et tes theologicæ attingant Deum non solum effectus; loquitur enim S. Th. ut dictum in sua lege, sed ut proprium objectum,qui est, de privatione quæ est effectus peccati. peccat contra illas directe rejicit Deum ut Ad secundum, respondent S. Thomam objectum displicens et onerosum, et con­ ibi agere de culpa seu peccato habituali ; secutive recedit ab ipsius lege. Non est quærit enim utrum, remissa culpa per ergo mirum quod in istis peccatis princi­ poenitentiam, remaneat reatus pounce : paliter consideretur hæc objectiva aver unde aversio et conversio, de qua loqui­ sio, cum ex parte objecti se teneat. Deinde tur, non est aversio vel conversio actus dicunt imbelle argumentum ex his verbis peccaminosi, sed aversio et conversio pec­ peti : si enim peccata contra virtutes theo­ catoris ex actu peccaminoso; idque mani­ logicas principaliter consistunt in aver­ festius apparet ex verbis subjunctis, cum sione, ergo cætera peccata non consistunt dicit quod, remissa culpa scilicet habituali principaliter in aversione; exceptio enim et aversione per gratiam, remaneat adhuc firmat regulam. inordinata conversio ad bonum creatum Tandem , quantum ad locum ex Com­ pro qua debetur reatus pœnæ temporalis : pendio lheologiæ , in quo vim maxime fa­ quod non potest intelligi nisi de aversione cit Contenson, respondents.Thomam ibi et conversione habituali, transacto actu patenterloqui de malo simpliciter et trans­ peccati. cendental! ; loquitur enim de malo de quo Sed esto loquatur de peccato actuali, in- locutus fuerat in duobus praecedentibus lelligendus est de aversione morali et con­ articulis, in quibus resolvit malum simpli­ traria , quæ distinguitur a conversione citer et transcendentale esse privationem inadequate sumpta , vel de peccato in ra­ et non posse esse aliquam naturam .-in hoc tione mali simpliciter, vel tandem de for­ autem present) articulo , ubi quærit quo­ mali non constitutivo, sed completivo : modo bonum et istud malum simpliciter neque huicullimœ solutioniobstat exem- cum sii privatio et niT.il, possint essedifplum de rationali et specie humana-, non fereniiæ entis el genera contrariorum, res­ enim adducitur pro similitudine in ratio­ pondet quodfsicut nat oral ia consequun­ ne differentiae conslilutivæ, sed in ratione tur speciem a forma , ita moralia a fi­ desuuetionis speciei, quia etiam destrui­ ne , qui est voluntatis objectum a quo tur species remoto eo quod se habet ut omnia moralia dependent, -aeque bonum modus intrinsecus, licet non sit differen­ el malum , secundum positivam lendentia constituens. liam in objectum seu ilnem, esse differen­ Quantum ad textum, ex 2 2, q. 20, a. tias constitui ntes speciesin morahbunet i, ad 1, de Virtutibus Theologicis respon- genera contrariorum : at malum simplici- UTKUM FORMALE CONSTITUTIVUM PECCATI, etc. Iff non peù ex fine indebito, sed ex priva- | nere morali sit bouum morale ', quidquid ιισηί fciis debiti adjuncta fini indebito, ι sit de bonitate entitatis physicae; sed da­ •Il malum seu defectibile, fun­ t hunc, esse dictui» sensum naturalem et tur positivum obîiuœhujus articuli, quod confirmant ab dans privationem rectitudinis, /id secun­ exemplo ignis respectu ligni , quo utitur dam dicunt, equidem in quolibet peccato 5.Th. Licet enim igniri in ligno sit ma­ commissionis reperiri duas malitias, unam lum simpliciter propter privationem for­ positivam , alteram privativam , sed eas , ma opposite, est tamen etiam malum res- j quamvis materialiter distinguantur ut po­ pcctivumpropter combustionem positivam, sitivum ct privativum , tamen, formatter unde S. Doctor q. 1·, de Malo, a. 1, ad 1, non distingui nec ponere in numero, quia dicit : Ignis non est secundum se malus , ambæ sunt volitæ sub eodem molivo , et •ed malus aquæ; si sit malus aquæ secun­ una se habet ut complementum et modu» dum se, ergo secundum quod est ens po­ intrinsecus alterius : sed quia ratio mora­ sitivum et positive agit in aquam : quod ma- i lis ut sic importat rationem voluntarii, et gspatebitex responsione sequent i. Unde malitia privativa non est volita propter se, .td primam rationem respondent so­ sed propter objectum rationi dissonum, lutione ibidem data, et ad replicam ne­ ideo malitia positiva vocatur absolute ma­ gant ant. scilicet malum morale esse in­ litia moralis; malitia autem privativa, ma­ ferius ad malum transcendentale; sed di­ litia simpliciter; et peccatum sub malitia cunt esse mala disparata , et nomen mali contraria ct privativa consideratum , vo­ utrique æquivoce competere : nam malum catur malum morale; consideratum vero simpliciter seu transcendentale opponitur sub malitia privativa tantum, malum simtuli seu bono, quod est passio entis; enti 1 pliciter. iulemutsic nihil opponitur contrarie sed zfd secundam rationem, quæ est notis­ privative, alias deberet esse ens , cum ta­ sima, respondent 1° solutione ibidem da­ men ens ut sic omnia includat. At vero ta, seu aliis terminis forte clarioribus, sed malum morale est quoddam speciale et de­ I tamen æquivalentibus , distinguunt sic. terminatum ens alteri determinato enti I Deus est causa omnis realis positivi sub ra­ contrarium et nocivum, scilicet virtuti et ra­ tione entitatis eflectibilis, C. sub ratione tioni elsic potesl inducere oppositionem entitatis defectibilis, N. Vel : Deus est contrariam cum defectibilitate ab eo cui con- causa omnis realis positivi materialiter, C. Irarialur : sicut enim calor est in se quod­ formaliter, A7. id est, Deus est causa om­ dam bonum et malum aquæ, licet privatio nis realis positivi simpliciter et absolute, (rigiditatis sit malum simpliciter, ita ma­ C. omnis realis positivi, ut fundantis et lum morale est quoddam bonum physicum connotantis privationem consecutam seu reclæ rationi contrarium , licet privatio adjunctam, N. Formale autem constituti­ rectitudinis sit malum simpliciter. Ita ex­ vum peccati est positivum reale . non ut presse S. Th. 1 p q.48. a. l,ad 2 t Malum clfectibile, sed ut defectibile, non materia­ morale, inquit, est quoddam bonum ad­ liter et absolute, sed formaliter ut fundans junctum privationi alterius boni. privationem; unde non sequilur quod Si dicas inde sequi quod idem sit bo­ Deus sil causa peccati. num et malum, et quod sit malum in quan­ Et cum instatur : Deformitas non so­ tum bonum in genere morali ; sicut si ma­ lum sub conceptu entitatis, sed etiam sub lum simpliciter esset aliquid positivum , conceptu deformitatis, estentilas ; disli» esset bonum et malum, et malum in quan­ guunt pariter : Est entitasut defeelibilis, tum bonum, quia bonum est passio entis; C. ut effectibilis, N. Vel : Eet er.titas ut ein minus sequeretur esse in eodem actu fundans privationem, C. est entilas preci­ duplicem malitiam moralem, unam posi­ se et simpliciter, N. Quamvis autem con­ tivam, alteram privativam ·. negant utram- cursus divinus sit universalissimus, et at­ que sequelae. -Jd primam dicunt , bo­ tingat rem pruut est a parte rei et omnes num in moralibit* non esse passionem en­ ejusdiflerentias et modos, non tamen sub tis muralis, sed ejus differentiam contrac­ 'omni formalilate quæ non cadit sub ejus tion), sicut ipsam malitiam, unde mn (omnipotentia, qualis est entitas sub forsequitur quod id quod eat positivum'U ge- mahtate defeelibilis seu fundantis priva- * DISSERT. donem. Et dato quod noster intellectus non perfecte praescindat formalitatem deformi­ tatis seu (Meet ibi litatis a ratione entitatis, quæ utraque :adil sub ejus objecto, distin­ guit lamei.ifiris forma, itates, secundum explicitmn el implicitam; deformitas enim , defectibilitas, fundare, connolare privatio­ nem, implicant quidem entitatem, sed non explicant ;idquesuiIïcitulDeus attingat rem sub una formalitate et non sub alia , quia licet Deus sit causa totius entis , non ta­ men sub omni formalitate quæ reperitur in ente ; idque eruere contendunt ex D. Th. qui in 2 d. 57, q. 2, a. 2, ad 5, dicit : In actione deformitati conjuncta, id quod, est actionis facit Deus, et quod est de­ formitatis non facit : etsi enim in ali­ quo effectu plura inseparabiliter sint conjuncta, non oportet ut quidquid est causa ejus quantum ad unum, sit etiam causa ejus quantum ad alterum. Ideo quod est de deformitate non habet Deum causam , sed solum liberum arbitrium. Idem repetit infra q. 79, a. 2 0, ubi affert exemplum tibiæcurvæ quæ movetur ab ani­ ma ; hujusque plura alia exempla profe­ runt : Sic,inquiunt, 1° potentia peccandi est formaliter et impræscindibiliter aliquid po­ sitivum defectibile ; sub ratione entitatis est a Deo. non sub ratione defectibilis ; hoc enim habet ex hoc quod sit ex nihilo. 2° Habitus vitiosus est impræscindibiliter ali­ quid positivum ; ut vitiosus tamen non est a Deo, sed tantum ut ens. 5° Actio vita­ lis est impræscindibiliter entitas; sub ra­ tione entitatis est a Deo, non sub ratione vitalitatis. 4° Claudicatio est formaliter entitas; sub ratione entitatis est a Deo , non sub ratione obliquitatis. 3° Error est quid positivum; est a Deo sub ratione en­ tis , non sub ratione explicita erroris. 6° Tandem actio limitata el imperfecta est a Deo ut entitas est, non sub formalitate li­ mitationis et imperfectionis: et sic de plu­ ribus aliis. Ergo similiter ordo positivus ad objectum malum, ut in se est entitas et habet esse, est a Deo ; sic enim est quid cffectibiie « ut autem tangit objectum deordinatum et nrivaluin regulis morum , sub ipia ratione fundamentum defectibile privationis , seu quatenus ex eo sequitur pnvatio rectitudinis, non est a Deo. Et hinc palet responsio ad secundam t< /tnntiam Contensoni. Dum enim dici- I. ART. ΙΠ. I tur Deum causare positivuiri sub ration» cntitatis, fatentur ly sub reduplicate ra­ tionem quæ el rationem sua qua prodici­ tur; et cum inde infertur qiir.d produut gradum specificum peccati, t/ini/uwnl u ante · Producit gradum specificum peeub sub ratione entis effeci ibilis, C. tub ra­ tione entis defectibilis et fundantis priva­ tionem , N. Et cum inde iterum infertur quod erit causa peccati sicut meriti, n·gant sequelam ct paritatem, quia licti Deus meritum non magis attingat quam peccatum sub ratione vitalitatis, unde non dicitur magis merens quam peccans,at­ tingit tamen meritum sub ratione boni el perfecti, quia bonitas ct perfectio cadunt sub ejus omnipotentia, et sunt divinæbo­ nitatis el perfectionis participationes; noa attingit autem peccatum sub ratione mali, quia malum seu formale peccati non est ens positivum ut effectibile, sed ut defectibi le fundans privationem. Dixi in hac responsione et superius, formale constitutivum peccati commissio­ nis esse positivum ut fundans aut con­ notons privationem consecutam vel ad­ junctam, quia inter Thomistas assertorb positivi est duplex sententia. Quidam di­ cunt formale peccati importare privatio­ nem ut necessario consequentem, qniaantequam intelligatur adesse privatio jam intclligitur peccatum, nempe actus positi­ ve tendens in objectum dissonum regulis morum; quæ tendentia est moralis et ma­ la, si non privative, saltem contrarie, el facit actum intrinsece malum. Alii dicunt peccatum in sua essentia et ratione formali intrinsece includere privationem,non qui­ dem in recto tanquam genus aut differen­ tiam , sed in obliquo tanquam modum intrinsecum imbibiluin in tali ratione for­ mali, illam formaliter complentem : sicut non visum pertinet ad rationem formalem objecti fidei, non habitum ad rationem formalem objecti spei, carentia termini od çizemad rationem motus, negatio lapidis ad rationem formalem hominis; quamvis enim sint negationes, possunt tamen per­ tinere ad rationem formalem enns positivi tanquam modi illiusintrmscci,sinequibus ratio ipsa formalis positiva nec esse Dee concipi potest : hoc ergo modo, inquiunt, privatio includitur in ratione formali posi­ tiva peccati, quia sine privatione non UTRUM FORMALE CONSTITUTIVUM PECCATI, etc. 2-.0 pletur ratio formalis peccati, nec sine illa |I connotato,scilicet causam deficientem aqua ictus moralis est malus moraliter formali­ egreditur, seu voluntatem avertentem se a ter, sed tantum causaliter. Juxta hunc regula rationis, sub qua ratione non est a utrumque dicendi modum solvunt argu­ Deo, sed ipsa voluntas est prima causa de­ mentum. Juxta primum, dicunt rationem ficiendi; unde fundamentum qua tale non foniulem peccati importare quidem enti- est a Deo : respondent similiter positivum tiiatem real em positivam, non tamen quo­ in quo reponunt formale duo dicere, encumque modo, sed ut ex illa sequitur pri­ titatem ut effectibilem , sub qua ratione vatio rectitudinis el aversio a Deo : quam­ est a Deo, et entitatem ut dcfectibilem seu vis autem Deus sil causa entitatis quæ est fundantem privationem, sub qua ratione in peccatG, non est tamer, causa ejus ut ex non est a Deo, sed a voluntate deficiente. illa sequitur privatio rectitudinis et aver­ Et si urgeas cum eodem Contenson dissio a Deo. Juxta secundum, dicunt pecca­ paritalem esse quod in sententia adversa tum secundum suam rationem formalem entitas ut defectibilis, seu ut fundans pri­ non importare puram el solam entitatem vationem , sit quid positivum, at in sua positivam, sed duo, nempe entitatem posi­ sententia fundamentum secundum id quod tivam in recto, et privationem in obliquo importat in recto esse quidem positivum, sicut modum intrinsecum ; est enim pecca­ at secundum id quod importat in obliquo tum actus cum deformitate seu cum defec­ non esse quid positivum, ^ed connotare tu: licet autem lota entitas est in peccato voluntatem deficientem; voluntas vero non sita Deo, quia tamen deformitas et nriva- constituitur deficiens per aliquid positi­ lio in ratione ejus formali inclusa ut mo­ vum, sed per carentiam regulæ rationis et dus intrinsecus, non est a Deo, peccatum directionis legis : respondent alii et in­ a Deo non est ; nam ut ab illo esse dicere­ quirunt : Vel est fundamentum qua tale tur oportet ut esset causa utriusque, quod secundum id quod importat in recto, vel includit et ex quo resultat ejus ratio for­ secundum id quod importat in obliquo:si malis. Primus dicendi modus tribuitur Ca- primum, ergo fundamentum qua tale est jetano, secundus Capreolo et Ferrariensi. quid positivum, et sic est a Deo; si secun­ Respondent 2° toti argumento ejus re- dum, ergo fundamentum privationis qua torsione, dicuntque sententiam adversam talc est privatio, quod non admittitur. eadem premi difficultate. Sic enim ar­ Uno verbo, contendunt nihil ex hac parte guunt : Fundamentum privationis, in qua posse objici contra suam sententiam, quin adversa sententia reponit formale consti­ possit pariter objici contra oppositam. tutivum peccati, reduplicative ut tale est Ad tertiam rationem respondent quod, quid reale positivum; negatio enim aut sicut deficere stat dupliciter, vel solum privatio non potest esse fundamentum al­ privative per carentiam débite perfectio­ terius negationis vel privationis, alias is­ nis, vel contrarie per indebitam el contra­ tius prioris negationis deberet assignari riam dispositionem ; dicitur enim manus altera negatio pro fundamento, et sic in defectuosa non solum quæ habet tantum infinitum ergo, si Deus necessario causet quatuor digitos, cum ipsi debeantur quin­ omne reale positivum in peccato , causal que, sed etiam quæ habet sex cum ips ejus fundamentum ut tale. Suljsumunt : non debeantur nisi quinque : ita causa ali Illo vere et proprie causal peccatum , qui qua potest dici deficiens duplici modo, causal illius fundamentum ut tale, præser- nempe vel privative, quando non producit tim cum peccatum formale in hac senten­ in elfectu perfectionem debitam; vel con­ tia sit privatio; privatio autem non causa­ trarie, quando pr jducit illum cum dispo­ tur directe et per se, sed resultat ex posi­ sitione contraria el indebita. Dum ergo tione fundamenti ; nec aliter potest cau­ SS. Patres dicunt peccata el //‘ala non nis: sari. quia, cum sit nihil, non potest per se a causa deficiente procedere, hoc debet intclligi de causa deficiente vel privative et directe terminare influxum. Si dicas cum Contenson fundamentum vel contrarie, secundum distributionem privationis seu formalis peccati duo dicere, accommodam; ita ut malum simpliciter, unum in recto, scilicet entitatem quæ a Deo quod in pura privatione consistit, sit a «st et a creatura; aliud in obliquo seu de causa deficiente privative; malum ante» Bill. t. IV. «»0 DISSERT. I. mu..le et respoctivum, quod non est pura privatio, sed aliquid positivum rationi dis­ conveniens et contrarium, sit a causa de­ ficiente positive et contrarie. Polest etiam dici SS. Patres loqui de peccato ut est ma­ lum simp.citer et pro eo quod connotât in obliquo,scilicet privationem. ItaGonet. Ad confirmationem , negant ant. Ad primam probationem dicunt voluntatem constitui potentiam peccandi percarentiam regulæ rationis tanquam per modum seu conditionem a voluntate deficiente connotalain, non tanquam per rationem formalem; sicut, cum dicitur potentiam peccandi com­ petere voluntati ut est ex nihilo, non est sensus quod nihil sit ratio formalis consti­ tuens potentiam peccandi, sed est ipsa positha entitas voluntatis utconnotans nihil tanquam terminum a quo. Ad secundam probationem, distinguunt majorem. Vo­ luntas secundum omnem fonn.ahiatein po­ sitivam dicentem ordinem ad e.xistentiarn rei, est ens a Deo participatum et illi subordinatum in essendo et operando, C. maj. secundum formalitatem positivam ut connotantem negationem regulæ rationis, N. maj. Et data min. distinguunt con­ sequens. Ergo non constituitur in ratione causæ malitiæ moralis per formam positi­ vam, ut dicit ordinem ad esse rei, C. per formam positivam, ut connotantem ali­ quam privationem, N. §11 — Proponitur sent en liareponensformale constitutivum peccati in positivo, cum res­ ponsionibus adversce partis. PROBATIONES AB AUCTORITATE. Ex S. Scriptura. Jerem. 2, dicitur : Duo mala fecit populus meus ; me dere­ liquerunt fontem aquœ victe, et foderunt sibi cisternas dissipatas quæ continere non valent aquas : ubi conversio ad cis­ ternas dissipatas, id est ad bona commuta­ bilia, non minus est materia querimoniæ divin® quam aversio a Deo; Deus autem .ion conqueritur nisi de peccato formaliter el malo morali. Item, Osee 9 dicitur : Eacti sunt abominabiles sicut ea qua dilexerunl : ubi S. Scriptura explicat abomina­ tionem per tendendam positivam dilectio­ nis ad objectum abominabile; si autem ten­ dentia positiva dilectionis reddit hominem abominabilem, ergo malum morale (illud enim solum est abominabile) est aliquid positivum. ART. 1H Si dicas S. Scripturam explicare pecca­ tum modo per privativum, modo per poslivum, ut patet ex hoc et præccdenli ili ut privativum sit formale, positivum imteriale ; con tra. 1° Ista respensio est gra­ tuita. 2° Deus non minus conqueritur de positivo quam de privatho, uljandielun est. 5° Solum peccatum formale e>t dl» minatio, hic autem abominatio esi quid po sitivuin.scilicetdilec’io. 4° ntjuendollir> logice : Juxta S. Scripturam laudaiam, di tur in peccato positiva conversio wudi­ lectio ad objectum malum et abominabile, quæ facit ipsum actum malum el abomi­ nandum : atqui natura el essentia actu» est, quod speciem accipiat ab objecto me­ diante ordine et tendentia in ipsum, tauquam a ratione formali, non mediantepnvatione.quæestad formam oppositam er. i Ex S. Thoma. 1° Juxta S. Thomam. t p. q. 48, a. 1, ad 2 ; coni. Gent. c. 9; el q. 1 de Malo, a. 1, in hocdilfertmalim simplicitera malo morali, quodinaluinsimpliciter consistat in privatione, el inalrnn morale in positivo cui jungitur privatio : unde q. 2 de Malo, a. 11, ad 15: Pecca­ tum non est privatio pura sicut timbra, sedest aliquidpositive;et 22,q.6, a.2, ad 2 : Deformitas (peccati) non solum im­ port at privationem débita fornice, ni etiam contrariam dispositionem. 2° Juxta S. Thomam, d i (ferent ia consti­ tutiva actus mali et peccaminosi qua talis et prout condividitur a bono morali, non est privatio, sed quid positivum, nempe tendentia positiva actus ad objectum dis­ sonum rationi ; privatio autem se habet tan­ tum consequenter : ergo. Prob. ant. 1·« seq. q. 72, ubi inquirens ex professo de distinctione specifica peccatorum in esse morali et peccati, art. i, resolvit peccata proprie distingui specie secundum objicta; et a. 9, ad 1, Alatum, inquit, in quan­ tum hujusmodi, privatio est, et ideo diversificatur specie secundum ea quee pri­ vantur, sicut et cælerce privationes; sed peccatum non sortitur speciem ex parte privationis vel aversionis, ut supra di ­ tum est (a. 1 hujus q.), sed ex conversions adobjcctum actus. Q. 18, ubi incipit age­ re de actibus humanis in esse moris, a. 5, sibi proponit hoc argumentum secundo lo­ co : Malum, cum sit privatio, est quod­ dam non ens ; sed non ens non potest c UTRUM FORMALE CONSTITUTIVUM PECCATI, etc. different ia, secundum Philosophum in δ Ι Vus primaj classis intendit statuere inter Mtlaph. cum ergo differentia constituat malum simpliciter et malum morale, scili­ speciem, videtur quod aliquis actus, ex cet quod malum simpliciter consistat in hoc quod est malus, non constituatur in privatione, et malum morale in aliquo po­ sliquaspecie.J£t ita bonum et malumnon sitivo; cum utrumque fundamentaliter dicersificant speciem humanorum ac­ sumptum importet aliquid positivum. tuum , utique fonr.aliter et reduplicative Contra 2°. S. Thomas eodem modo lo­ moralium ; de iis enim ut talibus nicagit. quitur de malo morali quo loquitur de bo­ Pono si S. Th. non agnoscat in peccato no morali .· atqui loquitur de specificatio­ nisi malitiam privativam, debet totum con­ ne et constitutione boni moralis fonnalicedere, ut concedunt assertores privativi, ter : ergo et de specificatione et constitu­ qui peccatum formale non in aliqua spe­ tione mali moralis formaliter. cie, sed in destructione speciei consti­ Contra 5°. Et præci pue S. Th. in hac tuunt .at non sicS. Doctor. Jdsecundum, parte, a q. 8 ad 18, egit de actibus huma­ inquit, dicendum quod malum importat nis in esse physico; a q. 18 inclusive et privationem, non absolutam, sed conse­ deinceps agit de bonitate et malitia morali quentem talem potentiam. Dicitur enim actuum humanorum. Ergo saltem textus malus actus secundum suam speciem, laudati ex hac 12 male exponuntur de spe­ non eo quod nullum habeat objectum , cificatione et constitutione quoad materia­ sed quia habet obje tum non conveniens le peccati. Imo hæc interpretatio videtur rationi, sicut tollere aliena ; unde in aperte contradicere textibus citatis, si at­ quantum objectum est aliquid positive, tente in se perpendantur; sed maxime se­ polest constituere speciem mali actus. quens. /npeccatis,inquit hic q. 72, a. 6 0, infra q. 79, a. ad 5: //abitus el actus non invenitur duplex differentia, una mate­ recipiunt speciem ex ipsa privatione, in rialis et alia formalis : materialis qui­ qua consistit ratio mali (scilicet mali sim­ dem attenditur secundum naturalem pliciter), sed ex aliquo objecto cui con­ speciem actuum peccati; formalis autem, jungitur talis privatio,-et sic ipsedefec­ secundum ordinem ad unum finem pro­ las,qui dicitur a Deo non esse, perlinet prium , quod est objectum proprium. ad speciem actus consequenter, et non Ergo evidenter loquitur de specificativo et quasi differentia specifica. 1 p. q. 48, a. constitutivo formali peccati, illudque dicit 1,ad 2 : Malum quod est constitutivum desumi ex ordine ad objectum. Insuper, in moralibus, est quoddam bonum ad­ vel S. Thomas loquitur alicubi de specifi­ junctum privationi. In 2 d. 37, q. 2, a. cativo et constitutivo formali peccati ut pec­ 2, ad 4 Ipsa privatio, qua aliquid ma­ catum est, vel nullibi.Si nullibi ; ergo valde lum dicitur, non potest esse differentia fuit diminutus, et mirum cuique videri de­ nec genus, sed unusquisque actus speci- bet quod fuerit tam accuratus in assignan­ (icaturper aliquid positive dictum; sed do specificativo materialis peccati, et om­ positionem utramque, per quam scilicet nino tacuerit de specificativo formalis pec­ ponitur in genere el specie, consequitur cati : id sane nemo admittet de S. Doctoprivatio aliqua: et ideo actus dicuntur re, utique in omnibus accuratissimo et fœmali ex genere aut specie. cundissimo. Si alicubi : dicat ubi, nisi lo­ Si dicas S. 'Ihomani in his omnibus lo­ cis citatis, maxime ex 1 2, ubi ex professo cis loqui de malo morali fundamentaliter, quuirit de bonitate el malitia morali actuum non formaliter, et de peccato pro inaieriali humanorum, ct de distinctione specifica quod est artus humanus, non de peccato Dcccalorum. pro formali mal il i.e : PROBATIONES A RATIONE. Contra 1° Malum simpliciter importat Prima ratio. Illud est formale constitu­ etiam pro fundamento bonum, et necessa­ tivum peccati a quo peccatum habet quod rio suppoiiU cniiiaiem a qua sustentatur; sit primo malum morale atqui peccatum fie privaiio I igidilatisin aqua sustentatur commissionis habet primo quod sit malum el fmidaitn ni calore positivo : si ergo S. morale per positivam et vitalem tendeoTh. loquatur de malo morali fundamenta­ tiam in objectum malum : ergo. Et 1° quod liter, non subsistit discrimen quod texti- inde habeat esse malum morale probatur, «SS DISSERT. I. ART. III. quia illa tendentia procedit libere a volun­ nem cujus est capax, malus esse nee diei tate, ut subjecta regulis morum, et respi­ potest : atqui ante privationem actus non cit objectum morale, scilicet dissonum re­ caret perfectione ulla sibi debita; quia si gulis morum :ergo perlinet ad lineam mo­ caret perfectione sibi debita; jam est pri­ ralem, contrahilqueab illo objecto aliquam vatio : ergo. .Respondent distinguendo speciem moralem, non bonitatem, non in­ maj. sic · Actus non constituitur malui di (Terentiam, ergo malitiam formalem. 2° simpliciter per aliquid positivum ante pri­ Quod ex illa tendentia habeat primo quod vationem , si ante illam non caret perfec­ sit malum morale probatur. Illa tenden­ tione sibi debita, C. malus moraliter, iu&tia moraliter mala prius convenit actui distinguunt : si ante illam non caret per­ quam privatio rectitudinis; ideo enim ac­ fectione sibi debita, nec illam privationem tus peccati caret rectitudine quia tendit connotât ac fundat, C. si illam carentiam in objectum malum, cum omnis motus ten­ fundat ac connotât, AT. /latio distinctio­ dens ab uno termino ad alium, primo per nis petitur ex dictis, scilicet quod malum se respiciat terminum ad quem, ex quo se­ morale non importet meram privationem, quitur aversio seu recessus a termino a sed etiam contrariam dispositionem. Secunda ratio. Inter actum bonum et quo : ergo. Si dicas islam tendendam non termina­ malum, vitium et virtutem, est oppositio ri ad objectum reduplicative ut malum mo­ non solum privativa, sed etiam proprie con­ raliter, seu ut difforme regulis morum, sed traria in linea et genere morali et non so­ solum materialiter et specificative ; illud lum in esse naturæ et entitatis physica : enim respicit formaliter ut bonum quod­ atqui non est oppositio contraria nisi in­ dam utile aut delectabile, cum nemo inten­ ter duo extrema positiva; in hoc enim dis­ dens malum operetur: ex quo sequitur quod tinguitur oppositio contraria a privativa illa tendentia habeat tantum ab objecto quod illa versetur inter extrema positiva quod sit mala materialiter et fundamenta­ inter se distantia sub eodem genere, ut in­ ter frigus et calorem ; ista inter positivum liter, et non formaliter. Contra. Quamvis illa tendentia non ter­ et negationem, seu inter formam ct ejus minetur ad fundamentum privationis (quæ, privationem, ut inter lucem et tenebras : secundum sententiam oppositam , est for­ ergo actus formaliter malus in genere mo­ male peccati) reduplicative et formaliter ris est quid positivum. Minor constat. ut est objective malum, quia sicut nemo Probatur prima pars majoris, quod in­ intendens malum operatur, ita nemo in­ ter actum bonum et malum, virtutem ct tendens fundamentum maliliæ reduplica­ vitium, sit oppositio contraria proprie el tive ut fundamentum maliliæ operatur; prout distinguitur a privativa. 1° Sic do­ habet tamen ab illo objecto sic attacto quod cet Aristot. in Postprædicamentis cap. de sit fundamentum maliliæ : ergo pariter, Oppositis, et post ipsum S. Th. in pluri­ licet ista tendentia non sit ad objectum bus locis, q. 1 de Virtutibus, a. I,ad5; reduplicative, sed tantumspeciiicative ma­ 5 cont. Gent. cap. ad 2; 1 p. q.4S,a. 1, lum, habet ab illo quod sit mala moraliter. ad 5, 2 2, q. 6, a. 2, ad 2; et q. 1 de Hem, tendentia habitus v tiosi ad objectum Malo, a. 1, ad 4, ubi dicit : « Ideo in ιηοmalum est mala moraliter, et tamen non » ralibus magis quam in naturalibus malum terminatur ad objectum reduplicative ut » contrarium bono dicitur, quia moralia malum, //orum ratio datu est, quia scili­ » ex voluntate dependent; voluntatis aucet malum ut malum reduplicative intendi » tem objectum est bonum et malum; omnon potest; unde ad malitiam actus suffi­ » nis autem actus denominatur el recipit cit quod malitia indirecte et virtualiter in­ « speciem ab objecto. Sic ergo actus votendatur. »luntatis, in quantum fertur in malum, ô'i i teram arguas cum Contenson con­ » recipit rationem et nomen mali ; et hoc tra hanc rationem fundamentalum hujus » malum contrariatur proprie bono; et sententiae sic Actus non constituitur ma­ » hæc contrarietas ex actibus habitus lus per aliquid positivum ante privatio­ » transit, iu quantum actus el habitus sinem. si ante illam non caret perfectione » milaulur. » 2° Probatur ratione, tum siln debita ; si enim habet totam perfectio­ quia inter bonum et malum morale datur UTRUM FÔRMALE CONSTITUTIVUM PECCATI, etc. 203 medium, scilicet indifferens saltern secun­ actui intrinsece malo, v. g. odio Dei. Sed dum speciem ; turn quia inter virtutem et quia ista ratio militat contra utramque vitium datur latitudo vincenda , quod est sententiam quam proposuimus, utraque signum distantiæ positivæ et contrarieta- enim admittit in peccato privationem, eam tis; quod autem dicitur de habitibus di­ nunc omittimus, infra resumendam. cendum est de actibus, ex actibus enim RESPONSIONES PARTIS ADVERSÆ. generantur habitus similes, et habitus ad Ad primum ct secundum ab auctoritate similes actus inclinant ; unde dixit supe­ rius S. Thorn. quod actus et habitus si­ S. Scriptura et S. Thomce, prater res­ milantur. Probatur secunda pars ant. ponsiones datas inter probationes, res­ scilicet, quod sit conlrarietas in genere pondet Contenson, in peccato commissio­ morali. Extrema conlrarietatis debent esse nis, prout distinguitur ah omissione, duo sub eodem genere , contraria enim dicun­ includi, ct quod sit commissio et quod sit tur quæ sui) eodem genere maxime dis­ peccaminosa : in ratione commissionis uti­ tant : atqui unum extremum, scilicet ac­ que per actum constituitur, sed non in ra­ tus bonus, est formaliter in genere mo­ tione pecca minosæ; unde, quando S. Scrip­ ri*, et illi ut morali contrariatur peccatum ; tura et S. Thomas requirunt positivum ad in tantum enim peccatum contrariatur ac­ peccatum commissionis, loquuntur de pec­ tui bono, in quantum iste est conformis cato commissionis ut commissio est, et non regulis morum : ergo. ut est peccaminosa. Verum hæc responsio όϊ dicas contrarietatem hanc esse atten­ non videtur aliis nisi verbo tenus differre dendam ex parte illius quod est in cis fun­ a procedentibus jam datis et expeditis: per damentale et materiale, non quidem pre­ commissionem enim nihil potest intelligi cise secundum esse nature , sed quatenus nisi fundamentum et materiale peccati, el habent annexam bonitatem et malitiam ; per peccaminosam, formale peccati : sic­ contra. 1° Ratio mox facta probat contra- que putant sufficienter huic responsioni rielalem in esse morali formaliter et non esse satisfactum. Insuper, remittunt ad solum fundamentaliter; 2° lota oppositio textus citatos, in quibus, ut contendunt, actuum sumiturex bonitate et malitia : ergo, agitur aperte de peccato commissionis, ut si bonitas et malitia formaliter non sunt peccatum est et malum morale formaliter. contrarie sed privative oppositæ, actus ut il­ Ad primam rationem, prater respon­ lis subsunt non possunt esse nec dici con­ siones ibi datas, respondet idem Con­ trarie oppositi; sicut non potest dici cæcita- tenson. non posse concipere privationem tem et visum privative opponi, et hominem se habere ad actum moralem vel conse­ cæcum et visu prædilum contrarie opponi. quenter , vel concomilanter, vel anteceTertia ratio. Moralitas formalis gene­ denter. Consequenter se habet privatio, rice sumpta consistit in positivo, scilicet in quando intelligitur resultare ex actu ten­ ordine reali transcendental! ad objectum dente in objectum dissonum. Concomisubditum regulis morum, et in tres species tanter intelligitur se habere privatio, (pria, dividitur, in bonitatem, malitiam, et in­ quantumcumque conversio seu tendentia differentiam, ut diximus in tractatu de ad objectum dissonum sit reahs, importat Actibus humanis : atqui genus positivum tamen necessario privationem adjunctam non potest contrahi per privationem, sed el unitam , ita ut non prius tendat quam solum per differentiam positivam : ergo sit privatio , quia est tendentia ad finem differentia constitutiva malitiæ moralis, indebitum amatum, qui amor simul et se­ lient bonitatis, est positiva. mel privetur fine debito, nec elicitur ut Quarta ratio petitur ex refutatione privetur, sed elicitur privatus fine debito. præcipui fundamenti sententia’, oppositæ, Unde in actu malo privatio non se habd nimirum : esto formale consliluvum pec­ quidem ut genus aut differentia, quia, cum cati foret positivum , non ideo Deus esset sit non ens, non potest privatio esse ge­ causa peccati, ut dictum est in respon­ nus contrahibile per differentias positivas, nec differentia contrahens genus positi­ sionibus j) preccd. Quinta ratio petitur ex eo quod priva­ vum; genus enim ct differentia debent esso tio rectitudinis debit® non possit inesse ejusdem generis; sed habet se privatio I « I I I I I S9* DÏSSERT. I. taiiqtunn modus imbibitus in actu malo, I constituens rationem essentialem malitia;, eo fere modo quo obscuritas involvitur in actu fidei. Antecedenter denique aliquo modo in'elligilur se habere privatio ad conversionem, quia nimirum ille idem ae­ nis qui tendit ad objectum commutabile, recedit a bono incommutabili et a rectitu­ dine rationis : ul sicut corruptio in ge­ nere causæ materialis et disposilivæ prxcedit generationem, et recessus a termino a quo in eodem genere causæ materialis antecedit accessum ad terminum ad quem; nam verum est in aliquo genere causæ ideo Petrum se movere ad orientem, quia relinquit occidentem; ita similiter, ideo voluntas ultro amplexatur objectum abo­ minabile, quia recedit a Deo et a regulis rationis. Si ergo, prosequitur laudatus Auctor, prima explicatio, quæ est communior, ma­ gis placet, respondendum est argumento, tendenliam illam nondum esse fonnaliter el essentialiter malam, sed fundamentali­ ter proxime, eo fere modo quo, in senten­ tia Thomistarum, natura per procisionem intellectus possibilis est universalis, non formaliler ante comparationem , sed fun­ damentaliter proxime; quia quandiu ac­ tus non est privatus rectitudine, non po­ test esse fonnaliter malus , sed causaliter tantum. Si secundx aut tertiæ explicationi haereatur, abit in fumum argumentum, si­ quidem tendentia illa non erit prior, sed concomitans aut subsequens privationem a qua habet actus primo per se quod sit malus. Verum occurrunt alii et dicunt quod, quovis modo consideretur privatio, sive an­ tecedenter, sive concomitante!·, sive con­ sequenter, non ideo abeat in fumum ar­ gumentum, quia non fundatur tantum in hoc quod tendentia positiva ad objectum procedat privationem , sed etiam in hoc quod necessario specificetur ab objecto in linea morAh,unde sic arguunt instaurando rationem jam factam : Non potest negari quod peccatum in linea morali considera­ tum non solum habeat privationem el aver­ sionem a debito fine, sed etiam conversio­ nem positivam ad objectum pravum; ri>, eamdem virlnlem religionis. Confirmaturi· ex praxi communi tribu­ retractandi malum propositum. Hem mn­ ae de eo qui post firmum propositum non nalis pœniicntiæ. in quo neque fideles so­ servanti votum castitatis, uxore n ducit; ient se accusai e de causis omissionum, item, (it illo qui post firmam voluntatem neque confessarii solent de iis interrogare; non restituendi aliena, ea dissipat, et de qui enim omisit sacrum propter studium aliis similibus. Secus de illo qui post efficax aut ludum, accusat simpliciter se culpabi­ propositum non audiendi sacrum, se som­ liter omisisse sacrum, et nihil aliud. Dices 1°. Qui propter studium omittit no dat instante tempore sacri ; quia non est verisimile quod in tam brevi intervallo sacrum, studet tempore indebito : atqui mutaret sententiam, ac proinde somnus ad virtutem sludiositatis perlinet moderari non censetur tollere potentiam moralem studium etiam quoad tempus : ergo stu­ audiendi sacrum, sed ablatam supponere. dium in hoc casu est contra virtutem siuInferes 2° ludentes tempore sacri cum diositatis et non solum religionis, sicque eo qui prius firmiter statuit non audire sa­ peccatum distinctum ab omissione. B. 1). maj. Studet tempore indebito ra­ crum, non peccare, quia iste ludus, cum concomitanter tantum se habeat ad omis- tione studii, .V. maj. istud enim tempus iionem sacri, non est peccatum, sicque non est minus opportunum studio quam colludentes non participant peccato alte­ I aliud , si studium consideretur secundum rius. Secus, propter rationem oppositam, se ; tempore indebito ratione sacri, ('.maj. dicendum esset si propter ludum omitte­ Ad hunc sensum, D. min Ad virtutem ret sacrum. sludiositatis pertinet moderari studium Inferes 3° eum qui vovit studere dum quoad tempus quod ipsum studium secun­ non esset domi occupatus, post firmum dum se spectat, ut, v. g. nec nimium nec propositum non audiendi sacrum, teneri minus sit, C. min. quoad tempus quod ip­ ad studium, quia cum studium tunc non si studio est opportunum, sed debet offi­ sit peccatum, sed opus ex se honestum, ciis religionis impendi, N. min. Cum enim hæc. circumstantia sit extra objectum stuest sufficiens materia voti. Dico 2°. Quamvis actus de se bonus aut diositatis, sed spectet objectum religionis, indifferens, qui est causa vel occasio omis­ ad hanc et non ad studiositalem pertinet sionis culpabilis, fiat malus, communis ta­ illud tempus regulare. men sententia est contra paucos, non esse Dices 2°. Qui propter studium omittit malum alia malitia quam omissionis, sic- sacrum, constituit in studio suum ulti­ que non esse necessario explicandum in mum finem, illudqueplusappretiative di­ confessione ; ita ut qui sacrum omisit ligit quam Deum : ergo est speciale pecpropter studium aut ludum, sufficit si di­ I catum. cat se omisisse sacrum. B. A. conseq. Ex antecedente equidem Datio est, quia, sicut voluntas omitten­ bene sequitur quod studium in hoc casu di non est peccatum, neque specie neque sit mortale peccatum, at non quod sit pec­ numero. distinctum ab ipsa omissione (vo­ catum mortale distinctum ab omissione luntas enim omittendi se habet ad omis­ missæ; quia diligere creaturam appretia­ sionem sicut actus interior ad exteriorem, , tive plus quam Deum, seu averti a Deo ut qui interiori nihil bonitatis vel malitiæ ad­ ultimo fine, est conditio generalii omnis dit) , ita nec actus qui est causa vel occa­ peccati mortalis, quæ specialem malitiam sio omissionis, quippe qui in tantum est contra charilatem non confert actui nisi malus in quantum includit voluntatem directe sit volita, quod raro contingit omittendi. ' I $ III. — Quo tempore fiat peccatum Confirmatur 1°. Omissio et actus qui omissionis. est causa vel occasio illius, eodem præ­ cepto prohibentur, ut jam dictum est; lex Quæstio non est de casu quo quis actu enim qua præcipit audire sacrum, v. g. in­ sciens et volens omittit adimplere præcep­ cludit præceptum negativum jTobibens I tum hic et nunc occurrens, r. g dandi {« 'I 500 eleemosynam indigenti occurrenti, certum est enim quod pro tunc fiat peccatum omissionis; sed quæstio est de casu quo quis, dum urget pi occeptum, est impotens illud adimplere : v. g mane praevidens obligationem audiendi missam sc inebria­ vit, qnæritur an peccet peccato omissionis quando se inebriavit, an quando currit tempus audiendi missam? Dico. Peccatum omissionis fit utroque tempore , inchoative et quoad affectum quando ponitur causa , consummative et quoad effectum quando adest tempus adim­ plendi ; ipodo tamen omissio maneat vo­ luntaria in sua causa. Prima pars ab omnibus admittitur ct patet, quia tunc incipit peccatum quando incipit voluntas peccandi .· atqui qui ponit voluntarie causam omissionis culpabilis, vult, saltem indirecte, ipsam omissionem culpabilem : ergo. Prob. secunda pars, quæ. maxime controvertitur, 1° ex D. Th. hic q. 71, a. 5 , ad 5 , ubi ait .· Solum pro tempore illo aliquis cessando ab actu peccat (scilicet consummative et quoad effectum) pro quo praceptum affirmativum oblhjat. Et 2 2, q. 79, a. 5, ad 5 : Omissio incipit im­ putari ad culpam (iterum consummative et quoad effectum) quando fuit tempus operandi, tamen propter causam pro­ cedentem ex qua omissio sequens reddi­ tur voluntaria : quæ ultima verba indi­ cant inchoatum fuisse peccatum in posi­ tione causæ, consummative tamen quando adest tempus operandi. Probatur 2" ratione deducta ex verbis citatis S. Th. ct qua evertitur fundamen­ tum sententiæ opposite. Peccatum omis­ sionis consistit in privatione voluntaria actus debili : atqui, dum de facto accidit omissio , tunc datur privatio actus debiti, talisque privatio est sufficienter voluntaria ut sit peccaminosa ·. ergo. Prima pars minoris constat. Prob. secunda, de qua est difficultas. Ut aliquid sit in se pecca­ tum , sufficit quod in causa sua sit volun­ tarium : atqui omissio contingens, v. g. in somno vel ebrietate , est in sua causa vo­ luntaria, supponimus enim somnum vel ebrietatem fuisse libere posita : ergo. Prob. maj. 1·* variis exemplis. Sic pollu­ tio nocturna, licet non sit in se formaliter Ubera et voluntaria, est peccatum, quia est volunta.ia in causa, puta turpi cogitatione vel tactu. Sic homicidium in ebrietate per­ petratum ab eo qm ipsum pranderat, ni in se peccaminosum, quia est voluntarium in causa, ut docet S. Th. 2 2, q. 190, a. 4. Sic actus peccati ex ignorantia vincibili sunt in se peccaminosi. licet in sc invo­ luntarii, utpote incogniti, sed tantum vo­ luntarii in causa, nempe ignorantia. Ergo. 2° Si ad formale peccatum requireretur semper quod esset in se voluntarium el non sufficeret voluntarium in causa, nul­ lum homicidium, nulla pollutio, idem dic de pluribus aliis, forent in se peccatum; quia dum de facto eveniunt, non «uni amplius in potestate occidentis aut pol­ luentis. 5° Non plus requiritur voluntarii ad demerendum quam ad merendum : at­ qui ad merendum sufficit voluntarium in causa, ut patet in martyre, qui in instanti mortis meretur aureolam martyrii, aut saltem in eo instanti quo lethale vulnus accepit, in quo tamen sæpe non est am­ plius sui compos : ergo. Prob. 5° alia ratione. Peccatum omis­ sionis consistit in voluntaria cessatione ab actu debito : atqui ante tempus quo currit obligatio præcepli actus non est debitus: ergo. Sicut itaque quando quis vult furari, antequam auferat alienum nondum est peccatum furti completum ; ita quando quis vult omittere, antequam omittat nen­ dum est peccatum omissionis completum. Confirmatur l°.Si esset lata excommu­ nicatio in non audientes sacrum, eam in­ curreret qui de facto non audiret, instante obligatione, non autem qui poneret cau­ sam omissionis: atqui excommunicatio non incurritur nisi propter peccatum : ergo. Confirmatur 2°. Omissio actualis debet exprimi in confessione : ergo est pecc.iminosa.iVciya/d antecedens adversarii,sed in hoc contradicunt communi pravi fide­ lium et confessoriorum. Insuper probatur. 1° Actus externus ex efficaci voluntate consequens debet accusari : ergo a pari actualis omissio. 2" Per solam causæ con­ fessionem sæpe non posset innotescere numerus omissionum , ut patet in eo qui projecit breviarium suum in mare. Prob. tandem αύ inconvenienti.Si omit­ tere sacrum in somno vel ebrietate volun­ taria non esset in se peccatum, sed tantum effectus peccati, ut volunt adversarii, Ii DE PECCATO ceret velle sic omittere ; sicut licet mulieri qua’ concepit ex adulterio velle et desi­ derare partum , et ei qui manducavit car,«die veneris, velle ex eis nutriri; quia hæcsunt duniaxat effectus peccati, non in peccata, sed tantum in causa: atqui [alsum consequens : ergo. Diri in conclusionc^modo tamen omis­ it·' maneat voluntaria in sua causa: quia, ji quis priorem malam voluntatem retrac­ taret . ct de causa culpabiliter data eum perniteret ante tempus adimpletionis aut dun urget, non peccaret omittendo,quia tunc omissio non censetur amplius volita, nec sequi cx vi praecedentis voluntatis sal­ tem moraliter, sed ad summum physice. Solvuntur objectiones. Obj. 1°. Nullum est peccatum nisi libe­ rum: atqui omissio, dum ponitur in casu conclusionis , non est libera : ergo non est peccatum; sed effectus peccati. Λ. I). maj. Nullum est peccatum nisi liberum in se vel in sua causa, C. semper in se, iV. Patet solutio ex probationibus inclusionis. Inferes. Ergo talis omissio est tantum peccatum in sua causa el non in se, quod est ipsa adversariorum sententia. Prob. , illatio. Eo modo aliquid est peccatum quo est liberum : atqui omissio in casu est tan­ tum libera in causa : ergo. Λ. I). illatum. Ergo talis omissio non est peccaminosa in se, a se, C. in se, a causa, zV. Et boc est quod negant adver­ sarii; volunt enim omissionem sic esse pcccaininosam in causa , ut denominatio peccati sistat in ipsa causa , nec transeat ad omissionem in se prout distinguitur a statu intra causam ; sicut ea quæ sunt meri effectue peccati, ut v. g, partus ex adulte­ rio, sic est peccaminosus in causa, ut de­ nominatio peccati ad illum in se non tran­ seat. Nos vero dicimus denominationem peccati non sistere in ipsa causa omissio­ nis, sed transire ad ipsam omissionem in sc prout distinguitur a statu intra causam, non ita quidem quod ipsi a sc conveniat malitia, sed quod ipsi conveniat mse depcmlenler a causa in qua est voluntaria , to proportionali nodo quo diximus actum exteriorem denominari et esse in se pec•uuiii, non a se , sed ab actu interiori a OMISSIONIS. 50i quo et in quo solo est formali* libertas. Ei sicut actus exterior non addit ad malitiam actus interioris, ita fatemur quod omissio non addat distinctam malitiam priori volun­ tati, sed sit mala eadem malitia qua ipsa voluntas est mala, voluntas malitia inchoa­ ta , omissio eadem malitia extensa el con­ summata. Ludent/ probationem, quate­ nus praesenti solutioni contradicit D.maj. Eo modo aliquid est peccatum quo est li­ berum in se vel in causa, C. necessario in se, N. Inst. Quando de facto dormiens aut ebrius omittit sacrum , non potest illam omissionem vitare : atqui nemo peccat in eo quod vitare non potest, cum ad impos­ sibile nemo teneatur : ergo. Ii. 1° retorquendo argumentum. Quan­ do de facto quis polluitur aut occiditur, non est amplius in potestate illius qui cau­ sam pollutionis aut mortis dedit, impedire vel pollutionem vel occisionem : atqui nemo peccat in eo quod vitare non potest · ergo talis dum de facto polluitur, act al­ terum consummative el in ultimo puncto occidit, non peccat ; quod nemo concedi. Unde II. 2° D. maj. Non potest illam omissio­ nem vitare, sed potuit, C. nec potuit, N Sufficit autem ut aliquid sit imputabile in se et peccatum, quod potuerit vitan et volun­ tarie non fuit vitatum voluntate adhue moraliter perseverante. Vel D. conseq. Ergo non peccat peccato habente malitiam distinctam a priori voluntate , C. peccato habente eaindem malitiam extensam et consummatam, N. Solutio palet ex priccedenti responsione. Ilcpones. Ad actuale peccatum requiri­ tur actualis libertas : ergo non suilicit quod prius potuerit vitari. It. D. ant. Ad actuale peccatum requi­ ritur actualis libertas in se vel in causa, (' necessario in se, AT. Patet ex dictis. Porro libertas quæ fuit in ponenda causa omis­ sionis, censetur actualis adveniente omis­ sione , quatenus non retractata censetur moraliter perseverare. Vel aliis terminis, D. Requiritur libertas actualis formalis vel virlualis, C. necessario actualis forma­ lis , N. In idem redit. Urgebis. Albedo non denominat parie­ tem album, nisi illi actu formaliter mlwreat : ergo actus voluntatis non dénommât 3«)2 DISSERT. I . omissionem liberam, nisi actu formaliter existât. R. A. conseq. Disparitas est, quod al­ bedo sit forma physica, requirens proinde praesentiam physicam ut subjectum deno­ minet; liberta® autem est forrna moralis, ad quam sufficit existentia moralis ut suam denominationem conferat. 'nsistes. Hæ omnes solutiones videntur aaversari S. Augustino, qui lib i de Exposit. quarumdam propositionum ex Episl. ad Rom. dicit de Pharaone : Aon ergo hoc illi imputatur quod tunc non obtem­ peraverit, sed quia dignum sc prcebuit cui cor obduraretur priori infidelitate : ergo. Λ. ly quod in verbis S. Aug. sumi cau­ saliter pro quia,utpatet ex posteriori vo­ cula adversativa , sed quia : unde sensus est,quod inobedientia Pharaonis non ideo precise sit ipsi imputata quia tunc obdu­ ratus non obedivit, sed quia posuit volun­ tarie causam obdurationis el inobedientiæ; quod totum nos concedimus : non negat tamen S. Aug. ipsam inobedienliam esse in se peccaminosam ex libera illa cau­ sa posita. Hocsensuintclligendus est etiam S. Th. in supplem. q. 98, a. 6, ad 5. Obj. 2°. Si omissio esset peccarninosa pro instanti quo urget præceptum, sequi­ tur quod quis possit peccare renitenle vo­ luntate, ut si tunc vel antea de causa omis­ sionis et de ipsa omissione doieU : atqui falsum consequens : ergo. R. N. sequelam, quia, ut durimus, re­ tractata per poenitentiam causa omissionis, omissio non censetur amplius voluntaria, adeoque nec peccarninosa Inst. Ideo secundum nos est peccaminosa propter causam realiter positam : at­ qui poenitentia non potest efficere quin fuerit causa realiter posita . ergo. R. D. maj. Propter causam realiter po­ sitam et moraliler perseverantem, C. prop­ ter causam precise realiter positam, sed retractatam, nec moraliler amplius perse­ verantem, ZV. Inst. 2°. Ei qui propinavit alteri vene­ num vel vulnus lelliale inflixit, non impu­ tatur culpa homicidii quando advenit mors, sed quando propinavit venenum vel vulne­ ravit : ergo similiter. R. D.ant. Ei qui alteri propinavit veueuuiu, etc. non imputatur culpa hotnici ART. IV. dii (piando advenit mors, si priorem voluti, tatem retractaverit, et de causa posita euw pœniluerit, C. accusandunf est tamen in confessione homicidium, inquit Soto in 4 d. 12, (|. 1, a. 7, quia ante non constitit esse homicidium; si non retractavitpriorem voluntatem, A. Inferes. Ergo, si non retractavit pnaran voluntatem, continuo peccat, quousque mors sequatur. R. D. illatum. Ergo continuo pecc.it, peccato ejusdem malitiæ cum causa quam posuit, C. peccato distinctæ el superaddi læ malitiæ, N. Non enim est malum nisi ratione libertatis in causa, quæ tamen ma­ litia moralitcr informat totam actionem ve­ neni et totam infectionem vulneris. Repones. Qui injuste detinet alienum non continuo peccat : ergo similiter. R. N. ant. contrarium namque docui el probavi, de Justitia, dissert. 8,a. 5,peL 2. Est tamen disparitas, quod qui alienum injuste detinet continuo peccet libertate formali actuali, (pria, ut suppono, semper potest restituere, et ideo peccat actufor­ maliter intrinsece, non secus ac dum pri­ mo proposuit non restituere : qui vero vulneravit alium aut illi propinavit vene­ num, non peccat nisi libertate causa quam posuit; non enim potest actu impedire efficaciam naturalem veneni vel vulneris; unde peccat executive tantum et denomi­ native a malitia causæ, sicut dum ipsamori contingit. Obj. 5°, ab inconvenientibus. Ex nos­ tra sententia sequitur 1° hominem in som­ no posse mereri et sacramenta conficere, cum non requiratur major libertas ad me­ rendum et conficiendum sacramenta quam ad peccandum; 2° hominem justificatum posse peccare mortaliter absque nova li­ bertate, ut si homini dormienti, post cau­ sam pollutionis libere positam, Deus in­ funderet gratiam antequam effectus seque­ retur ; 3° hominem adhuc peccare post mortem per effectum aut omissionem, cu­ jus causam libere posuit vivens : ergo. R. ad primum , non esse inconveniens hominem in somno mereri continuatione meriri in vigilia comparati, maxime si ef­ fectus per se sequatur ex causa libere vo lita, aut formaliter intendatur, ut in pari diximus de martyre : negamus tamen posse valide conficere sacramentum, non VAR12E PECCATI DIVISIONES. defectu sufficientis libertatis, sed quia tu excedit, ut incidat in infirmitatem e* Christus. ex communi sensu Ecclesiæ, ins­ qua non potest jejunare diebus sequenti­ tituit et voluit sacramenta confici ab homi­ bus, tandiu omissiones jejunii ipsi impu­ ne sui compote, et cum morali certitudine tari quandiu ex illa infirmitate omittit je­ debitæ materiæ, tum propter reverentiam junare, quia illas potuit praevidere, nisi sacramenti, tum ob periculum multorum | forte infirmitas praeter communem opinioinconvenicntium alioquin futurorum. Ad­ nem diutius perseveret,ita ut id moralitei de verba dormientis non esse verba for­ non potuerit prævidere. Quod si causæ malia defectu significationis, sed verba positæ eum pœniteat, omissiones quoad ef­ fectum ipsi amplius non imputabuntur, materialia, ut in psittaco ea proferente. jd secundum, N. sequelam; quia, sup­ sed tantum quoad affectum in causa posita. Colliges 2° ei qui in ebrietate solet rixari, posita possibilitate casus, quam multi ne­ gant, ipsa infusio gratiæ, quæ est incom- blasphemare, etc. hæc imputari dum volun possibilis cum peccato, foret tunc virtualis tarie se inebriat. Colliges 5° quod ei qui propter culpam retractatio prioris voluntatispeccaminosæ: unde pollutio in hac hypothesi non rema­ conjicitur in carcerem, excommunicatur, neret moralitervoluntaria, nec consequen­ capitur ab hostibus, incidit in infirmitatem inopinatam, regulariter non imputentur ter peccarninosa. Ad tertium, homo post mortem non re­ omissiones inde secutæ ; quia, ut suppono, manet homo, legibus humanis subjectus. hæc non potuit humano modo prævidere. Plura circa illa corollaria require in tract, Quantum ad leges divinas, potest anima peccatoris peccare, non tamen demereri, de Temperantia, dissert. 5, a. 5 ; et in quia est extra statum viæ et demeriti. tract, de Actibus human, dissert. 4, a. 9, Vides in hucusquo dictis, quæcumque DISSERTATIO II. diximus de omissionibus voluntariis in DE DISTINCTIONE SPECIFICA ET causa posse dici de commissionibus quæ NUMERICA PECCATORVM. non sunt voluntariae, nisi in causa, ut de homicidio, perjurio, blasphemiain ebrie­ D. T. Q. 72. tate perpetratis ; est enim utrobique par ARTICULUS I. ratio. Sed Cariœ peccati divisiones. Petes 1°, an ei qui voluntarie et culpa­ biliter causam posuit, imputari debeant Peccatum generalissime sumptum divi­ omnes omissiones et commissiones pecca- ditur in peccatum originale, quod ab Ada minosæ ex illa secutæ? mo ad posteros per seminalem propagatio Λ. et sit regula generalis. Ei qui volun­ nem derivatur ; et personale, quod propria tarie ct culpabiliter posuit causam, impu­ voluntate committitur. Personale subdivi­ tantur quoad reatum et allectum omnes ditur in actuale et habituale. Actuale est omissiones et commissiones peccaminosæ actus seu omissio dilformis regulis morum. quas prævtdit aut debuit ac potuit huina- Habituale est macula relicta in anima ex nomodo prævidere secuturas extali causa; peccato actuali. De peccato originali et qma hoc ipso sunt ipsi voluntanæ in cau­ habituali specialiter infra; nunc de pecca­ sa, Sed to actuali. Petes 2°, ipiando quis censetur præviq. 72. a. 5. 0.— Peccatum actuale di­ cr actus autem omissi distinguuntur specie objecta vel per fines intrinsecos cujusque peues objecta, ut patet ex dictis de acti-- 'osorum, esse idem ; quia finis proximus jus humanis et patebit ex jam dicendis de et intrinsecus est objectum actus humani. mato commissionis. i Dices 2°. Peccatu»·» mortale el veniaic bILL r IV. 20 nvccrrinr' TT specie differunt : atqui versantur circa idem objectum formale : ergo. B. hoc argumentum esse in omni sen­ tentia solvendum. Sive enim repetas dis­ tinctionem specificam peccatorum ex di­ versis virtutibus quibus privant, sive ex diversis præceptis quibus opponuntur, currit eadem difficultas ; quia peccatum mortale et veniale, v. g. magnum et par­ vum furtum , eidem virtuti el eidem prae­ cepto opponuntur. Quidam ergo respon­ dent peccatum mortale cl veniale differre tantum specie accidentali, sicut differunt homo albus el homo niger, non essentiali. Alii admittunt differre specie essentiali, sed negant versari circa idem objectum formale ; quia ratio formalis objectiva pec­ cati consistit in habitudine improporlionis ad ultimum finem .· hæc autem improportio in peccato mortali est eversiva ul­ timi finis, a quo simpliciter ct absolute avertit; in peccato autem veniali non est eversiva ultimi finis simpliciter, sed tae­ diorum tantum : et sic ratio formalis ob­ jectiva peccati mortalis specie differt a ra­ tione formali objectiva peccati venialis. De hoc iterum redibit sermo infra Dixi in conclusione, per ordinem ad objecta specie distincta in esse moris : quia nihil confert ad distinctionem speci­ ficam peccatorum distincta species objec­ torum in esse entis ; quod enim quis fure­ tur ovem aut equum, peccatum ejusdem speciei, scilicet injustitiæ, committit. Sed Quæstio est, unde objectum habeat quod specie distinguatur in esse moris? B. Generaliter loquendo objecta specie in esse moris distinguuntur, quando ha­ bent specialem et distinctam repugnan­ tiam cum lege æterna et recta ratione ; ha­ bent autem specialem el distinctam repug­ nantiam seu dilformilatem cum lege æter­ na et recta ratione ex multiplici capite : 1° quando opponuntur diversis virtutibus ; si­ cut enim quaelibet virtus habet specialem el distinctam bonitatem, ita objectum illi oppositum habet specialem ct distinctam malitiam : unde furtum, quod opponitur justitiae, distinguitur a perjurio quod op­ ponitur religioni. 2° Objecta habent distinctam malitiam scu repugnantiam cum lege, quando op­ ponuntur etiam eidem virtuti, sed diverso modo, puta, unum per exce· vatio actus debiti : ad actum autem et non duo individua, v. g. duo homines conto­ actum, ad ens et non ens non datur genus llentes eamdem speciem humanam,: quia se habent ut partes integrates, ex ql univocum. Certum est 2° peccata commissionis et bus una species in genere moris adæ^e ■ omissionis, etiam formaliter et in esse mo­ constituitur, eo proportionali modo ris considerata, posse specie distingui, si partes integrantes domum constituunt circa diversas materias exerceantur; evi­ unam speciem arte facti, et partes in­ dens est enim omissionem sacri specie mo­ tegrantes pœnitentiæ, unum sacramen­ rali distingui a furto;sed quæstio est, an, tum. Dices. S. Th. 2 2, q. 79, a. 2et 5, do­ si ad idem objectum et ex eodem motivo procedant, specie distinguantur, ut furtum cet commissionem et omissionem distin gui specie, non solum quando opponun­ et non restitutio furti? pro quo ibid. — Dico- Peccata omissionis et tur diversis virtutibus , sed etiam quant commissionis, in esse moris considerata , opponuntur illis duabus partibus justitii, si circa idem objectum ex eodem motivo quæ sunt declinare a malo et facere bonum ergo hic sibi contradicit. procedant, sunt ejusdem speciei. Ji. quosdam intelligere S. Thomamcibid. Probatur 1°. Peccata , sicut cæteri actus humani, habent speciem a fine.· Cajctano de commissione et omissione r ergo si peccatum commissionis et omissio­ terialitcr el in genere physico, non Coni nis ordinentur ad eumdem finem, seu ex liter et in genere moris. Alii intelligucl eodem motivo procedant, erunt ejusdem de commissione et omissione equidem i . speciei ; scilicet, si ordinentur ad eumdem genere moris, sed ad diversum finem or finem operis, erunt ejusdem speciei essen­ di natis; possunt enim commissio et omis­ tialis, ut aliena rapere el illa non restitue­ sio etiam contra eamdem virtutem essedire ; si ad eumdem finem operantis, erunt vers® speciei, si ad diversum finem vel ejusdem speciei accidentalis, ut omittere operis vel operantis ordinentur. Dices. 2°. Juxta probabilem sententiam, missam et furari ad moechandum. Prob. 2°. Facere bonum ct ex eodem peccatum commissionis et in genere mora motivo omittere malum oppositum, non el in ratione peccati est quid positivum, constituunt distinctas species morales, sed omissio autem est pura privatio ; atqi;. sunt partes integrantes ejusdem jusiitiæ; forma et privatio in nullo etiam analogice ut ducet S. Th. 2 £ q. 79, a. 1, juxta il­ conveniunt : ergo. lud Psal. 55 .· Diverte a malo el fac bo­ Jl. Ex didis N. conseq. quia cum peenum, « quorum utrumque, ait S. Doctor, catum commissionis et omissionis non d> • lequirituradnerfeetumactumjustiliæ : ·> xantur ejusdem speciei, quasi duo indin- UNDE PETATUR DISTINCTIO NUMERICA PECCATORUM. 309 diia contrahent ia eamdem speciem, sed | in ea esse maxime attendendum ad pru­ ficut partes integrates ejusdem speciei i dentem hominum estimationem, statuuntmoralis, non requiritur quod in aliquo con- que pro principio generali, peccata cense­ ri numero plura qux morali hominum eareniant. Di et 3°. Si peccata commissionis ct timatione inter se non uniuntur id autem omissionis sint ejusdem speciei, non erit I contingit duobus modis explicandis , sci­ nccesse illa seorsim confiteri, sed sufficit licet interruptione actuum et diversitate accusare speciem peccati, juxta scilicet | numerica objectorum. Unde Dicoin. Distinctio numerica peccatorum sententiam probabilem quæ tenet suffi­ cere accusare species ct numerum pecca­ petitur ex interruptione morali actuum vo torum, nec esse necesse accusare circums­ Imitatis , quia aclus humani habent quod tantias tantum aggravantes : atqui absur­ sint peccata ab actu voluntatis : unde ; S. dum udetur consequens ; non enim satis­ Th. in 2, d.42, a 1, dicit : Secundum uni­ faceret qui, cum parentes contumelia aut tatem voluntatis sumendum est judi­ verberibus affecisset, diceret se peccasse cium de unitate ejus quod in genere mo contra reverentiam debitam parentibus : ris dicitur. Ergo ubi aclus voluntatis est li. 1° sententiam quæ docet non esse diversus et moraliter interruptus, est dis­ necessario accusandas circumstantias no­ tinctum peccatum. Tunc censetur aclus voluntatis morali­ tabiliter aggravantes, esse minus commu­ nem et minus tutam. 2° Ea data, iV.se- ter interruptus, quando nec fonnaliternec quelam, quia, licet juxta hanc sententiam virtualiter perseverat; censetur autem nec rircumstantiæ precise aggravantes tan­ formaliter nec virtualiter perseverare ex tum non sint necessario accusandæ, ta­ triplici capite ; 1° quando per actum con­ men accusandæ sunt illæ quæ pertinent ad trarium expresse revocatur : ut si quis vo­ substantiam actus : commissio autem et luntatem priorem furandi retractet el staomissio non se habent ut circumstantis tim post illam resumat; erunt duo pecca­ tantum aggravantes, sed ut partes inte­ ta numero distincta, quiaistæduæ volitiogrates ex quibus constituitur adæquateuna I nes, licet brevissimo tempore interpolat® ‘pecies moralis, ut dictum est, et ideo nullo modo interse conuectuntur, nec se­ etiam in hac sententia sunt seorsim accu­ cunda potest dici continuatio prioris for­ sandæ. maliter et expresse revocatae. Ex dictis inferes a fortiori actum qui 2° Per cessationem voluntariam ab actu directe fertur in omissionem, v. g. Volo voluntatis : ut si quis visa muliere morose non audire missam , licet sit commissio , delectetur, cainque delectationem sponte pertinere tamen ad peccatum omissionis et | deserat se convertendo ad alia, slalim au­ esse ejusdem speciei moralis cum illa. tem visa eadem aut altera muliere iterum Petes quodnam peccatum sit gravius, morose delectetur ; bis peccat. Similiter, an commissionis, an omissionis. si reflectens ad conceptum propositum Λ. Per se loquendo et cæteris paribus, fornicandi aut occidendi inimicum, in­ peccatum commissionis esse gravius; est stante opportunitate eligat manere domi, enim gravius odisse Deum quam illum, ur­ dormire, aut suis rebus vacare. et postea gente præcepto, non amare; gravius, con­ rursus idem propositum concipiat ; bis pec­ tumelia allicere parentes quam eos tempo­ cat, propter rationem jam datam, quia is­ re debito non revereri. te duæ volitiones in nullo sunt inter se connexæ, nec secunda potest dici conti­ ARTICULUS IV. nuatio prioris voluntarie interrupt® et in­ Unde petatur distinctio num erica pec­ terpretative revocat®. In his duobus satis catorum ? conveniunt theologi, de tertio sequenti Quairv‘s hæc materia sit apprime ne­ disceptant. Itaque, Tertius modus secundum quem nec cessaria et frequentissime praxis, cum juxta Tridentinum unusquisque teneatur formaliter nec virtualiter persev^at idem confiteri numerum peccatorum, haud pa­ aclus voluntatis, assignatur a pluribus in­ rum tamen est intricata et vix certo nixa voluntaria cessatio ab actu interno volun­ principio: ita ut quidam non male dixerint tatis, puta, per naturalem distractionem 8tn DISSERT, aut oblivionem, per somnum aut ebrieta­ tem; quia, inquiunt, actus iteratus post talem interruptionem involuntariam orni est continuatus cum procedenti, sed diver­ sus; ubi autem sunt diversi actus, sunt di­ versa peccata. Quidam distingnant, haneque regulam seu modum admittunt pro peccatis mere internis, id est quæ in ipsa sola mala vo­ luntate consummantur, nec ad actus exter­ nos efficaciter tendunt, ut sunthæresis, odium, invidia, velieitatcs, complacentis, delectationes morosa?, etc. quoties enim iterantur post cessationem etiam involun­ tariam, toties perfecte consummantur, nec prior actus dicit ordinem ad secundum , nec in aliquo connectunlur, aut continuan­ tur, aut ab invicem dependent : unde, si nunc morose delectaris, aut interius blas­ phemas vel invides, et inopinato ad alia vocatus aut distractus, post distractionem hos actus iteres, duplex peccatum com­ mittis in confessione aperiendum, et ita toties quoties; sic tamen ut, si numerum attingere non possis, quia forte longo tem­ pore sæpissime iterasti, sufficiat accusare tempus quo in hac mala voluntate persti­ tisti, sic, v. g. Integro mense vel integro anno in odio proximi perstiti et sæpissime iteravi illud. Quantum vero ad actus inter­ nos efficaciter tendentes ad opus externum, negant : ut si nunc firmiter proponas oc­ cidere inimicum, aut fornicari cras, et mane expergefactus renovas hoc proposi­ tum, et toties quoties ad illud reflectis ineo persistis; censent unum peccatum, quia prior actus non est consummatus, nec voluntarie revocatus, sed perseverat et vi illius elicitur secundus et sequentes qui censentur prioris continuatio. Primo membro hujus distinctionis pla­ ne assentior; secundum simpliciter intel­ lectum probabile reputo, imo verum, in­ tellectum cum hac. conditione, si nempe isti actus voluntatis iterati in aliquo effec­ tu externo prioris actus connectunlur ■ ut si ex proposito occidendi inimicum teneas pugionem paratum, vel struas insidias, aut si viam aggrediaris ad illum quaerendum} etc. stantibus his aut similibus effectibus, licet «æpe malam voluntatem iteres, nunc de illa nunc de aliis etiain voluntarie cogi­ tando , aut alia agendo, non committis plura p»ccata, sed primum continuas; quia II. ART. IV. I prior actus perseverat moraliter in elfectu i externo vi illius posito, el in eo quasi in J vinculo omnes alii sequentes cum priori connectunlur. Et hæc sententia esi com­ munior. Dico 2°. Eadem manente voluntate, imo ct eodem actu externo, multiplicantur tiuinerice peccata ex objectis numerice dis­ tinctis in esse inoris. Censentur autem oln jecta numerice distingui in esse mons, quando non se habent moraliter per mo­ dum unius, sive quia unum non est pars alterius, sive quia non sint partes aliquod unum integrantes, sive quia non ordinan­ tur ad eumdem finem et idem opus con­ summandum : tunc enim, licet sit unuactus physice, censetur tamen in genere moris virtualiter multiplex, et tot habere malitias numero distinctas quot sunt hu­ jusmodi objecta. Batio est, quia sicut peccata multipli­ cantur et distinguuntur specie per objecta specie distincta, ita multiplicantur et dis­ tinguuntur numero per objecta numerice distincta. Hinc, qui una et eadem mala voluntate vult occidere, aut de facto occi­ dit 1res homines, sive uno actu, sive plu­ ribus immediate succedentibus, tria pec­ cata numero distincta committit; quia, cum 1res homines non se habeant morali­ ter per modum unius, sunt tria objecta numero distincta. Dices 1°. Plura accidentia solo numero distincta non possunt esse in eodem sub­ jecto : ergo nec plures numero maliliæ in eodem actu. 2° Qui furatur uno actu ovium gregem, unum peccatum committit, non quot sunt oves : ergo et qui uno actu oc­ culit multos homines. 5° Volitio dandi eleemosynam tribus pauperibus non ha­ bet 1res bonitates : ergo nec volitio occi­ dendi 1res homines habet tres malitias. /{. ad primum, hunc actum physice unum esse in genere moris virtualiter mul­ tiplicem, ut dictum est, sicque posse in eo subjectari plura accidentia moralia solo numero distincta. z/d secundum, N. consequentiam. Disparitas est, quod omnes oves gregis se ha­ beant per modum unius, cum non habeant jura distincta quæ violentur, nec ideo sint capaces distincts et peculiaris injurie. At vero tres homines, etiamsi sir.l ex eadem familia, non se habent per modum irnnu, UNDE PETATUR DISTINCTIO ununquisque habet jus suum distine- I (iirc quod violatur, indeque est capax par­ ticularis et distinct® injuriae. Neque re­ fert quod familia ex fictione juris repute­ tur una persona ; ita quidem fingitur, sed ita non est, præserlim respective ad inju­ riam. /d tertium. Nihil obstat volitionem dandi eleemosynam iribus habere tres bo­ nitates, si bonitas numerica cujuslibel ob­ jecti formaliter intendatur. Si autem in­ tendatur una tantum bonitas formaliter in objecto, erit quidem una bonitas in actu bono, ct tamen erit triplex malitia in dic­ ta occisione. /latio disparitatis est, quod bonitas objectiva , ut conferat bonitatem formalem actui, debeat formaliter intendi ; ut autem malitia objectiva conferat mali­ tiam formalem actui, sufficit quod virlualileret interpretative intendatur, quia per « non potest intendi, et plus requiritur ad bonum quam ad malum, ut diximus in tract, de Actibus hum. bonum enim ex integra causa, malum ex quovis defectu. Cæterum, quamvis ista objicien?* spe­ culative a nobis dissideant, quantum ad pxim tamen nobiscum conveniunt; fa­ tentur enim esse in dicta occisione mali­ tiam, si non formaliter, saltem virtualiter etæquivalenter triplicem; ideoque non sufficere si dicas in confessione : Feci ho­ micidium, aut, Habui voluntatem faciendi homicidium; sed debeas explicare nume­ rum peisonarum quas occidisti aut voluisu occidere ; et hoc est quod potissimum in­ tendimus. Consectaria. Er dictis colliges 1° cum qui ex vo­ luntate furandi proficiscitur domo, defert scalam, ascendit, aperit cistam, aufert pe­ cunias, sive omnes simul, sive successive per partes; iiem , qui animo fornicandi qiKerit puellam, eam osculatur, aspicit, tangit impudice, et tandem fornicatur; nin, qui ex proposito occidendi inimi­ cum ap at pugionem vel sclopum, oc· currit inimico, ipsum provocat, ferit, Le­ dit, occidit : hos, inquam, et alios in si­ milibus casibus, etiamsi inter hæc præ.urbulamalam voluntatem furandi, fonnean di, occidendi, centies iterent, non pisi linum peccatum committere. quia istæ vo­ luntates lici ata· coiuiectiiniur in effectibus c-Λ prima, ei isti effectus praevii ordi- NT MERICA PECCATORUM? 3<1 nantur ad furtum, fornicationem , homicidium, tanquam ad unum finem, ideoqua habentur per modum unius et intelliguntur in accusatione operis completi; ita ut sufficiat dicere in confessione '· Fornica­ tus sum, feci homicidium, etc. Secus ta­ men, si adhiberentur media ad istos fines, quæ specialem haberent malitiam; in si uteretur arte magica ad furandum, fibris ad fornicandum, etc. Observandum etiam quod si impudicitias præcurrenies copu­ lam fiant sine intentione copulæ, licet pos­ tea , mutata intentione, sequatur copula , sint distincta peccata et seorsitn accusan­ da , cum tunc non uniantur per modum unius in fine intento ; seclusa enim inten­ tione copulæ, non magis ex se tendunt ad fornicationem quam ad pollutionem aut copulam sodomiticam · idem dic si fierent quidem ex intentione copulæ, sed quæ ex aliqua causa inters entente non perfice­ retur. Utrum autem idem dicendum sit de im­ pudicitiis, scilicet complacentia, delecta­ tione morosa, tactibus, aspectibus el os­ culis immediate sequentibus copulam, ac de dispositionibus ad illam, dubium est : quidam affirmant, quia dicunt esse appen­ dices copulæ quæ illam coniiaturaliler et regulariter sequuntur; alii negant, quia censent esse dispositiones ad aliam copu­ lam. Cæterum, quantum ad praxim, si verum sil quod dicit prima sententia, eas I impudicitias regulariter sequi ad copu­ lam, non video cur necesse sil eas distincte confiteri, cum in hac hypolhesi sufficien­ ter inlelligantur a confessario in accusa­ tione copulæ. Colliges 2" eum qui, eadem mala volun­ tate permanente, eodem motu concupis­ centi» aut odii durante, se 1er polluit, 1er fornicatur cum eadem aut pluribus, 1res homines successive occidit, committere I tria peccata; quia 1res pollutiones, 1res fornicationes, tria homicidia non se habent moraliter per modum unius, sed sunt tres actiones totales in se completa·, nec imibiles ex natura sua in uno tertio in q..o per­ ficiantur et compleantur. Neque obstat unitas voluntatis; quamvis enim sil una physice, est moraliter multiplex numero, sicut esset multiplex specie si in bis aolibus lurent objecta specie distincta, puta, •i fornicaretur semel cum matre , posies η 5(2 DISSERT. II. eum conjugata, deinde cum moniali; ant si inter occisos numeraretur pater aut cle­ ricus·. sicut ergo voluntas in his casibus, non obstante ejus unitate physica, est mo­ raliter multiplex specie, ita in nostro casu est moraliter multiplex numero. Eadem ratione, qui una intentione con­ tinuata ditescendi, vigesies cum morali in­ terruptione surriperet viginti millia florenorum, vigesies peccaret mortaliter ; quia singula furta non se habent moraliter per modum unius, cum ex se ad invicem non ordinentur, sed unumquodque seorsim est consummatio internæ voluntatis : sic sal­ tem apprehendit sensus communis. Similiter,sacerdos in malo statu existons, probabilius tot peccata committit quot non interrupte absolvit pœnitentes ; quia quælibet absolutio est actio totalis et judicium completum, milio nexu cum aliis absolu­ tionibus et judiciis conjunctum. Idem dic de baptizante plures successive, propter eamdem rationem : secus, saltem nobis probabilius, si eadem continuata actione pluribus communionem administret ; quia videtur administratio unius convivii. adeoque una moraliter actio. Similiter, sacer­ dos celebrans in malo statu videtur unum tantum peccatum committere, quia licet oblatio, consecratio et communio sint ac­ tiones physice distinctae, constituunt ta­ men unum mysterium in quo uniuntur. Colliges 5° eum qui uno continuato con­ cupiscenti® motu agit impudice cum puel­ la, eam sæpe, etsi cum aliqua interruptio­ ne, osculando, tangendo, etc. unum pec­ catum committere ; similiter, eum qui uno impetu iræ pluries ferit inimicum, pluries blasphemat, plura convicia ejusdem ratio­ nis in eum conjicit, puta, vocando eum ter, quater furem, etiam unum peccatum com­ mittere, ita ut sufficiat dicere in confessio­ ne : Semel impudice egi per tactus et os­ cula cum puella : Semel blasphemavi: Semel rixatus sum cum socio : Eum vocavi furem: Eum percussi; quia hi actus, non obstante physica eorum interruptione, secundum communem sensum hominum censentur una actio, una conversatio, una rixa, una locutio, sicut censetur una comestio qur successive plures dapes comedit. Neque eadem est ratio de illis ac de pluribus for­ nicationibus, aut pollutionibus, aut occi­ sionibus, de quibus corollario praecedenti : ART. IV. disparilas est enim, quod plures occisio, nes, plures fornicationes ant pollutiones, sint actiones totales in seipsis complet*, habentes definitum terminum in quotxmsummantur, ita ut non sint unibiies in ali­ quo tertio in quo consummantur, ackoque r.ec inter se ; at vero illi plures actus de quibus hic. est quæstio, scilicet plures tac­ tus, plures percussiones, etc. non sunt ac­ tiones totales et consummatae, sed ex se apt® facere unum cum uno actu externo consummato in quo sunt unibiies, et ideo inter se unibiies sicut plurium ferculorum comestiones. Ita saltem apprehendit sen­ sus communis hominum, qui, ut dixi, maxime debet attendi quantum ad multi­ plicationem vel unitatem numericatn pec­ catorum. Utrum, si rixans afficiat alterum injuriis distincte rationis, ipsum appellans modo furem, modo adulterum, modo spreiarium , etc. committat plura peccata? Dis­ tinguendum est. Si hæc diversa convicia tam ab aggrediente «piam ab aggresso et circumstantibus habeantur falsa, etduntaxat ut effectus irati animi quidquid oc­ currat indifferenter eructantis,ulsæpe con­ tingit inter mulierculas rixantes; videntur unum peccatum, cum nulla sit honoris vel fam® laesio, sed quodlibet convicium, licet diversum, in hoc tendat ut alterum irritet el offendat. Si vero hæc reputentur vera et vere imputari, tot erunt peccata quot erunt coni icia divers® rationis. Item, utrum qui uno actu furatur cu­ mulum pecuniarum seu gregem ovium pertinentem ad tres, tria peccata com­ mittit? Quidam affirmant, quia sunt tria jura distincta quæ fur violat, sicut quando uno ictu occidit aut injuria afficit 1res ho­ mines. Alii tamen reputant unum pecca­ tum , quia iste oves aut pecuniæ sunt mo­ raliter unum totum, ct ut tales sunt objec­ tum proximum furti factus autem huma­ nus desumit principaliter suam malitiam ab objecto proximo. Neque referi quod sint 1res distincte injuris; censentur enim moraliter coalescere in unam, sicut oves aut pecuniæ in unum totum, quia 1.011 fit injuria illis tribus hominibus nisi quia eorum res auferuntur; cum ergo res mo­ raliter coalescant in unum,ita el injuria. Prima sententia videtur rationi confor­ mior , altera communi apprehensioni el i UTRUM OMNIA PECCATA SINT PARIA ? 518 praiiiiMHi enim ruenitentes solent dis- | idem est esse reum omnium peccatorum et ttnguere an id quod furati sunt pertineat : habere omnia peccata : ergo. ni plures, nec confessarii inquirere. Ibid «d 1. — Λ. sensuJQ \postoli non esse, quod qui unum peccatum mortale DISSERTATIO III. scilicet committit, reliqua omnia legis præ­ cepta transgrediatur, cum iisdem verbis DE COMlbUlATIQNE PECCATORUM Λ D objectis manifeste supponat posse obser­ INVICEM. vari totam legem uno excepto, et in prio­ D. Th. Q. 75. ribus a nobis laudatis, posse quempiam esse homicidam et non mœchum ; sed lo­ ARTICULUS I. quitur de peccato ex parte aversionis, ita ut sensus sit, eum qui graviter offendit in Utrum omnia peccata sint inter se uno factum esse omnium reum, quatenus connexa ? per unum peccatum mortale avertitur a Resolvimus tract, præcedcnti omnes Deo ipsumque offendit et contemnit, quod virtutes esse aliquo sensu inter se con­ est commune omnibus peccatis , ideoque nexas; quaeritur hic utrum pariter omnia incurrit reatum pœnææternæ, inæqualipeccata sint inter se connexa? Dicitur om­ ter tamen plectendus. Quia vero ( et est nia; certum est enim quædam esse inter præoccupatio instantiæ) omnia peccata 'C connexa : sic gulam comitantur scurri­ conveniunt in aversione a Deo, inde fit litas ct immunditia; luxuriam , inconside- quod unum non possit remitti sine alio. latio et praecipitatio ; vanam gloriam, jac­ Vide alia duo argumenta in Auctore. tantia , hypocrisis, contentio, etc. ARTICULUS II. Q.75. a. 1. o. — Dico. Omnia peccata Utrum omnia peccata sint paria? non sunt inter se connexa. Prob. l°ex illo Jacobi 2 : Quod si non ibid. a. 2. o. — Stoici, ut patet ex Ci­ maritaberis, occides autem, factus es cerone , Paradoxo 5, considerantes pecca­ transgressor legis; ubi manifeste suppo­ tum ex parte privationis tantum, prout sci­ nitur aliquem posse esse homicidam et non licet est recessus a ratione, et æstimantes mœchum. nullam privationem suscipere majus el mi­ ibid. — Prob. 2°. Ea est differentia in­ nus, posuerunt omnia peccata esse paria. ter intentionem agentis secundum virlu- Hos sectili sunt Jovinianus et Novatianus. titn et intentionem peccantis, quod in­ Contra «pios tentio agentis secundum virtutem sit ut ibid. — Dico. Omnia peccata non sunt talionis regulam sequatur, et ideo om­ paria nium virtutum intentio in idem tendit, et ibid, ίη a. ■. c. — Conclusio est de fide propter hoc omnes virtutes saltem in statu expressa in variis S. Scriptura locis. Joan. perfecto habent connexionem ad inv icem 19 Christus dicit Pilato .· Qui me tradidit in ratione recta agibilium, quæ est pru­ tibi majus peccatum habet, Je rem. 7 : dentia, ut supra dictum est : intentio vero Pejus operati sunt quam patres eorum; peccantis non est ad hoc quod recedat ab Tliren. 4 : Major effect a est iniquitas po­ eo quod est secundum rationem , sed po- puli mei peccato Sodomorum ; ct alibi. tiiKquod tendat in aliquod bonum appe­ Unde S. Micron. lib. 2 cont. Jovin. c. 16: tibile a quo speciem sortitur : atqui hu- Sunt peccata levia, inquit, sunt gravia; Miwdi bona in quæ tendit intentio pcc- aliud est decem millia talenta debere, untijs et a quibus specificatur, sunt di­ aliud quadrantem. Prob. ratione. Peccata speciem sorti» · UNDE SUMATUR PECCATORUM INÆQÜALITAS ? 51T nsactCM aut levitatis materiæ, potest esse I sistunt in sola inordinatione passionum ▼eniale, et aliud cujus objectum est minus irascibilis, nec præcise intra genus suum grave et opponitur minori virtuti, esse repugnant charitali, neque sunt contra mortale. 2> Intellige cæteris paribus, ita bonum Dei aut proximi, quod esi de ra­ tt Titia inter quæ fit comparatio versentur tione peccati mortalis; idem eadem ratio­ cir.a objectum primarium virtutis cui op­ ne admitti debet in peccatis oppositis tem­ ponuntur, ita ut, si summ» virtuti ex una peranti», quippe quæ, ut præcise e< op­ parte opponatur summum vitium, ita ex ponuntur et intra genus suum, sistunt in altera parte : cujus defectu, odium proxi­ deordinatione passionum concupiscibilis, mi, v. g. licet charitali, nobilissimæ virtu­ neccharitali sive quoad bonum Dei, sive ti, opponatur, non est tamen gravissimum quoad bonum proximi secundum se repug­ peccatum, quia non opponitur objecto pri­ nant. Quod ergo peccata opposita tem­ mario charitatis, quod est Deus. peranti» ut plurimum sint mortalia, habent Inter peccata vero quæ eidem virtuti ex hoc quod cum oppositione ad tempe­ opponuntur, illud est gravius quod princi­ rantiam includant oppositionem vel ad jus­ paliori ejus inclinationi repugnat.— Q. 2. titiam, vel ad aliam aliquam virtutem tem de malo a. 6. — Sunt enim quædam vir­ perantia nobiliorem : sic in adulterio fit tutes quæ principalius ordinantur ad re­ injuria comparti ; in stupro et raptu fit frenandum et compescendum appetitum, injuria virgini aut ejus parentibus ; in in­ ut temperantia et aliæ virtutes quæ passio­ cestu , consanguineis ; in sacrilegio , reli­ nes concupiscibilis moderantur; aliæ sunt gioni ; in fornicatione , proli nascitur» ; quæ principalius ordinantur ad impellen­ in pollutione et aliis peccatis contra natu­ dum et firmandum appetitum, ut fortitu­ ram, bono speciei humanæ, ordini naturæ do et aliæ virtutesquæ passiones irascibilis et ejus Auctori sic ordinanti. moderantur : unde fit quod avaritia, quæ Hic q. 75. a. 7. o. — Dico 5°. Gravitas repugnat principaliori inclinationi libera- peccati petitur etiam ex circumstantiis; litatis, sit gravior prodigalitate; timiditas, quia unumquodque natum est augeri ex quærepugnat principaliori inclinationi for­ , vius. ut occisio sacerdotis; similiter in ’ 2° Quia peccatum carnale solum lie., personam peccanti conjunctiorem , ut oc­ offendit corpus proprium. uit'i.ilp i cidere patrem, cognoscere matrem; simi­ tem directe offendit Deum et |»r«»mm liter in personam publicam, cujus injuria 3° Quia, quanto est gravius impulsi um .. : peccandum , tanto minus est peccaîuin redundat in plures, ut in principem. ibid. a. 10.—Ex parte person® peccan­ peccata autem carnalia habent vehemen­ tis; quia peccata, ea scilicet quæ ex deli­ tius impulsivum, id est, concupisnn im beratione procedunt, tanto magis alicui carnis nobis innatam. Ad hæc ailcnilai.i imputantur quanto major est in virtute aut non pauci rigidiorem disciplinam proliienin aliquo alio quod habet a Deo : 1° quia tes, qui spirituales haberi volutu et cæteru» majores in virtute et scientia facilius pos­ piopler quosdam lapsus humanus super­ sunt resistere peccato; 2° propter ingrati­ cilio Pharisaico despiciunt, dum ip-ι gra­ tudinem ; 5<> propter scandalum ; 4° quia vioribus peccatis superbiæ, iniidiæ, de­ quædam peccata habent specialem repug­ tractionum, etc inficiuntur Deoque magis nantiam cum peccante, puta, fornicatio in oJibiles redduntur. Cæterum, fatendum peccata carnalia esse majoris infamis,quia sacerdote. ibid. — Dixi, Peccata quæ ex delibe­ sunt circa delectationes nobis et brutis ratione / rocedunt, quia ea quæ exsurrep- communes, et majoris adhæsionis, quia tione proveniunt propter infirmitatem hu­ habent plus de conversione. man® naturæ, minus imputantur ei qui DISSERTATIO IV. major esi in virtute, eo quod minus negliDE SUBJECTO PECCATI. gil hujusmodi peccata reprimere, quæ ta­ D. Th. Q. 74 men omnino subterfugere infirmitas hu­ mana non sinit. ibid. a. 8.—Tandem aggravatur pecca­ ARTICULUS I. tum propter nocumentum ex illo sequens, Utrum voluntas, eaque sola, sil subjec­ si 1° fuerit prævisum et intentum, quia tum peccati? tunc est objectum voluntatis peccantis; 2° si non fuerit intentum, sed tamen prævi­ Hic q. 74. a. 1. o. —Dico 1°. Voluntas sum, nec fuerit justa causa illud negligen- est subjectum peccati fonnaliter sumpii di. quia tunc est volitum indirecte; 5° si Ratio est, quia actus immanens est in ea non fuerit prævisum nec intentum, sed se­ potentia a qua elicitur : atqui peccatum quatur per se ex peccato quia quæ perti­ est actus immanens, est enim appetere vel nent ad speciem actus sunt implicite vo­ cognoscere; item est voluntarius: ergo. Si dicas non omnia peccata elici a voluntaria Si amem neque fuerit intentum, neque prævisum. ueque moraliter praevi­ .iintate. sed multa imperari, ul hæresis, deri potuerit, neque per se sequatur ex intemperantia, etc Λ. hæc et similia, quan­ peccato, non aggravat,quia non est volun­ tum ad suum materiale, equidem non eli­ tarium . Latius de hac re vide tract, de Act. ci a voluntate, bene tamen quoad suum hum. dissert. 4, a. 9; tract, de Juslii. dis­ formale, scilicet, quoad rationem volunla­ sert. 8. a. 13, t) 6, concl. 2; el de Tem­ rii et aversionem a Deo. perant. dissert. 8, a 12 Ibid. α. 2. 5 et 5. ο. — Dico ‘2°. ι\θΠ ibid. a. 5. — Dico 4°. Peccata carnalia, sola voluntas, sed etiam appetitus sensili per se el cæteris paribus, minora sunt vus et ratio sunt subjectum peccati formaquam peccata spiritualia. t° Quia peccata liter sumpti, non tamen membra aut sen­ carnalia consummantur in delectatione sus externi. carnalis appcitiu-, ad quem principaliter Prob. pruna el secunda pars. 1" Idem perimet converti ad bonum corporale ; est subje. tum habitus el actus iininanenpeccata vero spiritualia periment ad spiri- lis; actus eniin non elicitur a potentia ui- UTRUM VOLUNTAS, EAQUE SOLA, SIT SUBJECTUM PECCATI? 5(9 si taediante liabilu quando inesl : atqui in I coelestia , incorruptibilitatem spirituum a * · t . « appetitu sensitivo et ratione subjectantur participant; sic elementorum praestantius, qiiiilam habitus mali, sicut el virtutes eis ignis, motum viventium imitatur, et sic oppositae ; sic in appetitu sensitivo subjec­ de cæteris : quidni ergo appetitus sensiti­ tantur intemperantia el temperantia , for­ vus in homine ex imraodiata conjunctione titudo et pusillanimitas; in ratione, pru­ cum voluntate aliquid ejus libertatis et dentia ct imprudentia, tides et infidelitas; amplitudinis participet? ergo. Idem dicendum de ratione : quatenuProb. 2°convellendo fundamentum sen­ enim praecedit voluntatem *»st radicaliter tentiae oppositæ. Si appetitus sensitivus libera , siquidem ex ejus judicio indiffe­ non posset esse subjectum peccati forma­ renti originetur libertas ; quatenus autem lis, ideo esset quia non est intrinsece li­ sequitur voluntatem, ejus libertatem par­ ber, sed tantum denominative extrinsece ticipat et exprimit. Unde Auctor hic a. 3, a voluntate : atqui falsum consequens : ad 2 · Poluntas , inquit, quodam modo ergo. Prob. min. Appetitus sensitivus in movet otpraccdit rationem, et rat io quo­ homine, ex conjunctione immediate cum dam modo voluntatem : unde ct motus voluntate et subordinalione ad illam, par­ voluntatis dici potest rationalis, el ac­ ticipat aliqualem libertatem, licet imper­ tus rationis potest dici voluntarius. fectam : ergo. Prob. ani. 1° auctoritate Et secundum hoc in ratione inven tur Aristotelis el S. Th. Aristoteles 1 Pohl, peccatum vel prout est defectus ejus vo­ c. 3, hanc constituit differentiam inter luntarius, vel prout actus rationis est membra corporis el appetitum sensitivum, principium actus voluntatis. quod anima corpori dominetur despot ico ibid. α. 2. ad 5.—Prob. secunda pars. principatu, intellectus appetitui, politi­ co et regali ; quod S. Th. ibid. led. 3, et Membra seu sensus externi non sunt in­ supra q. 56, a. 4, ad 5, sic exponit : .-mi­ trinsece liberi, sed tantum denominative ma régit corpus despotico principatu, extrinsece a voluntate a qua despotice mo­ ul est sicut dominus servum, et ideo ventur, sicut servus qui agitur et non totus motus corporis refertur ad ani­ agit; unde, respectu peccati fonnaliter mam; sed irascibilis et concupiscibilis sumpti, non sunt principia activa, sed or­ non obediunt ad nutum rationis, sed gana tantum el instrumenta : ergo. Dices 1°. S. Aug.lib.de Duabus Anihabent proprios motus suos quibus in­ terdum rationi repugnant. El hic a. 5, mabus, c. 10 , dicit : Non nisi voluntate ad t : dppetitus sensificus in nobis præ peccatur » ergo. ibid, ad 1. — R. quod non peccatur alas animalibus habet quamdam excel­ lentiam, scilicet quod natus cd obedire nisi voluntate ul primo movente, aliis au­ rationi; et quantum ad hoc, potest esse tem potentiis peccatur, sicul ab ea motis. Inst. Unum numero peccatum non po­ principium actus voluntarii, et per connquens subjectum peccati. Et in 2, d. test esse in pluribus subjectis; peccatum 21, q. 1, a. 2. ad 3 : Concupiscibilis ha­ enim est accidens , unum autem numero bet quamdam libertatem... secundum accidens, secundum Thomistes, cum inquod potest obedire imperio rationis di viduetur a subjecto, non potest esse in pluribus subjectis : ergo si peccatum sil prohibentis. 2° Cogilaliva ex conjunctione cum in­ in voluntate, non potest esse in appetitu tellectu participat vim discurrendi circa aut ratione simul. R. D. ant. Unum numero peccatum, singularia, ut docet Auctor 1 p. q. 18 a. I o : ergo similiter appetitus sensitivus adaequate sumptum, non potest esse in ex conjunctione cum voluntate participat pluribus subjectis, C. inadæquate sump­ tum, N. Ex pluribus itaque malitiis parti­ aliqualem libertatem. 5° Hic est modus divinae Providenti® cularibus , quarum una et principalis est rerum ordines ita inter se connectere ut, in voluntate, altera in appetitu sensitivo secundum effatum exS. I iionysiodepromp­ sicut ex actu imperante et imperato, re­ tam supremum infimi attingat, infimum sultat unum numero peccatum quod ir supremi; aie nobilissima corpora, nempe pluribus subjectis partialibus esse polaal, • . ·.· · · · λ a·· λ I 4 • ri DISSERT. IV. ART. Π. eicut una figura domus in pluribus lapi­ I ne advertentis aut plene advertere valo. dibus ct lignis. i tis. Ita collige cx eodem S. Doct. a, seq, Dicet 2°. Juxta. S. Th. supra, q. 20, a. cit. in 2, d. 24. 5, £t non ibid, actus exterior non habet ARTICULUS II. malitiam vel bonitatem formalem distinc­ tam ab interiori : atqui, secundum eum- Utrum peccatum, saltem veniale,poi sil esse in et a solo appetitu sensitivo, oein S. Th. actus exterior est omnis actus absque omni actuali influxu saltem a voluntate imperatus sive sit intellectus interpretative voluntatis; omnu<]ut sive appetitus sensitivi : ergv. motus sensualitatis sint peccata ? R. N. min. Loco enim citato, per ac­ tum exteriorem S. Doctor intelligit actum § I. — Prima difficultas rtsolvitur. membrorum exteriorum : quod patet Dico. Nullum peccatumformalitersump1° quia in tota illa q. 20 nusquam ponit exemplum actus intellectus aut appetitus tum, etiam veniale, potest esse in et a solo sensitivi, sed tantum membrorum exte­ appetitu sensitivo, absque aliquo actuali riorum, ut occisionis, deambulationis et influxu saltem interpretative voluntatis. similium ; 2° quia, cum argumento primo I la Alvares, Medina, Sylvius, Conletiart. 5 citati dixisset quod actus exterioris son et alii, contraSalmanliccnses,Gone!, principium sit potentia exequens, non et alios .· inter quos tamen videtur dis­ negat in responsione, sed admittit. Po­ sensio potius de nomine quam de re, ul tentia autem exequens motum est in mem­ patebit ex dicendis. Prob. 1°. S. Aug. lib. de Vera Relig. bris corporis. Dices 5°. Juxta S. Thomam, hic a. 4, c. 14, ait : Aut negandum est peccatum peccatum mortale non potest esse in ap­ committi, aut fatendum est voluntate petitu sensitivo, sed veniale tantum : at­ committi. Et lib. de Duab. Animab. art. qui, si peccatum formaliter sumptum pos­ præced. ait: zVon nisi voluntate peccatur. sit esse in appetitu sensitivo, non solum S. Th. hic a. 2, ad 1, jam citatum : A'on erit veniale, sed sæpe mortale : ergo non peccatur nisi voluntate sicut primo mo­ cohæret doctrina S. Th. Prob. min. Ma­ vente , aliis autem potentiis peccatur litia peccati, quæest in appetitu sensitivo, sicut ab ea motis. Et in 2, d. 24, q. 5, a. est ejusdem speciei cum malitia volunta­ 2 o, non solum conclusionem asserit, tis a qua descendit, constiluitque cum illa sed etiam probat his verbis. « Peccatum... idem peccatum, ut modo dicebamus : at­ » non est aliud quam actus inordinatus ad qui malitia voluntatissæpe est mortalis, ut » genus moris pertinens; nullus autem cum voluntas movet ad fornicationem : » motus ponitur in genere moris, nisi haergo. » bita comparatione ad voluntatem, quæ R. S. Th. non negare peccatum mortale D est principium moralium : et ideo ibi posse esse in appetitu sensitivo „ sed vult υ incipit genus moris ubi primo dominium duntaxat quod non habeat quod sit pec­ » voluntatis invenitur; habet autem vo­ catum mortale ex eo quod est sensuali­ » luntas in quibusdam dominium comple­ tatis, sed ex eo quod est rationis, cujus » tum , in quibusdam vero incompletum. est ordinare in finem; et ideo peccatum » Completum dominium habet in iliis ac­ mortale non attribuitur sensualitati, υ tibus qui ex imperio voluntatis proce­ sed rationi. Ita S. Doct. a4,cit. ad 1 : vult » dunt , et hi sunt aclus deliberationem ergo duntaxat S. Th. quod motus, qui υ sequentes, qui rationi ascribuntur; sunt tantum sensualitatis et illi ascribun­ b sed incompletum dominium habet in iltur, non sint peccata mortalia. Tunc au­ » lis actibus qui non per imperium raliotem censentur esse tantum sensualitatis et » ms procedunt, sed tamen voluntas eos illi ascribi, quando non procedunt cx im­ » impedire poterat, ut sic voluntati quo­ perio rationis plene advertentis aut plene I» dam modo subjaceant, quantum ad hoc advertere potentis , licet cum aliqua ne- » quod est impediri vel non impediri : g’.igentia rationis non sat bene vigilantis. » ideo inordinatio quæ in his actibus con­ Ascribuntur autem rationi et voluntati, » tingit, rationem peccati causal, nonu(piando procedunt ex imperio rationis ple- ·» men completi : » id est, non mortalis B»· 4 (μ U I > ’> « I >I I UTRUM PECCATUM, SALTEM VENIALE, POSSIT, etc. 521 nd venialis. Ubi vides S. Th. nullum ag- | tenlia rationis voluntas potest illos repri­ noscere peccatum etiam veniale in sen­ mere; quod si non reprimat, ut potest et sualitate, nisi subjaceat dominio volunta­ debet, censetur actu velle et consentire tis, quatenus potest illud impedire; quod saltem interpretative ·. ergo. Dices 1°. S. Th. hic q. 74, a. 5, ad 5 , docet pluries alibi, signanter q. 7 de MaIo, a. 6, ad 2 : Augustinus, inquit, in- dicit -.Motussensualitatis rationemptee Idligil omne peccatum esse in voluntate veniens est peccatum ceniale; q. 25 de sicut in primo movente vel movere po- Veritate , a. 5, ad 3 : Aon dicitur esse unle; ex hoc enim motus sensualita­ peccatum in sensualitate propter intertis est peccatum veniale, quia volun­ pretalivum consensum rationis. Quid expressius? Et hic a. 5, ad 4, docet in tas potest illud impedire. Ex quibus sic arguo in probationem sensualitate posse esse peccatum veniale, fundamentalem conclusionis. Non po­ non mortale. Atqui, si appetitus non pec­ test esse peccatum etiam veniale in appe­ caret nisi ex aliquo influxu interpretative titu sensitivo, nisi saltem voluntas possit voluntatis, non solum posset peccare veejus motum impedire, ut expresse docet nialiter, sed etiam mortaliter : ergo. Jl. ad primum, ex ipso Gonelo, a. seq. S. Th. et etiam ipsimet fatentur adversa­ rii : atqui, hoc ipso quo voluntas potest insol.objec. 1. quodS.Th. loqualurde mo­ impedire et non impedit, interpretative tu sensualitatis praeveniente quidem ra­ influit et consentit : ergo.Unde, dum Go- tionem plene deliberatam, subséquente ta­ nel. his auctoritatibus et rationi respon­ men semiplenam, hoc est de motu secundens, admittit omne peccatum dependere doprimo. Ad secundum. Similiter non requirit a voluntate movente aut movere potente, et negat inlerprelativum consensum, vi­ inlerprelativum consensum rationis per­ fecte deliberatae, bene tamen imperfecte detur inconsequenter loqui. Prob. 2° ab inconvenientibus. Si om­ et semiplene deliberantis. Ad tertium , secundum eumdem sen> nes motus appetitus sensitivi essent pec­ cato venialia independenter ab omni in­ sum D. min. Si appetitus non peccaret fluxu seu consensu interpretative volunta­ nisi ex aliquo influxu interpretatu o volun­ tis. per hoc solum quod procedant ab ap­ tatis perfecte deliberatae, non solum posset petitu habitualiter et naturaliter subordi­ peccare veniaiiter, sed etiam mortaliter nate voluntati, ut contendunt adversarii, C. nisi ex aliquo inlluxu interpretative vo­ «çum1 turi ° quod peccaremus etiam dum luntatis imperfecte deliberatae, A'. lias au­ actu resistit voluntas, quia actualis resis­ tem solutiones esse ad mentem D. Th. tentia voluntatis, quidquid dicat Gonet. patet ex locis citatis in probatione con­ non tollit habitualem et naturalem subor- clusionis , in quibus S. Doctor non ag­ dinationem appetitus ad ipsam ; sicque si­ noscit peccatum incompletum seu veniale mul mereremur per actualem resisten­ in ullo actu vel motu, nisi voluntas habeat tiam, et demereremur per venialis pec­ dominium incompletum iu illum, et nisisic cati culpam : quod est contra Trident, illius imperio subjaceat ut potuerit illum sess. S infra citandum, 1). Th. locis cita­ impedire, quod stare non potest absque tis et citandis, ct omnes theologos, asse­ aliqua imperfecta advertentia ct delibera­ rentes concupiscentiam non nocere non tione, consequentersine aliquo inlluxu vel consentientibus, sed e contra ipsis esse consensu saltem interprelalivo voluntatis. Dices 2°. Juxta doctrinam articuli prae­ materiam meriti. Sequeretur. 2° quod omnes motus sen­ cedentis, appetitus sensitivus ex sola ha­ sualitatis etiam primoprimi sint peccata bituali conjunctione seu subordinatione venialia, quod iterum negant adversarii, immediata ad voluntatem est liber : ergo et in quo non videtur cohærere eorum sine actuali voluntatis inlluxu potest pec­ doctrina : ideo enim negant, et bene, hos care saltem veniaiiter. It. D. ant. Est liber in actu pruno, C motus esse peccata venialia, quia, in?, quiunt, praeveniunt omnem rationem et in actu secundo, A'. Cum enim libertas ap­ tu peccatum requiritur advertentia ratio­ petitus sensitivi non sit in nomine prima, ni) : atqui hoc ipso quo reperitur adver- sed subordinate et a voluntate participate, 21 1 Bill. t. IV. I ». I 1 «U o S F-cq DISSERT. JV. ART. If. non potest in actum prorumpere sine ali­ I Dico : Moins sojisu.ihtntis priinupriini quo voluntatis influxu; sicut etiam cogila- nimirum qui omnem rationis advertfntutn tiva n -n participat vim discurrendi actu prævertunl, aul ii quos inviti natiirinr, circa singularia, nisi secundum quamdam quantumvis versentur circa ol^cia gnmrefluendam rationis universalis in illato , ter illicita, non sunt pcccata, nw|iiiikii, ut loquitur S. Th. 1 p. q. 78, a. i, ad 5. venialia. Insuper, adverte his et aliis objectioni­ Hæc conclusio sequitur ex præCÈiknti bus quæ fieri possunt, si quid probent, si enim nullum sit peccatum sine aliqio probari motus etiam primoprimos et quos consensu aut influxu voluntatis, palam y inviti patimur, esse peccata venialia; quod qui tur motus qui omnem rationem antever­ negant ipsi objicientes : ct cum, ut hoc tunt, aut quos patimurreluctantevotantat, inconveniens declinent , requirunt quod non esse peccata, cum sint sine ullo volun­ ratio advertat et voluntas possit illos im­ tatis consensu. Sed quia contra hanc ergo adversus eam dimicatur, hoc agitur 5° Trid. sess. 5, can. S, sic definit : • ne concipiat pariatque peccatum. ■» El « Manere autem in baptizatis comupiscenlib. 1 de Civit, c, 25 : «- Si illa concupis­ » tiam vel fomitem, hæc S. Synodus fatecentialis inobedientia , quæ adhuc in » tur et sentit, quæ cum ad agonem relicta membris moribundis inhabitat prater » sil, nocere non consentientibus, sed uti­ • nostra voluntatis legem, quasi lege sua )> liter per Christi Jesu gratiam repugnan­ i movetur, quauto magis absque culpa est » tibus non valet; quinimo qui legitime • in corpore non consentientis, si absque η certaverit, coronabitur. Hanc concupis­ • culpa est in corpore dormientis ! » Et η centiam quam aliquando Apostolus pec­ lib. 2 de Peccat. Meritis, cap. 4 : « In υ catum appellat, S. Synodus declarat Ec­ r grandibus baptizatis ad agonem manet η clesiam catholicam nunquam intellexisse i concupiscentia, non sibi ad illicita con­ J) peccatum appellari, quod vere et proprie sentientibus nihil omnino nocitura. » » in renatis peccatum sit, sed quia ex peccaidem alibi sæpe. ;> to est et ad peccatum inclinat. Si quis auP Quantum ad S. Th. prater jam dicta » tem contrarium senserit, anathema sit. ·> {precedent! q. 80 hujus partis, a. 5, ad 5, Accedit damnatio sequentium proposi­ iichabet : Concupiscentia carnis contra tionum Baii a Pio V etGregorio XIII. Pri­ tpiritum, quando ratio ei actualiter re­ ma : Prava desideria, quibus ratio non lidit, non est peccatum, sed materia consentit et quæ homo invitus patitur, tjurcendx virtutis. 2 2, q 154, a 5 : Pri­ sunt prohibita prœcepto : Non concupis­ mis motus sensualitatis non habet quod ces,- est 58. Secunda: Concupiscentia sive iit piceatum, nisi in quantum judicio lex membrorum et prava ejus desideria rationis reprimi potest. Q. 7 de .Malo, a quæ inviti sentiunt homines, sunt vera 6.ad 6 : Quando motus illicitus est in legis inobedientia,- est 51. imsualitate, tripliciter se potest habere 6° Nullum est peccatum, etiam veniale, ad illum ratio,- uno modo sicut resistens, quod non sit voluntarium : atqui motus illune nullum est peccatum, sed est me­ primoprimi omnem rationis advertendam ritum coronœ. Similiter alibi. prævenienles, et ii quos inviti patimur, Neque dicas S. Th. intelligendum hic nullo modo sunt voluntarii : ergo. esse de motibus ortis ex naturali corporis Neque dicas nobis esse voluntarios in dispositione, quos revera agnoscit posse causa, quatenus sunt effectus peccati ori­ esse sine peccato ; non vero de motibus ex ginalis quod est nobis voluntarium in Ada­ imaginatione seu apprehensione objecti mo ; quia ad peccatum personale non suf­ pisentis vel absentis, quos ubique cul­ ficit voluntarium natura, sed requiritur pat ut peccaminosos. voluntarium personale; alioquin omnes Contra est enim quod S. Doctor locis hic hujus vitæ miseriæ et quæ ex his sequun­ d j precedent i citatis loquatur generaliter tur, ut quæ facit stultus aut phreneticus, <1 indefinite.ejusque principia, nempe non essent peccata, cum sint voluntaria iu ca­ niii voluntate peccati, nullum motum esse pite, sunt enim effectus peccati originalis : oralem el peccaminosum qui non sit sub unde Alexander VIII damnavit hanc pro­ dominio v oluntalis et non possit ab ea im­ positionem : In statu naturæ lapso, ad pediri, etc. probant generaliter de omnibus peccatum mortale et demeritum, sufficit Mtibus;sedelS. Doct. specialiter loquens illa libertas qualiberum ac voluntarium de istis motibus ortis ex apprehensione, in fuit in causa sua . peccato originali et hieparteq 17, a. o, 7 diserte dicit : Con­ voluntate Adami peccantis. Est prima in­ tingit quandoque quod motus appetitus ter damnatas septima die Décernons 1690. i-nsitivi subito concitantur adapprehen7° Nemo ad impossibile tenetm · atqui liontin imaginationis velscnsus, ct tunc impossibile est homini impedire ne exur‘ h motus est prater imperium rationis gant motus concupiscenti®, sive ex inopi- DISSERT. IV. ART. Π. nata objecti præsentis vel absentis appre­ I atqui non prohibentur nisi pcccata : ergo hensione, she ex naturali corporis dispo/L N. ant. utpote damnatum a SS. Pon fctione, she ex daemone eos procurante; tilicibus, ut dixi in prvbalionibutNn cum lix omnes sausœ non sint in potestate ergo lege generali , Aon concupucu, hominis, el quamvis foret possibile homini prohibentur duniaxat motus voluntarii, impedire ne insurgant motus, non tamen qui soli sunt actus humani et soli capita semper tenetur amovere causas ex quibus pracepti ; seu, quod idem est, prohibetur oriuntur, quando nempe est justa ratio eas ne motibus concupiscentia: consentiamus, non amovendi, ut contingit in chirurgis, in conformiter ad illud Eccli. 18· /Joitcon­ inservientibus infirmis, in confessariis,etc. cupiscentias tuas non eas, ut exposuimm Neque diros quod si ratio vigilaret, pos­ supra, ct illud Apost. Rom. 6 : Nontrp set omnes et singulos motus impedire; quod regnet peccatum in vestro mortali cor­ ergo non impediat ipsius culpa est, et ideo pore, ut obediatis concupiscentiis tjut. sunt sufficienter voluntarii ad peccatum : Inst. Omnia sunt a Deo. praterpeccacontra est enim 1° quod continua vigilia tum : atqui 1 Joan. 2 concupiscentia dici­ in hac vita sit impossibilis, propter varias tur non esse a Deo, quoniam, inquit, occupationes et distractiones. 2° Etsi ad­ omne quod est in inundo concupiscinlia hiberetur continua v igilia, non tamen con­ carnis est, el concupiscentia oculorum, stitueret in potestate mea causas ex quibus et superbia vita, quæ non est ex Patri, oriuntur illi motus. 5° Nimia vigilia et at­ sed ex mundo est: ergo. B. has tres concupiscentias a S. Joanne tentio potius motus illos excitat et fovet, quia figit et occupat imaginationem circa non sumi formaliter, sed materialiter et objectum tentationis, experimurque quo­ per metonymiam pro earum objectis. Patet tidie quod est nimia contentione in illis tum ex versu precedent!, ubi dicit: So­ molibus reprimendis invalescant, aut uno lite diligere mundum, neque ea qua sun in mundo : non diligimus autem nec con­ cessante alter subrepat. Neque etiam dicas S. Thomam hic q. cupiscimus concupiscentiam , sed bou 74, a. 5, ad 2, docere quod corruptio fo­ concupiscibilia quæ sunt in mundo; tus mitis non impedit quin homo possit repri­ ex versu sequenti, ubi rursum distingui*, mere singulos motus, etsi non omnes, et mundum a concupiscentia : Transit mun­ quod hoc sufficiat ad peccatum; non enim dus ct concupiscentia ejus. Sensus ergo sic absolute et simpliciter loquitur S. Doc­ est: Nolite diligore mundum hunc, nw tor, sed cum hac clausula, si prasentiat : bona in eo contenta, quia quod in hocvien ejus verba : Corruptio fomitis non im­ sibili mundo continetur vel suis illecebris pedit quin homo rationabili voluntate animum inquinat, vel opum cupiditate ac­ possit reprimere singulos motus inordi­ cendit , vel superbia extollit. Quodaulec natos sensualitatis, siprasentiat, puta, hæc bona sint sic inordinate concupisci divertendo cogitationem ad alia ; ergo bilia, non est ex Deo nec ex natura rerum, si non prasentiat, non potest reprimere sed ex vitio nature per peccatum corrup­ singulos. Certum est autem quod primo- ta: , quod vitium non est a Deo. Ita Esprimo» non prasentiat, alias non forent tins , a Lapide, Tirinus, et communita primoprimi, sed saltem secundoprimi; eide interpretes. istis sec.imdoprimis dicit S. Doctor quod , Obj. 2° et simul instabis. Juxta S. Au­ licet possit reprimere singulos, non possit gustinum, omnes motus concupiscentia, tamen omnes, quia divertendo imaginatio­ etiam involuntarii, cadunt sub præceplo; nem ab uno, alter etiam secundoprimus et ergo. 1‘rob. ant. Lib. 1 de Nuptiis, c.25, imperfecte deliberatus sæpe insurgit ; ct dicit eos qui motibus concupiscentis nor» hoc sufficit ad peccatum veniale. Parifor- consentiunt, non facere id quod scrip­ miter loquitur S. Th. supra q. 17, a. 7 cit. tum est, Aon concupisces, licet faciam in quarta probatione conclusionis. quod legitur Eccli. IS, Post concupisce tias tuas non eas. El cap. 17, addit mo­ Solvuntur objectiones. tus involuntarios esse lege Dei prohibito·; Obj. 1· Omnes motus concupiscenti® idem, serm. 5, de Verbis Apostoli. Ergo. prohibentur prœcepto : Non concupisces. n. D. ant. Juxta S. Aug. omnes motui 3*4 ÜTRUM PECCATUM, SALTEM VENIALE, POSSIT, etc. 528 toncupiicentiæ, etiam involuntarii, ca­ scit spiritus, sit peccatum non in iis justis dunt sub præcepto, Non concupices, ut I qui conlra eam luctantur, qnandiii luc­ objectum pracepti, N. ut linis et perfectio tantur, sed vel in aliis quibiK dominatu , id quam tendit prœceptum, C. Censet er- vel etiam in ipsis justis, dum ab cis ali­ soS. Augustinus motus involuntarios con­ quem levem et imperfectum consensum cupiscenti® prohiberi præcepto, Non con­ oblinet ; hoc est enim quod significant illæ cupisces, non ut vera et peccaminosæ particulae, quia inext illi inobedientia transgressiones, sed ut quid repugnans contra dominatum mentis, quatenus vel fini et perfectioni ad quam lex tendit et ipsum dominatum mentis aut evertit aut monet esse conandum, scilicet, quod nul­ concutit, ipsiqne imperfecte saltem prae­ lus sil concupiscenti® motus, quod non in valet. Potest etiam dici quod S. Augusti­ bac vita, sed in altera tantum adimplebi­ nus sumat peccatum late pro vitio et infir­ tur; finis autem et perfectio ad quam ten­ mitate naturæ ut a Deo inslitiitæ, quia dit praeceptum non cadit proprie sub pra- agebat contra Pelagianos , qui dicebant cepto obligante, sed solum medium. Sicut concupiscentiam non esse malum et infir­ si rex, complectens in suo mandato me­ mitatem natura, sed rem prorsus indiffe­ dium et finem, diceret duci : Pugnando rentem. unce; pugna ut medium caderet sub obli­ z/d tertium. Sumit ibi iniquitatem pro gatione, non victoria quæ est finis; esset eo quod est in aliquo genere inordinatum que dux transgressor pracepti si non pug­ et vitiosum , licet non sit proprie pecca­ naret, secus si pugnando non vinceret. tum nisi ipsi consentiatur. Quo etiam sensu Hanc esse S. Augustini mentem colligitur explicandus estS. Ambrosius lib. de Isaac ex ipsomet, tum Epist. 20Θ, ubi dicit. et anima, c. 8, dum dicit concupiscentiam Ad eam consummationem quandoque esse iniquitatem. veniemus ubi peccati concupiscentia non Quod iterum ex S. Aug. opponi potest, cohibenda atque frenanda, sed nulla ipsum dicere quod concupiscere sil pec­ sit: hoc lex posuit dicendo, Non concu­ catum et vitium, intelligendum esi vel de pisces; non quod hic valeamus, sed ad motu concupiscentis voluntario, vel de quod perficiendo tendamus; tum quia peccato ad sensum Apostoli, pro eo quod ipso cil. c. 5 de Nupt. agnoscit quod ipsa est ex peccato et ad peccatum inclinat. concupiscentia jam non peccatum in re­ Eodem sensu intellige S. Hieronvmum in generatis, quando illi ad illicita opera cap. 5 Maith, ubi dicit motum citra con­ non consentitur, sensum habere culpam vitii ; id est, habet Inst. S. Aug. lib. 4 cont. Jul. cap. 2, defectum qui merito culpandus est, eo dicit quod concupiscentia noceat etiam quod incitet ad peccatum , neque illi ad non consentientibus ; et lib. S , cap. 5 : rationem peccati proprie dicti desit nis: Concupiscentia carnis, inquit, adversus consensus voluntatis. Vide infra disseri. guam bonus concupiscit spiritus, ct pec­ 3, art. 5, $ 1, conci. 2. catum est, quia illi inest inobedientia Difficilius explicatur S. Bonaventura, contra dominatum mentis, ct poena pec­ qui in 2, d.2i, circa textum Mag. sentent, cati est... ct causa peccati est ; et lib. 6, dicit quod tentatio carnis nunquam sit in c. S: Neque nulla est iniquitas cum in nobis sine veniali culpa; et dist. 24. a. 2, uno homine vel suppiora inferioribus q. 2, quod delectatio ex apprehensione , turpiter serviunt, vel inferiora superio­ anto adversionem delectationis, sit pecca­ ribus contumaciter reludantur, etiamsi tum veniale : unde quidam existimant vincere non sinantur. Ergo. fuisse oppositae sententias. Alii tamen di­ Λ. ad primum, concupiscentiam nocere cant ipsum sumere culpam generaliter pro non consentienti, non quod ipsum peccati vitio et inordinatione quæ est prater ordi­ reum officiat, sed quia minuit spiritualem nem rationis , aut esse intelligendum de mentis delectationem , dum in concupis­ tentatione carnis seu delectatione quæ sit centia reprimenda occupatur : ita seip- quidem ante adversionem perfecta.n. non tamen imperfectam, sicque subsit aliquo lum explicat S. Aug. loco citato. Jd secundum. Sensus est quod concu­ modo imperio rationis. Pro quo vide, si piscentia, adversus quam bonus concupi- lubet. Svlvium hic a. 5 |m lu DISSERT. Obj. 5·, « S. Th. Præter ea quæ ex S. Doctorejam opposita sunt $ præcedenliet pneeenti in fine probationum, iterum ob­ jicitur ex i Sent. d. 21, a. 2, ubi ponit hoc discrimen inter tentatioi em a carne et tentationem a mundo el diabolo, quod tenta­ tio a carae sit peccatum incoqui lentatur, non vero tentatio a mundo et diabolo, nisi delectationi accedat consensus. Similiter 5 P- fia- 1» ad 5, dicit quod tentatio a carne non possit esse sine peccato. Ergo. Λί/ primum, omissis variis responsio­ nibus, respondeo cum Sylvio hic, quodS. Th. non loquatur de omni tentalione a carne, sed de ea sola quæ est aliquo modo in potestate rationis; quod probat lauda­ tus theologus his momentis : 1° quia S. Doct. dicit loco citato sic : Non enim sola caro concupiscit,sed conjunctum /quan­ do autem est motus qui nec imperfecte quidem subesi rationi, sola caro concu­ piscit el non conjunctum ; 2° quia ibidem in resp. ad 5, agnoscit tentalionem a carne ex dispositione corporis, quæ juxta ipsum nullatenus habet rationem peccati ; 5° quia in eadem resp.de motu illo qui est pecca­ tum, dicit quod diabolus non possit illum extorquere; certum est autem quod dia­ bolus possit extorquere motum concupis­ cibilem , qui nullo modo subesi imperio rationis. inst Juxta hanc interpretationem, non stat discrimen positum a S. Th. inter lenlationem a carne el lenlationein a mundo et a diabolo, quod illa sit peccatum in eo qui lentatur, et ista non nisi adsit con­ sensus : ergo Prob. ant Secundum da­ tam interpretationem , ulrobique debet adesse consensus ut sit peccatum : ergo. B. N. ant. .id probationem D. ant. Secundum datam interpretationem, debet ulrobique adesse consensus eodem moao, V. diverso modo. C. Itaque tentatio quæ est a mundo el diabolo, cum sit tota ab exlrinseco, non potest esse peccatum nisi illi jam exortæ accedat consensus , cum tunc tantum lentatus incipiat cooperari lentanti ; sed tentatio quæ est a carne po­ test esse peccatum etiam si illi postquam xurla est non consentiatur, quia potuit isse voluntaria in suo ortu ; cum enim sit .. principio intrinseco, ct interdum potue­ rit impediri ne oriretur si ratio sufficienter vigilasset et sensualitatem bene gubernas- V. ART. I. I sot, dum in hoc deficit ratio, etsi tent?· I tioni jam exortæ non consentiatur, adeit tamen quidam consensus tacitus et imper­ fectus quo permissa est exurgere, ex quo habet quod sit peccatum veniale. Jd secundum , B. S. Thomam rei su­ mere peccatum late, sicut Apostolus, |hg eo quod est ex peccato et ad peccaturi inducit, aut pro quodam defectu, inde­ centia ct inordinatione matenali el objet tiva; vel inteliigit peccatum originale, sine quo prævio non esset tenlalio a carne, quia illa provenit ex vitio natura per pec­ catum originale corrupt®. Quovis modo intelligas , sufficit intento; D. Th. vult enim ibi probare Christum non fuisse len­ tatum a carne, quia tentatio a carne non est sine peccato ; sive autem intelligas peccatum late dictum, sine peccatum ori­ ginale. ulrumque repugnat Christo. Dices. Si motus primoprimi et quos in­ viti patimur nullatenus essent peccaia, li­ ceret eis complacere et consentire : (al­ sum consequens : ergo. B. N. sequelam ; quia , licet isti motuin se non prohibeantur, quia non suul vo­ luntarii nec actus humani, soli capace' praecepti, quia tamen sunt inordinatiel circa objectum malum, prohibetur ne vo­ luntas illis consentiat. Foret hic locus agendi cum Auctore de delectatione morosa, et plura circa illam inquirendi : an et quando sit peccatum mortale? an sit licitum se habere negative ad illam? an contrahat omnes malitias ob­ jecti ? Sed quia hæc et plura alia caindtni materiam spectantia lato satis calamo cxposui in tract, de Temperantia, dissert.6, a. 15, per varios $3, et quæ ibi dixi cirw materiam veneream extendi possint d alias materias, ne actum agam, illuc In· torem remitto. DISSERTATIO V. DE CAUSIS PECCATOHLAt. D. Th. a Q. 73 ad SO. ARTICULUS I. Pramotanda de causis peccatorum tr geneiali. Nota 1°. Quadruplicis generis sunt cai sæ : materialis, formali-, efficiens, et fins- AN, ET QÜ/E IGNORANT/A Iis. Causam materialem, in qua subjectatur peccatum, esse praecipue voluntatem (Mirons dissert, præced. Causam forma­ kin peccati commissionis esse ordinem ad objectum a quo surnu speciem ; peccati omissionis, formam seu virtutem qua pri­ vat.· finalem, ipsum objectum, aut id quod prater objectum intendit operans : palet ex dissert. 2. Tandem causam efficientem esse pracipue ipsam voluntatem, sequitur etiam ex dissert, præced. ubi dixi volun­ tatem esse elicitivam actus peccaminosi in ipsa immanentis. aioq.75. a. 1. o.— Nota 2° peccatum ea» actum inordinatum. Ex parte actus habet causam per se efficientem, sicut quilibet alius actus ; ex parte inordinatio­ nis habet causam per accidens efficientem, eo nempe modo quo privationes possunt habere causam. Hæc autem causa est vo­ luntas carens directione regulæ rationis et legis divinæ , intendens aliquod bonum commutabile. Quatenus intendens bonum, est perse causa actus; quatenus intendens illud bonum absque directione regulæ, est causa per accidens et præter intentio­ nem inordinationis actus : defectus enim ordinis in actu provenit ex defectu direc­ tionis in voluntate. Nota 5« .Ex praecedenti notamine habes quod voluntas, præter defectum materia­ lem seu pcccabilitalem quam habet ex hoc quod sit cx nihilo, et quæ tempore prae­ cedit peccatum , alium habeat liberum , scilicet recessum a lege seu carendam di­ rectionis regulæ, qui natura tantum prae­ cedit actum malum ; quia effectus liber determinatus, qualis est actus malus, non potest procedere nisi a causa libere deter­ minata ad illum : in illo ergo priori natu­ ra quo voluntas intclligitur determinata .dactum malum, jam intclligitur ille de­ fectus liber regulæ seu non subjectio ad regulam. Neque tamen inde sequitur vo­ luntatem peccare ante peccatum, quia non est peccatum nisi sit actus , qui in illo priori nondum intclligitur, unde ille de­ fectus regulæ non est peccatum nisi con­ comitante!· et Vl conjungitur actui malo. Vel etiam dici potest quod sil peccatum non formaliteret complete, sed inchoa­ tive el in fieri ; sicut enim determinatio libera voluntatis est inchoatio actus , ita iste ejus defectus est inchoatio peccati. SIT CAUSA PECCATI, etc. ΤΛ,Ί Ibid. a. 2. ο. — Nota 4°. AcUlS peer» I minosi duplex generaliter assignari potest causa elliciens, una interior, altera exte­ , rior; interior duplex, una immediata e proxima, scilicet ratio cl voluntas secun­ dum quam homo est liber arbitrio; altera mediata el remota, scilicet apprehensio sensitivæ partis et appetitus sensitivus : ita ut sint quatuor causæ interiores pecca­ ti. Primo itaque sensus proponit appetitui bonum delectabile; appetitus, in illud in­ clinatus, allicit rationem ut illud probet; ratio, deficiens a consideratione regulae, illud approbat et voluntati praesentat; cui voluntas consentiendo complet rationem peccati. Non est tamen necesse quod in quolibet peccato omnes islæ quatuor cau­ sæ concurrant. ibid. α. 5. ο. —Causa exterior peccati dicitur quæ ad illud movet causas interio­ res, scilicet vel voluntatem, vel rationem, vel appetitum sensitivum. Voluntatem in­ terius movere non potest nisi solus Deus, qui nequit esse ullo sensu causa peccati : unde relinquitur quod nihil exterius pos­ sit esse causa peccati, nisi vel in quantum movet rationem, sicut homo vel dæmon sua­ dens peccatum; vel prout movens appeti­ tum sensitivum, sicut sensibilia exteriora. Q. 76. in proœm.— De his itaque om­ nibus peccati causis in speciali acturi, di­ cemus 1° de interioribus, deinde de exte­ rioribus. Circa interiores, 1° agemus de ignorantia, quæ est causa peccati ex parte rationis; 2° de infirmitate seu passione, quæ est causa peccati ex parte appetitus sensitivi ; 5° de malitia, quæ est causa peccati ex parte voluntatis. ARTICULUS II. An, et quæ ignorantia sit causa peccati caque ipsa sit peccatum? Suppono hic, ex tract, de Act. hum. dissert, i, a. 9, varias ignorantis divisio­ nes, praesertim eam quæ est in anteceden­ tem, concomitantem et consequentem; el ut paucis repetam : antecedens est, quæ sic antecedit omnem actum voluntatis, ut sil involuntaria ct inoraliter invincibilis ; estque causa cur actus fiat, qui non fieret si abesset : concomitans est. quæ pariter antecedit omnem actum voluntatis, estque involuntaria et invincibilis; sed non est causa cur aclus liat, cum ea absente eque X DISSERT. V. ART. (T. fieret : consequens est, quæ sic sequitur I voluntaria saltem indirecte, in negiigetr .1 aliquem actum voluntatis, ut sit vincibilis i addiscendi, actus debiti, nimirum debita ct voluntaria, saltem indirecte in sua cau­ cognitionis : ergo. sa, scilicet negligentia sciendi; est tamen Intellige ignorantiam actualem, seu •ausa cur fiat actus, qui non fleret si abes­ prout conjungitur cum sua causa, scilicet set. Inde sponte fluit resolutio difficulta­ negligentia; quia si sumatur liabitualiter, tum propositarum in titulo articuli. Unde cum tunc non sit in actu secundo el in Hic q. 76. a. l.o. — Dico 1°. Ignoran­ exercitio voluntaria, non est secundum « tia potest esse causa peccati, non perse, peccatum, sed est sicut alii habitus (qui­ quia cum sit privatio cl non ens, non potest bus secundum se non meremur neque de. per se influere in actum, sed per accidens meremur), vel elfectus vel principium pec­ tanquam removens prohibens, quatenus cati. Et inde habes quod, qui culpabiliter removet scientiam, quæ si adesset pecca­ ignorat quæ scire tenetur non continuo peccet toto tempore quo ignorat, sed tunc tum non fieret. ibid. — Dico 2°. Ignorantia concomi­ demum dum adest tempus acquirendi tans non est causa peccati, quia non re­ scientiam et negligit; tum quia tunc solum movet scientiam, quæ si adesset impediret est ignorantia actualis; tum quia ignoran­ peccatum, sed ea præsente æque fieret. tia est omissio ; in peccato autem (taissioIgnorantia antecedens ct consequens sunt nis quis non continuo peccat dum non causa peccati, quia tollunt scientiam, quæ agit, sed tunc solum quando obligatur si adesset prohiberet peccatum; cum hac agere. Ratio tertiœ partis, quia scire secun­ tamen differentia, quod antecedens sit tantum causa actus peccati, seu peccati, dum se non est actus moraliter bonus,cum non formaliter, sed materialiter sumpti, scientia cujus est actus non sit virtus mo­ quia actus ex illo sequens, quoad circum­ ralis, sed intellectualis; est autem duntastantiam peccati, est involuntarius, cum xal moralis, quatenus elicitur vel impera­ ista circumstantia sil invincibiliter igno­ tur a virtute studiositatis, seu exercetur rata; consequens autem sit causa peccati secundum regulas illius. Ergo ignorantia formaliter, quia actus sequens ex illa, etiam I non est secundum se malum morale, sed quoad rationem peccati formalis, est vo­ solum ut est a vitio sludiosilati opposito, luntarius, cum hæc ratio sit voluntarie et quod est negligentia. Confirmatur. Se­ vincibiliter ignorata. De ignorantia ante­ clusa omni negligentia, ignorantia non esi cedente seu invincibili juris divini et na­ voluntaria : ergo non est formaliter pecca­ turalis, an detur cl an excuset a peccato, tum in se, nisi ratione negligentiæ. Et bene adverte nos non negare igno­ fusius dicemus in sequentibus. iliid. a. 2. o. — Dico 5°. Ignorantia in­ rantiam esse in se peccatum, sed dicimus vincibilis non est peccatum; vincibilis eo­ habere quod sit in se peccatum ratione rum quæ quis scire tenetur, est formaliter culpabilis negligentiæ addiscendi; sicque in se peccatum, non tamen ratione sui, sed ignorantiam el negligentiam non esse dim ratione negligentiæ addiscendi. Omnes peccata distincta, sed ex utroque integrari autem scire tenentur communiter 1° ea unum peccatum, sicut ex actu interno ct quæ sunt fidei, 2° universalia juris præ­ externo, ex actu imperato et imperante cepta, 5° singuli quæ ad suum statum ct constituitur unum peccatum. officium pertinent. Retes 1° utrum ignorantia culpabilis eo­ Ratio prinue partis, quia ignorantia rum quæ quis scire tenetur, sit peccatum invincibilis, cum non sil in potestate nos­ speciale distinctum a peccatis quorum est tra eam vincere (dicitur enim invincibilis causa ? quia moraliter superari non potest), non .inte responsionem.observandume\\w\ est voluntaria : patebit magis ex dicendis sit quædain ignorantia rerum quas homo infra. non. tenetur scire propter ipsas, sed prop­ Ratio secunda: partis est, quia omissio ter aliquod opus hic et nunc faciendum voluntaria actus debiti .est formaliter in se vel omittendum : ut ignorantia quorum­ peccatum : atqui ignorantia vincibilis eo­ dam factorum seu circumstantiarum,seu rum cpiae quis scire tenetur, est omissio juris particularis, v. g. ignorantia (pd ;-2.S s AN, ET QUJE IGNORANTIA SIT CAUSA PECCA 11, etc. ftsc mulier,ad quam accedis, sit conjuga­ ta; quod sit liodie vigiliaS. Mallhæi; hæc enim που teneris scire propter ipsa, sed ratione operis hic et nunc omittendi vel ponendi. Altera, est ignorantia rerum quas homo tenetur scire propter ipsas et non dum propter opus hic ct nunc ponendum vel omittendum,qualis est ignorantia mys­ teriorum fidei, præceptorum communium Decalogi et Ecclesiæ, et eorum quæ per­ tinent ad statum et officium, /lac distinc­ tione prirmissa, fi. 1° Ignorantia rerum quas homo non tenetur scire propter ipsas, sed propter opus hic et nunc faciendum vel vitandum, non est peccatum speciale distinctum a peccato quod ex ea sequitur ; quia non alio titulo quis tenetur scire illas res, quam ratione operis hic et nunc faciendi vel omittendi; sicque totain malitiam desumit ab isto opere, non secus ac actus, aliunde bonus vel indifferens, qui est causa omis­ sionis culpabilis, totam suam malitiam de­ sumit ab omissione el unum duntaxat pec­ catum constituit cum illa. Hinc, qui ac­ cedit ad non suam, ignorans vincibiliter esse conjugatam, unum tantum peccatum adulterii committit; similiter qui non je­ junat in vigilia S. Matthaei, ignorans vin­ cibiliter esse vigiliam; sufficitquc dicere in confessione .· Commisi adulterium ■ Non jejunavi in vigiliaS. Matthaei, absque eo quod accuset suam vincibilem ignorantiam. 2° Ignorantia vero rerum quas homo propter ipsas tenetur scire, est peccatum speciale distinctum a peccato cujus est causa, oppositum studiositati ; non enim time ignorantia sumit suam malitiam ab effectu seu peccato consequente, sed eam fecundum se habet, quatenus est contra praeceptum sciendi has res propter ipsas el non propter opus hic ct nunc ponendum υ omittendum. Hinc, qui cx ignorantia tincibili incarnationis blasphemaret in Christum, duplici peccato peccaret, igno­ rantis contra studiositatem infusam, ct blasphemiæ contra religionem; similiter, qui ex ignorantia quod adulterium sit pec­ catum, illud committeret. Item confessarius, judex, medicus qui ignorat vincibi­ liter ea quæ sunt sui muneris aut status, hoc ipso peccat peccato speciali ignoran­ tis; ct si inde male operetur ant sit peri­ culum proximum male operandi, aliud pec­ catum distinctum committit : non enim ista tenetur scire præcise ratione operis hic et nunc faciendi aut omittendi. »2 DISSERT. V. ART. III. autem de quibus est quœstio neque appre- | » cujus magistri ; in talibus enim ignoruhendunt neque moraliter apprehendere ’ » tia non excusat, alioquin immunes a pecpossunt conversionem suam ad Deum esse >» cato fuissent qui secut sunt opinionem medium ordinatum et idoneum ad depel­ >» Arii, Nestoriiet aliorum liæreliconnn : · lendam ignorantiam fidei, de qua nequi- ergo. dem cogitant aut cogitarunt unquam. Con­ B. S. Th. loqui de iis qui sequuntur opi­ fer quæ dixi tract, de Deo, dissert. 7, a. nionem alicujus magistri evidenter erro­ 8, obj. B. neam, ut patet ab exemplis Arii ct NestoInst. Omnis adultus potest salutem con­ rii quæ profert et formalibus terminis ex­ sequi, ut patet ex dictis a. 8 cit. ergo po­ primit ibidem, sic concludens articulum test depellere ignorantiam eorum saltem (C Qui ergo assentit opinioni alicujus ma­ quæ sunt scitu necessaria ad salutem. )> gistri contra manifestum S. Scriptura B. D. conseq. Ergo potest physice de­ D testimonium, sive contra id quod publice pellere ignorantiam , etc. quatenus potest >» tenetur secundum Ecclesiæ auctorita­ instrui a Deo et de facto instrueretur sise » tem, non potest ab erroris vitio excusari. > ad ipsum converteret, C. conseq. potest Obj. 4°. Fidelis adultus potest perora­ moraliter, ita ut ipsi imputetur ad culpam tionem et bona opera obtinere a Deo cog­ si non depellat, N. Quia nescit se posse, nitionem totius legis divinæ : ergo nulla neque quod ex sua conversione notitia ne­ est illius ignorantia invincibilis. cessaria sequeretur. Non autem implicat B. N. ant. i° quia non potest petere id quod quis possit moraliter assequi finem de quo nunquam audivit, nunquam cogi­ quem cognoscit, et possit tantum physice tavit , 2° dato quod petat, nullibi revela­ assequi media, quando ea non cognoscit. tum est aut promissum Deum illi collatuObj. 2°. Infidelitas negativa opponitur rum. S. Th. et S. Bonavenlura petierunt, virtuti : ergo est vitiosa. Prob. ant. Oppo­ et tamen alteruter ignoravit, dum iste do­ nitur fidei : ergo. cuit peccatorem teneri statim ad poeniten­ B. N. ant. Ad probationem D. ant. Op- dum, ille non teneri. Et sic de aliis. ponitur fidei, quatenus fides perlinet ad Si dicas scriptum esse in Evangelio, Pe­ intellectum, C. quatenus pertinet ad vo­ tite et accipietis; et communiter docere luntatem et procedit ex pio ejus affectu,/V. theologos, facienti quool in se est ex gratia Fides autem non est virtus nisi quatenus Deum non denegare gratiam ulteriorem : est voluntaria, seu procedit ex pio affectu B. hæc esse vera de necessariis necessi­ voluntatis. tate medii ad salutem, non de aliis; sunt Subsumes. Atqui infidelitas negativa, autem pleraque præcepta legis evangeliseu carentia fidei, est voluntaria homini : cæ, quorum notitia non est necessaria ne­ ergo. Prob. subsumptum. Sicut fides erat cessitate medii ad salutem. pars justitiae originalis, sic carentia fidei Inst. Deus vult suam legem observari: est pars carentiæ justitiae originalis : atqui ergo nemini denegat ejus notitiam. carentia juslitiæ originalis est voluntaria B. D. ant. Deus vult suam legem obser­ homini, cum in ea situm sit peccatum ori­ vari ab iis qui illam cognoscunt, C. ab iis ginale : ergo. qui illam invincibiliter ignorant, N. Bepones. Illa lex est inutilis quæ sein B.N. subsumptum. Ad probationem D. consequens. Ergo carentia fidei est volun­ non potest : ergo. taria homini, voluntate capitis, transeat; B. D. ant. Quæ sciri non potest, id est voluntate persons, N. Unde sequitur tan­ a nullo elpro nullo tempore , C. quæsciri tum quod carentia fidei sit pars peccati non potest secundum quid , id est ab ali­ originalis, sicut fides erat pars justitiæ ori­ quibus, a pluribus autem scitur, N. Sic est ginalis ; non autem quod sit peccatum no­ autem lex evangelica. vum et personale ;« neccatc originali dis­ Quædam argumenta quæ proponi pos­ tinctum, quod hic quæritur. sunt ex S. Aug. solvuntur in articulis Se­ Obj. 5°, contra secundam partem. S. quentibus. Th. Quodlib. o a. 1 0, dicit : « In his quæ « pertinent ad fidem ct bonos mores, nul» lus excusatur si sequatur opinionem ali- e 533 UTRUM POSSIT DARI IGNORANTIA INVINCIBILIS, etc. le. Ita Daelman et plures LovaniensesARTICULUS IV. Ulrumpossit dari ignorantia invincibi­ Contra quos Dico. Dari potest in adultis perfectum lis juris naturæ? usum rationis habentibus ignorantia invin­ Inf. q. 100. a. 1.0. — Nota præcepta cibilis juris naturæ quoad præcepta remo­ jurisnaturæcommuniter cum Auctore dis­ tiora et obscuriora quæ dicuntur tertia? tingui in tres classes. Quædam sunt prima classis. Est nunc communissima inter theo­ et universalissima, quæ potius sunt princi­ logos , exceptis laudatis Lovaniensibus el pia aliorum præceptorum quam præcepta ; paucis aliis. Prob. 1° ex S. Aug. S. Doctor, lib. 1 de ut, Bonum est faciendum, Malum est fu­ giendum, Quod tibi non vis fieri, alteri ne Serm. Dom. in monte, cap. £6, postquam feceris.Secundaria magis determinata sunt, narravit factum mulieris Antiochenæ quæ, quæ ex primis immediate et facili discursu consentiente marito et jubente, copiam sui deducuntur; ut sunt præcepta Decalogi. corporis fecerat alteri, ut ab eo auri libram Tertiaria sunt quæ in utrisque obscure acciperet qua maritum a captivitate et in­ continentur et ex bis mediate atque diffi­ justa morte liberaret, non audet definire cili discursu deducuntur; ut sunt præcep­ quod isti conjuges peccaverint, et cuique ta quæ prohibent certos contractus, ut usu­ permittit æstimare quod voluerit ; quia isti rarios aut simoniacos, et alia plura. conjuges nullo modo judicaverant, sub Convenit inter theologos non posse dari istis circumstantiis,actum illum esse adul­ ignorantiam invincibilem de primis præ­ terinum : atqui, si nulla possit dari igno­ ceptis, neque de secundariis secundum se rantia invincibilis juris naturæ, clarum est consideratis in adultis perfectum usum ra­ et certum istos conjuges peccasse, mari­ tionis habentibus ; quia prima sunt per se tum jubendo, uxorem faciendo copiam sui nota et ex sola terminorum apprehensione corporis alteri, essetque aperte falsum eos intelliguntur ; secundaria ex primis dedu­ nullo modo judicasse suum facium esse cuntur immediate discursu facili et omni­ adulterinum : ergo S. Aug. non censuit bus obvio, cujus etiam rudiores sunt ca­ impossibilem esse ignorantiam invincibi­ paces. lem juris naturæ in hoc casu; si autem in Dixi, de secundariis præceptis secun­ hoc casu, a fortiori in aliis remotioribus dum se consideratis, quia si consideren­ et obscurioribus. tur ut vestita circumstantia bona ct appa­ Scio adversarios respondere S. Aug. renter excusante a peccato, ut mentiri le­ non dubitasse an hi conjuges peccaverint, viter ad salvandam vitam innocentis, furari sed tantum an hæc historia esset vera, quia, ad succurrendum graviter indigenti, etc. ut ibidem dicit, de divinis auctoritatibus probabilius est cum Sylvio,Sahnan(icensi- non est deprompta. bus et pluribus aliis , posse invincibiliter Attamen, si tota series textus S. Aug. ignorari saltem a rudioribus et ad aliquod attente perpendatur, verius apparet ipsum tempus, quia ratione hujus circumstantiae non dubitasse de veritate hujus historia fiunt obscura et reducuntur ad tertiam quoad substantiam, sed tantum de hac cir­ classem. cumstantia, an revera nullo modo isti con­ Quæstio est igitur de præceptis remotio­ juges judicaverint suum factum esse adul­ ribus et obscurioribus tertiæ classis. Qui­ terinum, consequenter an possint excusari dam contendunt nec de illis posse dari igno­ a peccato. Etenim, postquam generaliter rantiam invincibilem, ita scilicet 1° quod statuit adulterium etiam consentiente comnunquam excuset a toto peccato, licet pos­ parte esse illicitum, subdit, quanquam sit excusare a tanto et de mortali facere nonnulla causa possint exister? ubi veniale; 2° quod sit semper vincibilis, non uxor ex mariti consensu pro ipso ma· ito speculative, sed practice, quando hic et hoc facere debere videatur, sicut Antio­ nunc agendum est contra jus naturæ; 5° chia factum esse perhibetur : vides ip­ quod sit vincibilis hoc sensu, quia si ho­ sum jam innuere rationem du'ûtaudi an mo faceret quod potest et debet, certo sit aliquando licitum; in cujus confirma­ Deus illum illuminaret, aut saltem averte­ tionem narrat præfatam hislot iam cum om­ ret occasionem agendi contra jus natura- nibus circumstantiis temporum, eventuum 554 DISSERT. V. ct personarum, plures nominando, absque I ullo indicio quod ipse vel alius de ea du­ bitet ; et Ivquens de uxore dicit, nullo mo­ do judicansjictum illum esse adulteri­ num quod ct libido nulla, et magna ma­ riti charitate, imo se jubente et volente flagitaret. Quibus sic narratis, pergit : Nihil hic in alterutram partem dispu­ to, liceat cuique œslimare quod voluit : non an id fecerint isti conjuges, de hoc enim, ut dixi, nullatenus apparet quod dubitaverit, sed an peccaverint id facien­ do, verumque esset quod nullo modo ju­ dicaverint hoc factum esse adulterinum; conformitcr ad id quod prius dixerat, quod nonnulla· causæ possint exislere, etc. et ad id quod posterius addit, quod hoc nar­ rato facto non ita respuit sensus huma­ nus hujusmodi commixtionem, sicut res­ puebat cum prius sine ullo exemplo defi­ niret esse illicitam. Cum autem subjunxit : Non enim de divinis auctoritatibus de­ prompta est historia, hoc dixit ut ratio­ nem redderet illius quod immediate ante dixerat : Liceat cuique æstimare quod voluit; quia si fuisset ex sacris Scripturis deprompta, esset certo credendum hos conjuges nullo modo judicasse actum illum esse adulterinum, sicque eos non peccasse. Prob. 2° ex Alberto Magno, qui in 2 d. 12, a. 10, dicit : Ignorantia juris est duplex, quia quoddam est jus univer­ sale quod omnibus imponitur ad scien­ dum, et quoddam est particulare quod non scitur nisi per studium; et puto quod prima est crassa et supina, non excusans; secunda autem excusat vel a tanto vel a toto, si est casus mullum difficilis. EtS. Antonin. 2 p. Summæ, tit. 5, cap. 9, 5 2 : Cum aliquis dubitat, in­ quit , de aliquo facto vel 'flendo, utrum sit licitum vel illicitum, et consulit pe­ ritos, ct facit quod in se est ad inve­ niendam veritatem; si sibi consulatur contrarium veritati, quod ille sequitur, satis excusatur, quia potest dici in eo ignorantia invincibilis. Prob. 5° auctoritate et ratione D. Th. infra q. 100, a. 10, ubi dicit : « Quædam » sunt (præcepta legis naturalis) ad quo» rum juuicium requiritur multa conside­ ratio dix ersarum circumstantiarum quas • considerare diligenter non est cujusli» bet, sed sapientum, sicut considerare ART. IV. » particulares conclusiones scientiarum » non pertinet ad omnes, s-d ad solet » philosophos : » et infra : u Qmetfam sutit » quæ subtiliori consideratione rationis a » sapientioribus judicantur esse obsercan» da ; et ista sic sunt de lege natura, ut » tamen indigeant disciplina, qua minore· » a sapientioribus instruantur; » et ari. 1 i ejusdem quaestionis. « Quædam sunt « quorum ratio non est adeo cuilibet » manifesta, sed solum sapientioribus;ct » ista sunt præcepta superaddita Deca» logo. » Subsumo. Atqui non omnes sunt aut esse possunt sapientes, non omnes sunt capaces subtilioris considerationis ant difficilioris discursus, nec omnibus conceditur instrui a sapientioribus. Ergo, juxta S. Th. et rei veritatem, obscuriora legis naturæ præcepta, quæ sunt conclu­ siones remotæ primorum, possunt invin­ cibiliter ignorari, non secus ac conclusio­ nes remotæ scientiarum. Respondent 1° adversarii, præcepta re­ mota ct obscura legis naluræ posse igno­ rari invincibiliter speculative, sed non practice, et de ignorantia speculativa intelligendum esse S. Thomam. Sed contra. 1° Ideo secundum D. Th. ut placet adversariis, præcepta remota ju­ ris naturæ possunt ignorari invincibiliter speculative, quia sunt difficilia, obscura ct subtilioris considerationis : atqui non sunt minus, imo sunt magis difficilia el obscura in praxi quam in speculatione, propter diversas circumstantias quas in­ volvit praxis : ergo. 2°S. Th. scripsit hanc partem in ordine ad praxim, ut dicam in­ fra : ergo loquitur de ignorantia etiam in praxi; quod ita verum est, ut dum q. 94 ejusdem partis, a. 6, dicit quædam pracepta posse ignorari propter pravos habi­ tus, loquatur, secundum adversarios, de ignorantia in praxi, siquidétn inde desu­ mant argumentum contra nos : si sic iu isto loco, cur non in alio? Ergo est libe· raliter ficta imo et falsa responsio. Respondent 2°, quod si homo expurga­ ret alfcctus et habitus pravos, qui juxta S. Th. q. 94, a. 6, sunt causa cur lex na­ turalis a cordibus nostris deleatur quan­ tum ad notitiam, liceret illi hanc legem a natura illi inscriptam legere in corde sue. Ita Steyarlitis. Sed contra. Etsi quædam præcepta legis DTRUM POSSIT DARI IGNORANTIA INVINCIBILIS, etc. 555 juturesecundum se facilia et manifesta, I » terrogaret, aut esset dubius de securitate qualia sunt secundaria, de quibus loqui- i » magistri, nec posset alium invenire per lurS.T’». loco cit. ut dicam infra, per pra­ » quem secure dubium juris naturalis devos affectus et habitus circa illa fiant ob­ « poneret. » scura et ignorentur, sunt tamen alia, se­ Respondet reverendissimus P Gonza­ cundum eumdem D. Th. ex se obscura et les, prepositus generalis societ. Jesu, de difficilia, quæ indigent subtiliori conside­ Recto usu opinionum probabilium, disseri. ratione et discursu, cujus non omnes sunt 5,5 4, n. 45, « ad ordinariam Dei provicapaces, sed sapientiores duntaxat ; et hæc » dentiam non perlinere semper et in omn i per expurgationem pravorum affectuum et » eventu (nisi ille foret de necessitate mehabituum non fiunt clariora, cum circa » dii) cuicumque homini, etiam facienti illa nihil immutet ista expurgatio, qua­ » quod in se est, communicare per semelpropter ea non obstante remanent obscu­ » ipsum notitiam remote etiam contentora, difficilia et subtilioris discursus, cujus « rum in primis principiis : cum enim soli sapientiores sunt capaces, consequen­ » Deus voluerit homines ignorantes guberter ab aliis invincibiliter ignorata : unde » nare per homines doctos, et aliunde voviri etiam sanctissimi, non obstante pra­ » luerit etiam permittere ut res esset sub vorum affectuum et habituum expurgatio­ » lite et disputatione inter ddetores calhone, quædam ex illis invincibiliter ignora­ » licos, utque multi probi et sapientes, runt, ut dicam modo. Et sane, mirum fo­ » post totius quæstionis diligentem discus ret quod, per solam vitæ sanctimoniam , >» sionem ct accuratum examen, atque post quotquot illam colerent fierent subtiles et >» fusas ad Deum preces, sine ulla culpa docti, intelligerentque ea quæ viri doctis­ » traderent aliquando doctrinam quoad simi post plurium sæculorum studia non­ >» conclusiones remotas legi naturali con­ dum potuerunt attingere. De hoc iterum ii trariam, hoc ipso voluit consequenter plura modo. » permittere, ut homines timorati possent Respondent 3n, quod si homines ora­ » sine culpa sequi doctrinam illam quoad rent ut debent, Deus ipsos illuminaret, » conclusiones remotas, tametsi re ipsa aut amoveret ab illis occasionem agendi » legi naturali contrarias; Cuncta enim contra legem naturalem; quod cum omit­ » Deus fecit bona, et mundum tradidit tant, voluntaria et culpabilis est eorum » disputationi eorum, Eecli. cap. 3. ignorantia. Ita iterum Steyartius : el hoc » Neque ullum est fundamentum ad asest præcipuum hujus senlenliæ fundamen­ » serendum quod Deus homini facienti tum. » quod in se est, cum auxiliis ordinariis Alite solutionctn, suppono tanquam cer­ » gratiæ, manifestare debeat illarum con­ tum ex infra dicendis, ignorantiam invin­ ici usionum veritatem, quam, post dilicibilem juris naturæ, si detur, excusare a » gens studium et fusas ad Deum preces, peccato formali operantem ex ea , sicque » ductores sanctissimi ct sapientissimi ascum tali ignorantia posse salvari. Quo sup­ » secuti non essent. Conclusionum ergo posito , » remotarum a primis principiis, ac difliJrf instantiam respondent cruditiss. » ciliorum , potest dari ignorantia invinciSjlmanlieenscs, torn. 4, tract. 13, η. 15, » bilis in eo qui veritatem quærit ad ope• regulariter non teneri hominem adhi- u random, sicut datur in doctore qui illam 'bere praedicta media (orationem ct pce- » quærit ad docendum. >» • nitentiam), sed alia communiora ct or­ Ilis responsionibus subscribimus, juxta dinata per se ad acquirendam scientiam, ea quæ superius diximus de notione igno­ • uti est quærere idoneum ct securum ma· rantia’ invincibilis, quas ut confirmemus, • gistrum. 'ei qui talis appareat, illmnProb. 4° conclusio evertendo funda­ < que interrogare · qua diligentia adhibita, mentum adversariorum et simul corrobo­ • «i adhuc ignorantia permaneat, censebi- rando rationes et solutiones jam datas. »tur invincibilis. In aliquo tamen casu Juxta adversarios, illa ignorantia juris na­ • posset urgere obligatio recurrendi ad turæ debet censeri vincibilis quæ potuit · • orationem, vel ad alia opera interna, vinci 1° studio el inquisitione humana, qmU.Bi ignarus non inveniret quem in­ 2° expurgatione pravorum affectuum et SW DISSERT. v. ARl IV. habituum, 3° orationis assiduitate, 4° recto I xim, cum sic docendo non ignoraret fort usu eorum quæ jam sciuntur; sunt enim I ut multi sequerentur ejus doctrinam. hi quatuor modi quibus Steyartius et alii Hoc argumento pressi el oppres? qui Lovanienses dicunt ignorantiam juris na­ dam recentiores, cum nodum solvere non turæ esse vincibilem , ita ut, si illis positis possint, audacter secant. ct dicunt SS, non vincatur, erit invincibilis : atqui da­ doctores, nominatim S. Thotnam, si crutur ignorantia juris naturæ quæ bis omni­ i verit. circa jus naturæ docendo ut online bus adhibitis vinci non potuit ergo. J'rob. ad praxiin, aliquid humani passos fumt min. S. Hieron. Epist. 11, apud S. Aug. ct venialiter peccasse in rc obscuriidocuit simulationem esse licitam , et erra­ sima. vit. Cassianus, collât. 17, et alii docuerunt Infero. Ergo SS. doctores, nominaliic mendacium officiosum, puta , pro libera­ S. Thomas, non adhibuerunt inedia ah ad tione patriæ, esse licitum , et erraverunt. versariis assignata, scilicet, aut non -ali. S. Th. 2 2, q. 67, a. 2, docet judicem te­ studuerunt, aut non bene purgaverunt al neri condemnare innocentem juridice pro­ fectus suos, aut non recte usi sunt iis qui batum nocentem, S. Bonavcntura docet sciebant, aut tandem non sufficienter ora­ contrarium; alteruter erravit circa jus na­ verunt? Dic sodes, dic præsertim de S. turæ. A pluribus sæculis doctores catho­ Thoma, qui legitur plus oratione acquisilici et sapientissimi disputant circa hunc visse quam studio, et jejunium in diffici­ casum ct phires alios spectantes jus natu­ lioribus orationi adhibuisse; qui puritate ræ , puta, circa quosdam contractus, an vitæ et doclrinæ præstantia Docloris An­ sint usurarii aut simoniaci, etc. Atqui hi gelici titulo meruit decorari ille non adhi­ omnes supradicta media adhibuerunt ; ne­ buit sufficienter media a te gratis ficta’ fas esset id negare de sanctis Ecclesiæ doc- Si non adhibuit sufficienter, dic quousque toribus S. Hieron. S. Th. S. Bonavcntura, debeant adhiberi ? dic quis adhibet, ad­ temerarium negare de aliis. Ergo. hibuit aut adhibebit unquam sufficienter? Si, impiam , ille non adhibuit sufficienter Respondent adversarii hoc sanctos doc­ tua media et ideo venialiter peccavit,in­ tores et alios errasse speculative tantum et fero iterum : ergo et nos et nobiscum non practice. phires ex adversariis, pace eorum dixe­ Sed contra. Ut de aliis sileam, S. Tho­ rim, qui infinito pene intervallo dislamiu mas composuit secundam et tertiam par­ a sanctitate ct v igilantia horum sanctorum, tem suæ Summæ in ordine ad mores for­ præsertim Docloris Angelici, certoccrtiumandos, peccata vitanda, virtutes exer­ peccamus mortaliter quoties contingit no6, cendas,sacramenta administranda ct reci­ docendo aut consulendo, errare circa jui pienda, et singulariter hunc articulum de naturæ in materia gravi ; quia tanto major quo est quæstio, pro oflicio judicis rite est culpa quanto gravior est negligenlu exercendo; quæ omnia ad doctrinam prae­ in adhibendis mediis. Quis hæc ferat ? Non ficam pertinent : ergo, si erravit, practice itaque inculpo quod dixerint isti recentio­ erravit, et non speculative tantum, sicut res, sanctos non semper fuisse immunes a doctor Themista nunc erraret si, consul­ peccatis venialibus; hoc ultro fateor, sed tus a judice , responderet secundum sen­ quod dixerint eos peccasse venialiter in tentiam S. Thomæ non enim est tantum determinata materia, in (pia se præslanlis· praxis agere, sed et agenda docere ct con­ simos exhibuerunt ct singulariter ab om­ sulere; neque dic solus reus est practice, nibus laudantur, sicque non solum abs­ qui facit malum opus, sed etiam qui ei que ullo fundamento, sed omnibus in con­ cooperatur docendo, consulendo, consen­ trarium reclamantibus : hoc dico esse a tiendo. Λ’ΐΎ/ut’ dicas S. Thotnam non de­ ratione prorsus alienum, temerarium, el disse securitatem ; ille namque censetur irreligiosum , satiusque illis fore si siut' dare securitatem qui docet aliquid abso­ sententiam abdicarent, quam ad hæc ab lute ut verum ct obligatorium , sicut fecit surda confugere. S. Th in casu præsenti ct in pluribus Confirmantur t° pnecedens probatio. aliis. Etesio non dederit securitatem aliis, Sine ulla ratione aut fundamento dicunt nihilominus ipse erravit in ordine ad pra- adversarii, quod Deus facientem quud in fJTRÜM POSSIT DARI IGNOR NTIA INVINCIBILIS, etc. 337 n est secundum assignatos modos infalli- I ideo potest cedere ignorantiae nostra? bilitcr illuminabit, aut præscrvabit ab ocSed contra primum. Esto iex naura ca-ione igendi contra legem naturalem. lis contineat intrinsece bonaci mala, et Quæ enim esse potest ratio aut fundamen­ non lex positiva ; quid tum? Indene se­ tum hujus providenliœ infallibilis? An ut quitur quod Deus infallibiliter illumina­ caveatur peccatum formale? sed non erit bit circa legem naturalem facient» m quod peccatum formale si Deus non illuminet, in se est, et non circa legem positivam ’ |in,iliinc erit ignorantia invincibilis, quæ, Nullatenus; non est enim necessaria con­ diam fatentibus adversariis , excusat a nexio inter antecedens el istud coruepeccato formali. An ut caveatur peccatum quens, præsertim cum utrobique sit tan­ materiale contra legem naturæ? at pecca­ tum peccatum materiale, et nobis constet. tum materiale nihil nocet, ct Deus ipse Deum non semper impedire peccata ma­ permisit Jacob amicum peccare materiali­ terialia etiam injustis contra legem natu­ ter contra legem naturalem accedendo ad ralem, ul patet in Jacob et Noê. nnnsuain. Neque refert hicquod hoc con­ .Id secundum, N. legem naturalem es«e tigerit ex ignorantia facti et non juris, nobis promulgatam actu cum natura quoad cum perinde sit peccatum materiale con­ remotiora ; potest equidem dici nobis in­ tra legem naturæ. Quod autem Daelman sita cum natura in primis principiis ex dicit turpius esse ignorare rem esse intrin­ quibus deducitur, at nobis actu promul­ sece malam, quam illam facere, omnino gatur per dictamen et actualem discursum falsum arbitror : ideo enim, juxta ipsum, quem non habent qm ignorant invincibi­ ignorare rem esse intrinsece malam est liter, et cujus non omnes sunt capaces cir­ turpe, quia hoc est contra lumen naturale ca remotiora et difficiliora. infusum : atqui illam facere est pariter Prob. 3° ab inconvenienti. Si nulla de­ contra legem naturaliter infusam : sicut tur ignorantia invincibilis et inculpabilis ergo injure divino positivo non est minus juris naturæ, non licebit sequi opinionem turpe. imo, meo saltem judicio , turpius, inter probabiles probabilissimam circa il­ conculcare corpus Christi in eucharistia lud jus, siquidem probabili—una possit ex ignorantia invincibili facti quod sit hos­ esse falsa; sunt enim falsa, inquit Philoso­ tia consci· rata, quam ignorare invincibili­ phus, quandoque probabiliora veris : at­ ter præsentiam realcm, ita similiter in jure qui falsum consequens ul palet ex dam­ naturæ. Quando ergo legimus in S. Scrip­ natione propositionis quœ id asserebat, et tura : Petile ct accipietis, Joan. 1G; ΛΪ ex dictis de Probabilitate, a. 5 : ergo. quis indiget sapientia, postulet a Deo Despondent quidam quod, qui agit ex i/ui dat omnibus affluenter, et non im­ sententia probabilissima falsi non peccet properat , Jacob. 1 ; Dedisti metuentibus quidem contra conscientiam . sed contra It significationem ul fugiant a facie ar­ legem tantum. \ erum quid interest quod cus, Psal. 39 .· hæc el similia intelligun- non peccet contra conscientiam, si peccet lur, quod Deus oranti el facienti quod in formaliter contra legem? id enim sufficit se est ex gratia illuminet quoad ea quæ ut non sit licitum sequi hanc sententiam , sunt necessaria necessitate medii el ad vi­ siquidem nunquam sil licitum sequi sen­ tanda peccata formalia. tentiam quam sequendo peccamus, ex quo­ Confirmatur 2°. Facientem quod in se vis capite proveniat peccatum, sive ex pat te est ex gratia, secundum prædictos modos, legis, sive ex parte conscientiæ. Unde ista heus non semper illuminat quoad ea quœ responsio videtur eludere argumentum et sunt juris divini positivi, ul communiter non solvere. admittunt adversarii : ergo ncc quoad ea Alii igitur dicunt revera non esse lici­ quæ Mint juris naturalis. tum setpii sententiam inter probabile- pro­ /Ifspondct Daelman disparitatem esse, babilissimam falsam contra jus naturæ; ieqn. il lex naturalis contineat intrinsece propositionem autem quæ dicebat non esse bona et mala, non lex positiva divina ; 2° licitum setpii opinionem inter probabiles quod lex naturalis sit nobis promulgata probabilissimam, fuisse damnatam quia aim natura, quæ consequenter non cedit est generalis ct comprehendit etiam opi­ ignorantiœ nostræ ; secus lex posit i va, qua? nionem probabilissimam circa jus positi22 Bill. t. IV. 338 DISSERT. V. ART. TV. rum, quam fatentur esse licitum ecqui. I mint et faciunt ex gratia quod in m mL tnfero. Ergo, saltern in materia juris Sed jam respondi supra, hæc intrinaturalis, semper eligendum erit tutius, ligenda de cognitione eorum qua? mint no­ sicque recurrunt omnia inconvenientia quæ bis scitu necessaria necessitate medii ad sa­ contra liant duriorem et singularem sen­ lutem, et sine quibus peccatum formale ca­ tentiam deduximus dissert, de Probabili­ veri non potest; alioquin, cum S. Scrip­ tate, a. 5 : require ibi. Inter multa hoc tura loquatur generaliter de illuminatione unum accipe. Stanto adversariorum sen­ et intelligentia , sequeretur quod justis et tentia, mdlus confessarius, nullus judex, sanctis nulla cujus vis legis etiam positiva ! nullus advocatus potest sine peccato exer­ divinæ et humans cognitio denegaretur. cere suum munus ; quia, cum in utroque Jnst. Psal. 4 sic legitur : Multi dicunt : foro frequenter occurrant casus circa jus­ Quis ostendit nobis bona : respondet Psal­ titiam, in quibus non apparet quUl sit tu­ mista : Signatum est super nos lumen tius, quia utrinque est periculum alicui vultus tui, Domine; id est. ratio natura­ nocendi, quidquid resolvat confessarius ; lis, quæ est radius legis æternæ, hæc bona judex aut advocatus, peccabit, quia se ex­ nobis ostendet, si eam debito modo con­ ponit periculo proximo errandi el violandi sulamus. Agit autem Psalmista etiam de legem naturalem ; ille enim peccat qui se remotis; non enim peteretur de priniu exponit periculo proximo peccandi. principiis , Qu\t ostendet nobis bone* Ergo. Ita Daelman. Solvuntur objectiones. B. 1°, juxta plurium interpretationem, Obj. io. S. Scriptura nusquam excusat per bona illic non intelligi opera bona fa­ gentiles oliin peccantes contra legem na­ cienda et mala fugienda, sed intelligi mertur», sed o contra eos sine distinctione cedem bonorum operum seu sacrificii justi­ damnat. Sic Rom. 2 : Quicumque sine tia· quod consulit Psalmista in eodem ver­ lege peccaverunt, sine lege peribunt. siculo, Sacrificate sacrificium jiutitiieet Rom. 3 : Usque ad legem peccatum erat sperate in Domino : deinde per lumtn in mundo;peccatum autem non imputa­ vultus Dei non intelligitur lex naturalis, batur; hoc est, juxta S. Augustinum, lib. sed favor divinæ beneficent!» conferentis 1 de Peccatorum Meritis, c. 10, ignora­ largiter bona tam spiritualia quam tempo­ batur, seu peccatum esse non putabatur. ralia, juxta alias similes phrases S. Scrip­ Et generatim Apostolus, dum alloquitur tura, ut Psal. G6 : Deus misereatur notgentiles jam conversos, nusquam eos ex­ Iri et benedicat nobis, illuminet vultum cusat, sed supponit fuisse peccatores. In suum super nos et misereatur nostri ,-et Insomnibus, nisi quis expressam afferat Dan.9 : Ostende faciem tuam super sanc­ exceptionem, manet sensus generalis; nul­ tuarium tuum quod desertum est ; simi­ lus autem huc usque attulit aliquam. Ita liter alibi. Sensus itaque est : Multi (scili­ Steyartius in append, ad 1 p. Aphorism, cet impii) dicunt, Quis ostendit, id èsl, quæst. 5. quis conferet aut conferre decrevit bona Ji. S. Scripturam loqui de gentilibus qui quæ jubes nos sperare ex bonis operibus peccaverunt formaliter contra legem na­ seu sacrificio justitiæ ad «pios nos horiaris? turæ, et ideo virlualiter saltem cognitam, Respondet David se convertens ad Deum : seu vincibiliter ignoratam ; et hi omnes Lumen vultus tui, Domine; id est, favo­ sine exceptione procul dubio sunt inexcu­ rem et beneficentiam luam , tot ac tantis sabiles : unde, ad veritatem conclusionis bonis nobis coll at is signasti et quasi sigil­ nostræ, non est neccsse afferre aliquam lasti, ut sil omnibus certa spes obtinendi exceptionem verbis S. Scriptura. At non a te mcrcedem bonorum operum; et ex dicit S. Scriptura eos omnes qui aliquid , illa certitudine dedisti lœtitiam in corde quod quovis modo repugnaret legi natu­ meo. Ita Estius, Sa, Menochius, Tirinus, rae, egerunt, semper peccasse formaliter Saci citans S. Aug. et Chry-ost. et com­ contra legem et esse inexcusabiles. munius interpretes, maxime quoad liane Obj. 2« com eodem varia S. Scriptura vocem bona in qua est vis argumenti. loca quibus promittitur illuminatio, sapien­ Λ. 2°. Esto per το bona intelligi boni tia e.ignitio, etc. iis qui debite se dispo- opera facienda, el perrd lumen vultus ru UTRUM POSSIT DART IGNORANTIA INVINCIBILIS, etc. 55· iniolhgi legem naturalem, ut inlelligit | ex Lib. 3 cit. dc Lib. Arb. c. 18, ubi postAudoriafraq. 9i, a. 2, non potuit, in­ quam dixit : z/n tanta fallacia est 'igno­ quit Daelman, peti de primis principiis, ranti® scilicet) ut caveri omnino non Quis ostendet nobis bona? Ita quidem; possit? Si ita est, nulla peccata sunt ; sed potuerunt impii, in quibus per pravos quis enim peccat in eo quod nullo modo allectus et habitus obtenebratum est lumen caveri potest? addit : Peccatur autem, naturale, petere de secundariis principiis caveri igitur potest ; quasi diceret : At ut de furto, fornicatione, etc. Quis osten­ fallacia ignoranti® tanta esse non polest det nobis bona? El recte quoad ista res­ ul caveri omnino non possit. Ergo reputat pondet Psalmista, Signatum est lumen hanc hypothesim esse impossibilem. Ii. S. Augustinum non dixisse : Pecca­ •cultus tui, Domine, super nos : conse­ quenter malo infert Daelman ex illa peti­ tur autem semper, caveri igitur semper potest ; sed simpliciter dixit : Peccatur au­ tione, Psalmistam agere de remotis. Obj 5°, ex S. Aug. S. Doctor in Psal. tem , id est, aliquando, seu agens ex igno­ 118, conc. 25, dicit : « Nullus est qui fa­ rantia non semper eximitur a peccato for­ ciat alteri injuriam, nisi qui sibi fieri no- mali : ergo aliquando caveri polest. Hunc • Iit; el in hoc transgreditur naturæ legem osse sensum S. Augustini, et ipsum agnos­ • quam non sinitur ignorare, dum id quod cere hypotliesim ignoranti® invincibilis • facit non vult pali. ·· El in Psalm. 37 : excusantis a peccato formali possibilem, « Quis de injustitia interrogatus, quando patet ex cap. sequenti 19, ubi dicit : illud » non habet causam , non facile respondet quod ignorans quisque non recte facit, «quid sit justum? quandoquidem manu ct quod recte volens facere non polest. • formatoris nostri in ipsis cordibus veri- ideo dicuntur peccata, quia de peccato »tas scripserit : Quod libi non vis fieri, illo liberte voluntatis (scilicet Ad®) ori­ « ne facias alteri... non enim scriptum non ginem ducunt. Ergo manifeste supponit S. August, dari ignorantiam excusantem a • habebant, sed legere nolebant. >< Λ. S. Augustinum in his textibus aperte peccato formali, et ex qua sequitur pecca­ loqui de primis, aut, si vis, de secundariis tum materiale tantum, proindeque invin­ principiis juris naturæ, non de remotis, cibilem. Dicere autem cum arguente, S. Aug. ia ut palet ex terminis. Ecquis enim inter­ rogatus de contractu triplici, statim res­ hoc capite loqui de ignorantia juris posi­ pondebit quid s»t justum? Et sic de pluri­ tis i et in priori de ignorantia juris natura­ bus aliis. lis, est figmentum figmento addere et illu­ Inst. 1°. Lib. 5 de Lib. Arb. c. 19 : dere textui S. Aug eodem enim prorsus Suili homini, inquit, ablatum est scire modo in utroque capite loquitur de igno­ utiliter queerere quod inutiliter igno­ rantia, et loquitur de ignorantia generali­ rat : ergo. ter sumpta, non magis distinguens in uno II. S. Augustinum ibi loqui de cogni­ quam in altero. Λ'.τ datis h uc usque solutionibus occur­ tione eorum quæ sunt necessaria ad salu­ tem. res pluribus aliis textibus S. Aug. et quo­ Inst. 2*. Epist. 154 : Si quis, inquit, rumdam Patrum qui opponi possunt, et eo bonum putaverit esse quod malum est, magis fundate, quod S. Aug. et alii Patres hoc putando utique peccat. plerumque loquantur generaliter de igno­ II. S. Augustinum loqui vel de eo qui rantia tam juris positivi quam naturalis, errat vincibiliter; vel, si de errante invin­ cum tamen certum sil dari ignorantiam cibiliter, mlelligit peccatum materiale, aut invincibilem juris positivi. Consule art. quod sit elleclus peccati originalis, ut ex­ seq. in objectionibus quoad textus S. Au­ pressis terminis se explicat cit. cap. 19, gustini. Obj. -l°, ex D. Th. Doctor Angelicus . lib. 5 de Lib. Arb. ul videbimus modo. Inst..'°, cum quodam recentiore.S. Au­ Quodlibet 8, a. 15, dicit ■ Duobus modis gust, ulmiltit quidem quod, in hypotliesi '· aliquis ad peccatum obligatur, uno modo quod detur ignorantia invincibilis, excu- » faciendo contra legem, u, cum aliquis 1 a forma Ii peccato; sed reputat hanc hy- ·» fornicatur; alio modo faciendo contra plhesim impossibilem : ergo. Prob. ant. *» conscientiam, etiamsi non sit contr» Io- MO DLWTT. ’ r. ART. ΓΤ. :> gem... ITlnd autem quod agitur contra » tegem semper est malum, nec excusatur » per hoc quod est secundum conscien» tiam. » Atqui qui agit contra remotiora juris naturæ praecepta, agit contra legem: ergo peccat; ergo ejus ignorantia non est invincibilis , alias non peccaret. A. hunc celebrem textum S. Th. quem continuo regerunt adversarii, quemque jactitant nunquam solutum, nunquam sol­ vendum , nequidem contra nos militare. Ultro enim fatemur cum S. Doclore omne id quod agitur contra legem, scilicet for­ maliter, esse peccatum ; quia definitur pec­ catum, Dictum, factum, concupitum con­ tra legem : unde esse formaliter contra le­ gem et esse peccatum convertuntur. At vero, ut aliquid sit contra legem formali­ ter, debet sciri aut posse moraliter sciri hanc legem existere; alioquin defectu suf­ ficientis promulgationis non erit actu obli­ gans , et quod fiet non erit formaliter con­ tra illam, sed materialiter tantum. Vere ergo dicit S. Th. omne quod agitur contra legem formaliter, scilicet contra legem virtualiter cognitam seu vincibiliter ignora­ tam , sicut fornicatio (non enim aliter agi­ tur formaliter contra legem), esse semper peccatum, et non excusari per hoc quod esl,secundum conscientiam errore vincibili dictantem id esse licitum. Cæterum plura vide circa hunc textum dissert, de Proba­ bilitate, art. 5, obj. 3. Inst. 1°. Si possit dari ignorantia invin­ cibilis juris naturæ, maxime in casibus difficillimis et obscurissimis : atqui juxta solutionem datam, S. Th. non agnoscit in illis ignorantiam invincibilem : ergo nullibi agnoscit. Prob. min. Casus difficil­ limus ct obscurissimus est in quo theologi theologis, juristæ juristis contraria sen­ tiunt : atqui hic est casus quem versat S. Th. loco cit. scilicet, an liceat babere si­ mul praebendas, de quo dicit Quodlib. 9 seq. a. 15 , theologos theologis et juristes juristis contraria sentire, et in quo nos di­ cimus ipsum loqui de ignorantia vincibili. Ergo juxta nos S. Th. non agnoscit igno­ rantiam invincibilem etiam in difficillimis et obscurissimis. J{. 1). maj. Si possit dari ignorantia in­ vincibilis juris naturæ, maxime in difficil­ limis et obscurissimis absolute ct solitarie consideratis, C. maj. comparative ad con- I trarias inter se opiniones considentis,.X. i maj. Et omissa min. N. constq. Dieintus itaque posse dari ignorantiam invincibilem in difficilioribus et obscurioribu· legis mturæ, maxime quando solitarie et secundum se , non collatis inter se contrariis opinio­ nibus, considerantur, atque a sapientioribus judicantur non esse contraria juri mturali, neque comprehendi sub lege, seu legem ea prohibentem non extare. At ve­ ro, si considerentur comparative, seu si I instituatur comparatio inter opiniones con­ trarias de eodem, quamvis etiam tunepos sit dari ignorantia invincibilis, neque id negat S. Th. sæpe tamen ex contrarietate rationum et opinionum inducitur dubium de lege, ut dicit ibidem S. Th. quo dubio manente non potest dubitans dici ignora­ re legem invincibiliter, et tenetur agere secundum illam , ut alibi diximus. Inst. 2°. S. Th. infra q. 94, a. 6, dicit: « Quantum ad alia secundaria præcepta, >i potest lex naturalis deleri de cordibus » hominum , vel propter malas persuasio» nes (eo modo quo etiam in speculativis » errores contingunt circa conclusione; » necessarias ), vel etiam propter pravas >» consuetudines et habitus corruptos si» cut apud quosdam non reputabantur la» trociriia peccata, vel etiam vilia contra » naturam. » Atqui ignorantia quæ causa­ tur per malas persuasiones, pravas consue­ tudines el habitus corruptos est vincibilis, quia est culpabilis, provenit enim ex culpa cum malæ persuasiones, pravæ consuetu­ dines et habitus corrupti sint culpæ.Ergo. P. hoc argumentum, quod P. Delbecqup vocat hujus difficultatis plane resolulonum, undique rimas pati ct nihil quid­ quam contra nos probare. Etenim 1°S.TI . illic aperte et in terminis loquitur de præ· ceptis secundariis, non tertiariis ct remo­ tis : unde argumentum peccat contra pri­ mas regulas dialectices, procedens a non distributo ad distributum. 2° Dato gratis S. Th. loqui etiam de remotioribus, A; eubsumptum. Falsum est quippe malas persuasiones ex quibus S. Th. dicit posse oriri ignorantiam legis naturæ . es«e sem­ per peccata et culpas, maxime dmn prove­ niunt ab extrinseco; sicque falsum est, juxta hunc textum, omnem ignorantiam juris naturalis oriri ex culpa. 5°.-/d ticeps rationis; sed ignorantia excludit potest sistere omnes motus involuntarios - scientiam per quam ratio perficitur : er- concupiscentis, ita nec omnes errores in­ »go ignorantia totaliter excusat a pecca­ voluntarios ignorantiæ. to. >< Cui sic respondet : « Ad tertium, Quod si forte sit quæstio non de ipsa » dicendum quod , si esset (alis ignorantia concupiscentia et ignorantia, sed de his ad » quæ totaliter usum rationis excluderet, quæ nos impellit concupiscentia, v. g. for­ • omnino a peccato excusaret, ut patet in nicatione, adulterio, etc. et de his quæ » furiosis et amentibus ; non autem sem- fiunt ex ignorantia, fateor quod priora » per ignorantia excusans peccatum est possimus vincei e et cavere, non posterio­ « talis, el ideo non semper totaliter cxcu- ra ratio disparitalis est evidens; quia, si »Sat a peccato. « Ergo juxta S. Th. sola ea ad quæ nos impellit concupiscentia, pu­ ignorantia quæ totaliter excludit usum ra­ ta , fornicationem, adulterium, etc. non tionis excusat a peccato ; ergo hæc sola est possemus vincere el cavere; cum aliunde invincibilis : ignorantia autem remotiorum supponantur cognita, nihil deesscl ad pec­ juris naturalis non totaliter excludit usum catum formale, sicque necessitaremur ad rationis. peccandum formaliter, quod admittit non Ii. N. conseq. Quamvis enim dicat S. potest. Supposita autem ignorantia invin­ Th. quod ignorantia totaliter excludens cibili, ca quæ ex ipsa facimus sunt nobis usum rationis excuset a toto peccato, quia incognita, ideoque peccata materialia tan­ hanc responsionem exigebat argumentum, tum et non formalia. iioju tamen dicit quod si non excludat to­ Inst. i°. Ignorantia qualiscumque juris taliter usum, nunquam totaliter excuset a naturæ potest saltem vinci per lumen gra­ peccato, sed quod non semper totaliter tiæ : atqui Deus petenti et facienti quod in chus t .· ergo aliquando excusat totaliter, se est non denegat lumen gratiæ : ergo. tunc scilicet cum humano studio vinei non /t. 1° retorquendo argumentum dc le­ MJtcst. Alias, cum S. Doctor illic genera- ge divina positiva. 2° D. maj. Potest vin­ iter quaerat de omni, ignorantia el juris et ci per lumen gratiæ ordinarium, Ύ. extra­ lacti, utrum excuset a toto peccato, seque­ ordinarium, C. Hoc autem Deus non sem­ retur quod soli stulti excusarentur a toto per confert petentibus : illud instantius peccato, tam in jure humano quam in fac­ petierunt S. Thomas et S. Bonavenlura, tis : stultus autem ipse foret qui hanc ab- et tamen alterutri denegatum est. Unde 5· I). min. Petenti el facienti quod in se es’ ‘urditatein S. Doctor* affingeret. Cetera quæ possunt objici ex D Th. Deus non denegat gratiam saluti necessa­ riam, C. min. non necessariam, N. min. proponentur art. sequenti. Obj. 3®. Concupiscentia et ignorantia Non est autem necesse ad salutem quod sunt duo vulnera naturæ human® per pec­ homo cognoscat omnia quæ sunt de lege catum originale inflicta : atqui omnis con­ naturæ, cum sine illa cognitione possint cupiscentia est vincibilis : ergo et omnis vitari peccata formalia et obtineri salus: ignorantia est vincibilis. Hoc est ferme alias quivis justus salvandus esset præstan- DISSERT. V. ART. V tssimus theologus. ride probationes con­ de respectu remotiorum potest d.ci scrip­ clusionis. tura clausa per discursum aperiendi Inst. 2®. Ad providentiam divinam per­ ARTICULUS V. imet ut homini, quem condidit subditum Utrum ignorantia invincibilis jutu legi natura, provideat de necessariis ad naturæ excuset a peccato? illam observandam: ut dicit S. Th. q. 14, Hic. q. 76. a. 5. ct40.—Su/φοηη 1’ ÊI de Verit. a. 11, ad 1 : ergo. Ii. Pramissa retorsione de lege divina tract, de Actibus humanis , ignorantiam positiva, cui etiam Deus hominem subdi­ vincibilem qualiscumque juris aut facti, dit, D. ant. Ad providentiam divinam non excusare saltem a toto peccato ope­ perlinet ut provideat homini de necessa­ rantem ex ea, quia cum sit voluntarii, riis ad legem natura observandam, in opus ex ea sequens est simpliciter voluti quantum ejus observatio est necessaria ad tariurn ; sic tamen ut quæ est voluntaria salutem. C. secus, N. Ita S. Th. loco ci­ tantum indirecte, puta, in negligent» tato · .id divinam providentiam inquit, I sciendi, minuat peccatum et excuset a perlinet ut cuilibet provideat de neces­ tanto, et eo magis (pio levior est negligtn sariis ad salutem, dummodo ex ejus tia, ita ut quandoque ex mortali facial parte non impediatur. Solutio amplior veniale : quæ vero est directe voluntaria et affectata , quando nempe aliquis vult palet ex superioribus. Inst. 5°. Deus vult observari legem na­ ignorare ut liberius peccet, non udetur minuere, sed potius augere peccatum; ex turæ : ergo. Λ. iterum retorquendo argumentum majori enim voluntatis intentione ad pec­ dc lege positiva. Deinde, D. ant. Deus candum provenit quod aliquis vult subire vult observari legem natura ab iis quibus ignoranti® damnum propter libertatem innotescit aut moraliter innotescere po­ peccandi. Suppono 2° ignorantiam invincibilem test, C. ab iis quibus non innotescit nec facti el juris positivi, tam divini quam hu­ moraliter innotescere potest, N. Inferes. Ergo quædam mandata Dei mani, excusare a toto peccato operantem sunt impossibilia; quod est damnatum in ex ea Id non negant ii contra quos hic Jansenio. agimus, et patebit ex dicendis. Quæstio est igitur, utrum ignorantia B. Jlursum præmissa retorsione de mandatis positivis, D. illatum. Ergo quæ­ invincibilis juris naturæ, quam art. pre­ dam mandata Dei non cognita, nec obli­ cedent! probavimus posse dari, excuset a gantia actu, sunt impossibilia, C piædam peccato formali operantem ex ea. Negant mandatu Dei cognita el aclu obligantia, Δ. Lutherus, c. 12 in Genes. Calvinus, in In hoc autem ultimo sensu damnatus esi cap. 12Lucæ; Jansenius, lib. 2 de Statu Jansenius. Natura lapsæ, cap. 2 ct6; Wendrochins, Obj. 6°. Lex naturalis est scripta in cor­ ad calcem 5 epist. Montallii : Sinnichius, dibus nostris; unde dicitur Joan. 1, quod in Saule exrege, et quotquot censent cum Deus illuminat omnem hominem venien­ Jansenio et Bato hominem peccare dam­ tem in hunc mundum : ergo unusquisque nabiliter in eo quod necessario facit. Con­ potest eam legere el cognoscere. tra quos Ii. D. ant. Lex naturalis est scripta in Dico. Ignorantia invincibilis juris na­ cordibus nostris quoad principia commu­ turæ excusat a peccato formali operantem nia, C, el quantum ad hæc Deus illumi­ cx (ia. nat omnem hominem venientem in hunc Ita omnes doctores catholici, præsertim mundum; quoad conclusiones remotas ex post condemnationem hujus propositioni principiis communibus deducendas, iV. nostra conclusioni contradictoria Tu seu potius subdistinguo. Est scripta, sed met si detur ignorantia invincibilis jt non sulllcienter aclu promulgata. C et ris naturæ, hæc in statu natura lapi est Muricienter promulgata, /V. Promulga­ operantem ex ipsa non excusat a pa­ tur enim aclu quoad remotiora per actua­ cato formali. Est secunda inter damn · lem discursum ex principiis naturaliter tas ab Alexandro VIII, octavo die Sep uou«, cujus non omnes sunt capaces /un­ tembris 1690. Insuper UTRUM IGNORANTIA INVINCIBILIS JURIS NATURÆ, etc. 343 Prob. i° ex S. Aug. el S. Th. Augus- | libertas est fundamentum moralitatis , IIsupponit : ergo. tinus, lib. de Nat. et Grat. c. 67, et lib. 5 bertas *·—* autem * - ‘voluntarium ' de l ib*. \rb. c. 19. dicit : Non tibi deptr- Minor est pariter orrta ex ipsa defini­ tutur ad culpam quod incitus ignoras, tione voluntarii. Definitur enim volunta­ sol quod negligis queerere quod ignoras. rium, quod procedit a principio intrin­ Quæ verba exponens S. Th. q. 3 de Malo, seco cum cognitione finis. Hinc Auctor, j 7, ad 7, sic habet : Dicendum quod supra q. 6, ?.. t t) : f'oluntarium , inquit, ignorantia quæ est omnino involunta­ dicitur esse secundum definitionem Bris­ ria, non est peccatum, et hoc est quod tol cl Grcg. Niss. ct Damasceni, non so­ S. Aug. dicit : Non tibi imputatur ad lum cujus principium est intra, sed cum culpam si invitus ignores : per hoc au­ additione scient iæ Ex quo concludit ibi­ tem quod addit, Sed si scire neglexeris, dem , et omnes theologi cum ipso, quod dat intelligere quod ignorantia habet ignorantia antecedens ct invincibilis cauquod sit peccatum ex negligentia præ- set involuntarium simpliciter. Unde q. 5 eedente. Porro, si ipsa ignorantia invin­ de Malo, a. 8 0, Cum aliquis, inquit, nes­ cibilis non sit peccatum, quia est invita cit fornicationem esse peccatum, volun­ ergo· viribus liberi arbitrii, excusatam se pu­ B. 1° Palam est ex ipsis verbis objectis, tat, quod ignorai tiœ, non voluntatis termonem illic esse de ignorantia juris po­ est quod peccet. Ergo. sitivi, scilicet legis evangelical,sicque ar­ B. 1° S. Augustinum hic iterum loqui gumentum esse solvendum Jansenio et de ignorantia juri?, positivi, nempe de in­ ejus gregalibus, qui agnoscunt ignoran­ fidelitate eorum qui in Christum non cre­ tiam invincibilem juris positivi divini ex­ diderunt, ut expresse dicit in verbis im­ mediate procedentibus, et patet ex se­ cusare a peccato. A. 2°S. Augustinum illic loqui de igno­ quentibus quæ modo referam unde hæc rantia vincibili non affectata, seu directe instantia non magis nos urget quam obji­ volita, sed indirecte volita in negligentia cientes. It. 2° S. Augustinum illic loqui de pec­ discendi. Ita eum explicat Magister sen­ tent, in i. <1. 22; et probatur ex verbis cato incredulitatis contra Pelagianos, qui citatis. Naiii 1<> non dicit S. Aug. igno­ in primo hæresis suæ statu dicebant ad rantiam em.un qui simpliciter nesciunt, credendum non requiri gratiam iineriiam. led qui tanquam simpliciter nesciunt, | sed sufficere externam revelationem ei 54* DISSERT. V. ART. V. prædicationem ; ct cum aliunde negarent fectus el non peccati supplicia, ut refert peccatum originale traduci in posteros, S Aug. de Dono perseverantia, c. ((, habebant omnino excusatos et immunes ab Ut ergo hunc errorem retunderent SS. Ρέ· omni peccato eos qui non credebant quia 1res, dicebant ignorantiam 8ubj«otelligere et quæ est necessitatis et non vo­ luiæ, sed conditionatæ el consequentis ip­ sam scilicet voluntariam negligenliam, luntatis, est invincibilis : ergo. Jl. 1° iterum has auctoritates non favere ideoque culpabilis et vincibilis Inst. 5°, Pelagiani agnoscebant igno­ Jansenislis, quippe quæ loquuntur non de sola ignorantia juris naturæ, sed genera- rantiam vincibilem esse culpabilem et non iler de omni ignorantia etiam legis posi- excusare a peccato : ergo non hoc in eis damnavit concil. Deospolil. sed quod di­ tivæ. Ii. 2° ignorantiam in his locis a SS. Aug­ cerent ignorantiam invincibilem non esse et Hieron. et a concilio Deospol. dici pec­ culpabilem et excusare a peccato, l‘rob. catum non proprie et formaliter, sed ma­ ant. Pelagius , apud S Aug. de flat. el terialiter tantum, sensu mox explicando, Gral. dicit hominem pervigilare debere sicut ipsa concupiscentia dicitur peccatum ne ignoret, ideoque esse culpandam ig­ ab Apostolo et a conc. Trid. sess. 3, can norant iam^ quia id homo nescit negli­ 3. Ideo enim ita loquebantur contra Pe­ gent ia quod adhibita diligentia scire de­ lagianos, quia, cum illi haeretici, ut jam buisset. Idem S. Aug. lib. Gconl. Julian dixi. uesarent peccatum originale traduci de illo dicit : Ecce merito reprehenditti in posteros Adæ, consequenter negabant eos qui supersederunt facienda cognoiconcupiscentiam et ignorantiam ab eo de­ cere. Ergo. ris ari, sed dicebant eas esse naturales de­ A. D. ant. Pelagiani, id est Pelagius et DTRUM IGNORAVI 'IA INVINCIBILIS JURIS NATURÆ , etc , 547 Julianus, agnoscebant ignorantiam vinci- · ccssarium quod non est liberum magna illa bilem P'S** culpabilem et non excusare a libertate quæ fuit in statu innocenti*: ab otccato, transeat anl. Pelagiani, id est ! omni ignorantia et difficultate unde lib. Jelcstius est illi qui ci adhærebant 2V. anl. 5 de Lib. Arbit. c. 18, in fine ; Cum, in­ Licet eniid Celestins esset Pelagii discipu­ quit, de libera voluntate recte faciendi li», illo tamen indoctior aut audacior, loquimur, de illa scilicet m qua Itomo nulla peccata ex ignorantia etiam vincibili factus est loquimur. almisit, sed omnia quæ ex illa lièrent esse I Cælerum, si bis el aliis S Aupistiru involuntaria et necessaria sustinuit ; et boc j textibus aliquid melius habent adversam dogma fuit damnatum in concil. Deospo- quod respondeant, illud promant, nostrum lit. présente Pelagio , qui professus est erit. Cum enim S. Aug. in bis omnibus vel loquatur determinate de ignorantia le­ dou esse suum. Dixi, transeat ant. quiaPelagiani sæ­ gis positiva, vel illimitate de qualibet ig­ pe variarunt in suis dogmatibus prout norantia, æque militant contra ipsos ac argumentis Catholicorum premebantur et contra nos. conditio temporum exigebat, ita ut quod Obj. 4° ex S. Th. S. Doctor, 5 p. q. 80, uno tempore negabant in altero admit­ a. 4, ad 3, docet ignorantiam juris non terent. excusare, v. g. fornicalorem reputantem Inst. 4°. S. Aug. lib. 1 Operis Imper­ fornicationem simplicem non esse pecca­ fecti, cap. 105, agnoscit necessitatem pec­ tum mortale ; ignorantiam vero facti excu­ candi formaliter ex ignorantia. « decesse sare, v. g. accedentem ad non suam, quam est, inquit, ut peccet qui, nesciendo putat esse suam. Ergo. • quod facere debet, quod non debet fa- i It. imprimis S. Th. illic non loqui de­ • cit; de quo genere malorum Deus roga- terminate de ignorantia juris naturalis, sed « tur ubi dicitur: Delicta juventutis mete illimitate de qualibet ignorantia; sicque ■ d ignorantias meas ne memineris; nihil inde habent adversarii. Sensus ita­ » quod genus delictorum si non imputaret que S. Ductoris est, quod ignorantia ju­ «justus Deus, non ea sibi dimitti posce- ris quod quis scire tenetur, sive sit juris • ret homo fidelis. » naturalis, sive positivi et quod morali di­ II. 1° ut ante, S. Augustinum non illic ligentia sciri potest, ul quod fornicatio sit loqui de sola ignorantia juris naturalis, sed illicita, non excusat a peccato; quia prægeneraliter de qualibet ignorantia etiam sumilur culpabilis et vincibilis : unde ibid, juris positivi, quod ipsis adversat iis æque a 8, dicit: Ignorantia juri s ad ncgli ac nobis obest, nisi explicent nobiscum gentiam reputatur. Ignorantia autem de ignorantia vincibili. Unde facti excusat, quatenus, cum facta diffici­ Ii. 2° S. Augustinum intclligendum es­ lius cognoscantur et sæpe adhibita morali te de ignorantia vincibili et necessitate diligentia lateant, praesumitur inculpabi peccandi non absoluta et antecedente, sed lis et invincibilis. Cælerum, ignorantiam conditionala et consequente voluntariam invincibilem fornicationis, si daretur, ex­ negligenliam; profert enim exemplum Da­ cusare a peccato docet S, Th. citatus in tidis petentis veniam pro suis ignorantiis, probatione conclusionis. quas ipse S. Aug. lib. 1 Retract, c. 9, ag­ Inst. S. Th. q. 5 de Malo, a. 7 0, Ig­ noscit fuisse vincibiles. Insuper lib. 5 de norantia illa, inquit, qua quis ignorat Lib. Arbit. c. 18, diserte dicit : An tanta ea qua· tenetur scire , non est absque fallacia eet, Ignorantiae, ul caveri omni­ peccato. Idem docet hic q. 9, a. 6. Unde no non possit? Si ita est, nulla peccata in jure, L. Quod se mihi, II de rebus cre­ sunt. ditis, ct alibi, scire et debere scire aquiInsuper, pro inlelligenlia horum et si­ parantur. Ergo. milium textuum ex S. Aug. oportune ob­ It. iterum S. Th. loqui generaliter de ig­ servat Steyarlius S. Augustinum raro su­ norantia cujuscumque juris, et sic non fa­ mere necessitatem sicut hodie sumitur in vere adversariis. Intelligit autem S. Doc. Ecclesic et schola . sicut enim sæpe res­ tor de ignorantia vincibili. quia loquitur tringit necessitatem ad solam necessita­ dc ignorantia ejus quod quis tenetur scire, tem coactionis, ita e contra sæpe vocat ne- I nemo autem tenetur scire nisi quod potest I f 348 DISSERT. V moraliter scire; unde si non sciat, culpa­ biliter et vincibiliter ignorat. Quod dici­ tur in jure scire et debere scire æquiparari, valet quoad praesumptionem fori, non quoad rei veritatem. Obj. 5°. Levit. 4 ei Num. 15 praecipiun­ tur sacrificia pro peccatis ignorantia!, et debet intelligi de ignorantia invincibili, quia Num. 15 dicitur : Quoniam sponte non peccaverunt. Ergo. B. lu illic praecipi sacrificia, non tantum pro peccatis ignorantiæ juris naturalis, sed etiam juris positivi et cæremonialis ; unde argumentum est pariter solvendum ab ad­ versariis. 2° Juxta Eslium, Menochiumel communiter interpretes, agitur de igno­ rantia vincibili el voluntaria. Nec referi quod dicitur, Quoniam sponte non pec­ caverunt; perinde est enim ac si diceret, quoniam per ignorantiam peccaverunt : quia quod fil per ignorantiam vincibilem el consequenter non est ex omni parte el plene voluntarium, sed involuntarium se­ cundum quid; si enim sciretur, non fie­ ret, el ideo non fil omnino sponte : unde eod. cap. 15 Num. non sponte peccare et peccare ex superbia ct cum cognitione, in­ ter se opponuntur. Obj. 6° ab inconvenientibus. Si igno­ rantia invincibilis juris naturae excusel a peccalo formali, sequitur 1° quod melior sit conditio ignoran'is (piam scientis, quia iste peccabit formaliter ubi ille peccabit tantum materialiter ; seqüitur ‘2° quod ethnici, qui putant religioni servire colen­ do idola, et hæretici, (pii non magis dubi­ tant de suis erroribus quam nos de nostra fide, excusarentur a peccalo formali : at­ qui hæc sunt absurda : ergo. B. ad primum, 1" idem argumentum fieri posse de ignorante jus positivum; unde nihil pro Wendrochio, cujus est hoc argumentum. 2° (V. sequelam : quia igno­ rans invincibiliter el bona fide est in ea animi dispositione quod , si cognosceret, non ageret contra legem. El si argu­ mentum valeret, sequeretur quod melior esset conditio stulti quam hominis sani, qui» hic posset peccare formaliter ubi stul­ tus peccaret tantum materialiter. Jd secundum. Si supponas ethnicos et haereticos ignorare invincibiliter, non est absurauir. quod :n hac hypolhesi non pec­ cent formahler. At quantum ad ethnicos, I ART. VI. negamus hypolhesim ; quia, ul alibi proba iimus, non datur ignorantia invinci­ bilis de existentia veri Dei, Onanlnmid hæreticos, quidam volunt in plebeiu rusticis et simplicibus posse dari ignoran­ tiam invincibilem; alii negant Sedquidquidsit, nihil inde contra nos. Addlin haereticis agi de ignorantia juris positivi. ARTICULUS VI. De inadvertentia ad peccatum. Nota 1°. Inadvertentia differt ab igno­ rantia, quod ignorantia sit privatio scienliæ seu cognitionis habitualis; inadver­ lenlia, privatio cognitionis actualis: unde ubicumque est ignorantia est inadvertentia, sed non e contra; potest enim ille qui scit habilualiler actu non advertere, ex na­ turali distractione vel aliunde. Nota 2°. Inadvertentia potest esse simul ad actum et ad malitiam , ut in ebrio aut dormiente. Potest etiam esse advertentia ad actum, ct inadvertentia ad malitiam; ut qui sciens esse hodie jejunium come­ dit carm-s , advertens quidem ad comes­ tionem carnium, sed non advertens ad diem jejunii seu prohibitionem : et de lue inadvertentia est hic quaestio. Nota 5° Sicut datur ignorantia invin­ cibilis et involuntaria facti, juris positivi divini et humani, et etiam naturalis quoad remotiora, ut probavimus, ita circa ea­ dem, propter easdem rationes, potest dari inadvertentia invincibilis et involuntaria. Nota 4°. Sicut quæcumque ignorantia invincibilis excusat a peccato, quia facit involuntarium, ita, propter eaindem ratio­ nem, quæcumque inadvertentia invincibi­ lis excusat a peccato ; non enim id quod fil ex ignorantia invincibili est involunta­ rium, Pico 2°. Extra hos casus prima· conclu­ cibili. Dico 1°. Ut inadvertentia ad malitiam sionis, hoc est, quantum ad illos qui non actus censeatur vincibilis et non excusans ponunt voluntarie causam ex qua prævident. a peccato formali, non semper requiritur aut facile prævidere possunt secuturam actualis sive scrupulus, sive dubitatio, aut inadvertentiam circa malitiam suorum ac­ tuum, sed vel ex oblivione aut distractione suspicio de malitia actus. Patet 1° in his qui peccant ex ignoran­ naturali, vel alia causa inculpabili patiun­ tia vincibili ; hi enim pro certo nullum ac­ tur inadvertentiam hujusmodi; ut censea­ tualem scrupulum , dubium aut suspicio­ tur vincibilis el voluntaria ista inadverten­ nem habent de malitia sui actus, cum illam tia el non excusans a peccato, requiritur, ignorent, et tamen eorum inadvertentia si non determinate actualis scrupulus, du­ est vincibilis sicut ipsa ignorantia ex qua bitatio aut suspicio malitiae, saltem aliqua procedit. Et ex hoc capite sæpe in S. cogitatio aut cognitio sive periculi, sive Scripturis ct Patribus dicuntur peccata obligationis inquirendi, sive quæcumque alia, quæ, si non negligeretur, ex se con­ ignoranti». Patet 2° in his qui, quamvis forte habi- duceret ad cognitionem malitis. Prob. Quia, extra casus prinuv conclu­ tualiter sciant, aliunde tamen voluntarie ponunt causam inadvertentia;, nimirum sionis, nihil est assignable, prater hujus­ per pravos habitus quos fovent, per pas­ modi cognitionem, in quo quis dici queat siones quibus sc totos dedunt, per supi­ posse advertere ; ct hac posita potest ad­ nam salutis incuriam, ct similes modos vertere. I/oc ultimum patet. Prob. pri­ quibus Iit ut peccata quasi innata habeant, mum : 1» quia, ut dicebam a. 2, pet. 2 de et circa eorum malitiam cæcutiant.ad eain- ignorantia invincibili, cum ex una parte · aue nullatenus attendant; hos enim im­ intellectus noster sit potentia necessaria, pios, mundanos, obduratos, excscatos et non sc determinat ad considerandum aut iis similes, quoties passionum motibus ef­ cognoscendum aliquid, sed determinatur feruntur, actuali scrupulo, dubitatione, ab objecto vel aliis potentiis, præsertim a suspicione de malitia actuum suorum, aut voluntate; voluntas ex altera parte non po pia aliqua cognitione semper pulsari, ab test determinare intellectum ad conside­ expericin.rf el ratione prorsus est alienum : randum , nisi ex prævia aliqua cogni­ atqui tamen eorum inadvertentia est vin­ tione quæ non sit voluntaria , quia præcibili* et voluntaria, a peccato formali non cedit primam volitionem : voluntas enim Im eso DISSERT. V. ART. VI. non fertur in incognitum, sive in se sive I externi ingerunt sui malitum : undesæpe in sua causa; unde illud : Ignoti nulla I qui sunt timorate conscientia* 4bstiinie ' cupido. Ergo in his qui non ponunt vo­ vexantur molibus concupiscentia*, vinditluntarie causam inadvcrtenliæ, sed vel ex te, judicii temerarii, etc. quos quidem sen­ oblivione aut distractione naturali, vel ex tiunt et advertunt absque eo q'Jûd reflec­ alia causa inculpabili non advertunt ad ma­ tant ad malitiam, quam cum primo adver­ litiam, nihil est assignable in quo dican­ tunt, illos cum horrore rejiciunt et deles tur posse advertere, quam dicta cogitatio. tantur. Inst. 1°. S. Aug. lib. 1 Retract, c. 15. 2° Qui potest vincere inadvertentiam, ali­ quid plus habet quam qui non potest vin­ docet ad peccatum non requiri voluntaltm cere : atqui non potest aliud assignari ex­ peccati, sed sufficere voluntatem facti: tra casus primat conclusionis, nisi aliqua atqui qui advertit ad actum, etsi non ad­ cognitio de se nata perducere ad cognitio­ vertat ad malitiam, habet voluntatem fac­ nem malitiæ. 5° Si intellectus noster esset ti : ergo. II. D. ant. S. Aug. docet ad peccatum ex se proximo et moraliter potens ad inqui­ rendum el depellendum inadvertentiam, materiale sufficere voluntatem facti, C.ad nulla unquam esset inadvertenlia invinci­ peccatum formale, N. S. Aug. agit ibide bilis el involuntaria, ut palet : atqui fal­ eo qui fecit actum malum, nesciens invin­ sum consequens, ut experientia constat et cibiliter esse malum ; et dicit quod Aor omnes fatentur; etenim vir probus qui, ap­ fecit, scilicet actum seu peccatum mate­ prime sciens se teneri hodie ad jejunium, rialiter , quia voluit, non tamen pecca­ ex oblivione naturali manducat carnes, ab vit, scilicet formaliter, quia voluit .-unie omnibus excusatur propter inadvertentiam concludit quod tale peccatum, scilicet ma­ invincibilem. Confer quæ dixi de ignoran­ teriale, non fuerit sine voluntate, sedeoluntale facti, non voluntatepeccati.(hwl tia invincibili, loco prius citato. Dices 1°. Hoc ipso quo quis advertit ad potius obesi, quam prodeat objicienti ; naiii actum, potest advertere ad malitiam : ergo si S. Aug inlelligeret de peccatu formali, si non advertat, ejus culpa est et inadver­ non solum esset cum voluntate facti, etiam cum aliqua voluntate peccati saltem tenlia est vincibilis. Ii. imprimis falsitalem antecedentis ge­ indirecta.· nullum enim est peccatum tur­ neraliter intellecti patere in exemplo mox male, secundum S. Aug. et omnes thwluallato. Distinguo itaque istud antecedens. gos, quod non sit voluntarium in ratione Hoc ipso quo quis advertit ad actum, po­ peccati saltem indirecte. Inst. 2° S. Th. hic q. 19, a. 0, ad i,di­ test advertere ad malitiam in peccatis ex­ ternis quæ sunt contra primaria et secun­ cit : Ad hoc ut dicatur malum, id in quod daria præcepta juris naturæ, C. ant. quia fertur voluntas, sufficit, sive obseniWii transgressionem legisdivinæaul naturalis suarum legum et pœnis eos qui affectant cujus debet esse custos el protector unde illas ignorare ut eas liberius trammfur qui, conscius legis naturalis, ignora­ diantur. ret furtum esse prohibitum lege humana, Quæstio igitur superest, an ignorantia incurreret nihilominus poenam suspendii : pœnæ excuset ab illa eum qui peccat graqui ignorat legem ecclesiasticam de impe­ x iter contra legem quam novit aut ignorat dimento criminis, et crimen committit, ignorantia crassa el supina? Pro cuju»re­ incurrit impedimentum; et sic de aliis. solutione Est autem specialis ratio de censuris, ut Dico 1°. Ignorantia etiam invincibili» dicam infra. pœnæ non eximit ab illa eum qui petat Suppono 2° ignorantiam vincibilem ju­ graviter contra legem quam vel novit vel ris aut facti quæ excusat a mortali etiam ignorat ignorantia crassa et supina, niq excusare a poma saltem Linia , quia leges illa pœna sit extraordinaria, aut nisi sit positivæ non censentur decernere graves censura ecclesiastica. pœnas pro peccatis venialibus unde, si Prob. Leges statuunt pœnas condigna sit pœna la'æ sententiæ ut excommunica­ culpis : ergo qui committit culpam reus tio, nor ’ icurritur; si sit ferendae, judex est pœnæ, etiamsi eam invincibiliter igno­ debet u nere et arbitrariam minorem im­ ret; non enim est de ratione pœnæquod ponere. ensetur autem ignorantia vinci­ sit cognita aut volita, cum ex se habeat bilis exci . *ns a mortali quæ non est crassa quod sil violenta et contra voluntatem. Confirmatur. Ideo ignorantia invinci­ ct supina, ouia alia quæcumque ignoran­ tia quæ nft / tsl crassa el supina, est levis. bilis excusat a peccato, quia tollit cogni­ Et quoad f- 'mas ecclesiasticas, extat ex­ tionem et consequenter voluntarium : at­ pressus cav -i juris ut animarum, quem qui, ut di.xi, non est necesse quod pœna sit cognita el voluntaria , cum sit contra modo refera»u. Suppono ’ ignorantiam vincibilem voluntatem : ergo. Hinc qui peccat mor­ etiam crassam et supinam legis lake sub taliter, ignorans invincibiliter pœnas in­ his aut similibus formulis : Qui scienter, ferni, eas nihilominus incurrit; fur aut temerarie, ausu temerario contra fece­ homicida ignorans pcenam capitis his cri­ rit, vel contra facere ausus fuerit, aut minibus decretam, eam incurrit; et siede prœsumpserit, excusare a pœna ; quia, similibus. Dixi 1°, nisi sit pœna extraordinaria; ut ait Cajet. 2 2. q. 53, a. 5, Kerba juris non frustra apposita nec improprie su­ quia distingui possunt duo genera poena­ menda sunt : frustra autem essent appo­ rum : quædam sunt ordinariæ ct propersita , nec cum proprietate restrictiva su­ lionatæ delicto secundum se; aliæ sunt merentur, si poenam incurrerent delin­ exlraordinariæ et supra naturam delicti quentes ex ignorantia etiam crassa. nude ct secundum se consideratam auclæ. An autem incurrerent qui in hoc casu Quamvis ergo ad incurrendas pœnas or­ delinquerent ex ignorantia affectata? Qui­ dinarias non requiratur eairnn cognitio, dam affirmant, quia ignorantia affectata requiritur tamen ad incurrendas pœnas nihil minuit de peccato et æquipollet extraordinarias, quia non sequantur ex scientiæ Aliis tamen, inquit Serra, oppo- culpa secundum se et simpliciter con.-ides.tum udetur probabilius : nam superior rata, sed ratione gravitatis ei superaudnz illis verbis videtur exigere certam et ex­ ex cognitione et contemptu talium ima­ pressam sc«enliam ac ingentem temerita­ rum. Qua ratione S. Th. hic. q. 73, a.8 tem, praesumptionem vel contemptum, docet ti-lelem qui novitpœnas inf<*rnigra­ . UTRUM DEUS SIT CAUSA PECCA Π ? WT lib. 5 Hist. c. 19 ; S. Basil. Horn. 9 ; Na- | non minus proditio Judce quam vocatio lian. Orat. 5;S. Ambros. lib. de Fuga Pauli ; anathema sit. «culi c. 7, ct lib. Ilexameron c. 8; S. ibid—Prob. 4° ratione. 1° Omne pec­ Hieron. in cap. 1 ad Ephes. S. Greg. catum est per recessum ab ordino qui est Magnus lib. ‘29 Morali, c. ‘21, et Horn. 9 in in Deum sicut in finem : atqui impossibile Ezech. S. Propter ad cap. Gall. resp. 14, est quod Deus sit sibi vel aliis causa dis­ Hadobj. Vincent, resp. 10; S. Fulgentius cedendi ab ordine qui estin ipsum : ergo. toto libro ad Monim. et alii, diserte asse- Prob. min. Deus est ultimus finis omnium cunt Deum non impellere ad peccatum, ct omnia consequenter inclinat et convernon facere peccatum, nec ullatenus esse tit in seipsum ut finem ultimum, juxta il­ nusam seu auctorem peccati. lud Proverb.16 - Universa propter semet­ quia hæretici abutuntur quibusdam ipsum fecit Dominus. Ergo. textibus S. Aug. ideo .specialiter proba­ q. 5. de malo. a. 1. — Confirmatur 1°. tur ex S. Aug. Imprimis tres libros com- Peccatum consistit in aversione ab ultimo posuitS. Aug. de Lib. Arbit. ea potissi­ fine : atqui Dei voluntas non potest averti mum de causa, ut probaret Deum non esse ab ultimo fine, cum ipse, qua summum causam peccati ; unde lib. 5 c. 16 : Omni- bonum, sit ultimus finis; neque facere po­ o non invenio, inquit, nec inveniri pos- test eadem ratione voluntatem alicujus icet prorsus non esse confirmo quomodo averti ab ultimo fine : ergo neque ipse tribuantur peccata nostra Creatori nos­ peccare potest,neque facere ut alter peccet. tro. Lib. 2. de Peccat. Meritis, c. 3 : Ad 2° Peccatum est defectus et a principio pacandum non adjuvamur a Deo,-c. 17: defectivo procedit : atqui Deus nec est nec .\ullius culpa humana in Deum referas essepotesl principium defectivum, utpote causam; c. 18 : Malam voluntatem ad aclus purissimus et perfectissimus · ergo. uuclorcm Deum esse referendam nefas 5° Justa voluntas, ut dicit S. Anselmus, ut dicere. Lib. de Ordine c. 1: Sequitur lib.de Lib. Arb.c.8, est quæ vult id quod aut divinam providentiam non usque ad Deus vult illam velle : ergo, si Deus vult treima protendi, aut certe mala omnia illam peccare, peccando vult quod Deus Dti voluntate committi, utrumque im- vult illam velle et simul Deus non vult il­ piiim, sed magis posterius. Quid expres­ lam velle, et propter quod illam punit; sit»? Lib. de Spirit, et Litt. c. 51 : Nus- quod est manifeste contradictorium. quam legimus in S. Scripturis : Non est 4° Nihil, inquit S. Aug. lib. 85 Quæstduntas nisi a Deo ; et recte non scrip­ tionum, quxst. 5, sapiente homine auc­ tum est , quia verum non est, alioquin tore fit deterius : alqui Deus est homine diam peccatorum (quod absit) auctor quolibet sapiente præslantior : ergo. 'd Deus, si non est voluntas nisi ab illo; 3° Nulla potest assignari justa ratio cur jiioniam mala voluntas jam sola pecca­ Deus velit et faciat homines peccare .· er­ tam est, etiamsi desit effectus, id est, si go. Prob. ant. Non aliam assignant hx’■.n habeat potestatem. Lib. 1 ad Bonif. relici, nec assignare possunt, quam hanc, 5: Non potest homo boni aliquid velle, scilicet ut Deus habeat quorum miserea­ «in adjuvetur ab eo qui malum non po­ tur el quos puniat, sicquc eluceant mise­ tat velle; et alibi similiter. ricordia el justitia : alqui, cx hoc quod Prob.5°, ex conct'/iû. Arausicanum 2,c. Deus velit ct faciat homines peccare, et A,sic definit -.Koluntatcm suam homines aliquorum misereatur, alios puniat, nui Sciunt, non Dei, quando id agunt quod lalenus inde elucent misericordia ct jusDeo displicet.Et can. 25 -.Aliquos ad ma· (ia, quin potius apparet injustitia et cru­ Ium di vin a potestateprœdeslinatos esse, delitas : ergo. Prob.min. Quamvisîn puni­ non solum non credimus, sed etiam si endo injustum appareat justitia, attamen sunt qui tantum malum credere velint, efficere injustum ut puniatur non est aim omni detestatione illis anathema di- justitia, sed summa injustitia; hoc enim riwo.Trid.sess.6 can. 16 Qui dixerit... non est intendere poenam propter cnipam mula opera itu ut bona Deum operari, sed culpam propter pœnam, quod est om­ 'on permissive solum, sed etiam proprie nino inordinatum et injustum : unde Ful­ it per se, adeo ut sil proprium opus ejus gent. lib. ad Monimum, c. 22 : Justitia, DISSERT. V. ’ixjiiit, justa non erit si puniendum reum non invenisse, sed fecisse dicatur; qirin potius major erit injustitia, si lapso Deus retribuit pœnam, quem stan­ tem prœdcstinasse dicitur ad ruinam. Neque est misericordia, sed potius crude­ litas efficere hominem impium ut ab im­ pietate liberetur, sicut crudele esset ho­ minem vulnerare ut sanetur. Ergo. Hicq. 79.0. 1. o. — Dico 2°. Neque per accidens et indirecte Deus est causa pec­ cati; quia tunc tantum quis dicitur causa per accidens et indirecte peccati, nimirum ut removens prohibens, quando potest et debet impedire peccatum et non impedit; sicut gubernator non dicitur causa sub­ mersionis navis ex hoc quod non gubernat navim, nisi quando subtrahit gubernatio­ nem, potens et debens gubernare : ahpii Deus, secundum leges suæ sapientiæ et providentias universalis, non tenetur im­ pedire peccata quæ permittit : ergo. Μβ Solvuntur objectiones. Obj. 1°. Juxta S. Scripturam, Deus ab æterno voluit et prædefinivit peccata ho­ minum : ergo. Prob. ant. Genes. 43, Jo­ seph dicit fratribus, qui eum vendiderant Ismaelilis : Non vestro concilio, sed Dei voluntate huc missus sum; et cap. 50: Nolite timere ; num Dei possumus resis­ tere voluntati? Act. 2 : Hunc (Christum) definito consilio et prœscientia Dei tra­ di tum,per manus iniquorum affligentes interemistis ; et c. 4 : Convenerunt vere in civitate ista adversus sanctum pue­ rum tuum Jesum quem unxisti, Herodes et Pilatus cum gentibus et populis Is­ raël, facere quœ manus tua et consilium decreverunt. Ergo. B. N. ant. Ad probationem observan­ dum est generaliter in peccatis quæ fiunt contra proximum duo reperiri, nimirum actionem matam vexantis et passionem il­ lius cui injuria infertur : patet in exemplis prolatis venditione Joseph et crucifixione Christi. Si ergo istæ actiones consideren­ tur ex parte agentium, sunt malæ, et eas Deus nec vult nec predefin'd, sed permit­ tit tantum; si ex parte patientium et Jo­ seph el Christi et similium qui has injurias equo animo ferunt, est opus virtutis, et est a Deo volitum et prædefinitum. Nunc ad singula. ART. IX. Ad primum. Joseph non refer» pecca, tum fratrum suorum ad voiuntatem D»i, sed transitum suum in /Egyplum, quate­ nus ex illo magnum bonum secutum est; non enim dixit : Non vestro rcnsilio,S, le­ gitur . Dominus priccepit Semel ut ma­ lediceret David. 2° Ibid. cap. 24 : Hddidil truset furor Domini contra Israël, commovit que David in eis dicentem : Eade, numera Israël et Judam. 5° 5 Reg. *22, Deus dicit spiritui malo qui promise­ rat sc decepturum Achab : Decipies et prtevalebis, vade ct fac ita; sequitur : Dedit Dominus spiritum mendacii in ore omnium prophetarum : idem Isaï.65, et Ezech. 14. 4° Joan. 13, Christus dixit Judæ : Quod facis, fac citius. 5° 2 Reg. 12, Deus dicit Davidi per Nathan prophe­ tam -.Ego suscitabo super te malum de domo tua, ct tollam uxores tuas in ocu­ lis tuis el dabo proximo tuo, et dormiet cum uxoribus tuis in oculis solis hujus; tu enim fecisti in abscondito, ego autem faciam in conspectu omnis Israël et in conspectu solis. 6° Isaï. 10, Sennacherib, rex Assyriorum dicitur : Serra in manu Domini, virga furoris et baculus irœ ejus contra ludæos; et cap. 15 : Ego sus­ citabo contra vos (id est Babylonios) Me­ dus. 7° Psal. 104 : Convertit cor eorum ut odirent populum suum. S· Psal. 118: Inclina cor meum in testimonia tua et non in avaritiam : item istud Orationis Dominicae : Et ne nos inducas in tentationeni; item Psal. 45 : Declinasti semi­ tas nostras a via tua. 9° Rom. 1 : Tra­ didit eos in reprobum sensum, ut faciant ta quœ non conveniunt ; el 2 Thessal. 2 : Mittet Deus illis operationem erroris, ul credant mendacio. Et plura alia simi­ lia. Ergo. Ibid, ad 1. — H. hæc et similia S. Scrip­ tura· loca duplici modo ex Auctore posse intclligi et solvi. 1“ Deus dicitur praecipe­ re mala opera, aut ad illa impellere non proprie, sed metaphorice, quatenus ea permittit, peccantes deserit eisque dat fa­ cilitatem male agendi, non juris, sed facti, sine qua non peccarent : sic dicimur ex­ ponere eos quos non luemur; sic venator dicitur immittere canem in leporem, quam­ vis tantum laxet illum ; sic in S Scriptura Deus dicitur abstulisse bona Job et ipsum afflixisse, quamvis constet ex ipsaS. Scrip­ tura ct serie hujus historiae concessisse tantum diabolo facultatem quam petebat o* igeudi Job : nec enim indigebat Satat CAUSA PECCATI ? Ml jussu Dei, ut faceret id ad quod ex odio in Job adeo erat propensus. licet. 5. in cap. 9. Rom. —2° DciJS di- citur praecipere mala opera et ad illa im­ pellere, non solum permissive, sed occasio* naliter, quatenus aliquid homini proponit aut circa illum agit vel interius vel exte­ rius, quod quantum est de se est induet ivum ad bonum, sed homo propter suam malitiam perverse utitur ad malum, et in­ de sumit occasionem peccandi. Hoc patet Isaï. 10, ubi dicitur de Assur : Md gentem fallacem mittam eum , et contra popu lum furoris mei mandabo illi ut aufe­ rat spolia..... Ipse autem non sic arbi­ trabitur et cor ejus non ita existima­ bit; sed ad conterendum erit cor ejus. Hoc etiam contigit Pharaoni dupliciter: 1° cum a Deo excitaretur ad regni sui tu­ telam, abusus est hac excitatione in cru­ delitatem ; 2° ex eo quod Deus beneface­ ret populo suo, sumpsit occasionem majo­ ris odii et majoris sævitiæ in Jndæos; quo sensu S Aug. el Theodorctus intelligiuit illud Psalmi 104 .· Convertit cor eorum (TEgyptiorum) ut odirent populum suum. Sicut ergo cum laudamus aliquem aut ei benefacimus coram ejus inimico qui inde magis invidet, dicimur causa hujus majoris invidiæ el ad illam impellere; ita Deus, cum facit aliquid quod est de se bonum ex quo peccator sumit occasionem peccandi, dicitur causa hujus peccati et ad illud im­ pellere : nempe utrobique occasionaliler. Adde ex Hugone a S. Viet. lib. 1 de Sacram, parte 3,cap.29, quod Deusetiam quandoque agat circa peccatorem sive in­ terius voluntatem ejus regendo et flecten­ do, sive exterius has peccandi occasiones ponendo, alias amovendo, ul impediat ne mala voluntas ad quodeumque peccatum effluat, sed si peccare velit, ad hoc unum de­ terminate feratur; idque propter line·' sibi noios. Juxta quam intelligentiam dicitm etiam præcipere peccatum et ad illud im­ pellere, non quod velit illud lien, neque voluntatem inclinet ad illud, sed quia im­ pedit ne voluntas mala qu» peccare vult, quovis modo peccet, sed hoc uno tantum modo. « Potest ergo voluntas mala, inquit Hugo a S. Victore, loco citato . in se corrumpi ct resolvi per proprium vitium » quod ei aliunde non datur, sed uon |M>ί test velle extra se praecipitari, niei qua Μϋ DISSERT. V. ART. IX. • ei via aperitur. Et qui præcipili qua vult | pientis, sed indicantis «c «cire quid rei iit, >· ad ruinam viam aperit, quodammodo I et non impedientis net timentis, sed per­ » ipsam inclinat, non impellendo, sed per- mittentis ; quasi diceret · Scio quid moli­ » mittendo et non tenendo ; nec anclor ris contra me, el quamvis possem impedi­ » illi est ruendi . sed incedendi ordina- re, non impedio tamen nec limeo,sed per • tor - ,'uxla hanc ergo duplicem aut mitto ut illud cito exequaris. Equidem S. etiam triplicem intelligentiam facile et bre­ Ambrosius intellexit verba Christi conti­ viter respondeo ad singula. nere præceptum, sed ea interpretatus est Ad primum. Ncv\mm prxcepit ,seu, de expulsione Judæ ex collegio A dos [olo­ ut habent Septuaginta interpretes et S. rum. Augustinus, dixit non sumitur hic pro Ad quintum sensus est : suscitabo su­ veri nominis jussione, sed pro ordinarii; per te malum , pœnæ scilicet, per infa­ sicut sumitur 5 Rpg. 17, cum dicitur.· miam qua afficieris : Tollam uxores twu, Corvisque prxeepit ut pascant te ibi. etc. id est, permittam Absaloni eique dabo Ordinavit autem Deus non impellendo Se- potestatem , facti scilicet, non juris, tol­ meï ad maledicentiam, aut illam in ejus lendi uxores tuas et eis abutendi ; tu com­ voluntate operando, sed partitu permit­ misisti secreto adulterium, ego permittam tendo, partim impediendo ne mala ejus ut filius tuus palam abutatur uxoribus tui>, voluntas in aliud peccatum ferretur, e et sic tui criminis poenam luas. Adsextum et septimum responsum ut operando aliquod bonum sive interius sjve exterius , puta opportunitatem loci, fugæ, in secunda explicatione. Ad octavum. Orat Propheta ut Deus conditionis calamitosae Davidis, ex quibus Semeï sumpsit occasionem illi maledicen­ inclinet eum per gratiam ad custodiam le­ di ; qua dispositione ct providentia inten­ gis suæ, et ne permittat per subtractio­ debat Deus humiliationem et poenitentiam nem gratiæ eum inclinari in avaritiam. Si­ militer, per Orationem Dominicam peti­ Davidis. Ad secundum eadem est solutio, nempe mus ne permittat nos consentire tentatioquod Deus, furore accensus contra popu­ ni. Cum dicimus .· Ne nos inferas ini- :· lum suum, excitaverit David permissive talionem, inquit S. Aug. Epist. 121,cap. et occasionalitcr ad numerandum popu­ 11, nos admonet hoc petere ne, deserti lum. Altera solutio est , quod per furo­ ejus adjutorio,alicuilentafioni vel con­ rem Domini non intelligatur Deus , sed sentiamus decepti, vel cedamus afflicti. Satan, ul legitur lib. 4 Paralip. c. 21 : Eadem responsio potest adhiberi verbis Consurrexit Satan contra Israel, et con­ Psal. 45. Plures tamen postSS. ClirysoM. citavit David ut numeraret Israel. et Hier, sic intelligunt, ut negatio quæ in Ad tertium. Hæc verba : Egredere el priori parte propositionis legitur, afficiat fac ita , non sunt accipienda preceptive, | etiam secundam ; ita ut sensus sit : .Von sed permissive : non enim indigebat pre- I recessit retro cor nostrum, et non decli­ cepto spiritus malignus ut deciperet pro­ nasti semitas nostras a via tua. Quidaw phetas Achab, quippe qui ad id se obtu­ intelligunt viam Domini, ejus misericor lerat immediate , ante dicens : Ego deci­ diam, juxta illud Psal. 24 : Universa· iH piam... egrediar ct ero spiritus mendax Domini misericordia et veritas. Stic ad 1. — Ad ultimum. Patet soluti in ore prophetarum; attamen malam vo­ luntatem exequi nonpolerat nisi Deus per­ ex dictis, scilicet Deus dicitur tradere c. mitteret. Cum ergo Deus dicit -.Egredere, reprobum sensum , non agendo, nec mo­ et fac ita, sensus est : Non impedio quin vendo, sed deserendo et non impediendo facias quod meditaris, sed permitto. Et quominus peccatores sequantur suum re­ cum additur : Dominus dedit spiritum probum sensum, ad alia verba Apost.— mendacii in ore omnium prophetarum, In hac veritate Apost. — DcilS mittet, id sensus est, quod permiserit isti spiritui est, permittet illis venire operationem er­ persuadere mendacium omnibus prophe­ roris ; sive ut alii dicunt Mittet Anticbristis Achab, et eos ad illud proferendum im- tum, qui, operante diabolo, Judæosdeci­ piet et in errorem ducet. Ad quartum. eunt verba præciObj. 5° ex S. Aug. S. Doctor, in Enchi- SAI UTRUM DEUS SIT CAUSA PECCATI ? rid c. 401, sic loquitar : « Aliquando bo- I dentiam, non slatim puniendo peccatum. . na voluntate homo vult aliquid quod Contra primum. S. Aug. dicit quod Ju­ ■ Deus non vult, et rursus fieri potest ut lianus inaniter laboret ui ostendat Deum > hoc velit homo voluntate mala quod Deos tradere deserendo, qui? id non negabat • vult bona. Tantum interest quid velle S. Aug. sed negabat Deum nunquam de­ » homini quod Deo congruat, et ad quem serere in pœnam alterius peccati, ut vole­ > finem suam quisque referat voluntatem, bat Julianus; unde ibidem immediate sub­ » ut ant approbetur aut improbetur. » Er­ jungit S. Doctor · Sed quomodohbet (ra­ go juxta S. Aug. Deus vult malum quod dat , propter hoc tradidit, propter hoc volunt homines,sed cum hac differentia, deseruit, scilicet in pœnam praecedentis quod Deus velit ex bona intentione, homi­ peccati; curavit enim Apostolus dicere nes ex mala ; ct ideo voluntas Dei non est quanta perna sit tradi passionibus igno­ mala, quamvis sit mala voluntas hominis : minia·, sive deserendo, sire alio, vel ex­ plicabili vel me.rpii caibili modo. Contra quod est ipsa sententia Calvini. /?. A. conseq. S. Aug. enim ibi non agit secundum, dicit S. Aug.quod inde seque­ de objecto quod est secundum se malum, retur. dum petimus a Deo ne tradat nos sed ex aliqua circumstantia, seu ex ipsa pravis desideriis, nos petere ne sit patiens mala intentione; ponit exemplum in mor­ erga nos; quod est absurdum. te patris quam Deus et filius volunt : Sic , Inst. 2°. S. Aug. lib. de Grat. et Lib. inquit, aliquando bona voluntate homo Arbit. c. 20, dicit quod Deus Semei vo­ vult aliquid, scilicet vitam patris, quod luntatem propriosuo vitio malam in pec­ Deus non vult. El rursus fieri potest ut catum maledici Ionis judicio suo justo et hoc velit homovoluntate mala.puta.mor­ occulto inclinavit ; et cap. 21, dicit Deum tem patris, ut citius adeat ejus hæredita- operari in cordibus hominum ad incli­ tem, quod Deus vult bona, puta, in puni­ nandas eorum voluntates quocumque vo­ tionem peccatorum praeteritorum, aut in luerit, sive ad bona pro sua misericor­ cautelam futurorum. Et sic nihil inde con­ dia, sice ad mala pro meritis eorum. Ergo. tra nos. Hic. ad 1.— B. eadem solutione. Deum Inst. 1°.S. Aug. lib. 5 cont. Julian, c. 5 Quavis inaniter, inquit, quomodo in- inclinare voluntates hominum in malum Idligendus sil tradere Deus, multum la­ non impellendo ad peccatum , sed vel im­ borans ut ostendas cum tradere deseren­ pediendo unum peccatum et permittendo do. Et infra : Quid est quod dicis ? cum aliud. vel operando interius aul exterius desideriis suis traditi dicuntur, relidi aliquod bonum quo abutitur peccator in ptr divinam patientiam intelligendi malum. Inst. 5°. S. Aug in Enchirid. c. 100 , nml, non per potentiam in peccata com­ dicit : Aon fit prerter ejus ( Dei ) volun­ pulsi ; ergo. H. nos non dicere quod Deus tradat ho­ tatem quod diam contra ejus /it volun­ mines suis desideriis, solum deserendo et tatem: quia non fieret si non sineret; per solam patientiam , sed etiam per po­ neque utique nolens sinit, sed volens: tentiam, non quod moveat aut impellat ad atqui peccata non fiunt prater Dei volun­ peccatum, sed quatenus per potentiam im­ tatem: ergo ipso volente. Item, si non in­ pedit unum peccatum et permittit aliud, vitus sed volens permittit fieri peccata , .vque six e interius sive exterius operatur ergo permittit volens ea fieri. B. Peccata non fieri prater Dei volun­ id quod bonum est, cx quo peccator mala voluntate sumit occasionem peccandi ; ut tatem , nihil aliud significat quam quod Deus ea possit impedire et tamen non ve­ explicatum est superius. Sed, ut intelligatur quæ fuerit mens 5. lit impedire, sed velit permittere ut liant ; .^.observandum est Julianum intellexis- neque sequitur quod velit illa fieri, quia w Deum 'radere in passionem ignominiæ hæc volitio haberet pro objecto ipsa pec­ - n in peccatum duplici modo. 1° nuda et cata, seu eorum perpetrationem, quod est simplici de-u liene sue permissione , non malum; consequenter esset mala ista vo­ »ero ea permissione qua velit unum pec­ litio : prima autem volitio habet pro ob­ catum esw in puHMim alterius ; 2° per pa- | jecto permissionem peccati, quod non est DISSERT. malum, pronideque non mala volitio. Inst. 4°.S. Aug. ibid. c. 96, docet pec­ cat* fieri oonum esse; dicit enim : Quam­ vis quæ mala sunt, in quantum mala sunt,non tint bona,tamenul non solum bona , sed tliam sint mala, bonum est. Ergo. /i. D. ant. Peccatum fieri est bonum per se, AT. peccatum enim per se ad nihil est utile; per accidens, C. quatenus sci­ licet ex peccatis Deus omnipotens et bonus novit elicere bonum ; ex quo non sequi­ tur quod Deus ea velit fieri, sed tantum quod velit permittere ut fiant. /‘lura alia tum ex S. Scripturis , tum ex SS. Patribus objiciunt bæretici, quæ referunt ct solvunt controversistæ , sed quibus facile responderi potest juxta tri­ plicem explicationem datam. Observan­ dum insuper Deum in S. Scriptura dici causam omnis mali, sed intclligitur de malo pœnæ et non de malo culpæ. Obj. 4°. Unum peccatum sæpe est pcena alterius peccati : atqui Deus est causa omnis pœnæ .· ergo et peccati. Λ. D. maj. Unum peccatum secundum se consideratum est pœna alterius peccati, N. de ratione enim peccati secundum se est quod sit voluntarium, el de ratione pœnæ est quod sit contra voluntatem ; peccatum consideratum per accidens se­ cundum adjuncta est pœna alterius pec­ cati, C. Quia nempe peccator propter pec­ catum praecedens privatur gratia ad vitan­ dum aliud , patitur afflictionem sive ex parte spiritus, ut in peccatis iræ, invidi®, etc. sive ex parte corporis, quod sæpe de­ bet fatigari ut expleat suas cupiditates. Item , ex peccato sequuntur elFectus suo auctori graves , ut remorsus conscienti®, infamia, morbi, etc.Quæ omnia sunt pœna peccati præcedentis. Obj 5°. Quod est causa causæ est causa causati : sed Deus est causa liberi arbitrii quod est causa peccati s ergo. ïbîd. ad 5.— /<. D. ant. Quod est causa causæ est causa causati, quando causatum procedit a media causa ut subest ord ji et motioni prim® causæ , C. quando causa­ tum procedit a media causa , secundum quod exit ordinem et motionem prim® causæ, N. Sicut, si minister facit aliquid contra mandatum domini, non reducitur in dominum sicut in caudam. Peccatum V. ART. IX. J autem procedit a libero arbitrio nontt subest ordini ct motioni prims causs, talicet Dei, sed ut deficit ab illo, ui idero redit altera hujus axiomatis dishnclio: Quod est causa causæ formaliter ul caust seu causant is , est causa causati, C. quod est causa causæ materialiter ut existenli», N. Sic pater est causa filii, non Ininen<-* causa homicidii a filio perpetrati, quia non est causa filii formaliter ut causæ, seu can santis hoc homicidium. Similiter, Deus est causa liberi arbitrii quantum ad esse, snl non est causa liberi arbitrii formaliterut causantis peccatum ; liberum enim arbi­ trium non causal peccatum secundum quod est aut movetur a Deo, sed secundum quod ab illo deficit. Obj. 6°. Deus est causa actus peccati ■ ergo est causa peccati. Λ. Deum esse causam actus peccati com­ muniter docent theologi cum Auctore hic a. 2, et ita certam existimat hanc senten­ tiam S. Doctor ut in 2, d. 57, q. 2, a. 2, dicat quod opposita sit propinquissima duplici errori. Quomodo autem Deussit causa actus peccati? an per concursum simultaneum tantum , an etiam per prævium? Et quomodo in utraque sententia salvetur quod Deus non sit causa peccati? Hoc totum , quod graves patitur difficul­ tates, abunde explicuimus in tract, de Deo, diss. 8, a. 5. Require ibi, et habe hic pro dictis. Obj. 7°. Deus est causa excæcationiset obdurationis : atqui cxcæcatio ct induralio sunt peccata : ergo. Hic q. 79. a. 5. o. — Ante responsionem, notandum excæcationem ct indurationem proprie dictas duo importare. Pri­ mum induralio importat motum animi sic inhærentis malo ut contemnat ea qux a malo avertere et ad bonum convertere possunt, eisque resistat; cxcæcatioimpor tat motum animi sic aversi a divino lumine ut veritatem evidenter manifestatam nolit acceptare. Secundum quod importances! subtractio grati® , ex qua sequitur quod mens divinitus non illuminetur ad recte videndum, et cor hominis non emolliatur ad recte vivendum. Hoc notato, /t. I). maj. Deus est causa excæcatioiib et indurationis , si sumantur secundum quod dicunt motum animi inhærentis inaio el aversi a divino lumine , /V. maj. qoia UTRUM SIT PECCATUM ORIGINALE, trc. ftG. siewDt peccata, Deus autern non est causa | a nullo objecto de necewiUtc move u peccati ; «i sumantur secundum quod di­ nisi a solo ultimo fme. Ibid. —5° Potest ergo duntaxat diam»cunt subtractionem gratiæ , C. quia sic sunt pœna ,*Oeus autem est causa pœnæ. lus esse hominibus causa moralis et indi­ Petes 1°, quæ sit gratia cujus privatio recta peccandi, quatenus proponit sensi­ bus sive internis sive externis aliquid ap­ dicitur induralio et excæcatio? Λ. Certum est non esse gratiam effica­ petibile, commovet appetitum sensitivum cem, quia quilibet peccans ea privatur; et phantasiam, et hinc suadet rationi illud non est etiam omnis gratia sufficiens, quia esse bonum et eligibile. Sequitur de causa peccati ex parte homi­ privari omni omnino gratia sufficienti per­ tinet ad statum damnationis : sed est gra- nis, hoc est, de peccato originali. Pro *ia sufficiens proxima el frequentius col- quo sit lata.itaut indurati et excæcati non habeant DISSERTATIO VI. amplius nisi gratias remotas, debiliores et DE PECCATO ORIGINALI. rarius collalas. Pro quo vide tract, de Deo, D. Th. QQ. 81, 82, 85. dissert. 7, a. 8, præsertim obj. 2. Petes ad quid ordinentur induralio et excæcatio? ARTICULUS I. ibid. a. 4. ο. — Λ. per se ordinari ad Utrum sit peccatum originale ab Adamo damnationem indurati et excæcati, quia ad posteros transmissum? prout important motum animi adhaerentis malo, vel aversi a divino lumine , sunt Hic q. 81. in proœmio. — Inter causas peccatum ; prout autem important subtrac­ extrinsecas peccati ultimo recensuimus tionem gratiæ, sunt præambulum ad pec­ hominem , qui duplici modo potest dici catum : atqui peccatum per se ordinatur causa peccati, 1° per modum proponentis ad damnationem peccantis : ergo. Per ac­ et suadentis, ut diximus de dæmone ; 2° cidens tamen cl ex divina misericordia ut principium generationis transfunden­ ordinantur medicinaliter ad salutem indu­ tis simul naturam cum culpa, quam ideo rati et excæcati, in quantum Deus permit­ dicimus originalem , quod est proprium tit aliquos cadere in peccatum , ut pecca­ primi hominis. Et quærimus an ita sit? tum agnoscentes , humilientur et conver­ Hæc quæstio est tanti momenti, ut in ea, tantur. Hæc autem misericordia non con­ inquit S. Aug. lib. 2 de Peccato Origin, ceditur omnibus induratis et excæcalis, c. 24.proprie fides Christiana consistat; sed solum praedestinatis, quibus omnia et lib. 1 coni. Jul. c. 2 : Hoc qui negat, cooperantur in bonum, Rom. 8. ipsa Christiana; fidei subvertere firma­ 2 80. a. 4. o. — Petes 5°, circa q. 80 menta conatur. S. Thomæ, an et quomodo diabolus sit Per peccatum originale intelligimus il­ causa peccatorum hominum ? lud quod nascendo contrahimus ex \damo, Λ. 1° Certum est diabolum aliquo modo qui, cum esset constitutus a Deo caput non esse causam peccatorum hominum · patet, solum naturale, sed etiam morale omnium quia induxit Evam in peccatum , lentavit hominum ab ipso seminaliter propagando­ Job, et quotidie tentât homines : unde rum , supponebat pro nobis et continebat illud 1 Pel. 5 : Adversarius noster dia­ in sua voluntate voluntates nostras, ita ut bolus tanquam leo rugiens circuit quœ- dum peccavit, simul in eo peccavimus. rens quem devoret. In quo consistat essentia hujus peccati di­ ibid — 2° Diabolus non potest esse cemus infra; sed inierim quidquid sit, esse causa peccati directe et sufficienter, quia vermr peccatum quo inficimur el nasci­ non potest esse causa peccati nisi vel agen­ mur fil i iræ, dogma est catholicum, quod do interius in voluntate el eam movendo hic prêt andum suscipimus adversus hæ . id peccatu n,vcl proponendo objectum et reticos Dari peccatum originale in poderis Ad« persuadendo ejus appetibilitatem .· atqui primum not. potest, est enim solius Dei primus omnium negavit Pelagius, deinde movere voluntatem interius in eam agen- ejus discipuli Julianus ct Celestius, con­ 'w; secundum non sufficit, quia voluntas tendentes Adam sibi soli nocuisse, n missionem peccatorum quidem baptiza­ mat peccatum pro effectu peccati, nun­ )) ri, sed nihil ex \datn trahere originalis quam tamen sumit τό peccare pro effectu peccati, quod lavacro generationis ex­ peccati : dici autem hic, in quo omnes pietur, anathema sit. » Et pro ratione peccaverunt. subjungit : n Quoniam non aliter intelliConfirmatur hæc probatio ex eodem » gendum est quod ait Apost. Per unum Apostolo, 2 Cor. 5 : Si unus, inquit, pro » hominem peccatum intravit in mun~ omnibus mortuus est, erijo omnes mor­ » dum ct per peccatum mors, et ita in tui sunt, et pro omnibus mortuus est » omnes homines pertransiil, in Huic objectioni respondet S. Chrysost. • sunt qui adducuntur in gehennam ? Nam Quid ergo hoc verbum, peccatores, apud » si hoc quidem dictum est de corpore, Apostolum significat ? et addit : Mihi signi­ » stat quod dicitur; si autem de justitia et ficare videtur supplicio obnoxios et morte » de peccato, nequaquam. » Ergo. II. D. ant.S. Chrysostomus negat om­ condemnatos; quæ verba non excludunt, sed supponunt e contra peccatum, cum nes mori in Adam morte peccati irrepara­ nemo sit reus supplicii, nisi quia est reus bili, C. reparabili, N. Duo hic dicit S. Chry sosiomus : primum , non omnes in Adam culp®. Alii existimant S. Chrysost. quando di­ periisse irreparabiliter, ut patet exemplis cit ex unius inobedientia alium non con­ quæ affert ; secundum, hæc Apostoli ver­ stitui peccatorem , intclligere de peccato ba, in Christo omnes vivificabuntur, inactuali, ita ut sensus sit quod, ex hoc telligenda esse de vita et resurrectione cor quod Adam inobediens fuerit, non sequa­ porum : quia agebat contra Manicq cos, tur quod ejus posteri sint actu inobedien- qui negabant resurrectionem mortuorum. tes.scd tantum quod constituantur pecca­ Et hæc quidem interpretatio non est im­ tores peccato scilicet habituali, qualis erat probabilis, licet S. Aug. et alii etiam pro­ Adam post peccatum quando genuit, et babiliter interpretentur de vita animæ. Obj. 5°. '1 heodoretus. in cap. 5' ad Rom. ideo supplicio et morti obnoxii. Inst. 2°.S. Chrysost. Hom. 17, in prio­ z/d omnes, inquit, mors pervasit, quate­ rem ad Cor. dicit tQuid igitur faciam? nus omnes peccaverunt ,· non enim prop­ inquis,- propter illum Jdamum pereo? ter primi hominis peccatum, sed propter Minime propter illum : neque enim tu suum . quisque mortis decretum suscetine peccato permansisti. Quod si non pit Et in Epitome Divin. Decretorum, c. idem peccatum, aliud tamen commisisti. 12. hæc Apostoli verba. Per tinias inobe(lient iam peccatores constituti sunt mulErgo. Λ. S. Chrysostoinum duntaxat velle bap- ti, sic interpretatur, ut nolit omnes intellizatinn quem hic alloquitur, non perire ligi, sed multos tantum. Ergo. H. ad primum, sensum esse, quod non propter Adaminn, cum peccatum originale sit illi dimissum , sed propter peccatum propter peccatum Adæ quod sit illius tan­ proprium et personale quod post originale tum, unusquisque mortis decretum susce­ pit , sed propter suum originale quod es/ remissum commisit. Inst. 5° S. Chrysostom. Horn. 24. in unicuique proprium, z/d secundum.TheoEpist. ad Ephes, dicit quod primum pec­ doretus sic interpretatur sententiam Apos­ catum corrumpit corpus, quod autem com- toli , quia illam intelligit de peccatis mor­ 1 ’"itur post baptismum corrumpit ani­ talibus actualibus et personalibus quæ oc­ casione peccati Adæ committuntur; et mam; Ergo. Λ. ut ante, S. Chrvsostomum illic ano- quamvis hæc interpretatio non sit legi­ qui regeneratos, qui per baptismum sunt tima, non tamen ideo negat veritatem a morte animæ liberati, remanente tan­ peccati originalis, quin e contra eam ibi­ tum cx peccato originali necessitate mor. dem mullis asserit. Ad id quod opponitur ex Arnobio Jn Its corporalis ; sed si peccant post lava­ crum, possunt corrumpere animam in per­ niore et ex Commentariis in omnes Epis tolas Pauli quæ circumferuntur sub nomi petuum. Inst. 4°. S. Chrysost Hom. 59, in prio­ nihusbS. Ambrosii et Hieronymi.respoil rem ad Cor. negat omnes mon in Adam deo hunc Arnobium fuisse Pelagianum, ct morte peccati; exponens enim illud Apos hæc Commentaria falso ascribi SS. Am­ tnli : Sicut in .Idam omnes moriuntur, brosio ct Hieronymo, sed prima tribui Hi i!a in Christo omnes vivificabuntur, ait : lario Luciferiaiio, secund.t ipsi Pelagio. Possunt insuper objici quidam alii Pa­ «Anne, dic. quæso, omnes mortui sunt » in Adam morte peccati ? Quomodo ergo tres, Origenes, Tertullianus, Justinus, ■ Noc vir justus sæculo suo fuit, miomo- Nissenus, etc., qui dicunt vel parvulos esae Btix. t. IV. jgl j Bl »- [ ÏÏBw •TO DISSERT, VI. ART. I. innocentes, ve! non esse obnoxios peccato, I formaliter, C. qma ipsis diinissuiiu .>···: vel peccatum Adæ non transire ad poste­ habent illud virtualiter, N. Habent eim.. ros : quibus respondendum est, vel ipsos illud in virtute seminis, quod r«i instruloqui de peccatis actualibus propria vohwi- mentum generationis ptr quam pe· raium tate commissis, vel de peccato Adæ qua­ originale contrahitur cum natura, ul eitenus erat illi personale, non quatenus erat plicabitur infra. (JndeS. Aug.benn, ii lr illius ut capitis. Verb. Apostoli, cap. 16 . Mirant quart Obj. 4° a ratione. Non peccat ille qui peccator nascatur de semine /. Adæ fuit necessarium ut istud decretum cum sit supremus omnium Dominus, et,ul illi manifestaretur. dicit S. Aug. magis habeat in sua potes­ Primum patet, quia quod Adam sit ca­ tate voluntates nostras quam nos ipsi , si­ put nostrum morale et voluntas ejus sit cut nos possumus in alium transferre vo­ nostra, non habet ex ipso jure naturæ et luntatem nostram, ita Deus jure suo potuit, quia est principium nostrum naturale ; non requisito consensu nostro, cum tunc alioquin fieri non potuisset quin in eo pec- non essemus actu , transferre voluntates cassemus, neque esset ratio cur primum nostras in voluntate Adæ , non quatenus ejus peccatum tantum ct non alia nobis sumus singulares personæ, sic enim qui­ imputarentur, ac denique idem a for­ que habet propriam voluntatem et est ar­ tiori concedendum foret proximis parenti­ biter sui , sed quatenus sumus partes et bus: ergo id habuit ex institutione divina, membra totius naturæ ab Adam propa­ quæ d*2luin decretum includit. Sccun lum gandas. Simile quid contingit in humani-, Iliam patet, quia, si hoc decretum non dum princeps includit voluntatem pupilli .nnotuissct Adamo, ignorasset invincibili­ in voluntate tutoris quantum ad actus t: ter se operari ut caput morale hominum, viles, aut dum magistratus agit nomine proinde non peccassetul tale, sed ut per­ totius communitatis cum rege, et illi exhi­ sona privata, neque ejus transgressio fuis­ bet juramentum fidelitatis. 2° Quia istud set ullo mode voluntaria posteris : ut enim decretum erat in rem et bonum nostrum; sit illis certo sensu voluntaria, debet fuisse si enim Deus suis præceptis nos obligave­ volita ab Adamo voluntate communi, ea rat in Adam, nos etiam suis donisgralui-cilicet qua sustinebat personam totius ge­ tisin illo cumulaverat, ita ut si \damper neris humeni ; non potuit sic esse ab eo sex crasset, simul cum natura ab to acccvolita , nisi sciverit se esse caput morale pissimus justitiam originalem et omnis et gerere personam generis humani. bona ei annexa. Adamum autem Deusto! QUOMODO PECCATUM ORIGINALE bIT VOLUNTARIUM, etc. 575 gratiis ornaverat, tot auxiliis muniverat, | peccato negaremus obnoxios.Vbï S.Aug. iiacontra tentationes vallaverat, ut magis nihil asserit, sed supponit tantum quod si speranda esset perseverantia et commoda negaret; non negat autem nec affirmat. secutura, quam timenda praevaricatio et Dices V”. Juxta Apost. Rom. 5 : Sicut malasecutura : unde, si talis conditio nobis per inobedientiam unius hominis consti­ hodie proponeretur, nemo prudenter eam tuti sunt mulli, ita per unius obediliorecusaret. nem justi constituuntur multi : atqui Dices 1°. S. Aug. disputans contra Pe- Christus non fuit aliquo decreto constitu­ bgianosnon meminit hujus decreti : ergo. tus caput generis humani ad justificatio­ R. 1° D. «nt.Non meminit explicite, C. nem : ergo nec Adam ad perditionem. implicite, 7V. Dicit enim S. Aug. lib. de fl. N. conseq. Quia comparatio Apos­ Peccatorum Meritis, c. 10, omnes peccas­ toli non est quoad omnia : in hoc subsis­ se in Adam, quando omnes illo unus ho­ tit quod, sicut omnes qui nascuntur ex mo fuerunt; lib. contra duas Epist. Pela­ Adam constituuntur peccatores, ita omnes gian. dicit pariter omnes in Adam peccas­ qui renascuntur ex Christo constituuntur se, quia in illo fuerunt omnes quando justi; sed in hoc deficit, quod obedientia peccavit; et Epist. 25 , ad Bonifac. dicit Christi concurrat ad nostram justificatio­ hominem nascendo traxisse culpam ,quia nem per modum meriti alieni, non per mo­ unus erat cum illoetin illo a quo traxit, dum actus nobis voluntarii ; inobedienlia quando quod traxit admissum est : atqui, autem Adæ constituat posteros peccatores non quia unus erat cum illo et in illo physi­ et inobedientes, tanquam actus illis mo­ ce ratione seminis, alioquin non solum pri­ raliter voluntarius : ad quod requiritur mum peccatum Adæ, sed et sequentia ip­ quod Adam fuerit constitutus eorum caput sius Adæ et proximorum parentum eadem morale. ratione nobis imputarentur, ut jam dixi Inst. 1°. Deus non potuit sic constituere nipra : ergo quia unus erat cum illo et in Christum caput nostrum morale et nostras illo moraliter, quod fieri non potest nisi voluntates in ejus voluntate includere, ut per decretum divinæ voluntatis sic or­ illo obediente censeremur obedire; ergo dinantis. nec sic concludere voluntates nostras in R. 2°. Esto S. Aug. non meminerit hu­ voluntate Adam , ut illo non obediente jus decreti, nihil inde contra nos , quia censeremur inobedientes. Jcopus S. Aug. erat probare contra PelaZ>. quosdam negare ant. Quia revera in gianos id quod est fidei, scilicet existen- hoc nulla videtur implicantia, sed fide tiam peccati originalis : de modo autem quo constat non ita factum esse; quod dici non illud in nos transfunditur, semper dubius potest de Adamo. Alii, dissimulato an­ lusit, ut notavimus : unde nihil ab ejus tecedente, negant conseq. Disparitas est, mente alienum defendimus , cum id quod quod, cum voluntas humana sit peccabisub dubio reliquit per modum inter pro­ lis et voluntas Christi impeccabilis, inde­ babiles probabiliorem explicamus. cens sit voluntatem peccabilem fieri unam Inst. S. Aug. lib. 6 contra Julian, c. 20, moraliter cum voluntate impeccabili ; quæ dicit quod si diabolus gigneret filios, gig­ indecentia non currit respectu Adæ. neret peccato obnoxios : atqui id fieret si­ Inferes. Ergo potest Deus nunc sic in­ ne decreto : ergo. cludere voluntatem meam in voluntate al­ R. N. maj. Non enim hoc dicit S. Aug. terius adulti, ut ipso peccante peccem, ct sed cum Julianus ipsi objecisset quod, si­ sic fieri quod peccem mortaliter eo instan­ cut unus diabolus non damnatur vitio al­ ti quo elicerem actum fervenlissimæ chaterius diaboli, sed proprio vitio , ita unus ritatis. Similiter poterit Deus includere homo non debeat damnari propter pecca­ appetitum bruti in meo appetitu, sic ut tum alterius , sed propter proprium pec- quoties appeto cibum, brutum etiam appe­ raluin; respondet S. Aug. Non attendis tat. Utrumque consequens est absurdum : quod di ibolum nonexalio diabolocrea- ergo. tcril Deus. Et addit : Adjuvaret te for­ Jl. X. utramque sequelam. Adprimam. tasse hoc argumentum si, ut homo, ita Ratio disparitalis 1n ipso argumento pe liabolus gigneret filios, cosque paterno fertur · implicantia enim quam iuvo I 0. i I DISSERT. VI. ART. II. In 2. d. 50. q. 1. a. 2. ad 1. — Λ, D. ieta sequela, et propter quant non est pos­ • sibilis, non habebat locum (piando volun­ I min. Peccatum originale non est in potfv tas posterorum Adæ non existentium in­ tate nostra ut sumus persons singulam, cludebatur ίκ ejus voluntate. Aliunde 1 )eus C. ut sumus membra totius naturæ huma­ vult adultos esse arbitros sui. zfd secun­ nte, N Cum enim fuerit in potcstnte no* dam. Disparitas est, quod inclusio volun­ tri capitis, in quo continebamur, |iecrart tatum nostrarum in voluntate Adami sit vel non peccare, fuit etiam in nostra po­ moralis, quatenus nempe voluntas humana testate. habet effectus morales et efficaciam mo­ Inst. 5°. Quod est necessarium et ine­ ralem quæ potest aliunde suppleri : at ap­ vitabile non est voluntarium libertini, «u petitus bruti non habet nisi effectus phy­ non est in potestate nostra : alipii pecca sicos et vitales, qui necessario procedunt a tum originale est necessarium ct inevita­ principio intrinseco et vitali ipsius bruti. bile ·. ergo. Sicut ergo Deus non potuit ita concludere Λ. D. min. Est necessarium et inevita­ voluntatem meam in voluntate Adami, ut bile ex suppositione, C. absolute, Λ'. Po­ ipso volente ego voluerim physice et per­ tuit enim illud vitare Adam in quo conti­ sonali voluntate, sed moraliter tantum quia nebamur; unde potuimus et nos; quod ejus voluntas supponebat pro inca ; ita non sufficit ad veram rationem peccati. potest sic includere appetitum bruti in meo Inst. 4°. Quod convenit per naturam ct appetitu, ut, me appetente cibum, brutum originem non pertinet ad genus moris, physice et proprio appetitu etiam appe­ consequenter non est voluntarium, nec tat cibum. peccatum : atqui peccatum originale nobis Ex his sponte fluunt solutiones dupli­ convenit per naturam et originem; mule cis objectionis. Unde sit dicitur peccatum naturæ : ergo. It. D. maj. Quod convenit per naturam § II. — Resolutio dijjicultatum. Dico 1°. Peccatum originale est nobis et originem sine ordine ad liberam volun­ voluntarium non formaliter per modum tatem non perlinet, etc. C. maj. cum or­ exercitii, quia non est peccatum actuale, dine ad liberam voluntatem, N. maj. .ti sed terminative virtualiter el in causa, quia hunc sensum D. min. Peccatum originale est de genere peccati habitualis, non phy­ convenit per naturam et originem sine or­ sice et voluntate persons, quia tunc non dine ad liberam voluntatem, N. cum ordine eramus actu (piando peccavit Adam, sed ad liberam voluntatem Adæ quæ fuit nos­ moraliter voluntate capitis quæ ex Dei in­ tra, C. min. et N. conseq. Inst. 3°. Ut quod alter facit imputetur stitutione supponebat pro voluntatibus nos­ tris. Ilœc palent ex diclis § procedenti. mihi, debeo illi commisisse voluntatem Inst. 1°. Voluntarium est a principio meam , aut illud ratum habere : atqui intrinseco cum cognitione linis : atqui pec­ Adamo non commisimus voluntates nos­ catum originale non est infantibus ab in­ tras, nec ejus peccatum ratum habuimus ; trinseco, sed potius ab extrinseco, scilicet ergo. It. D maj. Requiritur quod illi commi­ Adamo ; neque cum cognitione linis, cujus serimus voluntates nostras physice vel moinfantes sunt incapaces : ergo. II. D. min. Peccatum originale non est rallier, C. maj. semper physice propria infantibus a principio intrinseco proprio voluntate, ZV. .Id cujus sensum. D. min. et personali et cum cognitione propria et A'on commisimus physice voluntates nos­ personali, C. non est a principio intrinseco tras Adamo, ('. min. moraliter, N. min. el cognitione totius naturæ liumanæ, sci­ Hoc ipso enim qnoDcus constituendo Ada· licet a voluntate el intellectu Adami, in mum caput nostrum naturale ol morale illi quo nos omnes continebamur et qui sus­ commisit voluntates nostras,moraliteri|H tinebat personam omnium, 2V. Patet ex nos commisimus. !d autem potuisse Deum didit. absque injustitia constat ex $ procedenti. Inst. tt· Voluntarium liberum, de quo Hic a. 1 ad 2. q. 5. de potent a. 'JadS· hic est quatio, est in potestate nostra; — Diro 2°. Peccatum originale traducitur sed peccatum originale non est in potestate per generationem, non quir. per illam ani­ nostra : ergo. ma traducitur . hæc enim creator a Deo, «74 I QUOMODO PECCATUM ORIGINALE SIT VOLUNTARIUM , ETC. nec Deus eam inficit, ut bene dicit objec- peccatum transmittit naturam justitia ori­ Ifo; neque quia caro aut semen agit effi­ ginali privatam, non demerendo «ed pro­ cienter in .mimam , ut iterum probat ob- pagando. Attamen cum, secundum a. Scrip­ jtctio;seù quatenus semen movet dispo­ turas et Patres, peccatum Adæ sit aliquo sitive ad animam el ad ejus conjunctionem sensu causa peccati originalis, restat quod cum corpore, ex qua conjunctione fit hic sit causa moralis, ad quam non requiritur homo, hæc natura humana : non enim ge­ quod actu existât, sed quod extitentet po­ neratio terminatur ad productionem solius suerit id unde sequiturpeccatumoriginale· formæ aut materiæ , sed totius compositi. Quantum ad semen, non potest esse can Per generationem itaque virtute seminis sa proprie instrumentalis efficiens reali et habetur et traducitur natura ab Adam se- physica actione peccati originalis, ut dic­ minaliter propagata, consequenter percon- tum est modo : unde dicimus causam quasi comilantiam seu resultantium traducitur et instrumentalem, quia est instrumentum culpa: quia traducitur natura privata justi­ naturæ generand® quam comitatur culpa; tia originali, privatione nobis voluntaria et hoc sensu S. Th. hic q. 85, a. 1, dicit m Adamo, in qua privatione consistit es­ peccatum originale esse in semine tan­ sentialiter peccatum originale, ut dicemus quam in causa instrumentait. Alii dicunt infra. Quod totum his paucis verbis com­ conditionem sine qua non. quatenus actio plexus est Doctor Angelicus — ç. 4. de generativa est medium ordinatum quo de muloa. 1. ad 2. — Insemino est corrup­ uno in alium traducitur natura, et ex con tio originalis peccati, non actu sed sequenti culpa quæ talem naturam eom. virtute, eo modo quo est ibi virtute tatur. natura humana ; ct explicatius q. cit. de Dicet 1°. Si peccatum originale sequa­ Pot. dicens : « Humana natura traducitur tur ex generatione seu traductione natu­ » a parente in filium per traductionem car- ræ, illicitum erit matrimonium et ejus usus : • nis, cui poslmodum anima infunditur, faltum consequens : ergo. Ita arguebat » el ex hoc infectionem incurrit, quod sit Julian, contra S. Aug. • cum carne traducta una natura : si enim B. D. maj. Si peccatum originale se­ • ei uniretur non ad constituendam unam quatur per se ex generatione, matrimo­ • naturam, sicut angelus unitur corpori nium erit illicitum, C. si sequatur per ac­ » assumpto, infectionem non reciperet. » cidens, N. tt distincta min. ad sensum Ex his colliges causam efficientem mo­ majoris, N. conseq. Non ergo peccatum ralem peccati originalis esse peccatum originale sequitur per se ex actu genera­ Adæ, causam autem quasi instrumentalem tionis ; si enim non peccasset Adam, fuis­ esse semen quo natura producitur. set generatio et non fuisset peccatum; sed Explicatur. Dicitur causa efficiens mo­ est causa per accidens, quatenus supponit ralis, tum quia non potest dari causa effi­ peccatum Adæ capitis nostri moralis. ciens actione reali et physica peccati ori­ Inst. Homo tenetur cessare ab actu ex ginalis , cum non sit quid positivum, sed quo sequitur malum, etiamsi per accidens privatio justitiæ originalis, quæ non habe­ tantum : ergo. tur per expulsionem formæ praeexistentis B. D. ant. Si non habeat justam cau­ ut in Adamo, sed quæ jure quasi hærcdita- sam prosequendi jus suum, C. secus, xV. rio contrahitur ab his qui descendunt ex Conjuges autem, propter bonum naturas Adam ; tum quia, cum Adæ peccatum tunc human®, habent justam causam vacandi cum concipitur vel nascitur infans non am­ generationi, præsertim cum malum quod plius existât, sed diu præteriit, non potest inde per accidens sequitur non sit noium rcalitcr et physice causare in illo infante peccatum actuale, sed nova macula ex an­ peccatum originale. Neque etiam dici po­ tiquo peccato resultans, proinde non ac­ test quod sit causa demeritoria peccati tuali voluntati generandi, sed antiquæ vo­ originalis, quia sicut si Adam permansis­ luntati peccandi imputabitis. set in justit’a originali, eamdem justitiam Inferes. Ergo saltem quoties homo ge­ in posteros transmisisset propagando na­ neratur, toties Adam peccat. turam hujusmodi justitia piæditain , sed B. N. illationem, quia traductio jieccati nequaquam hanc illis meruisset; ita post originalis m eos qui generantur non esc I 570 DISSERT. VI. ART. ΠΙ. amplius libera Adamo, et prior mala vo- I teros : atqui, quodcumque peccatum Mi luntas ejus est retractata atque condonata, i set primum , sive operis, sive voluntatif Dices2°.S. Aug. lib. 5’contra Jul. c.5, per illud amisisset justitiam originalem, dicit.· nrofecto, aut utrumque (scilicoi -•mittendo scilicet gratiam sanctificantem nirpuscl anima) vittatum ex homine tra­ quæ erat radix justitiae originalis, aut sal­ hitur. aut alterum in altero tanquam >n tem in ea includebatur : ergo. vase vitiato corrumpitur... quod autem Dices 1° quod per quodcunjque pecca­ horum sit verum libentius disco quam tum amisisset equidem sibi justitiam ori­ dico, ne audeam docere quod nescio. Pri­ ginalem, sed non ppsteris : ergo. mum nunc admitti non potest : ergo pos­ 7T. zV. ant. Sic enim Adam erat consti­ terius est admittendum. tutus caput morale hominum, ut si sibi B. Jam observavimus nihil S. Augusti­ servaret justitiam, posteris servaret ; si si­ no fuisse certum eirea modum quo tradu­ bi amitteret, pariter posteris amitteret. Ad­ citur peccatum originale, et hæc quæ op­ de quod amissa justitia originali non re­ ponuntur potiusdicil inquirendo quam as­ mansisset vigor illam traducendi, quippe serendo; ceterum secundus modus quem qui ab illa dimanabat. proponit non est alienus a nostro : sensus Inst. Nullum aliud peccatum prater enim ejus est quod, quamvis anima ut est esum fructus vetiti fuisset capitale : ergo. a Deo et antequam carni conjungatur non Prob. ant. Soli illi esui facta est commi­ sit corrup’a, corrumpitur tamen per con­ natio mortis, Genes. 2 : De ligno scientia junctionem, quatenus per eam fit pars ho­ boni ct mali nc comedas, in quocumque minis qui peccavit in Adam : vocat ergo enim die comederis morte morieris: ergo. carnem vas corruptum, non quod ante­ in 2. cit. —B. zV. ant.Jdprobationem quam infundatur ei anima sit infecta pec­ D. Soli esui fructus vetiti facta est expli­ cato originali, sed quia habet dispositio­ cite comminatio mortis, C. nec mirum, nem ad animam et ad constituendam cum quia hoc fuit solum praeceptum posituum "illa naturam,quæ \damo peccante peccavit. quod Deus imposuit Adæ, cujus strictam Inst.S. Aug. lib. 1 de Nuptiis et Con- obligationem significare voluit per commi­ cup. c. 24, dicit carnem vitiai iet corrum­ nationem explicitant mortis; implicite, A. pi, quia generatur cum libidine ·. ergo Imo, inquit Auctor citatus, « in hoc osten­ non generatione, sed libidine traducitur » ditur, etiamsi alia peccata commisisset, » quod similem poenam sustinuisset,qua.-i peccatum originales B. D. conseq. Ergo non generatione » a minori; gravius est enim præceptmn præcise secundum se traducitur peccatum » præterire legis naturalis, quo prohibetur originale, C. non generatione prasupjio- )) illud quod in se est malum, qitam pranente culpam capitis, zV. Sensus ergo S. » terire præceptmn discipline, quo prohi­ Yugustini est quod caro vitietur, non pre­ )) betur quod non est malum nisi quia pro- i cise quia generatur, sed quia generatur ex I» hibitum. » Dices 2°. Causa traductionis peccati ori­ natura corrupta, cujus argumentum est li­ ginalis fuit in Adam ejus inobedientia seu bido, sine (pia nunc non fit generatio. transgressio de non comedendo de ligno ARTICULUS III. vetito, juxta illud Roin.5 : Per uniusinot'uriœ quœstiones circa traductionem bedientiatn peccatores constituti sunt peccati originalis breviter resolvun­ multi. Atqui primum peccatum Adæ non tur. fuit illa comestio, sed superbia, ut docent Petes 1° quodnam z\dæ peccatum fuerit passim SS. Patres, et nominatim S. Th. 2 causa traductionis peccati originalis? 2, q. 163, a. 1. Ergo. In 2. d. 53. in secund. expolitione tex­ B. D. min. Primum peccatum Adæ fuit tus post q. 2. et 2. 2. q. 165 a. 5. ad 2. — superbia , seorsim ab inobedientia seu B. probabilius cum Auctore fuisse primum, transgressione præcepti de non comeden­ ■ion quia tale , sed quia primum; quia il­ do de ligno vetito, zV. fuit superbia simul lud peccatum Adæ fuit causa traductionis includens inobedientiam , C. Superbia peccati originalis per quod amisit justi- j •mini fuit Adamo motivum inobediendiet tiam originalem transfundendam in pos- | comedendi de ligno vetito. Audiens naui- VARIE QUÆST10NES CIRCa IRADUCTIONEM PECCATI, etc. 577 qseab Eva se, si cornederct de illo fructu I speciei , scilicet donum justili® originalis fore Deo similem, in superbiam elatus, ex toti natur® a Deo in Adamo gratuito col­ motive hujus assimildationis concepit vo­ latum : ergo. luntatem comedendi. ita nt comestio ex­ Hinc damnata <·4 hæc propositio Om­ terior fuerit exeeulio superba·, voluntatis ne scelus esi ejus conditionis ul uium unique incluserit ut complementum illius, auctorem ct omnes posteros eo modo in­ nec illius lanium.stu plurium aliarumdif- ficere possit quo infecit prima transgres­ funiiitatum, ut infidelitatis, gui®, forni­ sio. Est 52 inter Baianas. cationis spiritualis, avaritiae, ingratitudi­ Dices. S. Aug. Enchirid. c. 4, scribit, nis, etc. quæ in ista comestione reperiun- non improbabiliter dici parvulos obligari Itir, ut docent SS. Patres et Speciatim Auc­ peccatis proximorum parentum; idem S. tor q. seq. 82 a. 2, ad 1, Dum ergo tri­ Leo, Episl. 86, c. 4; et S. Prosper, lib. buitur traductiiu peccati originalis Adæ Sentent, ex S. Aug. sentent. 506, dicit inobedieniiæ seu comestioni de ligno veti­ quosdam parentes aggravare peccatum ori­ to, non excluditur superbia, nec ali® dif- ginale : ergo. formitates qu® in illa comestione inclu­ ibid. — R. 1° S. Aug. equidem hanc duntur et quarum est exeeulio et comple­ quæslionein movere in Enchirid. sed inso­ mentum: sed ideo illi tribuitur, quia ef­ lutam relinquere; de ea enim dicit c. 47, fectus solet tribui actui exteriori : sic, v. Temere non audeo affirmare. Imo c. 45 g. fur dicitur suspensus præcise propter et 44, agnoscit in parvulis unicum pecca­ furtum, licet potuerint in eo furio includi tum originale. avaritia, superbia, gula, adulterium, ho­ R. 2° tam ad S. Aug. quam ad S. Leo­ micidium, sacrilegium, etc. quæ forte fue­ nem et S. Prosp’ parvulos obligari pecca­ re illi motiva furandi. tis parentum, el parentes aggravare pecca­ Petes utrum alia peccata primi paren­ tum originale in liliis, non quod peccata tis vel proximorum parentum traducantur parentum transeant ad filios, sed quia filii ® posteros? quandoque puniuntur propter peccata pa­ Hic q. 81. a. 2. 0.— R. negative. Quia rentum, quatenus Deus puniendo filios pu­ in taulum peccatum primum Ad® tradu­ nit parentes in eo quod est aliquid eorum, citur in posteros, in quantum erat a Deo vel quatenus punit filios pœna equidem il­ constituitis caput, morale omnium poste­ lis debita vel pro peccato originali, vel pro rorum quantum ad conservai ionem aut peccatis personalibus , sed (piam non in­ amissionemjusliti® originalis : atqui proxi­ flixisset si parentes non perçassent; quan­ mi parentes non ita sunt constituti caput doque enim Deus propter peccata paren­ morale sii® stirpis, et ipse Adam per pri­ tum filios prematura morte aufert, ut mum peccatum a dignitate capitis excide­ patet in filiis Sodomitarum et in filio Da­ rat : ergo. vidis adulteri, qui, si diu vixissent, forte ibid. — Confirmatur. Ea qu® sunt pu­ pœnilentiam egissent. re personalia, seu qu® directe pertinent ad Pttes 5" utrum si, Adamo non peccan­ individuum, nt sunt personales actus ct qua· ad eos pertinent, non traducuntur in te,Eva peccasset,posteri contraxissent pec­ posteros; sic grammaticus non traducit in catum originale? ibid. α. 5.0. — R. negative. filium scientiam grammalicæquam proprio Ibid, in arg. s. C. — Prob. i°. ApOat. fliidio acquisivil, sed solum ea U TAJ> ϋ Λ are DISSEUT. VI. Λ HT. 1Π. licet Λ daminn Christo : ergo idem quod aliquis ex ejus posteris, nuta Caïn, jwcante. caaset, posteri Caini contraxi ment pecca Prob. 2°. Concilium Tridtmt. ecss. W, Ium originale ? can. 2 definit pr.evaricationcm Adie non Despondetur communiter negilhoprop· aibi son, sed ejus posteris nocuisse, et ar 1er eamdem rationem , quia scil’cel solm coptam a Deo justitiam non sibi soli, sed Adam ct non Caïn, am alter ex Ade pul­ ct nobis perdidisse, : atqui, si peccatum teris , erat, constitutus caput morale om­ originale, transfunditur ab Eva , nihil no­ nium hominum quantum ad conservatio­ bis nocuisset Adam, ncc nobis perdidisset nem aut amissionem justitia: originali*. justitiam quam a Deo acceperat, siquidem Ita sentiunt Medina, llcllarminus, Valen­ illam totam perdidissemus in Eva peccan tia, Decanus, Tannerus ct alii quo» citat to : ergo. et sequitur Sylvius; item Salm.mtic. Go 5« Solus Adam et non Eva constitutus net. Serra ct communiter Thomistæ, fuit caput morale posterorum quantum ad \l huic responsioni opponitur difficili' conservationem vel amissionem justitia: auctoritas I). Th. qui, q. 5 de Malo, a.4, originalis · consequenter peccatum Ada: ad 8, dicit expresse : Si aliquis ex posteris .Idam peccasset, eo non peccante, more fuit capitale, peccatum autem Evœ perso nalc : ergo. —Ibid. 0. — Hujus divina· relur quidem propter suum peccatum ordinationis ratio congrua est ; quia vir vel actuale, sicut sidam mortuus fuit, sed est solum principium activum generatio­ posteri ejus morerentur propter pcccnnis, ut vult S. Th. post Aristotelem ; vel tum originale. Propter hanc auctoritatem saltem, ul omnes concedunt, est principa­ pneserlim P. Jansens Elinga contendit lius : atqui congruum erat ut Deus ordi­ sententiam responsioni contrariam essedi naret statum jiislitiævel injustitia: origina­ mente S. Th. idque ulterius probat argu­ lis in hominibus pendere vel a solo, vel a mento fundato in hoc principio S. Docto principaliori principio activo, a quo omnes rishicq. 81,a. 20: Just it ia orii/inalitin qua primus homo conditus fuit, erat ac dependent et generantur : ergo. Dices i", Eccli. 25, dicitur : z/ muliere cidens natural speciei concessum, el ho initium factum est psccati, ct peritiam mo naturaliter generat sibi simile iteundum speciem. Ex quo sic argumen­ omnes morimur i ergo. //. mulierem dici initium peccati el per tatur : Simi quilibet posterorum AiIt illam nos mori, non quod ejus peccatum pra-dilus originali justitia, qu;e erat acci­ ad nos traducatur, non enim dixit Sapiens, dens naturæ speciei, illam transfunderet in er generatio­ defenderetur; atque id Gregorius XV, nem est proprium virtutis activæ quæ est decreto pariter universalis Inquisitionis in semine. ergo. Unde conc.Trid. sess.6, 1622 , extenderit ad privata colloquia et c. 5, dicit : Nisi homines ex semine Ada scripta, exceptis quibus a S. Sede aposto- propagati nascerentur, non nascerentur lica fuerit super hoc specialiter indultum; injusti Dices. Peccatum originale traducitur 3 declarant tamen se per hoc non intendere reprobare hanc opinionem, nec ei ullum primo parente in omnes qui in illo pec­ prorsus prajudicium inferre: et ab hoc cante fuerunt : atqui iste homo fuisset in silentio , ut notat Bertrandus Loth, Gre­ Adam : ergo. Ibid, ad 5. — B. Ex dictis D. min. gorius XV, Constitui. Eximii data die vigesima octava Julii 1G22, excepit FF. Iste homo fuisset in Adam secundum cor­ Praedicatores, ut libere et licite possint pulentam substantiam , sicut fuit Christus inter se de hac materia tractare et pro­ ipse, C. constaret enim materi.i quæ fuit priam sententiam explicare , his verbis : in Adam non actu, sed virtute tanquam in Motu proprio et ex certa scientia ac primo principio originis; fuisset in Adam matura deliberatione nostris, omnibus secundum seminalem rationem, A' Aon et singuiis dicti ordinis Pr.edicatoruî* enim esset homo genitus virtute seminii fratribus, ut de extero in quibuscum­ ab Adamo originaliter decisi, sed homo que pi icatis eurum colloquiis, seu con­ factus virtute divina. féré ntiis, inter se duntaxal,tt non inter 1°. Peccatum originale est priva· alios aut cum aliis, de materia ejusdem lio justiliæ originalis, ut dicemus infra; 580 *t Μ 9 (N QUO SITA SIT ESSENTIA PECCATI ORIGINALIS.-' 8Si atqui i«te liomo privaretur justitia origi- | sus est : Confero tibi gratiam peccati ablutivam, sicut sensus form® «aeramenti p<*nali : ergo Λ. N min. Quia , licet isle homo non nilcntix, .tb^olvo te. in «iis qui ab-olvunhaberet justitiam originalem, attamen ejus tur a peccatis jam remissis, est : Confero carentia non esset in illo privatio, sed ne­ tibi gratiam peccatorum remissivam. gatio; quia non foret illi magis debita ARTICULUS V. quam si esset creatus in puris naturalibus. In quosita sit essent ia peccatioriginalis? /na/. 2°.Si durante statu innocenti® hoc § l. — Varia: sententiae rejiciuntur. modo homo formatus fuisset, contraxisset Dico 1°. Peccatum originale non est ip­ justitiam originalem,ut patelin Eva : ergo a contrario nunc contraheret peccatum sa substantia anim® rationalis ex peccato originale. Ad® corrupta. Est contra Mathiam Illy­ P.N. ant. propter rationem datam, quia ricum Luthcranum. scilicet non esset ex Adam per seminalem Prob. 1° Quia alioquin Deus, qui creat propagationem. Quantum ad Evam, habuit animam, esset auctor peccati originalis. justitiam originalem non ratione su® ori­ 2° Quia in hoc situs erat error Manichæoginis, sed cx particulari Dei beneficio. rum. quod dicerent peccatum esse subs­ Inst. 5°. Talis homo esset mortalis: at­ tantiam. 5° Quia anima rationalis est in­ qui mors est pœna peccati originalis : ergo. corruptibilis. 4° Quia Trid. definit, sess. Λ. D. min. Mors est pœna peccati ori­ 3, can. 5, per baptismum tolli id totum ginalis, attenta ratione status in quo Deus quod habet rationem peccati .· non tollitur hominem creavit, C. attentis naluræ prin­ autem substantia aniifi® per baptismum. cipiis, N. Cum enim homo sit compositus 5° Tandem quia concipi non potest queex contrariis, est naturaliter corruptibilis modo peccatum actuale Ad® potuerit cor­ el mortalis , nec nisi ex Dei beneficio et rumpere substantiam anim® nondum exis­ ratione status fuerat creatus immortalis. tent is. Unde cum isle homo non esset in eo statu Dico 2°. Peccatum originale non est elevationis in quo Adam fuit creatus, mors actuale peccatum Ad® Est contra Pighiuin illi non esset pœna, sed defectus natui alis. et Catharinum, qui ex hoc falso principio Petes 2° an talis homo deberet baptizari ? inferebant esse unum numero peccatum Λ. affirmative, non ut mundaretur a pec­ originale in omnibus , non eis intrinsece cato originali, sed ut consequeretur gra­ inhærcns, sed cxlrnisece tantum eos de­ tiam sanctificantem,fieret membrum Chris­ nominans peccatores. Prob. 1’ cx Apost. Rom. 5 : Per unum ti el haberet jus ad regnum coelorum, juxta illud Joan, δ : Nisi quis renatus fuerit hominem peccatum in mundum intravit, tx aqua et Spiritu sancto non potest in­ quod non potest verificari de peccato ac­ troire in regnum Dei. tuali Adami, quod fuit actus immanens. 2° Apost. ibid, comparat peccatum ori­ Inferes. Ergo cassa sunt argumenta S. Augustini petita cx necessitate baptismi ginale quod ab Adamo contrahimus per ad probandum contra Pelagianos pecca­ generationem , jnstiti® quam accipimus a tum originale, siquidem etiam iis qui illo Christo per regenerationem ■· atqui non su­ mus justi justitia Christi personali sed /arent conferri debeat. /?. N. illationem. Arguebat enim S. unusquisque est justus justitia propria sibi Aug. el nos post ipsum, supponendo ho­ inhærente : ergo. 5° Trid. sess S, can. S. definit pecca­ minem fuisse a Deo creatum in statu ele­ vationis ad ordinem ct finem supernatura- tum originale ab Adamo transfundi in pos­ fcm, in qua hypothesi ex necessitate bap­ teros, omnibus inesse, et unicuique pro­ tismi bene infertur esse in homine aliquam prium ; qu® dici non possunt de peccato culpam, qua exciderit a gratia et statu in actuali Ad® : ergo. Dico 5°. Essentia peccati originalis non quibus fuerat creatus. Inst. Forma baptismi, Baptizo te, hoc consistit ?n reatu pœn®. Est contra Rofest, abluo te a peccatis, non verilicaretur fensem , Altissiodorensem el Durandum. Prob. 1° Quia fuit hic error Pelagianoin isto homine : ergo. H. N. ant. Form® enim baptismi sen- rum. 2° Per reatum pœn® intelligitur vel * i;·.. •J ■■■ >a\. 3; cui odio est impius d impietas ejus. Sap. 14; denique qui, £zech. 18, declarat cequas esse vias suas, piscentia in statu natura pura non foret formaliter peccatum, quia peccatum est defectus voluntarius, non proprietas con­ sequens naturam : ergo. Prob 3°. Concupiscentia non est id quod primum habetur et concipitur in peccato originali, sed quid consequens ad priva­ quatenus manente impietate punit, illa re­ tionem justitiæ originalis, ut dicam modo : mota ignoscit, nunquam remittit reatum ergo non est formale constitutivum peccati seu obligationem pœnæ manente culpa et originalis. tondignitate pœnæ, esto de potentia ex­ traordinaria id possit. 2° Culpa damnatio­ Dices ne digna est aliquid damnationis; est enim ejus fundamentum et radix : ergo , si re­ maneat in renatis etiam sublata obligatio­ 1° Apost. Rom. vocat concupis­ centiam peccatum : ergo. It. cum concilio Trid. sess. 5, can. 5, Apostolum vocare concupiscentiam pecca­ fiunt justi, Dei amici et filii ejus adoptivi : non quod vere et proprie in rena­ tis sit peccatum, sed quia ex peccato est et ad peccatum inclinat. Pepones. Si juxta Trid. concupiscentia atqui fieri non potest quod peccator, seu non sit proprie peccatum in renatis, ergo, is qui remanet infectus peccato , æterna a contrario sensu, saltem in non renatis damnatione digno, sit justus, Dei amicus est peccatum . sicut quia dicit concilium el filius ejus adoptivus : ergo. cupisc. cap. 23, dicit quod concupiscentia In renatis nihil odit Deus, bene sequitur a contrario sensu : ergo in non renatis aliquid odit Deus. R. N. sequelam. Quin e contra ex ipso non sit peccatum in regeneratis, ct ibidem Trid. ibidem evincitur, etiam in non re­ expheat quo sensu appellatur peccatum natis concupiscentiam non esse peccatum; autem vocatur peccatum, quia a peccato fact a est, cum jam in re­ generatis non sit ipsa peccatum ; sic vo­ catur lingua locutio quam facit lingua, el manus vocatur scriptura quam facit manus. dicit enim quod in renatis maneat concu­ piscentia, ergo eadem quæ erat ante bap­ ne ad pœnam, damnationis. remanet in illis aliquid 5° Renati per baptismum Prob. 2°. S. Aug. cujus auctoritate abu­ tuntur hæretici, lib. 1 de Nuptiis et Con- his verbis : Sic tum , ibidem : tismum. Ergo, si post baptismum non sil Deccatum, nec erat ante, cum vit eadem. Ad probationem dico hanc consequen­ tiam, In renatis nihil odit Deus; ergo in DISSERT. VI. ART. V. non renatis aliquid odit, valere ratione J 11. li.ant.Jd primam probationem Λ. materiæ , quia in non renalis remanet pec­ ant. Concupiscentia opponitur legi fonnacatum; non jotione form® : unde non va­ liter, N. non est enim formalis transgrKsio let in simili In renatis confirmatis nihil legis; causaliter, C. quia inchoat ad Iranodit Deus; ergo in renatis non confir­ gressionem legis; sicm v g. habitu·» vitiomatis aliquid odit Deus. sus. .id secundam f N. min. Deu- non mifieplicabis. Licet concupiscentia ante et Ium odio habet peccatum, sed etiam in· post baptismum manens sit eadem enlita- ductivum ad illud qua tale. Insuper Deu» tu e, non tamen est eadem moraliter, quia odit concupiscentiam eoodioquo oditniaante baptismum est voluntaria, per bap­ los effectus peccati, puta, habitus vitiosos, tismum autem desinitesse voluntaria: ergo quatenus vult eos sanare, ipinuere eldes Iniere, non autem odio quod transeat seu in non renatis saltem est peccatum. It. N. conseq. Non enim omne id quod redundet in hominem concupiscentem seu est voluntarium est peccatum formaliter, malo habitu affectum, si ei non consentia­ sed sola praevaricatio legis voluntaria est tur. Jd tertiam,N. min. Non enim solum peccatum formaliter : unde effectus peccati peccatum formaliter sumptum, sed etiam sunt voluntarii : v. g. morbus ex ebrietate, inductivum ad illud qua tale, non est a habitus vitiosi ex iteratis peccatis actuali­ Deo, ut patet in habitu vitioso aul mate­ bus , sunt voluntarii, et tamen non sunt riali peccati formaliter sumpto. Insuper formalitor peccata : sic autem concupis­ potest dici concupiscentiam esse a Deo pu­ centia est non renatis voluntaria, voluntate niente per subtractionem auxilii, est enim clfeclus et pœna peccati originalis. scilicet capitis. Quod autem concupiscenliasit materiale Inferes. Ergo saltem motus etiam indeliberaticoncupiscentiæsuntformaliter pec­ in peccato originali, qiix est secunda pan cata actualia in non renatis. Prob. illatio. conclusionis, expresse, docet S. Th. hic Actus indeliberati procedentes ex habiti­ q. 82, a. 5 O , ubi, cum probavit privatio­ bus vitiosis voluntariis, v. g. blasphemiæ nem justitiæ originalis, qua voluntas sub­ in eo cui habitus blasphemandi est volun­ debatur Deo, esse formale peccati origi­ tarius, sunt formaliter peccata actualia: nalis, subdit : Omnis autem alia inordi­ ergo similiter motus concupiscenti® inde­ natio virium animæ se habet in peccato originali, sicut quoddam materiale... liberati in non renatis. It. N. illationem, .-idprobationem, N. quæ quidem inordinatio communinomconseq. Disparitas est, quod in blasphe­ ne potest dici concupiscentia : ct ita ge­ mante habitus blasphemandi sit volunta­ nerat im peccatum originale materiali­ rius voluntate person®, concupiscentia au­ ter quidem est concupiscentia, formalitem in renatis sit tantum voluntaria volun­ ter vero est defectus originalis justitio. tate naturæ seu capitis; ad peccatum vero Et q seq. 85, a. 2, ad 4 : Concupiscentia actuale personale non sufficit voluntarium se habet materialiter et e.r consequenti naturæ, sed requiritur voluntarium per­ in peccato originali. Id etiam videturinson®, ut definiverunt SS. pontifices contra nuere S. August, dum lib. 1 cont. Jul. c. Baium. 15, lib. 2, c. 10; lib. 1 de Nuptiis, c. 19, Quædam alia argumenta quæ opponunt et alibi sæpius refert ad peccatum originale hæreliciex scriptura et exS. Aug. require concupiscentiam ab Adamo in posteros supra disseri. 4, a. 2, § 2, præserlim pri­ propagatam. ma et secunda objectione; el longe plura Sed petes quo sensu S. Th. dicit con­ apud Bellarm. lib. 5 de Amissione Grat. cupiscentiam esse materiale in pecrto cap. to et sequentibus. originali ? Dices*». Concupiscentia est malum mo­ ! B. probabilius non esse intelligendim rale, consequenter peccatum; non perso­ de materiali proprie dicto, sicut v. g. ennale : ergo originale. Prob. ant. 1« Oppo­ litas aclus est materiale deformitatis iu nitur legi. 2° Odio habetur a Deo, nihil peccato actuali ; 1° quia materiale proprii autem odit Dens nisi peccatum. 5° Non est dictum prxsupponitur ad formale,concu­ a Deo . omnia autem sunt a Deo præter piscentia autem non præsupponilur ad pri­ cccatum. Ergo. vationem justitiæ originali» in qua rop 5M 1* *■ I I IN QUO SITA SIT ESSENTI A PECCATI ORIGINALIS ? δχΐ nitur fonnale peccati originalis, scd con- | cl aperte significant concupiscentiam non «equitur ad illam *tl ejus effectus ; ct ideo i esse stricte et proprie materiam peccati dicit S. Doctor quod sc habeat ex conse­ originalis quasi pariem ejus essentiae. quenti in peccato originali. %» Privatio § II. — Vera sententia asseritur. justitiæ originates, qua anima erat perfecte conjunctu ct subdita Deo, non inliæret Opu»c. 2. o. p. 486. — Prxnotandum concupiscenti® sicut deformitas peccati ac­ justitiam originalem nihil aliud fuisse quam tualis inhæret enlitati actus : ergo. Con­ perfectam rectitudinem totius hominis : cupiscentia itaque seu fomes dicitur mate­ unde tria importabat: primum,fundamen­ riale peccati originalis improprie et late, tum et causa cæterorum, erat subjectio ra­ quatenus effectus solet comparari ad suam tionis seu voluntatis ad Deum ; secundum, causam, seu effectus secundarius ad pri­ subjectio virium inferiorum ad rationem; marium, tanquam materiale ad formale : tertium , subjectio corporis ad animam. etenim, quod se habet consequerjler ad Fuit ergo homo sic institutus, ut nisi ra­ aliquam formam, potest et solet dici aliquo tio ejus peccando subduceretur a Deo, ne­ modoejus materia. ItacommuniusThomis- que ejus corpus subduci poterat a nutu læ et plures alii contraSalmant. et Gonet. animæ , unde erat impassibilis et immor­ Si dicas. S. Th. q. 5 de Malo, a. 7 0, talis , neque vires sensibiles a rectitudine dicit quod « ignorantia et fomes sint ma- rationis; peccare enim poterat voluntate ’ terialia in peccato originali, sicut con- ejus nondum confirmata in bono per adep­ » versio ad bonum commutabile in actuali. » tionem ultimi finis. Peccavit ergo Adam, Et q. 4, a. 2, ad 11 : « Concupiscentia po- ct peccando perdidit sibi et nobis justi­ » test considerari secundum quod est in tiam originalem quoad omnes ejus effec­ > eodem (subjecto), et sic est causa per tus. 7/oc notato, » modum materiæ, quæ est de essentia rei, Hic q. 82. a. 5. o. in 2. d 50. q. 1 a. • et præcedit quodam modo per modum 5. q. 4. de malo a. 12. Lect. 5. in c. S. • materiæ, sicut corpus præcedit animam Rom. et alibi. — Dico. Essentia seu for­ « in ordine causæ materialis : dictum est male constitutivum peccati originalis con­ » enim supra quod ex carne, ad quam per­ sistit in privatione justitiæ originalis quoad linet carentia justitiæ originalis. » Ergo. primarium ejus effectum, ut voluntaria no­ B. ad primum, 1° Comparationem non bis voluntate capitis. tenere in omnibus, scd in aliquibus tan­ Est communis Thomistarum cum suo tum; unde in a. 2 cit. q. 4, dicit quod magistro et plurium aliorum. Privatiojusconcupiscentia sit quasi materiale in pec­ litiœ originalis, inquit hicS. Doct. a. 5 cato originali. 2° Neque conversio ad bo­ cit. per quam voluntas subdebatur Deo, num commutabile est proprie materiale est formale in peccato originali. Deinde peccati actualis, sed ipsa entilas aclus est sic concludit corpus articuli : Peccatum proprie materiale. Dicitur autem conver­ originale materialiter quidem est concu­ sio materiale per respectum ad aversionem piscentia , formaliter vero est defectus ab ultimo fine, quæ est quasi formale, qua­ justitiæ originalis. Similia habet locis tenus in actibus humanis species desumi­ citatis in margine. Neque dicas S. Thomaiu tur a fine. Unde cit. a. 2 dicit quod aver­ non intelligere de formali constitutivo., sed sio ab in commutabili bono sit quasi for­ completivo : nam nullibi S. Doctor memi­ male, conversio autem ad bonum com­ nit alterius formalis constitutivi, et expli­ mutabile sit quasi materiale. cat essentiam peccati originalis per mate­ Ad secundum, non dixit S. Doct. quod riale et formale : ergo intclligil formale concupiscentia sit de essentia peccati ori­ constitutivum. ginalis, sed quod materia, scilicet proprie Prob. conclusio auctoritate. Peccatum dicta, sit de essentia re:; non autem dixit originale vocatur a S. Scriptura et Patri­ quod concupiscentia sit proprie materia bus, a concil. Arausic. car». 2, et a Trid. peccati originalis sed e contra quod sil sess. 5 , can. 2 , mors animæ et inimicitia tantum per modum materia·. el quod quo­ Dei : ergo consistit in privatione illius doni dam modo'praecedat per modum materiæ : quo spiritualitcr vivimus el*.iimus amici qui partieuhe, wi ppt el, sunt diminutive;, Dei. Subsumo. Atqui hoc donuqi est Jf»· τ. * fle r|! » w I I Β«β DISSERT. Vi. ART. V tia sanctificans quæ est primus effectus jusSolvuntur objectiorm. titue originalis · ergo in privatione illius sita est essentia peccati originalis. Unde Obj. i°. Privatio justitiæ originalis est S. Anselm, lib. 1 de Conceptu Virg. c. 26, poena peccati originalis .· atqui pœna non dicit Hoc peccatum quod originale dico, constituit culpam , sed supponit : ergo. aliud intelligere nequeo in ipsis in fanti- Prob. maj. 1° ex S. Th. qui hic q. 85,a. J bus nisi ipsam , quam supra posui fac­ o, dicit ; Subtractio originalis justitia tam per inobedientiam tdee, justitiæ habet rationem poena, sicut et subtrac­ nuditatem, per quam sumus omnes filii tio gratiæ. Et q. 3 de Malo a i, sic illum irœ. concludit : Conveniens pœna peccaiioriProb. ratione multiplici. 1° In eo sita ginalis esi subtractio gratiæ.^.0 Nonesse est essentia peccati originalis quod tollitur justitiæ originalis est malum parvulis et est per baptismum, est enim baptismus prin­ a Deo : ergo pœna alicujus peccati; omne cipaliter institutus in remedium peccati enim malum quod est a Deo, cum non pos­ originalis · atqui per baptismum tollitur sit esse culpa, debet esse pœna, et hic est privatio justitiae originalis quoad prima­ sensus omnium, nos privari justitia ori­ rium ejus ifieclum, confertur enim gratia ginali in pœnam peccati originalis. sanctificans, mentem Deo conjungens et R. D. maj. Privatio justitiæ originalis, subjiciens : ergo. Confirmatur. Gratiæ physice sumpta pro subtractione auxilii il­ sanctificantis infusio tollit peccatum ori­ lam conservantis, est pœna peccati origi­ ginale : ergo peccatum originale consistit nalis, C. quia sic est a Deo, qui non est auctor culpæ; moraliter sumpta, prout est in hujus gratiæ privatione. 2° Id est essentia seu formale constitu­ carentia formæ debitæ, et ul est voluntaria tivum alicujus rei. quod primum in ea con­ vi peccati actualis Adami, N. Sic enim est cipitur tanquam radix cæterorum quæ ad essentialiter culpa scilicet habitualis. Pa­ illam rem pertinent : atqui privatio justi- ritas est in peccato habituali personali. tiæ originalis quoad primarium ejus effec­ Inst. 1°. Culpa præcedit pœnam : atqui tum, scilicet conjunctionem cum Deo, est privatio justitiæ originalis moralitersump­ quod primum in ea concipitur tanquam ra­ ta non præcedit seipsam physice sump­ dix inordinationis virium inferiorum et tam : ergo. R. D. maj. Culpa præcedit pœnamsempœnalitalum corporalium quæ ad peccatum originale pertinent : ergo Prob. min. Hoc per prioritate temporis, N. maj. prioritate ipso quo anima peccando privata fuit gra­ naturæ, C. maj. Et ad hunç sensum distia et charitate qua subjiciebatur et junge­ lincta minori, N. conseq. Prius ergo na­ batur Deo, quasi sublato repagulo, facta tura et modo nostro concipiendi, hæc pri­ est subversio et rebellio virium inferiorum vatio est nobis voluntaria voluntate capi­ contra rationem, subsecutus est reatus mor­ tis, quam Deus illam subtrahat, seu aufe­ tis tam temporalis quam æternæ , cætera- rat auxilium illius conservativum ; non rumque pœnalitatum et miseriarum quas enim Deus deserit nisi sui desertores, nec aufert justitiam originalem, nisi quia vo­ homo lapsus patitur. Ergo. 3° Peccatum habituale personale con­ luimus in Adamo ea privari. Inst. 2° ex S. Th. qui hic q. 82, a. 2, sistit in privatione gratiæ sanctificantis, ut voluntaria voluntate propria personal : ergo dicit quod privatio justitiæ originalis sil peccatum originale consistit in privatione causa peccati originalis : ergo ipsa non est ejusdem gratiæ ut voluntaria voluntate ca­ peccatum originale. R. S. Th. non dixisse quod privatio jus­ pitis. Palet consequentia, quia peccatum originale, ut jam sæpius dixi, est dc ge­ titia» originalis sit causa peccati originalis, nere peccati non actualis sed habitualis, in sed quod sit causa hujus 'Orruptcedispo­ hoc solo differens 3. peccato habituali per­ sitionis quæ dicitur peccatum originale, sonali, quod connotel peccatum actuale scilicet materialiter; est autem illius causa Adæ ut capitis, ex quo sequitur; peccatum tanquam removens prohibens. Sed etsi lo­ autem habituale personale connotai pec­ queretur S. Ί h. de peccato originali for­ catum actuale personæ peccantis. maliter , inlelligendus foret de causa for­ mali quæ idenlilicalur cum suo eilectu, -i 387 IN QUO SITA SIT ESSENTIA PECO ATI ORIGINALIS? ent, v. g. animal rationale est causa for­ » ex hoc quod vis concupiscibilis non permalis hominis identificata cum ipso. » fecte subditur rationi, sublato freno oriObj 2° Si peccatum originale sit essen­ » ginalis justitiæ; ct hoc modo peccatum tiality privatio justitia- originalis , quan- » originale materialiter loquendo est hatuin ad prharium suum effectum, scilicet u bitualis concupiscen'ia. ■ conjunctionem mentis cum Deo per gra­ Inst. i’. Iu peccato originali non solum tiam, sequitur 1" quod per baptismum red­ est aversio a Deo, sed etiam conver-io ad datur jus'itia originalis, quia redditur gra­ bonum commutabile : ergo non est mera tia conjungens mentem Deo ; sequitur 2° privatio, sed vel habitus vel aliquid simile quod peccans post baptismum iterum con­ positivum. Prob. ant. 1® quia parvulus trahat peccatum originale, quia peccando existons in peccato originali habet aliquem privatur gratia conjungente animam cum finem ultimum, non Deum, ergo creatu­ Deo : utrumque absurdum : ergo. ram ; 2° quia non datur aversio seu reces­ B. ad primum, D. sequelam. Sequitur sus a termino a quo, sine conversione seu quod per baptismum reddatur justitia ori­ accessu ad terminum ad quem : ergo. ginalis inadæquate, C. adæquate, N. Jus­ Jl. D. ant. In peccato originali adæquate titia enim originalis non solum animam sumpto , tam pro materiali quam pro for­ Deo ut ultimo lini conjungebat, sed insu­ mali, est aversio et conversio, transeat per perfecte subjiciebat vires inferiores ra­ ant. quia concupiscentia in parvulo potest tioni , el corpus animæ : qui ellectus se­ dici habitualis conversio ad bonum com­ cundarii non redduntur per baptismum. Ai secundum, N. sequelam. Non enim mutabile ; in peccato originali inadæquate sumpto pro formali est conversio, N. ant. quaevis privatio gratiæ sanctificantis est peccatum originale, sed illa solum quæ fuit Sic enim est mera privatio justitiæ origi­ voluntaria in capite et quam per semina­ nalis quoad primarium ejus effectum. Vel subdistinguo. Est conversio positiva et lem propagationem contrahimus. proprie dicta, N. privativa et improprie Obj. 5°. Juxta S. Th. hic q. 82. a. 1 0, peccatum originale est habitus, sicut ægri- dicta, C. idque duplici sensu improprio : 1° denominative extrinsece ex peccato ac­ Imlo : ergo non consistit in sola priva­ tuali Adami, in quo vere fuit conversio ad tione justitiæ originalis. bonum commutabile tanquam ad ultimum B. S. Thomam id dicere de peccato ori­ finem ; 2° virtualiter et interpretative, qua­ ginali non secundum suum formale, sed tenus aversio ab ultimo fine, quæ est iu >ecundum suum materiale, nimirum con­ peccato originali, præbet fundamentum cupiscentiam seu proclivitatem in malum, interpretandi voluntatem pueri esse ma­ considerato. Ad primum enim dicit quod gis conversam et affectam ad creaturam peccatum originale habet privationem quam ad Deum. originalis justitia’, et cum hoc inordi­ zfd probationes antecedentis, in quan­ natam dispositionem partium animæ ; ex quo infert quod non est privatio pura, tum sunt conlrariæ precedent! solutioni, sed habitus in corruptione consistens. Ji. ad primam, parvulum existentein in Neque intelligit peccatum originale, etiam peccato originali habere finem ultimum materialiter consideratum , esse habitum physicum, scilicet Deum, sicut omnes crea­ proprie dictum, sed quidpiam simile ha­ ture irrationales; non autem habere ali­ bitui, ut explicat q. 4 de Malo a. 2, ad 4, quem finem ultimum moralem, quia hujus his verbis : « Concupiscentia habitualis non est capax. z/d secundam probationem. Vera est « potest dici dupliciter : uno modo, ali» qua dispositio vel habitus inclinans ad de aversione seu recessu positivo a ter­ • concupiscendum t sicut si in aliquo ex mino a quo, non de aversione seu recessu • frequenti actuali concupiscentia causa- privativo sumpto pro nor· vonversione et • retur concupiscenti® habitus ; et sic con- non accessu, qualis esc privatio justitiæ » cupiscentia non dicitur peccatum origi- originalis in infante. » nale. Alio modo potest intelligi TiaInst. 2°. In peccato Adæ fuit positiva » bitualis concupiscentia, ipsa pronitas vel ct proprie dicta conversio ad bonum com­ » habilitas ad concupiscendum, quæ est mutabile ex dictis : atqui peccatum origi- ■W 5·« DISSERT. VI. ART. III. nale ejusdem rationis cum peccatum Adæ : I 1° peccatum originale quoad suum forergo. i male esse æqualiter in omnibls, quia « B. D. min. Peccatum originale est ejus­ sumptum importat privationem justifie ondem rationis cum peccalo habituali Adæ, ginalis et respectum ad peccatum Αώ i C. cum peccato actuali Adæ, N. Peccatum I quo originator : ista autem privatio h enim originale, quod est unicuique pro­ squalis in omnibus, cum omnes sint to­ prium et intrinsecum, est de genere pec­ taliter privati justitia originali : similiter cati habitualis, ut jam dixi, et sic non de­ iste respectus est æqualis in omnibus, qu;s bet comparari peccalo actuali Adæ, sed omnes sunt æqualiter filii Adæ. habituali. ibid, ad 1.— Quantum ad suum mate­ Inst. 5°, et subsumes. Atqui peccatum riale, peccatum originale non estæqualiter actuale Adæ fuit ejusdem speciei cum pec­ in omnibus; soluto enim vinculo origina­ lis justitiæ sub quo quodam ordine om­ cato ejus habituali : ergo. B. D. subsumptum. Fuit ejusdem spe­ nes vires animæ continebantur, unaqua­ ciei in esse morali, C. in esse physico, N. que vis naturæ tendit in suum proprium Actuale enim fuit commissio et actus po­ motum, et tanto vehementius quanto lue­ sitivus, habituale fuit privatio gratiæ : si­ rit forlior : contingit autem vires aliquas cut peccatum commissionis et omissionis, esse fortiores in uno quam in alio, propter licet plusquam genere differant in esse diversas corporis complexiones : quod erphysico, possunt tamen esse ejusdem ra­ I go unus homo sit pronior ad concupiscen­ dum quam alter, non est ratione peccati tionis in esse moris, ut antea diximus. Obj. 4°. Si Deus non contulisset Ada­ originalis formaliter sumpti, cum in om­ mo, ut capiti morali naturæ, gratiam trans­ nibus æqualiter solvatur vinculum origi­ fundendam posteris, el peccasset, posteri nalis justitiæ, et æqualiter in omnibus par­ contraherent peccatum originale et non tes inferiores animæ sibi relinquantur;sed accidit hoc ex diversa dispositione poten­ privationem gratiæ : ergo. Ii. D. ant. Posteri contraherent in hac tiarum, sicut, soluto æqualiterfreno hypolhesi peccatum originale ejusdem ra­ multi equi detinebantur, unus alio fort.· tionis ac nostrum, A. diversae rationis, C. suum sessorem agit, propter majorem!-· Tunc enim foret denominatio exlrinseca a rocitatem naturalem in uno quam in alio. Ibid. q. 85. a. 1. et 2. o.— Colligeii', peccato actuali Adami. Inst. Si Deus per meram condonationem peccatum originale per prius esse in essen­ extrinsecam absque infusione gratiæ re­ tia animæ quam in ejus potentiis : Iequia mitteret peccatum originale, maneret pri­ inter partes hominis quæ sunt capaces pec­ vatio gratiæ et non maneret peccatum ori­ cati, prius anima attingitur per generatio­ ginale : ergo. nem quam ejus potentiæ ; fœtus enim prius B. i° N. suppositum ant. Juxta enim concipitur habere animam quam potentias, probabilem sententiam de qua in tract, de peccatum originale autem traducitur per Gratia vel Justificatione, hæc condonatio generationem : 2° quia anima est subjec­ mere extrinseca peccati absque infusione tum immediatum gratiæ sanctificantis; er­ gratiæ non est possibilis. 2° Datohoc sup­ go et privationis, quæ privatio est pecca­ posito, D. ant Maneret privatio gratiæ ut tum originale. Sed, sicut gratia sanctifi­ debits, A. privatio gratiæ ut indebitæ, C. cans seu habitualis secundum essentiam Condonando enim extrinsece peccatum, residet in anima, in potentiis autem ejuefficeret quod non esset amplius debita residet secundum suas proprietates ab ea gratia seu justitia ; aliter quippe non po­ dimanantes; ita pariter culpa originalis, test concipi ista condonatio extrinseca. quæ secundum essentiam est iu anima, ra­ Nos autem reponimus peccatum originale tione proprietatum suarum seu elfectuun in privatione gratiæ seu justiliæ debitæ, et ex ipsa secutorum, rcperilur m polemiii sic m hac t’iypoihesi non tollitur peccatum animæ. remanente privatione justitiæ debitæ. Conjectaria. Hic. q 82. a. 4. o.— LX dictis cothjcs DE PRÆADAMITIS. 589 eos; et benedixit illis, et vocavit nomen digressio historica eorum Adam, in die quo creati no non erat qui operaretur terram : atqui id Utrum Adam primus omnium hominum fue­ falsum foret si Prxadamitæ fuissent creati rit , an vero fuerint Praeadainilce ? primo capite : ergo. 3° Die septimo Deus requievit ab uni­ Isaac Peyrerius, de grege Protestantium, anno 1655 opus edidit in quo pro­ verso opere quod patrarat : ergo post bare contendit Adamum non fuisse pri­ diem septimum non creavit Adam. 4° Apost. 1 Cor. 15, dicit : Factus est mum oinnium hominum , sed ante ipsum fuisse alios homines, quos ideo vocat Praa- primus homo Adam inanimam viven­ damitas. In cujus systematis constructio­ tem , novissimus Adam in spiritum vi­ nem dicit Deum sexta die creationis mun­ vificantem... Primus homo de terra ter­ di creasse hominem masculum et fœmi- renus : secundus homo de carlo coelestis. nam, ut refertur c. 1 Gen. non Adamum ' Et Sap. 10 : Hac illum qui primus for­ et Evarn, sed masculos et fœminasin om­ matus est a Deo, paler orbis terrarum, nibus terra partibus, sicut creavit ubique cum solus esset creatus, custodivit et terrarum arbores et plantas, et hos fecisse eduxit illum a delicto suo, et dedit illi capita et parentes gentilium; diu autem virtutem continendi omnia ; quod non postea creasse Adamum et Evain, ut nar­ potest intelligi nisi de Adamo. Et diserte ratur c. 2 Genes, ut essent capita el pa­ S. Aug. Tract. 9, in Joan. : « In ipso exor­ rentes sui populi Israëlilici : sicque hanc » dio Adam et Eva parentes omnium gen­ creationem hominis, narratam c. 2, aliam » tium erant,non tantummodo Judæorum; esse a creatione hominis narrata cap. 1, et D et quidquid figurabatur in Adam de ipsa posteriorem. Hunc tamen errorem n Christo, ad omnes utique gentes perti­ cumhæresi postea abjuravit Peyrerius co­ M nebat, quibus salus erat in Christo. ■» 5° Peccatum originale ab uno \damo in ram Alexandro VII, anno 1657. Quibus autem fundamentis fabulam hanc struxerit, omnes homines derivatum est, ex \post. Rom. 5, et 1 Cor. 15 : atqui, si Judæonim patebit ex sol. obj. Dico. Fabulosum est Præadamitarum tantum caput el primus parens censendus systema, verbo Dei contrarium et nullo sit Adam, non vero primus absolute om­ nium hominum, omnes et singuli homines probabili fundamento nixum. Prob. 1° ex cap. 1 Genes, ubi Moyses cæterarum nationum peccatum originis mundi initia describit el primi hominis non contraxissent nec contraherent : ergo. Despondet adversarius peccatum Adami creationem : Et creavit, inquit, Deus ho­ minem ad imaginem suam f ad imagi­ omnibus hominibus imputari, non propter nem Dei creavit illum ; masculum et fœ- communionem cum ipso physicam seu na­ minam creavit eos; benedixitque illis turalem, sed mysticam, qua fides AbrahaDeus, ct ait : Crescite et multiplicamini mi imputata fuit omnibus fidelibus, Chris­ et replete terram, et subjicite eam et do­ ti mors et justitia universis hominibus. Sed contra. 1« Sicut homines non nas­ minamini piscibus maris ct volatilibus cœh el universis animantibus quæ mo­ cuntur fideles propter illam societatem ventur super terram. Quibus verbis con­ mysticam cum Abrahamo, nec justi prop­ cum Christo stat ibi referri creationem primi hominis an­ ter communionem mysticam • te quem nulli alii fuere : atqui sermonem et juslitiæ ejus imputatione ; ita etiam non illic esse de Adamo constat ex capitibus nascuntur peccatores propter solam \dasequentibus, in quibus Moyses quod pres­ initici peccati imputationem et communio­ sius dixerat primo capite explicatius resu­ nem illam mysticam cum ipso.· cum tamen mit, et prasertim cap. 5, ubi verba primi juxta S. Scripturam simus natura filii ira, capitis repetens illa de Adamo inlelligen- ergo non sufficit ilia ‘Oinniunio mystica da significat. Hic est, inquit, liber gene­ hominum cum Adamo. rationis Adam. In die qua creavit Deus 2° A tide alienum est quod sola noouhominem, ad similitudinem Dei fecit tatione juslitiæ Christi simus justi, et non illum,· masculum tA foeminam creavit justitia inhærente ; et sola Adamlici pec- X 590 DIGRESSIO eati imputatione simus peccatores, non vero peccato quod fuit unicuique nascen­ do proprium, etsi aliena voluntate com­ missum 5° Fides Abrahæ imputatur hoc sensu tantum, quod dederit nobis exemplum fi­ dei; id autem dicere de Adamo peccante est hæresis Pelagianorum : Christi vero communio mystica, qua justitia nobis im­ putatur, est communio capitis et membro­ rum, mediatoris et reorum, qualis esse non potest in Adamo, si primus omnium parens non sit. 4° Ista communio mystica fuisset duntaxat cum Postadamitis, non cum Præadamtlis, et sic Præadamilæ fuissent immunes a peccato el immortales; adempte Christus non esset redemptor omnium, nec mors per peccatum in omnes homines perit an siisset : quod est contra Apostolum. Solvuntur objectiones. Objicit 1°. auctor Præadamiticæ fabulæ locum illum A post. Rom. 5. Usque ad le­ gem peccatum erat in mundo .-peccatum autem non imputabatur,cum lex non es­ set.Sed regnavit mors ab Adam usque ad Moysen etiam in eos qui non peccave­ runt in similitudinem prævaricalionis Adæ : atqui nomine legis, in hoc textu, intelligenda venit lex Adamo data, cujus transgressio fuit peccatum Adæ : ergo pec­ catum erat in mundo usque ad legem Adamiticam; ergo et ante legem Adamiticam; ergo et homines erant (pii anteAdamum pec­ caverunt, quamvis peccatum ipsis imputa­ tum non fuerit, cum lex non esset. Prob. min. Peccatum quod erat in mundo usque ad legem, de (pia loquitur Apostolus, non imputabatur : atqui peccatum quod erat in mundo ab Adam usque ad legem Mosaïcam, fuit imputatum, ut palet in ipso Ada­ mo, in Caino, in Lamecho, in Onam, in diluvio, in subversioneSodoinæ, etc. ergo Apostolus intelligit legem Adamo datam. B. N. min. Certo enim constat, per le­ gem, ab Apostolo vere intelligi legem Mosaïcam, juxta modum lûquendi S. Scrip­ tura, quo lex absolute nominatur ea quæ Judæis pe- Moysen data est ; ul Malth. K : Nolite putare quoniam veni solve­ re legem ; cap. 22 : Magister, quod est mandatum magnum in lege ? l.uc. 16 : Lex et propheta- usque ad Joatinem; HISTORICA. | Joan. 1 : Lex per Moysen data est,-Rom. 7 '.Non cognovi peccatum nisi perhgttn, cap. 10 : Finis legis Christui, et alibi pluries, Ad probationem in conlrurium, D. niin. 1° Peccatum quod erat in inundo ab Adam usq e ad legem Mosaicam, fuit irnpiitatiim ad reatum culpæ et pœna co­ ram Deo, C. luit imputatum ad transgressioncm et prævaricalionem, N. Peccatum enim et prævaricatio non sunt idem apud Apostolum ; prævaricatio namque vocatur, cum quis sciens peccat contra legem,quod maxime contingit (piando adversus legem verbo scriptove diserte positam peccatur; unde Apostolus cap. 4 praecedenti : Ubi non esi lex, nec prævaricatio. Ante au­ tem legem scriptam homines ut plurimum ex certa scientia non peccabant; lexètum naturæ obscurata erat, etsi uou exliiula, adeo ut ad lumen illius vix attenderent. Unde gentes, qui hanc solam legem habebant, dicuntur ab Apostolo, Rom. 2, sine lege peccare, sine lege esse et sine lege puniri. Cum addit Apostolus : Sed regnavit mors ab Adam usque ad Moysen, etiam in eos qui non pecca­ verunt in similitudinem prævaricationis Adæ, id est, in eos (pii voluntate pro­ pria non peccaverunt,ut Adam peccaverat, scilicet in infantes nondum ratione utentes; aut qui non peccaverunt ut Adam contra aliquam legem verbo vel scripto sibi a Deo positam Ita Estius. 2° D. eamdem min. Peccatum fuit im­ putatum ad transgressionem legis natura­ lis, C. ad transgressionem legis positivæ, N. cum tunc, inquit ipse Apostolus, non esset talis lex. 5° Vel D. Peccatum fuit im­ putatum,hoc est habitum fuit peccatum co­ ram Deo, C. hoc est fuit reputatum et cog­ nitum peccatum apud homines, saltem ple­ rumque, N. Per legem enim, inquit idem Apostolus, Rom. 5, cognitio peccali;et cap 7 ·. Peccatum non cognovi, nisipn legem; nam concupiscentiam nescie­ bam, nisi lex diceret : Non concupisces. Vel 4° tandem, D Peccatum fuit imputatum ad poenas generales et Deo arbitrarias, C. ad pœnas pro singulis deteiminatas qtlalitcr lex determinavi., N Hæsunt va­ ri® interpretationes (pias legitime patitur textus Apostoli, et quæ ferme in idem coincidimt. Objicit 2° idem auctor plura ex cap. 4 DE PRÆADAMlTlS. 591 Gene* 1· Ibi dicitur Caïn agricola : qui militi® idoneorum. Hoc posito, facile ex­ autem dicit agricolam , inultas supponit pediuntur difficultates quae objicit Peyreartes e’ multos artifices, qui deruissent si rius ex illo cap. 4 Gen. alliante Xdam non fuissent : eigo. Inst. 5*». Dicitur ibidem - Cognovit au­ /i. Caiumn ope fratrum, qui jam tunc tem Cdin uxorem suam, quet entbalive supernaturale, dicitur ta­ peccati. men bonum .·3ΐηπε, pai tim quia perficie­ Si dicas quod istud bonum sit finitum: bat naturam, p riim quia erat collatum toti bonum autem finitum totaliter potest con­ naturæ el ad omnes homines cum natura sumi, facta continua diminutione, sicut fit debebat transfundi si Adam non pcccas- per peccatum frequenter iteratum : ergo. 3W UTRUM BONUM ANIM/T. MINUATUR , etc. aid. nd 1. — Jl. minorem esse veram ingravescunt ex peccatis actualibus in duntaxal quando diminutio fit ex parte quantum per peccata actuali? ratio hebe­ subjecti, seu per subtractionem, non veio tatur, voluntas induratur ad br-nnm, ma­ quando lit ex parte termini per appositio jor difficultas accrescit ad bona agenda et nem impedimenti, ut iit hic, sicut dic­ mala sustinenda, et concupiscentia magis exardescit. tum est. Utrum vero homo minores vires ad bo­ Petes utrum concupiscentia, seu rebel­ num el majores ad malum habeat in hoc lio appetitus sensitivi tam irascibilis quam statu naturæ lapsæ, quam habuisset in statu concupiscibilis , fuisset in statu natura naturæ pura, diximus dum de Gratia. puræ ? ibid. n. 5. 0. — Dico 5°. Ex venerabili Bespondetur communiter affirmative. Reda convenienter assignantur quatuor Quia, cum cuilibet potentiæ connaturalis vulnera natura ex peccato originali se­ sit sua inclinatio in objectum proprium, quentia, scilicet ignorantia in intellectu, sicut voluntas quæ est appetitus rationalis malitia in voluntate, infirmitas in irasci- haberet inclinationem in bonum rationis bili, et concupiscentia in concupiscibili. seu honestum, sic irascibilis haberet incli­ ibid. — Prob. Tot convenienter assig­ nationem in bonum sensibile arduum, et nantur vulnera naturæ, quod sunt po­ concupiscibilis in bonum sensibile delec­ tentiæ per originale peccatum destitute ea tabile secundum sensum; et cum aliunde inter se colligatione atque subordinaiione bonum sensibile arduum et bonum delec­ qua inferiores subjiciebantur superiori, et tabile secundum sensum non raro sintdifsuperior Deo, ex quo erant connaturaliler formia rectæ rationi, non raro etiam con­ ordinate ad virtutem : atqui sunt quatuor tingeret in statu natura pura quod homo pjtentiæ sic per peccatum originale desti­ ex parte tam irascibilis quam concupisci­ tuta ea subordinaiione atque eo ordine : bilis pateretur motus inordinatos adversus ergo. Prob. maj. Sicut in corporalibus rationem et inclinationes ad actus peccavulnus dicitur separatio partium unita­ minosos. Unde S. Th. in 2, d. 51, q. i, a. rum, sic in spiritualibus vulnus est sepa­ 2, ad 5, dicit : « Poterat Deus a principio ratio potentiarum ad invicem unitarum et » quando hominem condidit, etiam alium subordinatarum in ordine ad virtutem. » hominem ex limo terræ formare , quem Prob. min. Sunt quatuor potentiæ que » in conditione suæ natura relinqueret, ut possunt esse subjectum virtutis, scillec< » scilicet mortalis et passibilis esset, et ratio, voluntas, irascibilis et concupiaei- » pugnam concupiscenti® ad rationem senbilis, ut ex superioribus liquet : ergo. » tiens, in quo nihil humanæ natura deibid.— Itaque, in quantum ratio sic » rogaretur. » destituitur suo ordine ad verum, ut prona Contensonus, cui post Estium non ar­ »it ad assentiendum falso et difficilis ad ridet sententia communis, opponit quæassenliendum vero, priveturque scientia dam testimonia S. Th. quibus S. Doctor rerum necessariarum, est vulnus ignoran­ dicit quod concupiscere contra rationem te; in quantum voluntas sic destituitur sit contra naturam hominis. Sed Thomiste suo ordine ad bonum, ut sit proclivis ad communiter hoc S. Th. dictum intelligunt malum et difficilis ad bonum eligendum, de natura hominis prout est instituta a Deo est vulnus malitiæ; in quantum appetitus in creatione primi hominis, non de natura irascibilis sic destituitur suo ordine ad ar­ prout potuit a Deo creari, scilicet cum iis duum, ut sit debilis ad toleranda adversa, præcise quæ sunt ei naturaliter debita. est vulnus infirmitatis; tandem, in quan­ Potest etiam intelligi quod sit contra na­ tum appetitus concupiscibilis destituitur turam hominis ut humana seu rationalis suo ordine ad bonum sensibile, ut sit pro­ est, et non ut est animalis : neque obstat nus ad illud concupiscendum contra ordi­ quod reponit Contensonus, rationem ut nem rationis, est vulnus concupiscenti®, superiorem sibi vindicare principatum, et sub quo continetur concupiscentia oculo­ inferiorem ei naluralilei subjici ; id enim verum est, juxta S. Th. 1 p. q. 81, a. 3 ; rum el concupiscentia carnis. ibid. — Hæc autem vulnera toti nature et 1 2, q. 17, a. 7 0, non de principatu per peccatum originale inflicta quotidie I despotico, qui est domini ad sirvuni,j;J ’ î : ! i y 1 594 DISSERT. VU. ART. IL principatu politico aut regali, qui est tione differunt, quod peccatum habituale ad liberos, qui non totaliter subduntur magis explicet offensam Dei, et ex æquo imperio ·· unde concupiscibilis ct irasci- importet peccatum actuale et privationem bilis possunt >u statu naturæ resistere iin- gratiæ; macula autem magis explicat tur­ nerio rationis. De his latius alibi. pitudinem peccati, et in recto importat ibid. a. 5. 0. — Dico 4°. Mors, morbi, privationem gratiæ, in obliquo peccatum cæteiique defectus corporales et miseriæ actuale, ut explicabitur. hujus vitæ sunt effectus peccati originalis §1. — Prima difficultas resolvitur. non directe et per se, sed indirecte et per accidens tanquam removentis prohibens, Hio q. 86. a. 1.0. — DÎC0 1°. Ex pttin quantum scilicet per peccatum primi cato actuali sequitur macula in anima pa­ parentis sublata est justitia originalis , per catoris. quam non fcoluin potentiæ inferioresanimæ Hunc peccati effectum probant S. Scrip continebantur sub ratione absque omni turæ, quæ peccatum vocant proprio nomi deordinatione, sed etiam totum corpus con­ ne maculam, ut Josuë 22 : Aon pir tinebatur sub anima absque omni defectu; est vobis quod peccastis in Beelphegor,d et ideo subtracta hac originali justitia per usque in prœsentem diem macula hujus peccatum primi parentis, sicut vulnerata sceleris in vobis permanet; Jerem. 2 est natura humana quantum ad animam Si laveris te nitro et multiplicaveris libi per deordinationem potentiarum , ut dic­ herbam Borith, maculata es in iniqui­ tum est, ita etiam est effecta corruptibilis tate tua coram me, dicit Dominus; per deordinationem ipsius corporis. Ho­ Psalm. 14 : Domine, quis habitabit in mines ergo, si Adam non peccasset, fuis­ tabernaculo tuo?... Qui ingreditur li­ sent immortales et incorruptibiles, non ex ne macula ; Psalm. 118 : Beati immacuprincipiis naturæ, cum constituantur ex lati in via; Eccli. 31 ·. Beatus vir qui contrariis, sed ex dono Creatoris. inventus est sine macula;et alibi. Item,· Conclusio sic intellecta est de fide con­ peccata vocant sordes, immunditias,inqirtra Pelagium, qui inter alios errores di­ namenta, ut Isai. 4 : Si abluerit Domi­ cebat primos parent es, etsi non peccas- nus sordes filiarum Sion; Ezech. U sent, fuisse morituros. Traditur passim Jacob. 1. Item justificationem impionim in S. Scripturis Eccli. 25, dicitur : A mu­ significant per ablutionem, ut Psal. 5"· liere factum est initium peccati, et per Lavabis me et super nivem dealbabor; illam omnes morimur; Roin. 3 : Per Ezech. 56, Zachar. 15, Jerem. 35, 1 Co.. unum hominem peccatum in mundum 6. 1 Joan. 1 ; et alibi. intravit, et per peccatum mors ; cap. 6 : ibid — Batio suffragatur. Macula iu Stipendia peccati mors; cap. 8 : Corpus spiritualibus dicitur ad instar macula in mortuum est propter peccatum -, atque corporalibus. Sicut ergo corpus nitidum ita definitum est in concil. Milev. can. 1 ; dicitur maculari proprie dum ex contactu et Trid. sess. 5, can. 1. alterius corporis nitorem suum perdit.ut dum vestis oleo inficitur, sic anima d>ciARTICULUS II. tur metaphorice maculari dum ex inordi­ Utrum ex peccato actuali sequatur nato ad creaturas allectu, qui est quidam macula, et quid sil ? I). Th. Q. 86. ejus tactus, amittit nitorem quem habebat Quod nos dicimus peccatum habituale, ex refulgentia luminis tum rationis tum gra­ antiqui dicebant maculam ; non enim, ut tiæ ; unaquæque res enim sicut ex unione advertunt auctores, repentur apud anti- ad nobiliora perficitur, ita admixtione cum quoe hoc complexum, peccatum habi­ inferioribus deturpatur et vilescit; sic ar­ tuale. s?d tantum macula. Esse autem gentum ex admixtione auri fit melius, unum et idem peccatum habituale et ma­ ex admixtione stanni deterioratur el fit im­ culam patet quia esse maculatum et im­ purum. mundum coram Deo , est esse peccatis Ibid, ad t.— Confirmatur. In hoc dif­ coinquinatum, Deo injuriosum et offen­ fert intellectus a voluntate, quod actus in­ sum ; quod est proprius et formalis effec­ tellectus fiat per hoc quod res inlelligibitus peccati habitualis. Hac forte sola ra­ les Unt in intellectu per rr.idum ipsiu UTRUM EX PECCATO ACTUALI SEQUATUR MACULA, etc. 3M intellectus, et ideo intellectus ex eis non §. II. — Secunda dijfieulta» resolvitur inficitur, sed magis perficitur; actus au­ tem voluntatis consistit in motu ad res ip­ Dico 1·. Macula peccsti non est reatus sas : ita quod amor rei amatæ animam con­ pœnæ, ut volunt Scotu* et Durandus; ne­ glutinat, ei ex hoc anima quando inordi­ que denominatio pure extrinseca ab actuali nate bæret maculatur, juxta illud Oseæ 9 : peccato præterilo, ut vult Vasques ; ne­ Facti sunt abominabiles, sicut ea quæ que positivus habitus , aut dispositio in­ dilexerunt. clinans in bonum commutabile, ut volunt ibid a. . 0. — Dico 2°. Macula rema­ Martines , Nunno et alii. net in anima post actum peccati. Prob. prima pars. Reatus pœnæ sumi­ ibid. — Prob. 1° ex locis S, Script, ci­ tur vel pro ordinatione sive activa sive tatis in prima conclusione ; 2° ratione. passiva ad poenam, vel pro condiguitale Homo incurrit maculam peccati per re­ pœnæ : atqui neutrum est macula. Non cessum a lumine rationis et divinæ legis : primum, quia 1° ista ordinatio ad poe­ ergo, quandiu homo manet extra hujus­ nam , sive activa, sive passiva, est a Deo ; modi lumen , manet in eo macula peccati. bonum est enim justitiæ peccatorem pu­ Subsumo. Atqui, etsi cesset actus pec­ niri , macula autem non est a Deo : 2° qma, cati quo homo discessit a lumine rationis si Deus statuisset nullam poenam inferre et divinæ legis, non tamen stalim redit ad peccatis, esset adhuc macula ; 5° quia illud in quo fuerat, sed requiritur ali - damnati peccando contrahunt novas ma­ quis motus voluntatis contrarius primo mo­ culas , et tamen non ordinantur ad novas tui ; sicut si aliquis sit distans alicui per poenas ; 4° tandem, quia deleta et remissa aliquem motum, non stalim cessante motu culpa remanet adhuc ordinatio ad pcenam fit ei propinquus, sed oportet quod appro­ scilicet temporalem. Non secundum,φήι pinquet rediens per motum contrarium : condignitas pœnæ est proprietas conse­ ergo. quens culpam, sicut condignitas præmii Confirmatur. Post actum peccati , ho­ est proprietas consequens bonum opus. mo vere denominatur et remanet pecca­ Ergo non est essentialiter culpa. Et hinc tor; Malth. 9 : Publicani et peccatores 2°.non ideo quis est peccator quia est dig­ venientes discumbebant cum ipso ; Luc. nus pœna , sed e contra est dignus pœna 7 : Mulier quæ erat in civitate pecca­ quia est peccator. Ergo. trix: ergo aliquid in eo manet quo talis Contra hanc Scoti et Durandi senten­ denominetur, alioquin denominaretur pec­ tiam multis videtur militare condemnatio cator denominatione tantum extrinseca, sequentium propositionum. Prima est : quod modo impugnabimus; ergo. In peccato duo sunt, actus et reatus; Dices. Juxta S. Th. hic ad 5, macula transeunt e actu, nihil remanet nisi rea­ comparatur umbræ atqui umbra transit, tus sive obligatio ad pænam : est 36 in­ transeunte corpore a quo causabatur ■ ergo. ter Baianas. Secunda : Unde in sacra­ h. similitudinem non esse in omnibus. mento baptismi aut sacerdotis absolutio­ In hoc ergo est similitudo, quod tam ma­ ne , proprie reatus peccati duntaxat tol­ cula quam umbra importat privationem litur, et ministerium sacerdotum solum causatam ex aliquo : in hoc autem est dis­ liberat a reatu : est 57. Prob. secunda pars. 1’ peccatum ha­ parilis, quod, remoto corpore opaco um­ bram causante, corpus illuminabile re­ bituale originale non est denominatio ex­ manet in eadem habitudine et propinqui­ trinseca peccato actuali Adæ, sed est uni­ tate ad corpus illuminans in qua erat ante cuique intrinsecum, ut probavimus dis­ umbram , e‘ ideo stalim ac umbra desinit seri. præced. ergo nec peccatum habituale illuminatu^ : at homo post actum peccati personale est denominabo extrinseca a non remanet in eadem habitudine et pro­ peccato actuali personah. 2° Denominatio pinquitate ad Deum in qua erat ante pec­ permanens supponit formam denominan­ catum , sed est elongabis ab eo , el ideo tem permanentem ; debet enim esse pro­ non stalim ac desinit actus peccati desinit portio inter denominationem et formam de­ nominantem , cum denominatio ait effeomacula tus formalis formas denominantis, undepa- ’ I B96 DISSERT. VII. ART. ries, qui denominabatur visus dum subsis­ I unum ct idem sunt nllor gralle η ψ t teret visio, cessante visione, non denomi­ I gratia. natur amplius visus : atqui homo qui pec­ Prob, prima parλ. l’Ineoconiûitpttcavit denominatur permanente! peccator, cali macula ecu peccatum habituale, quod ut diximus supra : ergo. 3° Homo non primo per se expellitur per justificationem, denominatur justus ab actu bono qui Iran eel enim justificatio remissio peccatorum siit, sed a forma intrinseca , scilicet gra atqui pnvatio gratiæ Banclillcanti» cm id lia : ergo non denominatur peccator el in quod primo expellitur per jii*tilieation< iii; justus ab actu malo praeterito, sed a pri­ Non enim potest inlclligi r emi It io culpu vatione istius forma: qua constituitur jus nine infusione gratiæ, ut docet Auctor in­ tus, ut mox amplius patebit : ergo. fra q. 113, a. ‘2; et ut dicit Trid. scm.6, Hinc inferet contra llcnno et quosdam cap. 7, gratia cui unica causa fonnalUjuv· rccentiores, maculam peccati non esse tillcationis nostræ. Ergo. peccatum actuale præterilum moraliter per­ 2° Per id homo constituitur habltualiter severans donec retractetur ; tum quia hoc peccator et injustus, per cujus oppositum constituitur habituali t or justus r atqui ho­ nihil aliud est quam denominatio extrin loca; tum quia , si Deus non vellet pœni- mo constituitur liabilualilcrjuslusper gra­ tenlibus peccatum remittere, maneret ma­ tiam sanctificantem : ergo per ejin pri­ cula , el tamen peccatum prætcritum non vationem constituitur liabitualilerinjiuiiii perseveraret moraliter, ulpote retractatum. el peccator. 3° Prob. ex refutatione aliarum opinio In 4. d. 18. q. 1. n. 2. — Prob. tertia num. Macula peccati non consistit in rea­ part. 1" Dispositio et habitus possunt des tu pœnæ, neque in denominatione exiriu(rui sine gratia per contrariam consuetu dinein, ut dum qui» ex prodigo Iit avarus : seca petita a peccato actuali, neque ini|so atqui peccati macula non potest auferri si­ peccato actuali moraliter perseverante, ne­ ne gratia : ergo. 2° Per justificationem tol­ que in positiva dispositione aut habitu : litur macula, et tamen non tolluntur sem­ ergo in privatione gratiæ.Pu/dt onan/imiper saltem omnino prava: dispositiones ct lia; quia niliil aliud est assignabile. Prob. tecunda pars. 1° Ut illa macula habitus · ergo. Tota hæc conclusio quoad omnes suas habeat rationem culpa·., debet esse mora paries roboratur et absolute probatur lis et voluntaria ergo debet connOllW actum voluntatis a quo causatur. ex sequenti. Unde Hio q. 8G. a. 1. 0. et ad 5. in 2. d. 32. q. 2. a 1.0. d. 42. q. 1. a. 2. ad 4. et alibi.— ■ 9 e Dico 2°. Macula peccati mortalis est pri­ vatio nitoris gratiæ, seu, quod idem est, ipsiusmet gratia:, connotans peccatum ac­ tuale praecedens a quo causatur. Dixi I" peccati mori alisf quia, cum S. Th. hic q. 8G, a. I 0, distinguat duplicem nitorem in anima, unum ex refulgentia na­ turalis luminis rationis, alterum ex refui gciitia divini luminis gratia:, si loquamur de peccato prout abstrahit a mortali et ve­ niali, macula ejus est privatio rectitudinis, honestatis et conlormitalis ad legem. De peccato ergo mortali currit præsens con elutio, de veniali sequens. Dixi 2* nitoris gratia, vel ipsiusmet gratiæ,s* ilicei •-.mcldicantis ; «pria per ni­ torem gratia: mhi aliud intelligitur (piam hominem esse justum et gratum Deo, quod cum sil ellectus formalis gratiæ, et effec­ tus formalis sit ip»a forma communicata. Hic a. 1. ad 3. in 2. <1. 32. q. 1. a. i. nd 2.— 2° Si macula consisteret in privatio­ ne gratia: sanctificantis , sine respectu ad peccatum actuale a quo causatur, cum pn I vatio hujusmodi gratiæ sil unica, indivisi­ bilis et ejusdem speciei in omnibus, non posset explicari quomodo mactilæ sint plu­ res, diversa: et inæquales posito autem quod consistat macula in privatione gratia I cum respectu ad peccatum actuale a quo causatur, ct peccata actualia sint plura, di­ versa et inæqualia, optime explicatur quo modo macula· sint plures dhor-c ct in» (piales. Exemplum ponit hic \ netor m um­ bra, quæ est privatio Im is ex objecto alicujus corporis : divcrsilicaiitur anti in mu bra: secundum diversitatem corporum ob­ jectorum. -Μ· Dico 3°. Macula peccat’ venialis est pri­ vatio fervoris charitatis ex peccatis actua­ libus venialibus. Hanc conclusionem exponit e' explicat UTRUM EX PECCATO ACT UALI SEQUATUR MACULA . etc. 597 5. Th. in 4. <1. 1Π, q. ‘2, a. ‘2 , ad 1 , liia //. N. min. Ad istam enim conversionem verbia « Dicendum quod macula potest sufficit inclinatioipsiusmel voluntatis, etim , esse dupliciter, uno modo per privatio- enim finis ultimus peccatori sit bonum « nem pulchritudinis, etsicin veniali non proprium, et voluntas ex -e vit sufficienter » manet aliqua macula , <|uia non tollit completa, proportion.>(a et inclinata in bo­ , gratiam, quæ est animæ decor : alio mo- num proprium , non indiget habitu ut in > do per hoc quod pulchritudo , quo eat illud inclinetur, ut probaviniu» -upra de , gratiæ, impeditur ne exterius appareat, Virtutibus, a. ‘2, $ 2. • sicut per pulverem pulchritudo faciei Inst. Voluntas eadem est sub gratia et » fœdatur; ct talis macula eat in veniali, sub peccato : atqui sub graha non est con­ » quia impeditur decor gratiæ, ne in acti- versa ex se ad bonum proprium ut ultimum » bu» exterius ostendatur. » finem : ergo nec sub peccato. Hïcq. 89. n. 1.0. — Unde macula pec­ // D. maj. Voluntas sub gratia et sub cati venialis non est macula proprie et sim­ peccato eadem est physice, C moraliter, pliciter, sed tantum secundum quid, quia N. Vel, eadem est quantum ad id quod im­ non tollit formam per quam inest animæ portat in recto, C. quantum ad id quod im­ pulchritudo, scilicet gratiam , sed tantum portat in obliquo el de connotato, /V. Igi­ obnubilat et tegit ut minus splendeat in tur voluntas sub gratia conversa est ad bo­ actibus; sicut facies venusta ex p. ere num proprium, ut referibile in Deum tan­ nonnihil sordescit, non tamen ejus puk ari­ quam in ultimum finem, ct sic bonum pro­ tudo destruitur. prium non est ejus finis ultimus, sub pec­ Solvuntur objectione». cato autem sic conversa est in bonum proObj 1°. Qui offendit principem aut alium vrium, ut connotet simul giatiæ privatio­ privatum, transacto actu, nihil remanet in nem per quam istud bonum proprium fit illo nisi debitum pœnæ luenda: et damni irreferihile in Deum, ideoque habet ratio­ reparandi : ergo similiter in eo (pii offen­ nem ultimi finis Totum itaque positivum dit Deum. quod est in tali conversione est a volun­ //. Omisso antecedent e, N. conseq. Dis- tate inclinata in suum proprium bonum; paritas est, quod amicitia principis aut al­ tota autem perversitas istius convenions terius privati nihil ponat intrinsecum in eo est a privatione charitatis et gratiæ impe­ quem diligit, at amicitia Dei ponit in eo diente relationem istius boni in Deum, ct quem diligit gratiam et charitatem qua pri­ cogente sistere in ipso ut in line ultimo. Obj. 5°. Si homo conditus in puri·» na­ vatur per pecca tum, et qua privatione amit­ tit nitorem el maculatur. Omisi ant. quia turalibus peccaret, contraheret maculam , posset negari : manet enim in illo qui of­ atqui ista macula non foret privatio gratix fendit principem aut alium privatio non sanctificantis, cum in isto statu non esset solum rectitudinis, sed et subordination)* gratia sanctificans : ergo. live ad principem, sive partium inter se. //. I), nun. Ista macula non foret priva­ Inst. Injusto post actum meritorium ni­ tio gratiæ per accidens, C. per se, N. Ita­ hil remanet nisi condignitas prxmii : ergo que, quamvis peccatum commissum in na­ post peccatum nihil remanet nisi condig- tura pura non excluderet per accidens gra­ tiam, quia scilicet illam non reperiret; es­ bilan pœnæ. Λ. N. ant. Per actum enim meritorium, set tamen, quantum est ex se, illius exclu lucta gratia in justo, magis intenditur ni­ siva, ita ut revera illam excluderet si illam tor ct pulchritudo animæ. Cæterum, huic reperiret iu subjecto. Sicut ergo, quamvis irgumento directe contradicit damnatio in peccatore macula secundi peccati per duarum propositionum de quibus in pro­ accidens non excludat gratiam , quia jam supponit exclusam |ier primum peccatum, batione conclusioni» primæ. Obj. '2n. Transacto acti: peccati, rema­ quia tamen ex se nata est illam excludere, net m peccatori. non solum aversio a Deo, atque novum obstandum apponit, ideo di­ led etiam conversio ad bonum commuta­ citur privatio gratiæ : ita in nostro casu. bile ut in ultimum finem atqui ista con­ Et juxta hanc solutionem, intelligitur versio haberi non potest nisi per habitum quod aliundeptKsct opponi set i udum ah is inclinantem positivo voluntatem : eruo· | solutioni», quuiuudu macula pt. crati, v. g. h* 39à DISSERT. VII. ART. III. furti iu statu n'.turæ puræ et naturæ lapsæ Ibid. a. 6. 0.—Prob. ratione. Recta commissi, est ajusdem rationis, co scilicet ratio postulat ut qui violavit ordinem et modo quo macula secundi furti in hoc statu æqualitatem justitiæ, illam redintegrel et commissi est ejusdem rationis cum macu­ restauret pur quamdam recumpen-ationem la primi furti in hoc eodem statu commis­ pœnæ, quod in ipsis injuriis hominibus si ; quia nempe utraque est ex se destruc­ factis observatur : atqui qui peccat violat tiva gratiæ, quamvis secunda non destruat, ordinem et æqualitatem justitiæ divins, quia eam non reperit in subjecto. voluntati suæ indulgendo plusquam debet Inst. Privatio gratiæ est pœna a Deo contra mandatum Dei agens : ergo. inflicta : ergo non est peccati macula. ibid. a. 1. 0. — 2° Quidquid contraaliR. D. ant. Privatio gratiæ physice quein ordinem insurgit, dignum est ut ab sumpta est pœna, C. ant. moraliter sump­ eo ordine vel ordinis principe deprimatur ta et ut voluntaria ex actu peccati, N. ant. et detrimentum patiatur. Hinc videmus in Solutio patet ex dictis de essentia pec­ naturalibus quod unum contrarium ab al­ cati originalis : require ibi. tero contrario obsessum vehementius et Potest insuper opponi ab inconve­ fortius agit, ut adversarii impetum fran­ nientibus quod si macula consistat in pri­ gat ; unde in hominibus hoc ex naturali vatione gratiæ, cum hæc sit una et indi­ inclinatione invenitur, ut unusquisque de­ visibilis, sequeretur quod in eodem ho­ primat eum qui contra ipsum insurgit. mine iterato peccatore non possent esse Atqui quicumque peccat, contra aliquem plures et diversæ maculæ, quod una non ordinem agit; peccatum enim est actus esset major altera, et quod secundum pec­ inordinatus : ergo dignus est quod ab eo­ catum non induceret novam maculam : dem ordine vel ordinis principe deprima­ sed hæc præoccupata sunt in probatione- tur : quæ depressio est pœna. secundæ partis conclusionis ; nimirum ibid. — Unde, secundum tres ordina quia macula non dicit solam privationem quibus subditur humana voluntas, et quos gratiæ, sed cum respectu ad peccatum ac­ peccando transgreditur, triplici pœnapotuale a quo causatur. Cum ergo peccata test homo puniri : primo namque subdi­ mortalia actualia sint plura, diversa et tur humana voluntas ordini propriæ ra­ inæqualia, sequitur quod maculæ sint plu­ tionis, juxta quam operari debet; 2°sub­ res, diversæ et inæquales; et quamvis ditur ordini exteriori hominis gubernan­ supposita privatione gratiæ per primum tis vel spiritualiterveltemporaliter;S’subpeccatum, secundum non inducat de facto ditur universali ordini divini regiminis. privationem gratiæ, quia tamen est ex se Quilibet autem horum ordinum per pec­ destructivum gratiæ si reperiret in sub­ catum pervertitur, dum ille qui pecca’ jecto , et apponit ei novum obstaculum, agit et contra rationem, et contra legea ideo dicitur vere privatio gratiæ et macula. humanam, et contra legem divinam : idei triplicem pœnam incurrit, unam quidea ARTICULUS III. a seipso , quæ est conscienti® remorsus, De reatu pœnæ. D. Th. Q. 87. aliam ab homine, tertiam a Deo. An jit et quid sit reatus pœnæ? Hîoq. 87. a. 1. o. — Petes 1° utrum pec­ catum inducat reatum pœnæ? R. aflirmative. Ita expresse S. Scrip­ tura in variis locis : Exod. 32 : Percussit Dominus populum pro reatu vituli; Psal. 3£ : Multa flagella peccatoris; Mattii. 25 : Discedite a me , maledicti, in ignem æ ternum; id. 5 : Qui dixerit fratri suo, Fatue, reus erit gehennæ ignis; Rom. 2 : Tribulatio et angustia in omnem animam hominis operantis malum; et alibi. — . Petes 2° quid sit reatus pœnæ? R. Reatus pœnæ non est ordinatio sive activa sive passiva ad pœnam, sed eslcondignilas seu debitum pœnæ propter pec­ catum luendæ : tum quia peccatum prius est dignum pœna quam ordinetur ad il­ lam, imo non ordinatur ad illam nisi quii est illa dignum , sicuv actus virtutis est prius dignus praemio quam ordinetur ad illud, nec ad præmium ordinatur nisi quia est illo dignus; tum quia, etsi Deus pec­ catorem non ordinaret ad pœnam, nihilo­ minus peccator esset pœna dignus ; tum DE REATU POENÆ. tandem quia ordinatio ad pœnam est bona | tiæ reducit ; ut scilicet qui plus voluntati et a Deo, Deus autem neminem facit reum . suæ. induisit "uam debuit contra mandapœna. tum Dei agens aliquid, '■ecundum ordinem Pelei 3° quid sit ista condignitas seu divinæ justitiæ, contra illuu quod vellet debitum pœnæ? an aliquid absolutum, an spontaneus vel invitus patiatur, relativum? ibid.— Λ. 2° Deleta macula, seu reRespondet Gonet. post Salmanlicenses, misso peccato polest remanere r eatus aliesse aliquid absolutum, virtualiler tan- cujus pœnæ temporalis. Est contra Luthetum distinctum a peccato habituali, nempe ranos et Cahinislas , dogmatizantes semconceptum ejus secundarium , quatenus per cum culpa totam remitti pœnam , et conceptus primarius peccati habitualis su- inde tollentes indulgentias, satisfactiones mitur per ordinem ad gratiam qua privat, et purgatorium. et ad peccatum actuale a quo causatur; Dixi, potest remanere, quia non est secundarius, per ordinem ad pœnam qui neccsse quod remaneat, posset enim Deus est reatus. omnem pœnam cum culpa remittere, sea Respondent alii etiam Thomistæ, esse ordinarie remittendo culpam el constirelationem non realem, sed rationis; quia tuendo per gratiam hominem haeredem giopœna, quæ est ejus terminus, sæpe non riæ, remittit tantum pœnam ælernam eamexislit : relatio autem realis exigit termi- que commutat in temporalem satisfactonum actu exislentem. riam. Sed dices. Peccator denominatur realiItafieriapertelestantursacræScripturæ. ter pœna dignus, denominatio autem rea- Nam ipse Adarn, cui constat Sapienliæ 10 lis provenit a forma reali; item, antece- culpam fuisse remissam, varias tamen pœdealer ad operationem intellectus per nas luit, non ut medicinales contra pecquam formatur relatio rationis, peccator cata futura, ul volunt hæretici, sed m vinest pœna dignus. R. ad utrumque, pec- dictam culpæ præteritæ : dicitur enim calorem esse et denominari realiter pœna Genes. 5 : Quii audisti vocem uxoris dignum ante operationem intellectus, ra- tuœ, et comedisti de ligno ex quoprœlione fundamenti, scilicet peccati actualis ceperam tibi ne comederes, maledicta et habitualis, sicut Deus est et denomina- terra in opere tuo, in laboribus cometur Dominus real iter ralionedominii.quod des ex ea, etc. Insuper mors et miseriæ est fundamentum relationis rationis do- hujus vitæ sunt pœnæ peccati originalis, mini. Utraque sententia est probabilis, quibus tamen sunt obnoxii hi quibus resed levis momenti. missum est. Item David, 2 Reg. 12, post Petes 4° utrum reatus pœnæ maneat obtentam veniam sui adulterii punitus fuit post peccatum sive actuale, sive habituale morte lilii sui, non in cautelam futuri, sed remissum? in ultionem praeteriti; dicit enim ei Naibid. α. 6.0.—R. 1°. Cessante actu pec- than : Quoniam blasphemare fecisti inipeccati, remanet reatus pœnæ. Prob. 1° ex tnicos Domini propter verbum hoc, filius à. Scripturis citatis in resp. ad primam qui natus est tibi morte morietur. Ita pditionem; procedunt enim non solum pluries alibi; et sic dclinivit concil. Trid. de reatu qui comitatur peccatum actuale sess.6, cap. 14 cl can. 56; sess. 14, cap. S dum committitur, sed etiam de reatu qui et can 22, de quo plura in 3 p. ad q. 86. post ί!Ιω| commissum remanet. 2°Ratione Petes 3q utrum unum peccatum possit ibidem iminuata. Peccatum actuale indu- esse pœna alterius peccati? cit reatum pwnæ, in quantum peccator per Ibid. α. 2. 0.—R. 1°. Certum est unum illud transgreditur ordinem divinæ justi peccatum posse esse aliquo scr^u pœnam tiæ : ergo landiu remanet reatus quandiu alterius peccati. Nam Apestolus el SS. Paremanet illa transgressio et perversitas or- 1res sæpe docent hominem per prxcedendinis. Subsumo. Atqui, cessante peccato tia peccata mereri ut Deus permittat ipactuali, illa transgressio el perversitas or- sum labi in alia peccata Sic Apost. Rom. i: Sinis remanet, donec peccator ad eum or- Propter quod (scilicet ingratitudinem gtnniuem redeat per quamdam recompensa- tiliuin) tradidit illos Deus in desiderii iwuempœnæ, quæ ad æqualitatem justi- | cordis eorum, in immunditiam. Et in- '.Ql Bl |H jM? | B1 ï1 I1 I fl| I II I ■| I ffl |B| IB1 IBJ IBI , 3| |fl| I 3| IBI tjj IBi I | Bf .1 | Bl jBf r I J »' ι .Ί, I i · Bj · 1B1 I I II ' BH ; ,ΐτ | j|K ; B1 .HK B I H DISSERT. VH. ART. IV. fra : Propterca tradidit illos Deus in injustus sit inordinatus et contra Deuni ; passiones ignominia,. Bt iterum : Tradi­ ergo. dit illos Deus in reprobum sensum, ut Dices hæc quidem esse vera de peccato faciant ea quæ non conveniunt. Item 2 active sumpto et prout est a voluntate, non Thessal. 2. Legendi sunt haede re S. Aug. de peccato passive sumpto et | rout recipi S contra Jul. c. 3, ct in Psal. 57 ; S. Greg. I tur in voluntate. lib. 25 Moral, c. 12, ct Horn. 11, super Sed contra 1° Peccatum etiam passive Ezech. et alii. sumptum est injustum el inordinatum,a quidem reddat voluntatem quam allicit for Ibid et 22. q. 50. a. 1. ad 1. et q. 56, maliter injustam et inordinatam. 2° In actu a. 2. ad 5. — R. 2°. Peccatum, per se et secundum rationem formalem peccati, immanenti, qualis est peccatum, non datu passio prædicamentalis distincta ab actio­ non potest esse pœna alterius peccat*. ibid. — Prob. 1°. Peccatum per se con­ ne; sed eadem qualitas prout egreditur i sideratur secundum quod egreditur a vo­ voluntate dicitur actio, et prout eam infor­ luntate, sic enim habet rationem culpæ : mat dicitur passio 5° Voluntas peccalun atqui de ratione pœnæ est quod sil contra recipiendo fit deterior, sed nemo Deo auc­ tore fit deterior, ut dicit S. Aug. q. 5 et voluntatem : ergo. 5, inter QQ. 85. Dices. Maceratio quam vir pœnilens Si reponas neccatum habituale, sive sponte suscipit, est pœna, cum sit satis- personale, sive Originale , sub diversa ra­ factoria : atqui non est contra inclinatio­ tione esse simul culpam et pœnam, ut dixi­ nem voluntatis : ergo. mus supra ; quidni idem de peccato ac­ Q. 1. de malo. a. 4. — R. D. min. ΝθΠ tuali? R. disparitatem esse, quod privalb est contra inclinationem actualem aut ha­ rectitudinis, quæ est in peccato actuali,af­ bitualem voluntatis, C. non est contra in­ ficiat tantum actum in ordine ad locem clinationem naturalem, N. Quandoque igi­ quam transgreditur, et sic est inaladuntur pœna repugnat voluntati actuali, ut taxat respectu ipsius actus, quod solum per­ dum quis scienter patitur quod pati nor. tinet ad genus culpæ; sed privatio gratis vult; quandoque est contra voluntatem in peccato habituali afficit ipsum supposi­ habitualem tantum, ut cum ignoranti sub­ tum, tollens ab eo formam qua perficeretrahitur aliquod bonum de quo doleret si turinscetad se, quod genus mali est pœna. sciret. Interdum autem pœna solum est Hic a. 2. 0. — R. 5°. Unum peccatum contra inclinationem naturalem volunta­ est pœna alterius per accidens et ratione tis ut natura est : sic Christi passio, quæ adjunctorum, 1° ratione antecedentis sci erat ipsi voluntaria secundum inclinatio­ licet auxilii gratiæ, quod Deus quandoqit! nem actualem voluntatis ut ratio est, erat in pœnam prxcedentium peccatorum sub. pœna, quia erat contra inclinationem na­ trahit, el quo peccator destitutus ex pro­ turalem voluntatis ut natura est. pria fragilitate vel pravitate labitur in pec­ Si reponas : Peccatum est contra incli­ catum ; 2" ratione concomitantium, quales nationem naturalem voluntatis, est enim sunt ex parte animi afflictio, molestia, contra naturam hominis, ut dictum est su­ anxietas, perturbatio, etc. ex parte ccrpopra ; et tamen non est pœna : ris labores, expensæel alia incommoda quæ /i. D. ant. Est contra inclinationem na­ «piis quandoque sustinere debet ut suas turalem hominis ut ratio est, C. ut natura cupiditates expleat; 5° ratione consequen­ est, el qua propendet in bonum suppositi, tium, ut sunt remorsus conscienti®, infa N. Habetur enim in peccato aliquid utile mia, morbi, paupertas el alia dispendia aut delectabile quod parti sensitivae el ipsi quæ sæpe peccatum copseipiuo'ur et sunt lupposito conveniens est. pœna peccanti. Prob. 2°. Omnis pœna, qua talis, est ARTICULUS IV. primo e.ctus justitiæ xindirativæ; secundo Qualis pœna’ reatum inducit peccatum est secundum rationem; tertio esi a Deo ·. atqui peccatum formaliter sumptum non Pœna stricte sumpta, ut pat tini ex >ιιρβ esi actus jiistitix, neque est secundum rec­ I rioribus constat, potest definiri · Mulmn tam rationem, neque est a Deo; cum actus i jmniliimm Ct U//IÙIUUUIJ m/liclum c Prob. secunda pars. Licet pœna damni » respondet culpæ secundum inordinatiosit immediate pr i vatie' boni finiti, scilicet » nem quæ in ipsa invenitur, non veros* visionis beatific®, ut dictum est, mediate » eundum dignitatem ejus in «piem pettamen est privatio boni infiniti, nempe » catur, quia sic cuilibet peccato reddereDei : ergo ex hac parte potest dici infinita » tur pœna infinita intensione. »Undeti secundum quid, seu objective et extrinsece. hoc quod peccatum in ratione ofTensæ sii Hoc autem sensu iiilelligenduin es modo quasi in­ perfecta æternitate, et hic est sensus com­ tensive , quatenus apponende form® ma­ munis fidelium : tum ex contextu; eodem enim modo S. Scriptura loquitur de poenis un obstacula, magis radicatur el lirina- 404 dtssfpt νπ. ΑΉΤ. ΓΤ. damnatorum ac de vita beatorum, ibunt rabilem, non peccatum veniale : ergo. hi m supplicium œtemum, justi autem Prob. min. duplici momento. PPeccatutn in vitam (ctemam : certo autem constat mortale avertit et deordinat ab ultimo fine, vitam beatorum fore proprie sternam : ut dicemus infra, peccatum autem veniale ergo e* æteruas proprie poenas damnato­ deordinat tantum circa media ad finem : rum Atque ita est definitum in conc. Lat. atqui deordinatio ab ultimo fine ex pro­ C. Firmiter de SS. Trinitate ; et in conc. pria ratione est irreparabilis , non deordi­ Trid. sess. 6 , can. 14 et 25, etsess. 14, natio circa media : ergo. Prob. mth.Siet can. 5. habet ultimus finis in moralibus et practiDixi, de lege communi, quia non est cis, sicut primum principium in speculati­ dubium quin Deus possit de potentia ab­ vis : atqui error circa primum principium soluta omnes damnatos a poenis absolvere in speculativis est de se irreparabilis. a et infernum evacuare. quo enim repararetur? iccus error circa Dices insuper. S. Hieron. Iib.1 Dialog, conclusiones, qui ex recta principii intel­ adversus Pelag. dicit Christianos, si in ligent ia potest reparari : ergo deordinatio peccatoprœventi fuerint, salvandos esse circa finem ultimum est de se irreparabi­ lis, non deordinatio circa media. post pœnas : ergo. Respondent quidam S. Hieronymum non Prob. <2.° prima minor. Peccatum mor­ loqui ex propria, sed aliorum sententia; tale tollit gratiam quæ est principium vitæ sed quo fundamento nitatur hæc responsio, spiritualis, sicque se habet ut mors animi; non video, cum hæc verba sint Attici, qui peccatum autem veniale non tollit gratiam, in hoc Dialogo gerit personam S. Hiero­ sed tantum ejus fervorem minuit, sicque se nymi, vel saltem Catholici : unde respon­ habet ut morbus et languor animi : atqui dendum est cum Mariano Victore in Scho- mors non est reparabilis nisi per miracu­ liis ad hunc Dialogum, schol. 55, S. Hie­ lum, morbus autem et languor est repara­ ronymum intelligere pœnas purgatorii qui­ bilis viribus naturæ : ergo. bus fideles præventi in peccato, remisso Confirmatur. Deus est justus in panis quidem quoad culpam, sed non quoad to­ infligendis : atqui punit peccatum mortale tam pœnam, puniri debent, et post hæc pœna æterna in inferno , veniale pœna salvari : quo sensu dixit Apost. 1 Cor. 5 : temporali in hac vita, aut in purgatorio: Ipse autem salvus erit, sic tamen quasi ergo peccato mortali ex se debetur pœna per ignem. æterna, veniali poma temporalis. Verum, supposito fidei dogmate, subti­ Dices contra primam partem. Pœna lior movetur quæstio inter theologos : an aliquod peccatum cx se et intrinseca sua justa adæqualur culpæ, justitia enim est malitia inducat reatum pœnæ æternæ, an squalitas : unde Isaï. 27 : In mensura tantum id ei conveniat per accidens, sive contra mensuram cum abjecta fueritju­ ratione legis latæ a Deo , qua illud sub dicabit eam. Atqui peccatum est tempo­ pœna æterna prohibet, sive ratione sub­ rale et sæpe momentaneum : ergo illi non jecti quod perpetuo manet privatum gra­ debetur pœna æterna. tia? Pro cujus resolutione, Ibid. a. 3. ad 1. —R. 1° D. maj. PffJll Hit n. 5. et 5. o. — Z)ico2°. Peccatum justa quoad quantitatem seu acerbitatem mortale ex se et intrinseca sua malitia in­ adrequatur culpæ, C. quoad ducationem, ducit reatum pœnæ æternæ ; peccatum ve­ N. Nam , sicut S. Aug. dicit 21 de Civit niale, reatum pœnæ temporalis tantum. c. 11, in nullo judicio etiam humano re­ Ibid. — Prob. utraque pars simul. Il­ quiritur quod pœna adæquetur ciilju lud peccatum ex se et intrinseca sua mali­ quantum ad ducationem : non enim quia tia inducit -eatum pœnæ æternæ, quod adulterium vel homicidium in momento importat inordinationem de se irreparabi­ committitur, propter hoc momentanea pa­ lem; pedatum enim mducit reatum pœnæ na punitur, sed quandoque perpetuo car­ ratione inordinationis, ut dictum est ; ma­ cero vel exilio, quandoque etiam morte, nente autem causa manet etfeclus ; atqui in tpia non consideratur occisionis nuira peccatum mortale ex se et intrinseca sua brevis, sed potius quod in perpetuum in­ malitia dicit inordinationem de se irrepa- i' r tm a '-ocictate viventium, et sicrepræ 405 QUALIS POEN/E REATUM INDUCIT PECCATUM? sentit suo modo aeternitatem pœnæ inflict® pro injuria illata. Item , major est injuna unius peccati venialis contra Deum, quam dninitns. injuri® infinilæ contra person..·. creatas; Ibid, et in 4. d. 46. q. 1. a. 5. 0. — A. “o 1). min. Peccatum est temporale ct mo- hæ exigerent pœnam infinitam : ergo. II. 1° hic non esse quæstionern de satis­ nèntaneum quantum ad actum , C. quan­ tum ad allectum et voluntatem, A. Qui factione, in qua attenditur ratio voluntarii enim pcccat mortaliter, vellet semper pec­ et proportio inter offendentem ct offen­ care, si semper posset vivere, inquit S. sum, sed de satispassione, in qua attendi­ Greg. lib. 4 Dialog, c. 44. Neque obstat tur tantum æqualilas rei ad rem, ut scilicet quod quidam peccantes mortaliter propo­ peccator tantum potestati subjiciatur quan­ nant vitam in melius emendare : hoc ipso tum eam læsit. 2° Nego peccatum veniale enim quo quis peccat mortaliter, finem esse proprie offensam et injuriam Dei, suum ultimum in creaturam constituit, et quia, licet sit contra aut prater ejus le­ quia ad finem vit® tota vita ordinatur, gem, non est tamen contra legis finem qui ideo ex hoc ipso ct vi istius actus totam est chantas, neque contra ultimum finem, vitam suam ordinat ad illum finem, ct vel­ sed contra media tantum, non quidem ne­ let, quantum est cx vi actus, perpetuo in cessaria, sed utilia duntaxat. Insuper, esto peccato permanere , si hoc sibi esset im­ foret offensa proprie, esset tamen finita, pune. consequenter finitus reatus ; ali® autem Repones. S. Aug. supra illud Psal. 71 : offens® inferioris ordinis supponuntur in Ex usuris et iniquitate redimet animas argumento infinilæ. torum, dicit : Deus plus exigit in panis Ibid. a. S. ad 5. in 2. d. 35. q. 2. a. 1. quam commissum fuerit in culpis : ergo. nd 2. supp. q. 69. a. 7. etq. 7. de malo a. /?. sensum S. Augustini esse quod acer­ 10. — Dico. 5·. Quamvis peccato veniali bior sit pæna quam jucunda fuerit delec­ ex se debeatur tantum pœna temporalis, tatio; non tamen quod hæc pœna acerba ut dictum est, attamen non remissum et æterna excedat demeritum culpæ. quoad culpam in hac vita, et mortali con­ Dices contra secundam partem. Pecca­ junctum, per accidens punitur in inferno tum veniale est majus malum quolibet malo pœna æterna. Ita cum Auctore censent S. pœnæ : ergo nulla pœna adæquarc potest Bonavent. Richardus, Abulens. et alii plupeccatum veniale , nisi sit æterna. res tam antiqui quam reccntiores, contra Λ. 1° hoc argumentum nimis probare, Scotuin ct Scotistas. scilicet nec pœnam infinitam et æternam ibid. — Prob. Nunquam pœna remit­ posse adæquarc peccatum veniale, quia titur manente realu pænæ, alioquin reus cum peccatum veniale sit diversi et alte­ pœna pœnant non pateretur, quod est con­ rius ordinis nempe moralis, quantumvis tra justitiam : atqui in damnatis semper crescat aut duret pœna, nunquam poterit manet reatus pœnæ debitæ peccato veniali attingere hunc ulteriorem ordinem. Unde non remisso in hac vita quoad culpam : Λ. 2° D. conseq. Nulla pœna potest adæ- ergo semper remanet pœna. Prob. min. quare peccatum veniale in ratione naturæ, Quandiu manet culpa, manet reatus pœnæ C. quia, ut dixi, est allions ordinis; in debitæ culpæ : atqui culpa venialis hic non ratione satispassionis , N. Potest enim remissa nunquam in inferno remittetur: poena esse sufficiens ad vindicandam et pu­ ergo. Prob. min. multipliciter ; 1° quia niendam culpam ad æqualilatem secundum damnati sunt'simpliciler in termino; exis­ moralem æstimalionem ; sicut, licet argen­ tent! autem simpliciter in termino nullius tum nunquam possit adæquarc aurum in culpæ datur remissio. Dixi, simpliciter in ratione perfectionis naturalis, potest tamen termino, ut pravenireni instantiam quæ. in ratione va oris. posset fieri de animabus in purgatorio, qu® Λ. 5°. Peccatum veniale est majus ma­ non sunt simpliciter, sed secundum quid lum, etc., et ex se irreparabile, Ar. ex se in termino. 2° Nunquam culpa venialis Ifparabilc, C. Ubi autem est reparatum, remittitur, nisi per voluntariam et condig­ tessare debet perna. nam retractationem factam ab illo qui pec­ Inst. Nulla pœna , quantumvis magna, cavit , quæ voluntaria ct condigna retrac­ lufiicit ut peccans venialiter satisfaciat Deo tatio fieri non potest sine aclu charitatu et DISSERT. VII. ART. IV. pœmten(i®, cujus non sunt capaces dam­ I veniale de se non meretur panam ster­ nati, utpote obstinati in malo. 5® Nulla nam .· ergo. culpa potest remitti, nisi per applicationem H. Data majori, quam non omnes theo­ meritorum Christi ·. omnis enim peccati re­ logi admittunt, de quo vide Sylvium ia missio est effectus meritorum Christi : at­ suppi, q. 99, a. 5, quæsit. 2, N. corutq. qui damnatis nulla fit applicatio meritorum Quia, licet peccatum veniale non mereatur Christi, cum non sint ejus membra, ut de se pœnam sternam, meretur tamen per docet Auctor 5 p. q. 8, a. δ, nec pro illis accidens, unde non punitur ultra condig­ in hoc statu existentibus mortuus sit, ut num; cui si addas quod pœna sit minui dixi in 1 p. Et ideo sensus communis fi­ intensa quam mereatur, habes quod etiam delium et Ecclesiæ est. quod in inferno puniatur citra condignum. nulla sit redemptio. Ergo. Inst. Peccatum veniale non fit gravius Dices. 1° pœnam non remissam iri per ex conjunctione ad mortale : atqui secun­ satisfactionem, sed per satispassionem ; dum propriam gravitatem non meretur cum enim sit finita, potest linito tempore pœnam æternain : ergo nec ut conjunctum sohi, etiamsi remaneat culpa; ut patet in mortali. Q. 7. de malo a. 10. —Λ. D. fflllj. Nod reo judicii humani, cui quamvis judex aut princeps non condonet culpam , si tamen fit gravius, et tamen fit irremissibile,C. proportionatam pœnam solverit, nihil am­ et non fit irremissibile, N. Non ergo est plius debet. Ergo. propter majoritatem culpæ hujus venialis B. Esto antecedens esse verum in eo quod diutius punitur, sed propter indelequi nullum affectum retinet ad culpam, se­ bilitatem quæ provenit ex mortali adjunctu. cus tamen si affectum formalem vel virluaIn 4. d. 22. q. 1. a. 1. ad 5. —DÎCO letn retineat ad culpam : unde, sicut si 4°. Peccatum mortale aut veniale dimis­ reus in judicio humano perseveraret in sum in hac vita quoad culpam, probabilius culpa exteriori quam respicit judicium hu­ non punietur in damnatis pœna ætema. manum, tandiu pœnæ subjaceret quanFateor S. Thomam in 4, d. 21, q. 1, a. diu obstinate perseveraret; ita similiter 2, quæstiunc. 5, contrariam sententiam te­ damnati in malo obstinati relinentes affec­ nere, sed sequenti distinctione 22, q. 1, tum ad peccatum, quem respicit judicium a. 1, ad 5, re attentius examinata, hanc divinum, tandiu incurrunt reatum pœnæ sententiam deserit et nostram amplectitur. luendæ propter istum affectum et culpam : Postquam enim dixit quosdam tenere quod non quod vi prasentis status (ut præoccu- peccatum mortale dimissum quoad culpam petur instantia) demereantur, sed quia per punietur in inferno aeternaliter, sicut pec­ culpam invia meruerunt puniri quandiu catum veniale non dimissum, quæ est sen­ tentia quam distinctione procedenti tenue­ continuaretur nec remitteretur. Inst. Si reus in judicio humano pone­ rat, subjungit : « Sed hoc non videtursiretur extra statum merendi aut demerendi, » mile, quia veniale (non dimissum)ideo puta, si fieret stultus, quamvis persevera­ »» in inferno æternaliler punietur quia seniret in culpa exteriori pro qua patitur, non >» per manet, cum non sil ibi aliquid quod ideo magis puniretur; ergo similiter de » culpam delere possit, sed pœna ex hoc damnatis. » quod solvitur expiatur : et ideo alii diR. N. conseq. Disparitas est, quod iste » eunt, quod pœna cujus aliquis est debisultus non peccaret amplius nisi materiali­ » tor post culpam remissam, in inferno ter, damnati autem peccant formaliter li­ » punietur temporaliter. Nec propter hoc bera voluntate el affectu; el quamvis, ut » sequitur quod sit in inferno redemptio, dictum est, non demereantur in hoc statu, » quia pœna quæ solvitur non redimitur. meruerunt tamen in via puniri, quandiu » Nec est inconveniens quod quantum ad remaneret -ulpu /urinalis : absurdum enim » aliquid accidentale pœna inferni minua· videtur quod homini in sua malitia perse­ 3 tur, usque ad diem judicii, sicut etiam veranti et nullo modo pœnitenti, pœna re­ « angetur. » Quibus verbis S. Doctor ne­ laxetur. dum conclusionem nostram asserit, ^od Dices 2°. Juxta commune axioma, Deus probat et argumenta in contrarium solvit punitio­ nem peccatorum præteritorum, sed vel in cautelam futurorum, vel ad exercitium virtutum et incrementum meriti, vel in aliorum exemplum et instructionem, vel ut gratia el gloria Dei magis elucescat Patel ex Tobiæ 2, ubi dicitur : Hanc tentationem ideo permisit Dominus eve­ nire illi. ut posteris daretur exemplum patientia: ejus > sicut et sancti Job; el cap. 12, angelus Raphaël dicit Tobiæ . Quia acceptus cras Deo, necesse fuit ut tenlatio probaret te. Joan 9 , de cx< o nato dicit Christus Neque hic peccat it, neque parentes ejus, sed ut manifesten­ tur opera Dei. liem palei in Joanne Bap­ tista, in B. Virgine, in ipso Christo re­ demptore , qui, cum essent absque pecca­ to, multa tamen passi sunt. Ita docent S. Aug. lib. 2 de Peccat. Meritis c. 12. et S. Ambr. lib. 2 de Interpell. cap. 1. Error contrarius fuit amicorum Job, testeS. Th. in Comment, ad cap 4,6 el SJob; quem errorem nostris temporibus suscitarunt quidam, ut constat ex sequen­ tibus propositionibus damnatis. Prima Omnes omnino justorum a/Jlictiones sunt ultiones peccatorum ipsorum : est 72 inter interBaianas.Secunda : Nunquam Deus affligit innocentes, ct a/Jlictiones semper serviunt, vel ad puniendum pec­ catum, vel ad purificandum peccatorem: est 7<> inter Qucsnellianas. § 1. — Prima difficultas resolvitur. Resolutio hujus difficultatis pendet ex notione pœnæ, quam articulo præccdenti definivimus, — Hic a. 7. 0. — Malum afllictivuni in/lictum creaturer rationali contra ejus voluntatem in vindictam proprii peccati; unde pœna proprie ct stricte sumpta tria includit : primum, quod sit malum aflliclivum ; secundum, quod sit contra voluntatem, aut saltem naturalem ejus inclinationem ; tertium, quod infliga­ tur ei qui peccavit. ihid —Hinc inferes 1° pœnam proprie el simpliciter esse propter culpam illius qui punitur. ibid. — Inferes 2° pœnam satisfactoriam non esse semper pro culpa illius qui punitur; quia is qui non peccavit potest ex amore quo alteri unitur voluntarie sus­ cipere pœnam pro ipso, sicut etiam in re­ bus Immanis videmus quod aliquis in se transferat debitum alterius. Ibid. — Inferes 5° multa obvenire ho­ Hic n. 7. 0. ct q. 5. de malo a. 4. — minibus quæ videntur poenalia, ut sunt Observandum tamen hæc pœnalia immissa morbi, detrimenta fortunæ, alixve cala­ in cautelam futurorum et in exercitium vir­ mitates et miseriæ, quæ tamen non sunt tutum quæ dicimus non habere rationem simpliciter pœnæ, partim quia non habent pœnæ simpliciter, reducenda esse remote simpliciter rationem mali, partim quia non el indirecte in culpam originalem tanquam inferuntur propter culpam. in causam; quia quod homo sil talis condi­ ibid. —Sic, ex primo capite, sæpe con­ tionis ul, vel ad vitandum peccatum; vel tingit quod homo patiatur detrimentum in ad proficiendum in virtute, oport? ei minori bono ul augeatur in majori, sicut subvenire per hujusmodi pœnaJitates t. in­ cum patitur detrimentum pecuniæ propter commoda, est ex corruptione et infirmita­ sanitatem corporis, vel in utroque horum te naturæ quæ est pœna peccari originalis, propter salutem animæ et propter gloriam in statu enim innocentis non oportuisset Dei : el tale detrimentum non est simpli­ aliquem ad profectum virtutis inducere per citer malum nominis, sed secundum quid; pœnalia exercitia. unde non habet simpliciter rationem pœ§ II. — Secunda difficultas resolvitur. nar, sed inedicuix : nam medici austeras Hio ■. 8. o. — Dico Ie. Nemo punitur poliones propinant infirmis ut conferant pœna simpliciter et proprie dicta pro pecsanitatem. DISSERT. VII. ART. V. cato alterius, sed unusquisque pro pecca­ I mano punitur occisione suorum animo Ii Λ to suo punitur, juxta illud Ezech. 18 : Ani­ I limn, confiscatione, devastatione, incen­ ma qua peccaverit ipsa morietur : filius dio suorum bonorum; sic regesouniuntur non portabit iniquitatem patris , et pa­ non solum regnorum amissione sed etiam ter non portabit iniquitatem filii. Ratio subditorum internecione; ita tamen quod est, quia actus peccati est aliquid perso­ in judicio divino , si filius vel subditus sit nale · atqui pœna ut pœna infligitur in pu­ particeps culpæ, hujusmodi pœnales de­ nitionem peccati : ergo ipsa est etiam per­ fectus habeant rationem pœnæ quantum sonalis. ad utrumque, scilicet quantum ad euniqui Confirmatur. Pœna ut pœna infligitur punitur et eum pro quo punitur; si vero ad reparandam squalitatem justitiæ, qua­ non sit particeps culpæ, habent rationem tenus qui peccando nimis voluntati suæ pœnæ quantum ad eum pro quo punitur; induisit, aliquid contra suam voluntatem quantum vero ad eum qui punitur, ratio­ patiatur : ergo oportet illum ipsum pali nem medicinæ tantum; ordinanturenimei poenam qui violavit justitiam. Palet insu­ ad bonum animæ si patienter sustineat. per ex definitione pœnæ supra tradita. ibid.—/talio secundat partis, quia pœ­ ibid. — Dico 2°. Si loquamur de pœna næ spirituales hujus vitæ, ut sunt amissio salisfactoria , contingit quod unus portet gratiæ et virtutum, vel tam spirituales poenam alterius, quatenus unus alteri con­ quam corporales alterius vitæ, ut pœna junctus vinculo charitatis voluntarie as­ damni et sensus, non sunt medicinales. sumit poenam peccatis aliorum debitam, De pœnis alterius vitæ, in inferno vel pur­ ut jam diximus, juxta illud Apost. Galat. gatorio , patet, quia in termino non est 6 : Alter alterius onera portate, el sic amplius locus merito vel demerito. De adimplebitis legem Christi. Observat Syl­ pœnis spiritualibus hujus vitæ etiam pa­ vius Auctorem, loquendo de pœna salis­ tet, tum quia bonum animæ, cujus detri­ factoria, non dicere quod unus puniatur mentum est pœna spiritualis, non ordina­ pro alio, sed quod portet poenam alterius, tur ad aliud melius bonum; tum quia quia puniri est sustinere poenam ab ex- quantum ad animam filius nihil est patrii, trinseco illatam , nihil conferente eo qui et servus nihil est domini : non debet au­ patitur i sed satisfacere pro alio est vo­ tem quis puniri pro peccato alterius in eo luntarie assumere, et ita portare poenam secundum quod nihil est illius. Si dicas quod quandoque, propter quo­ alterius. Ibid.—Dico 5°. Si loquamur de pœna rumdam peccata, civitates et regna ad hae­ ut habet rationem medicinæ, contingit reticos transeant, unde innocentes privan­ quod unus puniatur pro peccato alterius, tur spiritualibus bonis, ut usu sacramen­ pœna scilicet corporali et in præsenti vita, torum, verbi divini prædicalione, etc. Λ. non spirituali, nec etiam corporali in al­ conclusionem esse intelligendam de bo­ nis spiritualibus interioribus animæ ipsitera vita. ibid. — /latio prima; partis est, quia, que inhærenlibus, ut sunt gratia sanctifi­ ut discimus § praecedenti, detrimenta re­ cans et habitus virtutum, quibus nemo rum corporalium, vel etiam ipsius corpo­ spoliatur nisi propter propriam culpam; ris, in hac vita sunt quædarn pœnæ medi­ non autem de bonis spiritualibus exterio­ cinales ordinatæ ad salutem animæ, ad ribus, quibus qui privantur non proprie pu­ quam revera proficiunt si patienter tole­ niuntur, (pria hæc auxilia nec sunt illorum rentur : unde nihil prohibet aliquem pu­ nec eis debentur, sed sunt mere gratuita. ibid, «d 1. — Illud autem Exod. 20; niri pro peccato alterius , vel a Deo vel ab homine, nimirum filios pro parentibus, Ego sum Dominus Deus tuus, fortis, subditos pro dominis, in quantum sunt zelotes, visitans iniquitatem patrum tn quædarn res eorum ; juste enim quis puni­ filios in tertiam el quartam generatio­ tur in .e sua, filii autem sunt aliquid pa­ nem eorum qui oderunt mb, potest inlel rentum, subditi sunt aliquid dominorum. ligi de pœna ut medicinalis est, *d sensum Sic Asgyptii puniti fuerunt morte suorum prima; partis conclusionis ; vel etiam de primogenitorum, tam pecorum quam ho­ pœnis spiritualibus, quatenus filii imitan­ minum ; sic humo peccator in judicio hu- tur peccata parentum : et ideo dicit ύ 408 DE POENA DEBITA PECCATO ORIGINALI 400 tertiam ct quartam generationem, quia | diusRoin. Capreol. S. Barn ardmns Senens. tandiu consueverunt homines vivere ut i S. Antoninus, Tostatus, ct |»ene innumeri tertiam et quartam generationem videant, alii lam antiqui quam receniiorr* ; ita ut etsicmuiub ridere possunt et lilii peccata S. Th. q. 3 de Malo, a.2, ass/ra. e»e sen­ parentum ad imitandum, ct patres pœnas tentiam communem Commuai.et dosl mortem sic pro­ » priam voluntatem ? Cesset propria voliinnuntiat : << Existimo futurum ut primi qui- » tas, et infernus non erit .- in quem enim » dem cum aliorum scelerum tum etiam u ignis ille desaeviet, nisi in propriam vo» baptismi contempti poenas luant; alii au- » lunlalem? » De mente 5. Augustini, de » tem pœnasquidem.sedleviores pendant, quo prfccipue litigatur, dicemus in sol.objProb. 4® ratione. Pœna debet esse pro. » ul qui non tam animi pravitate quam » stultitia a baptismo aberrarint; poslre- portionata et debita culpæ, id per se no­ » mi denique, non coelesti gloria nec sup- tum est ; unde Isai. 27 : In mensura con­ » pliciis a justo Judice afficiantur, utpote tra mensuram, cum abjecta fuerit judi­ » qui, licet baptismo consignati non fue- cabis eam·, atqui pœna sensus non est pr»» rint, improbitate tamen careant, atque porlionata necdebitaculpæunginali : ergo. » hanc jacturam passi potius fuerint quam Prob. min. in qua est difficultas , mul­ » fecerint : neque enim quisquis supplicio tipliciter. 1° Peccatum unginale non est » pignus non est,protinus honorem quoque per voluntatem person® , sed per volunta­ w meretur,· quemadmodum nec quisquis tem naturæ : ergo debet pa.iib nœna na­ » honore indignus est, statim etiam ράι­ turæ , et non pœna person®. Subsumo Atχ nam promeretur. qui pœna census contingit per passionem Hoc aui*m testimonium ita est apertum, . propriam person®, pœna vero daumi est DE POENA DEBITA PECCA TO ORIGINALI. 411 pœna naturæ, ct quamvis in persona, non | peccato originali, nec jubet adultos qui est tamen ratione personæ aut suppositi, baptismum suscipiunt concipere de illo do­ sed ratione naturæ quæ invenitur privata lorem aut tristitiam : ergo censet nullam gratia sen justitia originali, sine qua ipsi, huic peccato deberi aut respondere pœnam non debetur visio Dei, utpote bonum in­ sensibilem in futuro sæculo. Prob. 6° conclusio, ab inconvenienti debitum principiis naturæ. Ergo. bus. Cum |>œna sensus sil æterna et acer­ Q. 5. de male , a. 2. — Prob. 2° eadem min. Pœna sensus nunquam debetur habi­ bissima , atque pueri qui illam paterentur tuali dispositioni, non enim aliquis puni­ essent destituti gratia, non posset non ge­ tur, sive a Deo sive ab hominibus, ex hoc nerare in illis graves motus impatientis, quod sit habilis ad furandum , sed ex hoc iræ, desperationis, odii et blasphemiæ in quod actu furetur : habituali autem priva­ Deum : atqui id admitti non potest nec de­ tioni absque omni actu debetur aliquod bet in istis parvulis, estque damnatum in damnum; puta, qui non habet scientiam Baio, propositione 49 : ergo. litterarum ex hoc ipso indignus est promo­ Neque dicas idem sequi ex pœna damni; tione ad episcopalem dignitatem. Atqui in probabimus enim infra pueros nullum ex parvulo est privatio habitualis scilicet gra- ea dolorem trisliliamve percepturos. >on liæ et justitiæ originalis,· item est disposi- valet etiamsi dicas non omnes qui miseriis tiohabitualis tantum sine omni actu, nempe et afflictionibus afficiuntur, motibus imconcupiscentia, quæ parvulum facit habi­ patienliæ, iræ, desperationis, odii et blas­ lem ad concupiscendum, ut S. Aug. dicit, phemiæ in Deum efferri : id quidem verum adultum autem actu concupiscentem. Ergo est in hac vita, vix miseriæ, comparais parvulo defuncto cum originali non est miseriis alterius vitæ, vix miseriæ nomen proportionala nec debita pœna sensus, sed merentur, el qui iis affliguntur gratiae au­ solum pœna damni, quia videlicet non est xiliis adjuvantur ad eas patienter toleran­ idoneus perduci ad visionem divinam pro­ das; quod non contingit in inferno. pter privationem originalis justitiæ. Solvuntur objectiones. Ibid. — Prob. 5° eadem min. Pœna sensus respondet conversioni ad bonum Obj. 1°. Matth.23, in extremo judiciodicommutabile, sicut pœna damni respondet cctur omnibus qui erunt in sinistra Ile in aversioni a Deo ; et ideo peccato actuali, ignem adernum : atqui parvuli erunt in in quo reperitur conversio et aversio, de­ sinistra ; duo enim tantum erunt ordines betur utraque pœna : atqui in peccato ori­ judicandorum , quorum alii ad dexteram, ginali non est conversio, sed sola aver­ alii ad sinistram collocabuntur; parvnlinon sio , vel aliquid aversioni respondens, sci­ erunt ad dexteram : ergo ad sinistram. licet destitutio animæ justitiæ originali. A. hujus celebris textus, cui maxime His tribus D. Th. rationibus nihil repo­ confidit adversa sententia, 1res esse expo­ nunt adversarii quod eas vel leviter infrin­ sitiones quas lectoris judicio permitto, ut gat. Id unum aegre fero, doctissimum ac eam quæ ipsi probabilior videbitur eligat. mihi commendatissimum Svlvium D.Tho1° I). maj. in extremo judicio dicetur mam hac in parte non solum deseruisse. omnibus adultis qui erunt ad sinistram. Ite sed dixisse quod si S. Doctor Summam ab­ etc. C. omnibus omnino, 2V. Itaque non solvisset , non desit ratio existimandi eum describitur eo loci forma judicii servanda in alteram partem declinaturum; cum nul­ respective ad omnes omnino, sed tantum lum sit, nequidem levissimum hujus exis­ judicii discussionis servanda respective timationis fundamentum.siquidemS. Doc­ ad adultos qui habent propria opera bona tor in ipsa ultima parte suæ Summæ cam­ et mala : hoc patet 1° ex parabolis ibidem dem sentential^ quam junior toties docue­ scilicet de talentis, de ovibus et hœdis, ct rat, constant er e’ resolutorie adhuc asserat. ex toto contextu ; 2° ex causis «entent iæ : Prob. 4° eadem min. Ecclesia in inqio- Esurivi et non dedistis mihi manduca­ nendis pœnis ct satisfactionibus imitatur re, etc. Esurivi et dedistis, etc. suo quo ordinem er modum divinæ justitiæ peccata intelliguntur omnia opera personalia bona punientis : atqui Ecclesia nullam imponit et mala : hæc enim solis adultis, nullate­ pænan: aut satisfactionem sensibilem pro | nus parvulis conveniunt. 5Ï inde inforas i DISSERI'. VII ART. VI. Ergo nec ista verba, Eenile, benedici i ,etc. vimus per ignem et a q uam; ibidem ;7ρι« non respiciunt parvulos baptizato*, con­ nor examinasti sicut examinat urtirgtncedo .-neque tamen inde sequi ur eos non tum; Deui. 4 : /'os eduxit Daminiu dt esse vocandos in regnum per aliam senten­ fornace ferrea Egypt i : inqutbu-lncisptr tiam. sicut non baptizatos non esse exclu­ ignem intelligilur quæcuinqiie iribuhtio. dendos per aliam sententiam. Et Josue 7, cum Dominus jussisset Adun Huic interpretationi favet quod docet igne comburi, per ignem Josue inldlixil Auctor in 4, d. 47, q. 1. a. 5, ad 5 , sci­ lapidationem. in quem locum ipse S. Au­ licet quod pueri ante perfectam ætatem de­ gustinus sic. ait : « Magis qaærcnduinnt cedentes comparebunt in judicio, non ut » cur lapidationem ignemappellaverilDojudicentur, scilicet hoc judicio discussio­ » minus; nam neque ad verba Domini qu»· nis, ut explicat quæsftuncula sequenti, sed » quam potuit esse sapientior, neque ad ut videant gloriam judicis. » faciendum quisquam obedientior. proinHunc textum S. Augustinus respective » de ignis nomine posse pœnam significari, ad judicandos varie interpretatus est : lib. » S Scriptura testis est iu Dculeronoinio, de Fide et Operibus, cap. 5, intellexit de » ubi dicitur ad filios Israel : Et eduxi vos de fornace ferrea ex Æyypto; ubi forma judicii quæ servabitur respectu eo­ utique diram tribulationem intelligi vo­ rum qui sunt in Ecclesia boni et mali ; lib. luit. » Ita S. Aug. Quod autem posset de 8 quaestionibus Dulcitii, q. 1, intellexit de forma judicii servanda respectu eorum opponi, admissa semel hac ultima inter­ qui fecerunt vel non fecerunt opera mise­ pretatione , nunquam posse probari exS. ricordiae; et serm. 14 de verbis Apost. c. 5, Scriptura esse verum ignem in inferno, intellexit de sententia respectu omnium sanclumque Augustinum huic et aliis in­ omnino, etiam parvulorum. terpretationibus adversari, discutiemus 2° fxfohunc locum M.itth. esse intelli- modo, dum de menteS. Augustini, quæ ex gendum etiam de parvulis, nomine ignis ' jam dictis non obscure' innotescit. Inierim (cujus in pœnis summa est acerbitas) om­ prosequor argumentum ex S. Scriptura. Inst 1°. Apocal. 20, dicitur: (pii no» nes pœnæ inferni, quarum promeritis ma­ xima est varietas, comprehenduntur, sicut est inventus in libro vitæ scriptus,m tnomine regni in priori sententia compre­ sus est inst agnum ignis .-atqui parvuliuon henditur omnis gaudiorum varietas in reg­ baplizati non sunt script i in libro vite: ergo. no cœlesti : quanquam , sicut ibi commu­ Λ. hunc locum non referri integrum: nis erit omnibus clara Dei visio. sic dam­ sed mutilum; paulo enim ante dictum est, natis omnibus erit communis divinx visio- Judicati sunt mortui ex his quee scripta nisprivatio. ItaEstius in hunc locum, juxta erant in libris secundum opera ipsorum; quam interpretationem nomine ignis in- item : Et judicatum est de singulis sttelligitur quidem ipsa pœna et combustio eundum opera ipsorum. Ex quibus mani­ ignis, at non hæcsola, sed etiam aliæ pœ­ festum est Imite textum spectare adultos, næ, puta, privationis visionis Dei. remor­ non parvulos, (piorum nulla sunt opera. sus conscientiæ. alligationis,incarceratio- Neque te moveat quod dicat magnos et nis, fœloris,etc. aliquin, sistendo pre­ pusillos, vocat enim pusillos non aetate cise in verbis, damnati solam pœnamd mi­ aut natura , sed dignitate el gradu , id est ni et ignis et nullam aliam subirent. Cer- viles et abjectos, ut exponit Estius. tum ergo videtur Christum sub nomine ig­ Inst. 2°. Infantes non baplizati sunt filii nis comprehendisse omnes inferni pernas, iræ, Ephes. 2: ergo puniuntur pœnasensus. non omnibus omnes infligendas, sed ac//. ZV. conseil. Ire enim manifestatur non rommodate et proportionate unicuique solum per pœnas positivas, sed etiam pri­ juxta meritorum exigendam, hanc illi,is­ vativas : sic David iratus tu Absalonem ip­ tam alteri sum punivit ejiciendo.» lacie sua: sic prin­ .xum'ue ignis potest intelligi non p - cipe* irati in aulico* ipsos puniunt prohi­ na ignis specifice, neque aliqua alia pu-, bendo aditum ad aulam. d ·η ruunaie , sed quæcmnque pœu » in Inst. ό° ex parabolis palea», zizaniorum neri· et ^determinate : idque sal Irequci.* el piscium, Matth. 5 : Permundabit arcam e*t inS. Scripturis. Sic Psal. 63 : Transi- suam et congregabit trilicum suum m 412 DE POENA DEBITA PECCATO ORIGINALI. 445 Aorrewm, paleas autem comburet igni « tur : alii erunt ad dexteram, alii ad siinextinguibili; ibid. c. 15,de zizaniis qux » nistram; non novi aliud. Qui inducis inimicus homo superseminavit in agro : >» medium , recede de medio ; non te ofColligite primum zizania et alligate ea « fendat qui dextram quærit · et te ipsum in [asc· uloi ad comburendum ; ibid, de » admoneo, recede de medio, sed noli ad sagena iJssa in mare et ex omni genere » sinistram. » Idem Enchirid. c. 26 1. 1; piscium congregam e : Elegerunt bonos de Peccat Meritis, c. 26; et alibi. in vasa, malos autem foras miserunt : S. Fulgentius, 1. de Fide ad Petrum, c. lie erit in consummatione sœculi, exi­ 27 · « Firmissime tene et nullatenus dubunt angeli et separabunt malos de me­ » bites, non solum homines jam ratione dio justorum et initient eos in caminum » utentes, verum etiam parvulos qui..... ignis. Atqui infantes non baptizali non » sine sacramento S. baptismatis.... de hoc sunt neque trilicum, neque bonum semen, » sæculo transeunt, ignis æterni sempineque boni pisces, sed palea, zizania, mali u terno supplicio puniendos; quia etsi propisces : ergo. » priæ actionis peccatum nullum habue/?. per aream, agrum el sagenam intel- » runl, originalis tamen peccati damnatioligi Ecclesiam. in qua sola sunt triticum » nem carnali conceptione et nativitate el palea, bonum semen et zizania, boni et » traxerunt. « mali pisces, id est, boni et mali homines. S. Gregorius, l. 9 Moral, c. 16 : « PerIta interpretatur S. Aug. lib. cont. Dona- » petua tormenta percipiunt qui nihil list. post collât, c. 4, et communiter SS. Pa­ » ex propria voluntate peccaverunt. <> Si­ tres et theologi. Nec refert quod Christus, militer S. Prosper, Isidorus. Anselmus Mattii. 15, dicat : Jger est mundus; per el alii. Ergo. hoc enim inlelligit Ecclesiam toto mundo Q. 5. de malo a. 2. — A. his omnibus diffusam , aut quia ex jacto semine, quod ipsismet verbis Doctoris Angelici, fidelis­ est verbum Dei, mundus iit Ecclesia : an­ simi S Augustini el aliorum Patrum in­ tequam enim jaceretur semen erat mun­ terpretis. Itaque , α dicendum quod nodus, post jactum semen est Ecclesia. Id » mine tormenti, supplicii, gehennæ et etiam evidenter patet ex verbis anteriori­ »< cruciatus,et si quid simile indictis sancbus -.Simile est, inquit, regnum coelorum » lorum invenitur, est large accipiendum homini qui seminavit bonum semen in » pro pœna, ut ponatur species pro geneagro suo : per regnum enim cadorum in » re. Ideo autem sancti tali modo loquendi S. Scripturis passim intclligitur Ecclesia. » usi sunt, ut detestabilem redderent erIn his ergo parabolis non est quæstio de » rorem Pelagianorum, qui asserebant in parvulis non baptizatis qui non sunt in Ec­ » parvulis nullum peccatum esse, nec eis clesia , sed de adultis qui bona vel mala u aliquam pœnam deberi. » Eodem modo opera egerunt : quod iterum evincitur ex dicta S. Augustini et SS. Patrum interpre­ his verbis : Sinite utraque crescere usque tantur S. Bonaventura, Scotus, Dionysius admessem, id est. usque ad finem vitæ. Carthus. et alii. Feritas hujus solutionis eruitur. 1» Obj. 2° ex Patribus, præserlim ex S. Aug. S. Augustinus , serm. 14, de verbis ex scopo S. Augustini et aliorum Patrum Apostoli, c. 5 : « Venturus est Dominus, agentium contra Pelagianos. Pelagiani, • inquit, et, judicaturus de vivis et mor- qui negabant peccatum originale, conten­ » luis, sicut Evangelium loquitur, duas debant parvulos decedentes sine baptisme » partes facturus est, dextram ct sinistram nullam pœnam pati, sed vita et felicitate » Sinistris dicturus : Jte in ignem ccler- ælernafrui, extra regnum cadorum tamen ; » num qui paratus est diabolo et angelis sicque esse quemdam medium locum inter • ejus,· dex'ris dictums : Penite, benc- damnationem et regnum. Quem errorem • dicti /atris mei, percipite regnum ut impugnarent SS. Patres. non erat ne» quod vobis paratum est ab origine cesse quod asscrerunt parvulos pati pœ­ » mundi. Uanc regnum nominat ; hanc nam sensus, sed sufficiebat si probarent » cum diabolo damnationem : nullus re- eos pali pœnam qualemcumque et esse » lictus est medius locus ubi ponere queas damnatos, sicque non esse medium inter -infantes. De vivis ct mortuis judicabi- damnationem et regnum : quasi sic argu- DISSERT. VII. ART. VI. mentarentur: Qui non erunt in regno erunt | tendi super cratem ferream et subjects damnati ■ atqui infantes non erunt in reg- prunis ardentibus in perpe'uas aeternitates no : ergo zrum damnati; ergo non datur igne torreri ? Sibi certo mentitur qui non locus medius in quo vita et felicitate fruan- dixerit, aut sensum humanum exuit qui tur. Vides, ul hoc argumentum concludat, non ita senserit. Quantum ad Fulgentium, id specialiter non requiri quod panuli patiantur pœnam sensus, sed sufficere quod patiantur pœ­ est observandum, quod ibid. cap. 44, di­ nam damni, quacum non potest subsistere cat hanc doctrinam quam cap. 27 tradidit vita et felicitas æterna, qua eos donabant pertinere ad fidem. Non potest autem sine Pelagiani. Usurparunt autem SS. Patres manifesto errore dici esse de fide parvu­ voces cruciatus, ignis, gehennæ, tormen­ los pali pœnam sensus, alioquin omnes torum. suppliciorum, etc., ut in hac parte, contrarium sentientes, el ii numerosissimi, sicut dicit S. Th. hæresim Pelagianorum doctissimi, sanctissimi, forent haeretici. Evidens est ergo S. Fulgentium intelligere redderent detestabiliorem. Evincitur veritas datas responsionis, de pœna generice sumpta : unde glossa in quia aliter S. Aug. præsertim non poterit cap. Nulla de consect. dist. 4, dicit : Ca­ secum conciliari; fuit enim perpetuoS. Doc­ rentia visionis Dei est pœna ignis, de tor anxius et incertus circa poenas parvu­ qua intelligendus est canon Firmissime lorum, quod patet ex sequentibus. Lib. 3 desumptus ex Fulgentio. Inst. l°Si liceat sic interpretaris. Scrip­ cont. Julian, c. 11 : « Ego autem, inquit, turas et Patres, nunquam ex Scripturis aut • non dico parvulos sine Christi baptis» mate monentes tanta pœna esse plectcn- Patribus evinci poterii dæmones el dam­ - dos, ut eis non nasci potius expediret. » natos adultos vero igne torqueri in infer­ El infra : « Quis dubitaverit parvulos non no, quia ubique poterunt explicari de igne • baptizatos in damnatione omnium levis- metaphorice sumppto pro qualibet pœna: » sima futuros? Quæ qualis et quanta erit unde explicatio nostra dicenda est potius • quamvis definire non possum, non ta- S. Scriptura et Patrum contortio, quam » men audeo dicere quod eis ut nulli es- genuina eorum interpretatio. Ita quidam · · » sent, quam ut ibi essent potius expedi- recenliores. • ret. » In Enchirid. c. 95, dicit mitissi­ R. N. Sequelam et ejus probationem. mam. esse pœnam parvulorum; et Epist. Quamvis enim nomine ignis quandoquein S8, ad Hieron. « Cum ad poenas ventum S. Scripturis et Patribus inlelligatiirquæ• est parvulorum , magnis , mihi crede, cumque pœna ubi ad id cogit contradictio » coarclor angustiis, nec quid respondeam aut inconveniens quod, aliter intelligendo, ■ prorsus invenio. » sequeretur; non bene infertur sic scuqier Porro , si certum fuisset S. Augustino esse intelligendum, si intelligendodc vero parvulos non baptizatos pati pœnam sen­ igne nulla contradictio aut inconveniens sus, 1° non tantis circa illam fuisset coarc- sequatur. tatus angustiis el habuisset quid respon­ Absque autem inconvenienti inlelligideret , atque definire potuisset, si non turS. Script, in mullis locis determinate quanta esset et in quanto gradu , saltem de vero igne. Sic Judith. 16: Dabit igium quæ el qualis esset. 2° Non dixisset horum et vermes in carnes eorum , ut urantur infantium pœnam esse levissimam et mi­ el sentiant usque in sempiternum. Job. tissimam, nec dubitasset asserere melius 20 : Devorabit eum ignis qui non succen­ illis esse non esse quam in tali pœna esse; ditur. Isaï. 35 ; Quis poterit habitari, dt etenim ignis inferni etiam levior el levis­ vobis cum igne devorante? Quis habita­ simus est longe aelivior et acerbior quovis bit ex vobis < um ardoribus sempiternis? nostro igne, aut etiam eiementari arden- '•«atth.5 : Paleas comburet gni im tlintissimo , ipsoS. Augustino teste in psal. guibtli; ihid. 3: Reus en. gehinnmign s, 57, v. 2. Quis autem dicat po-nam ignis ihid 15 : Mittet eos in cuminum i/ids, nostri, maxime si esset æterna, esse levis­ ct comburentur sicut zizania da erit simam et mitissimam ? Quis sane mentis fletu el stridor dentium. Mare. 9 Ire non dicat quod sit sibi melius non esse . in gehennam in ignem inealin d-.i.i, quain ut alter Laurentius toto t orpore dis- ubi vermis eurum non moritur ct ignis 414 DE POENA DEBITA PECCATO ORIGINALI. 411 io»i ertinguitur. Item alibi pluries. I nam; atqui pœna corporis est pœna senSimiliter in SS. Patribus sunt phires tex­ I sus : ergo. /t. D. maj. Est receptura corpus ad tus qui sine ullo inconvenienti intelliguntur determinate de vero igne, ut S. Aug. pœnam positivam , N. ad pœnam privati­ de Fide in Operib. c. 17, ut referetur in vam , (λ Quia ex hoc quoo ab onere corporis absoluta ea non cog» noscat quæ saltem ratione investigari » possunt, et etiam mullo plura. >· Sed potuisset advertere R. pater S. Ί hornam idem omnino dicere et referre q. 5 cit de Malo, unde probationem nostram de­ sumimus, et hoc intelligere de naturali cognitione bealiludinis naturalis quæ con sistit in adeptione boni perfecti. Sed quod illud bonum perfectum, subjungit, ad quod homo factus est,sit illa gloria quam sancti possident, est supra cognitionem naturalem .-unde, quando in textu objec­ to dicit, et etiam multo majora, id est : anima separata cognoscit multo majora na­ turalia quam corpori juncta. Sed jam dato parvulos cognùscero beatitudinem supernaluralem , occurrit Dût. cit — Secunda ratio D. Th quæ sic proponitur. Ex co quod careat aliquis eo quod suam proportionem excedit non affligitur,si sitrectæ rationis,sed tantum ex hoc quod caret eo ad quod aliquo modo proporlionatur : sic nullus sapiens homo affligitur de hoc quod non potest volare sicut avis, vel quod non sit rex aut impe­ rator, cum sibi non sit debitum; afflige­ retur autem si privaretur eo ad quod ha­ bendum aliquo modo aptitudinem habuitatqui, quamvis homo usum liberi arbitrii habens, proportionatus sit ad vitam aeter­ nam consequendam , quatenus per actus proprios ex gratia potest illam mereri, et ideo si ab hoc deficiat maximus erit ei do­ lor , quia amittit illud quod suum esse possibile fuit; parvuli tamen nunquam fuerunt proportionali ad hoc quod vitam Sternam haberent, quia nec eis debebatur ex principiis naturæ, cum omnem faculta­ tem naturæ excedat, nec actus proprios habere potuerunt quibus tantum bonum consequerentur; ct aliunde sunt rectæ ra­ tionis, nulla enim passione, nullo peccato personali obliquatur , sed talis est qualis fuit ante mortem, cum per mortem non mutetur, ante mortem autem nullum ac­ tum inordinatum habuerunt : ergo nihil omnino dolebunt de ea carentia visionis divinæ; imo magis gaudebunt de hoc quod participabunt multum de divina bonitate et perfectionibus naturalibus. ibid. —Nec potest dici quod fuerunt proportionali ad vitam ætrrnain conseque::- i r « •i «18 DISSERT νΠ. dam, si non per operationem suam, saltem perfectionem aliorum circa eos, quia po­ tuerunt ab aliis baptizari, sicut et multi pueri ejusdem conditionis baptizali vitam sternam consecuti sunt; hoc enim est superexcedenlis gratis ut aliquis sine actu proprio praemietur : unde defectus talis graiiæ non magis tristitiam causât in pue­ ris decedentibus non baptizatis, quam in sapientibus, hoc quod eis inultae graiiæ non fiunt quæ in aliis similibus factæ sunt. ibid, de Malo. — Confirmatur. Nulla ratio videtur esse quare subtrahatur pue­ ris exterior pœna sensus, si attribuitur eis interior afflictio, quæ est multo magis poe­ nalis. Prob. secunda pars conclusionis. Béa­ titude naturalis stare non potest cum aver­ sione a Deo ut auctore natur® ; consistit enim beatitudo naturalis in libera et amicabili conversione ac unione cum Deo ut auctore naturæ -.atqui parvuli ratione pec­ cati originalis sunt aversi a Deo etiam ut auctore naturæ : ergo. Prob. min. Adam peccando aversus est a Deo , nedum ut auctore supernatural!, sed etiam ut aucto­ re naturali ; quia quicumque peccat contra Deum ut auctorem supernaturalem, pec­ cat contra ipsum ut auctorem naturalem, cum lex naturalis praecipiat obedire omni superiori legitime præcipienti : atqui talis est in pueris aversio habitualis, qualis fuit actualis in Adam in quo peccaverunt : ergo. Solvuntur objectiones. μ Obj. 1° contra primam partem. Omne quod naturaliter desideratur, si non ha­ beatur quando est tempus habendi, cau­ sât afflictionem et dolorem : atqui homo naturaliter appetit beatitudinem; tempus autem habendi ipsam est post mortem : ergo pueri ex carentia visionis di vinæ, quæ est beatitudo, affliguntur. Q. cit. de malo a. 5. ad 1. — 11. 1° iuscta primam rationem , quod animæ parvulorum in peccato originali deceden­ tium , cognoscant quidem beatitudinem, in generali secundum communem ratio­ nem, non autem in speciali. Di»t. cit. ad 1. — Ii. 2° juxta secun­ dam rationem. Etsi pueri cognoscerent in speciali suam beatitudinem esse sitam in clara Det visione, non lamen dolerent \ ejui amissione, quia nunquam fuerunt ART. VI. proportionati ad illam, nec illa fait in co­ nn potestate. Inst. 1° Si quis privaretur patrimonio propter culpam parentum, de ejus amis sione dolcrct, licet nec patrimonium net culpa parentum fuerint in ejus polsstate : ergo similiter. ib»d. ad 5. — It. N. conseq. Disparr tas est, quod ad patrimonium quilibet est naturaliter ordinatus et naturaliter jus ha­ bet ad illud , filius enim est pars patris el parentes filiis thesaurizant; sed ad glo­ riam parvuli non habent jus, et quam­ vis ad illam fuerint ordinali in capite, hoc tamen pendebat a beneficio Dei extrinseco ; unde de ejus amissione non debent rationaliter tristari. Sic, si quis propter culpam patris privaretur simul patrimonio et dignitate sibi in patre pro­ missa a principe , secundum rectam ratio­ nem doleret de amisse patrimonio, non de amissa dignitate. Adde juxta primam ra­ tionem, parvulos non cognoscere se priva­ tos visione beata. Inst. 2°. De ratione pœnæ est quod sit contraria voluntati : atqui quod est con­ trarium voluntati est contristans : ergo. Q. cit. de malo ad 5, — B, i’ JUltO primam rationem, D. maj. De ratione pœnæ est quod sil contraria voluntati ac­ tuali vel habituali, C. maj. semper actua­ li, N. Patet in eo qui absens vel ignoram diffamatur seu spoliatur bonis. Jd cujus sensum , D. min. Quod est contrarium voluntati actuali est contristans, C. volun­ tati habituali, A. Patet in exemplo posito. Privatio autem beatitudinis est contraria voluntati non actuali parvulorum, quia eam non cognoscunt, sed habituali, quatenus in primo parente fuerunt ad illam ordinati. B. 2"juxta secundam rationem, privatio­ nem beatitudinis esse respectu parvulo­ rum pœnam late sumptam pro non colla­ tione beneficii indebiti, sicut si illitterato aut plebeio non conferretur episcopatui aut regnum. Inst. 5°. Sic se habent pueri nonliaptizati ad demeritum Ad® , sicut baptizali ad meritum Christi : atqui baptizali gau­ dent propter meritum Christi : ergo non baptizali dolent propter demeritum \da, ii»id ad. 2. — B. N. ant. Disparitas est t·· quod juxta Apost. Rom. 5, maim sil donum Christi quam peccatum Ad». DE POENA DEBITA PECCATO ORIGINALI. MI ·» quia acceptio cujuscumque beneficii | seco , sed ex gratuita Dei voluntate et pet rausat lætitiam et sæpe eo majorem quo auxilium speciale ordinis naturali* ; vel « magis est indebitum at privatio beneficii id cognoscant, cognoscent panier »e a«i non causal rationabiliter tristitiam , nisi eam fuisse ordinatos gratis, nec ean/ «mi­ sit debitum , alioquin omnes semper do­ sisse propria voluntate : nullus autem, si tèrent,cmn nemo sit «pii non careal aliquo sit prudensel sapiens, tristatur se amisisse id quod ipsi gratis fuerat promissum, maxi­ beneficio. /n4.4°.S. Aug. Serm. de Verbis Apos­ me si per ipsum non stetit ut haberet. Inst. Homo, juxta communiorem Thotoli, cap. 6, aperte significat parvulos non baptizatos dolorem et tristitiam habituros, mislarum et plurium aliorum sententiam, ex hoc quod sint exules a patria et socie­ per peccatum originale non solum fuit spo­ tate sanctorum : ergo. liatus gratuitis, sed etiam vulneratus in Λ. S. Augustinum loqui in hypothesi naturalibus : ergo saltem parvulus dolebit Pelagianoruin , qui dicebant hos parvulos de istis vulneribus. esse innocentes, mundos et habentes in se R. Vulnus natura, ut diximus initio Dei imaginem ; ex qua suppositione infert hujus disseri.ex S. Th., nihil est aliud S. Augustinus non posse sine injuria poni «piam impedimentum inclinationis ad vir­ a sinistris el excludi a regno,eosque. cum tutem; hujusmodi autem vulnus pro nisescirent innocentes el ad regnum crea­ hilore putatur in comparatione infiniti bo­ tos, propler hoc exilium merito dolorem ni occasione cujus aequi ren di fuit inflictum, interiorem percepturos : hæc autem hypo­ et ideo nullum causabit dolorem : sicut, thesis est falsa. v.g.,nemo sapiens tristaretur si alter, ip­ Inst. 5°. Saltem negari non potest quin so inscio, exposuisset et amisisset assem parvuli tristentur et doleanl quod se vi­ cum bona spe obtinendi ipsi regnum. deant in perpetuum inclusos in obscuro Obj. 5° contra secundam partem con­ carcere, sicut dolent dæmones se ese al­ clusionis. Deus in resurrectione conce­ ligatos ; erunt enim pueri in ly bo, qui det parvulis plura dona gratuita, puta, im­ est locus subterraneus ; ergo. mortalitatem, impassibilitatem, staturam Λ. A. ani. i° quia non detinentur in adiiltæ ætatis, etc. ergo et beatitudinem lymbo tanquam in occupante contrai ie et naturalem. agente ne Deum videant, sicut dæmones R. N. conseq. Quia hæc dona, gratuita detinentur ah igne, sed tanquam in sim­ in antecedente, non sunt inconqiossibilia pliciter locante; Deo denegante concursum cum aversione a Deo ut auctore natura, si­ ad exeundum ; 2U quia non apprehending cut incompossibilis est beatitudo naturalis. mam detentionem in lymbo ut sibi discon­ Obj. 4°. Parvuli, juxta S. Th in 2, d. venientem ei nocivam, sicut dæinones ap­ 55, q. 2, a, 2, ad 5, diligunt Deum ut auc­ prehendunt suam detentionem ab igne. torem natura : ergo non sunt aversi a Deo Duo verbo, parvuli non detinentur inviti ut auctore nature. R. D. ant. Diligunt Deum utanctorem in lymbo. damnati inviti alligantur in in­ ferno : unde hi dolent, non illi. Sit exem­ nature dilectione naturali et necessaria, C. plum in duobus hominibus, «piorum unus dilectione libera, atnicabili, efficaci et per­ ex sententia judicis detinetur invitus in fecta..V. Deus potest considerari dupliciter; rarcere, aller ibi sponte manet ; ille trista­ 1° ut quid distinctum ab omnibus aliis enti­ bus, et sic consideratur lonualiter ut Deus; tur, non iste. Obj. 2° juxta secundam partem con­ 2° ut quid commune omnibus aliis entibus, clusionis parvuli non baptizali privabim­ et ab illis non separatum,quatenus est omniur beatitudine naturali : ergo saltem de I buscommune principium essendi et conserejus privatione tristabuntur, cognoscent | vandi;elsic consideratur ut Deus maleriallter. Deus sub prima ratione terminat amo­ enim eam fuisse sibi possibilem. II. A consequentiam. Jd probatio­ rem liberum et amicabilein, et iste .unor est nem : esto parvulos cognoscere beatlludi- incompossibiiiscum aversione a Deo ut ul­ nein naturalem fuisse sibi possibilem, vel timo tine naturali : sub secund.i vwtioue, noncoinioscentse ad eam fuisse ordinatos terminat amorem naturalem el necessa­ cumliæcnon sit debita homini ab intrin- rium; eo enim amore quo quis necéteuk -I ii i i i ·? 4M DISSERT. VIII. ART. I. diligi* seipsum, diligit suum essendi prin­ I bis licet non desumat distinctionem inter cipium : et i»le amor est compossibilis cum i peccatum mortale et veniale ex conditione aversione a Deo ul ultimo fine naturali, ut I personæ peccantis, ut hæretici, in lioctipatet in dæmonibus, qui Deum et suum I men cum iis convenit quod illam repetat essendi principium naturaliter ct necessa­ ex sola Dei misericordia, cl non cx naiura rio diligunt, et tamen sunt aversi ab eo ut ul­ rei. Contra «pios omnes, pro assertion* timo fine tam naturali quain supernatural!. sententiæ catholics, Ibid. a. 1 et 2. 0.—Dico. Dantur pftDISSERTATIO VIII. cata venialia, non solum ex conditione pucantis, aut ex Dei misericordia, sed ex na­ DK PECCATO MORTALI ET VENIALI, tura sua a mortalibus distincta. TAM SECUNDUM SE QUAM COMPA­ Prob. 1° exS. Scriptura. In variis sa­ RATIVE AD INVICEM. cra Scriptura locis quædam peccata, sine D. Th. QQ. 88 et 89. ullo respectu ad personas, comparantur rebus levissimis, quædam gravissimis : sic Matth. 23, quædam comparantur culici, ARTICULUS 1. Utrum detur peccatum veniale ex natura quædamcamelo; Luc. 6,quædamfestuca, quædam trabi ; 1 Cor. 3, quædam fœno et sua distinctum a mortali? stipulæ, superædilicatis fundamento quod Peccatum mortale dicitur quod mortem est Christus : atqui, si omnia peccata cx animæ affert et est æterna pœna dignum. se essent mortalia, quædam malecompara— Hio q. 88. a. 2. 0. — Peccatum veniale renlur istis rebus minutis, dum alia com­ a venia dicitur; unde potest aliquod pec­ parantur rebus gravissimis; non enim mi­ catum dici veniale tripliciter : 1° ab eventu, nutum et leve dici debet quod mortem quia est veniam consecutum; quo sensu S. animæ et gehennam æternam ex se infert; A mbr. 1. de Paradiso, c 14, dicit quod omne sicut ergo nec festuca ex se excæcare [>opeccatum per pœnitentiam fit veniale; test, nec culex suffocare, nec fœnum aut 2° ex parte causæ, quatenus habet in se palea fundamentum evertere, ita nec pec­ aliquid diminuens culpam ; quo sensu pec­ cata istis rebus minutis comparata e.x na­ cata ex infirmitate aut ex ignorantia dicun­ tura sua occidunt et æterna morte reum tur venialia, licet possint esse mortalia. constituunt. Adde quod, qui superædifi3° Dicitur peccatum veniale stricte, quate­ cat fœnum et stipulam dicatur salvandus nus non excludit a subjecto principium ve­ quasi per ignem, quod S. Aug- -ib. de Fi­ niae quod est gratia ; et de hoc peccato ve­ de et Operib. c. 25 ; Ambros. Greg. elalii niali hic est quæstio. intelligunt de peccatis venialibus, quæ Hæretici posteriorum temporum, Wicle- non igne æterno sed quasi temporali pu­ fus, Luthcrus, Melanchton, Calvinus, etc. niuntur. dogmatizati sunt omnia peccata ex natu­ Item, juxta S. Scripturam,quædam pec­ ra sua esse mortalia et esse ex se mortis cata committuntur a justis perseverantibus animæ et pœnæ æternæ illativa, de facto in justitia et amicitia Dei ; Jacob. 5 ; /n autem non inferre praedestinatis et fideli­ mullis offendimus omnes. 1 Joan, i : Si bus ex Dei misericordia ; sicque veniale non dixerimus quoniam peccatum non ha­ distingui a mortali ex natura sua, sed vel bemus, ipsi nos seducimus et veritas in ex stata a Deo lege seu misericordia, vel nobis non est. Proverb. 24 · Septies cadet ex conditione personæ peccantis. Ab hoc justus et resurget. Quæ verba licet S. errore non inultum abludit Gerson, 5 p. Aug. intelligat de tribulationibus. tamen tract, de Vita Spirit, alphab 61, ubi hæc S. Hieron. Beda et alii communiter intelhabet apud Serram : «< Peccatum mortale ligiinl de levioribus et quotidianis pecca­ ■ et veniale in esse tali non distinguuntur tis, quibus non amittitur justitia. Ergo cx * intrinsece, sed solum per respectum ad se non sunt mortalia. « divinam gratiam, quæ peccatum istud Prob. 2° ex traditione. Concil. Milevit. « imputat ad pœnam mortis, et illud non; cui interfuit S. Aug. definit, can. 7, panc­ • omne enim peccatum culpabile ex sui in- tos in hac vita non tantum humiliter, ■ dignitate mortiferum est. » Quibus ver­ sed etiam veraciter dicere : Dimitte nobis UTRUM DETUR PECCATUM VENIALE, etc. 4*1 debita nostra. ergo agnoscit quædam pec- | cipia vitæ spiritualis; sunt et alia quæ !.*c cata in sanctis, quibus non desinunt esse principia non destruunt, sed ad id (antum sancti. Et Epist. concilii Africani, quæ disponunt, ideoque. ex natura sua venia­ est inter Epistolas S. Augustini 95, as­ lia, quia ab intrinse hibet, nec prætermitlit id ad quod lex pœnæ ætcrnæ; veniale, pœnæ temporalis. »» per præceptum obligat; sed facit prater Quæritur ergo quæ sit inter hæc differen­ )> legem; quia non observat modum ratio­ tia formalis et primaria inter peccatum I » nis quem lex intendit. » Ergo non de­ mortale et veniale? bet repeti differentia inter peccatum mor­ Q. 7. de malo a. 1. — Dico 1°. Differen­ tale et veniale, ex hoc quod mortale sil tia formalis et primaria inter peccatum perfecte contra legem ct veniale imper­ mortale et veniale non in eo sita est, quod fecte. mortale inducat reatum pomæ æternæ, ve­ 11. certo constare S. Thomam in pluri niale pœnæ temporalis; neque quod mor­ bus locis docere peccatum veniale esse tale inferat mortem animæ privando gra­ contra legem, hoc sensu quod prohibea­ tia, veniale non; neque quod mortale fa­ tur a lege ; nam supra, q. 74, a. 10, ad 1, ciat deordinationem irreparabilem, venia­ agnoscit peccatum veniale esse contra ra­ le reparabilem : quia hæc omnia sunt po­ tiones æternas; 2 2. q. 100 a. ό, dicit tius effectu» peccati mortalis et venialis , omne mendacium esj>e contra illud Eccli quam > orum differentiæ constitutive : ideo ' 7 : Noli velle mentiri omne mendacium, t-nmi peccatum mortale infert reatum pœ- et tamen docet mendacium jocosum esse inorttm animæ, deordinatio- peccatum veniale. Item, ibid. q. 86, dial PER QUID FORMALITER ET PRIMARIO PECCATUM MORT , etc. 423 B. D. ant. Privari gratia , chanlale el quod religiosus transgrediens suas leges in re non gravi, peccet venialiter. Quando amicitia Dei habitualiter sumptis, est ef­ ergo dicit hic quod peccans venialiter non fectus pcccaii mortalis, C. facere -(liquid facit quod lex prohibet, nec praetermittit contrarium gratiæ, charitati ct amic.iiæ quod lex præcipit. inlelligendus esi de his Dei ex quo sequatur earum privatio, est quæ lex prohibet aut præcipit, ut omnino effectus peccati mortalis, V. Hoc enim ni­ necessaria fini legis servando , non autem hil est aliud quam transgredi simpliciter ea quæ sunt tantum utilia; sicque pecca­ legem et averti a Deo ut ultimo fine; el tum veniale non esse contra legem sim­ hoc sensu intelligitur conclusio. pliciter ct perfecte quatenus non evertit APPEND IX. finem legis, licet sil contra legem imper­ fecte, hoc sensu quod prohibetur a lege. Petes 1« utrum peccatum mortale et ve­ Dices'!0. Quædam peccata mortalia ver- / niale essentialiter inter se differant? nantur circa media, ut adulterium, homi­ /L a/Jirmative. Quia malitia peccati cidium, etc. quædam venialia circa finem, mortali=, ut constat ex dictis, consistit in ut motus indelibcralus infidelitatis, blas- habitudine improportionis ad ultimum fi­ plietnia ex subreptione, etc. Ergo male nem, malitia autem peccati venialis si-uit constituitur differentia formalis et prima­ in habitudine improportionis ad media ria inter peccatum mortale el veniale in eo fini non absolute necessaria : atqui hæ quod mortale inferat deordinationem cir­ duæ habitudines specie differunt . ergo. ca finem el veniale circa media. Dices {·. Furtum grave el furtum leve Λ. N. conseq. Quia non est idem deor- habent idem specie objectum · ergo. 2’ dinari circa finem el media, el versari eir Magis et minus non diversificant speciem, ca finem et media. Deordinari circa finem furtum autem grave et furtum leve diffe­ ultimum est, (piando ordo seu conjunctio runt solum penes magis et minus. 5° S. hominis cum Deo ultimo fine evertitur, Th. supra q . 72, a. 3 , docet differentias sicque homo a Deo separatur, sive actus veniales et mortales non constituere di­ per quem fit ista disjunctio versetur circa versitatem specificam peccatorum. Ergo. finem, sive circa media : deordinari circa B. ad primum , D. ant. Furtum grave media tantum, est quando homo sic plus et furtum leve habent idem specie objec­ æquo afficitur alicui creatura, ut tamen tum materialiter et in esse rei, C. formapropter hoc non vellet ab ultimo fine re­ lit er el in esse objecti, Λ Nam objectum cedere , seu ordinem quo habitualiter est formale in furto gravi est habitudo improconversus in ultimum finem pervertere, porlionis ad ultimum finem, ut dictum est, sive actus per quem id fit ver.setur circa ct in furto levi habitudo improportionis inedia, sive circa finem. Primam ergo in­ ad media. — Ibid, de malo. — Ad secun­ ordinationem importat peccatum mortale, dum, B. magis el minus di versificare spe­ secundam peccatum veniale. ciem (piando sequuntur rationes diversas. Si instes : Qui peccat venialiter in ma­ Ad tertium. S. Th. loquitur de differen­ teria infidelitatis aut blasphemiæ inducit tia peccati mortalis ct venialis petita a rea­ inordinationem circa finem, allicitur enim tu pœnæ, quæ est accidentalis et secunda­ inordinate circa Deum : ergo : /l N. ant. ria, ut dictu η est. .Id prob. 1). Afficitur inordinate circa Petes 2° utrum divisio peccati in mor­ Deum ut objectum , C. ut finem ultimum, tale et veniale sil univoca, an analoga? :V. non enim ita male afficitur ut vellet a Q. 8S. a. 1. ad i. — B. esse analogam Deo averti et separari tanquam ab ultimo analogia proporlionalitatis. quia peccatum fine. mortale el veniale inaequaliter participant Dices 5°. Privari gratia, charitate et rationem peccati, mortale perfecte, quia amicitia Dei, est effectus peccati mortalis; est perfecte contra legem ct simpliciter ideo enim homo privatur gratia, charitate aversivum ab ultimo fine ; veniale imperelamicitia Dei, quia ipsum graviter offen­ reclc, quia non est perfecte contra legem, dit el peccat mortaliter : ergo peccatum nec avertit a fine, sed deordmat circa mo­ mortale non constituitur per conlrarieta · dia tantum : sicut ergo ens analogic* di­ viditur in substantiam el accidens, qiw tem ad gratiam, charilalem, etc. DISSERT. VIII. ART. 111. ratio entis ab utroque inaequaliter partici­ J mulla sunt consideranda i 1« natura ao· patur, et ideo accidens dicitur ens ex or­ cils, au admittat vel non levitatem mate­ dine ad substantiam, sine quo ordine non riae , de quo art. sequenti; 2® gravitas vel potest concipi, licet divinitus possit esse levitas materiæ, tam ex parte objecti quam sine substantia; iia peccatum veniale di­ ex parte finis ct circumstantiarum, in his citur peccatum ex ordine ad mortale, et quæ illam admittunt ; 5° an peccatum sil quamvis possit esse sine illo, non potest ex genere suo mortale vel non; 4® tenor esse nec concipi sine ordine ad illud. verborum legis, an severe et sub gravi Petes 5° an et quomodo mortalia a ve­ pœna præcipiat ; 8° quæ fuerit intentio le­ nialibus possint discerni? gislatoris in hoc casu ; 6® an peccatum sil B. Velle de omnibus et singulis certo commissum cum perfecta vel imperfecti definire, Hoc est mortale, Hoc veniale, deliberatione , an ex malitia, vel infirmi­ temerarium est; cum id humanam supe­ tate aut ignorantia. Quando autem repu­ ret industriam, et S. Aug. doctorum aqui­ tandus sit consensus perfecte , vel imper­ la, fateatur 21 dc Civit, cap. ult., se, non fecto deliberatus , dicam ari. seq. $ 5. obstante suo studio, ad id non potuisse ARTICULUS III. pervenire, et in Enchyrid. c. T8, dicat id pensandum potius judicio divino quam Utrum peccatum veniale disponat ad mortale, possitque fieri mortale, et e humano. Attamen de aliquibus certo, de contra mortale fieri veniale ? multis probabiliter definiri potest; proquo a theologis communiter assignantur tres § I — Prima difficultas resolvitur. regulæ : prima ex S. Scriptura secunda Peccata venialia sunt triplicis generis ex traditione, tertia ex ratione naturali. Prima regula ex S. Scriptura. Peccata 1°, Quædam sunt venialia ex genere seu quæ in S. Scripturis dicuntur excludere a objecto, ct illa sunt quæ secundumscspec­ regno Dei, esse abominabilia, detestanda, tata habent pro objecto rem levem, itant, exccranda morte digna, aut habent ad­ nisi accedat malitia alterius speciei, non junctam aliquam aliam gravem maledic­ possint fieri mortalia ; ut verbum otiosum, tionem, vel quibus dicitur wr, sunt mor­ risus immoderatus, mendacium officio­ talia; quæ autem remissioribus terminis sum , etc. 2® Sunt venialia ex levitate maefferuntur, sunt venialia. Exempla prioris teriæ, et illa sunt quæ attenta ratione ob­ habes Levit. 24, Proverb. 6, Isaï. 8, Rom. jecti secundum se et generalim sumpti fo­ 1, 1 Cor. 6, Galat. 5, Ephes. 6, et alibi; rent mortalia, sed quia hic et nunc com­ posterioris Proverb. 10,Matth. 12, et alibi. mittuntur in materia levi, sunt venialia; Secunda regula, ex traditione. Quæ ut furtum leve, levis detractio, etc. 5« Sunt ex communi sensu Patrum, episcoporum venialia ex imperfectione actus qui non et doctorum habentur el in Ecclesia pro est plene deliberatus, ut motus secundo mortalibus, censenda sunt mortalia; quæ primi circa objectum mortaliter malum. Hio q. 88. ·. 5. o. — Dico 1». Peccatum pro venialibus, censenda sunt venialia: quia jure præsumilur Deum Ecclesiam veniale ex genere disponit indirecte ad mor­ suam in re tanti momenti non deserere, tale ex genere, non directe; ad mortale neque permittere ut in animarum perni­ autem, ex parte agentis, disponit directe. ciem errore communi decipiatur. Ex hac ibid. — Prob. prima pars 1® ex illo regula habemus violationem jejunii eccle­ Eccli. 49 : Qui spernit modica, paulatim siastici , omissionem sacri die festo, et si­ decidet. 2° Dispositio indirecta est per milia , esse peccata mortalia; et e contra, modum removentis prohibens : atqui pec­ aliquam partem sacri omittere, paululum catum veniale ex genere minuit subjectio­ horam refectionis anticipare, esse venialia. nem voluntatis sub Deo et fervorem cha­ Tertia regula, ex ratione naturali. ritatis , ροή iique simul obstaculum divinis Peccata quæ secundum rectam rationem auxiliis , quibus omnibus homo contine­ graviter Ixdunt charitatcm Dei et proximi tur et praeservatur a peccato mortali : ergo. sunt mortalia ; quæ leviter , venialia. Ad ibid. Prob. secunda pars. Dispositio discernendum vero an graviter vel levi­ directa est ad formam ejusdem speciei, aut ter lædaul charitatcm Dei ct proximi, per se ei subordinatur : atqui peccatum W6 * UTRUM PECCATUM VENIALE veniale ex genero cet divers® speciei ad peccatum mortale ex genere : nec ei per se subordinatur, ut patet ,v. g. in verbo otioso respectu homicidii : ergo. Ibid. Prob. tertia par». Ex frequenta­ tis peccatis venialibus in aliquo genere, v. g. ex assuetudine ludendi, potest in Unium crescere amor ludi ut tandem prop­ er illum peccetur mortaliter, v. g. omit'alur sacrum die festo : ergo. Dico 2°. Peccatum veniale , ex imper­ titione actus aut ex levitate materiæ, dis­ ponit directe ad mortale : sic v. g. parviiin furtum disponit directe ad magnum furtum, consensus scmi-plenus in homi­ cidium disponit directe ad illud; quia, quamvis sint divers® speciei formalis ,sunt tamen ejusdem speciei materialis, cum ver­ sentur circa idem objectum materiale. § II — Secunda difficultas resolvitur. Dico 1°. Actus remanens idem numero in esse naturæ, potest de veniali fieri mor­ tale : sic consensus imperfecte deliberatus in objectum mortale est peccatum veniale; ri cum plena deliberatione physice conti­ nuetur , fit mortale. —Hic a. 4. o. q. 7. de malo a. 5 et alibi. At actus remanens idem numero in esse moris, non potest de veniali fieri mortalis; quia peccatum prin­ cipaliter consistit in actu voluntatis, sicut quilibet actus moralis : unde non dicitur unus actus numero moraliter, si voluntas moraliter mutetur, etiamsi actio ui esse naturæ sit continua. Atqui dum actus qui erat antea venialis fit mortalis, voluntas moraliter mutatur ; si enim non mutare­ tur, non fieret de veniali mortalis : ergo. Confirmatur. Quod est inferioris ordinis, quantumvis augeatur intra suum ordinem, non potest attingere ad id quod est supe­ rioris ordinis; sic quantumvis perficiatur argentum in suo ordine, non potest at­ tingere gradum auri : atqui actus venialis est inferioris ordinis in esse moris ad pec­ catum mortale, istud enim est aversivum ab ultimo fine , non illud : ergo idem nu­ mero manens in esse moris non potest fieri mortale. <$f dicas consensum imperfecte delibe­ ratum et perfecte deliberatum circa idem objectum esse ejusdem speciei, II. 1° N. suppositum assumpti. Non enim est idem objectum formale in esso mori» peccati ve­ DISPONAT AD MORTALE, rrc. 427 nialis et mortali», ut patet ex dictis in præccdenti appendice. Λ. 2· hoc dato non hic agi de imitate specifica, sed numérisa actus in esse moris : ad diversitatem au­ tem numericam in genere moris sufficit mutatio ex parte libertatis, quæ est prin­ cipium moris in actibus nostris. Cætera argumenta vide in Auctore. Dico‘2°. Peccatum quod esset ex genere suo veniale, potest multipliciter fieri mor­ •I» tale ex parte agentis et circumstantiarum ; 1° Ratione finis mortalis; ut si quis di­ cat mendacium officiosum ex intentione fornicandi : quia tamen istud mendacium suam malitiam mortalem haurit ab inten­ tione mortifera , sufficit illam, vel fornica tionem,si eecuta fuerit, accusare dicendo : Habui intentionem fornicandi, vel, For­ nicatus sum. 2° ratione conscienti® errone®,ut si id quod facis existimes esse mortale cum sit veniale. S° Ratione gravis detrimenti, sive spi­ ritualis (quod est scandalum), sive tempo­ ralis, quod praevidetur aut facile potest prævideri secuturum; ut si ex verbis ni­ mium jocosis aut xquivocis praevideas ali­ quem peccaturum mortaliter, si ex niinia garrulitate prævideas graves rixas aut gra­ vem famæ læsionem. Vide plura in tract, de Actib. human, dissert. 4, art. 9. 3° Ratione periculi proximi peccandi mortaliter; ut si, fragilitatem tuam sæpe expertus in conversationibus paulo libe­ rioribus cum personis diversi sexus, eas iterum frequentes : quo casu debes exjionere in confessione peccatum cujus peri­ culo proximo te exposuisti ; quia qui amat periculum proximum peccati mortalis, con­ vincitur amare ipsum peccatum Dixi. ra­ tione periculi proximi, de periculis enim remotis non est quæslio , cum in omnibus rebus et negotiis reperiantur; et alias om­ ne peccatum veniale fieret mortale, siqui­ dem omne peccatum veniale disponat re­ mote ad mortale. Periculum autem proxi­ mum est illud in quo quis positus, attentis omnibus circumstantiis, verisimiliter pec­ cabit, sive jam m eo peccaverit, sive non β’ Si constituatur finis ultimus in pec­ cato veniali, quod fit quando peccans pec­ cato ex sc veniali est actualiter aniino dis­ positus transgredi præceptum obligans sub mortali, potiusquam abstinere a peccato »I « I 42V DISSERT. VIII. ART. III. eno veniali, v. g. cum quis est ita ludo ad- I tem, et ideo, secundum divertam ratio, dictus, ut paratus p«l omittere sacrum die nem excellent iir, diversas species habet, testo potiusquam abstinere a ludo. Dixi, Sicut ergo revet entia quæ debetur excel­ actualités animo dispositus, ita quod lenti® superioris humani1 piaimis in ali­ tunc actu ita apud se disponat, aul, ad­ quo teneat Dei locum) est divers® rationii vertens ad suam habitualem dispositionem, et longe minor quam qu® debetur excel­ illam approbet aut ei non contradicat; lenti® divin®; ita illius contemptus est quia, si esset tantum habitualis dispositio diversæ rationis ct longe minor quam con­ ad quam nullatenus adverteret, non vide­ temptus Dei. Id etiam palet in humanis, tur peccare moraliter : sicut enim non ha­ quamvis enim legatus repraesentet perso­ bilibus, sed actibus meremur, ita nec de­ nam regis , longe tamen major reverentia meremur. exhibetur regi in se quam in suo legato 6° Rationecontemptûs formalis. In tract, et longe major censeretur contemptus re de Virtutibus justitiæ annexis, disseri. 2, gis in propria persona quam in suo legato a. 4, conci. 1, distinxi : post Cajetanum, Ad locum S. Scriptura·. Nonagitur ibide Sylvium et alios, duplicem contemptum contemptu formali et specialiter sumpto, formalem, unum perfectum, quando quis sed de contemptu generaliter sumpto prout renuit in toto subjici superiori, ex quovis importatur in omni peccato; ita ut sensus contemptu ista pervicacia proveniat ; et sit : Qui vobis obedit, mihi obedit; qui quodvis peccatum etiam in re levi ex tali vobis inobedit, mihi inobedit. contemptu est mortale, quia contemnere Hic ibid. — Dico 2°. Quantumvis mul­ lotam superiorilatein est quid grave : alte­ tiplicentur peccata venialia, nunquam pos­ rum imperfectum, quando quis renuit sub­ sunt efficere unum peccatum mortale,nec jici superiori in aliqua re tantum, sive gravi illi æquivalere. Est communis contra Glos­ sive levi, paratus ipsi obedire in aliis ; et sam in c. Tres sunt, de Pœn. d. 1, quæ talis contemptus in re gravi est mortalis, auctoritate pontificia deleta est tanquam in re levi venialis, nisi forte contemptus erronea. Ratio est, quia, quantumvis multipli­ esset de Deo aut ejus præceplo, quia tunc esset blasphemus. centur peccata venialia, non possunt aver­ Est tamen alia sententia non improbabi­ tere ab ultimo fine; non enim primum lis, quæ dicit contemptum formalem, id avertit, non etiam secundum; quod est est, contemptum rei præceptæ ut præccp- ejusdem rationis; ct sic de sequentibus. tæ, seu superioris ut superioris, etiam in Neque possunt inferre reatum pœnææterre levi, esse mortalem, licet contemnens næ, quæ in infinitum dislat a pœna tem­ esset paratus in aliis obedire. Ratio potis­ porali (piam demeretur peccatum veniale. Confirmatur. Ecclesia docet necessario sima hujus opinionis est, quia superior hu­ manus tenet locum Dei ; qui autem con­ esse confitenda omnia mortalia, non venia­ temneret Deum aut ejus praecepta etiam in lia, etiamsi multiplicata ; alioquin, cum re levi, imo et ejusconsilia, peccaret mor­ nescitur quousque debeant esse multipli taliter : ergo pariter qui superiorem aut cala ut efficiant unum mortale, stalimac præceptum humanum in re levi contemnit : quis plura commisisset, teneretur in du­ unde Luc. 10 : Qui vos spernit, me sper­ bio confiteri, quod est falsum et contra nit. Confirmatur ad humanis. Rex inju­ praxim Ecclesiæ. riam ii rogatam suo legato sibi factam re­ Dices. S. Aug. tract. 12, in Joan, dicit : putat : ergo Deus sibi factum reputat con­ Minuta plura peccata occidunt .-ergo. temptum superioris, qui est quasi ejus le­ ibid, ad 1. — R. D. ant. Minuta plura gatus. Hæc., inquam, sententia est proba­ peccata occidunt dispositive, C. efficien­ ter, 2V. bilis. Responderi tamen potest contemptum Inst. Juxta eumdem S. Aug. plura mi­ esse diversæ rationis,secundum diversam nuta peccata occidunt, sicut miillæ guttae excellentiam person® quæ contemnitur; aqu® subintrantes navim eam demergunt: quia, ut docet 1). Th. 2 2, q. 104. a 2 , atqui multæguttæ aquæ efficienter demer­ ad 4, reverentia, cui opponitur contemp­ gunt navim : ergo. tu», directe respicit perjpnam exceljenR.D. maj. Ly sicut dicente aliquam pa* ÜTRUM PECCATUM VENIALE DISPONAT AD MORTALE, vic. 429 11. Perfecta deliberatio est, quando in­ ritutem, C. dicente omnimodam pariratem, I Λ. Est ergo paritas quoad effectum, sed tellectus sine turbatione aut impedimento est disparitas quoad modum : el ita se ex­ plene et distincte apprehendit et a ertit, plicat S. \ug. serm.88, de Tempore. seu advertere potest et debet actum et epw Hepoues Plura minuta furta constituunt malitiam. Hanc perfectam deliberationem unum furtum mortale : ergo. ex parte intellectus sequitur, ex parte vo­ H N. ant. Non enim plura minuta furta luntatis , consensus plenus . si detur. Dico constituunt unum furtum mortale, sed ul­ sidetur, quia, intellectu perfecte delibe­ timum furtum supponens plura minuta rante et advertente actum malum, non furta precedential cum eismoraliter con­ raro voluntas denegat consensum ; quod nexum est peccatum mortale. Idem dic de regulariter contingit in viris timoratis. pluribus levibus omissionibus in horis ca­ Imperfecta deliberatio est, quando quis nonicis unius diei, Je pluribus levibus co­ semi-dormiens aut semi-ebrius, aut quasi mestionibus in uno die jejunii el similibus. semi-dormiens, variis cogitationibus dis­ Vide quæ de hac re dixi de Jure et Justi­ tractus vel vehementi passione impetitus, tia, dissert. 2, a. 4. non plene et distincte , sed in confuso tan­ tum apprehendit aut apprehendere potest § III. — Tertia difficultas resolvitur. Hio a. 3. 0. — Dico. Peccatum quod ex actum malum et illum vitandi obligatio­ se esset mortale, potest fieri veniale ex du­ nem. Et tunc consensus voluntatis sequens plici capite : 1° ex imperfectione aclus qui est necessario imperfectus et semi-plenus non sil plene deliberatus; 2° ex levitate Itaque. Signa imperfectæ deliberationis sunt : materiæ. Halio primœ partis est, quia ad pec­ l°si fueris semi dormiens aut semi-ebrius; catum mortale quo homo avertitur a Deo 2° si quasi semi-dormiens rem tenuiter ap­ et incurrit reatum pœnæ ætcrnæ, non mi­ prehenderis; 3° si vehementi passione aut nus requiritur aclus perfecte voluntarius distractione turbatus fueris; 4° si post et liber, quam sit actus meritorius vitas facium rem melius considerans, judices ætcrnæ; talis autem nonest sine perfecta te omnino non fuisse facturum si ita ap­ deliberatione ex parte intellectus, et sine prehendisses. Signa imperfecti etsemi-pleni consen­ pleno consensu ex parle voluntatis. Halio secunda partis est, quia leges sus, praeter dicta de imperfecta delibera­ regulariter obligant juxta conditionem ma­ tione ad quam nunquam sequitur plenus teriæ . graviter ubi materia est gravis, le­ consensus, sunt : 1° Si quis, plene adver­ nter ubi est levis : consequenter transgres. tens tentationem, statim eam repellit, aut sit ita animo dispositus, ut si facile pos­ sio in re levi offensio. set peccatum exequi nollet, aut poliu. Ad primum caput reduci possunt nude Joan. 12 : Dilexerunt magis gio-) ratione boni proprii ci privati. Prob secunda pars. Finis intimus pec­ iï«»» hominum quam Dei; ct Mati h. Qui mna/ patrem el matrem plus quant cantis morlaliter est opposing Deo et irrerm non est me dignus. Atqui finis ulti­ feribihsin ipsum . atqui bc jum propnuii et privatum secundum sc mu est opposi mus est id quod maxime amatur, amalur enim propter se, et cælcra propter tum Deo et irreierihile in ipsum, sed tan­ ipsum. Ergo. Sed restat quæslio, quæ tum ab hoc praescindit ; ut autem inordi­ creatura sil linis ultimus peccantis morta­ nate amatum usque ad contemptum Dei et exclusionem gratiæ, est oppositum Deo el liter? Pro quo Dico 2°. Finis ultimus peccantis morta­ irreferibile in ipsum : ergo. liter est ejus bonum proprium et privatum, Ex quo inferes non omne quod facit non secundum se, sed inordinate amatum peccator esse peccatum mortale, quinimo usque ad contemptum Dei et exclusionem quandoque esse bonum moralitcr, ut cole­ re parentes, solvere debita, etc. Licet gratiæ et charitatis. Est probabilior et videtur coinciderc enim hæc in peccatore actu explicite non cum hac altera sententia, quæ dicit finem referantur in Deum, non sunt tamen ex se ultimum peccantis mortaliter esse ipsum irreferibilia, quin etiam vinualiter impli­ peccatorem, non personaliter ct secundum citer referuntur, ut dicam alibi. Hinc se consideratum ; sic enim est finis cui, et etiam habes solutionem objectionum quæ non finis cujus gratia, de qua est quæslio, fieri possunt. sed ipse peccator ul instructus bonis quæ § II. — Secunda difficultas resolvitur inordinale amat : v. g. finis ultimus avari est ipse avarus ut possidens divitias et Quarilur 1«quomodo sit inlelligendum quidquid ejus appetitum saliare posse pu­ dictum frequens S. Th. scilicet peccatum tat; quod in idem redit cum conclusione veniale in justo referri babitualiler in Unde S. Th. in 2, d. 42, q. 2. a. 1, dicit Deum ut in ultimum finem? Ita enim S. • quod finis in amore commutabilium bo- Doct. hic q 88, a. 1. ad 2 el 5 ; 2 2, q. 24, » nurum est ipse homo propter quem om- a. 10. ad 2; in 1. d. 1, q. 5, a. unico ad 4; » nia alia quærit : et ideo si radix peccati et q. 7, de Malo, a. 1, ad 4. » accipiatur ex parte ipsius peccantis, erit It. hoc dictum diversimode a Thomistis • una : si autem sumatur ex parte eorum intelligi. Cajetanus, 2 2 cit. illud intelli• qux propter seipsum peccans quærit, git quatenus peccatum veniale non destruit • eruni plures. » habitum charitalis, qui ex natura sua esi Prob. prima pars. Illud est finis ulti­ efficax ad referendum omnia in Deum, mus peccantis mortaliter quod propter se etiam ipsum peccatum veniale, si esset reamat, et sub ratione cujus cælera amat : feribile; unde quod de facto in Deum η· ι atqui peccans mortaliter amat proprium et referat, non est ex defectu ipsiushabituanprivatum bonum propter se, et cælcra bo- I charitatis, sed ex eo quod tale peccatim na particularia quæ prosequitur amat ra­ sil incapax hujus relationis. tione proprii et privati boni : ergo. Major Alii interpretantur quatenus peccatum esi definitio linis ultimi. Prob. min. In veniale refertur ad ipsum qui peccat, seu omni peccato mortali peccans amat bonum ad proprium bonum . quod bonum in jus­ commutabile, quia in eo reperit, vel ap­ to per habitum charitalis est babitualiler prehendit , vel imaginatur aliquam sibi relatum iu Deum. ItaAhares, Medina,etc. Alii inlclligimt peccatum veniale m jus­ convenientiam ct commodum : vel enim apprehendit istud bonum deservire . et sic to referri habilualiter in Deum, non direc­ apprehendit ul sibi bonum; vel apprehen­ te quasi fiat propter Deum, sed indirecte dit se debere servire illi bono, sicut ido­ el quasi permissive; quia est in potestate lolatre colebant idola pro diis; et sic ap­ charitalis illud impedire , et impediret de prehendit illud servire ut sibi conveniens facto, si ejus fini adversaretur. ItaSalmanet commodum, sicut amicus apprehendit licenses. 11 uic interpretationi allinis est mlelugenven ire amico ul sibi conveniens el bonum. tia Joannis a S. Th, disp. 1 de Ultimo Fine; Brgo, quæcumquc bona particularia pro· dlLL. t. IV. 18 c 1 ΐ· DISSERT. VIII. ART. IV. . 7, 5 2, dicentis peccatum veniale in justo [ lie t non refertur ad alium, ct ad nwa referri habitualiler in Deum, in quantum Cæ era referuntur. peccans venialiter, vi istius actus, non vult Sed contra. I la c sententia supponi' filoffendere Deum graviter, nec destruere su n ; est enim falsum, objectum creatum charitatem nec tollere a Deo rationem ul­ qnod prosequitur peccans venialiter,^ timi finis; quæ non destructio charitatis, jjus finem ultimum negative i° quia, non ablatio ultimi finis, cum sit carentia quodvis bonum creatum particulare veli, mali, ideoque aliquod bonum, influit ali­ peccans venialiter, illud referi ad ulienoquo modo in ipsum actum venialiter ma­ rem finem, nempe vel ad privatum com­ lum, non quidem positive, sed moraliter modum , vel ul bene el beate sil ut sic 2° quia istud bonum particulare quod et permissive. His omnibus dicendi modis in sua pro­ prosequitur, vel appelil ul plene satialibabilitate relictis, videtur nobis S. Tho- vum et beatificans, vel non ; si primum, mam, dum dicit peccatum veniale injusto est (inis ultimus non solum negative, sed referri habitnalitcr in Deum ut in ultimum etiam positive, utpote ad quod cælera re­ finem, nihil aliud velle quam quod pecca­ ferantur; si secundum, ergo illud appelil tum veniale in justo compatiatur charita­ ut suborduialum ulteriori lini perfecte satem habitualem eamque non excludat : tiativo ad quod refertur ul ejus inchoatio quia relatio habitualis, ut dixi dissert. 1 de el participatio. .Jlii dicunt bonum proprium el prnaUltimo Fine, a 5, dicit puram concomitantiam alicujus habitus cum actu, absque lum esse finem ultimum peccantis veniaullo influxu sive actuali sive victualiun­ liter, non simpliciter el absolute, sed se­ de , sicut si justus dormiens recitaret pre­ cundum quid el cum addito, nempe in ra­ ces, diceretur illas referre habitualiler in tione finis præcise actualis , quia scilicet Deum, propter concomitantiam habitus non excludit charitatem habitualem per charitatis, ita, dum peccat venialiter dici­ quam refertur habitualiler in Deum. Elii tur peccatum suum referre habitualiler in opponas in peccatore non esse charitatem Deum propter concomitantem charitatem habitualem , respondent nihilominus bo­ quam non expellit, et iste modus coincidit num privatum non esse finem ultimum partim cum interpretatione Cajetani. Sed simpliciter; quia, inquiunt, de ratione ul­ timi finis simpliciter est quod non tantum Quaritur 2° quem finem ultimum ac­ praescindat a relatione ad ulteriorem fi­ tualem habeat peccatum veniale ? nem, sed etiam quod positive eam exclu­ R Cum peccatum veniale , saltem ex dat : peccatum autem veniale, etiam in genere quando est perfecte deliberatum peccatore, licet tendat in bonum privatum sit actio proprie humana , habet finem ul in ultimum finem actualem, non tamen proximum, siquidem omnis actio humana excludit positive relationem in Ulteriorem sit propter finem ; neque solum habet fi­ finem, scilicet Deum; quia non est exclu-inem proximum, sed etiam ultimum, quia vum charitatis si in eo esset, sed tantum finis proximus non influit neque causal fi- praescindit ab illa relatione. naliler nisi virtute finis ultimi, sieut causa Quamvis hæc sententia, quæ est nostri secunda efficiens non efficit nec movet nisi Gonet. non careat subtilitate el probabi­ virtute primæ causæ efficientis, ut dictum litate, difficile tamen concipitur quomodo est de ultimo fine. Quaeritur ergo quis sil actus qui habet bonum creatum pro fine iste ultimus finis actualis peccati venialis? ultimo actuali, non solum negative, sed Certum est enim non esse Deum. etiam positive (rejicit enim nobiscum Go­ Quidam dicunt peccatum veniale ha­ net. finem ultimum negative tantum), ul bere pro fine ultimo actuali negative et est, bonum creatum quod appetitur prop operis ipsum objectum creatum quod pro- . ter se et omnia alia propter ipsum, non sil sequitur : vocant ultimum finem negative exclusivum charitatis et non avertat a bono et operis, qui ad ulteriorem finem non re­ increato ut ultimo line : qui enim sic ap­ ferior, sed ad quem cælera non referan­ petit bonum creatum , illud plus amat aptur ; vocant finem ultimum positive et ope­ pretiative quam Deum, eum omnia appe­ rantis, qui hæc duo complectitur, qui sci- tat propter ipsum, alias non esset finis ul4»4 I Λ. UTRUM PECCATUM MORTALE timus positive. Quapropter, sistendo in lentenda quam elegimus in tract, de Ul­ timo Fine, dissert. 1, a. 5, fi. ad quæstionem , finem proximum peccantis venialiter, sive peccatoris, sive justi,esse boium particulare quod prose­ quitur; finem auteur ultimum esse beatitudinem ut sic, seu esse bene et beate . quia sic habetur finis ultimus non solum negative, sed etiam positive, el facile con­ cipitur quomodo non excludat charitatem, quia iste communissimus finis, cum sit ne­ cessario amatus et de se indifferens ut ap­ plicetur objecto bono vel malo, nullam ex se tribuit actui honestatem vel malitiam, sed ab utraque abstrahit. Argumenta quæ possunt in contrarium proponi require cit. a. 5. de Ultimo Fine. ARTICULUS V. Utrum peccatum mortale in ratione offengœ sit gravitatis simpliciter infi­ nita; ? Nota 1°. Peccatum est malum hominis, in quantum eum privat rectitudine ratio­ nis, gratia, charitate cæterisque virtutibus, ft ipsum addicit pœnæ œternæ. Est et ma­ lum Dei, non quidem physice damnificativum, nihil enim reale aufert a Deo, sed inhonorativum et offensivum per modum contemptus, non solum ratione inobedienliæ, sed maxime ratione læsionis juris stricti, quod habet ut si finis ultimus om­ nium actionum humanarum, sicut est ea­ rum primum principium, a quo ultimo line avertitur peccans mortaliter, ipsum constituens in creatura, ut articulo su­ periori dictum est.Hæc vero injuria consi­ stit in aliqua moralitate et denominatione, qua persona dicitur læsa el offensa non effective el erititative, sed moraliter el se­ cuit 'um xstimalionem rectam. Nola 2U. Hæc inhonoratio, seu offensa, putesl considerari dupliciter, ex parte ac­ tus seu ejus objecti et circumstantiarum, et ex parte subjecti, scilicet Dei quem affi­ cit et in quo moraliter subjectatur; sicut mini, ut communiter dicitur, honor est in honorante, ita offensa est in offenso. l. p. q. 80. a. 5. — Nota 5°. Esse in­ finitum simpliciter potest duplici modo inIclhgi, 1° pro eo quod csl infinitum om­ nibus modis, sicut Deus est infinitus; et certum est quod peccatum non sit hoc modo IN RATIONE OFFENS7E, etc. ctl infinitum simpliciter in ratione offensa, quia peccator potest diversis modis Deum offendere : 2e pro eo quod est infinitum absolute et sine diminutione, licet non omnibus modis; sicut si daretur linea in­ finita versus occidentem, esset infinita sim­ pliciter, hoc est absolute, non tamen om­ nibus modis, posset enim dari altera linea infinita versus orientem. Quaeritur itaque utrum offensa peccati mortalis, considerata ex parte Dei quem afficit, sil hoc secundo sensu infinita sim­ pliciter? Quaestio controversa est inter Thomistas. Dico. Probabilius est peccatum mortale in ratione offensæ esse gravitatis simplici­ ter infinite. Prob. 1° ex D. Th. 5. p. q. 1, a. 2, ad ο « Peccatum, inquit, contra Deum com­ » missum quaiudam infinitatem habel ex Μ infinitate divinæ majestatis; tanto enim Μ offensa est gravior quanto major esi ille » in quein delinquitur : unde oporluil ad Μ condignam satisfactionem, ut actus satis­ » facientis haberet efficaciam infinitam, utη pote Dei et hominis existons. » Nec te moveat quod dixerit quamdam infinitatem : ita enim dixit, quia non est infinita omnibus modis, neque ex parle aclus, neque in genere physico, sed mo­ rali tantum , non autem quia non eet infi­ nita absolute et sine diminutione ·. patet, parlim quia alias inde male inferret neces­ sitatem infinite satisfactionis , partim quia sa*pe cumdein modum loquendi usurpat ubi constat de infinitate absoluta : sic in 2, d. 9, a. S. ad 2, dicit gratiam Christi esse quodam modo infinitam; el in 4, d. 14, q. 2, a. 1. ad 4, passionem Christi esse quodam modo valoris infiniti: et tamen constat passionem et meritum Christi esse simpliciter et absolute infiniti valoris. Idem S. Doctor, 2 2, q. 65, a. 4, dicit quod quanto aliqua injuria in plures re­ dundat, cæteris paribus, gravius est pec calum ; /jf inde est quod gravius est pec catum si quis percutiat principem quam privatam personam, quia redundat in injuriam multitudinis; ex quo sequitur quod peccatum quod offenderet infinitas creaturas, si darentur, esset infinitum : at­ qui Deu» excedit in infinitum omnes crea­ turas. etiamsi per impossibile omnes pos­ sibiles essent producte : ergo peccatum 436 DISSERT. VIH. ARI \ V. contra Deum est simpliciter infinitum in tatem superioris ordinis ut dicunt adver­ ratione offensæ. sarii : ergo, licet sit finitus, potest illi Quidam proferunt alterum textum ex communicare infinitatem. D. Th. d 46, q. 1, a. 5, ubi dicit quod Obj. Unum peccatum est altero gravim peccato mortali debeatur poma infinita in ratione offensæ ; Dens eniir. magis of­ in acerbitate; ex quo inferunt peccatum fenditur uno peccato quam altero, v. g esse gravitatis infinitae, quia causa conti­ odio sui quam violatione jejunii : ergo non nens effectum infinitum esL infinita : sed est infinitum in ratione offensæ; infinito quia iste textus patitur difficultatem quan­ enim non datur majus. tum ad mentem D. Th. de qua vide dis­ B. 1). ant. Unum peccatum est gravius sert. praecedentem, a. 4, $ 1, ideo illi non allero in ratione offensæ considerati ex immoror. parte actus seu ejus objecti et circumstantia­ Prob. 2° ratione desumpta ex princi­ rum, C. major est enim malitia actus odii piis positis S. Doctoris. Gravitas offensæ Dei, v. g. quam violationis jejunii; comi nescit juxta dignitatem personæ cui irro­ deratæ ex parte personæ offensæ, N. Sub gatur; sic major est injuria irrogata duci hac enim consideratione sunt omnes infi­ quam militi, major irrogata regi quam du­ nitæ et æquales : sicut valor actionum ci : et ratio est, quia offensa moraliter est Christi theandricarum consideratus ex par­ in offenso sicut honor est in honorante, ut te objecti erat finitus et inæqualis, consi­ fert commune adagium, et revera offensus deratus autem ex parle personæ infinite, est patiens injuriam, patiens autem est erat infinitus et in omnibus æqualis. subjectum recipiens; unde, sicut crescit Inst.i°. Malitia seu offensa ex parte ac­ honor secundum dignitatem personæ ho­ tus, ex concessis, est finita : ergo etiam norantis, sic crescit offensa secundum dig­ considerata ex parte personæ. Prob. con­ nitatem personæ ofiensæ : atqui dignitas seq. Offensa personalis sequitur ex offensa personæ offensæ, scilicet Dei, est infinita seu malitia objectiva : ergo. simpliciter : ergo. B. N. ant. Ad prob. D. ant. Offensa Neque dicas offensam crescere secun­ personalis sequitur ad malitiam seu offen­ dum dignitatem personæ offensæ arithme­ sam objectivant tanquam ad causam, N. tice et secundum squalitatem, sed geo­ tanquam ad aliquid præsuppositum, C. metrice et secundum proportionem tan­ Equidem necessario prærequirilur quod tum; ex quo solum sequitur offensam Dei actus sit malus, alias nulla foret offensa; esse superioris ordinis ad offensam crea­ attamen gravitas offensæ personalis non turarum : contra est enim quod idem causatur ex ipsa malitia objectiva, sed ex Deus confert offensæ contra ipsum com- dignitate personæ offensæ. Paritas iterum missæ, quod sit superioris ordinis : atqui est in actionibus Christi : prærequirilur non solum est superioris ordinis, sed et quidem in iis valor objectivus ut sit valor infinitus : ergo etiam confert offensæ con­ personalis infinitus, sed tamen hæc infini­ tra ipsum commissae quod sit infinita; non tas non aestimatur nec causatur ex valore est enim minus potens conferre infinita­ objective, sed ex dignitate personæ satis­ tem quam superiori tatem ordinis. facientis. Si reponas impediri ne communicet in­ Inst. 2°. Actus charitatis sicut et visio finitatem ex limitatione conatus peccantis, beatifica, licet attingant Deum infinitum, Π. hanc limitationem esse in genere phy­ ex illo tamen non hauriunt bonitatem aut sico et infinitatem offensæ in genere mo­ dignitatem simpliciter infinitam : ergo, li­ rali ; hæc autem limitatio physica non im­ cet peccatum mortale offendat Deum infi­ pedit infinitatem moralem : sicut, licet nitum, non ideo haurit gravitatem simpli­ actiones Christi theandricæ essent physice citer infinitam : unde S. Th. in 4, d. 17, finit», ratione tamen suppositi divini erant q. 1, a. 5, quæstiunc. 1, comparat infini­ infinitæ moraliter et in esse valons. Con­ tatem peccati cum infinitate visionis beatifirmatur. Conatus peccantis non solum ficæ, quæ est infinita tantum extrinseceei est finitus, sed etiam inferioris ordinis ad secundum quid. Deum offensum : atqui, non obstante hac B. N. conseq. Disparitas est, quod Deus infcrioritate, Deus communicat illi gravi­ respectu charitatis et visionis beatifica nt Γ ÜTRUM HOMO IN STATU INNOCENTIÆ POTUERIT , etc. 437 objectum tantum et non subjectum, res- | ARTICULUS VI. pectu vero offensæ est subjectum morale s Utrum homo in statu innocentia: porro objectum, cum sit actui quid mere rit peccare venialiter? fxtri-.secum, non communicat illi totam suam dignitatem sed secundum propor­ Quidam generatim affirmant de omni tionem conatus qui est (initus; at subjec­ peccato veniali, sive ex subreptione, sive tum, cum sit intrinsecum offensæ, com­ ex genere, sive ex levitate materis. Qui­ municat illi secundum moralem æstiina- dam concedunt tantum de peccato veniali tionem totum quod ex se potest : et ideo, ex genere et ex levitate materiæ, negant ni dictum est, crescit gravitas offensæ de peccato veniali ex subreptione. Alii secundum dignitatem personæ cui irroga­ negant generatim de omni peccato venia­ tur. Paritas semper est in actionibus Chris­ li, sed dicunt hanc impeccabilitatem, sal­ ti, quæ desumunt valorem infinitum non tem quoad peccatum veniale ex genere ct ex infinitate Dei quem habebant pro ob­ ex levitate materiæ, non provenire vi doni jecto,sed ex infinitate personæ satisfacien­ justitiæ originalis, sed ex speciali provi­ tis quæ erat illorum subjectum. Ad D. dentia qua Deus impediebat ne primus Th.Comparatio tenet quoad ipsam infini­ homo peccaret venialiter ; ita Suares cum tatem. non vero quoad modum infinitatis. quibusdam aliis. Communis sententia ThoInferes 1°. Ergo peccatum mortale non mistarum est, hominem in statu innoceusolum moraliter, sed etiam physice est tiæ nullius generis peccatum veniale com­ gravitatis infinitæ. Prob. illatio. Deus mittere potuisse, haneque impeccabilita­ non solum moraliter, sed etiam physice tem habuisse vi ipsius doni integritatis seu est infinitus : ergo. Inferes. 2°. Ergo pec­ justitiæ originalis quo inferiora firmiter catum veniale est etiam gravitatis sim­ subjiciebantur superioribus , donec su­ pliciter infinitæ. Prob. illatio. Respicit premum, scilicet ratio, subjiceretur Deo. Deum ut subjectum, non secus ac pecca­ Pro quo tum mortale : ergo. Q. 13. de verit. a. 2. — Advertunt cum B. N. primam illationem. Ad proba- Auctore, rationem, quamvis sit una in lunem D. Deus non solum moraliter, sed homine, habere tamen duo munia el sic etiam physice est infinitus et physice pec­ esse virtualiter duplicem : vel enim atten­ cato unitur, A. et moraliter tantum pec­ dit rationes superiores et æteroas ultimi cato unitur, C. Ut autem aliquid sit phy­ finis, legis divinæ, elc. et dicitur ratio sice infinitum, non sufficit quod consti­ superior; vei attingit tantum temporalia tuatur per formam physice infinitam, sed et ea quæ sunt ad finem, ct dicitur ratio requiritur insuper quod physice illi unia­ inferior. Dicunt itaque firmitatem ordinis tur; Deus autem non unitur physice pec­ et subordinationis in justitia originali con­ tito, sed moraliter tantum, in quantum sistere in hoc, qnod vires partis sensilivæ secundum moralem æslimationcm accipi­ subjicerentur rationi, ratio inferior supe­ tur ut subjectum injuriæ. quæ ideo crescit riori et superior Deo, ita ut, quandiu ra­ secundum ejus dignitatem. tio superior maneret subdita Deo , nihil Ad secundam illationem, pariter illam inordinatum posset contingere sive in ra­ V Ad probationem 1). Peccatum veniale tione inferiori, sive in potentiis partis sen­ respicit Deum ut subjectum, et est capax silivæ. Quod bene adverte, est enim to­ infinitatis in ratione offensæ, N. et non est tum fundamentum resolutionis sequentis. capax infinitatis, C. Cum enim peccatum Unde veniale sit injuria imperfecte et secundum Hic q. 89. a. 5 o. et q. 7. de malo a. 7. quid tantum, quia non tollit rationem ul­ — Dico. Homo in statu innocentis non timi finis, quamvis in Deo subjectetur, non potuit ullo modo peccare venialiter ante­ •.iiiicn ab illo accipit infinitatem; forma quam peccaret moraliter; cl hæc impeccai nii i non communicat subjecto, nec sub­ bihtas proveniebat vi ipsius doni justitiæ ii forms. nisi effectum cujus est ca- originalis. ibid. — Prob. utraque pars 1«. Pecca­ sic si subsistentia divina uniretui ■μ n·. latice creatura irrationali, illam non tum veniale contingit vel propter imper­ sanctificaret, quia sanctitatis est incapax. | fectionem actu*, sicut subiti mntn· iugo- DISSERT. VIII. ART. VI. nere peccatorum mortalium ; vel propter ad Deum quæ omnia inferiora continebit, inordinationem circa ea quæ sunt ad finem secula est inordinatio inferiorum et des­ servato ordine finis, ut sunt venialia ex tructio istius status. At percalui' rentile tenere aut ex levitate materiæ : atqui nul­ non destruxisset hunc statum, p ·» "rolum horum potuit contingere quandiu du- prium illius status erat subjectio menti* ad labat status innocentiæ, idque vi illius Deum, quam non tollit peccatum veniale; status : ergo. Prob. min Nullum cx his nec aliunde decebat propter levem culpam quæ diximus potest contingere absque tantum bonum amitti, sicuti neque nunc aliquo defectu ordinis, vel quia pars sen­ gratia amittitur per peccatum veniale sitiva non est omnino subdita rationi, ut permanente autem dicto statu firmissimi in peccalis venialibus ex subreptione; vel subordinaiione omnium inferiorum ad ra­ quia ratio inferior quæ est circa ea quæ tionem superiorem, nullum poterat irre­ sunt ad finem non ordinatur infallibiliter pere peccatum veniale, ut probatum e. Saltem puer in isto instanti po­ præfigere terminum in quem tendat. 5° Quia alia tempora assignata a theologis test ignorare invincibiliter hoc præceptmn, ad implctionem hujus præcepti non itasunt siquidem mine multi doclores illud negent convenientia; non finis vit®, non dies fes­ el ignorent ; ergo saltem ratione ignoran­ tivi. non lota vita indeterminate, non sus­ ti® invincibilis ah illo excusabitur. R. N. ant. Quia pervenire ad usum ra­ ceptio alicujus sacramenti, non casus mar­ tyrii, non urgens tenlalio : <\\dn,dalo in tionis, ul dixi. est discernere inter bontiin bis temporibus urgeat obligatio hujus præ­ ct malum morale, idcoquc tunc, mediante cepti , in quibusdam est per accidens, in dicramine syndereseos, lex naturalis d* aliis non magis nec ita convenienter sicut eligendo bono honesto se practice et tam clare exhibet, ut non possit invincibiliter in primo instanti vitae moralis. Ex his collides hoc praeceptum non esse ignorari. Transacta autem hac legis natu­ novum , nec a S. Th. excogitatum , ut qui­ ralis praefica propositione facta ab Auctore dam dictitant, sed esse prunum et mag­ naturæ mediante diciamine sxnden-b, num mandatum dilectionis Dei et ultimi opus esi, ad n vam ejus cognitionem aefinis super omnia, cujus obligationis tem­ qiiirmdam . uti rati cimo el d:>cursu qui pus congrue assignavit Doctor Angelicus. vel a passionibus vel rationibus dubitandi Prob. 5’ Vervenire ad usum perfectum | aliunde insurgentibus sæpe obnubil.il r UTRUM unde lit quod modo HOMO IN PRIMO INSTANTI MORAEt etiam ipsi doctores praeceptum ignorare quod possunt istud , . etc. /I. N. min. et ejus probationem. Nam utrumque potest dici, nimirum hoc auxi non ignorat puer cui practice intimatur, lium esse naturale v el supernatin ale. I ° Dia ut dictum est. potest quod sit naturale entilalive quidem, Inst 2«. Vix ullus est etiam inter doc­ tos et timoratos qui anxius sit an observa­ sed siipernaturale quoad modum, quate­ verit istud præceptmn. aut de ejus omis­ tum naturæ sione se accuset : ergo. . quod homo possit se disponere ad gratiam /t. nus collatum ex meritis Christi et indebi­ lapsæ : el sic nor» sequitur Plures sequi opinionem contrariam ut sibi probabiliorem. Quantum ad alios, per solum motum liberi arbitrii indepen- sufficit si se accusent in communi de om­ Pelagius. 2° Potest etiam dici quod sit sU- nibus occultis. pernaturale entilalive : nec tamen inde se­ Inst. dentera quavis gratia Christi, ul volebat 5°. Homo lapsus in peccatum mor­ tale non tenetur sub mortali se stalimcon­ quitur non dari infideles negative , vertere ad Deum, ut docet S. Th. ergo nec citai et stricte diclæ. sed quædam in primo instanti rationis. natio circa prima credibilia , quæ non im­ N. conseq. Quia, nt patet ex proba­ tionibus conclusionis, non est eadem ra­ pedit infidelitatem negativam circa tio prioris temporis illius quo quis deli­ in tract, de Deo, dissertat. 7, a. S , } 2, Λ. instituenda et an sit viven­ berat de vita quia istud primum auxilium non est fidei expli­ illumi­ aha. Hanc solutionem fusius explicatam require obj. 5, inst. 2. dum secundum rationem, et illius quo, hoc $11. — semel posito, deinceps labiuir in peccatum. Inferes. Secunda dijficultas resolvitur. Ex hac sententia sequitur om­ nes ferine pueros baptizatos amittere gra­ est peccatum veniale non posse esse in aliquo cum solo tiam baplismaleincum perveniunt ad usmn originali. rationis, quia vix est unusqui hoc praecep­ Ibid. — ibid. — Dico. Probabile Prob. 1®. Si posset in homine tum impleat. reperiri veniale cum solo originali, id con­ //. V. ao/. et ejus probationem. Sunt enim mulli pueri fidelium Christiane edu­ tingeret vel ante primum instans rationis probis moribus instructi cati et vel in ipso instanti, vel immediate post qui hoc non ante prunum instans rationis , quia praeceptum adimplent, et ad hoc inultum tunc homo caret usu rationis el libertate , Juvat,ailCajet anus, habitus charitatis quem sicque est incapax peccati venialis; non in inquit, ipso instanti usus rationis, quia vel con­ amor Dei non est otiosus et inclinat volun­ vertitur ad Deum el justificatur a peccato tatem pueri in primo aclu morali ad bo­ originali, vel non convertitur, et sic pec­ num honestum, nisi propter malam com­ plexionem aut malam assuetudinem ante cat mortaliter, u/ dictum est praecedenti ; consequenter nec immediate post primum anno» discretionis impediatur : unde mul­ instans potest esse veniale cum solo origi­ tum interest imbuere pueros a teneris an­ nali. Hæc ratio magis elucidatur ex ni- rebus lidei et religionis, sæpe de Deo tione receperunt in baptismo, quia, et virtutibus cum ipsis loqui. Ad hæc at­ tendant parentes, magistri el tutores. Obj. 2°. Puerin primo instanti rationis solu­ argumentorum quæ contra illam pro­ ponuntur. ibid, in nrg. s. o. — Prob.2"ab incon­ venienti. Si Deum sine veniale reperirelur in aliquo cum solo originali, non esset locus in quo auxilio sufficienti : atqui non omnes illud iste homo posset puniri : non lymbus pa­ habent : ergo. Prob min \ el istud auxi­ lium Corel naturale vel siipernaturale : non trum, quia non est locus punitionis; lymbus puerorum , quia ibi solum puniun­ naturale, alioquin sequeretur quod homo tur qui decedunt cum solo originali, nec ossei vi iliii* natura'se di-poneiead jus- ibi est poma sensus quæ debetur peccato non potest se convertere ad < a ionein. quod ern rurale , 111 iii.ile esi Pelagianum esi ; quia primum auxilium su- illuminatio quia iu illud descendunt hi soli qui moriuiilurin gratia ; fidei, sicque non tandem infernus, quia ad illum solum quod est detruduntur qui habent peccatum mortale milii lurent infideles negative, falsum. Ergo. non | veniali ; non purgatorium, non * actuale 442 DISSERT. VIII. ART. VII, Neque dicas ad Providentiam pertinere I grave malum quam leve: sic qui cognoscit ut non moriatur homo habens solum ve­ i verbum otiosum, mendacium jocosum, niat cum originali: nam hoc dato, rema­ net inconveniens, scilicet esse homi­ cognoscit perjurium, homicidium, furtum nem peccatorem in hac vita, cujus statui centum aureorum, esse malum non respondeat locus punitionis in altera potest esse difficultas nisi de peccato ve­ vita. Unde, quamvis non sit admittendus niali ex subreptione el imperfecta delibe· praedestinatus moriatur in ratione. Ad quod pariter dicimus puerum peccato mortali, dum tamen est in peccato non acquirere usum rationis imperfectum mortali respondet ei infernus pro loco pu­ sufficientem ad peccandum venialiter ex nitionis in altera vita. subreptione et indelibcratione, qui non sil Contra rationem fundamentalem S. Th. tria opponuntur. Primum ·. puer prius pervenit ad usum rationis imperfectum, ut quam ad perfectum , ut dûrimus in prœ- sufficiens ad peccandum mortaliter : quia notitmûiiftusjjpræcedentis.· atqui imper­ tur quod habeat facultatem perfecte deli­ fectus usus rationis suilicit ad peccandum berandi et dominandi supra singulos suos casus in quo venialiter, ut patet furtum unius assis, esse malum, fortiori unde nou ad peccandum venialiter ex subreptione et indeliberatione non sufficit quod agens non deliberet perfecte actu, sed requiri­ actus, licet non super omnes ; puer autem in motibus secundoprimis.insemi-dormientibusetsemi-cbriis: ante usum perfectum rationis, qui requi­ ergo , antequam puer perveniat ad usum ritur ad mortale, non habet hanc faculta­ perfectum rationis in quo urget præcep­ tem , eam autem habet semi-donniens et tum se convertendi ad Deum, potest pec­ semi-ebrius,et quicumque qui post perfeo care venialiter. tum usum rationis adeptum peccat venia­ Secundum : instans prunum perfecti usus rationis in quo deliberat homo de ultimo fine, non est instans physicum, liter ex imperfectione actus. y/ί inst. Si semi-donniens, aut semiebriiiSjVel quicumque peccat venialiterex indeliberatione, possit perfecte deliberare, sed morale , ut etiam diximus ÿ praece­ denti , proinde complectitur plura instan­ jam non peccaret tantum venialiter, sed tia physica : nihil ergo impedit quominus etiam mortaliter. puer, antequam ultimate statuat de fine, A. D. sequelam. Si posset perfecte de­ liberare potentia expedita,C. potentia im­ dicat in aliquo priori instanti verbum otio­ sum, aut divertat mentem ad aliquam va­ nam cogitationem. Tertium : pedita , N. Spectando ergo precise facul­ tatem rationis , isti sunt in statu perfecte deliberandi et dominandi supra singulos supposito quod puer se con­ vertat ad Deum implicite in bono honesto, suos actus , sed cum in his soleat fortius non ideo statim justificabitur a peccato operari phantasia, ct appetitus sensitivus originali, quia ad justificationem , juxta vehementius moveri, occurranlque varia probabiliorem sententiam , necessario re­ cogitationes quibus facile distrahuntur, quiritur fides explicita Trinitatis et Incar­ hinc contingit quod aut inculpabiliter aut nationis quam tunc non habet. Unde S. Th. absque gravi culpa non perfecte actu de­ q. 14, de Verit. a. 11, ad 1, dicit quod in liberent. tali casu Deus huic puero « vel per inter- Sunt hœ solutiones commîmes Thomis- « nam inspirationem revelaret ea quæ sunt tarum post Cajetanum, quibus addunt Sal- « ad credendum necessaria, vel aliquem » fidei praedicatorem ad eum dirigeret, manticenses apud Gonet. dato esse ali­ quam imperfectam libertatem in puero « sicut misit Petrum ad Cornelium, Act. ante perfectum usum rationis, hæc tamen » 10. » Non difhteor hæc argumenta primo non est ad agendum indifferenter morali­ aspectu videri difficilia, nihilominus ter, sed physice tantum; quia ad agen­ Λ. ad primum. Imprimis, si sit quæstio de peccato veniali ex genere , seu ex levi­ dum indifferenter et libere moraliter. de tate materi®, — ibid. 0. — videtur cer­ nantiæ actus ad regulas morum, quæ non tum non posse dari usum rationis qui suf­ habetur nisi per perfectum usum rationis. ficiat ad tale peccatum veniale et non suf­ z/d secundum. H. cum eodem Cajclano, quod toto illo brevi intervallo quo puer ficiat ad mortale, quia facilius cognoscitur bet adesse notitia consonantiae vel disso UTRUM HOMO IN PRIMO deliberat de ultimo fine , non possit vo­ luntarie divertere mentcin ad verbum otiosiir , aut ad alhpiid simile, absque culpa mortali, quia lege intimata et urgente obli­ gationem praecepti mediante dictamine speciali syndereseos ab Auctore naturæ impresso, si mentem alio voluntarie diver­ tat, retardat el omittit adimpletionem prae­ cepti hic et nunc urgentis , sicut si omit­ teret in line deliberationis. Unde dicit Auctor: — ibïd. ad 5.— A peccato omistionispradictœ non liberatur nisi quam cito potest se convertat ad Deum. Ad tertium, B. quod Deus hunc pue­ rum per seipsum immediate illuminabit interius circa mysteria necessario credenda ad justificationem, ut significat hic S. '1 h. incorpore articuli; sicquc slalim juslitiCoOiiur. Neque obstat quod S. Doctor q. cit. de Verit. dicat hunc puerum lore m- INSTANTI MORALI, yr** 443 struendum per prædicatorem fidei, qui non potest initii in instar t , hoc enim non dixit determinate S. Th sed disjunctive, nempe vel instruendum per immediatam et interiorem a beo revelationem, .el | rædicatorem fidei. Insuper, pou.st iulcliigi de instructione per prædicatorem , quoad ea quæ sunt scitu necessaria necessitate praecepti, prius interius revelatis quæ sunt scitu necessaria necessitate medii ad justificationem. Sed, dato quod sit de his instruendus per prædicatorem fidei, B. ad misericordem Dei providentiam per­ tinere ut praeservet hunc puerum a pec­ cato veniali. Neque id gratis dico 1® id exigit inconveniens vitandum , de quo in secunda probatione ; 2° decet ui qui opus per suam gratiam im epil, perficiat, el facienti quod in se est ex auxilio graiiæ, uberiorem gratiam necessariam largiatur. WVAAX-O > WUWKM WU*U5\* UUV . v FRACTATUS DE LEGIBUS. Divus Thomas, a. Q. 90 ad 109. Q. 90. in proœm. —Consideratis actibus humanis ct eorum principiis inlcrio ribus, nunc considerandum est de eorum principiis exterioribus. Principium exterius ad malum inclinans est diabolus, de quo plura dixit Auctor l p. q. 111 , a. 2 et 3, ct q. 114, et nos quædam cum ipso ad q. 80 hujus partis. Prin­ cipium autem exterius movens ad bonum est Deus, qui et nos instruit per legem ct juvat per gratiam ; unde dicemus primo de lege, deinde de gratia. Circa legem oportet 1° considerare de ipsa lege in communi, 2° de partibus ejus. Unde sit DISSERTATIO I. siderari tripliciter : 1° secundum quod est in legislatore ut regulante; 2° seeimdytn DE LEGE IN COMMUNI. quod est in subjecto ut regulato; 5° se­ D. Th. QQ. 90, 91 et 92. cundum quod est in signo exteriori, puta, verbo externo vel S. Scriptura, quo sensu Circa legem in communi tria occurrunt dicimus leges esse claras vel obscuras, in­ consideranda : 1° de essentia ejus , 2° de digere interpretatione, hunc vel illum sensum facere. De lege proprie accepta effectibus ejus, 5° de differentia legum. secundum primam considerationem hic ARTICULUS I. agitur. Et Utrum lex sit essentialiter aliquid Hi·, q. 90. a. 4. 0. — Definitur com­ rationis ? muniter cum Auctore : Ordinatio ratio­ Lex, juxta Auctorem , hic a. 1, dicitur nis ad bonum commune, ab eo qui cu­ a ligando, quia obligat ad agendum. Juxta ram communitatis habet promulgata. Isid. 1. 2, Orig. c. 10, dicitur a leqcndo, I Veritas hujus definitionis patebit ex hoc quia scribi solet et legi. Juxta S. Aug. q. et tribus sequentibus articulis. Interim 20 in Levit, dicitur ab eligendo, quia breviter explicatur. Dicitur 1° ordinatio rationis, scilicet ostendit quid sit eligendum. Sed qiiidquid sit de etymologia, quan­ praclicæ : per quod intelligitur actus im­ tum ad significationem , lex varie accipi­ perii seu potius ejus terminus seu dicta­ tur : 1° pro instinctu et inclinatione ad men ab eo productum , quo superior præaliquid faciendum , quo sensu concupis­ scribit aliquid faciendum vel omittendum; cenda vocatur ab Apostolo, Rom. 7, lex intelligitur etiam ordinatio efficax, non membrorum. 2° Sumitur pro conditione, quidem respectu operis praescripti, cum ut in contractibus dicitur ea lege ut hoc leges continuo violentur, sed respectu vel illud fiat. 5° Sumitur pro quacumque obligationis quæ afficit subditos, per quod regula vel præcepto praescribente aliquid distinguitur a consilio ; item intelligitur sive bonum sive malum, quo sensu præ­ ordinatio firma, stabilis et perpetua, hoc cepta artis et tyrannorum vocantur leges. sensu quod non desinat per mortem le­ 4° Sumitur pro opere per legem praescrip­ gislatoris, nec feratur ad solum præsentes, to , ut Joan. 7 : Nemo ex vobis facit le­ sed etiam futuros, licet possit desinere gem. 5« Sumitur pro libro , disciplina , vel per revocationem , vel per mutatio­ vel religione leges continente, sicut dici­ nem materis, vel per cessationem finis mus, legem gratiæ, legem novam , legem adæquati, sicut lex vetus cessavit ut um­ veterem. Tandem lex sumitur proprie pro bra adveniente veritatis luce. regula praescribente communitati quod Oieitur 2° ad bonum commune, quia rectum est. bonum commune est finis legis, ut dicata; Potest autem lex proprie accepta con­ «t pe’· hoc excluduntur præcepta cyrannn- UTRUM LEX Sl'l ESSE ΜΊ ALDER ALIQUID RATION!»· nun et alia quæ fierent in proprium et pri - lectu*. Proverb. 6 : Mandatum lucerna est et 1er lux. Psal. 18 . Praeceptum J> ratum commodum. Dicitur 5° ub eo qut curam communi­ mini lucidum illuminans oculos !■'*«». tatis 'tabet, quia lex respicit totam com­ 118 : Lucerna pedibus meis verbum tuum, munitatem, intellige perfectam , quæ est el lumen semitis meis. Ibid, leges divinae multitudo hominum sub gubernatione vocantur passim judicia, sermones, elo­ præsidis jurisdictionem politicam haben­ quia; quæomnia perlinent ad intellectum. Prob. secunda pars Lex pertinet ad tis, ut explicatius dicemus. Dicitur 4° promulgata, quia non po­ rationem practicam, el consistit m actu test dirigere nec obligare nisi per promul­ imperii seu saltem in ejus termino et dicgationem innotescat ; utrum promulgatio lamine : atqui imperium, quamvis sit elisit de essentia legis dicemus modo. Hæ, oitive ab intellectu, supponit tamen ac­ jiquam, explicationes probabuntur et am­ tum voluntatis, scilicet electionem, a quo habet vim el efficaciam movendi ad exer­ plius elucidabuntur in sequentibus. Suppono hic necessitatem legum, quæ citium : ergo. Confer quæ dixi loco citato ex ipsa hominis naiura petitur. Cum enim de Act. Hum. Dixi, saltem in legibus positivis. quia, natura humana sit ex se defectibilis et a vero fine deficere possit, necesse est ut quantum ad legem æternam el naturalem, per leges ad suum finem dirigatur. Vide quæ jubet intrinsece bona et necessaria ad finem consequendum, et prohibet intrin­ art. 4 sequentem. His notatis et suppositis, quantum ad sece mala necessario fugienda pro fine qiixstioncm propositam in titulo, tres sunt consequendo, quidam non improbabiliter sententiæ. Quidam censent legem essen­ volunt silam esse in solo aclu intellectus tialiter esse actum voluntatis, alii actum practici, independenter ab omni aclu vo­ intellectus, alii utriusque. Pro cujus reso­ luntatis ; quia, inquiunt, ad legem sufficit quod sit direcliva actionum humanarum, lutione, ibid α. 1.0.— Dico. Lex essentialiter et quod habeat vim obligandi : lex autem est aliquid rationis, præsupponens tamen, æterna el naturalis hæc duo habet inde­ in legibus positivis, actum voluntatis. Est pendenter ab omni aclu voluntatis. De primo non est dubium; de secundo etiam communior cum Auctore. ibid, in arg. ·. c. —Prob. prima pars. patet, quia, hoc ipso quo ratio divinx 1° Ad legem perlinet præciperc et impe­ mentis dictat et intimat Deum esse colen­ rare, sed imperium est essentialiter ratio­ dum, parentes honorandos, etc. furtum, nis, ut probavimus disseri, δ de act. hum. mendacium, etc. esse mala el ideo fu­ gienda, nascitur in homine obligatio ad a. 7, § 2 : require. Ergo. Ibid. 0. — Prob. 2°. Lex est quædam illa suo tempore facienda el ista fugienda, regula el mensura act num, secundum quam etiamsi, per impossibile, non accederet aliquis inducitur ad agendum , vel ab voluntas ad hæc obligans, quia ex intrin­ agendo retrahitur : atqui regula et men­ secis seu natura sua sunt vel facienda vel sura actuum humanorum est ratio · ergo, fugienda, eo ipso quo per dictamen ratio­ Prob. min. Ratio est primum principium nis intimantur ul talia. Hoc autem dicta­ actuum humanorum, ut dictum est supe­ men in mente divina est lex æterna, iu rius ; el patet, quia rationis est ordinare mente humana est lex naturalis. Dices. Lex in S. Scripturis sxpe voca­ in finem qui est primum principium in agendis : atqui in unoquoque genere id tur voluntas Dei : Psal, 142, 2 Machab. 1, quod est principium est regula et men­ Matth. 7, el alibi. S. Aug, lib. 4 de Civit, sura illius generis; sic unitas, quæ est c. 6 : Arbitriaprincipum, inquit, p>o principium numeri, est mensura omnium legibus erant. Similiter in jure. Ergo. B. hæc verifican in nostra sententia, numerorum ; sic motus primi coeli, quiest primus in genere motuum, est regula om­ quia, licet lex non sit essentialiter volun talis, necessario tamen illam prxsi.ppo»»nium motuum : ergo. Huc faciunt varii modi loquendi S. live includit, saltem lex positiva. Inst. Legis est movere : atqui movere Scripturarum, quæ leges divinas expri­ munt per verba significantia opus intel­ est proprium voluntatis : ergo. nibSEHT. 1. ART. II. a ·/..<. » cgn os', inoivre Uingcudo I dictionem politic,un. 2° Censetur lex laU et regulando, C. cl hoc est proprium in­ pro (ola communitate, quia conducit ad tellectus; simpliciter applicando. N. bonam gubernationem totius communita­ tis; congruit enim toti communitati ul ho­ ARTICULUS II. mines certi status, certæ conditionis haUtrum sit de ratione legis quod feratur ■ beant certas leges ijuibus in officio conti­ propter bonum commune? neantur. 5° Quia obligat non solum hujus Potest dupliciter intelligi titulus: 1® an status seu opificii artifices, sed omnes qui sit de ratione legis quod feratur pro com illis aggregari voluerint; el sic respicit to­ munitate; 2° quod feratur propter bonum tam communitatem. commune tanquam propter finem ? ibid. a. 2.0.—Dico ‘2°. De ratione legis Ibid. a. 5. ad 3. — Dico 1°. De ratione est quod sit propter bonum commune tan­ legis est quod feratur pro communitate. quam propter finem. Hæc conclusio fundatur in sensu com­ ibid. — Est communis cum Auctore muni hominum, et vulgari acceptione le­ et sequitur ex præccdenti : lex enim, ut gis: omnes enim apprehendunt legem res­ dictum est, respicit totam communitatem picere communitatem, et per hoc distin­ quam dirigit in fidem bonum et honestum : gui a præcepto, quod unum vel alterum ergo ille finis debet esse bonum totius Is­ privatum respicit; sic nullus legem æsli- tius communitatis, et non privatum alicu­ mat mandatum quod rex dirigeret ad jus partis; inordinatum enim foret quod unum vel alterum civem, bene tamen si bonum totius ordinaretur ad bonum partis dirigat ad aliquam provinciam aut civita­ et non e contra, cum pars sit propter totum tem. ünde præceptum quod Detis fecit ad el non e contra. Abraham de immolando filio, Genes. 21, Confirmatur 1°. Finis debet correspon­ a nemine reputatur lex, quia ad solum des suo principio : atqui lex est regula Abrahainmn dirigebatur ; et e contra man­ communis procedens a publica auctorita­ datum quod fecit Ad® de non edendo ligno te : ergo finis ejus debet esse bonum pu­ vetito, Genes. 2, reputatur lex, quia non blicum et commune. solum Adamum obligabat, sed omne ge­ Confirmatur 2°. In hoc differt rex a ty­ nus humanum ; nec solum praesentes, sed ranno quod rex bonum commune, tyran­ etiam futuros. nus bonum privatum speciet : ergo regum Confirmatur inductione. Lex naturalis leges differunt a tyrannorum legibus (quæ omnes homines respicit ; lex vetus, totam non sunt vera leges), quod illæ feramur gentem Judaicam; lex nova, totum genus propter bonum commune, ista: propter humanum : similiter omnes leges humanæ bonum privatum. tam civiles quam ecclesiastic®, ad commu­ Hinc 3 Reg. 12, Deus graviter irascitur nitates diriguntur. adversus Achab et Jesabclcin, quod per Communitas hic intelligitur perfecta : vim abstulerant vineam Naboth. Et con­ perfecta autem communitas censetur mul­ ci!. Tolet. 8, can. 10, statuit quod /teges titudo hominum inter se unitorum, in qua nulla vi aut factione... contractus a qui praest habet jurisdictionem politicam, subditis exigant... neque sint prospec­ eam scilicet quæ se extendat etiam ad poe­ tantes proprii jura commodi, sed consu­ nas graviores, ut mortis, exilii, mutilatio- lentes patrite atque genti. Ex quibus ob­ nis, carceris, etc. quales sunt regna, pro­ servat Sylvius eos turpiter allucinan qui vinciae, civitates, Christi Ecclesia, ordi­ existimant reges in bona subditorum sic nes religiosorum, universitates, etc. non habere verum et perfectum dominium, ul familia particularis, in qua pater aut hc- possint illa in privatum commodum con­ ius non habet similem jurisdictionem, vertere : cujus contrarium manifeste patet ved domesticam tantum seu oeconomicam in ipsis Aigyptiis, Genes. 47, in quorum longe minorem. bona Pharao non habebat dominium ante­ 5Ï dicas leges quandoque ferri pro ho­ quam Joseph ea emeret. minibus alicujus status, seu opificii tan­ Si dicas reges vocari dominos : ergo tum, Λ. i° et hos constituere communita­ subditi sunt servi; dominus autem dispo­ tem, quia is qui illis praeest habet juris- nit de bonis servorum in propriam utilit» **« UTROM PROMULGATIO SIT DE RATIONE LEGIS? 447 tem Λ. N. conseq. Nam reges vocantur I perpetua, lex positiva vetus fuit stabilis domini, non dominatu servili, sed poli­ perpetua quandiu ejus finis non fuit eva tico et civili ; ideoque non imperant sub­ cuatus; lex nova debet durare usque ad fi­ nem mundi : ergo tales esse debent leges ditis ut mancipiis, sed ul liberis. Dices insuper. Sunt multa leges quæ humanæ. Et hinc doctores distinguunt in non bonum commune sed privatum ali­ hoc præceptum a lege, quod præceptum quorum particularium videntur respice­ expiret morte præcipienlis, L. Mandatum re, ut leges in favorem pupillorum et mi­ C. Mandati, lex autem non desinat morte litum, lex de luenda vita, de eleemosyna legislatoris. indigenti facienda, de tributis solvendis Cæteruin, intellige legis perpetuitatem, non positivam, quasi sit ipsi essentialis regi, etc. fi. has omnes assignatas leges et alias et nullo modo possit desinere, sed nega­ similes mediate et ultimate referri ad bo- tivam , in hoc sitam quod non expiret morte nuin commune : exigit enim bonum com­ legislatoris, et quod non obliget solum mune quod qui propter defectum ætatis præsentes, sed etiam futuros, cum quo stat sibi satis prospicere non possunt, per le­ quod possit desinere, vel per revocationem ges sint tuti a fraudibus et dolis; quod ab habente auctoritatem, vel per contrariam milites sint parati el expediti ad defen­ consuetudinem, vel per mutationem ma­ sionem reipublicæ; quod unusquisque te­ teriæ, vel per cessationem finis adaequati, neatur vitæ suæ prospicere ; quod pau­ ut cessavit lex vetus adveniente Christo, peres præ inopia non pereant, dum di­ cujus erat figura. vites superabundant ; quod regibus justa ARTICULUS III. tributa subditi pendant ad conservandam Utrum promulgatio sit de ratione legis ? regiam dignitatem el defendendam rempublicam. q. 90. ·. 4. 0. — Dico 1°. Ut lex actu Consectaria. obliget, necessaria est aliqualis ejus pro­ Ex dictis colliges 1° regem posse ferre mulgatio. Ibid. Prob. Lex est regula actuum hu­ legem toti regno utilem, licet sit nociva alicui provinciæ seu civitati ; quia, quam­ manorum : atqui actus humani non pos­ vis provinciæ et civitates gaudeant suis sunt regulari per illam, nisi innotescat; particularibus legibus , cum tamen sint innotescit autem per promulgationem t partes et membra totius regni, debent cum ergo. Dixi, necessaria est aliqualispromul­ privato detrimento concurrere ad bonum lotius. E contra, propter oppositam ratio­ gatio , quia diversa requiritur pro diver­ nem, si plura regna subdantur eidem re­ sitate legum. Lex aeterna et naturalis pro­ gi, rex non potest facere legem in bonum mulgatur unicuique per rationis dicta­ unius cum detrimento alterius, quia non men : lex divina positiva quandoque pro­ sunt sibi subordinala, nec unum pars al­ mulgatur per internam revelationem, ut in prophetis; quandoque per externam terius. Colliges 2° quamcumque habeat inten­ propositionem sine solemnilale, sicut eam tionem legislator, si lex quam condit ex Christus promulgavit suis Apostolis; ali­ natura operis tendat in bonum commune, quando cum solemnitate, ut lex vetus in valere et obligare subditos. Sic, si prin­ monte Sinat, lex nota in die Pentecos­ ceps in odium alicujus ferret legem quæ tes : lex humana autem debet semper pro Umen ex se ordinaretur in bonum com­ mulgari cum aliqua solemnitate, el sic usus mune , peccat quidem ratione pravæ in­ obtinuit. Potestque dari ratio hujus dis­ tentionis , sed lex subsistit et obligat ; si- criminis, quod Deus sit absolute et omni cul si judex x odio ferret sententiam alio­ modo supremus dominus, sicque possit quo voluerit modo suam legem intimare ; quin justam. Colliges 5° ue ratione legis esse quod non sic autem homo est supremus domi »il stabilis ct perpetua, quia fertur pro lota nus : aliunde, cum gerat duplicem perso­ communitate : communitas autem non de­ nam, privatam el publicam, ita debet pro­ sinit ,s ed censetur perpetua. Confirmatur ponere legem ut significet se eam pro|»oinductione. Lex aeterna ct naturalis esi nerc ut personam publicam et non ul im« . a · ft % ■ · I «a · · A 0 . 1 - î; » DISSENT. I. \RT. IU. vata ; quod fit adhibita aliqua solemnilatc. tione ; sicut calefactio non est ab approxi­ Λϊ dicas ad revocationem legis non re- mation·! tanquam a causa, sed ab igne, omri promulgationem · ergo neque ad ejus licet pendeal ab approximalione tanquam constitutionem, /». zV. conseq. Quia plus a conditione. requiritur ad rem constituendam quam ad Cæterum, dum dicimus promulgationem destruendam; malum enim, qualis est esse conditionem necessariam ut lex in ac­ destructio, est ex quocumque defectu: tu secundo obliget, inlelligimiil*conditio­ mule , quando delicii voluntas superioris nem intrinsecam el insiip, '.ebilem, non obligantis a qua lota obligatio legis pen­ qualis est, v. g. approximatio agenti? ad det , quovis modo deliciat, lex cessat obli­ passum, quæ divinitus suppleri potest, sed gare. De quo infra. qualis est propositio objecti ut ametur. Sed subtilior movetur quæstio : utrum Dices. S. Th. hic a. 4 0, dicit quod ad promulgatio ita sit necessaria legi, ut sit hoc ut lex virtutem obligandi obtinent, de ejus essentia, an tantum conditio ne­ debeat promulgari; el ibidem ponit pro­ cessario requisita ut actu obliget? Circa mulgationem in definitione legis: ergo. quam varie sentiunt theologi, etiam Tho­ Ii. ad primum, promulgationem requiri miste; sed videtur quasi quæstio de no­ ut lex obtineat virtutem obligandi in artu mme: Pro cujus resolutione et intelli­ secundo, non in actu primo. /tdsecundum. gent ia, observandum legem posse consi­ Promulgatio ponitur in definitione legis, derari dupliciter, in actu primo, prout non ut pars ejus essentialis, sed ut condi­ est apia ad dirigendum et obligandum, et tio intrinseca el insupplebilis ut obliget m actu secundo , prout de facto dirigit et actu ; sicut, v. g. obscuritas ponitur in de­ finitione fidei. obligat. Inst. Gratianus, c. In istis, d. 4. dicit: Dico 2°. Probabilius videtur promulga­ tionem noti esse de essentia legis, sed esse Leges instituuntur cum promulgantur: conditionem duntaxat insupplebiliter re­ ergo. quisitam ut actu obliget. II. D. ant . Leges instituuntur complete Prob. t° ex D. Th. de cujus mente li­ et quoad actum secundum , cum promul­ tigatur. Juxta S. Doctorem , hic a. 4 o , gantur, C. instituuntur essentialiter et promulgatio se habet ad legem sicut ap­ quoad actum primum, N. plicatio regulæ el mensura ad regulation Petes utrum lex sufficienter promulgata et mensuratum : atqui applicatio regulæ obliget omnes, etiam illam invincibiliter et mensura ad regulation et mensuratum ignorantes? non est de essentia regulæ et mensura, sed It. Probabilius affirmative. QuiaPlcx supponit illam constitutam : ergo. in promulgatione non dirigitur ad solos Prob. 2°. Ad essentiam legis sufficit praesentes, sed etiam ad absentes: ergo cos quod habeat apliludinein ad dirigendum etiam comprehendit. 2° Quia, si privatus el obligandum; essentiæ enim rerum per fide dignus denuntiet absenti legem snlfiactum primum seu apliludinein, non per cienter promulgatam, ille tenebitur legem actum secundum definiuntur, ut docent observare, et peccabit illam transgredien­ philosophi : atqui lex ante promulgatio­ do : atqui hæc obligatio non orimr ex illo nem habet apliludinein ad dirigendum et privato denuntiante: ergo ex lege promul­ obligandum , non enim ex promulgatione gata; ergo ante denuntiationem obligabat. habet hanc apliludinein , sed actualem di­ Attamen omnes concedunt ignorantes rectionem et obligationem tanquam a con­ invincibiliter excusari a culpa et pieua ditione : ergo. transgrediendo legem : unde quidam dis Confirmatur. Lex est regula qua indu­ tinguunt et dicunt non esse obligationem cimur ad agendum , vel retrahimur ab perfectam et in actu secundo, sed unper agendo cum aliqua obligatione : atqui pro­ fectam el in actu primo, in quantum etiam mulgatio non est regula , neque pars re­ invincibiliter ignorantes comprcbendim gulæ , neque ah illa tanquam a causa tur sub lege, licet hic et nunc in ejus trans­ pro· edi' vis obligandi , seu obligatio ac­ gressione excusentur ratione ignorant» tualis, quippe quæ debet esse a superiore invincibilis. Ex quo tamen sequitur quod >K a cauaa, sed tantum tanquam a condi- ai esset lex non solum prohibens, sed etiam -18 QUINAM PO55TNT FERRE LEGES? 449 irritansaliquem actum, actusetiam in igu<>- | 1er eum ipsapie natura nasa animai sociarame invincibiliter esset invalidus, ut ma- I le;societas autem quam natura naturaliste trimonium clandestinum in iis locis in qui- ratio dictat ipsi necessariam diu subsistere bus est sufficienter promulgatum Triden- non potest, nisi aliqua publica potestate tinum, gubernetur, juxta illud Pn verb, il : Ubi ARTICULUS IV. non est gubernator,populus corruat. Ex Quinam possint ferre leges ? T'0 Ruitur quod Deus, qui dedit talem naturam, simul ei dederit potestatem guibid. a. 5.0.— Dico 1°. Potestas legis- bernativam et legislativam ; qui enim dat laliva competit communitati, vel illi qui formam, dat etiam ea quæ hæc forma necescuram communitatis gerit. sario exigit. ibid.innrg. b.c. — Prob. i”ex /sidoro, Verum, quia hæc potestaa gubemativa 1.3 Et y moi. c. 10; et referture. Lex, dist. et legislativa non potest facile exerceri a 4, ubi dicit: Lex est constitutio populi, tota multitudine, difficile namque foret secundum quam majores natu simul cum omnes et singulos simul convenire toties plebibus aliquid sanxerunt. quoties providendum est de necessariis boibid. 0. — Prob. 2° ratione. Illius est no communi et de legibus ferendis , ideo condere legem cujus est prospicere bo- solet multitudo transferre suum jus , seu no communi, quia, ut dictum est, leges protestatem gubernativam, vel in aliquos feruntur propter bonum commune : atqui de populo ex omni conditione, et dicitur cstcominunitatis, vel illius qui curam com- dcmocratia; vel in paucos optimates, et munitatis habet, prospicere bono commu- dicitur arislocrafia ; vel in unum tantum, ni ; sicut enim bonum particulare est linis siveprose solo,sive pro successoribusjure proportionatus agenti particulari, ita bo- hæreditario, et dicitur monarchia. Ex quo num commune est finis proportionatus sequitur omnem potestatem esse a Deo, ut communitati, vel ejus vices gerenti : ergo, dicit Apost. Rom. 13, immediate quidem ibid, ad 2. —Confirmatur. Lex habet et jure naluræ in communitate, mediate vim imperandi ct coercendi : atqui nemo autem tantum el jure humano in regibus privatus habet vim imperandi multitudini el aliis rectoribus; nisi Deus ipse iinmeet eam coercendi, sed sola ipsa multitudo, diale aliquibus hanc potestatem conferat, vel ejus rector : ergo. > ut contulit Moysi in populum Israël, et Dices. Superioris est imperare et coer- Christus SS. pontifici in totam Ecclesiam. cere: atqui communitas non est sibi supeHanc potestatem legislativam in Chrisrior : ergo. tianos maxime justos non agnoscunt LuB. D. min. Communitas sub eodem res- therani et Calvinistœ, secuti in hoc Walpeclu considerata non est sibi superior, C. denses, Wicleffum et Joannem Hus, damsiibdiverso respectu, iV. Potest itaque com- natos in concil. Constant, sess. 6, can. 15. munitas considerari collective, permodum Et quamvis Joannes Hus eam agnosceret unius corporis moralis, el sic considerata in principibus bonis , eam tamen denegaest superior sibi considerate distributive bat malis, pariter ideo damnatus in eodem m singulis membris. Item potest conside- concil. sess. 8. Contra quos rari vel ut gerit vices Dei, a quo omnis poDico 2°. Datur in Ecclesia Christi polestaslcgislalivadescendil.juxta illud Prov. testas legislativa, eaque residet in SS.pon8. Per me reges regnant ct legum con- tilice et conciliis generalibus legitime condilores justa decernunt, vel ut est guber- gregatis pro tota Ecclesia, in legatis pro nabilis in ordine ad bonum commune : pri- provinciis suæ legationis, in episcopis pre mo modo considerata est superior et legis- suis diœccsibus, in conciliis nationalibns lativa; secundo modo considerata est in- seu provincialibus pro natione vel provinferior et legis susceptive. cia, in comitiis generalibus ordinum retiQuod ut clarius percipiatur, observan- giosonim pro toto ordine. dum esi hominem inter animalia nasci Prob. pruna pars, 1° exconcil. Consmaxime destitutum pluribus tum corpori tant, citato, ubi error contrarius fuit proscum animæ necessariis, pro quibus indiget cnplus. diorum consortio et adjutorio, consequen- | 2· traditione. Ipsi apostoli, AcL 15, u>Bill. r. ÏV. 29 HI·] ® I B·,? 9 r ]v’ B HH H$1 ■ -1 ■■ I·] B B| BB 3· B BB j|B| B JD B.' d ;l Hin B|K ·' M J jgj H J11 'd? ||f||l j lit ! jI I I ,· j|i H9I Î ’ B' fy 11' |: H B! j 1/ 1 m hji ,t ' jjj B H'*B H JB HH «ia · 1■'H i j -, BB Huj BH RH, ] f · <1 I B' 4&0 lu t, *1 î DISSERT. I. ART. IV. terunt legem de abstinendo a suffocato et I ra SS. pontifices sanciverunt leges ah om­ ab immolatis simulacrorum ; et ibid, dici- nibus fidelibus devote susceptas. turdePauïo : Perambulabat...praecipient Prob. tertia pars de conciliis. 1’ Con­ custodire præcepta apostolorum :cx quo cilia generalia legitime congregata reprainlelligitur hanc legem apostolorum aon sentant totam Ecclesiam : atqui, ul proba­ fuisse directivam tantum, ut fingunt hære­ tum est, viget in Ecclesia potestas legislatici, sed etiam praeceptivam. Vb apostolis tiva. Adde in his papam per se vel per usque nunc Ecclesia per SS. pontifices et suos legatos praesidere, cui modo asserui­ concilia condidit leges quas venerati sunt mus potestatem legislativam, 2° traditio­ omnes fideles. ne, In omnibus conciliis generalibus legi­ 5° ratione. Ecclesia Christi est respu­ timis sancitæ sunt leges quas probavit et blica bene ordinata, non enim ei defuit in acceptavit pia fidelium praxis. aliquo Christus : atqui in omni republica De legatis patet ex cap. Nemini dc Of­ bene ordinata debet esse pro circumstan­ ficio legati. Pro episcopis patet 1° exS. tiis et necessitatibus emergentibus potes­ Scrip. Act. 20 : Posuit vos Spiritus rtgttas legislativa ; alias corruet, ut dictum est : re Ecclesiam Dei ; 2° ex jure cap. 2, de ergo. Majoritate et Obcd. 5° ex usu. Id autem Prob. secunda pars, laexS. Scriptura. possunt episcopi sine consensu, non tamen Matth. 16, Christus dicit Petio : Tu es Pe­ sine consilio capituli. Quod si res agatur trus, ct super hanc petram ædificabo Ec­ in praejudicium cleri, requiritur etiam con­ clesiam meam. Sicut ergo super funda­ sensus capituli. imo etpopuli si agatur de mentum totum ædiflcium construitur, sic festo instituendo, secus si agatur de abo­ Petro tanquam capiti Ecclesiæ, ej usque lendo. De conciliis nationalibus et provin­ ideo successoribus (non enim desiit Eccle­ cialibus, nec non de capitulis generalibus sia cum Petro) totius Ecclesiæ gubernatio ordinum religiosorum constat ex usu re­ commissa est ; unde subdit Christus : Et cepto et probato. tibi daboclaves regni cadorum : nihil au­ An vero ordinationes generalium extra tem aliud per claves intelligi potest, (piam capitulum generale,et provincialium etiam spiritualis jurisdictio et potestas guberna- cum capitulo provinciali habeant vim le­ tiva, ut per se patet et habetur Isaï. 22 et gum, resolvendum estex statutis et usibus Apoc. 5. Et iterum immediate post : Quod- cujuscumque ordinis; quamvis enim pracumque ligaveris super terram, erit li­ lati exempti de jure communi gaudeant ju­ gatum ct in cadis, ct quodeumque solve­ risdictione episcopali in suos subditos, h» ris super terram, erit solutum et in cœ- tamen jurisdictio potest restringi quoad lis: praecipuum autem vinculum regiminis aliquid per statuta particularia et usus con est lex. trarios. Porro, solemnem hanc promissionem Quantum ad capitulum sede vacante,li­ adimplevit Christus Joan. 21, dicens Pe­ cet habeat omnem jurisdictionem episco­ tro : Pasce agnos meos, pasce oves meas. palem tam voluntariam quam contentio­ Hoc autem vocabulo, Pasce, intelligi po­ sam, ordinariam scilicet non delegatam, testatem imperandi et regendi constat ex dubitatur tamen utrum possit leges episco­ Tu pasces po illo ad Davidem, 2 Reg porum defunctorum abrogare et novas pulum meum Israel, et ex illo ad regem condere, quia in jure cavetur ne «de Cyrum, Isaï. 44: Pastor meus es. Obser­ vacante aliquid innovetur. vandum insuper Christum dixisse agnos Ob. 1°. Vel Christus sufficienter provi­ el ores.’per agnos intelliguntursimplic.es dit suæ Ecclesiæ, vel non : hoc secundum fideles ; per oves intelliguntur matres ag­ dici nequit; si primum, ergo superfluunt norum, scilicet episcopi et alii prælati. leges humans. 2° traditione. Desinente sæculo secun­ /t. Christum sufficienter providis^ do. Victor papa tulit legem de tempore Ecclesiæ condendo quasdam leges t· ■ celebrandi Paschalis; circa medium tertii necessarias, et relinquendo Ecclesiæ v:· ea1 culi, Stephaniis papa lege stata prohi­ talem alias condendi prout judicaret b m buit baplizalos ab haereticis rebaptizari ; et communi expedire, pro circumstanti· · ►u successive ad hæc usque ntfoira tempo- emergentium, personarum ut loconm » QUIA Λ Μ SI Μ’ EFFECT (JS ET AG I (JS LEGIS ? 431 lia unde neganda cal consequentia. Potestas legislativa non pendet Inferes. Ergo lex naturalis et lex cnvina a probitate vitaj; unde ea pollet '»mni· limi insufficientes ad salutem consequen­ princeps tam sæcularis quam ecclesiasti­ dam. cus, sive bonus sit site malus. R. Ό. illatum. Lex naturalis et lex di­ Pro6.Christus ipee, Matlh. 22 jussit tri vina sunt insufficientes ad salutem abso­ Imtmn solvi Cæsari , principi ethnico; lute et simpliciter consequendam, N. pos­ ibid. 25, jubet obedit e Scribis et Pharisei? set enim quis absolute loquendo salvari secundum legem praecipientibus, quamvis absque lege humana; sunt insufficientes malis el improbis. Apost. Rom. 15 , do­ ad salutem facilius et securius consequen­ cet principes etiam infideles esse Dei mi­ dam , C. Leges enim humans juvant ad nistros, ipsisque parendum esse non solum observationem legis naturalis et divinæ,v. propter iram, sed propter conscientiam. g. lex jejunii ad observationem castitatis, Idem, Tit. 5, el 1 Pet.2. Unde jure damcl sic de aliis; vel determinant tempus natæ sunt sequentes propositiones in con­ obligationis legis divinæ, ut leges de con­ cilio Constanliensi pruna, sess. 8 : Nul­ fessione annua et communione paschali. lus est dominus civilis, nullus est praela­ Obj. 2° cum haereticis plura ex S. Scrip­ tus, nullus est episcopus, dum est in turis, Isaï. S3, dicitur : Dominus legifer peccato mortali, est 13 Wicleffi ; altera, noster. Deuteron. 12 : Quodprœcipio ti­ sess. 13 : Nemo gerit vicem Christi vel bi hoc tantum facito domino ; nec addas Petri, nisi sequatur eum in moribus est quidquam, nec minuas.Matlh. 7 : In va­ 12 Joannis Ilus. num me colunt docentes doctrinas et Ex his itaque quatuor'articulis manifes­ præcepta hominum; ibid. 11 ; jugum te liquet nos reste definivisse legem, quod meum suave est et onus meum leve. Ga- sit ordinatio rationis ad bonum commu­ lat 5 .· P’os in libertatem vocati estis. 1 ne, ab eo qui curam communitatis habet Cor. 7 : Nolite fieri servi hominum. 1 promulgata. Timoth. 1 : Lex justonon est posita, sed ARTICULUS V. injustis. Verum et hæc sunt futilia : unde Quinam sint effectus et actus legis ? breviter D. Th. Q. 92. R. Ad primum. Dominus est legifer principalis, sunt autem alii minus princi­ Hio q. 92. a. 1. o. — Dico. 1° Effectus pales tanquam ejus vicarii. Ad secundum. legis est facere homines bonos : 1° quia Prohibetur aliquid addere quod sit con­ lex inducit ad virtutem propriam subditis, trarium divinis mandatis, non vero quod nempe ut bene subdantur et obediant su­ juvat ad eorum observationem. Ad ter­ perioribus suis; virtus autem facit bonum tium. Christus redarguit Pharisæos, qui, habentem ; 2° quia opus ad quod lex indu­ relictis Dei praeceptis, scrupulose inhære- cit est bonum sive ex objecto, sive ex line, bant vanis quibusdam observationibus ct sive ex circumstantiis, alioquin non foret usibus humanis. Ad quartum. Jugum justa, nec lex consequenter. Nota. Dum Auctor dicit, hic o, legem Christi est suave et onus ejus leve, non exclusione legum, sed gratia juvante ea­ veram cl propriam facere hominem bonum rum observantiam. Ad quintum. Vocati simpliciter, non est sensus quod ipsum fa­ minus in libertatem a servitute peccati el ciat bonum ex omni parted in omni gene­ diaboli el ab onere legis Mosaicae, nona re virtutum, hoc enim est proprium solius superiorum legitimorum ligibus, cum ipse legis charitatis,seu collectionis omnium le­ Apostolus, Heb. 13, dicat : Obedite pre­ gum, sed sensus est, quod ipsum faciat bo­ positis vestris. Ad sextum. Sensus est : num secundum aliquam veram rationem Nolite citra necessitatem vos vendere in boni honesti; sic, v.g. lex temperantiae fa­ mancipia, præsertim infidelibus; vel,No­ cit bonum simpliciter, quia inducit ad ac­ lite ita subjici hominibus ut iis præ Christo tum temperantiae qui est simpliciter 'lonus. Dices. Non omnis qui servat legem est serviatis. Ad septimum. Lex non est posi­ ta justo quoad vim coactivam, quia illam bonus etiam in genere talis virtutis, quia ipoute adimplet ; bene tamen quoad vim polest servare legem ex malo flue · ergo. Λ. N. conseq. Quia ad veritatem condirectivam. X DISSE KT. I. AI IT. V eiusionis noslræ non est nccesse quod qui I negatio actus, C. positiva, N. Duplexes! sénat legem revera bonus sit, sed siiflicil t igitur permissio, altera qu® est tuera ne­ quod lex tam ex se quam ex intentione le­ gatio praecepti aut prohibitionis.ut dicitur gislatoris tendat ad hoc quod sit bonus, in antecedente ; et hæc non est actus legis, quamvis per accidens et ex ejus malitia iste cum non dimanet a potestate publica, nec effectus impediatur. actus qui dicitur permitti habea* a lege Sic ergo lex supernaluralis tendit ad hoc quod sit permissus. Altera est quæ fit per Ut homines fiant boni per virtutes super- actum positivum quo lex statuit ut id quod naturales; lex naturalis, ut sint boni vir­ est indifferens aut erat antea prohibitum, tutibus moralibus naturæ proportionalis; fiat licite, v. g. matrimonium in quinio lex civilia, ut fiant boni cives; lex Eccle­ gradu consanguinitatis; vel vetat puniri siastica, ut fiant boni Christiani saltem se­ I aut impediri aliquod minus malum, ne pjus eveniat : ct hujusmodi permissio est cundum actus exteriores. Ibid. α. 2. ο. — Dico 2°. Convenienter actus legis. Inst. Omnis lex obligat, sed lex pernumerantur quatuor actus legis, scilicet præcipere, prohibere, permittere et punire. missiva non obligat : ergo. B. N. min. Licet enim lex permissive Nota. Hæc quatuor dicuntur actus legis, non quod a lege eliciantur,non enim lex est non obliget ad faciendum opus quod per­ habitus aut potentia ; sed dicuntur actus mittit, obligat tamen ne vel impediatur vel legis quasi integraliter, quia quodam modo puniatur. Dices 3°. Obligare est actus legis; om­ ex integratur ex istis quatuor, non quod cuilibet legi in individuo conveniant, non nis enim lex, ut jam dicebatur, obligat enim quælibet lex in individuo præcipit, ergo debuit numerari inter actus legis. prohibet, permittit, punit, sed legi in com­ II. D. ant. Obligare est actus legis in­ muni, quia nulla est lex quæ vel non præ­ separabiliter consequens ad actus nume­ cipit, aut non prohibet, aut non permittit, i ratos , C. separabilis ab illis, N. Et ideo aut non punit. non debuit distincte numerari : ex quoli­ Ibid. — Prob. conclusio. Lex institui­ bet enim actu legis assignato sequitur obli­ tur ad dirigendos actus humanos : atqui ex gatio; ex præcepto aut prohibitione sequi­ actibus humanis quidam sunt boni ex ge­ tur obligatio opus faciendi vel vitandi; ex nere, et respectu horum lex habet præci­ permissione sequitur obligatio in aliquibus pere, non quod omnes omnino actus bo­ non impediendi; ex punitione sequitur in nos præcipiat, sed quod possit præcipere ; judice obligatio pœnam indigendi> et in quidam sunt ex genere mali, et respectu subdito illam sustinendi. illorum habet prohibere ; quidam sunt in­ De diversitate legum. differentes seu parum boni aut parum ma­ li , et respectu illorum habet permittere. Sanctus Thomas , q. 91, leges quadru­ Et quia officium legis non solum est ordi­ plicis generis recenset. Alia est æterna, nare quid sit faciendum aut vitandum, sed alia naturalis, alia divina positiva; et bxc etiam efficaciter inducere ut sibi obedia- duplex, vetus et nova ; alia humana, et hæc tur, hoc praestat per timorem pœnæ, et etiam duplex, ecclesiastica et civilis : sed quantum ad hoc ponilurlegis actus, punire. quia quæ tractat S. Doctor in hac quæs.Dices 1°. Homo inducitur ad bonum tione recurrent in sequentibus dum de sin­ non solum per pœnas, sed etiam per prae­ gulis legibus agemus, ideo nunc omittimus. mium : ergo præmiare est etiam actus legis. DISSERTATIO II. Ibid, ad 5. — B. N. conseq. Quia prae­ DE LEGE ÆTERNA ET NATURALI. miare perlinet ad quemlibet, unde non exigit auctoritatem publicam ; sed punire D. Th. QQ. 95 et 94. non pertinet nisi ad ministrum legis, eu- 1 ARTICULUS I. jus auctoritate pœnaînfertur. De lege æterna. Dices 2°. Permissio est negatio actus, nempe praecepti aut prohibitionis : ergo §. I. — An sit et quid sit lex ceternal non est actus legis. Hio q. 91. a. 1. o. - Dico 1°. Detur in Λ. D. ant. Permissio pure negativa est Deo Itrx æterna. ♦*2 DE LEGE ÆLTEBNA. 4M xbid — Prol. Lex nihil est aliud quam I num particulare cujusque ; 5° se habet pro dictameii rationis practic® in principe qui I videntia ad legem, sicut conclusio ad prin­ gubernat aliquam communitatem perfec­ cipium universale : unde, sicut in nobis tam · atqui tale diclamen est ab xterno in lex tradit regulas in generali, v. g- esse Deo tanquam in principe gubernante to­ jejunandum, esse audiendum miscam, etc., tam universi communitatem . ergo. Prob. juxta quas regulas prudentia dictat hic et min. Tota universi communitas divina pro­ nunc esse agendum; ita in Deo lex æterna videntia regitur, ut constat ex 1 p. q. 22, tradit regulas in generali pro gubernatio­ a 1 et 2 : atqui providentia circa singula ne totius mundi, providentia vero , quæ supponit diclamen rationis practic® circa est pars prudenti®, disponit in particulari universalia, et ex illo infertur sicut con­ juxta istas leges de motibus creaturarum. clusio ex principiis, ut modo dicam; in­ Ex his colliges legem æternam habere super divina ratio nihil concipit in tem­ vere et proprie rationem legis, saltem res­ pore , sed habet æternum conceptum, ut pectu creaturarum intellectualium ; est dicitur Proverb. 8 : ergo datur in Deo ab enim ordinatio rationis in bonum commu­ æterno diclamen, etc. ne ab eo qui curam communitatis habet. Ibid.q.92 α. l.o. Dico 2°. Lex æterna Solum potest esse difficultas de promulga­ nihil est aliud quam ratio divinæ sapien­ tione, quia non videtur promulgata ab xtertis, secundum quod est directive actionum no. Sed imprimis probavimus supra pro­ el motionum creaturarum in ordine ab bo­ mulgationem non esse de essentia legis, num commune totius universi. servarique veram rationem legis sine pro­ ibid. — Prob. Sicut in quolibet artifice mulgatione. 2° Dalo requiri promulgatio­ præexislit ratio eorum quæ constituun­ nem ad rationem legis, etiam hic habetur, tur per artem , ita in quolibet gubernante — Hic q 91. a. 1. ad 2. — non quidem præexislit ratio ordinis eorum quæ agenda ex parte creaturx audientis aut inspicientis, sunt per eos qui gubernationi subjiciuntur; sed ex parte Dei promulgantis. non tantum et sicut ratio rerum faciendarum per artem per Verbum sternum, sed maxime per li­ vocatur ars vel exemplar rerum arti licia­ brum vitæ ab æterno scriptum. Unde, tarum , ita ratio gubernantis actus subdi­ quamvis non fuerit ab xterno promulgatio torum rationum legis obtinet, servatis aliis perfecta et completa, fuit tamen sufficiens quæ supra diximus esse de legis ratione : ad rationem legis ; quia ad legem non re­ atqui Deus non solum est per suam poten­ quiritur promulgatio qua cognoscatur a tiam conditor universarum rerum, ad quas creatura actu existente,sed qua possit cog­ comparatur sicut artifex ad artificialum, ut nosci, cum creatura existet, ut patet in le­ dictum est 1 p. q. 14, a. 8 , sed est etiam gibus humanis, quæ promulganlur non so­ gubernator omnium actuum et motionum lum prxscnlibus, sed etiam futuris. Si au­ quæ inveniuntur in creaturis, ut ibid , q. tem creatura rationalis fuisset ab xterno, 105, a. 5', habitum est : ergo, sicut ratio cognovisset ab xterno legem æternam per divinæ sapientis, in quantum per eam diclamen rationis, per quod nunc cognos­ cuncta sunt creata, rationem habet artis , cit dum ad usum rationis pervenit. vel exemplaris, vel idex, ita ratio divinæ Dixi, saltem respectu creaturarum in­ sapienti® moventis el dirigentis omnia ad tellectualium, quia respectu creaturarum debitum finem, oblinet rationem legis. irrationalium non videtur habere proprie Itaque lex æterna differt ab idea et a di­ et stricte rationem legis, quia creaturæ ir­ vina providentia : ab idea, quia idea di­ rationales non sunt capaces instructionis vina est exemplar rerum faciendarum seu et obligationis moralis quas importat lex creandarum; lex æternaordo rerum guber­ stricte sumpta. Habet ergo respectu crea­ nandarum, vel inferens eis necessitatem turarum irrationalium imperfecte ct im­ ut in rebus naturalibus, vel inducens obli­ proprie rationem legis, quatenus eas diri­ gationem moralem ut in creaturis intel- j git in suis motibus per instinctum aut ne­ lectualibus : a providentia, 1° quia, ut cessitatem naturalem. lu-ido dicebam, lex habet vim obligandi, Petes utrum ipse Deus subdatur legi non providentia; 2° lex respicit bonum xtcrnx? commune totius universi, providentia bo- | /i. negative, quia lex æterna est ipsemet DISSERT. II. ART. I. 454 Deus. unde eat ipse sua lex; et aliunde lex ab exemplari, quia omnes leges, ut sint instituitur ad dirigendas creaturas defec- just®, debent esse conformes legi æternæ, tibiies in suum finem, quod Deo non com- 2° tanquam a causa efficiente , quia omnis petit. Neque refen quod si Deus mentire­ potestas legislativa inferior est a Deo. ut tur peccaret, quia in hac hypolhesi non es­ dixi a. 4 præced. disseri, conci, prima; set Deus, cum implied quod is sit Deus 5° quatenus lex æterna , mediante lumine cui non repugnat mentiri : tenetur ergo rationis vel fidei, dictat el approbat quæ Deus non mentiri non vi alicujus legis id et quando leges sint instituendæ pro di­ ei prohibentis, sed ratione repugnanti® et versitate circumstantiarum, personantm, impossibilitatis. Non etiam refert Deum te­ locorum et temporum. neri praemiare justos, ad id enim non te­ Dices 1°. Lex divina positiva est æter­ netur vi alicujus legis cui debeat obedire, na , est enim præceptum Dei ab ipso Deo sed ex fidelitate, ratione promissionis fact®. indistinctum : ergo non derivatur a lege $ II. — Utrum a lege veterna deriventur om­ æterna. /I. D. conseq. Lex divina positiva ut nes alive leges ? est in Deo non derivatur a lege æterna, Ibid. a. 5. 0. — Dico. A lege æterna C. ut est vel in promulgante, vel in gu­ bernante, vel in subditis, N. Itaque lex derivantur omnes ali® leges. Ibid, in arg. s. C. — Prob. 1°. PlOVCrb, divina positiva potest considerari duplici­ . .sapientiaæterna.cujus ratio est lex æter­ ter lu ut est in legislatore Deo, et sic non na , dicit : Per me reges regnant, ct le­ derivatur a lege æterna, sed est ipsa lex gum conditores justa decernunt. Rom. æterna inadæquate, quia non extenditur 15 : Non est potestas nisi a Deo. S Aug. ad lot, et sub diverso connotato, quia lib. 1 de Lib. Arbit. c. 6, dicit quod in connotât creaturas actu exislentes quibus temporali lege nihil est justum ac legiti­ intimatur. 2° Potest considerari secundum mum, quod non ex hac æterna sibi ho­ quod est in his qui vel illam publicant vel alios juxta illam gubernant, vel quiseipmines derivaverunt. ibid. 0.—Prob. 2°. In omnibus moven­ sos secundum illam dirigunt : hoc secun­ tibus subordinates oportet quod virtus se­ do modo considerata est participatio legis cundi moventis derivetur a virtute primi æternæ et ab ea derivatur, — Hioq. 91 e. moventis, quia movens secundum non mo­ 4. ad 1. — el quidem altiori modo quam vet nisi in quantum movetur a primo : at­ lex humana, tum quia est immediatius a qui gubernare est quoddam movere ergo lege æterna, utpote a Deo immediate data in gubernantibus oportet quod ratio gu­ et dictata, tum quia etiam abeo immediate bernandi a primo gubernante ad secundos habet vim obligandi; lex vero humana im­ derivetur : et ita videmus quod ratio agen­ mediate dictature! instituitur a legislatore dorum in civitate derivetur a principe ad humano et ab eo habet immediate vim inferiores administratores, et in artificia­ obligandi, radicaliter tantum a Deo. Dices 2°. Præveniendo omnem actum libus ratio artificialium actuum derivatur ab architecto ad inferiores artifices. Sub­ liberum divin® rationis, consequenter le­ sumo. Atqui lex æterna est ratio guber­ gem æternam, mentiri est malum, quia est nationis in primo et supremo gubernante. contra legem naturalem : ergo lex natu­ Ergo omnes rationes gubernationis, con­ ralis non derivatur ab æterna. sequenter omnes leges quæ sunt in infe­ B. omisso antecedente , D. conseq. rioribus gubernantibus, a lege æterna de­ Ergo lex naturalis materialiter sumpta non rivantur. derivatur ab æterna, ('. formaliter sumpta, Confirmatur. Lex æterna est lex per N. Lex naturalis potest considerari dupli­ essentiam, omnes autem ali® leges sunt citer : 1° materialiter, ratione sui funda­ leges per participationem : atqui quod est menti quod est habitudo convenientia* vel tale per participationem derivatur ab eo disconvenientiae extremorum inter on enim ideo lex divina positiva et lex Epist. 71 : Ea lex non scribitur, sed in­ naturalis obligant jure divino, quia deri­ nascitur, nec aliqua percipitur lectione, vantur ab æterna, sed quia Deus est im­ sed profluo quodam naturæ fonte in sin­ mediatus auctor et institutor utriusque , gulis exprimitur;ex S. Aug. lib. 2 Con­ non solum scilicet divinæ, sed etiam na­ fess. c. 4 : Lex tua, Domine, in cordi­ turalis; cum enim sit immediatus auctor bus hominum scripta est, et lib. 2 de animae rationalis, ita ct luminis rationalis Senn. Dom. in monte, c. 9 : Quis legem in quo reponimus legem naturalem, quam­ naturalem in cordibus hominum scrip­ vis possit intervenire ministerium creatu­ sit , nisi Deus? ra; ut promulgantis. At lex humana im­ ibid. — Prob. 2° ratione. Lex, cum sit mediate procedit a potestate humana, non regula et mensura, dupliciter potest esse nlpromulgante tantum, sed ut instituen­ in aliquo, uno modo sicut in regulante et te , a qua proinde habet vim obligandi, mensurante, alio modo sicut in regulato quamvis aliunde potestas humana si ta Deo. et mensurato ; quia in tantum aliquid re­ Inst. Lex humana multa permittit quæ gulatur et mensuratur in quantum par­ lex æterna prohibet ; ergo non derivatur ticipat aliquid de regula et mensura, et ab æterna. cum omnia quæ divin® providenti® sub­ Hio q. 95. n. 5. ad 5.— B. D. ant. Lex duntur, regulantur et mensurantur a lege humana mulla permittit approbando quæ æterna , omnia participant aliqualiter le­ lex æterna prohibet, A'. tolerando, eo quod gem æternam, in quantum ex ejus impresea dirigere et impedire non potest, C. sione habent inclinationes in proprios ac­ Mulla igitur diriguntur lege æterna quæ tus et fines. Subsumo. Atqui, inter cætedirigi non possunt humana, quia plura ra, creatura rationalis excellentiori quo­ subduntur causæsuperiori quam inferiori. dam modo divinæ providentia’subjacet, in Sed quod lex humana non se intromittat quantum ct ipsa est providenti® capax , de his qua; dirigere non potest, et quod sibi ipsi et aliis providens . ergo in ea est minora mala toleret ne fiant pejora, hoc specialis participatio rationis seu legis jrovenit ex ordine legis æternæ Secus æternæ, perquam habet inclinationem ad sset, si approbaret ea quæ lex æterna re­ debitum actum et finem : talis autem par­ ticipatio legis æterna· in creatura rationali probat. Ilcpnne». Qnædam leges human® sunt dicitur lex naturalis. 45β DISSERT. Π. ART. Π. Confirmatur ab intimo cujusque sensu J naturalis esset dictamen actuale elicitum et testimonio. Nemo est qui in se non ex- a ratione, non magis haberet Deum auc­ periaK. ./-aliquod dictamen intimans et præ- torem, nec magis obligaret jure divino, cipiens bonum esse faciendum, malum es­ quam humana. 3° Nemo potest esse sibi se fugiendum, Deum esse colendum, pa­ legislator, lex enim est imperium superio­ rentes esse honorandos, non esse men­ ris ad inferiores, nemo autem sibi ipsi eit tiendum, η·η furandum, etc. Hoc autem inferior. dictamen dicitur lex naturalis. Quidam dicunt esse lumen naturale os­ Dati ergo legem naturalem nemini non tensivum boni tantum, verum lex non est notum est. Quid sit autem? haud parum tantum ostensiva, sed etiam praeceptiva obscurum. boni. Quidam dicunt esse ipsam naturam ra­ Alii tandem tenent esse ipsam legem tionalem secundum se, prout ipsi, ratione æternam. Equidem non diffiteor legem na­ suæ essentiæ, aliqui actus conveniunt vel turalem esse legem æternam, non ut est in disconveniunt. Verum natura rationalis legislatore regulante, sed ut participatam est id cui lex imponitur, lex autem debet in subjecto regulato, ut loquitur S. Th. distingui ab eo cui imponitur, insuper lex Sed quamvis in ratione legis non différant, naturalis, cum sit proprie lex, ut omnes differunt tamen in ratione entis etulparconcedunt, est aliquid rationis, seu ali­ ticipansa participato Quæritur autem quid quid per illam constitutum, quod dici non sit istud ens participatum quod in subjecto potest de natura rationali secundum se. regulato dicitur lex naturalis? Non enim Hic q. 94. a. l.o.— Quidam volunt esse negari potest quin lex naturalis sit quid habitum : sed habitus est id quo agitur, homini intrinsecum cui secundum Patres lex autem id quod agitur, est enim aliquid innascitur. Itaque per rationem constitutum : non est autem Dico 2°. Verius videtur legem natura­ idem quod quis agit, et quo quis agit; sic lem nihil aliud esse quam lumen naturale, aliquis per habitum grammaticae agit ora­ ut impressum ct participatum a ratione tionem congruam. Si tamen habitus late seu lege æterna. sumatur pro eo quod habitu tenetur, po­ Prob. lure conclusio tum ex refutatione test hoc sensu lex naturalis dici habitus, aliarum sententiarum, tum quia juxta il­ quia ejus præcepta non semper conside­ lam habentur omnia quæ solent tribui legi rantur actu a ratione, sed sunt in ea habi- naturali. 1° Nobiscum innascitur, reperitualiter tantum. turque in pueris cl amentibus. 2° Est non Quidam existimant esse dictamen ac­ solum ostensiva, sed etiam præceptivabo­ tuale rationis naturalis. Sed contra. 1° ni, (pria est impressio et participatio legis Juxta SS. Patres, lex naturalis est nobis æternæ, consequenter imperium superio­ innata et indita cum infusione animæ, et ris ad inferiorem. 3° Obligat jure divino, est in pueris et amentibus : dictamen au­ (pria est immediate a Deo. tem actuale non est nobis innatum, sed Dices 1°. Lex est actus rationis practia nobis elicitum, neque repetitur in pue­ cæ : atqui lumen naturale in actu primo, ris el amentibus. Si dicas nobis innasci causaliter, el es-c causaliter in pueris et ut inlelligimus , non est actus, sed princi­ amentibus, ratione scilicet luminis natu- pium actus : ergo. B. legem, juxta S. Th. hic o, elea qiif ralisquod esthujus dictaminisprincipium : contra est, quod amentes et pueri a nati­ dixi superius, non tam esse actum rationis vitate obstringantur lege naturali, ut di­ cpiam constitutum peractum seu terminum cam infra, nec a culpa in ejus transgres­ actus, (piod maxime verum est de legent sione excusantur nisi defectu promulga- est participata in subjecto regulato : lu­ tionh ad ipsos, quæ habetur pe»· discur­ men autem naturale, (piod dicimus legem sum, cujus non sunt capaces; promulga­ naturalem, est constitutum rationis «1ertio autem non est de essentia legis, ut fa­ næ, nimirum inditum, impres'uin et par­ tentur ipsimet hujus opinionis assertores. ticipatum a ratione æterna. Ergo est formaliter in ipsis pueris et amen­ />(ces2°. Lex divina positiva distinguitur tibus et non tantum causaliter. 2° Si lex a I ego nat ural i : at qui »■ > t<·* >>·<:- .ili ! VARI/E QÜÆSTIONES CIRCA LEGEM NATURALEM , etc. 457 mediati a Deo, non distinguerentur: ergo. I ditur, ut esse dormiendum, comedendum, B. N. min. Quamvis enim utraque sit I bibendum, destructivis resistendum, etc. immediate a Deo, est tamen disparitas , 2° Secundum naturam quam habet com­ quod quæ dicitur positiva sit a Deo per po­ munem cum aliis animalibus, inest ipsi sitivum et speciale aliquod præceplum, pu­ inclinatio ad conservationem speciet, et se­ ta, Λ'οη moechaberis ; naturalis autem est cundum hanc inclinationem perlinent ad generaliter data et lata, quatenus est cum legem naturæ præcepta temperantia circa natura a Deo indita et impressa. res venereas, scilicet commixtio legitima maris et fœminæ, educatio prolium, etc. ARTICULUS III. 5° Secundum naturam rationis, quæ est Pariœ quaestiones circa legem natura­ ipsi propna, inest illi inclinatio ad verita­ lem breviter resolvuntur. tem dc Deo cognoscendam , ad immorta­ Petes 1° utrum lex naturalis contineat litatem, ad communicationem cum aliis en­ tibus intellectualibus, Deo, angelis et homi­ plura præcepta, vel unum tantum ? ρ. 94. α. 2.— Jl. legem naturalem con­ nibus; et huic inclinationi respondentpræ­ tinere plura præcepta, quæ tamen fundan­ cepta Deum colendi, parentes honorandi, tur in uno; ratio est, quia præcepta legis nemini nocendi, et similia religionis, jusnaturæ eo modo sc habent ad rationem litæ, etc. ibid. — Item, possunt distingui præ­ practicam, sicut prima principia demons­ trationum se habent ad rationem specula­ cepta legis naturæ in ea quæ sunt per se tivam : atqui in speculativis sunt plurima omnibus nota, qualia sunt prima et uni­ principia demonstrationum, quæ tamen versalia, Bonum et faciendum, malum fu­ omnia fundantur in hoc uno , Impossibile giendum, Quod tibi non vis fieri alteri ne C't idem esse et non esse, seu quod de feceris, etc. et in ea quæ sunt magis de­ eodém non sit affirmare et negare, ex eo terminata et immediate deducuntur ex pri­ quod istud fundetur super rationem entis mis, ut sunt præcepta Decalogi; tandem el non entis : ergo similiter omnia præ- in remotiora quæ mediate tantum dedu­ icpta legis naturæ fundantur in eo quod cuntur ex primis, ut sunt plura quæ spec­ bonum sit faciendum et malum fugien­ tant contractus. Possunt adhuc distingui præcepta legis dum. Prob. conseq. Quia, sicut ens est primum quod cadit in apprehensione sim­ naturæ per ordinem ad personas circa quas pliciter, ita bonum est primum quod ca­ versantur : quædam enim versantur circa dit in apprehensione practicæ rationis quæ Demn, quædam circa proximum, quædam ordinatur ad opus ; omne enim agens agit circa nos. Itaque lex naturæ potest dici multiplex propter finem qui habet rationem boni. Et ideo primum præceplum legis naturæ est, et una : multiplex, quia continet plura el quod bonum sit faciendum et malum illi diversa præcepta ; una, quia omnia fundan­ oppositum fugiendum; et super hoc fun­ tur in uno, ut dictum est, et ad unum ul­ dantur omnia alia præcepta legis naturæ , timum finem ordinantur. Petes 2° quænara pertineant ad legem ita ut nihil praecipiat aut prohibeat, nisi naturæ, an solum præcepta quæ sunt prin­ sub ratione boni vel mali. ibid. — Porro triplicis generis sunt cipia moralia, an etiam conclusiones ex eis præcepta naturalia secundum triplicem ho­ deducts? Jl. Ad legem naturæ pertinent non so­ minis inclinationem, seu potius triplicem inclinationis naturalis gradum ; omnia lum principia, sed etiam conclusiones ex enim illa sunt præcepta legis naturæ ad eis necessario, sive proxime sive remote, quæ homo habet inclinationem naturalem. deductæ, idcoque vi solius legis naturalis Est autem in homine triplex inclinationis independenter ab ulla institutione positiva, gradus. 1° Secundum naturam quam ha­ sive sive divina sive humana, obligant, ut bet communem cum omnibus entibus, sunt præcepta Decalogi ct ali.e conclusio­ inest ipsi inclinatio ad conservationem sui nes remotiores ; excipe præceplum de sanc­ esse, et secundum hanc inclinationem per­ tificatione sabbati quantum ad determina­ tinent ad legem naturæ ea per quæ vita tionem temporis, ut dixi in tract, de Reiig* /latio est, quia tam principia moralia hominis conservatur el contrarium iinpe- 4SS DISSERI. Π. ART. ΤΠ. quam conclusiones quæ cum his habent I Petes 4° utrum lex naturæ obliget om necessariam connexionem , præcipiunt ea nes homines, etiam pueros et amctiles7 quæ per sc et secluso omni jure positivo Ante responsionem, suppono tilcertum, sunt bona, et prohibent quæ per se ct se­ legem naturalem obligare in conscientia, cluso omni jure positivo sunt mala : ergo tum ex Apost. Rorn. 2, dicente de iis qui non sunt juris positivi, sed naturalis. legem scriptam et positivam non habebant: Dices lo Omnes !eges positivæ sunt Quicumque sine lege peccaverunt, nine conclusiones deducts ex principiis mora­ lege peribunt, eo quod nempe legem na­ libus ; si enim non forent illis consenta­ turalem violaverint; tum quia lex natura­ neae, non forent justæ : atqui tamen non lis, ut diximus, est ipsa lex æterna, ut in pertinent ad legem naturæ : ergo. subjecto regulato, in quo est proxima re­ R. D. ant. Omnes leges positivæ sunt gula et mensura Immanæ voluntatis. conclusiones deduclæ ex principiis mora­ Si dicas legem naturalem supponere libus per necessariam consequentiam, N. obligationem, non præcipit enim aut non per consequentiam non necessariam, C. prohibet nisi quæ secundum se sunt bona Sunt equidem ipsis consentaneæ , non ta­ vel mala, proinde eam non inducere;/; men habent necessariam connexionem cum supponere equidem aliquam obligationem illis; unde, ut obligent et de necessitate perlinentem ad ordinem naturæ, quatenus serventur, debet accedere auctoritas legis unaquæque res hoc sibi debet ut nihil fa­ positivæ. ciat quod naturæ sus sit disconveniens : Dices 2°. Si omnia præcepta Decalogi superaddit tamen aliam specialem obli­ pertinerent ad legem naturæ, frustra Deus gationem , moralem scilicet ex præcepper legem positivam eam præcepisset aut to ; est enim omni præcepto intrinsecum prohibuisset : ergo. obligare. Hanc equidem obligationem vo­ Respondet huic objectioni S. Aug. in cant jnristæ naturalem, non quod non sil Psal. 57 : « Scriptum est in tabulis quod moralis, sed ut distinguatur a civili. Hoc » homines in cordibus non legebant ; non supposito, » enim scriptum non habebant, sed legere R. ad petitionem, legem naturalem om­ » nolebant : appositum est oculis eorum, nes obligare, etiam pueros et amentes, hos ·> quod in conscientia videre cogerentur; tamen imperfecte et in actu primo, non « et quasi forinsecus admota voce Dei, ad perfecte et in actu secundo. » sua interiora compulsus est homo. » Ratio primæ partis, quia lex naturalis • Petes 5° utrum omnes actus virtutum est omnibus, etiam pueris etamentibus,cum sint de lege naturæ? ibid, ad 5. — R. Si loquamur de acti­ natura indita , ut dictum est, ita ut quæ bus virtutum sec undum seipsos, prout sci­ pueri et amentes agunt contra legem na­ licet in propriis speciebus considerantur, turæ sit turpe et indecens, ut si blasphe­ sic non omnes sunt de lege naturæ .· multa ment, se polluant, aut quid simile agant, enim secundum virtutem fiunt, ad quæ per nec cuiquam licet eos ad hæc inducere; sc 1° natura non inclinat ncc obligat, ut quod est signum apertum eos sub lege na­ sunt consilia evangelica, et quæ ratio per turali comprehendi et ea obligari saltem ’ inquisitionem invenit et lex positiva statuit in actu primo. Ratio secundæ partis est, quia pueri el observanda ut utilia ad finem, v. g. jeju­ nium quadragesimæ. Si vero loquamur de amentes non sic obligantur lege naturali, actibus virtutum in communi el secundum ut, si eam transgrediantur, peccent et in­ rationem formalem virtuosi, sunt omnes currant reatum pœnæ, sed a peccato et de lege naturæ, quatenus lex naturæ præ- pœna excusantur, quatenus ista lex non est cipit ut, si fiant, virtuose liant : quia id ipsis promulgata; promulgatur enim per dicitur pertinere ad legem naturæ ad quod dictamen actuale seu discursum cujus non homo ind natur secundum suam naturam; sunt capaces, consequenter cos non obli­ inclinatur autem homo secundum suam gat perfecte et in actu secundo naturam ad agendum secundum rationem, Petes S° utrum omnis obligatio «it effec­ qua· est ipsa sua natura, consequenter ad tus legis naturalis? mendum virtuose i R. non omnem obligationem es«eeffec- UTRUM LEX NATURALIS POSSIT PATI MUTATIONEM , etc. 439 tum proximum legis naturalis, esse tamen proprie, per mutationem materi», jta u materia quæ erat objectum legis ita mute­ effectual remotum. Batioprima’ partis est, quia leges po­ tur , ut desinat esse ejus objectum. U t sitivæ tam divinæ quam humanæ per se im­ certa ab incertis et controversis separemus, mediate obligant, neque ullus dicet obli­ Suppono ut certum , legem naturalem gationem jejunandi in quadragesima, con­ non posse proprie mutari ab intrinseco , fitendi annue, communicandi in Paschate, quia non est lata ad tempus; neque |>ote»t credendi, sperandi, etc. oriri proxime et fieri de justa injusta , cum nihil praecipiat et per se ex lege natura». quod non sit intrinsece et ex natura rei /latio secundat partis est : ideo lex po­ bonum, neque aliquid prohibeat quod sitiva obligat, quia lex naturalis dictat et non sit intrinsece et ex natura rei malum, præscribit esse obtemperandum legitime proindeque immutabiliter: naturæ enim præcipienti; et ideo docent theologi nemi­ seu essenliæ rerum sunt immutabiles.Idem nem averti a Deo ul auctore supernatural), videtur dicendum, propter eamdem ratio­ quin avertatur ab eo ut auctore naturali, nem, de abrogatione legis aut derogatione. quod verificari non potest nisi quia, trans­ Abrogatio est abolitio legis in toto; dero­ grediendo legem superilatnralem, simul gatio , in parte. Potest tamen lex naturalis matari im­ transgreditur legem naturalem. Utrum et quomodo jus naturale distin­ proprie , quatenus ejus materia sic potest guatur a jure gentium? habes in tract, de mulari quod desinat esse materia et objec­ Jure, dissert. 1, a. 5. tum legis : v. g. quamvis lex dicat depo­ Item, utrum possit dari ignorantia in­ situm esse reddendum , si tamen petatu vincibilis juris naturæ? affirmative resolu­ in perniciem patriæ, redditio depositi de­ tum et late probatum require in tract, præ- sinit esse materia et objectum legis, quia lex intelligitur de deposito reddendo cir­ ced. dissert, δ, a. 4. Superest unica quæstio etiam celebris, cumspecte et prudenter. Et de ista mutalicet forte plus in ea agatur de nomine tatione legis impropria loquitur S. Th. quam de re : utrum scilicet lex naturalis dum hic dicit legem naturalem quantum admittat dispensationem ? Unde ad secunda præcepta posse mutari propter aliquas causas impedientes eorum obser­ ARTICULUS IV. vantiam. Similiter, dum. a. 4 præccdenti Utrum lex naturalis possit pati muta­ dicit legem naturalem quantum ad prin­ tionem aut dispensationem ? cipia propria, quæ sunt quasi conclusiones Ihid. a. S. o. — Lex naturalis potest in- communium, non esse unam apud omnes lelligi mutari dupliciter, uno modo per secundum rectitudinem, S. Doclorem madditionem , ct sic nihil prohibet legem telligerc de mutatione legis naturalis ex naturalem mutari, multa enim legi natu­ parte materiæ, patet ex lectione utriusque rali superaddita sunt ad humanam vitam articuli et ab exemplo quod profert de utilia , tam per legem divinam positivam lege depositi reddendi, quod, si repetatur quam per leges humanas. Alio modo po­ irrationabiliter, desinit esse materia legis. Ad cujus 11 sequentium elueidationem test inlelligi mutatio legis naturalis, per modum subtractionis scu defectionis , ita observandum est, esse quasdam leges scilicet quod aliquid desinat esse de lege naturales quæ exprimuntur terminis tam naturali, quod primo fuit secundum legem restrictis ut a re per eos significata impos­ sibile sit abesse turpitudinem vel honesta­ naturalem. Et hæc mutatio potest adhuc intclligi tem, ul ista : Aon mentieris. Sunt autem dupliciter : 1° ab intrinseco, ul si, ad tem­ aliæ quæ terminis latioribus exprimuntur pus iata, eo linito desinat , aut si de justa ita ut, quamvis rem per eos significatam et utili liat injusta et noxia; 2° ab extrin- plerumque comitetur turpido vel honestas, scco , ut si a superiore abrogetur, aut ei potest tamen ab illa abesse ; ut in his .· (erogetur, aut in ea dispensetur. Iterum Depositum reddes, Aon occides : ratio jæc utraque imitatio tam ab intrinsece enim, seu lex naturalis, nihil aliud dictat, quam ab extrinseco potest intelligi dupli- dictavit unquam aut dictare potuit, quam filer : 1° proprie, ut in sensu dicto; 2° im­ quod depositum reddes prudenter, scu 460 DISSERT. II. rationabiliter repetenti, ct non occides pri- I vata auctoritate seu indebite : et id facile apprehendit quisquis prudens et intelligens. Ex quo inferes non in omnibus prae­ ceptis legis naturæ posse fieri mutationem ex parte materiæ. Est itaque tantum quæstio de mutatione legis naturalis per dispensationem, an sci­ licet aliqua potestas humana vel saltem divina possit in ea dispensare? Dispensatio , sicut dixi de mutatione, est duplex , proprie et improprie dicta. Dispensatio proprie dicta, est relaxatio legis seu ejus obligationis in aliquo parti­ culari facta ab habente potestatem , ma­ nente materia legis sic immutata ut ejus obligatio remaneret si non accederet auc­ toritas dispensantis.Unde, quamvis dispen­ satio supponat aliquam legis interpreta­ tionem, ab ea tamen differt, quod ad in­ terpretationem non requiratur auctoritas, sed sufficit prudentia et scientia. Dispensatio improprie dicta est quando legislator vel alter sic mutat materiam le­ gis, ut desinat comprehendi sub lege. Hinc dispensatio propria spectat legis­ latorem seu superiorem ; dispensatio au­ tem impropria spectat dominum materiæ, sive sit legislator et superior, sive non. Sic Deus, concedendo spolia Ægypliorum Israëlitis, egit ut dominus , non ut legis­ lator. Sic privatus qui remittit mihi debi­ tum centum florenorum agit ut dominus istius debiti, non ut superior. E contra, si Deus aut papa eximeret aliquem a lege jejunii vel sanctificationis sabbati, ageret ut superior et legislator. Et inde sequitur aliud discrimen, quod dispensatio propria directe cadat supra legem, impropria au­ tem directe cadat supra materiam seu de­ bitum : ita ut qui dispensatur proprie , v g. in jejunio, non teneatur amplius lege jejunandi sicut tenentur alii; quivero dis­ pensatur improprie , v. g. in redditione debiti quod remittitur, vel in ablatione alieni quod ipsi conceditur a domino, semper tenetur sicut omnes alii lege na­ turali non furandi, aut solvendi debita : quod si hic et nunc licite aut alienum au­ ferat , aut debitum non solvat, non est quia eximitur ab istis legibus , sed quia non remanet vel alienum, vel debitum, nec consequenter legis materia. Hæc, si bene perpendantur, tollunt æquivocalio- ART. IV. nes quibus multi decipiuntur in hac ma­ teria. Circa propositam itaque quxstionem, Okam, Gerson, Petrus de Alliacuel pauci quidam antiqui opinati sunt Deum posse absolute dispensare in omnibus præceplis legis naturæ, imo totam illam legem abro­ gare , ita ut etiam odium Dei non esset peccatum. Sed hæc opinio merito rejicitur ab aliis theologis et nunc inolevit. Scotistæ cum suo duce tenent Deum posse dispensare in praeceptis secundæ ta­ bulæ tantum , excepto praecepto de men­ dacio. Communior aliorum theologorum sen­ tentia est, neque Deum posse proprie dis­ pensare in ullo præccpto legis naturæ,sed tantum improprie; cum quibus Inf. q. 100. o. S. o. et ad 5. — Dico, Neque Deus ipse absolute potest dispen­ sare proprie in lege naturali, bene tamen improprie. Est certo S. Tli. qui infra q. 100, a. 80, sic decretorie et generaliter concludit arti­ culum : Pracepta Decalogi sunt omnino indispensabilia.Neque audiendus est eru­ dit. P. Henno, dum dicit S. Thomam velle duntaxat praecepta Decalogi esse indispen­ sabilia ab homine, non vero a Deo : etenim S. Doctor, objiciens sibi secundo loco hoc argumentum : Homo potest dispensare in sua lege : ergo et Deus in præceplis Decalogi ab ipso institutis, respondet negando consequentiam et dicit : « Deus » negaret seipsum, si ordinem suæ jusli» tiæ auferret, cum ipse sit sua justitia; et « ideo in hoc Deus dispensare non potest » ut homini liceat non ordinate se habere » ad Deum, vel non subdi ordini justitiæ » ejus, etiam in his secundum quæ homi» nes ad invicem ordinantur, » quæ sunt præcepta secundæ tabulæ in quibus Sco­ tistæ dicunt Deum posse dispensare. Ast, inquit Scolista, In nostro casu nulla est inordinatio, cum actio /iat justa el li­ cita, scilicet per dispensationem. Ast, in· quio ego , manifeste in hoc contradicis S. Thoinæ, siquidem S. Doctor loquatur in sensu composito dispensationis, et velit quod esset deordinatio etiam posita dis­ pensatione: dicit enim quod Deus non possit dispensare in præceplis Decalogi etiam secundæ tabulæ, quia alioquin dis­ pensaret ut homo se inordinato haberet- UTRUM LEX NATURALIS POSSIT PATI MUTATIONEM, etc. 4M iIa : ergo non possunt fieri licita per Dei dispensationem; seu , si vis, in falsa dis­ in hypothesi dispensationis. Pyob. prima pars conclusionis. 1° Deus pensationis hypothesi, forent licita ct illi­ non povest efficere ut ea quæ prohibentur cita : licita, quia permissa et dispensata; inre natur®, v. g. odium Dei, perjurium, illicita, quia rationi dissona, cum sint ta homicidium, furtum, adulterium, pollu­ lia ex natura sua et pro priori ad Dei vo­ tio, sodomia, hestialitas, etc. sint licita, luntatem , hæcque voluntas non mutet na­ honesta et non rationi dissona ; neque quæ turam rerum. Quantum ad id quod addit laudatus præcipiuntur, ut sunt officia religionis , justitiæ, etc. pro loco et tempore non sint theologus, quod, licet lex naturalis dictet honesta et debita, manente materia legis esse obediendum superiori, non tamen immutata : ergo non potest dispensare ubi dispensat in sua lege : aperta est disproprie in lege naturali. Patet consequen­ paritas, quia legislator humanus,cum nor tia ex notione data dispensationis pro- præcipiat aut prohibeat iftstrinsece bon* priæ, quæ est relaxatio obligationis legis, vel mala, potest dispensare in sua lege ; ejus materia manente immutata, ita ut positaautem dispensatione in lege humana, quod prius erat prohibitum, inhonestum cessat materia legis naturalis dictantis esse et illicitum, absque mutatione materiæ obediendum superiori praecipienti : secus fiat per dispensationem honestum ct lici­ in Deo respectu legis naturalis. Confirmatur 1° conclusio, elsimul am­ tum. Prob. ant. Hi actus enumerati el si­ miles prohibiti lege naturali, sunt intrin­ plius confutatur præcedens evasio. Deus sece et ex natura sua , independenter a non potest dispensare in lege quam neces­ voluntate Dei, turpes, mali et rationi dis­ sario tulit et necessario conservat : atqui, soni ; actus præcepti lege naturali sunt supposito quod voluerit creare hominem, pariter ex natura sua intrinsece, indepen­ necessario lulil ct necessario consenat denter a voluntate Dei, honesti et debiti legem naturalem : cum enim sit justissimus pro loco et tempore ; atqui Deus non po­ et sanctissimus , non potuit nec potest non test efficere quod est cx se tale manens prohibere quæ sunt ex se rationi dissona uvariatum non sit tale , sicut non potest et turpia, neque non praecipere quæ sum efficere quod homo manens homo non sit ex se rationi consona el necessaria : ergo. Confirmatur 2°. Quodcumque præccpanimal rationale, quod igni manenti igni non sit conveniens calor ; non enim potest tum legis naluræ fundatur in natura ho­ nutare naturas rerum : ergo. minis, el in tantum est legis naluræ in Bespondet P. Hermo hæc quidem esse quantum est naluræ rationali debitum . mala quando non adest dispensatio Dei, ergo quandiu natura rationalis non muta­ secus quando adest ; quia, inquit, licet lu­ tur, non potest non esse eadem ratione de­ men naturale dictet non esse furandum , bitum : atqui Deus non potest mulare na­ occidendum, etc. illud tamen non dictat turam hominis : ergo non polest facere quando adest dispensatio Dei permitten­ quod id quod erat juris naturæ, non sit tis : sicut, licet dictet lumen naturale esse deinceps juris naturæ. Confirmatur 5°. Non potest Deus dis­ obediendum superiori, non tamen ubi dis­ pensare in lege æterna : atqui lex natura­ pensat in sua lege. Sed contra. 1° Hæc responsio supponit lis nihil est aliud «piam lex æterna ut par­ quod est in quæstione, nempe Deum posse ticipata in homine, ut fatetur Henno : ergo. dispensare in lege naturæ ; hoc est enim Prob. maj. tum ex S. Aug. 1. i de Libero quod quaeritur et quod negamus. 2° In­ Arbit. c. 6, ubi dicit legem sternam esse stauro argumentum jam factum. Quod nivariabilem, tum quia, si mutaretur, cum est necessario malum ct illicitum indepen · sit in ipsa ratio divina, Deus ipse mutare­ denier a voluntate Dei, non potest per il­ tur. ergo. Prob. 2° ex concessis ab adversariis. lam seu ejus dispensationem fieri honestum •t licitum : atqui quæ prohibentur lege na­ 1° Concedunt Deum non posse dispensare turali sunt necessario mala ct illicita inde­ in praeceptis negativis priinæ tabulæ, neque in mendacio : « Quia, inquit Franc. Henno, pendenter a voluntate Dei, sunt enim pro hibita quia mala, ct non mala quia prohi- » Deus non posset facere ut malum ptrse- ) ii DISSERT. II. ART. IV. » verans malum possit licite fieri; sed si | vertunt naturam ct nullo fine cohonestari p^sel tu praefatis dispensare, hoc facere possunt. Atqui etiam homicidium. furtum, 1) posset- . quia facere posset ut quis licite adulterium, fornicatio, pollutio, sunt rx »1 Ileum odio haberet, pejeraret, blasphe­ suis intrinsecis mala ct turpia independen· © maret , idola coleret; quæ ita sunt ex suis ter a voluntate Dei : ergo. Μ intrinsecis mala, ut, velit nolit Deus, Λ'ί dicas cum eodem Henno, ibid, obj, » semper maneant mala, quandoquidem 5, inst. 4, adulterium ct homicidium posse υ sint talia independenter ab ejus volunconcipi sine malitia, dicam pari jure so­ » tate. » Ita laudatus theologus, disp. 1 de domiam et bestialilalem posse concipi sine l.cg. q. 3, a. 1, conci. 2. Subsumo. Alqui malitia : si enim verum sit, ut vult iste tota ista argumentatio nostra est pro prae­ theologus , quod dum concipitur concubi­ ceptis secundæ tabulæ el æque probat pro tus cum uxore aliena , concipiatur adulte­ illis ac pro præceplis prims tabulæ; sunt rium ct non concipiatur malitia, ita verum enim illa, sicut ista, ita ex suis intrinsecis erit quod dum concipitur concubitus cum mala, ut,velit nolit Deus,semper maneant persona ejusdem sexus, concipiatur sodo­ mala quandoquidem (nota) sint talia in­ mia et non concipiatur malitia. Ergo vel dependenter ab ejus voluntate·, sunt enim utrumque, vel neutrum erit dispensabile. prohibita quia mala, el non mala quia pro­ Solvuntur objectiones. hibita. Ergo. At dicet forte aliquis Scotista disparitaObj. 1° varia exempla Scripturarum in tem esse, quod praecepta primæ tabulæ et quibus Deus videtur dispensasse in lege mendacium sint de lege naturæ stricte , naturæ. Etenim homicidium, fornicatio, praecepta vero secundæ tabulæ, excepto furtum, matrimonium inter fratres et so­ mendacio, sint de lege naturæ large; sic rores, polygamia, libellus repudii, sunt enim distinguit Scotus praecepta legis na­ contra legem naturæ : atqui Deus in his tu ræ. Sed queero a Scolistis quare prima dispensavit; 1° namque Genes. 2, dispen­ sint de lege naturæ stricte, et non secun­ savit cum Abraham ut occideret lilium in­ da, cum hæc sicut illa sint ex intrinsecis nocentem ; 2° Oseæ 1, dispensavit cum el independenter a voluntate Dei mala et ipso Prophetant fornicaretur; 3° Exod. 12, turpia? Si respondeant, ut videntur res­ dispensavit cum Israelitis ut furarentur pondere , quia in primis Deus non potest vasa Ægyptionnn ; 4° dispensavit cum filiis dispensare et potest in secundis, commit­ et filiabus Adæ fratribus el sororibus ut tunt circulum vitiosum et probant idem inter se inirent matrimonium; 3° dispen­ per idem , nempe prima esse de lege natu­ savit cum patriarchis Abraham, Jacob et ræ stricte ct non secunda; quia Deus non aliis, ut acciperent plures uxores ; 6° cum potest dispensare in primis et potest in se­ Judæis ut matrimonium, dato libello re­ cundis , ct Deum posse dispensare in se­ pudii, dissolveretur. Ergo. cundis ct non in primis, quia prima sunt Λ*, in his omnibus et similibus non fuisse de lege naluræ stricte et non secunda: quod dispensationem propriam,sed impropriam, est evidentissime petere principium et pro­ per mutationem materne, quæ desiit coni nare idem per idem. prehendi sub lege naluræ. Unde 2° Concedunt Deum non posse dispen­ Ad primum. Cum Deus sit supremus sare in sodomia el bcstialitale, quia , in­ vitæ dominus, mandando Abrahamoocci­ quit sæpe laudatus Henno , q.3,a. 2, sup­ dere filium suum, fecit ut hæc occisio non posita tali dispensatione adhuc sui horro­ esset amplius materia legis hujus naturalis, rem ingerunt, tum propter horribilem in­ Non occides ; per hanc legem enim non decentiam , tum propter omnimodam na­ prohibetur qualiscumque occisio, sed so­ turæ subversionem , tum etiam quia nullo lum occisio indebita et privata auctoritate. fine cohonestari possunt. Pono non alia Inst. cum Henno. Qui ex superioris li­ ratione adhuc sui hororem ingerunt, sup­ centia non jejunat in quadragesima, vel posita dispensatione, nisi quia ex inlrinse- laborat in die festo , id facit auctoritate ou­ tis suis independenter a Dei voluntate blie», quod non poterat privata : tqui la­ sunt turpia et mala . et ideo non obstante men proprie dispensatur : ergo similiter. .<-pensatione retinent indecentiam , subΛ- N. conseq Disparitas est, quod ma- UTRUM LEX NATURALIS POSSIT P UTI MUTATIONEM , etc. 4GJ Alii non improbabiliter dicunt filios ab teria Icgis in primo casu maneat immutata, et subjaceret legi actu obliganti, si non Osca legitimi procreandos vocari filios for­ accederet auctoritas dispensantis at in nicationum, propter matris fornicationes nostro casu materia mutatur ; occisio enim præleritas ; sicut Genes. 2, Adam dicit de exauctoritate Domini vilæ non comprehen­ Eva : Hoc nunc os ex ossibus meis; ct ditur sub lege Non occides, sicquc nulla Exod. 7, coluber vocatur virga : Devora­ indiget dispensatione ut sil licita : unde in vit virga Aaron virgas cor um ; et corpus primo casu dispensatio directe cadit supra Christi in Eucharistia vocatur panis : quia legem, in nostro casu supra materiam, ut Eva fuit os Ad®, coluber virga Aaron, et et corpus Christi panis Potesl etiam dici observavimus supra. Ad secundum, II. inter Oseam el mere­ vocari filios fornicationum , quia, indolem tricem intervenisse verum conjugium : un­ matris secuti, futuri erant fornicarii. de horum verborum, Sume tibi uxorem Quantum ad S. Th., seipsum ibidem ex­ fornicariam, sensus est : Mulierem for­ plicat; subjungit enim immediate : Nec ta­ nicariam accipe libi in uxorem. Ita S. Aug. lis concubitus proprie fornicatio dici lib. 22 contra Faustum, c. 80, ubi Fausto debet, quamvis fornicatio nominetur, objicienti Deum veleris testamenti esse referendo ad cursum communem. flagitii auctorem et fornicationis praecep­ Inst. S. Th. etS. Bernard, non agnos­ torem, respondet Quid enim adversum cunt inter Oseam et meretricem verum dementire veritatis, quid inimicum fidei matrimonium, sed Oseam excusant ea tan­ Christiana;, si meretrix , relicta forni­ tum ratione, quod ad illam accesserit man­ catione, in castam conjugem commute­ dante Domino; dicit enim S. Bernardus, tur ?Ήηϊνύή^ννΐΛύοιύ subscribunt Hie­ loco infra citando, quod fuisset llagitium ron. Basil.Cyril. Irenæus,Theodoret. apud sinon excusassct factum auctoritas im­ Tyrinum,et communius interpretes. perantis; cl S. Th. infra, q. 100, a. 8 , Inst. Huic interpretationi refragantur ad 5 : Osec accedens ad uxorem forni­ verba sequentia : Fac tibi filios fornica­ cariam,non est fornicatus, quia acre- H tionum , quibus verbis aperte significatur ad eam qua; sua erat secundum manda­ non fuisse legitimam uxorem.Unde S. Th. tum divinum. Si vero fuisset legitimum 22, q. 184, a. 2, ad 1, dicit : Osea non matrimonium inter Oseam et hanc inulie peccavit fornicando ex mandato divino. rem , non opus fuisset mandato divino ut II. horum verborum,Fac tibi filios for­ hæc commixtio non esset llagitium. nicationum , sensum esse, Fac per adop­ D. 1° antecedens non colligi certo ex S. tionem filios tuos quos illa mulier genuit Th.; potest enim intelligi quod Oscas acc per fornicarios concubitus. Hunc sensum sit ad eam quæ sua erat secundum manda esse legitimum probant 1° alia·, versiones, tum divinum, quatenus scilicet Deus illi græca, syriaca, arabica, in quibus non mandaverat illam accipere in uxorem. habetur, sicut nec in hebræo et plurimis Quantum ad S Bern, quidam respond, nl manibcriptis latinis : Fac libi filios for­ fuisse prohibitum sacerdotibus el Icvilisne nicat ion ι/m,sed : Fade,accipe tibi uxo­ ducerent scortum vel repudiatam , ct ideo rem fornicariam, ct filios fornicatio­ Oscam indiguisse dispensatione hujus b num ; ita observant a Lapide et alii inter­ gis ut sine tlagitio mulierem fornicariam pretes·, 2° res mystice significata per istud duceret. mandatum, scilicet gentilium in idololatria Sed, esto ex solo I )ei mandato, sine mu­ natorum conversio ad Christum; 5° quia tuo consensu matrimoniali, Oseam acccfacere in S. Scriptura quandoque accipitur sisse ad mulierem fornicariam.altera rc> pio acquirere: sic Genes. 12, legitur quod ponsio est, id eum licite fecisse absque Abraham tulit .Sardi uxorem suam ct Loth dispensatione propria , sed per solam ma­ fdium fratris sui univorsamquesubstan- teri® mutationem . quatenus nempe Deus, liamcl omnes animas quas fecerat in Ha- ut supremus corporum dominus , transtu­ ■'an. ubi per animas quas fecit Abraham in lit dominium corporis meretricis in Oseam daran non solum intelliguntur ejus filii et et fecit suam .Vidicas matrimonium utpole tilia·, sed servi, ancillæ ot pecora qu® contractum non posse subsistere sine mu­ tuo consensu romrahentium,respondetur acquisiverat. I ï r • I i DlbSERT. II. ART. IV. 4Λ4 aamisse æquivalenter : requiritur enim I fuisse dispensationem propriam, sed «fe consensus mutuus contrahentium ad trans­ I lum mutationem materiæ, quatenus Deu», lationem mutuam corporum; hæc autem i ut supremus corporum dominus, integram translatio facta est a supremo corporum potestatem super corpus viri quæ compe­ Domino, cujus ideo consensus æquivalet tere poterat uni uxori, divisit in plures : consensui formali contrahentium. Hæc in­ quo posito, polygamia juri naturali non terpretatio est probabilis, sed prima quæ repugnat. agnoscit verum matrimonium inter Oseam ' Ad sextum, et meretricem est probabilior et commu­ de libello repudii, Λ. 1’ valde probabile esse libellum repudii non nior. fuisse permissum Judæis ut licitum, sed Ad tertium, B. quod, quando toleratum duntaxat ad graviora mala vi­ filii Israël /Egyptiorum tanda : unde Christus, Matlh. 19, dicit spolia, non fecerint furtum . quia furtum Judæis, ad duritiam cordis eorum Moyseu est accipere alienum invito domino; ac­ permisisse libellum repudii. Sed datocon- ceperunt autem quod suum erat annuente et volente supremo rerum Domino .· unde cessum eis fuisse ut licitum, B. 2° id lac­ tum fuisse per mutationem materiæ, in uon fuit propria dispensatio, sed mutatio quantum Deus abstulit dominium quod materiæ, quatenus id quod erat alienum habebant conjuges in mutua corpora; quo facium est suum. ablato, manebant liberi. ex praecepto tulerunt Dei probabile esse, jux­ Contra has omnes aut saltem plerasque ta Cajetanum et quosdam alios, matrimo­ has interpretationes subsumes. Atqui nul­ nium inter fratres et sorores esse la unquam fit dispensatio, etiam proprie jure naturæ prohibitum ; sed, omissa nunc dicta, in legibus positivis, sine mutatione hac sententia, de qua dum de matrimonio, materiæ : ergo vel praefatae dispensationes, B. non Ad quartum, B. 1° non 2° matrimonium inter fratres et soro­ obstante mutatione materiæ, sunt res non esse contra jus naturæ simpliciter proprie dictæ dispensationes, vel nulla un­ et absolute , seu pro omni casu et statu, quam fuit aut erit dispensatio proprie dic­ sed tantum extra casum necessitatis, qua­ ta etiam in legibus positivis. lis necessitas erat tempore Adæ et Evæ Prob. sub- sumptum. propagandi genus humanum, quod propa­ Nulla unquam fit dispensatio proprie dicta sine justa causa intervenien­ gari non poterat nisi conjungerentur fra­ te . ergo nec sine mutatione materiæ. tres et sorores; hæc enim necessitas abstergebataliqualem indecentiam matrimo­ B. N. subsumptum. Ad probationem, D. ant. dupliciter. 1° Nulla unquam fit nii inter sanguine proximo junctos. Neque licite dispensatio proprie dicta, sine justa id speciale est huic materiæ; mulla enim ' extra necessitatem repugnant juri naturali causa interveniente, C. valide, N. 2° Nulla unquam fit dispensatio proprie dicta, sine necessitate : sic justa causa interveniente quæ vel non im­ contra jus naturæ est quod sine necessita­ mutet materiam legis vel non sicimmutelut te tollam alienum, secus premente neces­ desinatsubjici legi et tollatur ejus obligatio, sitate ; contra jus C. quæ non repugnant in naturæ est quod non subveniam fame pereunti, secus si sim in eadem necessitate; contra jus naturæ est quæ sic immutet materiam legis ut de­ sinat subjici legi et tollatur ejus obligatio, tributa plebi, secus in necessitate ; et sic N. Unde neganda est consequentia « sensu instantia·, vel distinguenda est ad sensum prœcedentis distinctioni». Ita­ plura alia. que sunt quædam causæ legitimæ dispen­ Ad quintum, depolygamia, posset dari cadum responsio. Posito enim Dei decreto sandi quæ afficiunt materiam legis et illam multiplicandi populum ut desinat e*se materia quod princeps sine necessitate imponat fidelem, necesse aliquo usque immutant, sed non eo usque legis el tollatur erat plures uxores jungi paucis Patriar­ ejus obligatio, nisi superveniat auctoritas chis. Bespondent alii polygamiam non jure naturæ, sed solo jure positivo pro­ dispensantis : ut, cum quis, propter ali- qualem infirmitatem dispensatur in jeju­ hiberi. Sed, quidquid sit de istis respon­ nio, vel propter aliqualem necessitatem sioni* us, et dato polygamiam esse sim­ pliciter jure naturæ prohibitam , B. dispensatur in observantia festi, interve­ non ] nit quidem aliqua mutatio legis, sed non UTRUM LEX NATURALIS POSSIT PATI MUTATIONEM, etc. 4>t sufficiens ut tollatur ejus obligatio, suITi- ue, licet id possit circa aliquam materiam cicn* tamen ut tollatur per dispensatio­ particularem subjectam potestati human* nem. Sunt autem aliæ causæ legitime dis­ secundum communem rerum ordinem pensandi quæ non alliciunt materiam le­ Olj. Z" a ratione. 1° Deus non neces gis neque ullatenus immutant, nimirum sitatur ad aliquid extra se : ergo potest ipsi prorsus extrinsecæ; ul si dux dispen­ dispensare in actibus hominum quo-> Ici set militem ab agendis excubiis propter naturalis præcipit aut prohibet. 2° Beatialiquod egregium facinus, vel superior tudo hominis non pendet ex aliquo actu dispenset religiosum a choro propter in­ circa creaturas, potest enim Deus solo sui signia merita. amore vel visione hominem beatificare · Obj. 2°exS. Bernardo,qui lib. de Dis- ergo in praeceptis secundæ tabulæ quæ pens. cl Praecepi. c. 5, dicit : « Non oc- creaturas respiciunt potest dispensare. 5· « cides: λ on moechaberis: Non furtum fa- Sic se habet Deus in suis legibus, sicut • cies, et reliqua illius tabulæ legiscita legislator humanus in suis : atqui hic po­ • quæ, etsi nullam prorsus humanam dis- test dispensare in suis legibus : ergo et » pensationem admittunt, nec cuiquam Deus. 4° Deus potest impedire dictamen » hominum ex his aliquo modo solvere aul rationis circa aliquod præceptum legis » licuit aut licebit, Dominus tamen horum naturalis, vel denegare concursum ad ejus » quod voluit el quando voluit solvit sive impletionem : ergo dispensare. • cum Hebraeis Ægyptios spoliari, sive R. Ad primum, 1° inde pariter sequi • quando Prophetam cum muliere forni- Deum posse dispensare in praeceptis pri­ nt» tabulæ, quod tamen negat Scotus, cu­ > caria misceri praecepit. » Ergo. R. Doctorem Mellifluum inlelligendum jus est hæc ratio. 2° D. ant. Deus non neesse de dispensatione impropria permu­ cessitalur simpliciter el absolute ad ali­ tationem materiæ. Patet 1° ab exemplis quid extra se, C. cx hypothesi, V. Ex hyquæ profert, spoliationis Ægyptiorum et pothesi enim quod creaverit naturam ra­ accessus Oseæ ad meretricem, in quibus, tionalem, necessitalur approbare quæ illi ut diximus, Deus non dispensavit pro- sunt consentanea, et improbare quæ illi pne, sed improprie, mutando materiam sunt dissentanea; sicut cx hypothesi quod legis ; 2° quia non dicit Deum posse dis­ creet hominem necessitatin’ illum creare pensare in præfatis, sed posse ea solvere animal rationale. mutando materiam. Ad secundum , N. conseq. Quaint is Inst. Cum Henno. S. Bernardus dicit enim beatitudo hominis non pendeat ex Deum posse dispensare in præfatis, ea dis­ ejus actibus circa creaturas, ita ut, quid­ pensatione qua non potest homo : atqui quid mali egerit circa illas, Deus posset homo potest in his dispensare improprie, remittere et nolle punire, non sequitur materiam mutando, v. g. dum Dominus ideo quod quæ sunt rationi dissentanea rei furtivæ transfert ejus dominium in fu­ Deo non displiceant el ipsum non offen­ rem. Ergo. dant. Ad tertium, D. ant. Sic se habet Deus Λ. Omissa majori, quia, ut observavi, S. Bernardus non dicit posse in his prae­ in suis legibus positivis sicut legislator hu­ ceptis dispensare, sed posse ea solvere, I). manus m suis , C. in lege naturali, .V. min. Homo potest in his dispensare circa Quia hæc non pendet a libera ejus volun­ aliquam particularem materiam humanæ tate , sed ad illam necessitalur ex hypopotestati subditam et intra communem ihesi creaturae rationalis, ut dictum est. Ad quartum, R. in his casibus nullam rerum ordinem, C. min. cx summa in res inferiores potestate et extra communem fore dispensationem, sed impossibilitatem rerum ordinem, sicut Deus, xV. m.n. ct legis adimplcndæ, defectu cognitionis vel conseq. Vult ergo S. Bernardus quod nul­ virium. Posset nunc videri supervacaneum in lus hominum possit immutare materiam legis naturalis cx sntnmaet universali po­ quirere utrum aliqua potestas humana, testate, quali pollet Deus in omnia infe­ puta papalis. possit proprie «bspensare in riora el extra communem rerum ordinem, lege naturali;’Si enim non possit Imus. a fortiori homo; el ita tenent etiam Scotissicut I cit cum .P.gyp'iis, Osca et Samso Bii.i.. t. IV. 4Λβ DISSERT. tæ, quorum est hæc ratio, quod nullus in­ ferior possit dispensare in lege superioris mai id ei sit specialiter concessum a supe­ riore : quod neque papæ, neque ulli alteri concessum legimus quoad legem natura­ lem. Attamen, quia sunt quædam diffi­ cultates enodandæ circa dispensationes papales, ne quid desit huic quaestioni, Obj. 4°. Votum et juramentum ligant jure naturæ; matrimonium ratum est jure naturæ indissolubile ; pluralitas beneficio­ rum est contra jus naturæ; residentia epis­ coporum est juris naturæ : atqui in his om­ nibus papa dispensat; unde dixit Christus Petro : Quodcumque solveris super ter­ ram, erit solutum et in cœlis : ergo. In­ super, communitas bonorum el libertas sunt de jure naturæ, et tamen possessionum distinctio et servitus jure gentium sunt in­ troduce : ergo. B. N. min. intellectam de dispensatione proprie dicta. Ad primum, de volo et ju­ ramento. Papa non facit quod vovens seu jurans durante voto aut juramento, sive eorum obligatione, non teneatur illa ser­ vare, quod esset dispensare proprie in lege naturali; sed nomine Dei relaxat obliga­ tionem et debitum ortum ex voto et jura­ mento, seu remittit jus quod Deus acquisivcrat per votum et juramentum, quo re­ misso cessat lex obligare ad servandum votum seu juramentum : sicut, v. g. sol­ vere debitum homini est de lege naturæ, si tamen creditor relaxet seu remittat mihi debitum, non teneor amplius solvere, non quia ipse mecum dispensavit in jure natu­ ræ, sed quia mutavit materiem obligatio­ nis, el fecit quod id quod erat debitum non sit amplius debitum; ita quod, sicut ob­ servavimus, hujusmodi dispensatio im­ propria cadat directe super materiam legis, cum. si esset propria , deberet cadere di­ recte supra ipsam legem. Ad secundum , de matrimonio rato. Pontifices qui dispensarunt in illo secuti sunt sententiam probabilem illorum qui volunt ejus indissolubilitatern non esse de pire naturæ, sed positivo tantum, vel illo­ rum qui censent esse quidem jure naturæ indissolubile privata contrahentium aucto­ ritate , non publica et delegata papæ a Christo. Cæterum plures alii pontifices halc potestatem sibi esse denegatam agno­ verunt. II. ART. IV. I Quodlib. 9. a. IS. 0. — Ad tertium, B. i cum Auctore, quod habere plura benefici» non sit de genere malorum quæ habent m separabiliter annexam malitiam, ut fjrnf ratio, adulterium et alia hujusmodi, quæ nullo modo fieri possunt; sed est de ge­ nere actionum quæ absolute considerata deformitatem et indecentiam quamdam im­ portant, quæ tamen aliquibus circumstan­ tiis advenientibus bonæ efficiuntur : sicut percutere hominem in se deformitatem quamdam importat, sed si addatur, percu­ tere delinquentem causa disciplina:, non erit peccatum. Igitur pluralitas beneficio­ rum absolute considerata est contra jus na­ turæ, sed considerata cum circumstantiis, v. g. necessitatis seu majoris utilitatis Ecclcsiæ, abstergentibus ejus inordinationem aliqualem, non est contra jus naturæ. Hæc affinia sunt iis quæ dixi supra de matrimo­ nio inter fratres et sorores el de polygamia. Confer etiam quæ dixi de Just, dissert. 9. a. 3. Ad quartum, de residentia episcopo­ rum, B non esse de jure naturæ, nisi in casu quo præsentia pastoris sit absolute ne­ cessaria gregi et gravior Ecclesiæ necessi­ tas absentiam non exigat; in quo casu papa non potest dispensare. Quantum ad delegationem generalem a Christo factam S. Petro, Patet eam esse intelligendam intra terminos delegationis cujus est capax potestas humana, et quam esse Petro factam agnoscit Ecclesiæ tradi­ tio ; nisi velis SS. pontifices posse nos exi­ mere a præceptis charitatis et fidei, a cultu veræ religionis, et quodcumque scelus per­ petrandi facultatem concedere : quod est plusquam absurdum. Hic q. 94. a. 5. ad S. — Ad quintum, de communitate bonorum et libertate, II. communitatem bonorum et libertatem esse de jure naturali donante el concedente, sed non prohibente contrarium. Dupliciter igi­ tur aliquid dicitur de jure naturali, uno modo quia natura ad hoc præcipiendo in­ clinat ut necessario faciendum \el vitan­ dum, sicut non esse faciendam injuriam alteri; alio modo quia natura illud contu­ lit et non induxit contrarium, licet induci non prohibeat : sicut possumus dicere quod hominem esse nudum sil de jure naturali, quia natura non dedit ei vestitum, ^dan adinvenit. El hoc modo bonorum coromu- z '> DE QUIDDITATE NEChSSl'i’Ai £ QUALITATIBUS, Ere. nitM et libertas dicuntur esse de jure na­ deficere non test propter universale, si η turali- quia scilicet distinctio possessionum que non eget emendari. Confirmatur. et servitus non sunt inductæ a naiura, non est adhibenda epiikia ubi legislator pnrtamen prohibit® ubi expedirent : et sic in sens potest consuli . atqui ubique et sntihoc lex naturæ non est immutata nisi per per adest legislatrix ratio : ergo. additionem, imo nullo modo immutata; quod enim dicitur sic jus naturale non de­ DISSERTATIO III. bet nominari proprie lex naturalis, de cu­ DE LEGE HUMANA. jus ratione est quod sit praeceptiva aut prohibitiva. D. Th. QQ. 95. Petes utrum interpretatio et epiikia ha­ beant locum in lege naturali? Interpretatio, generaliter sumpta, est le­ Quamvis lex divina positiva sit excellen­ gis explicatio qua declaratur illam in tali tior lege humana, prius tamen S. Doctor vel tali casu obligare, vel non obligare; ad agit dc lege humana, quia est nobis notior quod non requiritur auctoritas, sed pru­ et naturæ propinquior, ideoque quasi or dentia el scientia. dine generationis prior. Dari potestatem Est duplex interpretatio, una verbalis legislativam, tam in politia civili quam ec­ et quæ dicitur simpliciter interpretatio, et clesiastica, probavimus dum de lege in est explicatio verborum legis conformiter communi. ad mentem quam habuit actu legislator ARTICULUS I. quando legem tulit; altera est per epiikiam, et est explicatio intentionis habitu alis legis­ De quidditate, necessitate, qualitatibus et divisionibus legis humanes. latoris contra verba legis, seu intentionis non quam actu habuit legislator quando le­ § I. — De quidditate tegis humana. gem tulit,sed quam habuisset si ad hunc ca­ sum particularem attendisset : unde epiikia Dico. Lex humana definiri potest : Or­ definitur ab Aristot. S Ethic, c. 10 : Legis dinatio rationis humanes legi naturali emendatio, ubi deficit propter universale. conveniens, ad bonum commune ab eo Cum enim legislator non possit omnes et qui curam communicatis habet promul­ singulos casus prævidere, potest contingere gata. Omnes particulæ hujus definitionis, quod in aliquo lex erret et sit contraria bono excepta secunda, patent ex definitione le­ communi, et tunc adhibetur epiikia seu gis incommuni. Hic q. 93. a. 2. 0. — Dicitur itaque legi declaratio præsumptæ intentionis legislato­ ris contra verba legis. His prærnissis, naturali conveniens, quia omnis lex hu­ /?. adpetilionem, interpretationem sim. mana derivatur a lege naturali, non qui­ pliciter dictam , seu verbalem , habere lo­ dem ut conclusio necessaria, seu ut habens cum principiis legis naturalis necessariam cum in lege naturali, non epiikiam. /tat io prima· partis est, quia non omnia connexionem, alioquin pertineret ad ip­ legis naturæ præccpla sunt æque nota, nec sam legem naturalem, sed ut convenienter «que intellectu facilia : ergo quædam ex et probabiliter ex illis deducta et ut illo­ illis indigent aliqua explicatione, ut verus rum determinative. ibid. Explicatur. Dupliciter aliquid eorum sensus habeatur. Sic, v. g. lex na­ turalis, quæ dictat depositum esse redden­ potest derivari a lege natura, uno modo dum, indiget aliqua explicatione; non ur­ ul conclusio ex principiis modo syllogisti­ get enim ubi repetitur in damnum alicujus. co, ut fit in scientiis; alio modo sicut de­ Patio secundes partis est, quia lex na­ terminatio quædam aliquorum commu­ turalis non praecipit aut prohibet tantum in nium , ut fit in artibus , in quibus forme universali, sed ad singulos casus descendit; communes determinantur ad aliquid spe­ r. ullus enim potest subterfugere cognitio­ ciale, sicut cum artifex formam communem nem Dei sui auctoris : excipii ergo quæ domus ad hanc vel illam domus figuram • ont excipienda, non pracipit nisi quæ ; determinat. Quæ derivantur ex lege natu­ Mint praecipienda, nec prohibet nisi quæ rali pruno modo sic perlinent ad legem hu­ Mint prohibenda etiam in particulari; unde ] manam, ut etiam pertineant ad fegem na- 4ββ DISSERT. tur» ; qu® autem secundo modo, perlinent ad solam legem humanam : sic. v. g. quan­ do ex hoc principio naturali, Malum non est faciendum, subsumo : Atqui furari est malum, et ex hoc utroque principio natu­ rali infero modo syllogistico : Ergo non est furandum , hæc conclusio necessario deducta ex duabus praemissis naturalibus, non solum est legispositivæ,sed etiam natu­ ralis. At si ex hoc principio naturali : Fures sunt puniendi, legislator humanus infe­ rat : Ergo sunt suspendio afficiendi, ista conclusio non sequitur necessario ex po­ sito principio, neque est aliud principium naturale subsumenduin ex quo necessario sequatur ut in praecedenti; sed lex natu­ ralis de puniendis furibus in communi, per judicium humanum determinatur ad sus­ pendium tanquam ad pœnam crimini con­ gruam, hoc modo : Fures sunt puniendi : algui punitio congrua furibus est sus­ pendium : ergo hacpœna sunt puniendi. Ubi vides subsumptum non esse aliquod principium legis naturalis , ut in primo , sed judicium humanum prudens ct rationi lensentaneum; et ideo hæc conclusio per­ linet ad solam legem humanam : hoc ergo sunsu duntaxat dicitur legem humanam derivari a lege naturali, et ideo dixi, legi naturali conveniens. § II.— De necessitate legum humanarum. ibid. α. 1. 0. — Dico. Leges humanæ sinit necessariæ, non quidem simpliciter et absolute, sed sic, ut, attenta hominum pervicacia, corruptione et pronitate in malum, sine legibus humanis nec multi­ tudo virtutem nec respublica pacem ha­ bere el conservare posset. Ibid. — Prob. Plures inveniuntur ho­ mines protervi ct ad vilia proni, qui ver­ bis de facili moveri non possunt, conse­ quenter necessarium fuit quod per vim vel metum cohiberentur a malo, ut saltem sic, male facere desistentes, et aliis quie­ tam vitam redderent ct ipsi tandem per hujusmodi assuetudinem ad hoc perdu­ cerentur quod voluntarie facerent quæ prius metu implebant, et sic flerent vir­ tuosi : atqm hæc praestant leges humanæ, inde IsuloriK, lib. 5 Etymol. c. 20: Facta sunt, inquit, leges ut earum met a humana coerceretur audacia, tutaque Sit inter improbos innocentia, cl in io- III. ART. I. I sis improbis formidato supplicio refnnetur nocendi libertas. Ergo. Neque dicas ad hæc sufficere legem na­ turalem et divinam. Nam 1° lex naturalii nullam pœnam determinate decernit;lex divina non nisi longe distantes et invisi­ biles praescribit, quibus ideo non moven­ tur et quas contemnunt improbi : ita ut. sublatis legibus humanis, homicidia, furta, sacrilegia, raptus, adulteria, violentiae et omnia scelera grassarentur in totalem reipublicæ perniciem et eversionem, juxta illud S. Aug. Jlemota justitia, quid sunt regna, nisi magna latrocinia/Insuper, le\ naturalis in pluribus ignoratur, mul­ la in communi praescribit indeterminata quoad modum, tempus ct locum, non om­ nia ad sui observantiam utilia in'particu­ lari præcipit : quibus omnibus occurrunt leges humanæ, praescribendo quædarn le­ gis naturalis quæ ignorabantur, determi­ nando modum, tempus, locum ejus obli­ gationis, et plura utilia ad ejus observan­ tiam praecipiendo. ibid, ad 2. — Neque cliam dicas ad hæc omnia sufficere arbitria judicum, quia, juxta philos. 1 Rhel. c. 1, melius est om­ nia ordinari lege quam dimittere judicum arbitrio ; ct hoc propter tria : 1° quia fa­ cilius est invenire paucos sapientes qui sufficiant ad leges rectas ponendas, quam multos qui requirerentur ad recte judi­ candum de singulis; 2° quia illi qui leges ponunt ex multo tempore considerant quid lege ferendum sit, sed judicia de singula­ ribus factis fiunt ex casibus subito exor­ tis : facilius autem ex multis consideratis potest homo videre quid rectum sil, quam solum ex aliquo uno facto; 3° quia legis­ latores judicant in universali ct de futu­ ris, sed homines judiciis praesidentes ju­ dicant in particulari de praesentibus, ad quæ. sæpe afficiuntur amore vel odio aut aliqua cupiditate, et sic eorum depravatur judicium. Quia ergo justitia animata judi­ ci- non invenitur in multis, et quia liciibilis est, ideo necessarium fuit, in qui­ buscumque est possibile, legem determi­ nare quid judicandum sit, et paucissima nominum arbitrio committere. $ III. — De qualitatibus legis humane. Ibid. a. 5. 0. — Dico. Tsidorus, lib 5 Etymol c. 21, convenienter describit qr DE QU1DDITATE , MiCESbl'l ATE, QUALITATIBUS, etc. 4«'t 11 la tee legis humanæ , dicens : « Erit lex § IV’. — De variis ler/um humanarum ■ honesta, justa, possibilis secundum nadivisionibus. ., turam, secundum consuetudinem pati iæ, » joco temporique conveniens, necessaria, ibid. a. 4. 0.—Auctor ex Isidoro varias • utilis, manifesta quoque, no aliquid per refert legis divisiones secundum diversae • obscuritatem in captione contineat, nullo ejus considerationes; considerata enim « privato commodo, sed pro communi uti- secundum suam originem a lege naturali, » litate civium scripta. »> Et hoc recipitur dividitur in jus gentium el jus civile; con­ siderata per ordinem ad bonum commune, in Jure, canon, d. 4, c. 2. ibid. — Prob. Lex debet esse propor- dividitur in jus militare, jus sacerdotum lionata utilitati hominum ut fini suo, et ct jus principum; considerata ratione sui cum sit regula et mensura actuum huma­ I auctoris, dividitur, secundum diversa re­ norum rcgulata et mensurata per legem gimina, in constitutiones principum, senaturalem et divinam, debet etiam esse nalus-consulla, jus praetorium, plebiscita, ulrique proportionals: atqui hanc tripli­ et in legem quam majores simul cum plebe cem proportionem habet per qualitates as­ sanciunt ; considerata quatenus esi direcsignatas, ut constat ex earum explicatione: I liva actuum humanorum, in tot leges diI vidilur quot sunt diversæ materiæ de qui­ ergo. ibid. —Itaque dicitur honesta, id csl, bus feruntur, ut de adulteriis, de sica­ congrua religioni ; nihil enim debet prae­ riis, etc. Quantum ad has omnes divisio­ scribere aut prohibere quod cultui divino nes videri potest Auctor cum Commenta repugnet,sed quod sit illi consentaneum. rioSylvii. Divisio autem communis et vulgata leDicitur justa, id est, rationi conformis; possibilis secundum naturam , id est, I gis humanæ est in civilem ct ecclesiasti­ proporlionata viribus subditorum, ita ut cam. Leges civiles plerumque continentur non eadem imponatur pueris et viris per­ in Corpore juris civilis, leges ecclesiastics fectis, nec nimis ardua et difficilia praeci­ in Corpore juris canonici. Circa uti unique piat, nisi forte ita exigat urgens necessi­ nonnulla sunt hic explicanda, praesertim tas boni communis ; (plia, regulariter lo­ in gratiam tyronum. Unde Petes 1° quid inlelligatur per Corpus quendo, leges nimis difficiles aut nimis multiplicatæ plus nocent multitudini quam juris sive canonici sive civilis? Ii. Jus canonicum, prout in scholis tra­ prosint, cum paucissimi ob rei difficulta­ tem el humanam fragilitatem eas obser­ ditur, constat quinque partibus, scilicet vent ; et ideo 2 2, q. 103, a. i, ad 3, docet Decreto, Decretalibus,Sexto Decretalium, Auctor praelatos debere abstinere a mul­ Clemenliuis et Exlravagantibus Joannis titudine praeceptorum. Dicitur possibilis i XXI1 ct quorumdam aliorum pontificum. secundum consuetudinem patrue, quia Decretum, a Gratiano, monacho Benenon potest homo solus in societate vivere diclino, collectum, tribus partibus com­ aliorum morem non gerens; unde puer­ ponitur : prima continet unam et cenWim pera tempore purificationis secundum mo­ distinctiones; secunda, triginta sex causas. rem patriæ non tenetur lege audiendi sa­ Quæ'ibct causa in qiiæstiones cl quælibet crum. Dicitur, loco temporique conve­ quæstio in capita distribuitur. Quaestioni niens, quia, sicut omnes alii actus humani, terti.e causæ Irigesimæ lerliæ insertus esi tractatus de Pœnilenlia. Tertia pars con­ lex debet vestiri omnibus suis circumstan tiis. Dicitur necessaria, ad remotionem tinet ■ -*ntem distinctiones de Consecra­ malorum; utilis, ad consecutionem bo­ tione. Decretales, a S. Raymundo de Pennanorum ; manifesta, id est, distincte ct clare concepta , ut possit ab omnibus in- fort, ordinisPracdicatorum,jussu Gregotelligi, ne alioquin per obscuritatem sit rii IX collect®, in quinque libros distri­ ipsis laqueus. Dicitur pro communi utili­ buuntur, libri in diversa capita. Dicuntur tate, quia commune bonum est finis legis, Decretales, quia continent decreta, cons­ Ut dictum est supra. Dicitur scripta,quia, , titutiones, epistolas el responsa SS. j>onti ut tinnius memoria teneatur, scribi solet, ficum. Se rtus Decretalium, sic diclus quis quamvis id non sit absolute necessarium. DISSENT. II 1. Λ NT. I. quinque prioribus adjectus est Bonifacio I ment. de /lescriptis; id est : capite VIII, pariter quinque libros complectitur incipit .ibbules, in Clementina cujus t m vana capita distributos. iulus est de /lescriptis. Clementina) sunt constitutiones a Cle­ Ex Extrav aganlibiis similiter cap ; mente V vel a concilio Viennensi, cui Conditorem, de verborum Signification praefuit, edits, et quas publici juris fe­ Extrav. Joan. XXII; vel cap. Και ti­ cit Joannes XXII, ejus successor. tionis, de Hæreticis, Extrav. com. i(l<-i Extravagantes, sic dictæ quia extra capite quod incipit Ad Conditorem, Iit i Corpus juris, antequam ei insererentur, Io de verborum Significatione . in Exti i quasi vagabantur : quædam sunt et dicun­ vagant ibus Joannis XX11 ; vel : capite qimd tur Joannis XXII; aliæ, aliorum pontifi­ incipit Fas electionis, titulo de Ha-nli cum , dicuntur Communes. cis, in Extravagantibus communibus. Corpus juris civilis constat Digestis, EX JUNE CIVILI. Codice, Institutionibus, el Novellis seu Textus desumpti ex Digestis sic cilan Authenticis. Digesta alio nomine dicuntur Pandec- tur : L. Si hœredilatem D. vel IT de lltr ta>, quasi diceret totum capio , quia uni­ reditatis petitione; id est : lege qua· in versam juris scientiam quinquaginta libris cipit Si hajreditatem, in Digestis, tiiulu I/arreditatis petitione. complectuntur. Ex Codice : L. Creditor C. de Usurii, Codex dicitur Bepctilœ lectionis, quia Justinianus post primam editionem alte­ id est : lege quæ incipit Creditor in Co ram accuratiorem curavit : coalescit duo­ dice, titulo de Usuris. Ex Institutionibus : Instil, de Curator decim libris in varios titulos distributis Institutiones continent elementa juris bus, 5 Furiosi ; id est : in libris Inslim in gratiam incipientium. Constant qua­ tionmn , titulo de Curatoribus, paragn· pho qui incipit Furiosi. tuor libris. Ex Novellis seu Authenticis. Novella Novellœ seu Authentica), sunt consti­ tutiones ipsius Justiniani imperatoris et c. 1 , Si vero; id est : C. primo, para­ graphe qui incipit Si vero; vel : Autlu t.· aliquorum aliorum imperatorum. tica de Tabellionibus, inter Novellas JuExplicantur citationes ex utroque jure. lin. 45, c. 1, § Si vero; id. est : Authen­ EX JUHE CANONICO. tica cujus titulus est de Tabellionibus,qu» Textus desumpti ex prima parle Decreti est 45 inter Novellas Justiniani, capite sic citantur : C. Placuit, dist. 16, id est : primo, § qui incipit Si vero. Petes 2° utrum omnia quæ continentur canone qui incipit Placuit, distinctione decima sexta ; ex secunna parte : C. Ec­ in utroque Corpore juris, tam canonici clesiarum 12, q. 2, id est ; canone qui quam civilis , habeant vim legum ? 11. 1° quantum ad jus canonicum, 1)< incipit Ecclesiarum f causa duodecima, quæstione secunda ; ex terti: orte : C. In cretum Gratiani non aliam habere auctu Sacramentct dist. 2 de Consecratione, ritatem quam fontium ct originum cx qui id est : canone qui incipit In Sacramento, bus depromptum est. /latio est, quia nullus unquam ponti­ distinctione secunda de Consecratione. Ex Decretalibus : cap. Ex transmissa, fex illud approbavit. Gratianus, hujus extra de Eoro competenti; id est capite auctor, nulla jurisdictione pollebat ; insu­ quod incipit Ex transmissa, extra cor­ per mulla congessit si ne delectu, ct cim npus Decreti, titulo de Foro competenti; datione digna : quædam citat ex suspecti» vel, omisso titulo capitis, sic:cap. 6 ex­ auctoribus; quædam tribuit SS. Patribus tra de Foro competenti ·. quidam omittunt quæ sunt hærelicorum, ut probat. Jtelextra. larm. de Script. Eccles, in Gratiano; SS. Ex Sexto Decretalium : cap. Jlomana, pontificum ctconcilioram decreta sæpe non de Appellationibus , in G ; id est : capite ex fontibus, sed ex aliis compilatoribus, el quod incipit /lomana, titulo de Appella­ non raro propriis permixta verbis,prolert. tionibus m Sexto Decretalium. Et quamvis Greg. XIII curaverit uni ideo necessaria est legis promulgatio , ut aliegart subditis innotescat i ergo ex natura rei c · pro aliis? ft. regulariter affirmative, præ_ sertim quando decretalis epistola piris requiritur et sufficit qua possit moraliter Ecclesiæ data valeant et possint el humano modo devenire in notitiam sub Corpori inserta meruit auctoritatem publi­ ihlorum, si non -ιιηιιΙ, saltem successive ; cam. Et ita observatur in civilibus impe­ neque enim ex natura rei aliqua forma seu ratorum rescriptis, ul constat ex I I ΙΓ de solemuitas determinata est pro legum pro­ Constitutionibus principum : Excipe Li­ mulgatione, sed tantum quod debeant suf tamen, inquit post Isidorum et ficienter promulgari. El quia est frequei.· papæ vel imperatoris res­ recessus ct accessus ad curiam principis, ponsum ex causa speciali, persona, loco et multi opinantur sufficere regulariter ex Gratianum, si tempore Layman prodierit ; tunc enim ad alias causas transferri non potest, et ideo dixi regulariter loquendo. P. ‘2° quantum ad jus civile, habere auc­ toritatem apud eas nationes el provincias natura rei, si promulgentur m curia prin­ cipia. Dico '2°. Attento jure positivo, lex ini perialis debet promulgari in singulis pro­ vinciis, seu in earum metropoli, ul in iis quæ 'Hud adoptarunt nec moribus contra­ obliget. Ita communiter. riis reguntur ; apud eas ellam quæ usibus contrariis reguntur, ubi usus deficit, jus Prob ex Novella 66 Ju-tint.im Ut fac ta· noctu constitutiones , ubi ini|«rat< i commune allegatur. decernit tunc demum suas leges m pro­ Pete 1»u utrum declarationes ct inter- vinciis obligare cum in earum melro|M»li- DISSERT. ILI . ART. II. bus fuerint promulgate. Et quamvis lo- . promulgatas Romæ tantum non obligaro q natur tantum ibi de testamentis, attamen in aliis provinciis, nisi contrarium expri juris interpretes communiter extendunt mal pontifex .quibus subscribimus. Unde ad omnes leges imperiales, quia 1° rubri­ Dico&*. Probabilius videtur leges pon­ ca seu titulus sic sonans (Jt facta nova tificias staluentesjus novum cl novam obii constitutiones est generalis; rubrica au­ galionem inducentes , debere in singulis tem cum habet sensum perfectum nec tex­ provinciis seu dioecesibus promulgari sal­ tui legis contrarium, juxta jurisconsultos tem virlualiter, ut in iis obligent, nisi con­ habet vim legis; 2° quia ratio quam affert trarium exprimai SS. pontifex. imperator in lege Sancimus est generalis Vim non facimus in variis legibus et de­ et militat pro omnibus legibus : Cur enim cretis antiquorum pontificum et concilio­ inquit, culpabimus eos qui positas rum, quæ curarunt ubique promulgari; nostras ignoraverint constitutiones...... concedunt enim adversarii sic debere ficu si eo quod nondum proposita fuerint cum iia volunt el exprimunt SS. pontilico juste ignorentur ? 5° quia usus commu­ quod penes ipso est. Neque vicissim nos nis sic obtinuit, et ita declaravit Pius IV urgent quæ ipsi opponunt de variis .egiin bulla Sicut ad sacrorum, de tempore bus pontificum quas declararunt obligare observationis concilii Tridentini. Idque post promulgationem Romæ faciam, quia omnino rationi congruit : si enim ea re­ pariter fatemur sic esse (piando ex causa quiratur promulgatio qua lex moraliter et urgente iia mandant el exprimunt SS. pon­ humano modo innotescere possit subditis, ti lices. Quæslio itaque est de lege quam id sane quam difficile obtinebit in vastissi­ fert SS. pontifex pro lota Ecclesia nihil mo imperio si solum in curia principis pro­ exprimendo pro aut contra promulgatio­ mulgetur, facile autem et commode si in nem in provinciis faciendam, et dicimus singulis provinciis. tunc jure præsumi ipsum velle ul in aliis Idem videtur dicendum de regnis et pro­ provinciis non ante obligel quam in iis vinciis quæ jure Cæsareo utuntur, propter promulgetur, el hoc propior rationes se­ Novellam citatam. quentes. Unde Quantum vero ad alia regna et provin­ Prob. 1°. In quibus jus canonicum ni­ cias, standum est terminis primæ conclu­ hil decernit standum est juri civili : atqui sionis, aut venandum ex circumstantiis jus civile exigit, ut diximus promulgatio­ quæ sit intentio legislatoris, nisi usus ali­ nem legis in singulis provinciis, ul in iis quid speciale statuerit. Sic in Gallia, ex obliget ; ct jus canonicum nihil haede re usu recepto, leges promulgate in curia decernit: ergo. Prob. maj. ex ipso Jure principis seu Parisiis, non obligant in pro­ canonico , cap. 1 extra dc novi operis vinciis nisi in supremis earum curfis, vul­ Enuntiatione, ubi dicitur : sicut leyes go parlement, recipiantur et promulgen­ non dedignantur sacros canones imitari, tur. Sic etiam in ordine nostro usus obti­ ita et sacrorum instituta canonumprinnuit ut leges seu acta capituli generalis cipum constitutionibus adjuvantur, ei vel provincialis in singulis conventibus Pius IV, in bulla .id sacrorum jam lau­ promulgentur ex mandato capi .diarium, data, quantum ad tempus quo inciperent et consequenter quod tunc et non ante obligare decreta concilii Tridentini, se­ censeantur promulgata et obligantia etiam quitur dispositionem juris civilis in Novel­ ipsos capitulates; ita ut illa prima publi­ la GG cit. Quia, inquit, etiam jure com­ catio quæ Iit in comitiis sit pjtius insinua­ muni sancitum est ut constitutiones tio quædam seu inchoatio promulgationis nova vim non nisi post certum tempus faciendæ, quam completa promulgatio. Ita obtmeant, etc. Unde falluntur Svlvius et 9 observat Bertram Loth, ex Aravio. Gonet. dicentes jus imperatorium in judi­ In huc usque dictis satis conveniunt auc­ ciis ecclesiasticis duntaxat habere locum , tores, sed controversia est potissimum de ubi jure canonico nihil est statutum. Ergo legibus pontificiis. Plures tenent promul­ jure prxsumimus SS. pontifices, quando gatas Romæ obligare ubique, nisi pontifex nihil in contrarium exprimunt, velle suai exprimai promulgandas esse in singulis leges, sicut imperiales, in singulis provnr provinciis. Plures contendunt e contra ciisDromuUari» ut in iis obligent. 67‘J QUALLS ΗϋΜΛΝ/Ε LEGIS PROMULGATIO REQUJR.V1UR, etc. 473 Prob. 2°. Ideo legis promulgatio requi- | iis provinciis in quibus non sunt promul­ rihir. nl possit innotescere subditis : atqui l ga læ. id non nisi difficillime et post longissimum 1 Dixi 1° in conclusione, leges pontificiae tempus obtinebit in vastissimo Ecc.lesi® statuentes jus novum et novum inducen­ imperio ad exit emas usque mundi partes tes obligationem ; quia, -i lex pontificia declaret tantum jus antiquum, sue natu extenso si solum Romæ promulgetur, fa cile antein et intra breve tempus si promul­ rale, sive divinum, sive humanum, suffi getur in singulis provinciis · ergo ita velle i cienter promulgatum, sufficit, quan ume-t pontifices jure praesumitur quando contra­ ex vi promulgationis, quod promulgetur Romæ,ut ubique obliget illos qui iliain pro­ rium non exprimunt. Prob. 3° ab inconvenientibus. Si lex mulgationem quovis modo resciverint. Un­ Romætantum promulgata obligaret ubique, de leges dogmaticae , declarante" aliquid sequerentur gravia inconvenientia: seque­ pertinere ad fidem, damnantes propositio­ retur enim quod, st esset lex irritans, pu­ nes aut libros continentes errores contra ta, matrimonium in quinto gradu consan­ fidem aut mores, non indigent promulga­ guinitatis, omnia matrimonia ab ignoran­ ri in singulis provinciis ut in iis obligent, tibus contracta in isto gradu essent inva­ sed sufficit quod quovis modo constet Ha lida: si autem sit lex tantum vetans aut ju­ fuisse ab Ecclesia vel sancta Sede declara­ bens, puta, jejunium, induceretur dilfor- tum. /talio est, quia non tam sunt leges mitas et confusio inter incolas ejusdem pro- quam declarationes legum jam promulga­ vinciæ vel civitatis, dareturque locus scru­ tarum ; hoc ipso autem quod quis quovis pulis et anxietatibus ; qui enim aliquid res­ modo cognoscit, sive promulgatione, sive cirent de promulgatione roinana, teneren­ divulgatione, sive proprio studio, aliquid tur jejunare seu festum servare; qui igno­ esse contrarium juri vel naturali, vel divi­ rarent, non tenerentur; et dum major pars no , vel etiam humano promulgato , tene­ ignoraret, pauci qui rescirent neque com­ tur illud vitare . ergo maxime si illi cons­ mode neque convenienter legem observare tet per divulgationem de solemni defini­ possent : et indcscrupuli ct anxietates.Ergo tione pontificia ita decernente el declaran­ fundate dicimus SS. pontifices, quorum re­ te, saltem quantum est ex vi promulgatio­ gimen suave est ct benignum, et quibus nis et notitiae. Quod addo, ut occurram eva­ data est potestas ad ædilicalionem et non sioni quorumdam qui objiciunt declaratio­ ad destructionem, nolle suas leges in pro­ nem SS. pontificis non esse infallibilem : vinciis obligare antequam in illis promul­ non enim hic quæritur de fallibHiiate vel gentur, nisi aliter sc intendere declarent. infallibilitate SS. pontificis, sed de suffi­ Confirmatur. Communis sententia est cientia promulgationis legis ut obliget, sup­ legem etiam pontificiam usu non receptam positis aliis supponendis. utrum scilicet non obligare, ea potissimum ratione quod lex quæ, si esset promulgata in singulis praesumatur non esse mentem legislatoris provinciis, in nsobligaret, etiam in iis obli­ quod in hoc casu obliget : atqui æquilali get quamvis sit tantum Romæ promulga­ et rationi longe magis est consentaneum ta? El respondemus affirmative de legi­ praesumere quod non intendat legem suam bus quæ jus novum non statuunt, sed tan­ obligare quia non est sufficienter promul­ tum antiquum declarant. gata, quam quia, licet promulgata, non est Sed petes utrum qui non obediunt hu­ recepta : ergo. jusmodi legibus declarativis juris antiqui Tandem SS. pontifices sciunt plures suas in suis provinciis non promulgatis, incur­ leges in mullis provinciis non observari rant poenas per eas latas? v. g. utrum te­ defectu promulgationis : hac ratione bulla nentes propositiones damnatas, vel legen­ Cœnæ non obligat in Gallia ; matrimonia tes aut relinentes libros prohibitos incur­ clandestina in aliquibus locis, in quibus non rant censuras in his legibus contentas? fuit promulgatum Tridentinum, sunt ad­ Jicspondel affirmative Daelman : quia, huc valida; el sic plura alia. Item norunt inquit, i» ad pœnam incurrendam non re­ Dodram sententiam a mullis tradi, et ta­ quiritur illius promulgatio sed sufficit men silent Ergo signum est hanc esse eo­ scientia pro excommunicatione incurren­ rum mentem ul suæ leges non obligent in | da; nam pro aliis pœnis nequidem gene- i74 DISSERT. HI. ART. 11. lium requiritur scientia : 2° quia âictœ pœ- I catione popiiloruiu exercendam pro: | n® Videntur conltnen in jure antiquo pu­ utilius judicaverit expedire reipnblic* blicato, scilicet in regula decima indicis I Christian®. concilii Trident, in fine. \Iii existimant Solvuntur objectione* contra tertiani eonelu· hujusmodi leges, quamvis sint tantum sion em. aliunde declarationes, quatenus tamen sta­ Obj. i". Nec naturali nec positivo jure tuunt pœnas, esse veras leges et condere requiritur ad legem pontificiam alia pro­ jus novum, atque novam obligationem in­ mulgatio quam in curia Romana : non na ducere, ideoque ad pœnas incurrendas de­ turali, quia lex ex natura sua non requirit bere promulgari in singulis provinciis. promulgationem in singulis provinciis; Ad primam rationem in contrarium non positivo, quia nullum est jus, divinum respondetur quod, cum dicitur ad excom­ vel humanum, quod aliam promulgationem municationem incurrendam sufficere qua- in legibus Immanis requirat. Ergo. R. promulgationem in singulis provin­ lemcumque ejus notitiam,supponatur quod lex cam statuens sit sufficienter promulga­ ciis requiri ex præsumpla voluntate SS. ta, quod hic non currit. Ad secundam, R. pontificum, hæcquc præsumptio fundatur regulas indicis non tam de facto libros in jure tum naturali tum positivo,ulpa­ prohibere sub tali pœna, quam tradere tet ex probationibus conclusionis. Obj. 2° Sunt multæ leges corpori juris modum secundum quem ab Ecclesia pro­ hibentur, ut ipse Daelman dicit paulo su­ canonici insert®, ut decretales etaliæ, quæ perius: unde, quod hunc librum prohibeat non nisi Rom® fuerunt promulgat® : atqui sub pœna excommunicationis, est lex jus tamen ubique obligant : ergo. R. 1° retorquendo argumentum Sunt novum et novam obligationem inducens quantum ad pœnam. Insuper huic indici multæ leges quæ non obligant ubique de­ in multis derogatum esse per usum con­ fectu promulgationis in singulis provinciis, trarium omnes norunt. Cæterum quam ex ut patet ex probationibus conclusionis: his duabus opinionibus probabiliorem re­ ergo. R. 2°.D. maj. Qu® non nisi Rom® im putabit lector, sequatur. Dixi 2°, nisi contrarium exprimat pon­ runt promulgat® formaliter, transeat, v irtifex ; quia si SS. pontifex declararet se tualiter, 2V. Hoc ipso enim quo auclorita velle legem suam Romæ promulgatam obli­ te et jussu SS. pontificum inseruntur cor­ gare ubique ex aliqua urgenti causa, puta, pori juris et publice leguntur in scholis, quia scit promulgationem suæ legis appri­ censentur virtualiter et plusquam virlualime Ecclesiæ utilis fore a malevolis injuste tcr, ideoque sufficienter promulgat® Idem impediendam, vel quia res non patitur mo­ dic de lege quæ, solum Romæ promiiL i ram, etc. concedimus quod tunc obligaret Ia, reciperetur et in usu haberetur a fide­ ubique, quia, quamvis ordinata ratio legis libus; praxis enim et usus teneret locum mtroducend® cum fructu et etfectu et si­ promulgationis, et ita bulla Cœnæ *iinob­ ne inconvenientibus requirat promulgatio­ tinuit in pluribus provinciis. inst. 1° ex stylo curi® Roman®, in qua nem in singulis provinciis , per accidens tamen et propter necessitatem potest mi­ omnes lites ex omni parte mundi illuc evo nor sufficere, ct si aliquod inconveniens cat® dirimuntur juxta leges Rom® tantum inde oriatur potest negligi et compensari promulgabis : ergo islæ leges censentur per fi uctum el effectum legis, qui defuisset ubique obligare. R. D. conseq. Ergo ist® leges censen si debuisset in singulis provinciis promul­ gari. λ eque omnino simile est de impera­ tur ubique obligare quoad forum exter­ tore, qui forte, etiam secluso jure positivo, num , transeat, tum quia quilibet judex id non posset, quia habet auctoritatem suam merito attendit promulgationem in sua pa­ originative a populo, qui secundum aliquos tria factam , tum quia est moralitcr impos, non censetur ei contulisse potestatem fe­ sibile quod judices Romani sciant onmitnn rendi leges absque eo quod promulgentur provinciarum usus et consuetudines; quoad in suis provinciis. Pontifex autem habet forum internum , N. alioquin non possent auam auctoritatem immediate a Christo, SS. pontifices causas Romam evocata* re ideoque independenleni a nutu et modifi- | mittere, ut sæpe remittunt, ad ordinarios, Vil il . ETC. 475 QUALIS IIUMANÆ LEGIS PROMCU-A I IO 1. \ i quibus sciunt esse dirimendas non se­ I virlualitcr e.ranl promulgata. sel de fore cundum leges Romæ tantum promulgatas, externo debet intelligi. ‘2° Et hoc ultimum sed secundum usus et leges in unis provin­ aperte indicant ipsa verba bulls; mc enim ciis fig“i>les. Idque magis evincitur ex eo prosequit ur Pontifex : sttque ita... ab om­ quod lites Romæ dirimantur secundum le­ nibus judicari debere manaamus atque ges non solum non promulgatas, sed nec statuimus,decernente* irritum et mane mu receptas in provinciis, consequenter si quid secus a quoquam contigerit in iis non obligantes in conscientia. Ex judicari .· hæc porro manifeste spec­ hoc igitur quod dirimantur secundum le­ tant forum exterius. 3° Quia sequere­ ges in provinciis non promulgatas, male tur item quod decreta derogatoria, quæ infertur quod istæ leges obligent in illis plurima sunt, obligarent ante promulga­ tionem in singulis provinciis, cum Ponti­ quoad conscientiam. Dixi, transeat consequens quoad fo­ fex indistincte de omnibus Joqualur, quod rum externum, quia etiam quoad illud ex­ nobiscurn negant plurimi ex adversariis , tra ditionem Romanam non obligant. Sunt ut dicam modo. 4° Denique, cum Ponti­ qui respondeant argumento, judices Ro­ fex velit in eadem bulla servari dispositio­ manos sequi oppositam sententiam proba­ nem juris civilis quantum ad tempus obii, bilem. gationis, non est verisimile quod ab ea re­ Inst. 2°. Pius IV, bulla Sicut ad sacro­ cedat quantum ad locum : unde nec ipsa rum jam laudata , declarat omnia concilii bul Ia est recepta in certis locis defectu pro­ Trident, decreta circa reformationem et mulgationis. Quantum ad id quod vulgariter dicitur, jus positivum incepisse obligare prima •Mail, id est, post tres menses ab eorum papam habere pedes plumbeos non pluconfirmatione; ea enim confirmant sub meos/piod quidam intelligunt quia non te­ finem Januarii ejusdem anni : atqui non netur per singulas provincias discurrere ul potuerunt hæc decreta tam brevi spatio in iis suas leges promulget, Jl. papam non promulgari in omnibus Christiani orbis pro­ indigere pedibus plumeis ad discurrendum vinciis, puta, in ludiis orientalibus, in per omnes provincias leges suas promul­ America et in aliis partibus remotioribus: gandi causa, cum ubique habeat legatos, ergo. nuntios, episcopos quibus hoc officium de­ Posset responderi hanc instantiam mandare possit. Ex dictis itaque colliges quod, si sil non militare absolute contra nostram con­ clusionem , in qua dicimus, nisi contra­ lex Romæ promulgata et non alibi, puta, rium exprimat pontifex; omissa tamen Leodii, Petrus commorans Leodii nullate­ nus hac lege teneatur, etiamsi sciat esse hac responsione, B. SS. pontificem vel intelligere quod Romæ promulgatam. At si sit promulgata obligent eos apud quos erant formaliter Leodii, et tamen Petrus aut quilibet alius aut virtualiter promulgata; el hi erant plu­ commorans in dioecesi Leodiensi eam in­ rimi , cum ex toto orbe Christiano ad con­ vincibiliter ignoret, obligabitur quantum cilium evocati fuerint episcopi et alii, et est ex vi legis, sed ratione ignorantia· in­ statim decreta typis mandata fuerint, ut vincibilis excusabitur, eam transgredien­ citius innotescerent : vel intelligere de do, a culpa et pœna, non tamen ab alus obligatione in foro externo tantum, ilte- effectibus legis; ita ut, si sit lex vel irri­ rutram solutionem esse admittendam tans, vel decernens pretia rerum, vel la­ probant sçquentia. 1° Quia alias seque­ xans valorem monetarum el similes, ho> retur quod hi ad quos illorum decretorum effectus sortiatur etiam in ignorante invio notitia non potuisset etiam per divulgatio­ cibiliter. Unde, si Petrus ignorans invin­ nem pervenire, quales erant Americani, cibiliter legem prohibentem et irritantem, Indi, Sinenses, etc. iis secundum con­ v. g. matrimonia clandestina, sufficient» r scientiam obligarentur in actu secundo, promulgatam, clandestine contrahat, non ,um dicat Pontifex neque post eam diem peccat, sed matrimonium est nullum; si­ excusationem cujusquam quod ea igno­ militer, si vendat merces alliori pretio, raverit , admittendam , quod tamen ne­ aut tradat pecunias majori valore quam Irrt mo admittit : orgovel de iis quibus saltem præscriptum legis prnnulgatæ quam iguo- > I I Μ DISSERT. III. ART 11. rat invincibiliter, non peccat, sed tenetur Despondet affirmative Wigger*; ouia, restituere quod recepit ultra proscription inquit, favorabilia, «pialis est revocatio le­ legis, Patio est, quod lex sufficienter pro- gis onerosæ, sunt amplianda. muigata vere obliget, cum virtus obligan­ Despondet Eranciscus Hernio, non esa di ab ipsa lege non a notitia subditi pro­ credibile a pnvfato onere absolvi subdi­ veniat, defectus autem nolitis efficit dun- tos anteguam potuit revocations noti­ laxat quod transgressio sit uiv oluntaria, el tia pervenire; gma revocans censetur ideo non peccaininosa nec imputabitis ad humano modo velle agere. At forte repo­ culpam. net quis, etsi vera sit sententia Wiggcrs, § II. — De legibus revocatoriis. inde non sequi legislatorem non agere hu­ Distinguendum est inter legem revoca­ mano modo : dum enim jubet legislator toriam legis onerosæ, qua nempe aliquid revocationem legis promulgari in sua cu­ præcipitur auUprohibetur, vel qua quis in- ria, hot* ip-o stalim cessat lex respectu habihtalur, aut pœna decernitur, el legem omnium, etiam antequam notitia hujm re­ revocatoriam privilegii seu gratiæ. liem vocationis posset ad eos pervenire; non revocatio privilegii seu gratiæ vel Iit pu­ enim lex revocatoria oneris debet promul­ blice per legem communem, vel privatim gari in singulis provinciis, ut docet com­ per nuntium aut per litteras. Juxta has munis sententia, ct fatetur ipse Hennoibi» distinctiones pono 1res sequentes conclu­ dem. Atqui nihilominus legislator in hoc casu humano modo : ergo et in priori. siones. Itaque, juxta sententiam Wiggers, si Dico 1°. Ad revocationem validam legis onerosæ non requiritur promulgatio, sed pontifex declaret hodie aliquibus se revo­ sufficit si exterius manifestetur, modo ta­ casse ct revocare legem prohibentem ma­ men ita sil intentio legislatoris, non autem trimonium in quarto gradu affinitatis, el Titius cras Leodii contrahat matrimonium si sola mente concipiatur. Prob. prima pars. Lex neminem astrin­ cum affine in quai lo gradu , valide contra­ git nisi dc voluntate legislatoris a qua hit; peccat tamen ex conscientia erronea vim habet obligandi : ergo, «piando legis­ qua se credit lege astringi. Juxta autem lator vult et declarat suam legem non am­ sententiam P. Hcnno, ut valide contrahat, plius ligare, cessat ejus obligatio, idque debet scire aut potuisse scire hujusmodi eo magis quod sit aliquid favorabile ex «pio revocationem. Utramque sententiam judi­ nulli fit injuria aut infertur damnum, ideo- cio lectoris permitto. Prob. secunda pars, quæ est Asoriiet que ampliandum. Malden, quos citat et sequitur Sylvius: Neque refert leges debere promulgari, ut dictum est; id namque verum est dun- quia, sicut homines sunt sensibiles, ita re­ laxat de veris legibus, non de revocatio­ guntur actionibus et signis sensibilibus, nibus legum; quæ non sunt vcræ leges, non autem solis interioribus animæ con­ sed destructiones legum; minus enim re­ ceptibus. Ergo revocatio sola mente con­ quiritur ad destruendam legem «piam ad cepta non valet. Dico 2°. Quando revocatio privilegii vel illam astruendam, quia malum ct destruc­ tio est ex quovis delectu, bonum et con­ gratia·. Iit per legem communem promul­ stitutio ex integra causa. gandam, probabilius mihi est perse et re­ Dixi, modo tamen ita sil intentio le­ gulariter loquendo requiri et sufficere pro gislatoris; «piia, quamvis legislator de­ mulgationem in metropoli cujusque procrevisset legem tollere, id«pic déclarasse! vinciæ; ita ut, posita hac promulgatione, si tamen nollet eam revocari donec pro­ privilegium sit revocatum el acta sint ini­ mulgetur revocatio, non foret eo usque ta, quamvis ab ignorantibus liant. revocata. Conclusio est media inter contrarias Sed dubium est utr r.i, si legislator sim­ auctorum sententias. Quidam enim, ut So­ pliciter dicat et declaret aliquibus, vel in lo, \ alentia el alii «pios citat cl sequitur suo con-ulio, se tollere seu sustulisse le­ \\ iggers, tenent legem revocatoriam privi­ gem, hoc ipso stalim ce-set lex respectu legii seu gratiæ debere promulgari in sin­ omnium subditorum, antequam notitia hu­ gulis civitatibus. Quidam c contra, ut Sur jus revocationis possit ad eos pervenire? res, Salas, etc. quos citat el sequitur SyE QUALIS HUMANTE LEGIS PROMULGATIO REQUIRATUR, etc. 4Π vius, volunt «piod sufficiat promulgatio in valida et durarequand iu revocatio non in­ ruria principis. notescit. Excipitur cecitraclus matrimonialis per /Tei» Quamvis lex mere revocatoria pri­ procural«>rem , cujus revocatio «pialiscumvilegii non sit vera lex , sed abrogatio le que, etiam mento facta , est valida , ut sta­ giu priviitæ , cum tamen conducat ad mo ro informandos el secundum illam agere tuitur C Procurator tit. de Procuratori­ debeant homines, ita ut, si agant contra bus. Ratio est, quia jus non potest supple­ illam el utantur inscienter privilegio revo­ re consensum requisitum ad valorem ma­ cato, gravia incurrant inconvenientia, re­ trimonii , qui per quamcumque revocatio­ quiritur el sufficit quod ita promulgetur ut nem etiam interiorem corruit : potest au­ facile et commode possit in notitiam subdi­ tem in aliis contractibus supplere consen­ turum pervenire; id namque omnino ra­ sum contrahentium iisque invitis transfer­ tioni congruum est, el ita jure praesumitur re dominium. Petes quantus lapsus temporis a promul­ demente æqui legislatoris : atqui, si pro­ mulgetur in sola curia, vel pap®, vel prin­ gatione sufficienti requiratur ut lex obli­ cipis, difficile perveniet ad notitiam subdi­ get? Jl. Si legislator determinat tempus ante torum ; facile, si in metropoli cujusque quod non vult suam legem obligare, in­ provinciæ promulgetur: ergo. Dixi, per se ct regulariter loquendo; dubium est eam ante illud non obligare; quia, si legislator ex justa causa contrarium quia, sicut est ipsius leges ferre, ila et declaret, aut consuetudo aliud obtinuerit, tempus obligationis determinare. Si vero nullum tempus a legislatore olrique standum est. prætigatur, lex imperatoria non obligat Dico 3°. Quando revocatio privilegii aut ante duos menses. Ita statuitur in jure, indulgenti® concessae aliqui person®, loco Novella prius citata Ut novœ constitutio­ vel rei, item delegat® jurisdictionis altenes. Idem videtur dicendum de legibus riusvc facultatis et gratia! non Iit per legem regnorum et provinciarum qu® jureCæsacommunem promulgandam, sed privatim rco utuntur. per nuntium aut litteras, non ante vim Quantum ad leges aliorum regum et suam obtinet aut effectum suum sortitur, quam privilegiato innotescat; quia alioquin principum, attendendum ad consuetudi­ gravissima sequerentur incommoda, multi nem, si qu® sit ; si non, sistendum est in­ contractus forent irriti in gravamen alio­ tra terminos juris et æquitatis naturalis rum , muli® absolutiones forent null®, porro jus et æquitas naturalis in hoc casu nmlta matrimonia invalida consummaren­ exigit saltem de congruo ut lex non obli­ tur, etc. Da communiter auctores, quos get . nisi effluxerit tempus moraliter suffi­ magno numero citant et sequuntur Syhius ciens ut ejus notitia haberi possit unifor­ d Lolli. Imo quidam non improbabiliter miter, ne unum scientem obligando, alte­ tenent non sufficere casualem notitiam, sed rum nescientem non obligando, oriantur deben· fieri per litteras aut nuntium ad hoc confusiones, rix® et imparitates inter sub­ destinatum ; et hoc, ni fallor, ex voluntate ditos. Hinc lex prius obligabit in loco pro mitigationis quam in aliis remotioribus. præsumpta legislatoris. Idem videtur dicendum, propter eas­ Si ergo privilegium sil collatum alicui dem rationes, de legibus pontificiis in qui­ personæ in particulari, illi debet innotes­ bus nullum est tempus a pontifice deter­ cere revocatio; si concessum sil alicui pio minatum. Equidem non desunt qui tenent loco, collegio, confraternitali, diœccsi, eas non obligare nisi post duos menses a parœciæ, debet innotescere iis qui præ- sufficienti promulgatione; quia sic dispo­ ilint aut curam habent istius loci seu com­ suit jus civile, Novella citata, cui non con munitatis; non est autem necesse «piod tradicit jus canonicum : eamque disposi­ lingulis de communitate innotescat. tionem juris secutus est Pius IV, quan­ Ex his colliges quid sil censendum de tum ad tempus «pio obligarent decreta actis procuratoris, nuntii, vicarii; de va- concilii Trident. Sicut ergo diximus stan­ hre indulgentiarum, de facultate eligendi dum esse huic juri quantum ad locum pro­ onfensarium ct similibus : nimirum, esse mulgationis, idem videtur dicendum quan- DISSERT. IIT. ART. III. mm ad tempis obligationis. Ita tenent non potestatibus sublimioribus subdtto ait, pauci, dicitque Becanus esse sententiam et : Qui resistit potestati, Dei ordina­ communem, quam fateor esse bene proba­ tioni resistit. Nullibi apponitur hæc aut bilem- Attamen dubito num usus ct praxis similis clausula seu exceptio, Si volucritii huic juris dispositioni non derogaverit; is obedire ; nec nisi absurdissime subintelhenim mihi videtur sensus communis et geretur, quasi diceretur : Obedite prepo­ praxis fidelium ; ut se credant lege eccle­ sitis vestris quando vobis placuerit, sub­ siastica teneri statim ac resciunt eam esse diti estote si volueritis, etc. Atqui qui nor sufficienter promulgatam : huicque usui et acceptat legem a legitimo superiore latam sensui favet stylus curiæ Romans, quæ pu­ sine hac aut simili exceptione, ipsum sper­ nit eos qui contra legem delinquunt sta­ nit, illi non obedit nec subditur, sed illi tim ab ejus promulgatione sufficienti. Sal­ resistit : ergo tenetur illam acceptare el observare ; ergo independenter ab ejus ac­ tem hæc sententia est tutior. ceptatione obligat. Unde merito damnata ARTICULUS III. est ab Alexandro VII hæc propositio : Po­ Utrum lex pendeat ab acceptatione pulus non peccat, etiamsi absque justa populi? causa non recipiat legem a principeproCirca præsentem quæstionem varia sunt mulgatam. Prob. 2° ratione, qua simul proveniun­ auctorum placita. Quidam tenent omnes leges, tam ecclesiasticas (piam civiles, pen­ tur rationes adversariorum. Si lex, sive ci­ dere ab acceptatione populi ut obligent : vilis sive ecclesiastica, non obligaret nisi hæc sententia tribuitur Navarro, Covarru- dependenter ab acceptatione populi, id viæ , Sylvestro , Innoccntio , H ostiensi, proveniret vel ex defectu voluntatis in le­ Turrecrcmata, Angelo, Asorio, Lessio, gislatore, qui non vellet suam legem obli­ Valentis, Tannero ct aliis, sed immerito gare nisi sub hac conditione, vel ex defectu quantum ad plures; eam falso tribui Syl­ potestatis : atqui neutrum dici potest:er­ vestro et Tannero probat Sylvius hic. ; si­ go. Major continet fundamenta adversa militer dc Lessio patet ipsum legenti. Qui­ sententiæ. Prob. min. Non defectu volun­ dam loquuntur in hypothesi quod legisla­ tatis, quia, hoc ipso quo legislator fert le­ tor legem proponat sub hac restrictione, gem verbis præceplivis et urget ejus ob­ Si populus acceptet, ut Navarrus et Co- servantiam, apertum signum est quod velit varruvias. Quidam loquuntur dc legum eam obligare independenter a consensu abrogatione per consuetudinem contra­ subditorum; sicut cum prælatus præcipii riam, ut Angelus; et sic forte de pluribus absolute religioso, pater filio, herus servo, aliis, si illos scrutari vacaret. censetur absolute velle ut sibi obediatur, Quidam id asserunt de omnibus legibus et non si ita placeat subdito. El sicut fo­ civilibus, negant de legibus ecclesiasticis. ret plane ridiculum quod, cum dicit do­ Quidam e contra negant de legibus civi­ minus famulo, Fac hoc, subintelligerelur, libus, affirmant de legibus ecclesiasticis, si tibi placet ; ita similiter in nostro casu. ut Juenin. 2° Praeceptum quod non obligaret subdi­ Alii tandem communius negant de om­ tum nisi dependenter ab ejus consensu nibus legibus, tam ecclesiasticis (piam ci­ non foret præceptum, sed consilium : ergo vilibus : ita Medina, Marlines, Aravio, lex quæ non obligaret nisi dependenter a Lorca, Castro, Vasques, Sylvius, Wiggers, consensu populi non foret præcepliva, sed aliique plurimi, præserlim recentiores; conciliatrix; consequenter non foret lex, cum quibus lex enim est præceptum. 5° Solent legis­ Dico. Nulla lex , sive civilis sive eccle­ latores metu, imo et inflictione pœnanun siastica, pendet ab acceptatione populi. cogere refractarios ab observantiam sua­ Prob. 1» e.r 5. Scriptura. De prslatis rum legum : ergo volunt absolute eas obli­ ecclesiasticis dicit Christus, Luc. 10: Qui gare independenter ab eorum consensu vos audit, nu audit ;qui vos spernit, me Aon defectu potestatis, quasi illam ha­ ipemit. Apost. Hcb. 15: Obedite prapo- beant legislatores a populo sub ha( h·*' ei* omnibur trictione, Si consenserit populus, Impnj' i imibiib * Ikuin i5 < ·,·; ui' g ίυια u · < < ch-iiasiic,·) e>-l in ' UTRUM LEX PENDEAT AB ACCEPTIONE POPULI? ^T9 fire immediate a Christo ; similiter in cpis- nem ante acceptationem sunt verr leges. copie, vel saltem mediante SS. pontifice, Cum autem addit Gratianus, leges lirmari potestas civilis est in pluribus jure belli, moribus utentium, sensus est, quod f>er d non a pupulo. Quantum ad alios qui il­ usum roborentur et reinoveantu" a peri­ lam Iphent originative a populo , hoc ipso culo abrogationis per contrariam consue­ quo communitas illam principi contulit tudinem ; unde non dicit acceptatione, sine restrictione expressa, ut fit communi­ sed moribus utentium firmari. Inst. Refert ibidem Gratianus Thelcs ter, princeps est solus superior, atque po­ testatis collatæ habet solus dominium et phorum papam non punivisse clericos qu» usum independenter a populo : ergo, ve­ contra suam legem a dominica quinquage­ lit nolit populus, princeps habet absolute sima; non abstinuerant a carnibus, quia, potestatem legislativam cui omnes tenen­ inquit, moribus utentium probatum non tur obedire. Confirmatur 1°. Legislatores est. possunt pomis inflictis compellere subdi­ II iterum hæc verba non esse Thelestos refractarios ad observandum suas le­ phori, sed Gratiani, et ibi sermonem esse ges : ergo et ad eas acceptandum ; ergo de lege per dissuetudinem , non contradi­ potestas «piam habent ferendi leges et obli­ cente pontifice, abrogata. Leges autem gandi non pendet ab acceptatione subdi­ posse per consuetudinem contrariam abro­ torum. Confirmatur 2°. Potestas legisla­ gari dicemus infra. Nec inde valet argu­ tive dependens a consensu populi foret im­ mentum ad non acceptationem , ut modo bellis et insufficiens ad regendum popu­ dicam. lum et ad malos coercendos, imo foret Jd secundum, R. ibi agi de legibus reiplane inutilis, et nullæ prorsus leges his publicæ Romans, cum,abjecta monarchia, corruptis temporibus acceptarentur, cum summa potestatis erat penes populum, a homines, pro majori parte suis cupiditati­ quo proinde pendebant leges, non ut ab bus servientes, sint omnis ordinis et sub­ acceptante, sed ut instituente; et non est jectionis impatientes. 5° Si potestas legis- hic noster casus : verum istæ leges non laliva a consensu populi dependeret, ma­ pendebant ab acceptatione provinciarum jor foret auctoritas populi quam principis; reipublies subjectarum ; et hic est noster est enim major auctoritas legem confir­ casus. Fatemur ergo quod si suprema po­ mantis aut abrogantis adsuum nutum quam testas sit penes populum, ut in democrat!»; instituentis. Item, posset esse bellum jus­ vel penes optimates, ut in aristocratie ; vel tum exulraque parte; nam superior juste penes principem et senatum, ut in monar­ exigeret obedientiam et subditi juste resis­ chiis temperatis arislocralia , tunc leges terent , cum acceptatio legis penderet ab pendeant vel a populo, vel ab optimatibus, eorum arbitrio. vel a principe et ejus senatu ut instituan­ tur : at negamus semel institutas sive a Solvuntur objectiones. principe solo cum est absolute dominus, Obj. 1°. Gratianus , D. 4 , c. In istis, vel a principe cum senatu, vel ab optima­ dicit ex S. Aug. 1. 1 de Vera Religione, tibus, posse recusari a populo el pendere c. 51 : Leges instituuntur cum promul­ ab ejus acceptatione ut valeant. z/d tertium. Sensus Aristotelis est, quod gantur , firmantur cum moribus uten­ tium approbantur ; L. Dc quibus, IT de lex cx more peractus repetitos acquisito, Legibus : Ipsœ leges non alia de causa hoc est, cx assuefactione, acquirat vim ut sibi facile pareatur; intendit enim ibi pro­ os tenent, quam cum judicio populi re eeptœ sunt. Et Aristol. 2 Polit, c. G, dicit bare leges non esse facile mutandas, quia "gem nullam vim habere ut sibi pareatur semel institutae ex assuefactione, facilius observantur. nisi cx more populi. Ergo. obj. 2°. Lex acceptata et observata per 11. ad primum, hæc verba, ut jam alibi dixi, non reperirl in S. Augustino, sed consuetudinem populi contrariam abiOisse ipsius ( 'rratiani.Sed,ciijuscum» Aet. 8. Et qui in provincia dissita cer Drix. T. IV 51 • sciret unum aliquod fidei decretum fuisse I iron ouii manifestatur per illum, quia wv • flomæ ad valvas Apostolorum publicatus exterior potest esse sine illo, ut elee­ « tum , hoc ipso illi acquiescere sullicienmosyna sine intentione van® glori®, reci­ ■ ter teneretur. » tatio horarum sine attentione interna. Observat insuper Daelman quasdam cu­ Quæstio est , quid possit lex humana rias Belgii pluries expostulasse a regibus circa hos omnes actus internos ? De lege Hispaniae ut neque constitutiones dogma­ civili non tic® vim haberent absque placito, et re­ pulsam passas fuisse, praesertim a Philip- niunt enim communiter auctores eam non po II et Philippo IV, consequenter eos in nis ejus proprius est tranquillitas el pax errore versari et contra reverentiam suis externa, qu® ab exterioribus dependet, principibus debitam agere, (pii hodie ad non ab internis. Quantum ad actus inter­ hujusmodi constitutiones runt aut tenent requiri. placitum requi­ DISSERTATIO IV. DE POTESTATE LEGIS IIUMANÆ D. Th. Q. 96. est magna difficultas, conve­ extendi ad actus mere internos, quia fi­ nos conjunctos cum externis, patebit ex dicendis infra. Controversia itaque est de lege eccle­ siastica. Plures tenent per eam posse præ- cipi aut urchiberi actus mere internos : ita Adrianus subscribunt et quidam antiqui quibus multi recentiores; hanequp sententiam esse bene probabilem non dif­ ARTICULUS I. Utrum lex humana possit prœciperc aut prohibere actus internos? Nota. Actus internus potest considerari fiteor , ut patebit ex objectionibus. Qui­ dam negant per legem ecclesiasticam posse præcipi aut prohiberi tam actus pure in­ ternos quam conjunctos cum externis, nisi dupliciter : 1° secundum se seorsim, nul­ per externos manifestentur. Alii tandem lam habens connexionem cum externo ; ut tenent legem humanam non posse quidem simplex intellectio, simplex volitio, sim­ præcipere aut prohibere actus mere inter­ plex actus fidei, spei, etc. 2° ut connexus nos , posse tamen actus internos per se cum actu externo. Dupliciter autem potest conjunctos cum externis. Ita Thomistæ cum actus internus connecti cum externo : uno suo Auctore. Quantum autem ad actus in­ modo per accidens; sic, v. g. intentio pœnitentiæ aut van® glori® connectitur cum ternos conjunctos per accidens cum exter­ nis , dissentiunt. ^rogatione eleemosynæ, posset enim elee­ Dico i°. Probabilius est et menti S. Tho­ mosyna fieri alisque tali intentione : altero rn® conformius legem ecclesiasticam non modo per se, et hoc iterum dupliciter, posse praecipere aut prohibere actus mere 1 ° tanquam causa per se actus externi in internos qui nullam habent connexionem genere moris constituti, ut volitio libera dandi eleemosynam, recitandi horas, con­ cum externis. De mente D. Th. quam oppositae sen- jungitur per se cum eleemosyna aut reci­ tenti® patroni in dubium revocant, judi tatione horarum; sine illa enim eleemo­ cet lector ex sequentibus. <° S. DocL hic syna aut horarum recitatio non fieret, nec q. 91, a. 4o, probat necessariam fuisse esset actus humanus ; 2° tanquam condi­ aliquam legem divinam hac ratione : ■· De tio necessario requisita ut actus exterior *» his potest homo legem facere de quibus constituatur in certa specie moris, ut v. g. » potest judicare , judicium autem liomi- attentio interna ad recitationem horarum, ft dolor internus ad confessionem ; sine enim « nis esse non potest de interioribus mo- attentione interna recitatio horarum non » ribus actibus qui apparent, et tamen ad foret oratio, et , sionem ex principio. Unde, quando S. inquit, qua>pertinent ad interiorem mo­ Doctor concludit : et ideo lex humana non tum voluntatis, homo non tenetur ho­ potuit cohihere et ordinare sufficienter mini obedire, sed solum Deo ; intelligr actus interiores, sensus est, quod non per se loquendo, id est, vi siiperioritatis erat sufficiens ad illos ordinandos ac cohi­ et subjectionis praecise, secludendo vin­ bendos, quia de illis non poterat judi­ cilium voti, vel aliud quo quis se astrin­ care ; et quia non poterat de illis judicare, gere potest. Discussa mente D. Thomæ , ideo non poterat de illis ferri, consequen­ veniamus ad alias probationes. Itaque, ter necessaria fuit ad hoc lex divina. Probatur 1° ex jure. Cap. 5i quando, Despondet P. Henno S. Thomam loqui causa 15, q. 6, Alexander papa , loquens de lege quoad vim coactivam, non quoad de interiori voluntate, dicit : Aon pote l vim directivam. humano condemnari examine quem Sed contra. 1° Propositio S. Thomæ est Deus suo reservavit judicio. Cap. Tua indefinita in materia dogmatica : De his nos, de Simon, dicit Innocentius III homo potest legem ferre de quibus po­ Xobis solum datum est de manifestis ju test judicare, consequenter universalis dicare. Cap. Sicut, eodem titulo · Eccle­ el de quacumque lege, et sub quovis res­ sia non judicat de occultis. pectu intelligenda juxta regulas dialecti­ Prob. 2° ratione petita ex principiis ces. 2° S. Doctor non agnoscit legem quæ positis S. Th. Lex non potest præcipere non sit coactiva, ut patebit ex sequenti­ aut prohibere id ad quod faciendum vel bus : unde vitandum non potest cogere : atqu· *-r\ 2’S.Th. hic q. 100, a. 0 o, sic loquitur : humana non potest cogere ad faciendi» « Dicendum sicut supra dictum est (scili- vel vitandos actus mere internos ·. ergo. « cet q. 90, a. 5, 2), præceptum legis Min. patet ex dictis, quia homo non po­ ■ habet vim coactivam · illud ergo cadit di- test cogere ad id de quo non potest judi­ • recte sub præcepto legis, ad quod lex care; coactio enim est per metum pœnæ » cogit; coactio autem legis est per metum i et pœna non infligitur nisi ex judicio : pœnæ, ut dicitur 1 Ethic. Nam illud non potest autem homo ile mere internis • proprie cadit sub præcepto legis pro quo judicare. Prob. ergo maj. Lex quæ noa • pœna legis infligitur, ad instituendam foret coactiva esset inutilis et inefficax » autem pœnam aliter se habet lex divina, I etFcetuin obtinendum. Imprimis esset inuI* 4M tiMi probit et justi*; iis DISSERT. IV. ART. I. enim sufficit pro­ Dico 2°. ponere simplici consilio absque præceplo Lex humana potest prscipere aut prohibere actus internos qui necessa quæ sunt necessaria uUt convenientia bo- rio requiruntur ut ■o communi, ut illa praestent. UndeS. Th. in genere vel certa specie ruaris. q. præced. a. 1, probat necessitatem le­ externi constituantur De internis qui requiruntur ut causa per gum humanarum ex sola pervicacia et pro­ se exteriorum in genere moris, tervitate malorum; his autem esset etiam inutilis et inefficax, quia mali et protervi lex, praecipiendo , v. g. jejunium, praci­ pit voluntatem liberam e», efficacem jeju­ non moventur solis verbis neque pœnis nandi , sine qua jejunium non foret actus distantibus alterius vitæ, aut invisibilibus humanus, qualem lex praecipit : et aliunde et insensibilibus, sed solum praesentibus talis actus internus manifestatur per ex­ et sensibilibus, ut diximus a. 1 prccce- dentis dissert. Ergo. SÏ dicas legem humanam palet, quia teriorem. De interno autem qui requiritur tantum posse praeci­ ut conditio per quam externus constitua­ pere aut prohibere actum externum oc- tultum, que.tn tamen legislator non potest tur in certa specie moris, probatur. Qui habet jus praecipiendi aliquid, habet jiu judicare nec punire ·. ergo similiter actum praecipiendi omne id sine quo non potest internum. esse, alioquin esset potentia chymærica: Λ. N. conseq. Disparitas est, quod ac­ tus externus occultus, hoc ipso quod est atqui lex humana haoet jus praecipiendi externus, sit in se et ex natura sua mani­ tus interiores ad sui integritatem mora­ festus et tantum per accidens occultus, lem in certa specie. Sic, v. g. lex Ecclesiæ defectu scilicet testium ; sicque per acci­ præcipit recitationem horarum ut oratio­ dens duntaxat non posse ab homine judi­ nem ad quam necessario requiritur atten­ cari et puniri : lex autem, cum non res- tio interna, præcipit confessionem pecca­ est per accidens, potest torum ut sacramentalem, quæ non est sine praecipere aut prohibere id quod est in se dolore interno ; communionem paschalem et ex natura sua manifestum et ad judi­ ut animæ refectionem, quæ non habetur cium humanum deduci potest = actus au­ per communionem sacrilegam. Sic simili­ tem mere internus cum sit a se et ex na­ ter lex civilis præcipit juramentum, quod tura sua occultus atque humano judicio non stat sine intentione jurandi; contrac­ subtractus, non potest ab homine judicari tum , qui non subsistit sine voluntate se et puniri, ideoque nec humana lege prae­ obligandi : ergo. piciat id quod cipi aut prohiberi. plures actus exteriores qui requirunt ac­ Hinc Alexander VII merito damnavit ergo. Prob. maj. Respublica tam eccle­ siastica quam civilis est corpus visibile et Qui facit confes­ sionem voluntarie nullam satisfacit præceplo Ecclesiæ; et Innocentius XI istam . Prcrcepto communionis annua satisfit per sacrilegam Domini mandu­ cationem. Si dicas legem non posse judicare de externum : ergo potestas ejus legislative actu interno, qui tantum requiritur ad ex­ est per se primo ad regimen externum. teriorem, ut conditio integrans speciem Hanc rationem indicat Auctor 2 2, loco moralem, cum per exteriorem non mani­ prius citato. Confirmatur. Quamvis potes­ tas conficiendi sacramenta sit spiritualis, festetur; sic attentio interior aut ejue de­ quia tamen reside» in hominibus qui non externam horarum. Si autem non potest nisi modo sensibili ad invicem operantur, de illo judicare, non potest illum punire, non nisi circa sensibilia versatur : ergo nec. consequenter praecipere aut prohibera pariter quamvis potestas legislative Eccle­ ex principiis positis. 5° alia ratione. Potestas legis­ lative humana est jurisdictionis et per se Prob. primo tendens ad externum et commune regimen : atqui actus mere interni non sunt materia apta ad hujusmodi regimen : siæ. sit spiritualis, quia tamen residet in hominibus qui humano et sensibili modo dehent ad invicem operari, non potest ni­ si circa res sensibiles et exteriores operari. hanc propositionem : fectus non manifestatur per recitationem B. legem humanam non posse equidem judicare directe de hujusmodi actu inter­ no , posse tamen indirecte , quia hoc ipso quo tantam habet connexionem cum ey- UTRÜM LEX HUMANA POSSIT PRÆCIPERE, etc. «s temo, ita ut sine illo externus esse non | per se manifestus ratione sui cfTeclu», quopossit in sua specie, ferendo judicium et t cum unum actum * m genere mons unumlegem directe de externo, fert indirecte que peccatum constituit, licet per accidens judicium çt legem de interno connexo. sit occultus, quia ignoratur ejus influxu# Neque oU tat quod talis actus internus non in actum : sicut actus exterior qui fit sine possit puniri a lege; cum enim dicimus le­ testibus per se manifestum est, quia fit ad gem esse coactivam, intelligimus non de extra, licet per accidens sil occultus, quia actu qui indirecte ct ratione alterius prae­ ignoratur esse factum ad extra. Ergo, si­ cipitur aut prohibetur, sed de actu qui cut iste potest subjici legi propter exislendirecte et ratione sui cadit sub lege sicut tiam quam habet ad extra, ita ille ob cau caderet actus mere internus, si ab illa salitatem quam habet ad extra. praeciperetur aut prohiberetur. Solvuntur objectiones contra primam conclu Dico δ°. Probabilius est legem huma­ sionem. nam posse praecipere aut prohibere actum Obj. 1°. Potuit Christus potestatem leinternum, qui conjungitur cum exteriore ut causa illius per accidens tantum. Est gislativam in actus pure internos conferre Cajet, verbo Excommunicatio, c. 5, et Ecclesiæ : ergo contulit. Prob. ant. Quia verbo Horœ Canonical Quoad tertium; potest Christus mediante allero praecipere et Domin. Soto, lib. 10 de Just. q. S, a. 5, quod potest per seipsum immediate, cum quos citat et sequitur Marcus a Serra, con­ idipsum faciant reges terræ : sed præcipit tra Gonetuin, qui in hac parte non vide­ Christus actus mere internos fidei, spei, etc. ergo illam potestatem potuit Ecclesiæ tur sat consequenter loqui. Prob. 1° ex jure. Clementina I, de sta­ conferre, reservando sibi de illis actibus tu Monach. lib. 5, tit. 10 , excommunica­ judicare ac pœnam infligere. Prob. con­ tur monachus conferens se ad curiam ani­ seq. Quia Christus dedit. Ecclesiæ s* po­ mo accusandi prælatum. Clement. I, de testatem legislativam in ordine ad anima­ Hæretic. lib. S, tit. 5, excommunicantur rum salutem : sed nihil magis conducit ad inquisitores qui odio vel amore aut cupi­ eam, aut ab ea retrahit, quam actus in­ ditate lucri omiserint contra reum proce­ terni. Ita erudit. P. Henno, cujus argu­ dere , aut insontem vexaverint. Cap. Λ'ο- mentum posset confirmari ex verbis Christi uritis, de Sentent, excommunicationis, ad Petrum .· Quodcumque ligaveris, etc. excommunicantur omnes hæretici, quod Et hæc est ratio fundamentalis contraria intelligitur de hæresi non pure interna, sententiæ. sed conjuncta cum aliquo actu exteriori. β. 1°. Omisso antecedente, N. conseq. Hæc omnia agnoscit Gonet. et sibi objicit, Hanc enim potestatem Christum Ecclesiæ solvit autem dicendo hæc interiora prohi­ non contulisse colligitur ex Apost. 1 Cor beri ut conjuncta cum exterioribus. Equi­ 4 , ubi Deus dicitur solus scrutator cordem verum dicit, sed aubsumo. Atqui sunt dium ; et ex probationibus conclusionis^ conjuncta per accidens tantum et non per maxime quia, cum Christus instituerit Ec­ se ; nam animus accusandi prælatum non clesiam rempublicam visibilem, cujus ca­ conjungitur ut causa per se, sed per acci­ put esset visibile et omnia membra visibi­ dens tantum accessus ad curiam, posset lia , congruum erat ut regimen esset visi­ enim ex alia causa iste accessus procedere; bile, hominesque visibiles et sensibiles re­ similiter odium vel amor non est causa per gerent et regerentur modo sensibili et vi se omissionis inquirendi aut vexationis in- sibili : neque contrarium evincit probatic justæ, cum utraque possit esse ex alia cau­ objicientis; D. enim ejus maj. dupliciter. sa; item hæresis interior non est causa 1° Christus dedit Ecclesiæ potestatem le­ perse denegationis exterioris fidet, potest gislativam in ordine ad animarum salu­ enim hæc denegalit exterior contingere tem quocumque modo. N. judicando et ex metu, spe lucri, respectu humano, etc. cogendo, C. 2° Dedit Ecclesiæ potestatem legislativam ir. ordine ad *mimarum salu­ Ergo. Prob. ‘2° ratione, cum laudato Serra. tem, ut ad finem remotum, C. ut ad finem Actus interior qui est causa, etsi per acci­ proximum, N. Finis enim proximtis pole»dens, exterioris, procedit ad extra, filque | tatis Ecclesiastic® est tranquillitas exterior DISSERT. et externe conversationis directio, me­ diante qua , atque simul praecipiendo ac­ tus internos cum exterioribus conjunctos, intendit et oblinet finem remotum, salu­ tem scilicet animarum. Ut enim dicit Auc­ tor, q. præced. a. 1, instituuntur leges ut mali, male facere desistentes, et aliis quie­ tam vitam reddant et ipsi tandem per as­ suetudinem ad boc perducantur, quod vo­ luntarie faciant quæ prius metu implebant, et sic fiant virtuosi. Quantum ad verba Christi ad Petrum, intellecta de foro ex­ terno, accipiuntur secundum distributio­ nem accommodam, de omnibus scilicet quæ congruunt sensibili hominum regimi­ ni et de «juibus Ecclesia potest judicare et ad quæ potest cogere. Λ. 2° Omisi ant. quia equidem posset Christus dare Ecclcsiæ suæ potestatem prae­ cipiendi actus pure internos, at ista potes­ tas non esset potestas jurisdictionis et le­ gislative , nec fideles obligarentur vi præcepti Ecclesiæ, sed vi præcepti divini; ita ut præceptum Ecclesiæ foret duntaxat con­ ditio mediante qua obligatio præcepti di­ vini afficeret fideles : sicut si rex ( utor exemplo arguentis ) daret gubernatori ci­ vitatis potestatem aliquid præcipiendi civi­ bus , sic tamen quod iste gubernator ne­ que posset judicare de transgressionibus , neque compellere cives ad obediendnm , imo neque cognoscere an lex servetur vel violetur : profecto iste gubernator neque haberetur a civibus ut verus legislator, ne­ que se crederent obstrictos vi illius præ­ cepti, sed vi mandati regii, cujus guber­ nator esset et haberetur præco duntaxat. Ita in nostro casu. Inst. Potestas ecclesiastica est spiritua­ lis, et in hoc distinguitur a potestate ci­ vili ·. ergo versatur circa actus spirituales et internos. B. duplicem esse in Ecclesia potesta­ tem, unam fori interni seu conscientiæ, alleram fori externi. Has potestates in hoc distinguit Auctor, in 4, d. 18, q. 2, a. 2 o, quo<] in foro interno agatur causa inter Deum e» l'ominem, in foro autem exter­ no agatui rausa hominis ad hominem. Pri­ ma potiibimum renatur circa actus inter­ nos , quia per eos homo maxime ordina­ tur ad Deum , et iis maxime promovetur mIub propter quam pruno data est : altera v*u», quatenuM e»t gubernati* commu­ 486 IV. ART. I. nitatis fidelium ut sic, habet etiammxlcriam sibi proporlionatam, scilicet actus externos ad conversationem c* directio­ nem externam spectantes; et ad Imae or­ dinem pertinet potestas Ecclesiæ législa­ tive. Nam, licet, ut jutu dixi. Ecclesiæ leges ordinentur ad finem su^rnaliiialcin et bonum spirituale animanto, non ta men immediate illud operantur, sed me­ diante honestate et virtute actuum exte­ riorum. Dicitur autem hæc potestas legis lativa spiritualis, tum ratione originis, quia est immediate a Deo; tum ratione finis mediati, qui est salus spiritualis ani­ marum, ut dictum est ; tum etiam ratione material, non quod versetur circa aclus mere spirituales et internos, sed quia om­ ne exterius quod præcipil aut prohibet, ut sunt jejunia, festa, preces, frequenta­ tio sacramentorum, etc. natum est condu­ cere hominem ad profectum animæ spiri­ tualem .· ct his omnibus distinguitur a po­ testate civili. Obj. 2°. Quando Ecclesia definit aliquid de fide tenendum, obligat ad assensum internum, ut patet ex bulla Clementis XI Pineam Domini Sabbaoth et mullis aliis Ecclesiæ decretis. Ergo. B. N. ant. Ecclesia enim tantum decla­ rat etproponit quid sit fide tenendum (non enim ipsa condii novos articulos fidei); qua declaratione el propositione facta, quilibet fidelis tenetur jure divino interius assentire. 1 · 1 Inst. 1°. Ecclesia prohibet aliter crede­ re vel senlire quam sit definitum, idque ordinarie sub anathemate et aliis censuris ecclesiasticis. Sic cap.Excommunicamus, 5 Gaudentes, extra de Hæreticis, excom­ municatur quis hoc ipso «pio credit hære­ ticis. Concil. Tolet. 1, pluries dicit ana­ thema ei qui crediderit aut dixerit con­ tra fidem ibi declaratam. Concil. Trid sess. 6, in prooemio districtius inhibet ne deinceps audeat quisquamalitercredere, prœdicareaut docere. Quibus in locisprohibentur ut distincta aliter credere, quod est solum animi, et aliter prwdicare aut docere, quod estoperisexlerni.CiemensXI, bulla citata, circa facturo lansenii subjicit censuris ecclesiasticis eos qu» aliter sen­ serint, tenuerint, prœdicawrint, docue­ rint aut asseruerint. Similiter MarlimisV, in concilio Conslantiensi, adversu» tecta- UTRUM LEX HUMANA tores el fautores WiclelTi, Joannis Ilus ct Hieronymi de Praga. Ergo. /?. hæc et similia intelligent^ esse de fide seu assensu non pure interno, sed exleriurmanifestato. Colligitur ex ipso cap. cit. ExsAmtnunicamus, ubi statiin subjungi­ tur : Ul postquam quis talium fuerit ex­ communicatione notatus, si satisfacere contempserit intra annum, ex tunc ipso jure sit factus infamis , nec ad publica ofjicia admittatur. Quæ aperte significant excommunicationem ibi latam respicere illos qui dignoscuntur illa notari, quod non potest habere Jocum in iis qui solum in­ terius credant hæreticis. Et hæc solutio adeo vera est, ut ipsimet adversæ senten­ tial patroni communiter admittant hæreticos mere internos nullam incurrere censu­ ram : Hœreticus pure mentalis, inquit Sylvius, 2 2, q. 11, a. 5, quæsito 1, conci. i. est quidem verusluereticus, non tamen est cxcommunicatus; ideoque potest a quolibet suo confessorio absolvi. Hæresi internae tantum, inquit Henno tract, de Virtutibus, disp. 4, q. 5,conci.2, nonanI ‘ctuntur poenae ecclesiasticae, quia de internis non judicat Ecclesia; et ideo potest haereticus mentalis, ut pote excom­ municationis vinculo non ligatus, absol­ vi a quolibet confessorio approbato. Quando ergo excommunicantur aliter cre­ dentes, docentes aut prædicantes, per do­ centes aut prædicantes intclligunlur auc­ tores et fautores ha*reseos ; per credentes, ii qui illis assentiuntur, assensu tamen ex­ terius manifestato : etitaintelligeredebent adversarii, nisi pugnantia loqui velint. Observandum insuper hoc vocabulum imat/iema,quosa!peutunturjura.non sem|ii r significare censuram ecclesiasticam. . athema enim proprie idem est ac exerratio et detestatio : unde, cum Apost. 1 ( nr. 16 etGalal. 1, dicit alicui anathema, non ideo ipsum excommunicat, sed detes­ tabilem ostendit. Quando ergo jura sim­ pliciter dicunt de aliquo, Anathema sit, ::on sequitur quod semper eum excommu•iint, sed quod declarent et ostendant ipmrn exe^rabilem et detestabilem utique h;: n licum , quasi dicerent. Sil exeerabiIts ct detestabilis. Ita ipse Sylvius, in præ -••i::i quæstione nobis adversarius, intelligit anathemata concilii Toletani. tnst 2'1. Ecclesia punit privatione fruc- POSSIT PRÆXJPERE. etc. 4«7 I tuum beneficii illum qui suscipit benefi­ cium parochiale absque intentione susci­ piendi sacerdotium iutraannum. bem obli­ gat subdiaconum ad votum castitatis, quod est quid pure internum. Item prohibet vo­ luntatem internam non jejunandi, non au diendi missam. Ergo. Λ. ad primum , N. ant. Non est enim ibi punitio, sed non acquisitio dominii de­ fectu conditionis requisite ab Ecclesia. Po­ test enim Ecclesia sub conditione actus in­ terni conferre id cujus habet liberam dis­ positionem absque eo quod habeat potes­ tatem in ipsum actum internum. Sic pos­ sum dare nummum paupen sub expressa conditione quod oret mcntaliter pro me ; quam conditionem si non adimpleat, non acquirit dominium nummi et illum tene­ tur mihi restituere ; et tamen nullam po­ testatem habeo in ejus actus interiores. Sic ergo Ecclesia non intendit conferre bene ficium parochiale nondum sacerdoti, nisi habeat intentionem suscipiendi sacerdo­ tium intra annum; quam si non habeat, non facit fructus suos, et jure naturæ te­ netur illos restituere. Ad secundum, It. pariter Ecclesiam ex potestate legislative non obligare subdia­ conum ad votum castitatis independenter ab ejus voluntate, sed requirere tantum hoc votum tanquam conditionem ad suscipien­ dum licite subdiaconatum, quod fieri po­ test sine potestate in aclus internos : sicut, si prohiberem .loanni uti meo equo nisi eliciat actum internum fidei ; sine tali con ditione illicite utitur meo equo, et tame» non habeo potestatem in actusejusinternos. Ad tertium, It. quod Ecclesia præcipiendo auditionem sacn prohibeat ejus omis­ sionem; el sicut præcipiendo auditionem sacri praecipit indirecte voluntatem au­ diendi sacrum , utpote per se connexam cum auditione externa sacri, ita prohiben­ do omissionem externam sacri prohibet in­ directe voluntatem omittendi per se pari­ ter connexam cum omissione externa. El hoc est quod dicimus in secunda conclu­ sione Inst. 5° multipliciter ‘° Ecclesia dis­ pensat in votis etiam mere internis. 2° Po­ test aliquem inhabilitare ad vota interna· 5° Confessarius potest imponere pœnitenti pro satisfactione orationem mentalem, ac­ tus interiores fidei, amoris, etc. 4° Potoi- 4R» DISSERT. leu» tenetur confiteri peccata pure interU a. 3° Ecclesia potest sibi reservare pec­ cata etiam mere interna Ergo. Γ. y. conseq. Ad primum. Disparatas e»t, 1° quoo lex sit actus jurisdictionis coactivæ ct dispensatio actus voluntariae jurisdictionis cui quis sponte se submittit: unde non est mirum quod se extendat ad actus internos. 2° Dispensatio non tam ver­ eatur circa externam gubernationem sicut lex, quam circa bonum particulare et quie­ tem interiorem dispensati ; unde magis spectat forum internum Dei ad hominem, quam externum hominis ad hominem. In­ super, constat ex traditione potestatem dis­ pensandi in internis esse concessam Eccle­ siae, non legislativam. Ad secundum , It. pariter non requiri potestatem coaclivam , sicut ad legem, et magis pertinere ad fo­ rum internum quam externum. Ad tertium. Item forum poenitentiae non est forum ex­ ternum et humanum, sed internum et di-, vinum, in quo confessarius non agit ut ho­ mo, sed ut Deus, ct de quo hic non agitur. Ad quartum. Pœnitens tenelur confiteri peccata interna vi praecepti et institutionis Christi, cujus Ecclesia duntaxat determi­ nat tempus. Adde neque Ecclesiam in ea exercere suam potestatem, nisi exterius manifestentur per confessionem. Ad quin­ tum. Reservare peccata interna non est exercere potestatem legislativam in illa, sed est non concedere Amnem suam potes­ tatem ministro interiori, quod potest quis­ quis habet plenum rei seu potestatis suæ dominium, sive sit superior aut legislator, sive non. Aliunde id spectat forum inter­ num. Obj. 3°. Praelati regulares possunt præcipcre et prohibere suis subditis aclus me­ re internos, puta orationem mentalem: ergo idem potest Ecclesia respectu fidelium. Itespondent quidam hujusmodi præceplis praelatorum regularium præcipi duntaxal id quod est externum in oratione, ct pariter prohiberi externa illam impedien­ tia, non vero actum internum Sed It. verosimilius cum aliis concesso ante­ cedente, negando consequentiam. Dispa­ ritas esi, quod lex fundetur in jurisdictio­ ne quæ solum dato est quantum expedit td bonum externum communitatis et exer­ cetur imlrpendenter a voluntate subdito­ rum ; præceptum autem prælati regularis IV. ART. I. | fundatur tn voluntate subditi, seu in ejus voto et promissione qua se obstrinxit obe­ dire superion secundum talernjel talem regulam, quæ s. praecipiat am consulat ac­ tus internos, vel significet prælatum posse cos praecipere, liocetivn modo intclligendum est votum obedientiæ quod praelatus possit illos praecipere, et subditus teneatur illi oh jire : sicut enim potest homo pro­ mittere absolute Deo actum internum, sic potest promittere conditionate, si superior praecipiat. Inst. Quod potest praelatus regularis erga suos subditos, potest papa erga omnes fide­ les : atqui.... ergo. Prob. maj. Sicut reli­ giosi religionem profitendo promittunt obedientiam superioribus religionis, sic Christiani christianismum profitendo baptismumque suscipiendo promittunt obe­ dientiam superioribus Ecclesiæ : ergo. It. N. maj. Adprob. N. ant. Aon enim in baptismo emittitur votum speciale obedienliæ superioribus Ecclesiæ, sicut reli­ giosi suis superioribus, sed abrenuntiamus diabolo, pompis et operibus ejus, profitemurque religionem Christianam, secun­ dum ipiam tenemur obedire legitimis su­ perioribus, tam civilibuq quam ecclesiaiticis, secundum latitudinem et intra limi­ tes suæ potestatis, quæ se extendit lanium ad regimen externum : unde, sicut ind· non sequitur quod princeps saccularis pos­ sit praecipere suis subditis orationem men­ talem , ita nec quod papa possit illam pr«cipere fidelibus. El sane si valerelboc ar­ gumentum , quod vix sine risu legi in ali­ quo recenti scriptore, sequeretur quod papa posset compellere omnes fideles ad continentiam , ad paupertatem, et ad om­ nes observantias regnlares, sicque efficere omnes monachos et moniales. Obj.ul I imo proposit iones sequente* Mo­ linos damnatas ablnnocenl. XI : Prepo­ sitis obediendum est in exteriore, et la titudo coti obedientiæ religiosorum tan­ tum ad exterius pertingit Ilisu digntl est nova quædam doctrina in Eccleti\ Dei, quod anima quoad internum gu­ bernari debeat ab epueopu.. quia Ec­ clesia non judicat de occultis. Ergo It. utramque propjsitionem eesenienlc damnatam et damnandam in nostra senten­ tia. Quantum ad primam , patet r.r præ· cedenti responsione. Quantum ad secuu- OPUS PRÆCEPTUM . etc. 439 tra illam, adimpletionem autem requiritur actus humanus : unde pueri et «mente* non transgrediuntur legem, eam tamen non implent. Quantum ad eum cui per vim sub­ trahuntur cibi , est coram Deo reus violat1 jejunii ob voluntatem legi contrariam,ne­ que ullo modo dicendus est implere legcra ex hoc quod non ponat opus prohibitum a lege ; quod enim quis invitus aut coactus facit, censetur non facere : eximeretur ta­ men a censura, si quæ lata esset in non je­ ARTICULUS II. junantes, quia censura, solet ferri in opus Quomodo debeat poni opus prenceptxim externum duntaxat. ut legi satisfiat ? Ad secundum, B. causam cur iste sit li­ Hanc quaestionem hic propono propter ber ab onere solutionis non esse quod legi aliquam ejus affinitatem cum precedente : cui erat obligatus proprie satisfecerit , sed de ea agit Auctor infra q. 100, a. 9 et 10, quia subtracta est materia pracepli, ex qua ubi quærit utrum modus virtutis cadat sub illi nascebatur obligalio;jam enim non ha­ praecepto legis. Dupliciter ergo potest con­ bet amplius vel rem alienam restituendam, siderari opus lege præceptum, scilicet vel decimas sohendas, et necessitas pau­ quoad substantiam et quoad modum. Mo­ peris est sublata. dus autem est quod fiat 1° scienter et voIbid, et a. 10. 0.— Dico 2°. Ad legis luntarie; 2° quod liat bona vel mala in­ adimpletionem non requiritur quod opus tentione ; 5° quod liat ex habitu virtutis ; præceptum fiat ex habitu virtutis, aut ex 4° quod liat ex charitate. charitate. Hio q. 100. a. 9. 0. —Dico 1° Ad legem ibid. a. 9. — Patio primer partis est, implendam opus præceptum debet fieri quia nemo punitur tanquam legis trans­ scienter et voluntarie. Patet ex art. prece­ gressor qui rem alienam restituit aut pa­ dente; quia lex praecipit actum humanum, rentes honorat, quamvis id non faciat ex preci pit enim hominibus, ideoque ut agant habitu justitiæ vel pietatis; 2° quia operari more humano, non more brutorum : ac­ ex habitu \irtutis est finis legis, ad hoc tus autem non est humanus nisi fiat scien­ enim opera precept a per legem ordinantur ter et voluntarie. ut homines fiant virtuosi ; finis autem legis Hinc inferes eum qui dormiens aut non cadit sub lege, ut modo dicam.Ergo. ebrius recitat horas, audit missam , etc. Dices. Illud maxime cadit sub praecepto non satisfacere legi, sed teneri post som­ legis quod est de intentione legislatoris : num aut ebrietatem iterum horas recitare, sed intentio legislatoris ad hoc fertur prin­ cl aliam missam audire. cipaliter ut homines facial virtuosos : ergo. Dices 1°. Qui tota die dormiens non Ibid, «d 2. — B. quod intentio legisla­ manducat adimplet legem jejunii; similiter toris est de duobus, de uno quidem , non ille cui per vim auferuntur cibi. 2° Si de­ quod intendit precipere, sed ad quod in­ bitori nolenti solvere créditai auferat pe- tendit per præceptum legis inducere ; ct cuniasaut decimas, debitor manet liberal) hoc est virtus quæ est finis legis. Aliud est ulteriori solutione; similiter si dives men­ de quo intendit præceptum ferre; el hoc tis impos det eleemosynam extreme indi­ est quod tanquam medium inducit v el dis­ ponit ad virtutem, scilicet aclus virtutis : genti. Ergo. B. ad primum, conclusionem esse de non enim idem est finis pracepli et id d( lege praecipiente opus, non prohibente, quo præceptum fertur, sicut neque in alii i qualis eut lex jejunii prohibens plures refec­ rebus idem est fini·' el medium ad finem tiones. InsuMr, AT. hunc proprie adimplere Ex qua Auctoris doctrina putel veritas hu legem ; eaib eqiidem non transgreditur, jus axiomatis : Finis prœcepti non cadii eed plus requiritur ad legis impletionem sub preveepto. Secundae ergo intentioni nuam ad nou transgressionem; ad hanc legislatoris oporie.' satisfieri: ut lex im­ •ufilcit nihil agere quocumque modo con- pleatur, non primae. QUOMODO DEBEAT PONI dam, potest intelligi dupliciter : 1° quod | sit Ecclesiæ doctrina animam quoad inter­ i num debere gubernari ab episcopo ; et hoc tensu damnala non nocet nobis , sed po­ tius favet : 2°quod anima quoad internun' non debeat gubernari ab Ecclesia ; et hotsensu falsa est profiler suam universalita­ tum, quia anima potest ct debet gubernari ab Ecclesia quoad internum connexum cum externo. DISSERT, iv. AKT. II. Ibid. a. 10. 0.—' /(alio secunda’pcrtii i Confirmatur. Cum positiva intention? est, quia praeceptum charitatis est aflirma- non satisfaciendi legi habetur fluis et ef­ tivum quod non obligat pro semper. fectus legis, perinde tc si adesset intentio Hinc inferes 1° legent humanam posse satisfaciendi : sic quod Petri» audiat de­ adimpleri per opus ex objecto bonum quam­ vote missam, nolens per illam satisfacere vis mala circumstantia vitiatum : quia lex præcepto, sed per aliam, non minus con­ humana, ut dictum est, præcipit tantum ducit ad finem legis vel legislatoris, quam opus humanum quod vel ex se vel ex ipsa si audiret cum intentione satisfaciendi, lege est bonum, non autem ejus modum opus enim præceptum , non ex intentione seu finem, nec alias circumstantias ipsiex- satisfaciendi, sed ex se habet quod condu­ t rinse cas; id est, præcipit opus de se di- cat ad finem legis : ergo. rectivum ad virtutem , non actu dirigens. όϊ dicas tunc non haberi meritum obe­ Unde, qui jejunat ut parcat sumptibus, dientiæ , esto : neque enim illud intendit aut ex vana gloria , satisfacit præcepto le­ legislator, sed tantum actum praeceptum, gis humanæ; dico humanæ, quia lex natu­ cujus apertum signum est, quod neque ralis præcipit bonum esse benefaciendum. illum præciperet si certo sciret ab omni­ Inferes 2° legem impleri ab eo qui non bus absque lege esse ponendum. Et hinc, habet intentionem satisfaciendi præcepto: propter oppositam rationem, si præciperet ut si (piis , ignorans aut non recordatus obedicnliam, teneretur subditus velle obe­ esse diem festum, audit missam ex devo­ dire, sicut dum praecipitur auditio missæ tione , satisfacit præcepto , nec tenetur au­ debet velle illam audire, quia in eo casu dire alteram missam, quia lex, ut patet' obedientia esset opus præceptum sicut ip­ ex dictis præcipit tantum opus humano sa auditio missæ : et ideo dixi in conclu­ modo ponendum, non reflexam obediendi sione, Hisiipsa obedientia prœciperetur. Obj. Qui voto tenetur, v. g. audire mis­ intentionem, præsertim cum sit quid pure internum. Neque enim necesse est ut qui sam, non illi satisfacit si positive intendat obedit dicat reflexe et in actu signato, Volo per eam missam quam audit non satisface­ obedire, sed sufficit quod opus præceptum re, et teneluraliam audire; item, qui debet quinquaginta florenos,debito non exolvitur ponat. Si dicas neminem satisfacere legi nisi sieosdandocreditorisignificetse daregravelit, //. D. Nisi velit ponere actum præ­ tis et non solvere debitum:ergo similiter ceptum , C. nisi velit satisfacere in actu sig­ in observantia legis. fi. N. conscq. Disparitas est, quod tam nato et reflexo, N. Quia ponendo opus præ­ obligatio voti quam debili propria volun­ ceptum satisfacit. In hucusque dictis consentiunt theologi, tate contracti, sicut a mea voluntate primo sed utrum si, ponendo opus præceptum , provenit, sic a mea voluntate pendet ut positive nollet per illud legi satisfacere illi permaneat ; et sicut ab initio me volunta­ satisfaceret, disputatur utrinque probabi­ rie constitui debitorem, ita possum ad nu­ tum in eadem obligatione permanere. At liter. Pro quo Dico δ». Probabilius videtur eum satis­ obligatio legis est a voluntate legislatoris, facere legi qui ponit debito modo opus præ­ et ideo non potest ultra ejus intentionem ceptum , quamvis positive nolit per illud sa­ extendi .· quapropter, cum solum pracitisfacere , nisi forte ipsa obedientia præci- piat quoA opus humano modo ponatur peretur. hoc posito, velim nolim, extinguitur legis Datio est, quia, cum obligatio legis pen­ obligatio. Insuper, si in debito slrictæ jusdr it ex voluntate legislatoris ct non sub­ tiliæ donatio gratuita computaretur in so­ diti non potest subditus prorogare hanc lutionem aut restitutionem, indebite gra­ obligationem aut impedire quominus lex varetur creditor, \um per douationem impleatur eo opere quo legislator vult im­ gratuitam contraheret debitum gralitudipleri : atqui legislator præcipit duntaxat nis erga debitorem donantem. opus præceptum quoad substantiam, v. g. Inst. 1» cum P. Ilenno. Cxnsaeiir re­ jejunium, auditionem sacri, etc. ergo eo maneat obligatio in voto vel debito non præstito, quidquid dicas aut velis, satisfit est quia debitor vult quod perseveret, sed legi et extinguitur ejus obligatio. quia dat gratis atqui pariter dat gratis a*. 4M QUOMODO DEBEAT PONI tum lege præceptum ·. ergo Prob. maj. Quia potest dare quinquaginta florenos non reflectens nd debitum , quo casu re­ manet adhuc debitum, et tamen non vult quod perseveret, «dquidem ad illud non reflectat : ergo. R. 1° retorquendo argumentum. Qui fton reflectens ad legem, audit missam, sa­ tisfacit legi, nec remanet ejus obligatio, juxta objicientem el alios adversarios : ergo manifestum est quod non sil eadem ratio legis et debilislrictæ juslitiæ. R. 2° N. maj Ad prob. D. ant. Quo :asu non vult explicite quod perseveret debitum, C. non vult implicite, AT. Hoc ip» enim quod dat gratis, vult implicite permanere debitum quod ab ejus volunta­ te pendet; sed qui ponit opus lege præscriptum.sive gratis'ponat, sive ut debitum non pendet ab ejus voluntate ut perma­ neat obligatio legis, sed a voluntate legis­ latoris, qui nihil aliud præcipit quam opus humanum el non formaliter ut debitum. Insuper, debitor non potest dono gratui­ to velle solvi debito, quia, ut dixi, inde­ bite gravaret creditorem, qui vult sibi sa­ tisfieri per solutionem el non per donatio­ nem, ideoque non relaxat debitum. At, quovis modo ponatur opus lege praescrip­ tum, non gravatur legislator, quippe qui non sibi seu pro se præcipit, sed in bo­ num subditorum. Quidam non immerito hic distinguunt inter debitum ortum ex titulo oneroso, puta, emptione,venditione,commutatione, lurtp, etc. el debitum ortum ex titulo libe­ rali, puta, volo aut promissione gratuita · quod si quis, immemor voti aut promis­ sionis gratuitae, donet aut faciat rem pro­ missam, obligatione solvatur ; quia, licet, memor promissionis, vi illius opus ageret, semper esset quodam modo gratuitum , quia tale fuit in sua origine; nec ulla fie­ ret injuria recipienti, ccnseturque præMimpta intentio donantis per hoc satisfa­ cere obligationi suæ promissionis. Secus dicendum de ebligatione orta ex titulo oneroso, provter rationes oppositas. Exci­ pit tamen Layman obligationem restituen­ di per eleemosynas quas aliquis, v. g. ca­ nonicus, immemor suæ obligationis, libemliier distribueret; quia videtur esse vir­ tual» intentio dantium eleemosynas, salis- OPUS PRÆCEPTUM, etc 491 faciendi per illas omnibus obligationibus quas suis peccatis contraxerunt Inst. 2°. Juxta L. Non omnis, ff. Si cer­ ta petatur, actus agentium non operan­ tur ultra eorum intentionem · ergo. Λ. hanc regulam valere in his quæ pen­ dent ab intentione agentium : hoc ipso au­ tem quo agens ponit voluntarie opus lege praescriptum, non pendet ab ejus intentio­ ne ut ei satisfaciat vel non. Inferes. Ergo qui auditsacrum ex voto, vel præcepto confessarii, satisfacit simul præcepto Ecclesiæ, quod communiter non admittitur. R. N. illationem. Quia tam vovens quam confessarius communiter intendunt obli­ gare ad sacrum distinctum ab illo quod lege Ecclesiæ praecipitur. Uude vovens aut pœnitens, cum per primum satisfeccni præcepto Ecclesiæ, tenetur secundum au­ dire, ut satisfaciat voto, vel præcepto con­ fessarii. Sed si quis vovisset audire primum sa­ crum in die festo? Respondet quidam nihilominus per pri inum satisfacere præcepto Ecclesiæ , quia primum est ; per secundum satisfieri volo, quia audiens vullsalisfacere obligationi re manenti qualiscumque sit. Respondent alii per primum satisfieri voto, per secundum præcepto Ecclesiæ, quia Ecclesia censetut præcipere non jam aliunde stricte debitum. Quidquid dixeris, nihil nocet nostræ con­ clusioni. Repones. Qui ex præcepto confessarii tenetur audire sacrum, debet habere in­ tentionem satisfaciendi : ergo similiter DISSERT. IV. ART. III. intention· utufaciendi ejus præcepto : I miis et honoribus distribuendis non ser­ Isse autem ratio non currit in præcepto vetur proportio. Universim igitur quatuot requiruntur ut lex sit justa, primum ex Ecclesiæ. Hinc infere» pro scrupulosis, durn in parte materiæ, secundmu ex parte linis, 4951 recitatione horarum involuntarie distracti tertium ex parte a’iOoris, quartum ex par. habent eas pro non recitatis , intendentes te formæ ; quorum si unum desit, non est iterum recitare et satisfacere, quod sæpe lex justa, nec obligatio in conscientia illi contingit, eos satisfecisse nec teneri repete­ obediendi. Hæc si bene perpenderis, in­ re; et sic de pluribus aliis similibus casibus. quit Cajetanus, et ad leges particulares op­ Si vero ponatur casus quo quis praestan­ portune applicueris , multos casus cons- do opus præceptum positive nolit per il­ cienliæ in gabellis et aliis publicis oneri lud nec per aliud subsequens legi satisfa­ bus clarificabis. cere, is quidem in effectu implet legem, puta de audienda missa, nec aliam audire ibid. — Est tamen hoc discrimen no­ tandum, tenetur, siquidem opus præceptum secun­ quod legibus injustis ex parte materiæ, quæ nempe vel praecipiunt quod dum substantiam praestitit, et sua volitio- est per se malum, aut prohibent quod est ne contraria non potuit efficere ut præcep­ per se bonum, nunquam liceat obedire, tum revera et in effectu impletum non sit: quia tunc currit illud Act. 4 attamen affectu peccat mortaliter peccato : Obedire oportet Deo magis quam hominibus.Eis commissionis , inobe- vero quæ sunt injustæ ex aliis capitibus, contemptus legis, tum contra licitum est quidem eis obedire, sed non legem naturalem et divinam, prohibentem est necesse, nisi forte ad vitandum scan­ nolle justis legibus obedire ; tum dalum , dienliæ et nimirum formalis etiam turbationem aut aliquod majus contra ipsam legem humanam, quæ, cum detrimentum; quo tamen casu non ipsa praecipiat actum et voluntatem actus, con­ lex injusta obligat, sed lex naturalis. sequenter prohibet affectum et volunta­ tem omittendi = sicut qui post legem adim­ ibid. — Dico. Omnis lex, tam civilis quam ecclesiastica, obligat in foro con- pletam dolet sc eam adimplevisse. scientiæ. Est de fide, saltem quoad leges ARTICULUS III. Utrum leges humana obligent in con­ scientia ? Quæstio est de legibus justis, injustæ enim non sunt verae leges : quapropter operae pretium est dignoscere quæ leges sint justæ, quæ injustæ. Pro quo Hic q. 96. a. 4. o. — Nota accurate leges posse esse injustas ex duplici capite: 1° si conlrariantur bono divino, ut si prae­ cipiant quod est per se malum, aut pro­ hibeant quod est per sc bonum, (piales erant leges tyrannorum quæ compellebant idololatriam : 2° si conlrariantur bono humano, et hoc tripliciter, 1» ex fine, sicut cum aliquis praesidens leges imponit one­ rosas subditis, non perlinentes ad utilita­ ecclesiasticas, definita in concilio Constan- tieiisi contra VVicleffum et Joannem Hus, sess. 8 et 15; in bulla Leonis X, contra Lutherum, et in concil. Trid. sess. 7, can. Si quis dixerit baptizato» liberos esse ab omnibus S. Ecclesiæ prœceptis, quæ vel scripta vel tradita sunt, ita ut ca observare non teneantur, ana­ thema sit. Huic errori favisse Gersonem 8, his verbis : visum est non paucis; alii tamen benigne ejus mentem interpretantur. Prob. auctoritate S. Scripturæ, quantum ad et 1· leges ecclesiasticas. Matlh. Quodcumquc li­ gaveris super terram, erit ligatum et in calis : si in coelis, ergo in conscientia. Luc. 10 : Qui vos audit me audit, et qui vos spernit me spernit : nemo autem du­ 16, Christus dixit Petro: tem communem , sed magis ad propriam bitat quin teneamur in conscientia audire gloriam ; 2° ex auctore Christum et ipsum non spernere. Mattii. •icut cum aliquii legem fert ultra sibi com­ Si Ecclesiam non audierit, sit libi tanquam ethnicus tt publicana». Heb. 15 : Obedite prap fsil is vestris et sub jacete eis. Confer art. 4, dissert, conci. 2. cupiditatem vel missam auctoritatem·, 5° ex forma, ut si, dum propter bonum commune onera imponuntur sunditis, non distribuantur jux­ ta proportionem virium et facultatum quas babent subditi. Idem dicendum ■· ' in prx- 18 : Quantum ad leges Romanos, c.-15 civiles, Paulus ad -..Omnis anima potestati- UTRUM LEGES HUMANÆ OBDIGENT IN CONSCIENTIA ? 493 5° Lex naturalis atque recta ratio jubet fttn sublimioribus subdita sit ; non est enim potestas niti a Deo.... Itaque qui ut justis legitimorum superiorum manda­ resistit potestati, Det ordinationi resis­ tis propter bonum commune latis obtem­ tit , qui auten resist tunt, ipsi sibi dam­ peremus : ergo tenemur Id conscientia il­ nationem acquirunt... Ideo necessitate lis obedire. Confirmatur. Præ< eptiim pa­ subditi estote non solum propter iram, tris in liberos, heri in famulos, obligat in sed etiam propter conscientiam; ideo conscientia, ut docet Apostolus Ephes enim et tributa prastatis, ministri enim 6 : ergo præceptum principis in subditos. Jure itaque Innocentius XI damnavit Dei sunt in hoc ipsum servientes. Beddite ergo omnibus debita : cui tributum, hanc propositionem .· Præceptum ser­ tributum ; cui vectigal, vectigal. Quæ vandi festa non obligat sub mortali, se­ adeo aperta sunt ut nulli hæreticonim ef­ posito scandalo, si absit contemptus; et fugio locus pateat. Item Tit. 5, 1 Pet. 2, Alexander VII, sequentem : Frangens et alibi. Et hæc dicta sunt de principibus jejunium Ecclesiæ ad quod tenetur, non saecularibus etiam ethnicis, ita ut etiam hi, peccat mortaliter, nisi ex contemptu quamvis non attendant ad forum conscien­ vel inobedientia hoc faciat, puta, quia ti®, aut forte illud ignorent, si tamen ve­ non vult se subjicere præcepto. ram legem condant, obligant in conscientia. Solvuntur objectiones. Prob. ex Patribus. S. Aug, Epist. 50, ad Bonifac. ubi, postquam dixit quod, si­ Plura quæ solent ab hæreticis objici ex cut is qui renuit obedire legibus impera- S. Scriptura, soluta habes dissert. 1, a. 4, tonim quæ contra Dei veritatem feruntur, conci. 2. Insuper, ul 1res pueri conjecti in fornacem, mag­ Obj. 1°. Christus abrogavit legem monum acquirat præmium, subdit : Ita qui­ saïcam oh multiplicitatem præceptorum cumque legibus imperatorum qua pro ejus : atqui plura et difficiliora continen­ Dei veritate feruntur obtemperare non tur in jure canonico : ergo. Item, sen are vult,acquirit grande supplicium: idque mandata sufficit ad salutem, juxta illud probat sicut Apostolus, quia principes sæ- Matth. 19 . Si vis ad vitam ingredi, serva culares qui ferunt leges justas, in hoc de­ mandata : ergo. serviunt Deo ad bonum promovendum et B. ad primum, N. maj. Dato enim malum removendum. S. Bern. lib. de Pre­ quod Christus abrogando legem mosaicam cept. et Dispens. cap. 12 : Sive Deus sive respexerit ad præceptorum ejus multitu­ homo vicarius Dei mandatum quodeum- dinem et difficultatem, non tamen hac de que tradiderit, pari obsequendum est causa eam abrogavit, sed quia 1° translato cura, ubi tamen Deo contraria non præ- sacerdotio debebat fieri translatio legis, cipithomo. Heb. 7; 2° quia lex vetus erat imperfecta ibid. — Prob. ratione multiplici. 1<> et insufficiens ad justificationem ; 5° quia Lex humana, tam civilis quam ecclesiasti­ erat umbra et figura quæ debebat desinere ca, derivatur ab æterna, a qua habet suam adveniente veritate. Insuper, N. min. Le­ dm et vigorem, juxta illud Proverb. 8 : ges enim ecclesiasticæ quæ universaliter Per me reges regnant et legum conditores spectant omnes christianos paucae sunt : justa decernunt : et ut explicuimus dis­ prater eas enim quæ sunt de festis, jeju­ sert 2, a. 1, § 2. Atqui lex æterna obligat niis, confessione annua et communione in conscientia : ergo. paschali, aliæ fere omnes spectant aliquos 2° Lex naturalis et lex divina non om­ particulares status, ut clericos monachos, nia quæ sunt utilia, aut etiam necessaria judices, etc. Item, et faciliora orecipiunt ad recte vivendum, attenta prasenti ho­ quam in veteri lege, et faciliorem admit­ minum conditione, determinant, sed mul­ tunt mutationem vel dispet sationem. -4d la pro diversis locorum, temporum, per­ secundum, N. conseq. Quu inter manda­ sonarum atque rerum circumstantiis de­ ta unum est, quod sit ubediendum supe­ terminanda relinquunt. Ergo oportet esse rioribus. Obj. 2° ex patribus. S. Aug. Epist. ad quamdam humanam potestatem quæ ea ieterminet ct cui homines, sicut æternæ Januarium 119. c. 19, dicit resecanda eaee statuta hominum quæ sic religionem s' ' legi qipm determinat, obtemperent. DISSERT. IV. ART. HI. vilibus oneribus premunt, ut tolerabi- | ro superioris : atqui ad legem requiriltn lior sit conditio Judœorum. Serm. 6, i potestas judicandi ..................... et coercendi per p®- 494 de Verbis Domini, c <8, alloquens impe­ ratorem aliquid jubentem : Tu, inquit, carcerem , ille (scilicet Deus) gehennam minatur. Et lib 22 cont. Faustum, cap. nam, ut superius dictum est : ergo. Λ. D. min. Ad l“goni requiritur potes­ tas judicandi et puniendi in proprio foro. 27. definit peccatum per solam oppositio­ in omni foro, N. Quamvis ergo legisla­ tor humanus non possitjudicereet punire nem ad legem sternam. Ergo. in foro conscientiae, quia illius judicium S. Chrysostomus, lib. 2 de Sacerdotio C. dicit, quod homo non possit curare homi­ etpœnam sibi reservavit superior Deus, I potest tamen ligare potestate ibi commis­ nem ea auctoritate qua pastor curat oves. sa a superiore cujus vices gerit : sic paren­ Pastor enim potest oves vincire, arcere, tes per sua præcepta ligant filios in foro urere, secare, homo autem suadere tan­ conscientiae, quamvis in illo non possin tum. S. Bernardus, lib. 1 de Considerat, judicare et punire. Neque id obstat quo­ Sedisse apostolos judicandos, inquh, sedisse judicantes non lego. Ergo. 2. 2. q. 147, a. 5. ad 5. — Ii. Ad pri­ mum, ex S. Aug. ipsum non loqui de minus leges humanae sint veræ leges, quia cap. 6 : habent judicare et punire insuo foro,quod sufficit. Neque inde inferas legibus legitima auctoritate institutis, sed legem humanam non obligare vi propria, sed vi legis æter- de quibusdam vanis observantiis et riti­ næ, quæ dicitur sententia Gersonis. Quam­ bus quos plebeii introduxerant, et quos, vis enim lex humana habeat vim obligan­ neglectis, scrupulose di a lege æterna tanquam a causa univer­ ut patet em contextu. Ad sali et remota, eam tamen habet ab aucto­ Loquitur S. Doctor de legibus ritate legislatoris, tanquam a causa proxi­ patet iterum legenti textum. Ad tertium, Ii. quod qui ma et particulari determinante universa­ lem ; effectus autem maxime tribuitur cau­ agit contra legem humanam, agat mediate sæ proximae et particulari. divinis præceptis observabant, secundum. divinæ legi repugnantibus ; contra legem æternam, quæ jubet obe- diendum esse legitimis superioribus. Ad S. Chrysostomum, Ii. ipsum tantum velle quod prælatus non possit interius sanare et corrigere subditos invitos, sicut potest pastor oves renitentes. Potest qui­ dem prælatus subditum protervum quoad exteriora continere, sed non poterit sua auctoritate malam ejus voluntatem muta­ re; hoc suasionis opus est magis quam auctoritatis. Videatur S. Chrysostomus in ipsum loqui de judicio causarum et litium civilium, ut Eugenium papam ab illis saecularibus oc­ cupationibus avocaret. 2°. Legislator humanus saltem ci­ vilis non potest solvere inforo conscience: ergo nec ligare. Ii. N. conseq. Non enim omnis qui po­ test ligare potest solvere, quia legislator supremus potest dare potestatem ad ligan­ dum el non ad solvendum : sic parentes possunt ligare filios in fore conscientia, in quo non possunt solvere ; sic homines pos­ sunt se ligare per vota et contractus, et ta­ men non possunt se solvere. cap. 18 Matth. et in cap. 15 ad Rom. Ad S. Bernardum, Ii. Inst. Patet ex textu. 5° a ratione. Inferior non potest ligare in foro superioris : atqui conscien­ Obj. tia est forum superioris, scilicet Dei : ergo. Inst. 3°. Potestas legislatoris civilis est mere temporalis : ergo non potest extendi ad forum conscientiæ, quod est spirituale Ii. D. ant. Est mere temporalis quan­ C. quantum ad obliga ortam, N. Versatur ergo po­ tum ad objectum, tionem ex illa testas civilis circa tranquillitatem publi­ In­ cam et reipublicæ bonum commune pro­ ferior non potest ligare in foro superioris, movendum ; sed unusquisque. tenetur sub si non sit eju* minister, nec ejus vices ge­ peccato servare ea quæ ad hos fines sunt rens, C. secus N. Tunc enim qui potes­ tati inferioris resisut, ordinationi superio­ præcepta, sicut filii rs resistit. tinent. Hic q. 96. a. 5. *d 1.— Ii. D. maj. tenentui obedire pa­ rentibus in his quæ ad regimen famili® per­ /n«t. 1°.Inferior,etiamsi superioris mi­ Inst. Nulla potestas humana potest au­ nister, non potest judicare et punire info- | ferre ab homine gratiam sanctificantem; ’Έ LEG F 4M •ητο nee «Illigare sub peccmu quo gratia I dum leges, in quibus pœna est præceptis i adjuncta, transgrediuntur, ab omni culpa destruitur. H. If. conseq. Non enim legislator au­ se liberos putant modo, si deprehensi, sint fert ab homme gratiam, sed ponit legem ex parati subire pœnam, quam etiam dum ca­ cujus transgressione privatur gratia qui il- su aut industria declinaverunt, .am libere transgreditur. mant fortunate evasisse. Dices. Minima lex divina magis obligat se existi­ Suppono quam quælibet humana : atqui minima lex 5° ut certum, legem mixtam disjunctive non obligare determinate ad divina obligat tantum sub veniali ; ergo actum ponendum vel omittendum, neque numana sub nullo. determinate ad poenam subeundum, sed Ji. D. maj. Minima lex divina magis, id est, firmius obligat quam quaelibet lex ad alterutrum : ita ut qui non vult legem C. maj. magis, id est, sub N. maj. et conseq. liber a culpa; qui autem nec vult legem humana, peccato, majori implere, sed paratus sit subire pœnam,sit observare, nec pœnam subire, peccat, quia lex sub disjunctione posita relinquit volun­ ARTICULUS IV. De lege pœnali. amplecti. Paritas est in eo qui disjunctive § L — Utrum lex pœnalis obliget in vovet se non amplius lusurum, vel, si lu­ conscientia. Nota. Quædam sunt leges pure præceptivæ aut probibitivæ. quædam pure pœna- tati subditorum quam voluerint partem dat, se viginti asses daturum pauperibus · non peccat si ludat, peccaret si ludens non daret viginti asses. les, quædam mixtæ. Lex pure præcepliva Ad hujusmodi leges possunt quodam aut prohibitiva est, quæ actum præcipit modo revocari variarum religionum consti­ aut prohibet, nullam imponendo transgres­ tutiones, ut ordinis Prædicatorum, quæ soribus pœnam ; ut lex de audienda missa, i non obligant ad culpam, sed ad pœnam Lex pure pœnalis est, quæ statuit pœnam i tantum , et eatenus sunt leges quatenus in eos qui aliquid fecerint aut omiserint, obligant ad pœnam : unde, per se loquen­ nihil saltem explicite præcipiendo ant pro­ do, non peccat qui silentium frangit in or­ hibendo; ut si lex dicat : Qui evexerit fru­ dine prædicto, peccaret tamen si renueret mentum ex provincia solvat centum. Mixta pœnam a constitutionibus vel a superiore est, quæ præcipit aut prohibet actum et si­ inflictam. mul statuit pœnam transgressoribus, et hoc neque ad actum neque ad pœnam, dupliciter : vel copulative, ut si lex dicat, foretproprie lex,de cujus ratione est quod Nemo evehat frumentum ex provincia, et obliget, sed qui evexerit solvat centum; quod potest exhortatio, vel consilium de eo quod expe etiam exprimi unica propositione sic, Pro­ diret in communitate. hibeo ne quis evehat frumentum e provin­ Quod si nulla esset obligatio, non foret salutare monitum aut In his satis conveniunt theologi, nisi cia subpœnasolvendi centum : vel disjunc­ quod quidam nolint pœnam in lege mixta tive, ut si dicat, Nullus evehat frumentum disjunctive, vocari pœnam, sed potius es­ e provincia, vel si evexerit solvat centum. se vocandam mulctam, incommodum, gra­ Suppono vamen , seu compensationem ; quia, in­ 1° tanquam certum ex art. præccdenti, legem pure præceptivam aut quiunt, pœna proprie dictasupponitculpam prohibitivam obligare in conscientia. juxta illud S.August. 1. 5 de Lib. Arbit. c. Suppono 2° tanquam pariter certum, egem copulative mixtam obligare sub cul­ Omnis pœna sijusta est,peccati pœna est, et supplicium nominatur. Alii pu­ pa ad actum ponendum vel omittendum ; tant posse vocari pœnam, quia, licet non quia vere præcipit aut prohibet : neque adsit culpa theologica coram Deo, est, in­ poena apponitur ut obligationem tollat, sed quiunt, culpa politica coram hominibus. potius ut corroboret et efficacius moveat Sed, quidquid dixeris, levis est quæstio de ad observationem. Unde , ut dicemus in­ fra , 18: nomine. Superest ergo difficultas aliqua de lege ex gravitate pœnæ colligitur gravis obligatio legis, quia pœna non infligitur quæ dicitur pure pœnalis, m qua scilicet nui propter cii*pam et ei proportionatur. nulla fit mentio præcepti aut prohibitionis Multum igitur aberrant u de vulgo qui, , actus, sed solius pœnæ , III si dicat Qui 496 DISSERT. IV. ART. IV. •vexent frumentum extra provinciam sol­ locum in legibus mixtis copulative, in qui­ vat centum · utrum obliget sub culpa ad bus , sicut ex consuetudine, potest tolli actum ponendum ' el amittendum, an so­ obligatio ad culpam et ad pœnam, a for lum ad pœnam subeundam ? Utraque pars tiori relicta pœna potest aufeïri, culpa. Hæ probabiliter défendeur. autem leges, ut jam notavi, non sunt Dieu. Probabilius videtur et certo tu­ proprie leges, nisi ea parte qua obligant tius legem quæ dicitur pure poenalis per ad pœnam sub culpa. Vide quæ dixi de ee loquendo obligare non solum ad pœnam, legibus circa invectionem aut evectionem sed etiam ad ponendum vel omittendum mercium, vulgo contrebandes, in tract, actum pro quo pœna imponitur. Ita Syl­ de Justitia, disseri. 9, a. 7, $ 2. vester, Soto, Medina, Asor, Wiggers, Syl­ § II. — Utrum lex pœnalis obliget ad pœnam vius et alii communius contra plures. subeundam ante sententiam judicis? Batio est, quia, secundum communem Nota. Pœnæ legibus content® alia sunt intellectum et communem modum loquen­ di, qui dicit : Quihoc fecerit capit e plec­ ferendæ,aliæ latæ: ferendæ,cuin lex com­ tetur, perinde est ac si deceret, Prohibeo minatur tantum pœnam, dicendo simpli­ ne id fiat, et qui fecerit capite plectetur : citer : Prohibemus sub pœna excommuni­ unde implicite prohibet aut præcipit, licet cationis; vel : Qui fecerit excommunica­ non explicite; non enim tantam pœnam bitur aut excommunicetur, privabitur aut imponit nisi quia vult ita fieri vel non fieri, privetur, voce activa vel passiva, etc. latæ, voluntas autem superioris sic intimata ha­ dum praemissis jungitur ipso facto, ipto bet vim legis et præcepti. jure, ut · Prohibemus sub pœna excom­ Dices. 1° Cap. Nonne,de Præsumptio- municationis ipso facto incurrenda, vel: nibus, dicitur quod, qui de duobus unum Sil ipso facto excommunicatus. Cum autem negat, alterum tacendo concedat : ergo, a dubitatur an lex sit latæ vel ferendae sencontrario sensu, qui de duobus unum ex­ tentiæ, potest intelligi de sententia ferenda primit, aliud tacendo excludit. 2° Lex hu­ et non lata ; quia, ut fert regula juris 49, jusmodi nihil præcipit aut prohibet, sed In poenis benignior est interpretatio fa­ pœnam tantum statuit, non potest autem cienda. Item, pœnæ aliæ sunt privativæ , quæ legislator obligare subditos sub culpa ad obediendum, nisi aliquid præcipiat aut consistunt in mera privatione alicujus rei, nec ullam requirunt actionem ad sui exeprohibeat. B. ad primum, verum esse istud prin­ culionem ; ut excommunicatio , privatio cipium juris quando ex circumstantiis non vocis activæ et passivæ et similes: aliæ sunt potest colligi mens contraria tacentis : hic activæ , quæ requirunt aliquam actionem autem, ex hoc quod legislator imponat gra­ ad sui execulionem; ut occisio, mulilatio, vem pœnam, si aliquid fiat, colligitur ip­ career, exilium, spoliatio seu erogatio bo sum prohibere ne fiat. .-Id secundum, B. norum, etc. in hujusmodi lege legislatorem præcipere De poenis ferendis nulla est difficultas. aut prohibere implicite, ut dictum est. Conveniunt omnes neminem teneri ad illas Dixi, per se loquendo, quia, si legisla­ subeundas ante sententiam judicis , quii tor declararet se non velle obligare sub obligatio legis non extenditur ultra inten­ culpa ad actum ponendum vel omitten­ tionem legislatoris verbis legis conformem ; dum, sed tantum ad pœnam , ut declara­ verba autem hujusmodi legis non condem­ tur in prologo constitutionum nostrarum, nant reum ad pœnam, sed declarant seu et in constitutionibus quorumdam aliorum jubent condemnandum : ergo , antequam ordinum, lex non obligaret nisi ad pœ­ condemnetur, non tenetur eam subire. nam : similiter, si ex circumstantiis pos­ Circa pœnas latas triplex est sententia. set colligi hanc esse mentem legislatoris, Prima est Alphonsi a Castro, qui tenet aut si niores populi et consuetudo apud omnes pœnas latas, tam activas quam pri­ timoratos recepta sic legem intelligent et vativas, esse subeundas ante sententiam recipiant ; ut enim oommuniter dicitur, judicis. Secunda est Dominici Solo, qin consuetudo est optima legis interpres. id negat de omni pœna lata etiam priva­ Bxrxpic modificatio potest etiam habere tiva, exceptis censuris ecclesiastici». Ter- DE LEGE POENALI. 49T μ est Cajelani, qui, distinguens inter | aut solutionis mille florenorum .u j/wnatn pœnam activam cl privativam, concedit transveetionis quarumdam mercium , aut nullam activam esse subeundam ante sen­ alterius transgressionis , ultro se prodet, tentiam judicis , privativam esse subeun­ et sponte, nemine cogente -e bonis spo­ dam. Pro ciiju» difficultatis resolutione, liabit, aut mille florenos solvet? Ergo. Dico 1». Lulla lex pœnalis latæ sentenDices. Multæ leges obligant ad aliqui I tiæ obligat in foro conscientiae ad subcun- faciendum ante sententiam judicis : ergo I dum ante sententiam judicis pœnam acti— similiter ad exequenduin in se aliquam ram,seu cujus exeeutio requirit actionem. pœnam. 2. 2. q. 62. a. 5. — Prob 1° CX JUCR. N. conseq. Quia lex pœnalis, de qua tore, dicente : « Quantum ad culpam ad- hic est quaestio, respective ad pœnam obli­ « liibetur remedium per pœnam, cujus in- gat ad patiendum et non ad agendum. » flictio pertinet ad judicem : ct ideo anQuæri hic posset an saltem lex absolute » tequam sit condemnatus per judicem posset obligare reum ad subeundum pœ­ ■ non tenetur restituere plus quam accepit, nam activam ante sententiam judicis? Ne­ «sed postquam est condemnatus tenetur gant quidam, propter rationes datas; affir­ » pœnam solvere. » mant alii de pœna moderata, si id sit ne­ Prob. 2° ex jure. Leges human®, cap. cessarium bono communi : sed cum iste Pergentis de Haereticis, et cap. Cum se­ casus sit metaphysicus, non immoror. cundum leges eod. lit. in 6, decernunt Dico. 2°. Leges pœnales latæ sententi.e ipso facto pœnam confiscationis omnium possunt obligare ad subeundam pœnam bonorum propter crimen hæreseos: atqui privativam ante sententiam judicis: patie® non obligant ad hanc pœnam subeundam tamen obligant. ante sententiam judicis, ul habetur locis Prob. prima pars. Non est minor auc­ citatis et praesertim cap. Cum secundum toritas legislatoris quam judicis, si nihil leges; est autem eadem ratio de aliis legi­ obest ; atqui judex statim post sententiam bus : ergo. latam obligat reum ad subeundam pœnam Prob. 5° ratione Cajetani in locum ci­ privativam, neque aliquid obstat auctori­ tatum S. Thomæ 1. Ad illud agere , seu tati legislatoris sicut obstat pro pœna ac­ ad actionem quam requirit exeeutio pœnæ, tiva : ergo. tenetur reus vel judex : non reus, quia Confirmatur. Leges imponentes ipso non tenetur ex lege nisi ad pœnam, pœna facto censuras ecclesiasticas obligant sta­ autem consistit in pali, non in agere ; ergo tim a patrato crimine et ante sententiam tenetur judex : ergo ante sententiam judi­ judicis, ut omnes concedunt : ergo. cis ad illam subeundam non tenetur reus. Prob. secunda pars. Quia,pr®ter cen­ Confirmatur. Actio quæ requiritur ad suras ecclesiasticas, vix potest assignari pœnæ exeeutionem non est pœna, sed in­ ulla lex , tam civilis quam ecclesiastica , flictio pœnæ; alias judex aut ejus minister etiam latæ sententiæ, quæ obliget ad pœ­ inferens pœnam, pœnam pateretur: atqui nam privativam subeundam ante senten­ lex pœnalis obligat solum reum ad pœ­ tiam judicis; sive quia con-uetudo non nam : ergo non obligat ut eam sibi inferat. aliter hujusmodi leges intelligit nec reci Prob. 4°. Leges non debent esse a mo­ pit, sive quia jure vel communi vel parti­ ribus hominum alien®, sed eorum condi­ culari ita cautum est. Sic in prologo con­ tioni et fragilitati accommodat®, ita ut stitutionum ordinis Praedicatorum statui­ etiam qui non ita sunt perfecte virtuosi tur : < Pœnis tamen, absolutionis ab ofllpossint illas ferre , ut diximus superius » cio , privationis vocis activæ et passivx, ex Auctore · atqui lex obligans ut reus sibi »> gravioris culpæ et aliis najoribus, quan inferat pœnam activam ante sententiam » tumcumque tam inconstilutionibusquam judicis, non est accommodata hominum >» extra ipso facto sint incurrendae, nisi sit conditioni et fragilitati, cum vix unum » pœna excommunicationis latæ sententia·, (le mille reperias qui id observet; ecquis » nullus subjicitur nisi superveniat decla­ ratio prælati respectu nujus, quanlumenim, amabo, qui, lege importante ipso fecto pœnam, non dico mortis aut muti- ' cumque etiam notorium facti vel juris lationis, sed solum confiscationis bonorum | υ aut utri usque interveniat. » B1 Rill. t. IV. 498 dissert. iv. art. iv. Imu sunt, inter quos Dornin. Soto, qui non improbabiliter tenent leges pœnales latae sententiæ non solum non obligare , sed nee posse obligare ad subeundas ante sentential? judicis alias poenas privativas quam censuras ecclesiasticas. Rationem disparitatis affert Soto, quia, inquit, cen­ sura ecclesiastica? privant hominem bo­ nis communibus, (piorum Ecclesia est dis­ pensatrix et quas ideo potest inducere sine cognitione causæ el judicis sententia ; aliæ vero pœnæ privant hominem bonis propriis quæ jure particular» possidet, sicque has inducere non potest legislator humanus absque cognitione causæ et judicis senten­ tia. Pro et contra hanc rationem vide, si lubet, Serra hic q. 96, a. 4. Obj. 1° varias leges quæ videntur obli­ gare ad pœnam privativam ante sententiam judicis. Talis est 1° lex obligans episco­ pum ad restituendos fructus perceptos, si post tres menses consecrationem non re­ cipiat ; 2° lex privans beneficio parochiali cum qui intra annum sacerdotium non sus­ cipit ; 5° lex privans fructibus beneficii non recitantem officium ; 4° lex inhabilitansad matrimonium in pœnam criminis, etc. B. his omnibus legibus non imponi pœnas proprie dictas. 'Ires primæ sunt tan­ tum sententiæ declaratoriæ obligationis naturalis, qua illi tenentur restituere fruc­ tus (pios non fecerunt suos, aut deserere beneficium quod non legitime possident propter defectum conditionis ab Ecclesia requisitae. Quarta inducit inhabil itatein ad matrimonium, non proprie ut pœnam cri­ minis patrati, sed ut impedimentum in cautelam futuri ; ne homines , spe matri­ monii allecti, irritentur ad occidendum aut adulterandum, quamvis inde per acci­ dens et materialiter puniatur crimen. Obj. 2° contra eamdem pariem ct con­ tra primam conclusionem. Si leges latæ sententiæ non obligent ad pœnam, sive activam sive privativam, subeundam ante sententiam judicis, falso et frustra appo­ nuntur hæ clausulæ ipso facto, ipso jure : ergo. B. N. Utramque sequelam. 1® Non faho : sensus enim hujus clausulæ, ipso facto, est, ipso facto per sententiam pro­ dito et declarato ; sensus hujus, ipso jure, est ipsa legis dispositione el non arbitrio judicis. 2° Non frustra , quia istæ leges I habent aliquos effectus speciales quos not i habent leges ferendae sententiæ : 1® ad hoc ut reus teneatur subire pœnam latam, non requiritur sententia condsmnativa ad pœnam, ut in legibus sentet-.r:»·fereudæ, sed tantum sententia declarativa criminis; 2° (pria lex latæ sententiæ post sententiam declaratoriam retroirahi tur ad tempus commissi criminis, ita ut, si quisobcri­ men sit ipso facto privatus fructibus bene­ ficii , adveniente declaratione judicis, de­ beat restituere fructus etiam quos a cri­ mine patrato et ante sententiam percepit; secus in legibus ferendæ sententiæ. Non diffiteor tamen, si lex, ultra clau­ sulas ipso facto, ipso jure, adderet alias quæ omnino significarent hanc esse volun­ tatem legislatoris ut pœnæ privativa? incur­ rantur et subeantur ante sententiam judi­ cis, v. g. si diceret, absque ulla alia de­ claratione, ani e omnem sententiam ju­ dicis, teneri coram Deo seu in conscien­ tia, non posse antea obsolvi, et similes; probabilius esse eas stalim incurri, nisi certo constet de jure aut consuetudine contraria. Sed nihilominus verum est quod dixi, paucas esse hujusmodi, exceptis cen­ suris ecclesiasticis. Cæterum, observandum est quod etiam Iri bono communi reipublicæ. De secundo Siveroiegislatorutaturhis verbis : Opor­ etiam patet, quia contemptus Ecclesiæ vel tet, debet Heri, faciant, facite, caveant, religionis redundat in ipsum Deum. Ergo. abstineant, et similibus, res est ambigua; ('onfirmatur Ipsa ratio naturalis dictai quia h® loquendi formule in S. Script, et jubet majus bonum esse prefer* ndiirn quandoque important verum praeceptum , minori : atqui communis salus reipublicæ, DISSERT. IV . ART. VI. ut quod religio et Ecclesia non contemnan­ I possent, imo tenerentur manmicare car­ tur neque Deus in illis, majus bonum est nes; tum quia magis inhumanum est sine­ quam vita unius privati : ergo. re aliquem fame perire, ad quod non sunl Vides iür admisceri aliquid legis natu­ damnati Carlhusiani, quam defeci·, mediralis. Dictat Vx naturalis majus bonum esse cinæ morbo moriatur; lum quia,cum hæc praeterendum minori, sicque partes debere necessitas sit evidens extrema el raro con­ cum sui dispendio exponi pro conservatione tingens, non est periculum quod inde totius, sed id jubet indeterminate ; per le­ esus carnium vertatur in usum el abushe gem autem humanam determinatur, et sic usurpetur in aliis casibus ficliliis, nec obligatio determinata est legis humanæ ad­ proinde quod decidat observantia regula­ juncts naturali. Similiter lex naturalis dic­ ris et commune bonum hujus ordinis. tat vitam esse potius profundendam quam Dico ‘2°. Extra duplicem casum prim® Deum inhonorare aut contemnere : suppo­ conclusionis, lex humana non obligat cum sita ergo lege humana, si ejus violatio ce­ periculo vitæ aut alterius gravis damni in dat in contemptum Dei, observanda est honore , fama , sanitate , bonis forlunæ, cum dispendio vitæ. Sicque, ut palet, lex etc. Ita communiter. humana, in assignatis casibus, non obligat Prob. 1° Lex humana strictius non cum periculo vitæ, nisi concurrente lege obligat quam lex divina : atqui lex divina naturali. non obligat cum gravi detrimento : ergo. Ex hac conclusione inferes militem Prob. min. David, 1 Reg. 21, fame ur­ mandante duce teneri manere in statione, gente comedit panes propositionis, quo* ascendere muros, hostem aggredi; medi­ secundum legem, Levit. 24, non licebat cum mandante magistratu, presbyterum ei comedere; similiter apostoli vellebam mandante episcopo, teneri ministrare pes­ spicas sabbato : et ulrumque facium ap­ te laborantibus. Item, si in contemptum probat Christus, Matth. 12. Item integri­ religionis aut potestatis ecclesiastic® com­ tas confessionis, quæ est juris divini, non pellaris ab impiis communicare cum ex­ obligat cum gravi damno. Ergo. communicatis, manducare carnes die pro­ 2° Lex humana non debet esse moralihibito, laborare die festo, celebrare in lo­ ter impossibilis, id esi, maxime difficilis, co profano aut sine vestibus sacerdotali­ sed, juxta prius dicta, debet esse accom­ bus, etc. potius mortem oppetere debes modata fragilitati hominum, possibilis se­ quam obtemperare; sicut Eleazarus,2 Ma- cundum mores et consuetudinem patriae: chab. 6, mortem gloriose sustinuit potius atqui lex quæ obligaret cum gravi detri­ quam ederet carnes porcinas, ad quas mento in omni casu, ubi ejus observantia compellebatur in odium et contemptum non esset necessaria bono communi aut legis mosaïcæ. religionis honori, superaret fragilitatem Inde etiam mulli inferunt probabili­ hominum, nec esset moraliter possibilis, ter , aliis tamen negantibus, Carlliusianum sed maxime difficilis ct inhumana, ideoteneri abstinere a carnibus, si tamen ad­ que injusta ■ ergo. sint alii cibi, quantumvis ex hac abstinen­ Confirmatur. Non est in legislatore tia pericKletur ejus vita; quia, inquiunt, potestas, neque a Deo neque a populo, si in gravissimis morbis Carlhusianis lice­ hujusmodi obligationem inducendi : ergo. ret vesci carnibus, vigor laudabilis hujus Prob. ant. Non habet, sive a Deo sive ? abstinentiae, in quo consistit decor et populo, potestatem disponendi de vita, commune bonum hujus instituti, paulatim fama el bonis subditorum, nisi ubi exigit tepesceret et relaxaretur : inciperet nam­ necessitas boni communis el religionis : que primo mspensatio in periculoso mor­ ergo extra hos casus non potest hujusmodi bo, deinde paulatim traheretur ad mullos obligationem induce.'®. Et in hoc diffe­ alios casus sub praetextu periculi, ita ut runt leges humanæ a divinis, quod huma­ omnes gravet morbi essent occasio sol- na non obligent cum grav' damno extra vendæ abstinentia, el cum omnes morbi casus positos, cx defectu potestatis îd le­ facile a medicis judicentur graves, passim gislatore; divinæ autem, exi •mgnilate Garlhusiani vescerentur carnibus. legislatoris. Dixi, si tamen alii cibi udsin/,alioquin 5° Juxta communem sensum totiw Ec- Ô04 QU EDAM ALLE QÜÆSTIONES CIRCA OBLIGATIONEM LEG , wc. »>S cleeiæ, lex jejunii, observationis domini­ cx metu gravi mutilare sacrificium aut di­ midiare confessionem. es et festorum, recitationis officii et aliæ non obligant cum gravi detrimento ; item, Dices 3°. Omnis lex est propter bonum neque lex prohibens communicationem commune : atqui bonum -ommune est cum excommunicatis, juxta ipsum jus ca­ præferendum vitæ unius privati.· ergo. nonicum, cap. Quoniam mullos, caus. 11, D. D. maj. Omnis lex est propter bo­ q. 5, et cap. inter de sentent. Excommun, num commune, ita ut qiiælibel ejus ob­ ubi habetur viatores et mercatores non servatio in quolibet casu sit necessaria bo­ peccare dum propter necessitatem refec­ no communi et majus bonum quam vita tionis corporalis communicant cum ex­ unius privati, zV. maj. secus, C. maj. Ad cujus sensum D. min. tf. conseq. Lex communicatis .* ergo. Dices 1°. Innocent. Ill, cap. Sacris, de enim quæ est propter bonum commune liis quæ vi metusve causa fiunt, decernit sufficienter consequitur finem suum si re­ non licere cx metu communicare cum ex­ gulariter et extra casus difficillimos obser­ vetur. communicatis. ARTICULUS VII. D. jura non esse sibi contraria; et ideo quidam hanc decretalem Iniioccnlii intel- Çuœdam aliæ quastiones circa obliga­ tionem legum humanarum brevitet ligiint de levi metu, alii, de communica­ resolvuntur. tione cum excommunicatis in crimine, ut videtur intelligere S. Th. Quolib.ll, a. 9, Petes 1° utrum lex fundata in falsa prae­ ad 5; alii, de communicatione quæ exige­ sumptione obliget ? retur in contemptum potestatis ecclesias­ D. 1°. Quando lex præsumit id propter tic®. Alii dicunt Papam ibi distinguere quod fertur contingere non tantum ut inter coactionem et metum, in hoc quod plurimum, sed in omnibus et singulis ca­ coactio generaliter excuset a culpa et cen­ sibus, non obligat in iis casibus in quibus sura. metus autem non excuset generali­ ter, quod verum est : sed quaudp excuset id non contingit. Exemplum affertur com­ metus ct (piando non excuset, ibi non ex­ muniter de sponsis, qui ante Tridentinuit ponit Pontifex, sed colligendum relinquit post sponsalia habebant copulam , quo· lex ecclesiastica, cap. Keniens 2, el cap. ex aliis juribus citatis. Is qui fidem de Spons, declarat et statuit Dices 2°. Nullus metu mortis potest transivisse per talem copulam in legiti­ contrahere matrimonium cum consangui­ mum matrimonium; quia præsuinebal nea in quarto gradu, neque celebrare sine quod ista copula, non ut plurimum, sed vestibus sacris : ergo. in quovis casu, fieret affectu maritali, seu Ad primum respondet Soto, ideo in ex intentione perficiendi matrimonium : hoc casu non posse ullo metu contrahi unde, si ista intentio et ex parte alter­ matrimonium, quia posita inhabilitate per utrius defuerit, nullum est matrimonium, legem humanam non est materia matri­ ct lex non obligat illos ad conjugaliter vi­ monii, nec fieri potest materia per metum. vendum. Idem dicendum, si lex praeci­ Despondent alii positum in tali extremi­ piat aliquid quod præsumit esse Iit itum tate posse contrahere cum hac tacita in­ aut utile bono communi, et est illicitum tentione, quantum in me est et si nihil aut nocivum; item, si lex præsuinat fac­ aliud impediat; hunc enim sensum ad­ tum propter quod fertur, ct hoc factum mittunt verba contrahentis in talibus an­ sit falsum : ut si rex. quia præsumit vici­ gustiis prolata, inquit Sylvius : abesse ta­ nos hostiliter contra ip-uin agere, prohi­ men debet intentio consummandi. bet lege generali ullas merces ad illos Ad secundum. Non videtur posse con­ transportari, dum depreheuuitui istam tingere comis in quo quis adigatur cele­ prasumptionem esse falsam, lex non obli­ brare sine ice’.ibus sacris metu mortis, gat. Horum ratio est, quia hi his casibu nisi incutiatur ab aliquo impio in derisum legislator non intendit obligare cum eju religionis; et hic est casus prima1 con­ mens non sit obligare nisi quando præ clusionis. Dato autem quod aliter contin­ sumptio veritati respondet. gat D. id non fore magis illicitum quant Λ 2°. Quando vero lex præsumit id » s •οβ DISSERT. IV. ART. VII. propter quod fertur contingere non in om­ I sic is cui a confessario injungitur mditiu nibus ef singulis casibus, sed tantum ut sacri, prater illud ad quod tenetur ex pr»plurimum, seu esse periculum ne contin­ cepto Ecclesiæ, non satisfacit per unum gat; quamvis non ita contingeret in aliquo sacrum , quia non ponit totum quod præ­ particular! ΠΠ8 DISSERT. IV. ART. VIII. an in exteriori tantum? item quomodo sit I suis legibus quoad vim coactivam. bene terecepta et in usu habita? dicant alii. Quid­ men quoad vim directivam saltem indi­ quid sit, saltem stabit conclusio nostra recte, st leges ex æquo ipsmn et «obditos extra ditionem regis christianissimi. spectent. Hujus constitutionis non memini loco ibid. — Patet prima pars, quia prin citato de contractibus, quia nondum ad ceps seu legislator a nullo potest cogi ad me pervenerat ·, nec mirum si me in extre­ observantiam suæ legis : non a se, nemo mitatibus regni scribentem latuerit, cum enim cogitur a scipso; non ab alio, quia perfectorem Tournely, scriptorem atten­ non habet superiorem a it<> sua /ege · quales sunt, v g. leges taxantes pretia sicut, licet jejunium sil rnateri* gravis se­ rerum aut valorem monetarum, indicentes cundum se, non tamen est materia gravis jejunia, festa, etc. secus vero siagaturde formaliter respectu illius cui non est præ­ legibus quarum materia est diversæ ratio­ ceptum sub gravi obligatione, ut diximus nis in principe et subditis et quæ princi­ supra. pem dedecerent, ut si princeps legem $ H. — Utrum clerici teneantur legibus civili ferret ne quis succinctus gladio incedat, bus, et religiosi legibus episcopalibus. ne sericis vestiatur, etc. His enim et simi­ libus legibus non astringitur princeps, Dico 1«. Clerici non tenentur legibus etiam quoad vim directivam, quia illi non principum sæcularium, si quas ferant pro conveniunt sicut subditis. causis ecclesiasticis, quæ scilicet spectant «Si dicas posse legislatorem quem vo­ fidem, sacramenta, ordines ecclesiasticos, luerit a sua lege eximere : ergo et seip- etc. quia ejus est ferre leges pro causis ec­ smn, Ü. quod, sicut legislator potest cx clesiasticis , cujus est regere Ecclesiam : justa causa eximere alium a sua lege, ila atqui Ecclesiæ regimen non est commis­ et seipsum , ipsa lege naturali dictante sum principibus -æcularibus, sed Petro · t quod non debeat esse pejoris conditionis apostolis eorumque successoribus : ergo. quam cæteri : unde, sic se eximendo ex Dico 2°. Clerici non tenentur legibus juxta causa a lege, aut secmn dispen­ civilibus, vectigalia, tributa et hujusmodi sando, non dispensabit in lege naturali, onera imponentibus. sed faciei quod ipsa lex naturalis dictat. Hanc conclusionem probavimus in Petes utrum legislator teneatur sub tract, de Just, dissert. 9, a. 7, j 5, Ie ex mortali observare suam legem in materia jure civili. L. Sancimus 22, C. de Sacro­ gravi? sanctis Ecclesiis, et Novella Hem nulla, Jt. ipsum tencri*sub mortali si ex trans C. de Episcopis el Clericis; 2° ex jure ca­ gressione sequatur grave scandalum a.it nonico, cap. In qualib. caus. 25, q. S; gravis injuria tertii, puta, si summus pon­ cap. Quanquam de Censibus, in 6, can tifex palam non legeret lioras, non jejuna­ Clericis de Immunit. 5° ex magno concil. ret, non communicaret in Paschate, non Laleran. cx concil. Vienn. et Trid. sess. servaret pretium rerum aut monetarum a 23, cap. 20 de Reform. Hæc omnia vide se taxatum, vel conditiones a se impositas loco citato fusius exposita ne eadem repe­ contractibus, etc. In hoc omnes conve­ tam. Subjiciam hic duntaxat quasdam ob­ jectiones el quasdam quaestiunculas quas niunt. Sed utrum, secluso scandalo ct injuria illic omisi. Obj. 1°. Christus, Mallh. 17, dicit Pe tertii, peccaret mortaliter in materia gravi? dubium est. Quidam affirmant, quia, in­ tro : rade ad mare et mitte hamum, riis promulgata, mandante episcopo, a (oret confusio et perturbatio in communi­ »> regularibus in corum ecclesiis publicentate , dum alii servarent certum pretium » tur atque serventur : dies etiam festi mercium, certum valorem monetarum,cer­ » quos in diœcesi sua sen andos idem epistum modum contrahendi, etc. et alii non » copus pracejierit, ab exemplis omnibus servarent. Ergo. « etiam regularibus serventur. » Verum hæ rationes probant dimtaxal clericos teneri legibus civilibus, non vi ip­ § III. — Utrum privati usu rationis teneantur legibus humanis, infideles et hcerelici legi­ sarum legum directe , sed vi ipsius legis bus ecclesiasticis? naturalis, positis istis legibus ut conditio­ Dico 1°. Constanter privati usu rationis, nibus sicut diximus § præced. de ipso le­ gislatore. Au autem leneaniureliam directe ul infantes et perpetuo amentes, non te­ vi istarum legum, R. neg. Quia juxta ca­ nentur legibus humanis; quia, cum lex hu­ nones clerici eximuntur ab omni jurisdic­ mana sil præceptum rationale , hujus vin­ tione civili. Sic in concil. Later, sub Leo­ culi non sunt capaces defectu rationi* et ne X, bulla Superna? dispositionis, dici- libertatis : unde kges non censentar “i· en DISSERT. IV portas,nec legislatoreseoscomprehendere. I Qui vero sunt privati usu rationis ad ι tempus tantum, ut ebrii,dormientes, amen- I tes habentem (acida intervalla, tenentur le­ gibus humanis ; quia, licet careant actuali rationis et libertatis exercitio, est per ac­ cidens, ct utramque habent habitu , cum ratio in eis non sit exlincta, sed sopita, et ideo sint proxime capaces legem agnoscere et senat e : attamen defectu actualis cog­ nitionis et libertatis, quandiu ea carent, ex­ cusantur a peccato, legem transgrediendo. Hinc inferes infantes et perpetuo amen­ tes posse diebus vetitis manducare carnes eisque ab aliis posse dari comedendas : quia, cum non teneantur lege, est coope­ rari rei licitae. Secus de ebriis et amenti­ bus ad tempus, quia, cum hi teneantur le­ ge, esset cooperari ejus transgressioni ma­ teriali , quod non licet. Idem dic de lege naturali respectu infantium et perpetuo amentium, qua, cum sit omnibus innata, hi etiam tenentur, quamvis ob defectum libertatis ab ejus transgressione excusen­ tur: unde non licet eos provocare ad iram, libidinem, blasphemiam. etc. quæ secun­ dum se sunt semper turpia et indecentia. Inferes pariter pueros el puellas ante usum rationis posse intromitti in monasteria.virorum el mulierum, quia, quamvis Trid. sess. 25, cap. 5, de Regular, id pro­ hibeat omnibus cujuscumque ætatis fue­ rint, communius tamen intelligunt legum interpretes, Navarrus, Asorius,Comitolus, La Cruz el alii, de habentibus usum ra­ tionis et de illis qui ad peccatum movere possunt, ul sunt fatui el infideles adulti, qui quamvis intrando non peccent, peccant tamen moniales eos admittendo. Dubium est utrum liceat applicare amen­ tes perpetuos et infideles (qui, ut modo dicam, non tenentur legibus ecclesiasticis) operiBus servilibus diebus dominicis et fes­ tis? Hunc casum jam proposui in tract, de Relig. dissert 6, a4, conci. 2, magis in­ quirendo quam resolvendo : vide ibi. Ne­ que huc usque occurrit quod plene satisfa­ ciat Equidem audio quosdam id illicitum censere, quia inquiunt, applicans cense­ tur per iDos perinde ac per equos operari. Id utcumque movet, sed non sufficienter. Duparitas est enim, quod equi operari non poesmt absque ope illius qui lege eccle4MMica stringitur, secus de fatuis et infi- ART. VIII. delibus, quibus sufficit mandatu», appli­ cantis. Dico 2°. Pueri, cum ad annos discretio­ nis pervenerunt, tenentm* 'minibus legibus humanis, tam civilibusquam ecclesiasticis, suæ ætati convenientibus; quia tunc sunt præcepti capaces ·. ergo legi generaliter latae subjiciuntur non secus ac alii; si tamen eorum ætati conveniant; sunt enim quæ dam leges a quibus ratione ætatis eximun lur, ut lex jejunii, qua non tenentur ante tertium septennium, propter necessitatem alimenti ad incrementum ; lex communio­ nis paschalis, propter reverentiam debitam Sacramento quæ exigit maturiorem ætatem, scilicet annum duodecimum circiter. Confirmatur. Cap. Omnis utriusque sexus de Poenis el Remiss statuitur quem­ cumque fidelem, postquam ad annos dis­ cretionis pervenerit, teneri præceptoconfessionis annuae. Eadem autem est ratio de aliis legibus humanis. Sed difficultas est quandonam pueri per­ veniant ad annos discretionis: an statim ac adepti sunt usum rationis , quovis ætatis anno, sive quinto, sive sexto , ut quidam volunt ; an tunc solum cum ad hanc ®latem perveniunt in qua communiter lumen rationis oriri solet et pueri ut plurimum usum rationis habent, ut volunt alii et quod mihi probabilius apparet, 1° quia ad annos pubertalis dicuntur pervenire pueri et puellæ, non cum primum pubent, sed cum ad hunc annum perveniunt in quo solent pu­ bere, qui est decimus quartus pro mascu­ lis et duodecimus pro puellis : ergo idem quoad annos discretionis; 2° quia leges instituuntur secundum ea quæ ut in plu­ ribus accidunt; 5° quia , cum sit difficile discernere an puer ante solitum tempus habeat vel non habeat usum rationis, da­ retur locus variis scrupulis et continuis perplexitatibus? Sed nondum evacuata est difficultas: res­ tat enim assignare tempus in quo pueri ut plurimum attingunt usum rationis. Qui­ dam assignant tempus quod est propin quius pubertati quam infanliæ, scilicet in masculis decimum annum el medium, in fœminis nonum annum ct medium. Alii assignant septimum annum complelimqct ita videtur usu et communi hominum sen­ su receptum : tunc enim solent pueri com­ pelli ad confessionem annuam, ad auditi·»· UTRUM OMNES SUBJICIANTUR LEGIBUS HUM \N1S? »13 netnmissæ. ad abstinentiam a carnibus,eic. | juribus particularibus, id esse umversaliArbitror ergo pueros post primum septen­ ter verum de omnibus censuns, ocnmvis nium dunuxat, etsi antea polleant usu ra­ alii, ut [cri conclusio, probabiliter existi­ tionis. pervenisse ad annos discretionis, et ment, his exceptis, standum esse commu­ tunc solum obligari legibus humanis, nisi ni decisioni capitis citati Befcrente. terto constet nequidem tunc habere usum Dico 5°. Infideles non tenentur legibus rationis. Dico, legibus humanis; certum est ecclesiasticis, quia non sunt Ecclesiæ sub­ enim , quovis tempore usum rationis adi­ diti .Haeretici autem tenentur,quia per bap­ piscuntur, ipsos statim teneri lege natura­ tismum fiunt Ecclesiæ subditi. Neque præli et peccare si eam transgrediantur. sumi potest Ecclesiam filios in suam ma­ Petes utrum pueri annum discretionis trem rebelles eximere ab obligatione le­ adepti incurrant etiam pœnas legibus hu­ gum suarum , cum hoc esset et eorum fo­ vere proterviam et Catholicis occasionem manis contentas, si eas transgrediantur? B. Probabile est pueros ante annos pu­ perversionis prabere. AÏ inferas. Ergo peccant caupones, la­ bertatis non incurrere pœnas ecclesiasti­ cas, quibusdam exceptis; nec ante tempus niones, etc. in partibus catholicis submi­ pubertati proximum incurrere pœnas ci­ nistrando haereticis carnes diebus prohibi­ viles. tis, non secu* ?.c si subministrarent catho­ De poenis ecclesiasticisprobafur ex cap. licis. B. N. illationem, quia, cum necessi­ Beferente, de Delictis puerorum, ubi tate compellente, aul aliis justis de causis, Alexander 111 prohibet ne puer qui ante princeps aut respublica eos admittat eteonannum decimum quartum commiserat ex­ ccdat habitationem, subest justa causa ven­ cessum compellatur ad subeundam pœnam dentibus negligendi eorum peccata minis imponi solitam pro tali excessu ; cujus ra­ trando eis carnes , cum alioquin vel rece­ tionem profert : Quoniam in pueris relin­ derent vel rixas et turbas excitarent. qui solet inultum quod in aliis provec­ tioris ætatis humanat leges dicunt esse $ IV. — Quibus legibus teneantur itinérantes ct peregrini ? severius corrigendum. Non relinquere­ tur autem in eis inultum, si censuris pu­ Dico 1°. Itinérantes et peregrini regu­ nirentur. lariter non tenentur legibus particularibus De poenis civilibus prob. ex Instit. de proprii territorii, quando alibi existant si­ Obligationibus ex delicto, $ penultimo, el ve transeunlersivepermanenter.modo non 1. Pupillum IÎ. de Reg. juris, quibus in absint eo precise animo ut eximantur a le­ locis habetur quod puer pubertati proxi­ ge, alias remansuri. mus teneatur de furto, homicidio et omni delicto, excepto adulterio ; ex quo colligi­ tur quod, si non sit pubertati proximus, non teneatur. Intellige autem teneri ad pœnam taxatam mitiorem ; quia, juxta reg. juris 108 IT. Fere in omnibus pænalibus judiciis et ætati et imprudent iutsuccur­ ritur. Dixi, quibusdam exceptis, quia videtur excipienda excommunicatio lata ob per­ missionem clerici, quam incurrit ptteradeptus annos discretionis, ut colligitur ex cap. Super eo et cap. Pueris de Sentent, ex­ communicationi»; item, excommunicatio lata in ingredientes monasteria monialimn, ex Trit? cit. ubi excommunicantur ingre­ dientes cujnsvis ætatis; item, irregulari­ tas ex homicidio, ut colligitur ex Clement. Sifurwsus, de Homicidio. Sic saltem plu­ re? excipiunt, imo quidam volunt, ex his Bill. t. IV. ,.u 1 514 DISSERT. IV . locales : atqui lex localis immediate afficit I locum, et mediante loco personas : ergo absentes a loco al) eis eximuntur. Et in Aoe differunt istæ leges ab iis quæ dicun­ tur personales, ut est, v. g. lex recitandi horas quæ allicit clericum independenter a loco aliquo determinato. Dixi irregulariter, quia sunt quædam leges spectantes rem vel commodum aut incommodum territorii, quarum trans­ gressiones consummantur etiam ab absen­ tibus in proprio territorio, ut lex obligans clericos ut certo tempore comparcant sy­ nodo vel capitulo ; item leges spectantes beneficia, agros, ædificia, quibus obli­ gantur etiam absentes. Idem dic de eo qui, existons extra proprium territorium, occideret hominem exisleniem in eodem proprio territorio, quia in eo consumma­ tur delictum : idem de aliis similibus ca­ sibus. Dixi 2° nisi absint transeunter co prac­ tise animo ut eximantur a lege, alias remansuri; qui ibi intervenit fraus, fraus autem et dolus nemini patrocinatur, ut jmnes admittunt. Si dicas quod in casu posito quis utatur •ure suo , sicut qui mutat domicilium ut eximatur a legibus proprii territorii quem nemo damnat. Λ. Λ7. ant. Et dico veram ibiintercedere fraudem aut nullibi unquam ; nemo autem habet jus agendi in fraudem legis. Ad pa­ ritatem , ipsam N. Is enim qui eo animo mutat suo , jure domicilium vere utitur quia unicuique liberum est manere vel non manere incola hujus vel illius territorii, sicque subjici vel non subjici ejus legibus, ueque id prohibere potest princeps; at nemini liberum est manendo incola hujus loci nolle leges ejus observare, idque pro­ hibere potest princeps : unde primus agit coiitra principem cujus non vult amplius esse subditus, nec consequenter ejus le­ gibus subjici; secundus agit directe con­ tra legem cujus obligationem , qua strin­ gitur , malitiose subterfugit, quod non est ipsi licitum.Requiritur ergo ut absens trans­ eunter» proprio territorio ejus legibus non teneatur, quod absit ex honesta causa, quæ tamen non debet esse gravis. Hinc si, dum urget lex jejunii in loco tui domicilii, in­ vitans ad prandium ab amico, ubi non est («juuimn , perinde iturus si apud te non ART. VIII. esset jejunium, licite apud ipsnm come­ dis carnes ; quia nulla est fraus. Cæleruin intellige praesentem doctrinam de actu a lege præcepto vel prohibito, cu­ jus positio vel omissio tam extra quam in­ tra conducit ad finem legis, ut est, v. g. lexdejejunio vel fosto servando; quia, si sit de actu cujus positio vel omissio extra ni hil conducat ad finem legis, licet (ibi abesse eo animo ut ab illa eximaris.· v. g. sil lex ne quis fervente seditione aut tu­ multu cum armis incedat ; poles abesse toto eo tempore, eo animo ut ab hac lege eximaris ; quia quod extra civitatem anna geras nihil facit ad finem legis. Dico 2°. Non solum qui habent domi­ cilium aut quasi-domicilium in territorio alieno, sed etiam qui sunt in illo transeun­ ter. ul itinérantes, peregrini el vagi, pro­ babilius tenentur legibus particularibus hujus territorii, si illic trahant moram ob­ servationi legis proporlionatarn. De his qui in territorio alieno habent domicilium aut quasi-domicilium, non est difficultas : omnes conveniunt cos teneri legibus hujus territorii. Dicitur autem ha­ bere quis domicilium in aliquo territorio, qui habitat aut incipit habitare, animo semper habitandi ; quasi-domicilium, qui habitat in eo per notabilem anni partem, quidam dicunt majorem , alii minorem modo sit notabilis, ut sunt studentes in academiis, mercatores in emporiis, prin­ cipes in aulis, etc. Ii ergo, hoc ipso quo fixerint alicubi domicilium aut quasi-do­ micilium , certo tenentur omnibus legibus illius loci, et ejus forum sortiuntur tam ci­ vile «piam ecclesiasticum , ac parochiam acquirunt non secus ac alii incolæ ; ita ut possint coram illius judice circumveniri, illic matrimonium contrahere, ab ordina­ rio in votis dispensari, etc. Excipe ordi­ nes sacros, quos recipere non possunt nisi ah episcopo loci nativitatis propter conti a· riam dispositionem juris. Quantum ergo ad itinérantes,peregrinos et vagos,prob. 1° ex S. Aug qui, lib 5 Confess. c. 8, dicit, Pactum inter se civilclit aut gentis consuetudine vel lege /irnuitum nulla civis aut peregrini bbulint violetur: quibus verbis indicat non solum consilium , ut volunt aliqui, sed pupp­ ium , cum eodem modo loquatur de |<·;<> grinis ac civibus qui absque dubio i*ncti- 513 UTRUM OMNES SUBJICIANTUR LEGIBUS HUMANIS? tur ex præcepto servare leges patrias. Idem niiim in territorio in quo sunt trail semi .. 5. de Doctrina Christiana , c. 12, refer­ ter, neque dispensari in votis ab illius or­ ture. Quisquis dist. 18 : Qtziayuia tie eis dinario : ergo. rebus transitoriis utitur ut metas consue­ /i. N. conseq. tum qma hæc non renui tudinis bonorum inter quos versatur , nuitur ad pacificam communitati· guber­ excedat, flagitiosus est. Item ex S. Am­ nationem sicut legum municipalium ob­ brosio 16 a)lb« at operibus servilibus : ergo nec au­ diendi cacrum. B. Concesso utroque ant. N. conseq. et sto in usu et praxi communi quæ sic re­ I quia servat formam contractus ibi requisi­ tam. At dices. Ergo fraus ipsi favet et pa­ trocinatur. Fateor id mgerere difficulta­ cepit legem pro audienda missa a disce­ tem; at forte respondebunt, non fraudem patrocinari, sed quia, supposita fraude, dente , non a transeunto, nec pro absti­ contrahit secundum leges loci in quo ce­ nentia ab operibus servilibus. Si instes communem apprehensionem illitteratorum lebratur contractus. Cæterum hanc opinio­ nem ut probabilem duntaxat propono, non non sufficere ad inducendam obligatio­ ut certam affirmo; quine contra res mihi nem, presertun de qua disputant theolo­ videtur dubia propter fraudem. gi, /i. me non vim facere in communi in­ Colliges 4° Catholicos existentes in par· tel ligent ia illitteratorum, sed in praxi com­ ! tibus hæreticorum aut infidelium, teneri muni quæ sic recepit legem et ideo vim legibus communibus Ecclesiæ, v. g. jeju­ tegis obtinuit. Cæterum nolim damnare niorum, festorum, etc. quia istæ leges non qui contrariam opinionem sibi probabi­ sunt locales, sed personales, primario af­ liorem sequeretur. ficientes personas ubique locorum; ct quod Consectaria prcecedentis doctrincr. in istis partibus non serventur, non est 1° committentem privilegium, sed apud hæreticos abusus, peccatum cui in propria diœcesi annexa ex eorum pervicacia; apud infideles, quia est censura seu quod est reservatum, sed non sunt subditi Ecclesiæ. Ex dictis colliges non in ea in qua versatur et peccat, non Colliges incurrere censuram nec reservationem, et S° discedentem a loco jejunii non posse jentare nisi aliunde excusetur, posse ibi absolvi a quocumque confessa- dum autem advenerit ubi non est jeju­ rio. Redux autem in patriam non potest, nium , posse manducare carnes, prandere non propter censuram, quia nullam in­ et cœnare ; e contra discedentem a loco currit, sed propter reservationem quæ vi­ ubi non est jejunium posse jentare, adve­ get in sua diœcesi circa illud peccatum, nientem ad locum jejunii circa meridiem ubicumque fuerit commissum. posse prandere cum aliis, si sero adveniat Colliges posse tantum collationem sumere. Hæc et 2° Gallum existentem in quibusdam provinciis Belgii posse mandu­ quædam alia corollaria circa jejunium fu­ care intestina et extremitates animalium sius exposita require in tract, de Temper, die sabbati, et Romanum existentem Me- dissert. 2, a. 10, sub finem. dionali posse non jejunare quatuor pri­ mis diebus quadragesimæ; quia, licet abs­ tinentia a carnibus sabbato, et jejunare quatuor primis diebus quadragesimæ, non sint leges locales, de quibus ‘rocedun*> conclusiones, seri communes Ecclesiæ; DISSERTATIO V. DE MUTATIONE LEGUM HUMANARUM. D. Th. Q. 97. quia tamen extranei existentes in dictis Hic q. 97. a. 1. o. — Suppono 1° legem humanam posse convenienter mutari, tum locis subjiciuntur eorum legibus onerosis, quia legislator pro ingenii humani imbecil­ ita fruuntur eorum privilegiis ut sit uni­ litate non semper potuit in lege condenda formitas in omnibus. Pariter Belga existons attendere ad omnia, ex quo fit quod tem­ m Gallia et Mediolanensis Romæ non pos­ poris successu id quod credebatur utile sunt uti suis privilegiis , sed debent ser­ deprehendatur inutile et noxium, ideoque vare leges communes Ecclesiæ prout ibi lex mutanda; tum quia mores hominum servantur. quibus dirigendis instituuntur leges, sunt Colliges 5° existentem in loco ubi Tridenlinum non est promulgatum nec re­ variabiles, consequenter leges mutandæ. ceptum, posse valide contrahere matrimo­ Ibid. a. 2. ο. — Suppono 2° leges non esse facile mutandas, etiamsi aliquid me­ nium Ùandestine; quia ista lex non est lius occurrat, sed tum demum quando ne mere personalis, sed mixta , partim per­ cessitas aut magna et evidens utilitas id sonalis, oartim localis. Quid autem si eo requiritis; quia mutatio legis quantum est præcise animo illuc transmigret ? Proba­ de se habet detrimentum quoddam bom biliter reputant aliqui contrahere valide, communis, nam ad observantiam legu» DE MUTATIONE LEGUM PER ABROGATIONEM, etc S17 multum valet consuetudo, quæ tollitur per legislatoris. Ita Bonifac, VIII, cap, Licet mutationem legum, ex qua etiam leges mi­ de Constit. in 6, his verbis : « Licet Ronoris æstimantur " manus pontifex, qui jura omnia in scriMultipliciter autem lex mutari potest : » nio pectoris sui censetur habere , cons4° per abrogationem, si tollatur in toto, » titulionem condendo posteriorem, prioaut per derogationem, si tollatur in parte; » rem, quamvis de ipsa mentionem non 2° per cessationem linis illius; 5° per con­ » faciat, revocare noscatur; quia tamen suetudinem; 4» per dispensationem; 3° » locorum specialium et personarum sinper interpretationem. De quibus omnibus » gulanum consuetudines et statuta (cum agemus in hac ultima dissertatione. Un­ » sint facti et in facto consistant) potest de sit » probabiliter ignorare, ipsis (dum tamen m sunt rationabilia ) per constitutionem a ARTICULUS I. De mutatione legum per abrogationem » se noviter editam, nisi expresse cavea» tur in ipsa, non intelligitur in aliquo deet cessationem finis. » rogare. ·» § I. — Prima difficultas resolvitur. Favet insuper hæc regula juris 34, in 6 : Dico. Legislator, ejus successor pari Generi per speciem derogatur, quam sic gaudens auctoritate, aut superior, potest intelligunt juris interpretes cum Glossa, justa de causa licite et valide abrogare le­ quod lex specialis derogat legi generali gem et a fortiori illi derogare. Patet ex posteriori. suppositis. Sine autem justa causa non § II. — Secunda difficultas resolvitur. potest licite, quia, sicut peccaret non fe­ Finis legis potest cessare vel adaequate rendo ab initio legem necessariam aut uti­ lem, a fortiori peccat abrogando latam, et et in communi, vel inadæquate et in aliquo auctoritate sua abutitur. Potest tamen va­ particulari. Item potest cessare negative lide, quia lex non habet vim obligandi tantum, quando scilicet lex desinit esse nisi ex voluntate ct auctoritate legislato- utilis fini intento, non tamen nociva ; et ris, quæ hic deesset : unde sicut si legem, contrarie quando est nociva. Dico 1°. Cessante simpliciter et abso­ quantumvis utilem aut necessariam, non ferret et in hoc peccaret, nemo lege strin­ lute fine legis adaequato et in communi, geretur; ita si latam, quamvis illicite, sive negative, sive contrarie, cessat lex, revocet. quia 1° non est lex quæ non est utilis bo­ Petes 1° utrum, etiamsi lex sit a supe­ no communi : ergo cessante ratione prop­ ter quam erat utilis cessat ; 2° quia ces­ riore confirmata, possit eam abrogare Bespondelur communiter quod si sit sante omnino ratione propter quam legis­ confirmata in favorem communitatis, non lator tulit legem , censetur non velle am­ possit, quia superior sic confirmando fecit plius illam obligare. Hinc, si lex indicet suam; si autem, ut ordinarie fit, sic con­ preces ad oblinendam pacem, pace ob­ firmata in favorem ipsius legislatoris, po­ tenta cessat lex; si ad obtinendam pacem test , quia talis confirmatio nihil derogat et pluviam, obtenta pace non pluvia, non auctoritati legislatoris, sed confert dun- cessat lex. quia non cessat finis ejus tota­ lis el adaequatus. laxat legi plus ponderis et roboris. Dixi, cessante simpliciter et absolute, Petes 2° an non solum per expressam revocationem, sed etiam per legem con­ quia, si cessaret tantum ad tempus, pari­ ter lex cessaret ad tempus, et reviviscente trariam, lex censeatur revocata? B. Lex generalis per legem generalem fine legis revivisceret. Dico 2°. Cessante negative fine legis contrariam censetur revocata ; lex vero particularis, quales sunt speciales locorum etiam totali in uno particulari non ideo consuetudines, statuta et privilegia, etiamsi cessat lex; secus si finis cessaret contrarie. Batio primte partis est, quia, licet vi­ ponatur m lege generali hæc clausula de­ rogatoria generalis,non obstante quacum­ deatur tunc cessare finis legis in hoc par­ que consuetudine, etc. non censetur re­ ticulari, revera tamen non cessat, aut non vocata, nisi de ea fiat specialis mentio, cessat adæquate ; non enim leges feruntur a:it nisi aliunde constet hanc esse mentem de aliquo opere, quia in hac vel illa parti- DISSERT. V. ART. II. BU culari pcnron. conducit de facto ad bonum I nullam supponit; secundum, quod abro­ commune , sed quia natum est conducere get legem et ut plurimum conducit : atqui, licet in quod eam interpretetur. Hæc autem tria, hac particulari persona per accidens dc consuetudo obtinere potes1 duplici via ' facto non conducat, tamen natum est con­ 1° via conniventiæ, quando superio perso­ ducere et ut plurimum conducit : ergo fi­ naliter consentit tacite vel expresse con­ nis seu ratio legis revera r* suetudini, ad quod non requiritur tempus . ssat, aut latam ct receptam; tertium, g. lex determinatum ; 2° via praescriptionis, quam '?s tinum j '■op­ do certo tempore invaluit consuetudo, con­ ter periculum fraudis, Icci io. «>;n libro»a*u currente consensu , si non personali, sal­ prohibitorum propter periculi, tem juridico seu legali, superioris, saltem non cessat adæq' ··<*. Sk, , prohibet matrimonium cL perver­ sionis, gestationem armorum pro, '?r pe­ riculum rixarum, quamvis sis ita dis ■·! tusutin te non timeas vel fraudem, vel p. ut ex- , plicabitur infra. An itaque et quomodo i ?onsuetudo hæc tria obtinere possit, in! .“'f rimus. Pro quo cessat finis legis, quia semper verum ma­ u. item ad 5. — Dico 1°. Consuetudo rationabilis potest inducere legem ubi non net quod inde natum sitsequi vel fraudem est, tam via conniventiæ quam proscrip­ versionem, vel rixas; non tamen ideo \eie vel perversionem, vel rixas, et quod ut tionis. si lex facta noxiabono communi, aut etiam Prob. ex utroque jure. Ex jure canon. Cap. In his dist. 11, ex S. Aug. Epist, 86, ad Casui, dicitur = In his rebus de quibus nihil certi statuit divina Scriptura, mos populi Dei vel instituta majorum pro lege tenenda sunt. Et sicut prævaricalores divinarum legum, ita contemptores ecclesiasticarum consuetudinum coer­ cendi sunt. Item cap. Illa dist. 12, cap. Cum delatus de Consuelud. et toto titulo cap. Non est et cap. Cum in tua cod. tiL bono alicujus privati, cujus malum redun­ in 6. plurimum sequantur, quod est ratio legis; et ideo ab illa non eximeris. Confirmatur. Quia alioquin vix ullus esset qui legem ob­ servaret ; dicerent enim omnes a se abesse periculum, quod lex vitare intendit. Con­ fer quae dixi de lege fundata in falsa præsumptione, dissert, præced. a. 7. Patio secundœ partis est, quia quod est pro bono communi institutum nou de­ bet contra illud militare, quod accideret dat contra bonum commune, subsisteret : unde lex reddendi depositum non obligat ubi redditio est nociva deponenti, vel de­ positario , vel alteri : similiter lex de abs­ tinentia non obligat quando desunt a Iri cibi ; interest enim boni communis quod particulares serventur incolumes. ARTICULUS II. De consuetudine. In 5 d. 25. q. 1. a. 14. quest. 2. — Ex jure civili. L. de Quibus, ff. de Le­ gibus : De quibus causis scriptis legibus non utimur, id custodiri oportet quod moribus et consuetudine inductum est... Inveterata consuetudo pro lege non im­ merito custoditur. L. Diuturna seq. Diuturna consuetudo pro jure et lege, in his quæ non ex scripto descendunt observari solet. Hem duabus legibusseqq. et L. Præses, C. Quæ sit longa consuetu­ do; et duabus legibusseqq. Neque verum Consuetudo duplex, una facti, altera ju­ est quod dicunt aliqui, in his legibus agi ris. Consuetudo facti definitur ab Auctore de populo qui nullum principem agnoscit Frequentia operandi libere eodem modo. ut videre est in ipsis textibus. Consuetudo juris quæ sequitur ex consue­ tudine facti definitur ab Isidoro, iib. 5 Prob. ratione. In consuetudine rationa­ bili possunt concurrere omnia quæ requi­ Jus runtur ad legem, scilicet materia honesta quoddam moribus ( id est actibus fre­ quentatis ) institutum, quod pro lege suscipitur cum deficit lex. Est quaestio et utilis bono communi, intentio se obli­ gandi et legitima auctoritas vel communi­ præcipue de consuetudine facti. approbantis sive personaliter Etymol. c. 5 relato, c. S, dist. 1, Hic q. 97 a. 5.0. — Tria tribuitS. Th. consuetudini ·. primum, quod legem indu­ cat quando scilicet est prater legem et tatis, si sit libera, vel principis manifeste ter eam consuetudinem et legali- intentionem. Ergo. Et hinc vides plura rjquiri ut coimus- DE CONSUETUDINE. 512 tudo inducat legem 1° Requiritur quod I reputetur lex. Ex oppositis indiciis colli­ ejus mater* sit honesta, utilis bono com­ ge contrarium. Potest autem nbligare vel muni et talis qualem diximus supra requi­ sub mortali, vel sub veniali, vel ad solam ri ad legem : unde quæ repugnant legi na­ pœnam secundum quod populos 'ntendeturali vel divinæ, vel bono communi, quæ rit, ut dixi de legimus. tcandaluus ?ariunt, aut adversantur liber­ 4° Requiritur ut consuetudo frequente­ tati eccœsiasticæ, et «imilia, nou introdu­ tur actibus publicis, saltem a majori parte cunt legem. communitatis, qui locum promulgationis 2° Si agatur de communitate quæ non teneant. Quot autem actus requiranturdesit libera, sed regatur a principe vel su­ finiri non potest, sed tot requiruntur quot periore , requiritur superioris consensus sufficiunt ut populus possit judicare id fie­ et approbatio, quia lex non potest esse nisi ri ex lege obligante. a superiore in subditos. Duplex autem hic Petes quantum temporis requirat sondistinguitur principis consensus, unus sueludo ut obtineat vim legis? personalis, alter juridicus seu legalis : per­ /I. Si procedat via conniventiæ, nullum sonalis, quando superior conscius consue­ determinatum tempus requirit, sed sufficit tudinis eam approbat vel expresse, verbo quod constet de voluntate populi et princi­ aut aliquo facto manifesto; vel tacite, ei pis consensu ; quæ duo debite manifestata non resistendo dum facile posset. Juridi­ sufficiunt ad legem. Quando autem non cus seu legalis in hoc consistit, quod jura constat hæc duo adesse, prudentuin est ju­ seu prædecessores superioris præsentis de­ dicare attentis circumstantiis Si procedat claraverint et statuerint talem consuetudi­ via proscriptionis, plures consent requirnem inducere legem; ad quem consensum, decem annos tam pro lege civili quam ec­ ut palet, non requiritur quod consuetudo clesiastica. Censet tamen noster Serra post innotescat superiori, ut magis patebit in­ Soto sufficere pariter si manifeste constet fra. Ut consuetudo inducat legem viacon­ consuetudinem esse inductam et receptam niventiæ, requiritur consensus personalis nec aliquod longius aut determinatum saltem tacitus ; ut autem inducat via pro­ tempus requiri ; quia hic non agitur de re scriptionis, sufficit consensus legalis. ulli noxia, propter quod jura requirant 5° Requiritur in populo intentio se obli­ certum tempus ad proscriptionem posse> gandi , quia non est lex sine obligatione, sionum , sed de re honesta et utili bono nec obligatio legis si superior non inten­ communi. Hæc sententia est mihi beue dat obligare : superior autem non intendit probabilis ; prima est communior. consuetudinem obligare nisi in quantum Ib>d. 0. — Dico 2°. Consuetudo ratio­ populus intendit se obligare , quia ibi se nabilis potest abrogare legem humanam habet princeps potius ut approbans obli­ etiam irritantem, aut ei derogare tam via gationem quam inducens, nec censetur conniventiæ quam proscriptionis. concurrere nisi secundum intentionem po­ De via conniventiæ non est difficultas, puli. Unde sunt plures consuetudines in quia lex pendet a voluntate legislatoris : populo Christiano quæ non habent vim le­ unde, mutata voluntate legislatoris eaque gis, ut consuetudo audiendi 1res missas in exterius manifestata, desinit lex : atqui festo Nativitatis Domini, recitandi Angelus per conniventiam liberam consuetudini mane, meridie, vesperi, ad sonum campa- contrariæ legi manifestatur facto mutatio næ; sumendi aquam benedictam in introi­ voluntatis in legislatore : ergo. Dixi, con­ tu et exitu ecclesiæ; et aliæ plures. si pe­ niventiam liberam, ita quod legislator tas unde dignosci possit consuetudinem possit facile impedire et non impediat; si inductam fuisse cum intentione obligandi enim toleret, quia resistere non potest, aut ei vim legis habere? Jl. id posse dignos­ si diflerat in aliud tempus, non est con­ ci ex «equentibus indiciis : si non obser­ sensus liber et sufficiens ad abrogandam vantes male audiant apud timoratos et sa­ legem via conniventiæ. pientes . vel si in re difficili regulariter ob­ Prob. secunda pars ex utroque jure. servetur , vel si superiores urgeant ejus Ex jure canonico Cap. finali de Con­ obseivationem et transgressores puniant, suetudine dicitur : Licet longaixf con­ vel tandem si communi sensu doctorum suetudinis non sit vilis auctoritas , nou DISSERT. V. ART. II. est tamen usque adeo valitura,ut vel I consuetudo praescribat contra legem ciupositivo juri debeat prœjudicium gene­ Icin requirantur decem anni, contra legem rare, nùi fuerit rationabilis et legitime ecclesiasticam quadrag.nht anni; quia m*· pra1script a. Qua exceptione aperte signi­ jus commune disposuit pro praescriptione ficat canon, consuetudinem rationabilem aliorum j urium civilium et ecclesiastico­ legitime praescriptam posse legi humanæ rum. derogare. Ex jure civili. L. De quibus, Dices d”. Ut consuetudo praescribat con­ ΙΓ. de Legibus : Bectisime illud receptum tra legem debet esse rationabilis, ut dici­ est, ut leges non solum suffragio legis­ tur in conclusione, et insuper debet esse latoris , sed etiam tacito consensu om­ bona fides in praescribente : atqui neu­ nium per desuetudinem abrogentur. trum repentur in agentibus contra legem : Prob. ratione. Leges humanæ subsunt ergo. auctoritati et voluntati hominum, non se­ B. N. min. Potest enim contingere quod cus ac aliæ res humanæ et jura : atqui res qui primi agunt contra legem sibi persua­ humanæ et jura possunt independenter a deant , ob materiam legis aut quasdam cir­ voluntate dominorum mutari et transferri cumstantias mutatas, legem debere cessa­ per auctoritatem juris, ut iit in praescrip­ re, sicque nec irrationabiliter nec cura tione : ergo pariter leges humanæ possunt mala fide legem non servare. « Possibile mutari per auctoritatem juris independen­ « est, inquit S. Th.— ibid, ad i.— ter a voluntate personali legislatorum. Sub- » quandoque contra legem agere, et tamen sumo. Atqui jura decernunt consuetudi­ « actus non erit malus, et eum tales actus nem rationabilem legitime praescriptam » multiplicentur propter aliquam mutatio· praevalere legi humanæ, ut patet ex juri­ » nem hominum, tunc manifestatur per »> consuetudinem quod lex ulterius non bus laudatis : ergo. Hinc inferes 1° ad abrogationem legis » est utilis; sicut etiam manifestaretur si humanæ per consuetudinem contrariam » lex contraria verbo promulgaretur. » aut dissuetudinem non requiri quod legis­ Sed, dato ab initio consuetudinem non lator sit conscius consuetudinis; tum quia fuisse rationabilem, nec bonam finem in hæc abrogatio non fit ex consensu perso­ primis transgressoribus, eorum tamen suc­ nali legislatoris, sed legali seu vi juris cessores , inducta jam consuetudine, pos­ communis ita statuentis; tum quia prae­ sunt rationabiliter et cum bona fide contra scriptio universim currit contra ignoran­ legem agere; et tunc solum incipit curre­ tes : et alioquin vix ulla consuetudo parti­ re praescriptio , et tandem post tempus de­ cularis praevaleret contra legem pontifi­ terminatum elapsum obtinet vim legis, ciam, cum ipse Pontifex, cap. cit. 1 de modo tamen tempore quo currit non in­ Const, in 6, fateatur se ignorare particu­ terveniat actus contrarius a majori parte lares locorum consuetudines. Ita Layman communitatis; tunc enim interrumperetur post Glossam, Innocent. Suarem et plures et esset de novo inchoanda. Dices 2°. Cap. Consuetudinis, dist. 11, alios. Si tamen legislator sciret consuetu­ dinem et positive resisteret, non curreret et 1. 8 C. lit. 53, dicitur quod consuetudo non vincat legem : ergo. praescriptio. Bespondeo sensum juris esse quod con­ Inferes 2° nullum determinatum tem­ pus requiri ut consuetudo abroget legem suetudo particularis alicujus loci non vincat via conniventiæ, sed sufficere quod con­ legem universaliter et ubi non vigeteonsuestet de conniventia seu consensu personali tudo, bene tamen in locis in quibus v iget. legislatoris; quia non jure, sed ipsius le­ Inst. S. Th. hic a. 3, ad 2, dicit : Si ad­ gislatoris voluntate mutata desinit lex. huc maneat ratio eadem propter quam Quando autem proceditur via praescriptio­ prima lex ut ilis erat,non consuet udo le­ nis, requiritur tempus determinatum, quia gem sed lex consuetudinem vincit. Ergo. tunc non desinit ex mutata voluntate le­ B. textum non referri integre; subdit gislatoris, sed ex dispositione juris; et enimS. Doctor, nisi forte propter hoc so­ ideo requiritur tempus a jure determina­ lum inutilis lex videatur, quoniam non tum ao legitime praescribendum : unde est possibilis secundum consuetudinem c< inmuois sententia est, quod ad hoc ut palriœ, quæ erat una de conditionibus MO DE DISPENSATIONE. Mi Ad rationem contrariam, P. quod, legit : difficile est enim consuetudinem quamvis per violationem legis pœna qtso multitudinis removere. Dixi 1·, legem humanam , quia contra facto incurratur, potest tamen contingere legem naturalem aut divinam nunquam quod non servetur, et quod illius nulla ha­ praevale» c potest huinana consuetudo, quia beatur ratio ac si non esset incursa, v. g. utraque procedit a voluntate ctauctoritate quodexcommunicatus non vitetur ab aliis, divina, contra quam nihil potest consue­ nec ipse vitet alios, absque ulla reprehen­ tudo humana, neque via conniventiæ, ne- sione ex parte superiorum : quæ dissuetu que via præscriptionis ; non via conniven­ do, si perseveret sufficienti tempore, vel ad tiæ, quia quamvis Deus non statim earum proscriptionem, vel ad cognoscendum con­ transgressores puniat, non tamen consen­ sensum personalem legislatoris, sufficit ad tit earum transgressionibus, sed reservat abrogationem pœnæ. Sicut autem consuetudo potest tollere puniendas in hac vel altera vita; non via præscriptionis, quia præscriplio habet vim pœnam relicta culpa, ita etiam potest tol­ ab humana auctoritate, quæ nihil potest lere culpam relicta pœna ; quia id quando­ statuere contra voluntatem et auctoritatem que potest esse rationabile, etsicaliquando instituuntur quædam statuta et ordina­ divinam. Dixi 2°, etiam irritantem, quia non est tiones. Excipe tamen nisi pœna necessario ratio curconsuetudo possit abrogare legem et intrinsece supponat culpam, ut censura prohibentem et non irritantem. Insuper ecclesiastica. U>id.—Dico 3° Consuetudo potest in­ potest inducere legem irritantem, cur non terpretari legem. Patet ex jure, cap. Cum tollere ? Petes 1° utrum consuetudo possit pro­ delectus de Consuetudine, et L. Si de in­ scribere contra legem, si lex feratur cum terpretatione, ff. de Legibus, ubi consue­ hac clausula, non obstante quacumque tudo dicitur optima legum interpres. Duplex autem est interpretatio : una consuetudine ? P. affirmative. Quia hæc clausula intel­ doctrinalis, secundum mentem et sensum ligitur de consuetudine praterita, hon fu­ legislatoris; altera authentica, quæ habet tura. Quod si exprimatur in lege, non ob­ vim inducendi aliquem sensum pro nova stante quacumque consuetudine etiam lege, licet forte non conveniat cum pnma futura, potest adhuc nihilominus consue­ intentione legislatoris, ütroque modo con tudo legem abrogare; quia, non obstante suetudo potest interpretari legem huma­ hac clausula, consuetudo contraria potest nam; priori autem modo tantum, legem esse rationabilis, et sicut potest totam le­ naturalem et divinam. gem abrogare, potest et quoad illam par­ ARTICULUS III. tem. Neque tamen hæc clausula inutiliter De dispensatione. ponitur; efficit enim quod magistratus et protores diligentius advigilent ne indu­ Dispensatio, prout hic sumitur, est ic catur consuetudo contraria, et quod non la.rat io obligationis legis.Differt ab abro tam facile possit praesumi tacitus consen­ gatione et derogatione, ab interpretatione, sus legislatoris. licentia, absolutione, et privilegio. Petes 2° utrum consuetudo possit dero­ Ab abrogatione et derogatione, quia gare legi quoad pœnam ipso facto incur­ per abrogationem tota lex, per derogatio­ rendam, v. g. excommunicationem, relicta nem pars legis absolute el universim tol­ culpa ? Videtur quod non, quia, hoc ipso litur; per dispensationem autem obligatio quo lex violatur, pœna simul incurritur : legis tollitur tantum respectu alicujus par­ ergo, manente lege quoad culpam, non po­ ticularis, manente lege integra ct immuta test consuetudo prævalere contra pœnam. ta quoad alios. Quod si ad omnes, sed aii Λ. nwuominuj affirmative ; quia ipse tempus tollatur, erit suspensio legix legislator potest aufen e pœnam sive per Ab interpretatione, quia interpretatio, aliam legem, sive per ejusdem explicatio­ doctrinalis scilicet, non tollit obligationem nem aut modificationem : ergo id etiam legis, sed declarat tantum per se ipsam fieri potest per consuetudinem ex consen­ cessare : unde ad interpretationem acu su legislatoris personali vel legali. requiritur auctoritas, sed sufficit prodictu DISSERT. et intelligente, ad dispensationem autem requit ur auctoritas. Si sil interpretatio au­ thentica ad quam requiritur auctoritas, tornciditcumabrogatione aut derogatione. A licentia, quia dans licentiam proprie non relaxat legem, sed ponit conditionem, qua posita lex nunquam obligavit. V. g. lex dicit : Nemo exeat ex urbe sine liceneentia prætoris, vel e conventu sine licen­ tia praelati · praetor ant praelatus dans li­ centiam non dispensat, sed ponit condi­ tionem ex qua lex per se cessat obligare : unde praelatus dans licentiam aliquid acci­ piendi vel dandi, non dispensat in voto paupertatis. Ab absolutione, quia dispensatio est contra legem communem, non absolutio ; quin potius est secundum legem commu­ nem quando persona absolvenda meretur absolutionem. A privilegio, quia privilegium est pri­ vata lex, et potest esse vel contra jus com­ mune, et tunccoinciditcum dispensatione, vel praeter jus commune, ut privilegium absolvendi, dispensandi, etc. et tunc dif­ fert a dispensatione. Dispensatio, cum sit contra jus commu­ ne, est odiosa ; odiosum est enim recede­ re a communi lege quæ omnes alios obli­ gat, et ideo stricte est interpretanda et res­ tringenda. Multa pro praxi sunt scitu necessaria circa dispensationem, quæ sequentibus 5$ elucidare conabimur. Unde sit § I. — Quis potest dispensare in lege humana? Q. 97. a. 4. o. — Dico. Potestate ordi­ naria dispensare potest in suis legibus ipse legislator, ejus successor et superior, cui legislator aut successor est subordinatus. Inferior autem non potest nisi potestate delegata el quantum ipsi concessum est vel a jure, vel a consuetudine, vel a supe­ riore. Prima pars patet, quia obligatio legis pendet a potestate legislatoris : ejusdem est autem potestatis ferre legem el aliquem a lege eximere, quod est dispensare : er­ go potest legislator dispensare in suis le­ gibus, el ejus successor pari cum illo gau­ dens potestate, et a fortiori superior, cu­ ius potestati subordinatin’ potestas inferio>is. Palet etiam secunda pars, quia dispen­ sare esi actus jurisdictionis : inferior au^22 V. ART. Hl. tcm non habet jurisdictionem in legem su­ perioris, nisi in quantum ipsi conceditur vel ab ipso superiore, vel a jure aut con­ suetudine. Duplex est enim potestas delegata, una a jure vel consuetudine, quæ, dum in per­ petuum est concessa vel annexa, non personæ sed officio, vel dignitati æquiparatur ordinariae . cap. Quoniam abbas, de Ollicio delegati, et L. 1, ΙΓ. de officio ejus cui commissa est jurisdictio. Altera est ablio mine dupliciter, vel per modum gratiæ in favorem delegati; ethæcest latæ interpre­ tationis, nec expirai morte concedentis, si absolute sit collate, quia juxta cap.ô’i cui de Præbendis, in G, Decet concessum u principe beneficium esse mansurum : vel per modum commissionis et mandati in favorem alicujus causæ vel personæ; et hæc est stricta; interpretationis, et expirât morte concedentis, si res sit integra et non­ dum execution! cœpta mandari : cap. Ae­ tatum , de Officio delegati, et cap. cit. Si cui. Consectaria prœcedentis doctrina:. Ex hac conclusione colliges 1° papam posse jure ordinario dispensare in omni­ bus legibus ecclesiasticis, tam particulari­ bus diœcesum quam universalibus totius Ecclesiæ, (juia est omnium caput. Colliges 2° episcopos non posse potes­ tate ordinaria dispensare in legibus SS. pontificum ct conciliorum, posse tamen in pluribus casibus potestate delegata : 1° quando jus expresse id eis concedit, sicut Trid. sess. 24, cap. G. de Reformat, ipsi* concedit posse dispensare in omnibus ir­ regularitatibus provenientibus ex delicto occulto, excepta ea quæ provenit ex homi­ cidio voluntario et ex aliis deductis ad lo­ rum contentiosum ; 2° quando in lege po­ nitur posse dispensari ; cum enim certo constet pontificem posse dispensare , illæ particular non possunt intelligi nisi de episcopis, alias forent inutiles. 5° Possunt ex consuetudine et consensu tacito dispensare in levioribus cl iis qux frequenter accidunt, ut in jejuniis, festis, horis canonicis ct similibus, quia id exigit conveniens diœcesis gubernatio, nec est verisimile pontificem velle ut continuo ad ipsum recurratur pro rebus levmus aut quæ frequenter occurrunt In jejuniis e* DE DISPENSATIONE. 525 festis id etiam possunt parodu ex consue­ jus commune redegisset tudine. cendum de legibus in synodo provinciali Secus tamen di­ 4° Possunt ex consensu tacito dispen­ aut national! latis a primate vet -rchiepis- sare in iis quæ non patiuntur moram,quia copo etepiscopis suffragantis; nem pu-sunt jure præsumitur SS. pontificem nolle fide­ enim sive primas, sive archiepiscopus, sive les landiu manere in peccato aut in peri­ episcopi dispensare jure ordinario, sed de­ culo peccandi : sic dispensant in impedi­ legato tantum et consensu tacito synodi, mentis occultis, si quia nullus singulariter et seorsim est ibi deprehendantur post matrimonium contractum cum bona lide legislator, sed omnes saltem alterutrius partis, non tamen in his Idem dic de legibus capituli provincialis ouæ deprehenduntur ante contractum, ni­ respective ad provincialem, et capituli ge­ si forte detegantur immediate ante cele­ neralis respective brationem quæ sine gravi scandalo differ­ ter eamdem rationem, et quia provinciali- ri non possit. Similiter dispensant in im­ capitulo provinciali pedimento petendi debitum quod una pars generali est inferior : unde neque hi neque contraxit ex commixtione cum consangui­ illi possunt has leges abrogare, sicut pos­ nea in primo vel secundo gradu alterius. sunt suas. 5° Multi censent posse etiam dispensare ad simul collective. generalem, prop­ et generalis capitulo §11. — Virum dispensatio sine coassa legitima quando dubitatur an dispensatio sil reser­ sit licita et valida ? vata, vel an opus sit dispensatione ; quia censent SS. pontifices sibi solum reservare Ibid. — Dico 4°. Superior dispensat illicite sine causa legitima in sua vel infe­ casus certos. Alii hanc praxim minus tutam rioris lege. reputant. Mihi probabile est posse admit­ ti in locis remotioribus, praesertim si talis ibid. — Prob. Quia 1° dispensans sine causa legitima est dispensator imprudens consuetudo sit nola el tolerata. cl infidelis : imprudens, quia agit temere Huc usque de dispensatione episcopali sine causa rationabili ; infidelis, quia non in obligatione legis humanæ. Quantum ve­ intendit bonum commune ad quod lex est ro ad vota et juramenta possunt episcopi instituta el quod ipse ex officio ct pacto im­ jure ordinario in iis dispensare, scilicet plicito cum communitate debet intendere. improprie cum suis subditis, sicut et ipsos 2° Quia eximere a lege eum qui non est absolvere ab omnibus peccatis et censuris eximendus, quæ non sunt specialiter reservata papæ; 5° Quia turpe est el contra rationem natu­ quia, cum hæc sint frequentissime, hujus­ ralem quod pars sine causa non sit modi poteslas est omnino ipsis necessaria mis toti, quod facit qui dispensat sine causa. ad congruum suæ diœceseos regimen : et Tandem quia potestas est data ad ædifica- de volis constat c. 1 de Voto. Imo etiam tionem et non ad destructionem in voto continentis peqieiuæ, quod est pa­ Bernard, lib. S de Consider, c. 4, vocat pæ reservatum, possunt post matrimonium contractum dispensare, ut compare illo astricta possit petere debitum. est acceptio hujusmodi dispensationem personarum. for­ : unde crudelem dis­ sipationem. Hinc inferes Quæ huc usque dixi de episcopis dicen­ eum qui petit dispensatio­ nem sine legitima causa pariter peccare; da sunt de prælatis regularium exempto­ quia consentit et cooperatur {teccato dis­ rum, respective ad suos subditos, quia in pensantis. his quæ sunt jurisdictionis tantum sunt ▼eluti suorum episcopi. Colliges Quale autem sit jieccatum tam dispen­ santis quam petentis dispensationem ? Soto, 5° episcopum posse jure ordi­ nario dispensare in suis legibus, etiamsi Navarrus, \\ iggers ct quidam alii reputant in diœcesana synodo latis, quia ipse solus dalum aut damnum alterius; quia, inquiunt, est ibi legislator, alii tantum assessores aut uterque utiturjure suo, sicut qui pecuniam consiliarii. Nec refert quod forte sint con­ suam prodigit. Sylvius post Cajetanum, firmata* a SS. pontifice , quia confirmatio Covarru, Suarem et plures alios, reputat addit lautum eis robur, declarando esse mortale, quia est contra justitiam iegalwn bonas et utiles et ideo observandas , nis» et distributivam; omnis autem injustitia lotie uepa confirmando fecisset suas et in est mortalis ex genere suo. tantum veniale , nisi sequatur grave scan­ DISSERT. V. ART. ΠΙ. Respondent primi violationem justitiæ I dispensantes, quorum est causas disneulegahs et distributives non esse peccatum I sationis *’ " inquirere et discutere; et econtra, mortale ,nisi grave damnum inferatur com­ quod petentes sine causa peccent et non munitati, ant alicui privato, quod per se peccet dispensans, quia quandoque impor­ loquendo non infertur cx hoc quod aliquis tunitas et improbitas petentis el periculum a communi lege, v.g. abstinenti® eximatur; ne ex denegatione fiat pejor, potest esse secus, inquiunt, si a lege tribulati eximere­ dispensatori causa legitima dispensandi. tur. ex «pio alii magis gravarentur. Hæc sen­ Dico 2°. Superior valide dispensat sine tentia est speculative probabilis; sed quan­ causa legitima in sua et sui inferioris lege. Prob. Lex tam in fieri quam in conser­ tum ad praxim vix aut ne vixeapio quod quis dispensetursineullacausa,ut nunquam au­ vari absolute pendet a voluntate legislato­ diat missam, nunquam recitet horas, nun­ ris; ita quod si, quamvis urgente legitima quam jejunet aut abstineat a carnibus, et causa, non institueret, aut sine legitima cau­ inde non sequatur gravis offensio fidelium sa, legem institutam abrogaret, non esset et grave scandalum , aut saltem inde non lex et nullus obligaretur : ergo, si tollat sit natum sequi : unde in his et similibus obligationem legis pro aliquo, ille non casibus non auderem dispensantem et pe­ obligatur. Confirmatur. Qui dispensantur tentem dispensationem excusare a mortali. sine causa in impedimentis matrimonii, Probabilius etiam existimo cum Caje- valide contrahunt matrimonium, nullus tano, Sylvio et aliis, contra Gonet. Suarem enim contra hujusmodi matrimonii validi­ et alios, utentem hujusmodi dispensatione, tatem reclamat : ergo valida est dispensatio. Dices 1°. Lex sine causa rationabili et peccare, non quidem contra legem huma­ nam a qua valide est exemptus, ut modo utili bono communi nulla est : ergo pariter dicam, sed contra legem naturalem, vetan­ dispensatio sine causa rationabili nullaest. Ii. N. conseq. Disparitas est, quod au tem ne pars sine causa discordet a toto. Neque dicas quod utatur jure suo : hoc condendam legem duo necessario requi­ enim jus est illi illegitime acquisitum, et rantur, nempe voluntas legislatoris et uti­ ideo eo non obstante manet obligatio na­ litas boni communis, quorum siunumdefituralis non discordandi a toto, in qua non ciatcessatlex; ad ponendum enim effectum est dispensatus. Non assentior tamen Syl­ requiritur integra causa; ut autem tollatur vio repetenti gravitatem hujus peccati ex I sufficit quod partialis causa a qua intrin­ gravitate materiæ aut præcepti, in quo se sece dependet, deliciat. Cum ergo in dis­ deberet aliis conformare, quasi peccaret pensatione deficit in legislatore voluntas mortaliter omittendo actum, puta auditio­ obligandi hunc particularem , cessat obli­ nem missæ, ad quam alii tenentur sub mor­ gatio legis respectu illius. Dices 2». Potestas non est da ta legislato­ tali, sed ex gravitate turpitudinis, qua dis­ cordat a toto; qualis mihi videtur in exem­ ri ad destructionem, sed ad ædificationem : plo posito, v g. si beneiiciatus redditibus ergo non potest sine causa dispensare. Ii. D. consequens. Ergo non potest li­ pinguis, colore floridus, temperamento ro­ bustus, nunquam recitarethoras, nunquam i cite sine causa dispensare, C. id enim dunjejunaret aut abstineret, nunquam audiret laxat sequitur ex antecedente ; non potest missam, etc. absque ulla alia causa quam valide, N. Sic, licet bonorum dominium quod sit sine rausa dispensatus, præserlim i non sit datum prodigo ad dilapidationem, cum inde gravis offensio et grave scanda­ sed ad legitimam administrationem; illa ta­ lum natum sit sequi. E contra levem tur­ men valide dilapidat licet illicite. Inst. Legislator est inferior Deo et quasi pitudinem existimo, et ideo levem culpam, in eo qui, dispensatus valide sine causa ejus commissarius .· atqui inferiorcommislegitima in impedimento dispensabili, ma­ sarius invalide dispensat contra voluntatem trimonium contraheret. Confer quæ dixi superioris : ergo. dissert, præced. art. S, in fine. II. D. min. Inferior et commissarius m Observandum est tamen posse contin­ valide dispensat contra voluntatem supe­ gere quod petentes et utentes hujusmodi rioris in lege superioris, C. in propria lege. dispensationibus excusentur a peccato, ob 2V. Ut autem quaedam sophismata m hac gnoramiam et bonam fidem, el peccent ipsi parte dissipentur, hoc unum advecte, quod «24 DE DISPENSATIONE. 525 voluntas Da contraria afficiat duntaxat ιρ- I sed interpretatione tantum. Quali* autem eum legislatorem , ipsi scilicet prohibens gurn et quanta debeat esse vel pietas, vc! ulili- ne indebite utatur sua potestate, non vero tas, vel necessitas in quolibet casu, certo usam legem quasi vim illi daret; alioquin determinari non potest, sed dimittendum esset lex divina et non humana. \on obs­ est judicio viri prudentis et sapientis, qm, tante ergo illa Dei voluntate contraria seu attentis gravitate legis et materiæ, ratione prohibitione, lex remanet dependens a vo­ temporum, conditione ct merito persona­ luntate legislatoris; ita ut, sicut si illam rum aliis ve circumstantiis, judicet coram sine causa abrogaret esset valide, licet illi­ Deo desufficiemia causæ.Ceterum,quando cite , abrogata , sic , si ejus obligationem dispensatus sincere exposuit casum et cau­ tollat sine causa erga aliquem , obligatio sas dispensationis quas habet, potest regu­ respectu illius est valide, quamvis illicite, lariter quiescere in judicio dispensatoris, sublata. Stet paritas in prodigo. cujus est, ut jam dixi, discutere an cau­ sæ sint sufficientes vel non. Dices vocat 5°. S. Bernardus supra laudatus talem dispensationem dissipatio­ nem, et concil. Trid. sess. 25, de Reform, dicit dispensationem sine causa esse sub- replitiam, consequenter nullam. $ III. — Utrum cessante causa dispensationis cesset dispensatio ? Diximus dispensationem posse esse vali­ /i. ad primum, talem dispensationem vocari a S. Bernardo dissipationem, non dam, quando legislator intendit dispensare quia est invalida, sed quia est illicita; sicut saverit ex causa, ea cessante cesset dispen­ de prodigo dicitur quod dissipet bona sua, satio ? Praemitto quæ sunt certa. Unde quamvis valide distribuat. Ad secundum, R. dispensationem sine causa censeri subreptitiam, quia non præ- sine causa: nunc quæritur utrum, si dispen­ Suppono 1° quod, si cesset causa secun­ daria et impulsive tantum remanente prin­ cipali , aut si cesset principalis , sed non surnitur quod legislator velit dispensare totalis, ita ut remaneat adhuc sufficiens sine causa, et nunquam sic dispensat pon­ propter quam solet dispensari, non ces­ tifex; et ideo dum habetur dispensatio sine set dispensatio. causa, censetur subreptitia : hoc tamen Suppono 2· non obstat quin, si legislator velit dispen­ quod, si tempore quo con­ ceditur dispensatio causa non subsistat, sare sine causa, etsi subsisteret dum petebatur, nulla sit dispensatio sit valida et non subreptitia. dispensatio; el e contra, si non subsiste­ 5°. Inferior nec licite nec valide dispensat sine causa legitima in lege supe­ bat dum petebatur, ct subsistit dura con­ rioris, quia superior non censetur dare fa­ conceditur cultatem dispensandi nisi ex legitima causa. tur: Dico ceditur , valida sit dispensatio , quia si preces veritate nitan­ Non potest autem inferior in hac re phis- sic autem contingit in secundo ca­ su, non in primo. Unde, si petas dis­ quam illisit concessum a superiore. Ergo. pensationem Unde, si papa dispensaret sine causa suf­ ut possis nubere guine» ad legitimandam prolem consan­ natam ficienti in voto vel juramento quæ sunt ju­ quæ non est, sed antequam concedatur ris divini, vel episcopus in lege pontificis dispensatio nascitur proles, valida est dis­ aut conciliorum , nulla foret dispensatio, pensatio ; et e contra, si nata sit proles nisi forte bona fide causa putaretur suffi­ dum petitur dispensatio, sed moriatur an­ ciens; quia fundate præsumitur sic velle tequam concedatur, nulla est dispensatio. Miperiorem ad vitandos graves scrupulos et continuas anxietates. Sed petes tandem quæ sunt causæ legltimæ dispensandi? R. Suppono 5° quod, si subsistente causa dispensationis perventura sit ad effectua] irrevocabilem , vel <|ui difficile revocan test, etiamsi cesset causa dispensatio* nis, non cessat dispensatio . sed manet Generaliter loquendo assignantur . ommuniter tres, pietas, utilitas pnssertim valida et ejus effectus validus. Sic, si prop­ boni communis, aut quæ redundet in bo­ ter legitimandam prolem sis dispensati» num commune, et necessitas, quæ non de­ ut possis nubere consanguine*, et post bet esse tanta ut de se tollat obligationem matrimonium contractum monatur proks, legis alias non opus esset dispensatione , rubsistit dispensatio et matrimonium. Pi- DISSERT. V. ART. III. 826 nier, «I cum aliquo ex causa legitima sit R. dispensatur*, in irregularitate, ut possit ob­ dispensationes non sic conoedi conditionata, sed absolute ; non enim dicitur, tinere beneficium, el post adeptum bene si scu quandiu causa durabit aut allegaU ficium aut subdiaconatum causa cesset, subsistent, sed si allegata sint vera, si potest retinere beneficium et promoveri preces veritate nitantur; neque (exceptis ad alios ordines ; quia nimis difficile foret casibus infra ponendis) sive ex natura rei, aut abdicare beneficium , aut remanere in sive ex mente dispensantis hæc conditio subdiaconalu, nec talis præsumitur mens inest dispensationi quæ fit in forma abso­ dispensantis. luta, neque ita apprehendit sensus com­ Suppono 4° quod, dum pontifex com­ mittit officiali aut ordinario loci ut dispen­ munis. Unde Confirmatur conclusio. set, si tempore dispensationis non sub­ Ex opposita sententia sequeretur quod dispensatus in sistat causa, etsi subsisteret tempore datæ irregularitate ad suscipiendos sacros ordi­ commissionis, nulla sit dispensatio : quia nes propter utilitatem Ecclesiæ, si mutata pontifex non censetur dare facultatem dis­ voluntate non velit amplius suscipere or­ pensandi nisi subsistente causa quæ am­ dines , aut ex aliqua causa superveniente plius non existit. Unde , si pontifex com­ non possit, iterum fieret irregularis; item, mittat tuo episcopo ut tecum dispenset ut quod dispensatus in nubere possis tuæ consanguine® ad legi- fragilitatis aut matrimonii ineundi, si ces­ timandam prolem, et proles sit mortua set postea fragilitas, aut nolit amplius nu­ episcopus, bere, iterum stringatur voto castitatis. Id etiamsi viveret tempore datæ commissio­ plane contrarium est communi sensui et nis , nulla est dispensatio. ipsa dispensatio? V. g. dispensatus es ut Confirmatur iterum ex reg. juris 75, in 6 : Factum legitime retrac­ tari non debet, licet casus postea eveniat a quo non potuit inchoari; et ut.supra dixi, privilegium principis decet per­ manere. Inst. Continuatio dispensationis sine possis nubere consanguine® ad legitiman- causa est illicita : ergo præsumi debet quod dam prolem ; post datam dispensationem , legislator eam non concesserit nisi sub con­ antequam contrahas matrimonium, mori­ ditione causæ permanentis, et quod ea ces­ tur proles; potesne, hoc non obstante, sante cessaret dispensatio. ducere consanguineam? Pro quo cessio antequam tecum dispenset voto castitatis causa praxi fidelium. His suppositis ut certis, casus est utrum . si dispensatio sit data subsistente causa legitima, sed ante ejus exeeutionem , scu antequam dispensatus ea utatur, causa principalis totaliter cesset, cesset et Dico. Dispensatio data subsistente legi­ tima causa, si causa cesset antequam dis­ Prob. ant.Con­ dispensationis sine causa est illici­ ta : ergo et ejus continuatio sine causa. R. N: ant. Ad prob. N. conseq. non Disparitas est, quod continuatio dispensationis ideo cessat dispensatio, nisi sit restricta non sit aliquis novus actus, sed et ipsa pri­ expresse vel tacite ad tempus quo durabit ma concessio non revocata ; unde si prima causa. concessio fuerit legitima, ita et continuatio. pensatio sortiatur Prob. suum effectum, Repones. fuit extincta obligatio legis, quæ non po­ Cessante ratione legis cessat lex : ergo cessante ratione dispensationis test reviviscere nisi per novum actum le­ cessat dispensatio. Item, cessante causa gislatoris, quo iterum dispensatum subji­ cessat effectus : ergo idem quod ante. Quia per dispensationem validam ciat legi ; nihil enim potest aliud assignari R. ad primum, N. conseq. Quia ad hoc per quod reviviscat obligatio legis, quippe ut cessante ratione legis cesset lex non re­ quæ absolute dependet a voluntate legisla­ quiritur actus, sed sufficit qtod fiat inu­ toris : sicut si ex legitima causa abrogassct tilis; ut autem cesset dispensatio requiri­ legem. *a «ausa cessante non revivisceret tur actus legislatoris , quo eam revocet et lex inst eam de novo institueret. iterum subjiciat dispensatum leçi : non Si dicas obligationem legis non fuisse absolute exti netam , sed conditionate enim cessatio causæ, puta, mors prolis le gitimandæ , ipsum potest subjicere legi a quandiu causa duraret, qua est absolutus. quia dispensatio full data sub ista conditione Ad secundum, R. non omnem effectas DE DISPE NSATIONE. ya et ««arecelante causa, permanet enim ædi I Obreptitium dicitur, quod obtineiur ·:legando falsum; subreptitium , reticendi fictinn defuncto ædilicatore, Illius mor tuo patre* sed eum solum effectum qui verum. Qiiærimus hic an et quando dis­ pendet a causa in conservari . quod hic pensatio obreptilie vel subreptiti* obten­ non currit, ut patet ex dictis. ta sit nulla? Non equidem defectu causæ, Dixi, nisi dispensatio sit restricta ex­ quia , ut supra probatum est, superior presse vel tacite ad tempus quo durabit potest valide dispensare sine causa, sed causa : tunc enim non extinguitur abso­ defectu intentionis in superiore , qui non lute obligatio legis , sed sopitur tantum intendit dispensare si tale falsum expri­ quandiu durat causa. Sed quomodo dig­ matur aut tale verum subticeatur. Pro quo nosci potest dispensationem esse tacite Distinguenda est duplex causa dispen restrictam ad tempus quo durabit causa? sationis, una principalis et finalis, prop­ /?. non posse certiorem regulam assignari, ter quam superior dispensat et sine qua quam quando prudenter creditur motivum uon dispensaret; altera minus principaliduraturum tantum ad aliquod tempus; seu impulsi va tantum, sine qua dispensa­ quia legislator non præsumitur velle pec­ ret, licet difficilius. Item observandum care , peccaret autem si pro motivo tranest quædam requiri de jure et stylo curiæ seunte concederet dispensationem perpe­ Romans ad validitatem dispensationum tuam; et ideo consetur tunc illam restrin­ quando in ea petuntur , quamvis non sint gere ad tempus quo durabit motivum. Un­ de, si propter infirmitatem dispensaris in causæ principales. Quod autem hic dice­ mus de dispensationibus, pariter est di­ horis canonicis aut in jejunio quadragesi­ cendum de omnibus rescriptis gratia mae , cessante infirmitate cessat dispensa­ quorum dispensatio est quædam species. tio , et teneris ad horas et ad jejunium. Dico 1°. Si obreptio aut subreptio ca­ Item, si sis dispensatus in voto continen­ ti® ut contrahas matrimonium cum Bertha dat supra causare principalem dispensa­ consanguinea quam deflorasti, illa mortua tionis , dispensatio est nulla. Ita decernit non potes cum alia contrahere, quia tua Innocent. Ill, cap. Super litteris de Re­ dispensatio ad hanc fuit limitata : secus, scriptis, idqueut minimum significat clau­ ■i sis simpliciter el absolute dispensatus sula solita dispensationum , si preces ve­ ad matrimonium contrahendum; tunc enim ritate nitantur, et quæ si non apponere­ tua dispensatio non est restricta ad hanc, tur debet semper subintelligi, cap. Ex ita ut illa mortua possis secundam, et mor­ parte, eodem lit. Ratio etiam patet, quia tua secunda tertiam ducere. Addunt ali­ superior non intendit dispensare nisi qui , ne cmale, quod in jejunio, horis ca­ propter hanc causam quæ est principalis, nonicis et similibus, cuique diei sit sua dis­ et sine qua non dispensaret : ergo ea non tincta obligatio , ideoque singulis diebus subsistente corruit dispensatio. Propter fiat virtualiter distincta dispensatio. Non eamdem rationem idem dicendum est, si intenditautem Ecclesia dispensare nisi sub­ obreptio vel subreptio cadat super id sine sit causa legitima tempore dispensationis, quo (quamvis non sit causa principalis) quæ hic non subsistit; in aliis vero dis­ superior non dispensaret tali modo et for­ pensationibus, vel effectus non sic habet ma, sed cum adjecta conditione et onere; tractum successivum sub novo vinculo, vel ut si dives petat dispensationem in forma habilitatur aliquis ad aliquid qui semel ha- pauperum, ut dicam infra. bilitatus talis permanet, nisi superveniat Dico 2 ·. Si obreptio aut subreptio ca­ aliquid de novo quo reddatur inhabilis. dat supra causam impulsivam tantum et Cæterum, ut jam dixi, ad discernendum minus principalem e.x malitia allegantis, quando dispensatio censenda sit absolute probabilius est nulla ; si ex simplicitate el ant restricte data, maxime juvat communis ignorantia allegantis, est valida · ita ex­ «ensue et praxis timoratorum. presse distinguit et statuit Innoc-uL ’U, Ç IV. — De dispensatione obreptitia el cap. cit. Super litteris de Rescriptis, hia tubreptiiia. verbis : « Nos igitur inter eos qui per Quamvis obreptitium et subreptitium » fraudem vel malitiam el illos quipei aimicpe confundantur, differunt tamen. » piicitatem el ignorantiam a nobia imp> DISSERT. V. ART. 111. » trant, hujusmodi credimus discretionem I mana dispensationem super consanguim· » adhibendam , ut qui priori modo falsi- 1 tate, non exprimendo copula incestuo- * talem exprimunt vel supprimunt, in suæ sam, si prae essor it, nulla sit dispensatio » perver.snatis pœnam nullum ex illis lit- ex stylo curiæ ; item, si matrimonium sit consequantur ; ita ut contractum aut consummatum ; dem, si « videlicet delegatus ( postquam sibi super cum scientia impedimenti et cum spe te­ » hoc facta fuerit fides) nullatenus de cau- meraria dispensationem facilius obtinendi » sa cognoscat. Inter alios autem qui pos- contraxeris et hæc non exprimas, nulla » teriori modo litteras impetrant duximus est dispensatio. » teris commodum » distinguendum quæfalsitas suggesta fue- Observandum est quantum ad copulam ■ rit, vel quæ veritas sit supressa; nam , incestuosam, si sit occulta , quod petatur ■ si talis sit expressa falsitas, vel veritas dispensatio in sacra Pœnitentiaria tacitis » occultata , quæ quamvis fuisset tacita vel nominibus,ob vitandam infamiam aut aliud » expressa, nos nihilominus, saltem in for- damnum. Quando vero impedimenta sunt » ma communi, litteras dedissemus, de- manifesta aut facile manifestanda, dispen­ » legatus, non sequens formam in litteris satio non conceditur a Pœnitentiaria, sed « ipsis oppositam, secundum ordinem ju- a Dataria, et debent exprimi nomina ; quia, » ris in causa procedat. Si vero, etc.» Sta­ cum agatur de impedimento publico, po­ tuit postea de causa principali, ut supra. test deduci ad Dico 5°. forum contentiosum, et publicari debet decretum Dataris. In Pœ­ Subreptio seu reticentia veri ad rem per se et intrinsece pertinentis, seu nitentiaria dirigitur commissio dispensan­ error circa moralem substantiam rei, red­ di ad confessarium , qui sit magister aut dit dispensationem nullam : ut si habeas professor in theologia ; in Dataria, ad offi­ duas affinitates seu consanguinitates ex cialem loci. In Pœnitentiaria omnia gratis parte utriusque parentis, et exprimis tan­ conceduntur ; in Dataria solvitur mulcta tum unam; si petas dispensari super affi­ expendenda in propagationem fidei, vel nitatem et est consanguinitas, aut super in alios pios usus. consanguinitatem et est aflinitas , aut su- I Colliges per quartum gradum et est tertius : quia, 2° quod , quando sunt plura impedimenta, puta, consanguinitas et af­ licet superior forte æque dispensasset si finitas , vel plures rem ut est expressisses, censetur tamen id affinitates, nulla sit dispensatio si petatur quod petitur et non separatim, nunc pro uno, postea pro al­ aliud. Probabilius tamen arbitror contra tero ; sed debet peti pro omnibus simul. quosdam, quod si petatur dispensatio pro Item, nulla est si non exprimatur in qua tertio gradu, et est quartus, sit valida; linea sit propinquitas, an quia dispensatio totius est dispensatio par­ transversa ; et in quo gradu, æquali vel tis in toto contents, quartus autem gra­ inæquali: similiter in cognatione spiritua­ dus continetur in tertio. li , si non exprimatur an sit filia spiritua­ error circa substantiam mora­ lem rei, quia, si esset error circa sub­ lis ; vel compaternitas , an baptizaverit, præcise concedere Dixi, consanguinitates aut in recta vel aut tantum susceperit. Idem dic de confir­ stantiam physicam et nihil pertinens ad matione. Item nulla est, si petatur dispen­ dispensationem , non vitiaret dispensatio­ satio super crimine uxoricidii, non expri­ nem ; ut si te dicas advocatum cum sis mendo similem dispensationem jam fuisse medicus, aut erretur in nomine , ponendo obtentam ; item, si dispensatus super de­ Petrum loco Pauli : intendit enim supe­ fectum natalium ad ordines et beneficium, rior dispensare cum petente postea petat dispensationem super plura­ Dico 4°. Quando dispensatio petitur in curia Romana, subreptio seu reticentia il­ lius quod jus seu stylus hujus curi® re­ quirit, vitiat dispensationem ; quia, quam­ vis non sit causa principalis, est tamen conditio sine qua pontifices non intendunt dispensare. Hinc Colliges 1° quod, si petas in curia Ro- I 4 I litatem beneficiorum , non exprimendo iterum defectum natalium ; item , si dis­ pensatio petatur m forma pauperum et petens non sit vere pauper. Et næc omnia et quædam alia ex stylo curiæ Romans. in forma pauperum, honestorum et nobiHum Ut aliqui censeantur vere pauperes. In triplici forma petitur dispensatio, DE INTERPRETATIONE LEGUM. debent esse tales ut de suis laboribus et j facto renuntiaveris dispensationi n”bendi udustri? tantum vivant, el ita debet, ex­ Berthæ consanguineae, et aliam primi in petitione, ita ut si omittatur tan­ :ens mortua priore conjuge potes adhuc |>ost tum, inutilis sit petitio. Unde non censen­ plures annos ducere tur pauperes qui honestos habent redditus est de dispensatione in voto, quia, cum quibus suam familiam cum aliquali labore ejus obligatio pendeat a volumate voven­ ct industria sustentant. Pauper autem cen- tis, videtur quod, hoc ipso quo renuntiat, setur qui non habet in bonis quinquaginta etsi sola mente, dispensationi, reviviscat aureos. Debet exprimi in petitione pau­ votum, aut, ut alii dicunt, novum impii- pertas ex utraque parte. cite emittat. Quædam quir.stiuncutœ materiam dispensationis spectantes breviter resol­ vuntur. ARTICULUS IV. De interpretatione legum 5 V. — Petes Bertham. Mia ratio I. Interpretatio generaliter sumpta est, 1° utrum, quando Romani appo­ nunt in dispensatione alias causas quam ut jam dixi, legis obscuræ eas quas exposuit orator, illæ debeant esse obligare. Est duplex , ima verbalis, quæ veræ ut sil valida dispensatio? dicitur simpliciter interpretatio, et est ex­ /L negative, sed sufficit quod quæ ab oratore proponuntur sint veræ; non enim plicatio verborum conformiler ad mentem ipse propter aliud petit dispensari el re­ altera quæ dicitur epiikia, et est explicatio vera propter illas dispensatur : aliæ autem mentis, non quam habuit legislator con­ apponuntur ex stylo curiæ et ne videatur dendo legem , sed quam habuisset si ad data dispensatio propter leviores causas. præsentem Petes 2° explicatio, qua declaratur in tali casu oblicare vel non quam habuit legislator condendo legem ; casum attendisset, et quam utrum voto castitatis astrictus valide dispensetur ob fragilitatem quam haberet si hic et nunc consuleretur. precibus, jejuniis et macerationibus extra­ thentica, usualis et doctrinalis ; authentica, ordinariis absolute vincere posset? quæ fit ab ipso legislatore; illius enim est B. probabilius affirmative, II. Iterum triplex esi interpretatio, au­ legem authentice interpretari cujus est quia peri­ culum .est ne etiam ob fragilitatem in istis condere, et hæc interpretatio debite pro­ adhibendis defi­ mulgata habet vim legis : usualis, quam ciat ; secus arbitror, si per media commu­ facit consuetudo, quæ dicitur L. 36, ff. de nia et facilia adhiberi solita posset eam superare. Itaque caveatur ne nimium exag­ Legibus, optima legum interpres; et si­ cut consuetudo potest habere vim legis, geretur fragilitas. ut antea diximus, mediis extraordinariis Petes 5° utrum defuncto cesset dispensatio ? //. negative, dispensatore quia gratia non expirai sic et ejus interpreta­ tio. Doctrinalis est, quam viri prudentes et sapientes, aut etiam in necessitate qui­ cumque alii faciunt ex æquo et bono, dum morte concedentis, cap. Si super, de Offi­ cio delegati, in 6. Quod etiam verum est abest legislator et tacet consuetudo. quamvis dispensatio concessa sit ad revoca- sensus verborum proprius , communis et tionem.quia dispensator vivens non revoca­ magis receptus , nisi sequatur aliquod in­ vit, nec mortuus revocat: secussi dixisset, conveniens, quia jure præsumitur legisla­ Donec voluero, aut donec placuerit; mor­ torem in hoc sensu locutum fuisse. tuus enim non vult amplius, nec illi am­ plius placet. Petes 4° utrum renuntians dispensationi incurrat demie obligationem legis? III. In legum interpretatione servandus Lex favorabilis et nulli nociva debet am­ pliari, odiosa restringi, juxta regulam ju­ ris 16 in 6. In ’"gibus humanis non fit regulanier /i’ affirmative, si suam renuntiationem manifestet dispensanti eam acceptanti; se­ argumentum a pari, quia in his quæ pen­ cus , negative, quia a solo superiore dis­ pensante pendet obligatio legis: unde se­ pari, obligatio autem legis humans non dent a libera voluntate non concluditur a tam pendet a ratione legis quam a libera voluntate legislatoris quæ est de illo cum mel exii neta per illum solum potest revi­ viscere. Et ideo, si privatim sttlo verbo vel I et non de irto > quamvis simili. Secui il BfLLx T. IV. M •50 DISSERT. V. ART. IV. DE INTERPRETATIONE LEGUM. lege iPhiraii, propter oppositam rationem, J eodem modo se gerere debet subditus. quia dbligatio illius est ex natura rei et ex Quando est evidens, licitum est. etiam ipsa ratione, quæ, dum militat pro uno non consulto casu, militat pariter pro simili. agere contra verba legis, sive res patiatur Dixi, regulariter, quia in correlativis, ut in marito et uxore, in iis quæ jure æqui- moram sive non : Quia in manifestis, in­ quit Auctor, — 2. 2, q. 120. o. 1. ad 5. — parantur, ut in exequente et mandante, et in iis quorum unum subordinatur alteri non est opus interpretahone, consequen­ ter nec dispensatione, sed execulione. tanquam imperfectum perfecto, ut ova car­ Quando nibus, respectu illius cui conceditur man­ tantum aut etiam probabilius, et res fert ducare carrss, fit argumentum a simili. moram, consulendus est superior ante­ Hio q. 96. a. 6 1. — IV. legislatore, non est uti epiikia el evidens sed probabile quam quidquam agatur; quia probabilitas Quantum ad cpiikiam, certum est pariter illam habere aut probabilioritas non sufficit ad agen­ locum in legibus humanis ; quia leges ad dum secure, ubi veritas potest haberi ma­ communem utilitatem feruntur generaliter nifesta ; et propter similes casus superiores et secundum ea quæ in pluribus accidunt, habent auctoritatem dispensandi in legi­ neque legislator potest omnes casus prae­ bus. Si res non ferat moram manente du­ videre et excipere : contingit autem mul- bio, non licet uti epiikia, sed agendum se­ toties quod aliquid observari sit in pluri­ cundum verba legis, quia in dubiis tutior bus communi bono utile, quod tamen in pars est eligenda. Si autem probabilius sit aliquibus casibus sit nocivum : unde , si non esse mentem legislatoris ut lex obli­ emergat casus in quo observantia talis legis get in hoc casu, si eum perspectum habe­ utilitati, perepii- ret, licet uti epiikia et agere contra verba kiam non est observanda : sicut, si in civi­ legis, quia licet sequi quod probabilius est, tate obsessa statuatur lex quod portæ civi­ ipsa necesssitas habet dispensationem an­ nexam. Petes an liceat pariter uti epiikia in le­ sit damnosa communi tatis maneant clausæ, hoc est utile com­ muni saluti ut in pluribus; si tamen con­ tingat casus quod hostes insequantur ali­ et, ut dicit Auctor hic in fine articuli, quos cives, per quos civitas conservatur, gibus infirmantibus contractus? damnosissimum esset civitati nisi eis portæ B. probabilius negative, propter gra­ aperirentur, et ideo in tali casu portæ civi­ via inconvenientia quæ contra bonum pu­ tatis essent aperiendæ contra verba legis, blicum inde nascerentur et quæ prevalent ut servaretur utilitas communis quam le­ malo quantumvis gravi alicujus particu­ gislator intendit. laris. Si namque liceret uti epiikia in lege Itaque epiikia habet locum 1° quando ' irritante , v. g. matrimonium clandesti­ observantia litteralis legis est nociva bono num, contractus rninorennium, aut sine communi ; 2° quando affert notabile de­ tabellione inilos, concubinatus et fraudes trimentum observanti in sanitate, fama aut ubique grassarentur in perniciem reipu­ fortuna, hoc enim redundat contra bonum blicæ. Adde quod contractus non stet sine commune; 5° quando est contraria legi forma quæ per illas leges proscribitur. naturali vel humanæ superiori, aut ex ali­ In animo erat hic agere de privilegiis qua alia circumstantia fit iniqua aut nimis in genere et specie, quibus aliqua mutatio dura : quia merito praesumitur non fuisse contingit in legibus; sed ne prasens vo­ mentem legislatoris ut in his casibus lex lumen nimium excrescat, ab hac materia pariter dicendum est dc nunc supersedeo, alias forte resumenda. aliis casibus in quibus fundate eadtm pra- De lege veteri et nova, nemo melius, obligaret; quod minptio haberi potest. V. Sed quia quandoque est nemo fusius quam noster Doctor Angeli­ evidens quandoque dubium observantiam litlera- m legis esae nocivam aut iniquam, non cus, ideo, et quia de utraque parce disse­ ritur in scholis, lectorem ad eumdem S Dociorem remitto yfNIG TOMI QUART’ INDEX DÎMertationnm, Articulorum, Paragraphorum, Petitionum, Consectariorum , Digressionum , etc., quæ in hoc tomo IV continentur. TRACTATUS DE ULTIMO FINE. DISSERTATIO I. De ultimo fine in com­ muni. Pag. 1 Art. I. Quid et quotuplex sit finis? Ibid. Variae divisiones finis. Ibid. Utrum finis intermedius vere ct proprie ha­ beat rationem finis? 2 Art. II. Ulritn homo in omnibus suis actio­ nibus agat propter finem? 5 Art. ill. Utrum sil proprium creaturæ ratio­ nalis agere propter finem? 5 Petes 1° an etiam Deus agat propter finem? 6 Petes 2® utrum actus humani specificentur a fine? Ibid. Art. IV. Utrum idem homo possit appetere simul duos fines ultimos totales et adæquatos? Ibid. Solvuntur objectiones. 7 Art. V. Utrum omnia quæ deliberate vult homo, velit propter ultimum finem? 8 Solvuntur objectiones. Io Petes 1° utrum omnes homines conveniant in ultimo fine? 12 Petes 2° utrum omnes aliæ creaturæ conve­ niant in vero fine materiali hominis? Ib. DISSERTATIO II. De bcatitudine. Ibid. Art. I. In quo consistat beatitudo hominis objectiva? Ibid. Art II. In quo consistat essentialiter for­ malis beatitudo hominis? 14 S I. Tres priores sententia exploduntur. 15 Solvuntur objectiones contra secundam con­ clusionem. 17 § II. Duæ posteriores senlentiæ impugnan­ tur, et vera asseritur. 20 Solvuntur objectiones contra primam con­ clusionem. 24 Solvuntur objectiones contra secundam et tertiam conclusionem. 26 Art. III. Utrum animæ justorum corporibus sohilæcl plene purgalæ, stalim consequan­ tur suam beatitudinem? 32 Art. IV. De proprietatibus bealitudinis. 35 § I. Utrum videntes Deum illum necessario ament, necessitate quoad exercitium? 36 Solvuntur objectiones. $11. Utrum beati sint impeccabiles ab iutrinseco? $ III. Utrum beatitudo semel adepta, sit ab intrinseco perpetua quibus indiciis possit cognosci opinioni? lbid. conscientia scrupulosa? lbid. Quærilur 5° utrum liceat agere contra con­ Petes 4° utrum sit licitum sequi opinionem quam directe judico minus probabilem, scientiam scrupulosam? 201 sed quam reflexe scio a multis sustineri Quæritur 4° quæ sint præcipuæ caus® scru­ ut probabiliorem, absque eo quod illi ut pulorum? Ibid. veræ assentiar : v. g. judico probabilius Quærilur 5° quibus remediis curandi sint contractum triplicem esse illicitum, sed scrupulosi? 202 scio sustineri a multis ut probabilius esse Quæritur 6° quomodo confessarius gcrcre se licitum ; possumne agere secundum illam debeat cum scrupuloso? lbid. opinionem quam minus probabilem judici Quærilur 7® quomodo sit respondendum ob­ ct cui ut veræ non asscnlior? 252 jectionibus scrupulosorum? 203 Art. VI De conscientia dubia el probabili Petes 5° utrum unius doctoris auctoritas suf­ ficiat communiter ad reddendam aliquam seu opinaliva? lbid. opinionem absolute probabilem, ct in praxi § I. Prænolanda. Ibid. tutam? 253 § II. Utrum liceat agere cum conscientia Poles 6® utrum unicuique liceat sequi opi­ dubia, probabili, aut probabiliori? 205 nionem quam pruno aspcclu existimat pro Petes. Quomodo se gerere debeat qui laborat habiliorem? lbid. conscientia perplexa? 207 Pro colophone. »bid. DISSERTATIO VI. De opinionum probabi­ litate ct delectu. 208 DE PASSIONIBUS EI Art. ?. Utrum sil licitum sequi opinionem TRACTATUS VIRTUTIBUS. minus probabilem ct minus tutam de ho­ nestate objectiva actionis . in concursu DISSERTA TIO I De passionibus. V' I. De ptKsionlbns in communi. probabilioris et tutioris. lbid. Ibid. I INDEX. Quæritur 1· quid iit passio? 254 omissiones ct commissiones peccamtaoia Quæritur 2° quot sunt passiones? 255 ex illa secutæ? 503 Quæritur 3° utrum passiones posiint esse Petes 2° quando quis censetur prsvldisse aut b